Professional Documents
Culture Documents
>V^ - 2
\ VlB_
>Vau_s
\_W - x>VD g|
u|k A_
C\ h [S
vmhzvR hmhx.
(US A)
wsh J a\
wsh J [S
wsh uz u \
u|mk
h PP
u|k A_
u v & 2010
Sz u
. g. Vz\V,
xz u (Cv)
AMK hUU P,
\UP,
\&602 103.
]P
E. sk\[,
uP B],
A_ BsP { ,
|mh & 635 852,
mh.
V. V[,
. kV>D,
uP B],
A_ BsP { ,
u] & 604 408,
vsn mh.
uP B],
A_ { ,
| & 631 051,
mh.
g. gxD,
uP B],
uzv Py PU Psn \mi
Cx { ,
v & 602 001.
uP B],
A_ BsP { ,
Jsiy,
P & 641 016.
ii
VeD
k..
V>A
1.
2.
s^
3.
e s^, es^
36
4.
VlB_ V^
62
5.
72
6.
&
81
7.
V[ >D, e kB F>_
88
8.
wKD ]B m>_
96
9.
]ksB_
106
10. t[MB_
115
11.
129
>VauV \V\
12. \]|
138
iii
VeD
k..
1.
V>A
2.
s^
3.
e s^, es^
\ P & US P & {, UP iu
B A & G A & B A & Ai A
& B A & hPU P & iz uPk & APUS, iz
uPmiS E kP
4.
VlB_ V^
5.
6.
&
7.
V[ >D, e kB F>_
8.
wKD ]B m>_
9.
]ksB_
10. t[MB_
11.
>VauV \V\
u\ & u\ Ah & u\
Ahzuz uukUSx PUP si & u\
Ch & | u\ Ch AT[P & o B &
B & o Azu & Ezv Ezvz v & Ezvz
v u[P & {zv Ezvz v & o Ezvz
v & Cvzv Ezvz v & Ezvz v AvPUS
P & Ezv vmhh Pmkkzxu & P P C &
UQ oP & PPC & UQzx & uUPmkk & s
PmkP & s & F.W. h & L & { &
{zv PP & A h & J G A
h
12. \]|
vi
uUP
AvP
Cv[P
Ezv
B] BVe
o
Azx
Cv[P,
PU
PP kzv EP o u EvP[P
EUS Cv o B.
B] BVe[ \^:
1.
2.
3.
UQP hzu zx Es i G,
GP EPzv Bx, PkUPmk AP BQ
uP x Pu sk. CuS 100% h
SP Azu P AvUP sk.
4.
5.
Cvzv Ev, \k EP o u
kzx mk BQ zx, mk P, Fmh
B BQ ux zvzu sk.
6.
V[ keEl_ B] BVe[ z:
1.
2.
C Cv oP J u\ ]u
a] AhQx. Cu AvPUQx.
3.
Su A J EzvQx G Au ,
PsiP AvPUS.
Cu, G C.
AvP A
CuS ExnP C Cv
o.
4.
Ezv UP { Cv oP u kQP.
C E \hk x u Ahz uP
zvhQx.
G, J u\P, oP Gx v
Cv o |x G uQx.
sm
Gv
|hUS
A\u[P,
Au
Hk
sm u|k>uV V^:
ox P \zv, zxP
uUP. x xP, zx |huP ] Pn[P
Bu A, RUPsh Pn[P |hQx.
1.
\ si x A.
2.
\ si A\ Pmku.
3.
4.
Eh Jzx \u.
5.
K, yUP.
6.
\ PUPP kzu.
7.
o Chzv v \v.
8.
_a ` E Sk.
9.
zu BhP Aou.
10.
mk
omPa
EPn[P zuux.
11.
o , P, \.
12.
PUS, u _u.
VmVA
xP Gx zxUP A\u[P Gx |hx h
CUP P Ga\UPh, Pzxh |hx Pu, vP
|hzu xPS.
| Ahz uPUP xx Cv[P PskiUPmk
u sn Ex. Cv[P |US Su |
G,
Bzu
UPUTi.
u\P Ah Hu J zx |hQx. A, ]
Ax zuP CUP. u E vx. Au
xPzxUP Gu xP |hiUPP Gkzu A].
VmVA zA^
o xP Gx |S PPP kQx.
3
A,
1.
oUP x xPU SP
2.
PUPPUP xPU SP
3.
Cv[PUP xPU SP
4.
Cv oUP xPU SP
E i mP, TU PP, u mP
|hu zu Thx.
2.
x A a\ Pmh \v E Chzv
Cv[P Azu sk.
3.
4.
5.
6.
E xPh uu mi Gx u {
zvUP sk.
sV VmVA zA^
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
CvzvS AQ uu PP UPUThx.
8.
_ |P P x AP Gku, Su
Thx.
9.
U\ kzxx Av zx Cz uPh
Smh AS kUPUThx.
4
(Hacksaw Blade)
10.
11.
12.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
v Cv[P { x, Au Gh, P, o v
v Psk u[S u mk (Bolt) P zu
sk.
10.
2.
3.
4.
o uu BhP AoUThx.
5
5.
Aa \, zu BQ \Pa \ x, xP
PsniP Ao sk.
6.
7.
u PoP mk Ao sk.
8.
9.
10.
11.
12.
Gh AvP mP, Eh u mP
kzxx, EuUS |ku A].
13.
14.
Kku,
ku,
_u,
uu \P Dkku Thx.
x>K>s:
| o u\ o Hk zu
uuP xPP izu. C Hu J ]
A P Su Th zx Hh x. Cu o
u\US, oUS C Hk.
xPP Cx, o o x oUS
Hux zx Hmh A zxUS Psk \uS ,
EhiP AUPk zx ]Qa\US u Eu (First Aid) G .
G u\P zx Ax uu izu Eu
PsiP Czu sk. B, G u\P zx
Ax zx Eu Cv. P u\P
mk CP {UPkQP. G, u\P o
G uPUS ""uu'' ] Auu {[P uu
sk. C ] Av zv Hk E \u[P
ukUP i.
J u\ o uu mi u
{ Gx zvUP sk.
x>K>sl_ k] kB V^:
1.
ig\ Ai
2.
ig\ ]
3.
hmh
& Dettol
4.
& Burnol
5.
U h
6.
Pmkzxo
7.
g_
& Cotton
8.
] Pzv
9.
Pzv
& Knife
10.
& Plaster
11.
] PUQ
12.
[Q Sa]P
13.
& Blade
14.
PsPU PuPP
15.
Psni zv
xPU PUSuP
Psni zv
&
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
u\ mP Ezv \
A)
B) Cv o
C)
D) u
2.
C[QUPsiUS Cvzuz uh Au x \x {P
Thx G xP
A) o xP
B) PUP xP
C) Cv xP
D) Cv o xP
3.
uu Gx
A) u\ Ezv \ B) o xP
C) u\ zx Hmh PkUPk Ehi]Qa\
D) Cv[P v
{ kV>_ sB:
4.
u\P PP ?
5.
6.
uu mi E x mP Csk TP.
{ k_ sB:
z] - g
7.
Cv o G ?
8.
zx G G?
9.
xP G G?
10. uu G G?
11. uu mi E x mP ?
es_ sB:
z] -
2. s^
xD
o \mh mP Jk J CnUP,
Ax Cvzv E P[P UP, zu P[P CnUP
u PP kQx.
PUPP GQ.
C k PP |
CP
i (Vice)
10. B[Q m
2.
11. \ m
3.
U\
12. Q
4.
mh
13. C - & Q
5.
S F]
14. a
6.
USzx P
15. [ L
7.
_zv
16. E k P
8.
\ m
17. k P
9.
V-&
18. Q
2.
3.
4.
V[ (Vice)
omP xku, uzu, \xUSu, Azu
Pa \x, A CUQiUP k \uzvS
i (Vice) G .
i G oP PsiP uk J. Cx
Cu mk Ao hQx. o \k
, o i, iUPhsi , o A
BQ zx P iP (Vice) kzukQ.
AP,
1.
a (Bench Vice)
3.
U (Leg Vice)
2.
sm (Hand Vice)
4.
(Pipe Vice)
5.
(Pin Vice)
6.
7.
(Machine Vice)
8.
(Swivel Vice)
9.
\ (Universal Vice)
k (Bench Vice)
ga G oP, mhP xP k
PS. mP izx uzu, \xUSu, Azu
u P \ kQx. CP ga x m
|m kUPkQx. ga Csk uhP E. J
|P uh,
{ uh BS.
] EhP
C,
uhP
GLQ,
Pi
Bx.
C uhP
PP
B
GLQ
umkP
zumkx.
AP o
CUQ
iuP
iUP miUS.
Cu uhP |PuS vS o A Ex.
Au
k (Hand Vice)
sm
oP S, m, \P , ]
xk AS BQ iUP. ,
AvP Azu \ u G, sm ,
ga ] izx \.
k (Leg Vice)
U P Ax
C Pa] u izvS ,
mhP kQx. Aizu, \xUSu,
Azu P Pa \
U EuQx.
Cu Eh x |m
k (Pipe Vice)
AiP, Au \[Szu
ys A PshuS. AiSv {
V- i
V- i
uh Cv Ex.
Cu Csk
uhPUS Ch E i mP
P izx \.
[ k (Pin Vice)
uhP E. Cu uhP E i
] ] mP CUQ iUP
EuQx. ] mh PP
JP BQ Cu
iUP.
Cx i UP
\k.
V\>_
1.
Gx _zuP, Au o Gu ]P Pu
zxUP sk.
2.
3.
Jx B Au ux AiUPUThx.
11
C C C \mh[P oh
CnUPmiUS Cx xP C Pu EP omP
iUP, ] mP iUP kQx.
C- kk eVD
B[Q GzuQ C- izv
E i EPnu Cu
C- Q
GQ.
Cx 1. C- i L, 2. si,
3.Pi,
4. _
BQ
P[PU Pskx. Cv E
G P[P Su PPsh
GLQ Bx. C- i L J umh A,
si , |PuS H hmiUS. si
_ h, umk A, Pi
Pskx. CP QU Psk J \zv JUS
mh P[P CUQ iUP.
D (File)
A Gx mk PU Psh Pi GLQ
PS. Cx EP EPu , iU mP
uzukUP, ]P }UP, Su A EPzu uzx
xP \ kQx.
, T
P A (Hand File)
2.
3.
\x i A (Square File)
4.
mh i A (Round File)
5.
6.
7.
D (Hand File)
CP A uS umh i A Pnk. B,
Au APzv \ CUPx, } CnPU Pnk. Cx EmUP
\[Pn UP Psh P uzukUP kQx.
EPzu
uUP,
CP
A[P
kzukQ.
m kk D (Square File)
Cu mkzu \x A Ehx. Sv APP,
A[Qx |UQ ]x \P CUS \miUS.
\x, \P x[Pa uUP k. Cv |S
UP[P Cmh mkP CUS.
k kk D (Round File)
Cu mkzu mh i Cu Cu mh i A
GQ. Cx Csk [S }zvS J mhP, A[Qx
|UQ ]x \P CUS \mk CUS.
mh
xP P uUP, Pa \ \ CP
kQ.
Cu x[P uUSu, Su Su
Pa \.
13
14
xV kk D (Triangular File)
Cu Pn 60 0 BS. Cx V - & i 60 US 90 US R
E \x \P i omP uzukUP kQx.
ui,
2.
3.
4.
E^ D (Single
Cut File)
Cu P mk P \P, CnP J v\
Pnk. P Pn 50 0 u 60 0 CUS.
A^ D (Double
Cut File)
V D (Rasp
Cut File)
Cu P
15
[ >D (Grade)
A[P u, Azv E mk PUS Ch E
yzu zx ShkQx. Aux, J A[Szv Gzu mk
P Ex G .
Cv,
1.
2.
hm L
3.
\Psk Pm L
4.
z L
5.
hm z L
gV D (Hacksaw Frame)
J \mh, z uPk \u PUS BU\ G . Cx EP,
P, , uPk, AUP, AvPi EPzu Azx
}UP, xsk kzu kQx. Cu US Azu G .
Cu Su EPz yP nQx. Cx P, Cv \
CUPkQx.
BU\ Csk Pk. AP,
1. { BU\ (Standard Hacksaw) 2. US BU\ (Adjustable Hacksaw)
BU\
\mhzu
UP ix. Au, Cv
Smh } h mk
CUPP iUP.
300
..
kP CUPP iUP.
