iNSAN VARLIGI, DEL1L1GE

GÖNDERiMDE BULUNMAKSIZIN
ANLAŞILAMAZ.

iNSANI DELiLlGi
OZGtlRLtlGUNUN SINIRI
OLARAK iÇiNDE TAŞlMAKSIZIN
iN SAN OLAMAZ.

JACQUES LACAN
 iÇiNDEKiLER
DEL...:l:L=t:K USTUNE
KONUŞMA.L..AR 3

SAHiBi VE F.RENG:tL:t
6
YAZiiŞLERi MÜDURO PS::I:K=t:YATR:t

AYŞEGÜL AKYAPR.AKLI A.NLASILMAK KORl<USU e

YAYlN KURULU Ş:LZOFREN"::I: (Ş:t:::tR) 9

FATIH ALTINÖZ K.AL..Bl: OLANLAR ::I: C =tN ıo

GÜNO BiLGER
FAI<AT :BEJ'-.1 ı ı
BANU BÜYÜKKAL
KEMAL SAYAR B:IR PS1:K:tYATR
YAÖMUR. TAYLAN NERELERE G :t=TMEL..::t:
NELER YAPMALI
SAYFA VE KAPAK HAYATIMIN El'i GUZEf.
DOZENI sA.HNELER.:ı:

KÜLTEGIN OGEL EBED:t YAL.NIZL..IK

(Ş::I:::I:R) 16
YAZlŞMA ADRESi
B::t: BiL B:LL::t: B::t:LIM 17
BOLAHENK SOK.
MEGER 19
19/3 GÜMÜŞSUYU
iSTANBUL S:t=NEivtANIN DEI.....:::tSI 21

CEBIRSEL SI�R 22

ARTAUD 'YA Gb� VAN

GOGH 23
 •• ••

DELiLiK USTUNE
KONUSMALAR •

HAZIRLAYAN: FATIH ALTIN""dZ

B!R EV KADINI -Hastane 1 er olmasaydı?

54 yaşırda- Orta okul mezunu. Saldırırla.rdı.

-Del i?
Şey durumlar yüzürrlen aklını yitirmiş
bir insan. Şey durumlar yani. Bak o zor
işte. Psikolojik bakımlardan herhalde.
Neden oluyor hakikaten. Hiç yoktan
saldıran b i r insan. Bizim yapmadıgımız
şeyleri yapıyor. Allah k i mseni n başına
vermesin. Akıl gidiyor herhalde.
-TLirleri?
Var tabi. Daha az şey yapan var.
saldıran var, ker:rli kerrline birşeyl er
yapan var.
-Tedavisi?
Herhalde vardır. Ben ne bileyim. Çok
il er i olmazsa hemen tedavi olursa bazısı
iyileşir. Bazısı tekrar tekrar
tekrarlıyor .
-Sokakta gördügünüz.de?
Hi c çıkmadı bana. . Herhalde çok
korkardım.
-Şehirlerarası otobüste yanınıza otursa?
Herhalde oynatırdım. �er b:ına birşey
olmazsa haberim olmaz. Ama el le melle ya
da agzını açıp dilini çıkarırsa insan
herhalde Urker.
-Psikiyatristler?
Deli doktorları da deliyle ugraşa
ugraşa. herhalde onlar da şey olt.:J"Or.
Aslında onlar daha z iya de ruh ş eyl er i
oluyor.
-Akıl hastaları yla il g i l i bilg i le nmey i
arttırmak icin?
T\1' de görüyoruz. 'As lırrla gidip gönnek
lazım. !nsan görmedi�i icin işte
ckuyarak� 1V'den görerek. birisimen
duyarak ögreniyoruz. Yaşamlarını gö rmek
lazım.
Bl:R ''MAN!K-DEFRES!F''
43, Yasırrla
-Delilik?
Ben de bilmiyorurı:ı. Geri zekalı demek.
Toplum dışı demeJc Bir şeyden
anlamıyorsun� b.ı demek. Kerdimi toplUIIJa
girseırı dahi deli olarak görüyon..ım.
Toplum dışısın. Easit kişisin.
Sifa. b.ıldbilir dllJd dışarıdakiler öyle
diişünıtıüyor. Tıınarhanede yattı deyip�
işin icinden çıkıyorlar.
-TLirleri?
Kaç türlü IDÜ? Valla şizofreni
..

diyorlar. Ne bileyi.m. Epizomazid miydi?

·

Di 1 im dörımüyor. Kaç tür1 ü de 1 i 1 ik var

3
 {gülüyor), Ne bileyim ben {gülüyor). Ycız -sokakta akl 1 hastası gordügürrle?
doktor. Yi'Z· Yardımcı olmak, iyilikle davranmak
lazım.
-Sebebi?
fli.zla dÜSünıııekten mi? Yooo . .
Fazla -Sebebi ne?
düşünmekten degil b.ı yacı. . Ne yazıyorsun SUlaleden ge len birşey herhalde. Bir
a.nld!Ilıyonıııı ki.. Ye* kaç tür1 ü del i 1 ik bmalım. bir darbe gibi olan bir olay .
var, ne bi 1 eyim ben yacı. . AlDd
k ül tablasım (kül dökülen saksı ya -Tedavisi?
l:dkıyor) diyecek yok. 1-loşuma gitti yaa .. Akıl hastaları iyi l e şmez . Pek nadir.
önürrle sonı..ırrla b::>zulup gene ge l iyorlar.
-Teddvileri? !yi olması mümkün degi 1 . Çok nadir.
Yck ya .. Zor be.' Amd olur be! öyle
deme. All"-'ı şifa verir be! Ama ben:ie -Top ı um nasıl tanıyor?
işte psikop:Jtlık var, öyle demek lazım. Çok kötü gözle görüyorlar.: Siz nasıl
kafaYJ üsütmüyorsunuz di ye soruyor lar.
-Sckaktll gördüjJiinüzde?
Acı yonıııı be. -Ne yapDak lazım?
Sag"lam adamı bile deli edenler var
-Topluııı IJdSıl bilgilerdirilebilir? dışarıda. Adam üzerine üzerine gidiyor ..
OlMlıyor be. Bizim topluırı:ia yerimiz daha ook deli etmeye çalışıyorlar.
dZ. Yeteri kdcidr toplUlti sevıııiyor. Yardımcı olanlar da var tabi.

-Aşk? -Hastane ler olmasaydı ?

Güzel bir sey. Sevrrek, ta.nıiDdk Kötü olurdu. Millet arasırrla çok
birbirini. Tanı!Ddckın evlenmek yanlış. olaylar olurdu. Cinayetler olurdu.
B.ır�dd yatMıla e vlenıoesi icin ya kör, ya ölümler olurdu.
topaJ olması lazım kızın.
-Yakının akıl hastası olsa?
-Şehir hdycıtı? Bir tane vardı . De 1 i ydi tam. Göle
�agrıtıcı, kal�lık. dalar.. yerden su i cer. Hastaneye
yatmalarını tavsiye ettim. AA: ıl
-Edebiyat? hastalar1 için hicbir zaman kötulük
TOI!JIIJiks, Teksas oA-ud.UID (gülüyor) . düşünmedim. Acıdım onlara .bazen de
KLiltablCJ.Sına b::J.yıldım. Ea.şka. hiçbir şey özeniyonım. Ne gam ne gasavet var.
ı ·

yok. IX..iny a umurun:la d� i 1 ı di yorum.

-Ne ol/IJlJ.k isterdin? -!sini seviyor musun?

Subay. Dişlerim çok berbat be.' Sevmi yon.ım. Görev icabı ca lı ş 1 yon.ız.

B!R HEMŞIRE
19 Yaşında .. 1 y ı l dır çalışıyor
B!R HASTABAKICI
40 yasırrla- 18 yıllık hastaba.kıcı.

-Deli?
Durusundan � hareketinden tanırım.
Vurabilirler; bir o l ay yapabilirler.
-Deli?
Ben kime deli dediklerini bilmiyonıırı.
Sizofrene ya cm p:u-anoide ben deli
diyeıııem ki. Ben deli diye cılgıld!DdSı çek
l!J.Z olM .. zeka. seviyesi diişüklere
diyonıırı.

-TL.irleri? -TLirleri?
3-4 türlü. Oligofren. psikopat bir de Sizofren, paranoya)(, kişi 1 ik
şizofreni mi diyorlar. B.ı kadar. bozuklukları, oligofren falan filan b..ı
kaddr.
-Sizofren?
Psikopa.tla aynı. -Şizofren?
Keırlisine güveni hiç ollildyan,
--Norına 1 k im? etrafırrlan kerdisine kötülük
Zararsız bir kimse. yapılacagını düşünen, bir de o]ÜIJJ

