TMH

FORE KAZIK JET GROUTLU BR KSA UYGULAMASI

Recep OKAN (*)

stanbul gibi byk kentlerde, merkezi yerlerdeki yaplamaya uygun alanlarn azl, otopark gibi ihtiyalarn karlanmas zorunluluu gibi nedenlerle yerin st olduu kadar yerin alt da bir o kadar nem arzetmektedir. Ancak mevcut yaplamalarn ve yollarn durumu dnldnde uzman kii ve firmalardan destek alnmadan zemin kazsnn mmkn olmad bir gerektir. zellikle zemin koullarna ve yer alt suyunun olup olmamasna gre uygun bir projenin yaplmas ok nemlidir. Genel olarak kullanlan iksa sistemlerini hatrlayacak olursak; Fore Kazkl Konsol ksa Fore Kazkl-ngermeli Ankrajl ksa Mini Kazkl-ngermeli Ankrajl ksa Zemin ivili-Pskrtme Betonlu ksa Diyafram Duvarl Konsol - ngermeli Ankrajl ksa BA Perde (Keson) Konsol - ngermeli Ankrajl ksa Kesien Fore Kazkl Konsol ngermeli Ankrajl ksa Fore Kazk Aras Jet Grout Kolonlu Konsol ngermeli Ankrajl ksa Vd. Bu yaz kapsamnda gerek imalat hz ve gerekse de salad ekonomi nedeniyle son yllarda baaryla uygulanmakta olan fore kazk aras jet grout kolonlu iksa sistemlerinden biri anlatlmtr. Projeye sz konusu alan stanbul ili, ili ilesinde yer almakta olan Kasmpaa Merkezi olarak anlmaktadr. nceleme alannn yzeyinde 0-1 metre kalnlk gsteren dolgu katman bulunmaktadr. Bu dolgu tabakasnn altnda ise 10m kalnlkta siltli, az akll kil ve bu tabakann altnda da 10m kalnlkta siltli kil yer almakta olup en altta ise ayrm kayaya (Trakya Formasyonuna) girilmektedir. Sahann zemin profilini tespit etmek amacyla, derinlikleri 18,0m ile 20,0m arasnda deien 4 adet sondaj yaplmtr. Sondajlarda 9,0m ile 11,0m
(*) n. Yk. Mh., Temelta n. San. ve Tic. A..

derinlie kadar sar renkli, siltli, kumlu, akll kil geilmitir. Yaplan Standart Penetrasyon deneylerinden kumlu kil zeminin genelde orta kat olduu anlalmaktadr. Bu sar kilin altnda yeil renkli siltli kile girilmektedir. Yaplan Standart Penetrasyon deneylerinden bu kil tabakasnn da orta kat kvamda olduu sylenebilir. Sondajlar srasnda yeralt su seviyesi zemin yzeyinden ortalama 2,5 m derinde llmtr. Sondajlarda rastlanan bu killi tabakalarn eski bir dere yata teraa alvyonunu oluturduu tahmin edilmektedir. Kasmpaa Merkezi inaat nedeniyle yaklak 15.70 m derinlikte planlanan bodrum ve temel kazsnn salkl bir ekilde yaplabilmesi iin YAS da dnldnde geirimsiz ve ngermeli ankrajlarla desteklenmi bir iksa sistemine ihtiya duyulmaktadr. Ancak gerek burada ve gerekse de benzer YAS problemi olan zeminlerde, kastedilen geirimsizlikten pompalar vastasyla atlabilecek kadar suya msaade edilebilecei anlalmaldr. Yola gre 3.50 m aada bulunan sz konusu parselin +6.50 m civar kotlarndan 65 cm apnda, merkezden merkeze 1.0 m ara ile fore kazklar imal edilmi, malzeme ve su geirimsizliinin tekil edilebilmesi iin ayrca bu fore kazk aralar 60 cm apl jet grout kolonlar ile doldurulmutur (ekil 1, Resim 2-3). Dey tayc elemanlar nihai kaz kotu altna 2.0 m soketlenecek boyda projelendirilerek imal edilmitir. Kazk ve jet grout imalatlar akabinde hafriyat almalarna balanm ve kademeli kaz yaplarak ankraj imalatlarna geilmitir. Ayrca mevcut zeminin tama gc nedeniyle st yap yklerinin emniyetli olarak tatlabilmesi iin temel altnda da 60 cm apl jet grout kolonlar imal edilmesine karar verilmitir (ekil 2). Tayc zellie sahip zemin tabakalarnn derinde olmas halinde temeller, kazklar veya jet grout kolonlar zerine oturtulur. Genel olarak bu tip temel sisteminin geerli bir zm olabilecei durumlar aadaki ekilde sralanabilir:

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 430 - 2004/2

55

TMH
a) Gvenilir seviyede tama gcne sahip zemin tabakalarnn yzeysel bir temel sistemi tekili iin ekonomik olmayacak kadar derinde olmas, b) Yapnn hemen altndaki zemin tabakalarnn ok yumuak ya da gevek olmas, c) Yapnn yer alaca alanda zemin tabakalarnn byk farkllklar gstermesi, d) Zemin yz veya zeminde tabakalamann fazla eimli olmas, e) niform olmayan, kk alanlara younlam yk aktaran yaplar, f) Statik sistemleri veya fonksiyonlar bakmndan farkl oturmalara hassas yaplar. Jet grout kolonu 400-450 bar basnla pskrtlen su ve imento karmnn zeminin boluklarn doldurup ve sktrlmas suretiyle elde edilir. Yksek basn, sevk edilen enjeksiyonun (grout) nozzlelardan geerken yksek bir kinetik enerji kazanmasn salar. Su-imento karmnn hz 250 m/sn deerlerine ulaarak, enjeksiyon zemini yrtarak ve zeminle birleerek imentolu zemin yaps -soilcreteoluur.

ekil 1 - ksa Modlasyon Plan

ekil 2 - Jet Grout malat

Resim 1 - Jet Grout Nozzlelarndan kan Su Jeti Grnm

56

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 430 - 2004/2

TMH
Jet groutun zelliklerini belirleyen parametreler; jet enjeksiyon tiji ierisindeki akkan basnc, jet enjeksiyon tiji ierisindeki akkan debisi, enjeksiyon erbetinin bileimi, jet enjeksiyon tijinin dnme hz, ekilme ve yerletirilme hzdr. Delme: Delme metodu zemin cinsine bal olarak seilir. Delme ileminin kolaylatrlmas, u takmn soutulmas ve zeminin enjeksiyona hazrlanmas amacyla delme srasnda deiik akkanlar kullanlabilir. Bunlar su, hava veya grout olabilir. Enjeksiyon: Projede belirtilen derinlie ulaldnda delme ve akkan basma ilemi durdurulur. elik bir bilye grout borusuna yollanarak groutun yn monitor diye adlandrlan ve delgi ucunun hemen arkasnda bulunan 2.0mm - 2.5mm apndaki 2-4 adet nozzle lar tayan takma evirilir. Su/imento oran 0.7nin altna inmeyecektir. Yksek basnl grout pompalanmaya balanmas ile enjeksiyon fazna geilir. Takriben 250 m/sn hzl grout, delici takmn rotasyon hareketi ile dairesel kesitli bir grout tabakas formunu alr. Delici takmn nceden belirlenmi dnme hareketi sabit bir hzla ekme hareketi ile birleince dey kolon eklinde bir yap meydana gelir. Zemine imento enjeksiyonu, istenilen jet grout st kotuna kadar yaplr. Makine ve Ekipmanlar: Jet grout ekipman ve ilgili aksesuarlar yukarda tarif edilen imalat yapabilecek kapasite ve nitelikte olacaktr. Seilen ekipman gerektiinde zeminin kabarmasna mani olmak veya istenen kazk ap ve mukavemetine ulamak zere verenin talimat dorultusunda prewashing (n ykama) gerekletirilebilecek nitelikte olmaldr. Jet grout ekipman aadaki ekipmanlardan oluacaktr. Delgi makinesi: Uygulama projesinde ngrlen derinlie kadar yukardaki yntemlerden biri ile delgi yapabilecek ve jet grout kolon tekil edebilecek kapasitede delgi makinesidir. Pompa nitesi: Jet grout enjeksiyon karmn istenen apta jet grout kolon tekil edebilecek basnc verebilecek pompadan oluacak jet grout nitesidir. Mikser nitesi: Jet grout enjeksiyon karmn istenen karm orannda elektronik olarak tartarak kartracak mikser ve dinlendiriciden oluan, jet grout pompa nitesini beslemeye yeterli kapasitede mikser nitesidir.