16
gV e| (Hacksaw Blade)
uPmi P mhmiUS. Au C P
xP CUS. Cx EP omP AUPkQx. Cu
\ C xPUS Ch E yS. BU\ kP P
j h[h j, k j EPzu \mk AP
Pikzumk ukzumiUS.
BU\ i P u A EUPmk CUS.
AP u P kP P \ uP, \ Q
Pm]US. C A o AzukUP.
Cshx P kP P ]x |UPzxh, ]x
Ezxh Pnk. x P P K ^P, |UPzxh
Pnk. Cu EPzu ~qUPzxh xP
AUP.
gV e| ck>uV V^ ;
1.
2.
3.
v Azu , v h uukx.
4.
\ a Eh h uukUPux.
5.
6.
PUS
gV e[ x^ >Fk>uV V^:
1.
2.
\ EPzvS \ k uukUPux.
3.
4.
5.
\ Ch h zuux.
6.
SUS v kzuux.
]B_ k^:
_zv Gx o Ax EP[P AiuS,
o |P, P Ax u izvP
17
2.
3.
4.
2.
3.
4.
Au (Peen) P, P (Face) P
PikzumiUS. Au Sv P CUS. Au Eh
Sv zv J }mh x Pnk. Av Pi J B
zumiUS.
_zv } Au Gh zu
Au Sv J
mhmiUS.
2@[W
Cu mhmh
EP
oUS
CP
\m
_zv
|m
[P Cx, ], P
Pzvx PuS, kUSuS
a kQx.
V (Box Spanner)
Cx izv J E Ax }sh mi
Pm]US. Cx A[Pn izv, m, |m uP
izv Cu C \P x.
Cu kUS x
Guu | Hhx.
(Ring Spanner)
Cu P P C P Pnk.
zv Em |m mh | PuS H
\[SzuP [P mhmiUS.
19
g[ Vs (Allen Key)
mi u x, x Em
A[Pn i Psh mP
kUP, P CP \ kQx. Cx
GLS P Bx. Cu J 900 US
vUS. P Eh, u Sv B
UP[PU Pshx. u Sv mi uSv E
x \zv P Ax kUP.
]A (Screw Driver)
eB^ (Pliers)
] JP, PP , uPkP iUP,
xshUP, UP Eu \u[PUS P G .
Cu ] PP, JP BQ xshUP i.
Jz kk eB (Nose Plier)
Gx
CUS.
Cx
hzv
Aa]
zv [SP P Euu
CuS [ P \u Ax [
G . xP [ P
Csk Ax PP EhuP
CUS.
PP \ Pn A
UPmiUS. PP |k }sh
o Pih CUS. P
si [Q PP zx
zu sk. o
zu Aa] zv zx Azx Pi _ sk.
Ax o Aa\ CUP BUS. Au C\ PnP [
Aa] Cx uP P .
21
(Scrapper)
o EUQ o, \u \x Av
E PsqUSz uu k [Pa _si _zuUS PUS
Q G.
Cu mk Pikzumk, \n
iUPmiUS.
Q[ \ Gx o x E k [Pa
_si _zuUSu BS. o ] G } {
z uh Ax o x \P . A
B[P[P vmk vmhP Pnmh Au Chzv mk QU
Psk _si _zukzu.
CUPP
u[P
iUPmiUS.
A,
umh Q
UPn i Q
Amh Q
GS.
Q P j EPzu Bx. Cx
xV kk (Triangular Scrapper)
Cu mkzu UPn i CUS. o
PU TUQh kQx.
V\>_
1.
mk U TP zvUP sk.
2.
izu AuP E E mk UP
sk.
3.
V (Tap)
xh mP E h k PUS ""h'' G
. h Eh Au Pi Csk \u u Au E h
i.
PikzumiUS. Au mk P u PnzvS
\n iUPk.
hP Pshx u J \m BS. J E k
x, h J JP kzv h sk.
k^
lV$TIg~Ll
111
x>_ k
Cu i \ \P Pnk. , Cu }zv _ 3&C 1
[S yzvS C \P CUS. Au, x Cx GuP
Em \ izv EshUS. k x
h a\ _ ]x ]uP Em\zv h
sk. k x Gsn h sk.
Vkm k
C _ B J [S y UPx. Au u h
~ux o Em\ HP E izv
BP EshUS.
J[Vkm k
Cu Eh P x CUS. u Csk hP
EQzu Cu kzu sk. Cx o xP
Cv E mk iUS.
23
\l|DVm kM kB zA^
1.
\P hP kzu sk.
2.
3.
_, x E ]P sk.
4.
5.
u AS h a kzxu A]. Ax u
Pi _uS HxP CUS.
6.
(Die)
h k PUS k P Ax ""h''
G .
ukzumiUS.
xP h C Pk.
1.
Pmi P
2. UPU Ti P
BV k (Solid Type)
\x, Esh B mh
izv EUPmhx. J
AS uzu h PmhP Esk.
C "h' hU iUPk. Cu
vuP h, ux
xUP Eu.
Pmi[
\x
J UPzv
Ch
CuS
US P G .
k \l|D x[ kM kB zA^
1.
\ E i ? Gu Evkzv Psk.
h h A o CUPUThx.
24
2.
o \ \P Czu A]. Ax
u \P k P x.
3.
PnzvP
mhmku
Gu
EvkzvU P sk.
4.
5.
uuS Sk \u Gx P P A].
Sk \u Gx J P G Ax PPx. PkUPmh
hzu zx \P \u Smi nS. zu
si Ch[P \P zu ix. G, Sk \ x
hzuzx P PP xP Sk \u sk.
Sk \P \uu Hk C:
1.
o nQx.
2.
Sk \u | nQx.
3.
PkUPsi |zvS \P A i |
CUP |k.
4.
5.
Sk \x Pzv P si:
1.
hzu |S zx x P sk.
2.
AP uP xP sk.
3.
4.
5.
P CkuS J mh Sk \u G \zu
P P A].
6.
eV_
AP Gx xP G mP AUPkQx.
Sk \ x AP SUP, | PkP h, }, AP,
E[P AUP kQx. Cx GLS uPmi \mku
Cu GLS AUP (Steel Rule) GQ.
[M Vo (Jenny Caliper)
Cx Csk PPU Pshx. J P
|P, TP CUS. P
EmUP |UQ 1/4 A[S vUS. PP
uSv
Ax
: Cu kzv Ei o P
Pn. CnPkP .
|D s (Divider)
Cx T Ph Csk PPU Pshx.
Csk PP uSvx m Ax [
CnUPmiUS. Cx k j (Mild Steel) Ax
P j (High Carbon Steel) \mk, T
P P h[ (Case Hardening) \miUS.
26
D\_ (Trammel)
m Gk CUP
[Qk PP, E
kzu.
PP
Cx E Ax \x
iU PU PsiUS. CuS
m P (Trammel Bar) G .
Cu m P
|Pzv AUPUTi m (Trams)
Csk zumiUS. m
Ai ] P (Chuck) J
CUS. Av |USz u P (Pointed Edge) izx,
\mh PPP kzu. m (Trams) zumh Chzv
A\ { {zu Au uSv |m J zumkx.
xP m Px, 15 .. u 50 .. } Pshx.
~qUP mP AUSkP mh SUPmiUS.
zv xh o Azx P Psk
mh Ax mh , m P zv x
zumh P CUS.
k^
1.
Szx P
2.
A Szx P
3.
B Szx P
4.
ga
27
5.
] T Psh Szx P
6.
x mh k Szx P
xkx xk AS zv { _uS H
zv B, AP Szu Eu PS. Cu Pnx
90 0 BS.
PkP xhzu Ax k. BP i
PkP A CUP Szu Eu PUS A Szx P
G . Cu Pn 60 0 BS.
_ (Bell Punch)
E i o P h kQx.
Cx u, x EP[P ] xh Eu P
BS. Cu zv ] x CUS.
28
J \D (Trisquare)
o J UP Akzx UPzvS \[PnP (Right
Angle),
J \> V>_
mh
900
US
\P
Ax \uz umhP
PkP zv\
C Ax mhS.
V\A
1.
2.
3.
4.
kz E (Scriber)
EP omP PkP Eu PUS S F]
G . Cu x 12 0 u 15 0 Pnzv \n iUPmk
TP CUS. iuS \vP Cu zv \ \ (|[)
\mk CUS. C &P j EPzu \x Pikzv
ukzumiUS. Cx 150, 200, 250 .. AP QhUS.
29
k^
1.
| S F]
2.
S F]
3.
US S F]
4.
UQ US S F]
5.
Pzv Psh S F]
V\>_
1.
2.
3.
4.
e (Surface Plate)
o mh G UP[P \P Eu G
\vzx UP, Cv omP izx xP PkP
k GLQ ui miS \ m G
.
C C \mk, Cvo
\miUS. 300 # 300 .. A ] \ m GLQ
Bx.
J EPzu \mh \ m xP
o \miUS. Cx ga x Ax AuP u[Q x
\mhP UPk. C ISI A m 0.005 .., B m 0.02
.. ~qUPzxh QhUQx. \unP ISI - C 150#100 .., 1000 # 750
.. AP \ m QhUQx.
30
V\>_
1.
2.
Q mk UP sk.
3.
4.
\V ^ (Marking Table)
Cx
\u
h,
Au
u[S
900#900#825 .. A, AP
QhUQx.
(Surface Gauge)
u o AU Sk \, mh
B \, CnPkP k PUS \L P G
. Cu ""Q[ U'' G A. Cv Csk PP
E.
1.
2.
xP
\mh
Cvo
AiP,
AuS
S F]
Smh
Ezv
{P kUP oh Ti
Q J Ex.
Smh Ezv S F]
Azvh GLS uPh AUP
(Steel Rule)
kzu. Cv E
ysPzu u PnzvS
\zx AUP ix Gu Sk
\x GkzxUP |
31
Sk
kQx.
Cv E ysPzu
AiPzv
V&i
mhmk Eu Ei,
V&i
P Azx Sk
\.
Cu \L P kzv,
1.
E \x i PP Pn.
2.
Ph\ o UQ P CUSi
Azvh.
3.
E o CnPkP .
4.
\mh
Cv E S F]US vP h hm
CsPmh
zv
~qUP
PP kzu.
V -eV (V -Block)
Szx o, Sk \u, xk
Cv
\x E i omP CUQ
iUP kQx.
Cu UPzu
\xiP, Au R V &i
mhmiUS. Cu Pn 90 0 Ax
120 0 BS. UPmkz u }sh \P i
Ahx.
Au
Csk
UP[P
32
Q ( U C l a m p ) zv E i mP GuP
iUP.
V &U
C \miUS. V &UP Sk
g^ e (Angle Plate)
L & G
B[Q Gzx
izv CUS.
Cu G
UP[P xP Cvo
\miUS.
Cu EmUP,
UP
900
AUPmiUS.
CUSi
o
\mh omP Cv
Azx, u P 90 0 Eu
G \vUP. ] B[Q mi
}sh xP mhmiUS. Cv m |m &P kzv
omP CUQ iUP. B[Q mkh \L m,
UQ[ m BQ kzv omP AUPkP
h, UQ[ \.
B[Q m \miUS. Cu
Sk x }, AP, E BQ Sh sk.
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
V &i
uh Psh i
A) U
B) sm
33
C)
D)
2.
Su Su Pa \ k A
A) umh A
3.
4.
B) \x A C) UPn i A D) Amh A
B) \Psk Pm C) z D) hm _z
B) \m _zv C) mm _zv
D) h _zv
5.
6.
C) B \
B) P
C) m
B) A Szx P
C) ] T Psh Szx P
D) B Szx P
Ph\ o Pn k P
A) UQ[ h
B) AzvS H \ P
C) V &U
D) B[Q m
{ kV>_ sB:
9.
D) Szx P
30 0 Pn A Psh Szx P
A) Szx P
8.
D) [
Ei o zuU Pn k P
A) AP
7.
B)
i C PP x?
10. mh i Azv x?
11. U\ C PP x?
12. Amh x?
13. [Qk P x?
14. S F] x?
15. B[Q mi x?
{ k_ sB:
z] - g
16. i G G?
17. C- i Q G G?
18. Azv PP |S TP.
19. _zv PP ?
34
20. USi G G?
21. Q G G?
22. h (Tap) G G?
23. h G G?
24. Szx P G G?
25. B[Q m G G?
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
31. [ P \u h x .
35
3. e s^, es^
xD
AUS PP Gx J A, u BQ Ax,
Bx uxUP Eu PS. J u Gx Au
i, \ A, o , x BQ
zux.
