You are on page 1of 9

ZOMITE TUIPIGAL KANKHIAT LEH KHUAMUH KIPATNA Galpi Masa Lai-a Zomite France Gam Paina Thu by Pau

Pian Thang (Paul Thangpi) France (Piantit) Labour Corps pai ding Ngetna Leitung Galpi Khatna 1914 August 3 ni in Europe pan hong kipan hi. Britain (England), Russia, ran!e ("iantit) le A#eri!a te kipa$lin a langkhat la#ah Ger#an%, &ungar%, 'urke% le Bulgaria ga#te kipa$l hi. (i a$n (1)) *al in a nuntakna +ei la$h hi. England le a ukna ga#teng (British E#pire) pan galkap sinsen #i (9,-, 3.1) in a nuntakna pia hi. ran!e ga#ah a kisi# laitak un Englandte in a#au huhsa ga# tengah huhna #ah ngen ka$ika$i uh hi. Eg%pt, i/i, 0ndia, (alta, (auritius, 1e%!helles, British 2est 0ndies, 1outh A3ri!a leh 4hina ga#te panin huhna ngen in Kuli ding la uh hi. Eg%pt panin 1,,,,,,, 0ndia panin 51,,,,, 1outh A3ri!a panin 5,,,,, kila hi. 4hina panin #i ),,,,, la uh a, tua lakah 5,,, +ang si hi ki!i hi. 'ua hun in ih Ka$lga# England Ku#pi in hong uk khin ahih #anin, Ka$lga# ah 6ong huhna hong ngen uh hi. Ka$lga# leh 0ndia panin &indu, 1h%nteng, Khasi, Lusei, (eitei, Bihar, 7rissa, "athan, Bengali, Ku#oan leh 8o#ite na la uh hi. 8oga# ah huhna ngen dingin (a$laik panin 9eput% 4o##issioner .7. o$ler 191. :anuar% nipi #asa sungin 'edi# hong tung hi. A#asa in ;kpite in na nial uh hi. A hi 6ongin .7 o$ler in, 1-91 :une 53, ni a 'haangpi a ki+a$l 'hu!ia# 1ial+anna +ulphuhin huhna hong nget !iangin, ;kpite in na nial nga# na$nlo uh hi. Labour Corps paiding Mi 1 !! Ngah ;kpi &au 4in Khup in #akai in 'edi# ga# ('edi# su+di*ision) sung ;kpi, &ausa le ;pate in (ikang Ku#pite ngetna ta$h ki 6ui<in Ka# &au ukna sung pan #i ( ),, ), 1ukte le 1ih6angte ukna sung pan #i ( ),, ) ran!e ("iantit) pai ding in thu hong o#sak uh hi. A kikaih khop taktak !iangin 1ukte ga# pan #i ( 5), ), 1ih6ang ga# pan #i ( -3 ) leh Ka# &au ga# pan #i ( .,, ) ngah sak in, a *ekpi in #i ( 1,33 ) pha hi. A ki ngen 6ah sangin a ta# 6a$ ngah sak uh ahih#anin Kha#tung a uk (ikang 1uperintendent pa in ;kpite tungah 'edi# 1u+di*ision sungah pasal ku# 5, pan 4, kikal ),,, +ang+ek a o# sung pan 1,33 a ngah sak thupitakin lungda#na thu gen hi. 5,11 ku# Kha#tung ga# #ipha6ah !iaptehna (4hin &ills !ensus) ah'edi# le 'on6ang ('edi# su+di*ision) sungah #i#al 3,,,,, o# in pasal sinsen ),,, a o# sung pan pasal 1,33 Galhuh (La+our 4orps) dingin pai ahih#anin 8o#i pasal tingteng seh<nga<suah seh<khat ahihkeileh 8o#i (3=) in ran!e ga# gal#ai a nasepna ta$h (ikang ku#pi kipanpih ahihi. Galhuh pai dingte 'edi#ah kha (3) sung ala# 8o#i (ilitar% "oli!e te>n La#pai dan, *ei le tak kihei dan le nasep dan ding sinsak phot uh hi. Kha (3) sung a #an khit uh !iangin inn la#ah kha lang sung !iah khuan pia uh hi. 191. (a% 1) ni< in Galhuh ding #i 1,33 te 'edi#ah kituah uh a, ran!e ("iantit) gal #ai a nase# dingin, 'edi# khua panin dingkhia uh hi. Labour Corps Paiding "i#olna Leitung Galpi khatna hunlai in ei 8o#i te Ka$lpi na nga$n a kipha nga# #eng#eng lo i hih #anin, ran!e ga# pai ding pen hong !iah kik na$nlo ding, a si pah dingin ki ngaihsun ahih#anin innluah ding peuh#ah ki paisak lo in, nau 6a$te +ek ki paisak 6a$ hi. A pai ding dang a o# *etlote a ta u pen sangin apa +ang a pai 6a$ o# lai hi. 'on6ang khua pan in "u La# 8a ?ang pen inn luah ding ahih #anin a#a tangin a nau "a "au 8a Gin paisak uh a, a ku# pen 1@A1. gual tang*al no ahi hi. ran!e pai dingte hi a nuai a +angin ki 6ol hiB 1) 9ol le thau ngah thei ding 5) "ahta$ina ( (edal ) 6ong ngah thei ding

