Opera Latina Legenda

- -

2013

Opera Latina Legenda

Byung-Ho Moon (Magister Theologicus Academiae Chongshinis)

1. Singular/Plural(est/sunt & nouns)

Agrippina et Drusilla et Drusus et Gaius et Livilla et Nero sunt fratres et sorores. Pater, filius imperatoris, est mortuus. Mater est exsul; hostis imperatoris est. Et filii, Nero et Drusus, sunt hostes. Nero est exsul et Drusus est captivus. Sed filius ultimus, Gaius, non est hostis imperatoris. Et hostes filiae non sunt.

2. Adjectives: Agreement in Number & Gender

Pater est mortuus. Mater [Agrippina # 1] est bona femina, sed est hostis quia malus est imperator. Et hostes sunt exsules. Vivi sunt filii. Nero est bonus vir; est exsul quia est bonus. Drusus est non bonus; malus frater est. Sed captivus est. Ultimus filius est Gaius. Gaius est malus, sed non est captivus. Est adhuc puer. Sorores Gaii sunt vivae. Sunt malae feminae. Prima soror est Agrippina [Agrippina # 2]. Uxor, sed non mater, est. (Malus est Domitius.) Livilla et Drusilla non sunt uxores; adhuc puellae sunt.

3. The Accusative Case: Direct Objects

Drusus est captivus, sed imperator dormire non potest quia Drusus est adhuc vivus. Sed viros malos necare potest imperator. Et vir malus est Drusus. (Et imperator est malus!) Potest jubere imperator: Drusus captivus cibum edere aut bibere aquam non potest. Sorores Drusi sunt maestae. Et Gaius frater est maestus. Sed Drusum juvare non possunt. Captivus videre fratrem et sorores non etiam potest. Drusus, non cibum, sed suam vestem, edere potest. Sed vestis virum alere non potest. Imperator malus est laetus. Gaudere potest quia Drusus est mortuus!

4. Singular and Plural of Verbs

Mortuus est Drusus, sed mater [Agrippina # 1] et frater Nero sunt adhuc exsules. Tiberius, imperator malus, milites necare Neronem jubet. Non sunt laeti: Neronem necare non optant, sed recusare non possunt. Nero primum militem videt et timet: uncos portat miles, et unci mortuos homines scindunt. Sed mortem exsul non timet. Se necat. Agrippina mater est maesta quia II filii, Nero et Drusus, sunt mortui. Dormire non potest; edere aut bibere non optat. Agrippinam edere cibum et aquam bibere jubent milites. Dentes etiam frangunt et feminam alere temptant. Sed juvare non possunt. Mortua mox est Agrippina.

5. Prepositions & Connecting Particles

Inter captivos mortuus est Drusus. Mater autem et frater Nero sunt adhuc exsules trans aquas. Tiberius, malus imperator, ob iram milites necare Neronem jubet. Laeti tamen non sunt. Neronem enim necare non optant. Recusare autem non possunt. Veniunt igitur trans aquas. Nero primum militem vedet et timet. Uncos enim trans viam portat miles, et unci mortuos homines scindunt. Mortem tamen exsul non timet. Se igitur necat. Agrippina mater est maesta ob mortes Drusi et Neronis. Dormire igitur non potest; edere aut bibere non optat. Agrippinam autem edere cibum et aquam bibere jubent milites. Dentes etiam frangunt et feminam alere temptant. Juvare tamen non possunt. Mortua enim mox est Agrippina.

6. The Simple Past Tense

Domitius erat primus maritus Agrippinae. Agrippina autem Domitium non amabat. Erat enim saevus vir. Filium amare poterat non etiam ejus mater: Inter filios Domitius est malus. Domitium saevitia alit. Olim Domitius et miles bibebant. Domitius militem non desistere jubebat. Recusabat tamen miles. Plus enim bibere non optabat. Virum igitur ob iram necabat Domitius.

Olim equi Domitium trans Italiam portabant. Et puer trans viam simul ambulabat. Puerum Domitius videbat, sed ob saevitiam equos desistere non jubebat. Equi igitur non desistebant et puerum necabant. Domitius gaudebat quia equi erant saevi et hominem necare poterant.

7. The Genitive Case

Domitius, maritus Agrippinae, filium optabat. Multos autem liberos non optabant; duo aut tres filii divitias familiae dividunt. Et filia ob dotem est hostis divitiarum. Sed etiam unum filium parere recusabat Agrippina. Imperatorem enim timebat. Mater et duo fratres ob imperatoris saevitiam erant mortui. Dum Tiberius vivit, nemo erat salvus. Liberos igitur Agrippina non optabat. Inter Agrippinae fratres Gaius adhuc vivebat quia iram Tiberii timebat. Cum imperator malus gaudebat, laetus est Gaius. Cum milites imperator necare jubebat fratres, et Tiberius et Gaius gaudebant. Cum mortua erat Gaii mater, Gaius lacrimare recusabat. Contra imperatorem non etiam dicebat.

8. The Mechanics of Motion

Tiberius, imperator malus, multas delicias habebat. Serpentem autem saevum inter delicias praesertim amabat. Olim serpentem alere optabat. Ad igitur caveam serpentis adibat. Serpens autem erat mortuus. Delicias formicae etiam edebant. Vates Tiberii dicebat: Mors mox adit. Homines urbis mortem imperatoris optant. Redibat Tiberius maestus in palatium. Imperatoris tamen saevitia non desistebat. Multos enim captivos necare in ultimos dies jubebat milites. Et dicebat: Imperatorem homines non amant. Sed nemo est salvus, dum Gaius vivit. Et Gaium vivere optat imperator. Gaium enim, secundum serpentem contra Romam, alebat.

9. Indirect Statement

Inter filios primae Agrippinae adhuc vivebat Gaius. Post mortes et matris et fratrum non erat maestus. Tiberius igitur putabat Gaium praesertim saevitiam amare. In carcerem inire et videre poenas saevas captivorum imperator malus jubebat Gaium. Tiberius gaudebat quia Gaius dicebat poenas esse jocosas. Noctes duo viri inter meretrices mox simul agebant. Tiberius autem sciebat mortem adire. Vates enim dicebat imperatorem non habere multos dies. Ad igitur maritimam villam Tiberius redire optabat. Dum it, sentiebat laetos esse homines urbis.

10. The Ablative Case

Vir ab maritima villa Romam mox veniebat. Nuntiabat Tiberium esse mortuum et Gaium esse imperatorem! Nemo erat maestus. Homines Romae etiam dicebant: Tiberius in Teberim! Mortuum enim imperatorem in aquas jactare optabant. In urbe gaudebant quia Gaius, ultimus filius primae Agripinnae, erat novus imperator. Putabant enim Gaium, filium bonae matris, esse virum bonum. Dicebant etiam Tiberium ob Gaium esse mortuum. Dum in via Tiberium mortuum ab villa ad urbem portat, non negabat Gaius. Imperator tamen novus Tiberium in Tiberim non jactabat. Dicebat enim mortem esse poenam Tiberii. Cum Romam inibat, homines laeti Gaium Stellam et Pupum nominabant. Milites autem in urbe Gaium Caligulam nominabant. Gaii enim pater erat miles praestans. Post mortem Tiberii et Domitius et Agrippina, soror Gaii, gaudebant. Filium etiam optabat Agrippina. Saevitam enim imperatoris non jam timebat. Decem mensibus post mortem Tiberii filium habet.

11. Direct Questions

Agrippina filium nono mense post mortem Tiberii pariebat prima hora. Domitius gaudebat quia puer et salvus et unus erat. Vates autem erant maesti quia

sciebant saevitiam Domiti et Agrippinae esse in puero. Serpentes enim ab puero abibant. Nono die filium ex villa ad Gaium portabat Domitius. Imperatorem enim nominare puerum optabat. Cum veniebat in palatium, Gaius et Claudius simul ambulabant. (Claudius erat avunculus Gaii et claudus.) Novum puerum Claudium nominabat jocose Gaius. Cum Domitius ad villam redibat, nuntiabat Gaium nominare puerum Claudium optare. Agrippina tamen recusabat. Ob fratrem, bonum et mortuum, Neronem nominabat filium.