AUP
Ak
PP
kzukQx. ] PP \ AP AUP.
A Smh GUS Eu Gu A J ] PP
kzukQ. , ] PP A, \ Ah
Jmk zx zv\zuU Psh kQx.
s[ ^
1.
2.
\ P AUS PP.
3.
\ P AUS PP
ezD s[ k^
1.
{ A AU PP, (AP .)
2.
US A PP
PP,
U mhP,
P,
E A,
h hm CsiPmh,
mUh
e^ ezD x^
A) |iP AUS P:
1.
AUP
4.
E A
2.
U mh
5.
mUh
3.
6.
h hm CsiPmh
B) P AUS P
1. P
2. ih
3. \ P
C) \vUS PP
1.
AP
36
4. \
ezD s[ >^
1.
P xP AUS PP
2.
_ xzxh AUS PP
3.
x AUS PP
GLS,
uUPkQx. C x [ GLS, h
GLS BQ APP kzukQ. C GLS
uPh AP (Steel Rule) GQ.
C mU mh, mi
A[Szv AP SUPmiUS. mU Cu ~qUP 0.5
.. , mi 1/64 A[S u AUP i.
xP, 150, 300, 500 1000 .. } APP QhUQ.
AP }zvP AP, ui k. EunP, 500 ..
} J AUP AP 18 u 22 .. , ui 0.4 u
0.6 .. CUS.
eVo[ k^
1.
A kzx AP
2.
u Psh AP
3.
SP AP
4.
PUQ Psh AP
5.
hUQ UPk AP
6.
A |h
7.
[ AP
GLS
Cx
uPmi
\mhx.
Cu AP 1/4
A[SS.
38
ek VV (Steel Tape)
CP AP GLS uPmi \x, J ] EP
miUS AhUPmiUS. u Czx kzu.
Cv
mU
mi
BQ
Csk
AP
V\>_
1.
Pk h P kzuUThx.
2.
AP B , v kzuUThx.
3.
Gh AvP mP Cu UPUThx.
Vo^ (Calipers)
E i P A, }sh \x, \P
mP E A AUP kQx. Cu
|iP Ax UP ix.
P A zx C Pkzu.
1.
2.
[ Cn P (Spring Type)
Csk
PP
uP
( Sp r i n g )
Vo[ k^
1.
E A P (Inside Caliper)
2.
A P (Outside Caliper)
3.
P (Jenny Caliper)
c^ e Vo (Inside Caliper)
Cx o E mh, xP BQ E AP AUP
ku CuS E A P G.
k e Vo (Outside Caliper)
o mh, }, AP BQ AP AUP
ku CuS P G.
[M Vo (Jenny Caliper)
Cx mh P zu Pn, Smh ChP
CnPkP kQx. P PP J
P CUS. P TP CUS.
VmVA zA^
1.
2.
\ Chzv UP sk.
3.
Gu P x UPU Thx
kMB Vo
P _ Pou | (Mathematician)
(Pierre Vernier) G
AUP P G AUPkQx.
40
P Eu E AP, AP,
Bzu AUP.
AP
uhUPsh
GQ.
AP
Cu
UQ
SUPmh,
AP
|P
AP
\PmiUS. CuS AP G. |P uh
{ uhPUQh AUP si, zx Au
AP AUP.
E AP AuPP Cu u Sv { (Nib)
Ax uhP zumiUS.
UQ
AUP
}mhzv
SQ
41
# 9 = 9 A A[S
10
9 A } AP E P 10 G
10
J AP E (.A..) =
=
a] =
=
a] =
9 # 1
10
10
9 A[S A
100
1 A = 0.01 A[S.
100
PnUS&2:
UQ AP J A[Szv 40 PP UPmk
P, 49 P Gkzx, Au AP 25 \
P[PP UPmiu Au P a] G?
~qUP = UQ AUP E J &
AP E J
42
UQ A P J A[Szv E P = 40
L J UQ AP (.A..) = 1/40 A[S
Cv 9 P Gkzx AP AUPmh,
} = 1
40
# 49 = 49 A A[S
40
a] =
=
=
2 G GkzxUP sk.
40
.A.. - & .A..
2 & 4 9 = 50&49 A
40
1000
1000
1
1000
kMB cB es
E A
Ezu 0.02 mh AS
~qUPP
AUPkQx.
mi 0.001 A[SzvS
xP AUP.
x E P o mP
u AS PkP ,
AP ~qUPP SUP CUP
kQx.
\A
~qUPP
Cv
miUS.
(Scriber)
AuS Gv B[Q mi o
\V *
U mh ]
A
Psni,
C,
Amh ui
, , P, BQ
mhzu 0.01 . Ax
0.001 A[SzvS ~qUPP
AUP
PUS
U mh G .
\A
GLS Ax GLS Ax C \mh U i
L J, Cvo \x Pikzumh, B (Anvil)
J zumkx. Cu L zv ] (Sleeve) Gk
hUS
EvP
zumk,
Au
Em
hmh
si J S i
v
(Thimble)
Eh
CnUPmiUS. Cu
] vPk
x, si B
|UQ |P. v
44
E \ _ AP SUPmiUS. CuS v
AP GQ.
v m\m h (Ratchet Stop) CnUPmiUS.
Cu m\m h i US AvP Azu uuz ukUQx. J
^ A AUP EuQx. , CUP P P EuQx.
\ \V *[ *Eue (Least
Count)
v J _
v E 50
h y
v AP E P
i \V *
CP U mh h y (Pitch) 1/40 A[S
BS. Aux, J A[S yzv 40 P E G . Cv J
x v AP 25 \ P[PP UPmkx. v
J _ _x si 1/40 A[S y |P. v E 25
45
\V *_ c^e w:
U mh ], v Csi AP zvx
BQx.
B , si J
2. S
|w
B , v umkUPx, UQ
AP E , v E , Tmi
\vUP { mh CuS Tmk G .
PkPUS Ch E P u Tmk S. G, C,
Tmk E U mh GkUPmh APx Gzu
P Ex Gu PnUQmk Au PUP sk.
PnUS: 0.05 .. Tmk E U mh J o
Aux Qhzu A 10.15 .. G, Ao \ A
G?
U mh Pmi A
10.15 ..
Tmk E A
0.05 ..
o \ A =
10.10 ..
zw
B , v umkUPx, UQ
AP E , v E , \vUP usi
mh CuS S G . C PkPUS Ch E
P u SS. G, C, S E U
mh GkUPmh APx Gzu P Ex Gu
PnUQmk Au Tmh sk.
PnUS: 0.06 .. S E U mh J o
Aux Qhzu A 9.15 .. G, Ao \ A
G?
46
U mh Pmi A
9.15 ..
S E A
0.06 ..
o \ A =
10.21 ..
wB F>_
U mhh PkUPmk C E
] E ] xzv \zv, vQ, \ \.
] U
47
kMB Vo
1. ,E,
B
BQ 1. Cu AP
AP AUP uzu U
AUP.
mhP u
2. Cu ~qUP 0.01 .. Ax 0.001 2. Cu ~qUP 0.02 .. BS.
A[S BS.
3. A[Szv (A) mh AUP 3. A[Szv, mh J
uzu U mhP u.
\zv AUP.
4. AUP si A zx 4. 1200 mh J
AP QhUQ
P kzu.
G.P. : 0 u 25 .., 25 u 50 ..,
50 u 75 ..
5. Cu uUS Pix. 5. Cu uUS Gx.
AvP.
S.
6. mam si |Px 6. {zuh, |P uh
Pmkkzuku GkUPk
J uku A
A xP AQx.
xP Eniuu AUS
A ] uP Hk.
7. U mh Ax Gx.
7. A UPP
xP AUP i.
8. AUS | AvPS.
8. AUS | S.
mk
mhh
\x
Cu
CuS
U mh G
.
Cu U mh
\un U mh
kzu sk. UQ
AP, v AP
AP
APP AP GkUPku Cu
a]x 0.001 .. xP CUS.
48
VD[
Smh Pn AP UPPU Psh u
P[Ph P uUP AUPh Cnzx umh
PUS kzuku Cu P \m (Combination Set)
GQ.
e|
Cx uS \un AP CUS. B, Cu
zv } mhzv }sh mhmiUS.
Czv
VB
Cx Csk Pn UP[PU Pshx. J
UP 90 0 UP 45 0 Pn[PU Pshx.
Cu kh Cnzx 90 0 45 0 Pn[P
AUP, SUP, kzu. ,
90 0 Ax 45 0 US Cn PkP .
Cu hz PP, \mh A Eu
\mhU PP kzu.
49
[
Cx
900
EmPnPU Pshx. Cu
zv
AUP
\Su EmPn
C
\Pn[PP
UPkQx.
( 4 5 0)
G, Cu
\h mh kzv
E
Pn,
\. , 90 0
450
Pn[P
AUP.
AV
Cv
\mh
(Frame)
\miUS.
P mh i CUS. Au
EmSv
J
_i
Pn
zumiUS.
CUPnh AUP
zv, u PnzvS
v Azx PkP u,
o
\vzu
Pn[Pa
Pa
\. Pn _
Pzv 180 iQ Pn AP SUPmiUS. Pn 0&,
0& \vUSh J |UPhS. Pn uP
G \xu, Ax, o Pn BS.
mhz
umk,
mk J _a_ (Pivot)
CnUP mkx.
mhzumi, x 0
u 90 iQ ,
Chx 0 u 90 iQ
Pn AP
SUPmkx. CuS
UQ
AP
G.
Czumi
|P
k J \Pmkx.
hUSh Cnu mi
AP J zumkx.
o PnzvP h, hUSh Cnu
mh v Azx Pnzu AUP.
Ph\ hm \h AUS h PmkQx.
Gkzx
AP
12
P[PP
UPmkx. G,
23 0
J
AP = &&&&&&
12
~qUP = 2 UQ AP & J AP
23 0
=
2 0 & &&&&
12
10
60
=
&&&& =
&&&&& = 5 {h[P
12
12
51
[V
Cu C
Cu
= \ zu ] P E
= \ }
52
es^
(GAUGES)
xD
AP Gx HP u{ E Bzu A P BS.
Cx J Smh AS uUPmiUS. USi AP
ShmiUPx. Cu kzv mP A, i BQ
\P Eu G B \. AP P EUS EPzu
\mk `mk Sn \x u xzvS
A \miUS.
[\^
1.
2.
3.
vP AP kzv GuP \u \.
4.
u C.
5.
Ezv AvPUQx.
es[ >D
AP AvP GLP \mk Pikzumk ukzu
miUS. AP u[P EUPmiUS.
1.
mh A (Workshop Gauge)
2.
B A (Inspection Gauge)
3.
\ es (Workshop Gauge)
oP Su ~qUPzxh EUPmh mP
\u \ Eu PS.
Cu 0.001 Ax 0.025 ..
xP \u \.
gF es (Inspection Gauge)
B AP Gx oP kzu, APa
\u \ v UPP, PuS H EUPmhuS.
Cv 0.0001 u 0.0025 .. xP AUP.
53
es^
AP Au , ~qUP, i BQS H
PkzukQx. A,
1.
] P
10. A
2.
Pn i ~qUP A xskP
11. \S A
3.
L P
12. ]| P
4.
h P
13. G A
5.
AUS uPk
14. B A
6.
xk AQ A 15. Ai A
7.
Pn A
16. B A
8.
xk AS A
17. h PU P
9.
J P
Eo (Slip Gauge)
54
Cu
kzv \, h hm CsiPmh PP \
APa \u \.
] P mU .. AP B[Q
A[Szv EUPkQ. P kzuk ] P 55
xskPP, AuS kQ. kzv S AuP E
mi xPP UP sk.
(Feeler Guage)
L PP kzv
]
Ch,
SQ
\x
BQ B \. ,
GP E P J
Smh Ch CUS
AUP Eu.
C uPkP AP EUPmk, J
TmkUS UPmiUS.
A AUP.
Em\zv
x Cu
AUP
Eu
\uzvS \ AUS P G.
C izv L
P
CUS.
P PUS H
AUS uPkP u \x
Au J TmiS Ahzx
ux Gkzx B
\ kQx.
Pnzu
AUP, P mkx
Pn \P Eu G B
\
k.
Ph\
Cvzv mk \ Pnzv
zumku G B \ Cu
P kQx.
Au Au AP |US \P
ux. A, A Axmh xk AQ \ A ux
P Eu PUS ""xk AS A'' G.
Cx zv Smh A xh
PS. Cu _ |[ \miUS. C C P
56
E.