3) 0nn#un loga# 6ong deih +ang+ang ngah thei ding 4) Loga# eka (a!re) 3, nei thei ding. 4ih+angin ki6ol uh hi. "hasum$ Za le Luangman ran!e paite (ikangte khut nuai ah ;kna da$l ( 3 ) in ki uk uh in, anuai a +angin a din#un uleh a khasu# ding kiseh sak hi. A si a o# le 6ong Luang#an piak dingin nei uh hi. a) +) !) d) e) 3) 4oolie nautangteC khasu# Rs.5, 4oolie #i (3,) ukteC khasu# Rs.3, hi in, a din#un uh (ate ki !i hi. 4oolie #i (@,) ukteC khasu# Rs.), hi in, a din#un uh &ead#an ki !i hi. 4oolie #i (15,) ukteC khasu# Rs.1,, hi in, a din#un uh 4hie3 ki!i hi. Ka#phenteC khasu# Rs.., hi in, a din#un uh 0nterpreter ki !i hi. A 1ite luang#an ding in Rs.3,, ki pia hi.

Nasepna 'hauta$i a galsi# taktak ahih loh uh hangun gal sunga innsia, losia te puah in, *an ke#, ga# hah le kuli nate se# uh hi. (ikang #ite a ki pan 0ndia #i, A3ri!a #i, kha#tung 8o#i, 'ankun #i !ih+angin kiga$# #i#al ),,,,, *al pha in, khen (4orps) .- in kikhen uh hi. A nasepna uh Ger#an%te gal kisi#na #un ta$h tai 5) +ek ki ga#la ahih #anin nisi# thau ging 6a den uh hi. A nasepna uh 4aptain, galkap +u +a$k nih, +a$k khat, 1ergent, 4orpral !ih+angin (ikang uliante #ahin uk sa$n in, nasep sia#, nasep hahkatte le nasep !itakte !ia#teh in, nisi# in thu6aksakna ( ?e$spaper) ah suaksak den uh hi. France om sung La%m &nne' Pa%i ba%l 8o#ite in ku# khat sungin Khuado (Ku#khen pa$i) le La$# Annek "a$i (1ialsa$# pa$i) nih ineih hi in, koikoi ah o# ta leng hi pa$i nihte ki +a$l den hi. 'ua #ah+ang in ran!e pai teCn 6ong 191- ku# April kha sungin *ok luang nih ta$h la$# annek pa$i i!ih 1ialsa$# pa$i ni nih sung na +a$l uh hi. 8u leh sa ne in 6ola sa in gualnua# #ah#ah uh hi. Leitung tuipigal ga# #ong khat pek a o# ahih #an un a lung uh 6uangin hi+angin La na phuak uh hi. Piantit La( a) 7ng ki thang *en *ai#ang na khan !iautui len nak ong thon e, +) 'ong luan sia# thang khee# sang e, ka tehpih ding +ei tah e. a) "ian tui a ga# lei a$ e sial 6o ta# tuang a tunCna, +) 1ial 6a ta# pian tui ngak hen a$, 0 sau la# 6ong ta ni e. Pu Lian Za "ham La ( Latung )( a) "iantit a ga#, lei a$ e, sial 6a ta# tuang, a tunCn +) 1ial 6ata#pian, tuui ngaak hen a$, ih sau la# 6ong, ta ni e. a) 'hang*an solkha nin puan +ang thak, phung teng #un ki+a$l ing e. +) Lung6uan lai ah, na lua hia# a$, ka #ai #it suan !i# lang e. Pu Tha%ng Za "hai La ( Latung )( a) 7ng ki thang *en, *ai #ang na khan, !iau tui leen naak ong khon e. +) 'ong luan sia# a, thang khe# sang e, ka teh pih ding +ei tah e. "ima%lna

