Samorządowa I Obywatelska Współpraca Transgraniczna W Województwie Podlaskim

SAMORZDOWA I OBYWATELSKA WSPPRACA TRANSGRANICZNA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM
SAMORZDOWA I OBYWATELSKA WSPPRACA TRANSGRANICZNA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM
Biaystok 2013
Autorzy: p rof. dr hab. Jan Poleszczuk, dr Katarzyna Sztop-Rutkowska, dr Aleksandra Porankiewicz-ukowska, mgr ukasz Kiszkiel, mgr Andrzej Klimczuk, mgr Rafa Julian Mejsak Recenzja wydawnicza: prof. zw. dr hab. Andrzej Sadowski Korekta jzykowa: Krzysztof Rutkowski Projekt graficzny i skad: Arkadiusz Kruszewski, Konrad Ostrowski
Publikacja stanowi raport kocowy projektu Diagnoza samorzdowej i obywatelskiej wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim. Projekt wspfinansowany ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach zadania publicznego Wsparcie obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej 2013. Wyraone w niniejszej publikacji opinie s pogldami jej Autorw. Treci prezentowane w niniejszej publikacji nie s tosame z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Dofinansowano ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych
Wydawca: Fundacja Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab
ul. Zwierzyniecka 17/16 15-312 Biaystok e-mail: soclab@soclab.org.pl www.soclab.org.pl Cytowanie: Jan Poleszczuk, Katarzyna Sztop-Rutkowska, Aleksandra Porankiewicz-ukowska, ukasz Kiszkiel, Andrzej Klimczuk, Rafa Julian Mejsak, Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgranicznej w wojewdztwie podlaskim, Fundacja SocLab, Biaystok 2013.
ISBN 978-83-63870-01-0
Raport dostpny na licencji Creative Commons. Uznanie autorstwa Na tych samych warunkach 3.0 Polska (CC BYSA 3.0 PL). Tre licencji: http://creativecommons.org/licenses/ by-sa/3.0/pl/
SPIS TRECI
WSTP 7 1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE................................................................................................................... 9 1.1. Wsppraca transgraniczna w kontekcie dyplomacji publicznej9 1.2. Priorytety dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej w polityce zagranicznej na poziomie kraju i wojewdztwa podlaskiego 18 1.3. Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim23 1.3.1. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego23 1.3.2. Podlaski Urzd Wojewdzki27 1.3.3. Instytucje kultury 28 1.3.4. Uczelnie wysze 29 1.3.5. Organizacje pozarzdowe 29 2. METODY I TECHNIKI BADAWCZE ZASTOSOWANE W PROJEKCIE .................................................... 32 3. KIERUNKI I OBSZARY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZDW WOJEWDZTWA PODLASKIEGO.............................................. 34 4. OPINIE I POSTAWY WOBEC WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W BADANIACH JAKOCIOWYCH........................................................................................................................... 40 4.1. Cele wsppracy transgranicznej z perspektywy samorzdw, organizacji pozarzdowych, uczelni wyszych i firm40 4.1.1. Samorzdy 40 4.1.2. Organizacje pozarzdowe 41 4.1.3. Uczelnie wysze 43 4.1.4. Firmy 44 4.2. Zakres wsppracy midzysektorowej i wsparcie zewntrzne45 4.3. Organizacje mniejszociowe w Polsce a wsppraca transgraniczna46 4.4. Strategia wsppracy transgranicznej47 4.5. Oglne bariery wsppracy transgranicznej48 4.5.1. Bariery wsppracy z Biaorusi49 4.5.2. Bariery wsppracy z Litw 50 4.5.3. Bariery wsppracy z Ukrain53 4.5.4. Bariery wsppracy z Rosj 54 5. WSPPRACA TRANSGRANICZNA W WIETLE BADA ILOCIOWYCH............................................ 55 5.1. Oglna charakterystyka wsppracy midzynarodowej w wojewdztwie podlaskim55 5.1.1. Porwnanie gmin prowadzcych i nieprowadzcych wsppracy midzynarodowej55 5.2. Oglna charakterystyka wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim61 5.3. Oglne bariery wsppracy transgranicznej zestawienie analizowanych krajw65 5.3.1. Ograniczenia formalno-prawne67 5.3.2. Ograniczenia instytucjonalne68 5.3.3. Ograniczenia infrastrukturalne69 5.3.4. Ograniczenia finansowe 70 5.3.5. Ograniczenia gospodarcze 70 5.3.6. Ograniczenia spoeczne 71 5.3.7. Ograniczenia rodowiskowe72 5.3.8. Podsumowanie bloku dotyczcego barier wsppracy transgranicznej72 5.4. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Biaorusi74
5.4.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Biaorusi w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi77 5.4.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi. 79 5.4.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Biaorusi 82 5.4.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty84 5.4.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Biaorusi89 5.5. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Litw92 5.5.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Litw w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi95 5.5.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw96 5.5.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Litw 100 5.5.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty102 5.5.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Litw107 5.6. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)110 5.6.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi113 5.6.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)115 5.6.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)118 5.6.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty120 5.6.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) 124 5.7. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Ukrain127 5.7.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Ukrain w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi130 5.7.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain132 5.7.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Ukrain 135 5.7.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty137 5.7.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Ukrain141 5.8. Badanie podmiotw gospodarczych oraz organizacji pozarzdowych w kontekcie wsppracy transgranicznej144 5.8.1. Wsparcie wsppracy transgranicznej przez administracj pastwow144 KSIGA DOBRYCH PRAKTYK............................................................................................................ 147 1. Wsppraca samorzdw 147 2. Wsppraca w obszarze turystyki 147 3. Euroregiony 148 4. Uatwienia w otrzymaniu wizy tzw. wiza kulturalna148 5. Kultura jako obszar wsppracy 149 6. Organizacje otoczenia biznesu 149 7. Biznes 149 WNIOSKI I REKOMENDACJE........................................................................................................... 150
Wnioski 150 Rekomendacje 151 ANEKS........................................................................................................................................... 154 1. Scenariusz IDI 154 2. Ankieta PAPI 159 3. Spis wykresw 180 4. Spis tabel 182 5. Spis map 183 6. Analizowane dokumenty strategiczne 183 BIBLIOGRAFIA................................................................................................................................ 191 ZESP BADAWCZY........................................................................................................................ 194
WSTP
W Polsce coraz czciej dyskutuje si na temat decentralizacji prowadzenia polityki zagranicznej. Podkrela si wag tego postulatu, zwracajc uwag na konieczno dokonania dywersyfikacji zarwno rde informacji, jak rwnie podmiotw ksztatujcych kierunki krajowej polityki zagranicznej. Do tej pory polityka zagraniczna bya postrzegana niemal wycznie jako domena dziaa Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Nie uwzgldniano w wystarczajcym zakresie soft power dyplomacji samorzdowej czy obywatelskiej. Przy midzynarodowej wsppracy na poziomie samorzdw dobrossiedzkie relacje przyjmuj wymiar nie tylko oglnopastwowy, zwizany z kontaktami politykw wysokiego szczebla, ale rwnie przejawiaj si w codziennych kontaktach na terenie przygranicznych gmin, we wzmoonych kontaktach gospodarczych, kulturalnych czy naukowych. Wzmocnienie relacji pomidzy rnymi lokalnymi podmiotami zaangaowanymi we wspprac transgraniczn mogoby zaowocowa efektem synergii i wzmocni pozytywny obraz Polski i poszczeglnych wojewdztw przygranicznych. Taka perspektywa jest zgodna z przyjtymi przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych priorytetami polskiej polityki zagranicznej na lata 20122016. Wojewdztwo podlaskie wci w niewystarczajcym stopniu wykorzystuje swoje przygraniczne usytuowanie. Na poziomie regionalnym cigle brakuje sprawnej koordynacji dziaa rnych podmiotw wsppracujcych z zagranic. Poprawa takiej koordynacji i wspieranie rnych podmiotw w nawizywaniu wsppracy z pewnoci wzmocnioby pozycj Polski i wojewdztwa podlaskiego na arenie midzynarodowej. Dodatkow przyczyn braku intensywnej wsppracy rnych podmiotw zajmujcych si wspprac transgraniczn jest niski poziom kapitau spoecznego w poszczeglnych gminach czy powiatach. Koordynacja, czy moe bardziej wielostronne wsparcie dziaa lokalnych przez wadze szczebla wojewdzkiego i centralnego, mog przyczyni si do efektywnego i pozytywnego w skutkach wspdziaania transgranicznego w regionie. Kompleksowe badanie obecnego stanu wsppracy pozwoli przygotowa przemylan i opart na aktualnej wiedzy oraz dotychczasowych dowiadczeniach strategi wsppracy transgranicznej (jako dyplomacji samorzdowej i obywatelskiej). Prezentowane badania maj na celu dostarczenie danych koniecznych do prowadzenia polskiej polityki zagranicznej rozszerzonej o wymiar samorzdowy i obywatelski w wojewdztwie podlaskim. Gwnym celem diagnozy byo zbadanie, jak na pocztku XXI wieku jednostki samorzdu terytorialnego, organizacje pozarzdowe, przedsibiorstwa oraz uczelnie wysze w wojewdztwie podlaskim nawizyway wspprac transgraniczn z partnerami na Litwie, Biaorusi, Ukrainie i w Rosji (Obwd Kaliningradzki). W publikacji wskazano miejsca najwikszego potencjau, jak rwnie barier na drodze do takiej wsppracy w regionie. Zwrcono szczegln uwag na wspprac tych podmiotw, czenie swoich potencjaw i tworzenie wsplnych projektw. Badania przeprowadzono w okresie od lipca do wrzenia 2013 roku. Projekt obejmowa analiz danych zastanych, badania z wykorzystaniem pogbionych wywiadw jakociowych oraz badania ilociowe. O wspprac transgraniczn pytalimy podlaskich samorzdowcw, wybranych przedstawicieli i przedstawicielki organizacji pozarzdowych, przedsibiorstw oraz uczelni wyszych. Badaniem kwestionariuszowym objto wszystkie urzdy gmin w wojewdztwie podlaskim. Chcielibymy w tym miejscu podzikowa wszystkim naszym respondentom za powicony czas i zaangaowanie. Mamy nadziej, e niniejsze badania zwrc uwag opinii publicznej na pozytywn rol dyplomacji samorzdowej i spoecznej, bd czynnikiem wspierajcym procesy wzmacniania kapitau spoecznego w poszczeglnych gminach wojewdztwa podlaskiego poprzez pokazanie korzyci ze wsppracy zrnicowanych podmiotw w zakresie kontaktw transgranicznych oraz bd zacht do podwyszenia jakoci wsppracy samorzdu z innymi podmiotami w tej sferze. I na koniec, chcemy podkreli, e warto, aby obszar dziaa wsppracy transgranicznej by diagnozowany systematycznie, dziki czemu mona bdzie na bieco ewaluowa podjte kroki w celu zintensyfikowania i polepszenia kontaktw transgranicznych w naszym wojewdztwie.
www.soclab.org.pl
Wyraamy nadzieje, e niniejsza publikacja okae si przydatna nie tylko organom centralnym prowadzcy polityk zagraniczn (zwaszcza Ministerstwu Spraw Zagranicznych), ale rwnie samorzdowcom, organizacjom pozarzdowym, podlaskim szkoom wyszym, euroregionom czy lokalnym grupom dziaania zainteresowanym wspprac przygraniczn na poziomie lokalnym.
Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim
1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE

1.1. Wsppraca transgraniczna w kontekcie dyplomacji publicznej
Na pocztku XXI wieku w warunkach globalizacji spoecznej, ekonomicznej i politycznej szczeglnego znaczenia nabiera budowanie zasobw pozwalajcych na osiganie przez poszczeglne pastwa swoich celw rozwojowych. Pastwa rni si jednak swoj si/potg. Pod pojciem tym najoglniej mona rozumie sum wszystkich zasobw i rodkw, jakimi dysponuje spoeczestwo danego pastwa, a ktre mog zosta wykorzystane do osigania jego celw1. Wedug W. Kitlera sia pastwa obejmuje czynniki materialno-energetyczne, spoeczne i kulturowe w wymiarze jednostkowym, pastwowym i midzynarodowym, ktre przenikajc si wzajemnie, stanowi podstaw sukcesu pastwa w zakresie realizacji jego interesw i celw narodowych2. Poszczeglni badacze wyrniaj rne cechy i instrumenty, ktre mog by w mniejszym (np. geografia) lub wikszym stopniu (np. czynniki spoeczno-ekonomiczne) regulowane przez wadze danego pastwa celem budowania jego potgi. Za przeomowe w stosunkach midzynarodowych ostatnich lat naley uzna upowszechnianie si koncepcji mikkiej siy/potgi (ang. soft power) autorstwa amerykaskiego politologa J. Nye3. Badacz ten okreli mikk si jako zdolno pastwa do pozyskiwania sojusznikw i zdobywania wpyww dziki atrakcyjnoci wasnej kultury, polityki i ideologii. W ten sposb uzupenia si dominujce do XXI wieku podejcie tak w analizie, jak i prowadzeniu polityki zagranicznej, okrelane mianem twardej siy (ang. hard power), czyli zdolnoci danego pastwa bazujcej na jej czynnikach geostrategicznych i ekonomicznych. Z tej perspektywy gr o poszerzanie potgi jej zakresu i natenia prowadz przede wszystkim Unia Europejska (dalej: UE), Stany Zjednoczone i Japonia oraz korporacje transnarodowe, midzynarodowe instytucje finansowe, ugrupowania religijne oraz organizacje pozarzdowe dziaajce w skali globalnej. Zdolno do czenia mikkiej i twardej siy okrela si mianem rozwanej potgi (ang. smart power). Nie chodzi tu tylko o zmian instrumentw, ale take o zastosowanie nowoczesnych technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (np. wspieranie wykorzystania przez rewolucjonistw komunikowania si przez serwis Twitter, przy jednoczesnym prowadzeniu cyberwojny i regulowaniu dostpu do infrastruktury Internetu). Polska jest uznawana przewane za kraj redniej rangi, zdolny do efektywnego dziaania jedynie na swoim terytorium4. Podstawowym instrumentem budowania mikkiej siy jest prowadzenie dyplomacji publicznej. Wyjanienie tego pojcia wymaga w pierwszej kolejnoci omwienia cech tradycyjnej dyplomacji. Moe by ona okrelona poprzez dwa elementy jako: (1) oficjalna dziaalno organw pastwowych o kompetencjach w dziedzinie stosunkw midzynarodowych, ktre realizuj cele i zadania polityki zagranicznej
1 Spory naukowe zwizane z koncepcj potgi zob.: A. Wojcik, Dylemat potgi. Praktyczna teoria stosunkw midzynarodowych, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010. 2 W. Kitler, Bezpieczestwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system, Wyd. Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2011, s. 115126. 3 J. Nye, Soft Power. Jak osign sukces w polityce wiatowej perswazyjne rodki oddziaywania politycznego (kultura, propaganda, dyplomacja), WAiP, Warszawa 2007. 4 Zob. I. Wyciechowska, Stosunki midzynarodowe i ich uwarunkowania, [w:] K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRAJR, Warszawa 2007, s. 749; W. Orowski, Stulecie chaosu. Alternatywne dzieje XX wieku, Open, Warszawa 2006, s. 528. www.soclab.org.pl
pastwa w stosunkach dwustronnych i wielostronnych, suce utrzymaniu stosunkw z innymi pastwami oraz organizacjami midzynarodowymi, a take (2) opierajcy si na zaoeniach naukowych zesp metod i rodkw sucych realizacji polityki zagranicznej pastwa oraz sztuka osigania jej poszczeglnych zada i celw, sztuka utrzymywania stosunkw midzy pastwami i organizacjami midzynarodowymi, prowadzenia negocjacji i zawierania umw midzynarodowych5. Uzupenienie tradycyjnej dyplomacji o publiczn stanowi aktywn odpowied pastw na globalizacj, w ktrej pastwa utraciy monopol do przetwarzania i rozpowszechniania informacji, oraz na odwrotno globalizacji, czyli glokalizacj. Pierwszy proces dotyczy upowszechniania dbr, usug, idei, wartoci i informacji zestandaryzowanych, tak by odpowiaday potrzebom jak najszerszego grona odbiorcw w poszczeglnych spoeczestwach. Glokalizacja odnosi si za do adaptacji globalnych produktw i usug do wymogw lokalnych. Jak zauwaa K. Kuciski glokalizacja jest prb odpowiedzi spoecznoci lokalnych, regionalnych i pastwa na midzynarodowe procesy integracyjne, jak rwnie prb ochrony lokalnoci i dostrzeenia jej niewykorzystanych uprzednio potencjaw spoecznych, politycznych, gospodarczych, kulturowych i przyrodniczych6. Glokalizacja stanowi istotne wyzwanie dla realizacji polityki zagranicznej z przynajmniej czterech powodw7. Po pierwsze, istotnym aktorem na poziomie lokalnym staj si filie korporacji transnarodowych, ktrych dziaalno nie musi by spjna z celami i wartociami lokalnych spoecznoci i gospodarek. Po drugie, na poziomie lokalnym coraz czciej ujawniaj si tendencje do atomizacji i separatyzmu terytorialnego, dochodzi do osabiania wizi tych jednostek przestrzennych z krajowym systemem ekonomicznym, administracyjnym i politycznym, ktry sabnie pod wpywem globalizacji. Po trzecie lokalne gospodarki i spoecznoci wchodz w sieci globalnych powiza m.in. poprzez globalizacj dziaalnoci dotychczas lokalnych firm, produktw i problemw. Po czwarte, globalizacja prowadzi do zrnicowanych zmian w lokalnych spoecznociach, gospodarkach, wzorcach kulturowych, lokalnej przyrodzie i w miejscowym adzie przestrzennym. W tych warunkach dyplomacja publiczna obok wspierania dialogu midzykulturowego jest postrzegana jako narzdzie do budowy pozytywnych relacji midzykulturowych8. Podstawowa definicja dyplomacji publicznej zostaa stworzona na potrzeby polityki zagranicznej Stanw Zjednoczonych przez E. Guillona w 1965 roku. Dyplomacja publiczna zajmuje si wpywem postaw spoecznych na ksztatowanie i realizacj polityki zagranicznej. Obejmuje zagadnienia stosunkw midzynarodowych wykraczajcych poza dyplomacj tradycyjn, ksztatowanie przez rzd zagranicznej opinii publicznej, interakcj prywatnych grup i interesw w jednym pastwie na te grupy i interesy w innym pastwie, opisywanie wydarze z zagranicy i ich wpywu na polityk, komunikacj midzy ludmi zajmujcymi si komunikowaniem midzy dyplomatami i zagranicznymi korespondentami oraz proces komunikacji midzykulturowej9. Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych w 2013 roku w sposb zbliony okrela dyplomacj publiczn jako zestaw dziaa o charakterze strategicznym, koncepcyjnym, analitycznym, koordynacyjnym i wykonawczym, ktre poprzez ksztatowanie postaw spoecznych i opinii publicznej za granic wpywaj na realizacj istotnych interesw Polski w wiecie, uywajc narzdzi i metod spoza obszaru tradycyjnej dyplomacji jako obszaru relacji midzypastwowych. Celem nadrzdnym dyplomacji publicznej jest uzyskiwanie za granic zrozumienia i poparcia dla polskiej racji stanu i polityki wadz RP. Stanowic uzupenienie dla tradycyjnej dyplomacji, jest dziaalnoci skierowan do zagranicznych instytucji, organizacji i spoeczestw10. Wrd celw tej dyplomacji s m.in. poprawa i obiektywizacja wiedzy o kraju, jego historii, wkadzie Polski i Polakw w rozwj Europy i wiata, wzmocnienie prestiu na arenie midzynarodowej, stymulowanie kontaktw i wsppracy pomidzy zagranicznymi i polskimi partnerami, wzmocnienie wizerunku kraju jako promotora europejskiej polityki wschodniej, wspierajcego swoj diaspor, kraju bezpiecznego, posiadajcego stabilne perspektywy rozwoju dziki przynalenoci do UE i NATO, wartociowego partnera politycznego, gospodarczego, naukowego, spoecznego i kulturalnego.
5 B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, Wyd. Wyszej Szkoy Gospodarki Euroregionalnej, Jzefw 2011, s. 16. 6 K. Kuciski, Glokalizacja jako indygenizacja globalizacji, Rocznik yrardowski, Tom IX/2011, s. 17. 7 Por. Ibidem, s. 3133. 8 J. Stpie, Bridging cultures. Dyplomacja publiczna i dialog midzykulturowy, [w:] J. Stpie (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011, s. 176. 9 About U.S. Public Diplomacy, http://pdaa.publicdiplomacy.org/?page_id=6 [10.10.2013]. 10 Czym jest dyplomacja publiczna, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/dyplomacja_publiczna/ czym_jest_dp/ [10.10.2013].
10
Tabela 1. Porwnanie dyplomacji tradycyjnej i publicznej Dyplomacja tradycyjna Gwni aktorzy rdo siy Strategia dyplomatyczna Cele Komunikacja Rola rzdu Stosunek do informacji Struktury midzynarodowe Postawa Pastwo Nacisk Gra si/Realpolitik Narzucanie idei Propaganda/autoreklama Kierowanie Sekret/poufno Dwustronne Zwycizca/przegrany Dyplomacja publiczna Publiczno/ludzie Przyciganie Uczestnictwo w spoecznoci midzynarodowej Ksztatowanie oczekiwa Partnerstwo/wsppraca Uatwianie Otwarto/budowanie zaufania/ wiarygodno Wielostronne Zwycizca/zwycizca
rdo: E. Molendowski, W. Polan, Dyplomacja gospodarcza. Rola i znaczenie w polityce zagranicznej pastwa, Wolters Kluwer, Krakw 2007, s. 32.
Dyplomacja publiczna jest take postrzegana jako narzdzie do tworzenia marki narodowej lub prowadzenia midzynarodowego public relations11. Jak zauwaa E. Gilboa mona jeszcze wyrni now dyplomacj publiczn, ktra wykracza poza podzia na dyplomacj tradycyjn i publiczn12. Cechuje si ona: (1) jej prowadzeniem przez pastwa i podmioty niepastwowe (np. organizacje pozarzdowe, obywatelskie); (2) oparciem na mikkiej sile, komunikacji dwukierunkowej, strategicznej dyplomacji publicznej, zarzdzaniu informacjami, kreowaniu marki kraju i wizerunku elektronicznego; (3) obejmuje przeoenie polityki zagranicznej na sprawy wewntrzne; (4) dotyczy kwestii zarwno krtko-, jak i dugoterminowych. Dodatkowo E. Gilboa rozrnia dyplomacj medialn i dyplomacj porednikw medialnych13. Pierwsza obejmuje zastosowanie rodkw masowego przekazu przez politykw i wadze publiczne do komunikacji z podmiotami pastwowymi i niepastwowymi, majce na celu wzbudzenie zaufania, postpy w negocjacjach oraz mobilizacj wsparcia publicznego na rzecz porozumienia. Tymczasem dyplomacj porednikw medialnych jest tworzenie sytuacji, w ktrych dziennikarze staj si mediatorami w zoonych konfliktach midzynarodowych, odgrywajc istotn rol w midzynarodowym dyskursie dyplomatycznym. Wedug M. Hereniaka zadania i narzdzia dyplomacji publicznej mona podzieli na trzy grupy14. Dyplomacja publiczna powinna zmierza do realizacji spjnej koncepcji marki narodowej i celw programu brandingu poprzez dziaania w zakresie: (1) kultury i stylu ycia mieszkacw budowanie marek flagowych wydarze kulturalnych i sportowych, komercjalizacj elementw kultury narodowej, tworzenie
11 S. Gawroski, Dyplomacja publiczna komunikowanie midzynarodowe na usugach brandingu narodowego, Komunikacja Spoeczna, 1/2012, s. 5456. 12 E. Gilboa, Dyplomacja w epoce informacji, [w:] B. Ociepka (red.), Dyplomacja publiczna, Wyd. UWr, Wrocaw 2008, s. 41; [cyt. za:] S. Gawroski, Dyplomacja publiczna, s. 5657. 13 Ibidem, s. 57. 14 M. Hereniak, Marka narodowa. Jak skutecznie budowa wizerunek i reputacj kraju, PWE, Warszawa 2011, s. 102. www.soclab.org.pl
11
instytucji promujcych jzyk i dorobek kulturalny kraju; (2) nauki i kapitau intelektualnego promocj osigni naukowych za granic, programy przycigania talentw, tworzenie sieci specjalistw; (3) oglnego wizerunku kraju kampanie wizerunkowe czce rne obszary marki narodowej. Na ogln charakterystyk zastosowania tych instrumentw pozwala przyblienie wynikw jakociowego przegldu danych zastanych, przeprowadzonego przez orodek Ageron Polska na zlecenie Ministerstwa Gospodarki w 2011 roku15. Zauwaa si przede wszystkim, i w ostatnich latach Polska podejmowaa wiele dziaa promocyjnych w skali midzynarodowej. Szczegln uwag zwracano na promocj turystyczn kraju, promocj wydarze kulturalnych oraz promocj o charakterze oglnym. Niewiele uwagi powicono promocji polskiej gospodarki, przy czym kraj dysponuje pod tym wzgldem znacznym potencjaem, gdy posiada dobr pozycj w midzynarodowej wymianie handlowej, tereny atrakcyjne do lokalizacji nowych inwestycji zagranicznych, gospodark odporn na kryzys, du dostpno wykwalifikowanych pracownikw, duy rynek wewntrzny oraz dobr lokalizacj w Europie rodkowo-Wschodniej. Polska nie ma wyrazistego i spjnego wizerunku za granic. Od wejcia do Unii Europejskiej w 2004 roku obserwuje si ogln popraw wizerunku kraju. Potrzebne s badania nad przyczynami niedostatecznej wiedzy o moliwociach Polski jako miejsca do inwestycji i handlu. Zauwaa si take zapotrzebowanie polskich przedsibiorstw, szczeglnie o profilu eksportowym, na dziaania zmierzajce do poprawy wizerunku kraju za granic, poniewa wizerunek kraju i krajowych produktw ma bezporedni wpyw na postrzeganie ich oferty eksportowej. Powysze wnioski wskazuj na powizanie dyplomacji publicznej z gospodarcz. Jest to koncepcja dziaalnoci w dziedzinie rozwoju stosunkw handlowo-gospodarczych z zagranic, ktra realizowana jest nie tylko przez rzd i odpowiedni resort odpowiedzialny za stosunki gospodarcze z zagranic, ale rwnie przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzdy konsularne, w szczeglnoci przez dziaajce w ich ramach specjalne komrki organizacyjne wydziay handlowo-gospodarcze i biura radcw handlowych16. Jak zauwaa M. Sobczak wspczesny polski system dyplomacji gospodarczej i handlowej budzi wiele zastrzee tak wrd politykw, jak i przedsibiorcw17. W 2006 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Gospodarki zawary porozumienie wyodrbniajce sfery dyplomacji handlowej i gospodarczej pierwsze s prowadzone przez Wydziay Promocji Handlu i Inwestycji, drugie przez Wydziay Ekonomiczne podlege Ministerstwu Spraw Zagranicznych. Pomimo tego, wci zauwaalne jest rozproszenie i brak koordynacji dziaa. Wydziay prowadz przede wszystkim prac o charakterze informacyjno-analitycznym (m.in. uczestnictwo w imprezach promocyjnych, udzielanie odpowiedzi na pytania, odbywanie spotka oraz rozmw z polskimi i zagranicznymi przedsibiorcami, zbieranie i udzielanie oglnych informacji na temat pastwa, w ktrym funkcjonuj), dziaania promocyjne (m.in. organizacja i uczestnictwo w zagranicznych targach, seminariach, konferencjach i wystawach) oraz wspprac z polskimi instytucjami. Z analiz orodka demosEUROPA z 2013 roku wynika, i niezbdne jest wzmocnienie powiza polskiej dyplomacji ekonomicznej i publicznej18. Pierwsza powinna przyczynia si do budowy poday rodzimych produktw na rynkach zagranicznych, za druga do tworzenia pozytywnego wizerunku kraju, a przez to wzmocnienia popytu na jego produkty. Elementem spajajcym obie koncepcje powinna by strategia budowy marki narodowej, ktra bdzie odpowiada potrzebom tak zagranicznej opinii publicznej i konsumentw, jak te obywatelom kraju pochodzenia i oddziaywa na budow ich tosamoci zbiorowej. W 2012 roku z inicjatywy Ministerstwa Gospodarki powstaa Marka Polskiej Gospodarki, ktrej gwnym przesaniem jest uznanie kapitau ludzkiego za kluczowe kryterium przy wyborze Polski jako miejsca inwestycji lub poszukiwaniu partnerstwa biznesowego. Ocena wdraania i wykorzystania tej marki bdzie moliwa dopiero za kilka lat.
15 Badania wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach gwnych partnerw gospodarczych. Raport z badania Desk-Research, Ageron Polska, Warszawa 2011, s. 4445. 16 B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, s. 17. 17 M. Sobczak, Wsparcie internacjonalizacji polskich przedsibiorstw przez podmioty dyplomacji ekonomicznej i handlowej, Ekonomia Midzynarodowa, 1/2010, s. 4142. 18 P. wieboda (red.), Polska globalna. Impuls do debaty, demosEUROPA Centrum Strategii Europejskiej, Warszawa 2013, s. 50.
12
Dyplomacja publiczna jest take powizana z dyplomacj kulturaln, koncepcj rozwijan od XIX wieku i rozumian jako wymiana idei, informacji, sztuki i innych aspektw kultury midzy narodami, by sprzyja wzajemnemu zrozumieniu19. Dyplomacja kulturalna zakada wykorzystanie mikkich argumentw do osigania zamierzonych celw w relacjach midzynarodowych20. Obejmuje m.in. promocj kultury narodowej za granic, midzynarodow wspprac kulturaln, zabieganie o korzyci dla spoecznoci lokalnych w relacjach midzynarodowych, ponadnarodowe idee i projekty polityczne lub spoeczne. Zasadne jest w tym miejscu przyblienie wynikw bada P. Kieliszewskiego i M. Poprawskiego21. Wyniki zostay podzielone na cztery grupy tematyczne. Pierwszy wtek dotyczy przygotowania kadr i dziaa personelu odpowiedzialnego za promocj kultury polskiej za granic. Zaobserwowano, i: brakuje profesjonalistw, brakuje angaowania ekspertw, wystpuje niezrozumienie potrzeb artystw, promocj zajmuj si wycznie pasjonaci, brakuje personalnej odpowiedzialnoci, wykorzystywane s gwnie prywatne kontakty artystw, brakuje kontynuacji w polityce personalnej oraz dochodzi do nadmiernego dbania przez urzdnikw o prowadzenie dziaalnoci tylko w zakresie przydzielonych im kompetencji. Drug grup problemw stanowi struktury organizacyjne i zakres ich kompetencji. S to: niejasne kompetencje instytucji, brak transparentnoci i kryteriw oceny dziaa, brak okrtw flagowych wrd instytucji, niewielka rola wyznaczana samorzdom w promocji kultury polskiej za granic, ze budetowanie i finansowanie promocji kultury polskiej za granic oraz brak systemowej spjnoci promocji kultury polskiej za granic. Trzeci wyrnion grup stanowi problemy zwizane ze strategi i praktyk promocji kultury polskiej za granic. Zauwaa si: sabo podziau tematw na sezonowo w dyplomacji kulturalnej, niedostrzeganie nowej fali emigracji, brak wywiadu kulturalnego i bada co do potrzeb odbiorcw, nieprawidowe zarzdzanie informacj oraz niedoceniane marek. Ostatnia grupa problemw zwizana jest z jakoci i skutecznoci promocji kultury polskiej za granic. S to: wmawianie sobie sukcesu, zadcie w promocji Polski, saba kreatywno i brak przeamywania stereotypw w promocji kultury, nietraktowanie kultury jako produktu, uznanie polskoci sztuki za warto nadrzdn, brak zacht do rnorodnoci i dywersyfikacji oferty kulturalnej, saba wsppraca organizacji pozarzdowych i instytucji publicznych, saba oferta midzynarodowa polskich instytucji kultury oraz niepene wykorzystanie formuy managerskiej w promocji kultury polskiej za granic. Wnioski te uzupeni naley informacjami z raportu o stanie kultury opracowanego w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego22. Zwrcono w nim uwag, i za najskuteczniejsze w promocji Polski uchodz: tzw. dni kultury polskiej, w ktrych organizacje s wczane w zrnicowane typy instytucji i twrcw z pastw partnerskich, co otwiera moliwoci kontynuacji dalszej wsppracy; udzia polskich twrcw i artystw w kulturalnych przedsiwziciach midzynarodowych (festiwale, wystawy EXPO, wizyty studyjne); promocja polskiego dorobku kulturalnego i wkadu w kultur uniwersaln; polityka stypendialna, wymiana modziey, wsppraca naukowa i kulturalna oraz atrakcyjne i efektywne nauczanie jzyka polskiego. Kolejn form dyplomacji publicznej jest dyplomacja spoeczna, obywatelska23. Pod tym pojciem rozumie si dziaalno zwizan z polityk zagraniczn pastwa, ktra prowadzona jest przez rne pozarzdowe organizacje spoeczne, fundacje, grupy lub pojedynczych wpywowych obywateli, czyli przez czynniki niereprezentujce pastwa, rzdu i Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Dyplomacja ta to dziaalno na rzecz zblienia midzy narodami, polepszania wzajemnych stosunkw, promocji kraju w wiecie, wykorzystywanie w tym celu lobbingu organizowanie rnych spotka, udzielanie pomocy humanitarnej. Dziaalno ta stanowi uzupenienie oficjalnych kontaktw dyplomatycznych pastwowej suby dyplomatycznej24. W niniejszym raporcie uwzgldniono ten rodzaj dyplomacji poprzez badanie wybranych organizacji pozarzdowych z wojewdztwa podlaskiego. Pod pojciem dyplomacji samorzdowej w niniejszym raporcie rozumie si oglnie prowadzenie dziaa z zakresu wsppracy transgranicznej midzy jednostkami samorzdu terytorialnego przynalecymi do regionw rnych pastw. Dyplomacja ta powinna stanowi uzupenienie lub kontynuacj
19 S. Gawroski, Dyplomacja publiczna, s. 57. 20 P. Kieliszewski, M. Poprawski, Instytucje publiczne i dyplomacja kulturalna. Potencjay i wyzwania, Zarzdzanie Publiczne, 3 (9)/2009, s. 20. 21 Ibidem, s. 2228. 22 P. Potoroczyn (red.), Od wymiany kulturalnej do nowej inteligentnej siy. Promocja Polski poprzez kultur, MKiDN, Warszawa 2009. 23 Wicej na ten temat: B. Ociepka, Nowa dyplomacja publiczna perspektywa teorii stosunkw midzynarodowych i komunikowania politycznego, Przegld Strategiczny, 1/2012, s. 132. 24 B. Dobrzaska, M. Sitek, Mini leksykon dyplomatyczny, op. cit., s. 20. www.soclab.org.pl
13
rzdowej koncepcji dyplomacji publicznej i by spjna z polityk zagraniczn kraju, przy czym samorzdy zachowuj swobod w doborze kierunkw i rodkw dziaania na polu wymiany przede wszystkim gospodarczej, spoecznej i kulturalnej. Dyplomacja samorzdowa podobnie do obywatelskiej stanowi uzupenienie pastwowej suby dyplomatycznej. Przyjta przez Polsk Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej definiuje j jako kade wsplnie podjte dziaanie majce na celu umocnienie ssiedzkich kontaktw midzy wsplnotami i wadzami terytorialnymi dwch lub wikszej liczby umawiajcych si stron25. Zakada si tu, e wsppraca zmierza do agodzenia niekorzystnych skutkw istnienia granicy i przezwyciania skutkw pooenia regionu granicznego na obrzeach pastw w kierunku poprawy warunkw ycia ludnoci. Wsppraca opiera si na kontaktach ssiedzkich na poziomie regionalnym i lokalnym. Moe ona obejmowa m.in. wymian towarw i surowcw, dziaalno informacyjno-promocyjn, dziaalno konsultingow i badawczo-rozwojow, wiadczenie usug, wymian kulturaln, owiatow i sportow, rozwj infrastruktury transgranicznej, dziaalno turystyczn, ochron rodowiska naturalnego oraz planowanie przestrzenne. Zasadniczym impulsem do rozwoju wsppracy transgranicznej polskich regionw byy procesy transformacji ustrojowej w Polsce i w pastwach Europy rodkowo-Wschodniej, wejcie kraju do UE oraz Organizacji Traktatu Pnocnoatlantyckiego (NATO), reforma administracyjna w 1999 roku zwikszajca podmiotowo samorzdw oraz dostp do zewntrznych programw finansowych wspierajcych wspprac transgraniczn i regionaln26. Wsppraca ta prowadzi do rozwoju kontaktw obywatelskich i gospodarczych, wykorzystywania endogennych zasobw rozwojowych, agodzenia negatywnych skutkw istnienia granicy, przepywu dowiadcze i informacji pomidzy regionami, koordynacji rozbudowy infrastruktury po obu stronach granic, promocji napywu inwestycji, rozwoju turystyki, wymiany idei spoecznych, edukacyjnych i naukowych, dziaa kulturotwrczych. Wsppraca transgraniczna stanowi jeden z typw wsppracy podejmowanej z innymi podmiotami przez wspczesne pastwa, obok wsppracy midzyregionalnej i midzynarodowej. Tabela 2. Instytucje i regulacje prawne wsppracy midzynarodowej regionw INSTYTUCJE REGULACJE PRAWNE
RADA EUROPY Kongres Wadz Lokalnych i Regionalnych Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Komitet Zarzdzajcy Wadz Lokalnych Transgranicznej (1980) i Regionalnych Europejska Karta Samorzdu Terytorialnego Konferencja Ministrw odp. za Samorzdy (1985) Lokalne Europejska Karta Samorzdu Regionalnego (1997) Komisja ds. Wsppracy Transgranicznej Europejskie Porozumienie Ramowe o Wsppracy na Terenach Przygranicznych Deklaracja o Wsppracy Transgranicznej (1989) UNIA EUROPEJSKA Komitet Regionw Traktat o Unii Europejskiej (art. 198a-c, nowe art. 263265) Wsplnotowa Karta Regionalizacji ORGANIZACJE POZARZDOWE Stowarzyszenie Europejskich Regionw Europejska Karta Regionw Granicznych Granicznych i Transgranicznych (1981) Batycka Konferencja Wsppracy Subregionalnej
25 Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej midzy Wsplnotami i Wadzami Terytorialnymi sporzdzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r., Dz. U. 1993, nr 93, poz. 287. 26 I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 46.
14
POLSKA Departamenty Unii Europejskiej i Wsppracy Ustawa prawo o stowarzyszeniach (1989) Midzynarodowej: MSWiA (Zesp ds. Ustawa o samorzdzie wojewdztwa (1998) Zagospodarowania Granicy Pastwowej, Wadza Ustawa o zasadach przystpowania jednostek Wdraajca Programy Europejskie), KPRM (Spraw samorzdu terytorialnego do midzynarodowych Zagranicznych), MSZ (Europy, Polityki Wschodniej, zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych Prawno-Traktatowy) (2000) Departamenty w ministerstwach odp. za Midzyrzdowe regionalne porozumienia dwuwykorzystanie funduszy unijnych i wielostronne Komisje i Rady ds. wsppracy midzynarodowej Transgraniczne dwu- i wielostronne porozumienia i regionalnej regionalne Forum Polskich Regionw Granicznych Transgraniczne dwu- i wielostronne porozumienia lokalne
rdo: I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 64.
Wsppraca transgraniczna midzy regionami moe wystpowa w formach: wzajemnego poznawania si i wymiany informacji; wsplnej analizy interesujcych zainteresowane strony zagadnie problemowych (mieszane grupy robocze); wypracowywania wsplnych stanowisk w negocjacjach i przedstawiania opinii o moliwych rozwizaniach problemw; realizacji wsplnych projektw; instytucjonalizacji wsplnego wykonywania zada w zakresie wspdziaania na rzecz rozwoju27. Jednoczenie wsppraca stanowi ostatni, najwyszy stopie tworzenia relacji od pocztkowej wymiany informacji, poprzez konsultacje, po kooperacj i koordynacj dziaa. Istnieje wiele szczegowych regulacji i instytucji wspierajcych wspprac midzynarodow regionw. Zostay one wymienione w tabeli 2. Na intensywno wsppracy transgranicznej oddziauj w szczeglnoci trzy czynniki: (1) powizania funkcjonalne sprzyjaj silne powizania funkcji regionw z obszarami znajdujcymi si poza granicami danego kraju; (2) modernizacja gospodarki sprzyja nowoczesno gospodarki i konkurencyjno wzgldem podmiotw zagranicznych; (3) rozwj spoeczestwa obywatelskiego wsppracy sprzyja gstsza sie instytucji spoeczestwa obywatelskiego, ktra obejmuje te wiksz otwarto na kontakty zewntrzne28. Do pozostaych czynnikw warunkujcych wspprac transgraniczn nale: ekonomiczne (poziom rozwoju obu czci obszaru transgranicznego, spjno systemw gospodarczych, koniunktura, ceny, pace, kursy walut i bezrobocie); geograficzne (sie osadnicza, warunki naturalne uksztatowanie terenu i cechy rodowiska przyrodniczego, infrastruktura graniczna); instytucjonalne (status granicy, regulacje wizowe, paszportowe i celne oraz kompetencje wadz regionalnych i lokalnych po obu stronach granicy); polityczno-midzynarodowe (wpyw oglnej atmosfery politycznej na wzajemne kontakty); socjokulturowe i jzykowe (np. negatywne stereotypy i uprzedzenia czy bariery jzykowe)29. Jak zauwaa si w Europejskiej Karcie Regionw Granicznych i Transgranicznych punktem wyjcia do wsppracy powinno by wsplne tworzenie infrastruktury transgranicznej i usuwanie barier w przepywie czynnikw produkcji. W literaturze przedmiotu wrd form wsppracy regionalnej wymienia si m.in.: grupy robocze, uzgodnienia instytucjonalne, grupy transgraniczne, Europejskie Ugrupowania Wsppracy Transgranicznej (EUWT), instytucje wsppracy regionalnej, wsplne projekty, partnerstwa gmin i miast bliniaczych oraz euroregiony. W tym miejscu naley zwrci uwag na szczeglne znaczenie euroregionw. S to struktury o wysokim stopniu instytucjonalizacji wsppracy transgranicznej, poniewa posiadaj wasne rady, sekretariaty i grupy robocze, jak rwnie sieci powiza z wyspecjalizowanymi agencjami krajowymi i midzynarodowymi. Pod pojciem euroregionu rozumie mona te porozumienia o charakterze regional27 Ibidem, s. 48. 28 Ibidem, s. 48. 29 Ibidem, s. 52. www.soclab.org.pl
15
nym, powoywane do rozwizywania konkretnych problemw wystpujcych po obu stronach granicy, ktre musz by zgodne z prawem wewntrznym i umowami midzynarodowymi30. Euroregiony stanowi efekt instytucjonalizacji stosunkw midzy regionami w powizaniu z tworzeniem organizacji kontrolujcych, regulujcych i finansujcych realizacj przedsiwzi o charakterze ponadgranicznym oraz zwikszeniem kompetencji organw ju istniejcych31. Ponadto z perspektywy prawnej euroregiony: nie stanowi odrbnych podmiotw administracyjno-terytorialnych posiadajcych status osoby prawnej; nie zmieniaj uregulowa prawnych na terenie kadego z pastw czonkw euroregionu; organy zarzdzajce euroregionem wykonuj funkcje koordynacyjne i nie posiadaj wydanych penomocnictw oraz nie mog zmienia organw wadzy dziaajcych na terenie kadego z czonkw32. Z perspektywy politycznej euroregiony stanowi za przestrzenie dobrowolnej wsppracy, ktre nie mog dziaa przeciwko interesom pastwa, nie s tworami ponadpastwowymi oraz w swojej dziaalnoci nie zastpuj pastwa w penieniu funkcji w zakresie polityki zagranicznej. Wykres 1. Stopie instytucjonalizacji struktur wsppracy w kontekcie ssiedztwa midzy pastwami
euroregion wsplnoty robocze
uzgodnienia instytucjonalne
rdo: I. Zabielska, Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013, s. 63.
Inn istotn z perspektywy dyplomacji samorzdowej form wsppracy regionalnej jest koncepcja zwizkw partnerskich (inaczej: zwizki bliniacze, ang. twinning). S to takie kontakty zagraniczne samorzdw, ktre dotycz bezporedniego zaangaowania si mieszkacw gmin, powiatw i wojewdztw oraz organizacji lokalnych we wspprac ze spoecznociami zagranicznymi33. Zwizki te pozwalaj na rozwj kontaktw midzy obywatelami rnych krajw oraz na wymian dowiadcze i kooperacj samorzdw. Zwizki partnerskie opieraj si na umowach o wsppracy, listach intencyjnych lub innego typu porozumieniach w formie pisemnej oraz na kontaktach nieformalnych. W prawodawstwie polskim i midzynarodowym nie istniej precyzyjne definicje okrelajce charakter tych zwizkw. Z danych Zwizku Miast Polskich rejestrujcego zwizki partnerskie wynika, e w 2005 roku w Polsce istniao ich okoo 2200. Z reprezentatywnych bada Polskiego Instytutu Spraw Midzynarodowych przeprowadzonych na prbie 512 gmin w 2004 roku wynika, i polskie samorzdy utrzymuj zwizki z samorzdami w 53 krajach na wiecie gwnie z krajw europejskich. Jedynie 18 z tych krajw ley poza kontynentem europejskim.
30 Ibidem, s. 61. 31 Ibidem, s. 62. 32 Ibidem, s. 125126. 33 J. Szewczyk, Zagraniczne zwizki partnerskie polskich samorzdw miast, powiatw i wojewdztw, Prace geograficzne, Zeszyt 117, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Krakw 2007, s. 262263.
16
Na dalsz charakterystyk wsppracy transgranicznej polskich samorzdw pozwalaj wyniki bada Instytutu Spraw Publicznych34. Prowadzenie wsppracy midzynarodowej deklaruje 72% samorzdw. Te, ktre nie posiadaj kontaktw z zagranic, za gwn barier uznaj brak rodkw finansowych oraz brak moliwoci lub kompetencji jzykowych i czasu pracownikw. Posiadanie programu rozwoju wsppracy midzynarodowej deklaruje zaledwie 16% jednostek terytorialnych, gwnie wojewdztwa, ktre s zobowizane do formuowania priorytetw wsppracy z zagranic, najrzadziej za gminy wiejskie. W opinii badanych wsppraca midzynarodowa jest konsultowana przez samorzd gwnie z lokalnymi organizacjami pozarzdowymi (48%), a nastpnie z obywatelami (21%) i przedstawicielami administracji centralnej (14%). Konsultacje z wadzami centralnymi prowadzi blisko 91% wojewdztw, przy czym s one do tego zobligowane przepisami prawa, oraz tylko 14% powiatw, 13% miast i 4% gmin wiejskich. Podstawowe formy wsppracy zagranicznej stanowi wsplne projekty (58%), dwu-, trj-, wielostronne partnerstwa bez podpisanego dokumentu (20%) i przynaleno do organizacji, sieci czy zwizkw zrzeszajcych podmioty z rnych krajw (18%). Tylko 5% samorzdw deklaruje posiadanie przedstawiciela w innym kraju (blisko 82% z nich to wojewdztwa). Dziaania promocyjne na arenie midzynarodowej to przede wszystkim udzia w targach midzynarodowych (45%), udzia w konkursach midzynarodowych (25%), w kampaniach promocyjnych (23%). Gwn barier s wysokie koszty dziaalnoci promocyjnej. Wspdziaanie w zakresie wsppracy midzynarodowej samorzdy podejmuj gwnie z oglnopolskimi organizacjami pozarzdowymi, fundacjami oraz stowarzyszeniami (59%), z polskimi orodkami kultury (47%), z innymi jednostkami samorzdowymi (45%), z urzdem marszakowskim (40%). W dalszej kolejnoci (na poziomie okoo 20%) deklaruje si wspprac z wojewod, urzdem wojewdzkim, innymi organami terenowymi administracji rzdowej, lokalnymi organizacjami pozarzdowymi, fundacjami i stowarzyszeniami, podmiotami prywatnymi oraz z Ministerstwem Spraw Zagranicznych lub innymi organami administracji centralnej. Poniej 20% samorzdw deklaruje kooperacj zagraniczn z uczelniami i instytucjami badawczymi, z przedstawicielami Kocioa oraz z instytucjami polskimi za granic. Udzielanie pomocy charytatywnej w ramach wsppracy rozwojowej, propagowania praw czowieka i propagowania demokracji deklaruje 28% samorzdw. Skierowana jest ona gwnie na Ukrain. Wsppraca midzynarodowa samorzdu jest finansowana przewanie ze rodkw wasnych (95%), funduszy unijnych (61%), ze rodkw pochodzcych od partnera zagranicznego (33%), z funduszy krajowych z budetu pastwa (17%), od partnerw prywatnych (12%). Samorzdy gwnie natrafiaj na trudnoci we wsppracy midzynarodowej dotyczce braku odpowiednich rodkw finansowych na jej prowadzenie (79%), a nastpnie braku czasu na tak dziaalno, ktry wynika ze zbyt duego obcienia innymi obowizkami (25%), braku zainteresowania ze strony partnera (24%), utrudnie zwizanych z niewystarczajcymi kompetencjami (na przykad jzykowymi) pracownikw lub z wyzwaniami organizacyjno-administracyjnymi wynikajcymi z polskiego prawa i nakadanymi przez jednostki administracyjne wyszego rzdu (19%). Gwne korzyci ze wsppracy zdaniem przedstawicieli samorzdw osigaj ich mieszkacy (84%), nastpnie wadze samorzdu (79%) i ich pracownicy (67%). Intensyfikacji wsppracy midzynarodowej mog suy: zdobycie nowych rodkw finansowych na jej rozwj (77%), propagowanie dowiadcze zagranicznych samorzdw (56%), wiksze zaangaowanie podmiotw lokalnych (56%), wzrost zaangaowania radnych i decydentw (32%), wiksze zainteresowanie wspprac ze strony partnerw (30%) oraz systematyczna kampania edukacyjna skierowana do przedstawicieli samorzdu (28%). Wsppraca midzynarodowa, zdaniem samorzdw, podejmowana jest gwnie celem stworzenia moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw (78%), promocji samorzdu na arenie midzynarodowej (75%) oraz przeniesienia dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny (70%). Innym powodem jest moliwo ubiegania si o fundusze z programw europejskich i midzynarodowych (57%), rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw jednostki samorzdowej oraz jednostki partnerskiej poprzez sta wymian (51%). Partnerzy polskich samorzdw pochodz gwnie z Niemiec (162 samorzdy spord 260 deklarujcych wspprac), Ukrainy (116), Francji (82), Litwy (63), Wgier (60), Sowacji (55) i Czech (48). W dalszej kolejnoci s to samorzdy z Rosji (43), Biaorusi (40), Wielkiej Brytanii (33), Szwecji (33), Chin (25), Holandii (22), Belgii (21), Hiszpanii (20) i Rumunii (20).
34 A. Fuksiewicz, A. ada, . Wenerski, Wsppraca zagraniczna polskich samorzdw wnioski z bada, ISP, Warszawa 2012. www.soclab.org.pl
17
1.2. Priorytety dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej w polityce zagranicznej na poziomie kraju i wojewdztwa podlaskiego
Za punkt wyjcia do analizy priorytetw przypisywanych dyplomacji obywatelskiej i samorzdowej przyjmuje si w tym miejscu rzdowy Raport o kapitale intelektualnym Polski opublikowany w 2008 roku, ktry stanowi podstaw do budowy aktualnego systemu zarzdzania rozwojem kraju. W raporcie tym okrelono kapita intelektualny jako og niematerialnych aktyww ludzi, przedsibiorstw, spoecznoci, regionw i instytucji, ktre odpowiednio wykorzystane, mog by rdem obecnego i przyszego dobrostanu kraju35. Przyjto przy tym, i kapita ten obejmuje cztery typy kapitau: (1) ludzki potencja zgromadzony we wszystkich Polakach wyraajcy si w ich wyksztaceniu, dowiadczeniu yciowym, postawach, umiejtnociach; (2) strukturalny potencja zgromadzony w namacalnych elementach infrastruktury narodowego systemu edukacji i innowacji; (3) spoeczny potencja zgromadzony w polskim spoeczestwie w postaci obowizujcych norm postpowania, zaufania i zaangaowania, ktre wspierajc wspprac i wymian wiedzy, przyczyniaj si do wzrostu dobrostanu Polski; (4) relacyjny potencja zwizany z wizerunkiem Polski na zewntrz, poziomem integracji z globaln gospodark, atrakcyjnoci dla jej zagranicznych klientw. Kapita relacyjny jest w szczeglnoci powizany z realizacj zada polityki zagranicznej i dyplomacji publicznej. W raporcie zwrcono ponadto uwag na potrzeb poszukiwania rozwiza na rzecz zapewnienia stabilnego rozwoju polskich firm i przycigania inwestycji zagranicznych tworzcych nowe miejsca pracy. Podkrelono te wag inwestowania w edukacj i rozwj kapitau ludzkiego, ktre powinny budowa midzynarodow pozycj kraju. Wyzwaniem jest take zintegrowane wsparcie eksportu i globalnej ekspansji polskich firm. Zachodzi potrzeba promowania wrd przedsibiorcw standardw zarzdzania kapitaem intelektualnym, co ma prowadzi do utrzymania dobrze wyksztaconych osb w kraju i powstrzymania negatywnych efektw ich migracji zawodowej. Kolejne wyzwania co do pozycji midzynarodowej kraju wskazano w opublikowanym rok pniej przez Zesp Doradcw Strategicznych Prezesa Rady Ministrw Raporcie Polska 203036. Zwraca si tu uwag m.in. na: konieczno modernizacji energetycznej sieci przesyowej tak w wymiarze wewntrznym, jak i poprawy pocze transgranicznych; wymg poprawy systemu transportowego i midzynarodowej dostpnoci regionw; konieczno odejcia od konkurowania w wymianie handlowej poprzez ceny na rzecz innowacyjnoci produktw i usug; utrzymanie stabilnoci makroekonomicznej poprzez zwikszenie oszczdnoci prywatnych i bezporednich inwestycji zagranicznych (w tym pobudzenie przez nie obszarw peryferyjnych); ograniczenie negatywnych efektw migracji zarobkowej po akcesji do UE; zwikszenie integracji rodowiska naukowego z zagranic, a przez to take wsppracy z zagranicznym przemysem, w tym popraw znajomoci jzykw obcych wrd kadry naukowej oraz zwikszenie liczby studentw zagranicznych, organizowanie konkursw na stanowiska przycigajcych zagranicznych naukowcw; stereotypy i brak zaufania pomidzy wiatem biznesu i wiatem nauki, ktre utrudniaj ekspansj zagraniczn firm; wzrost midzynarodowego znaczenia polskich miast w europejskiej sieci metropolii; promocj polskiego sektora kreatywnego (w tym m.in. sektora kultury, architektury i wzornictwa przemysowego) za granic w ramach dyplomacji kulturalnej. Przyjta przez rzd w 2013 roku Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2030 (DSRK) obejmuje trzy obszary strategiczne i osiem czci, ktrym podporzdkowano cele i kierunki interwencji37. S to: (1) konkurencyjno i innowacyjno gospodarki: innowacyjno gospodarki i kreatywno indywidualna, Polska cyfrowa, kapita ludzki, bezpieczestwo energetyczne i rodowisko; (2) rwnowaenie potencjau rozwojowego regionw Polski: rozwj regionalny, transport; (3) efektywno i sprawno pastwa: kapita spoeczny i sprawne pastwo. Czci te zostay szczegowo omwione w podporzdkowanych dokumentach: strategii redniookresowej (Strategia Rozwoju Kraju 2020) oraz w dziewiciu strategiach zintegrowanych. W tym miejscu zostanie zwrcona uwaga jedynie na aspekty dotyczce bezporednio
35 M. Boni (red.), Raport o kapitale intelektualnym Polski, KPRM, Warszawa 2008, s. 12. 36 M. Boni (red.), Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, KPRM, Warszawa 2009. 37 Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesnoci, KPRM, Warszawa 11.01.2013.
18
wsppracy midzynarodowej. W DSRK zaoono, i polska polityka zagraniczna powinna by powizana ze wspieraniem UE, a jednoczenie skoordynowana z jej priorytetami, co ma zapewni wzrost pozycji kraju na arenie midzynarodowej. Za podstawowe wyzwania w nawizaniu do przywoywanych w strategii midzynarodowych rankingach konkurencyjnoci uznaje si popraw infrastruktury, systemw rozwoju innowacyjnej gospodarki, absorpcji technologii, zrnicowania struktury biznesowej oraz funkcjonowania instytucji publicznych. W Celu 1 strategii Wspieranie prorozwojowej alokacji zasobw w gospodarce, stworzenie warunkw dla wzrostu oszczdnoci oraz poday pracy i innowacji zwraca si uwag na potrzeb rozwoju gospodarki innowacyjnej zdolnej do konkurencji na rynkach globalnych. W Celu 3 Poprawa dostpnoci i jakoci edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjnoci nauki deklaruje si interwencje w zakresie wzmocnienia mobilnoci midzynarodowej i midzysektorowej studentw i pracownikw naukowych, realizacji w szerokim zakresie programw stypendiw zagranicznych dla doktorantw i modych doktorw, realizacj programw powrotowych dla polskich i zagranicznych naukowcw, realizacj wsplnych projektw badawczych uczelni i przedsibiorstw technologicznych w Polsce i za granic. W Celu 4 Wzrost wydajnoci i konkurencyjnoci gospodarki wrd kierunkw interwencji wskazuje si m.in. popraw wiadomoci roli innowacji i strategii rozwojowych firm wrd przedsibiorcw oraz wspieranie finansowe i organizacyjne wsplnych przedsiwzi realizowanych przez przedsibiorcw we wsppracy z innymi firmami, partnerami zagranicznymi i orodkami wspierania biznesu. W Celu 6 Rozwj kapitau ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state (pastwa wpierajcego prac) wskazuje si na potrzeb okrelenia zawodw deficytowych, a nastpnie przetestowanie rnych instrumentw pozyskiwania pracownikw zagranicznych, ktrych niedobr bdzie odczuwalny w kolejnych latach, oraz przygotowanie i wdroenie nowej koncepcji polityki w zakresie przyjmowania imigrantw zarobkowych, ukierunkowanej na elastyczne uzupenienia niedoborw na rynku pracy oraz zwikszenie konkurencyjnoci polskiej gospodarki. W Celu 7 Zapewnienie bezpieczestwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu rodowiska do kierunkw interwencji zaliczono pozyskiwanie kapitau inwestorw zagranicznych na rzecz modernizacji infrastruktury elektroenergetycznej, naftowej i gazowej. W Celu 11 Wzrost spoecznego kapitau rozwoju zwraca si uwag na: konieczno przygotowania i wprowadzenia programu edukacji obywatelskiej na wszystkich poziomach edukacji, w perspektywie uczenia si przez cae ycie; przygotowanie we wsppracy z partnerami spoecznymi, w procesie konsultacji spoecznych, programu edukacji obywatelskiej dla osb dorosych (rzd, samorzdy, organizacje spoeczne, eksperci); monitorowanie efektw pracy szk w zakresie ksztatowania postaw obywatelskich z wykorzystaniem m.in. bada midzynarodowych (np. civic education). W Strategii Rozwoju Kraju 2020 zwraca si ponadto uwag na nastpujce kierunki dziaa zwizane ze wspprac midzynarodow38: rozwijanie infrastruktury granicznej, ktrej brak czsto ogranicza wspprac transgraniczn; aktywizacj eksportu; zwikszenie konkurencyjnoci miast rednich i maych jako centrw rozwoju obszarw wiejskich, przygranicznych, peryferyjnie pooonych w stosunku do gwnych miast; rozwijanie funkcji metropolitalnych o znaczeniu midzynarodowym, jak: funkcje gospodarcze, naukowe oraz kulturowe i symboliczne. W wojewdztwie podlaskim due znaczenie maj take cele i zdania okrelone w zaktualizowanej w 2013 roku Strategii rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 202039. Zwraca si w niej uwag na czne potrzeby wojewdztwa lubelskiego, podkarpackiego, podlaskiego, witokrzyskiego oraz warmisko-mazurskiego: potrzeb poprawy pocze transgranicznych krajowego systemu elektroenergetycznego; wzmocnienie potencjau sektora nauki i bada popraw uczestnictwa orodkw naukowych z Polski Wschodniej w midzynarodowych sieciach wsppracy; znoszenie bariery dla prowadzenia dziaalnoci innowacyjnej przez przedsibiorstwa w Polsce Wschodniej oraz pozyskiwania bezporednich inwestycji zagranicznych; na wzmocnienie dostpnoci transportowej miast wojewdzkich.
38 Strategia Rozwoju Kraju 2020, MRR, Warszawa, wrzesie 2012. 39 Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja, MRR, Warszawa 2013. www.soclab.org.pl
19
Przyjty w 2012 roku dokument Priorytety polskiej polityki zagranicznej 20122016 stanowi pierwsz wieloletni strategi polityki zagranicznej Polski od 1989 roku40. Strategia ta wyznacza kierunki krajowej dyplomacji i koordynacji dziaa administracji centralnej w odniesieniu do stosunkw zewntrznych. W strategii przyjto 7 priorytetw: (1) silna Polska w silnej unii politycznej pogbianie integracji europejskiej, konstruktywne uczestnictwo w procesie decyzyjnym UE na rzecz sukcesu Polski na arenie europejskiej oraz UE na arenie globalnej; (2) Polska jako wiarygodny sojusznik w stabilnym adzie euroatlantyckim rozwj wasnych zdolnoci odstraszania i utrzymanie wiarygodnoci NATO jako sojuszu obronnego; rozwijanie zdolnoci UE w sferze samodzielnych oraz komplementarnych wobec NATO rodkw i zasobw budowania bezpieczestwa; udzia w budowie rodkw wzajemnego zaufania pomidzy Zachodem a Rosj; cisa wsppraca z Ukrain i innymi pastwami Europy Wschodniej i Kaukazu Poudniowego; zwalczanie terroryzmu i przeciwdziaanie proliferacji broni masowego raenia; (3) Polska otwarta na rne wymiary wsppracy regionalnej Wsppraca z Zachodem na rzecz bezpieczestwa i silnej gospodarki; otwarcie i solidarno ze Wschodem; korzystanie z wzorcw Pnocy w trosce o jako ycia obywateli; partnerstwo z Poudniem w realizacji wsplnych celw cywilizacyjnych; umacnianie wspdziaania pastw Grupy Wyszehradzkiej; (4) strategia polskiej wsppracy rozwojowej, promocji demokracji i praw czowieka zwikszenie roli wsppracy rozwojowej w polityce zagranicznej Polski tak, aby take ten zakres dziaalnoci midzynarodowej wpywa na bezpieczestwo Polski oraz stabilno jej ssiadw i partnerw wsppracy rozwojowej; wspieranie dziaa sucych upowszechnianiu praw czowieka, rzdw prawa i demokracji w celu ksztatowania przyjaznego rodowiska midzynarodowego i zapobiegania konfliktom; (5) promocja Polski za granic wypracowanie kampanii promocyjnej, ktra wpynie na wzmocnienie pozycji Polski w Europie i na wiecie, a take uczyni Polsk krajem bardziej konkurencyjnym i silniej przycigajcym inwestorw i turystw. Rozwj polskiej gospodarki, w szczeglnoci promocja eksportu; (6) nowa jako w relacjach z Poloni i Polakami za granic realizacja nowej strategii polonijnej: partnerska wsppraca z Poloni i Polakami za granic prowadzc do uzyskania zrozumienia i skutecznego poparcia dla polskiej racji stanu i polskiej polityki zagranicznej oraz skorzystanie z potencjau Polonii i Polakw za granic do promocji i budowy pozytywnego wizerunku Polski w wiecie; (7) skuteczna suba zagraniczna dalsza modernizacja MSZ: profesjonalna dyplomacja, oparta na prawidowym doborze kadr i funkcjonowaniu struktur suby zagranicznej; poprawa spjnoci i koordynacji dziaa midzynarodowych podejmowanych przez MSZ, inne organy administracji, instytucje i organizacje pozarzdowe; nowoczesna infrastruktura budujca wizerunek pastwa. Mona zaryzykowa twierdzenie, i dyplomacja samorzdowa i obywatelska oraz wsppraca transgraniczna mog by realizowane na rzecz osigania wszystkich powyszych priorytetw. W szczeglnoci zwrci naley uwag na takie kierunki interwencji, jak: dokoczenie budowy jednolitego rynku w UE oraz wspieranie dziaa na rzecz konkurencyjnoci Unii, w tym ksztatowanie wsplnej polityki handlowej waciwie realizujcej unijne interesy gospodarcze na wiecie; uatrakcyjnienie oferty Partnerstwa Wschodniego i wzmocnienie siy oddziaywania tego programu na transformacj pastw Europy Wschodniej i Kaukazu Poudniowego; rozwj partnerstwa strategicznego z Ukrain; wykorzystanie wzorcw Szwecji i innych pastw nordyckich w zakresie modernizacji i innowacyjnoci gospodarki; znalezienie nowych paszczyzn wsppracy w ramach Grupy Wyszehradzkiej; budow pragmatycznych stosunkw politycznych i gospodarczych z Rosj; wypracowanie dugookresowych zasad wsppracy administracji rzdowej z organizacjami pozarzdowymi zajmujcymi si pomoc rozwojow; wspksztatowanie programw demokratyzacji i promocji praw czowieka;
40 Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 20122016, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa, marzec 2012.
20
wypracowanie hasa i kampanii promujcej Polsk za granic poprzez rnorodne narzdzia, rodki przekazu i grupy adresatw; prowadzenie jednolitej polityki komunikacyjnej oraz utrzymanie spjnoci dziaa promocyjnych, przy jednoczesnym zachowaniu wielu podmiotw zaangaowanych w promowanie Polski poza granicami kraju; utworzenie efektywnego systemu (gospodarka, kultura, edukacja, turystyka etc.) promocji Polski za granic oraz wprowadzenie zasad jej koordynacji poprzez m.in. wzmocnienie wsppracy midzyresortowej w tym zakresie; dziaanie na rzecz systematycznego podwyszania poziomu bezporednich inwestycji zagranicznych; zapewnienie Polakom i Polonii za granic moliwoci funkcjonowania w ramach prawnych gwarantujcych kultywowanie polskoci oraz respektowanie przez pastwa zamieszkania odpowiednich norm i standardw; zidentyfikowanie celw polskiej polityki zagranicznej zbienych z interesami Polonii i Polakw za granic oraz zaproponowanie wsppracy w urzeczywistnianiu tych celw dla dobra Polski i jej pozytywnego wizerunku za granic; sprzyjanie generowaniu aktywnoci obywatelskiej i nowych form prowadzenia dziaalnoci spoecznej wrd Polakw na Wschodzie; uatrakcyjnienie i rozszerzenie przekazu polskich mediw publicznych dla zagranicy oraz wsparcie instytucji pastwa dla mediw polonijnych; usprawnienie istniejcych i tworzenie nowych form upowszechniania jzyka polskiego i wiedzy o Polsce, w tym tworzenie i sponsorowanie orodkw studiw polskich na czoowych uniwersytetach; wspieranie ochrony dziedzictwa kulturowego za granic. Ministerstwo Spraw Zagranicznych definiuje samorzdowy i obywatelski wymiar polskiej polityki zagranicznej jako tak, ktra dopenia oraz inspiruje polityk zagraniczn pastwa, czyni j nie tylko bardziej skuteczn, lecz take lepiej rozumian przez obywateli41. W wydanej z inspiracji resortu publikacji Dyplomacja otwarta na inicjatywy obywatelskie zwraca si uwag, i wyzwaniami nowego wymiaru dyplomacji s m.in. doprecyzowanie podziau zada midzy rzdem a samorzdem, stworzenie regularnego obiegu informacji i dowiadcze pomidzy administracj centraln i podmiotami niepublicznymi, budowa mapy instytucji i sieci wspzalenoci midzy rnymi podmiotami, ktre uczestnicz w ksztatowaniu polityki zagranicznej, oddziaywanie na zmian wiadomoci elit co do znaczenia polityki zagranicznej dla rozwoju kraju42. Wsparcie w dyplomacji samorzdowej i obywatelskiej ma stanowi sie Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej. Powstaa ona wraz z pocztkiem kwietnia 2013 roku w wyniku ogoszonego przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych konkursu43. Gwnym celem sieci jest przyblienie obywatelom polskiej polityki zagranicznej oraz wzmocnienie kanaw wsppracy pomidzy MSZ, samorzdem i organizacjami pozarzdowymi. Dziaalno orodkw ma obejmowa: animowanie i inicjowanie w regionie dziaa z zakresu wsppracy midzynarodowej; koordynowanie inicjatyw podejmowanych w regionach przez instytucje publiczne i organizacje pozarzdowe z zakresu polityki zagranicznej; gromadzenie materiaw, baz danych, opracowa z tego zakresu; zbieranie i aktualizowanie informacji o podmiotach realizujcych w regionach dziaania z zakresu polityki zagranicznej; prowadzenie dziaalnoci informacyjnej i edukacyjnej dla spoecznoci regionu w kwestiach dotyczcych UE i polskiej polityki zagranicznej; udostpnianie materiaw, opracowa i publikacji o tematyce zwizanej z polsk polityk zagraniczn oraz udzielanie dodatkowych informacji przez konsultantw. Uwarunkowania wsppracy midzynarodowej zostay take ujte w przyjtej w 2013 roku Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 202044. W diagnozie poprzedzajcej cele strategii zwraca si uwag, i rozwj wsppracy staje si jednym z gwnych wyzwa regionu, ale barier stanowi relatywnie
41 Wymiar samorzdowy i obywatelski polskiej polityki zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/wymiar_samorzadowy/wymiar_samorzadowy_i_obywatelski_polskiej_polityki_zagranicznej [10.10.2013]. 42 Polska polityka zagraniczna Perspektywa samorzdw i obywateli, THINKTANK, Warszawa 2012. 43 O sieci Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, http://odm.gov.pl/pl/siec_rodm/o_sieci_rodm/ [10.10.2013]. 44 Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 2013. www.soclab.org.pl
21
may potencja gospodarczy i naukowa wsppraca w sieciach o zasigu krajowym lub midzynarodowym oraz niska konkurencyjno midzynarodowa w ujciu ekonomicznym. Podlaski eksport cechuje duy udzia handlu z krajami Europy Wschodniej: Biaorusi, Litw, Rosj oraz pozostaymi krajami batyckimi. W strukturze eksportu wojewdztwa dominuj artykuy spoywcze, handel hurtowy oraz produkcja wyrobw z drewna i papieru. Stwierdzono take, e przygraniczne pooenie, walory przyrodnicze oraz wielokulturowo regionu nie przekaday si w minionych latach na liczb turystw odwiedzajcych region oraz wzrost powiza gospodarczych. Strategia ma budowa wizerunek regionu jako bramy na wschd poprzez wsparcie partnerstwa transgranicznego (wspprac instytucji publicznych na rzecz wsplnej realizacji przedsiwzi inwestycyjnych, wsplne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze, transgraniczne produkty turystyczne, inicjatywy spoecznoci lokalnych), edukacj (specjalizacje w dziedzinie handlu zagranicznego, marketingu, jzyka biznesowego, prawa itp.; wspprac rodowisk akademickich oraz wymian studentw) oraz zorientowanie gospodarki na wschodnich ssiadw (produkcja i usugi, dyfuzja innowacji, sieci wsppracy naukowo-badawczej, think tank na potrzeby caej UE w zakresie prowadzenia biznesu, wsppracy na Biaorusi). Kluczowe dla wsppracy transgranicznej wojewdztwa podlaskiego s struktury euroregionalne: Euroregion Niemen utworzony w 1997 roku, obejmujcy swoim zasigiem 2 wojewdztwa na terenie Polski (podlaskie i warmisko-mazurskie), obwd grodzieski na Biaorusi, 15 litewskich jednostek samorzdowych z wojewdztw: alytuskiego, mariampolskiego i wileskiego, a take 5 rejonw rosyjskiego obwodu kaliningradzkiego oraz Euroregion Puszcza Biaowieska utworzony w 2002 roku, obejmujcy gminy powiatu hajnowskiego, wisocz w obwodzie grodzieskim oraz rejon Pruany i rejon Kamieniec obwodu brzeskiego. Euroregion Niemen oraz Euroregion Puszcza Biaowieska wspieraj gwnie wspprac spoeczno-kulturaln, w mniejszym stopniu gospodarcz. Istotne znaczenie dla przyszej wsppracy moe mie podjcie dziaa na rzecz wpisania na List wiatowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkoci UNESCO Kanau Augustowskiego jako produktu ponadnarodowego wsplnie z Biaorusi. Na popraw relacji przedsibiorcw biaoruskich i podlaskich moe pozytywnie wpyn utworzenie tzw. zielonego korytarza, czyli uproszczonej moliwoci przekraczania granicy. Z perspektywy omawianego tematu kluczowy jest okrelony w dokumencie cel strategiczny 2: Powizania krajowe i midzynarodowe. Ich poprawa ma prowadzi przede wszystkim do wzrostu wartoci eksportu oraz udziau kapitau zagranicznego ulokowanego w wojewdztwie podlaskim w cakowitej wartoci tego kapitau w Polsce. W celu operacyjnym 2.1. Aktywno podlaskich przedsibiorstw na rynku ponadregionalnym zaoono realizacj: promocji gospodarczej regionu, inicjatyw sprzyjajcych nawizywaniu kontaktw gospodarczych oraz wspierania obecnoci podlaskich przedsibiorstw na rynkach zewntrznych. W celu operacyjnym 2.2. Poprawa atrakcyjnoci inwestycyjnej wojewdztwa gwne kierunki interwencji stanowi: aktywno informacyjno-promocyjna ukierunkowana na inwestorw (aktywne pozyskiwanie inwestorw) oraz poprawa dostpnoci terenw inwestycyjnych. W celu operacyjnym 2.3. Rozwj partnerskiej wsppracy transgranicznej zwraca si uwag na zwikszenie wsppracy samorzdw, szczeglnie w zakresie wsplnego planowania strategicznego i przestrzennego, realizacji wsplnych projektw, wykorzystywania potencjaw przedsibiorczoci po obu stronach granic, wykorzystania dowiadcze orodkw naukowych regionu, uatwie w przekraczaniu granicy, budowy infrastruktury technicznej zapewniajcej spjno obszarw przygranicznych, budowy kluczowych szlakw komunikacyjnych zapewniajcych dostpno transportow regionw w ujciu midzynarodowym, wspierania rozwoju transgranicznych kontaktw spoeczno-gospodarczych, wykorzystania potencjau instytucji kultury oraz organizacji pozarzdowych. Przewidziano tu nastpujce kierunki interwencji: popraw przepustowoci i zwikszanie sieci przej granicznych, dziaania w zakresie uatwie w przekraczaniu granicy, tworzenie powiza formalnych i nieformalnych oraz sieci wsppracy, ochron i efektywne wykorzystanie wsplnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego obszaru pogranicza. W celu operacyjnym 2.4. Rozwj partnerskiej wsppracy midzyregionalnej zakada si wspprac z wojewdztwami makroregionu polski wschodniej, w tym rozwj ponadregionalnych produktw i wspprac w zakresie rozwizywania wsplnych problemw. W celu operacyjnym 2.5. Podniesienie zewntrznej i wewntrznej dostpnoci komunikacyjnej regionu istotnym kierunkiem interwencji ma by poprawa zewntrznej dostpnoci transportowej regionu.
22
W strategii przyjto take podzia na Obszary Strategicznej Interwencji. Jednym z nich s obszary przygraniczne, ktre zostay wyrnione w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 20102020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (KSRR) i obejmuj 8 powiatw oraz dwa miasta na prawach powiatu. Dziaania na tym obszarze maj by ukierunkowane na przezwycianie niedogodnoci pooenia gmin w strefie granicy zewntrznej Unii Europejskiej. Poza dziaaniami wskazanymi w KSRR przewiduje si tu pobudzanie wszelkich form kooperacji midzy podmiotami wojewdztwa podlaskiego a podmiotami krajw ssiadujcych szczeglnie w zakresie wsppracy naukowej, edukacyjnej i kulturalnej.
1.3. Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

