1.

Deney Ad: EKME TEST

2. Ama: ekme testi yaplarak malzemenin elastiklik modlnn bulunmas

Mhendislik tasarmlarnn en nemli zelliklerinin banda ngrlebilir olmalar
gelmektedir. ngrlebilirliin birincil art ise tasarlanan sistemin maruz kald tm ykler
altndaki davranlarnn nceden belirlenmesidir. Bir parann yk altndaki davrann
belirleyen unsurlar seilen malzemenin mekanik zellikleri, geometrisi ve maruz kald
yklerden olumaktadr. Parann maruz kald yklerin tasarm aamasndan nce belirli
olmas dikkate alndnda, tasarmcnn dizayn srasnda zerinde deiiklik yapabilecei
unsurlar geometri ve malzeme tipidir. Bu durumda tasarmc ya tasarlad geometri iin
uygun malzemeyi (veya malzemeleri) semeli ya da elinde bulunan malzemelerin mekanik
zelliklerini gz nne alarak uygun geometriyi tasarlamaldr. Her iki durumda da
kullanlacak mhendislik malzemelerinin mekanik zelliklerinin bilinmesi zorunluluu
ortadadr.
Mhendislik malzemeleri i yaplarna bal olarak temel gruba ayrlmaktadr:
zotropik, ortotropik ve anizotropik. Lisans eitimi boyunca zerinde durduumuz ve
deneylerimiz srasnda da kullanacamz izotropik malzemelerin mekanik zelliklerinin
ynden bamsz olarak homojen dald kabul edilir. retici firmalar kataloglarda her
malzemenin mekanik zelliklerini (elastiklik modl, Poisson oran, kayma modl, scaklk-
uzama katsays vb.) verirler. te yandan yaplan almalar ayn yntemle retilen
malzemelerin dahi mekanik zelliklerinin tamamen ayn olmadn gstermitir. Bu durumun
sebebi ise malzemenin mikro yapsndaki kusurlardan kaynaklanmaktadr (atomik
dislokasyonlar, mikro atlaklar, vb.). Dolaysyla katalog deerlerini her zaman doru kabul
etmek doru bir mhendislik yaklam olmamaktadr. Bu durumdan yola karak, gerekli
durumlarda malzemelerin mekanik zelliklerini tespit etmek iin deneyler yaplmas gerekir.
Tm deneyler eitli kurumlar (ASTM-American Society of Testing and Materials, ISO-
International Organization of Standardization, TSE-Trk Standartlar Enstits, vb.)
tarafndan ilan edilen test standartlar dikkate alnarak yaplmaldr. Balca kullanlan
deneyler ekme, basma, eilme, yorulma ve sertlik deneyleri olarak sralanabilir.




















ELASTKLK MODLNN TESPT

Uygulanan yk ile malzeme uzamas arasndaki iliki ilk olarak Robert Hooke
tarafndan 1678 ylnda u szlerle ortaya konmutur: Ut tensio, sic vis (Trke
anlamyla Ne kadar uzanm, o kadar kuvvet). Hooke, bilinen ilk sistematik ekme
deneylerini yaparak baz malzemelerin yk altndaki uzamalarnn ykle doru orantl
(lineer) olduunu ortaya koymutur ki elastik snrlar iinde bu yaklam dorudur. Fakat
plastik deformasyonun gerekletii durumlarda bu yasa geerli deildir.
Bu deney srasnda amacmz malzemeye ekme gerilmesi uygulayarak elastiklik
modlnn Hooke yasasna gre tespit edilmesidir. Hooke yasas u ekilde ifade edilir:

( ) 1 E E
o
o c
c
= =
( ) 2
L
L
c
A
=
( ) 3
P
A
o =
( ) 4
P L
E
A L

=
A


P: Yk (N)
A: Ykn uyguland kesit alan (mm
2
)
L: Uzunluk (mm
2
)
L: Uzama miktar (mm
2
)
E: Elastisite modl (MPa)
: Gerilme(MPa)
: Gerinim

