Karl Marx - Louis Napeleon'Un 18 Brumeri

T
Kurl Murks
Louis 8onupurlotn T8 8rumuiroi
K
A
k
L

M
A
k
K
S
Ekl$ YAYlNLAkl
LOUlS BONAPAkTE'lN
18 BkUMAlkE'l
LOUS BONAPARTE'IN 18 BRUMARE'
KARL MARKS
Karl Marks, lo0/s 8oncc||e'|n !8 8|0mc/|e'i, Aralik 1851-Mart 1852'de yazilmi ve
1852'de New-York'ta 0/e Re|o|0|/on, n1'de yayinlanmitir.
[Trke evirisi, Sevim Belli tarafindan yapilmi ve Seme Ic|||c|, Cilt: I iinde Sol
yayinlari tarafindan yayinlanmitir. Aralik 1D7D, Birinci Baski, s: 478-588|
Eri Yayinlari tarafindan dzenlenmitir, 2OO8.
erisyay@kurtuIuscephesi.com
http://www.kurtuIuscephesi.com
http://www.kurtuIuscephesi.net
http://www.kurtuIuscephesi.org
NDEKLER
D Yazarin Almanca kinci Baskiya nsz
11 Friedrich Engels'in nc Almanca Baskiya nsz
14 LOUS BONAPARTE'IN 18 BRUMARE'
14 I
24 II
85 III
5O IV
61 V
7D VI
DD VII
117 4|/|cy|c| No||c|
[256|
KARL MARKS
Kurl Murks
YAZARIN ALMANCA KNC BASKIYA NSZ
Zamansiz len dostum 1ose| WeyJemeye|,* 1 Ocak 1852'
de New-York'ta haftalik siyasal bir dergi ikarmaya niyetleniyordu.
Bu dergi iin benden de hkmet darbesinin tarihini yazmami is-
tedi. ubatin ortasina kadar, her hafta, "Louis Bonaparte'in 18 Bru-
maire'i" adini taiyan yazilari kendisine ulatirdim. Bu arada, Wey-
demeyer'in ilk plani baarisizliga ugradi. Ama 1852 yilinin ilkyazin-
da Devrim adini taiyan aylik bir dergi yayinlandi, derginin birinci
sayisini "18 Brumaire" meydana getirmektedir. O zaman, bu der-
giden birka yz tane Almanya'ya gnderildi, ama kitapilarda satia
ikarilamadi. leri radikal geinen ve derginin dagitimini nerdigim
bir Alman kitapi, byle "yersiz" bir [sayfa 472| neri karisinda duydugu
* Amerikan isavai sirasinda St. Louis blgesinin askeri komutani. [Vc|x'|n no|0.|
T0
Kurl Murks
erdemli korkusunu belli ederek karilik verdi.
Bu sylediklerimden de grlyor ki, kitap, olaylarin dogru-
dan dogruya baskisi altinda dogmutur ve iledigi tarihsel konu
1852 ubatinin berisine gemez. imdi bu yeni baski, kismen kita-
pevinin istekleri, kismen de Almanya'daki dostlarinin israrli iste-
kleri zerine yapilmitir.
Aagi yukari ayni zamanlarda yazilan ve ayni konuyu ileyen
yapitlar arasinda yalniz ikisinin sz edilmeye deger: Victor Hugo'
nun l00/ Nco|eon'u ve Proudhon'un l0/0me| 0c||es/.
Victor Hugo, hkmet darbesinin sorumlusuna kari aci ve
nkteli svp saymalarla yetiniyor. Olayin kendisi, ona, duru bir
gkte akan bir imek gibi grnyor. Olayi, ancak, bir bireyin
zora bavurmasi olarak gryor. Byle yapmakla, onu kltecegi
yerde, ona tarihte ei grlmemi kiisel bir girikenlik gc ykle-
yerek, byttgn farketmiyor. Proudhon ise, hkmet darbesi-
ni, daha nceki tarihsel bir gelimenin sonucu gibi sunmaya alii-
yor. Ama, hkmet darbesinin tarihsel yapisi, kaleminde, hkmet
darbesi kahramaninin bir savunmasina dnyor. Bylece, szde
o|/e/|// tarihilerimizin dtkleri yanilgiya dyor. Bana gelince,
ben, tersine, Fransa'da s|n|/ sc|c|m|n|n siradan ve kaba bir adamin
kahraman gibi grlmesini saglayacak koullari ve durumu nasil
yarattigini gsteriyorum.
Kitabin yeniden bir elden geirilmesi, zel havasini kaybetti-
recekti. Onun iin yalniz baski yanlilarini dzeltmek ve bugn ar-
tik anlailmayacak olan imalari kaldirmakla yetindim.
Yapitimin son tmcesinde syledigim, "Ama imparatorluk
pelerini en sonunda Louis Bonaparte'in omuzlarindan dtg gn,
Napoleon'un tuntan heykeli, Vendme dikilitainin
[257|
tepesinden
gmbrtyle devrilecektir", sz gerekleti bile.
1815 seferi zerine yazdigi kitapta Napoleon'un putlatiriliina
kari ilk saldiriya geen Albay Charras oldu. O zamandan beri ve
zelikle u son yillarda, Fransiz yazini, tarihsel aratirma, eletiri,
talama ve alay tr silahlarla Napoleon efsanesine lmcl dar-
beyi indirdi. Geleneksel halk [sayfa 478| inanlari ile bu keskin kopu,
bu byk fikir devrimi, Fransa diinda pek az dikkat ekti ve hi
de anlailmadi.
Son olarak, bu yapitin, bugn, zellikle Almanya'da pek ok
kullanilan sezarcilik teriminin artik bir yana atilmasina katkida bu-
TT
Kurl Murks
lunacagini umuyorum. Bu sezarcilik deyimi ile yapilan yzeysel ta-
rihsel rneksemede, iin z, yani eski Roma'da, sinif savaimi
yalniz ayricalikli bir azinligin iinde, varlikli zgr yurttalar ile yok-
sul zgr yurttalar arasinda geerken, halkin byk retici kitlesi-
nin arpianlara kisaca basit bir basamak meydana getirdigi unu-
tuluyor. Sismondi'nin, nl "Roma proletaryasi, toplumun sirtin-
dan geiniyordu, oysa modern toplum, proletaryanin sirtindan gei-
niyor", sz unutuluyor.
[258|
Antikagda ve modern zamanlarda si-
nif savaiminin maddi ekonomik koullari arasinda tam bir fark ol-
dugundan, bu koullardan dogan siyasal biimler arasinda da, Can-
terbury piskoposu ile byk rahip Samuel arasindaki benzerlikten
daha byk bir benzerlik olamaz.
KARL MARKS
Londra, 28 Haziran 186D

Marks'in Temmuz 186D'da
Hamburg'da ikan
lo0/s 8oncc||e'|n !8 8|0mc/|e'i
adli yapitinin ikinci
baskisinda yayinlanmitir
FREDRCH ENGELS'N NC ALMANCA
BASKIYA NSZ
!8 8|0mc/|e'in ikiindan otuz yil sonra yeni bir baskisin-

in gerekli olmasi, bu brorn bugn bile degerinden hi bir ey
yitirmedigini tanitlar.
Gerekten, bu, dahiyane bir alimaydi. Duru gkte akan
bir imek gibi tm siyaset dnyasini airtan, kimilerinin erdemli
fke bagirtilari ile kariladiklari, kimilerinin devrimden kurtuluun
mutlulugunu getiren bir davrani olarak ve, devrimin yarattigi karga-
aligin cezasi olarak kariladiklari, ama herkes iin akinlik ve
kavrayamama konusu [sayfa 474| olan olayin hemen ardindan Marx,
onun, kisa, igneleyici bir aiklamasini yapti. Marx, bu yapitinda,
T2
Kurl Murks
Fransa'da ubat gnlerinden bu yana olagelen olaylarin akiini,
onlarin i ilikileri iinde anlatiyor ve 2 Aralik
[25D|
mucizesinin nasil
bu ilikilerin dogal, zorunlu sonucu oldugunu gsteriyor ve hkmet
darbesi kahramanini ele alirken ona kari ok iyi hakettigi aagisa-
madan baka bir tavir takinmaya gerek grmyor. Ve tablo yle
bir ustalikla izilmiti ki, o zamandan beri yapilan btn ainlama-
lar bu tablonun geregi nasil bir sadakatle yansittigini tanitlamaktan
baka bir ey yapmamilardir. Yaanan gnlk tarihi bu kadar dikkat
ekici bir biimde anlamak, olaylari getikleri anda bile bylesine
aydinlik bir biimde kavramak, gerekten de, esiz bir eydir.
Ama bunun iin, Fransiz tarihi konusunda Marx'in sahip
oldugu derin bilgi gerekliydi. Fransa, sinif savaimlarinin, her sefe-
rinde, herhangi baka bir yerde oldugundan daha fazla, kesin karara
kadar srdrldg, ve bu bakimdan sinif savaimlarinin iinde
getikleri bu savaimlarin sonularinin zetlendikleri degiken si-
yasal biimlerin en belirgin sinirlariyla belirdikleri lkedir. Ortag
feodalizminin merkezi, Rnesanstan beri babadan ogula geen
kralligin klasik lkesi olan Fransa, Byk Devriminde, feodalizmi
yikti ve bur|uvazinin egemenligine, Avrupa'da baka hi bir lke-
nin ulaamadigi katiksiz klasik bir zellik verdi. Ayni ekilde, dev-
rimci proletaryanin hkm sren bur|uvaziye kari savaimi da,
Fransa'da, baka yerde bilinmeyen keskin biimlere brnd.
Marx'in, eski Fransiz tarihini, zel bir nem vererek incelemekle
kalmayip, gemekte olan tarihin btn ayrintilarini izlemesinin ve
daha sonra yararlanilmak zere malzeme toplamasinin nedeni bu-
dur ve Marx, bu yzden, olaylar karisinda, hi bir zaman bo bu-
lunmami, akinliga kapilmamitir.
Ama buna eklenecek baka bir zellik daha vardir. yle ki,
ister siyasal, ister dinsel, felsefi, ya da tamamen baka ideolo|ik bir
alanda yrtlm olsun, btn tarihsel savaimlarin, aslinda, top-
lumsal sinif savaimlarinin az ya da ok belirgin bir ifadesi oldugu-
na ilikin yasayi, karilik olarak, bu siniflarin varliginin, dolayisiyla
arpimalarinin, bu siniflarin ekonomik durumlarinin gelime
derecesi ile, bu [sayfa 475| gelime derecesinden dogan retim biim-
leri ve degiim biimleri ile belirlendigine ilikin yasayi, ilk Marx
bulmutur. Ener|inin dnm yasasi doga bilimleri iin ne ka-
dar nemliyse, tarih iin o kadar nemli olan bu yasa, Marx'a, bu-
rada da, II. Fransiz Cumhuriyetinin tarihini kavramada bir anahtar
T3
Kurl Murks
hizmeti grmtr. Ve ite, bu tarih, Marx'in, kendi yasasini dene-
mesine, sinavdan geirmesine yardimci olmutur ve otuz yil
sonra bile, Marx'in yasasinin bu sinavdan parlak bir ekilde getigini
teslim etmemiz gerekiyor. [sayfa 476|
FREDRCH ENGELS
1855'te yazilmitir
Karl Marx, 0e| 4c||:e|n|e
8|0mc/|e Jes lo0/s 8oncc||e,
Hamburg 1885,
adli kitapta yayinlanmitir.
T4
Kurl Murks
[256|
Hegel, bir yerde, yle bir gzlemde bulunur: btn tarihsel

byk olaylar ve kiiler, hemen hemen iki kez yinelenir. Hegel ek-
lemeyi unutmu: birinci kez tra|edi olarak, ikinci kez komedi olarak.
Danton'a gre Caussidiere, Robespierre'e gre Louis Blanc, 17D8-
17D5'in Montagne'ina gre 1848-1851'in Montagne'i, amcasina gre
yegeni. Ve, 18 Brumaire'in ikinci baskisina elik eden koullarda
gene ayni karikatr gryoruz.
[26O|
nsanlar kendi tarihlerini kendileri yaparlar, ama kendi key-
flerine gre, kendi setikleri koullar iinde yapmazlar, dogrudan
veri olan ve gemiten kalan koullar iinde yaparlar. Btn lm
kuaklarin gelenegi, byk bir agirlikla, yaayanlarin beyinleri z-
erine ker. Ve, onlar kendilerini ve eyleri, bir baka biime dn-
trmekle, tamamiyla [sayfa 477| yepyeni bir ey yaratmakla ugrair
grndklerinde bile, zellikle bu devrimci bunalim aglarinda,
korku ile gemiteki ruhlari kafalarinda canlandirirlar, tarihin yeni
sahnesinde o saygideger egreti kilikla ve bakasindan alinma agiz-
T5
Kurl Murks
la ortaya ikmak zere, onlarin adlarini, sloganlarini, kiliklarini alir-
lar. te bunun gibi, Luther, havari Paul'n maskesini takindi, 178D-
1814 devrimi ardarda, nce Roma Cumhuriyeti, sonra Roma m-
paratorlugu giysisi iinde kurum satti ve 1848 Devrimi, kimi 178D'un,
kimi de 17D8'n ve 17D5'in devrimci geleneginin taklidini yapmak-
tan te bir ey yapamadi. te byle, yeni bir dili grenmeye bala-
yan kii, onu hep kendi anadiline evirir durur, ama ancak kendi
anadilini animsamadan bu yeni dili kullanmayi baardigi ve hatta
kendi dilini tmden unutabildigi zaman o yeni dilin zn, ruhunu
zmleyebilir.