A, J ""'' (Go)
Pu
(No
Go)
z es (Plug Guage)
Cx xP mh \P Eu G B \ PS.
C CPP E. uP \S A AUPk
A
usi
CUS
EV (Snap Guage)
CP
PP
Eu
o AP Ax
UP. C u AP
kzukQ.
1.
C B \ P
2.
AUS P
3.
J C A B \
{ P
AxD gF FD k
C C B \uP J UP ""'' G,
UP ""Pu'' G CUS. Cu P omP
~zx B \.
57
\VuB\zD k
CP A J UPzv Csk { B,
GvUPzv UPUTi Csk B zumiUS. AUP
si AS H zx B \\x P.
_ es (Limit Guage)
o J Smh AS Eu G \u \
PUS G A G . \S A, A ]| P
C , G A Pa \uuS.
kV ke es (Fillet Guage)
Cx E Bzu AUP Eu PS. Cx B
A CUS. Cu AUS Sv Su P Ehx.
gw es (Depth Guage)
x, , [P B BQ B \ Eu
PS. Cv 0.5 .. xP AP AUP. P xP
AUP u x U mh PP
kzu.
V (Telescopic Guage)
Cv C PSv, J Pi CUS.
Cu E
kk >| (Template)
izuPk Gx J v mP H A Ezv
\x Au GLS uPmi v E uzx
58
Au
vP
Aku
zxUPsk
AiUPi
APa
\zu,
\x
\vzu
izu
2.
~qUP, \ AvP
4.
5.
`h kzxx C.
6.
\ A \vUP EuQx.
kk>|
1.
2.
~qUP, \ S
4.
v E kQx.
5.
G P kzu.
6.
\ izv Eu G B \ EuQx.
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
|iP AUS P
A) P
2.
B) AP
C) P D) ih
\ P Gx
A) |iP AUS P
B) P AUS P
C) \vUS P
D) P AUS P
59
3.
4.
5.
omP AUP Eu AP
A) SP AP
B) PUQ Psh AP
C) hUQ US AP
D) u Psh AP
o mh, } Pn k P
A) P
B) P \m
C) E A
D) A P
a] (~qUP)
A) 0.01..
6.
B) 0.02 ..
C) 0.001..
Tmk, S E AUS P
A) U mh
B) P\ \m
C) \
7.
D) 0.1 ..
D) P
Pn AP 5 {h ~qUPzvS AUPUTi P
A) \
B) mUh
C) P \m
D) E U mh
{ kV>_ sB:
8.
9.
P J T.
10. u A ~qUP x?
11. L P x?
12. hPU P x?
{ k_ sB:
z] - g
13. AUPP P ?
14. AP G G?
15. P G G?
16. P PP ?
17. U mh G G?
18. \ G G?
19. mUh x?
20. AP G G?
21. B A G G?
60
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
33. P h x .
34. E h x USP.
35. U mh h x USP.
36. , U mh kP mikP.
37. \ kzx uzu h x .
38. ]P h x .
39. i uPk, AP kP .
61
4. VlB_ V^
(ENGINEERING MATERIALS)
xD
mP Gx vh, v, { Ex. Cx h[P
{ u Pshx. En, Eh, Ch, , zx,
uzuh x G PP |US mP ukQx.
mP Gx CPuP Ax \PuP CUS.
CP mP Gx P, usp, Gsn, _[P ux
mP, uP, EP[P, , C BS. \P mP
Gx CP QhUPTi mP Cx EUPkuS.
ux ]umiU ] u mP Smh
uPUPP uUPkQx. ]umiU mP Gx mh, x,
xo PP, m, E Gsn, SUS , \, \,
vmP, PQu, Psni, , ]sm, GLS, C Pu
GLS u.
v u | h UP mi mh mP
umh, x J ] mP mk AvP
kQx.
cV^ (Metals)
EP[P xP ] sP x. Cx Cv
x UQ [S QUQx. EPzu J i Psh (Material)
G UP.
Cx A { (Room Temperature) vhx, Ahzv
Sux. AvP ES {U Pshx. \zu, zu Gv
PhzuUTix. Ev, Pizu Ehx. EP[P
} u Psh.
V[ c^e\A
| Ah UP | UPP kzx Azx
mP J Snzu, s UPx.
A ]
62
Azu Psni
G, P mP x
Sn[P, sP Au mh uxP
six A].
EP[P RUPsh UQ sP US:
1.
C sP (Physical Properties)
2.
v sP (Chemical Properties)
3.
Cv sP (Mechanical Properties)
4.
sP (Electrical Properties)
5.
sP (Thermal Properties)
C sP Gx Ahzv, ES{, SnP[P
uS. v sP Gx Az u,
BU], P u sP uS.
Properties)
Ehz u (Toughness)
2.
Piz u (Hardness)
3.
]u u (Brittleness)
4.
uPhP } u (Malleability)
5.
z u (Stiffness)
6.
PP } u (Ductility)
7.
} u (Elasticity)
63
>[\ (Hardness)
EP mP Gv mh Ax uUP ix.
CP Snh EPzv sS Pizu G .
sA >[\ (Stiffness)
} uP iu, EPzv Gvz u Ax
u[S u z u GQ. GLS, A BQ Csk
z u Psh. B, Azu h GLQ z
u, Ev AvP.
xP \ PP \ PPP
kzukQx.
D >[\ (Elasticity)
EPzv x \ \zvS, Ax sk uh
{ Ah. CuS } u GQ. C Czx kx
Ax { Ahu | UP iQx. EPzv A
iv. P A SP E EP AvP } u Ehx.
Cx _ uUP kQx.
64
cV^ (Metals)
EP[P Csk PP UPkQx.
1.
2.
Metals)
x kzuk ]
U A (Pig Iron)
2.
(Cast Iron)
3.
u (Wrought Iron)
4.
5.
EP P (Alloy Steel)
65
B[ (Pig Iron)
G P C GLS mP Cu U Ax u
zx GkUPkQx. C ux Fx Emk v S \x
Cu kQx. CP C ux v S
EUSu (Smelting) GQ.
hm, Uhm C uxUPS. C 55%
C Ex. U A uuS u UQ mP :
1.
C ux
2.
PP
3.
U (Flux)
kVD[ A^:
1.
Cx P Evx.
2.
EQ { Gv |Px uhx. G, u
izv \.
3.
P Su QhUPUTi EPS.
4.
5.
Cu Cv o \x Gx.
kVD[ k^:
1.
2.
3.
4.
5.
z (Steel)
y GLQ Cv P kzu ix.
H Ax P Su C\, \ Piz u
PsiUS. G, GLQ P \UPkQx. GLQ AvPm\P 6.67
\uQu P \UP. GLS Gx P A 2% E
CU SUS. C 2 \uQuzvS , P Px Cu Ax
CS.
GLQ, P [S UQP PukQx. H P
A u GLSP uUPkQx. Cu C
PP UP.
1.
P GLS
2.
P GLS
C\ AvPkzukQx.
2.
3.
PP } u SQx.
V[ z:
C P A 2% Cu Au GLS (Steel) GQ.
GLQ P A 0.1% u 1.7% kQx. P GLP
PPP UP.
1.
2.
3.
k z (Alloy Steels) :
P mk EP PP GLQ sP
{nUQx, G AUP C GLS { (American Iron & Steel
Institute)
\xx. u A EP PPa \u
2.
3.
k| z (Tools Steels)
mkP uUP ku Cu mk GLS G
AUPkQx. mk GLQ PP E. A AvP GLS
UQ JS.
]u
mk
BS.
u\P CP mk kzukQx.
P
Cv 18%
Metals)
>VtD (Copper)
Cu ] {zu zx EP[Px Cu GuP
kzv Pmh.
Cx m (Pyrites) G uxx
69
mh P _ u kQx. Cu EP PP zu
sPS.
VZBD (Lead)
Cx x AvPP k EP BS. P
xx.
Cu Gh AvP.
P (Galena) G uxx
k^CBD (Tin)
Cx U P uxx kQx. Cx _zu
EP BS.
Cu ES { 232 0 C BS.
xx, uPhP,
m>VD (Zinc)
xzu|P \m xzu|P Pm xzu|P uxUPS.
Czux i{P _zvP \x _zu xzu|P kQx.
Cx J EP BS. Cu ES{ 419 0C BS.
C GLQ Az uz ukUP EP a_UP
h xzu|P a_ P ]ux. Cu P][ (Galvanizing)
GQ.
zVtBD (Chromium)
Cx \ { Psh EP BS. Cu ES { 2930 0 BS.
Cx P GLQ \UP, \ kQx.
cV\_V> V^:
Vt (Ceramics)
\U G EPu S. Cx EhU Tix.
\zu Phzux. GkzxUPmhP, ]UP, \h, Psni
y, U] BU\k, xzu|P BUk, ]sm, Qm .
70
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
2.
3.
4.
BU] Gx
A) C s
B) s
C) s
D) v s
EP mP u izvS Eu s
A) s
B) s
C) C s
D) v s
CP EP s Psh _ uUP k
A) Ehzu
B) Pizu
C) zu
D) } u
B) P GLS
C) u
{ kV>_ sB:
5.
EP[P Csk PU T.
6.
Csk PPU T.
7.
GLQ C PP ?
8.
P GLQ PP CshU T.
9.
HSS
& Gu G?
10. \U G G?
{ k_ sB:
z] - g
es_ sB:
z] -
xD
G EP[P AuP ] ] Sn[P, sP
US. Cu | uUS H UP, EP[P Au
vh{ Smh { kzv, Ax
Skzv Au Snzv \ \US ""kzv
Sn \u'' (Heat Treatment) G.
C vh { E EP EPU PP,
{ `kkzv Au Smh Pzv Sa \u
, Au sP kzukQx.
GLS C[P kzx x Au E A u
Hk. H GLQ E P A zu k. ,
kzv Skzxu, Au A uP Hmk,
Au sP uP HkQ.
GLP kzxu Au ~s E A uP
HkQ. A, P A zx, zv A zx,
kzx P , Skzx u, BQ Au ~s E
A u EshQx.
k|mk>[ V^
EP[P EPU PP RUPsh |UP[PUPP
kzv Sn \kQx.
1.
2.
u Gv, A Gv Gv Sn[P
kzu.
3.
4.
EP[P PiUP.
5.
6.
J izu E A Hkzu
72
7.
E A E uP kUP
8.
Pu sP u \.
9.
Ehx E P
Pn[PUPP Sn \kQx.
EPzu kzv Smh { EPzv
E A h x[S.
z\VuD FD x^
EP EPU PP kzv Sn \
P :
1.
xUSu (Annealing)
4.
ukzxu (Tempering)
2.
|][ (Normalising)
5.
3.
Pikzxu (Hardening)
tmkVz>_ (Annealing)
AvP P Pu GLQ Au UQ { (Critical Temperature) &US
\ AvPP kzv, Au { Smh | zvx
S xP Sa \uS xUSu G.
xUSu RUPsh \ sk:
1.
2.
Au { Smh | UP sk.
3.
xP Skzu sk.
EP xUPkQx.
2.
o u AvPUPkQx.
3.
} u AvPUPkQx.
73
4.
E A kQx.
5.
xP A kQx.
6.
J izu E A kQx.
V\E (Normalising)
[, L[ EUPmh mP E
A P J[P u HmiUS. A E E
A J[PuP, Au xP A UP \ US
|][ G .
V\E Fk>[ VD
1.
xP A xUP , SUP.
2.
uP (Stress) kUP
3.
J izu E Hkzu
4.
Cv Snzu kzu
5.
mP AvPUP
|m>_ (Hardening)
EPU
PP
Piz
AvPUS
US
Pikzxu G .
Pikzxu \u |UP :
1.
2.
u Gvz v AvPUP
3.
>|m>_ (Tempering)
Pikzumh GLS EP Gv |[S u ux. E
A u AhvUS. Cu sk R UQ { (Lower
Critical Temperature)
ukzxu |UP:
1.
|[S u SUP
2.
PP S \u Hmh E A
3.
Piz u ]u SUP
4.
GLP EvUP
5.
A\Vz>o[ VD:
1.
2.
Ava] u[SuS H Em
3.
A Gv s kzu
4.
u[S v kzu
5.
A\VzD x^
1.
P][ (Carburising)
2.
\i[ (Cyaniding)
3.
|mi[ (Nitriding)
4.
5.
L h[ (Flame Hardening)
VAE (Carburising)
Su A P Pu GLQ P Aa
\zx Pikzx US P][ G .
