GUILLELMI ABBATIS SANCTI THEODERICI

TRACTATUS DE NATURA ET DIGNITATE AMORIS

CAPUT PRIMUM. Amorem homini naturaliter inditum, carnis vitio corruptum degenerasse. 1. Ars est artium ars amoris, cujus ma isterium i!sa si"i reti#uit #atura, et Deus auctor #aturae. I!se e#im amor a Creatore i#$itus, #isi #atura%is ejus i# e#uitas a$u%teri#is a%i&ui"us a''ecti"us !rae!e$ita 'uerit( i!se, i#&uam, se $ocet, se$ $oci"i%es sui, $oci"i%es Dei )*oa#. +I, ,-.. Est &ui!!e amor /is a#imae #atura%i &uo$am !o#$ere 'ere#s eam i# %ocum /e% 'i#em suum. Om#is e#im creatura si/e s!iritua%is, si/e cor!orea, et certum 0a"et %ocum &uo #atura%iter 'ertur, et #atura%e &uo$$am !o#$us &uo 'ertur. 1o#$us e#im, ut ait &ui$am /ere !0i%oso!0us, #o# sem!er 'ert a$ ima2 i #em sursum, a&uam $eorsum, sic et $e caeteris. Nam et 0omi#em a it !o#$us suum, #atura%iter s!iritum 'ere#s sursum, cor!us $eorsum, u#um&uo$&ue i# %ocum /e% 'i#em suum. 3uis e#im cor!oris %ocus4 Terra, i#&uit, es, in terram ibis )Ge#. III, 15.. De s!iritu /ero i# %i"ro Sa!ie#tiae2 Et revertetur, i#&uit, spiritus ad eum qui creavit eum )Ecc%e. 6II, 7.. +i$e 0omi#em $isso%utum, &uomo$o totus !o#$ere suo 'ertur i# %ocum suum2 cum res "e#e et or$i#e suo !roce$it, s!iritus re$it a$ Deum, &ui crea/it eum( cor!us a$ terram, #ec i# terram so%um, se$ i# e%eme#ta, e8 &ui"us com!actum et 'ormatum erat. Cum e#im &ui$$am i# eo terra, &ui$$am a&ua, et &ui$$am aer si"i /i#$icet( cum #atura%is com!actio#is #atura%is sit $isso%utio, !o#$ere suo u#um&uo$&ue recurrit a$ suum e%eme#tum2 et tu#c !%e#a 'acta est $isso%utio, cum 0orum om#ium i# %ocum suum 'acta 'uerit restitutio. 3uae utrum corru!tio, /e% !utre$o, et #o# !otius, ut $ictum est, reso%utio me%ius /oca#$a sit, ju$icet &ui /u%t. Et cum 0orum #i0i% a #aturae suae tramite a"erret( so%a misera a#ima et $e e#er s!iritus, cum !er se #atura%iter eo te#$at, !eccati /itio corru!ta #escit, /e% $i''ici%e $iscit a$ suum re$ire !ri#ci!ium. Natura%i &ui$em !o#$ere suo sem!er eo im!e%%itur2 cum "eatitu$i#em $esi$erat, "eatitu$i#em som#iat, #o##isi "eatus esse &uaerit. Beatus autem i%%e, et #o# a%ius, cujus est Domi#us Deus ejus )1sa%, C6LIII, 1-.. Se$ "eatitu$i#em &uaere#s #o# i# re io#e sua, #ec i# /ia sua, %o# e a"errat a #atura%i i#te#tio#e sua. I$eo&ue amissa $octri#a sua #atura%i, o!us jam 0a"et $octore 0omi#e, &ui $e "eatitu$i#e, &uae #atura%iter &uaeritur ama#$o, $oceat( a$mo#e#$o u"i, et &uo, i# &ua re io#e, &ua /ia &uaeratur. 9. Amor er o, ut $ictum est, a" auctore #aturae #atura%iter est a#imae 0uma#ae i#$itus2 se$ !ost&uam %e em Dei amisit, a" 0omi#e est $oce#$us. No# est autem $oce#$us, ut sit ta#&uam &ui #o# sit( se$ ut !ur etur, et &uomo$o !ur etur( et ut !ro'iciat, et &uomo$o !ro'iciat( ut so%i$etur, et &uomo$o so%i$etur, $oce#$us est. Nam et 'oe$us amor car#a%is 'oe$itatis suae o%im 0a"uit ma istros, i# eo &uo corru!ti era#t et corrum!e"a#t tam !ers!icaces, tam e''icaces, ut a" i!sius 'oe$itatis amatori"us et sociis, $octor artis amatoriae reca#tare co eretur, &uo$ i#tem!era#tius ca#ta/erat( et $e amoris scri"ere reme$io, &ui $e amoris car#a%is scri!serat i#ce#$io2 &ui i# amoris i#ce#ti/a /e% /etera &uasi !er &uem$am !ruritum e8secra#$a, /e% i# #o/a i#/e#ie#$a toto se e''u$erat i# e#io. No# uti&ue amoris car#a%is 'er/orem /i$e"atur i%%e $ocere, &ui tam i# $oce#$is, &uam i# eo &ui $oce"at, si#e &uo/is ratio#is tem!erame#to #atura%i &uo$am i #e aestua"at2 se$ #atura%em ejus /im i#$isci!%i#atis &ui"us$am $isci!%i#is i# &uam$am eru$ie"at %asci/iam, et su!er/acuis &ui"us$am 'ome#tis %u8uriae i# &uam$am !erur e"at i#sa#iam. I# i%%is e#im !ra/is et #e&uam 0omi#i"us e8 su!er'%ue#ti car#a%is co#cu!isce#tiae /itio, totus $e!erierat or$o #aturae. 3ui!!e cum $e"ito #aturae or$i#e, s!iritus eorum #atura%i !o#$ere suo, amore suo sursum 'erri $e"eret a$ Deum &ui crea/it eum( car#is 0umi%iatus i%%ece"ris, #o# i#te%%e8it, et com!aratus jume#tis i#si!ie#ti"us simi%is 'actus est i%%is )1sa%. 6L+III, 1:, 91., 'acti&ue su#t $e &ui"us $iceretur, Non permanebit spiritus meus in hominibus istis, quia caro sunt )Ge#. +I, :.2 i# &uorum !erso#a, Factum est, i#&uit, cor meum tanquam cera liquescens in medio ventris mei )1sa%. 66I, 1-.. I# a# usta &ui!!e cor!oris !arte cor %ocatum )u"i &uasi me$ium, su!eriorum se#suum arcem, et cor!oris i#'erioris, sicut !o!u%i 0umi%ioris &uasi &uam$am re eret et $is!e#saret rem!u"%icam, totam&ue circum&ua&ue

co itatuum et actio#um re io#em. a$ co#cu!isce#tiae car#a%is i #em $e e#ere &ua$am mo%%itie %i&uesce#s, totum $e'%u8it i# /e#trem, et i# me$ium /e#tris( /i$e%icet #o# sa!ie#s #isi ea &uae /e#tris su#t, et $e /e#tre i# /e#tris i#'eriora, om#ia co#'u#$e#s, om#ia $e e#era#s, om#ia a$u%tera#s, amoris #atura%em a''ectum !er/erte#s i# "rutum &uem$am car#is a!!etitum2 #o# so%um &uae #o# %icet a!!ete#tem cum co#tume%iis cor!oris i# !assio#i"us i #omi#iae, se$ a$eo o"%itum suae a#ti&uae e#erositatis, ut, &ui creatus erat Deo so%i, a corru!tis et corru!tori"us suis aestimetur esse !otius %u8uriae #atura%e $omici%ium et /itiorum om#ium !rosti"u%um. I#'e%ices, &ui i# ta#tum #atura rec%ama#te si"i /i%ueru#t, ut a#imae suae %ocum, &ui !ro!rius Dei creatoris erat, et #u%%i creaturae commu#ica"i%is, se$em sata#ae, se$em s!urcitiarum, et om#is immu#$itiae co#stitueri#t. CAPUT II. De ortu et progressu amoris. :. Acturi i itur $e amore, !rout $e$erit i!se cujus amori o!eris i!sius su$at i#te#tio, !rimum &uasi a !rimor$iis i!sius #arratio#is seriem i#c0oa#tes, &uasi !er succe$e#tes si"i aetates !ro'ectuum ejus !rocessum or$iamur, us&ue a$ se#ectam u"erem, &uae #o# est !%e#a se#i%is $o%oris, se$ !%e#a misericor$iae u"eris. Sicut e#im secu#$um aetatum i#creme#tum /e% $ecreme#tum !uer mutatur i# ju/e#em, ju/e#is i# /irum, /ir i# se#em( secu#$um &ua%itatum mutatio#es, etiam aetatum #omi#a muta#tes2 sic secu#$um /irtutum !ro'ectum /o%u#tas crescit i# amorem, amor i# c0aritatem, c0aritas i# sa!ie#tiam. Nec $e"et %atere $e amore, $e &uo a imus, &ui"us ortus sit #ata%i"us, &ua #o"i%itatis %i#ea i#si #is 0a"eatur( /e% &uo oriu#$us %oco. 1rimum i itur ejus #ati/itatis %ocus Deus est. I"i #atus, i"i a%itus, i"i !ro/ectus( i"i ci/is est, #o# a$/e#a, se$ i#$i e#a. A Deo e#im so%o amor $atur, et i# i!so !erma#et, &uia #u%%i #isi i!si et !ro!ter i!sum $e"etur. 1orro si $e #ata%i"us ejus a itur( cum Tri#itas Deus 0omi#em crearet a$ ima i#em suam, &uam$am i# eo 'orma/it Tri#itatis simi%itu$i#em, i# &ua et ima o Tri#itatis creatricis re%uceret( et !er &uam #o/us i%%e mu#$i i#co%a, simi%i #atura%iter a$ simi%e recurre#te, !ri#ci!io suo, creatori suo i#$isso%u"i%iter i#0aereret, si /e%%et( #e mu%ti!%ici creaturarum /arietate i%%ecta, a"stracta, $istracta, creata i%%a tri#itas i#'erior a summa et creatricis Tri#itatis u#itate rece$eret. Ete#im cum i# 'aciem #o/i 0omi#is s!iracu%um /itae, s!iritua%em /im, i$ est i#te%%ectua%em, &uo$ so#at s!iratio et s!iracu%um( et /ita%em, i$ est a#ima%em &uo$ so#at #ome# /itae, i#'u$it, et i#'u#$e#$o crea/it( i# ejus &uasi &ua$am arce /im memoria%em co%%oca/it, ut Creatoris sem!er !ote#tiam et "o#itatem memoraret2 statim&ue et si#e a%i&uo morae i#terstitio, memoria $e se e#uit ratio#em2 et memoria et ratio $e se !rotu%eru#t /o%u#tatem. Memoria &ui!!e 0a"et et co#ti#et &uo te#$e#$um sit( ratio, &uo$ te#$e#$um sit2 /o%u#tas te#$it2 et 0aec tria u#um &ui$$am su#t, se$ tres e''icaciae( sicut i# i%%a summa Tri#itate u#a est su"sta#tia, tres !erso#ae2 i# &ua Tri#itate sicut 1ater est e#itor, ;i%ius e#itus, et a" utro&ue S!iritus sa#ctus( sic e8 memoria ratio i #itur, e8 memoria et ratio#e /o%u#tas !roce$it. Ut er o Deo i#0aereret creata i# 0omi#e ratio#a%is a#ima, memoriam si"i /i#$icat 1ater( ratio#em ;i%ius( /o%u#tatem a" utra&ue !roce$e#tem a" utro&ue !roce$e#s S!iritus sa#ctus. ,. Ecce &ui"us orta #ata%i"us /o%u#tas, cujus #ati/itatis, cujus a$o!tio#is, cujus $i #itatis, cujus #o"i%itatis. 3uae cum, !rae/e#ie#te et coo!era#te ratia, S!iritui i!si sa#cto, &ui 1atris et ;i%ii amor est et /o%u#tas, "o#o sui asse#su i#ci!it i#0aerere( et /e0eme#ter i#ci!it /e%%e &uo$ Deus /u%t, et &uo$ /o%e#$um memoria su erit et ratio2 et /e0eme#ter /o%e#$o amor e''icitur. Ni0i% e#im a%iu$ est amor &uam /e0eme#s i# "o#o /o%u#tas. 1er se e#im /o%u#tas sim!%e8 est a''ectus, sic a#imae ratio#a%i i#$itus, ut sit ca!a8 tam "o#i &uam ma%i2 "o#o re!%e#$us, cum a$ju/atur a ratia( ma%o, cum si"i $imissus $e'icit i# semeti!so. Ne e#im a Creatore a%i&ui$ a#imae $eessset 0uma#ae, %i"era i# utram/is !artem $ata est ei /o%u#tas2 &uae, cum a$ju/a#ti co#cor$at ratiae, /irtutis acci!it !ro'ectum et #ome#, et amor e''icitur2 cum si"i $imissa se i!sa secu#$um se i!sam 'rui /u%t, sui i# se i!sa !atitur $e'ectum( et &uot 0a"et /itia, tot /itiorum sortitur #omi#a, cu!i$itatis, a/aritiae, %u8uriae et a%ia 0ujusmo$i. -. 1rimo ita&ue !ro'ectu suo /o%u#tas, &uasi i# 1<t0a oricae %itterae "i/io, %i"era co#stituta, si secu#$um $i #itatem #atura%ium suorum eri itur i# amorem, secu#$um #atura%em /irtutum suarum or$i#em $e amore, ut $ictum est, i# c0aritatem, $e c0aritate !ro'icit i# sa!ie#tiam. Si# autem, #u%%o or$i#e sui, justa tame# or$i#atio#e Dei, !raeci!iti acta rui#a, te#e"ris co#'usio#is o"ruta se!e%itur i# i#'er#o /itiorum, #isi a ratia citius ei 'uerit su"/e#tum. Si /ero /ia i#'er#i re%icta, sursum coe!erit ressum atto%%ere, et ratiam se&ue#s $e$uce#tem et e#utrie#tem, a$u%ta 'uerit i# amorem( jam i# ju/e#tutis co#stituta 'ortitu$i#e, a s!iritu timoris, &uo 0acte#us ut !uer time"at !oe#am, i# s!iritum !ietatis i#ci!it !ro'icere, i# eum a &uo i#ci!it jam #o/am ustare ratiam, !ie jam i#ci!ie#s amare Deum et co%ere, $e &uo scri!tum est2 Pietas est cultus ejus )*o". 66+III, 9=, ju8ta L66.. Hic er o iu/e#is #o# aetatis, se$ /irtutis #atura%em