Tarihin llerine okunan bu dualar incelendiginde, hemen,
ok gzearpan bir fark ortaya ikar. Camille Desmoulins, Danton,
Robespierre, Saint-1ust, Napoleon, birinci Fransiz Devriminin partileri
ve yiginlari kadar kahramanlari da, Romali kiliginda ve Roma'ya
zg cafcafli szler kullanarak, kendi aglarinin devini, yani mod-
ern |0|/0|c toplumunun meydana ikmasi ve kurulmasi iini yerine
getirdiler. Birinciler, feodal kurumlari para para ettiler ve bu ku-
rumlar zerinde biten feodal baglari kopardilarsa, o, Napoleon da,
Fransa'nin iinde, bundan byle artik zgr rekabetin gelitirilme-
sini, kk toprak mlkiyetinin iletilmesini ve ulusun zgr kilinmi
sinai retici glerinin kullanilmasini saglayacak koullari yaratirken,
diarda her yerde, Fransa'daki bur|uva toplumuna Avrupa kitasi
zerinde gerekli olan evreyi yaratmak iin zorunlu oldugu lde
feodal kurumlari sildi sprd. Toplumun yeni biimi bir kere ku-
rulup yerine yerleince, tufan-ncesi devler ve onlarla birlikte yeni-
den dirilmi olan Roma da, ortadan kayboldu; Brutus'ler, Gracc-
hus'ler, Publicola'lar, tribnler, senatrler ve bizzat Sezar. Bur|uva
toplumu yalin geregi iinde Say'larin, Cousin'lerin Royer-Collard'
larin, Ben|amin Constant'larin ve Guizot'larin kiiliginde kendi yo-
rumcularini ve kendi szclerini yaratmiti. Bur|uva toplumunun
gerek balari tezgahlarin gerisinde yer aliyordu, Louis [sayfa 478|
XVIII'in "et kafasi" ise, onun siyasal bai idi. Girtlagina kadar servet
retmeye ve bariil rekabet savaimina gmlen bur|uva toplu-
mu, Roma aginin hayaletlerinin kendi beigi bainda beklemi
olduklarini unutmutu. Ama, bur|uva toplumu ne kadar kahraman-
lara zg bir toplum olmasa da, onu dnyaya getirmek iin, kahra-
manlik, zveri, terr, i sava ve di savalar gene de zorunlu olmu-
tu. Ve onun gladyatrleri, Roma Cumhuriyetinin kaskati klasik ge-
T
Kurl Murks
leneklerinde, kendi savaimlarinin dapdar bur|uva ierigini kendi
kendilerinden gizlemek ve cokularini, esrimelerini byk tarihsel
tra|edi dzeyinde tutabilmek iin kendilerine gerekli olan lkleri,
sanat biimlerini, yanilsamalari buldular. Gene bunun gibi, yzyil
nce, gelimenin bir baka aamasinda, Cromwell ve ngiliz halki,
kendi bur|uva devrimlerine gerekli olan dili, tutkulari ve hayalleri
Tevrat'tan almilardi. Gerek amaca varildigi zaman, yani ngiliz
toplumunun bur|uva toplumuna dnm gerekleince, Locke,
Habakkuk'un* ayagini kaydirip onun yerini aldi.
Bu devrimlerde, llerin dirilmesi, sonu olarak, eskilerini
taklit etmeye degil, yeni savaimlari ululamaya, gerege siginarak
onlarin zmnden kainmaya degil, tamamlanacak, yerine geti-
rilecek devi muhayyilede devrimin hayaletini yeniden agirmaya
degil, devrim ruhunu bulmaya hizmet eder.
1848-1851 dnemi, eski Bailly'nin terekesini ondan devralan
|e0||/cc/n en cn|s /c0nes** Marrast'dan, igren derecede bayagi
izgilerini Napoleon'un demirden lm maski altinda gizleyen ser-
venciye kadar, Byk Fransiz Devriminin hayaletini agirmaktan
baka bir ey yapmadi. Bir devrim yoluyla kendisine artan bir hare-
ket gc verilmi olduguna inanan btn bir halk, birdenbire, orta-
dan kalkmi bir aga aktarilmi buluyor kendisini ve bu geri de
ilikin hi bir kuruntunun mmkn olmamasi iin uzun zaman-
dan beri derin bilginlerin ve antikacilarin alanina girmi bulunan
eski tarihler, eski takvimler, eski adlar ve eski fermanlar, ve oktan
beri bozulup dagilmi gibi grnen eski kollukular, yeniden or-
taya ikiyorlar. Tm ulus, eski Firavunlar [sayfa 47D| zamaninda yaadi-
gini sanan ve btn gn, Habeistan'in altin madenlerinde, bainin
zerinde, acikli bir iik saan lamba, ardinda, uzun kamasiyla kle
bekisi, ve, ikita, ne bu madende alimaya zorlanan iilerin,
ne de ayni dili konumadiklari iin birbirlerini anlamayan bir bar-
bar kiralik askerler kalabaliginin bulunmadigi bu yeralti hapishane-
sinin drt duvari arasina kapatilmi bir madenci olarak yapmak
zorunda oldugu ilerden yakinan u Bedlamli
[261|
ngiliz kaigi gibi
davraniyordu. O, "Ve btn bunlar, bana, benim gibi Byk Bri-
tanya'nin zgr yurttaina, eski Firavunlarin hesabina altin ikar-
* Oniki kk brani peygamberinden biri. -Ed.
** Sari eldivenli cumhuriyeti. -.
T7
Kurl Murks
mak iin zorla kabul ettiriliyor", diye sizlaniyordu. te Fransiz ul-
usu da, "Bonaparte ailesinin borlarini demek iin" diye sizlaniy-
or. Akli bainda oldugu srece, ngiliz, altin ikarmak saplantisin-
dan kurtulamiyordu, Fransizlar da devrimlerini yaptiklari srece,
1O Aralik seimlerinin
[262|
de ortaya koydugu gibi, Napoleon'a deg-
gin anilardan kurtulamadilar. Misirdaki bollugun zlemini duyuy-
orlar,
[268|
devrimin tehlikelerinden kaip kurtulmak istiyorlardi ve 2
Aralik 1851,
[25D|
bunun yaniti oldu. Eski Napoleon'un karikatrnn
karikatrn yapmakla kalmadilar, eski Napoleon'un kendisini,
1D. yzyilin ortasinda davranmasi gerektigi gibi karikatrletirdiler.
1D. yzyilin toplumsal devrimi, iirsel anlatimini, gemiten
degil, ancak gelecekten alabilir. 1D. yzyilin devrimi, gemiin btn
hurafelerinden kendisini siyirmadan, kendisiyle harekete geemez.
Daha nceki devrimlerin kendi z ieriklerini kendilerinden gizle-
mek iin tarihsel animsamalara gereksinmeleri vardi. 1D. yzyilin
devrimi ise, kendi z ierigine ulamak iin lleri, kendi llerini
gmmeye terketmek zorundadir. Eskiden sz ierigi aiyordu, imdi
ierik sz aiyor.
ubat Devrimi, eski toplumu c//| c||cyc|c/ baarilan ani
bir darbe oldu, ve halk, mutlu cn/ Jc||ey/, yeni bir ag aan tarihsel
bir olay saymiti. 2 Aralik gn, ubat Devrimi, bir dzenbazin
hokkabazligiyla yok edildi, ve devrilen sanki monari degil, yzyillik
bir savaim pahasina kralliktan koparilip alinan liberal dnlerdi.
7o|0m kendi kendine yeni bir kapsam, yeni bir ierik verecegi
yerde, yalniz devlet, kendi eski ilkel biimine, valye kilicinin ve
papaz [sayfa 48O| kukuletasinin dpedz kstah egemenligine dnm
grnyor. te bylece, 1848 ubatinin co0 Je mc/n'ine* 1851
Araliginin co0 Je ||e'i** karilik veriyor. Kolay kazanilan kolay yi-
tirilir. Her eye karin, ara dnem gene de bouna geip gitmi ol-
madi. 1848-1851 yillari sresince, Fransiz toplumu, devrimci oldu-
gu iin daha hizli olan bir yntemle, olaylar dzenli bir biimde,
deyim yerinde olursa akademik bir biimde gelitigi takdirde, ubat
Devriminin siradan, yzeysel bir sarsintidan baka bir ey olabilme-
si iin, bu devrimi izleyecekleri yerde, ondan nce gelmeleri gereke-
cek olan inceleme alimalarinin ve deneyimlerin ardindan koarak
* El darbesi. -.
** Kafa darbesi. -.
T8
Kurl Murks
onlara yetiti, onlari yakaladi. Toplum, bugn iin, kendi balangi
noktasina geri dnm grnyor. Gerekte, toplum ancak imdi,
kendine devrimci balangi noktasi yaratmak, yani ciddi bir toplum-
sal devrime yolaabilecek tek durumu, ilikileri, koullari yaratmak
zorunda bulunuyor.
Bur|uva devrimleri, 18. yzyilin devrimleri olarak, hizla baa-
ridan baariya atiliyorlar, onlarin dramatik etkisi kendilerini de ai-
yor, insanlar ve eyler, elmaslarin pariltilarinin cazibesine yakalan-
mitir sanki, sik sik vecde gelmek, toplumun srekli durumu olmu-
tur, ama bu devrimler kisa srelidir. abucak, en yksek noktalarina
variyorlar ve devrimin firtinali dneminin sonularini sogukkanlilikla
ve agirbalilikla kendine maletmeyi greninceye kadar, uzun bir
huzursuzluk toplumun yakasina yapiiyor. Buna karilik, proletar-
ya devrimleri, 1D. yzyilin devrimleri olarak, durmadan kendi kendi-
lerini eletirirler, her an kendi akilarini durdururlar, yeni batan
balamak zere, daha nce yerine getirilmi gibi grnene geri
dnerler, kendi ilk giriimlerinin kararsizliklari ile, zaaflari ile ve za-
valliligi ile alay ederler, hasimlarini, salt, topraktan yeniden g al-
masina ve yeniden korkun bir gle karilarina dikilmesine mey-
dan vermek iin yere serermi gibi grnrler, kendi amalarinin
muazzam sonsuzlugu karisinda boyuna, daima yeniden gerilerler,
ta ki, her trl geri ekilii olanaksiz kilincaya ve bizzat koullar
bagirincaya kadar:
l/c R|oJ0s, |/c sc||c/
[264|
[sayfa 481|
G0| |0|cJc, |0|cJc |c/se|me|/s/n/
Zaten, her vasat gzlemci, Fransiz Devriminin gelime izgisi-
ni adim adim izlemeksizin de olsa, devrimin grlmedik tam bir
yenilgiye dogru gittiginden kukulanmaliydi. Bu demokrat baylarin
2 Mayis 1852' nin
[265|
mucizevi sonularindan dolayi karilikli ola-
rak birbirlerini kutlayilarindaki her trl alakgnlllkten yoksun
zafer ulumalarini duymak yeterdi. 2 Mayis 1852, onlarda, tipki kiliast-
lara
[266|
gre sa'nin yeniden yeryzne dnecegi ve bin yillik h-
kmdarligini kuracagi gn gibi bir sabit fikir, bir dogma haline gel-
miti. Gszlk, geveklik, her zamanki gibi, kurtuluunu, muci-
zelere inanmakta bulmutu, afsunlarla dmani muhayyilesinden
kovdu diye onu yendigini sandi ve kendisini bekleyen gelecegi ve
T
Kurl Murks
bir gn yerine getirmeye niyetlendigi, ama henz bunun zamaninin
geldigine inanmadigi ileri ululamakla yetinerek, bugn, iinde
bulunulan zamani anlama yetenegini tm yitirdi. Karilikli birbirle-
rine aciyarak, ve simsiki birbirleri arasinda gruplaarak herkese
bilinen yeteneksizliklerini yalanlamaya alian bu kahramanlar, e-
kip gitmiler, zafer talarini, hesaba mahsuben ceplerine koymular-
di ve /n c||/|0s
[D8|
cumhuriyetlerin tahvillerini borsada kirdirmakla
ugraiyorlardi; alakgnll ruhlarinin sessizliginde bu cumhuriyet-
ler iin hkmet personelini hazirlamayi bile ihmal etmemilerdi.
2 Aralik, dupduru bir gkte bir gkgrlts gibi airtmiti onlari,
ve k dnemlerinde, en byk grlt ile bagirip agiranlarin
kendi gizli korkularini bastirmalarina bile bile razi olan halklar, bel-
ki de bir kaz srsnn bagirtilarinin Cc/|o|'
[267|
kurtarabilecegi
zamanlarin artik gemi olduguna inanacaklardir.
Anayasa, Ulusal Meclis, hanedan partileri, mavi ve kirmizi
cumhuriyetiler, Afrika kahramanlari, politika krssnden gelen
gkgrlts, gnlk basinin imekleri, tm edebiyat, politikanin
nl kiileri ve n yapmi aydinlar, medeni hukuk, ceza yasasi,
"zgrlk, Eitlik, Kardelik", ve 2 Mayis 1852, btn bunlar, d-
manlarinin bile bir byc saymadiklari bir adamin okuyup fle-
mesi ile, sanki by yapilmi gibi ortadan kayboldular. Genel oy
hakki, sanki dnyanin gzleri nnde, kendi vasiyetini kendi eliyle
yazmak ve halk adina: Var olan her eyin yok olmasi gerektigini
[sayfa 482| iln etmek iin ancak bir an yaamia benziyor.*
Fransizlarin yaptiklari gibi, kendi ulusunun gafil avlandigini
sylemek yetmez. Ne bir ulusun, ne de bir kadinin, karilarina i-
kan ilk servencinin kendilerini igfal edebildigi zaaf ani bagilanir
bir ey degildir. eyleri bu biimde sunmakla sorun zmlenemez,
ancak baka bir biimde ifade edilmi olur. Nasil olup da 86 milyon-
luk bir ulusun dolandirici tarafindan ansizin faka bastirildigi ve
diren gstermeden klelige srklendigi, gene de aiklanmasi
gereken bir ey olarak kalir.
Fransiz Devriminin 24 ubat 1848'den Aralik 1851'e kadar
geirdigi evreleri, ana izgileri ile zetleyelim.
Bellibali dnem ayirmak gerekir: 1. 0|c| Jnem/; 2. 4
Mayis 1848'den 2D Mayis 184D'a kadar c0m|0|/ye|/n /0|0|00 ya
* Gothe'nin Fc0s|'undaki Mefisto. -Ed.
20
Kurl Murks
da l0|0c0 t|0sc| Vec|/s Jnem/; 8. 2D Mayis 184D'dan 2 Aralik
1851'e kadar cncycsc| c0m|0|/ye| ya da t|0sc| Icscmc Vec|/s/
Jnem/.