1.3.1. Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego W tym miejscu omwione zostan wybrane przykady wsppracy transgranicznej oraz dyplomacji samorzdowej i obywatelskiej prowadzone przez podmioty wywodzce si z wojewdztwa podlaskiego. Wadze regionalne s w obecnym modelu kierowania Uni Europejsk podstawowymi podmiotami zobowizanymi do prowadzenia wsppracy transgranicznej. Model wielopoziomowego wsprzdzenia (ang. multi-level governance) obejmuje trzy poziomy zarzdzania: ponadnarodowy, narodowy i regionalny45. Poprzez delegowanie funkcji rzdzenia na poziom najniszy regionalny (w tym lokalny) umoliwia si do elastyczne dziaania na rzecz integracji europejskiej. Model ten obejmuje zasady dobrego rzdzenia (ang. good governance), takie jak partnerstwo, odpowiedzialno i transparentno dziaa. Wojewdztwo zarwno kreuje rozwj gospodarczy i przestrzenny na swoim terytorium, jak te jest podstawowym poziomem absorpcji rodkw pomocowych z UE, w tym realizacji projektw transgranicznych. Urzdy marszakowskie wspdziaaj z partnerami zagranicznymi, zawieraj porozumienia z ich wadzami samorzdowymi, inicjuj dziaania i zlecaj ich przeprowadzenie organizacjom pozarzdowym i gospodarczym. Urzdy te nadzoruj take dziaania prowadzone z wasnej inicjatywy, m.in. przez izby gospodarcze i agencje rozwoju regionalnego46. Wsppraca zagraniczna wojewdztw jest regulowana przez art. 172 pkt. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 7577 art. 18 pkt 13 i 14 i art. 41 pkt 5 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa. Przepisy te zobowizuj wojewdztwa do prowadzenia tej wsppracy zgodnie z prawem wewntrznym, polityk zagraniczn pastwa, jego zobowizaniami midzynarodowymi oraz wycznie w granicach zada i kompetencji wojewdztwa. Zakres i kierunki wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego wyznacza uchwaa przyjta w 2006 roku. Zgodnie z ni wsppraca ma suy do kreowania harmonijnego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i spoeczno-politycznego regionu oraz ze wzgldu na pooenie geograficzne i potencja spoeczno-gospodarczy umacniania jego pozycji zarwno w Polsce i wrd regionw Unii Europejskiej, jak i na wiecie47. W dokumencie przyjto osiem celw wsppracy zagranicznej wojewdztwa podlaskiego. S to: (1) rozwijanie dobrossiedzkich stosunkw i partnerska wsppraca z pastwami graniczcymi z wojewdztwem podlaskim (Litwa, Biaoru) w celu harmonijnego rozwoju obszarw przygranicznych; (2) wykorzystywanie dowiadcze UE w zakresie rozwoju obszarw wiejskich, restrukturyzacji i unowoczeniania produkcji rolnej oraz tworzenia pozarolniczych rde zarobkowania ludnoci wiejskiej; (3) realizacja przedsiwzi i wsplnych projektw z wykorzystaniem funduszy europejskich i rodkw partnerw zagranicznych oraz wspieranie projektw realizowanych przez podmioty z obszaru wojewdztwa podlaskiego finansowanych ze rodkw UE;
45 Por. E. Szadkowska, Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010, s. 62. 46 Ibidem, s. 64. 47 Uchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 2006 w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego, s. 1, www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/75329163-5284-4087-9125-02A043187E67/0/PriorytetyWsp%C3%B3l pracyZagranicznej.doc [10.10.2013]. www.soclab.org.pl
23
(4) zblianie spoecznoci lokalnych wojewdztwa podlaskiego i zagranicznych regionw partnerskich poprzez wspieranie wymiany gospodarczej, spoecznej, kulturalnej, turystycznej, sportowej, owiatowej i naukowej; (5) wspieranie dziaa samorzdw lokalnych oraz instytucji pozarzdowych w nawizywaniu partnerskich wizi w ramach wsppracy midzyregionalnej oraz inicjowanie wymiany dowiadcze z zakresu funkcjonowania demokracji lokalnej; (6) promowanie regionu poza granicami kraju poprzez udzia w przedsiwziciach targowo-wystawienniczych i proinwestycyjnych oraz poprzez dziaalno Regionalnego Biura Wojewdztwa Podlaskiego w Brukseli; (7) wzmacnianie roli wojewdztwa podlaskiego na mapie Polski i Europy poprzez aktywne uczestnictwo w organizacjach midzynarodowych i wczanie si w inicjatywy ponadregionalne oraz udzia w pracach midzyrzdowych komisji ds. wsppracy transgranicznej i regionalnej z krajami objtymi priorytetami wsppracy zagranicznej; (8) utrzymywanie i rozwijanie kontaktw sucych wzmacnianiu wizi i pielgnowaniu tosamoci narodowej w rodowiskach polonijnych. Wyrniono cztery kierunki wsppracy zagranicznej: (1) kontynuowanie wsppracy z regionami przygranicznymi Litwy i Biaorusi, ze szczeglnym uwzgldnieniem regionw zrzeszonych w euroregionach Niemen i Puszcza Biaowieska; (2) aktywizacja wsppracy z regionami pastw ssiadujcych z Polsk, tj. Federacji Rosyjskiej, Ukrainy, Niemiec, Czech, Sowacji oraz Pastw Batyckich; (3) inicjowanie i pogbianie wsppracy z innymi regionami pastw czonkowskich Unii Europejskiej; (4) podejmowanie wspdziaania i inicjatyw z partnerami z innych obszarw geograficznych, ktrych propozycje i dowiadczenia sprzyja bd realizacji priorytetw wsppracy zagranicznej i strategii rozwoju wojewdztwa. Ponadto zaoono kontynuacj wsppracy na mocy podpisanych porozumie i deklaracji z nastpujcymi regionami: Bolzano, Trydent i Lombardia (Wochy), Hame (Finlandia), Sane-et-Loire (Francja), Obwodem Grodzieskim (Biaoru), i Autonomiczn Republik Krym (Ukraina). Wskazano take na wspprac z Landem Brandenburgii (Niemcy), Regionem Vrmland (Szwecja) oraz Obwodami Kurskim i Kaliningradzkim (Federacja Rosyjska). Dokument okrela czonkostwo i udzia przedstawicieli wojewdztwa podlaskiego w pracach nastpujcych podmiotw: Konferencja Peryferyjnych Morskich Regionw Europy (CPMR), Komitet Regionw Unii Europejskiej (COR), Kongres Wadz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy (CLARE), Stowarzyszenie Europejskich Regionw Granicznych (SERG), Konferencja Wsppracy Subregionalnej Pastw Morza Batyckiego (BSSSC), Zgromadzenie Regionw Europy (AER), Rad Gmin i Regionw Europy (CEMR), Sie Wschodnich Regionw Granicznych (NEEBOR) oraz z euroregionalnymi zwizkami transgranicznymi Niemen i Puszcza Biaowieska. Naley take zwrci uwag na udzia wojewdztwa w realizacji programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej na lata 2007201348. Obejmuje ona trzy typy programw operacyjnych: (1) wsppraca transgraniczna: programy na granicy polsko-niemieckiej (z udziaem Meklemburgii, Brandenburgii i Saksonii), PolskaRepublika Czeska, PolskaSowacja, PolskaLitwa, PolskaSzwecjaDaniaLitwaNiemcy; oraz na granicach zewntrznych UE wsppraca transgraniczna z krajami partnerskimi w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej LitwaPolskaRosja 20072013 oraz Programu Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013; (2) wsppraca transnarodowa: Program dla Europy rodkowej, Region Morza Batyckiego; (3) program wsppracy midzyregionalnej INTERREG IVC. W tym miejscu omwione zostan tylko wybrane wnioski co do realizacji programu INTERREG IVC i programw wsppracy na granicach zewntrznych UE. Program INTERREG IVC obejmuje cae terytorium Unii Europejskiej oraz Norwegi i Szwajcari49. W jego ramach wspierane s dziaania na rzecz poprawy efektywnoci polityki regionalnej przez promowanie innowacyjnoci i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochron rodowiska i zapobieganie zagroeniom. Obejmuje interwencje poprzez: (1) inicjatywy regionalne ukierunkowane na wymian dowiadcze w okrelonym obszarze polityki w celu rozpoznania dziaa optymalnych oraz opracowania nowych
48 Europejska Wsppraca Terytorialna 20072013, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejska_wspolpraca_terytorialna/ [10.10.2013]. 49 Program Wsppracy Midzyregionalnej INTERREG IVC, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Wspolpracamiedzyregionalna.aspx [10.10.2013].
24
narzdzi i metod wdraania; (2) projekty zwizane z kapitalizacj, czyli wykorzystaniem rezultatw ju zrealizowanych przedsiwzi. Beneficjentami programu mog by instytucje publiczne i podmioty prawa publicznego, takie jak: wadze regionalne i lokalne, instytucje publiczne i jednostki organizacyjne, agencje rozwoju regionalnego, uczelnie wysze, instytuty naukowo-badawcze, parki technologiczne, inkubatory przedsibiorczoci, centra innowacyjnoci, organizacje turystyczne i suby ratownicze. W programie INTERREG IVC podmioty z Polski bray udzia w 99 projektach i obejmoway cznie 121 polskich partnerw, przy czym aden z tych podmiotw nie pochodzi z wojewdztwa podlaskiego50. W nowej perspektywie finansowej na lata 20142020 Europejska Wsppraca Terytorialna ma by prowadzona z udziaem Polski w ramach Programu Region Morza Batyckiego, Programu dla Europy rodkowej oraz INTERREG Europa51. Ten ostatni program bdzie ukierunkowany na wsplne: badania naukowe, rozwj technologiczny i innowacje; podnoszenie konkurencyjnoci mikro, maych i rednich przedsibiorstw; wspieranie przejcia na gospodark niskoemisyjn we wszystkich sektorach oraz ochron rodowiska naturalnego i wspieranie efektywnoci wykorzystania zasobw. Programy Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa ukierunkowane na wspprac pomidzy Uni Europejsk a pastwami partnerskimi spoza UE, w ktrych uczestniczy Polska, to Program Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013 oraz Program Wsppracy Transgranicznej LitwaPolskaRosja 2007201352. Ich gwne obszary wsparcia stanowi: promowanie dialogu politycznego i reform; wzmocnienie instytucji krajowych i innych instytucji odpowiedzialnych za przygotowanie i efektywne wdraanie polityk; promowanie ochrony rodowiska i dobrego zarzdzania zasobami naturalnymi; wspieranie polityk zmierzajcych do redukcji ubstwa; wspieranie polityk promujcych rozwj spoeczny, rwno kobiet i mczyzn, zatrudnienia i ochrony socjalnej; wspieranie wsppracy transgranicznej oraz promowanie zrwnowaonego rozwoju ekonomicznego, spoecznego i rodowiskowego w regionach przygranicznych; wspieranie polityk promujcych zdrowie, edukacj i szkolenia; promowanie i ochrona praw czowieka jako fundamentalnych wolnoci i wspieranie procesu demokratyzacji; zapewnienie sprawnie dziaajcego i bezpiecznego systemu zarzdzania granicami; promowanie wsppracy w dziedzinach sprawiedliwoci, spraw wewntrznych, prewencji i walki z terroryzmem oraz zorganizowan przestpczoci; promowanie udziau Wsplnot w dziaaniach dotyczcych bada i innowacji; promowanie wsppracy pomidzy pastwami czonkowskimi i krajami partnerskimi w dziedzinie szkolnictwa wyszego, wymiany nauczycieli, naukowcw i studentw; promowanie dialogu midzy kulturami i kontaktami midzyludzkich. Beneficjentami tych programw mog by wadze lokalne i regionalne, organizacje pozarzdowe, instytucje edukacyjne i instytucje kultury. W tym miejscu wskazane zostan projekty realizowane w ramach Programu Wsppracy Transgranicznej LitwaPolskaRosja 20072013 z udziaem podmiotw z wojewdztwa podlaskiego53. S to trzy projekty: (1) Towarzystwo Amicus we wsppracy z Podlask Regionaln Organizacj Turystyczn, Wojewdztwem Podlaskim (Polska), Centrum Informacji Turystycznej i Biznesowej w Druskiennikach (Litwa), Pastwow Autonomiczn Instytucj Regionalne Centrum Informacji Turystycznej Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja) wdraa do koca 2014 roku projekt Transgraniczny wymiar turystyki. Jego celem jest rozwj wsppracy pomidzy jednostkami informacji turystycznej poprzez wsparcie rozwoju pracownikw centrw i punktw informacji turystycznej, uczestnictwo w szkoleniach oraz wizytach studyjnych oraz rozwj turystyki poznawczej oraz turystyki dziedzictwa kulturowego, take dziki wsplnym publikacjom oraz udziaowi w targach turystycznych. (2) Z inicjatywy Samodzielnego Publicznego Zakadu Opieki Zdrowotnej Wojewdzki Szpital Zespolony w Biaymstoku im. J. niadeckiego wdraany jest projekt Rozwj wsppracy drog do poprawy stanu ochrony zdrowia spoecznoci litewsko-polsko-rosyjskiego obszaru przygranicznego. Partnerami
50 INTERREG IVC 20072013. udzia polskich partnerw, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/IR4C_polscy_partnerzy.pdf [15.10.2013]. 51 Europejska Wsppraca Terytorialna w latach 20142020, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/EWT_2014_2020.pdf [15.10.2013]. 52 Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejski_instrument_partnerstwa_sasiedztwa/ [10.10.2013]. 53 Lista podpisanych umw grantowych, LithuaniaPolandRussia ENPI Cross-border Cooperation Programme 20072013, www.lt-pl-ru.eu/ pl,11 [10.10.2013]. www.soclab.org.pl
25
dziaa s tu: Szpital Publiczny w Mariampolu (Litwa), Miejska Instytucja ds. Zdrowia Szpital Centralnego Dystryktu w Czerniahowsku (Rosja), Szpital Wojewdzki im. Ludwika Rydygiera w Suwakach (Polska), Szpital Publiczny w Taurogach (Litwa), Pastwowa Instytucja ds. Zdrowia Regionu Kaliningradzkiego Szpital Miejski w Sowietsku (Rosja). Projekt dotyczy stworzenia nowych standardw wsppracy midzy polskimi, litewskimi i rosyjskimi lekarzami, co pozwoli na rozwj telemedycyny jako efektywnego narzdzia diagnostyki pacjentw z obszaru przygranicznego. (3) Fundacja Pogranicze zainicjowaa projekt Atlantyda pogranicza transgraniczny szlak kulturowy realizowany wraz z Muzeum Regionalnym w Kedainiai (Litwa), Regionaln Organizacj Pisarzy w Obwodzie Kaliningradzkim (Rosja) oraz Orodkiem Pogranicze sztuk, kultur, narodw (Polska). Celem projektu jest rozwj wsppracy pomidzy regionami i dobrossiedzkich relacji oraz opracowanie m.in. Kulturowego szlaku Atlantydy pogranicza, Przewodnika transgranicznego szlaku Atlantydy pogranicza: KrasnogrudaSejny, Kedainiai, Kaliningrad, cyfrowego zbioru 23 ksiek oraz innych materiaw. Inicjatywy te dotycz zatem gwnie wsppracy kulturalnej i turystycznej ze znacznym udziaem podmiotw pozarzdowych. W Programie Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013 z inicjatywy podmiotw z wojewdztwa podlaskiego realizowanych jest 16 projektw54. Wrd projektw strategicznych znajduje si Budowa infrastruktury drogowego przejcia granicznego PoowcePieszczatka Etap III (granica polsko-biaoruska) powiat hajnowski RPobwd brzeski RB. Wrd projektw wybranych drog konkursow znajduj si: Biaostockie Centrum Onkologii Rozwj wsppracy w celu poprawy diagnostyki histopatologicznej nowotworw piersi i jelita grubego na przygranicznych terenach Polski i Biaorusi; Biblioteka Publiczna w Suwakach Multicenter interactive centres for science and technology in Suwaki and Hrodna; gmina Hajnwka Rozbudowa transgranicznego systemu oczyszczania ciekw w zlewni rzeki Bug; gmina Paska Rozwj infrastruktury transportowej wok Kanau Augustowskiego; gmina Suwaki WsppracaAktywnoPrzyszo budowa infrastruktury sportowej z zapleczem socjalnym; Podlaskie Stowarzyszenie Kultury Fizycznej i Sportu Stworzenie Transgranicznego Centrum Wolontariatu Straak na rzecz poprawy bezpieczestwa przeciwpoarowego; powiat Hajnwka Modernizacja infrastruktury dydaktycznej dla wsppracy polsko-biaoruskiej na rzecz osb niepenosprawnych; powiat moniecki Providing valuable areas of tourism and economy to improve the quality of roads bordering the Polish-Belarusian; Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej w Hajnwce Development of transborder cooperation in the scope of prophylaxis, diagnosis and treatment of diseases transmitted by ticks in the regions of their endemic occurrence in the Polish-Belarusian borderland; Samodzielny Publiczny Zakad Opieki Zdrowotnej w Bielsku Podlaskim Rozwj wsppracy transgranicznej w celu poprawy warunkw zdrowia publicznego w powiecie bielskim i rejonie lubomelskim poprzez programy zwizane z promocj zdrowia i profilaktyki w zakresie chorb nowotworowych i grulicy; Specjalistyczny Zakad Opieki Zdrowotnej Grulicy i Chorb Puc w Biaymstoku Rozwj wsppracy instytucji medycznych polsko-biaoruskiego przygranicza w obszarze immunoterapii grulicy narzdw oddechowych; Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna Komunikacja bez granic tworzenie transgranicznej sieci informacyjno-turystycznej; Szpital Wojewdzki im. dr. Ludwika Rydygiera w Suwakach Development of co-operation of medical institutions of Poland and Belarus in order to improve the quality of oncology diagnosis and organization of help in emergency cases;
54 Program Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013: Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-by-ua.eu/pl,5 [10.10.2013].
26
Urzd Miasta Hajnwka An integrated project of support for tourism sector of Polish-Belarusian borderland; Wojewdzki Szpital Zespolony im. Jdrzeja niadeckiego w Biaymstoku Rozwj wsppracy w celu poprawy bezpieczestwa zdrowotnego mieszkacw polsko-biaoruskiego obszaru przygranicza. Wyranie widoczna jest tu wsppraca o charakterze infrastrukturalnym i naukowym inicjowana przez podmioty samorzdowe. 1.3.2. Podlaski Urzd Wojewdzki Zgodnie z Ustaw z dnia 15 wrzenia 2000 roku o przystpowaniu jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych (Dz. U. Nr 91 z dnia 28 padziernika 2000 roku, poz. 1009 z pn. zm.) Wojewoda opiniuje a nastpnie przekazuje ministrowi waciwemu do spraw zagranicznych projekty uchwa jednostek samorzdu terytorialnego o przystpieniu do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych55. Ponadto Wojewoda Podlaski prowadzi samodzieln wspprac z partnerami zagranicznymi w zakresie realizacji swoich kompetencji56. Urzd wsppracuje od 2001 roku z Litw regionem Marijampole oraz od 2002 roku z regionem Kowieskim. Wojewoda podpisa list intencyjny o wsppracy z Wojewod Grodzieskim (Biaoru) w 2001 roku, z Gubernatorem Obwodu Kaliningradzkiego (Rosja) w 2003 roku oraz Wojewod Viljandimaa (Estonia) w 2004 roku. Podlaski Urzd Wojewdzki prowadzi take wspprac przygraniczn z Litw i Biaorusi57. W pierwszym przypadku jest prowadzona w ramach Grupy Roboczej ds. wsppracy przygranicznej, dziaajcej w Polsko-Litewskiej Komisji Midzyrzdowej ds. Wsppracy Transgranicznej. Grupa ta dy do pogbiania wsppracy w zakresie zwalczania i zapobiegania sytuacjom nadzwyczajnym, ktre mog zaistnie w przygranicznych rejonach Polski i Litwy. S to w szczeglnoci: przeciwdziaanie katastrofom i klskom ywioowym oraz likwidacja ich skutkw, ochrona ludnoci w warunkach sytuacji nadzwyczajnych, wsppraca sub ratowniczych i porzdkowych, przeciwdziaanie degradacji rodowiska, monitorowanie czystoci i jakoci wd granicznych, usprawnienie procedur kontroli granicznej, wsppraca sub w zakresie ochrony sanitarnej, weterynaryjnej i fitosanitarnej, rozwj bezporedniej wsppracy w dziedzinie rolnictwa, sprzyjanie rozwojowi przedsibiorczoci, wsppraca z euroregionem Niemen. Wsppraca z Biaorusi prowadzona jest w Podkomisji ds. wsppracy przygranicznej, dziaajcej w ramach Polsko-Biaoruskiej Midzyrzdowej Komisji Koordynacyjnej ds. Wsppracy Transgranicznej. Tu dziaania obejmuj: zapobieganie i likwidacj katastrof, klsk ywioowych i innych nadzwyczajnych sytuacji w przygranicznych rejonach Polski i Biaorusi, zapewnienie ochrony ludnoci oraz terytorium obu Pastw przed katastrofami, klskami ywioowymi oraz innymi sytuacjami nadzwyczajnymi, zapobieganie katastrofom, klskom ywioowym i innym sytuacjom nadzwyczajnym oraz likwidacj ich skutkw, wspprac sub porzdkowych i ratowniczych, w tym take dziaajcych w ramach organizacji modzieowych i spoecznych formacji ratownictwa przeciwpoarowego, przeciwdziaanie degradacji rodowiska naturalnego, w tym rwnie z tytuu skadowania i magazynowania odpadw niebezpiecznych w rejonach przygranicznych, wspdziaanie w dziedzinie bezpieczestwa przemysowego, przewozu niebezpiecznych materiaw, zabezpieczenia ludnoci przed promieniowaniem radioaktywnym, monitorowania oraz oceny czystoci, jakoci i iloci wd granicznych.
55 Przystpowanie jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Przyst%C4%99powwnie+jst+do+zrzesze%C5%84.htm [10.10.2013]. 56 Porozumienia i listy intencyjne zawarte w ramach wsppracy z partnerami zagranicznymi, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok. uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+mi%C4%99dzyregionalna.htm [10.10.2013]. 57 Wsppraca przygraniczna, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B 3%C5%82praca+przygraniczna.htm [10.10.2013]. www.soclab.org.pl
27
1.3.3. Instytucje kultury Dziaalno w zakresie wsppracy midzynarodowej w obszarze kultury w regionie prowadz przede wszystkim podmioty zorganizowane przez wojewdztwo podlaskie. S to: Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki, Teatr Dramatyczny w Biaymstoku, Teatr Wierszalin w Supralu, Muzeum Podlaskie w Biaymstoku, Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu, Orodek Pogranicze w Sejnach, Ksinica Podlaska oraz Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku. W tym miejscu poda mona wybrane przykady wsppracy midzynarodowej. Ksinica Podlaska im. ukasza Grnickiego w Biaymstoku rozwija wspprac z bibliotekami zagranicznymi, zwaszcza z Bibliotek im. Wrblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie oraz z Obwodow Bibliotek Naukow im. J. Karskiego w Grodnie w zakresie m.in. wymiany i udostpniania zbiorw. Teatr Wierszalin z siedzib w Supralu od zaoenia w 1991 roku zdoby wiele prestiowych nagrd midzynarodowych i wyrnie Ministra Spraw Zagranicznych za swoje projekty artystyczne. Orodek Pogranicze sztuk, kultur, narodw z siedzib w Sejnach, powoany w 1991 roku, prowadzi m.in. Pracowni Centrum Dokumentacji Kultur Pogranicza obejmujc dziea z Europy rodkowo-Wschodniej i krajw nadbatyckich, co roku organizuje te warsztaty z udziaem animatorw kultury i artystw z zagranicy. Orodek wsppracuje z niezalen Fundacj Pogranicze oraz prowadzi Midzynarodowe Centrum Dialogu w Krasnogrudzie, przy granicy polsko-litewskiej. Wojewdzki Orodek Animacji Kultury w Biaymstoku od 2008 roku co roku organizuje Podlask Oktaw Kultur, Midzynarodowy Festiwal Muzyki, Sztuki i Folkloru. Celem wydarzenia jest promocja kultury i dorobku artystycznego zespow z Polski, krajw Europy Wschodniej, jak rwnie zespow tworzonych przez zamieszkaych na Podlasiu Litwinw, Romw, Ukraicw, ydw, Tatarw, Rosjan, i Biaorusinw. Od 2012 roku w zwizku z otwarciem nowego gmachu najwiksz instytucj artystyczn w wojewdztwie jest Opera i Filharmonia Podlaska Europejskie Centrum Sztuki. Instytucja zainicjowaa festiwale realizowane ze szczeglnym udziaem artystw z krajw wschodnich (Festiwal filmowy Camera!Ta, Halfway Festiwal oraz Festiwal im. Jana Tarasiewicza). Szczeglnie istotnym w omawianym kontekcie jest zainicjowany w 2013 roku projekt Wizy za bilety58. Wraz z Podlask Izb Celn instytucja umoliwia dostp do wiz biaoruskim turystom odwiedzajcym Biaystok. Biaorusini, wykupujc pakiet przygotowany przez biaostockie biura podry, pocztkowo mieli otrzymywa za darmo wiz. Pakiet obejmuje: bilet do opery, noclegi z wyywieniem, zwiedzanie miasta z przewodnikiem, czas na zakupy w biaostockich galeriach i bazarach. Od czerwca 2013 roku wiz kulturaln turyci powyej 25. roku ycia musz wykupi zgodnie z przepisami Wsplnotowego Kodeksu Wizowego59. Projekt ma zosta jednak rozszerzony na ofert kulturaln innych polskich instytucji, ktre podpisz stosowne umowy z biurami turystycznymi. Wedug danych Opery i Filharmonii Podlaskiej w okresie od marca do czerwca 2013 roku z oferty opery skorzystao okoo 4,5 tys. Biaorusinw, a kolejnych okoo 20 tysicy zrobio rezerwacje na spektakle i koncerty do koca roku. Z diagnozy partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim przeprowadzonej w 2012 roku wynika, e Biaystok jako stolica wojewdztwa stanowi siedzib gwnych instytucji kultury w regionie, a w konsekwencji koncentruje gwne wydarzenia o charakterze midzynarodowym, instytucje kulturalne rangi midzynarodowej, muzea, biblioteki, teatry oraz wystawy60. Ponadto zauwaa si nastpujce przykady wsppracy zagranicznej: organizacja wystaw i wernisay uznanych twrcw z kraju i ze wiata w Galerii Arsena, np. projekt Podr na Wschd; zapraszanie podlaskich artystw i dziaaczy kultury do udziau w duych przedsiwziciach kulturalnych w Polsce, np. Krzysztofa Czyewskiego do realizacji projektu Europejska Stolica Kultury we Wrocawiu; organizacja midzynarodowego festiwalu teatralnego Biaysztuk; wsppraca Biaostockiego Teatru Lalek z uznanymi reyserami z kraju i ze wiata; wystawianie spektakli teatru Wierszalin w kraju i na wiecie; konsultacje w sprawie realizacji teatralnych
58 Wizy za bilety propozycja opery dla biaoruskich melomanw, Wrota Podlasia, 6.03.2013, www.wrotapodlasia.pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/_Wizy_z_bilety_propozycja_opery_dla_bialoruskich_melomanow.htm [10.10.2013]. 59 Biaorusini bd musieli zapaci za wiz kulturaln. Opera to odczuje, Gazeta Wyborcza, 07.06.2013, http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1, 35241,14059610,Bialorusini_beda_musieli_zaplacic_za_wize_kulturalna_.html [10.10.2013]. 60 J. Poleszczuk, K. Sztop-Rutkowska, . Kiszkiel, A. Klimczuk, R.J. Mejsak, K. Winiecka, Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim, Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wgierki, Fundacja SocLab, Biaystok 2012, s. 830.
28
festiwali objazdowych ze Stowarzyszeniem Wertep na obszarze Polski61. Istotne problemy stanowi brak wypracowanych i opisanych modeli wspzarzdzania kultur oraz bardzo oglna strategia polityki kulturalnej. 1.3.4. Uczelnie wysze W wojewdztwie podlaskim dziaa pi uczelni publicznych i trzynacie niepublicznych. Do tych pierwszych nale: Uniwersytet w Biaymstoku, Politechnika Biaostocka, Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, Pastwowa Wysza Szkoa Informatyki i Przedsibiorczoci w omy oraz Pastwowa Wysza Szkoa Zawodowa w Suwakach. Uczelnie niepubliczne to: Wysza Szkoa Administracji Publicznej w Biaymstoku, Wysza Szkoa Menederska w Biaymstoku, Wysza Szkoa Ekonomiczna w Biaymstoku, Niepastwowa Wysza Szkoa Pedagogiczna w Biaymstoku, Wysza Szkoa Medyczna w Biaymstoku, Wysza Szkoa Matematyki i Informatyki Uytkowej w Biaymstoku, Wysza Szkoa Finansw i Zarzdzania w Biaymstoku, Wysza Szkoa Agrobiznesu w omy, Wysza Szkoa Zarzdzania i Przedsibiorczoci im. Bogdana Jaskiego w omy, Nadbuaska Szkoa Wysza w Siemiatyczach, Wysza Szkoa Wychowania Fizycznego i Turystyki w Biaymstoku, Wysza Szkoa Suwalsko-Mazurska im. Papiea Jana Pawa II w Suwakach oraz Wysza Szkoa Suby Spoecznej im. ks. Franciszka Blachnickiego w Suwakach. W tym miejscu wskazane zostan tylko wybrane przykady wsppracy zagranicznej. Uniwersytet w Biaymstoku posiada 58 partnerw zagranicznych62, w tym 15 z Biaorusi, 13 z Rosji, 7 z Ukrainy, 5 ze Stanw Zjednoczonych, 4 z Litwy i 2 z otwy. Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku wsppracuje z 18 orodkami naukowymi, w tym 4 s z Biaorusi, po 3 z Niemiec i Ukrainy oraz 2 z Litwy63. Politechnika Biaostocka posiada 61 partnerw zagranicznych64. Najwicej (11) pochodzi z Rosji, po 9 z Biaorusi i Ukrainy, 4 ze Stanw Zjednoczonych oraz po 3 z Francji i Litwy. Najwiksza niepubliczna uczelnia w regionie Wysza Szkoa Administracji Publicznej w Biaymstoku wsppracuje z 18 uczelniami65. W padzierniku 2013 roku z inicjatywy Uniwersytetu w Biaymstoku powoana do ycia zostaa Sie Uniwersytetw Pogranicza66. Jest to konsorcjum dziewiciu uczelni z Polski, Litwy, Biaorusi, Ukrainy i Rosji, ktre ma umoliwia wspprac naukow i dydaktyczn zrzeszonych uczelni. Partnerstwo ma polega m.in. na wsplnym aplikowaniu o midzynarodowe granty i realizacji projektw naukowych, wymianie usug badawczych i wdroeniowych oraz korzystaniu z infrastruktury i aparatury w ramach wsplnych przedsiwzi, stworzeniu wsplnej oferty dydaktycznej w ramach studiw midzynarodowych, gdzie cz programu studiw bdzie mona odbywa na partnerskich uczelniach i zakoczy na przykad wsplnym dyplomem. Konsorcjum ma take powoa stosownych penomocnikw ds. wsppracy, wytypowa wydziay do programu Erasmus Plus, uruchomi wspln stron internetow oraz opracowa koncepcj czasopisma o zasigu midzynarodowym. 1.3.5. Organizacje pozarzdowe Organizacje pozarzdowe stanowi podmioty nienalece do sektora publicznego i komercyjnego. Jednoczenie nie s podmiotami, ktrych dziaalno jest ukierunkowana na generowanie zysku ekonomicznego. Podmioty trzeciego sektora w Polsce to stowarzyszenia i fundacje zaoone przez obywateli do realizacji interesw publicznych. Z perspektywy prawa midzynarodowego formy tych organizacji s zrnicowane w zalenoci od kraju pochodzenia. Jednoczenie podmioty te ulegaj umidzynarodowieniu w odpowiedzi na globalizacj i instytucjonalizacj procedur midzynarodowych. Procesy te nastpuj poprzez: bezporednie przyznanie podmiotom trzeciego sektora praw i obowizkw midzynarodowych (m.in. wobec Midzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzya); dopuszczenie do s61 Ibidem, s. 4243. 62 Wykaz umw o bezporedniej wsppracy z partnerami zagranicznymi, Uniwersytet w Biaymstoku, http://uwb.edu.pl/uniwersytet. php?p=721 [10.10.2013]. 63 Wykaz midzynarodowych umw o wsppracy zawartych przez Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, www.umb.edu.pl/wspolpraca_miedzynarodowa [10.10.2013]. 64 Umowy midzynarodowe, Politechnika Biaostocka, http://wspolpraca-miedzynarodowa.pb.edu.pl/naukowe-umowy-miedzynarodowe/ [10.10.2013]. 65 Partnerzy, Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa Staszica w Biaymstoku, www.wsap.edu.pl/wsap/w/partnerzy,zakladka/ [10.10.2013]. 66 Powstaa Sie Uniwersytetw Pogranicza, PAP Nauka w Polsce 12.10.2013, www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news,397558,powstala-siec-uniwersytetow-pogranicza.html [12.10.2013]. www.soclab.org.pl
29
dw midzynarodowych (np. moliwo wnoszenia skarg sdowych i pozasdowych do Europejskiego Trybunau Praw Czowieka czy Komisji Europejskiej); a take poprzez dziaalno operacyjn o skutkach midzynarodowych (np. zasig oddziaywania Greenpeace, Amnesty International)67. Wsppraca transgraniczna jest podstawowym mechanizmem umidzynarodowienia organizacji pozarzdowych na terenach przygranicznych. Podmioty te jako wnioskodawcy projektw w programach transgranicznych cechuj si: zorientowaniem na realizacj potrzeby rozwizania pewnego problemu spoecznego; ukierunkowaniem dziaa na generowanie korzyci dla beneficjentw; utrzymywaniem dobrego kontaktu ze rodowiskiem, na rzecz ktrego podejmuj dziaania, dobr orientacj w potrzebach i problemach oraz moliwociach ich rozwizania; du innowacyjnoci w dziaaniu; efektywnym wydawaniem pienidzy68. Jednoczenie zauwaa si szereg barier, na ktre napotykaj organizacje pozarzdowe, biorc udzia w projektach transgranicznych69. Do najpowaniejszych zaliczy mona: (1) niedostateczn wiedz o programach umoliwiajcych wspprac transgraniczn, bariery w podjciu i realizacji wsppracy z partnerami z zagranicy; (2) lk przed wykazaniem dowiadczenia i potencjau do realizacji takich projektw; (3) bdy zwizane z wypenianiem wniosku brak profesjonalistw o odpowiedniej wiedzy administracyjnej, finansowej i organizacyjnej, bdy formalno-techniczne (np. niedostarczenie wszystkich zacznikw, braku podpisw), merytoryczne (niezgodno wniosku z zaoeniami programu i jego dziaaniami, nieprawidowy dobr beneficjentw, nieprawidowo sporzdzony budet projektu itp.); (4) brak rodkw na wymagany wkad wasny, ktry niejako gwarantuje pynno finansow organizacji. W publikacji Polska wsppraca rozwojowa opracowanej z inspiracji Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2013 roku zwraca si rwnie uwag na potrzeb budowania mechanizmw pozwalajcych na przejcie Polski ze statusu odbiorcy do dawcy pomocy midzynarodowej70. Istotnym wyzwaniem jest stworzenie systemu dziaa midzynarodowych, ktry umoliwi dugofalowe podejcie do pomocy rozwojowej. Jego koncepcja opiera si na midzysektorowej wsppracy podmiotw rnego typu poprzez stymulowanie dziaa na rzecz godzenia ich wsplnych interesw oraz niwelowanie stereotypw i uprzedze. Wyzwaniem jest take upowszechnianie jzyka pomocy rozwojowej wrd organizacji. Ministerstwo Spraw Zagranicznych wsppracuje z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji zada obejmujcych nastpujce dziedziny: wspprac rozwojow, wspprac z Poloni i Polakami za granic, dyplomacj publiczn i kulturaln, informowanie o problematyce integracji europejskiej i czonkostwie Polski w Unii Europejskiej oraz w ramach obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej71. Ministerstwo udziela pomocy organizacjom pozarzdowym i samorzdom w formie wsparcia: merytorycznego (udzia ekspertw, organizacja spotka informacyjno-konsultacyjnych, udostpnianie danych, analiz i publikacji), organizacyjno-technicznego (wsporganizacja przedsiwzi, zapewnianie wybranych elementw zaplecza do organizacji przedsiwzi) oraz finansowego (dotacje celowe, wspfinansowanie przedsiwzi). Resort organizuje dla organizacji pozarzdowych otwarte konkursy zada: Polska pomoc rozwojowa, Edukacja globalna, Wolontariat polska pomoc, Wsppraca z Poloni i Polakami za granic, Wsppraca w dziedzinie dyplomacji publicznej, Wsplne dziaania polsko-biaoruskie, Forum Polsko-Czeskie wspieranie rozwoju stosunkw polsko-czeskich oraz Wsparcie obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej. W bazie organizacji pozarzdowych, prowadzonej przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, w wojewdztwie podlaskim dziaalno na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktw i wsppracy midzy spoeczestwami prowadzi 156 (3,9%) podmiotw spord ogem 3986 podmiotw z regionu72. Wrd tych podmiotw mona wymieni kilka grup organizacji. S to podmioty:
67 A. Jaboska, W. Hryniewicka, NGOS jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010, s. 76. 68 Ibidem, s. 76. 69 Ibidem, s. 7778. 70 Polska wsppraca rozwojowa. Nowe wymiary. Perspektywy dla organizacji pozarzdowych, samorzdw i firm, THINKTANK, Warszawa 2013. 71 A. Tuz, Wsppraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji wybranych zada z zakresu wsppracy midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.twinning.pl/item/file/wsparcie_MSZ_dla_NGO_i_samorzadow_2012.pdf [10.10.2013]. 72 Bazy ngo.pl, Stowarzyszenie Klon/Jawor, http://bazy.ngo.pl [10.10.2013].
30
(1) wspierajce grupy mniejszociowe (m.in.: Biaoruskie Towarzystwo Spoeczno-Kulturalne, Bractwo Modziey Prawosawnej w Polsce, Fundacja im. Bpa Antanasa Baranauskasa Dom Litewski w Sejnach, Fundacja Oikonomos, Litewskie Towarzystwo w. Kazimierza w Sejnach, Rosyjskie Stowarzyszenie Kulturalno-Owiatowe, Stowarzyszenie Bractwo Prawosawne w. w. Cyryla i Metodego, Stowarzyszenie Litewskiej Kultury Etnicznej w Polsce, Stowarzyszenie Litwinw w Polsce, Stowarzyszenie Muzeum i Orodek Kultury Biaoruskiej w Hajnwce, Towarzystwo Kultury Biaoruskiej, Wsplnota Litwinw w Polsce, Wsplnota Litwinw w Polsce, Zwizek Ukraicw Podlasia Oddzia Biaystok); (2) oywiajce kontakty obywateli Polski z innymi krajami (m.in.: Centrum Edukacji Obywatelskiej PolskaIzrael, Stowarzyszenie Wsppracy PolskaWschd Podlaski Oddzia Wojewdzki, Stowarzyszenie PolskaBiaoru Oddzia Wojewdzki, Stowarzyszenie na rzecz Ziemi Podlaskiej Drumla, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Cywilizacyjnego ciana Wschodnia w Sejnach, Stowarzyszenie Midzynarodowej i Midzykulturowej Wymiany ANAWOJ, Stowarzyszenie Centrum Edukacji Obywatelskiej PolskaBiaoru, Stowarzyszenie Kontakt Miast BiaystokEindhoven, Podlaski Oddzia Towarzystwa PolskaFinlandia, Orodek Wsppracy Midzynarodowej WschdZachd im. dr Jana Stypuy, Fundacja Gran Via Centrum Jzyka i Kultury Hiszpaskiej); (3) podmioty zorientowane na pogbianie integracji europejskiej i wsppracy UE z krajami ssiednimi (Europartner Akademicki Klub Integracji Europejskiej, Towarzystwo Amicus, Fundacja Okno na Wschd, Orodek Bada Europy rodkowo-Wschodniej); (4) zrzeszajce studentw, prowadzce ich wymian i praktyki midzynarodowe (Biaoruskie Zrzeszenie Studentw, Europejskie Forum Studentw AEGEE Biaystok, Europejskie Stowarzyszenie Studentw Prawa ELSA Biaystok, Komitet Lokalny AIESEC Biaystok, Midzynarodowe Stowarzyszenie Studentw Medycyny IFMSA Poland Oddzia Biaystok, wiatowa Federacja Studentw Chrzecijan Program Wschodnioeuropejski); (5) prowadzce dziaalno na rzecz sprawiedliwoci spoecznej i praw czowieka (Amnesty International Grupa Lokalna, Stowarzyszenie Edukacyjne Praw Czowieka).
www.soclab.org.pl
31
2. M ETODY I TECHNIKI BADAWCZE ZASTOSOWANE W PROJEKCIE

Ze wzgldu na zoono badanych zagadnie zwizanych z samorzdow i obywatelsk wspprac transgraniczn w wojewdztwie podlaskim zastosowana zostaa orientacja ilociowo-jakociowa (metody ilociowe oraz metody jakociowe). Badanie ilociowe miao na celu oszacowanie, jaki odsetek gmin w wojewdztwie podlaskim prowadzi wspprac midzynarodow oraz w jakich wymiarach si ona odbywa. Badanie jakociowe miao przyczyni si do opracowania pogbionej analizy empirycznych przejaww wsppracy midzynarodowej. W celu osignicia wiarygodnej diagnozy kooperacji midzynarodowej oraz potencjau pyncego ze wsppracy gmin z zagranicznymi partnerami dono do zminimalizowania zagroe odnoszcych si do trafnoci analizy. W konsekwencji uyto nie tylko triangulacji metodologicznej, lecz rwnie triangulacji pozyskiwania danych (dane zastane, kwestionariusze wywiadu, wywiady IDI, CAWI). Proces badawczy by realizowany za pomoc nastpujcych technik badawczych, ktre okrelaj poszczeglne zadania projektu: Analiza danych zastanych (Desk Research) polegajca na analizie informacji uzyskanych w drodze kwerendy danych odnoszcych si do dziaalnoci na paszczynie midzynarodowej na poziomie powiatw i gmin. W ramach analizy zostay przeledzone strategie rozwoju poszczeglnych powiatw i gmin, aby uchwyci, na ile istotna w polityce lokalnej jest wsppraca midzynarodowa podyktowana transgranicznym pooeniem wojewdztwa podlaskiego. Standaryzowane kwestionariusze wywiadu (PAPI) zastosowane do zebrania danych na temat wsppracy midzynarodowej gmin wojewdztwa podlaskiego. Badanie zostao realizowane metod ilociow z wykorzystaniem techniki PAPI (Pen and Paper Interview); przeprowadzone byo na prbie cakowitej wszystkich urzdw gmin i urzdw miejskich wojewdztwa podlaskiego z osobami posiadajcymi wiedz na temat realizowanej wsppracy midzynarodowej, barier i szans jej rozwoju w poszczeglnej gminie. PAPI jest to tradycyjna technika uywana przy realizacji bada ilociowych, polegajca na przeprowadzaniu wywiadw z respondentami z wykorzystaniem papierowego kwestionariusza wywiadu przez odpowiednio wyszkolonych ankieterw. Zalet tej techniki jest skuteczno w dotarciu do specyficznych grup docelowych (w tym przypadku urzdnikw). Zakadana prba badawcza to 118 gmin w tym: 13 gmin miejskich, 25 miejsko-wiejskich oraz 80 wiejskich. Standaryzowane kwestionariusze wywiadu (CAWI) na podstawie bazy podmiotw wsppracujcych z zagranicznymi partnerami, uzyskanych w toku realizacji Desk research i PAPI, kolejnym etapem projektu byo przeprowadzenie badania ilociowego z wykorzystaniem techniki CAWI (Computer Aided Web Interwiew). CAWI to technika stosowana w badaniach ilociowych, wykorzystujca Internet do realizacji wywiadw z respondentami. Jako zalety tej techniki naley wymieni atwo w dotarciu do specyficznych grup docelowych (w tym przypadku przedsibiorcw, organizacji pozarzdowych i uczelni wyszych) oraz stosunkowo nieduy koszt w porwnaniu do tradycyjnych technik ilociowych. Badanie miao charakter eksploracyjny i suyo komplementarnoci opisu wsppracy midzynarodowej w wojewdztwie podlaskim. Dedykowane byo pozostaym podmiotom nieujtym w badaniu PAPI, tj. organizacjom pozarzdowym, przedsibiorcom, uczelniom wyszym. Ze wzgldu na eksploracyjny charakter projektu (nie prowadzono na terenie wojewdztwa powizanych bada) nie okrelono precyzyjnie operatu prby. Jej dobr mia charakter celowy i by oparty na danych uzyskanych w poprzednich etapach projektu. Indywidualne wywiady pogbione (IDI Individual In-depth Interview) przeprowadzone zostay z osobami prowadzcymi aktywn wspprac midzynarodow. Wywiady pogbione byy nastpstwem danych ilociowych uzyskanych po realizacji badania PAPI i CAWI oraz analizy danych zastanych. Na podstawie zebranych informacji przeprowadzono 35 wywiadw pogbionych w podziale ze wzgldu
32
na typ instytucji: urzdy gminy (10 wywiadw); organizacje pozarzdowe (10 wywiadw); przedsibiorstwa (10 wywiadw); uczelnie wysze (5 wywiadw). Wywiady pogbione s jedn z najbardziej popularnych technik bada jakociowych, polegajc na szczegowej, wnikliwej rozmowie zrespondentem. Celem przeprowadzenia IDI jest dotarcie do precyzyjnych informacji, poszerzenie wiedzy zwizanej z zakresem badania (umoliwio to uzyskanie m.in. oceny eksperckiej moliwoci rozwoju wsppracy midzynarodowej). Zalet indywidualnych wywiadw pogbionych jest moliwo poznania podczas rozmowy z badanym jego przekona, opinii, postaw. Pozwalaj one rwnie na ograniczenie wpywu biecych uwarunkowa grupowych i wyczulenie na indywidualno respondenta. Daj take moliwo badania kategorii poznawczych zwizanych z wiedz respondenta. Warto wspomnie rwnie o tym, i zastosowanie tej wanie techniki badawczej w postaci IDI daje due moliwoci przeprowadzania wywiadw z wybran grup osb trudnodostpnych. Analiza benchmarkingu benchmarking, jako narzdzie analityczne, wywodzi si z koncepcji i teorii zarzdzania jakoci; jest procesem, metod analizy praktyk, dowiadcze w ronych obszarach, paszczyznach dziaalnoci danej organizacji (grupy organizacji) i porwnania ich z dziaaniami organizacji wzorcowych. W ramach analizy zostaa opracowana ksiga wzorcowych praktyk, w ktrej na podstawie wybranych studiw przypadku zaprezentowane s spoeczno-administracyjne dziaania suce umacnianiu kapitau intelektualnego i wsppracy midzynarodowej poprzez synergi dziaa.
www.soclab.org.pl
33
3. K IERUNKI I OBSZARY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZDW WOJEWDZTWA PODLASKIEGO