Bikot 4a#p a o# lai un a naseppih uh #idangte ta$h, lungnop nadingin 'ukpeng ( oot+all) kide# 6el uh hi. 'ua kide#na ah na 6o uh a hih #anin, "iantitte in la#dang sa in a pahta$ina uh "u Lian 8a Kha# in a nuai a+angin la na phuak hiB a) "iantui a 6al #i 6ata# te in, kua *onta$i +el hia# !i e, +) Kua *onta$i !iCn khau +ang sut ing, pu*on ngo sal +ang lang e, AleDandria (Eg%pt ga#) a o# sungun Gualkhate ta$h tuipek kide# uh a, Gualkha galkap (9), 8ato kipuak a hih #anin, tuipek ding kikha# hi. "hal'ha$ "u'i (Thahdo) mite leh Mi'angte "idona Kha#tung Ga# (4hin &ills) a o# 1u+di*ision thu#B &aka, ala# le 'edi# pan in #i 1,,, ta Galhuh pai sak ding (ikang ku#pi ngetna 'edi# le ala# in lungki#in asan hangin Khalkha in nasang 6olo uh ahih #anin na lehdo uh hi. Khalkha #i ( 4, ) si<in, khua ( 1- ) ki haltu#sak hi. Khalkha le (ikangte galkidona pen EAnglo<4hin 2ar 191.F ki!i hi. 'ua#ah+angin 0ndia ga# (anipur a o# Kuki ('hahdo) #iteGn 6ong nasang 6olo uh ahih #anin (ikang ku#pi na lehdo uh a, ku# nih sung +ang kido uh hi. Khua (-@) +ang ki haltu# sak in, #i 6ong ta#pi tak si hi. 'ua Kuki ('hahdo) #ite le (ikangte galkidona pen EAnglo<Kuki 2ar 191.<1919F ki!i hi.

[Hih anuai a Thute France labour Corps apai Lieutenant Pu Vungh Za Kham, Bumzang khuami in ama mit muh leh a tuah khak thute a gelh ahihi 1) ran!e La+our 4orps paidingte 'edi# ah kikaihkhopna 1914 ku# in Leitung Galpi khatna hongpiang in, 191. :anuar% kha nipi #asa in 'edi# ah E.7. o$ler, (a$laik 9eput% 4o##issioner hong paito in Ka# &au ga# ;kpi &au 4in Khup kiang ah, 1-91 :une kha ni 53 ni a ort 2hite ah (ikang ku#pi le Kha#tung#ite 'hu!ia# 1ial+anna (agree#ent) thu siksan in La+our 4orps #i tul khat hong nget !iangin, ;kpi &au 4in Khup le 'edi# ga# ukpi le hausa upateC thuki#na +angin :anuar% le e+ruar% kha in #i tul *al kikha$# in 'edi# khua ah kha (3) sung nasep kisin hi. 5) 'edi# pan Rangoon paina 191. (a% kha ni 5. ni<in ran!e gal #ai a nase# dingin 'edi# pan ding khia in ,-.,@.191. ni 6ingsang nai )B3, A( in Rangoon te#+a$ kha$lna katung uh hi. 'ua ni in ran!e pai ding #i tul*al leh hongkha ;kpi &au 4in Khup le a khut nuai a hausa khe#peuh ta$h 1ir ; "hu 'aa in 6ingan hong*ak in tua pan ran!e paiding #i tual*al te, Kaihei ta6eih 6atep +u khat, ?a6apian 6atep ta$n sa$#te thoh khat, khaki puanak khat, khaki pheitua# khat, puanak sungsilh khat, #ainul khat tek le sunan phel khat !iat hong pia uh hi. ,9.,@.191. nitak nai 5B,, in hongkha khe#peuh ta$h #angpha kikhak in te#+a$ tung ah kah in nitak nai 3B,, in kading uh hi. 3) Rangoon pan 4al!utta paina 13.,@.191. nitak nai )B,, in 4al!utta katung uh hi. Kei pen khasu# pek (3,) sang pa$l 1e!tion 4o##ander ka hi a, ka #ite 4ingpikot khua #i Khoi Gin pen Rangoon pan aka# hong na in te#+a$ 8ato a kikoih in 4al!utta katun !iangun 8atopi ah kipuak pah hinapi a6an !iangin si !i<in