Resim 2 - ksa Fore Kazk ve Jet Groutlarn mali

Resim 3 - Fore Kazk Aralarnda Jet Groutlarn mali

Resim 4 - Test Jet Grout Grnm

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 430 - 2004/2

57

TMH
imento silosu: Dkme imento depolayabilen ve jet grout mikser nitesini yeterli dzeyde besleyecek imento silosu ve konveyrdr. Su tank: 15-25 ton kapasiteli salam su tankhavuzu ve su pompas olmaldr. Dier ekipmanlar 8-12 bar basnl kompresr, kaynak makinesi ve elektrik kesintilerinin olmas halinde 50KVA lk bir jeneratr bulundurulmaldr. Jet grout imalatlarna balamadan nce tespit edilen test parametreleri ile imal edilen jet grout kolonlar daha sonra alarak ap kontrolleri yaplmtr (Resim 4). ksa uygulama projesinde, iksa sistemine ait plan ve kesit detaylar ekil 3'te verilmitir. a) Planda yaklak begen eklinde bir alann evreleyen iksa sisteminin; 1,0 m ara ile tekil edilecek 65 cm apl fore kazklar arasna 60 cm apl jet grout kolonu oluturulmas, zemin ankrajlar tekili amacyla n yzeye 30 cm / 70 cm kuak kirilerinden olumas tasarlanmtr. b) Parselin konumuna bal olarak farkl ykseklikler sz konusu olup, kazk boyu yaklak 11,0 m ile 15,0 m arasnda deimektedir. c) Kazk ular nihai kaz kotunun 2,0 m altndadr. d) Kuak kirileri zerinde ikier adet demet donatlar (ankraj donats) ve bu ikili demet donatlar arasnda ise 2,0 m bulunmas ngrlmtr. Kademeler ilerledike grld zere fore kazkl ve jet groutlu sistem sahaya su giriinin nlenmesinde baarl bir sonu vermitir. Resim 5den de

Resim 5 - Cephe Grn

Resim 6 - ksa Sistemi Genel Grn

grld zere ankraj imalat iin alan deliklerin dnda fore kazk-jet groutlu sistemden bir su gelii sz konusu deildir. Son kademe ankraja gelindiinde oluan grnm de Resim 6dan grlebilir. Kaynaklar
Kasmpaa Merkezi ksa Uygulama Projesi, Temelta naat San. Ve Tic. A.., 2004. Kumbasar, V., ve Kip, F., Zemin Mekanii Problemleri, alayan Kitabevi, 1992. Altay A. Birand, Kazkl Temeller, Teknik Yaynevi, 2001. zdoru, K., Tan, O. ve Aksoy, .H., zml Problemlerle Zemin Mekanii, Birsen Yaynevi Ltd. ti., 1996. zaydn, K., Zemin Mekanii, Birsen Yaynevi Ltd. ti., 2000. Afet Blgelerinde Yaplacak Yaplar Hakknda Ynetmelik , Bayndrlk ve skan Bakanl, 1998.

ekil 3 - ksa Tip Kesiti

Mhendislik Jeolojisi, ekerciolu, E., 1993.

58

TMH - TRKYE MHENDSLK HABERLER SAYI 430 - 2004/2