12. Compounds of Esse

Gaium, novum imperatorem, homines amabant. Timor saevitae ab urbe aberat. Gaius milites liberare captivos e carcere jubebat. Exsules Romam redire etiam optabat. Divitias Tiberii inter sorores et homines urbis dividebat. Nuntiabat neminem ob imperatoris iram agere poenam. Romam esse salvam dicebat. Septima mense post Tiberii mortem Gaius erat aegerrimus. Agrippina et Livilla et Drusilla in palatio aderant. De enim vita Gaii timebant.

13. The Subjunctive Mood: Indirect Questions

Duo milites ex palatio exibant et nuntiabant Gaium esse aegrum. Homines urbis

nesciebant quomodo Gaium juvare possent. Gaium tamen juvare optabant quia praesertim amabant. Multi homines rogabant num medicus imperatorem curaret. Milites igitur negabant medicum ab imperatore abesse. Pauci scire optabant quota noctis hora Gaius primum esset aeger, sed milites nesciebant. Timor de imperatoris vita in urbe aderat. Turba anxia ante palatium noctem agebat. Non pauci et paucae vitas pro vita imperatoris promittebant.

14. Cum-Clauses

Cum Gaius esset aeger, homines urbis erant maesti et timebant de imperatoris vita. Deos juvare Gaium optabant. Unus senator etiam nuntiabat se in harenam, ut gladiator, inire constituere. Turba gaudebat; dicebat: Cum senator pugnet, pro vita Gaii pugnat. Non autem pugnabat senator pro Gaio. Salvus enim subito prima hora erat Gaius. Medici nesciebant quomodo imperator viveret. Sed vivebat et erat salvus. Cum Gaius e palatio denique ambularet, homines et milites erant laeti. Putabant deos imperatorem et familiam imperatoris praesertim curare. Rogabant etiam num Gaius esset deus. Cum nemo negaret imperatorem esse deum, praesertim gaudebant. Multi homines Gaium dominum deum mox nominabant.

15. The Dative Case

Cum Gaius esset salvus, homines gaudebant. Diu tamen non gaudebant. Gaius enim erat non imperator, sed monstrum. Nemo sciebat quamobrem continentia ab Gaio abesset. Non pauci putabant morbum ab Gaio non abire; in mente inesse. Multi autem dicebant Gaium esse semper malum; Gaium post recuperationem saevitiam non celare. Multis saevitiam ostendebat Gaius. Senatori, qui promiserat pro imperatoris aegri vita inire in harenam, gratias dabat. Miserum autem virum pugnare ut gladiatorem jubebat. Cum contra tres gladiatores senator esset victor, Gaius erat non laetus. Ex harena senatorem miserum mittere diu recusabat. Olim unus exsul imperatori dicebat exsules multos ob Tiberii mortem gaudere. Timor in Gaium subito inibat: exsules mortem imperatoris optabant? Non igitur revocare exsules Romam constituebat. Imperator anxius necare omnes exsules etiam jubebat milites.

16. Indirect Urgency

DCCLXXXI AUC(ab urbe condita, 753 BC): Gaius sorores magnam gratiam ostendebat. Senatores ut Agrippinae et Livillae et Drusillae locos in harena darent rogabat. Ludos igitur Gaius et sorores simul videre possunt. Cum in harenam veniant, gladiators dicunt: vita longa pro imperatore et sororibus! Non autem pauci senatores Gaium monent ne sororibus tantam gratiam det.

10

Negant populum Romanum optare ut ante viros magnam gratiam feminae habeant. Rogant etiam num feminis ullam gratiam imperator dare debeat. Gaius tamen desistere recusat. His miseris senatoribus imperat ne contra imperatorem dicant. Senatores etiam Roma abire jubet. Celare enim senatores, non sorores, Gaius optat. Drusillam praesertim amabat imperator. Semper dicebat Drusillam esse dimidiam suae mentis. Cum in Gaio morbus inesset, Drusilla curabat medicus adesset. Et turbae ante palatium soror anxia mittebat milites. Optabat enim populum Romanum scire de Gaio et rogare deos ut imperatorem juvarent.

17. The Neuter Gender

DCCLXXXXII AUC: Novo anno monstrum populo Romano dabant di. Machaon, servus malus, ab domini villa abibat et Romam veniebat. Canem aegrum et ferrum portabat. Cum in forum iniret, homines de vitis timebant. Nesciebant enim quo Machaon ambularet aut quomobrem ferrum portaret. Machaon autem homines monebat ne essent maesti. Dicebat mortem ad urbem adire. Optabat igitur ut homines gauderent. Ex foro ad culmen Capitolii veniebat Machaon. In clumine templum Jovis videbat et inibat. In templo erat magnum signum Jovis, sed Machaon timorem deorum non habebat. Ab mente magna facinora non aberrant: signum tangebat et canem in tanto loco necabat. Se denique necabat. Milites imperatori de servi malis facinoribus mox nuntiabant. Gaius autem deis gratias non agebat pro servi morte; rogabat milites num Juppiter esset maestus. Deus

11

enim non poterat curare ut templum suum esset salvum. Gaius igitur dicebat Jovem non esse tantum deum. Milites erant anxii. Contra imperatorem dicere non optabant. Quamobrem tamen de primo monstro novi anni vatem non rogare constituebat Gaius?

18. How Ablatives

Uxor Gaii non vivebat. Erat enim mortua tertio anno ante Tiberii mortem. Magnam autem gratiam Silano, patri uxoris, semper ostendebat Gaius. Curabat ut Roma Silanum primum senatorem et secundum virum post imperatorem duceret. Olim Gaius aequor asperum transire navibus constituebat. Silanus tamen cum Gaio navigare recusabat. Dicebat aquas asperas morbum sibi dare. Gaius autem putabat Silanum timere de periculis aequoris. Ira igitur in Gaium inibat. In mente rogat quamobrem Silanus non esset de imperatoris vita anxius. Sentit Silanum mortem imperatoris optare; Silanum optare ut senatores cum populo Romano se imperatorem in loco mortui Gaii nominent. Gaius trans aequor navigabat et Romam redibat salvus. Militibus imperabat ut in palatium Silanum ducerent. Miserum virum capillis ante Gaium ducunt. Cum timorem Silani sentiat, gaudet Gaius. Patrem una hora inter mortuos filiam videre jubet. Silanus cum quattor militibus domum redit. Dum milites adsunt, dicit cani: Vale. Et se novacula necat.

12

19. The Future Tense

Inter sorores Drusillam praesertim amabat Gaius. Sexto autem mense anni DCCLXXXXII AUC Drusilla erat mortua. Ob magnum dolorem Gaius ex palatio exire et adesse ad funus non poterat. Lepidus maritus orationem laudis pro uxore in funere dicebat. Denique Gaius cum paucis amicis trans aequor in Siciliam navibus navigabat. Secare capillos aut barbam novacula diu recusabat. Multi rogabant quamobrem dolor impreratoris de sororis morte esset tantus. Non pauci putabant: Gaius se necabit. Dum Gaius est maestus, nemo gaudere potest. Milites virum in Aegypto ferris necant quia vinum bibebat. Tertio mense post Drusillae mortem Gaius oratione muntiat: Populus Romanus Drusillam deam ducet. Senatores signum Drusillae in forum portabunt. Homines urbis Drusillam Novam Venerem nominabunt. Et Lepidum in magna gratia habebunt. Sororis enim bonae erat maritus. Semper igitur Lepidum ut fratrem amabit imperator. (Non tamen pauci dicunt Gaium Lepidum ut uxorem amare.)

20. The Forms of Be and Go

Quato mense post Drusillae funus anxii sunt amici de Gaii dolore. Optant scire quomodo miserum imperatorem juvare possint. Non autem pauci sententiam habent: Gaius erit laetus, si uxorem ducet. De igitur feminis pulchris Gaio saepe dicunt. Gaius tamen uxorem ducere recusat.