C, P][ \ si J mi zx
Aua _ P][ P {kQx. P][ Px
UP, u xskP, Gz y BS. Cu P EmPu
F x E i m k A u _ 9 0 0 0C u 9 5 0 0C x P
75
`kkzv
Pikzuk. Cu
|zvS UPkQx.
P][ ,
1.
Ezv \
ix.
2.
| AvPP \S
(Packing, Unpaking, Heating and
Cooling).
3.
Pikzu
si
A, Gv Pmkkzu
Cx.
B (Cyaniding)
C Su P Psh
GLS Ax |kzu PPsh
GLQ P |m
Pxki
\kQx.
\i Sk \i
P m 9 0 0 0C { U S
kzv
\i[
si AUP 15
{h Pa \ sk. CuS \i[ G. C
0.125 .. BzvS PikzukQx.
[\^
1.
Cx \S
2.
P CUS.
3.
J ^ Pikzxu |h.
4.
AvP A } u QhUQx.
(Nitriding)
C P EUQ PikzxuS |m
kzukQx. |mi[ \ si P EUQ P
EmPu P zx A { sk. S, AUP
76
m |m P Qx. Cv E |m P
EUSh Px |mmhP , Au EUQ PikzxQx.
[\^
1.
AvP Piz u .
2.
u A Gvz v AvPUPkQx.
3.
vj SUPku iP Hkx C.
4.
[ VM (Induction Hardening)
[\^
1.
P \S.
2.
AvP A Sn \ Hx.
3.
Eu u Psh Hkzu.
4.
Em Pikzx \U Pmkkzu.
y\^
1.
EPn[P AvP.
2.
3.
\ AvP
eD VM (Flame Hardening)
C Pikzuh si J Aa] zv
mh Aua _a \x Au x BU&A]mi \u
a \zv kzukQx. vj SkzukQx.
C 3 u 6 .. A PikzukQx.
77
[\^
1.
Cx P G ]UP S.
2.
3.
P Cv P[P, C Pikzu.
\i Pu } P\
2.
Su }
3.
EU P\
4.
Gsn PP
5.
k|] z\VuD FD c^
1.
\ E
2.
G Fx E
3.
Gsn Fx E
4.
E } Fx E
Cu AkP zv A A
PmkkzukQx. E Em \zv mPUS H,
{ Smh |zvS Pmkmi zvx, u
Skzv Pikzu.
C PP CUP, Pzu Tmh, SUP
Pmkmka \u[P E. AvP A Pikzu si, Fx E
\[PP C u PikzukQx.
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
2.
3.
u Gvz v AvPUS
A) xUSu
B) Pikzxu
C) ukzxu
D) |][
UPiUS P J
A) ukzxu
B) xUSu
C) |mi[
D) PiUSu
P Sa\ kzuk J
A) \i[
B) ukzxu
C) \i Pu E }
D) Gsn
79
4.
u AkUSPU Psh Fx E
A) G Fx E
B) E} Fx E
C) \ E
D) Gsn Fx E
{ kV>_ sB:
5.
EP EPU PP kzv Sv
Gu ?
{ k_ sB:
z] - g
6.
kzv Sn \u G G?
7.
kzv Sn \ P ?
8.
xUSu G G?
9.
Fx E |S PP ?
10. P Sa\u G G?
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
80
6. &
(JIGS & FIXTURES)
xD
J
mP
AvP
Ezv
\x
C kzxx mP Ax zu, AU
(Jigs)
Cvo \x
o
izxUP, mk
|hzu,
\uzvS ""U'' G .
mk |hzu Cv GLS
E (Sleeve) zumiUS.
C oh
zu kv. U Gh
SP Cu Px
Gx. Cv[P \k
zx UP
PPP UP.
1.
m U
6.
2.
B[Q U
7.
3.
\ U
8.
[ U
4.
U U
9.
ChU][ U
5.
hmh U
10. U ][
e (Plate Jig)
hzv E omP xP hsix
m U kzukQx. u GsoUP xk E
81
S,
xk
E xk AQa \zv
\
Chzv
xP
xhiQx.
_ (Channel Jig)
Cx \ SUSmk
U Pshx. Cv o
zumk,
CUPP
iUPkQx. UQ zv
E E xk AS
\zumk, xhkQx.
g^ (Angle Jig)
Cx B[Q m CUS.
Cu
UQ J UP Cvzv zukQx. Cu
B[Q mi x J m zumk
CUS. Au mi oUS Hi
\ E zumiUS. xh si
Chzv o zu sk.
P T i
o xh Cu B[Q U kQx.
zv
xP
xh.
V (Box Jig)
Cx
mi
CUS.
o U UQ
uui zuhsk. S,
Au
EP
xk AQ \zv xh.
CP UQ o
Ch[P xh.
82
(Fixtures)
Cvo \x o xP Smh
Chzv CUQiUP k \uzvS ""LU\'' G .
LU\ Gx mk |hzux. mkz uhx. ,
V &U,
G T. J[P E mP, mP J
|zv izx \ LU\ kQx. UPnUP
mP APk Gx h xuP, xP
Cvo \.
k^ (Types of Fixtures)
Cv PP E.
Cv UQ PP mk R
PkUPmkx.
1.
uh Psh [ LU\
2.
[ LU\
3.
\ Psh [ LU\
4.
[ [ LU\
k >V V t_o
CP LU\ { uh V i A Pshx. |P
uh |P CUS. Cv E i omP P iUPa
\x Cv o \.
e[ t_o
83
CP
LU\
omP
uSv mh k. Cv |S V UQ E
i omP J |zv iUPkQx. Cv E CUQiUS
mh o P CUQiUPkQx. [
mkUP Cvzv \P zu \mi[ U G A
Ex. oh R |P mk B Pkzx, Azx
omP Cvo \.
& kV|
1.
o
iUP,
2.
3.
C U P P 1.
mk
o
iUS.
CUPP
mk
|hzu EuQx.
|hzux.
x k u , x _ s k u , 2.
[,
zu P
Aa
kzukQx.
P kzukQx.
Cu oh kUP. 3.
oh
kUPkQx.
[,
[,
\,
mk
iUPkQx.
4.
Au
o P 4.
kzu i.
Cu kzu.
5.
AUP oP Cu
5.
Gh S
Gh AvP
o uP xP sk.
2.
3.
4.
o zx P, US GkUS
P, mk P, US UQS u Ch,
u A, _ P, mk |hzx ,
mk \mi[ \ BQ uxP sk.
5.
u HhUP E uk P, ,
]P AP , Av A, u Ev, xP
P vmhmk \sk.
84
V^
1.
zx P[P
6. xk E
2.
Q[ P[P
7. Ezumk
3.
mk Pmi i \u[P
8. P
4.
AiP
9. Q
5.
U Lm
V^
1.
AiP
2.
\mi[ U
3.
T - m
4.
iU PP
& [\^
1.
2.
Ezv \ SQx.
3.
4.
5.
6.
7.
mP uUPmkmiS BS \ S
8.
9.
10.
\sD (Location)
U Ax LU\] \i zx iuP
AS UP\ G . UP\ \ Au
\kQ o xP CUS.
85
mP izu Gx P UQ JS. Gu
P Cu Ax u {x 6 u[P |P u
Pshx. G, CuS 6 A\ izu G . hzv
Pmi J }sh \Pzu J UQ iUSx Ezv R
P, UPx C P, J
iUPkQx. UQ UP o iUPkQx,
UP Cvo \kQx. G, o Gu
A\ P CUP iUPkQx. C Azx
P oUS Hx.
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
E i omP iUS U
A) U U
2.
B) m U
C) \ U
D) B[Q U
Ei omP iUS U\
A) uh Psh [ U\ B) [ U\
C) \ Psh [ U\ D) [ [ U\
{ kV>_ sB:
3.
xk E G P Gv Ex?
4.
o Ch[P xhk UQ G?
86
{ k_ sB:
5.
U G G?
6.
U\ G G?
7.
UP\ G G?
8.
U PP ?
9.
U\ PP ?
es_ sB:
z] - g
z] -
10. U, U\ kP mik.
11. m U h x USP.
12. \ U h x US.
13. [ U, U U h x USP.
skV sB:
z] - ~
14. U U\] |P .
15. U P[P .
16. U\ P[P .
17. 3:2:1 Ax B A\ i zu h x US.
87
7. V[ >D, e kB F>_
(LIMITS, FITS AND SURFACE QUALITY)
xD
C P Pmhzv x A
Ahvu, v Cv[P PskiUPmk u, Av
uUPk A P ~qUPP CUP sk Gu |
|UP. J ~qUP Gx Au uUS Cvzv E
P[P EPn[P G xP E Gu,
mk Pn G xP \n iUPmkx Gu
zux.
C mk Au uUS Cv o
C uxPx P P A].
2.
G,
A SQx.
3.
4.
ot \uD kB
(Shaft)
Aa_ Gx E i J mhzuU
SuS.
me (Hole)
zv xh J E mhzuU SuS.
zx oP Jh J x P BsP G,
sP G CUS. BsP Gx Aa\, sP Gx
x SUS.
zD e (Actual Size)
J Ezv \x izu S CUPUTi AS ""CUS
A'' (Actual Size) G .
\VV| (Deviation)
k (Deviation) Gx Bu AS, CUS AS E
zv\S.
SUPk
APh
(+)
AhUS
\zxU
u|D e (Tolerance)
Eum\ G, Sum\ G BQ Csk APUS E
zv\zvS ""HPk A'' G . HPk A mhU
Skv C PP E.
1.
JP k (Unilateral Tolerance)
2.
CP k (Bilateral Tolerance)
90
(Ax)
+0.00 G 40.00
&0.02 S G
39.98
A (Fits)
Csk P[P Jh J zxx Au Smh
ih Ax, ua]h Cnx vUP. Cu
Cn GQ. P[P G CnUPkQ Gu zx
Cn u kQx. Cv u {n Cn
PP zxx.
1.
2.
3.
CskUS E
Ch A zx u UPkQx. x Ah Aa]
A SP Cu x u[Suh Aa_ \. G, Aa_
{ _ sn CUS. [, \ [SP CP
CnUPmiUS.
m uD A (Interference Fits)
Aa\x, x Ah AvPP Cu CuS Aizx H
Cn G . [SP Cu uzv u CnUPkQ.
91
Cv u[P E.
1.
[U Lm (Shrink Fit)
2.
3.
Cv [ Lm Gx xh kzxx Ax
\ hQx. Av Aa] ~zx Eh Sa\u x _[Q
Aa\ CPizxUPQx. CP Cn [ Lm GQ.
m[ Lm Gx AvP \ Pkzx, x Aa\
CnUS U SUS.
m m[ Lm Gx Su \ Pkzx x Aa\
CnUS U SUS.
L Lm (Force Fit)
2.
hm Lm (Tight Fit)
3.
4.
Lm (Push Fit)
Aa] Aih A k.
2.
x Aih A k.
E[ e kV|
Aa] A SP wzxU Psk, Ax uUTi
xUS ui k Pkzx i \uS, Aa]
Aih A k G .
me e kV|
x A SP, wzxU Psk, Ax uUTi
Aa] A ui k Pkzx i \uS,
x Aih A k G .
92
2.
{ (Newall System)
3.
[_ V| g[ ED (ISO System)
Cu A ] P BS 4500 : 1969 - C mhx. Cv
27 P CnP, 18 u[P (Grades) h\, 0 u 3150
.. AP (Size) CUP G zxx.
WRk_ ED
CP mk (Bilateral Tolerance) , x A mk
{ ]h kQx. C AP AvPm\P 150
.. \kQx. xP A , B G C u[PP
UPmkx.
~qUPP
xP
25
PPP
Ax 50 H8/g7 G Sh.
93
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
B) J P k C) JUP xu
D) k
2.
3.
4.
x Ah Aa] A SP E Cn
A) Ch Cn
B) AvP Ch Cn
C) Aizu H Cn
D) m
Su \ ux x Aa\ CnUS Lm
A) m i[ Lm
B) i[ Lm
C) ][U Lm
D) hm Lm
B) k
C) Bu A
5.
ISI
D) x
Gx
A) HPk A
B) Cv u {n
C) { ]h
D) Cn
{ kV>_ sB:
6.
7.
Aa_ G G?
8.
HPk A PP ?
{ k_ sB:
9.
z] - g
JUP zxu G G?
10. m G G?