4
korkulM"ı çek fazla olcın kişiler b..ınlar.
Içtiklerine ilaç katıldıgını
düsünüyor1 ar.
-Pararx:Jyak?
D:Jhcı. çok saldırgan tipler oluyorlar
ga 1 im. Bell i sapldl7t ı ı arı kerrli 1 erini
� Paranoid
isp:ı.t etme düşünceleri oluyor.
-Norıııa1 ne?
NonTJdl yaşantıdd aşırı bir hareketi
olmyan, davranışları topl1.1IIrldki diger
insanlarla aynı, düşünceleri hemen hemen
aynı.
-Sckakt� akıl hastası gördiigüırle ?
Qıu lldSl 1 ttınıyoruııı. Kdrşıdan Sdldır�
saidıra geliyor. Hemen aklıma acal:a .b?Jnd
saldırır mı diye geliyor. Son 1 a}'dır
böyleleriyle yt.ıii1U$dk bir sesle konı.ışındk
gerektiçini düşünüyorum. Geçeni erde
ıııeydturla etrafa saldı r.m birine
rastladım. Yd/il11d gidip gel seni
hastdfleye götüreyim dedim. Niye yaptım
bi lıııiyoruııı. crıa Zdrar veri lebi lecegini
di.işürdi.iııı hertıa 1 de.
-Akıl hastalıklarının teddvisi?
Takibe b3glı herlıdlde.
-ToplUIIl I'JdSll tanıyor?
Cc* korkunç. Dersanede soruyorlar�
541dırmıyor ı ar mı diye. Cek sa ı dırgan
görüyorlcu-. Hepsini bir cinayet işlemiş
te hasttmeye gelmiş sdiııyorlar.
-Ne yap!Jdk 1 azım?
En azırd.dn tanıDJdları lazı m. Gidip
b:Jksalar. Tcınısalar.
-Hastaneler ol!DdSdydl?
Akıl hast�lıkları ırsi olarak geçiyor
ya eger hastMleler ol!DdSaydı
ev 1 enir 1 erdi, Sdy-21 arı Mtardı .
Ai 1 elerine Zdrdr verir1 erdi.
BIR ''S1ZOF1?EN'
54 Yasıırla, 21 yıldır devamlı yatıyor
-Dısarısı nasıl?
Dışarıda intibakı zor edecegim gibi
geliyor. Euranın sakinligini arıyorum.
Dı şarı sı kalabalık. gürültülü .
-De li nedir si zc e ?
de 1 i yerine akıl hastası demek daha
i y i . Bir hasta lık ani am ı na ge 1 i yor.
Normal olanlar da saglıklı sayılma2lar
ama meşgaleleri var. Cemiyet hayatına
intibak etm i şler . Bizim için zor,
cemiyete intibak edemiyorlar.
-TI.irleri?
ş i zof reni var, geri
var,
zekalılar var, epilepsiler var.
megalemanlar var. Epey bir tLirleri var.
-Sebebleri?
Ailevi sorun olab i l i r . Baba yo lu y l a
yani kalıtımla olabilir. Zorda k a l m ı ş
bir insanın akıl hastası olması mümkün.
Baskı neticesi de olabilir.
-Tedavileri?
Tedavi hasta l ı g ı geçiştiremiyor.
Saglıklı bir hale sokmuyor: ama
hastalı gı tedavi s in:ie şok tedavisinin
lehindeyim. Ayrıca ilacıa tedav i
olabilir. Mesela halda l çeşitli hapşar.
Ama en tesiriisi bana kalırsa şok
tedavisi. Biraz agırdır. ama iyi
sonuçlar vermiştir. Çok kez müşahade
ettim. Ben de şok yedim.
-Sokakta gördügünüzde?
Uzaklaşmayı tercih ediyorum. tlgimi
c ekmiyar. Nasıl cıkmıs h.ı vaziyette
diyorum. Kimse zaten ilgilenmiyor akıl
hastas ı yla .
-Toplum ne diyor?
Toplum kab.ıl etmiyor. Toplum acımasız.
Akı l hastas ı n ı iyi görmüyor. :a.ı anlayı ş
bilmiyorum Avrupa 'da , Amerika 'da n:tSıl
ama Tü:rki ye 'de çok zaman al ı r. Nedenini
bi lmiyon.ım . Mesela h.ıradan tab..ırclu
oluyor, gidi yor 2 gün sonra geri
ge liyor. Yani ailesi bile istemiyor ki
toplum istesin. Belki Avrupa 'da b i raz
daha insancıl yönüyl.e bakabilirler ama
TLirkiye de zor.
ı
-Hastalı gınıza iliskın olarak?
Zaman zaman durgun! uklar oluyor fakat
o durgunluklar bazı meşgalelerle yenmeye
calışıyonım. Roman okumak . dolaşmak.
Silidi iyi hissediyorum. Bir zamanlar
hakikaten zor anlar geçirdim. O döneırrle
gözlerime perde vardı sanki, dimagım
dırruyordu.
5
·
 F�E�)blh{ PSiKiYATRi
THOMAS
CEV!REN:
Thomas S. Szasz
anti-psikiyatrinin yürekl i neferi, çatallı
dilini modern psikiyatriye, onun
sizofreniyi kavrayışına uzatıyor ve modern
psikiyatrinin söyl em ini bize bugüne kadar
ögreti 1 enin tam
aksine ters yüz
ediyor. ANA ADI: TIP
BABA ADI: TIMARNANE
Szasz'a EBE: DR.rRAEPELIN VE DrıBLEULER
göre geçen yüzyılın VAFTiZ lSMt� DEMENTIA PREACOX
medikal paradig:ınası
frengidir. Kendini
çok,degişik
bicimlerde gösterebilen ve çok farklı
tezahürleri olan !rengi nin. o dönemlerin
onulmaz hastalıklarından biri olmasının
temel nedeni, ru degişik belirtilerin bir
tek hastalıgın sonucu oldugunun bir tUrlü
kavranamamış olmasıdır. Kerrlisini i lk
olarak frengi sankrı denilen bir cıl:enla
göst eren bu hastalık. i lerl eye n safhalarda
sinir sistemine de etki eder ve hastada
genel felcle ( g eneral pa.ralysis of the
insane) bir1 ikte kişi 1 ik OOzuk 1 uk ları�
apati � bellek oozukluklar ı gibi bir takım
ruhsal OO:zukluklara yol acar. Bütün b.ınlar
göz öniine alırrlıgın::ia 1900' lerde yaşamış
tıp doktorları icin hastalık denince
akıllarına frenginin geliyor olusu biraz
daha anlaşılır zannediyorum. !lerleyen
yıllarda tıpta, anatomi� histoloji,
biokimya ve bagışıklık sistemiyle ilgili
alanlarda yapılan ge l i şme l er frenginin
teşhisi icin gerekli kriterlerin
olusınasına neden olmustur. B:Sylelikle
frengi olanla olmayan ayırt edilebildigi
gibi tıpta hastalıgın t anı ve tadavisi
icin belirgin amp irik ve epistemolojik
kriterlerin olusınasını sa�lamıştır.
Peki bütün b..ınların
psikiyatriyle i lgi si nedir? SLınu be 1 irtmek
gerekir ki geçen yüzyılın basında
6
SZASZ
GüNO B!LGER
tımamaneler çoktan kurulmuştu ve ruradaki
h asta l arı rın %35 ' ini fre�iye bag lı ruhsal
hastalık geeiren insanlar tesk i 1
etmekteyd.i. O dönemlerde psikiyatrinin
zaten kunım.sa ll aşt ı g ı n ı ve b.ırada cal ısan
psikiyatrların
hastalarını tıpkı
diger organik
kökenli
hasta lık ı ardan
mı ızdarip hastalar
gibi gördüklerini,
aralarırrlaki tek
farkı kerrli
hastalarırrla ha lüsinasyonları n ve
de 1 i.isyon 1 arı n görülmes i şek 1 irrle
degerlendirdiklerini düşünürsek; frengiden
dolayı ruhsal bozukluk geçiren insanların
rahatsızlıklarının beyirrleki anormal! ikten
kaynaklandıgının bilinmesi; zaten o
döneme Freud un hocası Meynert in resını
ı ı
cektigi, ruhsal hastalıkların beyin
pat oloj isinden başka birşey olmadıgı nı
savunan egi li m in yerıesmesine neden
olmustur. !şte Szasz ' a göre organik
psikiyatrinin temel leri b..ıraya
dayanmaktadır. Böylelikle, fre�iye bag l ı
ruhsal l::özukluk te mel paradigma. olmak
üzere, psikiyatri akıl hastalıklarının
teshis ve t edavis iy l e ilgilenen bili m dalı
olmustur. Artık ruh hastalıkları hastanın
beyni rrleki anormal biyolojiuk süre ç l eri n
ps iko 1 oj ik ve sosya 1 t ezahürürrlen baska
birsey degildir.
Szasz devam ediyor ve şöyle diyor:
''Sin:rli fre!)Jinin psikiyatrinin bellegine
kazındıgından ya da psikiyatrinin hala
frer.qi aksanıyla konustugurrlan şüphe
edebi 1 irmiyiz? Kuşkusuz hay ır . Ge 1 in
metaforu biraz daha degistirelim ve
frerçinin ps iki yatrinin cocuk 1 ugurrlak i
�
travmatik olayların bir silsilesi oldugunu
1 kabul ede lim . Şimdi ise� psikiyatri. gece
 rüyasırrla tnrqiyi gönnekte, uyan:iıgırx:la bir şekilde hastailk kriterlerini
ise her b:ş mkan yüzün. her tuhaf histopatolojiden psikopatolojiye
düsüncenin arkasında frenginin hayaletini kaydırmışlardır. Yani arx:>rmal vücut
aramaktadır . •• yapısırrlan arx:>rma ı davranısa hı sekilde
geçilmiştir. B..ı Freui'un ı:eikol o jiy i
Görüldügü gibi Szdsz 19. pato lo jiz e etme merakıyla birlesmis.
yüzyı l sonlarında tıp bilimcilerinin hastalık imaj ve düşüncesi. hastalıkları
hastalıklara yol acan kesin morfolojik tanımlamakta kul! arrl.ıgımız di 1 k&ürrlen
yapıyı saptamas ıyla b irl ikte verem. degismistir.
difteri � frergi gibi birecık hastalıgın
nedenlerinin ve etkin tedavilerinin
bulunmasının heme n ardından Bleuler gi bi
dcl<torların da tıP< ı difteri gibi
şizofreniyi b.ıldukları savına liitünüyle
kars ı ç ıkmaktadır. Ona göre Kraepe 1 in ve
daha sonra Bleuler. hasta.larırrla
fizyolojik hi cbir belirti görmedikleri
� · � · - · · · � � � - · · - � · · · · � - � ... · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
halde sanki bJ tür OOzuk l uklar rulmus gibi ' - • · � � ' • • ' • • • • - • • � � .... • • • • - • • � • • r • > • . .. , . • • • • • • • ' " ' '

davranmışlar ve hastal arın ı bJna day anarak

adi arrlırmış 1 ardır. Szasz, gerçekte
dementia preacox kavramının Kraepelin .. ... lezyoru dil l e. hasta! ıgı
_

tarafından icat edildigini oysa yaptıgının anlasmazl ıkla . patofizyolojiyi

sadece üç farklı :belirtiyi bir serrlrom
altıma toplamaktan başka birşey
o lmadı g ını vurgulamaktadır. D.ınlar
hebefreni. katatom, vasenia typikadır ki
hmlar Szasz'a göre hastalıga degil
davranışa. histopatolojik degişime degi 1
onaylanmayan davranışlara işaret eder.
Hitün b.ınl arın ışıgı altırrla Szasz icin
Kraepelin gibi doktorların akademik-
bi1 imse 1 prestiji. psikoti k diye
adlarrlırılan ve davranı şl arı hoe
karsılanmayan bı hastaların etiketlenmesi
icin ye t erı i nedeni olustunnustur.
Sizofreniye neden oldugu
düşünülen fizyolojik OO:zukluklar. tıp
tarafından aydınlatılmayı bekl erken ,
hastalıgın ayaklarının iyice yere basması
icin şizofreni adı Bleuler tarafıman
Latinceden Yunancaya cevrilmistir. aı
·
gelişmeyle beraber bir kalem darbesiyle
şizofreninin yaygınl ıgı hızla artmıstıra
B.ırada Szasz Bleuler' in sizefreniyi
tanımlarken kullarrl.lg-ı ..şiddetli .. �. .gizli ..
g ibi kelimelerde frengol o j i imaj v e
sözcügünün nasıl sırı ttıgına. dikkatimizi
çekiyor. Kuşkusuz ki "şiddetli vakalarııın
kapatılması gerekir ve ..gizli vakalarııda
ise hastalık. hasta hic tahmin etmedig-i
ha lde pusucia beklemektedir.
O halde nedir su Birleşik
Devletlerin bir numaralı saglık problemi
olarak gördügü ş izofreni ! Kraepe ı in· e ve
Bleuler'e bakılırsa patolojik. anormal ya
da kimyasal beyinse l l:xmıkluktur.
El lerirrle bir parca bile lıınun böyle
oldugunu gösteren b..ılgu olmad ıg-ı halde b.ı
tezi savunan bı kisi l er Szasz' a göre örtük
psikotarihle ve en genelime de
histopatolojiyi psikopatolojiyle yer
degistirtti ler ...
Szasz' a göre modem ps ikiyatri
freDJinin yol açtıgı ruhsal bozuklukların
tanınmas ı ve t edavisiy le bl.slamıs. h emen
ardından psikopatolojinin denetimine
y öne l i k bir bi 1 im dalı olmuştur. Silidiyse,
psikiyatr i yanlıs davranı şların
denetlerdigi bir mekanizma haline
gelmiştir. Ve şizofreni de psikiyatrinin
"kutsal sizrqesi., ,en geniş çöp torbası
şekline dönüşmüştür. Szasz ic i n
şizofreninin b.ı fltörensel .. rolünü
Uluslararası Sagl ı k Crgütünün şizofreniyle
ilgili olarak yayım l�ıgı bildiride
görebi 1 iriz.. &ı bi! diride şizofreni
teşhisi için gereki i dört kritere Szasz • ın
yanı t ı şudur: .
..Delüzyonlar: B.mların ne ol�
biliyonJZ; Isa 'nın tanrının oglu oldı..ıguna
ve hala yasadıgına inanmak ...
Uygunsuz ve tuhaf davranışlar: Evet. b..ınu
da hi 1 i yorı.ız: Pear 1 Harb:ur ' a saIdırmak ya
da Viet nam ' ı isgal etmek ..
Ha llüs i nasyonl ar: :&.ırada da bir sorı.m yok.
ölüler le konuşmak ya da cocukl ugunda olmuş
bir olayı aklının gözüyle görmek ve buna
inanmak....
Hareketsizlik ya da aşırı
hareketlilik: El.ı en kolayı; dünyanın bir
ucu:rrlan kalkıp psikiyatriste gitmek ya da
gazete okurken uyumak .....
Szasz. tıbbın timarhanelerin ortaya
(Clkmasıyla taın 250 yıldır psikiyatriye