telephone hongset uh a, #ei ta$h ahaal dinguh deihlo ka hih #anin 4al!utta pan tai (1)) a ga#la hanah ngeina +angin *ui in, nitak nai 1, "( in ka o#na uh katung kik 6o pan uh hi. 4) 4al!utta pan Bo#+a% paina 54.,@.191. nitak nai ) "( in 4al!utta pan #eileng ta$h kapai uh a, 5-.,@.191. ni 6ingsang nai @ A( in Bo#+a% katung uh hi. Bo#+a% panin 8atoteCn hong en uh in, a khanghaa# a *ot thuak 6olo ding #i 1) Kha#tungah !iahsak kik uh hi. )) Bo#+a% pan Eden (He#en), 1ue6 (Eg%pt) le AleDandria (Eg%pt) paina 5-.,@.191. nitak nai 5 "( in 1enteC te#+a$pi ta$h kapai leuleu uh a, 14.,..191. 6ingsang nai ) A( in Eden (He#en ga#) 'e#+a$ kha$lna tung napi ungin tu# theihna khuan (entr% per#it) hongpia lo ahih #anun nitak nai . "( in katu# thei pan uh hi. 1..,..191. ni<in Eden panin 'e#+a$ ta$h pai leuleu in 51.,..191. ni<in 1ue6 (Eg%pt) katung uh a, tua lai ah (ikang galkapteC Ianleng tat te ta$h ka ki#u uh hi. 5@.,..191. nitak nai @ "( in 1ue6 kha$pi panin (eileng ta$h pai in 5..,..191. 6ingsang nai -B3, A( in (editerranean tuipi a 'e#+a$ kha$lna #unpi ahi AleDandria khuapi katung uh hi. @) AleDandria (Eg%pt) pan 'aranto (0tal%), (arseilles ( ran!e) paina AleDandria pan in 'e#+a$ dang khat ta$h kilaih in nitak la#in dingkhia in sun le 6an in pai<in ,1.,-.191. ni<in 0tal% lei ta$ la# 'aranto khuapi katung uh hi. ,@.,-.191. ni<in 'aranto panin (eileng hoihte ta$h sun le 6an in pai in 14.,-.191. ni<in ran!e ga# (arseilles khuapi katung uh hi. (arseilles khua katun uh !iangin #i (3,) uk a khasu# pek 3 ta$h kha#tung pan apai teJn khasu# pek (),) ngah in ga#dang pai #an (o*erseas allo$an!e) ta$h khasu# (1),) kangah uh hi. (arseilles katun !iangin 4apt. Rundall in hong uk in 1ukte le 1ih6ang #i pa$lkhat ?o. @1 le Ka# &au #i ?o. @5 !i<in ka kikhen uh hi. .) (arseilles pan Galkidona #un Bikot 4a#p paina 54.,-.191. ni<in (arseilles panin (eileng ta$h pai in 5..,-.191. ni<in Ger#an% le (ikangteC kikapna ran!e le Gelgiu# te ga#pi Bikot 4a#p katung uh a, tua !a#p lui hah in na kasep laitakun 'on6angte ?eng 8a Langh in khut +o#+ te khat hong gingsak kha in, 'on6angte Khup 8a Lian le a la$#te nga hong lia# in a#ah nasiapen in 8ato ah kapuak pah uh a pension ngahpah hi. A dangte nasia lia#lo ahih #anin +ang#ah ngah lo uh hi. -) Bra6il 4a#p ah ?asepna Bikot 4a#p panin 1epte#+er kha +ei kuanin Bra6il 4a#p ah ka kisuan uh hi. Bra6il 4a#p pen tai ()) kual sung ding +angin 6ai a, tua lai ah nase# tul sa$#thu# +ang ding le galkap tul sa$#nih ding ki o# hi. Bra6il 4a#p ka nusiat #a un sun le 6an in thau, #etpi le +o#+ gingte Ian ging #ah +angden in, tai (1,,) kual sung ding thautang in san 6i6iah napiCn "asian huhna ta$h kanungta +il+el uh hi. Bikot a ka o# lai un La+our 4orps pan in (ikang Galkap suahna ding British "arlia#ent ah kingen in, a a$nC !iang kongpia dinguh hi, !ih thu hong tunkik pah hi. 'ua laitak in 'on6angte ; Khup 8a 9al hong ka#khial kha in ki#an a, kei, Ga#ngai te Let Kha#, (ualpite 'hang 'uan le kala$# dangte uh ta$h aa#ah khan (+ail) in suakta napin +ukkhuh in hongsi a, (ikang galkapte in thupi takin 6ahtakna pia in ka*ui uh hi. 9) London "aina Bra6il 4a#p a nase# 0ndia la# ta$h kiga$# 4orps (.-) o#na sung ah ?o. @1 le @5 te nasep sia# #ah#ah a #inthang ahih #an in England Ku#pi King George I in ki#uhpih nua# ing a!ih !iang in