13

Olim Gaius cum amicis in palatio adest. Post multum vinum de uxoribus senatorum dicunt. Lolliae, uxori Memmii, ob formam magnas laudes dat aliquis. Et dicit Lolliam habere multas divitias. Cupiditas in Gaium subito init. Nuntiat igitur: Lollia erit mea uxor. Amici autem Gaium monent ut Memmius uxorem amet. Gaius tamen est certus. Optat ut Lollia sit uxor imperatoris. Litteras militi dat Gaius. Et militi imperat ut abeat et litteras ad Memmium portet. In litteris nuntiat Gaius: Imperator Memmium dimittere Lolliam jubet. Cum Memmius Lolliam dimittat, imperatori in matrimonium dabit. Si Memmius non optabit ut Lollia sit uxor imperatoris, miles eum necabit. Cum recusare non posit, Memmius iram celat et mittit uxorem ad Gaium. Paucis tamen mensibus Lolliam dimittet Gaius. Senatoribus et populo Romano nuntiabit Lolliam esse sterilem. Lollia tamen divitias suas non habebit; divitiae ab imperatore non aberunt.

21. 3rd Adjective Pattern

Contra Tiberii saevitiam saepe dicit Gaius. Senatores igitur de mortuo imperatore jocos acris Gaio dicunt. Cum jocos audiat, Gaius semper gaudet et multum laudem dat. Senatores putant imperatorem esse amicum bonum et certum. Gaius autem mox est anxius. In mente atroci putat pericula gravia inesse in jocis levibus. Senatoribus sententiam denique nuntiat et imperat ut jocos de imperatore, mortuo aut vivo, nemo dicat. Etiam dicit oratione Gaius: Senatores Tiberium in culpa

14

pro facinoribus gravibus habere non possunt. Tiberius milites necare matrem et fratres meos jubebat. Senatores autem imperatorem malum juvare non recusabant. Senatores igitur sunt in culpa. Si Tiberius est malus, omnes senatores sunt mali. Nemo imperatorem malum nominare potest, nisi imperator. Cum Tiberius viveret, omnes pro imperatoris vita dis gratias dabant. Cum Tiberius sit mortuus, nemo atrocem Tiberium timet. Omnes igitur senatores non certos duco. Et si senatores erunt non certi, imperator et populus Romanus eos hostis ducere fortasse constituent. Animalequus meuserit melior senator!

22. The Passive Voice of the Verb

Cum Gaius Lolliam ex palatio mitteret, imperabat ne misera femina ab viro unquam postea ametur. Gaius autem amicam novam et fetu gravem jam habebat. Caesonia erat nec pulchra nec juvenis. Haec tamen femina praesertim a Gaio amabatur. Militibus Caesoniam ferro et vesti militis ornatam imperator saepe ostendebat; Lepido et amicis nudam etiam ostendebat. Caesonia tamen uxor imperatoris primis mensibus non nominabatur. Filia autem post sex menses gignebatur salva; Caesoniam in matrimonium denique ducebat Gaius. Gaius puellam Drusillam in honore sororis mortuae nominabat. Etiam jubebat filiam ab militibus portari in omnium dearum templa. Dicebat enim filiam sibi ab dis dari. Optabat igitur ut vita Drucillae ex omni periculo ab dis servaretur. Olim Gaius dicebat: Certum est Drusillam esse meam filiam. Atrox enim est: capillos collusorum scindit.

15

23. Dative Case: Beyond the Indirect Object

Caesoniae uxori semper fidelis erat Gaius. Nemo scit quamobrem esset fidelis. Ante enim matrimonium cupiditas pulchrarum feminarum ab Gaio non umquam aberat. Non autem pauci putant philtrum ab Caesonia dari imperatori. Uxori tamen Gaius saepe videbatur atrox. Cum capillos Caesoniae tangeret, dicebat: Est uxori caput pulchrum, sed imperator imperare potest ut caput ferro acri secetur ab collo. Olim Lepido et amicis dicebat: Si tortoribus Caesonia dabitur, poterunt cognoscere unde sit imperatori tanta cupiditas uxoris.

24. A Conversation: The First and Second Person

Marcus: Salve. Scisne Latine? Puella: Scio. Quamobrem rogas? M: Rogo quia nescio Bonum est scire Latine, ut puto. P: Multi homines in urbe sciunt Latine. Opto ut barbarum videas et orationem habeas. Sed propero. (puella ab Marco ambulat) M: Heus! (puella disistit) P: Quid optas?

16

M: Nihil. Quo abis? P: In animo non dicere habeo. M: Potestne pulchro juveni simul abire? P: Potest. Sed ubi est pulcher juvenis? M: Jocosne dicis? P: Non dico. Puto te jocos dicere. M: Putasne tu me jocos dicere? Ego amo te! P: Sed ego non amo te. Nescio etiam quis sis. Quid est tibi nomen? M: Mihi est nomen Marcus. Et quid est tibi nomen? P: Non opto ut ego dicam. Vexas me. Te monebo. Si mihi umquam postea dices, militibus imperabo ut te in carcerem jactent. Ego enim militibus imperare possum. M: Quomodo tu potes? P: Ego sum filia viri magni honoris. Sed de magna familia non es. Jam abeo. Vale.

(Cum Marcus maestus ad forum ambulat, amicos Lucium et Caesonem videt. Et amici Marcum vident. Ad Marcum properant.) Lucius et Caeso: Salve. M: Salvete. L: Quid agis hodie? M: Bene. Quid agis? L: Sum bene. Et bene est Caeso. M: Esne bene, Caeso? C: Sum. Sed quid celas? Quid te vexat? M: Tibi et Lucio dicere non possum.

17

C: Quamobrem nobis non dicere potes? Amici sumus! L: Amicus sum. Caeso est amicus. Certum est nos esse amicos. Nobis omnia dicere debes. M: Vobis non dicere possum. Vos rogo ne me dicere jam cogatis. Vobis cras dicam. C: Te nos non umquam cogemus. L: Vobis gratias ago. Vos estis veri amici. C: Ob laudes non sumus laeti. Si umquam juvare possumus, optamus ut nos voces. M: Vos vocabo. Scio enim vos esse fidelis. Me vos autem juvare non jam potestis. Sed omnia mox scietis. L: Nobis promittis? M: Promitto et tibi et Caesoni. L & C: Vale. M: Valete. (Lucius et Caeso exeunt) M(in mente): Valete semper, falsi amici. Vos Kalendis Graecis videbo! Sententias privatas Lucio et Caesoni pridie dicebam. Et hodie sentio sententias privatas esse publicas! Nec Lucio nec Caesoni nihil cras non dicam.

25. A Conversation: Verbs & Imperative Mood & Vocative Case

Post Kal. Sept. DCCXXXXIII AUC Gaius Roma subito abibat. Optabat enim ut milites in proelium duceret. Ad igitur Germaniam properabat. Sorores, Agrippina et

18

Livilla, cum Gaio ibant. Lepidus, maritus Drusillae mortuae, etiam ibat. Cum equi desistere deberent, paucas noctes in villa agebant omnes homines. Olim autem post cibum imperator dicebat: Gaius: Amatisne me? Agrippina: Amamus. Tu es frater et imperator. G: Lepidumne amas, Agrippina? Et tu, Livilla? Livilla: Amo Lepidum, maritum Drusillae, ut fratrem. Scio etiam Agrippinam amare Lepidum ut fratrem. G: Vobis sunt duo fratres? Suntne duo imperators? Optatisne ut Lepidus sit pro me imperator? Lepidus: Imperator non sum. Nec opto ut sim. Sed amicus imperatoris et sororum sum. G: Sororesne amas? L: Amo. G: Scio te vera verba dicere. Vos enim proxima nocte audiebam. A: Quid de nobis audiebas? G: De vobis nihil. Sed proxima nocte dormire non poteram. Ex igitur villa exibam et trans viam ambulabam. Scisne, Agrippina, quid viderem et audirem? A: Dicere non possum. G: Es jam pudens. Sed pudens pridie non eras! Tu simul cum Lepido jacebas! L: Quid? G: Estne tibi ira, Livilla? Iram ob facinora Lepidi habere debes. Lepidus enim tibi matrimonium semper promittebat. Te-cum igitur jacere etiam poterat. A: Quid! Lepidus Livillam non amat. Me amat. Estne verum? G: Sorores optant ut dicas, Lepide. Quid dices?

19

L: Mihi culpa est. Rogo ut sorores imperatoris veniam mihi dent.