7

hamile kaldıgını Kraepelin ve Bleuler•in
sizofreni adını koymasıyla da bebegin
vaftiz edildigini; böylelikle tıbbi olarak
saglıklı hılunan kişilerin ..hosta ıı olarak
tanımlanıp, kapat ı lmalarının
mesrulaştırılmış ol� tıoraretle
saV\.lJ'lBiaktadır. Ona göre b.ı adaınl ar. o
zamanın tımarhanelerinin hüküıırlarlarıydı
ve topltun saptamas ını istemişti ve onlar
da toplumun b.l istegini yerine
get innis 1 erdi . Böy 1 e ce. bütün b.ı
adlandır.malar ve sıralamalarla.
tımarhanelerde masum insanların tutulması
icin .gereken bilimsel rasyonalizasyonlar
fazlasıyla sa�lanmış oldu. a.ı arada, bı
doktorların. toplumun sosyal denetim ve
günah keçisi h.ılma ihtiyaclarını
karşıladıkları icin epeyce
ödüllendirildiklerini de söylemeden geçmek
haksızlık olacaktır.
..... Kraepelin. Bleuler ve
Freud'a insan aklını kolonize eden
insanlar olarak bakıyorum. Cünkü toplum
onlardan tıbbın sınırlarını. ahiakın ve
hukukun üstüne taşımalarını
istedi-yaptılar hastalı�ın sınırlarını
vücuttan davranışa d� genişletmelerini
istedi -J:unu da yaptılar; ve onlardan
toplumsal eeliskiyi psikopatoloji,
kapatılmayı da terapi olarak gizlemelirini
istedi -bmu da yaptı lar.
Eu doktorlar,
sorun .
görevlerinin .. sapmaları .. denetim altına
almak degil .hastalıkları tedavi etmek
oldugurnı, egemen politik. ekonomik. ahlaki
çevrelerde ''hastalıkla 11 ••anlaşmazlık''
arasırrlaki farkı anlayıncaya kadar
cözülemeyecektir.
Szasz • ın psikiyatri pratigine
ve söylemine iliskin b.ı tarihsel
yaklaşımı, günümüzde varolan psikiyatri
pratigine kökünden eleştiriler
getirmektedir .. Eütün dünyada hala
şizofreninin beyindeki yapısal veya
kimyasal anorma l ! ikl erden kaynak 1 arrlıg""ını
kanıtlamaya yönelik binlerce araştırmanın
yapıldıgını ve bir o kadar da kuramın öne
sürüldügünü göz önüne alırsak, fre�inin
yol actıgı anlayısın egemenligini hala
korudugunu söyleyebiliriz.
8
ANLASILMAK
-
KORKUSU
KULTEGtN öGEL
Başlıga b:Jkıp dizgi hatası oldu
sananlar üzülebilirler, ci.inkü hdta filan
yok ! Resmen d11l d$ı ll1Jdk korkusu b.ı. Zaten
gözlükı erinin üsti.irrlen diinyaya l::.akırıdyı
alıskanlık haline getirenler "anlaşılmaınak
korla.ısı.rnun cek ddha seyrek oldugunun
fMkına varmışlardır bile .
B.ıyun.ın eferxlim, girin bir toplantı
sal onuna %50 ihtiiMl, adiJıoın biri çok
öneml i bir koi11.1$1DCJ (!) yapıyordur Maırı .
hiç duyıDddıgınız veya kenarda kt:Şede
kd 111JlJ.ktan kurt ı M1!IllS sözcükleri kullanıp
l�fı uzatıyor,. l..IZdtıyor hatttJ. adaıııın
MJOkt�isi oldugunu düşünmeye
b:Jşlıyorsunuz ( Anaktazi: nc;J{ta ko}'IIJd.
özürü J. .,AZ. denemeyecek � kültürlü,
.. ilgisiz" denemeyecek kadar edebiya ta
meraklı biri olsrmız bile anldl11ıyorsu.nu:z..
ama '' adaıtı güzel ko�· diyorsunuz .
tşte b.ı. adam i 1 iki erine kadar ..anı aşıliildk
korkust.i• nu yaşıyor.
Cok göriirsüniiz b.ınları edebiyat
dlemiırle ! Böyle şiirleri gearıetri
bi 1 imini kıskMrlır�cak formüller i 1 e
çözersiniz . Ancak .beyniniz de sırılsıkldiiJ
teriemiştir . Veya l:Jdşka bir aleırıde
"Bilinç ve rüya egosu arasın:id simbiyotik
bir p:ırtisipasyon vardır' diye baslayan ve
111ki ruh halini yadd iki ZdiDdnl yaşayan ve
dikey si.aıbiyozları evrerrlen ve kollektif
bilinç dışırx:idn ayrı olmlarını saglayan
birbirini taıi1d1IJ.layan bir çifttir' ile
süren cüıııleler, zatürre nedeni olan kafa
kosustunııa.l arı gerektirir.
Isi insanı anlaaı.ak ve sözlü/sözsüz
biçiJIJde ona da ta.nıtı:rıak olan bilimlerde ne
çal:Hs:ıdır bı? Çürük iskeleler üstüne
kurulmuş J:i.iyiikliik düşünceleri midir ?
Cku.yanın veya din ieyenin ıııazclıistik
egi 1 imlerini sömiirerek biiyük adaııı ol!Ild"
u
gayreti dersem çok mu saldırgan olun..ıırı ?
B.ırıu bi1 eıııem aıııa en azırx:Jan '' Sizofrenik
dil .. diyerek i.istiirrle araştıl71Jd.lar yt'.pıp,
s.ırtlarırrtan gecirriigimiz şizofreniere ve
onların korıt1$1Dd biçimine haksızlık
ediyoruz gibi geliyor lxma .1
 simfreni
-

Aşk�mın şiddetinden koptu gönllin f�en�

Doktor beni sanıy�� h ala sizof�eni

Usklidar taburculuk hasretiyle derinden

Kalbimi hoplatıyo� hastanenin tren�

Ta LlZakta.n Marmar-a as k ıa cek iyoı:- l:::n.

:>e i

Hayretıe karsılar-ım beni deli gö�eni

Taburcu olmak icin kullanmalı dlimeni

Aşkım�n şiddetinden koptu genlUn f�eni

Doktor beni san.ıyo� hala şizofreni

(Bir "akıl hastası")

9
 I<ALBi OLANLAR iÇiN

J<ErvlAI.... SA YAR

N.:z-hayet::,. b..2-.r- $.2-�<Jf..r-e.n.:Z.n de gi...ir2eş..2- ..- a.y..2 ve

y.:z .Z d .:z � .Z d_2-..2 va..z-d ..2 .z-.. K..2-.zn .:z-.Z ey..2- n ya.gznLU-:I a..r-.2 n
yagd .2. g.2 , k .:z·ı::rı .2- .Z ey.2-n p.2 .z-.2. .Z p..2 .ı-.:z. .Z .:z ş ..2 k .ı cu-.2 rı
-
aj-'d.:z r:ı.Zat; t:; ..2g:z .b..2-.z- gCik�Lı.- g.:z-b.:z-cl.:z-.:z- onurı .2 ç
dLir:ıya..s .2. • Chu t::ar2..2ma..k :z- ç .:Z.n c> yagznı...u-.1 a.rrla
:z�1�nm�y.:z g.O�e a.Zma.Z.:z�.:zr:ı.:z�,. a.Zam.:zyorsan2�
t::eşh.2-.s ede.z- geçe�.:Zr2.2-;e: ..

Bir s izofr enin kuşların hikayesi gibidir.

ic dünya sın a sokulmak gökyüzüne Hakikat ancak ugruna yanmayı
bakmak gib i d ir. Gökyüzüne göze alabileceklerin
baktıg ınızda bulutları. günesi. menzilindedir. Sizofrenin de bir
ay ı . ve yıldızları kalbi vardır. O, kalbini modern
gö r ebi lir s i ni z. Görmek sür ekl i dünyanın tasallutundan korumak
bir bakma. bi r farkına varma i st er. Geriye çekilir ve dünyayı
çabasını gerektirir: Nasıl her istemez. Ayaklarının ucu yl a onu
ar a y an bularnazsa her bakan da iter ve içine döner. Ka lb i ni
göremez .
Ama görmek icin önce korumak ister çünkü ha k i ka ti bir
bakmalısınız. Gökyüzüne kor gibi kalbinde taş 1 r. Dünyayı
bakt ıg ınızd a hiçbir şey is t em ez çünkü y edi başlı bir
göremeyebilirsiniz de. ejderha olan o dünya . bir
Koskocaman bir boşluk olarak sokuluverse, d iller inden ateşler
algılayabilirsiniz onu. içinde fırlatarak kalbini
nefes alıp verdigirniz bir daglayacaktır. 'Küskün
genişlik olarak. Kral'lardır sizofrenler!
Kral dı r lar ve kral oldukları
Nihayet. bir icin k üs ebilir l er .

sizofrenin de günesi ayı ve .

yıldızları vardır. Kirnile yin Dil onların

y a �urlar ı n yagdı gı ,
kimileyi n ul a şabi ldigi hakikati taşımaz.
pırıl pırıl ışıkların aydın­ Yarılı r . parcalanır ve patlar.
lattıgı bir gökyüzü gib idi r onun Bu d ün yanın dili onla ra tercüman
iç d üny a sı . Onu tanımak icin o o lam az. O dil i konusamazsınız. O
yagmur lard a ıslanmayı göze dili kimse konuşamaz. O dil
almalısınız, al amıyor sanız i l e t i sememe ni n , duyup da
teshis e de r g e c ersiniz6 a nla yam arnan ı n dilidir. Ya da
d u yu p da a nla t ama manı n .
Onları
Halbuki bir tek anlamak icin önce o nla rı teşhis
h a ki ka t yoktur. Hakikatın bir etmekten vazgecmelisiniz. Bir
kısmı o n l ar ı n k albinde tecelli şizofreni anlamak icin onun da
eder. Onlar bildirir ve duyurur bir kalbi o ldugunu ayırd e t me niz
i ns a nl ar a : Meger ki ulaşmak gerekir. Bir kalbiniz olması
i s t eyes eni z o hakikate. Ona gerekir. Yagmurlardan korkmamak

ulaşmaksa kaf dagına yol alan gerekir

10
 FAKAT BEN •••••

''BU Dö� ::tC:t:NDE NAD:l:REN SANl<l:

IEDAV:t:N:l:N SONt.JNA G�INM:l:S G:t:B::t TAMAMEN'
TDPLUM:DAN El:RL:t:K NOI<TASININ TAM UZER:t:NDE
VE MANTIGIN DA TAM DORUGUNDA OLAN ANLIK
•
Dö� DE �:I: N :I: :t:R. •

Ben i m g idişat ımı .

bilhassa ciddi t e da vi y e
başlayarak il er l eyen son iki sene
icindeki gi diş a tımı ünlü ressam
Picasso'nun renk dönemlerine
benzetmek mümkündür. Picasso,
nasıl ki her ele aldıgı renkte o
rengin h akim o ldug u resimler
yapm 1 ş ise. ben de dedigim gibi.
zihnimder ruh alemimde ve
düşüncelerimde ayrı ayrı
dönemlere girmekteyim. Bu
dönemler, ruh alemimde.
dünyamda muayyen günlük haftalık
. mantıga ve anlaş ı labilirlige
z�an dilimlerini icerdigi gibi.
öz el l ikl e duşünce y a p ı md aki
di l imler daha kısa ve anlık zaman
dilimlerini kapsamaktadır.
anlık dönemlerde, bende düşünce
akımlar ı n ın ayrı d ü ny a lara
dalmasının yanında ma nt ık
mefhumuna uzaklasıp yaklasma
döne m leri de gelip g e ç mekte dir
Bu dönemler icinde n adiren sa nki
t edavinin sonuna geli nmi ş gi b i
. düzeye ve moralman da
tamamen t op lumd a n birlik
noktasının tam üzer i nd e ve
mantıgın da tam dorugunda olari
anlık dönemle r de ke ndi n i
göstermektedir. Düşünce yapısı
ile ilgili mantık gelis
gi di şlerine örnek olarak. sırtıma
binen cocugun sırtlma binmesi
sonucu boyuma bir etkisi olması
d ü ş ünce si ve buradan hareketle
sırtıma binilmesi halinde hayatın
di ger işlevlerinde başarısızlık
ve aksama ol a c agı d üşüncesi ni n
ye rsiz oldu gunu a nlam aktayı m
Bu söylediklerimden, dikkat
edilirse� benim o ilginç alemde
olmayarak d aha nonmal bir alem
içinde oldugumda anlasılabilir.
Fakat ben. hayatın ak ı ş ınd a n
etkilenen ve üzerinde sinir
taşıyan insan topluluklarının
hallerini ve onl a rı n da kendi iç
dünyalarının oldugunu düşünerek.
onlardan fazla b ir şey beklemeden
iç kendi va r say ı mım a gö re muammanın
intikal eden y önl e rini
bilgisayarla son derece dikkatli
programlanmış ve son derece
Bu yüksek psikoterapi y e t enegin e
sahip bey inler i planlanmıs
robot l a rl a bir psikoterapi ye
sokul mam halinde en azın da n , tam
ma nasıy l a cözülmese bile.
. enginliginin azaltılacagı, hic
olmazsa bu muammanın uygun bir
düzelecegine inanmaktayım. Çünkü
böyle e ng in bir muamma ge r cek ten
böylesine hassas bir ya p ı yla
birleşince zaten kend il eri de
ayrı bir muammma olan in san la r la
veya te k bir insanla
cözümlenemeyecegine ve r ah a tlı g a
kavuşturulamayacagına
inanmaktayım.
J.G.
.