Baza poddanych analizie dokumentw z wojewdztwa podlaskiego zostaa przygotowana w okresie luty marzec 2013 roku i obejmuje zestawienie jednostek podziau terytorialnego wedug stanu na 1 stycznia 2013 roku. Poddany przegldowi zbir obejmuje 286 dokumentw s to przede wszystkim powiatowe i gminne strategie, programy i plany rozwoju lokalnego oraz plany rozwoju i odnowy miejscowoci (por. Aneks). W przypadku 8 jednostek samorzdu terytorialnego nie pozyskano adnych dokumentw. Zebrane dokumenty zostay poddane przegldowi pod ktem wystpowania nastpujcych sw kluczowych wraz z ich kombinacjami: dwustronn*, dyploma*, euroregion, midzynarodow*, partners*, przygraniczn*, transgranicz*, transnarodow*, zagraniczn* oraz Biaoru, Litwa, Obwd Kaliningradzki, Rosja, Ukraina. Analizowano zapisy zawierajce te hasa, wraz z kontekstem, w ktrym zostay uyte. W przegldzie do selekcji danych przyjto dodatkowe dyrektywy: (1) samo odwoywanie si do nadrzdnych dokumentw strategicznych, jak strategia rozwoju wojewdztwa czy rzdowe programy operacyjne, bez dostosowania ich wytycznych do zada na poziomie lokalnym jest niewystarczajce; (2) oglne informacje o przygranicznym pooeniu gminy czy powiatu na etapie opisu i diagnozy jej sytuacji przed wyznaczeniem przyszych zada i celw jest niewystarczajce; (3) istotne s informacje o konkretnych przykadach dziaa przeszych, biecych lub planowanych, ktre zostay wskazane za istotne przez sam gmin lub powiat odpowiedzialny za wdraanie lub koordynacj postanowie dokumentu. Wskazane kryteria w szczeglnoci stosowanie sw kluczowych pozwoliy na ograniczenie liczby dokumentw poddanych analizie jakociowej do 173 (60% bazy). W tym miejscu zawa si jednak omawianie wnioskw do 169 dokumentw pominite zostan z miast powiatowych: Biaystok, oma i Suwaki, gdy obejmuj waciwie wszystkie analizowane obszary i kierunki wsppracy.
34
Tabela 3. Charakterystyka ilociowa analizowanych dokumentw strategicznych Dokumenty bez sw Analizowane kluczowych dokumenty dotyczcych gmin wsppracy transgranicznej 12 30 6 9 16 3 8 7 5 8 13 13 13 6 149 8 20 7 2 10 7 14 10 5 3 8 6 10 3 113 Udzia dokumentw powiatu i jego gmin w analizie (%) 61,9% 60,8% 46,2% 84,6% 63,0% 36,4% 44,0% 44,4% 58,3% 76,9% 66,7% 71,4% 58,3% 66,7% 59,9%
Powiat
Analizowane dokumenty ogem
Analizowane dokumenty powiatw
augustowski biaostocki bielski grajewski hajnowski kolneski omyski moniecki sejneski siemiatycki soklski suwalski wysokomazowiecki zambrowski razem
rdo: opracowanie wasne.
13 31 6 11 17 4 11 8 7 10 16 15 14 6 169
1 1 0 2 1 1 3 1 2 2 3 2 1 0 20
Najwicej dokumentw speniajcych kryteria analizy, a wic obejmujcych przynajmniej w odniesieniu do uytych sw kluczowych zagadnienia wsppracy midzynarodowej i zagranicznej, pochodzio z powiatu grajewskiego (84,6%), siemiatyckiego (76,9%) i suwalskiego (71,4%). Najmniej natomiast z powiatw kolneskiego (36,4%), monieckiego (44,4%) i omyskiego (44,0%), przy czym s to powiaty regionu pooone najdalej od granicy krajowej. Obszary tematyczne wsppracy przypisywane dokumentom podzielono podczas przegldu na nastpujce: G gospodarcza, infrastrukturalna, rynek pracy; A administracyjna , koordynacyjna, planistyczna; K kulturalna, turystyczna; S spoeczna, edukacyjna, wymiana, komunikacja midzyludzka; O ochrona rodowiska; N naukowa; B brak obszarw wsppracy. Kraje, na ktre wskazywano ukierunkowanie wsppracy, zawono do najbliszych ssiadw wojewdztwa podlaskiego: Biaorusi, Litwy, Rosji i Ukrainy.
www.soclab.org.pl
35
Tabela 4. Obszary wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych Brak obszarw wsppracy (%) 7,7% 9,7% 16,7% 0,0% 0,0% 0,0% 9,1% 0,0% 0,0% 20,0% 0,0% 6,7% 0,0% 0,0% 0,0% B brak obszarw wsppracy 1 3 1 0 0 0 1 0 0 2 0 1 0 0 9 G gospodarcza, infrastrukturalna, rynek pracy A administracyjna, koordynacyjna, planistyczna S spoeczna, edukacyjna, komunikacja midzyludzka 1 5 1 2 5 3 2 3 3 1 4 5 1 1 37 K kulturalna, turystyczna
Powiat
1 1 1 0 3 1 2 1 2 4 3 4 0 2 25
8 15 4 8 7 1 9 5 5 8 9 11 5 5 100
6 20 2 8 16 0 7 6 7 6 13 10 9 1 111
0 2 1 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5
* W kadym dokumencie autorzy mogli wskaza od braku do kilku obszarw wsppracy. rdo: opracowanie wasne.
W odniesieniu do obszarw wsppracy zauwaa si, e nie s one wystarczajco doprecyzowane w blisko 20% dokumentw z powiatu siemiatyckiego, 16,7% bielskiego, 9,7% biaostockiego i 9,1% omyskiego. W wikszoci powiatw wyaniaj si zatem do wyrane zagadnienia, w ktrych obszarze wadze samorzdowe ju prowadz wspprac lub zamierzaj podj j w przyszoci. Wrd analizowanych obszarw w dokumentach dominuj dwa pola wsppracy: kulturalna i turystyczna (65,7% dokumentw) oraz gospodarcza, infrastrukturalna, dotyczca rynku pracy (59,2%). Znacznie mniejszy udzia maj zagadnienia ochrony rodowiska, wsppracy administracyjnej oraz spoecznej (po okoo 20%). Minimalne znaczenie ma wsppraca naukowa (3%), co mona wyjani faktem, i w powiatach waciwie nie znajduj si gwne orodki naukowe i technologiczne. S bowiem zlokalizowane w miastach na prawach powiatu.
36
O ochrona rodowiska 4 0 0 1 5 0 3 3 3 5 0 4 1 1 30
N naukowa
Ukierunkowanie na wspprac gospodarcz jest szczeglnie widoczne w powiatach zambrowskim (83,3% jego dokumentw), omyskim (81,8%), siemiatyckim (80,0%), suwalskim (73,3%), grajewskim (72,7%) oraz sejneskim (71,4%). Naley przy tym nadmieni, i wsppraca gospodarcza dotyczy gwnie pobudzania przedsibiorczoci, handlu zagranicznego i tworzenia infrastruktury transgranicznej. Wspprac w obszarze kultury i turystyki s wyranie zainteresowane samorzdy w powiecie sejneskim (100,0% jego dokumentw), hajnowskim (94,1%), soklskim (81,3%), monieckim (75,0%), grajewskim (72,7%) i suwalskim (66,7%). Przy czym ten obszar wsppracy stanowi bardziej uzupenienie celw gospodarczych anieli odrbny cel. W tym obszarze przewanie wskazuje si na promocj obszarw jako atrakcyjnych dla goci z zagranicy ze wzgldu na dobry stan rodowiska naturalnego, tradycje lokalne i zrnicowanie kulturowe. Wsppraca w zakresie ochrony rodowiska w wikszoci przypadkw nie jest zharmonizowana z wspprac w zakresie promocji turystyki. Co za tym idzie, w dokumentach waciwie nie powica si uwagi procesom stymulowania sektora kultury i szerzej przemysu kreatywnego ani tworzeniu rozwiza na rzecz zrwnowaonej turystyki, w tym turystyki kulturalnej. Tylko w kilku dokumentach mona zauway wyrnienie etapw wsppracy. Przykad mog tu stanowi wsplne strategie gmin pogranicza polsko-litewskiego opracowane w powiecie sejneskim. Zauwaa si w nich, e w pierwszej kolejnoci wsppraca dotyczya pogbiania kontaktw spoecznych i kulturowych (np. wymiana modziey, wizyty studyjne), a nastpnie wsplnego planowania i wymiany praktyk administracyjnych. Na tej podstawie tworzy si wsplne podejcie do wsppracy gospodarczej, turystycznej i w zakresie ochrony rodowiska. Dokumenty wikszoci samorzdw nie tylko nie uwzgldniaj perspektywy zagranicznych partnerw, ale te zawaj kontakty zagraniczne do wymiaru gospodarczego, czynic je bardziej ekspansj handlow i promocyjn ni wspprac prowadzc do oboplnych korzyci. Czst wad dokumentw strategicznych jest take ograniczenie opisu czynnikw midzynarodowych do wskazania kilku oglnych pozycji w analizie SWOT. Czynniki te przewanie nie s przekadane na cele strategiczne, cele operacyjne oraz konkretne zadania i dziaania. Kiedy indziej pooenie przygraniczne i wspprac zagraniczn wprowadza si do wizji lub misji jednostki samorzdu, jednake to rwnie pozostaje bez powizania z planowanymi dziaaniami. Bardzo rzadko w dokumentach wskazuje si na przykady konkretnych zada i projektw do realizacji, ktre maj prowadzi do rozwoju wsppracy zagranicznej lub przycigania goci z zagranicy. Niedookrelenie konkretnych zada czyni wspprac jedynie czym deklaratywnym.
www.soclab.org.pl
37
Tabela 5. Kierunki wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych Brak Brak kierunku kierunku wsppracy wsppracy (%) 3 19 5 9 8 4 7 6 0 5 9 6 13 4 98 23,1% 61,3% 83,3% 81,8% 47,1% 100,0% 63,6% 75,0% 0,0% 50,0% 56,3% 40,0% 92,9% 66,7% 58,0%
Powiat
Biaoru
Litwa
Rosja
Ukraina
6 10 1 2 8 0 1 0 3 5 6 1 1 0 44
9 5 0 2 0 0 1 2 7 1 4 9 1 2 43
1 2 0 2 1 0 1 0 0 1 1 2 0 0 11
1 1 1 0 3 0 0 1 0 3 1 0 0 0 11
* W kadym dokumencie autorzy mogli wybiera wskazania z zakresu: od braku do kilku kierunkw wsppracy. rdo: opracowanie wasne.
Jeli chodzi o kierunki krajw, z ktrymi dana jednostka samorzdu terytorialnego zamierza wsppracowa, to w dokumentach przewaa wykorzystywanie bardzo oglnych sformuowa, jak np. zagranica, partnerzy zagraniczni, kraje ssiednie, kraje wschodnie. Zwroty te nie okrelaj precyzyjnie grup docelowych, z ktrymi samorzd zamierza wsppracowa lub w ktrych zamierza promowa swoj aktywno. Jednoczenie ich uycie moe sugerowa zupen obojtno lub brak wiedzy o kraju pochodzenia partnerw, w tym inwestorw i kapitau zagranicznego. Stan ten mona interpretowa dwojako. Z jednej strony sytuacja gospodarcza gmin warunkuje, i s zdesperowane w poszukiwaniu inwestorw i nie jest istotne, skd inwestorzy bd pochodzi. Z drugiej strony mona uzna, i gminy nie s jednak aktywne w poszukiwaniu podmiotw do wsppracy i oczekuj dowolnej pomocy z zewntrz. Brak wyranie wyrnionego kierunku wsppracy dotyczy w szczeglnoci powiatw kolneskiego (100% analizowanych dokumentw), wysokomazowieckiego (92,9%), bielskiego (83,3%), grajewskiego (81,8%), monieckiego (75,0%) i zambrowskiego (66,7%). Wrd analizowanych krajw, z ktrymi jednostki samorzdu zamierzaj lub ju prowadz wspprac, wyranie przewaa Biaoru (26,0% analizowanych dokumentw) i Litwa (25,4%). Mniejsze zainteresowanie dotyczy Rosji i Ukrainy (po 6,5%). Denie do wsppracy z Biaorusi dostrzec mona gwnie w dokumentach powiatw siemiatyckiego (50,0%), hajnowskiego (47,1%), augustowskiego (46,2%), sejneskiego (42,9%), soklskiego (37,5%) i biaostockiego (32,3%). Denie do wsppracy z Litw zauwaalne jest gwnie w dokumentach powiatw sejneskiego (100%), augustowskiego (69,2%), suwalskiego (60,0%), zambrowskiego (33,3%), soklskiego (25,0%) i monieckiego (25,0%). Wsppraca z Rosj jest podana w dokumentach powiatu grajewskiego (18,2%), suwalskiego (13,3%), siemiatyckiego (10,0%)
38
i omyskiego (9,1%). Wsppraca z Ukrain za w powiatach siemiatyckim (30,0%), hajnowskim (17,6%), bielskim (16,7%) i monieckim (12,5%). Najwiksze nastawienie na zrnicowanie partnerw zagranicznych maj powiaty: sejneski, augustowski, siemiatycki, suwalski, soklski i hajnowski.
www.soclab.org.pl
39
4. O PINIE I POSTAWY WOBEC WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W BADANIACH JAKOCIOWYCH

4.1. Cele wsppracy transgranicznej z perspektywy samorzdw, organizacji pozarzdowych, uczelni wyszych i firm
4.1.1. Samorzdy W przypadku samorzdw bardzo wyranie wida, e gminy s zainteresowane przede wszystkim realizacj projektw twardych, inwestycyjnych. Ale towarzysz temu wypowiedzi, e same inwestycje tego typu nie bd miay sensu jeli nie bd im towarzyszy projekty z zakresu kultury, wymiany modziey: Myl, e tak. e to ju jest taki etap, gdzie kady znaczy to te jest, e to nie dziaa dla samej idei, e ta wsppraca rodzi okrelone korzyci. Czyli mona realizowa wsplne projekty. Ju nie mwi o inwestycjach, bo te s wymierne, ktre wida namacalnie, ywy pienidz na to pynie itd. Natomiast to, co mwiem, e nawet jeeli modzie moe wyjecha, zobaczy zagranic czy nie wiem my zaczlimy, bo mielimy tu blisko, ale czy Bielsk Podlaski, pniej dalej ju si kontaktujemy, to dla nich jest ju ciekawe pojechanie na Biaoru, zobaczenie, jak tam jest, jak wyglda chociaby Puszcza Biaowieska, jak chroni Puszcz Biaowiesk. Nie tylko modzie, ale te rodowiska naukowe czy organizacje rne. I to si odbywa (P14). Oprcz inwestycji w infrastruktur drogow i remont budynkw uytecznoci publicznej najczciej pojawiajcym si obszarem wsppracy transgranicznej, i do tego przynoszcym pozytywne efekty, s dziaania zwizane z projektami turystycznymi. Jednym z najlepszych przykadw jest zarejestrowanie miodu z rejonu Sejneszczyzny i odziejszczyzny na Litwie jako polsko-litewskiego produktu turystycznego: Rezultatem jednego z naszych projektw to by jeszcze projekt Phareowski, dotyczcy promocji produktw regionalnych byo wpisanie na list produktw tradycyjnych bodaje dwunastu naszych regionalnych potraw. Jeden z tych produktw zosta zarejestrowany w Unii Europejskiej, dosta certyfikat unijny i w tej chwili moe si chwali, szczyci tym, e dosta ten certyfikat jako jedyny produkt polsko-litewski to jest mid z Sejneszczyzny i odziejszczyzny. To jest jedyny produkt w Unii Europejskiej, zarejestrowany przez oba pastwa i to jest poniekd jeden z takich najwikszych naszych rezultatw, efektw. To byo skutkiem realizacji naszego projektu i po pewnym czasie realizacji tego projektu pszczelarze doszli do wniosku, e bd si stara o chronion nazw pochodzenia i po kilku latach rejestracja trwaa dwa lata ale w zeszym roku, bodaje w styczniu, Unia Europejska przyznaa certyfikat (P23). W tym przykadzie bardzo wany jest aspekt podmiotowej wsppracy obu stron, jak rwnie czerpanie korzyci po obu stronach granicy. Inny przykad z Suwalszczyzny, ktry dwukrotnie pojawi si wywiadach, to zbudowanie infrastruktury do turystyki rowerowej i pieszej: Najwicej efektw wida po tych projektach, caa Suwalszczyzna jest praktycznie oznakowana, cieki rowerowe czy piesze to wszystko z unijnych funduszy, znaczy wsplnych polsko-litewskich i przewodniki, i stojaki na rowery. Wszystko (P28). Oba projekty s znamienne w myleniu o dobrych efektach wsppracy transgranicznej, zwaszcza z punktu widzenia samorzdw: przeoenie na lokaln gospodark, wymierno efektw i ich dugofalowo oraz rozwijanie lokalnych zasobw.
40
Cz rozmwcw reprezentujcych samorzdy podkrelaa rwnie rol kontaktw kulturalnych. Jednak brakuje tutaj spojrzenia na te kontakty w sposb dugofalowy i pogbiony. 4.1.2. Organizacje pozarzdowe W badanych organizacjach pozarzdowych widoczne s dwa sposoby mylenia o wsppracy transgranicznej. Pierwszy jest bardzo powizany z postrzeganiem wsppracy transgranicznej poprzez pryzmat projektw, dofinansowania z Unii Europejskiej, moliwoci zrealizowania okrelonych dziaa w swojej gminie, instytucji. Wsppraca z organizacjami z krajw ssiednich jest raczej spraw drugorzdn i jest traktowana instrumentalnie jeli taki wymg jest zapisany w warunkach dofinansowania, to naley go speni. Brakuje tutaj namysu nad sensem takiej midzynarodowej wsppracy, nad wartociami, ktre ona tworzy. Widoczne jest dysfunkcjonalne dziaanie organizacji pozarzdowych, niekiedy nazywane w badaniach trzeciego sektora grantoz, czyli mylenie poprzez pryzmat warunkw konkursowych i koniecznoci dostosowania swoich dziaa do nich, a nie odnoszeniem si do misji organizacji, jej kultury (wartoci i norm, podstaw ideowych). Dodatkowym utrudnieniem jest mylenie w kategoriach krtkoterminowych interesw przez drug stron, tj. partnera z zagranicy. Nasi rozmwcy opisuj t sytuacj nastpujco: To nastawienie si z czasem zmienia. Tak jak na pocztku funkcjonowania [] byo tak, e: Dajcie nam pienidze, a my potem si zastanowimy, co z nimi zrobi i na co je wykorzysta. Przedtem Polacy bo atwiejszy dostp do rodkw przygotowywali projekt i spotykali si z jak organizacj biaorusk, ktra podpisywaa, nawet nie zapoznawaa si z projektem. Wtedy realizacja takiego projektu jest cika, bo ci, co podpisywali, nie wiedz, co podpisuj potem dopiero w trakcie realizacji wychodz rne problemy. Teraz ju nie ma tak, partnerzy s bardziej wiadomi i od razu negocjuj musz si spotka, bo nie podpisz w ciemno adnego dokumentu, tylko przedyskutuj, s ustalane harmonogramy, co w projekcie ma by Nie mwi, e na sto procent, ale w wikszoci przypadkw teraz tak jest (P10). Takie opisy sytuacji braku pogbionych kontaktw i zainteresowania merytorycznego projektem pojawiay si kilkukrotnie w wywiadach. Sytuacja staa si trudniejsza, ale jednoczenie zmuszajca do szczegowych rozmw midzy partnerami, kiedy w ramach rnych projektw obie strony musiay zapewni wkad wasny finansowy do projektw. Wrd analizowanych wywiadw znalazy si rwnie i takie, w ktrych wsppraca transgraniczna jest czci zinternalizowanej misji, jest gboko osadzona w myleniu na temat obszarw pogranicznych w kategoriach wsplnoty kulturowej lub wzajemnych i oboplnych korzyci. Jeden z naszych rozmwcw tak okrela to podejcie do wsppracy: Ale te, ktre sprboway, to ykny tego bakcyla i chc si rozwija, bo wiedz, e to jest i podniesienie atrakcyjnoci terenu i jakby patrzc globalnie, jako pogranicze moemy by bardzo atrakcyjni dla Europy i dla caego wiata, ale pod warunkiem, e bdziemy promowa si jako jeden region ciekawy, a nie kady osobno, kady swoj cz. Take jest jeszcze sporo do zrobienia, ale to nie dzieje si tak od razu (P10). Drugi fragment wywiadu dobrze ilustruje sposb mylenia o wsppracy, wynikajcy z poczucia wsplnoty pogranicza (cho jednoczenie widoczna jest wiadomo rnic) i koniecznoci nawizywania bezporednich kontaktw nie tylko na wysokim szczeblu, np. rzdu, ale zwykych obywateli i obywatelek: Jakie cele? Przede wszystkim chodzi o to, eby ludzie si poznali i dziki temu, e si znaj, zintensyfikowali t wspprac. I to ludzie wanie rnej brany. I po to takie zostay utworzone programy unijne, by tutaj poziom ycia, po obu stronach granicy, wyrwna si. Take tutaj chodzi o doprowadzenie do takiej sytuacji, e jestemy podobni. I c, to u nas wsie zostay podzielone praktycznie tak, e granica [chodzi tutaj o obszar pastwa] kiedy to bya jedna, wie potem podzielono, a to s tacy sami ludzie. Tylko system powiedzmy rny tam maj, rne przyzwyczajenia, eby tego nie okreli inaczej. No i oczywicie podejcie do rnych spraw (P 11). Ten sam rozmwca zwrci uwag w wywiadzie na to, e dobrym pomysem jest czasami poszerzenie grona uczestnikw projektu transgranicznego, dziki czemu rezultaty dziaania bd miay charakter dugofalowy i kontakty dziki temu bd miay szanse na kontynuacj rwnie po zakoczeniu projektu: Oczywicie i nawet na rodziny, bo jeeli wsppracuje, powiedzmy, no, grupa taka jak straacy, no to ile to ten straak moe jedzi. Dobrze byo by, gdyby rodzinnie mogli pojecha zobaczy. Pniej nawizywaoby si te kontakty przez relacje ludzkie, rodzinne. A nie tylko midzy okrelonymi grupami zawodowymi. Jak to szpital ze szpitalem, ale znajomi, otoczenie ludzi. eby to po prostu sprowadzi na jaki inny poziom i da moliwo odczucia, e ta granica, no, nie dzieli po prostu (P 11). Wida wyranie w takich wypowww.soclab.org.pl
41
wiedziach, e z perspektywy niektrych organizacji dziaania o charakterze pragmatycznym (np. zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych) jest rwnie wane jak nawizywanie dobrossiedzkich stosunkw i tworzenie wsplnoty ponad granicami pastwowymi. Organizacje pozarzdowe najczciej dzieliy si dowiadczeniami w sferze wsppracy kulturalnej. To czsto ten sektor dopenia dziaania samorzdw, ktre wikszy nacisk kad na twarde inwestycje, np. w infrastruktur drogow. Wsppraca w wymiarze kulturowym ma jednak najczciej charakter eventw, jednorazowych wydarze. Jeden z naszych rozmwcw, krytycznie to oceniajc, podkrela, e praca na pograniczu kulturowym musi by bardziej pogbiona, musi dochodzi do czstszej wymiany dowiadcze, spotka, eby kultura staa si efektywnym narzdziem wsppracy: Znaczy, ile bymy konferencji, () wydarze artystycznych, koncertw czy spektakli nie zorganizowali, czy wystaw, to wszystko suy zawsze jednemu, eby przekona naszych partnerw na tych pograniczach, e najwaniejsze jest ich odniesienie si do rzeczywistej wsplnoty, w ktrej dziaaj. I e zaopiekowanie si, od przedszkola poczynajc, mieszkacami i tworzenie takiej kultury, takiej pracy edukacyjnej, ktra jest bardzo silnie zwizana z rzeczywistoci, z tkank spoeczn, w ktrej dziaaj. eby to nie bya tylko akademicka praca. eby to nie bya tylko festiwalowa kultura, eventowa kultura. Tylko eby ona bya kultur dugiego trwania organicznie wchodzc w tkank spoeczn i kontynuowan przez wiele lat (P20). Na tego typu dziaania potrzebny jest czas i dugofalowe planowanie finansowe. Tego drugiego czynnika wci brakuje w opinii naszych rozmwcw. Specyficzne jest rwnie mylenie o celach wsppracy badanych przedstawicieli organizacji mniejszoci narodowych. Ich intensywne midzynarodowe kontakty s postrzegane przede wszystkim w kategoriach wsparcia wasnej kultury mniejszociowej: Mamy tych staych dziaaczy, to s w tej chwili starsi ju ludzie i to oni wystpuj z inicjatyw, eby to wszystko podtrzyma i kultur i jzyk litewski, bo z czasem, jeli by tego nie pielgnowa, toby to wszystko zanikno (P8). Ale i w przypadku tych organizacji widoczne jest rwnie mylenie w kategoriach obustronnych korzyci. Potencja organizacji mniejszociowych to dobra znajomo jzyka, kultury krajw ssiednich, jak rwnie gsta sie dugoletnich sprawdzonych w dziaaniu kontaktw. Naszym zdaniem w zbyt maym stopniu wcza si organizacje mniejszociowe do tworzenia sieci kontaktw transgranicznych. Wczenie ich we wsplne projekty (dotyczce caych spoecznoci lokalnych, nie tylko mniejszoci) z pewnoci wzmocnioby potencja poszczeglnych gmin transgranicznych. W analizowanych wywiadach wida, e strategie nawizywania kontaktw oraz tworzenia wsplnych projektw s bardzo zrnicowane. Wyranie wida, e inicjatywa kontaktw jest po stronie polskiej oraz e najbardziej skuteczne s kontakty bezporednie. Niezmiernie wanym czynnikiem sukcesu w realizacji wsplnych projektw jest odpowiednio dugi czas na nawizanie dobrych, bezporednich kontaktw, a na to najczciej brakuje dotacji czy dofinansowania. Drugim elementem niezbdnym w budowaniu staych relacji transgranicznych jest dugofalowe dofinansowanie projektw. Bardzo czsto dziaania na poziomie wsppracy midzynarodowej maj charakter dorany od projektu do projektu. Wyranie uwidacznia si w wywiadach zaleno intensywnoci dziaa transgranicznych od projektw unijnych i zwizanego z ni dofinansowania. W sytuacji braku dotacji kontakty czsto albo zamieraj, albo staj si bardzo incydentalne, ograniczone do indywidualnych, bardziej prywatnych spotka. Sytuacja ta jest niepokojca, zwaszcza w kontekcie prawdopodobnego wygaszania za kilka lat funduszy pomocowych, ktre s podstaw finansowania dziaa na obszarach przygranicznych. O tej zalenoci od unijnego dofinansowania mwia jedna z naszych rozmwczy: Tylko teraz to si ograniczyo do tylko takich oficjalnych wizyt, a wtedy i obozy Od 2004 do 2008. Tak, rodki unijne. () Obozy dla dzieci, obozy dla straakw ochotnikw, obozy szkoleniowe dla straakw ochotnikw-amatorw. Dla straakw, ktrzy profesjonalnie si tym zajmuj. I to samo Domy Kultury czy te organizacje sportowe, czy szkoy. Teraz to gdzie kontakty s, ale na etapie, powiedziabym, upionym, jeden telefon, drugi, no, spotkania indywidualne, ale to nie jest na taka skal, e wtedy mielimy tego peno. () No, te kontakty zostay, i jeeli chc jak u nas popularne festyny w okresie letnim, to zapraszamy zespoy z Biaorusi czy gminy zapraszaj (za naszym porednictwem czy te bezporednio), bo maj bezporednie kontakty z zespoami z Biaorusi, i one uczestnicz. Plus oficjeli czyli przyjeda wska grupa osb. To samo jest, jeeli my jedziemy na Biaoru, no to zesp z ktrej gminy czy z () domu kultury, plus par osb w delegacji: trzy, dwie, w zalenoci. Na wita pastwowe Dzie Zwycistwa jest tam obchodzony 9 maja mamy
42
zaproszenia. S dni miasta, jakie tam doynki czy festiwale (P 11). Wypowied ta zwraca uwag na bardzo wany wymiar kontaktw midzynarodowych, ktre s codzienne i dotycz zwykych mieszkacw przygranicznych gmin. Jest to dobry sposb na budow kapitau spoecznego mieszkacw pogranicza, czyli umiejtnoci wsplnego dziaania w oparciu o wzajemne zaufanie. Bez tego wybudowane i wyremontowane drogi w ramach programw transgranicznych bd puste, bowiem obywatele pooonych obok siebie krajw nie bd widzieli potrzeby utrzymywania staych kontaktw. Bardzo istotn form realizacji wsppracy s wizyty studyjne, spotkania w obu krajach. Wida jednak wyranie, e do rzadkoci nale sytuacje, kiedy na taki wyjazd jedzie zesp osb reprezentujcych podmioty z rnych sektorw ycia publicznego (np. przedstawiciele samorzdu, przedsibiorcw i organizacji pozarzdowych). Zazwyczaj takie wyjazdy s podejmowane oddzielenie przez samorzdy lub uczelnie wysze. Dla organizacji pozarzdowych czsto wie si to z kosztami, ktre przekraczaj ich moliwoci. Brak skoordynowania takich wizyt jest ich du wad. Jeden z rozmwcw opowiada o sytuacji, kiedy spotkao si dwch przedstawicieli samorzdu i uczelni wyszej na tych samych targach na Ukrainie. Nawet nie wiedzieli, e obie instytucje bd tam reprezentowane. W analizowanych wywiadach przedsibiorcy rwnie widzieli we wsplnych wizytach studyjnych moliwe, aczkolwiek w bardzo niewielkim stopniu wykorzystywane narzdzie wsppracy midzysektorowej. 4.1.3. Uczelnie wysze Cele wsppracy transgranicznej w przypadku uczelni wyszych s oczywicie cile powizane z rozwojem nauki, ze wspprac z rnymi orodkami naukowymi w ssiednich krajach. Z wywiadw wyranie wynika, e w dziaaniach transgranicznych uczelni wyszych brakuje perspektywy wsppracy midzysektorowej. Ponownie, jak w przypadku samorzdw, mamy do czynienia przede wszystkim z dziaaniami autonomicznymi i nieskoordynowanymi z innymi podmiotami z wojewdztwa czy miasta. Sygnalizowane byo poczucie braku wsparcia i pogbionej wsppracy z lokalnym samorzdem w ramach projektowania i realizowania dziaa transgranicznych. Punktem odniesienia do wsppracy midzynarodowej na uczelniach jest program Erasmus, ktry dotyczy wymiany pracownikw naukowo-dydaktycznych, pracownikw administracji i studentw z krajw Unii Europejskiej. Wyranie brakuje dobrych i efektywnych instrumentw wsppracy z krajami niebdcymi czonkami Unii. Wrd badanych przedstawicieli uczelni wyszych jest widoczna wyrana wiadomo, e wsppraca transgraniczna realizowana przez ich jednostki moe w istotny sposb wpyn na otoczenie, na przykad na Biaystok. Zwraca si uwag przede wszystkim na promocj miasta i regionu jako wanego orodka bada nad Europ Wschodni, jak rwnie na realne wpywy finansowe wynikajce z intensywnej wymiany studenckiej i zapraszania studentw, rwnie z krajw ociennych, do studiowania w Biaymstoku. Jako dobry przykad prowadzenia midzynarodowej wsppracy wymienia si Uniwersytet Medyczny. Przy tym temacie pojawiaj si rwnie uwagi dotyczce brakw infrastrukturalnych w stolicy wojewdztwa, a zwaszcza oferty kulturalnej i rekreacyjnej dla modych ludzi. Jeden z naszych rozmwcw, ktry bardzo podkrela w swoich wypowiedziach te kwestie, tak opisywa t sytuacj: Lepiej jest nam wadzom lokalnym przycign zagranicznych studentw, ktrzy przyjad, rednio zostawiaj 20 euro dziennie. To przez dwiecie dni w roku wydadz te pienidze na wyywienie, na zakwaterowanie, na ycie po prostu, to lepiej ni tworzy w miecie Biaystok super turystyk masow. Tego nie bdzie, prosz mi wierzy to jest okazjonalnie. Raz miaem goci z Moskwy, szukalimy ofert kulturalnych. W kadym miecie s to bya sobota, niedziela szukalimy te w galeriach, jednej, drugiej, a to pierwszy gorod, w ktrym nie znalelimy interesujcych imprez. Oczywicie, moe punkt informacji turystycznej takie informacje ma, nie wiem, ale wszdzie s dostpne, w kadym kiosku. () Take inwestujmy w baz, eby ci ludzie mogli spokojnie odpocz, pobawi si, wyda troch pienidzy, stwrzmy im warunki (P31). Poziom wsppracy uczelni wyszych z innymi podmiotami nie jest wskazywany jako wany element, cho wsppraca z samorzdami jest postrzegana jako podana. W adnej wypowiedzi nie pojawi si biznes czy organizacje pozarzdowe jako atrakcyjni partnerzy wspierajcy czy wsppracujcy w nawizywaniu kontaktw midzynarodowych. Uczelnie postrzegaj sposb dzielenia si efektami i dowiadczeniem wynikajcym ze wsppracy w sposb tradycyjny, ograniczony do typowo naukowej sfery
www.soclab.org.pl
43
dziaania: W wikszoci wypadkw, jeeli na przykad s przeprowadzone rnego rodzaju badania naukowe czy organizowane konferencje naukowe, to te informacje z bada naukowych s na przykad publikowane, natomiast na konferencjach naukowych s prezentowane. Na takie konferencje s zapraszane osoby z caego kraju, z rnych orodkw naukowych, i ci pracownicy z rnych orodkw mog w trakcie dyskusji wymienia si swoimi pogldami, swoimi uwagami. Jeeli s badania publikowane, to te kady moe zapozna si z tymi badaniami i zgodzi si lub te nie z wnioskami, ktre s wysuwane w danym opracowaniu naukowym. Wic to wyglda w ten sposb i tylko w ten sposb moemy (P32). Jest to strategia nieprzynoszca podanych efektw, ma ona charakter pasywny, tj. oczekujcy inicjatywy i zainteresowania ze strony potencjalnego partnera. 4.1.4. Firmy Formuowane cele wsppracy przedsibiorstw w sposb oczywisty wi si z zyskiem, zdobywaniem nowych rynkw i poszerzaniem rynku zbytw dla swoich produktw. Tym, co oddziela logik prowadzenia wsppracy midzynarodowej w ramach dziaa samorzdowych czy pozarzdowych od dziaa biznesowych, jest gwny cel wsppracy. Dla przedsibiorcw cel kontaktw transgranicznych jest bardzo jasny i klarownie okrelony: maksymalizacja wasnych korzyci, przede wszystkim finansowych. W wypowiedziach przedsibiorcw nie mona zauway wyranego mylenia kategoriami spoecznie odpowiedzialnego biznesu czy dostrzegania dugofalowych korzyci ze swojej dziaalnoci w postaci promocji Polski czy regionu. Czynniki sprzyjajce wsppracy transgranicznej nasi rozmwcy okrelali przede wszystkim przez kategori bliskoci geograficznej oraz kulturowej, ktra wyraa si w podobnym gucie i akceptowaniu podobnego asortymentu towarw. Jest to bardzo bliskie wynikom bada nad dziaalnoci midzynarodow polskich przedsibiorcw, w ktrych pisano, e: Realistyczny horyzont ekspansji okrelaj rne parametry, ale blisko rynku na caym wiecie jest jednym z najwaniejszych wskanikw. Ekspansj do krajw ssiedzkich uatwia logistyka, podobiestwo rynkw i konsumentw, niskie bariery kulturowe i relatywnie niskie koszty wejcia73. Z bada jakociowych przeprowadzonych w ramach naszej diagnozy wynika, e firmy najczciej korzystaj z bezporednich kontaktw i targw (wystaw) w krajach ociennych. Najatwiej nawiza i utrzyma kontakty mona z partnerami litewskimi tutaj podobnie jak w przypadku innych badanych podmiotw uatwieniem jest brak barier zwizanych z przekraczaniem granicy oraz atwo utrzymywania kontaktw za pomoc Internetu. W pozostaych krajach problemem s wizy oraz utrudnienia w komunikacji. Naley podkreli, e w porwnywaniu z organizacjami pozarzdowymi oraz samorzdami bariery te s wskazywane, ale jednoczenie podkrela si, e firmy potrafi sobie z nimi radzi. Bardzo wanym porednikiem w kontaktach gospodarczych s lokalni partnerzy w krajach ociennych (przedstawiciele, dystrybutorzy), ktrzy stanowi cznik pomidzy odbiorcami (klientami) czy kolejnymi partnerami. To na nich spoczywa w duej mierze obowizek dbania o poziom sprzeday polskich produktw, to oni najszybciej reaguj na konieczno wprowadzenia zmian (np. w marketingu). Wsppraca z nimi bya w wywiadach bardzo dobrze oceniania, niezalenie od kraju czy brany. Interesujce byo, na ile firmy odczuwaj wsparcie w swoich dziaaniach ze strony samorzdw i czy w ogle oczekuj takiego wsparcia. Najczciej pojawiay si wypowiedzi, ktre wiadczyyby o braku potrzeby pogbionej wsppracy. Wynika to przede wszystkim z postrzegania samorzdu jako partnera sabego, niemogcego zapewni realnego wsparcia dla firm. Przedstawiciele przedsibiorstw o samorzdach mwili raczej jako o podmiotach, ktre s wspierane przez nich. Oczekiwane wsparcie dotyczyo te spaw finansowych, porcze czy moliwoci uzyskiwania korzystnych kredytw: Uwaam, e te wszystkie rzeczy powinny si sprowadza do jednego, e instytucje finansowe powinny pomaga w uzyskiwaniu kontraktw, udziela pomocy. Wie pani, po prostu ideaem by byo, e mae przedsibiorstwo ma na takim szczeblu [lokalnym] wsppracowa z lokalnymi bankami, a due z bankami na szczeblu wojewdzkim, a jeszcze wiksze z bankiem na szczeblu krajowym, ktry bdzie pomaga, prawda. () Ale na tym szczeblu my na przykad korzystamy z Podlaskiego Funduszu Porczeniowego, ktry tam jakby gwarantuje jak
73 M. Bonikowska, P. Rabiej, K. urek, Badanie THINKTANK: Jak pastwo wspiera ekspansj?, Magazyn THINKTANK, jesie 2012, Reprint, s. 4, https://mttp.pl/pobieranie/HORYZONTY.pdf [10.10.2013].
44
cz kredytu. Ja tam byem, oni przyjechali, zwizytowali, powiedzieli moe pan na nas liczy. Raz korzystaem z Banku Gospodarstwa Krajowego i Bank porczy, jak zaczynaem prawda, i teraz z PFP wsppracuj i jak na przykad bior kredyt, to jak cz ten PFP za mnie porcza i to jest dobra, porzdna firma. I takie powinny by. A czego ja do marszaka czy do czego eby mnie zby? e nie ma pienidzy? (P1). Niekiedy jednak pojawiao si zainteresowanie wspprac ze strukturami samorzdowymi. Widoczne to byo przy temacie wyjazdw samorzdw do krajw ociennych (np. do miast partnerskich). Nasi rozmwcy zwracali uwag, e jest to okazja do wsplnego wyjazdu przedsibiorcw i samorzdowcw oraz dobry instrument wsppracy midzysektorowej. Poza tym wskazywano rwnie na potrzeb otrzymywania aktualnych informacji na temat moliwych przetargw czy moliwoci inwestowania w partnerskich miastach czy gminach. Przedsibiorcy pozytywnie oceniali dziaalno Izby Przemysowo-Handlowej, Zrzeszenia Midzynarodowych Przewonikw Drogowych, Stowarzyszenia Przewonikw Podlasia oraz Polskiej Izby Mleka, ktre s postrzegane jako podmioty sprawnie wspierajce gospodarcz wspprac midzynarodow w wojewdztwie podlaskim. Polega ona na tworzeniu przestrzeni do wymiany dowiadcze we wsppracy transgranicznej firm z jednej brany (np. konferencje dotyczce przetwrstwa mleczarskiego organizowane przez Polsk Izb Mleczn) oraz na przekazywaniu branowych kontaktw z zagranicy. Mona postawi tutaj tez, e efektywno tych organizacji zwizana jest z ich branowoci. Z wywiadw bowiem wynika, e wiele instrumentw wsppracy (targi, wystawy, konferencje) wykazuje skuteczno, jeli s powizane w ramach poszczeglnych bran. Oczekiwanie co do wsparcia i koordynacji wsppracy transgranicznej byy formuowane w stosunku do Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Wizao si z potrzeb wypracowania mechanizmw prostszego przekraczania granicy (kwestia wiz), budowaniem bazy podmiotw, ktre mogyby by potencjalnymi wsppracownikami w krajach ociennych, uczestnictwem w misjach gospodarczych oraz zapraszaniem przedsibiorcw z zagranicy. Okrela to jeden z naszych rozmwcw: Na szczeblu rzdowym te widzimy potrzeb wspierania tego, otwarcia na [dziaalno gospodarcz polskich firm za granic], spotkania na szczeblu rzdowym pomidzy rnymi krajami, tymi, o ktrych pan mwi i nie tylko, eby jednak bardziej rzd si angaowa w to poparcie i pokazywa dobr wol i ch wsppracy i wspiera to. Oczywicie misje, jak najbardziej, s potrzebne, natomiast te ten biznes powinien do nas przyjeda, powinien oglda nasz potencja, bo czsto wyobraenie o polskim przemyle jest zupenie nieadekwatne do [stanu faktycznego], my to zreszt niejednokrotnie przeywamy, wic wane jest, eby si tym chwali, eby zaprasza i zapoznawa (P18). Kilkukrotnie przedsibiorcy pozytywnie ocenili prac polskich ambasad, ktre na przykad przekierowuj konkretne oferty wsppracy do firm w regionie podlaskim.
4.2. Zakres wsppracy midzysektorowej i wsparcie zewntrzne

Badane organizacje pozarzdowe i samorzdy wskazyway niekiedy partnerw z innego sektora. Nie bya to sytuacja jednak czsta i opieraa si na relacjach urzdpetent (np. dofinansowanie dziaalnoci organizacji pozarzdowych). Wyranie wida, e brakuje organizacjom i samorzdom przestrzeni wymiany dowiadcze zwizanych ze wspprac transgraniczn. Jak okrelia to jedna z przedstawicielek organizacji wsppracujcych z Litw: Jeeli chodzi o wspprac z innymi instytucjami z naszego kraju, to jest to troch ograniczone. Konferencje to jedyny moment, kiedy moemy si podzieli takimi dowiadczeniami, jeeli ju z kim wsppracujemy, to wtedy ju w midzyczasie realizacji tego naszego projektu te si dzielimy dowiadczeniami z przeszoci, a poza tym jedyne miejsce, gdzie moemy si podzieli dowiadczeniami, to jakie szkolenia. Na przykad jeli chodzi o turystyk, to wsppracowalimy z Suwalsk Izb Rolniczo-Turystyczn, cay czas si spotykamy ze sob przy okazji jaki szkole, konferencji, innych spotka. Mamy takie krtkie chwile, gdzie moemy si wymieni wspprac, ale jest niewiele tego. Niewiele takich miejsc, gdzie moemy to zrobi. Na pewno nie byo takiej konferencji, ktra byaby powicona tylko wymianie dowiadcze. Moe i faktycznie fajnie by byo, moe tutaj potrzebna by bya instytucja, ktra by szukaa podmiotw, ktre mogyby wsppracowa ze sob, i moe nawet przy okazji takiej konferencji nawizayby si jakie nowe wspprace. Nie byam nigdy na takiej konferencji, moe by byo faktycznie fajnie (P 8).
www.soclab.org.pl
45
Z analizowanych wywiadw wynika, e jedn z najwikszych saboci wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim jest brak sieciowej wsppracy midzysektorowej. Bardzo czsto organizacje czy samorzdy dziaaj niezalenie od siebie, na wsplnym obszarze przygranicznym. Sprawia to, e na poziomie gminy czy powiatu potencja wsppracy jest rozproszony oraz nie moe przez to przynie pozytywnych i widocznych rezultatw. Badani przedstawiciele organizacji pozarzdowych wskazywali najczciej na wsparcie w swoich dziaaniach z poziomu centralnego (ministerstwa) i regionalnego (wadze wojewdztwa), zdecydowanie rzadziej wsparcie to jest udzielane na poziomie powiatu czy gminy. Z czego to wynika? Wskazywane s takie przyczyny, jak: brak zaangaowania ze strony samorzdu w dziaania midzysektorowe, stawianie dziaa w zakresie wsppracy transgranicznej nisko w rankingu priorytetw, ograniczenia finansowe czy po prostu brak wiedzy na temat podmiotw, ktre realizuj dziaania zwizane ze wspprac transgraniczn. Z mojego osobistego odczucia i tutaj z takich rozmw bardziej prywatnych wynika to z braku zaangaowania. Kady patrzy swoich spraw. Moe w midzyczasie nie ma takiego zainteresowania, bo i miasto i gmina ma swoje sprawy biece, ktre s waniejsze od podejmowania jaki nowych dziaa, ktre wymagaj jednak i nakadu pracy, i nakadu pienidzy, i duego zaangaowania. Bo tutaj, jeeli nie bdzie tego zaangaowania, to niestety, tak jak mwiam przy tych projektach, nie ma to racji bytu (P8). Organizacje pozarzdowe nie s postrzegane przez samorzdy jako partnerzy, ale raczej jako petenci jest to perspektywa utrudniajca wspprac midzysektorow nie tylko w wymiarze dziaa transgranicznych. Jedna z przedstawicielek podmiotu, ktry czsto poredniczy w nawizaniu midzysektorowych relacji, zwracaa uwag na ten wymiar wsppracy: Take na szczeblu lokalnym moe lepsza byaby wsppraca z organizacjami pozarzdowymi na takiej zasadzie, eby wykorzystywa do realizacji swoich dziaa te organizacje, ktre funkcjonuj. eby to nie samorzdy ask im robiy [miech], ale eby byy partnerami. Wikszego takiego partnerstwa brakuje (P11). Znaczenie partnerstwa w relacjach samorzdtrzeci sektor jest ostatnio bardzo powszechnie dyskutowanym tematem, na przykad w kontekcie partycypacji obywatelskiej. Z instytucji wspierajcych organizacje pozarzdowe we wsppracy transgranicznej wymieniane byy: Euroregion Niemen, Urzd Marszakowski, Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Temat wsppracy samorzdu z lokalnymi przedsibiorstwami pojawi si w zakresie marginalnym. Moe to wynika z kilku czynnikw: braku zainteresowania cilejsz wspprac ze strony biznesu, z obaw zwizanych z partnerstwem publiczno-prywatnym, zwaszcza po stronie samorzdw74, i z relatywnie, w porwnaniu do innych wojewdztw, sabego rozwoju przedsibiorczoci w naszym regionie. Samorzdy z kolei nie s zadowolone z przekazu informacji z poziomu centralnego (ministerstwa). Artykuowana jest potrzeba lepszej wymiany informacji, wczeniejszego zawiadamiania o nowych inicjatywach czy zmianach dotyczcych zwaszcza stosunkw z Biaorusi: Nie mamy adnych szkole, adnych informacji, to jest tak, e to w pewnym stopniu te paraliuje, bo ja wiem na przykad, e te kontakty na szczeblu rzdowym s ucite, bardzo ograniczone, no to ja te bd je ogranicza, bo powinienem si do tego dostosowa. A moe akurat. W zeszym roku na spotkaniu w MSZ bya rozmowa o tym, e MSZ zaczyna dostrzega moliwoci takiej midzynarodowej wsppracy w regionach, w powiatach, no bo to moe by takie fajne narzdzie, e jak oni nie mog czego zrobi na szczeblu centralnym, to moe akurat z regionem by si dao to zrobi. I tak sobie pogadali i jakby wszystko. Taka ksika pniej przysza, to byo rok temu, w 2012, i wszystko. I dlatego na przykad tej wsppracy z Biaorusi nie ma (P28).
4.3. Organizacje mniejszociowe w Polsce a wsppraca transgraniczna

Organizacje te posiadaj na tle innych fundacji i stowarzysze dug tradycj podtrzymywania kontaktw oraz wyrniaj si wysokim poziomem aktywnoci. Wydaje si, e te podmioty maj zasoby nie do koca wykorzystywane dla budowania wizw transgranicznych w kontekcie wsppracy caych gmin. Z analizowanych wywiadw wynika, e pomimo duej aktywnoci w nawizywaniu kontaktw transgranicznych
74 Zob. np. K. Mataka, Partnerstwo publiczno-prywatne w Polsce dowiadczenia i perspektywy, Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, nr 243, 2010, s. 221243.
46
(zwaszcza w sferze kulturalnej) organizacje te niekiedy przyjmuj strategi ograniczajc si do dziaania na rzecz podtrzymywania wasnej kultury mniejszociowej (podtrzymywanie kontaktw z ywym jzykiem danej mniejszoci, obyczajw itp.). Warto by byo wspiera intensywnie te wydarzenia i dziaania, w ktrych organizacje mniejszociowe stanowi cznik pomidzy szeroko rozumianym spoeczestwem polskim a wsplnotami pastw ssiednich. Jest to istotne tym bardziej, e organizacje te zazwyczaj maj bardzo dobrze dziaajce kanay komunikacji, bliskie kontakty z poszczeglnymi ludmi czy instytucjami, ktre dziaaj w krajach ssiednich.
4.4. Strategia wsppracy transgranicznej

Zarwno samorzdy, jak i organizacje pozarzdowe oraz uczelnie wysze wykazyway zainteresowanie strategi wsppracy transgranicznej. Jedynie przedsibiorcy okazywali dystans do tego typu dokumentu, argumentujc, e nie widz zbyt wielkich szans na to, by jego zapisy przeoyy si na poprawienie ich sytuacji. Zwracano uwag na to, e sytuacja wojewdztwa podlaskiego jest nieporwnywalna do dowiadcze wojewdztw dziaajcych przy granicy wewntrznej UE. W przypadku wojewdztwa podlaskiego ssiednie kraje s bardzo zrnicowane i do tego granica inaczej funkcjonuje, poniewa jest czciowo zewntrzn granic Unii Europejskiej: My jestemy troch w tyle, ciko nam jest; tutaj w tym regionie jest specyficznie i duo jest tych partnerw naokoo i kady jest inny, wic to nie jest tak, e powiedzmy masz na zachodzie Austri i Niemcw, ktrzy w pewnym sensie s podobni. I s rozwinici bardziej, przygotowani na propozycje, a nie jak na Biaorusi zaskoczeni. Wiesz, o co chodzi (P19). Argumenty, ktre pojawiay si przy krytycznej ocenie tworzenia wojewdzkiej strategii wsppracy transgranicznej, byy nastpujce: nieprzekadalno dokumentw strategicznych na realne dziaania (s to zazwyczaj tzw. pkowniki, czyli dokumenty, ktre musz powsta, ale nikt z nich pniej realnie nie korzysta); zbyt duy stopie oglnoci zapisw; negatywne dowiadczenie z obecnymi strategiami, ktre s pisane zza biurka, oderwane od rzeczywistych problemw na poziomie na przykad gmin czy poszczeglnych sektorw (organizacje pozarzdowe, przedsibiorstwa, samorzdy); w przypadku Biaorusi bardzo trudno przewidzie przyszo i kierunki wsppracy: Tutaj to mona sobie wymyli tak wspprac i tak piknie j napisa, i w takie ramki j sobie tam woy, jakie tylko si chce, natomiast w zderzeniu z rzeczywistoci na Biaorusi, to to niestety moe nie dziaa. Najlepszym przykadem na to jest ustawa czy porozumienie (nie wiem co to byo) o maym ruchu granicznym. Polska jest gotowa od co najmniej dwch lat do tego, eby ten may ruch graniczny zacz si rozwija i w ogle mia racj bytu, natomiast cay czas s jakie problemy po stronie biaoruskiej. Tutaj pewne rzeczy mona sobie wymyli i ustala, natomiast tam, za granic, jest to weryfikowane i przesuwane, oni ustawiaj to na swoje miejsca (P9); brak koniecznoci wyodrbniania tematyki wsppracy transgranicznej: jest ona zapisana w ju istniejcych i przyjtych strategiach, na przykad w Strategii Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do 2020 roku. Analiza wypowiedzi na temat wojewdzkiej strategii wsppracy transgranicznej wytycza nastpujce warunki powodzenia tego typu zarzdzania strategicznego: skorzystanie z dowiadcze wszystkich podmiotw wsppracujcych z Biaorusi, Litw, Rosj i Ukrain (a wic nie tylko samorzdw, ale i szk, instytucji kultury i organizacji pozarzdowych oraz przedsibiorstw); proces tworzenia strategii. Musi ona by tworzona oddolnie, partycypacyjnie od samego pocztku (nie wystarcz konsultacje samego projektu dokumentu), dajc moliwo podzielenia si dowiadczeniami wszystkich podmiotw wsppracy i interesariuszy, na ktrych dziaalno strategia moe oddziaywa (samorzdy, organizacje pozarzdowe, uczelnie i przedsibiorstwa). Konieczne jest stworzenie przestrzeni dialogu i wymiany dowiadcze w oparciu o poszukiwanie dobrych praktyk w zakresie wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim oraz rozpoznanie barier i potrzeb poszczeglnych podmiotw;
www.soclab.org.pl
47
wczenie w tworzenie strategii przedstawicieli krajw ociennych (np. gwnych partnerw obecnych dziaa, wadz lokalnych czy centralnych): No, przede wszystkim z krajami zainteresowanymi, powinna by z krajami zainteresowanymi, trzeba te patrze na to, co druga strona chce i jakie cele, co im jest potrzebne, no, wiadomo, my mamy jakie, chcemy jakie tam cele osign, ale tak samo i ta druga strona chce te skorzysta na tej wsppracy i zaakcentowa jakie kwestie, ktre oni chcieliby te u siebie rozwin. Take to musi by nie rozmowa na temat my sobie wyznaczymy cele, e OK, wsppraca transgraniczna, czyli wyznaczymy sobie cele, nie rozmawiajc wanie z drug stron (P17); tworzenie strategii wojewdzkiej w odniesieniu do dziaa czy strategii wsppracy transgranicznej obecnych we wschodnich wojewdztwach Polski, a by moe take tworzenie wsplnych dokumentw strategicznych z krajami ssiednimi; strategia powinna by wyranie osadzona w istniejcych realiach, powizana z konkretnym budetem oraz umieszczona w czasie.
4.5. Oglne bariery wsppracy transgranicznej