G: Rogas, Lepide, ut meae sorores tibi veniam dent? L: Rogo, o imperator. Date veniam, Agrippina et Livilla! A: Jocumne dicis, Lepide? Tibi veniam non dabo. L: Nec ego. Noli me umquam rogare! Jube, o Gai, Lepidum ab militibus necari! G: Quid tu, Agrippina, de Lepido dicis? A: Opto ut Lepidus sit mortuus. G: Vale, o mi amice. Duc, miles, virum ab nobis! Neca ferro! (Lepidus ab milite ex villa ducitur)

A & L: Tibi gratias nostras agimus, o Gai. G: Gratiae vestrae sunt leves. L: Quamobrem tibi est ira? Nobis dic! G: Scitis quamobrem mihi sit ira. Nostra soror mortua in honore a vobis non habebatur. Cum enim marito nostrae Drusillae jacebatis. Vobis igitur veniam non dabo. L: Rogo autem tuam veniam, o domine. A: Etiam ego. G: Nolite me vexare! Puto vos esse malas. Abite ab me! Opto ut vos mortuae sitis. A: Audi, o domine, nos! Noli nos necare. Sumus tuae sorores! Tuas sorores necare non debes. Quid homines de te dicent? G: Dicent sorores ab imperatore cogi ut poenam ob magna facinora agant. Mihi laudes verbis et carminibus dabunt. A: Non dabunt. Putabunt imperatorem esse saevum.

20

G: Estis saevae. Ut Lepidus pro me esset imperator optabatis. Dicebatis in vestra mente: Si me uxorem Lepidus ducet, vitam Gaii emere vel vendere poterimus. Omnes milites me amant. Cum nostrum miserum fratrem necabimus, et senatores et populus Romanus me in palatium ducent et Lepidum imperatorem nominabunt. In mente dicebatis. Proxima autem nocte tua verba audiebam, Agrippina. L: Neca igitur, frater, Agrippina. Sed noli putare me esse malum, ut Agrippinam. G: Sed puto. Quamobrem enim cum Lepido jacebas, nisi pro meo loco? Noli autem esse anxia, Livilla. Sum pudens. Meas sorores necare in animo non habeo. Audite: eritis exsules.

26. The Reflexive Pronoun

Gaius militibus imperabat ut corpus mortuum Lepidi urerent. Sorores ossa Romam portare etiam cogebat. Senatoribus et populo Romano litteris Gaius nuntiabat sorores suas esse hostes. Dicebat malas feminas se necare optare; sub vestibus ferra celari. Dicebat se ferra pro indicio mittere; senatores sibi magnos viros mittere et gratias pro imperatoris vita agere debere. Domitius, maritus Agrippinae, pro imperatore salvo laudes dis dat. Senetores rogat ut sententias omnis Gaii peragant. Ad igitur duas parvas insulas navibus Agrippina et Livilla portantur. Agrippinae est una parva insula; Livillae est una parva insula. Sorores jam sunt exsules. Domitius et senatores Caludium, partuum Gaii, ad

21

Galliam mittunt. (Gaius jam in Gallia aderat.) Optant enim ut Claudius gratias imperatori agat. Cum periculum Gaio esset in familia, putabant hominem familiae debere gratias agere. Cum autem Claudius perveniat, Gaio est magna ira. Dicit: Rogabam ut magni senatores ad me venirent. Et quid video? Patruum Claudium, virum claudum! Nolite autem miserum necare. Opto ut ad senatores redeat madidus.

27. This/ These

Cum barbaris milites Romani in Germania pugnabant. Hos milites in proelium Gaius ducere constituebat. Ut enim magnas laudes sibi obtineret optabat. Cum igitur ad castra e Gallia perveniret, imperator duci suo imperabat ut copias traderet. Hic dux statim Gaio illas tradebat. Sciebat enim proximum ducem harum copiarum esse ob odium Gaii mortuum. Gaius autem de bello nesciebat. Cum trans pontem in Germaniam milites pro exploratione duceret, pauci hostes subito aderant. Timor in hunc inibat; ad pontem equo redit. Sed hunc pontem militibus Romanis crebrem videt. Impatiens autem imperator imperat ut super capita horum hominum tradatur. Cum hic in castris tutus sit, ad senatores litteras mittit: Mihi sunt magna pericula belli. Vos autem in villis jacetis aut in harena ludos et gladiators videtis!

22

28. That/ Those

Cum in Germania multa pericula essent, Gaio erat cupiditas novorum locorum. Sed nesciebat quo ire et victorias in proelio sine periculis obtinere posset. Illo autem tempore ex Britannia litterae perveniebant. In illis litteris scribitur unum regem (aderant multi reges in Britannia) insulae optare esse amicum Romae. Ad litus Galliae contra Brittaniam Gaius statim properabat. Cum ad illud litus Gaius perveniret, in navi trans aequor navigabat. Rex in navi ab litori Brittaniae simul navigabat. In medio aequori imperator regem conveniebat. Regem se ille vocabat, sed miser vir erat filius regis. Et ab patre ob multa et saeva facinora ex Britannia agebatur. Gaius tamen gaudebat quia rex se tradebat. Laetus igitur se-cum illum exsulem in sua navi ad litus Galliae portabat. Cum redeat, Gaius militibus imperat ut conchas sub aquis inveniant et illas Romam pertent. Dicit: Est nobis insula Britannia. Victor super aspero aequori ego sum. Victor super deum aequoris, Neptunum. Gaudete, o milites! Vester imperator est deus super omnis deos!

29. Cases

DCCLXXXXIIII AUC. Ex Judaea litterae Romam perveniebant. Procurator Gaio nuntiabat Judaeos contra imperatorem agere. Litteris dicit: Multi Graeci litus Judaeae habitant. Hi Graeci aram tibi, o imperator, facere cupiebant. Judaei autem cum

23

Graecis aram facientibus pugnabant. Illi enim putant neminem esse deum, nisi deum Mosis. Ab igitur Judaeis ara delebatur. Optas ut illi poenam agant? Scribe mox mihi. Gaius erat iratus. Dicebat: Quis est deus, nisi ego? Quamobrem imperator Romanus Hierosolvmae non timetur? Judaei poenam agent, ut puto. Templum Hiersolvmae capi jubebo. Opto enim ut in medio Templo meum signum ponatur. Proconsul Syriae mea jussa peraget. (Gaius pensum proconsuli, non procuratori, dabat quia in Syria erant multae copiae.) Multa sapientia Petronio, proconsuli Syriae, erat. Ille, sapiens, sciebat magnum periculum copiis esse ob jussa imperatoris. Magna igitur cura milites in Judaeam ducebat. Cum Judaeos sacerdotes videret, verba mollia semper dicebat. Etiam nuntiabat se rogare sculptores in Syria ne signum imperatoris mox peragerent! Petronius erat felix. Gaius enim de proconsulis factis numquam audiebat.

30. The Uses of the Subjunctive

Gaius optabat ut populus Romanus se deum duceret. Ad templum Jovis saepe venire incipiebat imperator. Nuntiabat se cum Jove de factis gravibus dicere. Adveniens ad signum, Gaius in aurem Jovis susurrare solebat. Postea suas aures prope os signi ponebat. Optabat enim ut verba Jovis audiret. Olim, stans prope signum in templo Jovis, rogabat spectarorem num populus Romanus se pro Jove colere deberet. Cum spectator statim non diceret, Gaius militibus imperabat ut illum miserum caperent et flagellent. Ara Gaio mox faciebatur; sacerdotes

24

vigilantes prope aram ponebantur. Non pauci dicunt imperatorem in animo habere pontem ex Palatio ad Capitolium facere. (In Palatio est palatium; Templum Jovis adest in Capitolio. Gaius ad templum Jovis trans pontem ambulare cupiebat quia pedes deorum tangere terram non debent.) Cum autem imperator lunam ad suum lectum noctibus vocare inciperet, multi milites necare Gaium constituebant, sed nesciebant quomodo tantum factum peragere possent.