ll
 rek, nefretle, lanet ede­

PSiKiYATR
BiR rek, •• kacmak i!lterken
orrlan yardt ıldıg ın ı bile­
''

rek. 1iı ülkedeki kötülük

NERELERE GiTMELi dayanışmasını düşünerek.
:aı ülkedeki küçük !üyük

NELER YAPMALI
örgütlenme l erin başırdaki
insanlar evet kötüdür.
Ruhen cdt kötüiür. Kelime­
nin yalın ve o dehş et ve­
CEZM! ERSöZ Benim icin "deliliqin"� rici anlamıyla. aı insan­
akıl hastalıgı'nın birer lar sevgiden bahsettikleri
Bu reslı ga bakıp mistik bir varolus, ıstı­ kadar kötüdürler B.ı nokta­ .

hemen savunmaya geçmeyin; raplara karşı bir ecinli da Ece Ayhan' ın ckunmas1
b..ı basl ıgı atan ben sonuc-­ giysisi giymek�hayatın dilegiyle.öncelikle ''Dev­
ta kafası corbaya dönmüş a.mans ız l ıg- ına karşı bir l et ve Tabiat". Sonra
b ir fi k i r l e r ve düşünceler deccal ro lü oynamak. f ela­ d ig-erleri .

hamalıyım. Tek iddiam ketiere karşı siııgese 1 bir

psikiyatristlerden dahd karşı koyuş. yaşadıgımız
çok dolaşıyor olmam. fu bı korkunç ruhsal ve maddi
şehri hergün beyni orle u­ sefale t i nonnal yo l lardan
ÇUŞan garip dol aml:aç ı ı .. neyse bııı anlatamamanın
dilşüncelerle. üstelik bir başka ifadesi oldugu
kıskanc bir öfkeyle do la ­ düsünü l ürse serüvenin bo­
şıyon.ım . Avıma yani bı yutu ve anlamı degişir.
şehre hergün bi n l erce Psikiyatrist, parca lanmış
tuzak hazırl ıyorum , ama bir dünyanın adamı oldu­
. . . . . . � . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . .
. . . . . . . .. . . . ' . . .
. . . . . . .. . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . .
nafile. şehir o içten ice gunu bi !erek. b..ılurrlugu • . 1 • • • • • • ' • • • • • • • • • •
'
• • • • • • • • • •

kaynayan yüzlerce,binlerce dJJrumu derhcl 1 , inanc la ve

ihtiraslı oyun larıyla, isyanla sorgulama.! ıdır. O liKötülük dayanışması "

akıl almaz garip l ikleriy­ tanalar. literatürler, dedik. Urutmadan ve derhal

ı e, o sonsuz degişken yü­ fiyaka l ı hastalık isimle­ sevgil i Tezer özlü'nün
züyle bütün bütün hesap la ­ ri" za.ri f i ı ac prospektüs­ "Cocuk! ugun Soguk Gece 1 e­
rıma. mektepli b i lg i l eri­ leri, tezler, ant i tez l er ,
- ri ıı adlı enfes ve ic yara­
me. kitap kurt 1 ugurrlan kon.;;ıreler, statüler, has­ layıcı kitabı.Bu cografya­
devsirdigi m bi lgic afariz­ taya vaka o 1arak l:ıakma 1 ar , nın kötülük haritasını
malarımla a c ımas ızca alay beyaz ön l ükler, ente l l ek­ oradan izleyebilirsiniz.
ediyor. önüırden. düşleri� tüel şehvetin iç gıcıkla­ Devam.. Yusuf Atılgan 1 ın
d en arzuların:rlan . yıc ı duyumsamaları, ölçek­
IlAnayurt otel i" ni drumalı
geçip gidiyor... l er. kar i yer ler ekoller,
. elbet. Behcet Necat.igil,
akımlar. . Insanlık la i lg­
. Mlmet K:mrli Tanpınar, Sait
i 1 i uzak yakın bir mese­ Faik. Asaf Halet .. H..ılki
. . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
. . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . .. . . . . . . .. . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .
. .. . . . . . .. . . ' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
-
• • • • • • • • .. • • • • • ' • • • • • • • • ' • • • 1 lesi o l an psikiyatrist Aktunc. Evet 1\ktunc un 1

ll
• • •

bi l dikl erini, bil ecekl e­ TUrkiye 'deki de 1 i 1 ik

rini, dru:iuklan.nı . gide­ tarihine" içtenlikle ışık
cegi ve gi tt ig i yerle- tutan o na ıazzam rananı
ri ,.günahlara olan uzaklı­ 11Son 2 Eylül ckunmalı. ll

gını. yakınlıgını, elin­ Ma2har Osman! arı. Eli so­

deki kani arı. rtıht.ıOOMi palı güll abi c i leri Nazi .

entel l ektüel barbarı,. mer­ düşüncel eriy l e zihinleri

hametsizl igi n izini,ölüm­ kararmıs yarı polis,. yarı
lerle olan h issedarl ı g ın i "dddor" uzmanları . Fah­
. . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . .
1 . . .. .. . . . . . . . . . . . . . . . . .
.. • • • .. • • • 1 • • • 1 . 1 • • •
•
.
•
•
.
•
•
.
•
..
.
•
•
. .
•
.
•
.
•
.
•
•
�
•
.
•
. . . . . . . . . . . . . . .
•
. . . . .
• • •
derhal, inancıa ve isyanla rett in Kerim Gökayları ;
düsünmeli4ir ve sorgu lama­ "Alkol ik leri, akıl hasta­
Benim icin durum lıdır. ları nı� frengi li o l anları
bı. Nafi l e yani. Peki ya­ igdis edelim" d iyen ordi­
zarlıktan sonra en cd< öy 1 eyse devam. önce 1 ik­ naryüs" filozofl arı". •'De­
önemsedig-im, bı nafile ı e ve neyi bi lme 1 id ir hı li leri" düsman olar ak
dünyada en cok i lgimi ve psikiyatrist? B..ı ülkeyi gören akıl hastanesi yöne­
hayretimi çeken psikiyat­ a1:art.ma.dan , es geçmeden, ticilerini. Ve burada
ristlik icin durum ne? romantize etmeden, seve- hemen Michel Foucault'ya

12
 Gecilehilir. öncelikle
' �li ligi n Tarihine Giris­
"ler ve sonra di g erleri .
!ktidar ve sa�l ı k ilişki­
lerine� ailede işlenen
c ina.yet lere biiyük b i r so­
gukkanlılıkla girilmeli­
dir. "Söylemi ere" l:iiyük
i nc e lik göstererek
tabi i . . . ve ardırrlan so­
kakların ve ezilmislerin
tarihine g eç ilme li ve aziz
Jean Genet' in tüm k itapla­
rına ciddi'yetle egilmeli­
dir. Sonra Truman Capote
Cesare Pavese (Yasama �­
rası) " Kafka Nabokov.
� umutlar ı n ı, göçme n le rin
Joyc e . Sartre , Woolf,
Tenesse Wi Iliams • Ama
. .
önce o sanrılar kra lı n ı ,
elinde de l i l igin zehirli
ateşler icio:ie yazan Dos­
toyevsk i 'yi . Ve, ve "Yaşam
bir i n ci nmektir .. diye n
!rçeborg Bachman ı ı . Ve
daha yüzlercesin i . . . Yok­
sa , yoksa ..çaylar icimizde
hız gibi akar" . Tekrar
dönelim, bizim he lal ı oog­
rafyaya.. . Şairlerden Fdip
Cansever , Cemal Süreya
Sünnilik saplantısına ta­
kı lmış da olsa mutlaka
Isınet özel, Dranas, Metin
Altıok, Turgut Uyar, ve
hep Nazım•ı.
Ya nerelere git­
meli? öncelikle acı çeki­
leh· y er leri . Hast ane kori­
dor ı arını , mezarlık! ar ı,
asker kC9tJŞlarını, şehrin
bataktıane ı erini, c&üntü
oolge ıerini" varoslarım"
ruhu kararmıs, sevineten
uzak kıstırılm ış sokakla­
rı n ı , evin annesinin
diazemle hayata başladıgı
iç karart ıcı aile evleri­
ni, mac dagılmalarını,.
hapishane ziyaretlerini,
talı..ıt 1 ukl arı , sübyan ko­
gusları,. her sınıftan o­
te l le ri, genelevleri,. can
hastanelerini. fabrikala­
rı oto kaçortacı ları ,.
• lar diye. B.ı ül keyi nef­
tamircileri� adak yerleri­
ni, kuyrukları, as hanele­
ri. asker ziyaretlerini.
mahkemelere,iskence oda
lar ı n ı birinci şubeyi,
• kulması icin safra atmall­
her ce sit pazarı, camile­ dır.
ri,. sab:ıh namazlarını, Bilmelidir ki bu
bayram günü işportacıları,. ülke onun kaderidir. !ha­
ıslah evlerini .. çocuk e­ neti,erdemi, aşkınlıgı,.
sirgeme,. yetiştirme kt..n'u­ sıradanl ı gı . cıkmaz ı , de­
luslarını. hiçbir yetenegi rinligidir� Batıya olan
olmayan duyar ı ı sekreter kör inancını yeniden sor­
kızlarını, sabaha karsı gulamalıdır! ..
kabaran intihar düşlerini,.
sürgün köylerini, köy ve Psikiyatrist mesle­
şehir kahvelerini. te�ah­ g i nin ciddiyetinde olmalı
tar kızların aksam l::akıs­ ve kerdisini beyazların
larını. imkansız ask l ar topragından kurtarıp hızla
� yasayan ..sınır'' insanla­ bu cennet ve cehennem olan
rını,. firari askerlerin ül ke ni n topraklarında ya­
şamaya ve hissetmeye baş­
yılgınlıgın ı, arzuhalci­ lamalıdır .
leri , hedestenleri, bit
pazarlarını, isci bılma Sonueta. ben kuzu
kuyruk larını • stadyum:ia postuna tiirünmüs bir medya
müstahdemlik s ınavına gi­ kurduyum � B.ı sehre yeni 1-
r enl erin o büyük karkula­ misim. Kafam corh:ıya dön­
rını, siyasi mültecilerin müş. Unuttugum şeyler o l­
yılgınlıgını. kavruk is­ duysa siz tamamlayın. Ya­
yanların ı, resmi bayram­ lana bürünmüş zihniıxden
larda bacaklarıyla berabe r can ha v l iy l e kacırdım bu
ruhu üsüyen küçük cocukla­ satır lar ı . B..ı ülkede ger­
rı. orta ik i den ayrılan cek a teş gibidir, tutanı
insan ları n o acıklı fante­ yakar,. daha da yakacak­
zilerini. c üml e maglup .. tır ...
mazlum ve yitiklerin o tam
ortadan ayrı lan ac ıyla
yırtı lan seslerini, serü­
venleri gezip görmeli.bun­
lara dckunmalı, hınlarla
bütünleşme! i ,. hercü merc
olmalıdır. Eu insani ık
hall erin in kendisini yak­
masına izin vermelidir
psikiyatrist. aı ülkenin
acı ... ıstırap , gizem ve
tuhaflıklar tarihini g ezip
dolaşmalıdır . Evliya Ce­
lebi.yi, Leyla il e
Mecnun ı u,. Yun.ıs Enre ·yi,
Peygamberler Tarih i • ni
bildigi kadar, Cetin
Yetkin in bence Ece Ay­
•
han • ın ..Devlet ve Tabiat11l
kadar degerli b.ıldugum "17
Intihar Olayı., kitabını da
bilmelidir. Dedim ya acı­
lar. ıstıraplar .. tuhaflık­
retle, isyanla# aşkla sev­
me ı idir ps ik iyatri st . Ve
ulusal psikiyatrinin yara­
tılması ve işlerlige so-
13
 HAYATIMIN EN GUZEL
SAHNELERi
� . . .. - ·- .. 6 .. .. .. - .. - .. +.- .. .. .. , � .. . .. ......... -- ... . � .. .... ....... ..... .. .. . .. ... -··· .................................. ................................................... .......................... - --·····- .. ................ ......._. ....... .... .... .. -- ---·········· .. ......... ·-· ..... .