Yukarda da belirtildii gibi bir cismin elastik davrannn anlam, kalc ekil deiiminin
olmamas demektir. Cisme uygulanan kuvvetle ekli deien ancak kuvvetin etkisi
kaldrldnda eski halini alan ekil deiimi elastik ekil deiimidir. Bu durum gerilme ekil
deitirme diyagramnda elastik snr olarak tanmlanr (ekil 1. E noktas). ekme kuvveti
artrlacak olursa lineerlik ortadan kalkar ve erinin yatay eksene paralel gittii grlr. Bu
durumun balad A noktasna akma snr ad verilir (ekil 1. A noktas). Akma snrn
geen yklemelerde malzeme elastik olma zelliini kaybeder ve plastik ekil deiiklii
balar. Bu blgede uygulanan gerilmeler kaldrldnda, cisimde kalc plastik sekil
deiimleri oluur. Sekil 1deki K noktas ise kopma snrn gstermektedir. Tasarmlarn
eitli ykler altnda plastik deformasyona uramayacak ekilde yaplmas esastr. Plastik
deformasyondan kanlmas iin snek malzemelerin akma gerilmesi, gevrek malzemelerin
ise kopma gerilmesi ekme deneyleri vastasyla tespit edilir.



ekil 1. Snek Elastik Malzemenin Gerilme-ekil Deitirme Diyagram

3. N HAZIRILIK

3.1. Teorik
- Anma Boyu (L
0
):
- Kesit Alan (A
o
):
- Kalnlk (h
o
)
- Genilik (w
o
)
- Numune ap (d
o
)
3.2. Deneysel
- Deney numuneleri ve hazrlanmas
- ekme cihaz (Universal test cihaz)

4. Deneyin Uygulanmas

1. Test edilecek numuneye uygun ekme eneleri cihaza taklr.
2. Numune zerinde kesitin sabit olduu blgede L
o
lsnn belirlenmesi amacyla 2
paralel izgi izilerek aralarndaki mesafe llr. Ayn blgeden Ao belirleyecek kesit
llr.
3. Numune ilk nce sabit sonra hareketli eneye balanr. (Ama numunenin ekme ekseni
dorultusunda balanmasdr.) Daha sonra oluan bas veya eki n yk sfrlanr.
4. Belirlenen sabit ene hz ile ekme deneyi gerekletirilir.
5. Deney sonunda alnan verilerden hesaplamalar yaplr.





Numune Boyutlar:

Deney ncesi:

Anma Boyu (L
o
): 130 (mm)
Kesit Alan (A
o
): 12 (mm
2
)


Dikdrtgen Kesit Daire Kesit
Kalnlk h
o
=..mm
Genilik w
o
=.mm
Numune ap d
o
=..mm

4.1. Sonularn Deerlendirilmesi

Elde edilen sonular neticesinde her yklemeye karlk bir uzama deeri elde edilir.
Verilerden faydalanlarak yk(P) ve uzama(L) arasnda bir grafik oluturulur. Grafik
zerinde elde edilen noktalar uygun bir eriyle birletirilir. ekil deiimi elastik snrlar
ierisinde kaldndan izilecek grafik erisi lineer bir doru olur.


Sekil 2. Yk-uzama grafii

A)- Elastisite modlnn tayini iin elde edilen deney sonular Hooke Kanununa uygulanr
(Eitlik 4). Deney srasnda numunenin uzunluunun ve kesitinin dier deerler yannda sabit
kald kabul edilebilir. Eitlik 4e dikkat edilirse deiken olan deer P/L orandr, bu oran
ise P - L grafiindeki dorunun eimini vermektedir. Bulunan eim Eitlik 4 de yerine
yazlarak numune iin elastisite modl tayin edilmi olur. Bulunan elastisite modl deeri
literatrdeki deerlerle karslatrlarak hata oran yzde olarak bulunur.

B)- izilecek olan ikinci grafik ise gerilmeekil deitirme grafiidir(-). Bu grafiin eimi
Hooke Kanununa gre elastisite modlne eittir. Bu grafiin izimi, yk-uzama grafiinde
olduu gibi, deney sonucu elde edilen deerler yardmyla ortalama lineer bir doru izilerek
gerekletirilir. Bulunan E deerinin literatrle karslatrmas yaplr.


Sekil 3. Gerilme-ekil deitirme grafii

DENEY RAPORU

erik
1- Kapak Sayfas
2- lmler
3- Hesaplamalar.
4- Grafikler.
5- Sonular ve yorumlar.