31. Pronouns

Uno duci (huic erat nomen Cassius) magnum odium imperatoris erat. Contra enim hunc miserum jocos Gaius semper dicebat. Cassium meam puellam vocabat quia vox illius erat mollis. Cum Cassius Gaium rogaret quid esset militibus verbum hodiernum, Gaius respondere solebat, Venus aut Priapus aut verba similia. Ob has contumelias Cassius optabat ut iste imperator necaretur. Mox cum illo duce multi milites et pauci senatores consilia contra imperatorem facere incipiebant. Gaius autem sentiebat se esse in periculo. Imperabat fidelibus militibus ut multos caperent et in carcerem jactarent. Inter hos Quintilia, amica pulchra Pomponii senatoris ad tortores tradebatur. Haec femina de Cassii consiliis sciebat, sed non illa umquam prodebat. Cum tortores formam delerent, fortis tamen femina dicere recusabat. Denique Gaius hanc liberari jubebat, dicens: Tuam amicam, o Pomponi, in honore habeo. Et te quoque ob fortia facta hujus feminae ex carcere liberabo. Pomponius magno gaudio se in terram prope Gaium jactabat. Etiam imperatoris pedes

25

ore suo tangebat.

32. Irregular Verbs

DCCLXXXXV AUG: In mense Janurio per multos dies magnos ludos in honore Augusti, primi imperatoris Romae, Gaius agebat. Turba senatorum et militum et populi in harenam cotidie veniebat. Cum haec harena esset prope palatium, Gaius medio die ex harena exire et inire in palatium solebat. In enim palatio prandium Gaius semper edebat. Cassius optabat ut imperator ultimo die ludorum necaretur. Participibus consilii dicit, Cum Gaius in parvum spatium inter harenam et palatium ambulat, illo tempore ferris acribus necabimus. Sexta igitur hora Cassius cum amicis in illo loco manens stabat. Gaius autem hoc die ex harena se conferre cupere non videbatur. Ludi enim huic erant grati. Interim Cassius erat anxius: putabat consilium prodi. Unus tamen miles Cassio dicebat: Tu es fortis vir. Fac fortia facta. Illi Cassius respondet: Fac quoque similia. Denique septima hora exire constituebat imperator. Claudius(patruus Gaii) et custodes Germani ferra ferentes pompam ad palatium ducebant. Extra autem harenam desistebat Gaius. In enim animo habebat dicere cum paucis histrionibus. Cum Cassius videret custodes ab Gaio abesse, ad imperatorem adibat. Gaius jocum dicere incipiebat, sed Cassius statim collum Gaii ferro secabat. Pauci servi imperatoris cum Cassio

26

pugnabant, sed dominum servare non poterant. Cassius et participes consilii Gaium mortuum in terra jacentem relinquebant, et in palatium fugiebant.

33. Passive Endings of Verbs

Cum Germani custodes sentiebant Gaium non esse in palatio, ad harenam statim redibant. Cum corpus imperatoris in terra jacens extra harenam inveniretur, saeva ira in Germanos inibat. Optabant ut nocentes poenam agere cogerent. Non autem pauci innocentes prope corpus stantes ob Germanorum iram necabantur. Pauci custodes capita ex collies horum innocentium ferro etiam secabant: ferentes capita in harenam, ostendebant turbis et in aram ponebant. Denique Germani in palatium redibant. Omnis enim nocentes invenire cupiebant. Interim intra palatium Cassius et participes consilii amicos imperatoris quarebant. Caesonia, uxor Gaii, ferro necabatur. Drusilla, parva filia, quoque necabatur: milites caput hujus infantis in murum illidebant. Claudius autem patruus ab Cassio non inveniebatur. Ille enim se in aulaeis celabat. Fideles milites in palatio mox aderant. Claudium in aulaeis celantem inveniebant et servabant. Illum imperatorem etim vocabant.

27

34. Coordinating Conjunctions

Cum senatores de Gaii morte audirent, ad Capitolium se conferebant. Omnes senatores sentiebant Gaium esse merito mortuum: Marcus: Hoc die ab omnibus Romanis spectamur. Fortes igitur esse debemus. In animo habeo vos rogare ut memoria Gaii ab nobis delatur. Hostis enim populo Romano erat. Ex omnibus mentibus facta verbaque istius jactare debemus. Sic puto: nec templum nec ara nec inscriptio Gaii stans relinquetur. Mox nemo sciet quis esset Gaius. Quintus: Respondere cogor, o Marce. Vir multae sapientiae duceris? Consilium tuum mihi mollis aut levis videtur. Puto Gaium atque omnis Caesares esse hostes! Jam est tempus istam familiam delere! Et patruus et sorores Gaii adhuc vivunt. Si hos quoque necabimus, Romam ex omni periculo liberabimus. Titus: Quintus bene dicit. Audio multos milites optare ut imperatorem faciant Claudium. Aut fortia facta jam facimus aut poenam postea agemus. Marcus: Si, o senotores, familiam Caesarum necabitis, videbimini esse saevi. Et Gaius et Tiberius erant mali, sed Augustus, noster primus imperator, ab populo militibusque amabatur. Claudius autem est et stultus et claudus; sorores Gaii sunt vel mortuae vel exsules. Nolite timere illum hasve.

28

35. The Perfect Tense

Post Gaii mortem senatores convenerunt. Cassio, duci militum, magnas laudes una voce omnes dederunt. Multi etiam putabant Romam esse liberam imperatore novo. Stultus enim omnibus esse videbatur Claudius. Herodem Agrippam, regem Judaeorum hoc tempore Romae habitantem, dicere cum Claudio jussere senatores: Nuntia Claudio nostra jussa. Se nobis tradere debet. Si cupiditatem potestatis statim relinquet, injuriam ab nobis numquam accipiet. Herodes ad castra militum mox properabat. Interim nox aderat. Cum Cassius senatores rogavit ut sibi verbum nocturnum darent, respondere: Libertatem. Herodes autem fuit amicus Claudii. Cum rex in castra iniret atque illum spectaret, jussa senatorum pro joco nuntiavit. Sed Claudio consilium suum postea dedit.

Herodes: Noli timere, o mi amice. Senatores Cassium militesque paucos habent. Tibi autem multi milites atque custodes omnes sunt. Tu eris imperator proximus, ut puto. Claudius: Ouid dixisti? Ego non opto ut imperator sim! Ab militibus cogor. H: Scio te ab illis cogi. Tu igitur recusare non potes. Noli milites custodesve facere iratos ad te. Amici nobis non jam sunt, nisi milites custodesque. C: Bene dixisti. In animo habeo multam pecuniam illis dare. Sic me semper amabunt atque numquam prodent. Quid de hoc putas? H: Sapis, O Claudi. Ante noctem cras nominabunt etiam senarores te imperatorem.

29

36. Purpose Clauses

Herodes Agrippa non de senatoribus errabat. Illi mox senserunt populum militesque optare imperatorem. Cum iterum postridie convenirent, nemo rogavit ut Roma libera ab imperatoribus esset. Immo non pauci senatores pro imperatore se offerebant. Inter hos adfuit Marcus Vinicianus, maritus Livillae. (Livilla, soror Gaii, in insula habitabat. Haec enim et Agrippina soror erant exsules ob jussa fratris.) De autem nemine consentiebant atque nesciebant quid facere deberent. Interim Claudius pecuniam militibus offerebat ut se juvarent. Sic multum auxilium accepit. Milites Claudium ex castris ad palatium denique portavere ut in illo loco habitaret atque imperator esset. Herodes Agrippa quoque ad palatium venit ut Claudio consilium daret.

37. The Relative Pronoun

Senatores qui contra Claudium dicebant destiterunt. Denique enim intellexere se sententias militum et custodum et populi impedire non posse. Ad igitur palatium ut se fidelis amicos ostenderent properabant. Cum Claudium in solio sedentem spectarent, ad illius pedes se jactaverunt atque dixerunt: Noster imperator es, o Claudi. Diu cupiebamus te esse imperator pro saevo Gaio. Deos qui Romam semper juverunt jam rogabimus ut te salvum ab periculis servent. Herodes Agrippa, dicens in aurem, monuit Claudium ne fidem his viris haberet.

30

Claudius autem sciebat multos horum senatorum vera non dicere. Sententias tamen non prodidit. Intellexit enim suam novam potestatem adhuc non esse tutam. Mollia igitur verba senatoribus dixit: Gaius est mortuus. Cum patruus Gaii sim, mors tamen tanti monstri me non movet. Et ego et vos de istius malis factis scimus. Quis autem imperatorem necare debet? Nemo nisi deus, up puto. Vos, o senatores, rogo ut Cassium necari jubeatis. Imperatorem enim necavit. Omnia alia facta mala quae proximis horis acciderunt ex meo animo delebo. Senatores non dubitavere. Cassius quem nuper senatores laudabant ad mortem tradebatur.