B1R SiNEMA SEY1RC151N1N PS1KANAL1Z1NE G1R1S

DURUL TAYLAN

Cocuklugumun düs ülkesirrle .. birini sergiledigi, belki de sinema

siyah-beyaz te 1 evizyonumuzda beni hayret tarihinin en tüyler ürpertici sahnesi me.
ve korkulara ]:x:)gan onl arca fi Im arasında öldi.ird.ügü kızı yatakta boylu boyunca
birkac tanesini nedense hic unutamıyon.ım. uzatıyor, etrafına J:iiyülü ışıklar sacan
Bergman'ın 'Yedinci Mühür"ürrle azraille mumlar yeriestiriyor ve taşına da
oynanan satranç oyunu .. bana yaşamın sert mezarı ıktan caldıgı abiasının mezar
ışıklarının sorumsuzca a�nlattıgı taşım koyuyordu. Böylece. her cinayetin
esrarlı rolgelere girmenin dehşet başlıca üc elemanı olan niyet .. yöntem ve
korkusurı.ı anımsattı her daim. Meshır sebep kusursuzca birleşiyor ve yönetmen
'The B<:orcist' in berbat bir taklidini carpenter ın s ınırsız dehası şu zavallı • �

iz lecligim o mesum geceden sonra rozulan zihinlerimizde yaşattıgımız metafizik

ruhi dergelerimi hala kuramadım. Filmde korkuyu pervasızca alevlerrliriyoniu.
şeytanın e l e i si Dimitri'yle evlenen güzel
kadın hamile kalıp kırmızı-yeşil Yine cocukl� 'kült'
kusmuklar sacıyordu etrafa sürek I i. fi lmlerirrlen 'Atları da Vururlar'daki
'The EXarcist'i ise 20 yaşımda. sakin bir zihnimin sisleri arasırrla belli belirsiz
gecede agbimle videocia i zl ed im :&ı kez . hatırlayabildigim cılgınca dans
'yetişkin· okudugu ki taplarla kafası
� sahneler i nin anlamı neydi? Gecen yaz
karlşık ve tüm bu olan bitenlerin televizyorrla film yeniden
aslında, gerici h ıristiyan ideolojisinin gösterildig-irxier 'Atları da Vururlar'ın
en igrenc ve maksatlı i nge l eri rden ibaret toplum den i len camur yıgınının acımasızca
oldugunu aniayacak yaştaydım. Ama yine de yerden yere vuruldlçu neredeyse 'mi 1 i tan '
ödüm hokuma karıştı! Tamam.. kücük: kızın bir eser oldugunu dehsetle farkettim.
içine giren şeytan. annesiyle kuracagı Peki bl son derece umutsuz ve karamsar
s imbiyot ik i 1 i sk ini n :tx::eulması sorucu fi ım.. mcak kadar COCtOm harqi yaralı
ortaya çıkan 'antik' bilinodışının vicdanına dokunmustu? Siurli inancsız bir
siu:gesiydi bel k i de . tamam,. vajinasını nihi 1 ist o lan o masum yavrur kimbi 1 ir
i cine hac sokması nı, annesinin ha.ng'i s ı r lı ayrıntı lardan etkilenmiş,
misafirler i yanında ortalık yere fi lnrl.e gördi.igü zavallı. acınası insan
isemesini 'yon.ımlayabiliyordum' da .. yüzleri yüreginin harqi derinliklerilde
psikiyatristin zorlaması sonucu o masum demir atmıştı?
k ız ı n yüzün:ie beliriveren seytan
sure tirden neden b..ı kadar ödüm Beni aglatan film l erden biri de.
patlıyordu? günümüzlin en dahi ve en pislik
yönetmen! erin:len D:ivid Lynch in ik inc i •

Korku fi Imlerine olan iflah filmi 'Fil Adam'dı. (David'in ilk filmi
o 1 maz di.iskünl ügümün önüne gecemedi hı 'Eraserhead-Silgikafa 'yı izlemedigim
igrenc film. Hal l owee n ' i 17. ' he lde, ısrar la rüyalarında görüyorum.
r------,
seyredişimde, acımasız Mi.izik dergisirrle yazdıgı yazıyla, b.ı
katil Michael Myers'ın filmi saplantım haline getiren Halil
insan öldürmeye neden b.ı 1\nilanlı 'ya selamlar ederim). Tanrının
kadar meraklı oldugunu bile unuttugu b ir bilkat garibesiyken,
sezer gibi oldum. Akıl eiıırli çoktan unutttgum bir dizi ol ay
hastahanelerinde geçen sorucu yaşamının son anlarımarahata
cocukluJl.,ınUn intikamını eren Fil M.aın (John tLtrtl, 'Ben de bir
alıyordu belki de. 'Güzel i nsanım' diye diye ölüme bırakır
sanatlardan biri olarak kerrlisini tilmin son sahnesirrle. B.ı
cinayet'in en muhteşem örneklerinden müthiş ac ıklı sahnede gözyaşlarımı ..

14
 tutarken verdigim bir o kadar ac ıkl ı
savaşı , karanl ık si nema sa l onun::id yanıırda
oturan kuzenime bakar bakmaz kaybett im :
Berrlen üc yas kücük o l an kuzenim .
aglamamak icin pa l tosurnı ı sırıyor , ama
yanak l arırrlan süzül en gümüs daml a l arı
zaptedemiyordu . Siz Lynch ' in ' Bl ue
Ve l vet ' ine , ' Wi l d at Heart ' ına bakmayın ..

bir gün kag ı t mendi l l erimiz l e g idecegi m i z

f i l m l er cekecegi ne bahs e girerim .

Fi l m l erde agl ama huyumu

blyüyünce de kaybetmedim . Yagmurl u bir
Sinema Gi.inl eri seans ın:la tek baş ıma
i z l edigi m Leos Carax ' ın ' Kötü Kan ' urla .
hayatı!Irla izledigim en güze l görüntü l er
gözümün önünden bir bir geçerken .
gözyas l arı i c irrle l anet o l as ı yasamıma �
topal haya l gücüme , s ı nı r l an (dırı l ) mış
gün l ük iş l erime ve ka l ori fer böcegi ne
dönüşmüş iç dünyama ac ımas ız küfürl er
ett im . Fina l sahnesinde güze l im Jul iette
Bioxhe . b izi mle beraber aşık o l dugu
Alex ' in öl ümüne dayanamıyor . o metruk
havaalnırrla agl ayarak kosmaya baş l ıyordu .
Bir cocuk gibi kosuyor . kosuyor ve
pervasızca. sa l l anan kol l arı . Alex ' in ' b.ı
dünyadan kaçmak i çin binecegi ucagı n
•

pervane l erine dönüşüyordu . Carax ' ın haya l

gücü . her imgeyi aşıyor . sinema denen
g i zem l i kra l l ıgı n bu gene prens i . gelmis
ge emis en ' s ı k ı ' f i l m l erden birini
yapıyordu .

Biraz da Chap l in ' den sözetmek

i st erim . Gerçi cocuk lugumun baş komigi­
Allah bi l ir neden- Haro l d Lloyd ' du ama .
b.ı küci.ik b ıyık l ı adamı her göriişüıe ırl
ufakl ıgım ge l ir ak l ıma : Kutsa l Ai l emin
' misafir odas ı nda ' siyah beyaz
tel evizyonumuzu seyrediyoruz hep beral:er .
Annem mutfakta . birazdan çayl arı
get i recek Ai 1 e cek ' Kacak fuktor Kimbı l l ı
.

bek l iyoruz sabırs ız l ık l a . Birden . iki

program arası sahne kararıyor . 15
dakika l ı k bir Sar l o film i has l ıyor
OOş l ugu do l durmak i ci n . B:ll:am göz l erini
ekrandan diz ler inin üzerindek i gazeteye
yöne l t iyor . Bense tuhaf bir sevinç l e .
daha çok yakl aş ı yorı.ım te l evizyona . 15
dakika sonra uyanıyorum . Geri s i ni
hat ırlamıyorum . . .

15
E BEDi YALNlZLI K
G·örüyorum r ü z ga rd a u c usan
Sa clarda aşk var
.Görüyorum a ş k
B ir dam l a y a ş o l up
K ı rp ı ş a n n a z l ı k i rp i k i er i n
Gururuna a l d ı rma d a n
Göz p ı nar ı nd a n ç ı k ı yo r
Sekerek i n i yor y a nak l a r ı nd a n
B i l i yorum o b i r d am l a y a s
Paha b i ç i l me z b i r i nc i d i r
B i l iyorum o nu n i ç i nd e
Ebed i b i r aşk var
B e n onun yan ı nd a
.O be n i m ak l ı mda
Sad ı k vü cudu i l e
S a f aşk ı i l e karş ı md a

B e n i b u e bed i ya l n ı z l ı k
A n l ı yorum b ı r akın ı y a c ak
önünde bo ş be ş i k
! ç i nde haya l var
Bana bak ı yor s a nk i
Dogmamam ı ş yavru c ak
G öz l er i nd e n i n i y o r
H e p o i n c i ya s l ar
:Sank i s oruyor b a n a
Ne zaman o l urum s a n a
G e l i nc i k
Ben onun baş ucund a
i ç imde
B ak ı ş l ar ı
Unut ur y a l n ı z l ı g ı m ı
De l dur d i yor b e s i g i m i
Me sut o l ursun a ş d i y o r
D ünya e v i e ş i g i n i
Heyhat gön l ümün
B a t ag ı nd a c ı rp ı n a n
B ı rakm ı yor batmay a n
O ebed i ya l n ı z l ı k b e n i

Se n bu ka r an l ı k a l emde
Taht mı a r ıyorsun g ö n l ümd e
Ey güze l me chu l anne
A s k vars a s e n i n icin i ç i mde
Se n i s ev i yor s am b u nd a n s a n a ne
B i l i yorum h e m b a n a
Hem sana yaz ı k
A f f e tme be n i
B i l i y orum ic i m ezik
B ı r akın ı yar i s t e be n i
O e b e d i ya l n ı z l ı k

R.T.B.