11. Lm G G?
12. Bu A G G?
13. A G G G?
94
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
95
8. wKD ]B m>_
(POWER TRANSMISSION)
xD
Cv[P C[SuS _ \Uv P CuuS. _
\Uvx mh mk, Cv[P CUQUPkQx.
_ \Uv, mh (Belt), n (Gear), \[Q (Chain) K Aa]ux
Aa]S PhzukQx. Ch AvP Aa_P CnUP
mh kQx. _ \UvU Phzxx, P UP (Slip) Hk.
\[Q _ \Uv Phzukx, P UP Hkv.
P UP C Phzuk _ \US, "{a\ P
Kmh' (Positive Drive) G . mh _ \UvU Phzxx
ua] PnP UP Hmk vmhmh Pzv _x. Au, {a\
P Kmh (Non Positive Drive) G T.
JD wKD ]B m>_
Aa_ Ax EPx mh (Belt) zv Gu Aa]x \Uv
kQu Au Aa]S C[S E (Driving Shaft) G, Auh
Cnu Aa]S CUPk E (Driven Shaft) G .
C, u, , \mk, P B
PUQP
m,
|m
mh
JD wKD ]B m>_
]xNIl
96
mhUS
EUS Ch izu \ S. C C EP
J v\ _. C[S E g_P _, Auh Cnu
CUPk E g_P _.
zz JD wKD ]B m>_
C C EP SUSmi CnUPmiUS.
C EUS mhUS Ch Hk iz u (Grip)
AvP.
C EP Gvv v\ _. C[S E g_P
_
CUPk
Chg_P
_.
mh
k^ (Types of Belts)
_ \UvU Phzu RUPsh P mhP kzukQx.
1.
2.
V-
i mh (V-Belt)
i mh SUS i ui 8 .. u 19 ..
ks>D
P Qu Gx C[S E, Smh |zv _ _P
GsoUPUS, CUPk E, Au |zv _ _P
GsoUPUS E QuzuU SUS.
97
D1, D2
G C EP mh[P G, N1, N2 G
A P G Psh
N2
______
P Qu,
N1
D1
_______
D2
G, PQu Gx mh uizx, P UP
zx k. A PnUQ GkzxUP sk. E
Ax Aa] Pzu J {hzv _ _P GsoUP zx
RPM (Revolution Per Minute)
Sh sk. mh CnUPmh C
Gx CUS E P
N2
Gx CUPk E P
D1
Gx CUS E mh
D2
Gx CUPk E mh = 50 \..
= 200 \..
N2
D1
200
N1
D2
50
D1 N1 = D2 N2
98
N2
= D1 N1
D2
= 600 X 400
200
= 1200 RPM
_ v\ g_S.
m G CnUPh
sk.
D1 = 100
D2 = ?
N1 = 1500 RPM
N2 = 750 RPM
D1 N1 = D2 N2
D2
= D1 N1
N2
= 100 X 1500
750
= 200 mm
k k_ (Belt Slip)
_ \Uv mh Phzxx CUPk E vmhmh
Pzv _, S Pzv _. mh i ua]
Hku CuS PnS. Cu PU SS P UP G.
mh P UP \uQu A TQ.
mh UP (%)
D1, D2
vmhmh P & Es P
= &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
vmhmh P
# 100
Gx C EP mh[P G, N1, N2 G
A P G, S Gx P UP \uQu G Psh,
N2
N1
D1
X
D2
(100-S)
100
99
=
=
=
200 RPM
60 Cm
?
D2
40 Cm
N2
D1
____
= ___
N1
D2
N1 X D1
N2 = ________
D2
200 X 60
= ________
40
= 300 RPM
N2 = 300 RPM
(N2 - 291)
= __________ X 100
300
mh UP
(300 - 291)
= __________ X 100
300
9
= __________ X 100 = 3%
300
= 3%
_o k^
nP PP E. A RUPsh nP
UQS.
1.
| n (Spur Gear)
2.
| n (Helical Gear)
3.
\ n (Bevel Gear)
4.
5.
n
(Worm & Worm Gear)
_o (Spur
Gear)
mh umk E i
Au _ Aa_US CnP P
mhmiUS, AuS | n G .
100
]xO
_o (Helical Gear)
mh umk E i
Au _ Aa_US CnP C _
izv, P |P mhmiUS,
AuS | n G . CnP
Cn Cnu C uskP
Cnzx _ \UvU Phzu kQx.
| n h | n
AvP \U Phzu i.
]}xO
_o (Bevel
\
Gear)
mhmiUS. Cx xP JUP
\[SzuP
Aa_P
Cnzx
\U Phzu kQx.
_.
umh
n |P, P
VNI~>xO
PS.
x. \UPzv _ Su
mhmk Av P mhmiUS.
Au Su zv ix AvP P S
\x \U Phzu six C\UP
kzukQx.
CP n JUP \[SzuP
(90 ) E C Aa_P Cnzx _ \UvU
0
PhzukQx.
_o >V
_ \Uv mh Phzxx EP mhzu
zx P G CUS G PnUQh. B, PnUQmhi
Es P CUPx. \ SP CUS. iz u Sx
mh UQU Pu CuS PnS. C PnUQk Pzv
k C E _ sk, \[Q \UP (Chain Wheel), \[Q
(Chain)
P Qu Gx CUS n P
24 = N2
36
450
N2 X 36
= 450 X 24
102
B _o >V
J Aa] J
n u CUSi
zx
uha]P
nP
CnUS
US
nz
(xOVI
CP E
nP P GsoUP zx P Qu CUS. u
n zumh Aa]S, Ph] n zumh
Aa]S Ch C Au zv \ nP zuk.
C P Quzu _ v\ mk . CnUS
n (Idle Gear) G .
G nz uh zu nP GsoUP
JhP C, u n, Ph] n J v\
_.
GkzxUPmk PnUS :
A, B, C, D
G nP G \UPzuh CnUP
G n Chg_P 320 _P _ A G n Gu
v\ Gzu _P _?
T1 = 80 P
T2 = 50 P
T3 = 60 P
T4 = 40 P
N4 = 320 _P
T1 = N4
T4
N1
N1 = N4 X T4
T1
= 320 X 40
80
= 160 RPM
_ v\ g_S.
103
| _o >V
J
Aa]
JUSmh
nP zumh nz
uhUS, Tmk nz uh
G
Cv,
CUPk
n Px Chmh
nP P GsoUP
zx k. _ v\x
nz
uh
zux.
SQ
A
Ch
AvP PQu u i.
GkzxUPmk PnUS:
Tmknz uh CUS Aa_ A 30 P Psh
n g_P 1200 _P _Qx. Azxh 90 P Psh
n B G Aa] CnUPkQx. B Aa] 40 P Psh
n CnUPmk, Anx CUPk Aa_ C 60
P Psh nUS _ \ Phzumh, CUPk
n P _ \ G?
TA
TB1
TB2
TC
NA
=
=
=
=
=
30 P
90 P
40 P
60 P
1200 RPM
NB1 = ?
NB2 = ?
NC = ?
NB1 =
=
=
Csk J Aa] Eu
NB1 =
NB1 =
NB2 =
NC =
=
=
TANA
TB1
30 x 1200
90
36000
90
400 RPM
NB2
400 RPM
TB2 X NB2
TC
40 x 400
60
16000
60
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
2.
B) n
C) \[Q
D) mh
3.
B) 25 \..
C) 40 \..
n P Pq k
A) N 1D 1=N2D2
B) N T - N A / N T X 100 C) T 1 / T 2 = N 2 / N 1
{ kV>_ sB:
4.
RPM
5.
mh PP ?
6.
n PP Csk T.
7.
n G?
8.
\ n G G?
G G?
{ k_ sB:
9.
D) 50 \..
z] - g
_ \UvU Phzx P ?
10. P UP G G?
11. nzuh PP ?
12. umh ] n G G?
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
17. | mh hzxh .
18. SUSmh hzxh .
105
D) RPM
9. ]ksB_
(HYDRAULICS)
xD
v[P Azu \zxu Au P AU SUP
ix. CP UQ SnzuUPsh v[P CUP Ax
PuS v (Hydralics) G .
CzuP v, | u\P, Av C[SQ Cv
\u[P AP u[Q \P |h x
EuQx.
] (Density)
J K AS UP { Ahzv Gk.
J vzvS Ahzv k.
{
Ahzv
= __________
>D (Pressure)
CUS \
______________
{P E vzv J Azux, B
Ahzv zuuS.
2.
V^ee (Volume)
v[P AhzxUP Chzv PA P Gk.
Cu AS 3 BS.
G .
BQ
_P
CUPkQ.
]k[ z^
1.
Ek u Pshx.
2.
Gv u Pshx.
3.
{ i Qhx.
4.
um {PUS H P vhP,
P .
5.
Gv wiUPu u Pshx.
6.
u Pshx.
7.
A Hkzuu u Pshx.
8.
Gv BU]Pn Ahx.
9.
kzxx z u Hk.
10.
uP Su QhUS.
T Sn[P Azx J GsnUS Cx Ax. G,
2.
3.
Azu J ^P CUS.
4.
v \u[P Ev.
5.
mi US \u Gx u.
6.
7.
8.
9.
10.
m, \, Qma. U, P, \u[P u.
11.
12.
x \hUTix. |Px.
13.
14.
Su Ch xx.
15.
16.
_ Ax |P v \u[P v\ Gv
i.
17.
_ Ax |P P vUSi, uUP
AzxUP.
18.
19.
v \u[P
GuUPmkx.
20.
21.
kzxu,
Cv
] ^
1.
2.
A_zu[P ix v SP k.
3.
4.
v Gsn P] PnP w zx Hh x.
108
VuB_ u[ ^
1.
P HP QhUQx.
2.
3.
P _ Gx. S.
] ^
1.
2.
Gv Cv P[P zu Hkzx.
RUPsh
SP
AvPP
kzukQ.
1.
GLS SP
2.
iU SP
3.
C SP
2.
3.
VmVA V>^
v _ Gsn Azu Gx J vP
Cv. AiUPi k. CP Azu mh C PP
UP.
1.
J ^P AvPzu Ax J ^P Szu.
2.
vj AvPzu Ax vj Szu.
109
2.
3.
uS (Accumulator)
4.
uk Gsn Smh AS \
v _ vSS. G, _ E
Gsn Smh AS \u, k
Pmkkzv, v _ xPUQx.
>VzV[ (Accumulator)
"[VL}{
Gsn
Azu
Cx xP \uP C mh,
110
uhx
Hmh
|h
v _ \Uv Cx uh |.
C v _ vj AvPS
Ax
Azuzu
Dk
Ava]
u[QP
kzukQ.
UP :
v mh CUPk v , Gsn
umix iPmi P Gsn AvP Azuzv \Qx.
\mh Gsn Azuzu Azuo PmkQx. v
_ Smh AS AvPP Azu Hh CUP k
zumkx.
\mh Ezu Gsn, v\ P G
E ~Qx. E g\ { Ex.
G, P G AB G Ph CnUPkv. E G Gsn
umiUS \ h CnUPmiUS. G, \mh
Gsn v Gsn umiUS \Qx.
Cx, E g\ Chx US u, P Gx
A
x, h UQz u.
h uskUP E
Gsn, B x h UQz u. UP E
Gsn, A ~x E P Gsn, umiUS \.
112
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
J K AS UP {
A) Azu
2.
C) Ahzv
D)
C) 3
D) Hx
Azuzv AS
A) 2
3.
B) P
B) {mh/ 2
B) v Eh uPk
C) uS
D) Ava] u[Q
{ kV>_ sB:
4.
5.
P _ AT J T.
6.
v _US kzuk SP JU T.
113
{ k_ sB:
z] - g
7.
v G G?
8.
v Eh uPk G G?
9.
Azu k G G?
es_ sB:
z] -
skV sB:
z] - ~
114
10. t[MB_
(ELECTRICAL)
xD
\zu vP, uzx[P, PP, Ezv \u
Au BS.
Cx CQ, Cv[P CUSx \ G
Ax PPx.
t[>D (Voltage)
i.]. \ ]mi |Pmi PhzvPUQh,
H.]. \ L {m PhzvPUQh E
zuzu h GQ. Cu AS ""m'' G, V G
Gzu ShkQx.
t[VD (Current)
J Phzv SUS mk Phx \ GUmP
CUP mh Gk. Cu AS ""B'' G, I G Gzu
ShkQx.
gDB (Ampere)
J Phzv SUS mk J T \ J |i
|zv \zumh, AUPhzv \ mh J
B BS. Cu A G Gzu ShkQx.