?o. @1 le @5 sung pan in anuai a #in o# teng kiteel na ka nei uh hi. Ku#pipa ta$h ki#u dinga kiteel teB< 1) 1u+edar (ang "u#, Khuasak 5) 0nterpreter 'hua# "au, Khuasak 3) 0nterpreter 'ha$ng 8a Khai, (ui6a$l 4) 4o% 4o##ander 1ong 'heu, 'ual6ang )) 4o% 4o##ander Iungh 8a Kha#, Bu#6ang @) 4o% 4o##ander Ka# 8a (ang, 'uipi .) 4o% 4o##ander &au 8a ?ang, &eilei -) "latoon 4o##ander &ang Kha$ 4in, 'uita$h 9) "latoon 4o##ander 'hiau Ka#, Kaptel 1,) 1gt. Iial 8en Iangteh 191- (ar!h kha ni 9 ni<in Boulogne 'e#+a$ kha$lna ah ka giak uh a, 191- (ar!h ni 1, ni<in English 4hannel 'e#+a$ ta$h kantan in nitak la# nai 4 "( hun in England 'e#+a$ kha$lna ah tung in (eileng ah tuang leuleu in nitak nai 9 "( in London (eileng kha$lna katung uh a, #otor ta$h hong nada$n uh a, 0ndia 8intun 0nn khan kua na (9th 3loor) ah katung uh hi. 'ua 8intun 0nnpi 6indona inndeipi sung ah "ri#e (inister le (inister dangte in hong da$n in hong nohset uh a, 11.,3.191- ni 6ingsang nai 9 A( in galkap ki6epna# teng ta$h ki6e# in Ku#pipa ta$h ki#u ding !ih thu hong gen khit !iang in kinohset in ka kikhen uh hi. 1,) England Ku#pipa ta$h Ki#uhna 191- (ar!h kha 11 ni 6ingsang nai - in (a$ta$ in hongla in England Ku#pite a khang a khang a ah tenna uh Bu!kingha# "ala!e kapai uh a, Ku#pipaC innkhan khat ah kha#ta$h ki6ut 1aiha sau #ah#ah 1ailu nih kisuanna inndei ah kigual in nai 9 in ku#pipa galkap ki6epna teng silh in huih kahna lei ta$h hong ku#suk in thu#*ei 6ahtakna kapiak khit uh !iangin kinohset in hih anuai a thu teng hong gen hiB Hihzahtak a gamla Khamtung gam pana gal huhding a hongpai India Labour Corps sung pan in No. ! l" # t" galmai kh"mp"uh nas"pna ah hahkat takin d"ihsakna ta$h s"min as"p kh"mp"uh uh hoih takin zo uh hi %ih thu kaza a& bangmah ta$h kit"h th"i loin ka lung adam mahmah hi. Tua ahih %iangin hih l"tungah 'ikangt"( tangthu ab"i mat"ng in )omi p"uhmah gilkial dangtak in hong puuksisak loin na g"nth"ihna kh"mp"uht" uh 'ikangt" in konghuh kongk"m ta$ntung ding uh hi( %in*in thu kong%iam hi.+ a!ih khit !iangin not" ta$h sau ,"ipi ka om nop hangin ka nas"p tam mahmah ahih manin sau,"i ih om kha$mna ding hun a om loh manin kadah hi. Tua ahih %iangin London a nataam sungun na lamdang tuamtuamt" a kisaipih -uanzit" in hong makaih in hong "tpih ding uh hi&+ hong !ih khit #inute nga ding !iangin ka kikhen uh hi. 11) London Khuasung &a$lna Ku#pi inn pan ka paikhiat khit uh !iangin nidang lai a #a$hna nei Ku#pinu kithahna le na la#dang tua#tua#te ka en uh hi. Ku#pi inn pen a 6aina tai (5) kual +ang pha in a inn tungah dial ( lag) #un (1@) ah ki khai hi. 'ua ni #ahin nidang a London khua katna leh 6iinliin a asiatna te ka en uh a, #anga i #at ta$h a ki+ang ahi 6ongin apiang +ang li# ki#u ahih !iangin ka nua# uh hi. 15.,3.191- ni<in "itu &lotda$ ah kakah uh hi. &lotda$ kikhop ka#an uh !iangin &lotda$ 7hkathah ahi Ka$lga# Ba6iankhanpa in a innah ?iangtui le #oh ta$h hong*aak hi. 13.,3.191- ni 6ingsang aneek khit !iangin a kisaipih (inister leh #otor (4) hong tungin ganhing kha$ina ka en uh hi.