38. The Pluperfect Tense (Active Indicative)

Claudius, cupiens se dissimilem Gaio ostendere, nuntiavit omnis exsules quos Gaius dimiserat ad urbem redire posse. Inter hos erant sorores Gaii, Agrippina Livillaque. Claudius navem jussit portare magno honore has feminas Romam ab insulis in quibus habitaverant. Sorores, venientes in urbem, factum mirabile statim fecerunt. Gaium enim ex decore sepelivere. Sic hoc accidit: post Gaii mortem Herodes rogaverat paucos Germanos custodes ut mortuum imperatorem in hortum extra urbis muros ferrent. Herodes autem Claudium contra senatores mox juvabat. Non igitur multae curae corpori Gaii ab hoc rege dari poterant. Custodes properaverunt ut corpus urerent. Deinde ossa partesque quas ignis non ederat sub terra in illo loco celabantur. Nemo de has postea etiam putavit.

31

Optabant autem Agrippina atque Livilla ut fratrem decore sepelirent. Tristes de morte istius non sumus. Iste autem erat frater noster. Pietas nos cogit ut hoc faciamus. Nolite igitur nos impedire. In hortum iniverunt et ossa ceteraque invenerunt. Magna cum cura corpus in cineres ussere. Deinde cineres in sepulchrum familiae posuere.

39. The Perfect Infinitive (Active)

Agrippina filium Neronem in villa Domitiae, sororis Domitii, habitantem mox invenit. Domitia, quae cum fratre semper ob pecuniam pugnabat, Neronem post Domitii mortem curabat. Domitio enim mortem, dum Agrippina esset exsul, gravis aegritudo intulerat. Nero illo tempore secundum annum agebat. Quartum annum jam agebat et Domitiam, ut matrem, ducebat. Agrippina non fuit laeta cognoscere Domitiam Neronem bene curavisse. Sibi dixit, Domitiamne Nero amat? Sum hujus mater. Me amabit! Ad suam villam filium lacrimantem statim tulit Agrippina. Domitiae quidem non etiam gratias egit. Agrippina autem mox sensit se erravisse. Nero enim in aegritudinem cecidit et Agrippina nesciebat quomodo miserum puerum juvare posset. Sed consilia ab Agrippina non diu umquam aberrant. Sibi dixit, Amo meum filium atque non tradam. Nero autem Domitiam et Passienum, maritum Domitiae, amat. Cum Domitius sit mortuus, Nero Passienum patrem habere potest. Cum vidua sim, ego quidem Passienum maritum habere possum. Passienum ab Domitia rapiam. Agrippina erat victor. Cum patruus Claudius esset imperator, Passienus optabat

32

ut Domitiam dimitteret et Agrippinam in matrimonium duceret. Agrippinae erat praeterea corpus pulchrum.

40. Future Perfect Tense (Active)

Agrippina, quae Passienum maritum obtinuerat, fuit felix. Infelix autem fuit Livilla, soror Agrippinae. Marcus Vinicius maritus vivebat, sed Livilla illum numquam amaverat. Ante exsilium adulterium cum multis viris fecerat nec post reditum optabat ut desisteret. Immo etiam jactavit se clarum philosophum, nominee Lucium Senecam, qui semper de continentia scribebat, jam corrupisse. Claudius nesciebat quid facere deberet. Sibi dixit: Quid faciam? Nisi Livillam poenam agere cogam, populus putabit me esse novum Caligulam cui stuprum est gratum. Sed quomodo mortui fratris filiam quem ex exsilio nuper revocavi punire possum? Si hanc in exsilium iterum misero, saevus esse videbor. Cum in insula mortua fuerit, culpam mihi dabunt omnes. Fortasse si rogabo Livillam ut stuprum fugiat, desistet. Livilla autem recusavit: Puella non sum. Omnia quae cupio faciam. Et, cum haec fecero, jactabo me contra et patruum meum et imperatorem egisse! In Claudium ira magna statim venit. Dixisti. Dicam quoque ego. Hac nocte in exsilium te milites as insulam ex qua nuper venisti reddent. Senecam ad aliam insulam mittam. Exsul enim erit iste philosophus ob vestra scelera tanta.

33

41. Subjunctive Mood: Perfect Tense (Active)

Livilla in insula in secundo exsilio non diu mansit. In enim paucis mensibus erat mortua. Nemo scit quomodo custodes hanc necaverint, sed multi putant illos cibum feminae infelici dare recusavisse. Omnes consentiunt illos scelus jussibus Messallinae fecisse. Messallina, uxor Claudii, erat filia Domitae junioris. Domitio, primo marito Agrippinae, fuerant duae sorores, quarum junior erat mater Messallinae. Domitia autem senior erat femina ab qua Agrippina Passienum rapuerat. Cum ob hoc Agrippinam Livillamque hostes Messallina duceret, odium tamen celavit. Sed, cum in secreto necare Livillam exsulem poterat, illo tempore statim egit atque jussa custodibus qui Livillam habebant misit.

42. The Intensive Pronoun

In Claudium Messallinamque magnus timor mox init. Unus senior dux, nomine Scribonianus, cui aderant copiae in provincia proxima, nuntiavit se Claudium imperatorem non jam ducere. In litteris ipsis quas senatoribus omnibus scripserat jactabat se libertatem Romae reddere posse. Multi senatores, palam gaudentes, se cum duce illo jungere constituerunt. Per igitur totum urbem erat perturbatio. Scribonianus ipse erat non prudens. Milites enim suos ipsos pecunia non antea

34

conciliaverat. Cum igitur de ducis factis copiae cognoverint, juvare recusant. Immo illum fugere in insulam cogunt; in hoc loco ab illos postea necabitur. Romae interim senatores nesciunt quamobrem Scribonianus non venerit ut auxilium offeret. Cum causam denique cognoverint, in animo habent rogare Claudium ipsum ut clementiam sibi ostendat. Imperator autem omnes qui contra se egerunt necari jubet.

43. Subjunctive Mood: Pluperfect (Active)

Messallinae erat magna forma, sed parva continentia. Cupiditas enim mentem istius feminae rexit. Cum histrionem qui erat Romae clarus diu amavisset, cupiebat tamen in stuprum alios viros conciliare. Optabat praesertim ut senatores se amantes haberet. Multi vero senatores cum Messallina adulterium fecerunt ut Claudio ipso injuriam in secreto darent. Pauci autem, timentes sibi periculum, facere recusaverunt quid uxor imperatoris rogavisset. His nullam veniam dabat Messallina. Dixit se ob Claudii jussa hos corrumpere. Nisi corpora mihi tradideritis, vitam Claudio tradetis. Talibus verbis hos senatores adulterium se-cum facere cogebat.

35

44. The Weak Demonstrative: Is, Ea, Id

DCCC AUG: Eo anno magni ludi pro Roma dabantur. Octo enim tota saecula aberant ab illo primo opere Romuli Remique. Claudius optaret ut imperium et is ipse, imperator, simul celebrarentur. Nuntios igitur per urbem totam misit ut nuntiaret initium ludorum saecularium. Cum autem ea verba ludos quos nullus antea viderat aut postea videbit dicerentur, multi homines riserunt. Augustus enim imperator ludos saeculares in DCCXXXVI AUG fecit. Non pauci viventes alios ludos ipsos viderant; vero, unus clarus histrio qui in ludis Augusti personam egerat in his ludis quoque egit. (Augustus, non Claudius, in culpa erat. Ille ludos anno non recto fecit.)

45. The Perfect Passive Participle

Ludis saecularibus Agrippina et Nero Romae aderant. Nero vero cum Brittanico, filio Claudii, copias puerorum in harenam equitantium duxit. Nero erat senior puer; annum enim nonum agebat. Brittanicus, pro quo Messallina mater erat semper anxius, annum sextum agebat. Cum pueri in harenam inivissent, tota turba clamorem sustulit ut approbationem ostenderet. Eo autem tempore non pauci senserunt turbam Neronem in majore honore habere: huic in prima parte pompae viso mutam laudem dabat populus. Agrippina ipsa occasionem sibi oblatam non amittere constituit. Post ludos in urbe mansit, dicens omnibus in secreto nova. Affirmavit enim serpentes parvum Neronem servavisse. Olim, ut dicebat, cum milites ab Messallina missi suum filium

36

dormientem necare temptavissent, serpentes ex pulvino properavere et milites territos fugere coegerunt. Nec indicium aberat. Nero enim serpentem mortuum in armilla sibi facta jam gerebat.