, 4
115
W$PSHUH
t[> (Resistance)
J mh \uS A u GvS
uh G .
Cu AS ""K'' G, R G Gzu
SkQ.
Phzv Czuh # }
uh = __________________________________________ (A)
SUS mk
O/
5
$
Cv,
l
Phzv Czuh
K & mh
Phzv }
mh
t[ ][
J |i |zv \mh U Sx v Gk.
v
= m # Psm.
Cu AS m (W) BS
= J Qm o
{D s] (Ohm Law)
J _ { CUSx Au
mhx, zuzvS | Quzv, uhUS Gv
Quzv CUS. Cx, ""K v'' Gk.
116
t[ u (Circuit)
_ Gx mhx \ x PhzvP
UP x \ uU SUS.
t[ u (Parallel Circuit)
Csk Ax AuS mh uhP hzv Pmi
G uhP B P JP, i P JP
CnUPmh _US UP _ Gk.
z
1.
117
5
,
2.
555
2KPV
95
$
5
3.
5
,
,
,
,
PkUPmh UP uh _ zu uh PsP.
5EHWZHHQ$%SDUDOOHO
5 55
5 RKP
5EHWZHHQ$&VHULHV
5 55
RKP
7RWDOFLUFXLWFXUUHQW
, 95 $
118
V s] (Kircoffs Law)
Q\L v kzv K v h ]UP _P
mh, zu BQP GuP PnUQh. C C
PPP UP.
1.
uv (A) Q\L mh v
2.
mh[P
Tku,
Au
mh[P TmkzuPUS \.
\vUS E
mhzv v BS. Cu mh v G T.
,,, ,,,
,,,,,,
VD s] () V t[> s] (KVL)
J _ E UP Hk zu
a]P TmkzuPx _ \zumh AzuzvS \.
Cu zu v G T.
119
99 ,5,5
99,5,5
V>sB_ (Magnetism)
DUS u Psh Pu Gk.
DUS \x
Cu AS Qm (Gilbert) G AP
ShkQx. Cu Pu CUS \ Pu \P Cu Cu
AS B _ (Ampere Turns) G Sk.
120
{a\ Pu EmS v
(Absolute Permiablitity)
2.
Cn Pu EmS v
(Relative Permiablitity)
121
Csh v :
J Phzv yshk CUS\ (mh) x, J
|i |zv Phzvx, Pu \UPkP mk A Ax J
|i PuPkP k Azx A.
Cv Phzv AB Ax P N _UP, hx Pu PkP 1 wb,
u x Pu PkP 2 wb, t- |iP Phu
N2 - N1
Pu ysh = ________________ wb/sec.
t
et k s]
-y<61W
122
et s]
hzv Pmi ChUP , BPmi BQ
JUP \[SzuP zxUPsk |k E[PUS \[SzuP
CUSi zxUPsh, BPmi Pu PkP v\,
|k mh v\P SuPU Psh, Pmh
Phzv |P v\U SUS.
-y<$I61W
t[VD
\ Csk Pk.
1.
2.
UQP, |v\ \, v
(Cycle)
J +Ve Sv, J -Ve Sv Psh AC \zv A A
Gk. Cv Au A, v\ Pnk.
kD (Frequency)
J |i Hk AP GsoUP A P
Gk. Cu AS \UQ /|i. Ax m (Hertz) HZ G Gzu
Shk. |x \ zu 50c/s G [PkQx.
124
J[ .E. t[VD
PP 120 0 Pn Ch Pu zv _a\
x QhUS \ L \ Gk. Cv Csk
Cn P E. A,
1.
2.
[ kV_ (V L )
Csk LS Ch E Azu BS.
V L = V RY = V YB = V RB
[ (I L)
J L mhS.
IL = IR = IY = IB
kV_ (V P)
J L i[Q E zu k BS.
(I P)
J L i[Q Hk mhS.
_V x (Delta System)
125
V x (Star System)
V \uD _V kV|
hmh
VL = VP
VP = VL /3
I P = IL / 3
IL = IP
t[ ][
H.]. L] v = V L I L Cos
] t[V][ ^:
1.
2.
zuzvx E zuP E.
3.
|i mh S.
4.
A\ P C
5.
_h Cnzu mk mh \hk.
6.
Cx J zu S.
7.
x A E.
126
\V] t[V][ ^:
1.
2.
RMS
v, \\ v zx Cu AvPm\ zu
A.
3.
v\ mh S.
4.
A P Esk.
5.
6.
][Q L , L E.
7.
Cv x A C.
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
mhzv AS
A) m
2.
B)
C) m
D) Qm
B) K
C) m o
D) T
C) m
D) K
C) T
D) mh
v AS
A) m
5.
D) K mh
uh AS
A) mh
4.
C) B
zuzv AS
A) \xmh
3.
B) m
B) B
H.]. A Pzv AS
A) 50 C/S
B) m
{ kV>_ sB:
6.
mh Gu _ \P CUS G T.
7.
zu Gu _ \P CUS G T.
8.
Q u v x?
9.
Q Csh v x?
10. J Sv v v x?
127
11. MMF - Gv G?
12. EMF - Gv G?
13. i.]. \zu AvPP Ezv \ \uzv G?
14. H.]. L Cn Csk P ?
15. h hh k x?
{ k_ sB:
z] - g
16. mh G G?
17. uh G G?
18. K vU T?
19. Pu PkP \ G G?
20. Pu EmSv G G?
21. h u vU T.
22. h Csh vU T.
es_ sB:
z] -
23. uh _, UP _ h x US.
24. Q vP h x US.
25. L[Q Csk vP h x US.
26. h hh Cn h x \mh Gx.
27. | v\ v\ \zvQh kP ?
128
u[P Gx BmP,
2.
3.
4.
{zv u, , A iP \v
HhuP CUP sk. zu, { Ava] v
Hhu ChP Czu sk.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
_ >VauV k\[ ^ :
1.
mP P SQx.
2.
3.
uP Phx SQx.
4.
{ nP uQx.
5.
EPn[P uk \x SQx.
6.
PsPoUS o GP, _P vh
AQx.
gF
(Work Study) :
x gF (Method Study) :
J i v \x, S Au B \x Au
J ]UP G \ EUS ~mzvS "" B'' (Method
Study)
G .
G .
130
cu] ][ (Productivity):
\UPmh uzvS, Au Qhzu Ezv AS
E Qu Ezv vS.
Ezvz v
Ezv A
__________________________
\UPmh u
10,000
= ____________ - X 100 = 200%
5,000
A | PP, ]u \zu \x Au
J HUP {zv . 6,000 \zx . 15,000 v [P Q
G
Ezvz v
15,000
____________
6,000
- X 100 = 250%
A J ]u kzv J |US 50
Au Cvzv,
Ezvz v
_______________
100
\ Chzv `{ kzu.
2.
o \ kzxu .
3.
4.
oP \ FUSzu .
5.
Cv[P \P u .
6.
7.
8.
oPUSa \ ] Au .
9.
u\ Ch (Plant Layout) xP BQ
kzxu .
G, Ezv
PPC- l[ xB ^
1.
2.
Ezv x P (Product) k
\ si oP \kzxx.
3.
BUS
|zu
132
4.
5.
Gu , Gu |zv, Gu
Cvzv, , G \ sk G SP u \x uu
PPC-x
UQ oPS.
E|iS.
C[Px.
Czx J u\
Pmku Gx G xPUS Cu J. Ax u
PmkuP Czu sk.
C uUP iu J.
C, Au u
\V\ (Management)
s Gx J P , A G T.
oPUSz uUP oP [Q |hzv, Pmkkzv {Pzv
SUP AhuS \P Szu ""s''
(Management)
BS.
F.W. F (F.W.Taylor)
F.W. h
A s uu G A
S , u
A s Gx,
1.
Tx Pzu (Observation)
2.
Azu (Measurement)
3.
4.
a\PUS w PsuS.
agement Principles)
mh.
A {Pzv |h G
\kP B PP zu.
134
AP,
1.
u ~qUP (Technical)
2.
{v (Financial)
3.
zuP (Commercial)
4.
xP (Security)
5.
PnUQh (Accounting)
6.
s (Management)
WkD (Organisation)
J u\ u Ah si G SUPP
{ uk BmP, mP, u[P, Cv[P BQ
G J [Q nz x P \US ""J [Pzu' '
(Organising)
G T
\ { (Line Organisation)
2.
3.
4.
5.
\S { (Executive Organisation)
\[ kD (Organisation Chart)
{zv P Pmh J hzv
US UPhS.
~
~x
~x
~x
xPN1
xPN1
xPN1
135
*HQHUDO0DQDJHU
:RUNV0DQDJHU
136
6XSHULQWHQGHQW
2IILFH
6XSHULQWHQGHQW
6KRS)ORRU
:RUN0HQ
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
2.
3.
o B Gx
A) u\ Ch
B) Ezv USx
C) B
D) o Azu
Ezv vmhh Gx
A) o Ezv v
B) {zv Ezv v
C) mPUPsk Ezv \u
D) uUPmkk
s uu G AUPmh
A) L
B)
C) F.W. h
D) | z
{ kV>_ sB:
4.
B G G?
5.
Ezv v AvPUS P J T.
6.
{[P PP J T.
7.
G ?
{ k_ sB:
8.
9.
10.
11.
12.
u\ G G?
u Ch G G?
o B .
s G G?
{ G G?
es_ sB:
13.
14.
15.
16.
17.
z] -
skV sB:
18.
19.
20.
21.
z] - g
z] - ~
u\ Ahzu G uuk Gu .
Ezv AvPUS P .
J G A hzu P.
J \ {zv hzu P.
137
12. \]|
(COST ESTIMATION)
xD
\ vk Gx J a \x iUP HhUTi
\[P, Tmi vk \ US \ vk G
.
\ vk \uS RUPsh SP Pzv Psk
vk \ sk. A,
1.
Pa\ , o A, CuS [S G, \u
BQ PnUQ Pu sk.
2.
3.
mP Fv
4.
U LU\UP \
5.
{P \[P
6.
VV[ s
Pa\ mP Gx u EPzv ,
, HuP \, CUSuP \, PskuP
\ C Azx Ah[S.
Cuh ]a \[P \, Gsn, , uPk, P
xoP, Q, \U \zxUPu sk. Cu
] \[P Gx P EPzv S.
Pa\ xP C PP BS.
1.
Ezv \x [Sx
2.
\x
B][
J Ezv \ x Ax Cv[P
\x Ph] P Qx. A J
Cvzv G | \Q Gu PnUQmk oUS
C uP G vk \u sk. _P xk
138
J o | \u
= . 100.00
= . 150.00
= . 200.00
[ Cvzv J o |zvS
= . 250.00
A Cvzv J o |zvS
= . 300.00
kBV[ ]BD
mP Fv Gx Cvzv oP u Au
\x iUP u, ] PUP Fv BS.
Aux, mku, Sk \u, uzu zx
P \u.
\uD V
mP U LU\ iUPzu G, Au
EUSuS Ax, [SuS BPUTi zu \[P.
WkV ^
{Pa \ Gx RUPsh uP Ah[S.
1.
Cv PP u
2.
Cv[P UP BS \
3.
G \ \
4.
Pmhhzv hP a \
5.
AP oP, Fv APzvS u
vkP Cu \[P
6.
u\ PsPo, shPU P, P P
Fv.
7.
zvP \, USzx \ u \
8.
oP |UP ] \ Cu \[P
{Pa \ J u\US k.
VD \uD k
C Gx Psh Azx \[P zu Tku 10
\uQu P {n \k. , , USzx
\ Hv, CUSv \P BQ \zxUP
sk.
139
|
40 .. mh E, \ 60 P, 3 .. l Psh
30 .. AP |\UP, 100 GsoUP ukQx. \UP
\mk P mhk. 1 Q.Q. . 35 G,
zu \ vmh Pski. , J \UPzv G
Gu PsP. J \UPzv Ghx 1 Q.Q. BS.
V V[ s
\UP \ siu S Bh \ sk.
J \UPzv Gh
1 Q.Q.
100 \UPzv Gh
100 Q.Q.
J Q.Q.