'ortitu$i#em e8serat et /irtutem( #ec ju/e#tutis )%icet a ratio#e ea /etetur corrum!ere. #atura%ia !er$at i#ce#ti/a. 3ui"us si i#sa#iu#t &ui corrum!u#t, &ui i# ima i#e !ertra#seu#t, &uorum s!iritus ut s!iritus "estiarum /e% !ecorum, quorum carnes, ju8ta !ro!0etam, ut carnes sunt asinorum )E>ec0. 66III, 9?.2 mu%to ma is eos &ui i# /eritate su#t amoris, et s!iritua%i"us ejus a u#tur i#ce#ti/is, i# s!iritua%is ju/e#tutis 'er/ore suo %icet mo$o i#sa#ire. Gra/is e#im o!!ro"rii res est i# #aturam, si !%us i# $eterius !ro'icere !ossu#t ejus corru!tores, &uam i# "o#um /eri amatores. CAPUT III. De sancta quadam amoris insania, in homine vere religioso requisita. @. Au$i sa#ctam i#sa#iam2 Sive mente, i#&uit A!osto%us, e cedimus, Deo! sive sobrii sumus, vobis )II Cor. +, 1:.. +is a$0uc au$ire i#sa#iam4 Si dimittis, i#&uit, eis peccatum, dimitte" sin autem, dele me de libro quem scripsisti )E8o$. 666II, :1, :9.. +is a%iam4 I!sum au$i A!osto%um2 #ptabam, i#&uit, anathema esse a $hristo pro %ratribus meis )Rom. I6, :.. No##e &uae$am me#tis "e#e a''ectae sa#a &uae$am /i$etur i#sa#ia, &uo$ im!ossi"i%e sit e''ectu, 0a"ere 'i8um i# a''ectu( !ro C0risto a#at0ema /e%%e esse a C0risto4 Haec a$ sa#cti S!iritus a$/e#tum a!osto%orum 'uit e"rietas2 0aec 1au%i i#sa#ia, cum $iceret a$ eum ;estus, &nsanis, Paule )Act. 66+I, 9,.. Mirum#e erat si i#sa#ire !ro#u#tia"atur, &ui i# i!so mortis !ericu%o i!sos ju$ices suos, a &ui"us !ro C0risto ju$ica"atur, a$ C0ristum co#/ertere #ite"atur4 No# 0a#c i#sa#iam mu%tae %itterae i# eo 'acie"a#t, sicut $ice"at re8 /eritatem i#te%%i e#s se$ $issimu%a#s, se$, ut $ictum est, sa#cti S!iritus e"rietas, i# &ua et i# !ar/o et i# ma #o simi%es eos si"i 'acere estie"at &ui eum ju$ica"a#t. Et ut caetera omittam, &uae major, &uae ma is i#o!i#ata i#sa#ia, &uam 0omi#em re%icto saecu%o $esi$era#tem et ar$e#tem i#0aerere C0risto, !ro C0risto rursum #ecessitate o"e$ie#tiae et c0aritatis 'rater#ae i#0aerere saecu%o( te#$e#tem i# coe%um semeti!sum mer ere i# coe#um4 Hic est Be#jami# a$o%esce#tu%us, &ui i# me#tis suae e8cessu )1sa%. L6+II, 9=. #ec se, #ec suum a%i&ui$ se#tit, se$ eum so%um i# &uem totus e8cessit. Hac i#sa#ia i#sa#i era#t mart<res i#ter torme#ta ri$e#tes. Cur 0ic #o# $icam &uo$ i# 'er/ore %asci/iae suae %asci/us !oeta $ice"at, AI#sa#ire %i"et4B 7. Hic er o %icet emi#eat 'er/or ju/e#i%is, et 'er/e#s re%i io#is cursus( &ui &uam/is a$0uc i# 0oc statu #ec 0a"eat #ec 0a"ere $e"eat, 're#um tame# !atitur ratio#is. ;er/orem e#im #o/itiorum #o# $oce#t i%%ae misericor$es i# se i!sum $iscretio#es, et $iscretio#um $is!e#satio#es, 'aci%es&ue i#$u% e#tiae suo ju$icio2 #o# tame# recusa#$ae su#t a%ie#o. A se i!so i# se i!sum ri i$a $e"et esse ce#sura, et $istricta se/eritas2 a$ re e#tem autem /e% co#su%e#tem !ater#am /e% 'rater#am c0aritatem et !ietatem, %e#is et o"e$ie#s i# om#i"us 0umi%itas. Si a%terum $esit2 /e% i# $esi$e et te!i$o #o# s!ero cursus !erse/era#tiam, /e% i# !raeci!iti timeo rui#am. 1ro!ter &uo$ tota $e"et esse $iscretio #o/itii, stu%tum se i# om#i"us !ro C0risto 'acere, et e8 a%ie#o !e#$ere ar"itrio( ma8ime si se#iorem ta%em 0a"et $e &uo certum est &uo$ a Deo $iscit &uo$ 0omi#em $oceat. U"i tame# !ro'icie#ti et o"e$ie#ti #o# 'aci%e !raesume#$a est ju$ica#$i %ice#tia, &ua#$iu ma#i'este #i% co#tra Deum !raeci!itur, $o#ec %o# a et !atie#s e8!erie#tia i#te%%ectum su!er 0is $a"it au$itui. A$ eam /ero ma8ime se sem!er o"e$ie#tiam stu$eat e8ercere, $e &ua scri!tum est, $asti%icantes corda vestra in obedientia charitatis )I 1etr. I, 99.2 0aec est e#im Dei /o%u#tas et "e#e!%ace#s, et !er'ecta. =. A$ 0aec autem o"ti#e#$a et co#ser/a#$a, co#ti#ua a!!ete#$a su#t !raesi$ia se$u%ae et %o# a#imis oratio#is2 i# &ua ta#ta sit 'i$es, ut s!eret om#ia( ta#ta $e/otio, ut Deum /i$eatur co ere( ta#tus amor, ut om#ia &uae !etit, i# i!sa oratio#e se se#tiat o"ti#ere( tam "e#i #a 0umi%itas, ut i# om#i"us #o# suam, se$ Dei /o%u#tatem i# se 'ieri !raeo!tet. Stu$eat etiam 0a"ere 0ic ta%is et am!%ectatur cor$is !uritatem, cor!oris mu#$itiam, si%e#tium, /e% /er"um or$i#atum( ocu%os sta"i%es, et #o# su"%imes( aures #o# !rurie#tes( /ictum et som#um so"rium, et &ui 'aciat, #o# im!e$iat "o#i o!eris $iaetam( ma#us co#ti#e#tes, ressum mitem2 #o# ri$e#$o cor$is !ro$ere %asci/iam( se$ %e#iter su"ri$e#$o, ratiam2 me$itatio#es s!iritua%es et assi$uas, o!!ortu#as %ectio#es, et #o# curiosas2 a$ majores su"jectio#em, a$ se#iores re/ere#tiam, a$ ju#iores $i%ectio#em2 #o# $esi$erare !raeesse, amare su"esse, om#i"us cum &ui"us est, /e%%e !ro$esse2 #o# se/eritate o"rui, #o# %e#itate e8i#a#iri2 i# /u%tu sere#itatem, i# cor$e a$ om#es 0a"ere $u%ce$i#em, i# o!ere ratiam. Hic etiam %ocus et tem!us est /o%u!tates am!uta#$i, /itia om#ia e8stir!a#$i, /o%u#tates 'ra# e#$i( ut caeteris #o# /o%u#tati"us, se$ /o%u#tatum simu%acris !raecisis et am!utatis, sicut a$u%teri#is &ui"us$am et s!o#te #asce#ti"us ramuscu%is, s!es !ro'icie#$i au eatur #atura%i et /erae /o%u#tati. I%%ae e#im #o# tam su#t /o%u#tates, &uam a!!etitus a#imae2 co#cu!isce#tia sci%icet car#a%is, co#cu!isce#tia ocu%orum, et am"itio saecu%i )I *oa#. II, 1@.. CAPUT IV. De studio et conatu ad pro%ectum seu per%ectionem amoris.

5. Hic &ui !%us amat, !%us currat2 0ic %a"or, 0ic o!us est( %a"or mu%torum su$orum, o!us mu%torum %a"orum2 ma8ime cum caecus a$0uc amor &uo$ 'acit 'aciat, se$ #esciat a$0uc u#$e /e#iat, aut &uo /a$at2 et sic 0ujusmo$i o!eretur a''ecti"us, sicut caecus ma#i"us, &ui ma#i"us &ui$em o!eratur, se$ #ec ma#us /i$et &ui"us o!eratur, #ec o!us &uo$ o!eratur. Sicut e#im si /i$e#s &uis i# a%i&uo$ o!us eru$iat #o# /i$e#tem, tra0it $oce#$um, cur/at, eri it et $is!o#it, i# usum &uem$am !otius &uam i# artem eum a e#s susce!ti o!eris2 sic !er om#ia &uae su!ra $icta su#t, caecus amor e8tri#secus i# &uam$am /itae et morum 'ormatur 0o#estatem. Cum /ero i#terioris 0omi#is su"sta#tia %o# o $isci!%i#ae usu emo%%ita !%e#e !oterit im!rimi et i#'ormari i# eorum 'ormam, tu#c 'ructum !acatissimum o!era"itur sa%utis( tu#c i# re, #o# s!ecie 0orum om#ium et simi%ium !erci!iet uti%itatem. 3uaecum&ue e#im o"ser/a#$a te8uimus, #o#$um su#t i# a''ectu, se$ i# $esi$erio et ratio#is ma isterio2 et $e 0is om#i"us 0umi%iter a$0uc ca#tat a$ Deum, $oncupivi desiderare justi%icationes tuas )1sa%. C6+III, 9?.. Sicut tame# $i8i $e caeco, &uam/is a$0uc #o# /i$eat ocu%us, #o# cesset o!erari ma#us2 ut &ui !ro'icere /u%t i# ma #o, 'i$e%is sit i# mi#imo( et i# eo i# &uo e8 co#$itoris %ar itate jam !raero atum 0a"et jus !otestatis, o''icium e80i"eat "o#ae /o%u#tatis, i# cor!ore sci%icet !ro!rio( 'aciat&ue &uo$ $icit A!osto%us2 'umanum dico propter in%irmitatem carnis vestrae. Sicut enim e hibuistis membra vestra servire immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc e hibete membra vestra servire justitiae in sancti%icationem )Rom. +I, 15.2 ac si $icat, Cum amor i# c0aritatem tra#sierit, cum a#ima !er'ectam suam a$e!ta 'uerit !uritatem( tu#c /o"is $icam /e% i#$icam %o# e a%iu$ &ui$ et $i/i#um Nu#c i#terim acci!ite istu$ 0uma#um2 ut, sicut i# tem!ore /eteris #e %i e#tiae et !eccati, %i"eri 'uistis justitiae( justitiae i# #u%%o, i# om#i"us autem !eccato e80i"e#tes mem"rorum o''icium, et 0oc a$ i#i&uitatem2 sic amo$o e80i"eatis mem"ra /estra ser/ire justitiae i# sa#cti'icatio#em. I# &uo si 'i$e%is, ut $ictum est, a!!aruerit, i#ci!iet i# se i!so e8!eriri &uo$ Da/i$ $i8it2 &n nomine tuo levabo manus meas. Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea )1sa%. L6II, -, @.. Si e#im s!iritu 'acta car#is morti'ica/erit )Rom. +III, 1:., si Deum i# o!ere suo %ori'ica/erit( e8 0oc a#ima a$i!e ratiae et !i# ue$i#e sa#cti S!iritus re!%eta, re#o/ari i#ci!it s!iritu me#tis suae, et i#$uere #o/um 0omi#em, &ui secu#$um Deum creatus est i# justitia et sa#ctitate /eritatis )E!0es. I+, 9:, 9,.. 1?. E8 0oc e#im jam rerum 'acies #o/a ei i#ci!it a!!arere( c0arismata me%iora, i# &uorum aemu%atio#e 0acte#us %a"ora/erat, 'ami%iarius se ei a!erire( cor!us sa#ctis 0umi%iatum $isci!%i#is, e8 co#suetu$i#e jam "o#a i# s!o#ta#eum s!iritus ser/itium tra#sire( #o/i 0omi#is i#terior 'acies $e $ie i# $iem re#o/ari, et us&ue a$ s!ecu%a#$a Dei "o#a re/e%ari2 jam 're&ue#tes et im!ro/isae t0eo!0a#iae, et sa#ctorum s!%e#$ores a#imam co#ti#uo %a"ora#tem $esi$erio i#ci!iu#t re'oci%%are et i%%ustrare( &uia sa!ie#tia occurre#s i# /iis 0i%ariter, sicut $icit *o", Abscondit lumen in manibus, et praecipit ei ut rursus adveniat, et annuntiat de ea amico suo, quod possessio ejus sit, et ad eam possit ascendere )*o". 666+I, :9, ::.. E8 &uo jam $iu %a"ora#s a#ima, i#so%itas &uas$am et $u%ces a''ectiu#cu%as i#ci!it co%%i ere, i# &ui"us te#ere re&uiescit cum a$su#t( cruciatur, cum au'eru#tur, et #o# re$eu#t a$ /otum. Sicut e#im ruri e#utrita et rura%i"us assueta ci"ariis, cum a''ectio#es 0as, &uas $i8imus, &uasi i# !rimo i# ressu au%ae re iae coe!erit $e ustare, #o##u#&uam i #omi#iose $e!u%sa, /io%e#ter e8!u%sa, i# $omum !au!ertatis suae, /i8 u%tra CAl. iterum u%tro, mendoseD re$ire ac&uiescet2 et 're&ue#ter a$ ja#uam recurre#s, im!ortu#a, im!ro"a, et a#8ia, sicut i#o!s, sicut me#$ica, s!era#s, sus!ira#s i#s!icit, sus!icit si &ui$ si"i !orri atur, si &ua#$o a!eriatur2 et a%i&ua#$o im!ro"itate et im!ortu#itate sua sic e/i#cit om#ia o"stacu%a et tra#s re$itur, ut us&ue a$ i#teriorem sa!ie#tiae me#sam !raeci!iti tra#si%ie#s $esi$erio, im!u$e#s, et i%%ico ree8!e%%e#$a assi$eat co#/i/a, et au$iat, $omedite, amici! et inebriamini, charissimi )Ca#tic. +, 1.. E8 0oc jam i##ascitur sa#ctae !au!ertatis amor, %ate#$i stu$ium, o$ium saecu%arium $istractio#um, oratio#is usus, !sa%mo$ia 're&ue#s. CAPUT V. De periculis et damnis neglectae gratiae, et laudibus verae charitatis. 11. Se$ ra/e, #isi im!e$iatur, occurrit te#tatio#is im!e$ime#tum, &uo$ mu%torum cursum us&ue 0uc !ros!erum et 'e%icissimum /e% ra/iter retar$et, /e% retro #o##u#&uam i# &uam$am te!oris i #a/iam re'%ectat. 3uo$ e#im a 1atre !io i# /ia acci!it #e $e'iciat, sic i#ci!it 0a"ere &uasi su''iciat2 et 0ic !ro'icie#$i metam co#stitue#s, u"i $esi#it !ro'icere, i"i i#ci!it $e'icere. 3ui# etiam co#cu%ca#s ratiam Dei, et /a#am $e i!sa co#tra i!sam si"i 'a"rica#s 'i$uciam, /e% i# ore, /e% i# cor$e jactat se #o# us&ue&ua&ue a Deo $ere%ictum, toties si"i ju$icium ma#$uca#s et "i"e#s, &uoties /isitatio#is et co#so%atio#is a Deo acci!it ratiam, et i#$e #o# i# Domi#i, se$ i# /o%u#tatum suarum e8secutio#em !raesumit 'i$uciam. &nimici Domini, ait 1sa%mista, mentiti sunt ei, et erit tempus eorum in saecula. Et cibavit illos e adipe %rumenti, et de petra, melle saturavit eos )1sa%. L666, 1@, 17.. Au$i ci"atos, et au$i