24 ubattan, yani Louis-Philippe'in d tarihinden, 4 Mayis
1848' e, Kurucu Meclisin toplanma tarihine kadar uzanan ve uygun
deyimiyle 0|c| Jnem/n/ meydana getiren |/|/nc/ Jnem, devri-
min balangi, hazirlani dnemi sayilabilir. Resmen bu dneme
niteligini veren ey, bu dnemin bulup buluturuverdigi hkme-
tin kendi kendisine e/c/ demesi ve bu dnemde nerilen, giriilen,
ifade edilen her eyin ancak e/c/ o|c|c/ yapilmi olmasidir. Hi
bir ey ve hi bir kimse, gerek bir varliga sahip olma ve gerek bir
eylemde bulunma hakki gibi bir iddiada bulunmadi. Devrimi ha-
zirlayan ya da yapan btn geler, haneden muhalefeti, cumhuri-
yeti bur|uvazi, cumhuriyeti-demokrat kk-bur|uvazi, sosyal-de-
mokrat ii sinifi, hepsi, ubat |0/0me|/nJe geici olarak yerlerini
buldular.
Zaten baka trl de olamazdi, ubat gnleri, mlk sahibi
sinifin kendi iinde siyasal ayricaliklar emberini geniletmek ve
mali aristokrasinin tek baina egemenligini devirmek iin yalnizca
bir seim reformu peinde kouyordu. Ama, gerek bir atima
durumuna gelindigi, halk barikatlari kurdugu, ulusal muhafiz gc
pasif bir tutum aldigi, [sayfa 488| ordu hi bir ciddi direni gstermez
oldugu, ve krallik da katigi zaman, cumhuriyet zorla kendini kabul
ettirir grnd. Her parti, cumhuriyeti kendine gre yorumladi.
Proletarya, cumhuriyeti, silah elde ele geirdigi iin ona kendi dam-
gasini vurdu ve sosyc| c0m|0|/ye|/ iln etti. Modern devrimin genel
ierigi, belli durumda ve belli koullarda, elde bulunan malzeme
ile, ve yiginlarin ulami olduklari gelime derecesi ile derhal uygula-
maya konulabilecek olan her eyle batan sona garip bir eliki
halinde bulunan ierigi bylece belirlendi. te yandan, ubat Dev-
rimine katilmi olan btn teki gelerin iddialari hkmetten
aldiklari aslan payinda kendini buldu. Bu yzden, baka hi bir d-
nemde, yksek szlerden, hem gvensizlik, hem de gerek bece-
riksizlikten, hem ilerlemeye dogru daha cokulu zlemlerden, hem
de eski yaam geleneginin daha mutlak egemenliginden, hem b-
tn toplumdaki daha gze grnr uyumdan, hem de bu toplumun
degiik geleri arasindaki daha derin karitliktan olumu daha
eitli bir kariim grmyoruz. Paris proletaryasi, nnde ailan
2T
Kurl Murks
muazzam perspektifler daha da coup taarken, o toplumsal sorun-
lar zerine tartimalardan daha ok zevk alirken eski toplumsal
gler gruplami, biraraya toplanmi ve aralarinda uyumu bu-
lunuyor ve ulusun byk kitlesi iinde, bir kere temmuz monarisi-
nin
[116|
koydugu engeller ortadan kalktigi zaman, birdenbire politi-
ka sahnesine atilan kyller ve kk-bur|uvalar arasinda beklen-
medik bir destek buluyordu.
4 Mayis 1848'den Mayis 184D'un sonuna kadar giden ///nc/
Jnem, cncycsc Jnem/, |0|/0|c c0m|0|/ye|/n/n |eme|/n/n c|||||
dnemidir. ubat gnlerinin hemen ardindan, yalniz cumhuriyeti-
ler, hanedan muhalefetini, sosyalistler de cumhuriyetileri baskina
ugratmakla kalmadilar, Paris btn Fransa'yi baskina ugratti. Ulusun
oylarindan ikmi, 4 Mayista toplanan Ulusal Meclis, ulusu temsil
ediyordu. Bu meclis, ubat gnlerinin iddialarina kari gl bir
protesto idi ve devrimin sonularini bur|uva lsne uydurmak
gibi bir grevi vardi. Bu Ulusal Meclisin niteliginin hemen farkina
varan Paris proletaryasi, 15 Mayista,
[184|
meclisin toplanmasindan
birka gn sonra zora bavurarak onun yaama hakkini yokumsa-
mayi, onu dagitmayi, ulusun gerici [sayfa 484| egiliminin kendisini
tehdit etmesine ara olan bu organizmayi yeniden gelerine ayirma-
yi bouna denedi. Bilindigi gibi 15 Mayisin, Blanqui ve yandalarinin,
komnist devrimcilerin, yani proletarya partisinin gerek nderler-
inin, bu ele aldigimiz dnem boyunca kamu sahnesinden uzakla-
tirilmalarindan baka bir sonucu olmadi.
Louis-Philippe'in bur|uva monarisinin ardindan, ancak |0|-
/0|c c0m|0|/ye|/ gelip onun yerini alabilir. Bu demektir ki, krallik-
ta, bur|uvazinin kisitli bir blm kral adina hkm srm oldu-
gu halde, bundan byle, artik, bur|uvazinin meclisi halk adina h-
km srecektir, Paris proletaryasinin istemleri, kesin olarak defedi-
lmesi gereken birtakim topik martavallardir. Ulusal Kurucu Mec-
lisin bu bildirimine, Paris proletaryasi, Avrupa isavalar tarihinde
en yaman olay olan lc:/|cn cyc/|cnmcs|
[58|
ile karilik verdi. Bur-
|uva cumhuriyeti stn geldi. Bur|uva cumhuriyetinin yaninda, mali
aristokrasi, sanayi bur|uvazisi, orta siniflar, kk-bur|uvazi, ordu,
seyyar muhafiz olarak rgtlenmi |0men-|o|e|c|yc, aydinlar, ra-
hipler ve btn kir nfusu vardi. Proletaryanin yaninda ise ken-
dinden baka kimse yoktu. Ayaklananlarin 8 binden fazlasi, zafer-
den sonra, kilitan geirildi, 15.OOO'i yargilanmaksizin srgn edildi.
22
Kurl Murks
Bu yenilgi, proletaryayi, devrimci sahnenin c|/c |cn|na itti. Proletar-
ya, hareketin yeni bir hiz kazanir, yeni bir atilima geer grndg
her kez, yeniden n plandaki yerini almaya aba gsterdi, ama
her seferinde daha azalmi bir gle ve daha zayif bir sonu alarak.
Kendi zerinde yer alan toplumsal tabakalardan biri, devrimci bir
kaynama, bir ykseli durumuna girer girmez, proletarya, hemen
onunla bir ittifak yapiyor ve bylece eitli partilerin birbiri ardindan
ugradiklari btn bozgunlari paylaiyor. Ama ardarda gelen bu dar-
beler, toplumun btn tabakalarina dagilip daha ok paylaildiklari
lde zayifliyorlar. Proletaryanin Ulusal Meclisteki ve basindaki
balica liderleri birbiri ardindan mahkemelere verildi ve onlarin
yerini, gittike daha pheli tipler aldi. Bir bakima, proletarya, Je/-
/m |cn/c|c|| |e // o||c/||/|c|| /|/ Jo/||/ne| Jeneme|e|e, ycn/
/enJ/s/ne :0 o|cn |0y0/ c|c|c||n [sayfa 485| yc|J|m|y|c es// J0n-
ycn|n |//m/n/ Je/|/|me/|en |c:e|// |/| |c|e/e|e c||||yo|, cmc
J0nycy| Je/|/|me/ ye|/ne /0||0|00n0, Jey/m Jo|0 o|0|sc, |o|0-
m0n c|/cs|nJc, :e| |/| |//mJe, /enJ/ |c|||/ /o0||c||n|n Jc| s|n||-
|c|| /e|s/nJe e|e/|e|/|meye |c/|yo|, |0 y0:Jen Je :o|0n|0 o|c|c/
|cc||s|:||c 0|0yo|. Proletarya, ne kendinde devrimci api yeni-
den bulabiliyor, ne de Haziranda kendilerine kari dvtg |0|0n
s|n|/|c| yanibainda yere serilinceye kadar yeni yaptigi ittifaklardan
yeni bir ener|i kazanabilir grnyor. Ama, hi degilse, byk tarih-
sel savaimin an ve erefi ile gyor. Yalniz Fransa degil, ama
tm Avrupa Haziran depremiyle dehetle sarsildi, oysa yukari sinif-
lara kari kazanilan zaferler o kadar kolaylikla kazanilmiti ki, bunlari
nemli birer olaymi gibi gstermek iin, kazanan partinin onlari
arsizca abartmasi gerekir ve yeniden parti, proletaryadan ne kadar
uzak olursa bu zaferler de o kadar utan verici olur.
Haziranda ayaklananlarin yenilgisi, gerekte, zerinde bur-
|uva cumhuriyetinin temellerinin atilabilecegi ve kurulabilecegi alani
hazirlami, dzlemiti. Ama bu yenilgi, ayni zamanda, Avrupa'da,
cumhuriyet mi, krallik mi sorunundan daha baka sorunlarin da
var oldugunu gstermiti. Bur|uva cumhuriyetinin burada bir sinifin
diger siniflar zerindeki mutlak zorbaligi anlamina geldigini gster-
miti. Bu yenilgi, ok gelimi bir sinif yapisina, modern retim ko-
ullarina sahip, btn geleneksel dncelerin yzyillik bir aba
ile manevi bir bilinte eritildikleri, byle bir bilince sahip eski uygarli-
gin lkelerinde, cumhuriyetin, genel olarak, |0|/0|c |o|0m0n0n
23
Kurl Murks
cncc/ s/ycsc| Jn00m0n0n |//m/ o|J00n0, rnegin artik meyda-
na gelmi, ama henz yerine oturmami siniflarin, tersine, kendile-
rini oluturan geleri durmadan degitirdikleri ve yerine yeni geler
koyduklari, modern retim aralarinin duragan bir nfus fazlaligina
uygun dmek yerine, daha ok greli bir kafa ve kol eksikliginin
yerini doldurdugu ve bir de, nnde fethedilecek yepyeni bir dnya
bulunan gen ve hummali bir maddi retimin, eski manevi dnyayi
yikmaya, ne zaman, ne de firsat bulabildigi Amerika Birleik Devlet-
leri'nde oldugu gibi bur|uva toplumunu, degitirmeden oldugu gibi
sc/|cmcn|n |//m/ o|mcJ||n| gstermiti. [sayfa 486|
Haziran gnlerinde, btn siniflar ve btn partiler, proletar-
ya sinifinin karisinda, yani "cnc|/ c||/s/"nin, sosyalizmin, kom-
nizmin karisinda, "J0:en c||/s/" iinde birlemilerdi. Onlar, toplu-
mu, "|o|0m J0mcn|c||"nin tasallutundan kurtarmilardi. Onlar,
eski toplumun "m0|//ye|, c/|e, J/n, J0:en" sloganlarini yeniden ele
alip, bunlari ordularinda parola olarak kullanmilardi ve kari-dev-
rimci halilar ordusuna: "Bu iaret altinda kazanacaksin!"
[268|
diye
bagirmilardi. Bu andan itibaren, bu iaret altinda, Haziran ayaklan-
macilarina kari biraraya gelmi olan birok partiden biri, devrimci
sava alanini kendi zel sinif ikarlari adina savunmaya alitigi
zaman, "mlkiyet, aile, din, dzen!" haykirii altinda ezilir. Efendileri-
nin emberi daraldika ve daha dar, daha tekelci bir ikar, daha
geni bir ikara kari savunulduka, toplum da o kadar kez kurtaril-
mitir. En basit bur|uva mali reformunun, en siradan liberalizmin,
en biimsel cumhuriyetiligin, en sig demokrasinin her trl istemi,
hem "topluma kari bir saldiri" olarak cezalandirilmi, hem de
"sosyalist" diye horlanmitir. Ve sonunda, "din ve dzen"in byk
rahiplerinin kendileri de ayakli vaaz krslerinden tekmeyle
kovuldular, gece yarisi yataklarindan kaldirildilar, cezaevi arabalarina
tikildilar, zindana atildilar, ya da srgne gnderildiler. Tapinaklari
yerlebir edildi, agizlari mhrlendi, kalemleri kirildi ve onlarin
yasalari, din, mlkiyet, aile ve dzen adina yirtilip atildi. Dzenin
bagnaz bur|uvalari, kendi balkonlarinda, sarho bir baibozuk asker
tarafindan kuruna dizildiler, kutsal aile ocaklari hakarete ugradi,
evleri sirf vakit geirmek iin bombalandi, ve btn bunlar, mlki-
yet, aile, din ve dzen adina yapildi. Bur|uva toplumunun tortusu,
son olarak, J0:en/n /0|sc| o|J0s0n0 (falan|) oluturuyor, ve kahra-
man Crapulinsky,
[26D|
"|o|0m0n /0||c||c|s|" olarak Tuileries sarayina
24
Kurl Murks
giriyor.
II
Olaylar zincirini yeniden ele alalim:

t|0sc| l0|0c0 Vec|/sin tarihi, Haziran gnlerinden itibaren,
c0m|0|/ye|/ |0|/0|c /es/m/n/n, renkli [sayfa 487| cumhuriyetiler,
katiksiz cumhuriyetiler, siyasal cumhuriyetiler, biimci cumhuri-
yetiler vb. adi ile taninan kesimin eemen|//n/n |e c|c|cn|
Jc||mcs|n|n |c|/|/J/|.
Louis-Philippe'in bur|uva kralliginda, bu kesim, |esm/ cum-
huriyeti m0|c|e/e|/ oluturuyordu ve dolayisiyla bu agin siyaset
dnyasinin tamamlayici bir parasi olarak kabul edilmiti. Meclisl-
erde temsilcileri vardi ve basinda nemli bir etki alanina sahipti.