1
Bir .. Ak ı l has t a s ı ,. )
 Bi Bi BiL BiLi Bili
FATtH ALTINöZ
Adına özerk l ik dedik l eri duvarların
arkasırrla ka l mış l ardır . önl ük l eri ve
aniası lmaz l i san l ar ıyl a . Cidd idirl er .
Çok ciddidir l er . Medya l ardan uzman
uzman bakar l ar . Söze ' ' yapı l an
araşt ırma l ara göre " diyerek bas l ar l ar ;
"bi l imse ı ol arak .. diye devam
ederler . Kurduk ları her cüml ede en az bi r
adet bi ı imse ı sözcügü b.ıl unur . Hemen her
kornrla bi l imse l açık l amada ro l unabi l me
yeti leri ve yeterl i l ik l eri vardır . Her
konuya i l işkin muhtaç olduk l arı kudret
damarlar ı rrlaki asi l karda mevcuttur . Cd<
bi l irler . Bi l imin a l anana girmeyen hiçbir
konu olamaz onl ara göre . örnegin; eqer
yet istiri cisi Ziraat Fakül tesi
profesörl erinden biriyse kestane l erin
bi l imsel olması kuvvet l e muhteme ldi r . Bı
kestane l er geçerl i � güveni l ir
kestane l erdir .
Ç i ft kördürler . Kontrol g:rı..ıbı i çermeyen
arastırmaya . arast ı:rına demez ı er . Yliz
üzerimen kac p..ıan üzüntü! üsün . kac puan
sevinç l is i n . e l lerinde ö l çek l er i
var . bi l irl er . Onl ara rakamı nı söylersin
sana kim. ol� söy l er l er . "Kiş i başına
düşen et tüket i mi şu kadarken , bu kadar
o lursa an i den hatı l ı olma iht imalimiz
be l iriverecektir onl ara göre . (Ey ..
mat emat i gin bütün sevi l en
sayı l arı , sizi n l e ne kadar
i lgi l eni ldigini bir bi l seydiniz . )
Birşey soruldugurxla "O öy l e
degi !dir . Böy 1 edir . Bu b i 1 imse 1 o l arak
kanı tl anmışt ır . ' 'yan ıtını aldıgını zı
varsaya l ı m . C"Lim l eni n ''bi ı imse ı o l arak
kanı t lanmıstır" böl timüne dek durıJm
ortadadır . Soran i l e soruya muhatap o l an
aras ırrla herüz kesin üstünl ük
sagl anamamıst ır . Ta k i o s ihirl i sözcük
gel ir yerini a l ır p akarı su l ar
durur . "Bi l imse ı o l arak kanıt l anm.ıst ır"
denir ve cümle bi t iri l ir . Sorunun
muhatabı -bir- , soruyu soran
� ı f ır-d ı r . M"ı..isab:ıka biraz evve l sona
ermişt ir ( 1 ) Gol vuruşu"Kardeşim . B..ıgün
. so l uk al ış , hicbir gözyas ı , bi lgisayar
bat ı l ı :tunu böyl e yapıyor. . sek l irrle de
yapı l abi l ir .
Büyüyü . yı ldız fa l ı nı . üfürükçül ügü
sar ı atanl ık ortak parantezinde top l ayıp
bir kenara ; b.ınl arı yüzyı l l ardır
.... " BiLiM "
ta l epleriyl e var eden i nsan l arı
"cahi l l er" diyerek öteki kenara
topl arlar . kerrli l eri ort� ka l ı r l ar ( 2 ) .
Yasamın her alanına nüfuz
etmiş l erdir . örnegin ; camasır ipine tahta
mandai l a astıgınız camas ı rınızda s ize
garip ge l en degisme l er olur . Al ırsınız
camas ırınızı bir camas ır mandal ı
\.IZJDanına götürürsünüz . Sizden önce bir
çamasır ipi uzmanına � ip inizi kontrol
ettirmeni z istenir . lp normalmis deyip
dörrlügünüzde camasırınızın ipl ik
örüntüsünü ince l ettirmeniz
öneri l ir . Orada da problem }'Cksa m lkona .
yan yana ası lm:ıs camasır l ararası
etki l eşimi ince l eyen uzınan l ardan görüş
isten ir Görüsü a l ıp d�
.
çamaşırı yıkadıgınız makinenin
uzmanları . oamas ırı ast ıgınız havanın
U2'lDanları . çamaş ırı koydugunuz ! egenin
l.lZIDan ları hızla kuruyan camas ırlarda
.
yer-ip mesafesinin önemi kon.ısurrla
yayınlanmış maka l el eri , veri l mis
konferans l arı b.ı l unan uzman l ar , hikaye
bı ya I.iil:nan ' daki • Çamaş ır
•
As ı l masırrlak i Yeni ı ik ı er •
Sempozyunıu ' man yeni dönmüş uzmanl ar
(bronz tenl eriyle ) devreye girerler .
Herkes görüs bi ldirir .B ütün görüs l er
gerekl i ve zorunlu l iteratür desteqini
de terk i sine almıs olarak üstünüze
üstünüze gel ir . . Camasırt arla i lgi l i
bi n l erce sözcük . cümle ve imla
isaretinin ortasırrla giderek mahzun l asan
camasır ı n ızl a şu an:la beni m taha.yyül
edemeyecegi m �1 yogunlukta anl ar
geci rirsiniz .
Herşey bi l irımekte , rutün sözl er
söylenmiş ya da söylenmektedir .
Sını f l andırma s i steml eri vandlr . Sizi
kategorize ederl er (3 ) . Dosya l arl ar . Veri
top l arlar . Veri leri bi l gisayar larına
girer 1 er" . Bir tusa basarak , sizi
"
karsı l arına al ır l ar . Bir
tu.ş l uksunuzdur . öl ümcül bir
be l irsizl ikten ödünç aldıgınız hi cbir
ekranl arını b..ıgu l an:lıramaz . fu durum
bi l imse l o l arak mümkün degi l dir .
Göz l erl er . Gene de göz l er l er . Veri
cuva l l arı na paradigmat i k göz l erini
do l durur l ar . Bir bUtünün ( varsa eger)
17
 hangi parçasına hanJi zaman bakar l ar ?
Gözl erini kim starrlardi ze eder? Ne
bi l eyim ne yaparl ar .
Hegel "Kerrlini yalnızca ver i 1 ere
bıraktıgına . onlara sadece edi lgen
b i ç inde yak lastıgına inanan ya da öy l e
gözükenler ası ıma düsünce ı erirrle
edi !gen degi I di r . Kerrli kat egor i l erini
de beraberirrle taşır ve veri l eri on l ar
ara cı l ı g ı i l e görürler" der (4 } ; ama _ kim
dinler.
Parad i gman ı n anayo l urdan yönt embi I i m
aracına binerek geçer l er . rutün
çevre l erini de aynı arabaya do l durup .
itiraz eden l eri ıssız arazi l erde
bı rakır l ar . Baska yol l arı . b:ışka
arabaları yoktur . Bir süre sonra arabadan
irrli ri l enl er artar, yoltm ve arabanın
kusursuzluguna i 1 i şk i n şüphe 1 er
azınanl asır. Anayoldan ayrı l an pat ikayı
tercih edenl er coga l ır ,. patika g i derek
gen i ş ler topragı asfa l t l aş ır . yol
• ı . Aydınspor-Sarıyer macırrla spiker
ci zgi leri bel irir . Yeni paradigma dünyaya Necati Karakaya ' nın yapt ı�ı bi t iris
ge l ir . Kıyasl ayamazsınız . Ne daha anonsu .
i l er id i r ne daha geri . Be l k i de bir
i leri . iki geri . Bi lmiyoruz ( 5 ) ( 6 ) . Kim 2 . Paul K . Feyerabend ' ın Ayrınt ı
bi lebi l ir? Kim b i l ir ? Yay ı n l arından ç ıkan kitabı
Bir yarrla h.ınlar o l ur . Ol ur Allah ..özgür Bir Toph.mrla Bi l im .. den .
ol ur . öteki yanda hayat habire sıradan
i nsan l ara gebe ka l ır . Sıradan i nsan l ar 3 . Sezen Aksu ı rn..ın popü ı er parçası ''Beni
sıra sıra sıra l anarak is ierine gider Kategorize Etme . . .
ge irl er . Ne insanlar bi l i r duvar Yayıncısı : Po l i fon KUzik üret im A . Ş .
arkasırrla o l an l arı . ne onlar insan l arı olabi l ir . Emin degi l i m .
tanır (7) .
Feyeraberrl "Sonmların çözül me s i n i n 4 . Thomas S . Kuhn ı un Alan Yayıncı l ık ı tan
ve çözüm l erin degerlendiri l mesini n bu c ıkan "Bi ı imse 1 Devri ml er i n Yapısı ' na
'

sonın ı ardan etk i l enen l er ve b..ı l unan
çözüml er l e yaşamak durumun:ia o l an l ar
tarafından gerçek l estiri l d i� i bir
dog:rudan demokrasiyi '' öz l er (8) . Herşey
olabi l ir der . Sözünü üf lersin hayata .
Sözler toplumsal kabule bırakır kerrl i ni .
yarışmaz . Kal::ulu az olan da kerrli alt
gruburrla sih-er hükmünü . Birbirine
i l işmez l er . Ben de al ır bı güze l l af l arı
yan l arına kaynak numarası ç ı k ıp J:u
sat ır ları yazar ım . Günler de ooylece
geçer gider .
hat ırl amıyorum . Merak ettiyseniz
Ni lüfer Kuyas ı ı n yazdıgı önsözrl.en .
5 . 6 . Thomas S . Kuhn ve Paul
Feyeraherrl ' dan . Feyeraberrl ı ıY'ônteme
Hayır" . Kuhn 4 . maddede adı gecen kitap
ad ı . ( a . g . k . a )
7 . Al an Parker # Roger Waters cal ışması
. . The Wal l " f i lmimen es i n l e nıne .
(ESinl enmeyebi l irdim)
8. P . K . Feyeraberxl! 'özgür Bir Toplumda
Bi l im " . Sayfa sayı sı nı
tamamını
okuyun . !yi kitap .

9 . Kerrli üc kuruşluk kafam. . Basımevi

B..n-sa-!negö l . Yayın Tarihi : 1964

18
 -
meger . . .
PS ! K ! YATR!N!N KöTüYE K UL L AN I MI OLARAK ADLAND I RD I G I M BU YAZ I Y I �
AR A LARA DAYANAKAYARAK KOYDUGUM BAZ I tMALAR D I S I NDA . DEG ! ST ! RMEDEN .
B I RA Z C IK K I SALTARAK , OKUYUCUNUN DEG ERLEND ! RMES !NE B I RAK I YORUM .
BANU BüYUKKAL
Ps ikiyatri dergi l er ime n
birirrle gözüme bir yazı i l isti . Konusu
• insan beyni ve po l i t ik davranıs • .
D:ıgrusu tüyl erim diken diken oldu . Meqer
onl arca , hatta yüzl erce yı ldır
peş l erinden gittigimiz po l i t ikacı l ar
i c i rrle söyl e akl ı b::ls ı rrla biri yokmuş .
Hemen heps i k ı yısırdan köses irden
• de l i l iqe • yak l aşmış hatta s ı n ırı asmıs
, yapınştır diyor yazar . Lenin söy l enen l ere
bi l e yazar l arın öne s� göre . :&ı
kadarla da kalmıyor . Tar ih i n ak ıs ı nı
degişt iren devrimler bi l e meger
insanların k i t lese l olarak kimyasa l
madde lerin etkisi alt ıma oldugu
durum l arda gerçekl eşmiş . Meger biz ruh
doktor l ar ın ı n ' akı l hastas ı · diye ikinc i
bir kez düşünmeden hastane l ere kapat t ı ��tı
i ns�larla yütt i nleri ardırrlan süriil< leyen
l ider l er aras ın:::ia pek de fark yd<muş .
Sonraki l er sansl ı de l i l er anl as ı ldıg-ı
kadarıyl a !
Ps ikiyatrinin kötüye kul lanımı
o l arak adl an:hrdıgım b.ı yazıyı , ara lara
dayanamayarak koydtgum mzı ima l ar
dış ı nda , degi st irmeden .. birazcık
kı sa l tarak . daıyucurn.ın deger 1 eminnesi ne
·
bırakıyorum .
Yazıda insan beyni i 1 e
bi lgisayarl ar arasında bir ana l oj i
kuru l arak söze baş l anma s ; g iri l en verinin
cok lugu her ikisinde de etkinl igi
artt ırıcı rol oynar denmekte . Sevirrliri c i
b i r sonuc , yazıya göre • henüz • ga l ip
durtmrla .
Ve psikiyatri işe karıs ıyer .
Po l i t ik davranışın aç ık l anmas ı nda ak l ı n
durumu i l e karar verme yet isi arasırrlaki
i l i şkiyi keşfe çıkıyor yazar. ! lk dw-ak
yaş ! anma . Hirdenb..ırg , M.enauer .. Mao Tse
'I\Jn;J . Brejnev , Franko ve J ivkov kri t ik
donem 1 erde o l dukca yas l ı ydı lar . Churchi 1 1
i se ta 1948 . de bunamaya bas l amıs bazı
i fade l ere göre .
!kinc i o l arak organ ik beyin
hastalıgı ele al ınmış . Lord Rarrlo l ph
Olurchi l L Northc l i f fe ve hlyük
o l as ı l ık l a MUsso l ini nöros i f i l izin
pences irrle tarihe imza a tm ı s l ar . Wi l son,
Lenin. Winston Churchi l l Eisenhower �
,
Brejnev ve Nehru ' nun gec irdigi inme l er ,
Hit l er ve Franko ' nun park i nsoni zmi
beyinlerinde herha lde baz ı deg iş ik l i k l er
göre hem oldtgurrlan cok daha yas ı ı
gösterirmis . hem de başı vücuduna göre
cok 1:iiyükmüs . Post mortem ara.st ınoa
bey irrl.e inanı l m.:ız bir sk l eroz ...
foo i l l esme ' ortaya koymuş .
·
Matosyan adl ı bir araşt ırmacı ,.
Frans ız ve Rus devriml eri nin ..o zamanl ar
modern gıda sak l ama yöntem l eri
b.ılunmadıgı i cin ku l l an ı l an ergot
bi l eş iklerine bagl ı ergot zehirl enmes i
etkis i altında gercek l eştiri l digini
söyl eyecek kadar i l eri gidiyor .
Ucüncü s ırada ps ikoz l ar var .
Yazı l ı be lge l erden ed i n ilen kanı l ara
göre .. Nab.ıkadnezar VI . Henry� III . George
_ ...
II . Iu:iwig_ Korkunc Ivan ve Car I . Pauı • de
psikot ik hasta l ık be l irt i l eri görülmüş .
!ki ayrı yazar Sta l i n de hezeyanl ı
'
bozJ.ık luk oldt.qunu öne sürmi.iş . Winston
Oıurchi l l Mac Arthur. Ka.ddaf i ve !di
,
Amin ' de bel irgin duygul anım
da l ga l anmal arı hı kişi l erin hayat
görüş l erine yans ımıs . Hele Arthur ' un Kore
savas ını yöne tme tarzı cökkün l ük i le
yükse l me arasında gidip ge ldiginin kanı t ı
baz ı yazar l ara göre .
Alkol ve i l aç l ar , s ıradan
öl üm l ü l er kadar po l itik l iderleri de
etk i l emiş Ri chard Nixon Watergate
. ,.
skardal ı pat l ak verdigirrle aksamc ı
de necek kadar i çermiş .
Paranoid şizofreniden ayırdedi l emeyen bir
tab l o yaratan amfet�inin tarihteki ro l ü
sanı l arrlan daha büyük . yazarın iddi as ı na
bakı l ırsa . H i t 1 er ' i n doktoru Morre l l
19
 - - - - - - -
. . . m e g e r . . . m e ger . . . m e g e r . . . m e g e r . . . m e g e r . . . m e g e r . . . m e g e r . . .