i#imicos2 au$i saturatos, et au$i me#titos2 au$i #o# so%um 'rume#tum, se$ a$i!em 'rume#ti2 #o# !etram, se$ me% $e !etra, occu%tam sci%icet et $i/i#am sacrame#torum ratiam, $e &ua saturati !er0i"e#tur &ui i#imici co#/i#cu#tur( &uo$ si #o# 'uisse#t i#imici #o# tam cito !otuisse#t saturari. 3ui e#im saturatus est, #o# !%us !etit &uam acci!it, &uia !%e#us est2 et &uo$ 0a"et, ei satis est. Hoc est, post primam illuminationem, ut ait A!osto%us, post gustum doni coelestis, post participationem Spiritus sancti, post gustum nihilominus boni verbi Dei, virtutumque %uturi saeculi, /o%u#tarie !ecca#$o !ost acce!tam #otitiam /eritatis, rursum si"imeti!sis ;i%ium Dei cruci'i ere et co#cu%care, et sa# ui#em testame#ti !o%%utum $ucere, i# &uo sa#cti'icati su#t, et s!iritui ratiae co#tume%iam 'acere. 3ui$ e#im a%iu$ est ;i%ium Dei si"i cruci'i ere, &uam 'acere ma%a, ut /e#ia#t "o#a, co#'i$e#ter !eccare, et cruci C0risti &ui$&ui$ !ecca#t im!o#ere4 O si au$ia#t &uo$ se&uitur2 Terra saepe supervenientem imbrem bibens! et generans herbam opportunam his a quibus colitur, accipit benedictionem a domino" pro%erens autem spinas et tribulos, reproba est, et maledictioni pro ima! cujus %inis est in combustionem. Se$ re$eamus a$ meliora, ut ait i!se A!osto%us, et viciniora saluti )He"r., +I, ,E5 et 6, 9@, 95.. 19. *am er o "o#ae s!ei ju/e#is, cujus Deus ju/e#tutem i#ci!it %aeti'icare, crescere i#ci!it i# /irum !er'ectum, i# me#suram aetatis !%e#itu$i#is C0risti )E!0es. I+, 1:.. *am e#im amor i#ci!it co#'ortari et i%%umi#ari, et tra#sire i# a''ectum et #ome# majoris /irtutis, et am!%ioris $i #itatis. Amor &ui!!e i%%umi#atus c0aritas est( amor a Deo, i# Deo, a$ Deum c0aritas est. C0aritas autem Deus est2 Deus, i#&uit, charitas )I *oa#. I+, 1@.. Bre/is est %aus, se$ co#c%u$e#s om#ia. 3ui$&ui$ $e Deo !otest $ici, !otest $ici et $e c0aritate( sic tame# ut, co#si$erata secu#$um #aturas $o#i et $a#tis, i# $a#te #ome# sit su"sta#tiae, i# $ato &ua%itatis( se$ !er em!0asim $o#um etiam c0aritatis Deus $icatur, i# eo &uo$ su!er om#es /irtutes /irtus c0aritatis Deo co0aereat et assimi%etur. De c0aritate &ui$ $icemus4 au$i/imus 'amam ejus, #o# #o/imus eam, #o# /i$imus eam. A!osto%us eam #o/it, &ui, e8ce%%e#tiorem /iam eam a!!e%%a#s, i# %au$em ejus totum se e''u$it, $ice#s2 Et adhuc e cellentiorem viam vobis demonstro. Si linguis hominum loquar et angelorum, charitatem autem non habeam, %actus sum velut aes sonans, aut c(mbalum tinniens. Et si habuero prophetiam, et noverim m(steria omnia et omnem scientiam, et si habuero omnem %idem, ita ut montes trans%eram, charitatem autem non habeam, nihil sum. Et si distribuero in cibos pauperum omnes %acultates meas, et tradidero corpus meum ita ut ardeam, charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest. $haritas patiens est, benigna est" charitas non aemulatur, non agit perperam, non est ambitiosa, non quaerit quae sua sunt, non in%latur, non irritatur, non cogitat malum, non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati! omnia su%%ert, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. $haritas nunquam e cidit, sive prophetiae evacuabuntur, sive linguae cessabunt, sive scientia destruetur. Nunc autem manent %ides, spes, charitas, tria haec" major autem his est charitas )I Cor. 6II, :1( 6III.. Hoc est ju um Domi#i sua/e, et o#us %e/e2 o#us &uo$ !orta#tem !ortat, et %e/i at( o#us %e/e E/a# e%ii, sua/e eis, &ui"us $icit i!se Domi#us, )am non dicam vos servos, sed amicos meos )*oa#. 6+, 1-.. 3ui e#im !rius !ortare #o# !oterat !raece!ta Le is, !ostea i%%i %e/ia su#t !raece!ta E/a# e%ii !er coo!era#tem ratiam. 3ui !rimum #o# !oterat im!%ere, Non occides )I *oa#. III, 1@., !ostea %e/e 0a"et pro %ratribus animam ponere! et sic $e re%i&uis2 sicut cum jume#to im!o#itur o#us ra/e, et re'u it &uasi im!orta"i%e, a$$ucitur &ua$ri a /o%u"i%is, i$ est E/a# e%ium, $iscurre#s !er totum mu#$um, et o#us &uo$ &uasi ra/e re'u ie"at !rimum, !ostea si#e %a"ore tra0it $u!%icatum. Sic a/icu%a &uae im!%umis est et si#e a%is, se i!sam #o# !otest !ortare( !o#$ere !%umarum et a%arum a$$ito, a$/o%at si#e %a"ore2 sic et !a#is $urus &ui !er se tra#sire #o# !otest, a$jectio#e %actis /e% a%terius %i&uoris co%a"i%is 'it i# utture. 1:. Amor er o !rius 0a"uit co#atum, et a%i&uem a''ectum( c0aritas e''ectum. *am e#im ta#to %e/ius o!eratur c0aritatis ma#us, &ua#to eam a$ju/at i%%umi#atus ocu%us. 1rimum &ui$em o!eramur !er ma#um, $ei#$e ma#u ter imus ocu%um2 u#$e $icit, A mandatis tuis intelle i )1sa%. C6+III, 1?,.. *am e#im i#ci!it o!era sua i#te%%i ere, et a''ectio#es $iscer#ere2 jam sic a''icitur /irtuti"us, ut, sicut Deo 0oc est esse &uo$ "o#um esse, sic jam justae et sa#ctae a#imae #o# a%iter sit esse &uam sa#ctae, et juste, et !ie esse2 sa#cte i# semeti!sa, juste a$ om#es, !ie a$ Deum. E8 au me#to e#im ratiae Dei sic a''icit justam a#imam justus a''ectus, ut jam i# #u%%a sui !arte, /e% co itatuum /e% a''ectuum, /e% actuum sciat /e% !ossit esse #isi justa, i# toto suo, i# om#i eo &uo$ est justitiae, !%e#e et i#$isso%u"i%iter a''ecta. U#$e $icit A!osto%us2 $haritas nunquam e cidit. A%i&ua#$o &ui$em titu"at, /e% $e/iat a''ectio#is /e% o!eris e''ectus, &uam$iu i# 0ac /ita #o# !otest /i$ere c0aritas #isi e8 !arte et !er s!ecu%um i# ae#i mate2 se$ i#te er tame# sem!er et so%i$us i# sua /irtute suus !erma#et a''ectus. CAPUT VI. Amorem conservari, etiam dum homo, quasi invitus, legi carnis et peccati servit.

1,. A%iu$ &ui!!e est a''ectus, a%iu$ a''ectio. A''ectus est &ui e#era%i &ua$am !ote#tia et !er!etua &ua$am /irtute 'irma et sta"i%i me#tem !ossi$et, &uam !er ratiam o"ti#uit. A''ectio#es /ero su#t &uas /arias /arius rerum et tem!orum a''ert e/e#tus. I#'irmitas e#im car#is e8 /itio !rimae ori i#is sae!e o''e#$it, sae!e ca$it, sae!e %ae$it ra/iter, et %ae$itur me#te i#terius $o%e#te, et !atie#te !otius &uam a e#te &uo$ !er!eram 'oris eritur( #ec tame# c0aritatem !er$e#te, se$ e8 c0aritate eme#te et c%ama#te a$ Deum2 &n%eli ego homo! quis me liberabit de corpore mortis hujus* U#$e $icit A!osto%us2 Ego, i#&uit, mente servio legi Dei, carne autem legi peccati" Et rursum2 Non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum )Rom. +II, 9,, 9-, 17.. Ita&ue &uis&uis i%%e est, sicut $icit "eatus *oa##es, secu#$um 0oc &uo$ #atus est e8 Deo, i$ est secu#$um i#terioris 0omi#is ratio#em, i# ta#tum #o# !eccat, i# &ua#tum !eccatum &uo$ cor!us mortis 'oris o!eratur, o$it !otius &uam a!!ro"at, semi#e s!iritua%is #ati/itatis, &uo e8 Deo #atus est, eum i#terius co#ser/a#te. 3uo$ etsi i#terim a%i&ua#$o i#cursu !eccati %ae$itur et atteritur, ra$ice tame# c0aritatis i# a%tum $e'i8a #o# !erit2 imo statim 'ecu#$ius et /i/acius co#/a%escit i# s!em "o#i 'ructus, et sur it. Sic e#im $icit "eatus *oa##es2 #mnis enim qui natus est e Deo, peccatum non %acit! quoniam semen ipsius in eo manet" et non potest peccare, quia e Deo natus est )I *oa#. III, 5.. Nota#$a /is /er"orum. Non, i#&uit, peccatum %acit, &uo$ !atitur !otius &uam 'acit &ui #atus est e8 Deo2 et non potest peccare, !erse/era#$o sci%icet i# !eccato, $um %e i Dei, cui me#te ser/it, etiam car#em 'esti#at su"i ere, &uae te#tatio#e et !eccato i#curre#te, %e i !eccati /i$e"atur ser/ire. 1etrus cum !ecca/it, c0aritatem #o# amisit2 &uia !ecca/it !otius i# /eritatem, &uam i# c0aritatem, cum ejus se #o# esse me#titus est i# ore, cujus totus erat i# cor$e. I$eo&ue #e atio#em 'a%sitatis co#ti#uo %acr<mis %a/it /eritas c0aritatis )Matt0. 66+I, @5E7-.. Sic et Da/i$ cum !ecca/it )II Re . 6I., c0aritatem #o# !er$i$it, se$ o"stu!uit &uo$ammo$o i# eo c0aritas a$ /e0eme#tem te#tatio#is ictum2 et c0aritatis i# eo #e&ua&uam 'acta est a"o%itio, se$ &uasi &uae$am so!oratio( &uae mo8 ut a$ /ocem ar ue#tis !ro!0etae e/i i%a/it, co#ti#uo i# i%%am ar$e#tissimae c0aritatis co#'essio#em eru!it, Peccavi Domino" et co#ti#uo au$ire meruit, Dominus transtulit a te peccatum tuum! non morieris )I$. 6II, 1:.. 1-. A$0uc i# %au$e c0aritatis, amor i# 'i$e est et s!e( c0aritas i# se i!sa est, et !er se i!sam. 1otest etiam esse ut 'i$es et s!es si#t si#e c0aritate2 ut autem c0aritas 'i$em et s!em i# se #o# co#ti#eat, #o# !otest esse. ;i$es e#im &uo$ amatur esse asserit, s!es !romittit. Amat i itur &ui i# 'i$e et s!e amat, sicut amari !otest &uo$ cre$itur ta#tum et s!eratur2 c0aritas cre$itum et s!eratum jam 0a"et, jam te#et, jam com!%ectitur. Amor i itur 'i$ei et s!ei Deum /i$ere $esi$erat, &uia amat2 c0aritas &uia /i$et, amat. I!sa e#im est ocu%us, &uo /i$etur Deus. Ha"et e#im a#ima etiam se#sus suos, 0a"et /isum suum /e% ocu%um, &ui /i$et Deum. Sicut e#im cor!us 0a"et suos &ui#&ue se#sus, &ui"us a#imae co#ju# itur, /ita me$ia#te2 sic et a#ima suos &ui#&ue se#sus 0a"et, &ui"us Deo co#ju# itur, me$ia#te c0aritate. U#$e $icit A!osto%us2 Nolite con%ormari huic saeculo, sed renovamini novitate sensus vestri, ut probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et per%ecta )Rom. 6II, 9.. Hic oste#$itur &uia !er se#sus cor!oris /eterascimus, et 0uic saecu%o co#'ormamur2 !er se#sum /ero me#tis re#o/amur i# a #itio#em Dei, i# #o/itatem /itae, secu#$um /o%u#tatem et "e#e!%acitum Dei. 3ui#&ue e#im su#t cor!oris se#sus a#ima%es /e% cor!ora%es, &ui"us a#ima cor!us suum se#si'icat )ut a" i#'eriori i#ci!iam.2 tactus, ustus, o$oratus, au$itus, /isus. Simi%iter &ui#&ue su#t se#sus s!iritua%es, &ui"us c0aritas /i/i'icat a#imam2 i$ est, amor car#a%is !are#tum, amor socia%is, amor #atura%is, amor s!iritua%is, amor Dei. 1er &ui#&ue se#sus cor!oris, me$ia#te /ita, cor!us a#imae co#ju# itur2 !er &ui#&ue se#sus s!iritua%es, me$ia#te c0aritate, a#ima Deo co#sociatur. CAPUT VII. Supradicti amores quinque sensibus comparantur. 1@. Tactui com!aratur amor !are#tum2 &uia a''ectus iste !rom!tus om#i"us, et &uo$ammo$o rossus et !a%!a"i%is, sic se om#i"us #atura%i &uo$am occursu !rae"et et i# erit, ut e''u ere eum #o# !ossis, etiam si /e%is. Tactus e#im se#sus est totus cor!ora%is, &ui e8 &uorum%i"et cor!orum co#ju#ctio#e co#'icitur( si tame# u#um eorum, aut utrum&ue /i/at, ut tactus esse !ossit. Sicut e#im &uo&uo te /erteris, cor!us tuum #o# !otest esse si#e tactu2 sic #ec a#ima tua si#e 0oc a''ectu. 1ro!ter &uo$ i# Scri!turis amor iste #o# mu%tum comme#$atur( imo #e sit #imius coercetur, $ice#te Domi#o2 Si quis non odit patrem suum aut matrem suam, non potest meus esse discipulus )Luc. 6I+, 9@.. 17. Secu#$o, ustui com!aratur amor socia%is, amor 'rater#us, amor sa#ctae et cat0o%icae Ecc%esiae, $e &uo scri!tum est2 Ecce quam bonum et quam jucundum habitare %ratres in unum+ 3uia sicut !er ustum /ita a$mi#istratur cor!oris( sic i%%i mandavit Dominus benedictionem et vitam Ca%. a$$. usque in saeculumD. Gustus etiam %icet cor!ora%iter e8erceatur, sa!orem tame# i#trorsus e#erat, &uo a#ima