Cumhuriyeti bur|uva kesiminin Paris'teki organi Nc|/onc|,
[122|
kendi
tarzinda, le /o0|nc| Jes Je|c|s|
[18D|
kadar agirbali bir gazete sayi-
liyordu. Bu kesimin anayasal krallik altindaki yeri, onun niteligine
tamamiyla uygundu. Bu kesim, byk ortak ikarlarla biraraya
toplanmi, ve tekilerden zel retim koullari ile ayrilmi bir bur-
|uvazi kesimi degildi; ancak, cumhuriyeti kafada bur|uvalardan,
ya-zarlardan, avukatlardan, subaylardan ve memurlardan olumu
bir yrandi ve onun etkinligi, lkenin Louis-Philippe'e kari hisset-
tigi kiisel anti-patiye, eski cumhuriyetin anilarina, bir miktar cokulu
cumhuriyetinin inanlarina ve zellikle de Viyana antlamalari-
na
[27O|
ve ngiltere ile ittifaka kari duyulan kini titizlikle srdren
F|cns|: m/||/ye|/|//ne dayaniyordu. Nc|/onc|'in Louis-Philippe za-
maninda sahip oldugu etkinligin byk bir blm, bu maskeli
emperyalizmden doguyordu; ama daha ilerde, cumhuriyet dne-
minde, Nc|/onc|, bu alanda Louis Bonaparte'in ahsinda ok tehli-
keli bir rakiple karilaacakti. Nc|/onc| de, o zaman, geri kalan b-
tn bur|uva muhalefetinin yaptigi gibi mali aristokrasi ile savaiyor-
du. Onun, Fransa'da, mali aristokrasiye kari savaima bagli olan
bte aleyhindeki polemikleri, kendisine ok ucuz bir halk sevgisi
sagliyordu ve ilkelere airi bagli bayazilarina kullanamayacaklari
kadar ok malzeme getiriyordu. Sanayi bur|uvazisi, Fransiz gmrk
sisteminde, koruyucu yntemi, ekonomik nedenlerden ok ulusal
nedenlerle de olsa, savundugu iin Nc|/onc|'e kari, iyilikbilir duy-
gular taiyordu; bur|uvazinin tm, Nc|/onc|'in, komnizm ve sosya-
25
Kurl Murks
lizm konusunda kin dolu ihbarlarinin hesabini tutuyordu. stelik,
Nc|/onc| partisi sc|| c0m|0|/ye|/ idi, yani bur|uva egemenliginin,
kralci bir biim yerine cumhuriyeti bir biime brnmesini ve
zellikle bu egemenlikte aslan payinin kendine verilmesini istiyordu.
[sayfa 488| Ancak, dnnn koullarina gelince, bu konuda, kesin-
likle hi bir fikri yoktu. Tersine, onun iin gn gibi apaik olan ey,
ve Louis-Philippe'in hkmdarliginin son zamanlarinda, reformun
lenlerinde herkesin gz nnde aiga vurulan ey, Nc|/onc|'in
demokrat kk-bur|uvalar, zellikle de devrimci proletarya arasin-
da tutulmamasiydi. Bu katiksiz cumhuriyetiler, zaten bu katiksiz
cumhuriyetiler aisindan dogal oldugu zere, en taninmi temsilci-
lerine Geici Hkmette bir yer sunan ubat Devrimi
[51|
patlak ver-
digi zaman, her eyden nce, neredeyse Orleans desinin naipligiy-
le yetinmek zereydiler. Bu temsilciler, dogal olarak, nceden bur|u-
vazinin ve Ulusal Kurucu Meclisin ogunlugunun gvenine sahip-
tiler. Geici Hkmetin sosyc|/s| unsurlari, Ulusal Meclisin daha ilk
birleiminde atadigi Yrtme Komisyonundan derhal ikartildilar
ve Nc|/onc| partisi, Yrtme Komisyonunu dagitmak ve bylece
en yakin rakiplerinden, kk-bur|uva ya da Jemo/|c| cumhuriyet-
ilerden (Ledru-Rollin, vb.) kurtulmak iin, Haziran ayaklanmasin-
dan yararlandi. Haziran katliamini ynetmi olan bur|uva cumhuri-
yeti partinin generali Cavaignac, diktatrce bir g kullanarak,
Yrtme Komisyonunun yerini aldi. Nc|/onc|'in eski bayazari
Marrast, Ulusal Kurucu Meclisin srekli bakanligina atandi ve ba-
kanliklar ve onlar gibi baka btn nemli yerler, katiksiz cumhuri-
yetilerin eline geti.
Bur|uva cumhuriyetilerin, uzun zamandan beri kendilerini
temmuz monarisinin meru varisi sayan kesimi, bylece kendi
lksn ami bulunuyordu, ama Louis-Philippe ynetiminde
dledigi gibi bur|uvazinin tahta kari liberal bir bakaldirmasi sonu-
cu degil, top atii ile bastirilan proletaryanin sermayeye kari ayak-
lanmasi sonucunda iktidara geliyordu. Onun, en Je||/mc/ bir olay
olacagini dnp tasarladigi ey, gerekte, en /c||-Je||/mc/ bir
olay olarak gemiti. Meyve, onun eline dyordu, ama bu mey-
ve, hayat agacindan degil, bilim agacindan geliyordu.
Bur|uva cumhuriyetilerin tek balarina eemen|//|e|/ an-
cak 24 Ha-zirandan 1O Aralik 1848'e kadar srd. Bu egemenligin
tarihi, c0m|0|/ye|/ cncycscn|n |c:|||cn|| ve Pc|/s'|e s|/|yne|/m
2
Kurl Murks
/|cn| olarak zetlenebilir.
Yeni 4ncycsc aslinda, 188O anayasal Szlemenin
[271|
[sayfa
48D| cumhuriyetiletirilmi baskisindan baka bir ey degildi. Biz-
zat bur|uvazinin byk bir blmn siyasal iktidarin diinda tutan
temmuz monarisinin, dar, vergili-seim (cens/|c/|e)* sistemi, bur-
|uva cumhuriyetinin varligi ile bagdamaz bir eydi. ubat Devrimi,
derhal, bu vergili-seim (cens)** yerine, tek dereceli genel oy sis-
temini ilan etmiti. Bu olayi nlemek bur|uva cumhuriyetilerinin
elinden gelmezdi. Ancak buna, seim blgesinde alti ay oturmu
olmak kisitlayici kaydini eklemekle yetinmek zorunda kaldilar. Eski
idari, beledi, adli ve askeri rgtlenme oldugu gibi alikonuldu, ve
anayasanin bu rgtlenmeye degiiklik getirdigi yerlerde de, bu
degiiklik, ierikte, metinde, esasinda degil, yalniz maddelerin sira-
laniinda yapildi.
1848 zgrlklerinin kainilmaz kurmayi: kii zgrlg, ba-
sin zgrlg, sz, dernek kurma, toplanma zgrlg, grenim
zgrlg, inan zgrlg, vb., onu yararlanmaz kilan bir anayasal
niformaya brnd. Bu zgrlklerden herbiri, Fransiz yurttalari-
nin m0||c/ hakki ilan edildi, ancak u degimez koulla ki, bu
zgrlkler, yalniz "|c/cs|n|n e/| |c/|c|| |e ene| 0|en|// ile,
ve ayni zamanda, dogrudan bu zgrlkler arasindaki uyumu
saglamakla ykml "yasalar"la atimadiklari lde, sinirsiz idiler.
rnegin: "Yurttalar, dernek kurmak, bariil ve silahsiz toplanmak,
dileke yazmak ve grlerini basin yoluyla ve daha baka yollarla
aiklamak hakkina sahiptirler. 80 |c/|c||n /0||cn||mcs|nJc, |c/c-
s|n|n e/| |c/|c||nJcn |e ene| 0|en|//|en |c/c s|n|| yo/|0|."
(Fransiz Anayasasi, Blm II, 8) "grenim serbesttir. grenim
zgrlg, yasa ile saptanan koullar iinde ve devletin yksek
denetimi altinda ye|/ne e|/|/|me|/J/|." (|.c., D) "Her yurtta, ya-
sayla ngrlen koullar J||nJc, konut dokunulmazligina sahiptir."
(Blm I, 8) vb., vb.. Anayasa, srekli olarak, birbirleriyle atima-
larini ve kamu gvenligini tehlikeye drmelerini nlemek iin,
bu mutlak zgrlklerden yararlanilmasini dzene koymaya ve
getirilen kayitlari belirginletirmeye ynelik gelecekteki anayasa il-
kelerini gelitirecek |eme| [sayfa 4DO| yasalara (|o/s O|cn/q0es) atif
* Vergi verenlerin semen olabildigi seim sistemi. -.
** Seme hakkini kazanabilmek iin verilmesi gereken en az vergi miktari. -.
27
Kurl Murks
yapar. Ve sonradan, bu temel yasalar, dzenin dostlari tarafindan
piirilip kotarilmi ve btn bu zgrlkler, bur|uvazinin, toplumun
teki siniflarinin eit haklarina dokunmadan yararlanabilecegi bir
biimde dzene konulmutur. Bu temel yasalar, ne zaman bu z-
grlkleri teki siniflara tmden yasaklasa ya da yalniz, polis tuzak-
larindan baka bir ey olmayan koullar altinda kullanilmalarina
izin verse, bu, daima anayasanin buyruklarina uygun olarak, yalniz-
ca "/cm0 0|en|//", baka bir deyile bur|uvazinin gvenligi yarari-
na olmutur. Bunun iindir ki, sonradan, btn bu zgrlkleri or-
tadan kaldiran dzenin dostlari olsun, bu zgrlkleri eksiksiz iste-
yen demokratlar olsun, her iki taraf da, hakli olarak, iddialarini
anayasaya dayandirmilardir. Anayasanin her paragrafi, gerekten
de, kendi kari-savini, kendi lordlar kamarasini, kendi avam
kamarasini ierir: metinde zgrlk, sayfa kenarinda bu zgrlgn
kaldirilmasi. Daha sonralari, zgrlk szne saygi gsterildigi, ama
onun gerek uygulamasi, kukusuz yasal yollarla yasaklandigi sre-
ce, her ne kadar e|e/ varligi tamamen yokedilmi olsa da z-
grlgn anayasal varligi tam ve dokunulmami olarak kaldi.
O kadar ustalikla dokunulmaz kilinan bu anayasa, gene de,
tipki Ail gibi yalniz bir noktadan yaralanabilir, ama topuktan degil
de batan, ya da daha dogrusu iinde yitip gittigi iki batan, Icsc-
mc Vec|/s/ ile c0m|0||c/cn|'ndan yara alabilir. Anayasayi bir
karitiriniz, yalniz cumhurbakani ile Yasama Meclisinin ilikilerini
saptayan paragraflarin mutlak, pozitif, eliki olanagindan uzak,
arpitilmasi olanaksiz olduklarini farkedeceksiniz. Burada, bur|uva
cumhuriyetiler iin, gerekten kendi gvenlikleri szkonusuydu.
Anayasanin 45'ten 7O'e kadar olan paragraflari o ekilde kaleme
alinmitir ki, Ulusal Meclis, cumhurbakanini anayasal yolla uzakla-
tirabilirse de, cumhurbakani, Ulusal Meclisten ancak anayasal ol-
mayan bir yolla, yani bizzat anayasayi ortadan kaldirarak kurtulabilir.
Bu duruma gre, anayasa bylece kendinin zor yoluyla kaldirilma-
sina yolaar. Anayasa, 188O Szlemesi gibi gler ayrimini yalniz
kutsamakla kalmaz, bu ayrimi en dayanilmaz bir eliki haline ge-
lene kadar geniletir. 4ncycsc| 0|e|/n oy0n0 Guizot, yasama
[sayfa 4D1| gc ile yrtme gc arasindaki ekimelere bu adi veri-
yordu 1848 Anayasasinda hi durmadan "|c |cnq0e"* oynar. Bir
yanda sorumsuz, dagitilamaz, blnmez bir Ulusal Meclisi, her e-
yin stnde olan bir yasama gcn elinde bulunduran, sava, ba-
28
Kurl Murks
ri ve ticaret antlamasi konularinda son merci olarak karar veren,
genel af yapma hakkina yalniz kendisi sahip bulunan ve srekli ni-
teligi ile hep sahnenin nnde yer alan bir Ulusal Meclisi oluturan,
genel oyla seilmi, yeniden seilebilir 75O halk temsilcisi. te
yanda, krallik erkinin btn hassalari ile, bakanlarini Ulusal Meclis-
ten bagimsiz olarak atamak ve grevden almak hakki ile, yrtme
gcnn btn eylem olanaklarina sahip, tm devlet grevlerini
elinde bulunduran ve bylece de Fransa'da her rtbe ve kidemden
5O.OOO memur ve subaya bagli birbuuk milyonun kaderini elinde
tutan cumhurbakani. O, lkenin btn silahli kuvvetlerinin komuta-
nidir. O, herhangi bir suluyu bagilamak, ulusal muhafizlari aiga
almak, Danitayin onamasi ile yurttalarca seilen eyalet ve belediye
kurulu yelerinin grevine son vermek gibi bir ayricaliktan yararla-
nir. Yabancilarla her trl grme yapma inisiyatifine sahiptir ve
bu grmelerin ynetimini elinde tutar. Meclis, araliksiz daima
sahnede kaldigi, kamuoyunun eletirisine maruz bulundugu halde,
o, cumhurbakani, Champs-Elysees'de gizli bir yaam srdryor,
gzlerinin nnde ve yreginin iinde, anayasanin 45. maddesi,
her gn "F|e|e, /| /c0| mo0|/|!"** Senin iktidarin, seiliinin drdn-
c yilinda gzel mayis ayinin ikinci pazarinda sona eriyor! O zaman
bu iktidarin gzkamatiriciligi da bitecek! Temsil ikinci kez oynan-
mayacaktir, ve eger borcun varsa, ve eger gzel mayis ayinin ikin-
ci pazar gnn Clichy' ye
[272|
gitmeyi yeglemiyorsan vakit varken,
anayasanin sana verdigi 6OO.OOO franklik denekle bu borlari de-
menin arelerini dn!" diye bagiriyor. Ama, yasa maddeleri ile
manevi bir g yaratmanin olanaksizligindan baka, cumhurbaka-
nini tek dereceli seimle btn Fransizlara setirmekle, anayasa,
bir kez daha kendi kendini yikiyor. Fransa'nin oylari Ulusal Meclisin
75O [sayfa 4D2| yesine dagilirken, burada, tersine, tek bir kii zerinde
toplanir. Her milletvekili yalniz u ya da bu partiyi, u ya da bu
kenti, u ya da bu kprbaini ve hatta, salt yediyz ellinci herhangi
bir kimseyi seme zorunlulugunu, bir insan zerindeki eyadan
daha fazla titizlik gsterilmedigi bu seme ilemini temsil ettigi
halde, o, ulusun setigidir ve onun seimi, egemen halkin drt yil-
* Banko yapmak. -.
** "Karde, bir gn leceksin!" - Katolik tarikati mensuplari birbirlerini bu szlerle
selamlarlardi. -Ed.