sedat i f l er . narkot ik l er ve d iger bas armak zorunda h i ssetm is . • tnfant i l

uyarı c ı l arı n yan ı s ıra amfetamini de bo l
bol verme kt e n çek i nmemi s H i t l er ' e .
Yaşamının son l ar ı na dog:ru H i t l er ' de ani
mant ıksız öfke pat l ama l arı . aş ırı
şüphec i l ik ve güvens i zl ik . aş ırı aktivi t e
donem l eri . kronik uykusuz l uk ve tutars ız
düşünme döneml eri göze batar ha l e ge l m i ş .
Bunl ar ve amfetami n zehirl enmesine
bagl anabi l ecek çOkkün l i.il< ve i ç i ne kapanma
döneml eri nin yan ı s ıra sol ko l undak i
t i treme ve sol hacagı rdak i aksama .
Gibbe l s · i 1�1945 aras ı cek i l en haber
f i l ml eri ni i nce l emeye yöne l tm i ş ve
ps i k i yatr i k tabioyu da acık l ayabi l ecek
o l an Park inson hasta l ıgı tanı s ı gürdeme
ge l mi ş .
J . F . Kennedy de 1955 ' ten sonra
Add i son hast a l ı gı nede n i yl e . steroidl erin gözardı edi lmemis . neyse k i ! I..asswe l ı .
yanıs ı ra rol amfetami n ku l l anmış .
Goeri nJ ' in s avaş l:oyu ku l l an::i ı g-ı op i at l ar degi ş ik l ik yap ı c ı o l dugunu i l eri sürmüş .
' askeri öfori ' ye yo 1 açmasaydı savas
tarihi deg-i ş ik yazı l abi l irmi ş meger .
Bedense l hastal ık l ar da beyni n
bi l işse l ye t i l er i n i etki l eyebi l ir
kuşkusuz . 1 945 ' tek i Ya l t a Konferans ında
Rooseve l t agır hasta imiş . çevresi nde
o l up bitenl erin farkı na bi l e varamamıs .
ÇaVUŞesku · nun tekrar ı ayan ciddi
hasta l ık l arı ondaki mant ık dışı
mega lemaniyi dogurmuş o l abi l ir . yazara
göre .
Bir de iş i n ps ikanal itik yönü
var . Lasswe ı ı · e göre . po l i t i k güc h ırsı
kiş i ni n benl ik saygı s ı ndak i ye ters i zl i g i
gizl emeye yönel ik bir tepki . Ps ikana l i t i k o l ab i l e c ek gercek ' del i l ik ' l erin
ac ıdan st a l i n ' dek i patol oj i . çocuk lugunda top lum l ar ı n kaderinde be l i r l eyi c i
sarhos bal:a.s ı rrl.an yedigi dayakl ar sonucu
ge l işen aşag ı l ık komp l eksi�in savunma
mekan izma l arı i l e büyüklük . duygusu ve
diger insan l arı aşagı l amaya dönüşmesi
i miş . Aynı şeki l de . bu aşagı l ık
duygu! arı • sa I d ı rgan l a özelesim . önce
Rusya . sonra Hit l er . sek l i nde de ortaya
ç ıkmış o l abi l irmiş . A lmanl arın yengi sinin
Sta l i n ' de ge c i c i bir buhran yarattıg ı
söy l en i yor .
Diger bir yazar Churchi l l ' in
tekrarl ayan depresyonunu ana l i t ik o l arak
küçük yaşta duygusa l ycksunl uga mg l ıyor .
Annes i nadiren evde b.ılunur . o zaman dah i
Church i l l ' l e i lgi l enmezmiş . Babasının
gösterdigi tek duygu ise hoşnutsuzl ukmus .
Zaval l ı küçük Churchi l l ai l esini i lg i s i ni
cekebi l mek i cin kerrli n i büyi.ik is l er
omnipotans • fantazi l eri dış dünyayı
yönetme h ı rs ı na dönüşmüş . Bl k iş i l ik
yap ı s ın ı n zay ı f yan l arı ise hırs .
duyars ı z l ık . sar ı atan l ara karşı zayı f l ık
ve s ezgi ı er i mant ı k tan örrle tutma .
1940 • taki ekonomi k kriz sıras ır.da herkes
durumun ümitsiz o l dugunu söy l erken . tam
da Qıurch i ı ı · in b..ı s e zgi sel yönet imi
!ngi l tere ' yi kurtarm ış . Yazar ul usun
kerrl i ps iko l oj is i ni gözardı ediyor gibi .
Margaret Thatcher annes inin ad ı nı
' Kim kimdir ' k i tab ı na yazdırmadıg-ı i ç i n
ana l ist l eri n d i l i ne düsmüs . Ya lnızca bu
veriden yo l a ç ıkarak . cocuk l ugurrlak i
tuva l et terb i yes i hakkında yoruml ar
yap ı l mı ş .
K i ş i l ik öze l l ik l eri de neyse k i
anal t i p i n uygu l ay ı c ı . oral t i p i n ise
Ps i k i yatr i st l er i n sap ı ant ı s ı o l an . bireyi
varo l an kategori l erden birine sokma
çabas 1 bir kez daha sahnede !
Yazı nı n sonu.rrla Sezar · ı n hakk ı
Sezar ' a . ' Devl et adam l ar ı da insan.
yanı l abi l i rl er . Ki t l e l erin po l it ikac ı l ar ı
insanüstü var! ık l ar kat ı na yüce l tmesi
ya l nı zca düsk ı rık l ıgı i l e son l anabi l ir . '
Bravo !
Sıradan bir insania göze
batmayacak öze l l i k l er . ruh b i l i mc i l er in
et iket merakı yüzünde n , önem l i yer l ende
bu l unan k i ş i l erde ortaya ç ıkt ık l arında
f az l as ıyl a abart ı l ı yor . B.ı i nsanl arda
o l masını önl emeni n t ek yol u ise . bir
yazarı n da dedigi g i b i . demokrat ik
süreç l erde tek bir kişinin verecegi
karar l ar ı n sorgusuz kab.ıl edi lmesini
önl eyecek denge l er kurmaktır . Böy l e ce
ps ik i yatri st l er de havanda su dövmek
zorurrla ka 1 maz 1 ar .

20
 i NE MANI N " DELi '' Si
(DOSTO YEVSKi 'Yi
YA GMUR TAYLAN
i) !nsan benl i!;linin travmayl a
karşı l ast ıg-ı an l arda � i ç dünyanı n
kutup l arı görünür hal e ge l i r . Yasanda
karş ı lastıı;r ı mı z asikar görünen o l ay l ar ı n
traj ik yön l eri ruhsa l dünyan ı n
derinl ik l erine açJ l an kapı l ardır .
Dostoyevski , ps i koloj inin diya l ekt i g i n i
kavrayarak akt arabi 1 en bir dehadı r .
• bi ç im o l usturu l ur . !zl eyi c i yo l cu l ugunu
ii) Böy l es i ne deri n l ik l i bir kavrayışı
s i nemaya aktarabi lmek i c i n ge l enekse l
yöntem l eri bir kenara atmak
zonın l u l uktın- . !nsanın ken:iin i anl atmaya
sıvanmış sanat ürünlerini Dastoyevski ' den
yo l a çıkarak o l usturmak . iyi bir kapının
keşfidir . Zu l awski . birçok f i l m i n i
yazarı n fark l ı romanı arı rrlan
hareket l enerek gercek l eşt irmişt ir .
Hareket 1 i kamerası nı ruhsa l dünyanı n
derinl ik l eri nde dol aşt ıran yönetmenin bir
f i l midir " Poss ession " .
• dıs gerçek l ik i nt eri or .. ün süzgecirrlen
iii) T�tkuların bask ı s ı nı n k i ş i l ig-i
parça l adıgı . en derirrlek i yaşant ı l arı n su
yüzüne c ı kt ı � ı . bası ve sonu tra j ik bir
deneyi mdi r ; aşk . !nsanı yık ı ma g�türür .
aşk ın hem nesnes ini hem de öznes ini
parça l ar . kişi ı i g-i ro l er . oo l ünme aynı
zamarrla insan nıhunun özgür 1 esmes i dir .
Zu l awsk i fi lmirrle ask . onun bu yapıs ı
cracı l ıgı i l e . insan degas ı nı n
bütün l ügünü y i t i rmesi anlamırrla
kul l anı 1 ır . Kerrli kötül ügünün yarat ı c ı s ı
insan özgür i Ligünü ko l ayca
yoz l aşt ı rab i l e c ek bir yap ı ya sah i pt ir .
Ancak Dostoyevski gibi Zul awsk i de
özgür 1 ügün zorun! ul ugunu kabu l eder .
• uzant ı 1 arıdır . En avant-garde ı rdan en '
iv) Y"onetmen ruhsa l dünyanın
deh l i z l er i n i perdeye ve iz l ey i c i ye
aktarabi l mek i c in .. koc l eri Gratowski ' ye
kadar uzanan . iz l eyi c i n i n sanat
ürünl erine yak l aş ırken ku l l andıgı
k l işe l eri asmas ın ı amaç l ayan � zaman zaman
grotesk s im;;re l ere msvt.ıran . neredeyse
ps i kot ik bir di l kul l anır bu f i l mde . ve ente l l ektüe l ' o l dugu söy l e nen s i nema
••
v) IX:stoyevski roman l arı ma s ı k
rast l anı l an bir özel l ik . karakter l erin
bi l i nça l t l arı nda . başk i ş i l erin i ç
dünya l arı n ı n etk i s i a l t ı nda ka l ma l ar ıdır .
KISKANAN ZULA 11rSKi)
Bu olgu fi lm:ie genis bir aktarım a l anı
bulur ve an l at ı m ı n teme l öge l eri nden
birini o l ustu:rı.rr . Ojuncu kerrl i s i ne .
veri l en rol ü oynamaz . onunl a hesap l aş ır .
Ge l eneksel rol ve oyun bi ç i m l erinin
d ı ş ı nda ps iko l oj ik derin l ig-i cok farkl ı
*
bir aç ıdan yaka l ayan ve i z l eyi c iyi
kahraman l ar l a özdeşl eşmekten a l ı koyan bir
hep perdenin önünde ol dugunu h issederek
si.h-clürür .
•
vi ) Dostoyevski yapıt 1 arırrlak i tüm
çagl ara a i t i nsan öze l l ik l erini n yanı nda
kul l anı l an kii l türe l ve top l umsa l
dinam i k l ere a i t mot i f l er , Zul awsk i
fi Imi nde de çaga uyarl anarak aktarı 1 ır .
Top l umsa l i l i ski l er ve üstyapının
ps ikot ik bir di l l e aktarımı Zu l awsk i ' ni n
Bat ı kul t ürüne o l an inancs ı z l ıgının ve
öfkesi nin bir dı şavurumudur . A l gı l anan
"
gec iri l erek u l as ır perdeye .
Z ı t l ık l ar ve
çe l i şk i l er l e do l u bir görünüm ka�-ak
sa l t bi r mesa j o l ma eyi l i m i n i kaybeder .
GerçekUstu �e l er iz l eyi c i n i n i ç
dünyas ı nı sarsacak derecede ku l l an ı l maya
özen göst eri l ir . Ama i lk bak ı şta en
marj i na l görünen s imge l er bi l e gerçek l e
bag- l ant ı s ını koparmamıs gösterge l erdir .
Yönetmen zaten i rde l ed i g i tema l arın
ni te l ik l eriyl e gere ege ne den l i bag l ı
· o l dugunu gösterm i şt ir .
•
vi i ) Tüm sanat yap ı t l ar ı ve bütün
bi l imse l �aş l ar sonuçta. hep i nsanın
kendi gizini cözme çaba l arının
popül erine kadar tüm an l at ı m bi ç im l erinin
yabanc ı l aşt ıgı ve benzest igi , egemen
ideol oj i nin herşeyi sogurdugu , tra j ik
c�ımızda . Zul awski f i l m l eri c i dd i karş ı
ç ı k ış l ar i çerir � insanın tarih ini ve
kaderini a l t erna t if bi ç im l erde yeniden
yorum l amaya çaba. l ar . Tt..iın lıml arı ' ciddi
senl ik l erinde 'yarışma l ı böl Ume a l ınmama '
pahasına. yapar ve yi ne yapı!ir .
Evet � cagım ı zda da �la kahraman l ar
bu l unmaktadır ve yeni l gi . böyl es i
kclu-amanl ar i ç i n as l ı rrla b i r zaferdir .
21
 ·c EBiRSEL SiiR -

Uç rıok t a.darı

Bi� dUz l em ge ç e r de r l er

:t y :i hoş a mm a.