Niezalenie od kraju, z ktrym si wsppracuje, wikszo organizacji pozarzdowych zwracaa uwag na niedostatki finansowe konieczne na etapie szukania partnerw, wizyt studyjnych w krajach ssiednich, budowania partnerstwa. Jeden z naszych rozmwcw bardzo zaangaowany w projekty z zakresu wsppracy transgranicznej okreli to w taki sposb: Z czasem czowiek zdaje sobie spraw, e samymi chciami nie nawiesz kontaktu, nie ogarniesz projektu. I trzeba jedzi, trzeba si spotyka, a to kosztuje transporty. Nie mona jecha jedn osob, trzeba jecha zespoem, dogadywa si, bo kady w zespole zna si na czym innym. To jest wsppraca wieloaspektowa i jeli chcesz wej na wyszy poziom, to musisz mie pienidze na to. Pienidze s barier zawsze gdy chcesz wej na pewien etap, to musisz mie budet, i to na samo nawizanie konkretnej wsppracy trzeba mie czasem kilka tysicy na podre, zakwaterowania i takie wizyty, eby si pozna konkretnie. No i czas, ale to s nasze sprawy w stowarzyszeniu, bo nas jest za mao, moe, szerzej mwic, nie mamy te ludzi, ktrzy si na tym znaj. Nie ma ludzi dowiadczonych w tym temacie i ciko jest kogo nauczy. To oglny temat i oglny problem organizacji pozarzdowych, e ludzie ucz si jedynie wtedy, kiedy maj wystarczajco duo zapau, eby wytrzyma wystarczajco dugi okres czasu bez zapaty. Bo zanim si nauczysz, zanim przyjdzie zapata za te prace, o ile kiedykolwiek przyjdzie, to mona si zniechci. Ludzie dugo musz pracowa za darmo w NGOsach, zanim co bd z tego mieli (P 19). Zarwno organizacje, uczelnie wysze, jak i samorzdy zwracay du uwag na skomplikowane procedury dotacyjne, na mechanizmy biurokratyczne, ktre utrudniaj w znaczcy sposb otrzymanie dotacji i realizowanie projektw. Samo przygotowanie midzynarodowego projektu wie si z poniesieniem duych kosztw (np. na tumaczenie, kontakty za granic itp.), a nie ma gwarancji na otrzymanie dotacji. Jak to okreli jeden z naszych rozmwcw: Jeli s problemy czy bariery, to po stronie polskiej, ale one nie dotycz wsppracy transgranicznej. To przygotowanie dokumentw i tego, jakie s wymagania, jak te dokumenty s potem sprawdzane, wic to si tyczy nie wsppracy transgranicznej, ale procedur zwizanych z dokumentacj projektow (P23). Wan podstaw do budowania kontaktw transgranicznych jest kultura. Zauwaa si jednak, e midzynarodowe kontakty kulturowe ograniczaj si do festynw, jarmarkw czy festiwali, czyli do pojedynczych wydarze kulturalnych. Wci brakuje projektw i wsppracy zwizanej ze wspczesn kultur litewsk czy biaorusk oraz pogbionej pracy z ssiadujcymi wsplnotami lokalnymi, w ktrej kultura staje si czynnikiem integrujcym zarwno wewntrz tych wsplnot, jak rwnie w kontaktach midzynarodowych: Tu jest problem, jak kultur robimy na tym pograniczu. Czy to jest tylko wanie festyn i jarmark raz do roku czy dwa czy ona ma zupenie inny, taki codzienny, organiczny wymiar. I z tym jest problem. Trzeba ksztaci jakby nowych animatorw tutaj i dawa im nowe narzdzia pracy (P20). Widoczne s wic luki kompetencyjne po obu stronach granicy. Naszym zdaniem transgraniczne projekty kulturalne powinny w wikszym stopniu skupia si na gbokiej pracy z pamici, wsplnym dziedzictwem kulturowym czy wspuczestniczeniem w tworzeniu wspczesnej kultury polskiej, biaoruskiej czy litewskiej (niezwizanej wycznie z folklorem).
48
4.5.1. Bariery wsppracy z Biaorusi Jest to najbardziej problematyczny kierunek wsppracy. Najczstsze bariery we wsppracy byy wskazywane po stronie biaoruskiej. Trudnoci w uzyskaniu akceptacji wsppracy z polsk organizacj bardzo czsto nie jest wprost wskazywane przez partnera biaoruskiego, e wsppraca ta nie jest mile widziana, jest krytycznie oceniana przez biaoruskie wadze. Niektrzy rozmwcy zwracali uwag rwnie na to, e po stronie biaoruskiej pracuj niekiedy z organizacjami, ktre nie maj oficjalnego statusu (nie s zarejestrowane). Rwnie uzyskanie zgody na wsplny projekt jest niekiedy du przeszkod. Do dugi proces oczekiwania na dotacj na przykad z MSZ sprawia, e pozostaje bardzo mao czasu na realizacj wsplnego, polsko-biaoruskiego projektu. Na jego zarejestrowanie nie ma ju wtedy zupenie czasu. Jak okreli t sytuacj jeden z naszych rozmwcw: Troch partyzantka, bo gdybymy fizycznie prbowali je rejestrowa, to pewnie nawet bymy nie zdyli, dlatego e okres realizacji projektu wyglda mniej wicej tak, e w listopadzie s te konkursy MSZ-owskie, wyniki mamy gdzie w okolicach lutego na pocztku marca, no i dopiero w kwietniu mona przystpi do podpisywania kontraktw. Pienidze bardzo czsto trafiaj do nas dopiero w maju, wic mamy troszk ponad p roku na zrealizowanie projektu. To jest bardzo mao czasu, wic gdybym w tym czasie sprbowa zarejestrowa ten projekt na Biaorusi, no to ja mam w tej chwili projekty, ktre robimy z Unii Europejskiej na szczcie one s trzyletnie, dlatego ja mam tam troch wicej czasu to tam czsto pi, sze miesicy trwa zarejestrowanie projektw (P12). Barier s take kwestie finansowe przekazywanie dotacji stronie biaoruskiej niekiedy nie mona tego zrobi oficjalnie, to znaczy przelewem na konto. Inny wymiar trudnoci finansowych to wkad wasny, ktry w projektach z funduszy na wspprac transgraniczn zazwyczaj wynosi okoo 10%. Dla strony polskiej jest to trudne, ale moliwe do osignicia, ale dla strony biaoruskiej jest to czsto bariera nie do pokonania. Strona biaoruska boryka si z duymi deficytami finansowymi niekiedy na przykad nie sta zespou muzycznego na pokrycie kosztw podry, jak mwi o tym jeden z naszych rozmwcw: Wie pan, s bariery tego typu, e Biaoru nie jest pastwem bogatym, w zwizku z tym trudnoci pitrz si wtedy, kiedy liczymy, e zesp, ktry przyjeda bo wiele zespow zapraszamy, w najblisz niedziel te do Bielska, do Siemiatycz, tam bd si festyny odbyway, ju kocwka sezonu sam sfinansuje koszty podry. Nie ma takiej moliwoci prawie w ogle ze strony Ministerstwa Kultury Republiki Biaoru. Natomiast trzeba powiedzie, e bardzo pomocn struktur w naszej dziaalnoci jest Kulturalne Centrum Biaorusi w Polsce, mieszczce si w Warszawie (P4). Inn wan barier jest niestabilno partnerw po stronie biaoruskiej. Ma ona rne oblicza. Najczciej nasi rozmwcy wskazywali na dwa aspekty tej cechy wsppracy: niestabilno finansow i zmienno podejmowanych decyzji. Jedn z najczciej pojawiajcych si sytuacji bya taka, w ktrej opowiadano, e strona biaoruska z nieznanych przyczyn zmieniaa decyzj co do udziau w projektach, przyjazdu do Polski czy kwestii organizacyjnych, na przykad miejsce do przeprowadzenia wsplnych dziaa. Jedna z organizatorek do duego wydarzenia w Grodnie nastpujco skomentowaa tak sytuacj: Wszystko byo w porzdku, po czym no nie jest to do ogarnicia. To znaczy jest do ogarnicia, ale nie mona sobie tak zaplanowa, e bdzie o tej godzinie to i to. Ju nauczylimy si takiej elastycznoci. [badacz: To jest przeraajce troch, bo bardzo duo pracy idzie na marne.] Bardzo duo tak, ale lepiej zrobi co, co maego nawet, ni nie robi nic (P 9). Jedn z najczciej wymienianych barier bya konieczno pozyskiwania wiz dla goci/wsppracownikw z Biaorusi. Do krytycznie oceniana jest praca konsulatu oraz elektroniczna rejestracja. Jeden z dziaaczy organizacji pozarzdowej, ktra rwnie wsppracuje z partnerami w Modawii, porwna t sytuacj w taki sposb: Do tej pory nie mog zrozumie, jak te same struktury mog w jednym kraju dziaa bardzo dobrze, a w drugim albo nieporadnie, albo w ogle. Podam prosty przykad. W zwizku z tym, e prowadzimy dziaalno w rnych krajach, to czsto musimy zaprasza partnerw do nas, bo mamy wizyty studyjne, mamy inne rzeczy. I teraz, kiedy w Modawii zwracam si do konsula generalnego, to pan konsul, a wczeniej pani, s na tyle uprzejmi, e nie ma adnego problemu oni zawsze oddzwoni, oni zawsze wyl e-mail, oni zawsze wytumacz, s bardzo yczliwi do wsppracy i nigdy mi si nie zdarzyo, eby jakakolwiek forma pracy bya przeniesiona nawet o jeden dzie, chocia tych wizyt jest stosunkowo duo e ludzie na czas nie otrzymali wizy, czy e musieli sta w jakiej upokarzajcej kolejce,
www.soclab.org.pl
49
czy co w tym rodzaju. Zawsze znajdzie si sposb rozwizania problemu w sposb bezbolesny dla obu stron. Natomiast w tym roku na Biaorusi mielimy konkretny przykad (). Mielimy wszdzie spotkania, ale by jeden problem wiza dla uczestnikw. To by najtrudniejszy problem. atwiej byo zdoby pienidze, napisa wniosek, przeprowadzi wizyty, zrealizowa projekt, zorganizowa nocleg na terytorium Biaorusi najtrudniej byo dosta wiz. Ja nie wiem, dlaczego w jednym kraju jest to atwe, przecie to s te same struktury MSZ-owskie, to jest wydzia konsularny i w jednym kraju to mona zrobi, w innym nie mona (P 12). Zwraca si uwag rwnie na to, e wizy wydawane s na zbyt krtki okres utrudnia to intensywniejsze osobiste kontakty w czasie przygotowywania czy trwania projektw. Z drugiej strony oczywist przyczyn problemw z wizami jest kontekst polityczny trudno jest uzyska wizy dla osb, ktre s zaangaowanie politycznie. Jak to okreli jeden z rozmwcw z duym dowiadczeniem we wsppracy z Biaorusi: Ale te przejcia graniczne, wizy itd. na przykad z nimi to jest szalenie utrudnione. Za kadym razem musimy walczy i s zreszt wrd nich tacy ludzie, ktrzy by w ogle nie dostali wizy, gdyby nie nasze wstawiennictwo, proba ambasadora czy konsula, bo s ju tam na jakich czarnych listach itd., wic z tym jest bardzo trudno z Biaorusi (P 20). Du trudnoci wskazywan przez wikszo organizacji pozarzdowych jest biurokracja i wyduony czas wydawania koniecznych decyzji. Jest proekologiczny projekt: z jednej strony robimy oczyszczalni i z drugiej strony robimy oczyszczalni. Fajnie s rwnowane projekty, znajdziemy partnera, tylko zanim zarejestruj, to jest jedno ryzyko, z drugiej strony nawet, jak ja to zarejestruj w miar szybko, to nie dostan wkadu wasnego ich, bo oni nie maj pienidzy na to. Zanim oni wystpi do ministerstwa i dostan (bo jest taka moliwo), to min dwa lata, a ja ju za ten czas strac projekt. Take to s realne ograniczenia, ktre nie pozwalaj na wprowadzenie ciekawych rzeczy (P 12). 4.5.2. Bariery wsppracy z Litw Litwa jest partnerem postrzeganym jako najatwiejszy w nawizaniu i prowadzeniu wsppracy. Uatwienia we wsppracy wi si oczywicie z przynalenoci Litwy do Unii Europejskiej, co sprawia, e pewne standardy prowadzenia projektw, ich rozliczania s wsplne. Ogromnym uatwieniem w kontaktach jest brak granicy pastwowej dziki wsplnemu udziaowi obu pastw w strefie Schengen. Ewidentnie, brak kontroli czy koniecznoci uzyskania wiz jest ogromnym uatwieniem we wzajemnych kontaktach. Nie wskazuje si rwnie problemw w obszarze komunikacji: czsto uywane s takie formy kontaktw jak bezporednie kontakty zarwno w Polsce, jak i na Litwie oraz wymiana informacji poczt elektroniczn. Bariery we wsppracy polsko-litewskiej, ktre byy wskazywane przez organizacje pozarzdowe, dotyczyy: 1. wikszej centralizacji struktur administracyjnych, procesu decyzyjnego, zarzdzania funduszami unijnymi na Litwie. Przedstawiciel jednego z euroregionw tak okrela t sytuacj: Tutaj z Polsk i Litw zrealizowalimy dwa projekty, dwa fundusze maych projektw, ale te wrd Litwinw cay czas nastawienie jest takie, e oni nie chc decentralizacji, nie chc, eby jakakolwiek organizacja zdobya dowiadczenie. To jest may kraj, chc wszystko zarzdza centralnie, take maj due opory, by komukolwiek przekaza przynajmniej cz rodkw do zarzdzania i takie procedury, takie formalnoci zostay ustalone, e praktycznie bardzo ciko byo realizowa te projekty, no, ale udao si (P 10). Problem centralizacji dotyczy rwnie procesu zbierania danych dotyczcych na przykad dziaa w ramach programw unijnych: trudno nawet uzyska kompatybilne, spjne dane dla caego euroregionu. Po prostu jest system gromadzenia danych u nich na Litwie przeprowadzono w ostatnich latach reform administracyjn, zlikwidowano taki regionalny szczebel samorzdw, powstay tylko rady regionalne i stwierdzono, e dane statystyczne bd agregowane tylko na poziomie centralnym i s dane dotyczce caego kraju, a nie regionw. I nie ma moliwoci uzyska danych na temat pogranicza, tym bardziej e tutaj, po stronie litewskiej, w skad Euroregionu wchodz te samorzdy, ktre nale do takiej instytucji publicznej: Biuro Euroregionu Niemen w Mariampolu. Danych na temat tych samorzdw nie mona uzyska ani oficjalnych, ani nieoficjalnych i nie mona ich publikowa. I danych nie mamy. Taka prozaiczna rzecz (P 10).
50
2. W wietle uzyskanych danych jakociowych mona uzna, e tylko w relacjach polsko-litewskich (a w perspektywie naszych rozmwcw raczej w litewsko-polskich) widoczn rol odgrywaj takie czynniki spoeczne, jak konflikty dotyczce pamici zbiorowej czy stereotypy. Jest to bariera, ktra raczej naley do sfery odczu, nigdy niewypowiedziana wprost. Trudno orzec, na ile jest to projekcja polskich partnerw, a na ile rzeczywiste postawy litewskich wsppracownikw. Dowiadczenie takiej niechci, skutkujcej w odmowie wsppracy, opisuje jeden z naszych rozmwcw w nastpujcy sposb: Myl, e to s te kwestie pewnego rodzaju stereotypu czy przekonania Bo wiesz, Litwini s nieufni wobec Polakw i wiadomo, jak czasami to jest, e narody o sobie myl dziwne rzeczy nawzajem. Pomimo tego, e oni dziaaj na takim samym polu jak my, mimo tego, e jeden z tych ludzi, ktrzy dziaaj w tym stowarzyszeniu zna si z nami osobicie, to mimo tego nie mg przekona swoich liderw do tego, e warto z nami wsppracowa. I moe to nie bya wrodzona niech? Moe oni bali si, e to wanie za tym pjdzie jaka dziwna akcja. My nawet proponowalimy podpisanie umowy partnerskiej moe wtedy tej formalizacji si te przestraszyli? Nie wiem, dlaczego tak wyszo, ale my odczulimy t niech i przestalimy si stara, bo za dugo staralimy si bez odzewu, eby to mogo doj do skutku (P19). O lku i braku wiary w moliwoci dobrej kooperacji jedna z dowiadczonych na polu wsppracy osb mwia: Ale z drugiej strony jest to dowiadczenie historyczne. Ta pami, ten lk o zdominowanie przez stron polsk, wykupienie majtkw, ziemi itd. Nie ma, myl, takiego braku chci mieszkacw do wsppracy. W momencie, kiedy si pokazuje moliwoci, kiedy pokazuje si alternatywy itd., to takie chci s naturalne, istniej. Ja nigdy nie napotkaem na taki opr mieszkacw Litwinw, Polakw po jednej i drugiej stronie. Natomiast jest co innego, e istnieje taki rodzaj biernoci albo niewiary w swoje siy, albo strachu czy lku, czy niezrozumienia, e mona i jak mona. Jakie instrumenty do tego znale, kto by mg pomc, czy to w ogle da si rad itd.? Tu jest jakby, myl, gwny problem troszk te mentalny zwizany z brakiem jeszcze takiej warstwy samodzielnych przedsibiorcw, inicjatorw. Nie mwi tylko w sensie ekonomicznym, te kulturalnym, innych spoecznych przedsiwzi, wic po to te ta nasza szkoa i po to rne inne potrzebne dziaania, myl, eby tak warstw budowa i ona na pewno na niech nie napotka. To znaczy, wierz, e znajdzie rezonans. Oczywicie, e s takie rodowiska, ktre pielgnuj wszystkie resentymenty i na tym jakby buduj swoje istnienie (P20). Z drugiej strony jeden z rozmwcw podkrela paradoksalne wyhamowanie dobrej wsppracy polsko-litewskiej po przyczeniu si do Unii Europejskiej. Zwraca on uwag na to, e polska strona nie wykazuje empatii i nie rozumie, e Litwini mog czu si zagroeni w kontaktach dwustronnych z racji tego, e Polska jest krajem duym, z bardzo du mniejszoci polsk na terenie Litwy: Jedna jest taka generalna, myl, faza, bo to idzie fazami, e po takim mocnym otwarciu na pocztku lat 90., w ktrym bralimy udzia, ale te byo wiele inicjatyw z przedsibiorczoci, z ekologii, z innych dziedzin, ktre stworzyy euroregion Niemen, ktry stworzyy Polsko-Litewsk Izb Gospodarcz itd., e one pod koniec lat 90. i na takim progu naszego wejcia do Unii Europejskiej zupenie straciy na swoim animuszu. I na to naoyy si jakby rosnce te napicia na nowo polsko-litewskie. Zwaszcza z mniejszoci polsk w Litwie. I to si okazao takie paraliujce na tym pograniczu, i nastpia taka faza wycofania, jakby oddania znowu gosu ludziom bardziej radykalnym, wrogo do siebie nastawionym, takiego nowego resentymentu, wzajemnych pretensji, roszcze itd. Teraz si powoli, mam takie wraenie, z tej fazy wydostajemy, ale to nigdy nie jest tak, jak nam si wydawao po 89 roku, e ju to bdzie tylko taka linia wzrostu i bdzie coraz lepiej. To myl, e to jest te zwizane z rnymi sprawami kulturowymi, ktrych w ogle nie doceniamy psychologicznymi, lkami naszymi, zwaszcza w maej Litwie, ktra ma swoje demograficzne problemy, ktra przyjmuje taki kryzys 2009 roku zupenie inaczej ni w Polsce, bo w Polsce to by kryzys jaki gospodarczy i zreszt te niewiele, mao widoczny. Natomiast tam, to byo jakby wstrznicie posadami niezalenoci, prawda? Takiego lku czy przetrwamy? jako nard, jako jzyk (P20). Konieczne wydaje si tutaj zwikszenie nacisku na tworzenie dobrej atmosfery wok stosunkw polsko-litewskich na poziomie pastwowym oraz praca nad zmian wzajemnych stereotypw. Co wane, jak podkrelio kilkoro naszych rozmwcw, jeli dochodzi ju do kontaktw ze stron litewsk i nastpuj rozmowy o konkretnych projektach, to czsto pragmatyzm, wynikajcy z widocznych korzyci wsppracy staje si najwaniejszy: Negatywne stereotypy ssiadw. One oczywicie istniej, ale ja bym tego akurat nie przecenia. One nie s zapor, jeeli zaczyna si mwi o konwww.soclab.org.pl
51
kretach, realiach i schodzi si z takiej debaty historycznej na kwestie naszych codziennych wyzwa czy koniecznoci. Tutaj si natychmiast znajduje wspln platform do rozmowy (P 20). Sama wic praca nad konkretnymi dziaaniami moe by skutecznym narzdziem zmiany postaw wobec siebie. 3. Jednym z waniejszych czynnikw, ktry wpywa na stosunki transgraniczne midzy Litw a Polsk, s relacje tych krajw z mniejszociami. Napicia midzy mniejszoci polsk a Litw w ostatnich latach, ju w sytuacji funkcjonowania w ramach Unii Europejskiej (spr o matur w jzyku polskim, zapis nazwisk i nazw miejscowoci) s postrzegane jako jedne z istotnych czynnikw wpywajcych na wspprac z litewskimi partnerami. Co ciekawe, w trakcie wywiadu z jedn z wikszych organizacji, ktra intensywnie wsppracuje z Litw, pojawi si rwnie element trudnoci we wsppracy z mniejszoci litewsk w Polsce: Nawet bym powiedzia, e gdy pomylimy o tych relacjach, czy naszych dziaaniach z Litwinami, to one nigdy nie byy trudne. Znaczy, zawsze byy duo atwiejsze, nawet w jakim sensie z tamt stron ni tutaj na miejscu, po ssiedzku. Bo ta nasza trudno na miejscu polega na tym, e wobec aktywistw, dziaaczy mniejszoci narodowych nam nie byo atwo od pocztku si znale, prawda? To nie byy pokrywajce si interesy. Niestety. () Oni czsto byliby chyba bardziej zainteresowani, na co si Miosz, pamitam, w rozmowie z Venclov kiedy skary, e chcieliby mie do czynienia z anima naturaliter endeciana, prawda? czyli lepiej mie czasem nacjonalistw z drugiej strony do czynienia. Wtedy jest wszystko jasne, jest mniej wicej wsplny jzyk, wsplna konfrontacja i jedni jakby dodaj oliwy do ognia dla drugich. Jako potrzebuj siebie nawzajem, bym powiedzia. Tego nie byo w naszych kontaktach po tamtej stronie i zawsze, pamitam, od pocztku mielimy tam dobrych i partnerw i dziaania i z Wilnem, i z Kownem, i z innymi miejscami czy partnerami w Litwie (P 20). 4. Pomimo uatwie w przekraczaniu granic widoczny jest problem publicznego transportu (autobusy) do maych przygranicznych miejscowoci. Jest to niezbdny element w budowaniu relacji pomidzy mieszkacami na obszarach przygranicznych, w ktrych wsppraca transgraniczna powinna pj w kierunku codziennych kontaktw pomidzy ociennymi (przygranicznymi) gminami/rejonami, lokalnymi instytucjami kultury czy organizacjami pozarzdowymi. 5. W kontaktach polsko-litewskich niekiedy barier stanowi jzyk. Do czst sytuacj opowiadan w wywiadach jest posugiwanie si zrozumiaym przez stron litewsk jzykiem polskim. Jednak coraz czciej pojawiaj si gosy, e z racji napi zwizanych z histori tego regionu i koniecznoci rwnego, podmiotowego traktowania litewskich wsppracownikw porozumiewanie si w jzyku polskim jest nietaktem kulturowym. Jeden z naszych rozmwcw, ktry by bardzo wyczulony na podmiotowe traktowanie drugiej strony w kontaktach transgranicznych, tak okreli t sytuacj: Drugi jest element natury jzykowej. Bardzo powany na tym pograniczu. My mamy t wad jako potomkowie Rzeczpospolitej, ktrej lingua franca by jzyk polski i jzykiem elit kulturalnych, asymilacji itd., e nie znamy innych jzykw, a zwaszcza jzykw naszych ssiadw. I fakt, e nie uczymy si czy w niewielkim stopniu znamy jzyk litewski te przeszkadza tej komunikacji transgranicznej, a take jest problemem dla jzyka litewskiego tutaj po naszej stronie, ktry jest naszym skarbem i uwaam, e powinnimy wszystko zrobi, eby on na Sejneszczynie ocali si. I dziaaczom mniejszoci, nauczycielom, pedagogom jest strasznie trudno w tej kurczcej si spoecznoci i w takiej sytuacji, e spotkamy si w wikszym gronie ludzi, i wystarczy, e jedna osoba nie zna, nie rozumie jzyka litewskiego, wszyscy przechodz na polski ten jzyk jakby powoli zanika. Szans dlatego widziabym wanie w tym, ebymy my rwnie zaczli si tego jzyka uczy. Tu mylimy wanie o takim kursie jzyka litewskiego nie tylko dla Litwinw, tylko dla Polakw, ebymy si po prostu za to rwnie wzili. To jest jakby kolejny element (P20). Oczywicie pragmatycznym wyjciem jest uywanie jzyka angielskiego, ale w sytuacji kontaktw z partnerami na przykad z maych miejscowoci przygranicznych jest to bardzo trudne. Jeden z rozmwcw stwierdzi: Tak, to jest nawet mieszne. Pamitam, jak si spotykaem pierwszy raz w ramach grupy Zagranica. Wszyscy ludzie mwili, e bd mwi po angielsku. Tylko do kogo oni bd mwi, jak ludzie na wsi w Modawii nie rozumiej jzyka angielskiego? To oni mog mwi do siebie (P12).
52
4.5.3. Bariery wsppracy z Ukrain Wsppraca z Ukrain jest widoczna przede wszystkim w wywiadach z przedsibiorcami. W swojej dziaalnoci opieraj si oni zazwyczaj na dugoletnich kontaktach z partnerami ukraiskimi. W takich sytuacjach wsppraca biznesowa ukada si dobrze. Wida to wyranie wtedy, kiedy nasi rozmwcy porwnuj wspprac z firmami na Biaorusi i Ukrainie. Przewaga ukraiskich kontaktw handlowych to: wzgldna otwarto granicy pastwowej (nie ma obowizku wizowego), szybka komunikacja (w tym za porednictwem telefonw czy Internetu), dobra znajomo jzyka angielskiego i atwy nabr pracownikw do polskich firm ze znajomoci jzyka rosyjskiego, wsppracowanie na postawie wieloletnich umw i kontraktw. Respondenci podkrelali, e przedsibiorstwa po stronie ukraiskiej funkcjonuj sprawnie i dziki temu komunikacja z nimi nie jest trudna. Jak to okreli jeden z naszych rozmwcw: Tam, gdzie si napotyka na wspprac z pastwem, to ju jest tragedia. A tam gdzie si napotyka na wspprac z przedsibiorcami, to jest wszystko normalne (P1). O wiele trudniej znale przedsibiorcom nowych wsppracownikw lub wej na rynek ukraiski ze swoimi produktami czy usugami bez poprzedniej wsppracy. Jednak wida wyranie, e istnieje pewien system poszukiwania nowych kontrahentw: wykorzystuje si tutaj targi czy kontakty bezporednie. Jeden z respondentw opisywa to w nastpujcy sposb: () kontakty to najczciej na targach ywnociowych, te bylimy midzy innymi na targach na Ukrainie, no poza tym tutaj wiele zapyta bezporednio przychodzi do nas, s takie firmy specjalizujce si w rnych krajach, one tam zbieraj zamwienia z rnych krajw i te si tym posikujemy (P 17). Inny respondent, ktry reprezentowa firm prbujc wej na rynek ukraiski, rwnie opisa to w kategoriach bardzo aktywnej dziaalnoci: To znaczy, wie pan, nie powiem, nie moemy si jednak wybi na Ukrainie troszeczk. Ju prbujemy ktry rok, sprzedaj si te nasze maszyny, ale nie w takiej iloci, jak bymy chcieli, wic bierzemy udzia w rnych targach, zapraszamy rwnie firmy do nas, na targi w Polsce. To firmy szukamy aktywnie, take to jest jeszcze dla nas cieka do otwarta do rozwoju (P22). Problemem jest tutaj raczej sposb weryfikacji poszczeglnych ofert, ich wiarygodnoci. Odlego geograficzna, jak rwnie brak duszych tradycji wsppracy w otoczeniu biznesu sprawia, e wsppraca ta zwizana jest z mniejszym zainteresowaniem. Wsppraca z Ukrain pojawia si znacznie rzadziej w wywiadach z samorzdami, organizacjami pozarzdowymi czy uczelniami wyszymi. Wrd tych podmiotw wida zainteresowanie t wspprac, widzi si potencja Ukrainy jako partnera, jednak brakuje tutaj tradycji wsppracy oraz umiejtnoci nawizania kontaktw jak to zostao okrelone przez jednego z naszych rozmwcw: A jeeli chodzi o bilateralne stosunki, jakie tam kulturalne no, z Ukrain, my nie graniczymy bezporednio z Ukrain, wic praktycznie jako wojewdztwo podlaskie nie ma adnych kontaktw z Ukrain. Jest nam bardzo przykro z tego powodu, chcielibymy, eby wanie czciej bya Ukraina zapraszana, czciej byy rozmowy prowadzone na poziomie uczelni, na poziomie szk, na poziomie rnych kolonijnych imprez czy nawet zespow ludowych. Na pewno wiemy, e Ukraina ma bardzo bogat kultur, maj si czym pochwali i bymy chcieli, eby ta wsppraca bya bardziej mocniejsza. W tej chwili ja jej nie widz. W wojewdztwie podlaskim nie, moe w tych wojewdztwach, ktre granicz z Ukrain co takiego jest, natomiast do nas nic nie dociera, jest to bardzo lokalnie i za mao tego jest, to jest zdecydowanie za mao (P 17). Rwnie ze strony uczelni wyszych wida byo zainteresowanie wspprac z Ukrain, jednak jest ona wci bardziej w formie planw ni konkretnych i zaawansowanych dziaa: W mojej ocenie najbardziej taki perspektywiczny kierunek wsppracy to jest Ukraina, dlatego e tam jest, powiedziabym, due zainteresowanie studiami w Polsce i to jest oczywicie 50-milionowy nard, wic duo orodkw akademickich i tak dalej (P29). W przypadku uczelni wyszych z pewnoci utrudnia nawizanie intensywnych kontaktw ju istniejca i dobrze rozwijajca si wsppraca z orodkami naukowymi z wojewdztwa lubelskiego. Ewidentn przeszkod jest postrzeganie Ukrainy jako partnera niestabilnego, niepewnego. Wyobraenie o Ukrainie jest raczej negatywne, wie si z korupcj, niejasn sytuacj polityczn: [oczekiwalibymy] zniesienia barier urzdowych, chodzi wanie o te przejcia graniczne, to na pewno. Na Ukrain w sumie te jest ciko si dosta, bo tam s kolejki na granicy i w ogle strasznie niebezpiecznie jest, wic jakie tam dziwne rzeczy si zdarzaj. Dlatego kady si boi takich partnerw (P 26). Wydaje si, e Ukraina jest usytuowana najniej w priorytetowych dziaaniach na rzecz wsppracy transgranicznej. Moe wiza si to z ograniczonymi moliwociami organizacyjnymi badanych podmiotw. Wsppraca z pozostaymi pastwami jest na tyle absorbujca i zwizana z utrudnieniami, e brakuje
www.soclab.org.pl
53
ju moliwoci rozszerzania kierunkw dziaania o kolejn, do problematyczn wspprac zagraniczn. Dotyczy to zwaszcza takich podmiotw, jak samorzdy i organizacje pozarzdowe: To znaczy za wspprac midzynarodow tutaj u nas () odpowiadam tylko ja, tylko e ja mam obecnie duy projekt: Polska, Litwa, Rosja to nie bdzie czasu (P3). Wrd najpowaniejszych barier we wsppracy z Ukrain w kontaktach biznesowych wymieniane s: niska przepustowo przej granicznych, ktrych konsekwencj jest dugi czas oczekiwania na przejazd przez granic; z punktu widzenia przedsibiorstw najwaniejsz barier s ca i wysokie podatki, ktre powoduj obnienie konkurencyjnoci polskiej oferty; za jako infrastruktury drogowej (zwaszcza po stronie ukraiskiej); korupcja po stronie ukraiskiej; problemy w weryfikowaniu firm ukraiskich, ktre mogyby sta si potencjalnymi parterami biznesowymi. Wykorzystuje si tutaj kontakty i wiedz Izb Handlowych; niejasne powizania midzy biznesem, pastwem a zorganizowan przestpczoci. 4.5.4. Bariery wsppracy z Rosj Wsppraca z Rosj w wybranej do wywiadw pogbionych prbie niemal wycznie dotyczya tylko przedsibiorstw. Wrd organizacji pozarzdowych tylko dwie miay dowiadczenie we wsppracy z Obwodem Kaliningradzkim. Dla przedsibiorstw jest to obszar bardzo atrakcyjny, gwnie z powodu zniesienia ca w utworzonej specjalnej strefie ekonomicznej w Obwodzie Kaliningradzkim. Jedn z najwikszych trudnoci s odmienne wymagania zwizane z produkcj czy przetwrstwem (np. przepisy weterynaryjne). Przedstawiciele firm, ktre przeszy przez ten proces dostosowania, bardzo pozytywnie wyraali si na temat wsppracy z Rosj. Bariera jzykowa nie jest dua: w kilku firmach byli zatrudnieni Biaorusini, ktrzy mogli atwiej komunikowa si ze stron rosyjsk oraz lepiej rozumieli rnice kulturowe. Jedyna bardzo wyrana bariera to wpyw decyzji i napi politycznych midzy Polsk, Uni Europejsk a Rosj (w wywiadach wspomniano m.in. o odstpieniu Rosji od Konwencji TIR). Przy innych krajach nie byo to tak mocno akcentowane tutaj respondenci wprost mwili o trudnociach z tym zwizanych. Jednoczenie potwierdzali, e za kadym razem konflikty te s rozwizywane. Natomiast samorzdy i organizacje pozarzdowe podkrelay, e trudno jest im znale po stronie rosyjskiej partnera do wsppracy. Jak to okreli jeden z rozmwcw: W Rosji jest gorzej i tam s mniej dowiadczeni partnerzy () Organizacji tam jest niewiele pozarzdowych i nie s one tak aktywne, nie maj moliwoci. No i nie maj kadry, ale na to trzeba byo pracowa par lat, eby tak kadr wyksztaci (). Z czterech krajw Polsk, Litw, Rosj, Biaorusi to chyba najtrudniej z Rosjanami. Ale to nie wynika z tego, e oni nie chc, ale dlatego, e tam s jakie polityczne rzeczy i zreszt ci partnerzy najmniejsze dowiadczenie maj najmniej aktywne s te organizacje, cho bardzo, bardzo otwarte. Tutaj samorzdy, takie jak Godap, Olecko, dobrze wsppracuj, te przygraniczne Ale ju na poziomie organizacji pozarzdowych czy na poziomie biura Euroregionu, to ju nie ma tych struktur i ciko zachowa cigo, t aktywn wspprac. To chyba z Rosj najgorzej. I tam te bezporednie uwarunkowania polityczne maj wikszy wpyw ni tu, na tym pograniczu polsko-biaoruskim (P10).
54
5. W SPPRACA TRANSGRANICZNA W WIETLE BADA ILOCIOWYCH

5.1. Oglna charakterystyka wsppracy midzynarodowej w wojewdztwie podlaskim
Spord 118 gmin wojewdztwa podlaskiego niespena poowa (52 gminy) zadeklaroway prowadzenie wsppracy midzynarodowej. Pozostae 66 gmin nie wykazao adnej aktywnoci w kooperacji z zagranicznymi partnerami. Na poniszej mapie wyranie daje si zauway, i gminy deklarujce wspprac rozlokowane s na wschodniej cianie wojewdztwa. Im dalej od granicy pastwa polskiego, tym rzadziej samorzdy prowadz wspprac midzynarodow. 5.1.1. Porwnanie gmin prowadzcych i nieprowadzcych wsppracy midzynarodowej W odniesieniu do gmin prowadzcych wspprac midzynarodow nasuwa si pytanie, czy (w opinii badanych) owa wsppraca przekada si na kondycj lokalnej gospodarki. Dlatego te w badaniu ilociowym posuono si na pocztku wskanikami pozwalajcymi zmonitorowa rnic w ocenie sytuacji spoeczno-gospodarczej wrd gmin prowadzcych i nieprowadzcych wsppracy midzynarodowej. Naley nadmieni, e ocena bya subiektywna i dokonywana przez respondentw zorientowanych w aspektach ekonomicznych lokalnego samorzdu. Badanie dowiodo, i gminy prowadzce wspprac zagraniczn byy znacznie bardziej skonne do pozytywnej oceny swojej aktualnej sytuacji spoeczno-gospodarczej ni jednostki samorzdu terytorialnego niepodejmujce kooperacji. To porwnanie implikuje dwie hipotezy: 1. gminy zasobniejsze, o lepszej kondycji spoeczno-gospodarczej, decyduj si na wspprac midzynarodow; 2. wsppraca midzynarodowa prowadzona przez gminy przyczynia si do poprawy sytuacji spoeczno-gospodarczej. Niestety, aspekty badania PAPI koncentroway si w szerszej mierze na gminach prowadzcych wspprac transgraniczn i nie byo celem projektu dokadne porwnywanie gmin na osi wsppracujce versus niewsppracujce, dlatego odpowied na powysze hipotezy pozostawiona bdzie do czasu realizacji innego projektu powiconego tej tematyce.
www.soclab.org.pl
55
Mapa 1. Wsppraca midzynarodowa
56
wsppracuj nie wsppracuj
rdo: Analizy wasne, na podstawie badania PAPI w 118 gminach wojewdztwa podlaskiego.
Tabela 6. Sytuacja spoeczno-gospodarcza gmin na tle wojewdztwa podlaskiego w ocenie gmin prowadzcych i nieprowadzcych wsppracy midzynarodowej WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Bardzo dobrze Raczej dobrze Ani dobrze, ani le Raczej le Zdecydowanie le Trudno powiedzie Razem
rdo: Badanie PAPI, n=118.
Nie wsppracuj N 2 34 20 5 1 3 65 % 3,152,3 30,8 7,7 1,5 4,6 100
% 15,4+ 48,1 30,8 5,8 100
8 25 16 3 52
Konstrukcja narzdzia badawczego w postaci kwestionariusza wywiadu pozwolia na porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z tymi, ktre tego nie praktykuj pod wzgldem czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz gminy. Z tego zestawienia odnotowano kilka statystycznie istotnych rnic: gminy aktywne we wsppracy midzynarodowej jako swj atut znacznie czciej wskazyway walor turystyczny (73%), przygraniczne pooenie (46%) oraz rnorodn i bogat ofert instytucji kulturalnych (25%). Gminy nieprowadzce wsppracy midzynarodowej akcentoway dobre relacje na rodzimym gruncie z ssiednimi gminami (54%) oraz posiadanie dobrej komunikacji (drogi, koleje) (46%). Potwierdza si zatem obraz z mapy prezentujcej rozkad przestrzenny gmin wsppracujcych z zagranic, gdzie w znacznej mierze znajdoway si one wanie we wschodnim pasie wojewdztwa, ktry to stanowi zarazem granic pastwa. Pooenie gminy w sposb istotny wpywa zatem na podejmowanie wsppracy midzynarodowej. Tabela 7. Pi czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Walory turystyczne Dobra wsppraca z ssiednimi gminami Dobra komunikacja (drogi, kolej) Przygraniczne pooenie Rnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych Razem 38 14 11 24 13 52 % 73,1+ 26,921,246,2+ 25,0+ 100 Nie wsppracuj N 36 35 30 7 4 65 % 55,453,8+ 46,2+ 10,86,2100
rdo: Badanie PAPI, n=118, na wykresie zaprezentowano jedynie czynniki, midzy ktrymi zaszy istotne statystycznie rnice (p<0,05).
www.soclab.org.pl
57
Analizujc bariery rozwoju spoeczno-gospodarczego gmin wsppracujcych z zagranic i zestawiajc je z gminami niewsppracujcymi, odnotowano nastpujce istotne rnice. Gminom wsppracujcym statystycznie czciej doskwiera niewystarczajcy poziom rozwoju infrastruktury granicznej (np. przejcia graniczne, obwodnice, drogi, mosty), ale take saby rozwj gospodarczy (mao inwestycji). Gminy niewsppracujce czciej podkrelay czynniki, takie jak mao aktywne organizacje pozarzdowe oraz saba promocja gminy na zewntrz, co w pewnej mierze moe przekada si na brak propozycji wsppracy ze strony zagranicznych podmiotw. W przypadku gmin wsppracujcych, gdzie zostao udowodnione, e przygraniczne pooenie czciej determinuje kontakty zagraniczne, bariery w postaci niedronych przej granicznych mog negatywnie wpywa na wzrost gospodarczy, a co za tym idzie na ilo inwestycji w gminach. Tabela 8. Pi barier w rozwoju spoeczno-gospodarczym gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Niewystarczajcy poziom rozwoju infrastruktury granicznej (np. przejcia graniczne, obwodnice, drogi, mosty) Saby rozwj gospodarczy (mao inwestycji) Mao aktywne organizacje pozarzdowe Saba promocja gminy na zewntrz Razem 18 30 4 52 % 34,6+ 57,7+ 7,7-100 Nie wsppracuj N 6 24 13 5 65 % 9,236,920,0+ 7,7+ 100
Kolejne zestawienie gmin prowadzcych wspprac midzynarodow z gminami, ktre jej nie praktykuj, wydaje si by najbardziej obrazowe. Pokazuje ono dysproporcj w aktywnoci wadz lokalnych w zakresie podnoszenia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej gmin. Te wsppracujce znacznie czciej deklaroway midzy innymi przygotowywanie ofert inwestycyjnych, uregulowanie statusu prawnego dziaek pod inwestycje, a take wspprac transgraniczn. Dziaania dotyczce wsppracy transgranicznej ukazuj gwnie olbrzymie rozbienoci midzy gminami wsppracujcymi (44%) i niewsppracujcymi (1,5%). Mona domniemywa, e gminy, ktre ju wsppracuj, bardziej dbaj o t form aktywnoci, gdy moe ona przyczynia si do podniesienia poziomu ich atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej. Jednoczenie gminy niepodejmujce wysiku zmierzajcego w kierunku podjcia wsppracy midzynarodowej nie mog liczy na tak aktywno ze strony potencjalnego partnera zagranicznego. Zatem to w gestii lokalnych samorzdw w duej mierze ley zainicjowanie i rozpoczcie wsppracy.
58
Tabela 9. Dziaania podejmowane przez wadze lokalne w celu podniesienia atrakcyjnoci spoecznogospodarczej obszarw gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Przygotowanie oferty inwestycyjnej Uregulowanie statusu prawnego dziaek pod inwestycje (obowizujcy Plan Zagospodarowania Przestrzennego) Uproszczenie i uatwienie dziaa dotyczcych obsugi procesw inwestycyjnych Uzbrojenie infrastrukturalne dziaek pod inwestycje Wsppraca transgraniczna Promocja gminy z zastosowaniem nowoczesnych technologii komunikacyjnych Razem 26 23 11 22 23 21 52 % 50,0+ 44,2+ 21,2+ 42,3+ 44,2+ 40,4 100 Nie wsppracuj N 20 15 5 14 1 16 65 % 30,823,17,721,51,524,6 100
Ostatni aspekt porwnania gmin wsppracujcych i niewsppracujcych dotyczy posiadania przez nie strategii rozwoju. Wrd dwch typw gmin nie zachodz istotne rnice. Blisko trzy na cztery gminy (wsppracujce i niewsppracujce) posiadaj aktualn strategi rozwoju. Pojawiy si jednak due rozbienoci, gdy zapytano respondentw o zawarto owych dokumentw strategicznych Na pytanie, czy strategia uwzgldnia wspprac z zagranicznymi podmiotami samorzdowymi, twierdzco odpowiedziaa ponad poowa gmin wsppracujcych i tylko 16% niewsppracujcych. Podobnie rzecz si miaa z uwzgldnieniem w strategii wsppracy z zagranicznymi podmiotami pozarzdowymi. Wrd gmin wsppracujcych ujmuje te instytucje 34%, wrd niewsppracujcych jedynie 9%. Kolejne pytanie o zapisy w strategiach dotyczyo kooperacji w ramach struktur transgranicznych, na przykad w ramach euroregionu. Wrd gmin wsppracujcych takiego partnera uwzgldniao w strategii 44%, natomiast u niewsppracujcych jedynie 9%. Tak due dysproporcje dowodz niezbicie, e gminy nieprowadzce wsppracy midzynarodowej kompletnie pominy ten aspekt dziaalnoci, przez co w znaczny sposb zmniejszaj swoje szanse na nawizanie kooperacji, szczeglnie z wykorzystaniem finansowania unijnego, ktre w ramach projektw wymaga nierzadko wskazania w dokumentach strategicznych zapisw wiadczcych o priorytetowoci przyjtych dziaa. Brak takich regulacji w strategii rozwoju gminy moe dyskwalifikowa j w ubieganiu si o rodki w ramach projektw midzynarodowych.
www.soclab.org.pl
59
Tabela 10. Czy Pastwa gmina posiada aktualn strategi rozwoju? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Tak Nie Jest w trakcie opracowania Razem
Nie wsppracuj N 47 12 4 63 % 74,6 19,0 6,3 100
% 73,1 19,2 7,7 100
38 10 4 52
Tabela 11. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac z zagranicznymi podmiotami samorzdowymi? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Tak Nie Nie wiem Razem
Nie wsppracuj N 9 42 4 55 % 16,476,4+ 7,3 100
% 52,3+ 45,52,3 100
23 20 1 44
Tabela 12. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac z zagranicznymi podmiotami pozarzdowymi? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Tak Nie Nie wiem Razem
Nie wsppracuj N 5 46 4 55 % 9,183,6+ 7,3 100
% 34,1+ 63,62,3 100
15 28 1 44
60
Tabela 13. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac w ramach struktur transgranicznych na przykad w ramach euroregionu? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi WSPPRACA ZAGRANICZNA Wsppracuj N Tak Nie Nie wiem Razem
Nie wsppracuj N 7 43 4 54 % 13,079,6+ 7,4 100
% 44,2+ 51,24,7 100
19 22 2 43
5.2. Oglna charakterystyka wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

Analizujc rozkad przestrzenny gmin prowadzcych wspprac transgraniczn, mona dostrzec, e podobnie jak w przypadku wsppracy midzynarodowej, gros gmin ulokowanych jest na wschodniej cianie wojewdztwa podlaskiego. Spord 118 gmin wspprac transgraniczn (obejmujc cztery pastwa: Biaoru, Litw, Rosj i Ukrain) prowadzi 49, co stanowi 41% ogu badanych. Analizujc map, na ktrej zaprezentowano ilo pastw, z jakimi wsppracuje gmina, mona zauway, e 24 gminy utrzymuj wspprac z jednym krajem, 16 gmin z dwoma pastwami ssiednimi, 7 gmin z trzema, a 3 gminy z czterema krajami. W wojewdztwie podlaskim dominuje zatem wsppraca opierajca si na kooperacji z wycznie jednym ssiadem. Chcc nakreli, jak rozrysowuj si sieci relacji gmin z krajami ociennymi, w poniej tabeli zestawiono ze sob t sam zmienn okrelajc, z ktrymi pastwami wsppracuje obecnie kada z gmin. Dziki temu widoczne jest, e spord gmin wsppracujcych z Biaorusi (31) ponad poowa (17) kontaktuje si take z Litw. Dodatkowo te, ktre utrzymuj wspprac z Rosj (11), a w 9 przypadkach kooperuj z Litw, a w 7 z Biaorusi. Podobnie ma si wsppraca z Ukrain. Spord 12 gmin z ni wsppracujcych 9 nawizao relacje z Litw, 7 z Biaorusi, a 5 z Rosj. Reasumujc, mona zauway, e trzon wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim stanowi kontakty podtrzymywane z Litw i/lub Biaorusi. Jeli gmina dodatkowo utrzymuje stosunki z Rosj bd Ukrain, to w wikszoci przypadkw ma take zawizane partnerstwa z jednym z pozostaych krajw ssiedzkich, tj. z Biaorusi i/lub Litw.
www.soclab.org.pl
61
Mapa 2. Gminy deklarujce wspprac transgraniczn
62
Mapa 3. Ilo pastw, z jakimi wsppracuje gmina (wsppraca transgraniczna: Biaoru, Litwa, Rosja, Ukraina)
www.soclab.org.pl
63
Tabela 14. Sieci wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim WSPPRACA TRANSGRANICZNA Biaoru N Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Ukraina Razem
Litwa N 33 10 9 33 % 100,0+ 30,3 27,3 100 N 11 5 11
Rosja % 100,0+ 45,5 100
Ukraina N 12 12 % 100,0+ 100
% 100,0+ 54,8 19,4 22,6 100
31 17 6 7 31
Potwierdzaj to dane zawarte w poniszej tabeli, w ktrej porwnano intensywno obecnej wsppracy gmin z jednym z czterech analizowanych pastw. Okazuje si, e gminy prowadzce wspprac z Litw znacznie czciej okrelay j jako intensywn (24% wskaza), podczas gdy w przypadku Biaorusi odsetek ten wynis 10%, natomiast w odniesieniu do Rosji i Ukrainy 0%. cis wspprac deklarowa podobny odsetek gmin, gdzie nie odnotowano rnic pomidzy poszczeglnymi krajami. Osiga on poziom 33% w przypadku Ukrainy do 45 lub 46% w przypadku pozostaych pastw. Oczywicie z powodu przynalenoci do UE najcilejsza i najlepsza wsppraca ma miejsce z Litw. W przypadku pozostaych pastw rozkada si ona podobnie, cho z Biaorusi kontakty s intensywniejsze ni z Rosj czy Ukrain. Tabela 15. Oglna intensywno obecnej wsppracy gmin Kraj Biaoru N Bardzo wysoka Wysoka Niska Bardzo niska Trudno powiedzie Razem
Litwa N 8 15 9 1 33 % 24,2+ 45,5 27,3 3,0 100 N 5 4 2 11
Rosja % 45,5 36,4 18,2 100
Ukraina N 4 5 3 12 % 33,3 41,7 25,0 100
% 9,7 45,2 41,9 -3,2 100
3 14 13 1 31
Poszukujc kolejnych rnic w modelach wsppracy transgranicznej z poszczeglnymi krajami, zestawiono ze sob czynniki, ktre zdaniem ankietowanych przyczyniaj si do podniesienia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej badanej gminy. Dziki temu zabiegowi wychwycono istotne rnice mogce mie wpyw na podjcie decyzji o wsppracy z jednym z czterech pastw ssiedzkich. W przypadku gmin wsppracujcych z Biaorusi byo to zwykle zrnicowanie etniczno-religijne oraz rnorodno i bogactwo oferty instytucji kulturalnych, co zwikszao jej atrakcyjno spoeczno-gospodarcz. Gminy pozo-
64
stajce w kontakcie z Litw czciej podkrelay walory turystyczne, du ilo organizacji pozarzdowych oraz rozwinit wspprac transgraniczn, a rzadziej zrnicowanie etniczno-religijne. W odniesieniu do Rosji pada argument pooenia na przeciciu wanych europejskich szlakw komunikacyjnych. Przekadajc ponisze dane na konkretny wymiar wsppracy (co zostanie wykazane w szczegowej charakterystyce wsppracy transgranicznej z poszczeglnymi pastwami), wida, e kontakty z Biaorusi skupiaj si na wymiarze etniczno-kulturalnym. Wsppraca nie obejmuje duych przedsiwzi infrastrukturalnych, a raczej dotyczy mikkich dziaa spoecznych, polegajcych na organizowaniu wsplnych imprez, wydarze kulturalnych. W przypadku Litwy budowanie i zacienianie relacji polega na realizacji wsplnych projektw unijnych powiconych maej infrastrukturze, poprawiajcej walory turystyczne w obydwu krajach. Tabela 16. Pi czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz gminy Prba cakowita Razem N Dobrej jakoci rodowisko naturalne Walory turystyczne Przygraniczne pooenie Zrnicowanie etniczno-religijne Pooenie na przeciciu wanych europejskich szlakw komunikacyjnych Rnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych Dua ilo aktywnych organizacji pozarzdowych Rozwinita wsppraca transgraniczna Razem 94 74 31 27 24 18 10 8 118 % 79,7 62,7 26,3 22,9 20,3 15,3 8,5 6,8 100 WSPPRACA TRANSGRANICZNA Biaoru N 25 24 16 15 6 11 2 3 31 % 80,6 77,4 51,6 48,4+ 19,4 35,5+ 6,5 9,7 100 Litwa N 23 28 14 5 7 9 6 5 33 % 69,7 84,8+ 42,4 15,221,2 27,3 18,2+ 15,2+ 100 Rosja N 5 7 6 2 6 3 2 11 % 45,563,6 54,5 18,2 54,5+ 27,3 -18,2 100 Ukraina N 9 8 3 3 4 4 3 1 12 % 75,0 66,7 25,025,0 33,3 33,3 25,0 8,3 100
5.3. Oglne bariery wsppracy transgranicznej zestawienie analizowanych krajw

Analiza warunkw wsppracy transgranicznej prowadzonej przez podlaskie gminy wskazuje, e istnieje szereg rnego rodzaju barier ograniczajcych czy wrcz uniemoliwiajcych aktywno w tym wymiarze. Badanie eksplorujce to samo zagadnienie w odniesieniu do polskiego pogranicza zachodniego prowadzi Stanisaw Ciok. W przyjtej metodologii podj on prb identyfikacji ogranicze kooperacji w siedmiu obszarach: formalnoprawnym, instytucjonalnym, infrastrukturalnym, finansowym, gospodarczym, spowww.soclab.org.pl
65
ecznym i rodowiskowym (tabela 2). W ramach badania, ktrego dotyczy niniejszy raport, posuono si zmodyfikowan kafeteri sytuacji ilustrujcych potencjalne problemy wsppracy transgranicznej. Zaadoptowanie tego narzdzia do potrzeb niniejszego opracowania wydaje si uzasadnione, poniewa analizowane tu dane rwnie pochodz z terenw pogranicznych, tyle e wschodnich. Oceniajc uzyskane wyniki, naley bra pod uwag status poszczeglnych pastw. Ich aktualna pozycja midzynarodowa, przynaleno lub jej brak do Unii Europejskiej, obowizujcy ustrj, a take powszechna opinia o traktowaniu mniejszoci polskiej bd istotnie wpywa na intensywno i jako, jak rwnie na ewentualn ch wsppracy. Tabela 17. Zestawienie czynnikw ograniczajcych wspprac midzynarodow wg S. Cioka GRUPA Czynniki ograniczajce wspprac Ograniczenia formalnoprawne: a. Brak odpowiednich przepisw i norm prawnych b. Nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw c. Niestabilno przepisw d. Brak osobowoci prawnej regionu e. Brak midzynarodowych umw i porozumie o wsppracy f. Brak rwnorzdnego partnera g. Skomplikowana procedura zawierania umw h. Skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych i. Ograniczona liczba ofert wsppracy j. Niedostosowanie ustrojw ustawodawczych Ograniczenia instytucjonalne: a. brak odpowiednich instytucji i urzdw b. brak kompetencji w istniejcych instytucjach i urzdach c. maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy d. sabo rozwinity system informacji e. saba koordynacja pomidzy instytucjami w zakresie wsppracy f. czste zmiany (reorganizacje) instytucji i wadz partnerw wsppracy Ograniczenia infrastrukturalne: a. maa liczba i przepustowo przej granicznych b. sabe zagospodarowanie infrastrukturalne przej c. saba dostpno komunikacyjna przej d. niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej Ograniczenia finansowe: a. brak waciwych rodkw b. brak osobowoci prawno-finansowej regionu c. niska sprawno systemu rozlicze finansowych d. brak systemu zabezpiecze finansowych transakcji handlowych Ograniczenia gospodarcze: a. asymetria w poziomie rozwoju gospodarczego partnerw b. odmienno systemw gospodarczych c. brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych Ograniczenia spoeczne: a. saba znajomo jzyka partnera b. negatywne stereotypy ssiadw c. obawy przed napywem obcego kapitau
II
III
IV
VI
66
VII
Ograniczenia rodowiskowe: a. dua odlego
rdo: A. Mierosawska, Czynniki aktywizujce i hamujce rozwj wsppracy transgranicznej, [w:] Samorzd terytorialny, Nr 3, Wydawnictwo KiK Konieczny i Kruszewski/Oddzia Polskich Wydawnictw Profesjonalnych Sp. z o.o., Warszawa 2004, s. 48.
Poniej zostay prezentowane wyniki bada pokazujce skal obecnoci poszczeglnych problemw w relacjach midzy Polsk a pastwami ssiadujcymi, tzn. Rosj, Litw, Biaorusi i Ukrain. 5.3.1. Ograniczenia formalno-prawne Wykres 2. Bariery formalno-prawne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Ograniczona liczba ofert wsppracy Litwa Rosja 30% 31% 35% Ukraina 38%
28%
Skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych Nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw
24% 19%
26%
29%
35% 23% 22% 32%
Niedostosowanie ustrojw ustawodawczych
13% 18% 17%
21% 31% 25% 24% 31% 22% 24% 26%
Brak odpowiednich przepisw i norm prawnych
Niestabilno przepisw
15%
Brak midzynarodowych umw i porozumie o wsppracy
11% 15% 15% 20% 19% 19% 19% 5% 12% 11% 11%
22% 26% 22% 23%
Brak rwnorzdnego partnera
Skomplikowana procedura zawierania umw
Brak osobowoci prawnej regionu

www.soclab.org.pl
67
Jednym z badanych obszarw ograniczajcych czy czsto uniemoliwiajcych wspprac transgraniczn gmin wojewdztwa podlaskiego bya sfera formalno-prawna. W grupie tych czynnikw uwzgldniono dwa aspekty: aspekt egzogeniczny oraz endogeniczny. W pierwszym z nich zawarto elementy, ktrych posta zaley wycznie od woli i zdolnoci podmiotu zagranicznego lub polskiego (skomplikowana procedura zawierania umw), w drugiej za te, ktrych konstrukcja uwarunkowana jest wspdziaaniem (np. brak midzynarodowych umw i porozumie o wsppracy). W ujciu oglnym nie mona jednoznacznie przesdzi, ktra z grup czynnikw wedug biorcych udzia w badaniu w wikszym stopniu negatywnie oddziauje na potencjaln wspprac. W zalenoci od rozwaanego modelu kooperacji (polsko-rosyjska, polsko-biaoruska, polsko-litewska, polsko-ukraiska) mona zaobserwowa istotne rnice. Odnoszc si do szczegowych wynikw, naley stwierdzi, e najczciej podawanym powodem ogranicze w nawizaniu wsppracy (we wszystkich jej modelach) bya niewystarczajca liczba ofert ze strony potencjalnych partnerw. Ta odpowied uzyskaa 38% wskaza w przypadku Biaorusi, 31% Rosji, 30% Litwy i 28% Ukrainy. Dane te prowadz do dwch zasadniczych wnioskw: z jednej strony ukazuj do biern postaw podmiotow gmin, ktre w zdecydowanej wikszoci oczekuj na moliwo skorzystania z gotowej propozycji wsppracy, z drugiej uwidaczniaj brak pomysw i inicjatywy na projekty oddolne. Swoisty marazm panujcy w tym obszarze wynika prawdopodobnie z braku pozytywnych dowiadcze, ktre mogyby by inspiracj dla aktywnoci wasnej, oraz z niskiej wiadomoci korzyci wynikajcych ze wsppracy. Kolejnym czynnikiem negatywnie wpywajcym na ilo realizowanych projektw wsplnych s skomplikowane procedury ubiegania si o rodki finansowe. S one obarczone sporym ryzykiem niepowodzenia, cechuje je zbyt rozbudowana i czsto po prostu niezrozumiaa cieka aplikacyjna. Trzecim pod wzgldem wanoci elementem ograniczajcym wspprac jest ocena zespou warunkw prawnych identyfikowanych po stronie partnera: nieprecyzyjno, brak, niestabilno, niedopasowanie przepisw prawa, ktre to rzutuj na nisk aktywno polskich gmin w budowaniu wzajemnych relacji. Co znamienne, najjaskrawiej obszar ten wida w relacjach polsko-biaoruskich, za najagodniej zakca stosunki polsko-litewskie. 5.3.2. Ograniczenia instytucjonalne Wykres 3. Bariery instytucjonalne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Sabo rozwinity system wymiany informacji Maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy Brak odpowiednich instytucji i urzdw Saba koordynacja pomidzy instytucjami w zakresie wsppracy Brak kompetencji kadr w istniejcych instytucjach i urzdach Czste zmiany (reorganizacje) instytucji i wadz partnerw wsppracy 13% 19% 29% 28% 28% 30% 25% 24% 29% 23% 23% 18% 19% 21% 19% 25% Litwa 36% 35% 37% Rosja Ukraina 47% 40%
19%
14% 15%
68
Kolejny zesp potencjalnych barier wsppracy analizowany by w wymiarze instytucjonalnym. W tej grupie czynnikw za najwaniejszy respondenci uznali sabo rozwinity system wymiany informacji. Blisko poowa podmiotw biorcych udzia w badaniu zastrzeenia w tym wymiarze miao do Biaorusi, 40% do Rosji, a take Litwy 36% i Ukrainy 35%. Stosunkowo nisko zostaa oceniona aktywno urzdnikw zmierzajca do nawizania wsppracy. Zarzut ten sformuowao 37% respondentw wzgldem strony biaoruskiej, 29% rosyjskiej i po 28% litewskiej i ukraiskiej. Najmniej istotne w perspektywie wsppracy okazay si czste zmiany instytucji i wadz partnerw wsppracy. Umiarkowanie negatywnie zosta oceniony element braku odpowiednich instytucji, a take kompetencji kadry. 5.3.3. Ograniczenia infrastrukturalne Wykres 4. Bariery infrastrukturalne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Maa liczba i przepustowo przej granicznych Niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej Saba dostpno komunikacyjna przej Sabe zagospodarowanie infrastrukturalne przej 4% 10% 6% 10% 10% 17% 15% 18% 12% 15% 12% Litwa Rosja Ukraina 35% 20% 26% 21% 22%
Kolejnym z wymiarw barier utrudniajcych nawizanie i rozwj wsppracy transgranicznej by wymiar infrastrukturalny. W wywiadzie uwzgldniono cztery zmienne odnoszce si do: iloci i przepustowoci przej granicznych, jakoci infrastruktury komunikacyjnej, dostpnoci przej granicznych, zagospodarowania przej granicznych. W powyszym zestawieniu najwicej uwag respondenci mieli wobec Biaorusi. Gwnym, w opinii badanych, problemem jest ilo przej granicznych. Partnerem, u ktrego bariery infrastrukturalne wystpuj w ograniczonym zakresie, jest Litwa. Warto przypomnie, e przeszkody infrastrukturalne wystpujce pomidzy Polsk a Litw nie s a tak odczuwalne, co oczywicie jest konsekwencj tego, e obydwa kraje pozostaj w Unii Europejskiej.
www.soclab.org.pl
69
5.3.4. Ograniczenia finansowe Wykres 5. Bariery finansowe wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Ograniczone moliwoci nansowe, w tym budetw wadz lokalnych terenw przygranicznych prowadzenia aktywnej polityki wsppracy Brak instytucji Otoczenia biznesu Brak systemu zabezpiecze nansowych transakcji handlowych Niska sprawno systemu rozlicze nansowych Brak zabezpieczenia inwestycyjnego wsplnych projektw oraz kapitau obrotowego 13% 19% 20% 19% 17% 16% 21% 18% 18% 19% 24% Litwa Rosja 61% Ukraina 68%
57% 55%
23%
12%
14% 15% 16%
Wrd ogranicze o charakterze finansowym (w wymiarze oglnym) za najistotniejsze uznano niewystarczajce rodki na prowadzenie polityki wsppracy. Z twierdzeniem tym zgodzio si ponad 50% badanych gmin niezalenie od analizowanego modelu wsppracy (68% wskaza dla Biaorusi, 61% dla Litwy, 57% dla Rosji oraz 55% dla Ukrainy). Pozostae bariery finansowe, w opinii respondentw, nie s tak istotne. Krajem, w ktrym, w opinii polskich gmin, wskazane determinanty oddziauj najsilniej, jest Biaoru. 5.3.5. Ograniczenia gospodarcze Wykres 6. Bariery gospodarcze wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Odmienno systemw gospodarczych Brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych Asymetria w poziomie rozwoju partnerw 6% 20% 29% 23% 23% 22% 22% 13% 13% 29% Litwa Rosja Ukraina 54% 33%
W grupie czynnikw negatywnie wpywajcych na zdolno wsppracy transgranicznej w wymiarze gospodarczym uwzgldniono: odmienno systemw gospodarczych,
70
brak silnej reprezentacji, asymetri poziomu rozwoju. Biorc pod uwag powysze kryteria, naley zauway nisk skonno do wsppracy z Biaorusi, co jest spowodowane odmiennoci systemw gospodarczych. Centralne zarzdzanie i postpowanie wbrew zasadom wolnorynkowym zostao oznaczone jako bariera przez 54% badanych gmin. rednio co trzecia gmina uczestniczca w pomiarze wskazaa na ten problem rwnie w relacji z Rosj oraz Ukrain. Pastwem, w ktrym najrzadziej identyfikowano ograniczenia tej natury, jest Litwa (poziom jej rozwoju respondenci uznali za podobny do polskiego). 5.3.6. Ograniczenia spoeczne Wykres 7. Bariery spoeczne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru Saba znajomo jzyka partnera Negatywne stereotypy ssiadw Negatywne dowiadczenia historyczne Rnice w mentalnoci Brak chci mieszkacw do wsppracy Obawy przed napywem obcego kapitau 6% 12% 9% 9% 15% 19% 20% 23% 22% 21% 12% 12% 24% Litwa Rosja 32% 22% 23% 25% 17% Ukraina 39%
15%
19%
15%
17% 17%
Istotn sfer determinujc ch wspdziaania i faktyczn wspprac midzy gminami jest spoeczny obraz relacji, jakie pomidzy nimi zachodz. W analizowanej kwestii problemowej za dominujc barier w kontaktach uznano sab znajomo jzyka partnera. Jako gwne kryterium zostaa ona wskazana w kontaktach z Litw a 39% wskaza. Jeli idzie o stereotypy pozostajce w wiadomoci spoecznoci lokalnych, to najwiksz przeszkod stanowi one w kontaktach z Biaorusinami, za najmniejsz z Ukraicami. Wpyw historii na biece relacje midzypastwowe w wymiarze wsppracy transgranicznej najsilniej uwidacznia si w odniesieniu do Rosji. Rnice mentalnoci, w opinii respondentw, mog determinowa skuteczno relacji gwnie z Biaorusinami i Litwinami. Marginaln posta w zestawieniu ogranicze o spoecznym wymiarze ma obawa przed napywem obcego kapitau. Pragmatyczne mylenie dotyczy wszystkich potencjalnych kierunkw wsppracy. Oznaki obaw w omawianej kwestii problemowej deklarowano wobec kapitau biaoruskiego, czciej ni pochodzcego z pozostaych pastw.
www.soclab.org.pl
71
5.3.7. Ograniczenia rodowiskowe Wykres 8. Bariery rodowiskowe wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw
Biaoru 34% Dua odlego 39% Litwa Rosja Ukraina
59%
65%
Okazuje si, e bariera odlegoci moe by istotnym powodem niepodejmowania wsppracy z gminami w ssiednich pastwach. Najbardziej negatywnie wpywa ona na budowanie relacji z Ukrain oraz Rosj, w mniejszym stopniu dotyczy Litwy i Biaorusi. 5.3.8. Podsumowanie bloku dotyczcego barier wsppracy transgranicznej Analizujc wskazania respondentw identyfikujce trudnoci wsppracy transgranicznej, naley podkreli ich najwiksz koncentracj w obszarze instytucjonalnym (m.in. sabo rozwinity system komunikacji i niska aktywno pracownikw gmin), finansowym (gwnie brak rodkw) i formalno-prawym, przejawiajcym si przede wszystkim w ograniczonej iloci ofert wsppracy, a take niedoskonaoci uwarunkowa legislacyjnych partnera. Co wane, podmioty biorce udzia w badaniu stosunkowo nisko sklasyfikoway przeszkody mogce pojawi si na poziomie spoecznoci lokalnych. Poza problemem braku kompetencji jzykowych (w przypadku wsppracy z Litw) nie wida istotnych przeszkd, ktre mogyby dystansowa nas od ssiadw. Fakt ten zasuguje na podkrelenie w kontekcie historii i pokutujcego, jak si okazao nieprawdziwe, przewiadczenia o problemach w relacjach ssiedzkich. Odnoszc si do moliwoci zmian we wskazanych obszarach problemowych, naley zauway stosunkowo ograniczon zdolno poszczeglnych gmin do wywierania wpywu na czynniki o charakterze zewntrznym. Poniej znajduje si propozycja oddziaywania w kierunku ograniczania bd niwelowania zdefiniowanych barier wsppracy transgranicznej. Z uwagi na charakter sugestii (funkcja kierunkowa/programowa, a nie operacyjna) mog one by odpowiednie dla wicej ni jednego z pastw ssiadujcych. Tabela 18. Przeszkody we wsppracy transgranicznej oraz metody ich ograniczania lub niwelowania Przeszkody we wsppracy transgranicznej Metody ograniczania lub niwelowania barier we wsppracy Opracowanie rodowiskowych strategii wsppracy w wymiarze transgranicznym Analiza i promocja dobrych praktyk jako modeli inspirujcych Organizacja warsztatw/seminariw majcych na celu oznaczenie ssiedzkich pl synergii Krytyczna analiza procedur aplikacyjnych i ewentualne konsultacje w potencjalnymi wnioskodawcami w kontekcie podanych zmian Analiza stanu faktycznego i utworzenie wzajemnej listy postulatw do organw legislacyjnych
Ograniczona liczba ofert wsppracy
Formalno-prawne Skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych Nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw
72
Sabo rozwinity system wymiany informacji
Wypracowanie zakresu podanych informacji w relacjach wzajemnych Ustalenie zasad wymiany informacji Zdefiniowanie kanaw wymiany informacji Organizacja warsztatw strategicznych ukierunkowanych na wybr celw wsppracy i sposobw ich realizacji Wizyty studyjne
Instytucjonalne Maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy
Utworzenie gminnych programw wsppracy transgranicznej i przyporzdkowanie narzdzi ich realizacji konkretnym pracownikom/komrkom organizacyjnym urzdu Ustalenie kalendarza aktywnoci transgranicznych
Infrastrukturalne
Maa liczba i przepustowo przej granicznych
Analiza stanu faktycznego i ewentualne projektowanie podanych zmian Optymalizacja procedur granicznych wzgldem ludnoci lokalnej Przygotowanie propozycji konkretnych projektw, poprzedzonych rzeteln analiz potrzeb i prognozowanych korzyci wynikajcych z ich realizacji, oraz aktywne poszukiwanie sposobu ich finansowania Poszukiwanie pomysw na projekty samofinansujce si Realizowanie projektw w partnerstwie publiczno-prywatnym Ustanowienie i wyodrbnienie czci budetu na projekty/ wspprac transgraniczn Intensyfikacja projektw kulturalnych Kursy jzykowe dla podmiotw nawizujcych wspprac transgraniczn Promocja wiadomoci odnonie korzyci wynikajcych ze znajomoci jzyka ssiadw (kontekst zatrudnienia, biznesowy, poznawczy, turystyczny) Brak Brak
Finansowe
Ograniczone moliwoci finansowe (w tym budetw wadz lokalnych terenw przygranicznych) prowadzenia aktywnej polityki wsppracy
Spoeczne
Brak znajomoci jzyka pastwa-ssiada
Gospodarcze rodowiskowe
Odmienno systemw gospodarczych Dua odlego
www.soclab.org.pl
73
5.4. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Biaorusi