2
Kurl Murks
da bir oynadigi kozdur. Seilmi Ulusal Meclis, ulusa metafizik bir
bag ile baglidir, ama seilmi cumhurbakani, ulusa kiisel bir bag
ile baglidir. Ulusal Meclis, elbette ki eitli yelerinde ulusal ruhun
baka baka ynlerini temsil eder, ama bu ulusal ruh, asil cumhur-
bakaninda cisimleir. Bakan, meclis karisinda bir eit tanrisal
hakka sahiptir. O, halkin sayesinde bakandir.
Deniz tanriasi Tetis, Ail'e genliginin baharinda yok olup
gidecegini nceden haber vermiti. Ail gibi ancak bir yerinden
yaralanabilir olan anayasa da, erken bir lmle yokolacagini nse-
zileri ile hissediyordu. Kralcilarin, bonapartilarin, demokratlarin,
komnistlerin bbrlenmelerinin farkina varmak iin, Kurucu Me-
clisin katiksiz cumhuriyetilerinin kendi lkesel cumhuriyetlerinin
bulutlu gkyznden aagidaki yabancisi oldugu dnyaya bir gzat-
malari yetiyordu ve Tetis denizden ikip, bildigi gizi kendilerine
aiklama gereksinmesini duymadan da, onlar, yasama konusunda-
ki byk bayapitlarinin talandirilmasina yaklatiklari lde gn-
den gne sayginliklarini daha ok yitiriyorlardi. Anayasal bir hileye
bavurarak anayasanin 111. paragrafinin yardimi ile kaderi boa
ikarmaya alitilar; bu paragrafa gre, cncycscJc yc||ccc/ |e|
e/| Je///|//n yen/Jen |00|mes/ nerisi, ancak, bir aylik aralar-
la birbirinden ayrilmi ardarda birleimden sonra, en az drtte-
ogunlukla ve ayrica Ulusal Meclisin en az 5OO yesinin oylamaya
katilmasi kouluyla oylanabilir. Bu, daha imdiden parlamenter bir
azinlik haline dmekte olduklarini kahince gren katiksiz cumhu-
riyetilerin, henz parlamenter ogunluktan istedikleri ynde yarar-
lanabildikleri ve hkmet iktidarinin btn eylem olanaklarini elle-
rinde bulundurduklari bir sirada, her gn, gsz ellerinden biraz
daha kaar grdkleri bir iktidari hl kullanmak iin yaptiklari
umutsuz bir giriimden baka bir ey degildi. [sayfa 4D8|
Nihayet, anayasa, bir paragrafta "uyanik" yurttalari ve "yurt-
severleri" gene kendisinin yarattigi en yce mahkemenin, yani
Yksek Mahkemenin titiz ve cezai dikkatine sunduktan sonra, me-
lodram niteligindeki bir baka paragrafta, kendi kendisini, "tm
Fransiz halkinin oldugu gibi tek tek kii olarak Fransizlarin da uya-
nikligina ve yurtseverligine" emanet ediyor.
2 Aralik 1851'de, bir kafa vurmakla degil, sadece bir apkanin
degmesiyle yikilan 1848 Anayasasi ite bu idi. Bu apkanin Napole-
on'un keli apkasi oldugu da dogrudur.
30
Kurl Murks
Cumhuriyeti bur|uvalar, Meclis'te, bu anayasayi inceden
inceye dzeltmek, zerinde tartimak ve oylamakla ugrairlarken,
Meclis diinda Cavaignac Pc|/s'|e s|/|yne|/m/ srdryordu. Paris'te
sikiynetimin ilani, Kurucu Meclise, cumhuriyeti dnyaya getiren
dogum sancilarinda ebelik hizmeti grmt. Anayasa daha sonra
sngler altinda katledildiyse de, anayasayi daha anasinin bagrin-
da gene sng darbeleri ile, hem de halka dogrultulmu sngler-
le korumak ve anasinin da onu gene snglerin yardimiyla dnya-
ya getirmek zorunda kaldigini unutmamak gerekir. "Saygideger
cumhuriyetiler"in atalari, simgeleri olan renkli bayragi,
[127|
tm
Avrupa'da dolatirmilardi. Onlar da, tm Kitada kendi kendine
yolunu bulan, ama eyaletlerin yarisinda yurttalik hakki elde ede-
ne dek Fransa'ya geri dnmeyi yegleyen bir bulu yaptilar. Bu
bulu, s|/|yne|/m idi. Muazzam bir bulutu bu, sonralari, Fransiz
Devrimi sresince patlak veren her bunalimda uygulanmiti. Ama
Fransiz toplumunu rahat durdurmak iin dnem dnem kendisi-
ne zorla kabul ettirilen kila ve ordugh; dnem dnem kendisine
adalet dagittirilan ve lke ynettirilen vsi ve deneti, polis ve gece
bekisi rol yaptirilan kili ve filinta; dnem dnem toplumun yce
bilgeligi, toplumun gdcs diye ululanan biyik ve niforma, so-
nunda, en yce ynetim olarak kendi z ynetimlerini iln ederek
toplumu bir kerede toptan ve kesin olarak kurtarmanin ve bur|uva
toplumunu kendi kendini ynetme kaygisindan tamamiyla azat
etmenin daha iyi olacagina inanmayacaklar midir Kila ve ordugh,
kili ve filinta, biyik ve niforma, o zaman, bu gze grnr hizmet
kariliginda daha ok cret alabilecekleri [sayfa 4D4| gibi bir fikre var-
malari gerekirdi, oysa sadece dnem dnem gelen sikiynetim
ilnlari halinde ve bur|uvazinin u ya da bu kesiminin agrisi zerine
toplumun geici olarak kurtarilmasi halinde, birka l ve yarali ile
bur|uvazinin bir-iki dosta siritmasi diinda, sonu kendileri iin
hi de dolgun degildi. Kisacasi, ordu, sikiynetimi kendi z ikarina
oynamak ve ayni zamanda bur|uvalarin kasalarini kuatmak iste-
meyecek miydi Ayrica, bu arada belirtelim ki, Cavaignac'in komu-
tasinda ayaklananlardan 15.OOO kiiyi yargilamadan srgne gn-
deren askeri komisyonun bakani 4||cy 8e|nc|J'in u anda, yeni-
den Paris'te grev grmekte olan komisyonunun bainda oldugunu
unutmamak gerekir.
Saygideger cumhuriyetiler, katiksiz cumhuriyetiler, Paris'te
3T
Kurl Murks
sikiynetim iln ederek, zerinde 2 Aralik 1851'in imparatorluk
muhafizlarinin
[278|
boy atacagi zemini hazirlami olsalar bile, buna
karilik Louis-Philippe zamaninda oldugu gibi ulusal duyguyu abar-
tacaklari yerde imdi ulusal iktidari ellerine geirince yabanci
karisinda yaltaklandiklari iin ve talya'yi serbest birakacaklari yerde
Avusturyalilarin ve Napolililerin
[274|
onu yeniden ele geirmelerine
izin verdikleri iin vgy haketmektedirler. Louis Bonaparte'in 1O
Aralik 1848'de Cumhurbakanligina seilmesi, Cavaignac'in ve Ku-
rucu Meclisin diktatrlgne son verdi.
Anayasanin 44. paragrafinda yle deniyor, "Fransiz Cum-
huriyeti Cumhurbakani, hi bir zaman Fransiz yurttai niteligini
yitirmemi olmalidir." Oysa, Fransiz Cumhuriyetinin yalniz birinci
bakani degil, Louis-Napoleon Bonaparte da Fransiz yurttai nite-
ligini yitirmiti, yalniz ngiltere'de "zel polis memuru" olmakla
kalmami, svire uyruguna da gemiti.
[275|
1O Aralik seiminin neminin ne oldugunu bir baka yerde
gsterdim.* Burada, bu seimin, ubat Devriminin masraflarini de-
mek zorunda kalmi olan /y|0|e|/n ulusun teki siniflarina kari
bir |e//s/, /|||n /en|e /c|| |/| |e//s/ olduguna dikkati ekmek
yeter. Bu seim, Nc|/onc|' in cumhuriyetilerinin ne an ne de ka-
zan sagladiklari ordu tarafindan, Bonaparte'i kendisini monariye
gtrecek kpr [sayfa 4D5| olarak selamlayan byk bur|uvazi ev-
relerinde, onu, Cavaignac'i cezalandiracak adam gibi gren prole-
terler ve kk-bur|uvalar arasinda ok iyi karilandi. Daha ilerde
kyllerin Fransiz Devrimi konusundaki tutumlarini daha yakindan
incelemek firsatini bulacagim.
2O Aralik 1848'den Kurucu Meclisin dagilmasi tarihi olan
Mayis 184D'a kadar uzanan dnem, bur|uva cumhuriyetilerinin
d tarihini ierir. Bunlar, bur|uvazi iin bir cumhuriyet kurduk-
tan, devrimci proletaryayi safdii ettikten, demokrat kk-bur|u-
vaziyi geici olarak susturduktan sonra, kendileri de, hakli olarak
/enJ/ :e| m0|/0 gibi bu cumhuriyet zerine ambargo koyan bur|u-
vazinin kitlesi tarafindan bir kenara atildilar. Ama bu bur|uva kitlesi
kralci idi. Bir blm, byk toprak sahipleri, Res|o|csyon dnemin-
de
[148|
hkm srmt, dolayisiyla me|0/ye|/
[65|
idi. teki blm,
yani mali aristokrasi ve byk sanayiciler temmuz monarisi
* Bkz: F|cnsc'Jc S|n|/ Sc|c|m|c|| !818-!850.
32
Kurl Murks
sirasinda hkm srmlerdi, bu yzden onlar da o||ecnc|
[1OO|
idiler.
Ordunun, niversitenin, kilisenin, baronun, akademinin ve basinin
byk kodamanlari, eit olmayan oranlarda da olsa, bu iki akim
arasinda blnmlerdi. Ne 8o0||on, ne de O||ecns adini taimayip
yalniz sermaye adini taiyan bur|uva cumhuriyetinde ortaklaa
hkm srebilecekleri devlet biimini bulmulardi. Haziran ayak-
lanmasi, daha o zaman, onlari "dzen partisi"
[147|
olarak biraraya
getirmiti. imdi de, Ulusal Mecliste hl koltugu olan bur|uva cum-
huriyetiler yranini uzaklatirmak szkonusuydu. Bu katiksiz cum-
huriyetiler, proletaryaya kari zor kullanirken ne kadar kaba ve
hoyrat davrandilarsa, imdi tam da cumhuriyetiliklerini ve yrtme
gcn ve kralcilara kari kendi yasama glerini savunmak szko-
nusu oldugu bir sirada geri ekilirlerken de, o kadar korkak, o ka-
dar tabansiz, ekingen, yumuak bali, savunmasiz oldular. Burada,
onlarin dagilip yok olmalarinin yrekler acisi yksn anlatacak
degilim. Onlar ortadan yok olmadilar, buhar olup utular. Onlarin
tarihi sonsuza degin bitmitir artik, ve sonraki dnemde, onlar,
meclisin iinde oldugu kadar diinda da, artik ancak eski anilar
olarak, u yalin cumhuriyet szcg yeniden szkonusu olur olmaz
ve devrimci atima ne zaman daha alt bir dzeye dme tehlikesi
gsterse birazcik [sayfa 4D6| hayat kazanir grnen anilar olarak kendi-
lerini gsterebilirler. Bu arada una da iaret edeyim ki, bu partiye
adini veren gazete, yani Nc|/onc|, sonraki dnemde sosyalist oldu.
Bu dnemle iimizi bitirmeden nce, 2O Aralik 1848'den
Kurucu Meclise kadar giden dnemde birbirleriyle ok yakin ilikiler
srdrdkleri halde, 2 Aralik 1851'de birbirlerini yok eden iki gce
yeniden bir gz atmamiz gerekir. Bir yanda Louis Bonaparte'tan,
te yanda da gbirligi etmi kralcilar, dzen partisi, byk bur|u-
vaziden szetmek istiyoruz. Bonaparte, cumhurbakani olur olmaz
dzen partisinden oluan bir bakanlar kurulu kurdu, baina da
Odilon Barrot'yu, no|c |ene, parlamenter bur|uvazinin en liberal
kesiminin liderini getirdi. Bay Barrot, 188O'dan beri peinden ko-
tugu bakanligi sonunda ele geirmiti, hem de babakan olarak,
ama Louis-Philippe zamaninda dndg gibi parlamenter
muhalefetin en ileri lideri sifatiyla degil de, bir parlamentonun ca-
nina okumak zel greviyle ve amansiz dmanlari cizvitlerin ve
meruiyetilerin mttefigi olarak. Barrot, en sonunda, nianliyi eve
gtryordu, ama nianli fahie oluktan sonra. Bonaparte'in ken-
33
Kurl Murks
disine gelince, o, grnte tamamiyla perde arkasina ekilmiti.
Dzen partisi onun yerine hareket ediyordu.
Bakanlar kurulunun daha ilk toplantisinda, Roma seferine
karar verildi, ve Ulusal Meclisin haberi olmaksizin bu ie girimek
iin anlamaya varildi ve sahte bir bahane ile gerekli krediler mec-
listen koparildi. Bylece, Ulusal Meclise kari dolandiricilikla ve
devrimci Roma Cumhuriyeti aleyhine yabanci mutlakiyeti hkm-
darliklarla gizli fesat evirmekle ie balandi. Bonaparte da, ayni
ekilde ve ayni manevralara bavurarak kralci Yasama Meclisine
ve onun anayasal cumhuriyetine kari 2 Aralik darbesini hazirladi.
Unutmayalim ki, 2O Aralik 1848'de Bonaparte'a bakanlarini saglami
olan parti, 2 Aralik 1851'de de Yasama Meclisinin ogunlugunu
oluturdu.
Kurucu Meclis, Agustos ayinda, anayasayi tamamlamaya y-
nelik bir dizi temel yasa hazirladiktan ve yayimladiktan sonra, ken-
dini dagitmaya karar vermiti. Dzen partisi, 6 Ocak 184D'da, tem-
silcisi Rateau araciligi ile, meclise temel yasalari birakmasini ve
/enJ/ /enJ/n/ Jc||mcyc karar [sayfa 4D7| vermesini nerdi. Bay Odi-
lon Barrot bata olmak zere, yalnizca bakanlar kurulu degil, Ulu-
sal Meclisin btn kralci yeleri de, bir mir havasiyla, Kurucu
Meclise, kredinin eski durumuna getirilmesi, dzenin saglamlatiril-
masi, bugnk geici duruma son verilmesi ve kararli bir durum
yaratilmasi iin, dagilmasinin zorunlu oldugunu, meclisin yeni hk-
metin alimasini gletirdigini, salt calma zihniyeti ile varligini
uzatmaya alitigini ve lkenin kendisinden bezdigini aika bildir-
diler. Bonaparte, yasama gcne yneltilen btn bu svgleri
zenle not etti, onlari ezberledi ve 2 Aralik 1851'de, parlamentonun
kralcilarina onlardan ders almi oldugunu tanitladi. Onlarin kendi
kanitlarini, onlara kari evirdi.
