BIqAK SIRTI

EROL MANiSALI
-

Avrupa, vangr Kaptrailzmt tKtye aytrmtg; tgendekini, kendi insanrna, kendi halkna ydnelik olanrnr terbiye etmig; igeride sosyaldevlet, sosyal haklar, bireye saygr, kurallan iginde igleyen ehlilegtirilmig bir kapitalizm yani piyasa dtlzeni kurmug. Ancak yine vazgegmemig, "dlganda her pey serbesf";
vur, krr, tekel olugtu6neryaparsan arkandayrnr diye kendi kapitalizmine, yani dev girketlerine drganda sahip grkmrg. Sahip gftmq ne kelime, britunlegmig; grinkU igerideki terbiye edilmig kapitalizmin yagamasr "drg an d aki v a h g i ka p ital i st ku ral l ar i q i n d e " oy nanan

Kapitalizmin

'Iemel iggiidiisii'
Tek boyutlu, Amerika boyutlu ve Amerika'nrn dev girketlerinin qrkadannrn esas ahndr$r bir drinyada ortaya grkan sistemin adr "Vahgi Kapita-

lizm"dir.
Bunun rekabetle, kitaplarda yazan piyasa ekonomisi ile ve toplumsal dtizen ve refah ile uzaktan yakndan bir iligkisi bulunmamaktadr. Kitaplann yrjzde doksanr, vahgi kapitalizmin dengesizliginive "temel iqgildtilerini" saklamak igin yaprlan silslemelerdir.

ihtiras, grig, iktisadi egemenlik ve sonunda tekellegme: Tekelci gti glerin drjnyay denetimidir bu. $irketlerve silahlaryan yana, omuz omuza, birlikte; once girketler politikalan ve akrlh bombalan riretecekler: Sonra akrlh bombalarla rilkeler iggal edilecek. Akrlh bombalann ardrndan aklh girketler i9gal bOlgelerinde iktisadi eylemlere baglayacaklar ve tekelci girgler olarak ahtapotun kollan gibi "imp arato rl u Q u n " srnrrlannr (veya topraklann r) olugturacaklar. Amerikan kapitalizminin dtinya tizerindeki imparatorlu$unu kuracaklar. Bunlar, Amerika'n rn vahgi kapitalizminin temel iqgridiileridir. Sistem boyle
gahgryor. - Devlegen girketler Amerika'nrn yonetimine ege-

oyundan sa$lanan "somilrgeye" baSh. - Yabancr piyasalan ele gegirecek, - Siyasileri, brlrokratlan, medyay kullanacak, - Oralardakiyerli sermaye ile "kapitalistge" ortaklrklar kuracak; yani " uzanfilarnr" olugturacak. " Kapitalizmi n temel iqgild1srj''r dqarrda-hig de$igmiyor, aynen Amerikan modeli (ve temel iggrldtlsii) gibi. Zavalh Tony Blair, halkna bunu anlatmaya gafqryor; "Ben batan imparatorlu]un bayrajm eski somilrgelerde, I rak'ta yeniden dalgalandtnyorum, lngiltere'nin (ve halknin) gtkarlanm koruyorum; siz bana iggalci diyorsunuz; iqerideki ile dtgandaki dhzeni kangfi nyorsunuz; dqanda vahgi kap ital izmi n temel i qgil d il leri tatmi n edi lemezse i qe rideki ehlilegtirilmig dIzen uahgilegiverir iqerinin ehli kalabil mesi, dryandan kan emil mesine baflh-

dr"

men oluyorlar. - Dev girketler vahgi kapitalizmin oncrileri olarak

diyor. Vahgi kapitalizm drgandan kan emecek ki igeride uysaltutulabilsin: Tony Blair grrprnryor, bu gerqe$i anlatmaya gahgryor, yerden goge hakh, bagka yolu yok ki;vahgi kapitalizmin iggtldristj bu: Insan yiyen canavargibi... lgerinin hatrn igin lrak'rvs. iggal edip somtirecek... Vahgi Bat, Amerikan kapitalizminin birsimgesidir. Bencillik, ihtiras, qrkar, saldrn, birbirini tetikle-

"snr tantmtyorlar".
Bizim askerlerimiz basrp gegmedi; bizim girketlerimizin kargrsrnda higbir yabancr girket, KlT, KOBi, devlet durmamah diyor. Her gey dzellegtirilmeli ki dev girketler bir ahtapot gibi her yeri ve her geyi sarsrnlar, denetimleri altrna alsrnlar. , - Di$erdevletlerin hatta ktalann br.iyrikgirket merkezlerinden, yani vahgi kapitalizmin beyninden yonetildi$i bir dtjnya dtjzeninin kurulmasrnr istiyorlar. Bu istek, daha do$rusu ihtiras, saplant, tutku, ba$rmlrlrk her neyse ashnda "vahgi kapitalizmin" , "te6zdeqlegmigtir. Ve olgunlu$a erigmig kapitalizm, tarihte benzeri gortilmemig bir biqimde saldrrganlagmrgtrr.

yen d$elerdir ve atomun gekirdelinde ise "giiq" yatar. Denge ve dengesizlik arasrnda slirekli gidip gelen "909", vahgi kapitalizmin "temel iqgtidiisI-

nti" olusturur.
- lkis'at kitaplarrnda "girket kAr peginde kogar"
esasr rizerine oturtulan dUgrlnce sistemi, uzun bir fi lmin sadece minik bir'karesiUir Arkasndave onrin-

de insana ozgri olan, ancak zincirleme reaksiyonlar sonucu insanr ve insanh$r da oftadan kaldrrabilecek bir khga girigi, "vahgi kapitalizmin hazrla-

d$t ortam iginde"

oluqur.

mel iqgldilsri"drir, yani kendisidir. Kapitalizmle

- Biraz dizginlenebilmig olarak Avrupa'nrn iginde "uysallagmr$ sosya/ ve dengeli hali ile gorLiItir". Ancak bu gortllen, buzda$rnrn su ristiindeki krsmrdrr. Drgandaki, " d i Qer 0 l kelerdeki " kapitalizm ise mutlaka bir "saldrganhfi ve tekelcilifli iqerir". - Amerikan kapitalizmi so$uk savag srrasrnda, "Ameri kan boyutl u diizeni n " hazrrlaylcrsr oldu. "Her gey Amerika igin" diye ozetlenebilecek bir "Ameikan impatatofiu]u " yaratma misyonunu ristlendi.
igte, tek kutuplu dunya duzeninde vahgi kapitalizmin "Temel lgg1diis1" budur: Kendinden bagkasrna hayat hakk tanrmayan bir dtizen ozlemi; yani bir felaket...

vwvwistanbul.edu.trlikisaVemanisali