Gan kha$ina ah 0ndia, Ka$lga# a 0 #uh ngeiloh a#in nanga$n 0 theih loh a tua#tua# nata# #ah#ah hi. 14.,3.191- ni<in (ikang ku#pi khe#peuh le ga# *aiha$# ;lian khe#peuh le tuate lai6ang ah Ku#pi George I te innkuanC li# o#na ka en uh a, #i lah #ili# kisa, #ili# lah #i taktak #ah kisa in la#dang thei #ah#ah !ih !iang gen theih hong hilel hi. 'ua nitak la#in kha#, ngun a kipan sik na#ki# khe#peuh, suang na#ki# khe#peuh atua#tua# ki+a$lna ka en uh hi. 1).,3.191- ni<in 6ingan ne +aih in nai . A( in London kha$ na$l a *anleng +a$na en in ka pai uh a nai 15 in tungin en ka$ika$i in nitak la# nai 3B3, "( a ka !iah uh a nai - "( in ka6in tunna inn katung kik uh hi. La#dang hi. 1@.,3.191- ni<in 0ndia Ba6ian khan!hoh pension lapa in an hong *ak in ka nek khit uh !iangin Roll 4o#pan% le 2hiteson 4o#pan% ah ka*ak ka$ika$i uh a, hong li#+a$l #ah#ah uh in nua# #ah#ah hi. London pan in ni 5,.,3.191- ni a !iah ding hinapi ungin Ger#an% te tul 6athu# tul 6ali +ang ki#ante puakna in (eileng 'e#+a$ ki!inglo ahih #anin 55.,3.191- ni<in Bra6il 4a#p ah ka !iah theipan uh hi. 15) (ikang Galkap 1uahna Bra6il katun khit uh !iangin "arlia#ent panin thu hong leeng in La+our 4orps ?o.@5 te La+our panin (ikang galkap suakin L%on 4a#p ah nasep sinding !ih thu hong tungin Bra6il panin L%on 4a#p ah ka kisuan uh hi.
(ikang galkap suah ding !iangin hih anuai a +angin 6aa kingah hiB

1. 4apt .7 o$ler K 4olonel 5. Gordon K Lt. 4olonel 3. 2arald K (a/or 4. 7h 'akhin K4aptain ). 'ha$ng 8a Kai <4aptain K(ui6a$l @. 'hua# "au K 4aptain KKhuasak .. Iungh 8a Kha# K Lieutenant K Bu#6ang -. 1ong 'heu K Lieutenant Kaptel 9. Ka# 8a (ang K Lieutenant K'uipi 1,. Ki# Iungh <Lieutenant K La#6ang 11. 9o 4in Lian <Lieutenant K &aupi 15. 4in Khai <5nd, Lieutenant K'uitu# 13. Lian 8a 'hang <Lieutenant K Laitui 14. "au 4in Lian <Lieutenant K Ga#ngai 1). "au 8a 4in <1u+idar K 1uang6ang Atung a +angin 6a tua#tua#te a piak +anah, 1ergeant, 4orporal akipan san khat, san nih le 6a tua#tua# a ngah ta#pi ki o# hi. 13) 0nnla# pan 'hu 8aksakna "au 4in &au lai ta$h Kha#tung panin lai hong kikhak in, Kuki gal, Khalkha gal o# in lo kikho #anlo hi !ih thu a ki6ak !iangin !iah ding +ek kingaihsun ta hi. &ih thu hangin E.7. o$ler in ulian @, si# loh ration leh ku#pi puante apiak loh !iangin Rangoon a ; "hutaa hong puan piakte kisilh hi. 'ua !iangin London "arlia#ent ah lai kikhia in nili khit !iangin Bo!oh khat, General nih, Brigadier thu# le galkap +u pa$lkhat hongpai in, G?ote nasep sia#pen nahih uh !iangin, na!iah nop uh leh, !iah thei. (eileng le 'e#+a$ hong *aiha$# nungin nua# tak in na o# un,C !i<in ration leh puansilh hong

ngahsak kik uh hi. 14) Kha#tungga# 4iahkikna 'ua khit sa$t loin 'e#+a$ pi (4) a !ing ding 'e#+a$ giat hong tungin 0ndia La+our 4orps leh ?o. @5 La+our 4orp te kong !iah uh a, Ka$lpi "iinta seih ah 'edi# 9.4. L.B. ?a%lor le ulian pa$lkhat in hong na da$n uh a, !ida# in 191- August kha in kha#tung kongtung uh hi. 0nn kong tun khit uh sa$t lo in ;kpi &au 4in Khup in sial le la$i hong ga$h hi. (Li"ut"nant Pu -ungh )a Kham lai g"lh hi %iang ahihi.) France (Piantit) pan Pahta%ina Ngun Naam ngah teng( ran!e pai kha#tung #ite hong !iahkikna hangun #akaipi ahi (a$liak #angpipa Capt! "!# Fouler pen heh #ah #ah a, a ki ngah ding #in phat na tua#tua# leh ha#phatna ding teng ki ngah na$nlo hi !i hi. Ahihhangin ?o*e#+er 11, 191- Ku#, Galpi #asa a *eng khit !iangin (ikang Ku#pi teCn a nuai a #akai #i ( ) ) teng pahta$ina ?gun ?aa# hong piaksak *e*e uh hi. 1) 5) 3) 4) )) "a "au 8a 4in ( 1uang6ang ) "a 'ha$ng 8a Kai ( (ui6a$l ) "a 1ong 'heu ( 'ual6ang ) "a Iial 8en ( Iangteh ) "a (ang "au ( 'edi# )