a''icitur2 !ro!ter &uo$ cor!ora%is &ui$em ma8ime 0ic se#sus, se$ tame# e8 !arte a%i&ua etiam a#ima%is esse com!ro"atur. Sic et amor socia%is, &uia e8 cor!ora%i co0a"itatio#e i# u#um, e8 simi%itu$i#e !ro'essio#um, e8 !ari%itate stu$iorum, a%iis&ue 0ujusmo$i causis, co#'oe$eratur, mutuis&ue o''iciis e#utritur, ma8ime a#ima%is esse /i$etur. Se$ tame# e8 ma #a !arte et s!iritua%is est, &uia sicut sa!or est i# ustu, sic a''ectus 'rater#ae c0aritatis '%a rat C al. 'ra ratD i# a''ectu, $e &uo scri!tum est2 Sicut unguentum in capite, quod descendit in barbam, barbam Aaron! quod descendit in oram vestimenti ejus, sicut vos 'ermon qui descendit in montem Sion )1sa%. C666II.. 1=. Tertio, o$ori com!aratur amor #atura%is, &ui #atura%iter e8 i!sius #aturae simi%itu$i#e et co#sortio a"s&ue om#i s!e recom!e#satio#is om#em 0omi#em $i%i it2 &ui e8 occu%tis #aturae recessi"us /e#ie#s, et a#imae se i# ere#s #i0i% 0uma#um a" eo !atitur esse a%ie#um. Se#sus autem iste ma is a#ima%is esse /i$etur &uam cor!ora%is, i$ est o$oratus, &uia a$ crea#$um eum i#terius cor!us #i0i% a it !raeter %e/em i#strume#ti sui, i$ est #arium attractum( et %icet 0austus !er cor!us, a#imam tame# a''icit, #o# cor!us. Sic et amor #atura%is ma is s!iritua%is esse /i$etur &uam a#ima%is( &uia, !raeter so%um co##atura%is 0uma#itatis res!ectum, #o# co#sa# ui#itas, #o# societas, #ec a%i&ua om#i#o i# eo #ecessitu$o 0ujusmo$i co#si$eratur. 15. 3uarto au$itui com!aratur amor s!iritua%is, amor i#imicorum. Au$itus e#im #i0i% i#terius, i$ est i#tra cor!us, o!eratur, se$ e8terius &uo$ammo$o, i$ est a$ aures !u%sa#s, a#imam e/ocat ut e8eat et au$iat. Sic et amorem i#imicorum i# cor$e #u%%a /is #aturae, #u%%us a%icujus #ecessitu$i#is suscitat a''ectus, se$ so%a o"e$ie#tia, &uae !er au$itum si #i'icatur. I$eo&ue amor iste s!iritua%is $icitur. I$eo etiam &uia a$ ;i%ii Dei simi%itu$i#em, et 'i%iorum Dei !ro'icit $i #itatem, $ice#te Domi#o2 ,ene%acite his qui oderunt vos, ut sitis %ilii Patris vestri qui in coelis est )Matt0. +, ,,, ,-., et re%i&ua. 9?. 3ui#to, /isui com!aratur amor $i/i#us. +isus e#im !ri#ci!a%is est se#sus2 sicut i#ter om#es a''ectio#es !ri#ci!atum o"ti#et amor $i/i#us. A /isu ocu%orum caeteri se#sus /i$ere $icu#tur, cum so%us /i$eat ocu%us. Dicimus e#im, Ta# e et /i$e, usta et /i$e, sic&ue $e re%i&uis2 sic&ue a" amore $i/i#o caetera $icu#tur amari, &uae "e#e ama#tur( cum %uce c%arius co#stet #i% $e"ere amari, #isi !ro!ter Deum( #ec amari rem &uae !ro!ter a%iu$ &ui$ amatur, se$ i$ !otius !ro!ter &uo$ amatur. U#$e est2 A quo omnis paternitas in coelis et in terra nominatur )E!0es. III, 1-.. +isus /is &uae$am est a#imae mera, et !ote#s, et !ura2 sic et amor $i/i#us !ote#s est, &uia ma #a o!eratur( se$ est !urus, &uia, sicut i%%e ait, #i0i% i#&ui#atum i# eum i#currit ) S. Augustinus, in libris $on%essionum et alibi .. No# e#im $i #atur Deus amari cum a%i&ua a%ia re, &uae !ro!ter i!sum #o# amatur. +isus item i# emi#e#ti cor!oris arce et i#si #i ca!itis %oco !ositus, et secu#$um i!sius cor!oris 'ormam i#'ra 0a"et, et or$i#e, et $i #itate, et /irtutis !ote#tia om#ia caeterorum se#suum i#strume#ta, i!sos&ue se#sus, &uos, ut ita $icam, a#ima%iores, !ro!i#&uiores( &uos /ero cor!ora%iores, remotiores. I#'imus e#im om#ium et caeteris i #o"i%ior tactus, %icet commu#is esse /i$eatur totius cor!oris, tame# !ro!rie ma#uum est. Sic me#s &uae ca!ut est a#imae, et !ri#ci!a%e i!sius me#tis, se$es esse $e"et amoris Dei, ut su" se 0a"eat et re at et i%%ustret caeteros amores( #ec sit i# eis &uo$ se a"sco#$at a ca%ore ejus, et %umi#e ejus2 &uos &ui$em s!iritua%iores, 0a"e#s !ro!i#&uiores( &uos /ero a#ima%iores /e% car#a%iores, remotiores( cum $i%e8erimus Domi#um #ostrum e8 toto cor$e #ostro, et e8 tota a#ima #ostra, et e8 om#i"us /iri"us #ostris, et !ro8imum #ostrum sicut #os i!sos. +isus, ut $i8imus, i# $i #iori cor!oris %oco se$em 0a"e#s, etiam su!er i!sam a#ima%itatis /irtutem a%i&ui$ mo%iri /i$etur2 et me#tis /e% memoriae, &ua#tum 'as est, estit imitari /irtutem, u#o 0orae mome#to me$ium coe%i !er/o%a#s, i# u#o mome#ti !u#cto !%urima terrarum sta$ia tra#s/o%a#s, sic et i%%umi#atus amor Dei, suam i# a#ima c0ristia#a se$em o"ti#e#s, a$ &uam$am $i/i#ae !ote#tiae simi%itu$i#em eam !ro/e0it, $um om#em creaturam a# ustam et "re/em, imo #u%%am /i$eri 'acit a$ com!aratio#em Dei, $um co#'i$it sua esse om#ia &uae 1atris su#t, $um om#ia ei coo!era#tur i# "o#um )Rom. +III, 9=., $um si/e 1au%us, si/e Ce!0as, si/e mors si/e /ita, si/e om#ia &uae su#t, ejus su#t )I Cor. III, 99.( et %idelis viri totus mundus divitiarum est. CAPUT VIII. -atione et amore %ieri hominem ad omnia indi%%erentem et ad quaevis ardua %ortem ac intrepidum. 91. +isus er o a$ /i$e#$um Deum #atura%e %ume# a#imae, a" auctore #aturae creatus, c0aritas est. Su#t autem $uo ocu%i i# 0oc /isu, a$ %ume# &uo$ Deus est /i$e#$um #atura%i &ua$am i#te#tio#e sem!er !a%!ita#tes, amor et ratio. Cum a%ter co#atur si#e a%tero, #o# ta#tum C al. a$eoD !ro'icit( cum i#/icem se a$ju/a#t, mu%tum !ossu#t, sci%icet cum u#us ocu%us e''iciu#tur, $e &uo $icit s!o#sus i# Ca#ticis2 .ulnerasti cor meum, o amica mea, in uno oculorum tuorum )Ca#t. I+, 5.. I# 0oc autem !%urimum %a"ora#t suo u#us&uis&ue mo$o, &uo$ a%ter eorum, i$ est ratio, Deum /i$ere #o# !otest #isi i# eo &uo$

#o# est, amor autem #o# ac&uiescit re&uiescere #isi i# eo &uo$ est. 3ui$ est e#im &uo$ ratio om#i co#atu suo !ossit a!!re0e#$ere /e% i#/e#ire, $e &uo $icere au$eat2 Hoc est Deus meus4 I# ta#tum e#im so%ummo$o !otest i#/e#ire &ui$ est, i# &ua#tum i#/e#it &ui$ #o# est. Ha"et etiam ratio suos &uos$am tramites certos, et $irectas semitas &ui"us i#ce$it2 amor autem suo $e'ectu !%us !ro'icit, sui i #ora#tia !%us a!!re0e#$it. Ratio er o !er i$ &uo$ #o# est, i# i$ &uo$ est /i$etur !ro'icere2 amor !ost!o#e#s &uo$ #o# est, i# eo &uo$ est au$et $e'icere. I#$e &ui!!e !rocessit( et #atura%iter i# suum s!irat !ri#ci!ium. Ratio majorem 0a"et so"rietatem, amor "eatitu$i#em. Cum tame#, ut $i8i, i#/icem se a$ju/a#t, et ratio $ocet amorem, et amor i%%umi#at ratio#em( et ratio ce$it i# a''ectum amoris, et amor ac&uiescit co0i"eri termi#is ratio#is( ma #um &ui$ !ossu#t. Se$ &ui$ est &uo$ !ossu#t4 Sicut !ro'icere !ro'icie#s i# 0oc, et 0oc $iscere #o# !otest, #isi e8!erie#$o, sic #ec commu#icare !otuit i#e8!erto( &uia sicut $icitur i# Sa!ie#tia, &n gaudio ejus non miscebitur e traneus )1ro/. 6I+, 1?.. 99. E8 0oc jam a#imam sua/itate 0acte#us et $e%iciis amoris te#ere e#utritam, se$ et #o##u#&uam !ater#ae !ietatis $isci!%i#is attritam2 e8 0oc jam, i#&uam, 'ortis ut mors $i%ectio !er/a$it $u%ci amoris %a$io a" amore et a''ectu saecu%i, sic occi$e#s eam 'u#$itus et i#terime#s, sicut mors i#terimit cor!us2 i# ta#tum ut $ici $e ea !ossit, &uo$ $e E#oc0, sci%icet &uo$ #o# i#/e#itur i# saecu%i acti"us, quia transtulit eum Deus )Ge#. +, 9,.. Se$ cor!us morte sua morti'icatur a" om#i"us se#si"us suis2 a#ima autem morte sua !ro'icit ma is, et /i/i'icatur, et ro"oratur i# suis( 'ortiter, et co#sta#ter et !ru$e#ter i#ce$e#s jam i# semitis suis, et om#i"us ressi"us( et &uocu#&ue 0acte#us i #ora#$o, $u"ita#$o, et !a%!a#$o /i8 au$e"at te#$ere !e$em "o#i asse#sus. ;ortitu$o e#im sim!%icis, /ia Domi#i )1ro/. 6, 95.. A saecu%i er o acti"us, et a''ecti"us se morti'icat, sicut 1au%us a!osto%us2 /ihi, i#&uit, mundus cruci%i us est, et ego mundo )Ga%. +I, 1,.. Cum e#im a%ter #o# curaret $e a%tero, cum suis %i ati a''ecti"us, a$ se i#/icem #o# !otera#t /e% cura"a#t acce$ere( si"i i#/icem cruci'i8i era#t 1au%us et mu#$us. Se$ tame#, cum 1au%i co#/ersatio tota esset i# coe%is )10i%i!!. III, 9?., #o# recusa"at, &ua#$ocu#&ue #ecessaria erat 0omi#i"us i# terris2 !ro!ter &uo$ cum emitu $ice"at, $upio dissolvi et esse cum $hristo" multo enim melius )10i%i!!. I, 9:.. Et o &uam me%ius est esse cum C0ristoF Esse e#im C0ristum cum 1au%o, sicut et i!se $i8it, Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi )Matt0. 66+III, 9?.( sic, i#&uam, esse C0ristum cum 1au%o, ma #a 1au%i securitas2 esse /ero 1au%um cum C0risto, /e% 0ic !er co#tem!%atio#em, /e% i"i !er "eatitu$i#is !raese#tiam, "eata et %oriosa 1au%i 'e%icitas. C0aritas er o Dei sursum eum atto%%e"at2 c0aritas /ero !ro8imi i#'ra eum !reme"at, &uasi a co%%o $e!e#$e#s. U#$e se&uitur et $icit2 Permanere autem in carne necessarium propter vos )10i%i!!. I, 9,.. 9:. A''ectus er o c0aritatis Deo i#$isso%u"i%iter i#0aere#s, et $e /u%tu ejus om#ia ju$icia sua co%%i e#s, ut a at /e% $is!o#at e8terius, sicut /o%u#tas Dei "o#a, et "e#e!%ace#s, et !er'ecta, $ictat ei i#terius( $u%ce 0a"et i# /u%tum i%%um sem!er i#te#$ere( et sicut i# %i"ro /itae, %e es i# eo si"i %e ere /i/e#$i, et i#te%%i ere, i%%umi#are 'i$em, ro"orare s!em, suscitare c0aritatem. *am e#im et S!iritus scie#tiae C al. S!iritus sa#ctusD e/i$e#ter sa#ctam $ocet a#imam, &ui$, &uomo$o sit 'acie#$um2 et S!iritus 'ortitu$i#is /ires, /e% /irtutes su"mi#istrat 'acie#$i( S!iritus co#si%ii $is!o#it. Et cum a#imae i%%i /acat Deo i#0aerere, Deo e''icitur simi%is !er $e/otio#is !ietatem, et /o%u#tatis u#itatem. Cum /ero a$ 0omi#es et 0uma#a re$ire com!e%%itur, a %e e /u%tus Dei, et e80i%aratam 'aciem i# o%eo c0aritatis Dei, tam 'actis &uam $ictis, et etiam %ori'icatio#e &ua$am et ratia e8terioris 0omi#is re'ert a$ 0omi#es2 i!so suo "o#itatis &uo$am 0a"itu, et ratia eam si"i e8i it, /e% e''icit a!u$ eos re/ere#tiam, ut etiam i# !rom!tu 0a"eat, i# &uo /o%uerit, eorum o"e$ie#tiam. Nam etsi e8 occu%to i%%o a$ /itia $e%i#&ue#tium, et corru!tos mores erra#tium, a%i&ua#$o e8ie#s e8 /eritate et se/eritate ju$iciorum /u%tus Dei, &uasi 'acies cor#uta a!!aret et terri"i%is )E8o$. 666I+, 95, :?., u"i /isa 'uerit a corri e#$is secu#$um i#so%u"i%em /eritatis %e em om#ia a i et $is!o#i i# !o#$ere, et me#sura )Sa!. 6I, 91.2 ce$itur C al. cre$iturD c0aritati( et ira i%%a c0aritatis i#te%%i itur $isci!%i#a. I$eo rotae i# &ui"us est s!iritus /itae, sem!er eu#t i# /o%u#tatem Domi#i !er'icie#$am2 #ec re/ertu#tur a$ 'acie#$am suam. Si ju"e#tur !raeesse, !raesu#t i# so%%icitu$i#e2 si ju"e#tur su"esse, i# 0umi%itate2 si a%i&ui"us coesse, i# c0aritate. Si !rae%ati su#t, su#t sicut !atres a$ 'i%ios2 si su"jecti, ut 'i%ii a$ !atres suos2 si co#/i/e#tes, om#ium ser/os se 'aciu#t. 1ius a$ om#es a''ectus, $u%cis i# "o#o co#se#sus2 occursus i# 0i%aritate, co0a"itatio i# ratia, $iscessus i# oste#sio#e c0aritatis. A$ mi#ores, &uo/is mo$o, mitis a''ectio cum o!ere2 a$ !atres amor us&ue a$ su"jectio#em2 a$ majores re/ere#tia us&ue a$ ser/itutem. No# &uae sua su#t &uaeru#t, se$ &uae su#t om#ium. Si 'ieri !otest i# eis &uae su#t a$/ersa, sua sae!e 'aciu#t, &uae su#t om#ium. Et a$ 0aec om#ia, &uo$cu#&ue %e8 i%%a summa or$i#a/erit, 'aci%e 0a"e#t et mem"ra cor!oris, et "o#am /o%u#tatem commo$are, cum S!iritus sa#cti arr0am et !i #us acce!eri#t, ser/itutem istam creaturae et mem"rorum suorum "re/i tra#situram i# a$o!tio#em et re/e%atio#em 'i%iorum Dei.