Spord wszystkich gmin wojewdztwa podlaskiego nieco ponad 1/4 (dokadnie 31 gmin) zadeklarowaa wspprac transgraniczn z Biaorusi. Dodatkowo 16 przedstawicieli badanych samorzdw stwierdzio, e w cigu ostatnich 5 lat podejmowano prby takiej wsppracy (por. mapa 4). Wikszo z gmin, ktre podjy wspprac transgraniczn, pooona jest nieopodal granicy polsko-biaoruskiej, cho nie wszystkie gminy przygraniczne deklaruj tak wspprac. W analizie przestrzennej ich rozmieszczenia zwraca uwag skupienie gmin deklarujcych wspprac w okolicach polskiej czci Puszczy Biaowieskiej, co z pewnoci jest efektem dziaalnoci struktur Euroregionu Puszcza Biaowieska na tym terenie (por. mapa 5). Podstawowe czynniki podnoszce atrakcyjno gmin wsppracujcych z Biaorusi wskazane przez badanych respondentw to: dobrej jakoci rodowisko naturalne (deklaracja 25 gmin), walory turystyczne (24 gminy), przygraniczne pooenie (16 gmin), zrnicowanie etniczno-religijne (15 gmin), rnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych (11 gmin). Podstawowe bariery w rozwoju spoeczno-gospodarczym tych gmin to: problemy z zapewnieniem wkadu wasnego do realizowanych projektw (22 gminy), skomplikowane procedury pozyskiwania funduszy zewntrznych (15 gmin), saby rozwj gospodarczy (14 gmin), niski poziom zaangaowania wadz lokalnych i krajowych w rozwj gminy (14 gmin), niski bd ujemny przyrost naturalny (12 gmin), niewystarczajcy poziom rozwoju infrastruktury granicznej (12 gmin), przewaga ludnoci w starszym wieku (11 gmin). Spord deklarowanych dziaa podejmowanych przez wadze gminy w celu podniesienia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej wyrniono w szczeglnoci: pozyskiwanie rodkw z UE (30 gmin), dbanie o atrakcyjn ofert kulturaln dla gminy (23 przypadki), pozyskiwanie rodkw z innych rde (20), podnoszenie jakoci obsugi klienta (20), wspprac z innymi gminami (19). Wszystkie gminy wsppracujce z Biaorusi w ostatnich latach ubiegay si o rodki z UE, wikszo z nich uczestniczya w Programie Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013.
74
Mapa 4. Gminy deklarujce wspprac z Biaorusi
www.soclab.org.pl
rdo: analizy wasne, na podstawie badania PAPI w 118 gminach wojewdztwa podlaskiego.
nie wsppracuj
wsppracuj
75
Mapa 5. Prby nawizania wsppracy z Biaorusi w ostatnich 5 latach
76
prbowali nawiza wspprac nie prbowali nawiza wsppracy
5.4.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Biaorusi w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi Przy analizie danych uzyskanych w badaniu uwag zwraca stosunkowo niska aktywno podlaskich gmin wsppracujcych z Biaorusi w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi. W chwili obecnej dla wikszoci z nich Biaoru jest jedynym partnerem wsppracy transgranicznej (por. mapa 3). Na zjawisko to wskazuj rwnie dwa dodatkowe fakty. Po pierwsze, podejmowane w ostatnich latach prby nawizywania takiej wsppracy. Po drugie za, deklarowane przez przedstawicieli gmin ewentualne chci nawizania takich kontaktw. Wykres 9. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Biaorusi W1A. Czy prbowali Pastwo w cigu ostatnich 5 lat nawiza wspprac z .....?
Dane w ujciu liczbowym Litw Rosj Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
5 3 4 23 21
13 1 1
rdo: Badanie PAPI, N=31 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Biaorusi. O wspprac pytano jedynie w przypadku braku kontaktw z danym pastwem, jako e gminy nierzadko wsppracuj z kilkoma krajami.
Wykres 10. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Biaorusi W1C. Czy w cigu najbliszych trzech lat zamierzaj Pastwo nawiza wspprac zagraniczn z .....?
Dane w ujciu liczbowym Litw Rosj Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
9 6 8 7 11
4 9 10
Na podjcie prby wsppracy z Litw wskazao tylko 5 z 31 badanych podmiotw wsppracujcych z Biaorusi w wojewdztwie podlaskim. Podobnie niskie wskazania dotyczyy dodatkowej wsppracy z Rosj (3 podmioty) i Ukrain (4 gminy) (por. wykres 2). Podobn prawidowo zaobserwowano przy analizie deklaracji dotyczcych wsppracy transgranicznej planowanej na najblisze 3 lata. Spord gmin prowadzcych wspprac z Biaorusi 9 zadeklarowaa ch podjcia takiej wsppracy z Litw, 6 z Rosj i blisko 8 z Ukrain (por. wykres 10).
www.soclab.org.pl
77
Wykres 11. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Biaorusi W1D. Jakie s gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wpsppracujce z Biaorusi?
Litwa Rosja Ukraina
Stworzenie mieszkacom gminy moliwoci wymiany midzynarodowej
92% 80% 86% 83% 90% 86% 75% 70% 71% 58% 70% 50% 42% 30% 21% 25% 30% 21% 25% 20% 14%
Moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe
Promocja gminy na arenie midzynarodowej
Rozwj i pobudzenie lokalnej przedsibiorczoci, biznesu
Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny
Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw
Denie do uzyskania wpywu na decyzje dotyczce samorzdw, ktre s podejmowane w UE
8% 10% 7% 8% 10% 7%
Inne jakie
Gwnymi czynnikami zachcajcymi do podjcia wsppracy midzynarodowej okazay si: stworzenie moliwoci wymiany dla mieszkacw gmin, moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe oraz promocja gminy na arenie midzynarodowej. Rozwj i pobudzenie lokalnej przedsibiorczoci i biznesu s czciej wskazywane przez przedstawicieli gmin w kontekcie wsppracy z Rosj (w nieco mniejszym stopniu dotyczy to kontaktw z Litw i Ukrain), co by moe wiadczy o postrzeganiu tego partnera w kontekcie wsppracy gospodarczej uatwionej przez funkcjonowanie Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Obwodzie Kaliningradzkim. Zagraniczne jednostki samorzdowe mog by rwnie wzorem w zakresie dobrych praktyk, ktre zdaniem przedstawicieli gmin naley implementowa na grunt rodzimy. W szczeglnoci dotyczy to samorzdw litewskich (na ten fakt wskazao ponad 40% gmin wsppra-
78
cujcych z Biaorusi), w drugiej kolejnoci rosyjskich, w trzeciej za ukraiskich. Rzadziej wskazywano na rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw czy te denie do uzyskania wpywu na decyzje dotyczce samorzdw, ktre s podejmowane w UE jako przyczyny podjcia wsppracy midzynarodowej (por. wykres 4). 5.4.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi Przedstawiciele gmin deklarujcych wspprac z Biaorusi w ponad poowie przypadkw oceniaj j jako bardzo intensywn. Co ciekawe, niemal poowa badanych wskazuje rwnie na jej bardzo nisk intensywno. Zdania na ten temat s wic bardzo podzielone (por. wykres 12). Wykres 12. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Biaorusi W2. Prosz oceni w skali 1-4 OGLN intensywno obecnej wsppracy Pastwa gminy z Biaorusi
Dane w ujciu procentowym Bardzo wysoka + wysoka Bardzo niska + niska Trudno powiedzie
53%
rdo: Badanie PAPI, N=31 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Biaorusi.
44%
3%
Wykres 13. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Biaorusi W2a. Prosz oceni, czy w cigu najbliszych trzech lat OGLNA intensywno wsppracy Pastwa gminy z Biaorusi Pana(i) zdaniem, wzronie, pozostanie na obecnym poziome czy te zmaleje?
Dane w ujciu procentowym Wzronie Pozostanie na tym samym poziomie Zmaleje Trudno powiedzie
33%
63%
4%
Nieco bardziej zblione opinie odnosz si natomiast do przewidywanej intensywnoci wsppracy w cigu najbliszych trzech lat. Ponad poowa respondentw stwierdzia, e pozostanie ona niezmienna na tym samym poziomie, 33% badanych przedstawicieli gmin wskazao natomiast na przewidywany wzrost jej intensywnoci. Nikt nie zadeklarowa, e intensywno tej wsppracy zmaleje (por. wykres 13). Mona wic okreli ten stan oczekiwa jako ostrony optymizm, co i tak jest do pozytywn ocen dynamiki rozwoju wsppracy z Biaorusi przy tak trudnym do okrelenia kierunku rozwoju tego kraju. Najwaniejszymi obszarami wsppracy badanych gmin z Biaorusi s: kultura (promocja dziedzictwa lokalnego), turystyka, sport, rekreacja oraz nauka i edukacja. Najmniej wykorzystywane s natomiast: rynek pracy, demokracja i prawa czowieka, suba zdrowia i opieka spoeczna oraz pomoc rozwojowa. Wyniki te ukazuj jednoznacznie, e podstawowe bariery wsppracy zwizane s z systemem politycznym na Biaorusi, ktry uniemoliwia pewne formy wsppracy transgranicznej. Nic wic dziwnego, e w ramach wsppracy rozwijane s te dziedziny, ktre pozostaj w miar neutralne politycznie. Podobnie jak w innych gminach wojewdztwa podlaskiego widoczne s trudnoci we wczeniu do wsppracy transgranicznej dziaa zwizanych z przedsibiorczoci i rozwojem gospodarczym (por. wykres 14). W odpowiedziach wiadczcych o duym wpywie wsppracy z Biaorusi na rozwj gminy wskazywano przede wszystkim na kultur, sport, nauk i edukacj oraz inwestycje w infrastruktur.
www.soclab.org.pl
79
Wykres 14. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi W4. Prosz wskaza obszary wsppracy w Pastwa gminie z Biaorusi oraz oceni ich wpyw na rozwj gminy przy uyciu 4-stopniowej skali, gdzie 4 oznacza zdecydowany wpyw, 3 umiarkowany wpyw, 2 znikomy wpyw, 1 brak wpywu.
Kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego Turystyka i rekreacja Sport Nauka i edukacja Rozwj spoeczny Ochrona rodowiska Gospodarka Infrastruktura (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Przedsiwzicia z Poloni i Polakami mieszkajcymi za granic Rynek pracy Demokracja i prawa czowieka Suba zdrowia i opieka spoeczna Pomoc rozwojowa Inne jakie
90% 55% 45% 32% 23% 19% 16% 16% 13% 10% 10% 7% 7% 3%
rednia: 2,76
3,18
3,07 2,80 2,29 2,17 2,60 3,00 2,50 2,33 2,00 1,50 1,50 3,00
Podobne spostrzeenia nasuwaj si przy analizie skutkw wsppracy transgranicznej. Badani przedstawiciele gmin wskazali w tym wzgldzie na: organizowanie imprez kulturalnych dla mieszkacw, zmniejszenie wzajemnych uprzedze i stereotypw, organizowanie imprez sportowych, intensyfikacj kontaktw midzy mieszkacami czy te na wspprac partnersk midzy szkoami i wprowadzanie do nich jzyka ssiadw. Podkrelali wic rol dziaa zwizanych z wymian spoeczno-kulturaln midzy mieszkacami po obu stronach granicy. W duo mniejszym stopniu skuteczne okazuj si te dziaania, ktre dotycz rozwoju infrastruktury, rozwoju gospodarczego czy ochrony rodowiska tutaj wida brak koncepcji, odpowiednich narzdzi w inicjowaniu i wspieraniu rozwoju przedsibiorczoci. Zastanawiajca jest tak negatywna ocena dziaa na rzecz rodowiska naturalnego pomimo tego, e jest to jeden z waniejszych zasobw przygranicznych obszarw, nie ma do tej pory wypracowanych dobrych praktyk w tym obszarze (por. wykres 15).
80
Wykres 15. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi
www.soclab.org.pl
Zdecydowanie + Raczej si zgadza Ani si zgadza, ani nie zgadza Trudno powiedzie rednia: Zdecydowanie + Raczej si nie zgadza 3,73 2,96 2,79 2,71
W5. Jakie s widoczne skutki wsppracy transgranicznej w Pastwa gminie z Biaorusi? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e zdecydowanie si Pan(i) zgadza, 4 raczej zgadza, 3 ani zgadza ani nie zgadza, 2 raczej nie zgadza, 1 zdecydowanie nie zgadza.
Dane w ujciu procentowym
Organizowanie imprez kulturalnych dla mieszkacw po obu stronach granicy
74% 50% 44% 36% 42% 35% 5% 18% 24% 19% 10% 5% 5% 5% 10% 5% 10% 5% 5% 75% 85% 85% 85% 10% 10% 10% 5% 71% 76% 76% 85% 86% 14% 50% 59% 67% 71% 8% 42% 24% 36% 4% 8% 10% 9% 10% 5% 10% 10% 10% 10% 5% 10% 15% 10% 10% 8% 44% 4% 12% 35% 4%
11%
11% 4%
Zmniejszenie poziomu wzajemnego uprzedzenia i negatywnych stereotypw
Organizowanie imprez sportowych dla mieszkacw po obu stronach granicy
Intensykacja kontaktw midzy mieszkacami
Wsppraca partnerska midzy szkoami po obu stronach granicy
2,68 2,39 1,95 1,84 1,75 1,58 1,42 1,42 1,33 1,30 1,28 1,24 1,22 1,22
Wprowadzenie do szk nauki jzyka ssiadw
Turystyka (np. rozwija si baza hotelowa, noclegowa, zwiksza si liczba turystw, nowe trasy turystyczne)
Stworzenie wsplnych z partnerem z zagranicy programw i strategii rozwoju
Powstanie nowych drg, mostw
Wzrost wymiany handlowej z partnerem z zagranicy
Wzrost liczby miejsc pracy
Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych
Napyw inwestorw krajowych
Napyw inwestorw zagranicznych
Likwidacja zakadw produkcyjnych szkodliwych dla rodowiska naturalnego
Wzrost konkurencyjnoci polskich rm prowadzonych na terenie Pastwa gminy
Spadek stopy bezrobocia
Przepyw siy roboczej w oparciu o umowy
81
5.4.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Biaorusi Podmiotami instytucjonalnymi, ktre odznaczaj si wysok intensywnoci wsppracy transgranicznej z Biaorusi, s jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego, jednostki kultury, szkoy i placwki owiatowe. W duo mniejszym stopniu we wsppracy transgranicznej uczestnicz: przedsibiorstwa, instytucje otoczenia biznesu, kocioy i zwizki wyznaniowe, zakady opieki zdrowotnej, parki narodowe i krajobrazowe czy te lasy pastwowe. Wykres 16. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Biaorusi W6. Prosz wskaza podmioty instytucjonalne z gminy zaangaowane we wspprac z Biaorusi oraz oceni intensywno wsppracy, posugujc si nastpujc skal: gdzie 4 bardzo wysoka, 3 wysoka, 2 niska, 1 bardzo niska.
Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Jednostki kultury Szkoy i placwki owiatowe Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Organizacje pozarzdowe - stowarzyszenia, fundacje (NGO) Przedsibiorcy \ MSP PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Szkoy wysze, jednostki naukowe Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego
90% 68% 55% 36% 29% 16% 16% 13% 13% 13% 7% 7%
rednia:
2,76 2,86 2,65 2,50 2,00 2,40 2,25 2,00 2,33 2,50
1,33 1,50
Poniszy wykres prezentuje zaangaowanie i intensywno wsppracy z Biaorusi poszczeglnych podmiotw.
82
Wykres 17. Deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Biaorusi oraz intensywno prowadzonej wsppracy
Intensywno wsppracy: 4 bardzo wysoka; 1 bardzo niska
www.soclab.org.pl
Wysokie zaangaowanie i wysoka wsppraca Jednostki kultury Szkoy i placwki owiatowe Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO) 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie zaangaowanie i niska wsppraca
Instytucje zaangaowane we wspprac z Biaorusi
Niskie zaangaowanie i wysoka wsppraca
Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Przedsibiorcy \ MSP
PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne
Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi
Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci
Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego
Szkoy wysze, jednostki naukowe
0%
10%
Niskie zaangaowanie i niska wsppraca
83
Wykres wyranie pokazuje niskie zaangaowanie we wspprac szk wyszych i jednostek naukowych, zakadw opieki zdrowotnej i jednostek systemu ratownictwa medycznego, instytucji otoczenia biznesu i organizacji wspierajcych rozwj przedsibiorczoci, organizacji pozarzdowych, lenikw i pracownikw parkw narodowych i krajobrazowych oraz przedsibiorcw. Do intensywn wspprac prowadz za to nieliczne zwizki wyznaniowe oraz zwizki i stowarzyszenia samorzdu. We wspprac transgraniczn zaangaowane s natomiast w duym stopniu i z du intensywnoci szkoy i placwki owiatowe, jednostki kultury oraz jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego. Dane te pozwalaj wic wnioskowa o gwnych obszarach tej wsppracy skadaj si na ni przede wszystkim kultura i edukacja (poza szkolnictwem wyszym). Brakuje budowania sieci wsppracy midzy podmiotami z rnorodnych sektorw. 5.4.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty Zakres rodzajw wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy jest bardzo wski. Do podstawowych nale imprezy kulturalne, midzyszkolne i turystyczne. W niewielkim stopniu wykorzystywane s do wsppracy targi, wystawy i wsplne projekty infrastrukturalne. Zdecydowanie nie jest natomiast prowadzona handlowa wymiana przygraniczna, wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych, wsppraca w zakresie ochrony rodowiska, misje gospodarcze czy te wsplne skadanie wnioskw o dofinansowanie (por. wykres 18). Wykres 18. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Biaorusi oraz ich intensywno W7. Jak czsto organizowano do tej pory wsplne przedsiwzicia z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e bardzo czsto, 4 czsto, 3 rzadko, 2 bardzo rzadko, a 1 w ogle.
Bardzo czsto + czsto Imprezy kulturalne Imprezy midzyszkolne Imprezy turystyczne Targi i wystawy Wsplne projekty infrastrukturalne Handlowa wymiana przygraniczna Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych Ochrona rodowiska Misje gospodarcze, wsppraca podmiotw gospodarczych Wsplne skadanie wnioskw o donansowanie Bardzo rzadko + rzadko W ogle Trudno powiedzie
44 18 13 5 5 5 5 28 11 55 72 29 74 74 61 32 30 41 48
52 4 36 5 9 63 62 5 21 21 11 17 41 5
84
Wykres 19. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Biaorusi W11. W jakim stopniu, Pan(i) zdaniem, Pastwa gmina czerpie korzyci ze wsppracy z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e w bardzo duym, 4 w duym, 3 w maym, 2 bardzo maym, 1 w ogle.
W bardzo + duym stopniu Rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE Rozwj turystyki Rozwj infrastruktury komunikacyjnej Skuteczniejsza ochrona rodowiska naturalnego Wzrost liczby miejsc pracy w gminie Wzrost dochodw lokalnej spoecznoci Uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE W maym + bardzo maym W ogle Trudno powiedzie
27 19 17 17 17 22 26 27 37 44
43 30 37 63 65 61 57 54 74
27 3 7 10 17 17 17 17 12 13
Przedstawiciele gmin wsppracujcych z Biaorusi wskazuj na takie korzyci ze wsppracy transgranicznej, jak: rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej, moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE i rozwj turystyki. W bardzo maym stopniu wsppraca ta przekada si natomiast na: rozwj infrastruktury komunikacyjnej, skuteczniejsz ochron rodowiska naturalnego, wzrost liczby miejsc pracy w gminie, wzrost dochodw lokalnej spoecznoci, uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami czy na moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE (por. wykres 19). Wsppraca z biaoruskimi partnerami odbywa si najczciej na podstawie umw, listw intencyjnych i porozumie. Tylko 15% stanowi wsppraca z miastami partnerskimi, a 10% wsppraca w ramach projektw i poprzez polskich przedstawicieli na Biaorusi. Zaledwie 5% gmin deklaruje utrzymywanie ustalonych kontaktw z gminami partnerskimi po stronie biaoruskiej (por. wykres 20).
www.soclab.org.pl
85
Wykres 20. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi W12. Prosz powiedzie, w oparciu o jakie akty prawne odbywa si wsppraca z Biaorusi?
Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo na podstawie podpisanej umowy lub listu intencyjnego Porozumienie dwustronne Miasta partnerskie Wsppraca w ramach projektw Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego Przedstawiciel w innym kraju Gminy partnerskie
60% 35% 15% 10% 10% 10% 5%
Partnerstwa i porozumienia tego typu s zawizywane gwnie w celu rozwoju kultury, promocji samorzdu, integracji spoecznej, poprawy kontaktw midzynarodowych i zwikszenia ruchu turystycznego. W duo mniejszym stopniu su one natomiast promocji organizacji pozarzdowych, rozwojowi infrastruktury, upowszechnianiu demokracji (por. wykres 21). Do celw promocji wsppracy z Biaorusi gminy wykorzystuj gwnie do tradycyjne rodki: imprezy kulturalne, materiay promocyjne, midzyszkolne wymiany modziey, materiay reklamowe i strony internetowe. Niedocenianymi narzdziami promocji s natomiast konferencje, targi, debaty, konkursy, szkolenia i ogoszenia prasowe (por. wykres 22).
86
Wykres 21. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi C1. Prosz powiedzie, ktre cele realizowane s, Pana(i) zdaniem, podczas wsppracy z Biaorusi?
Rozwj kultury Promocja samorzdu Integracja spoeczna poprzez wsplne inicjatywy kulturalne Integracja spoecznoci lokalnych Poprawa kontaktw midzynarodowych Zwikszenie ruchu turystycznego Promocja organizacji pozarzdowych Rozwj infrastruktury (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, itp.) Upowszechnianie demokracji Promocja lokalnych produktw i usug Poprawa przepywu informacji Promocja biznesu Ochrona rodowiska Wsplne rozwizywanie problemw gospodarczych, spoecznych i rodowiskowych Wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich Zwikszenie handlu Wsppraca w zarzdzaniu kryzysowym
83% 67% 67% 63% 57% 47% 27% 23% 23% 23% 23% 20% 17% 13% 13% 7% 3%
www.soclab.org.pl
87
Wykres 22. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi C2. W jaki sposb gmina promuje wspprac transgraniczn z Biaorusi?
Wsplne, transgraniczne imprezy kulturalne Materiay informacyjne (np. foldery, Wielokulturowe imprezy kulturalne Organizowanie wymiany modziey szkolnej Materiay reklamowe Strona internetowa, np. gminy w jzykach obcych Udzia w konferencjach, sympozjach za granic Udzia w targach zagranicznych Organizowanie debat, seminariw, konferencji o tematyce midzynarodowej Udzia w konkursach midzynarodowych, np. na dobre praktyki Szkolenia z zakresu edukacji midzykulturowej adne z powyszych Ogoszenia w prasie zagranicznej (regionalnej, krajowej)
60% 50% 50% 50% 47% 43% 17% 13% 13% 7% 7% 7% 3%
Wykres 23. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Biaorusi oraz ocena ich uytecznoci C3. Prosz wskaza, ktre instrumenty wsppracy zagranicznej Pastwa gmina wykorzystuje w kontaktach z Biaorusi. Nastpnie prosz oceni uyteczno tych instrumentw wsppracy, posugujc si nastpujc skal: 5 bardzo uyteczne, 4 raczej uyteczne, 3 ani uyteczne, ani nieuyteczne, 2 raczej nieuyteczne, 1 bardzo nieuyteczne.
Uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej Udzia w euroregionach Organizacja zagranicznych wizyt studyjnych Udzia w targach midzynarodowych Organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy lub regionu Organizacja misji gospodarczych Wsparcie przedsibiorcw jako eksporterw Uczestnictwo w transnarodowych sieciach, zwizkach, stowarzyszeniach Przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw Dystrybucja poradnikw, materiaw dla eksporterw Prowadzenie doradztwa prawnego w zakresie wsppracy zagranicznej Prowadzenie punktu kontaktowego dla eksporterw
46% 39% 36% 14% 14% 7% 7% 7% 4% 4% 4% 4%
rednia:
4,15 3,82 3,80 3,50 3,75 2,50 2,50 4,00 3,00 3,00 3,00 3,00
88
W ramach wsppracy transgranicznej z Biaorusi najczciej wykorzystywane s takie instrumenty, jak: wsplne uczestnictwo w projektach midzynarodowych, udzia w euroregionach, organizacja zagranicznych wizyt studyjnych. W opinii przedstawicieli badanych gmin najbardziej efektywnymi instrumentami okazay si natomiast do tej pory: uczestnictwo w projektach midzynarodowych, w transnarodowych sieciach, zwizkach i stowarzyszeniach, organizacja zagranicznych wizyt studyjnych, udzia w euroregionach i targach midzynarodowych. Bardzo nisko pod wzgldem efektywnoci oceniono natomiast wszelkie instrumenty zwizane ze wspprac z przedsibiorcami: wsparcie przedsibiorcw jako ekspertw, dystrybucj poradnikw i materiaw dla eksporterw, prowadzenie doradztwa prawnego, prowadzenie punktu kontaktowego dla eksporterw i organizacj misji gospodarczych (por. wykres 23). Wynika to z bardzo wskiego zakresu wsppracy z przedsibiorcami i braku kompetencji oraz potencjau do efektywnego wykorzystywania takich instrumentw wsppracy. 5.4.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Biaorusi Aby wnioskowa o barierach wsppracy z Biaorusi, w badaniu wyodrbniono podstawowe ich wymiary. W ramach pierwszego z nich formalno-prawnego przedstawiciele gmin wskazywali gwnie na skomplikowan procedur uzyskiwania dotacji (po obu stronach), nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw oraz ich niestabilno (gwnie po stronie biaoruskiej), niedostosowanie ustrojw ustawodawczych i niestabilno przepisw (zarwno po stronie biaoruskiej, jak i po polskiej). W ramach wymiaru instytucjonalnego wskazywano gwnie na saby system wymiany informacji (po obu stronach) i ma aktywno urzdw (rwnie dotyczy to obu pastw). W trzecim wymiarze, infrastrukturalnym, ktry by czsto wskazywany jako istotny, najpowaniejsz bolczk jest maa liczba i przepustowo przej granicznych, po stronie biaoruskiej sabe zagospodarowanie infrastrukturalne przej granicznych, a po stronie polskiej wskazywano na saby rozwj infrastruktury komunikacyjnej (por. wykres 24). W ramach czwartego wymiaru barier finansowego wyrnia si gwnie ograniczone moliwoci finansowe wadz lokalnych terenw przygranicznych (wydaje si, e jest to gwna bolczka po stronie polskiej), nisk sprawno systemu rozlicze finansowych (po stronie biaoruskiej) i brak zabezpieczenia inwestycyjnego wsplnych projektw oraz kapitau obrotowego (po obu stronach). W wymiarze gospodarczym najwikszy problem stanowi odmienno systemw gospodarczych. W wymiarze spoecznym: po stronie polskiej brak chci mieszkacw do wsppracy, po stronie biaoruskiej obawy przed napywem obcego kapitau oraz negatywne dowiadczenia historyczne, obie strony cechuje saba znajomo jzyka partnera i rnice w mentalnoci (por. wykres 25).
www.soclab.org.pl
89
Wykres 24. Bariery wsppracy transgranicznej z Biaorusi wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2)
FORMALNO-PRAWNE
INSTYTUCJONALNE
INFRASTRUKTURALNE
90
Po stronie polskiej Po stronie biaoruskiej Po obu stronach
O1. Jakie s, wedug Pana(i), najistotniejsze bariery wsppracy transgranicznej po stronie polskiej, a jakie po stronie ssiadw? Prosz wykaza w przypadku kadego z pastw te, ktre le, Pana(i) zdaniem, po stronie polskiej, a ktre po stronie ssiada, bd te czy dotycz obu stron.
Odsetek gmin, ktre wskazay barier
Skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych
42% 8 67 50 9 22 13 38 71 43 33 42% 8 13 17 17 17 33 50 45% 32% 32% 23% 20 30 20 10 57 50 13 33 26% 19% 19% 19% 13% 33 13 36 8 39% 39% 35% 29% 26% 26% 23% 23% 10%
85 33 50 55 78 75 63 29 57 33 92 75 50 83 50 50 50 60 60 43
Nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw
Skomplikowana procedura zawierania umw Brak osobowoci prawnej regionu
Maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy
Brak odpowiednich instytucji i urzdw
Saba koordynacja pomidzy instytucjami w zakresie wsppracy
Czste zmiany (reorganizacje) instytucji i wadz partnerw wsppracy
Brak kompetencji kadr w istniejcych instytucjach i urzdach
Saba dostpno komunikacyjna przej
Niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej
Sabe zagospodarowanie infrastrukturalne przej
Wykres 25. Bariery wsppracy transgranicznej z Biaorusi wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2)
FINANSOWE
GOSPODARCZE
SPOECZNE
www.soclab.org.pl
Po stronie polskiej Po stronie biaoruskiej Po obu stronach
Ograniczone moliwoci nansowe, w tym budetw wadz lokalnych terenw przygranicznych
74% 35 4 40 20 25 25 16% 16% 13% 6% 61% 5 22 20 26% 13 29 25 75 25 23% 13% 13% 13% 3% 13% 20 38 29% 16% 58 56
61 60 80 50 100 37 22 60 50 71 75 25 75 100 100
Niska sprawno systemu rozlicze nansowych
Brak instytucji Otoczenia biznesu
Brak systemu zabezpiecze nansowych transakcji handlowych
Brak zabezpieczenia inwestycyjnego wsplnych projektw oraz kapitau obrotowego
Odmienno systemw gospodarczych
Asymetria w poziomie rozwoju partnerw
Brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych
Negatywne stereotypy ssiadw
Rnice w mentalnoci
Saba znajomo jzyka partnera
Negatywne dowiadczenia historyczne
Brak chci mieszkacw do wsppracy
Obawy przed napywem obcego kapitau Dua odlego
RODOWISKOWE
91
5.5. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Litw

Na podstawie deklaracji samorzdowcw z wojewdztwa podlaskiego ustalono, e spord 118 gmin nieco ponad 1/4 (27%) prowadzi wspprac transgraniczn z Litw. Dokadnie 19 gmin w cigu ostatnich 5 lat podejmowao prby takiej wsppracy (por. mapa 4). Gminy wsppracujce z Litw znajduj si na terenach, na ktrych wystpuj due skupiska ludnoci litewskiej w Polsce, i s to gminy, ktre s usytuowane blisko granicy polsko-litewskiej. Analizujc te samorzdy pod ktem chci poszerzenia zakresu wsppracy transgranicznej, wida zainteresowanie wspprac z Biaorusi, w mniejszym stopniu z Rosj i Ukrain. Odwoujc si do wynikw bada jakociowych, mona przyj, e wynika to z wikszej znajomoci specyfiki kulturalnej partnera biaoruskiego, jak rwnie z bliskoci geograficznej. Gwn wskazywan przyczyn podejmowania wsppracy jest wymiana kulturalna oraz ubieganie si o fundusze pomocowe. Wsppraca z Litw ma wic charakter bardzo lokalny, skupiajcy si gwnie w obszarze kultury, turystyki oraz rekreacji. Zasadniczym problemem wsppracy gmin z Litw jest to, e w sferze rozwoju infrastruktury oraz gospodarki wsppraca jest oceniana jako saba i napotyka na najwiksze bariery. Promocja biznesu, zwikszenie handlu i wsplne rozwizywanie problemw gospodarczych naley do rzadkoci. A wanie ten obszar jest postrzegany jako niezmiernie wany i wprost przekadajcy si na rozwj poszczeglnych gmin oraz na poziom ycia ich mieszkacw. Wikszo gmin wsppracujcych transgranicznie z Litw spodziewa si, e zakres i intensywno tej wsppracy wzronie w najbliszych latach jest to spowodowane du stabilnoci polityczn partnera litewskiego (przynaleno do Unii Europejskiej). Do najistotniejszych skutkw wsppracy organizacji imprez kulturalnych, wsppracy midzy szkoami, intensyfikacji kontaktw midzy mieszkacami naley zmniejszenie si wzajemnych uprzedze i stereotypw. Wsppraca transgraniczna jest gwnie domen jednostek samorzdu terytorialnego, jednostek kultury, zwizkw i stowarzysze. ladow rol odgrywaj instytucje (szkoy wysze, podmioty zajmujce si obszarami chronionymi), ktre dziaaj w skali regionu. Brakuje zdecydowanie wsppracy midzysektorowej, zwaszcza z biznesem. Realizowanie zada w ramach wsppracy transgranicznej oparte jest gwnie na porozumieniach dwustronnych lub wsppracy w ramach konkretnych projektw. Wielostronne partnerstwo na poziomie gmin jest rzadkoci. Promocja wsppracy ogranicza si do dystrybucji materiaw reklamowych, folderw, organizacji imprez kulturalnych. Najczciej wsppraca wykorzystuje instrumenty zwizane z uczestnictwem w projektach midzynarodowych, udziaem w euroregionach. Udzia w targach lub organizowanie targw jest rzadsz form z uwagi na potencjalne koszty. Badani samorzdowcy wskazywali na liczne bariery utrudniajce realizacj dziaa transgranicznych. Twierdzili, e zdecydowana wikszo barier wsppracy wystpuje po obu stronach. Do najistotniejszych nale: przeszkody formalno-prawne (nieprecyzyjne przepisy, skomplikowane procedury zawierania umw); maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy; sabo rozwinity system wymiany informacji.
92
Mapa 6. Gminy deklarujce wspprac z Litw
www.soclab.org.pl
nie wsppracuj
wsppracuj
93
Mapa 7. Prby nawizania wsppracy z Litw w ostatnich 5 latach
94
5.5.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Litw w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi Badania przeprowadzone wrd samorzdw wojewdztwa podlaskiego wyranie pozwalaj na wskazanie koncentracji gmin wsppracujcych z Litw na obszarze przygranicznym, przy granicy z Litw. Oprcz bliskoci geograficznej potencjalnego partnera niezwykle wanym czynnikiem jest fakt, e w gminach tych zamieszkuje zdecydowana wikszo przedstawicieli mniejszoci litewskiej w naszym wojewdztwie. Sprawia to, e bariera jzykowa czy kulturowa staje si mao istotna. Jedno z wanych pyta w analizowanych badaniach dotyczyo tego, czy gminy, ktre maj dowiadczenie we wsppracy z wybranym krajem ociennym, s skonne do rozszerzenia swoich kontaktw z pozostaym krajami zza wschodniej granicy. Wykres 26. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Litw W1A. Czy prbowali Pastwo w cigu ostatnich 5 lat nawiza wspprac z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Rosj Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
8 3 5 18
3 4 4
17
rdo: Badanie PAPI, N=33 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Litw. O wspprac pytano jedynie w przypadku braku kontaktw z danym pastwem, jako e gminy nierzadko wsppracuj z kilkoma krajami.
Analiza uzyskanych odpowiedzi wskazuje na wyran tendencj w cigu ostatnich lat gminy wsppracujce z Litw prboway nawiza wspprac gwnie z Biaorusi, w mniejszym stopniu z Rosj i Ukrain. Gminy wsppracujce z Litw cechuj si tym, e s usytuowane przy wewntrznej granicy Unii Europejskiej, co maksymalizuje swobod przepywu ludnoci i nie stanowi istotnej bariery. W przypadku tzw. krajw trzecich wsppraca transgraniczna jest na wstpie obarczona du iloci procedur zwizanych z obowizkiem wizowym czy dusz odpraw graniczn. Jednak fakt podejmowania wsppracy z Biaorusi zwraca uwag raczej na inny aspekt tej wsppracy. Jak wynika z bada jakociowych Biaoru jest postrzegana jako partner trudny, nie do koca przewidywalny, ale bliski kulturowo i geograficznie. Wydaje si, e to te czynniki maj wpyw na kierunek podejmowanych dziaa. Wykres 27. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Litw W1C. Czy w cigu najbliszych trzech lat zamierzaj Pastwo nawiza wspprac zagraniczn z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Rosj Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
4 5 7
2 9 6
11 9 12
www.soclab.org.pl
95
Najwicej gmin wsppracujcych aktualnie z Litw zamierza nawiza take wspprac z Ukrain, najmniej z Biaorusi. Znamienne jednak wydaje si to, e wikszo gmin nie jest w stanie okreli, z ktrym krajem bdzie wsppracowa. Spowodowane jest to zapewne niestabiln sytuacj polityczn naszych ssiadw (w porwnaniu do Litwy). Jak wskazuje analiza dokumentw strategicznych powstajcych na poziomie gmin jest to wynik braku spjnych i szczegowych strategii wsppracy transgranicznej. Wykres 28. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Litw W1D. Jakie s gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Litw?
Biaoru Rosja Ukraina
64% 58% 46% 64% 67% 69% 64% 75% 85% 55% 50% 54% 36% 25% 23% 18% 9% 9%
Stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy
Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny Presti Poniewa wszyscy nawizuj tak wspprac
Charakter wsppracy z ssiadami potwierdza rwnie opis przyczyn (motyww) podejmowania wsppracy. Rozwj przedsibiorczoci i biznesu jest wan przyczyn nawizania wsppracy z Biaorusi, wanym czynnikiem niezalenie ot tego, o jakim kraju mwimy jest promocja gminy. Ukraina staje si wanym partnerem przede wszystkim ze wzgldu na moliwoci uzyskania rodkw pomocowych UE. 5.5.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw Wikszo gmin (70%) pozytywnie ocenia intensywno obecnej wsppracy gminy z Litw. Niemniej 1/3 wsppracujcych gmin ocenia j jako nisk lub bardzo nisk. Oceny negatywne mog wskazywa nie na brak zadowolenia wynikajcy z postrzeganych potencjalnych korzyci ze wsppracy, ale na ich ma dotychczasow efektywno. Pomimo tego, e wsppraca z Litw jest najatwiejsza pod wzgldem
96
organizacyjno-logistycznym (granica wewntrzna UE), to na jej przeszkodzie mog sta bariery mentalne (stereotypy, spory o histori czy obecn sytuacj Polakw na Litwie). Istotnym elementem (widocznym rwnie w badaniach jakociowych) jest wci zbyt maa wiedza i umiejtnoci na poziomie poszczeglnych samorzdw w zakresie budowania midzynarodowych partnerstw, wpierania ich zewntrznymi rodkami finansowymi. Wykres 29. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Litw W2. Prosz oceni w skali 1-4 OGLN intensywno obecnej wsppracy Pastwa gminy z Litw.
70%
rdo: Badanie PAPI, N=33 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Litw.
30%
Wykres 30. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Litw W2a. Prosz oceni, czy w cigu najbliszych trzech lat OGLNA intensywno wsppracy Pastwa gminy z Litw, Pana(i) zdaniem, wzronie, pozostanie na obecnym poziome czy te zmaleje?
33%
61%
3% 3%
W pytaniu dotyczcym przyszoci wsppracy widoczne jest postrzeganie litewskiego partnera w kategoriach stabilnoci i przewidywalnoci. Jedynie 3% samorzdw wsppracujcych obecnie z Litw spodziewa si, e wsppraca transgraniczna w przyszoci si zmniejszy. Oczekiwane jest raczej utrzymanie jej dotychczasowej intensywnoci lub jej wzrost. Z pewnoci jest to jeden z najwikszych atutw wsppracy transgranicznej midzy polskimi a litewskimi obszarami przygranicznymi nie jest ono obarczone duym poczuciem ryzyka i nieprzewidywalnych zmian (tylko 3% odpowiedzi trudno powiedzie), co daje poczucie bezpieczestwa i moliwoci bardziej dugofalowego planowania wsppracy. Z uwagi na pooenie geograficzne gmin wsppracujcych z Litw i na ich sytuacj demograficzn, wydaje si oczywiste, e gwnym obszarem wsppracy jest kultura i promocja dziedzictwa lokalnego (67%) oraz turystyka i rekreacja (64%). Gminy (zarwno po stronie Polski, jak i Litwy) maj niezwykle atrakcyjny potencja turystyczny. Turystyka przemys turystyczny wymaga duych i skoordynowanych transgranicznie inwestycji w infrastruktur (drogi, mosty, poczenia telekomunikacyjne). Wida, e samorzdy maj tego wiadomo i podejmuj odpowiednie ku temu dziaania 42% wskazuje infrastruktur jako obszar wsppracy. Wyranie wida sabo dziaa transgranicznych podejmowanych przez samorzdy wsppracujce z Litw w obszarze gospodarki i rynku pracy, cho czsto ten obszar wystpuje w dokumentach strategicznych jako wany i podany element rozwoju.
www.soclab.org.pl
97
Wykres 31. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw W4. Prosz wskaza obszary wsppracy w Pastwa gminie z Litw oraz oceni ich wpyw na rozwj gminy przy uyciu 4-stopniowej skali, gdzie 4 oznacza zdecydowany wpyw, 3 umiarkowany wpyw, 2 znikomy wpyw, 1 brak wpywu.
Kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego Turystyka i rekreacja Infrastruktura (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Nauka i edukacja Sport Gospodarka Ochrona rodowiska Rozwj spoeczny Przedsiwzicia z Poloni i Polakami mieszkajcymi za granic Demokracja i prawa czowieka Rynek pracy Suba zdrowia i opieka spoeczna Pomoc rozwojowa
67% 64% 42% 27% 24% 21% 21% 21% 18% 12% 9% 6% 6%
rednia:
3,14 3,14 2,71 2,83 2,43 2,14 2,57 2,63 3,20 2,75
1,33 2,33 2,00
Dodatkowo wpyw tej wsppracy jest oceniany raczej jako saby albo bardzo saby (rednia ocena 2,14 dla gospodarki 1,33 dla rynku pracy). Wydaje si, e wsppraca transgraniczna ma duy niewykorzystany jeszcze potencja gospodarczy brakuje samorzdom moliwoci i wiedzy, jak j wczy w kontakty transgraniczne. Wsppraca na polu kultury i turystyki przebiega szybciej i intensywnej ni w sferze gospodarczej, bowiem opiera si na lokalnych zasobach i jest relatywnie atwiejsza do zrealizowania w ramach funduszy pomocowych UE. Dysproporcja midzy obszarami wsppracy a przekonaniem o ich wpywie na rozwj gminy jest rwnie widoczna przy dziaaniach mikkich, majcych charakter inwestycji w kapita intelektualny czy stanowicy jego element kapita spoeczny. Pomimo tego, e nauka i edukacja oraz sport s relatywnie czciej wspierane w ramach wsppracy transgranicznej, to ich wpyw na kondycj gminy jest oceniany nie tak wysoko. Dominuje wic patrzenie na rozwj gminy przez twarde inwestycje infrastrukturalne oraz wspieranie kultury, turystyki i caej infrastruktury jej towarzyszcej. W tym wypadku, wiedzc e obszary te nastawione s na rozwj turystyki jako dziaalnoci gospodarczej, kultura i dziedzictwo lokalne s raczej postrzegane w sposb komercyjny jako rdo potencjalnych dochodw, w formie na przykad oryginalnej lokalnej oferty dla turystw.
98
Wykres 32. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw
www.soclab.org.pl
Zdecydowanie + Raczej si zgadza Ani si zgadza, ani nie zgadza Trudno powiedzie Zdecydowanie + Raczej si nie zgadza 3,75 3,53 3,29 3,25 3,06
W5. Jakie s widoczne skutki wsppracy transgranicznej w Pastwa gminie z Litw? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e zdecydowanie si Pan(i) zgadza, 4 raczej zgadza, 3 ani zgadza, ani nie zgadza, 2 raczej nie zgadza, 1 zdecydowanie nie zgadza
65%
rednia:
15% 15% 21% 24% 24% 22% 27% 50% 11% 9% 11% 31% 50% 57% 17% 14% 50% 64% 14% 14% 50% 21% 11% 15% 5%
12%
8%
65% 53% 43% 44% 41% 33% 23% 8% 14% 7% 21% 14% 8% 8% 8% 8% 14% 54% 67% 67% 83% 83% 29% 14% 25% 8% 39% 6% 23% 22% 10% 16%
3,00 2,56 2,33 2,20 2,17 2,17 1,92 1,91
31% 25% 25% 17% 17%
1,78 1,56 1,44 1,40 1,30
rdo: Badanie PAPI, N=33 gminy wojewdztwa podlaskiego deklarujce wspprac z Litw.
99
Nie jest w zwizku z tym zaskoczeniem, e wsppraca transgraniczna gmin z Litw wyraa si gwnie w postaci organizacji imprez kulturalnych po obu stronach granicy, wsppracy partnerskiej midzy szkoami, organizacji imprez sportowych, rozwoju turystyki. Intensyfikacja kontaktw kulturowych sprzyja zmniejszeniu poziomu wzajemnych uprzedze i negatywnych stereotypw. Z tym zgadza si wikszo respondentw (65%). Nie dostrzega si istotnych praktycznych skutkw wsppracy w sferze gospodarczej (spadku bezrobocia, przepywu siy roboczej, napywu inwestorw, poprawy ochrony rodowiska itd.). Mimo tego, e Litwa i Polska s czonkami UE, wspdziaanie w sferze gospodarczej w regionie transgranicznym jest nadal wyhamowane. By moe wynika to z faktu, e przedsibiorstwa funkcjonujce w gminach s mae, wyspecjalizowane na lokalnym rynku i nie dysponuj potencjaem rozwojowym, ktry mgby by rozwijany w wymiarze transgranicznym. 5.5.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Litw Sabo obszaru gospodarczego we wsppracy transgranicznej wida rwnie w tym, jakie podmioty instytucjonalne s w t wspprac zaangaowane. Wykres 33. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Litw W6. Prosz wskaza podmioty instytucjonalne z gminy zaangaowane we wspprac z Litw oraz oceni intensywno wsppracy posugujc si nastpujc skal: gdzie 4 bardzo wysok, 3 wysoka, 2 niska, 1 bardzo niska.
Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Jednostki kultury Szkoy i placwki owiatowe Organizacje pozarzdowe - stowarzyszenia, fundacje (NGO) Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Przedsibiorcy \ MSP Szkoy wysze, jednostki naukowe Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne
88% 59% 50% 38% 35% 21% 7% 18% 18% 7% 15% 9% 9% 9%
rednia:
3,07 3,28 2,94 2,33 2,42 2,57 3,00 2,83 2,67 2,33 2,67 2,50
100
Wykres 34. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gmin zaangaowanych we wspprac z Litw oraz intensywno prowadzonej wsppracy
www.soclab.org.pl
Wysokie zaangaowanie i wysoka wsppraca Jednostki kultury Szkoy wysze, jednostki naukowe Szkoy i placwki owiatowe Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie zaangaowanie i niska wsppraca
Instytucje zaangaowane we wspprac z Litw
Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi
Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego Przedsibiorcy \ MSP PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO) Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci
0%
10%
101
Jest oczywiste, e podstawowym podmiotem wsppracy s jednostki samorzdu terytorialnego (88%) wspprac transgraniczn animuje samorzd, w mniejszym za stopniu jest wynikiem aktywnoci branowej. Koncentracja wsppracy na szeroko rozumianej sferze kultury sprawia, e gwnie podejmuj j jednostki kultury, zwizki i stowarzyszenia samorzdowe, organizacje (stowarzyszenia i fundacje), szkoy i placwki owiatowe. Minimaln rol odgrywaj szkoy wysze (s one skoncentrowane raczej w duych miastach), podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi czy jednostki systemu ratownictwa medycznego. Wyrana dysproporcja pomidzy samorzdami i podlegymi im instytucjami kultury a pozostaymi podmiotami zdaje si wyjania niewykorzystany potencja tych ostatnich sab wspprac midzysektorow. Wyniki te potwierdzaj si rwnie w badaniach jakociowych. Samorzdy czsto nie widz dziaania innych podmiotw, nie poszukuj aktywnie wsppracownikw z sektora organizacji pozarzdowych czy biznesu. Przedstawiony wykres ilustruje zaangaowanie i intensywno wsppracy transgranicznej. Jest ona w obu wymiarach wysoka dla jednostek samorzdu terytorialnego szczebla gminnego i jednostek kultury. Za podmioty mao zaangaowane we wspprac zostay uznane organizacje pozarzdowe oraz zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdowych. Samorzd mgby w tej sytuacji stanowi wsparcie dla tych podmiotw, podejmujc z nimi wspprac. 5.5.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty Rodzaje wsplnych przedsiwzi wynikaj z charakteru i zakresu wsppracy transgranicznej gmin z Litw. Wykres 35. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Litw oraz ich intensywno W7. Jak czsto organizowano do tej pory wsplne przedsiwzicia z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e bardzo czsto, 4 czsto, 3 rzadko, 2 bardzo rzadko, a 1 w ogle.
Bardzo czsto + czsto Imprezy kulturalne Wsplne skadanie wnioskw o donansowanie Wsplne projekty infrastrukturalne Handlowa wymiana przygraniczna Imprezy turystyczne Targi i wystawy Imprezy midzyszkolne Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych Misje gospodarcze, wsppraca podmiotw gospodarczych Ochrona rodowiska Bardzo rzadko + rzadko W ogle Trudno powiedzie
42 29 25 23 19 18 17 9 8 27 18 33 46 42 55 65 67 6 15 30 46 71 5 42 25 40
58 4 5 15 5 18 11 27 17 18
102
Najczciej organizowane s imprezy kulturalne co jest zgodne z poprzednimi wynikami, w ktrych wida wyranie, e analizowane gminy wsppracujce z Litw nastawione s przede wszystkim na turystyk i tworzenie dla przyjezdnych ciekawej oferty kulturalnej. Niemal 30% samorzdw wskazuje na wsplne skadanie wnioskw i wsplne projekty infrastrukturalne, jednak w porwnaniu do innych wsplnych przedsiwzi s one podejmowane relatywnie czsto. Niepokoi moe bardzo mae zainteresowanie wspprac na rzecz ochrony rodowiska, zwaszcza e obszary te s postrzegane jako cenne pod wzgldem przyrodniczym i zasoby przyrodnicze s niezaprzeczalnym atutem tych gmin. Jest to rwnie baza do tworzenia ciekawej oferty dla turystw. Pominita zostaa te sfera dziaalnoci gospodarczej, wspierania przedsibiorczoci i lokalnego biznesu. Niemal poowa respondentw odpowiedziaa, e taka wsppraca w ogle nie wystpuje. Katalog postrzeganych korzyci z podjtej wsppracy transgranicznej z Litw w duej mierze ogranicza si do sfery rozwoju wsppracy spoeczno-kulturalnej, uatwie w kontaktach zagranicznych, rozwoju turystyki. Adekwatnie do podejmowanych dziaa korzyci zwizane z rozwojem gospodarczym gminy (rozwj infrastruktury, poprawa na lokalnym runku pracy czy wzrost dochodw lokalnej spoecznoci) s niewielkie. W odniesieniu do tych gospodarczych wymiarw wsppracy 1/5 badanych nie potrafi oceni korzyci, jakie ta wsppraca przynosi. Rezultaty maj wic charakter mikki, zwizany z budowaniem kapitau spoecznego mieszkacw pogranicza. Brak przeoenia rezultatw dziaa na wzrost gospodarczy moe powodowa postrzeganie owej wsppracy jako mao efektywnej, nieprzynoszcej konkretnych efektw rwnie w perspektywie mieszkacw tego terenu. Wykres 36. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Litw W11. W jakim stopniu, Pan(i) zdaniem, Pastwa gmina czerpie korzyci ze wsppracy z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e w bardzo duym, 4 w duym, 3 w maym, 2 bardzo maym, 1 w ogle.
W bardzo + duym stopniu Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE Uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami Rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej Rozwj turystyki Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE Wzrost dochodw lokalnej spoecznoci Skuteczniejsza ochrona rodowiska naturalnego Rozwj infrastruktury komunikacyjnej Wzrost liczby miejsc pracy w gminie W maym + bardzo maym W ogle Trudno powiedzie
38 38 38 30 18 12 12 11 29 29 32 6 35 14
35 38 48 44 59 41 41 42 53 19
27 10 10 3 7 18 12 18 16 18
www.soclab.org.pl
103
Wykres 37. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw W12. Prosz powiedzie, w oparciu o jakie akty prawne odbywa si wsppraca z Litw?
Porozumienie dwustronne Wsppraca w ramach projektw Gminy partnerskie Miasta partnerskie Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo na podstawie podpisanej umowy lub listu intencyjnego Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego Przynaleno do organizacji sieci, zwizkw zrzeszajcych podmioty z rnych krajw
58% 42% 23% 19% 7% 7% 3%
Wsppraca gmin z Litw ma zdecydowanie charakter lokalny: dominuj porozumienia dwustronne (58%), wsppraca w ramach projektw (42%). Na dalszym miejscu pojawiaj si formy o bardziej trwaym charakterze: gminy czy miasta partnerskie. Znikoma ilo samorzdw decyduje si na podpisywanie umw o wielostronnym partnerstwie, co potwierdzaj wczeniejsze dane, e zazwyczaj samorzdy skupiaj swoj dziaalno transgraniczn na jednym partnerze. Kolejne pytanie odnoszce si do realizowanych celw wsppracy z Litw potwierdza wyran dominacj dziaa w sferze kultury i turystyki: rozwj kultury (78 %), zwikszenie ruchu turystycznego (63%), integracja przez wsplne inicjatywy kulturalne (53%). Rzadziej wystpuje promocja organizacji pozarzdowych (22%), upowszechnianie demokracji (19%), promocja biznesu (16%). Pojawia si tutaj promocja lokalnych produktw i usug (34%), ktra ma powizanie z gospodark lokaln i jest praktycznie jedyn form wsppracy transgranicznej z Litw, w ktrej widoczne jest przeoenie na rozwj gospodarczy gminy. Czynnik ten jest powizany z rozwojem turystyki i poszerzaniem oferty dla przyjezdnych. Z pewnoci jednak jest on zbyt niszowy, by sta si motorem rozwoju gospodarczego obszaru pogranicza. Do wysoko w rankingu odpowiedzi znalaza si poprawa kontaktw midzynarodowych. wiadczy to o wiadomoci roli wsppracy transgranicznej w zmniejszaniu napi pojawiajcych si na wyszych szczeblach administracyjnych (rzdowych). Stosunki z Litw, pomimo wsplnej przynalenoci do Unii Europejskiej, bywaj przecie napite, zwaszcza w kontekcie praw mniejszoci polskiej na Litwie. Z pewnoci dziaania na obszarach przygranicznych mog stanowi czynnik polepszajcy te relacje, mi.in. poprzez budowanie kapitau spoecznego mieszkacw pogranicza.
104
Wykres 38. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw C1. Prosz powiedzie, ktre cele realizowane s, Pana(i) zdaniem, podczas wsppracy z Litw?
Rozwj kultury Poprawa kontaktw midzynarodowych Integracja spoecznoci lokalnych Zwikszenie ruchu turystycznego Promocja samorzdu Integracja spoeczna poprzez wsplne inicjatywy kulturalne Promocja lokalnych produktw i usug Poprawa przepywu informacji Rozwj infrastruktury (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, itp.) Promocja organizacji pozarzdowych Upowszechnianie demokracji Zwikszenie handlu Promocja biznesu Ochrona rodowiska Wsppraca w zarzdzaniu kryzysowym Wsplne rozwizywanie problemw gospodarczych, spoecznych i rodowiskowych Utrzymanie rwnowagi krajobrazu przyrodniczego Wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich
78% 69% 63% 63% 59% 53% 34% 28% 25% 22% 19% 19% 16% 9% 9% 6% 6% 3%
www.soclab.org.pl
105
Wykres 39. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw C2. W jaki sposb gmina promuje wspprac transgraniczn z Litw?
Materiay reklamowe Wsplne, transgraniczne imprezy kulturalne Organizowanie wymiany modziey szkolnej Materiay informacyjne (np. foldery, Strona internetowa np. gminy w jzykach obcych Wielokulturowe imprezy kulturalne Udzia w targach zagranicznych Organizowanie debat, seminariw, konferencji o tematyce midzynarodowej Udzia w konferencjach, sympozjach za granic Ogoszenia w prasie zagranicznej (regionalnej, krajowej) Ogoszenia w zagranicznym radiu, telewizji, internecie Udzia w konkursach midzynarodowych, np. na dobre praktyki Szkolenia z zakresu edukacji midzykulturowej Szkolenia z zakresu edukacji globalnej adne z powyszych
65% 61% 61% 52% 45% 36% 19% 19% 16% 10% 7% 3% 3% 3% 3%
Formy promocji wsppracy transgranicznej z Litw maj posta do standardow i poredni: materiay reklamowe (65%), foldery, prezentacje medialne (52%). Dominuj rwnie wydarzenia masowe, takie jak imprezy kulturalne (61%) czy wielokulturowe imprezy kulturalne (36%) oraz wymiana modziey szkolnej (61%). Brakuje szerokiego wykorzystywana takich instrumentw promocji, ktre wi si z bezporednim kontaktem osb zaangaowanych w rozwj regionu i bezporedniej promocji w kraju ssiednim (targi zagraniczne, sympozja, spotkania). Badania wsppracy samorzdw w Polsce zrealizowane w 2012 roku przez Instytut Spraw Publicznych pokazuj, e sytuacja ta jest powszechna rwnie w innych gminach75. W maych gminach, o sabej kondycji gospodarczej, podstawow barier s braki wikszych funduszy na promocj za granic. Wszelkie dziaania zwizane z uczestnictwem w midzynarodowych konferencjach czy targach zagranicznych pocigaj za sob spore koszty i wymagaj wysokich kompetencji. Zastanawiajcy jest fakt, e tylko 45% samorzdw ma strony w jzyku obcym. Wynika to moe z tendencji do uywania w kontaktach polsko-litewskich jzyka polskiego, ktry czsto jest zrozumiay dla litewskiego partnera. Jednak dla dobra tych relacji i dla uniknicia napi powizanych z pamici zbiorow Litwinw (posugiwanie si jzykiem polskim jako przejaw historycznej dominacji polskiej kultury na tym terenie) warto w wikszym stopniu zwraca uwag na posugiwanie si w komunikacji jzykiem litewskim. Z bada IDI wynika, e na tym pograniczu bariera jzykowa moe by rozwizywana dziki
75 A. Fuksiewicz, A. ada, . Wenerski, Wsppraca zagraniczna polskich samorzdw, s. 20.
106
duemu udziaowi mniejszoci litewskiej wrd mieszkacw gmin. Warto byoby w wikszym zakresie korzysta z lokalnych zasobw i kompetencji przedstawicieli mniejszoci litewskiej. Wydaje si wic, e bardziej powszechne wprowadzenie stron internetowych w jzyku litewskim mogoby uatwi promocj gminy i uatwi kontakty. Ponadto bardzo may odsetek samorzdw bierze udzia w midzynarodowych konkursach (3%), a jest to narzdzie promocji niewymagajce duych nakadw finansowych, a pozwalajce promowa konkretne dziaania w tych gminach. Wykres 40. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Litw oraz ocena ich uytecznoci C3. Prosz wskaza, ktre instrumenty wsppracy zagranicznej Pastwa gmina wykorzystuje w kontaktach z Litw. Nastpnie prosz oceni uyteczno tych instrumentw wsppracy, posugujc si nastpujc skal: 5 bardzo uyteczne, 4 raczej uyteczne, 3 ani uyteczne, ani nieuyteczne, 2 raczej nieuyteczne, 1 bardzo nieuyteczne.
Uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej Udzia w euroregionach Organizacja zagranicznych wizyt studyjnych Udzia w targach midzynarodowych Organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy lub regionu Organizacja misji gospodarczych Przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw Uczestnictwo w transnarodowych sieciach, zwizkach, stowarzyszeniach
62% 59% 31% 28% 14% 7% 7% 3%
rednia: 3,88 3,89 3,88 4,00 3,50 3,50 3,00
4,50
We wsppracy transgranicznej wykorzystuje si raczej zinstytucjonalizowane instrumenty: uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej (62%), udzia w euroregionach (59%), organizacja wizyt studyjnych (31%). Zapewne ze wzgldu na ograniczenia funduszy organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy nale do najrzadziej wykorzystywanych instrumentw wsppracy transgranicznej. Targi rwnie z uwagi na formu (specjalistyczn lub wielobranow) mog wykracza poza bilateralne formy wsppracy preferowane przez gminy. Wyjtkow pozycj w tym zestawieniu maj euroregiony, ktre s relatywnie efektywnym i pozytywnie ocenianym instrumentem wsppracy transgranicznej. 5.5.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Litw Wsppraca transgraniczna nie tylko przynosi gminom korzyci, ale musi rwnie liczy si z wieloma przeszkodami i barierami. Maa skala dziaa, nawet w przypadku najmniej problematycznego przygranicznego obszaru polsko-litewskiego, powinna zwrci szczegln uwag na bariery w tej wsppracy.
www.soclab.org.pl
107
Wykres 41. Bariery wsppracy transgranicznej z Litw wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2)
FORMALNO-PRAWNE
INSTYTUCJONALNE
INFRASTRUKTURALNE
108
Po stronie polskiej Po stronie litewskiej Po obu stronach
33% 18 29 9 21% 18% 15% 40 12% 9% 33 9% 6% 3% 3% 18% 18% 15% 12% 9% 6% 21% 6% 3% 0% 14 14 50 25 33 50 33 33
73 71 100 60 100 33 100 100 100 100 100 67 100 75 67 50 71 50 100
Brak odpowiednich przepisw i norm prawnych Brak osobowoci prawnej regionu
Wykres 42. Bariery wsppracy transgranicznej z Litw wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2)
FINANSOWE
GOSPODARCZE
SPOECZNE
www.soclab.org.pl
Po stronie polskiej Po stronie litewskiej Po obu stronach
64% 14 20 14 15% 12% 9% 9% 15% 12% 9% 48% 6 25 14 14 24% 21% 21% 9% 0% 3% 33 50 67
71 80 100 100 100 100 50 33 94 75 71 100 67
Rnice w mentalnoci
Obawy przed napywem obcego kapitau Dua odlego
RODOWISKOWE
100
109
Najistotniejsze bariery maj charakter formalno-prawny: skomplikowane procedury pozyskiwania rodkw pomocowych (33%), nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw (21%) i ograniczona liczba ofert wsppracy (18%). Wikszo tych barier jest postrzegana jako problem obu partnerw: Polski i Litwy. W przypadku niejasnoci przepisw barier t polskie samorzdy widz rwnie po stronie litewskiej. Moe to wynika z gorszej znajomoci przepisw i procedur obowizujcych na Litwie. Skomplikowana procedura zawierania umw wynika moe z trudnoci komunikacyjnych, z relatywnie duego nakadu czasu zwizanego z ustaleniem szczegw dziaa, jak rwnie moe by powizana z innym podziaem administracyjnym na Litwie, ktry ma charakter bardziej scentralizowany. Jest to duy problem dla polskiej strony, co wida po wskazywaniu na gwn barier po stronie litewskiej, jak jest brak rwnorzdnego partnera. Na ten problem wskazywano rwnie w wywiadach indywidualnych. Przeszkody instytucjonalne to gwnie maa aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy (18%), saba koordynacja midzy instytucjami w zakresie wsppracy (18%) oraz sabo rozwinity system wymiany informacji (15%). Wydaje si, e zwaszcza ten trzeci czynnik jest relatywnie prosty do wyeliminowania poprzez zbudowanie oglnie dostpnego systemu informacji na temat moliwej wsppracy transgranicznej oraz potencjalnych partnerw w transgranicznych projektach. Oczywist barier wsppracy transgranicznej s ograniczone moliwoci finansowe, budety wadz lokalnych (71%). W duej mierze dziaania w zakresie wsppracy transgranicznej wykorzystuj rodki zewntrzne, niepochodzce z budetu gminy. Duym jednak problemem w tej sytuacji jest zapewnienie finansowego wkadu wasnego do projektu. W przypadku niskich wpyww do budetw gminnych jest to realna i najwiksza bariera w nawizywaniu tej wsppracy. Przeszkod dla gmin jest te jzyk partnera (48%) chodzi tutaj zapewne o nieznajomo jzyka litewskiego przez stron polsk i jednoczenie niech do uywania jzyka polskiego przez stron litewsk. Rozmwcy z przeprowadzonych wywiadw indywidualnych wskazuj wyranie na to, e to, jakiego jzyka uywa si w kontaktach polsko-litewskich, moe wiza si z niechci ze strony litewskiej, zwizan ze skomplikowan i wci sporn histori tych terenw. Z kolei strona polska zazwyczaj nie zna jzyka litewskiego i nie widzi potrzeby jego znajomoci, uznajc, e Litwini znaj, rozumiej jzyk polski. Na uwag zasuguje fakt, e wikszo wymienionych barier wsppracy transgranicznej jest umieszczana po obu stronach granicy (oprcz barier gospodarczych, ktre s w znacznej mierze lokowane na Litwie). Potencja wsppracy transgranicznej w przeamywaniu barier wsppracy transgranicznej jest wic duy. Nie jest tak, e wsppraca ta napotyka przeszkody z jednej strony. Jest to autentycznie wsplny problem, ktrego nie da si rozwiza bez zacienionej wsppracy.
5.6. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)