(ikang Ku#pi teCn ran!e o# sungin a si teng luang#an pia uh a, a nungta lai teng 6ong nasep !itak leh nasep han!ia# !i<in pahta$ina laipi khat tek hong pia hi. France Labour Corps pai sung hong Nusia teng( ran!e pai La+our 4orps a nase#te lung6uan khuangaihna tua#tua# ka$# kalah #i (53) te in a nuntakna nusia uh hi. (in le 1ihni te anuai a +ang hiB

)* + No* 1. 5. 3. 4. ). @. .. -.

Min Khoi Gin 'ual Ki# ?go Ka# Khup 8a 9al Kai ?gin ?gul ?gin "au "u# Gin ?ang

France Galpi (1) na ,an a Min

)ihni 1@.,@.191. ,4.,9.191. ,9.1,.191. 1).1,.191. 53.1,.191. 54.1,.191. 54.1,.191. 5@.5,.191.

-emar'
1ihna 4al!utta, 0ndia

"o$ "oo# Hin ?ing

9. 1,. 11. 15. 13. 14. 1). 1@. 1.. 1-. 19. 5,. 51. 55. 53.

Ka# (ang 'ut Lang Iu# 9a# 1on ?ang Lun Kap 'uang "u# Iial 9a# Langh 8a Khen (a &a "eng 'hang Eng 8uan "u# 1uan 'ha$ng ?gin 9a# 1iat Lut Kha# ?gul

Ioo# 9ai 1un ?ing

Ieal 9an

'haniueng

5-.1,.191. 59.1,.191. 31.1,.191. ,..11.191. ,..15.191. ,9.15.191. ,9.15.191. 15.15.191. 51.15.191. 5).15.191. 5-.15.191. 59.15.191. ,..,3.191,9.,3.1915..,4.191-

8oga# !iahkik dingin khuan ngen uh a, 191- :ul% kha in hong !iah in August kha in 'edi# hong tung uh hi. ran!e ga#ah Ku# khat leh kha guk sung nase# uh a, gal#ai leh natna ta$h hong sihsante longal, (ikang Ku#pi in #inphatna "ahta$ina Lai (4erti3i!ate) khat !iat hi +angin pia hi.

CERTIFICATE

This is Certificate is given to who enrolled voluntarily as a mate in the Burma labour Corp and worked in France for the British Government during the great war. He worked loyally and well in all weather by night as well as by day and every advance and often dangerous condition and willingly and cheerfully bare his share of the burdens of the day. This fact should ever be remembered to his credit by those who have any dealings with him and may all officials deal with him and his family in the liberal for him on which the place his service at the disposed of the empire in its hour of stress may he and his family never be forgotten. !d"# F.$ Fowler %Capt& Burma Commission

France gam pai a meetna 1). ran!e ga# paite hong !iah uh !iangin su# nei uh ahih #anin a pai lote sangin nuntak nua# sa 6a$ uh hi. Leitung khua #uhna +ek hi loin su# thala$h !iilna 6ong ahi hi. 5).Galpi khit !iangin nakpi takin 8oga#ah Khristiante khang hi. 191- ku#in Khristian ),, +ek o# a, Ku# 1954 !iangin 4,,4@ pha ta uh hi. Khristian a ta# 6a$ pen 'edi# #ite sung pan hi a, ran!e ga# paite hang hi ki!i hi. 3).8o#ite gal hang sa uh ahih #anin (ikang ku#pi in 8o#ite adingin galkap phuan uh a, E irst 4hin BattalionF ki!i 1951 ku#in Ka$lga#ah kiphuan hi. Battalion thu# dong kiphuan a, irst, 1e!ond, 'hird 4hin Ri3les ki!i hi. Ka$lga#ah galkap ku#pi a khan !iangin kiphiat kik hi 4). ran!e ga# paite tung panin puansilh 6ia kithei ta hi. A puansilh uh pen "oli!e puan ta$h ki+ang