CAPUT IX. $ohabitationem hominum religiosorum, veluti scholam quamdam amoris depingit. 9,. Se$ /e#iamus a$ eam &uam $icit A!osto%us societatem s!iritus )10i%i!!. II, 1., et %au$em $isci!%i#ae( a$ "o#um i%%u$ et jucu#$um co0a"itatio#is 'rater#ae i# u#um( u"i ma#$at Domi#us "e#e$ictio#em et /itam )1sa%. C666II, :., $e &uo $icit Domi#us2 Nolite timere, pusillus gre ! quoniam placuit Patri vestro dare vobis regnum )Luc. 6II, :9.. Laus er o 0ujus $isci!%i#ae a" A!osto%is sum!sit e8or$ium, &ui sicut a Domi#o $i$icera#t, /e% a S!iritu sa#cto, cujus /irtute #u!er e8 a%to 'uera#t i#$uti, mo$um co#/i/e#$i sic si"i i#stitueru#t, ut esset mu%titu$i#is cor u#um, a#ima u#a, et om#ia commu#ia, et esse#t u#a#imiter sem!er i# tem!%o )Act. II, ,,E,7( I+, :,, :-.. Ha#c a!osto%icae i#stitutio#is 'ormam &ui$am aemu%a#tes, #o# 0a"e#t $omos, /e% $i/erticu%a, #isi $omum Dei, $omum oratio#is. Om#ia &uaecu#&ue 'aciu#t, i# #omi#e Domi#i 'aciu#t( simu% 0a"ita#tes u#o or$i#e, u#a %e e /i/e#tes, #i0i% 0a"e#tes !ro!rium, #ec i!sa cor!ora sua, #ec /o%u#tates i# !otestate sua 0a"e#tes. Simu% $ormiu#t, simu% sur u#t( simu% ora#t, simu% !sa%%u#t, simu% et %e u#t. ;i8um et immo"i%e !ro!ositum eorum o"e$ire !rae!ositis suis, et su"jacere eis. I!si /ero !er/i i%a#tes !ro eis &uasi ratio#em re$$ituri !ro a#ima"us eorum, re i!sa i!sis !rae$ica#t, &uo$ i# *eremia !o!u%o Israe% Go$o%ias %e itur !rae$icasse2 Ego pro vobis respondebo $haldaeis qui veniunt ad vos. .os autem colligite %rumentum, vinum et oleum in vasis vestris, et habitate in urbibus vestris securi )*erem. 6L, 1?.. Risum&ue cor$is sui, et au$ium Isaac &uoti$ie Deo !ro eis immo%a#tes, 'i%ium %i"erae, 'i%ium re!romissio#is( reser/a#t et co#ser/a#t Ismae% 'i%ium ser/itutis, cum !ro!ter eos 'ructum #e %i u#t s!iritus, et ser/ie#$o i!sorum sa%uti, acti"us ser/itutis eorum om#es !ost!o#u#t a''ectus !ro'ectuum suorum2 i!sis /ero !er!etuum !rae$ica#tes sa""atum, a curis saecu%i, a #ecessitatum a#8ietati"us re$$u#t a%ie#os. Coactis e#im i# "re/i #ecessitati"us i!sis, !ar/o /i/itur. +i%itas i# /esti"us, so"rietas i# /ictu, et caeteris om#ia !rae'i8ae %e is termi#ata %imiti"us, ut #ec !%us 0a"eat &uis &uam %icet 0a"ere, et su''iciat om#i"us( #ec !%us 0a"ere %i"eat, si 0a"e#t &uo$ %iceat 0a"ere. 9-. Nu#&ui$ #o# ista est #o# terrestris, se$ coe%estis !ara$isus4 Se$ i# ista !ara$iso so%is !rae%atis !ermittitur ma#$ucare assi$ue $e %i #o scie#tiae "o#i et ma%i( i$ est, $is!e#satio#es a$mi#istrare $iscretio#is( su"$itis /ero, &uorum est o"e$ire, #o# $iscer#ere, si &uis i%%u$ teti erit, morte morietur. Om#es om#i tem!ore stu$e#t oris si%e#tio, i#/icem cor$is %o&uu#tur a''ectu. Cre"ris eorum &ui !raesu#t e80ortatio#i"us o%eum a$$itur cami#o, %icet !%us i!si mutuo se e8cite#t e8em!%o. Ho#ore et o"se&uio i#/icem certatim se !rae/e#iu#t )Rom. 6II, 1?., secu#$um A!osto%um, i# !ro/ocatio#e se c0aritatis i#/icem !ro/oca#tes )He"r. 6, 9,., i#/icem susci!ie#tes. Nu%%um i#ter se !atiu#tur esse so%itarium, #e $icat ei Sa%omo#2 .ae soli+ )Ecc%e. I+, 1?.. So%itarium eum $e!uta#t, &ui i# co#scie#tia sua !er co#'essio#em #o# /u%t 0a"ere socium, /e% &ui #o/is et so%itariis a$i#/e#tio#i"us suis co#tur"at societatem 'ratrum. Si &ua#$o res e8i it, !ermittitur $e re"us a#imae /e% cor!ori #ecessariis mite co%%o&uium2 si# autem, mitius u"i&ue si%e#tium. A$ stu$ium oratio#is ta#ta et tam co#ti#ua u"i&ue $e/otio, ut %ocus oratio#is om#is, sicut %ocus $i/i#ae $omi#atio#is2 !sa%morum tam !ia, tam co#so#a, tam 'er/e#s me%o$ia( ut /itae, et morum, et "o#orum a''ectuum, #o# musicae, se$ c0aritatis re u%is me%os com!ositum &ua$am simi%itu$i#e co#so#a#tiae Deo re!raese#tare et sacri'icare /i$ea#tur. I# commu#i"us !ietatis stu$iis, i# &ua$am etiam /u%tuum, et cor!orum, et 0a"ituum ratia i#/icem, i# se i!sis "o#itatis $i/i#ae /i$e#tes !raese#tiam ta#to se a''ectu com!%ectu#tur, ut, sicut sera!0im, i# amorem Dei a%ter ar$eat e8 a%tero )Isa. +I. :., #ec u%%o mo$o satis esse !ossit $e'ere#ti &uo$cu#&ue a%ter $e'ert a%teri. 9@. Haec est s!ecia%is c0aritatis sc0o%a, 0ic ejus stu$ia e8co%u#tur, $is!utatio#es a ita#tur, so%utio#es #o# ratioci#atio#i"us ta#tum, &ua#tum ratio#e et i!sa rerum /eritate et e8!erie#tia termi#a#tur. Hic &ui i# !ro'icie#$o 'assus est, si resi$et a$ sarci#as, &uas a$0uc $e suis et co0a"ita#tium sarci#is et #ecessitati"us secum tra0it, #ec morietur, #ec retro re re$i, #ec u%tra !roce$ere %e e com!e%%itur2 et si 'i$e%iter resi$e#s 0ic sarci#as custo$ierit, i# trium!0o /ictoriae !arum ei erit $issimi%is, &ui u%terius !rocesserit )I Re . 666.. No##e %ocus est sarci#arum, u"i !atimur eos &ui !er !ote#tiam #os o!!rimu#t, &uasi ca!ut #ostrum co#cu%ca#tes, i#imicos su!ra $orsum 'a"rica#tes( 'i%ios &uasi i# me$io cor$is am!%e8i"us i#0aere#tes C al. male /u%#era#tesD4 'oris !u #ae, i#tus timores( &uoti$ia#a, imo co#ti#ua om#ium so%%icitu$o. Se$ a$0uc 0a"et I$it0um, &uo tra#si%iat( a$0uc ra#$is restat /ia asce#$e#ti i# mo#tem Domi#i, et a$ $omum Dei *aco". U%terius tame# !roce$ere 'as #o# est cum sarci#is, se$ et se#ectuti sua $e"etur re/ere#tia. E8 0oc e#im jam se#ectus i#ci!it, se$ /e#era"i%is, #o# a##orum, se$ /irtutum #umero com!utata( s!ira#s sa!ie#tiae maturitatem et re&uiem %a"orum, &uasi emeritae mi%itiae !raemium. 97. Susci!ie#s e#im sa!ie#tia !ro'icie#$i iter !er'icie#$um, c0aritatem &ui$em #o# a"jicit, #o# $eserit,