:t: k s aı-t ı :i gr-ek

Eş i t t i r bir o l �c a

Yoks� l ge c e l er i mde

Ak l ı maarı rıe l er ge l i � ge c e �

Bi l i� m :i s :i rı agabeyc i g i m .

Bin dok� yliz a l tm ı ş Uc

Eks i

Bin d.ok1....1Z yi..iz e ı ı :i d.. oku.z

Y ı l l �a� �t a k a l an

MUş f :i k b :i r- ses

Ak l aş an s a c l ar ı m ı �

Uzm.e kend :i rı :i.

Ve • o • k ad ı n ı

Urı�t. de y :i ş :i. n agabeyc :i. g i m .

( B ir " Ak ı l ha s tas ı " )

22
 ARTAll D ' YA
" He rş ey
..· YAZAN :
Artaud . Van Gcgh a yap ı l ani ara
i 1 i sk i n düşünces ini anl atmak i c i n "Van
Gogh : Top lumun Intihar Ett irdigi Adam1 1 1
yazmışt ı . Radika l gerceküstücü , de l i l ige
. .' tes l im o l muştu , çünkü düşman oydu . ruz
dünya "yı yabans ı l ayan , yeni bir dünya
.- - _
i c i l) . . savasan Artat.rl ,. kerxiis inin ,. Van
Gogh:' uri ' ve türdes l erinin
( tUrdes l erimizin? ) deha olmanın acı s ı n ı
c�t ikl_eri n i düsünüyordu .
. ·. -< :>: :. · "Fi.ıyüzdem i r ki
top luııı-;-:: _ önsezi yetenek l er i rden rahats ı z
o ld ugti":_
k i m i üstün aydı n l anış l arın
so:rgu,l a.ma l arı rrlan korunmak i c i n
ps ik i yaqiy i i cat ett i . "
· -·-:::<::<<-:-_- : _: ·_ :
Top l um , herkes i n yaşamı ma
ka.rp_i l asabi leceqi :tu üstün
ayqı_rü anı ş l ardan do l ayı sas ırmı s ve
·carü 1 }'41 • an l aş ı l abi l ir ,. yan l ı ş da o l sa .
- · ..:.-�-..:�:_ :::> ·
· �Hayır . Van Gcgh de l i degi l d i ,
terp i n_e , atom tomba l arı . ateş sacan
s i l.ah l ardı onun tabl o l arı ; görüş ac ı l ar ı
zamanının kahı l gören di ger liit ün
taJ:?. _l q l arıyla karş ı l aşt ırı l ırsa , ücüncü
Nap:>l yon ' unki denl i Th i ers , Gambetta ..
Fe l ix Fat..U""e ' un da lkavuk larını da , !k inc i
!mparator l uk burjuvazisinin yeni
kab..ıgurrl.an ç ıkmış konformizmini de c iddi
bi ç iiirle rahats ız edebi l eeekt i .
! lk kez ps ik i yatr i
imparator lugunun ayrı m ı na varmanlızı
sag l ayan ya lnızca Van Gcgh degi 1 ,
aydı n l ıgın her a l anda yık ımıdır da .
' 1Van Gogh ' un durmadan parl ayan
ıs ı l t ı s ı na karşı l ık . ps ik i yatr i ,
i nsan l ıgın en ürkütücü s ıkınt ı l arı n ı �
buna l ımlarını geçist i rmek i cin ya l n ı zca
gü l üne bir terminoloj isi b.ı l unan , kerrli
kerrli l erini sap l ant ı ya ve kuşku l ara
düşilıınekten reska iş l eri o l mayan bir
gori l l er yuvas ında başka birşey
degi ldir . "
Ancak , ps i k iyatrinin
termi no l oj iden daha fazl a birşey oldugu
da ac ı k . o .. anababa l arı ziyaret edip
dördüncü s ını ftaki cocuk l arı n ı n neden
kahve i ct igini soran oku l ps iko l ogudur .
O . ci lt l i ps ikol oj i k i tapl arı na
sak l adıgı ,. ke nd i l er ine yeten
hi ç l ik l erinde güvenl i dev l et
GÖRE VAN GOGH
b i r yana , k e n d i k e nd i n e i n t i h a r e d i l me z . .
PH I L BROWN TüRKÇES I : HAKAN ATALAY
• memurl arı nı n � ya l nı z ev kadı n l arı n ı n
uyum l u l aşt ırı lmas ıdır .
"Ps iki yatri , hasta l ık l ar ı n
kaynagırrla günah ı görmek t en vazgecmek
u istemeyen .. kendi h i ç l ik l erinden
koparı l m ıs asag ı l ı k i nsan yıgı n l arı ndan
dogmuş .. dehanın özün:ieki hak l ı isyan
dürtüsünü kökürrlen söküp atınaya ça l ı san
bir tür muha f ı zd ı r , !svi cre l i bir
muhafız . "
kokuşmı.ıs Kit l e l ere dönük .. k i t l e l eri harekete
geçiren-de l i l eri zindan l ara yuvar l ayan
ps ik iyatri . Ve biz .. hi c kimse duymasa
da .. duyacak birs ey o l madıgın ı düsünse de
haykınnayı bırakmayan ; tanı m l anm ı ş , ro l ü
be l ir l enmi s . şaşkı n b i r i nsan ı n
ötes i nde , de l inin ne o l dugunu b i l e
bi l m i yoruz . Söy l eyis l er . haykır ıs l ar
Yetenek l i , yeteneksi z . Yaşamı so l uyun �
sonra da ayak l an ın! Fahrenhe it 45l ' de
ps ik i yat�i st l er bey i n l er i n i z i tüketerek
yo l a l ırl ar . Sonra kınarrl ı k l arı rrla.
"Sah iden" gücenir l er . Lorotomi l er geri
ge l i yor . dergi l erde göreb i l irs i ni z bunu .
"Zava l l ı Van Gcgh • a cok benziyorum .
lu-t ık düsünml...'tyorum � ama hergün g iderek
i nee l en i çse l ca lkant ı l arl a ugras ıyorum .
ıı Herhangi bir dektorun ge l i p beni
görmes ini .. kerrlirocien bıkt ırana degi n
bana s i t em etmes ini isterdi m . ' '
Si zi bıkt ırmaktan kaç ındık l ar ı i c i n s i zi
kerrli kerrlinize bıkt ırır l ar , kerrl i
tasarı l arı n ı.zl a he m de . Kerrli
tasarınızsa · 9nemi yok .
"Ve Dr . Gachet ' yl e Van Gogh ' un kardeş i
Teo arasırdaki konusma .. kokusmus
a i l e l er i n hastayı get irdikl eri
t ı marhane n i n yönet i c i l eri i l e ' 'hasta � ·
üzerine yap ı lan geveze l ik l er i n herhangi
l l
birimen baska birşey degi ldi .
Artaud ve d i ger l eri n i n ve başka
birçok l arının dedigi gibi , res im Van
Gogh un s i lahıydı . Bizim si l ah l arımızsa
•
gene l l ikl e kı l ık degişt irmist ir ama
kafa l ar ı m ı z ı n girint i l er i nde ay ı rdederi z
b.ınu , oradak i özgür ı ük dU$ ı eri ne
yapacagımızı söyl er l er b i ze .
"Kim ki ates l erien oomba.nın kokusunu
a l maz . hasdönmeS ini baskı l arsa . onun
22
 can l ı ka l mas 1na degmez . " Ama yine de b.ı Ama i ntihar ol gusurrl.a bedeni doga l
b i r deger sorunu deg i l , gerçek bir o lmayan b ir harekete zor l ayan , kerrli
i ş l eyi ş ve varo l uş sorunudın" . Biz ooy l e yasann n ı yads ımaya götüren bir
b i r koku a l ı yonız . I..a i ng k imi n daha kötü l ük l er ordusu işbaş urla o l sa
ç ı l gı n ol dugunu sormuştu ; i ç i rrle romba. gerek . "
o l dugunu i ddi a eden mi , yoksa gerçekten Ken:ii kerrl i ne ö l üm yüce l t i l emez , çünkü
oomba atma gücüne sah ip o l an m ı ? ooyl e kerrli ken:li ne ö l üm di ye birşey yok .
bir koku a l maya devam ediyoruz . Eomre Ortaçagdak i kent l erin ortas ı nda h i ç
i c imizdedir ; yabanc ı bir e l ement i n . bir soy l u , yaban ı l bir ş i zo frenigi n
agır gaz ı n g i ri ş i ne hazır , t emi z l enm i ş do l aş t ı g ı gorii l medi . BUtiinüy l e
bir atmos fere benzeyen bedenimizde donüp kuşk'Udayı z .
duruyor .
"Herşey bir yana , kerrli
kerrl i ne i nt ihar edi lmez "
Hi ç kimse , h i ç bir zaman kendi
ken:iine dogm.adı .
Ne de h i ç kimse kerrli kerdine
ö l dü .

B ! R S ORU- AKAB ! ND E - B I R YAN I T

( Ya n i g e c i kme l i muh a b b e t )

ev l i l i kte 1 . yı l ı nı s üren l erde %89 . 6 , 20

Soru- Ben 3 gtin::l ür Nöroz se:rv.i s in:le yı l l ık evl i l erde ise %3 . 5 ' tur . Çocuk
yatmaktay ı m . Ge l e l i ber i kocam sahibi o l ma i l e i l k bir hafta i ç i nde
z i yaret ime ge l medi . Merak edi yorum . z iyaret ed i l me aras ı nda i se istat i st ik i
o l arak an l am l ı bir i l işki
Yanı t- Han ı me fendi . Bu soruyu bizim ı ç ı n saptanamamışt ır . Journa l of Housewi fe ' ı n
sorun ha l i ne get irmeyin l üt fen . Soru 1 987 Şubat sayıs ı nda i se Pak istan l ı
şoy l e o l abi l irdi , bak ı nı z : beyi n göçü l'Jtı3.Za l l ah ve arkadaş l arı n ı n
aynı konuda bir arast ırmas ı
Sayı n edi tör . Hastaneye ru ı unmaktadır . B..ı ca l ısmada çocuk. s ah ibi
ge l e l i 3 gün o l uyor . Ben 34 yas ı rrla 1 3 o lmanı n ( öze l l ik l e 2 cocuk ve üstü )
yı l l ı k evl i e v kad ı nı yı m _ . 2 çocugum var . ziyarete ge l me o l as ı l ıpını artt ırdıgı
Büyi.ik 1 0 yas ı rrla ( A l lah ba.gı ş l as ı n ) iddi a ed i l mektedir .
küçUk bu y ı l i l koku l a baş l adı (mavi Fakat b..ı araşt ırmada kontro l
ön l ügü var ) . Kocam ı n i lk bir hafta grubu kul l anı l madıgından sonuç l arı n
i ç i nde beni z i yarete ge l me o l as ı l ıgı güveni l ir l i g- i şüphe l id ir . As l ı na
i stat i st i k i o l arak ned ir? rekarsan ı z herha.n;ri bir l:aska konu gibi
b..ı ko nu da yazarl ar aras ı n::ia
Şiıocii b..l soruya yanı t tart ı şma l ı dır . öy l e de diyen vardır .
verebi 1 ir i z . ffiyl e de . S i z en iyisi kocanıza te 1 e fon
ed i p neden ha l a ziyaret ini ze ge lmed i � i ni
Hanıme fendi . 1 982 ' de ABD ' de sorun .
Schwartz ve arkadaş l arı nı n yapt ıgı
ça l ı şmaya gore hastaneye yatan 3D-40 yas
grubu 13 y ı l l ı k ev l i ev kad ı n l arı n ı n i lk
ha fta i ç i nde koca l arı tara f ı ndan z i yaret
ed i l me ol as ı l ı !J" ı %26 ' dır . Bl oran

24