khakhi puan, +o#+i sing, puan<ak +anta$ng, 6ian lukhu, puan khedap #a$6a leh ngal*ial nei uh a, thupi kisa #ah#ah hi. Galpi khatna #a<in puan kisilh #el loin, pasalte in dialkaih ta$h 6u# selin, nu#eite in puan the# let#at li ding ta$h a nuai la# sel a, a tung la# pen kai lihliah sak lel uh hi. Galpi khatna khit !iangin puansilh a kisap 6ia kithei ta hi. France gam pai a meetlohna 1). ran!e ga# pai ding pen aana ta$h kila hi a, ut lopipi #ahin a pai uh ahi hi. A pai nua# lo Khalkha #ite leh ku#pite kidona<ah Khalkha #i 4, +ang si<in khua 1- kihalsak hi. &ih pen EAnglo< 4hin 2arF (191.) ki!i hi. &ih kidona hangin ran!e ga#a Kuli nase# a o# 8o#ite hong !iahkik uh hi. 5).0ndia la#ah 6ong (anipur a o# Kukite in ran!e ga# pai nua# loin nial uh a, ku#pite lang pan uh ahih #anin (ikang ku#pi in galkap 1,, sa$lin si#sak hi. Kukite in 6ong na do uh a, ku# nih sung +ang kido uh hi. Khua -@ kihalsakin, #i ta#pi kithat uh hi. &ih kidona pen EAnglo<Kuki 2arF (191.<1919) ki!i hi. 3).(ikang ku#pite in 8o#i Kulite tungah a ka#!ia# uh ahi 9olsing inn leh 8ang lo pia lo hi. 4apt. o$ler in a genna<ah 8o#ite in gal kidona a ta$p dong se# 6o loin gal a *enh #a<in !iah uh ahih #anin a kipia lo hi !i hi. Thu'hupna Galpi #asa lai in ipu ipa te England le apa$l (allies) te panpih dingin pasal khangno #i 1,33 te 8oga# nusia in ran!e ga# na pai uh hi. La#kal panin da#lohna hang ta$h #i (1) in nusia in, khua*ot thuak 6olo ding #i (1)) te 8oga# ah !iahkik in tualo adang #i 1,1. te ran!e ga# gal#ai nase# (la+our 4orps) in na o# uh hi. Gal#ai nasepna ah #i (55) te in a nuntakna na pia uh hi. ?ase# (la+ourer) din#un panin (ikang Galkap na suak uh hi. Bektha#lohin (ikang ku#pi> pahta$ina ?gun ?aa# #i ()) in na ngah uh hi. ?ase# khen (4orps) .- a o# sung pan ei 8o#i te @1 le @5 in kikhen in Gal#ai nasepna ah ahahkat pen le a!itak pen in (ikang ku#pi in na !ia#teh hi. 'ua ahih#anin ran!e La+our 4orps apai ipu ipa te ei khangthakte adingin angtan huai #ah#ah hi. 8o#i te ran!e paina in Zomite. "huamuh "ipatna hi !i<in 6ong ki!ia#teh hi. 0h lungsi# ah pha$kden in 8o#ite> 'aangthu ah ih !ia#teh den ding hi. &'ai'ha%mB "au "ian 'hang ("aul 'hangpi) B9, 'h(L 733en+a!h, Ger#an% )ources( 1).8o#ka (8o#i Khristian A$) Iol.- &a$# 4), :anuar% and e+ruar% 5,,4 5).8o#iteC Khua#uh 4iilna +% G. K. ?ang, 8o#i ?e$s and 7nline (aga6ine (Iaphual.net) "osted +% 4are% 1uante on (ar!h 1@, 5,1, 3).'he &istor% o3 ;nited Kingdo# during the 2orld 2ar 0, 2ikipedia the 3ree online en!%!lopedia ($ikipedia.org) 4).'ongsan ?et, Arti!leB 8o#i sung pan "iantit paite 'angthu +% 1%a 'hangsia#, A4'1 ;ni*ersit%, 1outh KoreaL "osted on :une ., 5,,9 +% 'ongsanpu 1%a Kha#pek, ?or$a%. )). 8olus ?o. 4. na 1999, Hangon @).'ongsan ?et, Arit!leB "iantit paiteC 'angthu +% :ohn (angpu posted on 1ept. 1), 5,1, .). 1ialkal 7nline (aga6ineB 8o#i Khangthu (A9 19,, < 19-,) kikal +% :. 'hang Lian "au, 5,,5 -).8o#i ?e$s and 7nline (aga6ine (Iaphual.net) Arti!leB 'he &aka ;prising +% 9r. "u# Khan "auL "osted +% 4are% 1uante on :une 5), 5,,9

You might also like