se$ !ro/e0it2 se$ ta#tum !ertaesum 0a"et, ut $ictum est, sarci#as ejus !ortare, &uae a%iis jam i#te#$e#s re"us !arare se, et a!tare co#atur a$ i#tra#$um i# au$ium Domi#i sui. O$it er o curas &uascu#&ue, etsi &ua#$o a%i&uos susci!it %a"ores, se$ %a"orum #o# amat so%%icitu$i#es. +ires &ui$em #o# $e'iciu#t a$ !orta#$um, se$ re'u it im!e$ime#tum. E8cita#s er o i# 0oc !ro'icie#$i ra$u Domi#us, et !ro/oca#s sa#ctam a#imam a$ i#tra#$um, ut $ictum est, i# au$ium suum2 Diliges, i#&uit, Dominum Deum tuum e toto corde tuo, et e tota anima tua, et e omnibus viribus tuis, et e tota mente tua )Deut. +I, -.. CAPUT X. 0ustum et saporem rerum divinarum nobis in%undi per $hristum. 9=. 3uatuor i# Deum a #o"is et toti e8i u#tur a''ectus. I# eo &uo$ $icit, E toto corde tuo, totam si"i /i#$icat /o%u#tatem2 i# tota anima, totum amorem2 i# omnibus viribus, /irtutem $esi #at c0aritatis2 i# tota mente, 'ruitio#em sa!ie#tiae. 1rimum e#im a$ Deum /o%u#tas a#imam mo/et, amor !romo/et, c0aritas co#tem!%atur, sa!ie#tia 'ruitur. Sa!ie#tia /ero $i #e i# me#te co#stituitur. 3uae cum i$eo me#s $icatur, &uo$ memi#it, /e% emi#et i# a#ima, "e#e i%%i a$scri"itur /irtuti, &uae su!er om#es emi#e#t /irtutes a#imae. Est e#im me#s /is &uae$am a#imae, &ua i#0aeremus Deo et 'ruimur2 'ruitio autem 0aec i# sa!ore &uo$am $i/i#o est, u#$e et a sa!ore sa!ie#tia. Sa!or autem iste i# ustu &uo$am est. Gustum autem istum $i #e #emo !otest e8!rimere, #isi &ui meretur ustare2 0ustate, et videte, quoniam suavis est Dominus )1sa%. 666III, 5.. Hoc ustu secu#$um A!osto%um ustatur Dei /er"um, usta#tur etiam $i/itiae saecu%i /e#turi )He"r. +I, -.. *am er o $e ustu isto, &ui sa!orem 0a"et i%%um, i# &uo sa!ie#tia sa!it, su"ti%ius i#&uire#$um est. 1rimum $ice#$um &uia %icet !er ra$us a$ arcem sa!ie#tiae /e#erit &ui asce#$it, tame# #isi u"i&ue i# om#i ra$u us&ue a$ u%timum, sa!ie#tia )sicut i!sa $icit i# %i"ro sui #omi#is. &uaere#tes se )&uaesisset, et occurrisset i# /iis, oste#$e#s se 0i%ariter )Sa!. +I, 17.( #ec /o%u#tas mo/isset, #ec amor !romo/isset( #ec c0aritati co#tem!%atio, #ec sa!ie#tiae !ro/e#isset 'ruitio. Ita&ue sicut coe!eramus, !rose&uamur $e ustu. 95. Cor!us C0risti u#i/ersa est Ecc%esia, tam /eteris &uam #o/i Testame#ti. I# 0ujus cor!oris ca!ite, i$ est !rima et a#ti&uiori et su!eriori !arte, &uae est !rimiti/a Ecc%esia, &uatuor su#t se#sus2 /isus, au$itus, o$oratus, et tactus. Ocu%i su#t A# e%i !ro!ter co#tem!%atio#is su"ti%itatem2 aures, 1atriarc0ae !ro!ter o"e$ie#tiae /irtutem2 #ares /e% o$oratus, 1ro!0etae, !ro!ter a"se#tium #otitiam2 tactus /ero commu#is est se#sus. Om#es 0i se#sus a#te Me$iatoris a$/e#tum i# ca!ite era#t, se$ %a# ue"a#t i#'eriori cor!ore emortuo !ro!ter u#ius se#sus a"se#tiam, i$ est ustus, si#e cujus a$mi#icu%o #ec /i/ere cor!us !oterat, #ec se#sus /im suae /i/acitatis o"ti#ere. 3ui$&ui$ e#im a$ totius cor!oris s!ectat a%ime#tum, cu#ctis se#si"us, u#i/erso cor!ori a!!o#e, su!!o#e, circum!o#e( si so%us ustus $eerit, &ui$ !ro$erit4 I#'u#$e auri"us, i#tru$e #ari"us, /e% !er &uam/is a%iam !artem( o"esse !oterit, !ro$esse #o# !oterit. Gustum autem &uae$am se&uitur sa!oris $u%ce$o, &uam i# i#teriori suo se#tie#s a#ima, mo$o &uo$am si# u%ari et caeteris se#si"us i#commu#ica"i%i, &uae susci!it, cu#cta $iscer#it, et $iju$icat2 se&ue om#es&ue se#sus /e etat, et co#'irmat. Gustus er o i# ca!itis et cor!oris co#'i#io, i$ est i# utture !ositus, /e%ut utrum&ue co##ecte#s, cum $esi #at &ui !er co#$itio#em car#is !au%o mi#us est mi#oratus a" A# e%is, et Mo<se, et E%ia caeteris&ue 1atriarc0is, et 1ro!0etis. 1er e80i"itio#em !atie#tiae et 0umi%itatis mi#orem se &uo$ammo$o 'ecit, et 0umi%iorem2 cum i%%i !ote#ti /irtute, Dei et suos !roster#ere#t i#imicos( i!se /ero suos $oceret $isci!u%os2 Si quis percusserit te in de teram ma illam, praebe ei et alteram )Matt0. +, :5.. :?. Hic e#im !ost 1ro!0etas /e#ie#s et 1atriarc0as, %imes &ui$am Le is et Gratiae, ca!itis et cor!oris, !er m<steria 0uma#itatis suae, et !assio#is, et resurrectio#is, &uaecu#&ue i# %e e, et 1ro!0etis, et 1sa%mis, et 0<m#is sa%u"ria, &uaecu#&ue cor!ori /ita%ia /e% uti%ia, &uasi &uo$$am i!sius os $e usta#s, i$ est i#te%%i e#s, et !er se i#te%%i e#$a cor!ori trajicie#s, 0omo C0ristus, i#teriori &uo$am $i/i#itatis suae sa!ore C&uo sa!ie#tia #o"is 'actus est sa!ie#tia Dei C0ristus )I Cor. I, :?.D sa!i$a ea 0a"et( #o"is&ue 'acit sa!i$a /e% uti%ia. I# se e#im /i/e#s, et !er se totum cor!us /e eta#s et co#'orma#s, au$ium si"i, au$ium a# e%is 'acit $e co#summatio#e cor!oris( au$ium 1atriarc0is et 1ro!0etis $e /isio#e $iei suae, sicut i!se $icit, Abraham pater vester e sultavit, ut videret diem meum! vidit, et gavisus est )*oa#. +III, -@.2 au$ium u#i/erso cor!ori et /itam( ita ut &uo$am me#tis tri!u$io u#i/ersa%i i%%o tactu s!iritua%i /i/i'icati et co#'irmati c%amemus, 1uod vidimus et audivimus, et manus nostrae contrectaverunt de .erbo vitae )I *oa#. I, 1.. I$eo&ue i# om#i"us oratio#i"us #ostris su"jicimus, A1er C0ristum Domi#um #ostrum2B /e% &uia om#es oratio#es #ostras et sacri'icia a$ Deum 1atrem $iri imus !er eum, sicut !er me$iatorem #ostrum( /e% &uia &ui$&ui$ s!eramus a 1atre %umi#um, om#e $atum o!timum, et om#e $o#um !er'ectum )*ac. I, 17., #o# !er aurem, #o# !er #ares, se$ !er i!sum !etimus i#'u#$i os #ostrum, et ustum #ostrum, et sa!ie#tiam #ostram, ut sume#ti !ossit esse !ro'icuum.

:1. Hic est ustus, &uem i# C0risto 'acit #o"is s!iritus i#te%%ectus, i#te%%ectus sci%icet Scri!turarum et sacrame#torum Dei. U#$e cum !ost resurrectio#em suam Domi#us $isci!u%is a!!aruit2 Tunc, i#&uit e/a# e%ista, aperuit illis sensum ut intelligerent Scripturas )Luc. 66I+, ,-.. Cum e#im Scri!turarum i#teriorem se#sum, et /irtutem m<steriorum et sacrame#torum Dei coe!erimus #o# so%um i#te%%i ere, se$ etiam &ua$am, ut ita $icam, e8!erie#tiae ma#u !a%!are et tractare )&uo$ #o# 'it #isi &uo$am co#scie#tiae se#su, et e8!erie#tiae $isci!%i#a i#te%%i e#tis, imo, ut !%us $icam, i#tus i# semeti!sa %e e#tis, et se#tie#tis "o#itatem Dei, et /irtutem &uam !ote#ti "o#itate cum e''icaci /irtute i# 'i%iis ratiae, o!us i!sius ratiae o!eratur.( tu#c $emum sa!ie#tia &uo$ suum est e8se&uitur( tu#c &uos $i #os ju$icat, u#ctio#e sua, $ocet $e om#i"us( tu#c a!!osito "o#itatis Dei si i%%o, om#ia #ostra !acata u#ctio#e i%%a et emo%%ita im!rimit et co#'ormat( et si &ua !ura, si &ua ri i$a i#/e#erit, i#cu%cat et i#'ri# it( $o#ec %aetitia sa%utaris Dei rece!ta, et sa!ie#tiae s!iritu !ri#ci!a%i co#'irmata sa#cta a#ima, %aeta a$ Deum $eca#tet, Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine! dedisti laetitiam in corde meo )1sa%. I+, 7.. U#$e et Domi#us2 'aec est, i#&uit, vita aeterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti )esum $hristum )*oa#. 6+II, :.. Beata scie#tia, i# &ua co#ti#etur /ita aeter#a. +ita ista e8 i%%o ustu est, &uia ustare, 0oc est i#te%%i ere. E8 0oc ustu !er 0u#c sa!orem i# 0ac sa!ie#tia mi#imus i%%e A!osto%orum satiatus, e80i%aratus, co#'irmatus, /ihi, i#&uit, minimo omnium sanctorum data est haec gratia, in gentibus evangeli2are investigabiles divitias $hristi, et illuminare omnes, quae sit dispensatio sacramenti absconditi a saeculis in Deo, qui omnia creavit" ut innotescat principibus et potestatibus in coelestibus per Ecclesiam multi%ormis sapientiae Dei, secundum prae%initionem saeculorum in $hristo )esu Domino nostro, in quo habemus %iduciam et accessum in con%identia per %idem ejus" et !ost !auca, 'ujus, i#&uit, rei gratia %lecto genua ad Patrem Domini nostri )esu $hristi, e quo omnis paternitas in coelo et in terra nominatur, ut det nobis secundum divitias gloriae suae virtutem corroborari, per Spiritum ejus in interiori homine habitare $hristum per %idem in cordibus vestris, in charitate radicati et %undati, ut possitis comprehendere quae sit latitudo, longitudo, sublimitas, et pro%undum )E!0es. III, =E1=.. Li"et 0ic a$/ertere, si 'orte i# se#su a!osto%icae sa!ie#tiae a%i&uate#us !e#etrare !ossimus. CAPUT XI. 1uid Deo debeamus! et de necessitate mediatoris. :9. Co#tra &uatuor Dei $e"emus $uo. 3uatuor su#t i# Deo, !ote#tia, sa!ie#tia, c0aritas, et /eritas /e% aeter#itas, &uo$ u#um est. Ni0i% e#im /ere est, #isi &uo$ i#commuta"i%e est. A$ &uae $uo"us mo$is res!o#$ere #os co#/e#it. 1ote#tiae &uae !otest #os !u#ire, et sa!ie#tiae, &uam #i% !otest %atere, $e"emus timorem /erum( i$ est, &uem #o# im!e$it tor!or securitatis, /e% re'u ium simu%atio#is. Simu%atio est /e% &ua#$o 'i# imus %a"orem i# !raece!to, /e% &ua#$o irratio#a"i%em misericor$iam simu%amus i# Deo. C0aritati et /eritati $e"emus amorem /erum( i$ est, &uem #o# im!e$it te!or a''ectio#is, /e% scru!u%us sus!icio#is. C0aritati e#im &ui$ $e"etur #isi c0aritas4 +eritas /ero c0aritatis, et c0aritas /eritatis om#em remo/et scru!u%um sus!icio#is. Sus!icio#em autem $ico, #e #o# amet c0aritas, #e $eci!iat /eritas, #e $e'%uat aeter#itas. U#$e 1au%us2 3t possitis comprehendere cum omnibus sanctis quae sit longitudo, latitudo, sublimitas, et pro%unditas )E!0es. III, 1=.. I# su"%imitate #ota !ote#tiam( i# !ro'u#$o, sa!ie#tiam( i# %atitu$i#e, c0aritatem( i# %o# itu$i#e, aeter#itatem, si/e /eritatem. Et 0aec est cru8 C0risti. Et a%i"i i$em a!osto%us e8!rime#s e/i$e#tius summae i# #o"is sa!ie#tiae /irtutem, Propterea, i#&uit, et ego audiens %idem vestram quae est in Deum, et dilectionem in omnes sanctos, non cesso gratias agens pro vobis, memoriam vestri %aciens in orationibus meis! ut Deus, Domini nostri )esu $hristi Pater gloriae, det vobis spiritum sapientiae et revelationis in agnitione ejus, illuminans oculos cordis vestri, ut sciatis quae sit spes vocationis ejus in sanctos, quae divitiae gloriae haereditatis ejus in sanctis, et quae supereminens magnitudo virtutis ejus in nos, qui credimus secundum operationem potentiae virtutis ejus, quam operatus est in $hristo, suscitans illum a mortuis )E!0es. I, 1-E9?.. ::. Cum er o ora#te A!osto%o, et e8au$ie#te Deo, $atur #o"is s!iritus sa!ie#tiae, et re/e%atio#is i# a #itio#em ejus, i$ est ut a #oscamus eum et sa!iamus eum, /e% sa!iat i!se i# #o"is( cum i%%umi#a#tur ocu%i #ostri, ut /i$eamus "o#um, et "o#a "o#i i#te%%i amus, a$ &uae #os tra0it s!es /ocatio#is ejus, sci%icet $i/itias %oriae aeter#itatis ejus i# sa#ctis( i# 0is om#i"us #o"is "o#itas, /e% "e#i #itas a!!aret i%%umi#a#tis et /oca#tis2 cum /ero ut se&uamur /oca#tem, etiam /irtus a$$itur, !er i!sam e8!erie#tiam s!iritus sa!ie#tiae re/e%atur #o"is, &uae, /e% &uam sit su!eremi#e#s ma #itu$o /eritatis ejus i# #os. E8 0oc i itur, &ui sic est, e8 ustu $i/i#ae co#tem!%atio#is !a%ato cor$is sa#ato, om#ia $iscer#it, om#ia $iju$icat. I# auctore om#ium "o#orum C0risto, !rimum ei sa!it sua a$ Deum co#/ersio, $ei#$e !eccatorum remissio( !ostmo$um !ro ira, cujus 'i%ii eramus, ratiarum mu%ti!%e8 au me#tatio2 et 0aec