46. Ablative Absolute

Ludis saecularibus peractis Agrippina, capiens pro Nerone consilia, in urbe mansit. Sed Messallina cognovit quid illa femina facere temptaret. Ex tota familia Augusti, primi imperatoris, pauci vivi relinquebantur. Inter hos Agrippina erat proxima. Huic enim Augustus fuerat proavus; praeterea Agrippina fuit soror Gaii imperatoris. Claudius autem ex sanguine Augusti ipsius non erat; Augustus enim Liviam, per primum maritum jam patre Claudii gravidam, in matrimonium duxerat. Senatoribus de libertate post Gaii mortem dicentibus, milites custodesque Claudium imperatorem fecere quia aderat nemo alius, nisi feminae et liberi, quem ad potestatem tollere poterant. Sed, cum Claudius fuerit mortuus, in potestatem Britannicus filius inire debet? Aut Neronem imperatorem omnes videre cupient ut potestas redeat ad familiam quae antea diu rexerat? Messallina, talia in animo vertens, pro Britannico anxia erat. Nero erat senior puer ad quem turba atque milites, instigati ab Agrippina, spectabant. Quis scit quando, Claudio sene, aegritudo cogat heredem nominari? Clamor atque approbatio pro Nerone ludis saecularibus Messallinam terruerunt. Clarum praeterea erat multos fautores Neronis inter Claudii amicos interesse. Perfidia Scriboniani inventa, Claudius ipse sensit suam condicionem esse non tutam. Huic-ne illi amici persuadent ut Neronem

37

adoptet et condicionem sic confirmet? Messallina pro filio timente, una via salutis in animum iterum et iterum redibat: dimittere Claudium et invenire novum maritum, novum Britannico patrem, novum imperatorem.

47. Deponent Verbs

Messallina, cupiens filium suum juvare, Claudium dimittere atque novum maritum invenire constituit. Ista etiam optabat ut hunc imperatorem pro Claudio faceret! Amore igitur pulchri senatoris, Silii nomine, in secreto mox fruebatur. Amor autem non diu celabatur. Messallina enim vatem ut Claudio mentiretur hortabatur. Vates persuasus pecunia oblata falsa verba sic dixit: Anxius de tua salute, o imperator, sum. Cum signa ab dis missa hodie viderem, mirabar. Di enim de mango et malo loquebantur: paucis mensibus morieris, nisi viam fugae inveneris! Utere, o domine, tua magna sapentia ut te serves! His verbis auditis, Claudio inerat multus timor. Vatem tamen rogavit num di ostendisset quomodo mors ad se adiret. Vates malus respondit: Pollicere mihi, o imperatore. Noli esse ad me iratus. Ego enim jussa deorum sequor. Di dicunt maritum Messallinae paucis mensibus mori debere. Imperatore uxorem magnopere amante, haec verba multam tristitiam obtulerunt. Sine Messallina Claudius vitam ferre non poterat; cum Messallina vitam habere non poterat. Miser nesciebat quomodo fugere posset.

38

48. Perfect Passive Tense & Infinitive

Claudio tristitia victo, Messallina locuta est: Noli anxius esse, o mi marite. Puto viam fugae tibi ab me inventam esse. Di dicunt meum maritum mox mori debere; non dicunt te mori debere. Impera ut me in matrimonium alius vir ducat. Te salvo, ille morietur. Longa vita postea simul fruemur. Claudius haec verba audiens magnopere iratus erat. Miratus est consilium uxoris quam semper fidelem ducebat. Messallina autem affirmavit haec verba pro Claudii salute dicta esse: Hoc consilio te, o Claudi, servare ex periculo potero. Noli rogare quamobrem sine te vivere possim. Sed paene omnem injuriam ipsa feram ut meum dominum servem. Unum autem factum solum di cogere non possunt me facere: amore in hoc novo matrimonio non fruar. Semper tibi fidelis ero. His verbis Claudius victus est.

49. Pluperfect & Future Perfect Passive Tenses

Deinde Messallina simulavit se novum maritum nondum elegisse. Locuta est: Ad eum qui me in matrimonium duxerit mors adibit. Opto igitur ut senatorem de cujus amicitia sis non certus eligam. Sic uno facto duo magna peragam. Et te servabo et hostem ipsa sine ferro necabo. Quis autem est is vir? Scio! Gaium Silium eligam. Ambitiosus enim juvenis est cujus pater etiam ob consilia contra imperatorem Tiberium

39

necatus erat. Cum filius quoque mortuus erit, illam familiam non postea, o mi Claudi, timebis. Messallina, dicens talia verba, Claudio persuasit ut ipse rogaret Silium ut se duceret. Ad igitur palatium vocatus est pulcher juvenis qui adulterio cum Messallina diu fructus erat. Post paucos dies Claudius officio cogebatur ut Roma, duobus amatoribus in palatio relictis, abiret. Messallina Siliusque occasionem statim cepere et nuntiavere se ipsos imperium jam regere. In palatio convivium omnibus amicis etiam agitaverunt. Multi senatores, vocati ab Silio, pervenerunt; histriones et alii mali invitatione Messallinae aderant. Mox omnes vino ebrii sturpa et adulteria faciebant. Cum fama horum scelorum ad aures advenisset, Claudius magnopere iratus erat. Sibi loquitur: Hoc non patiar. Nisi milites et custodes pecunia ad Silii partem victim erunt, omnis malos poenam agere cogam.

50. The Fourth Noun Pattern

Dum Claudius cum magna militum manu domum redit, medicus vino ebrius in arborem casu inscendit. Miser simulavit se officium custodum agere. Cum loqueretur Tempestatem adeuntem video, nemo tamen in palatio audivit. Convivio enim quod Messallina Siliusque agitaverant omnes fruebantur. Adventu autem militum timor aderat. Militibus convivas prehendentibus, Silius properare ex palatio poterat. Constituit in forum inire ut turbam in suam partem conciliaret. Messallina quoque viam salutis invenit, sed palam dicere contra Claudium

40

recusabat. Novum consilium ab ea jam captum erat. Sibi loquitur: Cum ira imperatoris minuta erit, adibo et levia verba ei dicam. Mihi veniam dabit. Innocens enim sum. Nonne ab Silio adulterium facere cogebar? Numquam optabam ut injuriam meo amato marito darem.

51. Perfect Passive Subjunctives

Illa nocte Messallina ad palatium redire temptabat ut cum Claudio diceret. Eam autem adeuntem custodes prehendere, cum ab imperatore nondum visa esset. Optabant enim ne Claudius isti feminae veniam daret. Unus ex his dixit: Cum scelera ejus in odio diu habita sint, casum capere jam debemus ut ulciscamur. Dabantur igitur multae litterae Clausio, Messallina ex conspectu mota, ut nomen notet. Inter has aderat rescriptum quod Messallinam necari jubebat. Claudius, nesciens et vino ebrius, rescripto nomen notavit. Messallina interim cum matre in ultima palatii parte claudebatur. Adventu manus militum, Messallina intellexit quid ab Claudio imperatum esset. Matre auxilium offerente, Messallina se ferro necavit. Inde mater ipsa se necavit. Nec mortem Silius fugit: in foro prehensus erat, dicens acria verba contra imperatorem. Nemo scit num sua manu mortuus sit, sed certum est Claudium, cognoscentem de ejus morte, non lacrimavisse. Imperator autem est tristis postridie, cum cognoverit de Messallina. Tandem intellexit istam fuisse malam, sed amare desistere non poterat.

41

52. Future Active Participles & Infinitives

Amici, moti ab tristitia imperatoris, sperabant Claudium aliam uxorem inventurum esse. Putabant enim matrimonium nova gaudia huic oblaturum esse. Cum palam hortati essent ut uxorem duceret, Claudius non statim respondit. Denique dixit: Vobis hortantibus, uxorem fortasse ducturus sum. Diu putavi me matrem meis liberis parvis invenire debere. Magnopere autem anxius de uxore futura sum. Nescio enim quis idonea femina nobis futura sit. Potestisne nominare feminas quae omnia bona mihi et meis liberis facturae sunt? Vobis nomina daturis, audire cupio.