Spord wszystkich gmin wojewdztwa podlaskiego jedynie 11 prowadzi wspprac transgraniczn z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim). Obrazuje to mapa stworzona na podstawie odpowiedzi samorzdowcw biorcych udzia w badaniu. Na podstawie deklaracji samorzdowcw z wojewdztwa podlaskiego ustalono, e spord 118 gmin nieco ponad 1/4 (27%) prowadzi wspprac transgraniczn z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim). Dokadnie 19 gmin w cigu ostatnich 5 lat podejmowao prby nawizania takiej wsppracy (por. mapa 6). Rosja (Obwd Kaliningradzki) jest partnerem wsppracy transgranicznej dla 11 gmin wojewdztwa podlaskiego. Cho gminy tego obszaru znajduj si w ssiedztwie Litwy, to charakter wsppracy jest inny z uwagi na: (1) wyraniejszy podzia narodowociowy w regionach przygranicznych, nie wystpuje tak silnie przemieszanie ludnoci po obu stronach granicy; (2) Obwd Kaliningradzki jest czci Rosji pozostajcej poza strukturami instytucjonalnymi UE, co znajduje swj wyraz zarwno w autonomii wadz lokalnych, jak i w zasadach organizacji lokalnej dziaalnoci gospodarczej. Wsppraca transgraniczna, jej intensywno jest oceniana dobrze, ale w stosunku do perspektyw jej rozwoju panuje umiarkowany optymizm i duy stopie niepewnoci, ktry jest z pewnoci odbiciem polityki szczebla centralnego midzy Warszaw a Moskw oraz UE i Rosj. Z perspektywy uzyskanych wynikw bada wydaje si, e partnerzy po stronie rosyjskiej w wikszym stopniu podlegaj kontroli scentralizowanego systemu politycznego Rosji.
110
Mapa 8. Gminy deklarujce wspprac z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)
www.soclab.org.pl
nie wsppracuj
wsppracuj
111
Mapa 9. Prby nawizania wsppracy z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) w ostatnich 5 latach
112
Wsppraca transgraniczna z Rosj koncentruje si na turystyce, rekreacji i kulturze, co stanowi typowy wzorzec wsppracy w caym regionie. Transgraniczny rynek pracy, inwestycje, wsplne przedsiwzicia gospodarcze stanowi rzadko. Dostrzec mona jednak pewne cechy szczeglne. W zdecydowanej wikszoci gmin gwnym podmiotem wsppracy s jednostki szczebla gminnego, ale aktywnym podmiotem s rwnie przedsibiorcy. Mimo e w sferze gospodarczej nie wida szczeglnych osigni, to jednak udzia przedsibiorcw wiadczy moe o tym, e wsppraca transgraniczna ma charakter przedsiwzi o maej skali, przynoszcych korzyci gospodarcze lokalnym firmom. By moe wikszo korzyci przynosi dziaalno w sferze turystki. Wsppraca transgraniczna jest dla gmin wsppracujcych z Rosj szans ma pozyskiwanie rodkw pomocowych z UE i spoza UE, przy czym nie przekadaj si one na wzrost liczby miejsc pracy i na rozwj infrastruktury. Wsppraca transgraniczna podejmowana jest z jednej strony w ramach tradycyjnych, instytucjonalnych form partnerstwa miast i gmin, z drugiej wielostronnych, nieformalnych umw. Stosunkowo rzadsza jest wsppraca w ramach skonkretyzowanych projektw. Deklarowane cele wsppracy dotycz gwnie rozwoju kultury i promocji samorzdw, ale rwnie promocji biznesu i lokalnych produktw i usug. Gminy wsppracujce z Rosj w wikszym stopniu widz w niej rynek zbytu ni partnera do realizacji projektw zwizanych z rozwojem gminy, regionu pogranicza. We wspprac z Rosj sabo wczaj si instytucje otoczenia biznesu i organizacje pozarzdowe. Wydaje si, e wsppraca transgraniczna wynika z inicjatywy wadz samorzdowych i prywatnych przedsibiorcw. Wsplne przedsiwzicia zawone s praktycznie do organizacji imprez kulturalnych i turystycznych. Wsppracujce gminy wystpuj wsplnie o dofinansowywanie projektw. Promocja wsppracy ogranicza si do standardowych rodkw materiaw reklamowych, imprez, w mniejszym stopniu wykorzystuje si pras, radio i Internet. Wsppraca transgraniczna midzy gminami wojewdztwa podlaskiego a Obwodem Kaliningradzkim napotyka wiele barier. Przede wszystkim maj one charakter biurokratyczny: skomplikowane procedury pozyskiwania rodkw, nieprecyzyjno, niespjno i niestabilno przepisw prawnych (jest to gwna przeszkoda przypisywana cakowicie stronie partnera z Obwodu Kaliningradzkiego). Wskazuje si rwnie ma aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy transgranicznej jest to te jedna z przeszkd leca po stronie rosyjskiej. Wynika to zapewne z mniejszego stopnia autonomii wadz lokalnych w Obwodzie Kaliningradzkim. Poza ogln odmiennoci systemw gospodarczych Polski i Rosji wskazuje si rwnie na to, e powan przeszkod we wsppracy transgranicznej szczeglnie w sferze gospodarczej jest brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych po stronie rosyjskiej. Tradycyjne bariery spoeczne saba znajomo jzyka partnera, negatywne stereotypy i dowiadczenia historyczne nie s najsilniej akcentowane, ale mog by atwo aktywizowane w sytuacjach konfliktw interesw, w czasie prowadzenia negocjacji, poszukiwania kompromisw i budowy zaufania (wanego skadnika kapitau spoecznego obniajcego koszty transakcyjne we wsplnych dziaaniach). Wydaje si, e granica midzy Polsk a Rosj, gminami wojewdztwa podlaskiego i obwodem Kaliningradzkim, nadal stanowi powany problem we wsppracy transgranicznej. Przynaleno do rnych systemw, mniejszy zakres autonomii partnerw, tradycyjne formy wsppracy zwizane raczej z formami instytucjonalnymi ni obywatelskimi sprawia, e wsppraca transgraniczna w tym regionie w wikszym stopniu jest wraliwa na klimat relacji politycznych na szczeblu centralnym. 5.6.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi Aktywno w zakresie prby nawizania kontaktw z Biaorusi wskazao tylko 4 z 11 badanych podmiotw wsppracujcych z Rosj w wojewdztwie podlaskim. Podobnie niskie wskazania dotyczyy dodatkowej wsppracy z Litw (3 podmioty) i Ukrain (4 gminy) (por. wykres 36).
www.soclab.org.pl
113
Wykres 43. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Rosj W1A. Czy prbowali Pastwo w cigu ostatnich 5 lat nawiza wspprac z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Litw Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
3 3
rdo: Badanie PAPI, N=11 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Rosj. O wspprac pytano jedynie w przypadku braku kontaktw z danym pastwem, jako e gminy nierzadko wsppracuj z kilkoma krajami.
Plany gmin w zakresie nawizania wsppracy w perspektywie trzech kolejnych lat pozostaj niesatysfakcjonujce. Spord gmin prowadzcych wspprac z Rosj dwie zadeklaroway ch podjcia takiej wsppracy z Biaorusi, Litw oraz Ukrain (por. wykres 37). Wykres 44. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Rosj W1C. Czy w cigu najbliszych trzech lat zamierzaj Pastwo nawiza wspprac zagraniczn z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Litw Ukrain Tak Nie Trudno powiedzie
3 2
114
Wykres 45. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Rosj W1D. Jakie s gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Rosj?
Biaoru Litwa Ukraina
75% 50% 33% 75% 100% 100% 50% 75% 33% 50% 75% 50% 25% 25% 17% 25% 25%
Stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy
Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw Poniewa wszyscy nawizuj tak wspprac Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny
Gwnym powodem decydujcym o chci podjcia wsppracy midzynarodowej w ujciu oglnym okazaa si moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe (100% badanych wskazao t wanie przyczyn). Pretendujcy do tej aktywnoci na dalszym planie dostrzegali korzy w postaci promocji gminy na arenie midzynarodowej (75% wskaza) i stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej mieszkacw (75%). Rozwj i pobudzanie lokalnej przedsibiorczoci i biznesu s czciej wskazywane przez przedstawicieli gmin w kontekcie wsppracy z Biaorusi. Aspekt ten jest najmniej wany w optyce samorzdowcw w kontekcie wsppracy z Ukrain. Biaoruskie oraz ukraiskie jednostki samorzdowe w opinii polskich samorzdowcw nie s wzorem w zakresie dobrych praktyk, ktre zdaniem przedstawicieli gmin naley implementowa na grunt rodzimy. Umiarkowanie pozytywna ocena poziomu zarzdzania przekada si na argument braku ewentualnych korzyci w zakresie rozwoju wiedzy i kompetencji urzdnikw jedynie co czwarta badana gmina widziaa tak szans w podczas kontaktw z partnerami z Biaorusi i Litwy oraz rzadziej ni co pita z Ukrainy (por. wykres 38). 5.6.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) Wspprac transgraniczn z Obwodem Kaliningradzkim prowadzi zaledwie 11 gmin wojewdztwa podlaskiego. S to gminy gwnie usytuowane blisko granicy z Rosj. Wsppraca gminy Biaystok moe by wynikiem kontaktw administracyjnych z ssiadami wojewdztwa, a nie przejawem samodzielnej aktywnoci transgranicznej na szczeblu lokalnym.
www.soclab.org.pl
115
Wykres 46. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Rosj W2. Prosz oceni w skali 1-4 OGLN intensywno obecnej wsppracy Pastwa gminy z Rosj
45%
rdo: Badanie PAPI, N=11 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Rosj.
55%
Oceny wsppracy, cho zrnicowane, rozkadaj si niemal poowicznie. Blisko 45% gmin uznaje intensywno kooperacji za bardzo wysok i wysok, podczas gdy pozostae 55% za nisk lub bardzo nisk. W ocenie perspektyw na przyszo panuje raczej umiarkowany optymizm i niepewno, zaledwie ponad 1/3 wsppracujcych z Rosj gmin oczekuje wzrostu intensywnoci kontaktw. Wykres 47. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Rosj W2a. Prosz oceni, czy w cigu najbliszych trzech lat OGLNA intensywno wsppracy Pastwa gminy z Rosj, Pana(i) zdaniem, wzronie, pozostanie na obecnym poziomie czy te zmaleje?
36%
27%
9%
27%
Wsppraca transgraniczna koncentruje si na turystyce i rekreacji oraz kulturze, w szczeglnoci na promocji dziedzictwa lokalnego. Cho wskazuje si rwnie na wspprac w obszarze gospodarki (36%) i infrastruktury na przykad budow drg, pocze telekomunikacyjnych (18%) jednak nie dostrzega si znaczcego wpywu aktywnoci w tych obszarach na rozwj gmin (niskie rednie arytmetyczne). Wykres 48. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj W4. Prosz wskaza obszary wsppracy w Pastwa gminie z Rosj oraz oceni ich wpyw na rozwj gminy przy uyciu 4-stopniowej skali, gdzie 4 oznacza zdecydowany wpyw, 3 umiarkowany wpyw, 2 znikomy wpyw, 1 brak wpywu.
Turystyka i rekreacja Kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego Gospodarka Infrastruktura (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Sport Rynek pracy Rozwj spoeczny
73% 64% 36% 18% 18% 9% 9%
rednia:
2,13 3,00 2,00 2,00 3,00 2,00 2,00
116
Wykres 49. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj
www.soclab.org.pl
Zdecydowanie + Raczej si zgadza Ani si zgadza, ani nie zgadza Zdecydowanie + Raczej si nie zgadza Trudno powiedzie 4,00 3,33 3,00 2,50 2,50 2,50
W5. Jakie s widoczne skutki wsppracy transgranicznej w Pastwa gminie z Rosj? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e zdecydowanie si Pan(i) zgadza, 4 raczej zgadza, 3 ani zgadza, ani nie zgadza, 2 raczej nie zgadza, 1 zdecydowanie nie zgadza.
67%
rednia:
33% 50%
Organizowanie imprez kulturalnych mieszkacom po obu stronach granicy
50% 33% 75% 33% 33% 25% 33% 25% 50% 50% 33% 50% 50% 50% 50% 50% 50% 33% 50% 33% 33% 33% 33% 25% 67% 75% 50% 50% 33% 50% 50% 50% 50% 50% 50%
1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
33% 25%
33%
2,33 2,33 2,00 2,00 2,00 2,00
Organizowanie imprez sportowych mieszkacom po obu stronach granicy
117
rdo: Badanie PAPI, N=11 gminy wojewdztwa podlaskiego deklarujce wspprac z Rosj.
Najwikszy wpyw na rozwj gminy ma sport (rednia ocena 3 pkt.), ale wsppraca w tym obszarze jest mniej intensywna. W porwnaniu do innych pastw omawianych w raporcie zwraca uwag do wysoki udzia gospodarki w obszarach wsppracy. Wsppraca transgraniczna z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) odczuwalnie przekada si, zdaniem respondentw, na zmniejszenie poziomu wzajemnego uprzedzenia i negatywnych stereotypw twierdzi tak a 67% ankietowanych podmiotw. Wzajemne relacje nie oddziauj zdecydowanie na wskaniki zatrudnienia w regionie, wsplne programy i strategie rozwoju, a take na likwidacj zakadw produkcyjnych szkodliwych dla rodowiska naturalnego. Badani podzielili si na dwie rwne frakcje, jeeli chodzi o ocen wpywu wsppracy na organizowanie imprez kulturalnych dla mieszkacw po obu stronach granicy. Blisko 1/3 badanych twierdzi, e przekada si ona na intensyfikacj kontaktw midzy mieszkacami, wprowadzenie do szk nauki jzyka ssiadw, a take na wspprac szk. 5.6.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) W zdecydowanej wikszoci podmiotem wsppracy transgranicznej s jednostki samorzdu szczebla gminnego (91%). Mimo e w sferze gospodarczej nie obserwuje si widocznych skutkw wsppracy, to jednak przedsibiorcy nale do gwnych jej podmiotw (73%). Moe to oznacza, e wsppraca gospodarcza z Rosj w tych gminach ma charakter przedsiwzi o maej skali, przynoszcych jedynie korzyci poszczeglnym przedsibiorcom i firmom. Jednym z powodw maej wiadomoci wrd samorzdowcw wpywu i rezultatw wymiany gospodarczej z Obwodem Kaliningradzkim moe by may stopnie wsppracy midzysektorowej. Przedsibiorstwa i samorzdy wsppracuj z Rosj w odrbny, niepoczony ze sob sposb. Wykres 50. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Rosj W6. Prosz wskaza podmioty instytucjonalne z gminy zaangaowane we wspprac z Rosj oraz oceni intensywno wsppracy, posugujc si nastpujc skal: gdzie 4 bardzo wysoka, 3 wysoka, 2 niska, 1 bardzo niska.
Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Przedsibiorcy \ MSP Jednostki kultury Szkoy i placwki owiatowe Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Szkoy wysze, jednostki naukowe Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO)
91% 73% 55% 27% 18% 7% 18% 18% 9%
rednia: 2,14
2,80
3,00 2,33 2,50 3,50 2,00 2,00
We wspprac z Rosj sabo s zaangaowane instytucje otoczenia biznesu oraz szkoy wysze i jednostki naukowe. Znamienny jest najniszy udzia stowarzysze i fundacji, co wynika z mao rozwinitego strukturalnie spoeczestwa obywatelskiego w Obwodzie Kaliningradzkim. Kontakty z Rosj maj wic gwnie charakter indywidualnych, niepowizanych ze sob inicjatyw jednostek samorzdowych oraz prywatnych przedsibiorstw.
118
Wykres 51. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Rosj oraz intensywno prowadzonej wsppracy
www.soclab.org.pl
Wysokie zaangaowanie i wysoka wsppraca Szkoy wysze, jednostki naukowe Jednostki kultury Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Szkoy i placwki owiatowe Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Przedsibiorcy \ MSP Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie zaangaowanie i niska wsppraca
Instytucje zaangaowane we wspprac z Rosj
Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO)
0%
10%
119
Wsppraca z Rosj cechuje si gwnie kontaktami o charakterze instytucjonalnym (jednostki samorzdu), z udziaem jednostek kultury i przedsibiorcw. W porwnaniu z innymi gminami wsppraca transgraniczna ma mniej intensywny charakter w sferze kultury. Historyczna granica midzy Polsk a ZSRR po wejciu Polski do UE pozostaa nadal granic stanowic barier w kontaktach i wsppracy transgranicznej. W tym wypadku rwnie na tej wsppracy mogy silniej odciska si napicia midzy Rosj a Polsk na szczeblu centralnym (pastwowym) czy midzy UE a Rosj. 5.6.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty Wsplne przedsiwzicia z perspektywy samorzdw ograniczaj si praktycznie do organizacji imprez kulturalnych i turystycznych, imprez midzyszkolnych. Czasem wsppracujce gminy wystpuj wsplnie o dofinansowanie projektw. Poza tym zakres wsppracy samorzdu i lokalnych rodowisk gospodarczych jest znikomy. Potwierdza to tez o braku wsppracy midzysektorowej, co z pewnoci marnuje jej potencjalne moliwoci w tych gminach. Wykres 52. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Rosj oraz ich intensywno W7. Jak czsto organizowano do tej pory wsplne przedsiwzicia z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e bardzo czsto, 4 czsto, 3 rzadko, 2 bardzo rzadko, a 1 w ogle.
Bardzo czsto + czsto Imprezy kulturalne Imprezy turystyczne Wsplne skadanie wnioskw o donansowanie Imprezy midzyszkolne Targi i wystawy Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych Misje gospodarcze, wsppraca podmiotw gospodarczych Wsplne projekty infrastrukturalne Handlowa wymiana przygraniczna Ochrona rodowiska Bardzo rzadko + rzadko W ogle Trudno powiedzie
44 33 25 20 25 40 75 33 33 25 25 67 50 33 20 33 17
56 17 50 20 25 33 67 75 25 33
120
Wykres 53. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Rosj W11. W jakim stopniu, Pan(i) zdaniem, Pastwa gmina czerpie korzyci ze wsppracy z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e w bardzo duym, 4 w duym, 3 w maym, 2 bardzo maym, 1 w ogle.
W bardzo + duym stopniu Rozwj turystyki Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE Uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami Rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej Wzrost liczby miejsc pracy w gminie Skuteczniejsza ochrona rodowiska naturalnego Rozwj infrastruktury komunikacyjnej Wzrost dochodw lokalnej spoecznoci W maym + bardzo maym W ogle Trudno powiedzie
22 20 17 14 14 25 50 60 67 43 20 50
67
11 60 30 43 86 75 50 40 33
Wykres 54. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj W12. Prosz powiedzie, w oparciu o jakie akty prawne odbywa si wsppraca z Rosj?
Miasta partnerskie Gminy partnerskie Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego Wsppraca w ramach projektw Przedstawiciel w innym kraju
70% 60% 20% 10% 10%
Korzyci czerpane ze wsppracy z Rosj sprowadzaj si praktycznie do rozwoju turystyki oraz zwikszenia szans na uzyskiwanie rodkw pomocowych z UE i spoza UE. Przy czym szanse te nie przekadaj si na wzrost liczby miejsc pracy w gminie oraz w maym stopniu na rozwj infrastruktury. Wsppraca transgraniczna odbywa si raczej w tradycyjnych formach prawnych miast i gmin partnerskich lub w partnerstwie bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego. W mniejszym stopniu widoczna jest wsppraca w ramach projektw wida tutaj wyran barier w aplikowaniu o rodki po-
www.soclab.org.pl
121
mocowe UE. Wsppraca transgraniczna z Rosj przebiega z jednej strony w bardziej zinstytucjonalizowanych formach organizacyjnych, z drugiej na podstawie umw o charakterze nieformalnego partnerstwa. Bardziej zindywidualizowana funkcjonalnie w ramach wsplnych projektw jest raczej rzadkoci. Wykres 55. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj C1. Prosz powiedzie, ktre cele realizowane s, Pana(i) zdaniem, podczas wsppracy z Rosj?
Rozwj kultury Poprawa kontaktw midzynarodowych Integracja spoecznoci lokalnych Promocja samorzdu Zwikszenie ruchu turystycznego Integracja spoeczna poprzez wsplne inicjatywy kulturalne Promocja biznesu Promocja lokalnych produktw i usug Rozwj infrastruktury (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Zwikszenie handlu Promocja organizacji pozarzdowych Wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich Poprawa przepywu informacji
90% 70% 70% 70% 70% 70% 60% 60% 20% 20% 10% 10% 10%
Mimo e wsppraca z Rosj ma charakter tradycyjnych form wsppracy lokalnych wadz samorzdowych, ktre gwnie deklaruj realizacj celw zwizanych z rozwojem kultury, promocj samorzdw, popraw kontaktw midzynarodowych, integracj spoecznoci lokalnych, zwikszeniem ruchu turystycznego, to rwnie pojawiaj si cele zwizane z promocj biznesu i lokalnych produktw i usug. Wida wyranie, e samorzdy s wiadome potencjau wsppracy gospodarczej, brakuje im jednak narzdzi do zsynchronizowania swoich dziaa z aktywnoci biznesu.
122
Wykres 56. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj C2. W jaki sposb gmina promuje wspprac transgraniczn z Rosj?
Materiay reklamowe Wielokulturowe imprezy kulturalne Materiay informacyjne (np. foldery, Strona internetowa, np. gminy w jzykach obcych Wsplne, transgraniczne imprezy kulturalne Udzia w targach zagranicznych Udzia w konferencjach, sympozjach za granic Organizowanie wymiany modziey szkolnej Ogoszenia w prasie zagranicznej (regionalnej, krajowej) Ogoszenia w zagranicznym radiu, telewizji, Internecie
50% 50% 30% 30% 30% 20% 20% 20% 10% 10%
W promocji wsppracy transgranicznej wykorzystuje si standardowe metody: materiay reklamowe, foldery, ale rwnie strony internetowe gminy w obcych jzykach; wielokulturowe imprezy kulturalne; a take w mniejszym stopniu ogoszenia w prasie zagranicznej, w radiu i Internecie. Wida tutaj rwnie nieuywanie narzdzi promocyjnych obejmujcych wspprac z biznesem.
www.soclab.org.pl
123
Wykres 57. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Rosj oraz ocena ich uytecznoci C3. Prosz wskaza, ktre instrumenty wsppracy zagranicznej Pastwa gmina wykorzystuje w kontaktach z Rosj.
Organizacja zagranicznych wizyt studyjnych Uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej Udzia w euroregionach Udzia w targach midzynarodowych Organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy lub regionu Organizacja misji gospodarczych Przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw Wsparcie przedsibiorcw jako ekspertw Uczestnictwo w transnarodowych sieciach, zwizkach, stowarzyszeniach
33% 33% 33% 22% 22% 11% 11% 11% 11%
We wsppracy transgranicznej z Rosj przewaaj typowe instrumenty wsppracy instytucjonalnej organizacja wizyt studyjnych, projekty wsppracy midzynarodowej, udzia w euroregionach. Mamy wic raczej do czynienia z kontaktami sformalizowanymi. W mniejszym stopniu wykorzystuje si instrumenty wspierajce wspprac z sektorem komercyjnym przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw, wspieranie przedsibiorcw. W wietle wynikw bada z wywiadw pogbionych mona postawi hipotez, e w przypadku gmin wsppracujcych z Rosj samorzdy s zbyt sabym partnerem dla przedsibiorcw, ktrzy relatywnie lepiej radz sobie w kontaktach gospodarczych z Rosj. 5.6.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) Wsppraca transgraniczna z Rosj napotyka na charakterystyczne bariery biurokratyczne: skomplikowane procedury uzyskiwania rodkw pomocowych (45%), ograniczon liczb ofert wsppracy (45%), nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw (27%). Te bariery wystpuj po obu stronach, jednak czsto pojawiaj si opinie, e s one waciwe raczej po stronie rosyjskiej. Z pewnoci wie si to z wewntrzn polityk Rosji, ktra przyczynia si do ograniczenia moliwoci podmiotw kaliningradzkich do korzystania z unijnego wsparcia finansowego76. Barier po stronie polskiej jest brak odpowiednich przepisw i norm pranych (50%), ale ju niestabilno przepisw jest w 100% barier po stronie rosyjskiej. Rwnie istotn przeszkod instytucjonaln jest maa aktywno urzdw z nawizywaniu wsppracy transgranicznej, a w 67% tego rodzaju pasywno obserwuje si po stronie rosyjskiej. Zapewne jest to zwizane z mniejszym stopniem autonomii wadz lokalnych w systemie administracji w Obwodzie Kaliningradzkim. Znaczc przeszkod we wsppracy jest saby rozwj infrastruktury komunikacyjnej, wystpujcy po obu stronach granicy.
76 J. Rogoa, A. Wierzbowska-Miazga, I. Winiewska, Wyspa na uwizi. Kaliningrad midzy Moskw a UE, Orodek Studiw Wschodnich, Warszawa 2012, s. 50.
124
Wykres 58. Bariery wsppracy transgranicznej z Rosj wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2)
FORMALNO-PRAWNE
INSTYTUCJONALNE
INFRASTRUKTURALNE
www.soclab.org.pl
Po stronie polskiej Po stronie rosyjskiej Po obu stronach
45% 20 80 80 33 50 50 67 50 50 100 100 100 100 20 45% 27% 18% 18% 18% 18% 9% 9% 0% 27% 18% 18% 9% 9% 9% 36% 18% 9% 9% 50 67 33 100 100 100 100 100 100 50 100 100
125
Wykres 59. Bariery wsppracy transgranicznej z Rosj wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2)
FINANSOWE
GOSPODARCZE
SPOECZNE
126
Po stronie polskiej Po stronie rosyjskiej Po obu stronach
64% 29 67 33 100 100 100 64% 57 36% 0% 18% 18% 18% 9% 9% 0% 27% 100 50 50 50 50 100 100 100 43 100 14 57 27% 18% 18% 9%
Rnice w mentalnoci
Obawy przed napywem obcego kapitau
RODOWISKOWE
Dua odlego
Na uwag zasuguje rwnie to, e barier jest odmienno systemw gospodarczych (64%) oraz brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych (36%) jest to przeszkoda uznawana za lec cakowicie po stronie partnerw rosyjskich. Poza tym negatywn rol mog wci odgrywa czynniki spoeczne: saba znajomo jzyka partnera (18%), negatywne stereotypy (18%), negatywne dowiadczenia historyczne (18%). Nie s to najsilniej akcentowane bariery, ale mona sdzi, e mog si zaktywizowa w sytuacji konfliktowych interesw i potrzeby poszukiwania kompromisw, budowy zaufania. Wanym czynnikiem jest rwnie odlego geograficzna, co potwierdza skonno samorzdw do nawizywania wsppracy transgranicznej z krajami najmniej oddalonymi geograficznie.
5.7. Charakterystyka wsppracy transgranicznej z Ukrain

Na terenie wojewdztwa podlaskiego niespena 10% gmin (a dokadnie 12) zadeklarowao wspprac transgraniczn z Ukrain. Dodatkowo 5 gmin wskazao, e prbowao nawiza tak wspprac w ostatnich piciu latach (por. mapa 8). Urzdy gminy prowadzce aktualnie wspprace transgraniczn z Ukrain s rozproszone po caym terytorium wojewdztwa podlaskiego. Ponisza mapa ukazuje ich rozmieszczenie. Niemal poow z nich (5 gmin) stanowi gminy miejsko-wiejskie, 4 to gminy miejskie a tylko 3 wiejskie. Przedstawiciele gmin wsppracujcych z Ukrain, zapytani o ich sytuacj gospodarcz, w wikszoci ocenili j jako tak sam jak w innych gminach wojewdztwa podlaskiego (odpowied tak wskazano w 7 gminach), w 5 przypadkach uznali, e jest gorsza ni w gminach pozostaych i co znamienne aden z naszych informatorw nie wskaza, e jest ona lepsza. Podobne odpowiedzi otrzymano na pytania o poziom bezrobocia (w 5 przypadkach uzyskano odpowied, e jest ono na takim samym poziomie jak w innych gminach, 7 przedstawicieli gmin wskazao, e jest ono wiksze, a nikt, e jest ono mniejsze ni gdzie indziej) i aktywno spoeczn (w 8 gminach oceniono j jako pozostajc na podobnym poziomie jak gdzie indziej, w 4 e jest na niszym poziomie, nikt nie wskaza, e jest ona lepsza). W pytaniu o gminn infrastruktur a w 7 przypadkach zostaa ona oceniona jako gorsza ni w pozostaych gminach wojewdztwa podlaskiego, w 3 jako pozostajca na tym samym poziomie. Tylko jeden informator oceni j jako wyrniajc si w naszym wojewdztwie. Podstawowe czynniki podnoszce atrakcyjno gmin wsppracujcych z Ukrain wskazane przez badanych respondentw to dobrej jakoci rodowisko naturalne (walor ten wskazao 9 przedstawicieli gmin wsppracujcych z Ukrain), walory turystyczne (8 gmin), dobra wsppraca z ssiednimi gminami (4 gminy), dobry poziom wyksztacenia ludnoci na szczeblu rednim i wyszym (4 gminy), pooenie na przeciciu wanych europejskich szlakw komunikacyjnych (4 gminy), rnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych (4 gminy). Podstawowe bariery w rozwoju spoeczno-gospodarczym tych gmin dotyczyy problemw z zapewnieniem wkadu wasnego realizowanych projektw (10 gmin), ujemnego salda migracji (7 gmin), sabego rozwoju gospodarczego (7 gmin), niskiego poziomu zaangaowania wadz lokalnych i krajowych w rozwj gminy (6 gmin). Spord deklarowanych dziaa podejmowanych przez wadze gminy w celu podniesienia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej wyrniono w szczeglnoci pozyskiwanie rodkw z UE (12 gmin), wspieranie i wzmacnianie lokalnych organizacji pozarzdowych (10 gmin), dbanie o atrakcyjn ofert kulturaln dla gminy (10 gmin), podnoszenie jakoci obsugi klienta (9 gmin).
www.soclab.org.pl
127
Mapa 10. Prby nawizania z Ukrain w ostatnich 5 latach
128
Mapa 11. Gminy deklarujce wspprac z Ukrain
www.soclab.org.pl
nie wsppracuj
wsppracuj
129
Wikszo, bo a 10 spord gmin wsppracujcych z Ukrain, deklaruje posiadanie opracowanej strategii rozwoju, nie posiadaj jej natomiast 2 gminy. A 6 gmin uwzgldnia w niej wspprac transgraniczn z zagranicznymi podmiotami samorzdowymi, 3 gminy uwzgldniaj wspprac z zagranicznymi podmiotami pozarzdowymi, tylko 1 z zagranicznymi podmiotami komercyjnymi, 5 w ramach euroregionu, w adnej z nich nie zadeklarowano utworzenia w jej ramach specjalnej komrki/zespou do spraw wsppracy transgranicznej, ale w 2 gminach zostao do tego celu powoane specjalne stanowisko pracy. Wszystkie gminy wsppracujce z Ukrain w ostatnich latach ubiegay si o rodki z UE, 4 z nich uczestniczyy w Programie Wsppracy Transgranicznej LitwaPolska 20072013, 2 uczestniczyy w Programie Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013, 2 w Programie Wsppracy Transgranicznej LitwaPolskaRosja 20072013, 1 w Programie Region Morza Batyckiego, 1 w INTERREG IVC, 2 w programie Europa dla Obywateli, 1 w programie URBACT i 1 w programie Komponent transnarodowy Europejskiego Funduszu Spoecznego. 5.7.1. Aktywno gmin wsppracujcych z Ukrain w nawizywaniu kontaktw z pozostaymi krajami ssiedzkimi W ramach diagnozy dotyczcej aktywnoci gmin wsppracujcych z Ukrain zapytano przedstawicieli gmin, ktre nie nawizay dotd wsppracy z Biaorusi, Litw i Rosj, czy w cigu ostatnich 5 lat prboway to zrobi. Rozkad otrzymanych odpowiedzi przedstawia poniszy wykres. Wykres 60. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Ukrain W1A. Czy prbowali Pastwo w cigu ostatnich 5 lat nawiza wspprac z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Litw Rosj Tak Nie Trudno powiedzie
1 5
rdo: Badanie PAPI, N=12 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Ukrain. O wspprac pytano jedynie w przypadku braku kontaktw z danym pastwem, jako e gminy nierzadko wsppracuj z kilkoma krajami.
Wykres 61. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Ukrain W1C. Czy w cigu najbliszych trzech lat zamierzaj Pastwo nawiza wspprac zagraniczn z .....?
Dane w ujciu liczbowym Biaorusi Litw Rosj Tak Nie Trudno powiedzie
2 4
130
Z uzyskanych danych wynika, e wikszo gmin wsppracujcych z Ukrain prbowao nawiza wspprac z Litw. Po 3 gminy staray si natomiast nawiza wspprac z Rosj i Biaorusi (por. wykres 60). Analizujc plany wsppracy transgranicznej pastw wsppracujcych z Ukrain, naley stwierdzi, e maj one raczej mao ekspansywny charakter. Najwicej gmin zadeklarowao prolitewsk orientacj w dziedzinie wsppracy transgranicznej. 3 gminy utrzymuj ch wsppracy z Rosj, 2 za z Biaorusi. Wykres 62. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Ukrain W1D. Jakie s gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wpsppracujce z Ukrain?
Biaoru Stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy Litwa Rosja
71% 86% 57% 71% 71% 71% 71% 86% 71% 71% 86% 100% 43% 43% 29% 29% 43% 14% 14%
Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw
Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny Poniewa wszyscy nawizuj tak wspprac
Gwnymi powodami, dla ktrych gminy wsppracujce z Ukrain chciayby nawiza wspprac transgraniczn, s: w przypadku Biaorusi: stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy, moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe, promocja gminy na arenie midzynarodowej i rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw; w przypadku Litwy: moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe, stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy i promocja gminy na arenie midzynarodowej; w przypadku Rosji: moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe, stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy, promocja gminy na arenie midzynarodowej, rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw i rozwj oraz pobudzenie lokalnej przedsibiorczoci i biznesu (por. wykres 62).
www.soclab.org.pl
131
5.7.2. Intensywno, dynamika, obszary i skutki obecnej wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain W ocenie przedstawicieli badanych gmin wsppracujcych z Ukrain wsppraca ta nie jest zbyt intensywna. A 71% badanych urzdnikw zadeklarowao, e jest ona bardzo niska (por. wykres 63). Wykres 63. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Ukrain W2. Prosz oceni w skali 1-4 OGLN intensywno obecnej wsppracy Pastwa gminy z Ukrain
33%
rdo: Badanie PAPI, N=12 gmin wojewdztwa podlaskiego deklarujcych wspprac z Ukrain.
67%
Bardziej podzielone opinie dotyczyy oceny dynamiki rozwoju tej wsppracy. Blisko 58% gmin zadeklarowao, e wzronie, a 42%, e pozostanie ona na tym samym poziomie w cigu najbliszych 3 lat. Co istotne, w adnej gminie nie zadeklarowano, e dynamika tej wsppracy zmaleje (por. wykres 64). Wykres 64. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Ukrain W2a. Prosz oceni, czy w cigu najbliszych trzech lat OGLNA intensywno wsppracy Pastwa gminy z Ukrain, Pana(i) zdaniem, wzronie, pozostanie na obecnym poziomie czy te zmaleje?
58%
42%
Gwne obszary wsppracy gmin z Ukrain stanowi kultura i promocja dziedzictwa lokalnego oraz turystyka i rekreacja. Najwikszy wpyw na rozwj gminy maj natomiast: demokracja i prawa czowieka, sport, przedsiwzicia z Poloni i Polakami mieszkajcymi za granic oraz nauka i edukacja (por. wykres 65).
132
Wykres 65. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain W4. Prosz wskaza obszary wsppracy w Pastwa gminie z Ukrain oraz oceni ich wpyw na rozwj gminy przy uyciu 4-stopniowej skali, gdzie 4 oznacza zdecydowany wpyw, 3 umiarkowany wpyw, 2 znikomy wpyw, 1 brak wpywu.
Kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego Turystyka i rekreacja Nauka i edukacja Gospodarka Demokracja i prawa czowieka Sport Rozwj spoeczny Przedsiwzicia z Poloni i Polakami mieszkajcymi za granic Ochrona rodowiska Infrastruktura (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.)
75% 50% 33% 25% 25% 25% 25% 25% 17% 8%
rednia:
2,67 2,50 2,25 2,00 3,33 2,67 2,50 2,33 2,33
1,00
Najbardziej widoczne skutki tej wsppracy to, w opinii przedstawicieli gmin wsppracujcych z Ukrain: organizowanie imprez kulturalnych dla mieszkacw po obu stronach granicy, intensyfikacja kontaktw midzy mieszkacami oraz zmniejszenie poziomu wzajemnych uprzedze i stereotypw. W opinii badanych respondentw skutki tej wsppracy nie s widoczne w zakresie budowy drg i mostw, wprowadzenia do szk nauki jzyka ssiadw i przepywu siy roboczej w oparciu o umowy. Niestety, aktualna wsppraca nie oddziauje na istotne z punktu widzenia kondycji gminy wskaniki bezrobocia, zatrudnienia czy rozwoju poprzez bezporednie inwestycje zagraniczne (por. wykres 66).
www.soclab.org.pl
133
Wykres 66. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain
134
Zdecydowanie + Raczej si zgadza Ani si zgadza, ani nie zgadza Zdecydowanie + Raczej si nie zgadza Trudno powiedzie 3,43 3,25 2,88 2,43 2,00 2,00 2,00
W5. Jakie s widoczne skutki wsppracy transgranicznej w Pastwa gminie z Ukrain? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e zdecydowanie si Pan(i) zgadza, 4 raczej zgadza, 3 ani zgadza, ani nie zgadza, 2 raczej nie zgadza, 1 zdecydowanie nie zgadza.
63%
rednia:
25% 22% 50% 50% 57% 57% 14% 75% 63% 13% 71% 14% 13% 11%
13%
56% 50% 25% 14% 14% 13% 25% 14% 25% 14% 14% 14% 14% 14% 57% 57% 57% 86% 14% 71% 86% 43% 71% 38% 14% 13% 14% 14% 13%
11%
1,86 1,86
38% 43% 14% 29% 29% 29% 14% 14% 14%
1,80 1,75 1,67 1,60 1,60 1,40 1,33 1,33 1,17
rdo: Badanie PAPI, N=12 gminy wojewdztwa podlaskiego deklarujce wspprac z Ukrain.
5.7.3. Podmioty instytucjonalne z gmin wojewdztwa podlaskiego zaangaowane we wspprac z Ukrain W ramach wsppracy transgranicznej z Ukrain zaangaowane s gwnie jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego oraz jednostki kultury. Najintensywniej natomiast wsppracuj instytucje otoczenia biznesu i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci, szkoy wysze i jednostki naukowe oraz parki narodowe i krajobrazowe (por. wykres 67). Wykres 67. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Ukrain W6. Prosz wskaza podmioty instytucjonalne z gminy zaangaowane we wspprac z Ukrain oraz oceni intensywno wsppracy posugujc si nastpujc skal: gdzie 4 - bardzo wysoka, 3 wysoka, 2 niska, 1 bardzo niska.
Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Jednostki kultury Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO) Szkoy i placwki owiatowe Przedsibiorcy \ MSP Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne Szkoy wysze, jednostki naukowe Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego Kocioy i inne zwizki wyznaniowe
92% 58% 33% 33% 33% 33% 17% 17% 8% 8% 8% 8%
rednia:
2,55 2,43 2,50 2,75 2,25 2,50 3,00 2,50 3,00 3,00 2,00 2,00
Wykres 68 przedstawia usytuowanie poszczeglnych podmiotw na skali zaangaowania we wspprac i jej intensywno. Zasadniczo poza jednostkami samorzdu terytorialnego szczebla gminnego i jednostkami kultury pozostae podmioty rzadziej angauj si we wspprac transgraniczn z Ukrain. Jeli ju dochodzi do takiej wsppracy, to wyrniaj si spord nich intensywnoci prowadzonych dziaa nastpujce podmioty: szkoy wysze i jednostki naukowe, parki narodowe i krajobrazowe, instytucje otoczenia biznesu i organizacje pozarzdowe. Negatywnie wyrniaj si natomiast takie instytucje, jak: kocioy i zwizki wyznaniowe, zakady opieki zdrowotnej, szkoy i jednostki owiatowe.
www.soclab.org.pl
135
136
Wysokie zaangaowanie i wysoka wsppraca Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego Przedsibiorcy \ MSP Szkoy i placwki owiatowe Jednostki kultury Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wysokie zaangaowanie i niska wsppraca
Wykres 68. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Ukrain oraz intensywno prowadzonej wsppracy
Instytucje zaangaowane we wspprac z Ukrain
Parki narodowe i krajobrazowe \ podmioty zarzdzajce obszarami Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce chronionymi rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci Szkoy wysze, jednostki naukowe Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO)
PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne
Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego
Kocioy i inne zwizki wyznaniowe
0%
10%
5.7.4. Rodzaje wsplnych przedsiwzi i pynce z nich korzyci. Cele wsppracy, sposoby jej promocji i wykorzystywane instrumenty Wsplne przedsiwzicia organizowane przy wsppracy Ukrainy w deklaracjach przedstawicieli gmin nale do rzadkoci. Sporadycznie s organizowane imprezy kulturalne (cho 3 gminy wskazay, e w ich przypadku ta forma wsppracy wystpuje czsto), targi i wystawy, imprezy midzyszkolne, imprezy turystyczne, wsplne projekty infrastrukturalne. Przy analizie danych zwraca uwag fakt, e w ramach wsppracy nie s wykorzystywane takie przedsiwzicia, jak: handlowa wymiana przygraniczna, wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych, ochrona rodowiska, misje gospodarcze czy te wsplne skadanie wnioskw o dofinansowanie (por. wykres 69). Z perspektywy gmin wsppracujcych z Ukrain niewielkie s te korzyci pynce ze wzajemnej wsppracy jedynie w niewielkim zakresie s one dostrzegane w zwizku z moliwoci ubiegania si o rodki pomocowe z UE, z uatwieniami w kontaktach z zagranicznymi kontrahentami czy rozwojem turystyki i rozwojem wsppracy spoeczno-kulturalnej. Nie s natomiast widoczne (lub s widoczne w bardzo maym stopniu) w zakresie wzrostu dochodw w lokalnej spoecznoci, wzrostu liczby miejsc pracy w gminie, rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, skuteczniejszej ochrony rodowiska naturalnego, moliwoci ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE (por. wykres 70). Wykres 69. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Ukrain oraz ich intensywno W7. Jak czsto organizowano do tej pory wsplne przedsiwzicia z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e bardzo czsto, 4 czsto, 3 rzadko, 2 bardzo rzadko, a 1 w ogle.
Bardzo czsto + czsto Handlowa wymiana przygraniczna Imprezy kulturalne Targi i wystawy Imprezy turystyczne Imprezy midzyszkolne Ochrona rodowiska Wsplne skadanie wnioskw o donansowanie Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych Misje gospodarcze, wsppraca podmiotw gospodarczych Wsplne projekty infrastrukturalne Bardzo rzadko + rzadko W ogle Trudno powiedzie
17 11 57 57 43 29 20 17 17 17 50 29
67
15 89 43
29
14 29
57
14 80 33
67
17 83
www.soclab.org.pl
137
Wykres 70. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Ukrain W11. W jakim stopniu, Pan(i) zdaniem, Pastwa gmina czerpie korzyci ze wsppracy z partnerem z zagranicy? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e w bardzo duym, 4 w duym, 3 w maym, 2 bardzo maym, 1 w ogle.
W bardzo + duym stopniu Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE Uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami Rozwj turystyki Rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej Wzrost dochodw lokalnej spoecznoci Skuteczniejsza ochrona rodowiska naturalnego Wzrost liczby miejsc pracy w gminie Rozwj infrastruktury komunikacyjnej Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE W maym + bardzo maym W ogle Trudno powiedzie
11 11 10 9 25 25 13 13 13 11
44 67 50 55 27
44 11 40 9 75 63 75 75 75 13 13 13 13
Wykres 71. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain W12. Prosz powiedzie, w oparciu o jakie akty prawne odbywa si wsppraca z Ukrain?
Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo na podstawie podpisanej umowy lub listu intencyjnego Gminy partnerskie Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego Przynaleno do organizacji sieci, zwizkw zrzeszajcych podmioty z rnych krajw
64% 55% 18% 9%
Wzajemna wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain odbywa si przede wszystkim na zasadzie dwu-, trj- lub wielostronnego partnerstwa na podstawie podpisanej umowy lub listu intencyjnego (tak wspprac zadeklarowao 64% gmin, ktre nawizay kontakty z Ukrain), na zasadzie gmin partnerskich (55%) oraz dwu-, trj- lub wielostronnego partnerstwa bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego (18%) (por. wykres 71). Podstawowymi celami realizowanymi podczas wsppracy z Ukrain s: promocja samorzdu, integracja spoecznoci lokalnych, poprawa kontaktw midzynarodowych, rozwj kultury. W niewielkim stopniu realizowane s natomiast: upowszechnianie demokracji, wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich, promocja lokalnych produktw i usug oraz integracja spoecznoci lokalnych (por. wykres 72).
138
Wykres 72. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain C1. Prosz powiedzie, ktre cele realizowane s, Pana(i) zdaniem, podczas wsppracy z Ukrain?
Promocja samorzdu Integracja spoecznoci lokalnych Poprawa kontaktw midzynarodowych Rozwj kultury Zwikszenie ruchu turystycznego Integracja spoeczna poprzez wsplne inicjatywy kulturalne Promocja lokalnych produktw i usug Promocja biznesu Poprawa przepywu informacji Promocja organizacji pozarzdowych Zwikszenie handlu Upowszechnianie demokracji Wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich Rozwj infrastruktury (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, itp.) Ochrona rodowiska Wsppraca w zarzdzaniu kryzysowym Utrzymanie rwnowagi krajobrazu przyrodniczego
91% 82% 64% 64% 46% 46% 46% 36% 36% 27% 27% 18% 18% 9% 9% 9% 9%
www.soclab.org.pl
139
Wykres 73. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain C2. W jaki sposb gmina promuje wspprac transgraniczn z Ukrain?
Strona internetowa, np. gminy w jzykach obcych Wielokulturowe imprezy kulturalne Organizowanie wymiany modziey szkolnej Materiay reklamowe Materiay informacyjne (np. foldery, Udzia w targach zagranicznych Udzia w konferencjach, sympozjach za granic Wsplne, transgraniczne imprezy kulturalne Ogoszenia w zagranicznym radiu, telewizji, internecie Udzia w konkursach midzynarodowych, np. na dobre praktyki Organizowanie debat, seminariw, konferencji o tematyce midzynarodowej
40% 40% 40% 30% 20% 20% 20% 20% 10% 10% 10%
Wykres 74. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Ukrain oraz ocena ich uytecznoci C3. Prosz wskaza, ktre instrumenty wsppracy zagranicznej Pastwa gmina wykorzystuje w kontaktach z Ukrain.
Organizacja zagranicznych wizyt studyjnych Udzia w targach midzynarodowych Udzia w euroregionach Uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej Inne jakie Organizacja misji gospodarczych Przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw Organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy lub regionu
63% 38% 38% 25% 25% 13% 13% 13%
140
Najczciej wykorzystywanymi rodkami promocji s: strona internetowa, wielokulturowe imprezy kulturalne i wymiana modziey szkolnej. Co trzeci z badanych przez nas samorzdw wykorzystuje ponadto materiay informacyjne (foldery, prezentacje multimedialne), stron internetow gminy oraz materiay reklamowe. Jedynym wskazywanym instrumentem wsppracy transgranicznej s zagraniczne wizyty studyjne. Blisko co czwarta wsppracujca gmina deklaruje wsplny udzia w targach oraz euroregionach. Za marginaln sfer oddziaywania uzna naley przygotowywanie i wydawanie poradnikw (por. wykres 74). 5.7.5. Bariery wsppracy transgranicznej gmin wsppracujcych z Ukrain Spord zebranych danych dotyczcych barier wsppracy z Ukrain szczegln uwag zwraca fakt, e z perspektywy przedstawicieli gmin w wojewdztwie podlaskim prawie wszystkie problemy zwizane ze wspprac transgraniczn lokowane s bd po stronie ukraiskiej, bd te odnoszone do obu wsppracujcych partnerw. Jedynymi niedogodnociami po stronie polskiej, na ktre wskazali badani respondenci, byy: ograniczona liczba ofert wsppracy oraz ograniczone moliwoci finansowe lokalnych wadz z terenw przygranicznych (por. wykres 75 i wykres 76). Podczas analizy barier formalno-prawnych zwracaj dodatkowo uwag skomplikowane procedury uzyskiwania rodkw pomocowych, nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw i skomplikowane procedury zawierania umw (33% wskaza po stronie ukraiskiej i 67% po obu stronach). Po stronie ukraiskiej natomiast wyrane bariery stanowi brak rwnorzdnego partnera, brak midzynarodowych umw i porozumie o wsppracy oraz niedostosowanie ustrojw ustawodawczych (100% wskaza na stron ukraisk). W zakresie barier instytucjonalnych przedstawiciele podlaskich urzdw gminy wsppracujcych z Ukrain nie wskazali barier wystpujcych wycznie po stronie polskiej. Wskazali natomiast na: ma aktywno urzdw w nawizywaniu wsppracy i sabo rozwinity system wymiany informacji po obu stronach oraz sab koordynacj pomidzy instytucjami w zakresie wsppracy, brak kompetencji kadr w istniejcych instytucjach i urzdach, czste zmiany instytucji i wadz po stronie ukraiskiej. Zasadnicz barier instytucjonaln zdaje si by maa liczba i przepustowo przej granicznych. Niedogodno stanowi rwnie niski poziom infrastruktury komunikacyjnej. Respondentw zapytano take o bariery finansowe w tym wzgldzie przedstawiciele gmin jednoznacznie wskazali na ograniczone moliwoci finansowe budetw wadz lokalnych, w drugiej kolejnoci wymieniali natomiast nisk sprawno rozlicze finansowych. Co znamienne, w tym przypadku niemal wszystkie bariery przypisywano obu stronom wsppracy. W ramach barier gospodarczych wikszo respondentw wskazaa na odmienno systemw w tej dziedzinie, a nieco ponad poowa na brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych. Analizowane wyniki wskazuj na fakt, e relatywnie mniejszy problem stanowi bariery spoeczne. Pord nich wymieniano: sab znajomo jzyka partnera i negatywne stereotypy na temat ssiadw (25% badanych), po stronie ukraiskiej lokowano dodatkowo negatywne dowiadczenia historyczne, po obu stronach rnice w mentalnoci i brak chci mieszkacw do wsppracy. Badani respondenci wskazywali rwnie du odlego jako przeszkod w nawizywaniu wsppracy.
www.soclab.org.pl
141
Wykres 75. Bariery wsppracy transgranicznej z Ukrain wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2)
FORMALNO-PRAWNE
INSTYTUCJONALNE
INFRASTRUKTURALNE
142
Po stronie polskiej Po stronie ukraiskiej Po obu stronach
25% 33 33 33 33 50 50 67 67 67 50 50 100 100 100 100 25% 25% 17% 8% 8% 8% 33% 17% 0% 0% 50 50 100 100 50 100 100 100 100 50 67 25% 25% 25% 17% 17% 8% 8% 8% 8%
Wykres 76. Bariery wsppracy transgranicznej z Ukrain wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2)
FINANSOWE
GOSPODARCZE
SPOECZNE
www.soclab.org.pl
Po stronie polskiej Po stronie ukraiskiej Po obu stronach
67% 38 33 67 100 100 100 50% 33 33% 0% 25% 25% 8% 8% 8% 0% 50% 100 33 100 67 100 100 100 67 100 63 25% 17% 17% 8%
Rnice w mentalnoci
Obawy przed napywem obcego kapitau
RODOWISKOWE
Dua odlego
143
5.8. Badanie podmiotw gospodarczych oraz organizacji pozarzdowych w kontekcie wsppracy transgranicznej
W ramach realizowanego projektu przeprowadzono dodatkowe badanie ilociowe ukierunkowane na podmioty gospodarcze oraz organizacje pozarzdowe, ktre realizuj wspprac transgraniczn przynajmniej z jednym z analizowanych pastw ssiedzkich. Badanie zrealizowano z wykorzystaniem techniki CAWI (Computer Aided Web Interview). Dane kontaktowe zbierane byy podczas badania PAPI od przedstawicieli samorzdu, ktrzy wymieniali znane firmy bd organizacje w regionie prowadzce wspprac transgraniczn, a take w ramach analizy desk research poprzez przeszukiwanie zasobw internetowych. W wyniku poczenia obu technik udao si zgromadzi 483 adresy mailowe, na ktre rozesano zaproszenie do badania. Jako e w wojewdztwie podlaskim nie prowadzono wczeniej bada ilociowych powiconych tematyce wsppracy transgranicznej wrd przedsibiorcw i organizacji pozarzdowych (brak jest oficjalnych baz takich podmiotw), autorzy raportu nie determinowali z gry wielkoci prby, jak zamierzaj zrealizowa. Ilo sukcesywnych wywiadw uzaleniona bya zatem od response rate, czyli procentowej stopy zwrotu ankiet rozesanych do instytucji i przedsibiorstw. Ta okazaa si jednak bardzo niska i wyniosa finalnie jedynie 7% ogu wysanych zaprosze. Pomimo rozlicznych monitw i powtrnych zaprosze nie udao si skoni wikszej iloci przedsibiorcw i przedstawicieli organizacji pozarzdowych do uczestnictwa w badaniu. Osignito zatem 36 ankiet sukcesywnych oraz kilkadziesit niedokoczonych. Tak niska stopa zwrotu ankiet pozwala traktowa wyniki badania w sposb pogldowy i z pewnoci nie mog by one przeoone na populacj przedsibiorstw i organizacji pozarzdowych prowadzcych wspprac transgraniczn w wojewdztwie podlaskim. Dlatego te poniej zostan zaprezentowane jedynie wybrane wyniki, nakrelajce pewien trend, na ktrego podstawie mona formuowa hipotezy badawcze. Po wtre, badanie przynioso kilka dodatkowych konkluzji, ktre znalazy take potwierdzenie w badaniach jakociowych: przedsibiorcy bardzo niechtnie dziel si wasnymi dowiadczeniami i przemyleniami na temat wsppracy transgranicznej czsto informacje te maj charakter zastrzeony, bowiem s czci przyjtej strategii handlowej czy marketingowej. Dodatkowo, w oficjalnych rdach nie ma kompletnych baz danych podmiotw prowadzcych wspprac transgraniczn. Dlatego niemoliwe okazao si oszacowanie iloci podmiotw aktywnie wsppracujcych w wojewdztwie podlaskim z pastwami ssiedzkimi oraz w sposb miarodajny wskazanie gwnych gazi gospodarki, w ktrych odbywa si kooperacja. Stworzona na potrzeby badania baza podmiotw, nie zostaa zweryfikowana pod wzgldem rzetelnoci i trafnoci, poniewa uczestnictwo w badaniu zawartych w niej podmiotw okazao si znikome. 5.8.1. Wsparcie wsppracy transgranicznej przez administracj pastwow W przeprowadzonym badaniu jeden blok tematyczny powicono ewentualnemu wsparciu, jakie administracja pastwowa na kadym z poziomw udziela przedsibiorcom lub organizacjom pozarzdowym w nawizywaniu bd podtrzymywaniu wsppracy transgranicznej. Okazuje si, e na adnym z poziomw administracji pastwowej przedsibiorcy nie otrzymali wsparcia. W odrnieniu od nich, organizacje NGO spotkay si z pomoc na kadym ze szczebli. By moe firmy nie otrzymay takiego wsparcia, gdy go nie potrzebuj lub o nie nie prosz. Aby wyeliminowa t niepewno, pogbiono zagadnienie, pytajc respondentw, czy ich zdaniem taka pomoc ze strony administracji pastwowej jest im potrzebna.
144
Tabela 19. Obecne wsparcie przedsibiorstwa/organizacji przez administracj pastwow w nawizywaniu wsppracy ze Wschodem
Tak Firma NGO Nie
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie gminy
100 44 56 100 44 56 100 22 78 100 44 44
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie wojewdztwa
Firma NGO
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie centralnym (MSZ)
Firma NGO
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie midzynarodowym (ambasady, konsulaty)
Firma NGO
rdo: Badanie CAWI, n=36.
Jak wynika z danych do znaczcy odsetek zarwno podmiotw gospodarczych, jak i organizacji NGO oczekuje od administracji pastwowej wsparcia w nawizywaniu kontaktw ze Wschodem. Najliczniej przedsibiorcy upatrywaliby pomocy na poziomie wojewdztwa oraz na szczeblu centralnym (MSZ) blisko 60% wskaza, cho niewiele mniej, bo blisko poowa badanych firm, doceniaby pomoc na poziomie gminnym i midzynarodowym (ambasady i konsulaty). Z kolei organizacje pozarzdowe najczciej wskazyway poziom wojewdztwa jako najbardziej adekwatny do wspierania stara w podejmowaniu wsppracy transgranicznej.
www.soclab.org.pl
145
Tabela 20. Potrzeba otrzymania wsparcia przedsibiorstwa/organizacji przez administracj pastwow w nawizywaniu wsppracy ze Wschodem
Tak Firma NGO Nie
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie gminy
45 67 59 78 59 56 45 56
55 33 41 22 41 44 55 44
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie wojewdztwa
Firma NGO
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie centralnym (MSZ)
Firma NGO
Potrzeba wsparcia rmy / NGO przez administracj na poziomie midzynarodowym (ambasady, konsulaty)
Firma NGO
rdo: Badanie CAWI, n=36.
Podsumowujc wyniki badania CAWI, naley raz jeszcze podkreli, e stanowi one jedynie dane pogldowe i nie s reprezentatywne. Niemniej jednak udao si dziki nim uchwyci ciekawy wniosek: pomimo zapotrzebowania na pomoc ze strony administracji pastwowej na rnych szczeblach adna z firm uczestniczcych w badaniu nie otrzymaa takiego wsparcia. Naleaoby zatem dokona analizy na kadym z poziomw administracji pastwowej, gdzie ley przyczyna takiego stanu rzeczy. Czy rzeczywicie przedsibiorcy nie mog liczy na wsparcie w kontekcie nawizywania kontaktw ze Wschodem, czy te pomimo takiej moliwoci informacja nie dociera do zainteresowanych wsparciem firm. W odniesieniu do barier wsppracy pomidzy przedsibiorcami a kooperantami z analizowanych krajw ssiedzkich nie odnotowano innych znaczcych rnic od tych, ktre opisano w przypadku wsppracy samorzdowej, dlatego aby nie powiela tych samych wnioskw, zostan one pominite. Jedynym odstpstwem byo akcentowanie przez firmy zbyt wysokich opat celnych w przypadku wsppracy z Rosj, Biaorusi i Ukrain.
146
KSIGA DOBRYCH PRAKTYK

1. Wsppraca samorzdw
Gmina Pusk jest gmin wyjtkow w swojej aktywnoci transgranicznej. Transgraniczna wsppraca z litewskim samorzdem rejonu Lazdijai, Kalvarija i Olity jest wielostronna i przynosi wymierne efekty. Jest to gmina, ktra ma opracowane strategie rozwoju w partnerstwie ze stron litewsk: wspln strategi rozwoju i promocji przedsibiorczoci oraz wspln strategi rozwoju kreatywnoci przemysowej na pograniczu polsko-litewskim. W realizowanych wsplnych projektach s zarwno projekty infrastrukturalne, jak i kulturalne. Duy nacisk kadziony jest na rozwj turystyki pogranicza polsko-litewskiego. Widoczne jest denie do uzyskania obustronnych korzyci i traktowania obszaru pogranicza w sposb spjny. Wzorcowym przykadem wsppracy transgranicznej opartej o logik partnerstwa jest kilkukrotnie pojawiajcy si w przeprowadzonych wywiadach pogbionych przykad zarejestrowania miodu z rejonu Sejneszczyzny i odzieszczyzny na Litwie jako polsko-litewskiego produktu turystycznego. Mid pod podwjn polsko-litewsk nazw Mid z Sejneszczyzny/odziejszczyzny/Sein/Lazdij krato medus zosta zarejestrowany w 2012 roku. Jest to jedyny certyfikowany przez Uni Europejsk produkt polsko-litewski. Jak to okrela jeden z respondentw: To jest jedyny produkt w Unii Europejskiej, zarejestrowany przez oba pastwa i to jest poniekd jeden z takich najwikszych (...) rezultatw, efektw (P23). Due znaczenie dla jakoci miodu z Sejneszczyzny/odziejszczyzny/Sein/Lazdij krato medus maj specyficzne umiejtnoci lokalnych pszczelarzy, ktre zostay dostosowane do trudnych warunkw klimatycznych na tym obszarze77. Wsppracujce ze sob gmina Pusk i litewskie rejony maj rwnie zintegrowany wirtualny system informacji turystycznej (dostpny w kilku jzykach)78. Udostpniona jest rwnie wsplna baza danych o sektorze przedsibiorczoci w formie katalogu firm i instytucji gminy Pusk, Samorzdu Rejonu Lazdijai i Samorzdu Kalvarija79. Dziki dofinansowaniu z UE w Pusku oraz Kalwarii i odziejach wykonano ma infrastruktur rekreacyjno-turystyczn, opracowano map pograniczn, z uwzgldnieniem miejsc regionalnego rzemiosa i kuchni.
2. Wsppraca w obszarze turystyki