om#ia #o##isi !er Domi#um #ostrum *esum C0ristum. I!se e#im est me$iator #oster, et sa!ie#tia #ostra, cujus &uo$ stu%tum est, sa!ie#tius est 0omi#i"us )I Cor. I, 9-.. :,. Nam cum ta%i"us "o#itas Dei a"u#$aret et o''erretur om#i"us, #ec esset &ui reci!eret /e% sciret reci!ere, /e% reci!ere $oceret, #ec &ui i%%uc !osset asce#$ere, u"i "o#a 0aec $istri"uu#tur, /e% &uo$ 0uc !osset $e'erre2 o!us erat me$iatore #os i#ter et Deum, !er &uem #ostra a!!ro!i#&uare#t Deo, et "o#a Dei #o"is. I#iit er o co#si%ium tota Tri#itas, co#si%ium i%%u$, $e &uo 1ro!0eta $icit2 $onsilium tuum antiquum verum %iat )1sa%. 666II, sec. L66.. +i$e"at &ui!!e Domi#us &ua#tum a$ 0omi#em om#ia co#'usa, om#ia tur"ata( #i0i% stare i# %oco suo, #i0i% !roce$ere or$i#e suo. +i$e"at 0omi#em a"iisse i# re io#em $issimi%itu$i#is tam %o# e, ut !er se #ec sciret, #ec !osset re$ire. A# e%us e#im !raesum!serat simi%itu$i#em Dei, $ice#s2 Ponam sedem meam ad aquilonem, et ero similis Altissimo )Isa. 6I+, 1:, 1,.. Homo simi%iter Deus esse /o%uit, cui !ersuasum erat esse sicut dii )Ge#. III, -.. Er o#e, i#&uit, Deus 1ater, ;i%ius meus, s!%e#$or %oriae meae, et 'i ura su"sta#tiae meae )He"r. I, :., i# i!sa mei simi%itu$i#e tot aemu%os 0a"e"it, et !ares, et socios4 1raeci!itatus est uter&ue. +i$e#s ima o Dei Deus ;i%ius a# e%um et 0omi#em, &ui 'acti era#t a$ i!sam, i$ est ima i#em Dei, !er i#or$i#atum ima i#is et simi%itu$i#is ejus a!!etitum !erisse2 HeuF i#&uit, so%a miseria caret i#/i$ia( se$ su"/e#ie#$um est ei, cui su"/e#ire #o# !ro0i"et justitia. E80i"eo me i itur "o#um 0omi#em $es!ectum et #o/issimum /irorum, /irum $o%orum et scie#tem i#'irmitatem )Isa. LIII, :., ut >e%et et imitetur i# me 0umi%itatem, !er &uam !er/e#iat a$ %oriam, a$ &uam !rae!ro!ere 'esti#at, ut !ossit au$ire a me2 Discite a me quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris )Matt0. 6I, 95.. CAPUT XII. $onsilium et progressus humanae redemptionis e ponitur. :-.Acci# it er o se &uo$am mo$o Dei ;i%ius, et a ressus est !er 0umi%itatem recu!erare eum, &ui recu!erari !oterat, &ui !er su!er"iam !erierat. Ita&ue i#ter Deum et 0omi#em me$ium se 'acie#s, &ui rece$e#s, a Deo ca!tus et %i atus a $ia"o%o erat, 0oc mo$o "o#i me$iatoris et !erso#am i#$uit et actum. ;actus est 0omo2 Egressa est virga de radice )esse, et %los de radice ejus ascendit" et requievit super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et %ortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replevit eum spiritus timoris Domini )Isai. 6I, 1E:.. I#te%%i ite 0ic 'ortissimum sci%icet a o#ot0etam #ostrum, &uasi cam!um mu#$i i# ressum i#u# i a$ !a%aestram o%eo S!iritus sa#cti2 et e8su%ta#tem i a#tem a$ curre#$am /iam $is!e#satio#is 0uma#ae )1sa%. 6+III, @.. Nota /ero !ro!0etam a su!eriori coe!isse, et $esce#$isse a$ i#'eriora, &uia me$iatoris a##u#tia"at $esce#sum. Nos /ero !er eas$em S!iritus sa#cti ratias, ejus$em me$iatoris Dei et !rocessum o!eris, et a$ su!eriora i#/esti a#tes re ressum, a" i#'eriori"us, i$ est a timore, i#ci!imus. C0ristus er o a$ 1atrem timorem 0a"uit, se$ justum, se$ 'i%ia%em, !er &uem i# om#i"us 0o#ori ejus $etu%it, $ice#s, /eus cibus est, ut %aciam voluntatem Patris mei qui in coelis est )*oa#. I+, :,.2 et i# 1sa%mo, 4aetetur cor meum, ut timeat nomen tuum )1sa%. L666+, 11., et caetera mu%ta i# 0u#c mo$um. 1er &uem etiam et sei!sum /i$e"atur a"jicere, 0umi%iare, #e %i ere, ut o!us &uo$ !er eum 'ecerat 1ater, se$ !erierat, re!aratum et re#o/atum ei !osset reco#si #are. :@. Hoc i itur mo$o a$ 1atrem me$iator #oster 0a"uit timorem &uasi sursum( a$ miserum /ero reco#ci%ia#$um !ietatem, &uasi $eorsum( a$ utrum&ue /ero scie#tiam, scie#s &ui$ cui&ue esset e80i"e#$um. Se$ a$ im!%e#$um mi#isterium me$iatio#is suae cum 1atris "o#am 0a"eret /o%u#tatem $esursum, a misero autem i#'erius jace#te 0a"eret #i0i%( et 0a"ere a%i&ui$ ratio et or$o me$iatio#is re&uireret, e8e it a" eo 'i$em. E8e it autem 'i$em, !raero a#$o !ietatem. 3ua e8actio#e #u%%a !oterat esse /a%i$ior( &uia #o# 'uerat $i''ici%e 0omi#i misero ei se cre$ere, a &uo se !rae/e#tum /i$e"at !ietate. Se$ et cum se ei cre$ere #o# !osset, i# &uo s!em #o# 0a"eret, )&uis e#im se ei cre$eret, i# &uo s!em #o# 0a"eret4. cum 'i$e etiam s!em o"tu%it, cum s!e etiam a$$e#s timorem, si#e &uo s!es esse #o# !oterat( #e sci%icet $esereretur a tam !io me$iatore. Acce!to ita&ue me$iator a reo suo ta#to sa%utis !i #ore, a$ 1atrem re re$itur, sci%icet cum i# mo#tem so%us asce#$it orare, /e% cum 'actus i# a o#ia !ro%i8ius ora"at cum sa# ui#eo su$ore2 Pater, i#&uit, clari%ica Filium tuum, ut Filius tuus clari%icet te )*oa#. 6+II, 1.. E# &ui$ ti"i, e# &ui$ e80i"eam i%%i. E# &ui$ a te 0a"eo, e# &ui$ a" i%%o. Me$iator &ui!!e sum, et i# sa%utem ejus jam /i$e#tur co#currere me$iatio#is meae ratio#es. Se$ ca!tus est et %i atus. A%%i a/it eum 'ortis2 et #isi 'ortior eo su!er/e#erit, #o# $iri!iet /asa ejus. Se$ mitte ma#um tuam $e a%to, et eri!iam eum $e i#imicis ejus 'ortissimis, i# s!iritu 'ortitu$i#is, 'ortitu$o tua, et /irtus tua. Scio e#im &ui$ 'aciam. Moriar i##oce#s !ro #oce#te, et !%us !oterit i#com!ara"i%iter "o#itas mea, &uam 0osti%is ma%itia( !oe#a i##oce#tiae meae, &uam !oe#a i#o"e$ie#tiae 0uma#ae.

:7. Et clari%icavi, i#&uit 1ater, et clari%icabo )*oa#. 6II, 9=.. *am 'ortissimo me$iatore o!us est s!iritus co#si%ii( &uia si !ri#ce!s mu#$i i#te%%i eret, #u#&uam Domi#um %oriae cruci'i eret )I Cor. II, =.. 1er om#ia er o /irtutem ei $i/i#itatis occu%ta#s, et so%am ei car#is i#'irmitatem !rae'ere#s, !er justitiam /itae suae i#/i$iam suscita/it 0osti%is #e&uitiae2 !er i#'irmitatem suae car#is s!em i%%i co#tu%it /ictoriae, a$ 'acie#$am i#/i$iam acce$e#ti"us miracu%is, &ui"us reco#ci%ia#$i sui 'i$em i# se ro"ora"at. Dece!tus a#ti&uus $ece!tor, !oe#am !eccati, mortem sci%icet atrocissimam, ei i#'%i8it, &ui #u%%i !eccato erat o"#o8ius. Occisus justus i#juste !ro justitia #o/am $e i#imico o"ti#uit justitiam, mortis sci%icet i#juste si"i i%%atae. 3uam &uasi si"i #o# #ecessariam, &uia a"s&ue !eccato erat, i!se 0omi#i !eccatori commu#ica#s, reum a"so%/it !er !oe#am i##oce#tiae suae2 !osito&ue cor!ore suo et sa# ui#e i# ma#u ejus, Hoc, i#&uit, ma#$uca, et "i"e, 0i#c /i/e. 1atri&ue eum re!raese#ta#s2 E#, i#&uit, 1ater, mei sa# ui#is !retium. Si $e !eccato 0ujus re&uiris, e# !ro eo meus sa# uis. Domi#e 1ater, $e$isti "e#i #itatem, et terra cor!oris mei $e$it 'ructum suum2 jam justitia a#te te am"u%a"it, et tu !o#es i# /ia sa%/atio#is 0uma#ae !e$es tuos )1sa%. L666I+, 1:, 1,.. Et ut juste jam sa%/etur &ui juste !erierat, tu, Domi#e, 'ecisti $irectio#es, ju$icium et justitiam i# *aco" tu 'ecisti )1sa%. 6C+III, ,.. CAPUT XIII. De vera sapientia amatorum seu %iliorum Dei. :=. De 'ructu er o 0ujus o!eris satiatus 0omo, me$ia#te sa!ie#tia Dei, #o# so%um reco#ci%iatur, se$ etiam sa!ie#s e''icitur. Sa!it e#im ei &uo$ ma#$ucat. Ma#$ucat et "i"it cor!us et sa# ui#em Re$em!toris sui, ma##a coe%este, !a#em A# e%orum, !a#em sa!ie#tiae2 et ma#$uca#s tra#s'ormatur i# #aturam ci"i &uem ma#$ucat. Cor!us e#im C0risti ma#$ucare, #i0i% est a%iu$ &uam cor!us C0risti e''ici, et tem!%um S!iritus sa#cti4 Tem!%um autem 0oc cum or#atum 'uerit !raescri!tarum !ositio#e /irtutum, et su!ra$icto $e$ica#$i or$i#e $e$icatum, #u%%os u%terius a%ie#os titu%os !otest susci!ere, #u%%um 0a"itatorem, #isi Deum &ui co#$i$it i%%um et crea/it. Ni0i% er o u%tra terre#um sa#cta i%%a a#ima, #i0i% materia%e, #i0i% corru!ti"i%e $i%i it aut curat, e8 &uo re ressa est a %oco sarci#arum, etsi a%i&uo 0orum a%i&ua#$o &uasi i# tra#situ utitur, se$ 'rui $e$i #atur. Si &ui$ i# 0ujusmo$i !ros!erum e/e#erit, !ertra#sit2 #o# co#tur"atur, si &ui$ a$/ersi co#ti erit. Totum sa!it &ui$&ui$ ca!it( #ec !otest ama#ti #isi sa!ere, &ui$&ui$ sicut sa%i/am co#ti erit $e C0risti ca!ite $esce#$ere. 3ui$&ui$ a$ cor!us s!ectat, si/e "o#um, si/e ma%um, 'oris est( #ec !otest !erti# ere a$ eum &ui i#tus est. U#$e A!osto%us i# s&ua%ore cor!oris jace#s et /i#cu%is, et &ua#tum a$ cor!us tri"u%atio#e coro#atus et miseria, scri"e#s $isci!u%is2 /ittam, i#&uit, ad vos Timotheum, ut sciatis quae circa me sunt )10i%i!!. II, 9:.. 1uae circa me sunt, i#&uit( i$ est, i# e8teriori 0omi#e, i# e8teriori tu#ica car#is, &uae a$ me, &ui i#tus sum, #o# !erti# u#t. :5. Haec est sa!ie#tia $e &ua $icit A!osto%us, Sapientiam loquimur inter per%ectos" $e &ua sic #os %o&uimur, sicut &ui au$i/imus et #o# /i$imus2 sicut %o&ueremur $e a%i&ua ci/itate, &uam #o# /i$imus, se$ !%urima $e ea au$i/imus( $e &ua &ui /i$isset %o# e a%iter %o&ueretur, et e8!ressius. Haec autem sa!ie#tia o!!ositam si"i e8 a$/erso a%iam 0a"et i#'austi #omi#is sa!ie#tiam )&uam $icit A!osto%us principum hujus mundi CI Cor. II, @D sicut #i rum a%"o, sicut %uci te#e"ras, $e &ua $icitur, Sapientia vincit malitiam )Sa!. +II, :?.. Ma%itia si&ui$em sa!or est ma%i, u#$e et a sa!ore sa!ie#tia. Cum i itur sa!it ma%um, et #o# $eest astutia, /e% /o%u#tas a$ e8se&ue#$um( sa!ie#tia !ri#ci!um 0ujus mu#$i !er om#ia su!er#ae sa!ie#tiae est co#traria. Haec est e#im ma%itia, &uam o$it sa!ie#tia. Si&ui$em i"i sa!or "o#i est i# sei!so, 0ic sa!or ma%i est i# sei!so2 i"i a$ e8se&ue#$um !raesto est !ru$e#tia( 0ic, ut $ictum est, #o# $eest astutia. ,?. Se$ i#ter 0as $uas &uae$am me$ia est sa!ie#tia, &uasi i#ter #i rum et a%"um me$io co%ore co%oratum, &uae si/e i#'erius, si/e su!erius, sic se 0a"et a$ utram&ue !artem, ut !ro/e#iat ei 'i#is secu#$um i#te#tio#em et stu$ium ute#tis. Sa!ie#tia ista est, &uam $icit A!osto%us hujus mundi, et &uam me$iam %oca/it i#ter sapientiam Dei, et sapientiam principum hujus mundi )I Cor. II, @, 7.. Haec circa uti%e et 0o#estum tota /ersatur, et a''ectata &ua$am !ru$e#tia $is!e#satur. Haec !e#e tota est i# scie#tia, /i$e%icet ut sciat $iscer#ere !ru$e#ter, et $iju$icare i#ter uti%e et i#uti%e, i#ter 0o#estum et i#0o#estum, etiamsi #o# sit /itae et mori"us accommo$atum. Scie#tia e#im i#'%at, c0aritas ae$i'icat )I Cor. +III, 1.. Aut /ero i# 0ujusmo$i e8&uire#$is e%a"ora#t, ut ta#tum scia#t( &uo$ ta#tummo$o ser/it curiositati2 aut, ut /i$ea#tur, si/e scia#tur scire( &uo$ ser/it /a#itati. Et 0oc eorum stu$ium ta#tum !otest !ro'icere, et i# a%tum se e8to%%ere, &ua#tum !otest ratio si#e amore.