Barrot kabinesi ve dzen partisi daha da ileri gittiler. Btn
Fransa'da, t|0sc| Vec|/se |/|c eJen |o|0 J/|e/e|e| hazirlattirdilar,
bunlarda ok dosta bir dille meclisten kendini dagitmasi isteniyor-
du. te bylece, Ulusal Meclisin karisina, halkin anayasal rgtsel
ifadesinin karisina, halkin rgtlenmemi yiginlarini diktiler. Bona-
parte'a, parlamento meclislerini halka havale etmeyi grettiler. So-
nunda, Kurucu Meclisin, kendi kendini dagitmaya karar verecegi
2D Ocak 184D gn geldi. Meclis, toplanti yerini askerlerce tutulmu
buldu. Ulusal Muhafizin ve nizami birliklerin yksek komutasini
34
Kurl Murks
elinde bulunduran dzen partisi generali Changarnier, Paris'te, sanki
bir sava arifesinde imi gibi birok birlikleri teftiten geirdi, ve
kralcilar koalisyonu, gzdagi veren bir tonla Kurucu Meclise, eger
sz dinlemezse zor kullanilacagini aikladi. Meclis sz dinledi ve
ancak ok kisa bir uzatma sresi iin pazarlik etti. Peki bu 2D
Ocak, bu kez Cumhuriyeti Ulusal Meclise kari Bonaparte'in
gbirligi ile kralcilar tarafindan gerekletirilen bir 2 Aralik 1851
hkmet darbesi degil de ne idi Bu baylar, Bonaparte'in, 2D Ocak
184D'dan, Tuileries sarayinda bir kisim birliklere kendi nnde geit
resmi yaptirtmak iin yararlandigini ve birliklerin bu parlamenter
iktidara kari ilk bakaldirmalari firsatina Caligula'yi
[276|
dndrte-
cek biimde drtelle sarildigina dikkat etmediler ya da etmek iste-
mediler. Onlar yalniz kendi Changamier'lerini gryorlardi.
Egitim yasasi dini ibadet yasasi gibi anayasayi [sayfa 4D8| tamam-
lamaya ynelik |eme| ycsc|c|, dzen partisini Kurucu Meclisin m-
rn zor yoluyla kisaltmaya iten nedenlerden biriydi. Kralcilar ko-
alisyonu iin, bu yasalari, gvenilir olmaktan ikmi cumhuriyeti-
lerin degil, kendilerinin yapmalari birinci derecede nem taiyordu.
Zaten bu temel yasalar arasinda bir tanesi cumhurbakaninin so-
rumluluklarina ilikindi. 1851'de, Bonaparte 2 Aralik darbesi ile bu
darbeyi nledigi zaman, Yasama Meclisi de tam bu yasanin hazirlan-
masi ile ugraiyordu. Kralcilar koalisyonu, 1851 ki dnemi parla-
mento alimalarinda, cumhurbakaninin sorumlulugu konusunda-
ki yasayi tamamlanmi hatta ekingen, dman cumhuriyeti bir
meclis tarafindan yapilmi olarak bulmak iin neler vermezdi!
Kurucu Meclis, 2D Ocak 184D'da, kendi eliyle son silahini da
kirdiktan sonra, Babakan Barrot ve onun dzen dostlari, meclisi
keye kistirdilar, ona hakaret olabilecek hi bir eyi esirgemediler
ve onun umutsuz zaafindan, halk yaninda hl sahip olabildigi
sayginligin en son kirintilarini da yitirmesine malolan yasalar kopar-
dilar. Akli hep Napoleon'da olan Bonaparte, parlamenter iktidarin
bu dknlgn aika ktye kullanmak cesaretini gsterdi.
Gerekten de Ulusal Meclis, 8 Mayis 184D'da, hkmeti, Civita-
Vecchia'nin Oudinot tarafindan igali dolayisiyla bir kinama oyla-
masi ile cezalandirdigi ve Roma seferinin iddia edilen hedefine
dndrlmesini emrettigi zaman, Bonaparte, hemen o akam, le
Von/|e0|' de
[128|
Oudinot'ya yazilmi ve onun parlak ilerini kutla-
yan ve bylece daha imdiden, kendisini parlamentonun kalem
35
Kurl Murks
efendileri karisinda ordunun yce koruyucusu olarak ortaya koyan
bir mektup yayinladi. Ona, "u bizim saf" gzyle bakan kralcilar
buna glmsediler. Nihayet, Kurucu Meclis Bakani Marrast, bir an
iin Ulusal Meclisin gvenliginin tehdit altinda bulunduguna inanip
da anayasaya dayanarak, alayi ile birlikte bir albay istedigi zaman,
albay ondan emir almayi reddetti, disiplini neden gsterdi ve Mar-
rast'yi Changarnier'ye yolladi: Changarnier "entelektel sngleri"
sevmedigini belirtip alay ederek, Marrast'yi baindan savdi. Kasim
1851'de, kralcilar [sayfa 4DD| koalisyonu, Bonaparte'a kari kesin bir
savaa balamak istediklerinde, nl 0e/|e|Jc||c| 7csc||s|
[277|
vesile-
siyle, Ulusal Meclis bakani tarafindan birliklere dogrudan dogruya
elkonulmasi ilkesini kabul ettirmeye alitilar. Onlarin generallerin-
den biri, Le Fl, yasa tasarisini imzalamiti. Changarnier neriye
bouna oy verdi ve Thiers, bouna, eski Kurucu Meclisin ileri gr-
llgne saygilarini sundu. Sava Bakani Saint-Arnaud, kendisini
tipki Changarnier'nin Marrast'i yanitladigi gibi yanitladi, ve bu, Mon-
tagne'in alkilariyla karilandi!
te bylece, bizzat J0:en c||/s/, henz Ulusal Meclis ol-
madigi ve henz sadece bakanlar kurulu oldugu bir zamanda,
c||cmen|e| |e//m/ sarsmiti. Ve 2 Aralik 1851, bu re|imi Fransa'dan
srp ikardigi zaman da byk grlt kopardi.
Ona iyi yolculuklar diliyoruz.
III
Yasama Meclisi 28 Mayis 184D'da toplandi. 2 Aralik 1851'de
dagildi. Bu dnem cncycsc| yc Jc c||cmen|e| c0m|0|/ye| dne-
midir.
Bu dnemin kendisi de bellibali dneme ayrilir: ?9 Vcy|s
!819' Jcn !3 lc:/|cn !819'c /cJc|, demokrasi ile bur|uvazi arasin-
da savaim, /00/-|0|/0|c yc Jc Jemo/|c| c||/n/n yen/|/s/; 18
Haziran 184D'dan 81 Mayis 185O'ye kadar bur|uvazinin, yani gbir-
ligi kurmu orleancilarla meruiyetilerin ya da dzen partisinin
parlamenter diktatrlg, ene| oy s/s|em/n/n /c|J||||mcs| ile ta-
landirilan diktatrlk; 3! Vcy|s !850'Jen ? 4|c||/ !85!'e /cJc| bur-
|uvazi ile Bonaparte arasinda savaim, |0|/0|c eemen|//n/n Je-
||/|mes/, cncycsc| yc Jc c||cmen|e| c0m|0|/ye|/n /00.
Birinci Fransiz devriminde, cncycscc||c||n egemenligi, yer-
3
Kurl Murks
ini //|onJen|e|/n egemenligine, onlarinki de /c/o|en|e|/n egemen-
ligine birakti. Bu partilerin herbiri en ileri partiden destek alir. Bun-
lardan herbiri, devrimi, artik kendisinin ardindan gidemeyecegi,
hele nne geemeyecegi kadar ileri gtrdgnde, kendisini iz-
leyen en gzpek mttefik tarafindan uzaklatirildi ve giyotine gn-
derildi. Devrim, bylece ykselen bir izgi izleyerek geliti.
1848 devriminde ise bunun tersi oluyor. Proletarya partisi,
[sayfa 5OO| demokrat kk-bur|uva partisinin basit bir eklentisi gibi
grnyor. Proletarya partisi, 16 Nisanda,
[187|
15 Mayista ve Haziran
olaylarinda demokrat kk-bur|uva partisinin ihanetine ugradi ve
yalniz baina birakildi. Demokrat parti ise, kendi ynnden cum-
huriyeti bur|uva partisinin omuzuna yaslaniyor. Cumhuriyeti bur-
|uva partisi, saglam bir tabana sahip oldugunu dnr dnmez,
uygunsuz yol arkadaindan yakasini kurtariyor ve dzen partisine
yaslaniyor. Dzen partisi kaykilip ekiliveriyor, bur|uva cumhuriyet-
ilerine takla attiriyor, kendisi de gidip silahli kuvvetlerin omuzuna
dayaniyor. Hl silahli kuvvetlerin omuzuna dayandigini sanip du-
rurken, bir sabah, bu omuzlarin sngye dnm oldugunun
farkina variyor. Her parti, kendisini ileri itmek isteyeni geri tepiyor,
kendisini geri itmek isteyene ise ileri dogru abaniyor. Bu gln
durum iinde yer almi olanin, dengesini yitirmesinde, kainilmaz
egilip bklmelerden sonra garip canbazliklarla yere yikilmasinda
ailacak hi bir ey yoktur. Devrim, bylece inen bir izgi izliyor.
Devrim, daha ubatin son barikati kaldirilmadan ve ilk devrimci
otorite oluturulmadan nce bile bu geriye dogru harekete gemi
bulunuyor.
Bu nmzde duran dnem, gze batan apaik elikilerin
en eitli bir kariimidir: aika anayasaya kari fesat kuran anayasa-
cilar; kendilerini anayasaci diye ortaya koyan devrimciler; sinirsiz
yetkiye sahip olmak isteyen ve hep parlamenter kalan bir Ulusal
Meclis; sabri meslek haline getiren ve bugnk yenilgilerinin acisini
gelecekteki zaferlerinin kehaneti ile avutan bir Montagne; cumhu-
riyetin c||es consc|/|/'si* olan, durumun zellikleri yznden,
taraftar olduklari krallik ailelerini yabanci lkelerde tutmak, nefret
ettikleri cumhuriyeti ise Fransa'da saklamak zorunda kalan kralcilar;
gcn bizzat kendi zaafindan ve sayginligini ise uyandirdigi horg-
* Romali senatrlere verilen ad. -.
37
Kurl Murks
rden alan bir yrtme gc; iki kralligin biraraya gelmi namus
karasindan baka bir ey olmayan bir cumhuriyet; emperyalist bir
etiket altinda Restorasyon ve Temmuz monarisi; ilk koulu ayrilma
olan ittifaklar; ilk yasasi kararsizlik olan savalar. Dzen adina yoz
ve amasiz [sayfa 5O1| bir alkanti; devrim adina, dzen lehinde en
gsterili, en cafcafli gtler. Gereksiz tutku ve tutkusuz gerek,
yigitligi olmayan yigit, olaysiz tarih; tek devindirici gc takvim gibi
grnen, ayni gerilimlerin ve ayni geveyip yumuamalarin dur-
madan yinelenmesiyle bezdirici bir gelime; salt zmlenmeden
krelmek, hafiflemek ve yokolmak zere keskinleiyor gibi grnen
uzlamaz elikiler; iddiali bir biimde yayilip ortaya serilen abalar
ve dnyanin sonu tehlikesi karisinda bur|uvaca korku; ve ayni za-
manda, "|c/sse|c||e|"leriyle* agimizdan ok Fronde
[278|
zamanlari-
ni animsatan dnyanin kurtaricilarinin aagilik entrikalari ve oyna-
diklari bayagi saray komedileri; bir tek kiinin dzenbaz budalaligi
ile hilige mahkm olan Fransa'nin btn resmi dehasi, genel oy-
da kendini ortaya her koyuunda, kendi eksiksiz ifadesini, sonunda,
bir dolandiricinin yenilmez iradesinde buluncaya kadar yiginlarin
ikarlarinin kklemi dmanlarinda arayan ulusun iradesi. Eger
bir tarih dnemi tek bir kl rengine boyanabilseydi, o, ite bu
dnem olurdu. nsanlar ve olaylar, tersine evrilmi Schlemihl'ler
[27D|
gibi, cisimlerini yitirmi glgeler gibi grnyorlar. Devrimin kendi-
si, kendi savunucularini felce ugratiyor ve yalniz kendi hasimlarini
cokunluk ve tutku ile sslyor. Kari-devrimcilerin durmadan gz-
lerinin nne getirdikleri ve afsunlarla kovup uzaklatirdiklari "kizil
hayalet" sonunda ortaya iktigi zaman, anarist Frigyali, beresiyle
degil, ama dzenin niformasini giymi olarak /||m|:| cn|o|on|c
grnyor.
Daha nce grdk: Bonaparte'in 2O Aralik 1848 gn, yani
kendi ykseli gnnde kurdugu hkmet, bir dzen partisi bak-
anlar kurulu idi, meruiyetcilerle orleancilarin koalisyon kabinesi-
ydi. Bu Barrot-Falloux kabinesi, azok iddet yoluyla mrn ki-
salttigi Kurucu Meclisten sonra da yaamiti ve hl da iktidarda
bulunuyordu. Kralcilar koalisyonunun generali Changamier, birin-
ci tmenin ve Paris Ulusal Muhafizinin bakomutanligini kendi
ahsinda birletirmekte devam ediyordu. Nihayet, genel seimler,
* Olaylari kendi haline birakmak. -.
38
Kurl Murks
dzen partisine, Ulusal Mecliste byk bir ogunluk saklamiti.