W przeprowadzonych wywiadach zwracano uwag na dobr praktyk wsppracy w kontekcie budowy infrastruktury do turystyki rowerowej i pieszej: Najwicej efektw wida po tych projektach, caa Suwalszczyzna jest praktycznie oznakowana, cieki rowerowe czy piesze to wszystko z unijnych funduszy, znaczy wsplnych polsko-litewskich i przewodniki, i stojaki na rowery (P28). Projekty te s znamienne w myleniu o dobrych efektach wsppracy transgranicznej, zwaszcza z punktu widzenia samorzdw: przeoenie na lokaln gospodark, wymierno efektw i ich dugofalowo oraz rozwijanie lokalnych zasobw. Do transgranicznych tras rowerowych zalicza si m.in.: polsko-litewski szlak Piercie rowerowy Suwalszczyny Suvalkiji, Szlak fortyfikacji pozycji granicznych.
77 https://www.minrol.gov.pl/pol/Ministerstwo/Biuro-Prasowe/Informacje-Prasowe/Rejestracja-miodu-z-Sejnenszczyzny-Lozdziejszczyzny-jako-Chronionej-Nazwy-Pochodzenia [30.10.2013]. 78 http://www.lazdijai-turizmas.lt/25269/domowy.html [29.10.2013]. 79 http://rrtoes.superhost.pl/dorfin-pl/punsk/ [29.10.2013]. www.soclab.org.pl
147
Zainteresowaniem cieszy si rwnie spyw Kajakiem przez trzy pastwa!, czyli spyw kajakowy na Biaoru i Litw, z przekroczeniem granicy w Rudawce na Kanale Augustowskim. W opinii naszych rozmwcw szlak ten jednak nie jest do koca jeszcze przygotowany, zwaszcza pod wzgldem infrastruktury turystycznej na Biaorusi. Najwiksz jednak przeszkod dla turystw jest obowizek posiadania wiz na Biaoru80. Transgraniczny ruch turystyczny jest realizowany i rozwijany rwnie przez organizacje pozarzdowe. Na szczegln uwag zasuguje Klub Turystyki Rowerowej Eskapada, ktry wsppracuje z Klubem Rowerowym Koo BOK z Brzecia. We wsppracy s organizowane wycieczki rowerowe na terenie Biaorusi i Polski81. Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna: jest ona wskazywana przez respondentw jako dobry przykad rozwijania transgranicznej turystyki, produktw turystycznych w sposb kompleksowy i systemowy. Istotne jest rwnie to, e bliniacze projekty s realizowane po stronie polskiej i biaoruskiej: Nieznana Europa realizowana przez Suwalsk Izb Rolniczo-Turystyczn wsplnie z Departamentem Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Obwodu Grodzieskiego i Organizacj Spoeczn Pastwowy Zwizek Turystyczno-Sportowy (20082010)82, Komunikacja bez granic tworzenie transgranicznej sieci informacyjno-turystycznej (2012)83. Gwnym celem projektu jest stworzenie sieci transgranicznej wsppracy w dziedzinie turystyki na pograniczu polsko-biaoruskim (m.in. uruchomienie i prowadzenie punktw informacji turystycznej po obu stronach, szkolenia z zakresu agroturystyki, turystyki aktywnej).
3. Euroregiony
W wywiadach pogbionych oba euroregiony s bardzo pozytywnie oceniane. Zwraca si szczegln uwag na system maych grantw, ktre sprzyjaj dziaaniom maych, pocztkujcych organizacji. Z wypowiedzi respondentw mona wywnioskowa, e euroregiony speniaj pozytywne funkcje wobec tworzcego si lokalnego spoeczestwa obywatelskiego, bdc niekiedy inkubatorem nowych organizacji pozarzdowych. Jak to okrelia jedna z naszych respondentek: () mam takie zaprzyjanione organizacje, ktre wychowaam na przykad. Zaczlimy wspprac w 1999 czy 2000 roku, gdzie oni jeszcze adnego projektu nie realizowali, i dziki nam poznali, co to jest, i teraz to s przyjaciele, bo wsppracujemy ju tyle lat. W Euroregionie Niemen pomimo wielu trudnoci (nie powstay rwnorzdne struktury euroregionu w Rosji oraz na Biaorusi) udaje si realizowa bardzo wiele inicjatyw: poczwszy od infrastrukturalnych (odbudowa Kanau Augustowskiego po stronie biaoruskiej, uruchomienie na Kanale sezonowych przej granicznych i moliwo organizacji spyww Czarn Hacz i Kanaem Augustowskim do Niemna), po projekty kulturalne wspierajce wymian modziey itp. W wywiadach podkrela si, e transgraniczne projekty mikkie (typu people to people) wywieraj bardzo duy wpyw na zmiany w mentalnoci, tworzc pozytywne nastawienie na wspprac transgraniczn. W Euroregionie Puszcza Biaowieska przykadem dobrych praktyk jest biaowieski szlak Transgraniczny (PolskaBiaoru)84.
4. Uatwienia w otrzymaniu wizy tzw. wiza kulturalna

Dziki staraniom organizatorw festiwali muzycznych w wojewdztwie podlaskim (Festiwal Original Source Up to Date oraz Basowiszcza) obywatele i obywatelki Biaorusi mieli uproszczon procedur otrzymania wizy: byy to wizy darmowe. Takie dowiadczenia wsppracy z konsulatem s bardzo dobre i daj konkretne efekty. Z moliwoci tej skorzystao w cigu jednego roku kilkadziesit osb. Pozytywne efekty,
80 http://europrojekty-pl.pl/index.php?lang=1&menu=1&menu_select=789 [29.10.2013]. 81 http://www.eskapada.ugu.pl/ [29.10.2013]. 82 http://www.suwalki-turystyka.info.pl/index.php?id=110,202 [29.10.2013]. 83 http://www.suwalki-turystyka.info.pl/index.php?id=110,188 [29.10.2013]. 84 http://www.powiat.hajnowka.pl/ctrpb/bialowieski_szlak_tra [20.10.2013].
148
i to na du skal85, przyniosa akcja Opery i Filharmonii Wiza za bilety, ktra polegaa na wydawaniu darmowej wizy dla osb wykupujcych tzw. pakiet kulturalno-turystyczny (nocleg w hotelu, bilety do Opery).
5. Kultura jako obszar wsppracy

Z bada wynika, e wydarzenia kulturalne zwizane ze wspprac transgraniczn maj charakter eventowy, czsto powizany z kultur ludow czy popularn. Z pewnoci jest to dobry instrument wsppracy polsko-biaoruskiej, ktra spotyka si z najwiksz iloci barier i ogranicze. Jednak warto spojrze na kultur nie tylko z tej perspektywy. Moe ona sta si rwnie narzdziem, instrumentem pogbionej pracy w spoecznociach lokalnych po obu stronach granicy. Dziaania kulturowe mog wspiera procesy integracji poszczeglnych spoecznoci, ale rwnie wsptworzy wsplnoty transgraniczne, zwaszcza w sytuacji, kiedy dziedzictwo kulturowe ma wsplne korzenie (tak jak to dzieje si na wschodnim pograniczu). Kultura w takiej sytuacji jest kultur dugiego trwania organicznie wchodzc w tkank spoeczn i kontynuowan przez wiele lat (P20) jak to okrela jeden z naszych rozmwcw. Dobrym przykadem jest dziaalno Orodka Pogranicze sztuk, kultur i narodw w Sejnach. Jest to instytucja, ktra w swoich licznych dziaaniach transgranicznych i midzynarodowych zwraca szczegln uwag na wczanie do dziaa lokalnych tradycji dialogu midzykulturowego, traktujc cay obszar Europy Wschodniej jako pewn cao kulturow. Przykady dziaa: Gra Szklanych Paciorkw, Czowiek Pogranicza, Atlantyda Pogranicza transgraniczny szlak kulturowy86. Szczegln uwag naley zwrci na roczn Szko Pogranicza czy Letni Szko Dialogu Midzykulturowego. S to dziaania edukacyjne nie tylko suce poznaniu si, integracji, ale rwnie poszerzeniu swoich kompetencji pracownikw orodkw kultury, organizacji pozarzdowych z krajw Europy Wschodniej. Takie dziaania maj charakter dugofalowy, pozwalaj uczestnikom na zdobycie nie tylko nowej wiedzy, ale rwnie kompetencji w zakresie prowadzenia transgranicznych projektw czy dialogu midzykulturowego oraz dowiadczenia w praktyce wsppracy partnerw z rnych krajw.
6. Organizacje otoczenia biznesu

Przedsibiorcy pozytywnie oceniali dziaalno Izby Handlowo-Gospodarczej w Biaymstoku, Stowarzyszenia Przewonikw Podlasia oraz Polskiej Izby Mleka, ktre s postrzegane jako podmioty sprawnie wspierajce gospodarcz wspprac midzynarodow w wojewdztwie podlaskim. Polega ona na tworzeniu przestrzeni do wymiany dowiadcze we wsppracy transgranicznej firm z jednej brany (np. konferencje dotyczce przetwrstwa mleczarskiego organizowane przez Polsk Izb Mleka) oraz na przekazywaniu branowych kontaktw z zagranicy. Charakterystyczna jest tutaj efektywno branowych organizacji wspierania biznesu.
7. Biznes
Bardzo dobrym przykadem transgranicznego dziaania przedsibiorcw (wykraczajcego poza kontakty biznesowe) s wydarzenia organizowane przez firm Mlekovita. Nawizujc relacje handlowe z Obwodem Kaliningradzkim, jednoczenie firma ta organizuje midzynarodowe akcje promocji zdrowej ywnoci w formie wita mleka w Obwodzie Kaliningradzkim. S to dziaania promujce polskie produkty i dajce okazj do poznania si rodowisk biznesowych z obu krajw.
85 W akcji Wiza za bilety od marca do czerwca 2013r. z oferty skorzystao ok. 4,5 tys. Biaorusinw, a kolejnych ok. 20 tys. zrobio rezerwacje na spektakle i koncerty do koca roku (dane za: http://wiadomosci.onet.pl/bialystok/bialorusini-beda-musieli-zaplacic-za-wize-kulturalna/ yglwe [20.10.2013]. 86 http://pogranicze.sejny.pl [17.10.2013]. www.soclab.org.pl
149
WNIOSKI I REKOMENDACJE
Wnioski
Gminy wojewdztwa podlaskiego w zbyt maym stopniu wykorzystuj swoje przygraniczne pooenie. Samorzdy najczciej wsppracuj tylko z jednym partnerem zza wschodniej granicy. Widoczny jest brak rwnowagi w obszarach realizowanej wsppracy transgranicznej. Zdecydowanie dominuje wsppraca dotyczca kultury, turystyki i rekreacji. W mniejszym stopniu samorzdy podejmuj dziaania w obszarze gospodarki, rynku pracy czy ochrony rodowiska. Istotnym czynnikiem wzmacniajcym potencja wsppracy jest peryferyjne pooenie gmin w wojewdztwie podlaskim i ich wschodnich partnerw. Sytuacja ta zmniejsza rnice wystpujce midzy podmiotami po obu stronach granicy i uatwia wspprac. Niezmiernie wanym czynnikiem wpywajcym na osignicie sukcesu w realizacji wsplnych projektw jest odpowiednio dugi czas na nawizanie dobrych, bezporednich kontaktw. Dobrze rozwinite powizania kooperacyjne posiadaj regionalne publiczne instytucje kultury oraz publiczne i niepubliczne szkoy wysze. Zasadne jest ich poszerzanie o wspprac z podmiotami pozarzdowymi i instytucjami otoczenia biznesu. Za istotne bariery naley uzna brak wypracowanych i opisanych modeli wspzarzdzania kultur oraz bardzo ogln strategi polityki kulturalnej wojewdztwa podlaskiego. Instytucje publiczne oraz samorzdy koncentruj si gwnie na samodzielnym przygotowywaniu wydarze i innych usug kulturalnych, nie uwzgldniajc potencjau wsppracy i koordynacji dziaa z podmiotami pozarzdowymi. Uwag zwraca bardzo niski poziom zaangaowania we wspprac jednostek szkolnictwa wyszego. W kontekcie rozbudowanej w tym zakresie infrastruktury w wojewdztwie podlaskim wydaje si, e pozostaje ona po prostu niewykorzystana. Wskazywan instytucj wspierajc samorzdy i organizacje pozarzdowe we wsppracy transgranicznej s euroregiony. Z perspektywy przedsibiorstw s to natomiast Izba Handlowo-Przemysowa w Biaymstoku, stowarzyszenia branowe oraz Wydziay Promocji Handlu i Inwestycji Ambasad i Konsulatw RP. Za istotne utrudnienie we wsppracy naley uzna odmienn pozycj poszczeglnych pastw na arenie midzynarodowej. Wojewdztwo podlaskie znaczco rni si pod wzgldem uwarunkowa geograficznych, administracyjnych i gospodarczych od swoich potencjalnych przygranicznych partnerw w szczeglnoci od pastw niebdcych czonkami UE: Biaorusi, Rosji i Ukrainy. Najwiksze ograniczenia formalno-prawne to skomplikowane procedury uzyskiwania rodkw pomocowych, niespjno przepisw, skomplikowane procedury zawierania umw po stronie partnerw. W kontaktach z Biaorusi podstawow barier jest system wizowy. Kontakty z Ukrain s ograniczane utrudnieniami z przekraczaniem granicy (dugi czas oczekiwania). Widoczny jest bardzo niski stopie wsppracy midzysektorowej. W duej mierze we wsppracy z wszystkimi badanymi krajami wystpuj oddzielne dziaania samorzdw, organizacji pozarzdowych, uczelni wyszych i firm. Brakuje efektu synergii, wynikajcego z koordynacji poszczeglnych dziaa podejmowanych przez rne podmioty. Warto wzi pod uwag rwnie zaangaowanie we wspprac transgraniczn takich podmiotw, jak: kocioy i zwizki wyznaniowe, parki narodowe i krajobrazowe oraz Lasy Pastwowe. Samorzdy w bardzo ograniczony sposb korzystaj z rnych instrumentw wsppracy transgranicznej: dominuj imprezy kulturalne, wymiana modziey, imprezy szkolne i turystyczne. W mniejszym stopniu wykorzystywane s wizyty studyjne, udzia w targach, konferencjach.
150
Widoczne jest mae wsparcie administracji samorzdowej dla rozwoju i pobudzania lokalnej przedsibiorczoci. W tym zakresie brakuje samorzdom odpowiednich narzdzi do rozwoju wsppracy i dostpu do wiedzy o dobrych praktykach. W zbyt maym stopniu wcza si organizacje mniejszociowe do tworzenia sieci kontaktw transgranicznych. Potencja tych podmiotw (znajomo jzyka, kultury, rozbudowane sieci kontaktw w krajach ociennych) moe sta si wanym czynnikiem powodzenia wsplnych przedsiwzi z krajami ssiednimi wojewdztwa podlaskiego. Widoczny jest dysonans midzy zapisami w dokumentach strategicznych a realizowanymi dziaaniami. W zapisach strategicznych wan rol odgrywa wsppraca w obszarze gospodarki, za w realizowanej wsppracy transgranicznej dziaania na rzecz wspierania tego obszaru s bardzo sabo rozwinite. Dziaania zwizane ze wspprac transgraniczn czsto nie s stopniowane opisywane i postrzegane w sposb strategiczny. Nie stanowi procesu budowania relacji od lepszego poznawania partnerw w wymiarze kontaktw midzyludzkich i wymiany dobrych praktyk administracyjnych po tworzenie wsplnych koncepcji w poszczeglnych dziedzinach polityki spoecznej i polityki gospodarczej. W analizowanych dokumentach strategicznych kraje ssiednie s postrzegane gwnie bd jako chonny rynek zbytu produktw i usug, bd jako rdo napywu turystw. Waciwie nie powica si uwagi problemom w komunikacji midzyludzkiej i znoszeniu uprzedze. W wietle wynikw bada ilociowych zagadnienia te jednak w sposb kluczowy rzutuj na pozostae wymiary wsppracy. Wrd analizowanych dokumentw znalazy si jedynie dwa programy opracowane wsplnie przez samorzdy wojewdztwa podlaskiego i partnerw zagranicznych. Dokumenty te mog suy za wzr do tworzenia zblionych programw take w innych obszarach tematycznych i w innych gminach przygranicznych. Wikszo podmiotw jest zainteresowana powstaniem dokumentu strategicznego na poziomie wojewdztwa dotyczcego wsppracy transgranicznej. Wyrane s formuowane oczekiwania co do partycypacyjnego charakteru powstania takiego dokumentu, tzn. konsultowania go na etapie projektowania. Podkrela si konieczno uwzgldnienia specyfiki dziaa i potrzeb poszczeglnych typw podmiotw samorzdowych, pozarzdowych i komercyjnych. Badani wyraaj potrzeb powstania podmiotu inicjujcego i wspierajcego wspprac transgraniczn na poziomie wojewdztwa. Z mniejsz akceptacj samodzielnie podejmuj si koordynacji tej wsppracy.
Rekomendacje
Powoanie lub ukierunkowanie spord dotychczas istniejcych organizacji (np. Regionalny Orodek Debaty Midzynarodowej lub euroregiony) podmiotu inicjujcego i wspierajcego kontakty pomidzy polskimi podmiotami oraz wspierajcego wspprac z organizacjami, instytucjami czy samorzdami z krajw ociennych. Istotne jest, by bya to organizacja dziaajca elastycznie, reagujca szybko na proby i pytania ze strony zainteresowanych, znajca realia wsppracy transgranicznej w wojewdztwie. Zasadniczym wyzwaniem tego typu podmiotu bdzie dotarcie i podjcie wsppracy z instytucjami, organizacjami czy firmami pooonymi poza gwnymi orodkami miejskimi w wojewdztwie. Zasadne jest wzmocnienie pozycji euroregionw dziaajcych w wojewdztwie podlaskim. Struktury te obecnie s rzadko wskazywane jako istotne we wsppracy transgranicznej w dokumentach samorzdowych, a jednoczenie czsto uznawane przez podmioty realizujce wspprac transgraniczn za bardzo wane i uyteczne. Wspieranie (merytoryczne i finansowe) samorzdw i innych podmiotw w zakresie wykorzystywania rnorodnych instrumentw wsppracy transgranicznej. Naley wspiera dziaania na rzecz wsppracy midzysektorowej. Ich celem powinno by skoordynowanie dziaa rnorodnych podmiotw na terenie jednej lub kliku ssiednich gmin. Warto rwnie wspiera wspprac rnorodnych podmiotw (samorzdy, firmy, organizacje pozarzdowe i uczelnie wysze), ktre realizuj dziaania z wybranym ssiednim krajem.
www.soclab.org.pl
151
Zasadne jest tworzenie oglnodostpnych elektronicznych baz danych podmiotw podejmujcych wspprac transgraniczn w podziale na: przedsibiorstwa (brane), organizacje pozarzdowe, samorzdy, uczelnie wysze, oraz z podziaem na kierunek wsppracy (kraje). Bazy takie powinny umoliwia pozyskiwanie informacji i midzysektorowe poszukiwanie partnerw w obszarze wsppracy transgranicznej. Istotne jest wspieranie takich instrumentw wsppracy, ktre angauj jednoczenie rne podmioty, na przykad samorzdy i przedsibiorstwa, samorzdy i organizacje pozarzdowe, organizacje pozarzdowe i przedsibiorstwa. Instrumenty takie to na przykad wsplne wizyty studyjne, targi, materiay promocyjne, szkolenia i kursy jzykowe. Wsparcie dla przedsibiorcw (zwaszcza dla firm wchodzcych na rynki krajw ociennych) w zakresie sprawdzania wierzytelnoci firm z krajw ociennych, badanie rynkw wschodnich, wymiana informacji na temat moliwych inwestycji w ramach wsppracy midzy miastami czy gminami (np. informacje o przetargach). Wczenie w wikszym zakresie do wsppracy transgranicznej organizacji mniejszociowych poprzez wykorzystanie w wikszym stopniu ich potencjaw (znajomo jzyka, kultury). Wczanie i wspieranie tych organizacji w projektach transgranicznych nie tylko dotyczcych wspierania kultury mniejszociowej. Niezbdne jest wyrwnywanie szans w dostpie polskich organizacji pozarzdowych w programach wsppracy transgranicznej poprzez wzmocnienie ich kompetencji w tym zakresie wiedzy o stosunkach midzynarodowych, funduszach zagranicznych i pomocy rozwojowej, ale take stworzenie odpowiednich mechanizmw finansowych gwarantujcych stabilno i dugofalowo wsppracy. Zasadne jest podjcie bada nad dobrymi praktykami wsppracy (dyplomacji) obywatelskiej podejmowanej tak w wymiarze nieformalnym przez samych obywateli, jak i przez organizacje pozarzdowe. Zasadne jest w szczeglnoci analizowanie podmiotw oywiajcych kontakty obywateli Polski z innymi krajami, zorientowanych na pogbianie integracji europejskiej i wsppracy UE z krajami ssiednimi, zrzeszajcych studentw oraz prowadzcych dziaalno na rzecz sprawiedliwoci spoecznej i praw czowieka. Wprowadzenie problematyki wsppracy transgranicznej jako przedmiotu nauczania/kierunku studiw na wyszych uczelniach regionu w porozumieniu z podmiotami realizujcymi obecnie projekty transgraniczne. Przeprowadzenie szkole z zakresu komunikacji midzykulturowej dla urzdnikw, dziaaczy organizacji pozarzdowych i pracownikw firm. W celu znoszenia barier instytucjonalnych zasadne s take szkolenia dla urzdnikw, poszerzajce ich wiedz na temat potencjau wsppracy transgranicznej, kompetencji w jej nawizywaniu, procedur aplikowania o nowe rodki pomocowe na lata 20142020 oraz podwyszajce motywacj do podejmowania takich dziaa. Zasadne jest stymulowanie niedocenianych obecnie na poziomie samorzdowym obszarw wsppracy transgranicznej, takich jak wsppraca administracyjna i planistyczna, naukowa oraz w zakresie ochrony rodowiska. Niezbdne jest wsparcie samorzdw i podmiotw pozarzdowych w budowaniu strategicznego podejcia do wsppracy zagranicznej. W szczeglnoci niezbdne jest stworzenie szkole i narzdzi na rzecz budowania i wdraania caociowych programw wsppracy. Programy te powinny by take szeroko konsultowane z obywatelami i ich organizacjami oraz przedsibiorstwami na poziomie lokalnym i regionalnym. Wspieranie procesu tworzenia w gminnych strukturach samorzdowych specjalnych zespow czy stanowisk dedykowanych tylko wsppracy transgranicznej. Pozwoli to na intensyfikacj dziaa transgranicznych w wojewdztwie oraz koordynacj wsppracy midzy gminami w tym zakresie. Zaprojektowanie i wzmacnianie konkretnych dziaa promujcych rozwj przedsiwzi gospodarczych w obszarach transgranicznych. Promowanie dobrych praktyk w tym zakresie. Wspieranie wsppracy i wymiany dowiadcze midzy komercyjnymi i niekomercyjnymi podmiotami. Poprawa zagospodarowania infrastrukturalnego przej granicznych, zwaszcza na granicy polsko-biaoruskiej.
152
Pooenie nacisku na projekty kulturalne, ktre daj efekty dugofalowe: tworz lub wzmacniaj kapita spoeczny mieszkacw pogranicza, prowadz do trwaej wsppracy artystycznej oraz przynosz efekty zewntrzne dla przemysw kreatywnych i sektorw zalenych od sektora kultury. Kultura powinna by postrzegana jako narzdzie zmiany spoecznej i tworzenia wsplnoty spoecznoci lokalnych, a nie tylko jako poszerzenie oferty turystycznej w formie krtkotrwaych wydarze kulturalnych. Podjcie z partnerami zagranicznymi wsplnych dziaa podnoszcych kompetencje pracownikw instytucji kultury po obu granicach. Kompetencje te powinny suy tworzeniu projektw kulturalnych o charakterze dugofalowej pracy ze spoecznociami lokalnymi pochodzcymi z obu stron granicy (np. projekty dotyczce pamici pogranicza, wsplnego dziedzictwa kulturowego, kultury jako czynnika integrujcego spoecznoci lokalne, wydarzenia kulturalne przybliajce wspczesn kultur poszczeglnych krajw itp.). Intensyfikacja komunikacji w obszarze wsparcia, tworzenia i prowadzenia wsplnej linii promocyjnej instytucji i przedsiwzi kulturalnych, na przykad wspieranie inicjatyw sieciowania instytucji kulturalnych oraz tworzenia wsplnych kalendarzy i ofert wydarze kulturalnych na obszarze transgranicznym regularna realizacja wsplnych transgranicznych wydarze w stylu serii nocy muzew i weekendw z kultur. Projekty te powinny ka szczeglny nacisk na trwao uzyskiwanych efektw i staego poszerzania wsppracy. Zaprojektowanie strategii rozwoju dyplomacji samorzdowej, obywatelskiej oraz gospodarczej w sposb partycypacyjny, tj. uwzgldniajcy postulaty, potrzeby i specyfik podejmowanych dziaa przez rne podmioty z caego wojewdztwa. W strategii naley uwzgldni specyfik wsppracy transgranicznej z poszczeglnymi krajami. W projektowaniu strategii zasadne jest uwzgldnienie konsultacji z podmiotami z krajw ssiednich. Dokumenty dotyczce wsppracy zagranicznej powinny w odpowiednim stopniu uwzgldnia priorytety wskazywane w strategiach i programach przyjtych na poziomie centralnym i regionalnym. Nie mona uzna za wystarczajce okrelenie zgodnoci dokumentw lokalnych na podstawie jedynie oglnych deklaracji odwoania si do priorytetw wyszego rzdu czy te kopiowania ich w formie postulatw. Nowy system zarzdzania rozwojem kraju okrela wiele niepodejmowanych w latach poprzednich obszarw wsppracy, w ktrych aktywn rol mog odegra podmioty samorzdowe i obywatelskie.
www.soclab.org.pl
153
ANEKS
1. Scenariusz IDI
SCENARIUSZ IDI WYWIAD REALIZOWANY Z: |____| urzd gminy
Data: dn.|m.|r. |______|________|__2013__| z osobami prowadzcymi aktywn wspprac midzynarodow Prezentacja siebie, celu i przedmiotu badania. Przedstawienie si (Dzie dobry, nazywam si), informacja o celu badania (Czy zechcia(a)by Pan(i) powici mi troch czasu i po rozmawia o Pana/i wsppracy zagranicznej?), przedstawienie zasad spotkania (wyjanienie, e rozmowa bdzie nagrywana wycznie do celw badawczych do sporzdzenia opracowania, raportu a informacje o respondencie nie bd nigdzie przekazywane). Podanie informacji, e nie ma dobrych/zych odpowiedzi, kada opinia jest cenna, proba o nieskrpowane wypowiadanie si. Celem projektu jest: wzmocnienie zaplecza merytorycznego regionalnej wsppracy midzynarodowej poprzez dostarczenie aktualnej i pogbionej analizy regionalnej wsppracy transgranicznej prowadzonej przez takie podmioty wojewdztwa podlaskiego, jak: samorzdy, organizacje pozarzdowe, przedsibiorstwa i szkoy wysze.
154
Gwne obszary badawcze I. Charakterystyka organizacji/ gminy/przedsibiorstwa/uczelni wyszej
Pytania 1. Jak si P. wydaje, w jaki sposb wsppraca zagraniczna moe sta si czynnikiem rozwoju gospodarczego i spoecznego w P. gminie? 2. Od kiedy s P. zainteresowani wspprac midzynarodow w gminie? 1. Z jakimi krajami/partnerami z ilu krajw pastwo wsppracuj? 2. Prosz opowiedzie, z jakimi podmiotami wsppracuje P. gmina? 3. Na czym polega ta wsppraca? W jakich obszarach? Jak czsto? 4. W jaki sposb nawizali Pastwo kontakt z ..... ? Kto zainicjowa kontakt? 5. Co lub kto spowodowa, e chcieli Pastwo nawiza wspprac zagraniczn? 6. W jakiej formie realizowana jest wsppraca (porozumienie, wsplny projekt itp.?) 7. Jakie s gwne cele wsppracy? 8. Prosz wskaza, ktre formy wsppracy transgranicznej wykorzystuje Pastwa gmina (pytaj o kraje, z ktrymi wsppracuje respondent) , np. organizacja misji gospodarczych, prowadzenie punktu kontaktowego dla przedsibiorcw/organizacji, udzia w targach midzynarodowych (u ssiadw) lub w gminie, gminy partnerskie, organizacja zagranicznych wizyt studyjnych, zaproszenie do uczestnictwa w projektach we wsppracy midzynarodowej, udzia w klastrach, euroregionach, inne 9. Ktre z instrumentw z punktu widzenia gminy s najbardziej przydatne i efektywne? 10. Czy wojewdztwo wspiera Pastwa w dziaaniach zwizanych ze wspprac transgraniczn? Jeli tak, to w jaki sposb?
II.
Charakterystyka wsppracy transgranicznej w ramach badanej gminy
UWAGI: Pytamy oglnie o wspprac ze wszystkimi krajami, a nastpnie zawamy do pastw, tj. Biaoru, Litwa, Rosja, Ukraina, jeli wsppracuj z kilkoma z tych pastw, rozmawiamy o kadym po kolei.
www.soclab.org.pl
155
III. Bariery wsppracy transgranicznej

UWAGI: Pytamy o bariery wystpujce we wsppracy z kadym z pastw, tj. Biaoru, Litwa, Rosja, Ukraina, jeli wsppracuj z kilkoma z tych pastw, rozmawiamy o kadym po kolei Schemat: pytamy, jak byo kiedy, jak jest obecnie i co naley poprawi
1. Czy rozpoczynajc wspprac, mieli Pastwo jakiekolwiek trudnoci w nawizaniu kontaktw z partnerami z ..... (wstaw pastwa wsppracy)? jeli tak, jakiej natury byy to trudnoci. Prosz o tym opowiedzie/poda przykady (osoby?, struktury?); gwnie po czyjej byy one stronie; w jaki sposb pokonywalicie te trudnoci/rozwizywalicie problemy? Czy udao si je pokona? Prosz o tym opowiedzie/ poda przykady. 2. Jakie s obecnie najwiksze przeszkody w kontynuowaniu/rozwijaniu wsppracy transgranicznej? Prosz o tym opowiedzie/poda przykady. po pastwa stronie; po stronie ssiada. 3. Czy prbowali Pastwo kiedykolwiek nawiza wspprac z ..... (wstaw pastwa, tj. Biaoru, Litwa, Rosja, Ukraina, o ile nie wsppracuj) bd wsppracowali Pastwo, ale zaniechali dalszych kontaktw? jeli tak, dopytaj dlaczego? Prosz poda konkretny przykad; co si stao? Kiedy to byo? co pastwo robilicie, kto inicjowa wsplne dziaanie, jak to si zakoczyo? co musi si zmieni, aby wsppraca bya moliwa: a) po stronie polskiej? b) po stronie ssiada? 4. Poka kart barier i wypenij j z respondentem. Dopytaj, czy ktre bariery nie zostay uwzgldnione, a s zdaniem badanego istotne. 5. Czy moe P. poda przykad niewaciwych, zych praktyk, ktre P. zdaniem blokuj, utrudniaj wspprac transgraniczn z (pytaj o konkretne pastwa ssiedzkie) na poziomie wadz: gminy; wojewdztwa; kraju (wadz centralnych); Unii Europejskiej? 6. Czy zna P. przykad niewaciwie prowadzonej wsppracy/le zrealizowanego zadania, projektu, ktrych w przyszoci naleaoby unika we wsppracy transgranicznej z .. (pytaj o konkretne pastwa ssiedzkie)?
156
IV. Czynniki sukcesu we wsppracy transgranicznej
1. [jeli wsppraca jest z rnymi krajami]: Z jakim pastwem najlepiej si ukada wsppraca? Jaki jest powd tak dobrej wsppracy w porwnaniu z innymi pastwami? Prosz o tym opowiedzie/poda przykady. 2. [Jeli wsppraca jest z jednym krajem, ale rnymi podmiotami] Z jakim podmiotem najlepiej si ukada wsppraca? Jaki jest powd tak dobrej wsppracy w porwnaniu z innymi podmiotami? 3. Jaki najwikszy sukces osignli P. w ramach wsppracy transgranicznej? 4. Co sprawio, e by on moliwy? 5. Jakie s pozytywne skutki dla P. gminy nawizania wsppracy transgranicznej? 6. [Jeli wsppraca jest take z krajami UE] Gdyby P. mia porwna wspprac z zachodnimi krajami UE i ssiednimi krajami wschodnimi, to jakie widzi P. najwiksze rnice? 7. Prosz poda znane P. przykady zrealizowanych przedsiwzi w zakresie wsppracy transgranicznej na terenie Pastwa gminy/wojewdztwa, ktre uwaa P. za wzorcowe i godne polecenia/naladowania (mog to by realizacje spoza P. gminy): kiedy to byo? kto inicjowa wsplne dziaanie? jak si to zakoczyo? 1. Jakiego typu wsparcie jest najbardziej potrzebne w nawizywaniu kontaktw transgranicznych? na poziomie lokalnym (np. wadz wojewdztwa); centralnym (regulacje ministerialne, rzdowe, ustawowe). 2. Kto powinien wspiera/inicjowa na poziomie wojewdztwa wspprac transgraniczn? 3. Jaka organizacja/instytucja w wojewdztwie podlaskim (o ile w ogle) jest najbardziej pomocna w nawizywaniu/koordynowaniu kontaktw transgranicznych? 4. Czy potrzebna jest instytucja kojarzca partnerw zagranicznych? Jeli tak, jak powinna by umieszczona, przy ministerstwie centralnie, czy te przy urzdach na poziomie wojewdztwa? 5. Prosz sobie wyobrazi idealn wspprac z partnerami z zagranicy (z krajw ssiednich) jak ona by wygldaa? Prosz o tym opowiedzie/ poda przykady. Dzielenie si 1. W jaki sposb dzielicie si swoim dowiadczeniem zwizanym ze wspprac transgraniczn? Czy wczylicie do wsppracy inne podmioty (z Polski czy innych krajw)? Czy byy z tym zwizane jakie trudnoci? 2. Jakie jest zainteresowanie wspprac transgraniczn w woj. podlaskim? Czy atwo znale partnera w wojewdztwie?
99 Czy w ramach wsppracy transgranicznej wsppracuj Pastwo take z innymi ni samorzdowe podmiotami (organizacje pozarzdowe, firmy, uczelnie)? 99 Jeli nie, to jakie s Pana zdaniem bariery i ograniczenia we wsppracy z tymi podmiotami? co naley zmieni, aby poprawi t sytuacj? 99 Jeli tak, na jakiej zasadzie odbywa si wsppraca (w oparciu o relacje formalne czy te osobiste konkretne osoby), czy co naley usprawni/zmieni?
1.
Wsparcie instytucjonalne we wsppracy transgranicznej
www.soclab.org.pl
157
2.
Przyszo wsppracy transgranicznej w woj. podlaskim
1. Jak P. ocenia przyszo wsppracy transgranicznej z poszczeglnymi krajami? Z ktrym z krajw ssiednich bdzie wedug P. najatwiej wsppracowa, z a ktrym najtrudniej? 2. Od czego zaley dobra, efektywna przysza wsppraca? czynniki wewntrzne (wewntrzorganizacyjne), jakie? czynniki zewntrzne, jakie?, instytucjonalne, prawne, administracyjne (prosz poda przykady). 3. Czy widzi P. potrzeb tworzenia strategii wsppracy transgranicznej w wojewdztwie? Kto powinien j tworzy? Co powinno si w niej znale? Z kim powinna by konsultowana? 4. Na jakim poziomie, o ile w ogle powinna by koordynowana wsppraca transgraniczna (UE, oglnopolskim, wojewdzkim, powiatowym, gminnym)? Czego P. oczekiwaby od takiej koordynacji? 5. Jakie dziaania powinny zosta podjte na poziomie: gminy, wojewdztwa, kraju (wadz centralnych), Unii Europejskiej, eby wesprze rne podmioty w nawizywaniu i kontynuowaniu dobrej wsppracy transgranicznej? 6. Czy odczuwaj Pastwo, aby MSZ w jakikolwiek sposb przyczyniao si do (pytaj o konkretne pastwa ssiedzkie): inicjacji, zacienienia wsppracy, poprawy stosunkw? blokowania, utrudnianiu, hamowaniu wsppracy? 7. Czego mgby dotyczy projekt wsppracy transgranicznej na terenie Pastwa gminy/wojewdztwa, ktry P. zdaniem byby najbardziej potrzebny, a nie zosta dotychczas zrealizowany (moe dotyczy on dziaa administracji bd projektw spoza Pastwa firmy)?
Dzikuj za powicony czas!
158
2. Ankieta PAPI
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Nr Ankietera: I__I__I__I__I__I Nr Respondenta: I__I__I__I__| ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Kwestionariusz Gwny ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------KONDYCJA GMINY ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K0 [KARTA K0] Jak ocenia Pan(i) obecn sytuacj spoeczno-gospodarcz w gminie na tle wojewdztwa podlaskiego? [Ankieter: zaznacz jedn odpowied] OCENA 5 4 3 2 1 9 Bardzo dobrze Raczej dobrze Ani dobrze, ani le Raczej le Zdecydowanie le Trudno powiedzie ODP |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K1 [KARTA K1]. Jak, Pana zdaniem, na tle pozostaych gmin w wojewdztwie podlaskim prezentuje si Pastwa gmina pod wzgldem: [Ankieter: zaznacz jedn odpowied w wierszu] nr 1. 2. 3. 4. 5. KONDYCJA GMINY Sytuacji gospodarczej Poziomu bezrobocia Aktywnoci spoecznej obywateli Infrastruktury (dr g, mostw , przej granicznych, pocze telekomunikacyjne itp.) Wsppracy midzynarodowej 3. lepiej 3 3 3 3 # 2. na tym samym poziomie 2 2 2 2 2 1. gorzej 1 1 1 1 1 9. Trudno powiedzie 9 9 9 9 9
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K2. [KARTA K 2]. Prosz wybra maksymalnie 5 czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz Pastwa gminy, a nastpnie przypisa im wagi od 1 do 5 (5 najwikszy wpyw, 1 najmniejszy wpyw spord wybranych). [Ankieter: zaznacz wybrane czynniki W2_a i przypisz im wagi w W2_b ] nr 1. 2. 3 4 CZYNNIKI WPYWAJCE NA ATRAKACYJNO GMINY Przygraniczne pooenie Dobrej jakoci rodowisko naturalne Blisko chonnych zagranicznych rynkw zbytu Walory turystyczne K 2_a Wybrane czynniki |___| |___| |___| |___| K 2_b WAGI (od 5 do 1) |___| |___| |___| |___|
www.soclab.org.pl
159
5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Pooenie na przeciciu wanych europejskich szlakw komunikacyjnych Przewaga ludnoci modej (do 25. roku ycia) Rnorodna i bogata oferta instytucji kulturalnych Wzrastajca liczba maych i rednich przedsibiorstw Dobrze rozwinita infrastruktura turystyczna Dobry poziom wyksztacenia ludnoci na szczeblu rednim i wyszym Zrnicowanie etniczno-religijne Obecno duych zakadw zatrudniajcych powyej 250 osb Dua ilo aktywnych organizacji pozarzdowych Dobra komunikacja (drogi, kolej) Dobra wsppraca z ssiednimi gminami ..... Rozwinita wsppraca transgraniczna Dostp do szerokopasmowego Internetu Inne jakie.? Inne jakie.? Inne jakie.? Inne jakie.?
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K3. [KARTA K3]. Prosz wybra maksymalnie 5 barier w rozwoju spoeczno-gospodarczym Pastwa gminy, a nastpnie przypisa im wagi od 1 do 5 (5 najwikszy wpyw, 1 najmniejszy wpyw spord wybranych). [Ankieter: zaznacz jedn odpowied w wierszu] nr 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. CZYNNIKI-BARIERY W ROZWOJU Niski poziom zaangaowania wadz regionalnych i krajowych w rozwj gminy Skomplikowane procedury pozyskiwana funduszy zewntrznych Problemy z zapewnieniem wkadu wasnego powiatu/gminy w realizowanych projektach Przewaga ludnoci starszej (powyej 65. roku ycia) Niski bd ujemny przyrost naturalny Ujemne saldo migracji Lokalizacja w gminie obiektw uciliwych dla rodowiska Wysoki poziom przestpczoci K3_a Wybrane czynniki |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| K3_b WAGI (od 5 do 1) |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
160
9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 23.
Niewystarczajcy poziom rozwoju infrastruktury granicznej (np. przejcia graniczne, obwodnice, drogi, mosty) Niski stopie identyfikacji mieszkacw z regionem Saby rozwj gospodarczy (mao inwestycji) Mao aktywne organizacje pozarzdowe Rozwinita szara strefa Saba lokalna oferta kulturalna Niski poziom wyksztacenia mieszkacw Saby rozwj turystyki (baza hotelowa, restauracje itp.) Saba promocja gminy na zewntrz Inne jakie.? Inne jakie.? Inne jakie.? adne z powyszych
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K4. [KARTA K4]. Przy pomocy tej karty prosz powiedzie, jak ocenia Pan(i) dziaania i polityk [wstaw kolejno nazw z tabeli, np. Unii Europejskiej] na rzecz aktywizacji spoeczno-gospodarczej Pastwa gminy? [Ankieter: zaznacz jedn odpowied w wierszu] 5. Bardzo dobrze 4. Raczej dobrze 3. Raczej le 2. Bardzo le 1. Nieodczuwalne s adne dziaania 1 1 1 1 1 9. Trudno powiedzie/nie dotyczy 9 9 9 9 9
1. 2. 3. 4. 5.
Unii Europejskiej Rzdu Urzdu marszakowskiego Urzdu wojewdzkiego Euroregionu
5 5 5 5 5
4 4 4 4 4
3 3 3 3 3
2 2 2 2 2
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K5. [KARTA K5]. Jakie dziaania podejmowane s przez wadze lokalne w celu podniesienia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej obszarw Waszej gminy? [Ankieter: zaznacz wybrane odpowiedzi] nr 1. 2. 3. 4. 5. 6. CZYNNIKI Przygotowanie oferty inwestycyjnej Ulgi podatkowe dla inwestorw Obecno stref aktywizacji (inkubator przedsibiorczoci, Specjalna Strefa Ekonomiczna) Uregulowanie statusu prawnego dziaek pod inwestycje (obowizujcy Plan Zagospodarowania Przestrzennego) Uproszczenie i uatwienie dziaa dotyczcych obsugi procesw inwestycyjnych Uzbrojenie infrastrukturalne dziaek pod inwestycje K5 Wybrane czynniki |___| |___| |___| |___| |___| |___|
www.soclab.org.pl
161
7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.
Pozyskiwanie rodkw z Unii Europejskiej Pozyskiwanie rodkw z innych rde Wdraanie nowych technik zarzdzania administracj np. kontraktacja usug Podnoszenie jakoci obsugi klienta Wspieranie i wzmacnianie lokalnych organizacji pozarzdowych Dbanie o atrakcyjn ofert kulturaln dla gminy Przygotowywanie dugofalowych strategii rozwoju gminy Wsppraca z innymi gminami Wsppraca transgraniczna Promocja gminy z zastosowaniem nowoczesnych technologii komunikacyjnych Inne jakie..? Inne jakie..? adne z powyszych
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K6. [KARTA K6]. Czy Pastwa gmina posiada aktualn strategi rozwoju? [Ankieter: zaznacz jedn odpowied] ODP 1 2 3 9 Tak Nie Jest w trakcie opracowania Nie wiem |___| |___| |___| |___| Wpisz okres
Na jakie lata? Na jakie lata?
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K7. [KARTA K7]. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac w ramach struktur transgranicznych (np. w ramach euroregionu)? [Ankieter: odczytaj kolejno i zaznacz jedn odpowied] 1. tak 1 2 3 4 Z zagranicznymi podmiotami samorzdowymi Z zagranicznymi podmiotami pozarzdowymi Z zagranicznymi podmiotami komercyjnymi W ramach struktur transgranicznych, np. w ramach euroregionu |___| |___| |___| |___| 2. nie |___| |___| |___| |___| 3. nie wiem |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K8. [KARTA K8]. Czy w Pastwa gminie utworzona jest: [Ankieter: zaznacz jedn odpowied] 1. tak 1 2 9 Specjalna komrka/zesp ds. wsppracy transgranicznej Specjalnie stanowisko wyodrbnione w innej strukturze do wsppracy transgranicznej Nie wiem |___| |___| |___| 2. nie |___| |___| |___| 3. nie wiem |___| |___| |___| Jeli 1. tak, prosz poda jej nazw Jeli 1. tak, prosz poda jego nazw Wpisz nazw poniej
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
162
K9. [KARTA K9]. Czy Pastwa gmina w ostatnich latach ubiegaa si o rodki pomocowe z programw Unii Europejskiej? [Ankieter: zaznacz jedn odpowied] ODP 1 2 9 Tak Nie Nie wiem |___| |___| |___|
przejd doW1 przejd do W1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K10. [KARTA K10]. Uredniajc, ile wnioskw przecitnie w cigu roku gmina skada na poszczeglne obszary tematyczne? [Ankieter: Wpisz liczb projektw, jeli brak, wpisz 0] liczba projektw 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Rozwj gospodarczy gminy Rozwj infrastruktury gminy pod wzgldem komunikacyjnym Rozwj turystyczny gminy Rozwj spoeczno-kulturalny gminy Ochrona rodowiska naturalnego Wsppraca midzyregionalna/transnarodowa Wsppraca transgraniczna |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| przejd doW1 przejd do W1 przejd doW1 przejd doW1 przejd doW1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------K11. [KARTA K11] Jakie to byy programy wsppracy transnarodowej i transgranicznej? [Ankieter: moliwych wiele odpowiedzi, zaznacz wymienione] NAZWA PROGRAMU 1. 2. 3. 4. 5 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Program Wsppracy Transgranicznej LitwaPolska 20072013 Program Wsppracy Transgranicznej LitwaPolskaRosja 20072013 Program Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013 Program dla Europy rodkowej Region Morza Batyckiego INTERREG IVC Europa dla Obywateli URBACT Life Long Learning Life Komponent transnarodowy Europejskiego Funduszu Spoecznego Inne jakie ....? Nie wiem/trudno powiedzie ODP |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
www.soclab.org.pl
163
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------WSPPRACA TRANSGRANICZNA ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W1. [KARTA W1] Prosz spojrze na kart i powiedzie, z ktrymi krajami, o ile w ogle, formalnie wsppracuje Pastwa gmina. [Ankieter: zaznacz wszystkie wskazane odpowiedzi, jeli nie zaznaczony aden kod od 1 do 4, przejd do W1a, jeli zaznaczony ktrykolwiek od 1 do 4, przejd do W2] Kraje 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Ukraina Estonia otwa Niemcy Inne jakie..? Inne jakie..? Z adnym z powyszych Zaznacz wskazane |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
[ANKIETER: JELI ZAZNACZONE WSZYSTKIE KODY OD 1 DO 4, PRZEJD DO PYT. W2, JELI NIEZAZNACZONY KTRY Z KODW 1 4, ZADAJ PYT W1A]
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W1A. Czy prbowali Pastwo w cigu ostatnich 5 lat nawiza wspprac z [Ankieter: zapytaj o kraje niewskazane w pyt. W1 o kodach 1 4, zaznacz jedn odpowied w wierszu] Kraje 1. 2. 3. Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Tak 1 1 1 Nie 2 2 2 Nie wiem/trudno powiedzie 9 9 9
[Ankieter: Jeli w W1A w ktrymkolwiek kraju zaznaczona odp. 1 Tak, zadaj W1B i wpisz odpowied przy odpowiednim kraju, w przeciwnym razie przejd do W1C]
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W1B. Co spowodowao, e nie nawizali Pastwo wsppracy z (zapytaj o kraje z W1A, przy ktrych zaznaczono odpowied 1 Tak) Wpisz powd niepodjcia wsppracy 1. Biaoru
2.
Litwa
164
3.
Rosja (obwd Kaliningradzki)
4.
Ukraina
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W1C. Czy w cigu najbliszych trzech lat zamierzaj Pastwo nawiza wspprac zagraniczn z [Ankieter: zapytaj o kraje niewskazane w kodach 1 4 w pyt. W1, zaznacz jedn odpowied w wierszu] Kraje 1. 2. 3. 4. Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Ukraina Tak 1 1 1 1 Nie 2 2 2 2 Nie wiem/trudno powiedzie 9 9 9 9
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W1D. [KARTA W1D] Jakie s gwne przyczyny chci podjcia przez Pastwa gmin wsppracy zagranicznej z? (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1C z kodami 1 4, zaznacz wszystkie wymienione) 1. Biaoru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 11 12 Stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy Rozwj i pobudzenie lokalnej przedsibiorczoci, biznesu Promocja gminy na arenie midzynarodowej Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny Moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw Presti Denie do uzyskania wpywu na decyzje dotyczce samorzdw, ktre s podejmowane w UE Zachta ze strony administracji centralnej, rzdu Poniewa wszyscy nawizuj tak wspprac Inne jakie......? Inne jakie....? |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
[DALSZE PYTANIA OD W2 DO C3 ZADAJEMY TYM, KTRZY W PYT. W1 ZAZNACZYLI CHOCIA JEDEN KRAJ Z KODAMI 1 4, JELI NIEWSKAZANE, PRZEJD DO PYT. O1 NA STR. 12]
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
www.soclab.org.pl
165
W2. [KARTA W2] Prosz oceni w skali 1 4 OGLN intensywno obecnej wsppracy Pastwa gminy z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) 4. Bardzo wysoka 1. 2. 3. 4. Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Ukraina 4 4 4 4 3. Wysoka 3 3 3 3 2. Niska 2 2 2 2 1. Bardzo niska 1 1 1 1 9. Trudno powiedzie 9 9 9 9
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W2a. [KARTA W2] Prosz oceni czy w cigu najbliszych trzech lat OGLNA intensywno wsppracy Pastwa gminy z krajami Pana(i) zdaniem wzronie, pozostanie na obecnym poziomie czy te zmaleje? (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) 3. Wzronie 2. Pozostanie na obecnym poziomie 2 2 2 2 1. Zmaleje 9. Trudno powiedzie 9 9 9 9
1. 2. 3. 4.
Biaoru Litwa Rosja (obwd Kaliningradzki) Ukraina
3 3 3 3
1 1 1 1
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W3. [KARTA W3] Jakie s gwne przyczyny podejmowania przez Pastwa gmin wsppracy zagranicznej z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) PRZYCZYNY WSPPRACY 1. 2 3. 4. 5 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Stworzenie moliwoci wymiany midzynarodowej dla mieszkacw gminy Rozwj i pobudzenie lokalnej przedsibiorczoci, biznesu Promocja gminy na arenie midzynarodowej Przeniesienie dobrych praktyk z zagranicznych jednostek samorzdowych na grunt lokalny Moliwo ubiegania si o fundusze pomocowe Rozwj wiedzy i kompetencji urzdnikw Presti Denie do uzyskania wpywu na decyzje dotyczce samorzdw, ktre s podejmowane w UE Zachta ze strony administracji centralnej, rzdu Poniewa wszyscy nawizuj tak wspprac Inne jakie......? Inne jakie......? ODP |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
166
W4. [KARTA W4] Prosz wskaza obecne obszary wsppracy w Pastwa gminie z poszczeglnymi krajami [Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4] oraz oceni ich wpyw na rozwj gminy przy uyciu 4-stopniowej skali, gdzie 4 oznacza zdecydowany wpyw, 3 umiarkowany wpyw, 2 znikomy wpyw, 1 brak wpywu. 1. Biaoru Obszary wsppracy z wybranymi krajami
Obszar wsppracy Wpyw na rozwj gminy (1 4)
2. Litwa
3. Rosja
4. Ukraina
1. 2
Gospodarka Rynek pracy Infrastruktura (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Demokracja i prawa czowieka Turystyka i rekreacja Sport Nauka i edukacja Kultura, w tym promocja dziedzictwa lokalnego Suba zdrowia i opieka spoeczna Ochrona rodowiska Rozwj spoeczny Pomoc rozwojowa Przedsiwzicia z Poloni i Polakami mieszkajcymi za granic Inne jakie? Inne jakie?
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
3.
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
4. 5 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W5. [KARTA W5] Jakie s widoczne skutki wsppracy transgranicznej w Pastwa gminie z [Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4]? Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e zdecydowanie si Pan(i) zgadza, 4 raczej zgadza, 3 ani zgadza ani nie zgadza, 2 raczej nie zgadza, 1 zdecydowanie nie zgadza, (nie czytaj) 9 trudno powiedzie. 1. Biaoru 1. 2. Napywem inwestorw zagranicznych Napywem inwestorw krajowych |___| |___| 2. Litwa |___| |___| 3. Rosja |___| |___| 4. Ukraina |___| |___|
www.soclab.org.pl
167
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Spadkiem stopy bezrobocia Wzrostem liczby miejsc pracy Wzrostem wymiany handlowej z partnerem z zagranicy Wzrostem konkurencyjnoci polskich firm prowadzonych na terenie Pastwa gminy Wspprac lokalnych rodowisk gospodarczych Przepywem siy roboczej w oparciu o umowy Powstaniem nowych drg, mostw Turystyk (np. rozwija si baza hotelowa, noclegowa, zwiksza si liczba turystw, nowe trasy turystyczne) Organizowaniem imprez sportowych dla mieszkacw po obu stronach granicy Organizowaniem imprez kulturalnych dla mieszkacw po obu stronach granicy Wspprac partnersk midzy szkoami po obu stronach granicy Wprowadzeniem do szk nauki jzyka ssiadw Likwidacj zakadw produkcyjnych szkodliwych dla rodowiska naturalnego Stworzeniem wsplnych z partnerem z zagranicy programw i strategii rozwoju Intensyfikacj kontaktw midzy mieszkacami Zmniejszeniem poziomu wzajemnego uprzedzenia i negatywnych stereotypw Inne jakie......? adne z powyszych
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W6. [KARTA W6] Prosz wskaza podmioty instytucjonalne z gminy zaangaowane we wspprac z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) oraz oceni intensywno wsppracy, posugujc si nastpujc skal: gdzie 4 bardzo wysoka, 3 wysoka, 2 niska, 1 bardzo niska, (nie czytaj) 9 trudno powiedzie. 1. Biaoru
wsppraca Intensywno wsppracy (1-4)
2. Litwa
3. Rosja
4. Ukraina
1. 2.
Jednostki samorzdu terytorialnego szczebla gminnego Zwizki i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
168
3. 4. 5. 6.
Organizacje pozarzdowe stowarzyszenia, fundacje (NGO) Szkoy wysze, jednostki naukowe Jednostki kultury Szkoy i placwki owiatowe Instytucje otoczenia biznesu, instytucje i organizacje wspierajce rozwj przedsibiorczoci i innowacyjnoci Parki narodowe i krajobrazowe/ podmioty zarzdzajce obszarami chronionymi Przedsibiorcy/MSP Zakady opieki zdrowotnej, jednostki systemu ratownictwa medycznego PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne Kocioy i inne zwizki wyznaniowe Inne jakie..?
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___|
7.
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
|___|
8. 9. 10. 11. 12. 13.
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
|___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W7. [KARTA W7] Jak czsto organizowano do tej pory wsplne przedsiwzicia z partnerem z zagranicy? (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e bardzo czsto, 4 czsto, 3 rzadko, 2 bardzo rzadko, a 1- w ogle (nie czytaj) 9 trudno powiedzie. 1. Biaoru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 11 12 Targi i wystawy Imprezy kulturalne Imprezy turystyczne Imprezy midzyszkolne Handlowa wymiana przygraniczna Wsppraca lokalnych rodowisk gospodarczych Ochrona rodowiska Misje gospodarcze, wsppraca podmiotw gospodarczych Wsplne projekty infrastrukturalne Wsplne skadanie wnioskw o dofinansowanie Inne jakie............? adne z powyszych |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
www.soclab.org.pl
169
W8. Prosz poda znane Panu/Pani przykady zrealizowanych przedsiwzi w zakresie wsppracy transgranicznej Pastwa gminy z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) Wpisz nazw przedsiwzi 1. Biaoru
2.
Litwa
3.
4.
Ukraina
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W9. Czego mgby dotyczy projekt wsppracy transgranicznej Pastwa gminy, ktry Pana/Pani zdaniem byby najbardziej potrzebny, a nie zosta dotychczas zrealizowany z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) Wpisz nazw przedsiwzi 1. Biaoru
2.
Litwa
3.
4.
Ukraina
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W10. Do jakich sieci i zrzesze midzynarodowych zrzeszajcych podobne jednostki samorzdowe w sposb formalny lub nieformalny przynaley gmina (np. nazwa euroregionu, Eurocities, Stowarzyszenie Miast Wkienniczych, Cities for Children, Sie Dziedzictwa Kulinarnego, Energie Cites, Sie Zdrowych Miast WHO)? (Ankieter: wpisz wszystkie wymienione, dopytaj, jakie jeszcze?)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
170
W11. [KARTA W11] W jakim stopniu, Pana(i) zdaniem, Pastwa gmina czerpie korzyci ze wsppracy z partnerem z zagranicy? (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) Do oceny prosz posuy si 5-stopniow skal, gdzie 5 oznacza, e w bardzo duym, 4 w duym, 3 w maym, 2 bardzo maym, 1 w ogle; (nie czytaj) 9 trudno powiedzie. 1. Biaoru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10 Wzrost dochodw lokalnej spoecznoci Wzrost liczby miejsc pracy w gminie Rozwj infrastruktury komunikacyjnej Rozwj turystyki Skuteczniejsza ochrona rodowiska naturalnego Uatwienia w kontaktach z zagranicznymi partnerami Rozwj wsppracy spoeczno-kulturalnej Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe z UE Moliwo ubiegania si o rodki pomocowe spoza UE Inne jakie? |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------W12 [KARTA W12] Prosz powiedzie, w oparciu o jakie akty prawne odbywa si wsppraca z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) 1. Biaoru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Porozumienie dwustronne Miasta partnerskie Gminy partnerskie Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo na podstawie podpisanej umowy lub listu intencyjnego Wsppraca w ramach projektw Dwu-, trj- lub wielostronne partnerstwo bez podpisanej umowy lub listu intencyjnego Przynaleno do organizacji sieci, zwizkw zrzeszajcych podmioty z ronych krajw Przedstawiciel w innym kraju Inne jakie ..? |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
www.soclab.org.pl
171
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------CELE WSPPRACY ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------C1. [KARTA C1] Prosz powiedzie, ktre cele realizowane s, Pana(i) zdaniem, podczas wsppracy z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) 1. Biaoru 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Poprawa kontaktw midzynarodowych Integracja spoecznoci lokalnych Rozwj infrastruktury (np. powstaj nowe drogi, mosty, przejcia graniczne, tworzone s nowe poczenia telekomunikacyjne itp.) Promocja samorzdu Promocja organizacji pozarzdowych Promocja biznesu Upowszechnianie demokracji Wsplne rozwizywanie problemw gospodarczych, spoecznych i rodowiskowych Zwikszenie ruchu turystycznego Ochrona rodowiska Rozwj kultury Zwikszenie handlu Wzrost zagranicznych inwestycji bezporednich Integracja spoeczna poprzez wsplne inicjatywy kulturalne Promocja lokalnych produktw i usug Poprawa przepywu informacji Wsppraca w zarzdzaniu kryzysowym Utrzymanie rwnowagi krajobrazu przyrodniczego Inne jakie...........? aden z powyszych |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
172
C2. [KARTA C2] W jaki sposb gmina promuje wspprac transgraniczn z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4). Nastpnie prosz oceni uyteczno tych dziaa, posugujc si nastpujc skal: 5 bardzo uyteczne, 4 raczej uyteczne, 3 ani uyteczne, ani nieuyteczne, 2 raczej nieuyteczne, 1 bardzo nieuyteczne. 1. Biaoru dziaania uyteczno (1 5) |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 2. Litwa dziaania uyteczno (1 5) |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 3. Rosja dziaania uyteczno (1 5) |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| 4. Ukraina dziaania uyteczno (1 5) |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
Materiay reklamowe Materiay informacyjne (np. foldery, prezentacje multimedialne) Strona internetowa, np. gminy w jzykach obcych Ogoszenia w prasie zagranicznej (regionalnej, krajowej) Ogoszenia w zagranicznym radiu, telewizji, Internecie Udzia w targach zagranicznych Udzia w konferencjach, sympozjach za granic Udzia w konkursach midzynarodowych, np. na dobre praktyki Wsplne, transgraniczne imprezy kulturalne Wielokulturowe imprezy kulturalne Fundowanie stypendiw zagranicznych Finansowanie rezydencji artystycznych i/lub naukowych Szkolenia z zakresu edukacji midzykulturowej Szkolenia z zakresu edukacji rozwojowej Szkolenia z zakresu edukacji globalnej Organizowanie wymiany modziey szkolnej Organizowanie wolontariatu zagranicznego Organizowanie debat, seminariw, konferencji o tematyce midzynarodowej Inne jakie ......? adne z powyszych
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------www.soclab.org.pl
173
C3. [KARTA C3] Prosz wskaza, ktre instrumenty wsppracy transgranicznej Pastwa gmina wykorzystuje w kontaktach z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4). Nastpnie prosz oceni uyteczno tych instrumentw wsppracy, posugujc si nastpujc skal: 5 bardzo uyteczne, 4 raczej uyteczne, 3 ani uyteczne, ani nieuyteczne, 2 raczej nieuyteczne, 1 bardzo nieuyteczne. 1. Biaoru
instrumenty uyteczno (1-5)
2. Litwa
3. Rosja
3. Ukraina
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10
Organizacja misji gospodarczych Przygotowywanie i wydawanie poradnikw, materiaw dla eksporterw Dystrybucja poradnikw, materiaw dla eksporterw Prowadzenie doradztwa prawnego w zakresie wsppracy zagranicznej Wsparcie przedsibiorcw jako eksporterw Prowadzenie punktu kontaktowej dla eksporterw Udzia w targach midzynarodowych Organizowanie targw midzynarodowych na terenie gminy lub regionu Organizacja zagranicznych wizyt studyjnych Uczestnictwo w projektach we wsppracy midzynarodowej Uczestnictwo w transnarodowych sieciach, zwizkach, stowarzyszeniach Udzia w euroregionach Inne jakie..?
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
11 12 13
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
|___| |___| |___|
PRZEJD DO PYTANIA B1 NA STRONIE 13
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------OGRANICZENIA WSPPRACY ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------O1. [KARTA OGRANICZENIA I BARIERY WSPPRACY]. Prosz spojrze na t kart. Jakie s, wedug Pana(i), najistotniejsze bariery wsppracy transgranicznej po stronie polskiej, a jakie po stronie ssiadw? Prosz spojrze na t list czynnikw ograniczajcych wspprac transgraniczn. Nastpnie prosz wskaza, w przypadku kadego z pastw te, ktre le, Pana(i) zdaniem, po stronie polskiej, a ktre po stronie ssiada, bd te czy dotycz obu stron. ANKIETER PRZEJD DO PYTANIA L1
174
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------BARIERY WSPPRACY ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------B1. [KARTA OGRANICZENIA I BARIERY WSPPRACY] Jakie s, wedug Pana(i), najistotniejsze bariery wsppracy transgranicznej po stronie polskiej, a jakie po stronie ssiada? Prosz spojrze na t list czynnikw ograniczajcych wspprac transgraniczn. Nastpnie prosz wskaza te, ktre odnosz si do Pastwa wsppracy z (Ankieter: odczytaj kolejno kraje zaznaczone w W1 z kodami 1 4) oraz powiedzie, czy wystpuj one po stronie polskiej, za granic, czy dotycz obu stron. OGRANICZENIA I BARIERY WSPPRACY 1. Biaoru
Po polskiej Po biaoru. Po obu Po polskiej
2. Litwa
Po litewsk. Po obu Po polskiej
3. Rosja
Po rosyjs. Po obu Po polskiej
4. Ukraina
Po ukrais. Po obu
I. Ograniczenia formalno-prawne 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Brak odpowiednich przepisw i norm prawnych Nieprecyzyjno lub brak spjnoci przepisw Niestabilno przepisw Brak osobowoci prawnej regionu Brak midzynarodowych umw i porozumie o wsppracy Brak rwnorzdnego partnera Skomplikowana procedura zawierania umw Skomplikowana procedura uzyskiwania rodkw pomocowych Ograniczona liczba ofert wsppracy Niedostosowanie ustrojw ustawodawczych Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
II. Ograniczenia instytucjonalne 1. 2. 3. Brak odpowiednich instytucji i urzdw Brak kompetencji kadr w istniejcych instytucjach i urzdach
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
Maa aktywno urzdw |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| w nawizywaniu wsppracy
www.soclab.org.pl
175
4. 5.
Sabo rozwinity system wymiany informacji Saba koordynacja pomidzy instytucjami w zakresie wsppracy Czste zmiany (reorganizacje) instytucji i wadz partnerw wsppracy Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
6. 7.
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
III. Ograniczenia infrastrukturalne 1. 2. 3. 4. 5. Maa liczba i przepustowo przej granicznych Sabe zagospodarowanie infrastrukturalne przej
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
Saba dostpno komunika- |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| cyjna przej Niedorozwj infrastruktury komunikacyjnej Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
IV. Ograniczenia finansowe Ograniczone moliwoci finansowe, w tym budetw wadz lokalnych terenw |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| przygranicznych prowadzenia aktywnej polityki wsppracy Niska sprawno systemu rozlicze finansowych Brak systemu zabezpiecze finansowych transakcji handlowych Brak zabezpieczenia inwestycyjnego wsplnych projektw oraz kapitau obrotowego Brak instytucji Otoczenia biznesu Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
1.
2. 3.
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
4.
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
5. 6.
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
V. Ograniczenia gospodarcze 1. 2. 3. 4. Asymetria w poziomie rozwoju partnerw Odmienno systemw gospodarczych Brak silnej reprezentacji podmiotw gospodarczych Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
176
VI. Ograniczenia spoeczne 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Saba znajomo jzyka partnera Negatywne stereotypy ssiadw Obawy przed napywem obcego kapitau Negatywne dowiadczenia historyczne Rnice w mentalnoci Brak chci mieszkacw do wsppracy Inne jakie
|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
VII. Ograniczenia rodowiskowe 1. 2. Dua odlego Inne jakie

|___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___| |___|
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------INSTYTUCJE WSPPRACUJCE Z ZAGRANIC --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------L1. [KARTA INSTYTUCJE WSPPRACUJCE Z ZAGRANIC] Na koniec chcia(a)bym poprosi Pana/Pani o pomoc w uzupenieniu niniejszej tabeli. Zgromadzone w niej dane posu do realizacji drugiego etapu badania, to jest wywiadw z przedsibiorcami i przedstawicielami trzeciego sektora, ktrzy wsppracuj na terenie Pastwa gminy z zagranic. Jako e nie mamy rozeznania w lokalnym sektorze przedsibiorczoci oraz w trzecim sektorze, liczymy e Pana/Pani ekspercka wiedza pozwoli nam dotrze do odpowiednich firm i instytucji pozarzdowych. [ANKIETER: Poka respondentowi Kart INSTYTUCJE WSPPRACUJCE Z ZAGRANIC i uzupenij j wsplnie]
www.soclab.org.pl
177
INSTYTUCJE WSPPRACUJCE Z ZAGRANIC Osoba kontaktowa I. Nazwa firmy w gminie ktra, wsppracuje z zagranic 1. 2. 3. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. II. O rganizacje pozarzdowe (fundacje, stowarzyszenia itp.) wsppracujce z zagranic 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
178
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------METRYCZKA --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------M0. Nazwa gminy:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------M1. Rodzaj gminy: ODP 1 2 3 miejska wiejska miejsko-wiejska |___| |___| |___|
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------M2. Jakie jest zajmowane przez Pana() stanowisko w gminie?