53. The Fifth Noun-Pattern

His verbis dictis, unus ex amicis locutus est: Fortasse nomen quod hac die proponam miraturi estis. In animo habeo rogare nostrum imperatorem ut in matrimonium feminam solam cujus virtus ab omnibus in honore habetur ducat. Cum haec femina ex optima familia orta sit, imperator uxore cujus fama est suae famae similis fructurus est. Haec autem tot tantasque res passa est, inter quas etiam fuit exsilium immeritum. Credo igitur eam Claudio auxilium daturam esse eo tempore, cum gravia officia tot curas offerunt. Mente facieque est optima. Pro patriae salute omnis spes in una femina ponitur: Agrippina! Scio Claudium esse ejus patruum. Ea autem res ipsa Agrippinam idoneam uxorem faciet quia Claudium bene cognovit.

42

Claudio his verbis persuaso, Agrippina uxor mox facta est. Semper ista speraverat suum filium, Neronem nomine, imperatorem post Claudium futurum esse. Et hoc peragere poterat. Cum filium ab Messallina ortum Claudius haberet, Nero tamen ab Claudio adoptatus est et heres nominatus est.

[MORE LATIN SYNTAX]

54. Subjuctive Mood in Dependent Clauses

54.1. Proviso (dum, modo, dummodo, tantum ut)

Senex veniet dum valetudo bona sit. Ei redire liect modo (dummodo) statim redeat. Foedus probabitur tantum ut arma deponatis.

54.2. Anticipation (dum, quoad, priusquam, antequam)

Hercules exspectat dum rex dicat. Priusquam rex diceret, Hercules cucurrit.

43

54.3. Concessive (cum . . .tamen, quamvis, licet, ut, etc)

Cum Hercules vinum bibisset, librum tamen legit. Quamvis rex sit puer, sapienter regnabit. Licet Hercules ad urbem redeat, periculum tamen est magnum. Ut rex fugisset, urbs timebat.

54.4. Result (ita, sic, tam, tantus, talis, etc + ut, ut . . . non)

Rex ei ita dixit ut Hercules ad urbem non rediret. Hercules tam validus est ut vincula solvat. *Hercules tantus erat qui labores perficeret (a relative clause of result).

54.5. Doubting (dubitare, dubium est, ignorare, ect + quin)

Non dubito quin rex me viderit. Non est dubium quin Hercules regi dicat. Pirata ignorabat quin regis copiae se spectarent.

44

54.6. Fearing (timere etc + ut, ne)

Timeo ne illa veniat (I am afraid that she will come). Timeo ut illa veniat (I am afraid that she sill not come).

54.7. Hindering (cunctari, impedire, recusare, obstare, etc + quin, quominus, ne)

Dux non cunctatus est quin bellum gereret. Ea non recusat quin domum veniat.

Nihil obstat quin piratam interficiam. Impedire dux non potest quominus pirata interficiatur. Ea non recusat quin vir domum veniat.

Milites impediri possunt ne piratam interficiant. Pirata impediri non potest quin interficiatur.

Effici nullo modo potest quin piratam interficiam. Mulieri pecunia non dabatur quominus in urbem veniret.

45

55. Subjunctive Mood in Independent Clauses

55.1. Jussive

Amphoram portem. Amphoram portent. Mulieres amphoram portent. Portemur. Ne amphoram puer portet. Ne portemur. Ne amphorae portentur.

55.2. Potential

Dicam eos victos esse. Eos vidissem. Istas parvas feras non videres. Non credideris eos victos esse. Eadem verba ei diceres.

46

55.3. Deliberative Quid agam? Quo fugiamus? Quid agerem? Quo fugeremus?

55.4. Conditional: utinam

Utinam te viderem! Utinam rex essem! Utinam te vidissem!

56. Active Periphrastic (future active participle + esse)

Amphoram miles portaturus est. Amphoram puella portatura erat. Amphoram mulieres portaturae erunt. Amphoram milites portaturi fuerunt. Amphoram milites portaturi fuerant. Amphoram mulieres portaturae fuerint. Scio cur amphoram miles portaturus sit.

47

57. Passive Periphrastic: gerundive + esse + dative of agent

Amphora mihi portanda est. Amphorae mihi portandae erant. Omnia mihi facienda erunt. Omnia mihi facienda fuerunt. Hoc unum puellae faciendum fuerat. Agri militibus arandi fuerint. Dico omnia mihi facienda fuisse.

58. Supine 1) u: to qualify in what respect a noun or adjective is true.

Nefas est visu. Hoc est optimum factu. Mirabile dictu! Facile factu!

48

2) um: to express purpose if the main verb of the sentence is a verb of motion .

Milites iverunt captum piratas. Sepultum Caesarem venio.

59. Gerund

Mihi amor legendi est. Operam legendo dat. Inter legendum dormitabam. Legendo discimus. Mihi amor legendi libros est. Operam legendo libros dat.

60. Gerundive

Mihi amor libororum legendorum est. Operam libris legendis dat. Inter libros legendos dormitabam. Libris legendis discimus.

49

61. Gerund/ Gerundive Purpose Expressions

Locum ad legendum libros inveni. Locum ad libros legendos inveni.

Locum legendi causa (vel, gratia) inveni. Locum librorum legendorum causa (vel, gratia) inveni.

62. Genitive

Filius est avidus matrimonii. Haec expers iuris fuit. Plenam vini amphoram vidi.

Ille matris oblitus est. Mater filii meminit. Miserere patris familiaque!

50

Amicitiae gratia veniam. Regis videndi causa adsum. Legatus portarum tenus venit.

63. Dative

Miles duci invidit. Miles regi serviverat. Miles sibi non pepercit.

Mihi hoc faciendum est. Poena militibus pugnata erit.

Locum vivendo cupiunt. Amphoram dono dedit.

51

64. Ablative

Vita otiosa fruor. Regis officio illa functa est. Inimicus rex urbe potitus erat. Gladio usus sum. Carne bovum vescor.

65. Quam

Video puellam quam vidisti. Quam insaniam video? Filia fortior quam pater est. Quam celerrime cucurrimus. Quam sapiens es! Scio quam sapiens sis. Tam Clemens esse potest rex quam acerbus. Ante pugna coepta est quam moneretur dux noster.

52

66. Quod

Ambulavit in oppidum quod longe ab flumine abest. Quod oppidum longe ab flumine abest? Mirabile est quod regem vidisti. Id fecit quod erat (esset) fessus. Dixi quod barbari me ceperunt.

67. Ut (Uti)

Ut te amo! Rex, ut Aleander, acerbus saepe esse potest. Sic egisti ut piratae solent. Alexander, ut dicunt, acerbus erat. Ut te vidi, timui.

53

68. Comparison of Adjectives

durus durior (durius)

durissimus

bonus melior optimus malus peior pessimus parvus minor minimus multus plus plurimus

magnus maior maximus nequam (indecl.) nequior nequissimus frugi (indecl.) senex frugalior frugalissimus

senior (natu maior) natu maximus

iuvenis iunior (natu minor) natu minimus

extra exterior extremus (extimus) intra interior intimus supra superior supremus (summus) infra inferior infimus (imus) citra citerior citimus

ultra ulterior ultimus prae prior post primus

posterior postremus

54

prope propior proximus de (down) deterior (worse) deterrimus (worst)

Nihil est amabilius virtute (Cicero). Totius Graeciae Plato doctissimus erat (Cicero). Aemilii contio fuit verior quam gratior populo (Cicero)

69. Comparison of Adverbs

digne dignius tuto tutius

dignissime

tutissime fortissime audacissime constantissime

fortiter fortius

audacter audacius

constanter constantius facile facilius

facillime

bene melius male peius paulum multum

optime pessime

minus minime plus plurimum

55

magnopere magis nequiter nequius

maxime nequissime

diu

diutius

diutissime

intus interius intime prae prius post primum (primo)

posterius postremo proxime saepissime nuperrime

prope propius saepe saepius nuper ---

potius potissimum

SOLI DEO GLORIA IN AETERNUM!

56