Milletvekilleri ve Louis-Philippe'in yksek meclis yeleri, [sayfa 5O2|
mecliste meruiyetilerden olumu kutsal bir falan| buldular; ulu-
sun sayisiz oy pusulalari, onlar iin, politika sahnesine giri kartina
dnmt. Bonaparti milletvekilleri, bagimsiz parlamenter bir
parti kuramayacak kadar daginiktilar. Ancak dzen partisinin "mc0-
|c/se q0e0e"* gibi grnyordu. te bylece dzen partisi hk-
met iktidarina, orduya ve yasama organina, kisaca, onun egemen-
ligini halkin iradesinin ifadesi imi gibi gsterten genel seimler ve
ayrica kari-devrimin Avrupa kitasinin tm zerindeki zamanda
zaferi ile moral bakimindan glenmi bulunan tm devlet iktidari-
na sahip bulunuyordu.
Hi bir zaman bir parti, daha gl aralarla ve daha elverili
bir durumda savaa girmedi.
Kazaya ugrami /c||/s|: c0m|0|/ye|/|e|, Yasama Meclisinde,
balarinda Afrika'nin generalleri Cavaignac, Lamoricire, Bedeau
bulunan, yaklaik elli kiilik bir klik durumuna dtler. Ama byk
muhalefet partisini Montagne oluturdu. Montagne, sosyal-demokrat
partisine verilen bir parlamenter vaftiz adi idi. Montagne, 75O kiilik
Ulusal Meclisin 2OO yesine sahip olmakla, en azindan, dzen parti-
sinin ayri ayri ele alindiginda kesiminden herhangi biri kadar
glyd. Kralci koalisyonun tm karisindaki greli azinligi, zel
koullarla dengelenmi grnyordu. Yalniz il seimleri Montagne'in
kir nfusu zerinde byk bir etkinlik kazanmi oldugunu gs-
termekle kalmadi, ayrica hemen hemen btn Paris milletvekilleri
de Montagne'in saflarinda bulunuyordu. Ordu, astsubayi seerek
demokratik inanlarini ortaya koymutu ve Montagne'in lideri Led-
ru-Rollin, btn dzen partisi temsilcilerinin tersine, oylarini onun
adi zerinde toplayan be il tarafindan, parlamenter soyluluga yk-
seltilmiti. Bylece, Montagne, 2D Mayis 184D gn, eitli monarist
kesimler arasindaki dzen partisinin tm ile Bonaparte arasindaki
kainilmaz atimalar yznden, btn baari gelerine sahip
grnyordu. Onbe gn sonra, her eyini yitirdi, onurunu da.
Bu agin parlamento tarihini izlemeden nce, incelemekte
oldugumuz dnemin niteligi hakkinda olagan kuruntulari [sayfa 5O8|
nlemek iin burada birka uyarida bulunmaliyiz. Demokratlarin
* "Kt kuyrugu" ya da "sirtinin kamburu". -.
3
Kurl Murks
gr aisindan bakildiginda, Kurucu Meclis dnemi sirasinda oldu-
gu gibi Yasama Meclisi dneminde de szkonusu olan, cumhuriyet-
ilerle kralcilar arasinda basit bir savaimdir. Ama, onlar, hareketin
kendisini, e|/c/|// szcgyle, btn kedileri kl rengi gsteren
ve gece bekilerine yarair beylik szlerini tespih eker gibi gevele-
yip durmalarina izin veren gece szcgyle zetliyorlar. Ve gerek-
te, dzen partisi, ilk bakita, yalnizca, fraksiyonlardan herbiri, kendi
taht taliplerini tahta ikarmak ve hasim fraksiyonun taht taliplerini
safdii etmek iin kendi aralarinda entrika evirmekle kalmamakta,
hepsi "cumhuriyet"e kari ayni kinde ve ayni saldirilarda birleen
ayri ayri kralci fraksiyonlarin birbirlerine dolatigi grnmn de
vermektedir. Montagne, kendi ynnden bu kralci gizli fesada kari
gelerek, "cumhuriyet"i temsil eder grnmektedir. Dzen partisi,
daima, Prusya' dakinden ne eksik, ne fazla olan ve brokrasinin,
/cnJc|mcn|n ve savcilarin tipki Prusya'daki gibi kaba bir polis mda-
halesiyle kendini ortaya koyan, basina, derneklere vb. kari bir
"gericilik"i ynetmeye ugratigi grlyor. Montagne, kendi ynn-
den, bir-buuk yzyildan beri szmona halki denilen btn par-
tilerin yaptiklari gibi srekli olarak, bu saldirilari geri evirmekle ve
bylece "insanin sonsuz haklarini" savunmakla ugraiyor. Ama,
eger durum ve partiler daha yakindan incelenirse, s|n|/ sc|c|m|n|
gizleyen bu yzeysel grn, bu dnemin zel ehresi kaybolur.
Daha nce syledigimiz gibi, meruiyetiler ve orleancilar,
dzen partisinin iki byk fraksiyonunu oluturuyorlardi. Bu fraksi-
yonlari, kendi fraksiyonlarinin taht taliplisine baglayan ve onlari
birbiriyle kari kariya getiren ey, zambak
[148|
ile renkli bayraktan,
kralciligin degiik nanslari olan Bourbon slalesi ile Orleans sla-
lesinden baka bir ey degil miydi Bourbon'lar zamaninda, hkm
sren, rahipleri ve uaklari ile |0y0/ |o|c/ m0|//ye|/ idi. Orleans'lar
zamaninda ise, hkm sren, avukatlari, profesrleri ve hatipleri
ile yksek maliye, byk sanayi, byk ticaret, yani se|mcye idi.
Meru krallik, toprakbeylerinin irsi egemenliginin siyasal ifadesinden
baka bir ey degildi, ayni ekilde, [sayfa 5O4| Temmuz monarisi de,
bur|uva yeni zenginlerin zorbalikla ele geirdikleri egemenliginin
siyasal ifadesinden baka bir ey degildi. Onlari kendi aralarinda
fraksiyonlara blen ey, szde ilkeler degildi, kendi maddi varlik
koullariydi, iki farkli mlkiyet eidi idi, kent ile kir arasindaki eski
uzlamaz karitlikti, sermaye ile toprak mlkiyeti arasindaki rekabet
40
Kurl Murks
idi. Ayni zamanda eski anilarin, kiisel geimsizliklerin, korkularin
ve umutlarin, nyargilarin ve kuruntularin, sempatilerin ve antipatile-
rin, inanlarin, inan konularinin ve ilkelerin, onlari, kral slalesinden
birine ya da tekine bagladigini kim yadsir Mlkiyetin degiik bi-
imleri zerinde, toplumsal varlik koullari zerinde, zel olarak
biimlenmi izlenimlerden, duygulardan, hayallerden, dn tarz-
larindan ve felsefe anlayilarindan olumu btn bir styapi yk-
selir. Sinifin tm, bunlari yaratir ve bu maddi koullar ve bunlara
tekabl eden toplumsal ilikiler temeli zerinde, bu styapi gelerini
biimlendirir. Bunlari gelenek yoluyla ya da egitim yoluyla edinen
birey, bu styapi gelerinin, gerek belirleyici nedenleri oluturduk-
larini ve kendi eyleminin hareket noktasi olduklarini sanabilir.
Orleancilar ve meruiyetiler, her fraksiyon, gerek kendi kendilerini,
gerekse tekileri, iki kral slalesine bagliliklari ile birbirlerinden ay-
rildiklarina inandirmaya alimilarsa da, sonradan, olaylar, bu iki
hanedanin birlemelerini engelleyen eyin, en bata ikarlari arasin-
daki ayrilik oldugunu gstermitir. Nasil zel yaamda bir adamin
kendisi hakkinda dndkleri ve syledikleri ile gerekte ne oldu-
gu ve ne yaptigi birbirinden ayrilirsa, tarihsel savaimlarda da, zel
yaamdakinden daha ok, partilerin szlerini ve emellerini onlarin
kurulularindan ve gerek ikarlarindan ayirdetmek, kendileri hak-
kinda dndkleri ile gerekte ne olduklarini birbirinden ayirdet-
mek gerekir. Orleancilar ve meruiyetiler, cumhuriyette, eit emel-
lerle, birbirlerinin yaninda bulunuyorlardi. Her kesimin, tekine kari
kendi hanedaninin zel ikarlarini canlandirip glendirmeyi ama
edinmesi, ancak, |0|/0|c:/y/ blen toprak mlkiyeti ve sermaye
/// |0y0/ |/c||n herbirinin, kendi ynnden kendi stnlgn
ve tekinin altta kalmasini saglamlatirmaya alitigi anlamina ge-
liyordu. Bur|uvazinin iki ikarindan szediyoruz, nk [sayfa 5O5| b-
yk toprak mlkiyeti, feodal alimina ve soyluluk gururuna karin,
modern toplumun gelimesi sonucunda, tamamen bur|uvalamiti.
te bu yzden, ngiltere'de, Tory'ler, uzun zaman, kralliga, kiliseye
ve eski ngiliz anayasasinin gzel eylerine tutkun olduklarini san-
milardi, ta ki, tehlike atip da sadece |o|c/ |cn||nc tutkunlukla-
rini itiraf etmek zorunda kaldiklari gne kadar.
Kralcilar koalisyonu, parlamento diinda, Ems'de
[15D|
ve Cla-
remont' da,
[16O|
basinda, kendi aralarinda, dolap eviriyorlardi. Ku-
lislerin gerisinde, kendi eski orleanci ve meruiyeti kiliklarina br-
4T
Kurl Murks
nyorlar ve yeniden eski yarimalarina baliyorlardi. Ama, gzler
nndeki sahnede, aik eylemlerinde byk parlamenter parti si-
fatiyla, karilikli olarak birbirlerinin hanedanlari karisinda sadece
saygi ile egiliyorlar ve kralligin yeniden diriltilmesini cJ /n//n/|0m*
erteliyorlardi. Kendi gerek ilerini, J0:en c||/s/ olarak, yani s/yc-
sc| bir etiket altinda degil, |o|0msc| bir etiket altinda; gezici pren-
seslerin valyeleri olarak degil, bur|uva dzeninin temsilcileri ola-
rak; cumhuriyetilere kari kralcilar olarak degil, teki siniflara kari
bur|uva sinifi olarak yrtyorlardi. Onlarin, dzen partisi olarak,
toplumun teki siniflari zerindeki egemenlikleri, daha nceleri
Restorasyon dneminde, temmuz monarisi dneminde oldugun-
dan daha mutlak, daha sert oldu ve zaten ancak parlamenter cum-
huriyet biiminde bu egemenligin olanagi vardi, nk, yalniz bu
biimde Fransiz bur|uvazisinin iki byk kesimi birleebilir ve bu
bakimdan da siniflarin egemenligini bu sinifin ayricalikli bir kesimi-
nin egemenliginin yerine koyabilirlerdi. Ama, gene de, dzen partisi
olarak, cumhuriyete saldiriyorlar ve ona kari nefretlerini dile getiri-
yorlardiysa da, bunu, yalniz kralci inanlarindan dolayi yapmiyor-
lardi. gdleri, her ne kadar cumhuriyet kendi siyasal egemenlik-
lerini daha iyi yerine getiriyorsa da, gene cumhuriyetin kendilerini
toplumun ezilen siniflari ile kari kariya getirerek, onlari, bu siniflara
kari aracisiz, tacin glgesine gizlemeksizin, kendi aralarindaki ve
kralliga kari ikincil savaimlariyla ulusun ilgisini baka ynlere e-
kememeksizin aika savamaya [sayfa 5O6| zorlayarak, bu egemen-
ligin toplumsal temellerini aindirdigini sylyordu onlara. Onlari
kendi sinif egemenliklerinin karisinda titreten ve onlara egemenlik-
lerinin daha tamamlanmami, daha gelimemi, dolayisiyla daha
az tehlikeli biimlerinin hasretini ektiren ey, zaaf duygulari idi.
Buna karilik, kralcilar koalisyonu, ne zaman kendilerine karit
olan taht taliplisi ile, Bonaparte ile atima haline gelseler, ne zaman
yrtmenin, parlamentodaki kendi sonsuz egemenlik-lerini tehdit
ettigi inancina varsalar, dolayisiyla ne zaman egemenliklerinin po-
litik sifatini gzler nne sermek zorunda kalsalar, Ulusal Meclisi,
sonu sonuna kendisini en az cumhuriyetin bldg konusunda
uyaran orleanci Thiers'den tutun da, 2 Aralik 1851'de, renkli at-
kisi boynunda, onuncu ilenin belediyesi nnde toplanmi halka,
* Belirsiz bir tarihe kadar. -.
42
Kurl Murks
cumhuriyet adina nutuk eken yeni halk savunucusu meruiyeti
Berryer'e kadar hepsi, /|c|c| olarak degil de c0m|0|/ye|/ olarak
hareket ediyorlar. [Cumhuriyet adina konuurken -.| onu, aslinda,
alayci bir yanki yle yanitliyor: Henri V! Henri V!
Bur|uva gbirliginin karisinda, kk-bur|uvalarla iiler
arasinda bir gbirligi, szde sosyc|-Jemo/|c| c||/ olumutu.
Kk-bur|uvalar, 1848 Haziran gnlerinin ertesinde kendilerini ye-
terince dllendirilmi grmyorlardi. Maddi ikarlarinin tehdit al-
tinda bulundugunu ve bu ikarlarin karilanmasini saglayacak olan
demokratik gvencelerin kari-devrim tarafindan tehlikeye drl-
dgn gryorlardi. Bu yzden de iilere yakinlatilar. te yan-
dan, kk-bur|uvalarin parlamentodaki temsilcileri, bur|uva cum-
huriyetilerin diktatrlg sirasinda kenarda kalan Montagne, Kuru-
cu Meclisin mrnn ikinci yarisinda, Bonaparte'a kari ve kralci
bakanlara kari savaimi sayesinde, yitirmi oldugu halk sevgisini
yeniden kazanmiti. Sosyalist liderlerle bir ittifak yapmiti. 184D u-
batinda uzlama lenleri dzenlendi. Ortak bir program taslagi i-
zildi, ortak seim komiteleri kuruldu ve ortak adaylar ileri srld.