M3. W jakiej komrce organizacyjnej pracuje Pan(i) obecnie?
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------DZIKUJ. TO BYY JU WSZYSTKIE MOJE PYTANIA.

M4. Piecztka z gminy potwierdzajca obecno ankietera i odbycie wywiadu:
www.soclab.org.pl
179
3. Spis wykresw
Wykres 1. Stopie instytucjonalizacji struktur wsppracy w kontekcie ssiedztwa midzy pastwami 16 Wykres 2. Bariery formalno-prawne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw 67 Wykres 3. Bariery instytucjonalne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw 68 Wykres 4. Bariery infrastrukturalne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw 69 Wykres 5. Bariery finansowe wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw 70 Wykres 6. Bariery gospodarcze wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw70 Wykres 7. Bariery spoeczne wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw71 Wykres 8. Bariery rodowiskowe wsppracy transgranicznej. Zestawienie analizowanych pastw72 Wykres 9. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Biaorusi77 Wykres 10. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Biaorusi77 Wykres 11. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Biaorusi. 78 Wykres 12. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Biaorusi79 Wykres 13. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Biaorusi79 Wykres 14. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi80 Wykres 15. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi 81 Wykres 16. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Biaorusi 82 Wykres 17. Deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Biaorusi oraz intensywno prowadzonej wsppracy83 Wykres 18. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Biaorusi oraz ich intensywno84 Wykres 19. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Biaorusi 85 Wykres 20. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi86 Wykres 21. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi87 Wykres 22. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Biaorusi88 Wykres 23. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Biaorusi oraz ocena ich uytecznoci88 Wykres 24. Bariery wsppracy transgranicznej z Biaorusi wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2)90 Wykres 25. Bariery wsppracy transgranicznej z Biaorusi wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2)91 Wykres 26. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Litw95 Wykres 27. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Litw95 Wykres 28. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Litw96 Wykres 29. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Litw97
180
Wykres 30. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Litw97 Wykres 31. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw98 Wykres 32. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw99 Wykres 33. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Litw 100 Wykres 34. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gmin zaangaowanych we wspprac z Litw oraz intensywno prowadzonej wsppracy 101 Wykres 35. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Litw oraz ich intensywno102 Wykres 36. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Litw 103 Wykres 37. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw104 Wykres 38. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw105 Wykres 39. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Litw. 106 Wykres 40. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Litw oraz ocena ich uytecznoci107 Wykres 41. Bariery wsppracy transgranicznej z Litw wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2) 108 Wykres 42. Bariery wsppracy transgranicznej z Litw wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2) 109 Wykres 43. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Rosj114 Wykres 44. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Rosj114 Wykres 45. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Rosj115 Wykres 46. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Rosj116 Wykres 47. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Rosj116 Wykres 48. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj116 Wykres 49. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj 117 Wykres 50. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Rosj. 118 Wykres 51. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Rosj oraz intensywno prowadzonej wsppracy 119 Wykres 52. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Rosj oraz ich intensywno120 Wykres 53. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Rosj 121 Wykres 54. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj121 Wykres 55. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj122 Wykres 56. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Rosj123 Wykres 57. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Rosj oraz ocena ich uytecznoci124 Wykres 58. Bariery wsppracy transgranicznej z Rosj wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2) 125 Wykres 59. Bariery wsppracy transgranicznej z Rosj wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2) 126 Wykres 60. Prba nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu ostatnich 5 lat przez gminy wsppracujce z Ukrain130
www.soclab.org.pl
181
Wykres 61. Ch nawizania wsppracy z poszczeglnymi pastwami w cigu najbliszych 3 lat przez gminy wsppracujce z Ukrain130 Wykres 62. Gwne przyczyny chci podjcia wsppracy z poszczeglnymi pastwami przez gminy wsppracujce z Ukrain131 Wykres 63. Ocena oglnej intensywnoci obecnej wsppracy gmin z Ukrain132 Wykres 64. Ocena dynamiki rozwoju wsppracy gmin z Ukrain132 Wykres 65. Obszary wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain133 Wykres 66. Widoczne skutki wsppracy transgranicznej gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain 134 Wykres 67. Podmioty instytucjonalne z gmin zaangaowane we wspprac transgraniczn z Ukrain 135 Wykres 68. Mapa ukazujca deklaratywny odsetek instytucji z gminy zaangaowanych we wspprac z Ukrain oraz intensywno prowadzonej wsppracy 136 Wykres 69. Rodzaje wsplnych przedsiwzi organizowanych przez gminy wsppracujce z Ukrain oraz ich intensywno137 Wykres 70. Korzyci czerpane ze wsppracy transgranicznej przez gminy wsppracujce z Ukrain 138 Wykres 71. Akty prawne, w oparciu o ktre odbywa si wsppraca gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain138 Wykres 72. Cele realizowane podczas wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain139 Wykres 73. Sposoby promocji wsppracy gmin wojewdztwa podlaskiego z Ukrain140 Wykres 74. Instrumenty wsppracy transgranicznej wykorzystywane przez gminy wojewdztwa podlaskiego w kontaktach z Ukrain oraz ocena ich uytecznoci140 Wykres 75. Bariery wsppracy transgranicznej z Ukrain wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (1/2) 142 Wykres 76. Bariery wsppracy transgranicznej z Ukrain wrd gmin prowadzcych wspprac z tym krajem (2/2) 143
4. Spis tabel
Tabela 1. Porwnanie dyplomacji tradycyjnej i publicznej11 Tabela 2. Instytucje i regulacje prawne wsppracy midzynarodowej regionw14 Tabela 3. Charakterystyka ilociowa analizowanych dokumentw strategicznych35 Tabela 4. Obszary wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych36 Tabela 5. Kierunki wsppracy w analizowanych dokumentach strategicznych38 Tabela 6. Sytuacja spoeczno-gospodarcza gmin na tle wojewdztwa podlaskiego w ocenie gmin prowadzcych i nieprowadzcych wsppracy midzynarodowej57 Tabela 7. Pi czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi 57 Tabela 8. Pi barier w rozwoju spoeczno-gospodarczym gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi 58 Tabela 9. Dziaania podejmowane przez wadze lokalne w celu podniesienia atrakcyjnoci spoeczno-gospodarczej obszarw gminy. Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi 59 Tabela 10. Czy Pastwa gmina posiada aktualn strategi rozwoju? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi60
182
Tabela 11. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac z zagranicznymi podmiotami samorzdowymi? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi60 Tabela 12. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac z zagranicznymi podmiotami pozarzdowymi? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi60 Tabela 13. Czy uwzgldnia si w tej strategii wspprac w ramach struktur transgranicznych na przykad w ramach euroregionu? Porwnanie gmin prowadzcych wspprac zagraniczn z nieprowadzcymi61 Tabela 14. Sieci wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim64 Tabela 15. Oglna intensywno obecnej wsppracy gmin64 Tabela 16. Pi czynnikw podnoszcych atrakcyjno spoeczno-gospodarcz gminy65 Tabela 17. Zestawienie czynnikw ograniczajcych wspprac midzynarodow wg S. Cioka66 Tabela 18. Przeszkody we wsppracy transgranicznej oraz metody ich ograniczania lub niwelowania 72 Tabela 19. Obecne wsparcie przedsibiorstwa/organizacji przez administracj pastwow w nawizywaniu wsppracy ze Wschodem145 Tabela 20. Potrzeba otrzymania wsparcia przedsibiorstwa/organizacji przez administracj pastwow w nawizywaniu wsppracy ze Wschodem146
5. Spis map
Mapa 1. Wsppraca midzynarodowa 56 Mapa 2. Gminy deklarujce wspprac transgraniczn62 Mapa 3. Ilo pastw, z jakimi wsppracuje gmina (wsppraca transgraniczna: Biaoru, Litwa, Rosja, Ukraina) 63 Mapa 4. Gminy deklarujce wspprac z Biaorusi75 Mapa 5. Prby nawizania wsppracy z Biaorusi w ostatnich 5 latach76 Mapa 6. Gminy deklarujce wspprac z Litw93 Mapa 7. Prby nawizania wsppracy z Litw w ostatnich 5 latach 94 Mapa 8. Gminy deklarujce wspprac z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim)111 Mapa 9. Prby nawizania wsppracy z Rosj (Obwodem Kaliningradzkim) w ostatnich 5 latach. 112 Mapa 10. Prby nawizania z Ukrain w ostatnich 5 latach128 Mapa 11. Gminy deklarujce wspprac z Ukrain129
6. Analizowane dokumenty strategiczne

Kod TERYT 2001 Gmina/powiat powiat augustowski Augustw gmina miejska Dokumenty Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Augustowskiego na lata 20072013; Strategia Rozwoju Powiatu Augustowskiego do 2020 roku Raport stanu i rozwoju gospodarki lokalnej ze szczeglnym uwzgldnieniem sektora handlu i usug (2009); Strategia rozwoju dla miasta Augustowa (1999); Strategia Rozwoju Miasta Augustw na lata 20082015; Strategia marki i promocji miasta Augustowa na lata 20102015
2001011
www.soclab.org.pl
183
2001022 2001032
Augustw gmina wiejska Bargw Kocielny gmina wiejska Lipsk gmina miejsko-wiejska Nowinka gmina wiejska Paska gmina wiejska Sztabin gmina wiejska powiat biaostocki
Strategia rozwoju Gminy Augustw na lata 19992015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Augustw do 2013 roku Strategia Rozwoju Gminy Bargw Kocielny na lata 20072013; Plan odnowy miejscowoci Tajno Podjeziorne (2009); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bargw Kocielny (2007) Plan odnowy miejscowoci Krasne na lata 20112018; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk (2005); Plan Rozwoju Miejscowoci Lipsk (2005); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Lipsk na lata 20082013; Plan odnowy miejscowoci Lipsk (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowinka (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Paska na lata 20082015; Strategia rozwoju zrwnowaonego Gminy Paska (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sztabin (2004); Strategia Ekorozwoju Spoeczno-Gospodarczego dla Gminy Sztabin na lata 20042020 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Biaostockiego na okres programowania 20072013 Plan odnowy miejscowoci Paki (2007); Plan odnowy miejscowoci Izbiszcze na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Barszczewo (2010); Plan odnowy miejscowoci Klepacze na lata 20102018; Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Choroszcz na lata 20042013; Strategia rozwoju Gminy Choroszcz na lata 20022015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czarna Biaostocka (2004); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Czarna Biaostocka (2003) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoecznogospodarczego Gminy Grdek w latach 20012015; Plan odnowy miejscowoci Grdek (2008); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grdek (2004) Strategia Rozwoju Gminy Juchnowiec Kocielny do 2010 roku; Strategia Rozwoju Gminy Juchnowiec Kocielny na lata 20082025 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy apy na lata 20042013; Wstpna analiza i zaoenia do programu rozwoju Miasta i Gminy apy (2011); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju gminy apy (2001); Strategia rozwoju turystyki Gminy apy (2010); Plan odnowy miejscowoci Gswka-Osse (2007); Plan rozwoju miejscowoci Ponka-Strumianka (2007); Plan rozwoju wsi Wlka Waniewska (2007); Plan rozwoju miejscowoci Bokiny na lata 20072014 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Michaowo na lata 20042013; Strategia Rozwoju Gminy Michaowo do 2015 roku Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Powitne na lata 20042006; Strategia Rozwoju Gminy Powitne 20002020 Plan Rozwoju Lokalnego 20082013. Gmina miejsko-wiejska Supral; Strategia oraz program budowy marki uzdrowiska Supral (2004); Audyt turystyczny uzdrowiska Supral (2004); Plan Rozwoju Lokalnego 20042006 z perspektyw na lata 20072013; Plan rozwoju miejscowoci Supral (2005); Studium wykonalnoci uzdrowiska Supral. Zaczniki (2004); Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Supral na lata 20002010
2001043
2001052 2001062 2001072 2002
2002013
Choroszcz gmina miejsko-wiejska Czarna Biaostocka gmina miejskowiejska Dobrzyniewo Due gmina wiejska Grdek gmina wiejska Juchnowiec Kocielny gmina wiejska
2002023 2002032 2002042
2002052
2002063
apy gmina miejsko-wiejska
2002073 2002082
Michaowo gmina miejsko-wiejska Powitne gmina wiejska
2002093
Supral gmina miejsko-wiejska
184
2002103
Sura gmina miejsko-wiejska Turo Kocielna gmina wiejska Tykocin gmina miejsko-wiejska Wasilkw gmina miejsko-wiejska Zabudw gmina miejsko-wiejska Zawady gmina wiejska powiat bielski Bielsk Podlaski gmina miejska Brask gmina miejska Bielsk Podlaski gmina wiejska Boki gmina wiejska Brask gmina wiejska Orla gmina wiejska Rudka gmina wiejska Wyszki gmina wiejska powiat grajewski Grajewo gmina miejska Grajewo gmina wiejska Radziw gmina wiejska Rajgrd gmina miejsko-wiejska Szczuczyn gmina miejsko-wiejska Wsosz gmina wiejska
Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sura do roku 2019; Plan Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Sura na lata 20082010; Plan odnowy miejscowoci Zawyki (2010); Plan odnowy Miejscowoci Doktorce (2010) Plan inwestycji i rozwoju lokalnego Gminy Turo Kocielna na lata 20102013; Plan odnowy miejscowoci Barszczwka na lata 2010 2013; Plan odnowy wsi Turo Kocielna (2010) Plan Rozwoju Tykocina (2005); Plan rozwoju gminy Tykocin (2004); Plan odnowy miejscowoci Siekierki na lata 20082014; Strategia Rozwoju Gminy Tykocin 20042013 Raport o stanie Gminy Wasilkw w latach 20062010; Strategia Rozwoju Gminy Wasilkw na lata 20122020 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zabudw na lata 20072013; Plan Rozwoju Miejscowoci Ryboy (2005); Plan Rozwoju Dobrzyniwki (2006) Strategia informatyzacji i rozwoju spoeczestwa informacyjnego w Zawadach na lata 20072013; Plan Rozwoju wsi gminnej Zawady (2009) Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Bielskiego na lata 20042006; Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Bielskiego na lata 20072013 Plan Rozwoju Lokalnego dla miasta Bielsk Podlaski na lata 20052013 z perspektyw po roku 2013; Strategia Rozwoju Miasta Bielsk Podlaski na lata 20112020; Plan rozwoju lokalnego dla miasta Bielsk Podlaski na lata 20052006 z perspektyw po roku 2006 Plan odnowy miejscowoci Brask na lata 20082015 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Bielsk Podlaski do 2020 roku Strategia rozwoju Gminy Boki do 2015 roku; Plan odnowy miejscowoci Boki 20112018 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Brask na lata 20012020; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Brask na lata 20042006 Strategia Rozwoju Gminy Orla do 2015 r. Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wyszki na lata 20042013 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Grajewskiego na lata 20072013; Strategia Rozwoju Powiatu Grajewskiego (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Grajewo na lata 20052006 Strategia Rozwoju Gminy Grajewo na lata 20012015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grajewo na lata 20082015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Radziw na lata 20082013 Plan odnowy miejscowoci Rajgrd na lata 20082015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rajgrd na lata 20082015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn na lata 20082015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szczuczyn (2004); Strategia rozwoju zrwnowaonego miast i gmin dorzecza Biebrzy (2002) Plan odnowy miejscowoci Wsosz (2010); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wsosz (2004)
2002112
2002123 2002133 2002143 2002152 2003
2003011
2003021 2003032 2003042 2003052 2003062 2003072 2003082 2004 2004011 2004022 2004032 2004043 2004053 2004062
www.soclab.org.pl
185
2005 2005011
powiat hajnowski Hajnwka gmina miejska Biaowiea gmina wiejska Czeremcha gmina wiejska Czye gmina wiejska
Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Hajnowskiego do 2015 roku Program Rozwoju Przedsibiorczoci miasta Hajnwka na lata 2012 2013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Miejskiej Hajnwka na lata 20042013 Program Rozwoju Lokalnego Gminy Biaowiea na lata 20052013; Strategia Rozwoju Gminy Biaowiea na lata 20072013 ze Szczeglnym Uwzgldnieniem Roli Turystyki; Plan odnowy miejscowoci Biaowiea, Pogorzelce, Teremiski (2009) Kluczowe ustalenia Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Gminy Czeremcha na lata 20002015 Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Czye w latach 20002015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czye (2004) Strategia rozwoju turystyki w gminie Dubicze Cerkiewne na lata 20052015; Plan odnowy miejscowoci Dubicze Cerkiewne na lata 20092015; Plan odnowy miejscowoci Grabowiec na lata 20092015; Plan odnowy miejscowoci Stary Kornin na lata 20102017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dubicze Cerkiewne na lata 20062013 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Spoeczno-Gospodarczego Gminy Hajnwka (2000); Program Rozwoju Lokalnego Gminy Hajnwka (2004) Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Kleszczele na lata 20002015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narew na lata 20042013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narew na lata 20072013; Plan odnowy miejscowoci osinka na lata 20092016; Plan odnowy miejscowoci Trzecianka na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Narew na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Tyniewicze Due na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Puchy na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Waki na lata 20102020 Kluczowe ustalenia strategii zrwnowaonego rozwoju spoeczno-gospodarczego Gminy Narewka w latach 20002015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Narewka (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Kolneskiego na lata 20082013; Wycig ze Strategii Rozwoju Powiatu Kolneskiego (2000) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan odnowy miejscowoci Grabowo na lata 20082015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Grabowo na lata 20052013; Strategia rozwoju Gminy Grabowo do 2015 roku Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kolno na lata 20072013; Strategia Rozwoju Gminy Kolno na lata 20072013 Strategia rozwoju gminy May Pock w latach 20032012; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy May Pock na lata 20042006 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Stawiski (2007) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Turol (2004) Plan operacyjny do Strategii Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu omyskiego (2004); Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu omyskiego do 2015 roku
2005022
2005032 2005042
2005052
Dubicze Cerkiewne gmina wiejska Hajnwka gmina wiejska Kleszczele gmina miejsko-wiejska
2005062 2005073
2005082
Narew gmina wiejska
2005092 2006 2006011 2006022 2006032 2006042 2006053 2006062
Narewka gmina wiejska powiat kolneski Kolno gmina miejska Grabowo gmina wiejska Kolno gmina wiejska May Pock gmina wiejska Stawiski gmina miejsko-wiejska Turol gmina wiejska powiat omyski
2007
186
2007013 2007022 2007032
Jedwabne gmina miejsko-wiejska oma gmina wiejska Miastkowo gmina wiejska
Plan odnowy miejscowoci Burzyn (2010); Plan odnowy miejscowoci Jedwabne (2009); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jedwabne na lata 20082012; Strategia rozwoju Gminy Jedwabne (2003) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy oma na lata 20042013; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy oma do roku 2014 Strategia rozwoju gminy Miastkowo (2003) Plan odnowy miejscowoci Nowogrd na lata 20102018; Plan odnowy miejscowoci Ptaki i Baliki 20082015; Plan odnowy miejscowoci Ptaki i Baliki 20102017; Plan odnowy miejscowoci Szablak na lata 20102017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy i Miasta Nowogrd na lata 20042013; Program rozwoju turystyki Gminy Nowogrd na lata 20102020; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju (2005) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pitnica na lata 20042008 Plan odnowy miejscowoci Przytuy na lata 20092015 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju gminy niadowo do 2015 roku Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Wizna na lata 20022015; Plan odnowy miejscowoci Wizna na lata 20082017; Plan odnowy miejscowoci Bronowo na lata 20102016 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Zbjna do 2010 roku (2001); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Zbjna do 2013 roku Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Monieckiego (2004) Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Gonidz do roku 2015; Plan odnowy miejscowoci Gonidz na lata 20092018; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Gonidz na lata 20072017 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jasionwka na lata 20072013 Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jawiy (2004); Program Rozwoju Lokalnego Gminy Jawiy (2007) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Knyszyn (2008); Plan odnowy miejscowoci Kalinwka Kocielna (2009); Plan odnowy miejscowoci Knyszyn (2010); Plan odnowy miejscowoci Grdy (2012) Strategia rozwoju spoecznogospodarczego Gminy na lata 2002 2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krypno (2009); Plan odnowy miejscowoci Kruszyn na lata 20072013; Plan odnowy miejscowoci Zastocze (2010) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Moki na lata 20072013 Plan odnowy miejscowoci Wyszowate (2009); Plan odnowy miejscowoci Trzcianne (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Sejneskiego na lata 20072013; Strategia Rozwoju Powiatu Sejneskiego do 2013 roku Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan odnowy miejscowoci Pogorzelec na lata 20092015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Giby na lata 20052013; Plan Rozwoju Lokalnego miejscowoci Giby na lata 20072013
2007043
Nowogrd gmina miejsko-wiejska
2007052 2007062 2007072 2007082 2007092 2008 2008013 2008022 2008032 2008043
Pitnica gmina wiejska Przytuy gmina wiejska niadowo gmina wiejska Wizna gmina wiejska Zbjna gmina wiejska powiat moniecki Gonidz gmina miejsko-wiejska Jasionwka gmina wiejska Jawiy gmina wiejska Knyszyn gmina miejsko-wiejska Krypno gmina wiejska Moki gmina miejsko-wiejska Trzcianne gmina wiejska powiat sejneski Sejny gmina miejska Giby gmina wiejska
2008052
2008063 2008072 2009 2009011 2009022
www.soclab.org.pl
187
2009032
Krasnopol gmina wiejska
Plan odnowy miejscowoci Krasnopol na lata 20102019; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krasnopol na lata 20042013; Wsplna strategia rozwoju kreatywnoci przemysowej na pograniczu Polsko-Litewskim (2011) Plan odnowy miejscowoci Smolany na lata 20092019; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Pusk na lata 20112015; Wsplna Strategia Rozwoju i Promocji Przedsibiorczoci dla Gminy Pusk oraz Rejonu Lazdijai i Samorzdu Kalvarija na lata 20102017; Strategia rozwoju Gminy Pusk (2003) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Siemiatyckiego na lata 20072013; Strategia Rozwoju Powiatu Siemiatyckiego (2003) Strategia Rozwoju Miasta Siemiatycze na lata 20032013 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Drohiczyn na lata 20082013; Strategia rozwoju zrwnowaonego miasta i gminy Drohiczyn na lata 20012015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dziadkowice na lata 20042008 Strategia Rozwoju Gminy Grodzisk (2000) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Mielnik na lata 20052008; Strategia rozwoju gminy Mielnik na lata 20012010 Program Aktywizacji i Rozwoju Gminy Milejczyce na lata 20122018; Strategia rozwoju Gminy Milejczyce (2003) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Perlejewo na lata 20042014 Strategia Rozwoju Gminy Siemiatycze na lata 20002015 Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 20042006; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Soklskiego na lata 20082015; Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Powiatu Soklskiego (2001) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Dbrowa Biaostocka na lata 2004 2013 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Janw na lata 20062011 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Korycin na lata 20082013 Plan odnowy miejscowoci Kruszyniany na lata 20092013; Plan odnowy miejscowoci Krynki na lata 20092015; Plan odnowy miejscowoci Ostrw Poudniowy na lata 20092015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Krynki na lata 20052009 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kunica na lata 20042006
2009042
Pusk gmina wiejska Sejny gmina wiejska powiat siemiatycki Siemiatycze gmina miejska Drohiczyn gmina miejsko-wiejska Dziadkowice gmina wiejska Grodzisk gmina wiejska Mielnik gmina wiejska Milejczyce gmina wiejska Nurzec-Stacja gmina wiejska Perlejewo gmina wiejska Siemiatycze gmina wiejska powiat soklski Dbrowa Biaostocka gmina miejsko-wiejska Janw gmina wiejska Korycin gmina wiejska Krynki gmina miejsko-wiejska Kunica gmina wiejska
2009052 2010 2010011 2010023 2010032 2010042 2010052 2010062 2010072 2010082 2010092 2011
2011013 2011022 2011032
2011043
2011052
188
2011062
Nowy Dwr gmina wiejska Sidra gmina wiejska Sokka gmina miejsko-wiejska Suchowola gmina miejsko-wiejska Szudziaowo gmina wiejska powiat suwalski Bakaarzewo gmina wiejska Filipw gmina wiejska
Plan odnowy miejscowoci Butrymowce na lata 20092013; Plan odnowy miejscowoci Chilmony na lata 20092013; Plan odnowy miejscowoci Choruowce na lata 20092013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowy Dwr na lata 2005 i 2006 wraz z perspektyw realizacji do 2013 r.; Strategia rozwoju Gminy Nowy Dwr na lata 20012010 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sidra na lata 20082013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sidra na lata 20042008 Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Sokka do roku 2015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokka na lata 20082013; Plan odnowy miejscowoci Stara Rozedranka (2009); Plan odnowy miejscowoci Stara Kamionka (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Suchowola na lata 20082013 Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Gminy Szudziaowo (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Suwalskiego na lata 20042006 oraz 20072013; Strategia Rozwoju Powiatu Suwalskiego do 2015 roku Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Bakaarzewo (2004) Plan odnowy miejscowoci Filipw Czwarty na lata 20092015; Plan odnowy miejscowoci Wlka na lata 20092015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Filipw na lata 20052013; Plan rozwoju miejscowoci Filipw 20062008 Strategia rozwoju Gminy Jeleniewo na lata 20002015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jeleniewo na lata 20042008; Plan Rozwoju miejscowoci Jeleniewo na lata 20052008; Plan odnowy miejscowoci Jeleniewo na lata 20092015 Plan Rozwoju Gminy Przerol (2005) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Raczki na lata 20042013 Strategia Rozwoju Gminy Rutka-Tartak (2006); Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutka-Tartak na lata 20042013 Program Rozwoju Lokalnego Gminy Suwaki na lata 20042013 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szypliszki na lata 20042008; Plan rozwoju miejscowoci Szypliszki na lata 20052008; Plan rozwoju miejscowoci Sobdka na lata 20052008; Plan odnowy miejscowoci Kaletnik na lata 20092015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wiajny na lata 20042013 Plan Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Wysokomazowieckiego na lata 20082013 Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Wysokie Mazowieckie (2004)
2011072
2011083
2011093 2011102 2012 2012012
2012022
2012032
Jeleniewo gmina wiejska Przerol gmina wiejska Raczki gmina wiejska Rutka-Tartak gmina wiejska Suwaki gmina wiejska Szypliszki gmina wiejska Wiajny gmina wiejska powiat wysokomazowiecki Wysokie Mazowieckie gmina miejska
2012042 2012052 2012062 2012072
2012082
2012092 2013 2013011
www.soclab.org.pl
189
2013023
Ciechanowiec gmina miejskowiejska
Plan odnowy miejscowoci Ciechanowiec (2009); Plan odnowy miejscowoci Czaje-Wlka na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Kozarze na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Pobikry na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Radziszewo Krle (2009); Plan odnowy miejscowoci Radziszewo-Sieczuch na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Skrzec na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Winna Chroy na lata 20082015; Plan odnowy miejscowoci Winna Powitna na lata 20102017; Plan odnowy miejscowoci Wojtkowice Stare na lata 20102017; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Ciechanowiec (2008); Strategia rozwoju miasta i gminy Ciechanowiec do roku 2020 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Czyew-Osada na lata 20072012; Strategia Rozwoju Gminy Czyew-Osada na lata 20092015 Strategia Rozwoju Gminy Klukowo (brak daty) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Kobylin-Borzymy na lata 20082015 Plan Rozwoju Lokalnego Kulesze Kocielne (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Nowe Piekuty na lata 20072015 Plan odnowy miejscowoci Sokoy na lata 20092015; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Sokoy (2004) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Szepietowo do 2013 roku Strategia Rozwoju Gminy Wysokie Mazowieckie do 2020 roku Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Zambrowskiego na lata 20042008; Plan Rozwoju Lokalnego Powiatu Zambrowskiego na lata 20042013 Plan Rozwoju Lokalnego Miasta Zambrowa na lata 20052013; Strategia Umiarkowanego Zrwnowaonego Rozwoju Zambrowa na lata 20012015; Strategia rozwoju Zambrowa na lata 20072015 Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Koaki Kocielne na lata 20072013; Plan odnowy miejscowoci Koaki Kocielne (2009) Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki na lata 20072013; Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Rutki (2004) Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Niedostpne na stronie urzdu gminy i BIP Strategia Rozwoju Miasta Biaegostoku na lata 20112020 plus Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta oma do 2020 roku Strategia Zrwnowaonego Rozwoju Miasta Suwaki do roku 2020; Strategia Promocji Miasta Suwaki na lata 20102015
2013033 2013042 2013052 2013062 2013072 2013082 2013093 2013102 2014 2014011 2014022 2014032 2014042 2014052 2061011 2062011 2063011
*
Czyew gmina miejsko-wiejska Klukowo gmina wiejska Kobylin-Borzymy gmina wiejska Kulesze Kocielne gmina wiejska Nowe Piekuty gmina wiejska Sokoy gmina wiejska Szepietowo gmina miejsko-wiejska Wysokie Mazowieckie gmina wiejska powiat zambrowski Zambrw gmina miejska Koaki Kocielne gmina wiejska Rutki gmina wiejska Szumowo gmina wiejska Zambrw gmina wiejska powiat miasto Biaystok powiat miasto oma powiat miasto Suwaki
Zestawienie jednostek podziau terytorialnego stan w dniu 1.01.2013 r. W przypadku braku w tytule informacji o horyzoncie czasowym obowizywania dokumentu podano dat jego utworzenia.
rdo: opracowanie wasne.
190
BIBLIOGRAFIA
Wizy za bilety propozycja opery dla biaoruskich melomanw, Wrota Podlasia, 6.03.2013, www.wrotapodlasia. pl/pl/wiadomosci/kultura_sztuka/_Wizy_z_bilety_propozycja_opery_dla_bialoruskich_melomanow.htm [10.10.2013]. About U.S. Public Diplomacy, http://pdaa.publicdiplomacy.org/?page_id=6 [10.10.2013]. Badania wizerunkowe Polski i polskiej gospodarki w krajach gwnych partnerw gospodarczych. Raport z badania Desk-Research, Ageron Polska, Warszawa 2011. Bazy ngo.pl, Stowarzyszenie Klon/Jawor, http://bazy.ngo.pl [10.10.2013]. Biaorusini bd musieli zapaci za wiz kulturaln. Opera to odczuje, Gazeta Wyborcza, 7.06.2013, http://bialystok.gazeta.pl/bialystok/1,35241,14059610,Bialorusini_beda_musieli_zaplacic_za_wize_kulturalna_.html [10.10.2013]. Boni M. (red.), Raport o kapitale intelektualnym Polski, KPRM, Warszawa 2008. Boni M. (red.), Raport Polska 2030. Wyzwania rozwojowe, KPRM, Warszawa 2009. Bonikowska M., Rabiej P., urek K., Badanie THINKTANK: Jak pastwo wspiera ekspansj?, Magazyn THINKTANK, jesie 2012, Reprint, s. 4, https://mttp.pl/pobieranie/HORYZONTY.pdf [10.10.2013]. Czym jest dyplomacja publiczna, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/dyplomacja_publiczna/czym_jest_dp/ [10.10.2013]. Dugookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesnoci, KPRM, Warszawa 11.01.2013. Dobrzaska B., Sitek M., Mini leksykon dyplomatyczny, Wyd. Wyszej Szkoy Gospodarki Euroregionalnej, Jzefw 2011. Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej midzy Wsplnotami i Wadzami Terytorialnymi sporzdzona w Madrycie dnia 21 maja 1980 r., Dz. U. 1993, nr 93, poz. 287. Europejska Wsppraca Terytorialna 20072013, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejska_ wspolpraca_terytorialna/ [10.10.2013]. Europejska Wsppraca Terytorialna w latach 20142020, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/EWT_2014_2020.pdf [15.10.2013]. Europejski Instrument Ssiedztwa i Partnerstwa, Wrota Podlasia, www.wrotapodlasia.pl/pl/ue/europejski_instrument_partnerstwa_sasiedztwa/ [10.10.2013]. Fuksiewicz A., ada A., Wenerski ., Wsppraca zagraniczna polskich samorzdw wnioski z bada, ISP, Warszawa 2012. Gawroski S., Dyplomacja publiczna komunikowanie midzynarodowe na usugach brandingu narodowego, Komunikacja Spoeczna, 1/2012. Hereniak M., Marka narodowa. Jak skutecznie budowa wizerunek i reputacj kraju, PWE, Warszawa 2011. INTERREG IVC 20072013. Udzia polskich partnerw, MRR, Materiay z konferencji Wsppraca midzyregionalna dowiadczenia i szanse, 15.10.2013, Katowice, www.ewt.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Documents/IR4C_polscy_partnerzy.pdf [15.10.2013]. Jaboska A., Hryniewicka W., NGOS jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Kieliszewski P., Poprawski M., Instytucje publiczne i dyplomacja kulturalna. Potencjay i wyzwania, Zarzdzanie Publiczne, 3(9)/2009. Kisiel R., Wojarska M. (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013. Kitler W., Bezpieczestwo Narodowe RP. Podstawowe kategorie, uwarunkowania, system, Wyd. Akademii Obrony Narodowej, Warszawa 2011. Kuciski K., Glokalizacja jako indygenizacja globalizacji, Rocznik yrardowski, Tom IX/2011.
www.soclab.org.pl
191
Lista podpisanych umw grantowych, LithuaniaPolandRussia ENPI Cross-border Cooperation Programme 2007 2013, www.lt-pl-ru.eu/pl,11 [10.10.2013]. Mataka K., Partnerstwo publiczno-prywatne w Polsce dowiadczenia i perspektywy, Acta Universitatis Lodziensis Folia Oeconomica, nr 243, 2010, s. 221243. Nye J., Soft Power. Jak osign sukces w polityce wiatowej perswazyjne rodki oddziaywania politycznego (kultura, propaganda, dyplomacja), WAiP, Warszawa 2007. O sieci Regionalnych Orodkw Debaty Midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, http://odm.gov.pl/pl/ siec_rodm/o_sieci_rodm/ [10.10.2013]. Ociepka B., Nowa dyplomacja publiczna perspektywa teorii stosunkw midzynarodowych i komunikowania politycznego, Przegld Strategiczny, 1/2012. Partnerzy, Wysza Szkoa Administracji Publicznej im. Stanisawa Staszica w Biaymstoku, www.wsap.edu.pl/wsap/w/ partnerzy,zakladka/ [10.10.2013]. Perkowski M. (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Poleszczuk J., Sztop-Rutkowska K., Kiszkiel ., Klimczuk A., Mejsak R.J., Winiecka K., Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim, Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Wgierki, Fundacja SocLab, Biaystok 2012. Polska polityka zagraniczna Perspektywa samorzdw i obywateli, THINKTANK, Warszawa 2012. Polska wsppraca rozwojowa. Nowe wymiary. Perspektywy dla organizacji pozarzdowych, samorzdw i firm, THINKTANK, Warszawa 2013. Porozumienia i listy intencyjne zawarte w ramach wsppracy z partnerami zagranicznymi, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca +mi%C4%99dzyregionalna.htm [10.10.2013]. Powstaa Sie Uniwersytetw Pogranicza, PAP Nauka w Polsce 12.10.2013, www.naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/ news,397558,powstala-siec-uniwersytetow-pogranicza.html [12.10.2013]. Priorytety Polskiej Polityki Zagranicznej 20122016, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa, marzec 2012. Program Wsppracy Midzyregionalnej INTERREG IVC, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, www.ewt.gov.pl/ WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/Wspolpracamiedzyregionalna.aspx [10.10.2013]. Program Wsppracy Transgranicznej PolskaBiaoruUkraina 20072013: Projekty zakontraktowane z naborw, www.pl-by-ua.eu/pl,5 [10.10.2013]. Przystpowanie jednostek samorzdu terytorialnego do midzynarodowych zrzesze spoecznoci lokalnych i regionalnych, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/Fundusze+Europejskie/Pr zyst%C4%99powwnie+jst+do+zrzesze%C5%84.htm [10.10.2013]. Rogoa J., Wierzbowska-Miazga A., Winiewska I., Wyspa na uwizi. Kaliningrad midzy Moskw a UE, Orodek Studiw Wschodnich, Warszawa 2012. Sobczak M., Wsparcie internacjonalizacji polskich przedsibiorstw przez podmioty dyplomacji ekonomicznej i handlowej, Ekonomia Midzynarodowa, 1/2010. Stpie J. (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011. Stpie J., Bridging cultures. Dyplomacja publiczna i dialog midzykulturowy, [w:] J. Stpie (red.), Bridging Cultures. Polska pomidzy Wschodem a Zachodem w XXI wieku, Wyd. Stowarzyszenia Projekt Orient, Krakw 2011. Strategia Rozwoju Kraju 2020, MRR, Warszawa, wrzesie 2012. Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski Wschodniej do roku 2020. Aktualizacja, MRR, Warszawa 2013. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Podlaskiego do roku 2020, Urzd Marszakowski Wojewdztwa Podlaskiego, Biaystok 2013. Szadkowska E., Wojewdztwo jako potencjalny podmiot wsppracy transgranicznej, [w:] M. Perkowski (red.), Wsppraca transgraniczna. Aspekty prawno-ekonomiczne, Fundacja Prawo i Partnerstwo, Biaystok 2010. Szewczyk J., Zagraniczne zwizki partnerskie polskich samorzdw miast, powiatw i wojewdztw, Prace geograficzne, Zeszyt 117, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, Krakw 2007.
192
wieboda P. (red.), Polska globalna. Impuls do debaty, demosEUROPA Centrum Strategii Europejskiej, Warszawa 2013. Tuz A., Wsppraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z organizacjami pozarzdowymi i samorzdami przy realizacji wybranych zada z zakresu wsppracy midzynarodowej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.twinning. pl/item/file/wsparcie_MSZ_dla_NGO_i_samorzadow_2012.pdf [10.10.2013]. Uchwaa Nr XXXVII/480/06 Sejmiku Wojewdztwa Podlaskiego z dnia 10 kwietnia 2006 w sprawie Priorytetw Wsppracy Zagranicznej Wojewdztwa Podlaskiego, www.wrotapodlasia.pl/NR/rdonlyres/75329163-52844087-9125-02A043187E67/0/PriorytetyWsp%C3%B3lpracyZagranicznej.doc [10.10.2013]. Umowy midzynarodowe, Politechnika Biaostocka, http://wspolpraca-miedzynarodowa.pb.edu.pl/naukowe-umowy-miedzynarodowe/ [10.10.2013]. Wjcik A., Dylemat potgi. Praktyczna teoria stosunkw midzynarodowych, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010. Wojtaszczyk K.A., Jakubowski W. (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRAJR, Warszawa 2007. Wsppraca przygraniczna, Podlaski Urzd Wojewdzki, www.bialystok.uw.gov.pl/Informacje+wydzialow/ Fundusze+Europejskie/Wsp%C3%B3%C5%82praca+przygraniczna.htm [10.10.2013]. Wyciechowska I., Stosunki midzynarodowej i ich uwarunkowania, [w:] K.A. Wojtaszczyk, W. Jakubowski (red.), Spoeczestwo i polityka. Podstawy nauk politycznych, ASPRAJR, Warszawa 2007. Wykaz midzynarodowych umw o wsppracy zawartych przez Uniwersytet Medyczny w Biaymstoku, www.umb. edu.pl/wspolpraca_miedzynarodowa [10.10.2013]. Wykaz umw o bezporedniej wsppracy z partnerami zagranicznymi, Uniwersytet w Biaymstoku, http://uwb.edu. pl/uniwersytet.php?p=721 [10.10.2013]. Wymiar samorzdowy i obywatelski polskiej polityki zagranicznej, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, www.msz.gov. pl/pl/polityka_zagraniczna/wymiar_samorzadowy/wymiar_samorzadowy_i_obywatelski_polskiej_polityki_ zagranicznej [10.10.2013]. Zabielska I., Transgraniczna wsppraca regionw, [w:] R. Kisiel, M. Wojarska (red.), Wybrane aspekty rozwoju regionalnego, Fundacja Wspieranie i Promocja Przedsibiorczoci na Warmii i Mazurach, Olsztyn 2013.
www.soclab.org.pl
193
ZESP BADAWCZY
Jan Poleszczuk, profesor socjologii, kieruje Zakadem Metodologii Bada Spoecznych i Statystyki oraz peni funkcj Dyrektora Instytutu Socjologii UwB. Poza dziaalnoci naukow w dziedzinie socjologii od wielu lat zajmuje si badaniami rynkowymi, ewaluacj projektw badawczych, wykonuje rwnie opracowania eksperckie w zakresie problemw spoecznych. Aleksandra Porankiewicz-ukowska, doktor socjologii, zastpca Dyrektora Instytutu Socjologii UwB, ukoczya studia w Instytucie Socjologii UMK w Toruniu. Od ponad 13 lat zwizana z badaniami rynku i opinii publicznej, pracowaa w PBS Sopot, obecnie wsppracuje z Millward Brown i Orodkiem Realizacji Bada Socjologicznych Instytutu Socjologii i Filozofii Polskiej Akademii Nauk. Wacicielka firmy badawczej Sonda Podlaski braa udzia w projektowaniu kilkuset projektw badawczych, koordynowaa realizacj kilku tysicy projektw. Autorka ksiki Midzy jednostk a struktura spoeczn wydanej przez IFiS PAN. Katarzyna Sztop-Rutkowska, socjoloka, adiunkt w Instytucie Socjologii UwB, prezeska Fundacji Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab, autorka publikacji na temat jakociowych metod badawczych w socjologii oraz kwestii zwizanych z dziedzictwem kulturowym i pamici zbiorow. Oprcz pracy badawczej zaangaowana jest w dziaania trzeciego sektora jako ekspert w zakresie partycypacji obywatelskiej. Wieloletni czonek zespou redakcyjnego Pogranicze. Studia spoeczne. Wojewdzka koordynatorka projektu Budowa Oglnopolskiej Sieci Obserwatoriw ywej Kultury. ukasz Kiszkiel, socjolog, czonek zarzdu fundacji SocLab, asystent i doktorant w Instytucie Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku w Zakadzie Metodologii Bada Spoecznych i Statystyki. Od 8 lat zwizany z badaniami rynku. Dowiadczenie zdobywa w agencjach badawczych IQS&QUANT Group oraz TNS OBOP. Specjalizuje si w badaniach wizerunku marki, badaniach komunikacji, badaniach segmentacyjnych. Wspautor wielu ewaluacji projektw unijnych. Koordynator projektu badawczego Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim. Andrzej Klimczuk, socjolog, doktorant w Kolegium Ekonomiczno-Spoecznym Szkoy Gwnej Handlowej w Warszawie. W latach 20022009 redaktor i korespondent wydawnictw o grach komputerowych. W latach 20112013 wiceprezes Fundacji Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab. Autor prac naukowych z zakresu gerontologii, ludologii i polityki spoecznej (m.in. ksiek Kapita spoeczny ludzi starych na przykadzie mieszkacw miasta Biaystok, Experts and Cultural Narcissism. Relations in the Early 21th Century). Rafa Julian Mejsak, prawnik, pracownik Uniwersytetu w Biaymstoku, czonek zarzdu stowarzyszenia Instytut Studiw Kobiecych. Specjalizuje si w badaniach nad wykluczeniem spoecznym, ze szczeglnym uwzgldnieniem cudzoziemcw. Wspautor licznych opracowa na rzecz praktyki gospodarczej w tym dokumentw operacyjnych inicjatyw klastrowych z Polski Wschodniej.
194
Fundacja Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab jest organizacj pozarzdow, zarejestrowan we wrzeniu 2011 roku. Nasze dziaania skierowane s do wszystkich grup spoecznych zainteresowanych wykorzystywaniem szeroko rozumianej wiedzy socjologicznej w swojej dziaalnoci, w tym szczeglnie spoecznoci lokalnych, samorzdw, organizacji pozarzdowych i innych instytucji dziaajcych na rzecz dobra publicznego w rnych dziedzinach ycia spoecznego (m.in. edukacja, pomoc spoeczna, dziaalno charytatywna). Nasze cele realizowane s m.in. poprzez dziaania suce wyrwnywaniu szans grup sabszych lub zagroonych wykluczeniem spoecznym. Nasz misj jest wdraanie wiedzy z zakresu nauk spoecznych do praktyki spoecznej. Celami Fundacji s w szczeglnoci: poszerzanie wiedzy i kompetencji w dziedzinach istotnych z punktu widzenia modernizacji i rozwoju pastwa; umacnianie spoeczestwa obywatelskiego, rozwj polityk publicznych zarwno na poziomie spoecznoci lokalnych, regionalnych, jak i caego kraju; analiza i wzmacnianie potencjau oraz wspieranie rozwoju spoecznoci lokalnych; inicjowanie, pobudzanie i wspomaganie wspdziaania midzysektorowego, zwaszcza pomidzy rodowiskiem akademickim a innymi podmiotami prywatnymi i publicznymi, majce na celu caociow i midzyrodowiskow analiz zjawisk spoecznych (w szczeglnoci umacnianie w Polsce spoeczestwa obywatelskiego, zrwnowaonego rozwoju, budowy kapitau spoecznego i ludzkiego, rozwoju regionalnego, unowoczeniania owiaty i nauki oraz wyrwnywania szans edukacyjnych); przeksztacanie wiedzy o charakterze akademickim w wiedz uyteczn, praktyczn; wzrost wiadomoci roli nauki w rozwoju gospodarczym, wspieranie polityki innowacyjnej, przeamywanie uprzedze w relacjach nauki i biznesu, budowa kultury przedsibiorczoci; Fundacja realizuje swoje cele poprzez: dziaania badawcze, analityczne i edukacyjne suce realizacji jej celw statutowych; przygotowywanie i wydawanie opracowa, analiz oraz ewaluacji; d ziaania wspomagajce rozwj spoecznoci lokalnych, samorzdw, organizacji pozarzdowych i innych instytucji dziaajcych na rzecz dobra publicznego w rnych dziedzinach ycia spoecznego (m.in.: edukacji, nauce, kulturze, informacji, ochronie rodowiska, przedsibiorczoci, pomocy spoecznej i charytatywnej); organizowanie spotka, seminariw, warsztatw, konferencji, debat, targw, wizyt studyjnych; p rowadzenie i wspieranie dziaa informacyjnych i edukacyjnych w zakresie rozwoju spoeczestwa obywatelskiego i rozwoju nauki, w tym prowadzenie szkole i doradztwa; f undowanie stypendiw i nagrd osobom, organizacjom oraz instytucjom za dziaania zwizane z realizacj celw Fundacji, w szczeglnoci o charakterze naukowo-badawczym i spoecznym; w spprac z instytucjami i organizacjami naukowymi, spoecznymi i kulturalnymi w kraju i za granic; t worzenie i prowadzenie stron internetowych, portali oraz serwisw sucych popularyzacji idei propagowanych przez Fundacj; d ziaania suce wyrwnywaniu szans grup sabszych lub zagroonych spoecznym wykluczeniem; g romadzenie danych i informacji oraz prowadzenie bada dotyczcych aktywnoci spoecznej, udziau obywateli w yciu publicznym oraz upowszechnianie wynikw i wnioskw wynikajcych z tych bada.
www.soclab.org.pl
195
W latach 20112013 Fundacja SocLab zrealizowaa nastpujce projekty: 2 0112012 cykliczne badania ewaluacyjne warsztatw edukacyjnych Plac zabaw dla Galerii Arsena w Biaymstoku; 2012 Diagnoza partycypacji w kulturze w wojewdztwie podlaskim na zlecenie Teatru Dramatycznego w Biaymstoku w ramach programu Obserwatorium kultury prowadzonego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego; 2013 badania ewaluacyjne warsztatw Medialab w Polsce badanie dotychczasowych efektw realizacji warsztatw medialab w Polsce oraz moliwoci ich rozwoju w przyszoci w kierunku budowy staej instytucji. Cel: monitoring stanu kultury w kraju, badania diagnostyczne, tworzenie baz danych; 2013 realizacja bada Diagnoza niepublicznych agencji zatrudnienia osb niepenosprawnych. Moliwoci i dylematy rozwoju w sektorze pozarzdowym na zlecenie Fundacji Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym Ruchowo; 2013 Jak to piknie si rni dotacja Urzdu Marszakowskiego w Biaymstoku, cykl debat zwizanych z dialogiem midzyreligijnym i midzykulturowym. Obecnie realizowane projekty: Podlaskie Obserwatorium ywej Kultury w ramach oglnopolskiej sieci Obserwatoriw ywej Kultury dwuletnia dotacja z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (program Obserwatorium Kultury) (Partnerzy w Projekcie: Fundacja Obserwatorium ywej Kultury Sie Badawcza Warszawa, Instytut Kultury Miejskiej Gdask, Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych Olsztyn, Instytut Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku, Stowarzyszenie Klon/Jawor zesp MOJA POLIS, Instytut Teatralny, Stowarzyszenie Twrcw Ludowych, Czasopismo Societas/Communitas); Wglowa spoeczna koncepcja w partnerstwie ze stowarzyszeniem Kreatywne Podlasie. Celem projektu jest opracowanie spoecznej koncepcji zagospodarowania terenu po wojskowych magazynach przy ul. Wglowej w Biaymstoku w formule warsztatw partycypacyjnych z uyciem rnych technik partycypacji (metoda charette, planning for real, planowanie partycypacyjne); Partnerska realizacja projektu Creative Poland z Towarzystwem Amicus, Polskim Stowarzyszeniem Doradczym i Konsultingowym oraz Urzdami Miast (Warszawy i odzi). Celem jest stworzenie warunkw do rozwoju polskiego sektora kreatywnego poprzez budow partnerstw regionalnych, strategii sektora, usugi doradcze oraz e-learning; Diagnoza samorzdowej i obywatelskiej wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim projekt wspfinansowany ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach zadania publicznego Wsparcie obywatelskiego i samorzdowego wymiaru polskiej polityki zagranicznej 2013; Laboratorium Obywatelskie promocja partycypacji publicznej, projekt dofinansowany w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej.
Fundacja Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab jest cznikiem pomidzy wiatem nauki a wiatem praktyki. Dostarczamy rzetelnej wiedzy oraz kompleksowych rozwiza rnym rodowiskom. Jestemy otwarci na wspprac i nowatorskie rozwizania. Odpowiedzialnie angaujemy si w dziaania wspierajce ksztatowanie si spoeczestwa obywatelskiego. Dostarczamy rwnie merytorycznego wsparcia dla wiata biznesu. Fundacja wchodzi w skad: Federacji Organizacji Pozarzdowych Miasta Biaystok; Koalicji Otwartej Edukacji porozumienia organizacji pozarzdowych i instytucji dziaajcych w obszarze edukacji, nauki i kultury, ktrego celem jest budowanie, promocja i aktywizm na rzecz otwartych zasobw edukacyjnych;
196
polskiej sieci Fundacji im. Anny Lindh sieci organizacji dziaajcych w sferze dialogu midzykulturowego w Polsce; sieci My Obywatele dobrowolnego porozumienia niezalenych i wewntrznie demokratycznych stowarzysze wspierajcych kultur aktywnoci spoecznej oraz systemowe zwikszanie wpywu obywateli na decyzje publiczne; Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziaania Ubstwu. Fundacja SocLab wsppracuje rwnie w ramach podpisanych porozumie z podmiotami: w ramach sieci Obserwatoriw ywej Kultury z: Fundacj Obserwatorium ywej Kultury Sie Badawcza (Warszawa), Centrum Edukacji i Inicjatyw Kulturalnych (Olsztyn), Instytutem Kultury Miejskiej (Gdask), Stowarzyszeniem Klon/Jawor (zesp Moja Polis); w ramach trjsektorowego konsorcjum z Instytutem Socjologii Uniwersytetu w Biaymstoku oraz firm Sonda Podlaski; w ramach projektu Creative Poland oraz Partnerstwa na rzecz Rozwoju Polskiego Przemysu Kreatywnego ze Stowarzyszeniem Towarzystwo Amicus, Miastem Stoecznym Warszawa, Urzdem Miasta odzi i Polskim Stowarzyszeniem Doradczym i Konsultingowym; z firm Kamon Consulting-Rafa Kasprzak, ze szczeglnym uwzgldnieniem projektu Obserwatorium przemysw kreatywnych (dotacja MKiDN w ramach programu Obserwatorium Kultury).
www.soclab.org.pl
197
Badania prezentowane w niniejszej publikacji miay na celu dostarczenie danych koniecznych do prowadzenia polskiej polityki zagranicznej rozszerzonej o wymiar samorzdowy i obywatelski w wojewdztwie podlaskim. Gwnym celem diagnozy byo zbadanie, jak jednostki samorzdu terytorialnego, organizacje pozarzdowe, przedsibiorstwa oraz uczelnie wysze nawizyway wspprac transgraniczn z partnerami na Litwie, Biaorusi, Ukrainie i w Rosji (Obwd Kaliningradzki). W publikacji wskazano miejsca najwikszego potencjau, jak rwnie barier na drodze do takiej wsppracy w regionie. Zwrcono szczegln uwag na kooperacj tych podmiotw, czenie swoich potencjaw i tworzenie wsplnych projektw.
ISBN: 978-83-63870-01-0
www.soclab.org.pl
Zeskanuj kod i pobierz raport w wersji elektronicznej (PDF).
Donansowano ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Samorządowa I Obywatelska Współpraca Transgraniczna W Województwie Podlaskim

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Samorządowa I Obywatelska Współpraca Transgraniczna W Województwie Podlaskim

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAMORZDOWA I OBYWATELSKA WSPPRACA TRANSGRANICZNA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM

SAMORZDOWA I OBYWATELSKA WSPPRACA TRANSGRANICZNA W WOJEWDZTWIE PODLASKIM

Dofinansowano ze rodkw Ministerstwa Spraw Zagranicznych

Wydawca: Fundacja Laboratorium Bada i Dziaa Spoecznych SocLab

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

1.  KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

euroregion wsplnoty robocze

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

1.3.  Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

2. M  ETODY I TECHNIKI BADAWCZE ZASTOSOWANE W PROJEKCIE

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

3. K  IERUNKI I OBSZARY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZDW WOJEWDZTWA PODLASKIEGO

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Analizowane dokumenty ogem

Analizowane dokumenty powiatw

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

4. O  PINIE I POSTAWY WOBEC WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W BADANIACH JAKOCIOWYCH

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

4.2.  Zakres wsppracy midzysektorowej i wsparcie zewntrzne

4.3.  Organizacje mniejszociowe w Polsce a wsppraca transgraniczna

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

4.4. Strategia wsppracy transgranicznej

4.5. Oglne bariery wsppracy transgranicznej

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

5. W  SPPRACA TRANSGRANICZNA W WIETLE BADA ILOCIOWYCH

Mapa 1. Wsppraca midzynarodowa

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Nie wsppracuj N 2 34 20 5 1 3 65 % 3,152,3 30,8 7,7 1,5 4,6 100

% 15,4+ 48,1 30,8 5,8 100

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Nie wsppracuj N 47 12 4 63 % 74,6 19,0 6,3 100

% 73,1 19,2 7,7 100

Nie wsppracuj N 9 42 4 55 % 16,476,4+ 7,3 100

% 52,3+ 45,52,3 100

Nie wsppracuj N 5 46 4 55 % 9,183,6+ 7,3 100

% 34,1+ 63,62,3 100

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Nie wsppracuj N 7 43 4 54 % 13,079,6+ 7,4 100

% 44,2+ 51,24,7 100

5.2.  Oglna charakterystyka wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

Mapa 2. Gminy deklarujce wspprac transgraniczn

Samorzdowa i obywatelska wsppraca transgraniczna w wojewdztwie podlaskim

Litwa N 33 10 9 33 % 100,0+ 30,3 27,3 100 N 11 5 11

Rosja % 100,0+ 45,5 100

Ukraina N 12 12 % 100,0+ 100

% 100,0+ 54,8 19,4 22,6 100

Litwa N 8 15 9 1 33 % 24,2+ 45,5 27,3 3,0 100 N 5 4 2 11

1. KONCEPCJA OBYWATELSKIEJ I SAMORZDOWEJ WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W TEORII I PRAKTYCE

1.3. Gwne podmioty wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

2. M ETODY I TECHNIKI BADAWCZE ZASTOSOWANE W PROJEKCIE

3. K IERUNKI I OBSZARY WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W DOKUMENTACH STRATEGICZNYCH SAMORZDW WOJEWDZTWA PODLASKIEGO

4. O PINIE I POSTAWY WOBEC WSPPRACY TRANSGRANICZNEJ W BADANIACH JAKOCIOWYCH

4.2. Zakres wsppracy midzysektorowej i wsparcie zewntrzne

4.3. Organizacje mniejszociowe w Polsce a wsppraca transgraniczna

5. W SPPRACA TRANSGRANICZNA W WIETLE BADA ILOCIOWYCH

5.2. Oglna charakterystyka wsppracy transgranicznej w wojewdztwie podlaskim

5.3. Oglne bariery wsppracy transgranicznej zestawienie analizowanych krajw