CAPUT XIV. Antithesis verae et %alsae sapientiae" ubi de virtute et e cellentia verae sapientiae. ,1. Si&ui$em 0aec !0i%oso!0ia i# scie#tiam rerum 0uma#arum et $i/i#arum $i/i$itur. 3ua#$iu est i# 0uma#is, sic i#terim si"i est. 3ua#$o /ero a$ $i/i#a se e8a%tat, &ua#to a%tius asce#$it, ta#to i#'erius ca$it et im!%etur i# eo, 1uia elevans allisisti me )1sa%. CI, 11.. Eo si&ui$em a%i&ua#$o co#atu #atura%is i# e#ii !ro/e0itur, ut, sicut $icit A!osto%us, &uo$ #otum est Dei, i$ est &ua#tum $e Deo, ratio !otest com!re0e#$ere, #otum sit i%%is, ita ut i# i%%is, i$ est i#tra semeti!sos. Deus e#im i%%is re/e%a/it( &uia sic eos crea/it, ut i# sei!sis 0a"ea#t, u#$e Deum co #osca#t. Sur u#t e#im $e et0ica sua i# &uam$am !0<sicam, et i#/isi"i%ia Dei, !er ea &uae 'acta su#t, i#te%%ecta co#s!iciu#t, sem!iter#am &uo&ue ejus /irtutem et $i/i#itatem( ita ut si#t i#e8cusa"i%es2 &uia /i$e%icet #o%u#t u%terius !roce$ere /e% !ro'icere cum !ossi#t, i# /eram sci%icet t0eo%o iam2 &uia cum co #o/eri#t Deum, #o# sicut Deum %ori'ica#t, aut ratias a u#t( se$ e/a#escu#t i# co itatio#i"us suis, et o"scuratur i#si!ie#s cor eorum2 $ice#tes e#im se esse sa!ie#tes, stu%ti 'acti su#t. Et &ui t0eo%o iam i#si!ie#ter !er$i$eru#t, etiam $e !0<sica misera"i%iter ca$u#t, cum %oriam muta#t i#corru!ti"i%is Dei i# simi%itu$i#em ima i#is corru!ti"i%is 0omi#is, et /o%ucrum, et &ua$ru!e$um, et ser!e#tum. 1ro!ter &uo$ #ec i# #ostra et0ica !erma#ere !ermittu#tur, se$ tra$it i%%os Deus i# $esi$eria cor$is i!sorum, i# immu#$itiam, ut co#tume%iis a''icia#t cor!ora sua i# semeti!sis2 tra$it i%%os i# re!ro"um se#sum, ut 'acia#t &uae #o# co#/e#iu#t )Rom. I, 15, 9=.. Se$ sa!ie#tia sem!er /i#cit ma%itiam2 &uae co#tu"er#ium 0a"e#s Dei, #o/it sem!er !ro'icere, et #u#&uam $e'icere, et atti# it a 'i#e us&ue a$ 'i#em 'ortiter, et $is!o#it om#ia sua/iter )Sa!. +III, 1.( sa!ie#ter se a e#s i# $i/i#is, caute i# !0<sicis, !ru$e#ter i# mora%i"us. ,9. I itur sa!ie#s a#ima, sicut su!ra scri!tum est, a" om#i"us a%ie#is a''ecti"us $e'aecata, Deum ta#tummo$o sa!ie#s, 0omi#em i# 0omi#e e8uit2 Deo&ue !%e#e et i# om#i"us a''ecta, om#em i#'ra Deum creaturam #o# a%iter &uam Deus atte#$it, i# %uce et /irtute sa!ie#tiae om#ia $is!o#e#s, et or$i#a#s( sic a e#s, sic $e eis ju$ica#s, sicut est, sicut /i/it, 'acie#s ju$icium et justitiam $e eo u#$e est, et u#$e /i/it. Est e#im sa!ie#tia Dei, sicut i!sa $icit, $andor lucis aeternae, et speculum sine macula Dei majestatis )Sa!. +II, 9@., et ema#atio c%aritatis om#i!ote#tis Dei si#cera, et /a!or /irtutis ejus. I$eo sa!ie#s a#ima sicut ca#$orem %ucis aeter#ae i#tra se erit, et s!ecu%um Dei majestatis( sic cum i# creaturam se e8!o#it, e8!rimit et e80i"et ima i#em "o#itatis et justitiae Dei2 et sicut /irtute Dei /a!oratur i#terius, sic c%aritatis et c0aritatis Dei ema#atio#em e''u#$it e8terius, u#$e et a%i"i $icit Sa%omo#, Sapientia hominis lucet in vultu ejus )Ecc%e. +III, 1.( et a%i"i, #culi, i#&uit, sapientis in capite ejus )Ecc%e. II, 1,.( &uia #o# a%iu#$e &uam $e #atura%i et i#ter#a /irtute cere"ri sui, i$ est sa!ie#tiae, e8terius se e''u#$u#t, et a ca!ite #o# rece$u#t. Dicit Sa%omo#2 /ultitudo sapientium sanitas est orbis terrarum )Sa!. +I, 9@.. O 'e%ices res 0uma#as, si u"i&ue sa!ie#ti"us ser/ire#t i#si!ie#tesF Se$ et 'e%ices res 0uma#as, $icit &ui$am !0i%oso!0us, si aut so%i sa!ie#tes re #are#t, aut !0i%oso!0are#tur om#es &ui re #a#tF Se$ cum sa!ie#ter 'u iu#t sa!ie#tes su!er i#si!ie#tes re #are, etiam i#si!ie#ter 'u iu#t i#si!ie#tes su" sa!ie#ti"us esse2 om#ia $esi!iu#t, om#ia co#'u#$u#tur, et tur"a#tur. Sa!ie#tes %ate#t et $e%itescu#t, !ueri re #a#t et !ri#ci!a#tur2 et 'iu#t !ri#ci!es &ui ma#e come$u#t, et /ae terrae i%%iF )Ecc%e. 6, 1@.. Se$ a$ !ro!ositum re$eamus. ,:. A#ima i itur s!iritu sa!ie#tiae i%%ustrata, &uia $i%i it justitiam et o$it i#i&uitatem, et !ro!terea u#8it eam Deus o%eo %aetitiae, &uo u#ctus est C0ristus !rae !artici!i"us suis )1sa%. 6LI+, =., et &uam !er'u$it ratia2 om#i"us !%acet, et a" om#i"us amatur. I!si etiam &ui e8 a$/erso su#t, /i$e#tes 0ujusmo$i, time#t et re/ere#tur. Etsi "o#um i# "o#o #o# /u%t imitari i#$urata #e&uitia, $issimu%are tame# #o# !otest #atura. I#ter se autem 0a"e#t sa!ie#tes &uam$am !ri/atam ratiam, et &uam$am %i# uam a# e%icam, &ua i#ter se %o&uu#tur mutuis a''ectio#i"us, s!iritua%i &ua$am ratia, commu#ica#ti"us i# 0oc i!sum e8teriori"us as!ecti"us2 &uam %i# uam #u%%us #o/it, #isi Re8 A# e%orum, et A# e%i ejus, et &ui su#t i# e#ere Israe%, et ci/es *erusa%em. Nu%%us eam #o/it Ae <!tius, #u%%us C0a#a#aeus. Sicut e#im i# sa#ctitate /itae et 0omi#is i#terioris %ori'icatio#e, et co#tem!%atio#e, et 'ruitio#e $i/i#itatis jam 'uturae /itae "eatitu$i#em !rae%i"are i# 0ac /ita /i$e#tur, et i#itiari( sic etiam $e cor!orum suorum %ori'icatio#e, &uam !%e#e i"i !erce!turi su#t, i# 0ac /ita #o##i0i% !erci!iu#t. E8ce!ta etiam i%%a ratia $e &ua $i8imus, &ua 0a"ita#tes i# u#um sei!sis i# Deo, et Deo i# sei!sis 'ruu#tur, i!sius car#is sic se#tiu#t e/a#uisse C al. co#/e#isseD om#es co#tra$ictio#es, ut u#i/ersa su"sta#tia car#is #o# sit eis #isi i#strume#tum "o#i o!eris. Nam etsi i!sius miseriis et i#'irmitati"us co#ta"escu#t, se$ e8 0oc i!so i#teriori 0omi#e 'ortius co#/a%escu#t2 1uando enim in%irmor, tunc %ortior sum, et potens, $icit A!osto%us )II Cor. 6II, 1?.. Se#sus i!si #o/am &uam$am !erci!iu#t, et !ro!e s!iritua%em ratiam2 ocu%i sim!%ices, et aures tem!era#tes. A%i&ua#$o i# 'er/ore oratio#is, ta#ta o$oris i #oti cujus$am s!irat 'ra ra#tia( ta#ta ustus etiam #o# usta#$o sua/itas(

ta#tum !er mutuum tactum s!iritua%is c0aritatis i#ce#ti/um, ut /i$ea#tur si"i i#tra sei!sos s!iritua%is cujus$am /o%u!tatis erere !ara$isum. +u%tus etiam et totius cor!oris com!ositio#e, /itae et morum et actuum $ecore, mutuae etiam ser/itutis /e% $e/otis e80i"itio#i"us, /e% !iis susce!tio#i"us, sic cujus$am ratiae "e#e!%acito si"i i#/icem co#/e#iu#t, et cou#iu#tur, ut /ere si#t cor u#um, et a#ima u#a. Nimirum 'uturam cor!orum suorum %oriam jam 0ic i#itia#t, e8 !uritate co#scie#tiae, et mutuae co#/ersatio#is ratia, !er'ecte eam 0a"ituri i# 'utura et !ere##i /ita. CAPUT XV. De %elici consummatione sapientiae usque ad assecutionem beati %inis, et summi boni. ,,. Sicut e#im #u#c /i/e#tia om#ia so%is c%aritate !er'u#$u#tur, et a" i#/icem !er'u#$i /i$e#tur et sicut #os i#/icem 0ic /i/ere /i$emus, #ec tame# /itam &ua /i/imus, /i$emus2 sic i# i%%a /ita /i$e"itur Deus a si# u%is i# om#i"us, et a" om#i"us i# si# u%is2 #o# &uo$ cor!ora%i"us ocu%is /i$eatur $i/i#itas, se$ !raese#tiam $i/i#itatis %ori'icatio cor!orum $emo#stra"it ma#i'esta &ua$am sui ratia. A$ 0oc etiam i# 0ac /ita cor!ora%ium sacrame#torum /a%et re%i io( &uia cum /i8 a%i&ui$ #isi cor!ora et cor!ora%ia i#te%%i amus, &ua#$iu i# ima i#e !ertra#simus, cor!ora%i"us re%i amur sacrame#tis, #e a Deo rece$amus2 u#$e etiam a re%i a#$o re%i io $icitur. Cum /ero 'i$e%is a#ima ta%i"us eru$ita, ta%i"us i#ci!iet #o# i#$i ere, et a cor!ora%i"us tra#sire a$ s!iritua%ia, a s!iritua%i"us a$ s!iritua%ium et cor!ora%ium co#$itorem, 0oc /ere erit e8ire a sarci#is. Re%icto er o cor!ore et cor!oreis om#i"us curis et im!e$ime#tis, om#ium &uae su#t !raeter Deum o"%i/iscitur, #i0i%&ue !raeter Deum atte#$e#s, &uasi se so%am so%um&ue Deum e8istima#s2 Dilectus, i#&uit, meus mihi, et ego illi )Ca#t. II, 1@.. 1uid enim mihi est in coelo, et a te quid volui super terram* De%ecit caro mea, et cor meum" Deus cordis mei, et pars mea Deus in aeternum )1sa%. L66II, 9-, 9@.. Dei#$e /e#itur a$ mortem. Hu#c e#im tra#situm a$ /itam miseri i#'i$e%es mortem a!!e%%a#t( 'i$e%es autem &ui$, #isi !asc0a4 I# morte i itur cor!ora%i !er'ecte moritur mu#$o, ut !er'ecte /i/at Deo2 i# re$itur %ocum ta"er#acu%i a$mira"i%is, i# re$itur us&ue a$ $omum Dei )1sa%. 6LI, -.2 et om#i"us "e#e et secu#$um or$i#em !raece$e#ti"us, sicut i# !ri#ci!io $i8imus, !o#$us suum u#um&uo$&ue $e'ert i# %ocum suum( cor!us i# terram, $e &ua assum!tum est, tem!ore suo resuscita#$um et %ori'ica#$um s!iritum a$ Deum &ui crea/it eum. ,-. Se$ &ua#$o 'it iste tra#situs a$ Deum $isru!tis om#i"us o"%i ame#tis, su!eratis&ue om#i"us im!e$ime#tis, !er'ecta "eatitu$i#e, !ere##i $i%ectio#e( e8 0oc jam !er'ecte Deo i#0aeret, /e% !otius u#itur /ere sa#cta a#ima i# terra, ut e''iciatur u#a e8 i%%is, &ui"us $i8it2 Ego di i, dii estis, et %ilii E celsi omnes )1sa%. L666I, @.. Hic est 'i#is eorum &ui !ro!o#u#t *erusa%em i# !ri#ci!io %aetitiae suae )1sa%. C666+I, @.( &uos u#ctio sa#cti S!iritus $ocet $e om#i"us )I *oa#. II, 97.( &ui asce#sio#es i# cor$e suo sa!ie#ter $is!o#u#t $e /irtute i# /irtutem, $o#ec /i$eatur Deus $eorum i# Sio# )1sa%. L666III, @, =.2 Deus $eorum, "eatitu$o "eatorum, au$ium "e#e au$e#tium( u#um $e#i&ue "o#um, summum om#ium "o#orum. A 'i#e "o#i !ro!ositi, i# !ri#ci!io asce#sio#is, us&ue a$ 'i#em om#is co#summatio#is, sa!ie#tia atti# it 'ortiter, 'ortitu$i#em asce#$e#tis a$ se custo$ie#s, #e i# asce#su $e'iciat2 sua/iter $is!o#e#s om#ia )Sa!. +III, 1., et a$/ersa, et !ros!era, om#ia ei i# "o#um mo$i'ica#s et com!o#e#s( $o#ec a#imam a$ !ri#ci!ium suum re$ucat, et a"sco#$at i# a"sco#$ito 'aciei Dei. Scire autem $e"et om#is sa!ie#s asce#sor, #o# sic esse ra$us 0ujus asce#sio#is, &uomo$o ra$us sca%ae, ut si# u%i a''ectus isti suis ta#tum tem!ori"us, et #o# a%io tem!ore si#t #ecessarii. Ha"et &ui!!e u#us&uis&ue a''ectus i# asce#sus or$i#e tem!us et %ocum suum, &uo coo!era#ti"us a%iis a''ecti"us suas /a%eat !artes so%%icitius e8se&ui( se$ om#es tame# si"i co#curru#t et coo!era#tur, et !rae/e#iu#t, et se&uu#tur( et sae!e 'iu#t !rimi #o/issimi, et #o/issimi !rimi.