. 35
100 Q.Q.
100 # 35 = . 3500
H T
. 25
USzx
. 50
CUS T
. 25
zu Pa\ =
3500+25+50+25 = . 3600
VV
Cvzv
Ph\
zu |
J o
uP
(100 \UPzvS) |zvS
{h
o
C Phx
\ mh \ J
\UPzvS 24 {h[P
u
2400
40
150
6000
]mi[
J \UP ]mi[
\ 24 {h[P G
2400
40
200
8000
J \UP [
\ 48 {h[P G,
4800
80
250
20,000
zu CvoUP \
160
zu o |mP
=
o T J |US . 200 u
140
160
8
20 |mP
34,000
= 20 X 200 = . 4000
{P \
= . 500
= ( +CvoUP \+o T+
{P \) X 10%
= (3600+34,000+4000+500) X 10%
L 100 \UPzv
L J \UPzv
42100 X 10%
=
=
=
=
. 4210
42100 + 4210
. 46310
46310
100
. 463.10
. 463/&
=
=
= 42100 X
10 J
100
sV^:
z] -
BV sB >>|m m.
1.
Cv[P UP BS \
A) {P \
B) mP Fv
C) Pa\mP \
D) a\
{ kV>_ sB:
2.
o iUP \hk \ G?
{ k_ sB:
z] - g
3.
\ vk G G?
4.
Fv Gx x?
es_ sB:
z] -
5.
6.
{P \P & USP.
7.
Pa\ P Gu USP
skV sB:
8.
z] - ~
141
\V] sV>V^
Vm B]sB_ >V^ - 2
\VlB_
VD : 3 \
\] : 200
-----------------------------------------------------------------------------z] -
BV sB >>|m m.
1.
2.
30 x 1 = 30
u\ mP Ezv \
A)
B) Cvo
C) u
D)
u Eu Gx
A) u\ Ezv \
B) o xP
C) u\ zx Hkx PkUPk Ehi ]Qa\
D) Cv[P v
3.
4.
5.
6.
V- i
uh Psh i
A) U
B) sm
C)
D)
B)
C) B \
D) ga
E i o zuU Pn k P
A) AP
B) P
C) m
D) Szx P
|iP AUS P
A) P
7.
8.
B) AP
C) P
D) ih
omP AUP Eu AP
A) SP AP
B) PUQPsh AP
C) hUQ US AP
D) u Psh AP
EP mP u izvS Eu s
A) s
B) s
C) v s
D) C s
142
9.
u Gv v AvPUS
A) xUSu
B) Pikzxu
C) ukzxu
D) |][
10. P S \kzuk J
A) \i[
B) ukzxu
C) \i Pu E }
D) Gsn
B) J P k
C) JUP xu
D) k
12. x Ah Aa] A SP E Cn
A) Ch Cn
B) AvP Ch E Cn
C) Aizx H Cn
D) m
13. ISI Gx
A) HPk A
B) Cv u {n
C) { ]h
D) Cn
B) n
C) \[Q
D) mh
15. Azuzv AS
A) mh 2
B) {mh/mh 2
C) mh
D) Hx
{ kV>_ sB:
16. mh i Azv TP.
17. Amh TP.
18. T] TP.
19. P J T.
20. L P J T.
21. HSS Gv G?
22. xk E G P U] Ax U\?
23. RPM G G?
24. \n x?
143
25. P _ AT J T.
26. Q u v x?
27. vzv Azu AvPUSx v _ xPUS \u x?
28. mhzv AS x?
29. uh AS x?
30. s uu G AUPmh ?
{ k_ sB:
z] - g
10 x 4 = 40
31. u Eu G G?
32. Azv PP |S TP.
33. Szx P G G?
34. P G G?
35. AP G G?
36. xUSu G G?
37. Pizu G G?
38. U G G?
39. Bu A G G?
40. _ \Uv _ P ?
41. Azu k G G?
42. mh G G?
43. uh G G?
44. s G G?
45. \ vk G G?
es_ sB:
z] -
5 x 10 = 50
skV sB:
z] - ~
4 x 20 = 80
53. [ P \uzu h x .
(Ax)
P h x .
54. i uPk AP kP .
(Ax)
\ E h x .
55. 3 : 2 : 1 Ax B A\ i zu h x USP.
(Ax)
JUP zxu PP .
56. v _ G h x .
(Ax)
u\ Ahzu G uuk Gu .
145
sV \A - k
UP JxURk
.
Gs.
Sv & A
Sv&B
J
vs
|S
vs
Sv&C
Sv&D
zx
Cx
vs vs
146
1.
xP S
2.
PUPP
3.
AUPP
4.
EP[P oP
&
&
5.
kzv Sn \u
1 B
6.
U U\
1 B
7.
mP u, Cn
&
8.
_ \UvU Phzxu
1 O
&
9.
1 A
10.
1 A
&
11.
u\ s
&
12.
\ vk
&
&
&
30
15
10
zu UP
&
Vm B]sB_
Fx
>Vau_s
\_W - x>VD g|
u|k A_
C\ h [S
vmhzvR hmhx.
(US A)
wsh J a\
wsh J [S
wsh uz u \
u|mk
h PP
u|k A_
u v & 2010
Sz u
. g. Vz\V,
xz u (Cv)
AMK hUU P,
\UP,
\&602 103.
]P
E. sk\[,
uP B],
A_ BsP { ,
|mh & 635 852,
mh.
V. V[,
. kV>D,
uP B],
A_ BsP { ,
u] & 604 408,
vsn mh.
uP B],
A_ { ,
| & 631 051,
mh.
g. gxD,
uP B],
uzv Py PU Psn \mi
Cx { ,
v & 602 001.
uP B],
A_ BsP { ,
Jsiy,
P & 641 016.
ii
Vm B]sB_ Fx
VeD
.
Gs.
\ ]
1.
uzu, Sku
ku
2.
U\ Pmi[ \u
3.
L -
i \u
4.
V -
i \u
5.
T -
i \u
6.
Z -
i \u
7.
"' & i \u
8.
iUPmk i \u
9.
UPn i \u
10.
J UP \u
iii
UP
B]
P
iv
VD
uPmi Pkzx AS uzu, Sku
M.S.
ku.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
\si
Fx - 1
ezl|>_ \uD A^l|>_
Fm x V^
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
11.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
12.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i uzu, Sku ku \x iUP sk.
Fx - 2
ezl|>_
Fm x V^
2. VV F>_
(HACKSAW CUTTING)
VD
M.S.
\u.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
\si
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o \ Ch G }
U\ Pmi[ \sk A }zvS Pik P
Pmi x P sk.
11.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
12.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
13.
14.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i U\ Pmi[ \x iUP sk.
Fx - 3
ezl|>_
Fm x V^
3. L kkD F>_
(L CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
7.
\si
10
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o L i Pik P
Pmi xP sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
L izv
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i L i \x iUP sk.
11
Fx - 4
ezl|>_
Fm x V^
4. V kkD F>_
(V CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) mUh
16) Po
17) P\ \m
18) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
13
\si
14
5.
6.
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o V i mUh,
Po, Pik P, P\ \mi E mUh m
BQ Pmi xP sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i V i \x iUP sk.
15
Fx - 5
ezl|>_
Fm x V^
5. T kkD F>_
(T CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
7.
\si
18
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o T i Pik P
Pmi xP sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
T izv
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i T i \x iUP sk.
19
Fx - 6
ezl|>_
Fm x V^
6. Z kkD F>_
(Z CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) mUh
16) Po
17) P\ \m
18) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
21
\si
22
5.
6.
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o Z i mUh,
Po, Pik P, P\ \mi E mUh m
BQ Pmi xP sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i Z i \x iUP sk.
23
Fx - 7
ezl|>_
Fm x V^
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
25
\si
26
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
11.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
12.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
21.
22.
23.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i "' i \x iUP sk.
27
Fx - 8
ezl|>_
Fm x V^
8. | kkD F>_
(STEP CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
6.
7.
\si
30
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i iUPmk i \x iUP sk.
31
Fx - 9
ezl|>_
Fm x V^
9. xV kkD F>_
(TRIANGULAR CUTTING)
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) mUh
16) Po
17) P\ \m
18) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
33
\si
34
5.
6.
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o UPn i
mUh, Po, Pik P, P\ \mi E
mUh m BQ Pmi xP
sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i UPn i \x iUP sk.
35
Fx - 10
ezl|>_
Fm x V^
VD
M.S.
>kBV s^
1)
ga (Bench Vice)
2)
mh (Trisquare)
3)
U\ (Hacksaw)
4)
Pik P (Scriber)
5)
AP (Steel Rule)
6)
Szx P
7)
Pi umh A
8)
|kzu umh A
9)
x umh A
10) UPn i A
11) _zv
12) [Qk P
13) _snUPmi
14) P
15) mUh
16) Po
17) P\ \m
18) \L m
Fx
1.
2.
PkUPmh o |USzu A Eu G
\zxUP sk.
3.
\ si \US u PUPP
AUPPz uukUP sk.
4.
5.
\si
38
6.
7.
8.
o ]x | E UP sk.
9.
10.
Pkzx AS o J UP i
mUh, Po, Pik P, P\ \mi E
mUh m BQ Pmi xP
sk.
11.
12.
mh Pmi Szx P Eu Ah
P Ch sk.
13.
U S z x x A U P 6 0 0U S \ z x z x , u z x
UTi AS uP h sk.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
x
PkUPmh MS uPmi hzv E AP, Psh
\i J UP i \x iUP sk.
39
Vm>_ xD:
Csk Ax AuSmh mP Jh J Cnu
zxu GQ. zx P Guu mP
G zxu Gx Ax A]. EP, , iU,
EPU SP, iU SP CnUP P
kzu.
Cv uPP Cn {u Cn G C PP
UP. Csk mP m |m kzv Cnx,
mP [P mi Au Jh J zxx, zv
mP Jh J Cnx |Pi \x uPP CnS.
Csk Ax AuSmh mP xmk Azx
m \zv Cnzu Ax Csk mP JP zx
zu (Welding) \x {u CnS. uPP {u Cn
G \x, Gu \x Gu \ ] UP.
CnUPh si Csk mP Jh J Cnx
{P CUP sk? Ax |P sk? Ax _ sk?
Gu zx, CnUP si Chzu zx Cn
i[P k.
Cvzv P[P Jh J CnUP UPnUP
i[P CnUP.
\Vk[ E>z
mP Ax CnvUS P USx,
Av T - i, , L - i, UPn i G
i[P Cnzvu UQ. Cu i[P Guu Cv
P[P Ex G zu | \ CP CnP
xP.
EunP, ] Cv[P B. Ph\ Cvzv P
x Ah[Q \i, SUS |P, Psm m, Psm ]k
CP Gu P CnUPmkx? Au i G?
EUS Cvzv
mhmkx? H? GuS?
oh
Gu
40
1.
Smh
Guu
P
zukQx?
6. m k \ \ P u G u u P
zumkx Gu BP.
7. m, ma mh, \ , i Ah
kzx mP G zumkx?
8. usp SP vx k PP BP.
9. S y \ usp S CnP BP.
10. |S \UP PP m h zx P BP.
C | Ah mP Cnzx,
zv kzxQ. C mP kzxx,
Av L i, T i, BQ UQzx |US .
C mP Jh J zxx, | ]uz ysi,
u ~m A UP CP zx \P kQx.
Vm>_ Fk>uV xB c^
eV_
o mhzu B \, Cu x
o i zx AP SUP kQx.
41
kz E
o x AP SUP, u izvS Ai
PkP S F] kQx.
A^zmD D
S F] mh PkP x h CUP
AUPkP x h Szx P kQx. | PhP C
J US, Akzu US E Ch 6 .. CUS,
PhP C 3 .. Ch CUS Szu sk.
J\D
o E UP[P
JUP 90 0 CUSi PkP , \x
iUPmh omP \[Szx P[P 90 0
Eu G \vUP mh kQx.
VV
EPomP AuS U\ kQx. U\
k L BQ Csh \zx U\ G TQ.
42
k
omP CUQ iUP k UQ \uS. Cv
PP E. zxu oUS a , sm , ,
, , U , \ , lUP ,
_ UP kzukQx.
Fx luEz >kBV s^
1.
i (Vice)
10. B[Q m
2.
11. \ m
3.
U\
12. Q
4.
mh
13. C - & Q
5.
S F]
14. a
6.
USzx P
15. [ L
7.
_zv
16. E k P
8.
\ m
17. k P
9.
V-&
18. Q
E i mP, TU PP, u mP
|hu zu Thx.
2.
x A a\ Pmh \v E Chzv
Cv[P Azu sk.
3.
4.
5.
6.
E xPh uu mi Gx u {
zvUP sk.
43
2.
3.
4.
o uu BhP AoUThx.
5.
Aa \, zu BQ \Pa \ x, xP
PsniP Ao sk.
6.
7.
u PoP mk Ao sk.
8.
9.
10.
44