Proletaryanin toplumsal taleplerinin devrimci sivriligi giderildi ve
onlara demokratik bir ifade verildi. Kk-bur|uvazinin demokratik
taleplerinin salt siyasal biimleri kaldirildi ve sosyalist noktalari or-
taya ikarildi. Bylece sosyc|-Jemo/|cs/ yaratildi. Bu bilemenin
sonucu olan yeni Montagne, ii [sayfa 5O7| sinifindan ikmi birka
figran ve birk sekter sosyalist bir yana, eski Montagne'la ayni,
ama sayi bakimindan daha kuvvetli unsurlari ieriyordu. Dogrusunu
isterseniz, Montagne da temsil ettigi sinif gibi gelime sirasinda de-
giiklige ugramiti. Sosyal-demokrasinin zel niteligi, cumhuriyeti
demokratik kurumlari, birer ara olarak istemesinde; iki ucu, yani
sermaye ile cretli emegi, ortadan kaldirmak degil, ama bu iki u
arasindaki uzlamaz elikiyi hafifletmek ve bunlar arasinda bir
uyuma dntrmek istemesinde zetleniyordu. Bu amaca ula-
mak iin ileri srlebilecek nlemler ne kadar eitli olursa olsun,
amacin brnecegi grlerin azok devrimci niteligi ne olursa ol-
sun, ierik hep ayni kaliyor. Bu, toplumun, demokratik yolla dn-
mesidir, ama bu, kk-bur|uva erevesinde bir dnmdr.
Kk-bur|uvazinin, ilke olarak, bencil bir sinif ikarini zafere ulatir-
mak istedigi yolundaki sinirli bir anlayii paylamamak gerekir.
Kk-bur|uvazi, tersine, kendi kurtuluunun zel koullarinin genel
43
Kurl Murks
koullar olduklarina ve bu koullar diinda modern toplumun kurta-
rilamayacagina ve sinif savaiminin da nlenemeyecegine inanir.
Keza, demokrat temsilcilerin hepsinin, dkknci olduklarini ya da
dkkncilara hayranlik duyduklarini dnmemek gerekir. Kl-
trleri ile ve kiisel durumlari ile onlardan bir uurumla ayrilmi
olabilirler. Onlari kk-bur|uvazin temsilcileri yapan ey, onlarin
beyinlerinin de kk-bur|uvanin kendi yaaminda da aamadigi
sinirlari aamamasi ve bu yzden de teorik olarak, kk-bur|uva-
larin maddi ikarlarinin ve toplumsal durumlarinin pratik olarak
kendilerini ittikleri ayni sorunlara ve ayni zmlere itilmi olmala-
ridir. Genel olarak, bir sinifin s/ycsc| |e eJe|/ |ems/|c/|e|/ ile bunlarin
temsil ettikleri sinif arasindaki iliki byle bir ilikidir.
Bu duruma gre, Montagne, cumhuriyeti ve szmona in-
san haklarini savunmak iin srekli olarak dzen partisine kari
savatigi halde, ne cumhuriyetin, ne de insan haklarinin onun yce
amalari olmamasi ok dogal bir eydir, tipki silahlarindan yoksun
birakilmak istenen ve buna kari direnen bir ordunun kendi silahl-
arini kaybetmemesi iin sava alaninda yer almasi gibi.
Dzen partisi, Ulusal Meclis ailir ailmaz Montagne'a [sayfa
5O8| satati, damarina basti. Bur|uvazi, nasil bir yil nce devrimci
proletaryayi baindan atmak zorunlulugunu anlami idiyse, imdi
de demokrat kk-bur|uvalardan kurtulmak geregini hissediyor-
du. Ancak hasmin durumu degiikti. Proletarya partisinin gc
sokakta idi, kk-bur|uvazinin gc ise bizzat Ulusal Meclisin bagr-
inda. Dolayisiyla kk-bur|uvaziyi Ulusal Meclisin diina, sokaga
ekmek ve bylece saglamlatirmak zaman ve firsatini bulama-
dan nce, parlamenter etkinligini kk-bur|uvazinin gene kendi-
sine kirdirtmak szkonusudur. Montagne batan kara tuzaga dt.
Roma'nin Fransiz birlikleri tarafindan topa tutulmasi, nne
atilan yem oldu. Bu davrani, anayasanin, Fransiz Cumhuriyetine
kendi askeri glerini bir baka halkin zgrlklerine kari kullan-
mayi yasaklayan V. maddesini ignemek demekti. Bundan baka,
anayasanin IV. maddesi de, gene, Ulusal Meclisin onayi olmaksi-
zin yrtme tarafindan her ne biimde olursa olsun sava ilnini
yasakliyordu, ve Kurucu Meclis, 8 Mayis tarihli karari ile Roma se-
ferini kinamiti. te bu nedenlerle, Ledru-Rollin, 11 Haziran 184D'da
Bonaparte ve bakanlari hakkinda soruturma ailmasi istemiyle
nerge verdi. Thiers'in igneli satamalarindan sinirlenen Ledru-
44
Kurl Murks
Rollin, anayasayi silah zoru da dahil, her yola bavurarak savunmak
istedikleri tehdidinde bulunacak kadar ileri gitti. Montagne, tek
vcut gibi hep birden ayaga dikildi, ve bu silah baina agrisini
yineledi. 12 Haziranda, Ulusal Meclis, sulama istemini geri evirdi,
Montagne da meclisi terketti. 18 Haziran olaylarini biliyoruz: Montag-
ne'in bir blmnn Bonaparte ve bakanlarini "anayasa-dii" iln
eden bildirisi, silahsiz olan ve Changarnier' nin birlikleriyle daha ilk
karilamalarinda dagilan demokrat ulusal muhafizlarin sokak gs-
terileri, vb., vb.. Montagne'in bir blm yabanci lkelere sigindi,
bir baka grup Bourges Yce Divanina verildi
[14D|
ve bir parlamento
ynetmeligi, geri kalanini, Ulusal Meclis bakaninin tam yetkili gze-
timine tbi kildi. Paris'e yeniden sikiynetim kondu ve Paris ulusal
muhafizinin demokrat kesimi dagitildi. Bylece Montagne'in parla-
mentodaki etkinligi ve kk-bur|uvazinin Paris'teki [sayfa 5OD| kuvveti
kirildi.
18 Haziranda kanli bir ii ayaklanmasinin ilk iaretinin veril-
digi Lyon, evresindeki be ille birlikte, sikiynetim blgesi iln
edildi ve bu durum bugne kadar srmekte.
Montagne'in nemli kismi, bildirisini imzalamayi reddederek,
ncsn yalniz birakmiti. Basin sahneden ekilmiti, u anlamda
ki, yalniz iki gazete |on0nc/cmen|o'yu* yayinlamayi gze alabilmi-
ti. Kk-bur|uvalar, temsilcilerine ihanet ettiler, nk ulusal
muhafizlar ortadan yok oldular, ya da kendilerini gsterdikleri yerde
de barikatlar kurulmasina kari iktilar. Temsilciler, kk-bur|u-
valari aldatmilardi, nk ordu iinde varligi ileri srlen szde
taraftarlari hi bir yerde grmek mmkn olmadi. Nihayet, demok-
rat parti, proletaryadan bir ek kuvvet alacagi yerde, kendi zayifligini
proletaryaya da bulatirdi ve demokratlarin marifetleri sirasinda
her zaman oldugu gibi, liderler kendi "halk"ini kaaklikla, halk ise
liderlerini aldaticilikla sulayabilmekte teselli buldular.
Montagne'in yakinda kampanyaya balayacaginin byk bir
gsterile iln edilmesi pek ender grlmtr, ve gene demok-
rasinin kainilmaz zaferinin daha byk bir gvenle ve ok daha
uzun bir zaman ncesinden, byk bir grltyle duyurulmasi pek
enderdir. Kukusuz, demokratlar, Eriha'nin
[28O|
duvarlarini sesleriyle
deviren borazanlara inaniyorlar. Ne zaman zorbaligin kaleleriyle
* P|on0nc/cmen|o, spanya ve Gney Amerika'da iktidari ele geirme yntemi. -.
45
Kurl Murks
karilasalar, yeniden bir mucize yaratmaya aliiyorlar. Eger Mon-
tagne, parlamentoda galip gelmek istediyse, silah baina agrisin-
da, bulunmamaliydi. Yok eger parlamentoda silah baina agrisin-
da bulunduysa, sokakta parlamenter biimde davranmamaliydi.
Eger ciddi olarak bariil bir gsteriye niyetlenildiyse, gsterinin
savail bir biimde karilanacagini ngrmemek budalaca bir
eydi. Gerek bir savaim beklemek gerekli idiyse, bu savain yr-
tlmesinde kullanilacak silahlari elden birakmak, gerekten pek
ori|inal bir tutumdu. Ama kk-bur|uvalarin ve onlarin temsilcile-
rinin devrimci tehditleri, hasmi yildirma yolunda basit giriimlerden
baka bir ey degildi. Ama onlar, ikmaza saplaninca ve kendilerini
[sayfa 51O| tehditlerini uygulamaya geirmek zorunda grecek kadar
g ve tatsiz bir durumda kalinca da, bunu, amaca giden yolda hi
bir eyden kainmayan, ve canlabala geri ekilmek iin bahaneler
arayan, ikircil bir tarzda yapiyorlar. Kavgayi haber veren gzkama-
tirici balangi, kavganin balamasi gerektigi anda, zayif bir mirilti
halinde yitip gidiyor. Oyuncular kendilerini ciddiye almaz oluyorlar,
ve eylem, igneyle delinen bir kuru barsak gibi acikli bir ekilde fos-
luyor.
Hi bir parti, elinde bulunan aralari, demokrat partiden da-
ha ok abartmaz. Hi biri, durum hakkinda daha hafiflikle hayale
kapilmaz. Ordunun bir kismi kendisi iin, oy verdi diye, Montagne,
ordunun kendinden yana ayaga kalkacagi kanisindaydi. Peki hangi
durumda Byle bir durum, birlikler aisindan, ancak, devrimciler,
Fransiz askerlerine kari, Roma askerlerinin tarafini tuttuklari zaman
dogardi. te yandan proletaryanin, ulusal muhafiza kari derin bir
nefret duymamasi ve gizli derneklerin liderlerinin demokrat partinin
nderlerine kari derin bir gvensizlik beslememesi iin, 1848
Haziraninin anilari henz pek tazeydi. Bu anlamazliklari gidermek
iin byk ortak ikarlarin ortaya konmu olmasi gerekliydi. Ana-
yasanin soyut bir paragrafinin ignenmesi byle bir ikar koymuyor-
du ortaya. Anayasa, demokratlarin bizzat kendilerinin aikladiklarina
gre, daha nce birok kez bozulmami miydi En popler gaze-
teler, anayasayi kari-devrimci bir tertip olarak damgalamamilar
miydi Ama demokrat, kk-bur|uvaziyi, dolayisiyla, bagrinda karit
iki sinifin ikarlarinin karilikli birbirlerini krelttikleri bir c|c s|n|/|
temsil ettigi iin, siniflar arasi uzlamaz elikilerin stnde oldugu-
nu sanir. Demokratlar, karilarinda ayricalikli bir sinif bulundugunu
4
Kurl Murks
teslim ediyorlar, ama onlar kendileri, ulusun btn geri kalanlariyla
birlikte |c|/| oluturuyorlar. Onlarin temsil ettikleri ey ise, |c|/|n
|c//|J||, onlari ilgilendiren ey, |c|/|n |/c||c||J||. O halde, bir sa-
vaima girimeden nce farkli siniflarin ikarlarini ve durumlarini
incelemeleri gerekmiyor. Kendi z aralarini, fazla bir titizlik ve
zenle tartmalarinin geregi yok. lc|/|n tamamen kendi kaynaklari
ile kendini e:en|e|e kari saldirmasi iin demokratlarin [sayfa 511|
yapacaklari tek ey, bir iaret vermektir. Ama eger, pratikte, onlarin
ikarlarinin ikar olmadiklari ortaya ikarsa, ve eger onlarin gc
bir gszlk olarak kendini aiga vurursa, bunun suu, ya ||0n-
me: |c|/| birok dman kamplara blen ktlk safsatacilarin,
ya demokrasinin hedeflerini kendi z iyiligi olarak degerlendire-
meyecek kadar sersem ve kr olan ordunundur, ya da uygulamada
bir ayrinti her eyi berbat etmitir, ya da artik beklenmedik bir rast-
lanti bu kez partiyi kaybettirmitir. Her halde de, demokrat, en
yzkarasi bir bozgundan, savaima girdigi zaman ne kadar masum
idiyse o kadar tertemiz olarak ve yeni bir inanla, kendisi ve partisi
eski gr aisini birakacagi iin degil de, tersine, koullar ardindan
yetiecegi kadar olgunlaacagi iin mutlaka kazanacagi inanci ile
ikar.
Bunun iindir ki kirip geirilmi, yere serilmi ve yeni parla-
mento ynetmeliginin aagiladigi Montagne'i fazla mutsuz sanma-
malisiniz. 18 Haziran, onun liderlerini baindan uzaklatirmi olsa
da, bu yeni durumdan umuda kapilan daha dk yeteneklere yer
aiyordu. Parlamentodaki gszlkleri artik kuku gtrmez
oldugundan, artik, eylemlerini manevi honutsuzluk, fkelenme
nbetleri ve grltl beyanlarla sinirlandirmaya hak kazanmilardi.
Dzen partisi, onlari, ne kadar devrimin son resmi temsilcileri ola-
rak, anarinin btn dehetinin cisimlemesi olarak gryormu
gibi yapsa da, onlar, gerekte, gene de ylesine yavan ve ylesine
ilimli olabiliyorlardi. Ama 18 Haziran zerine u derin kivirttirmayla
kendi kendilerini avuttular: Hele genel oy sistemine dokunmaya
bir cret etsinler! O zaman gsteririz onlara kim oldugumuzu! No0s
|e||ons/*
Yabanci lkelere siginan montanyarcilara gelince, burada
una dikkati ekmek yeter: Ledru-Rollin, bainda bulundugu gl
* Grecegiz. -.
47
Kurl Murks
partiyi, onbe gnden kisa bir sre iinde ve geri getirme umudu
kalmamacasina yikmayi baardigi iin, /n c||/|0s
[D8|
bir Fransiz
hkmeti kurmanin kendisine dtgne inandi; uzakta, eylem
alaninin uzaginda, devrimin dzeyi dtg lde ve Resmi Fran-
sa'nin resmi byklkleri gitgide kldkleri lde bu partinin
ehresi o kadar [sayfa 512| byyor gibi grnyordu. Ulahlara ve
teki halklara, Avrupa kitasinin zorbalarini, gerek kendi mdahale-
si ile ve gerekse mttefiklerinin mdahalesi ile tehdit ettigi aralikli
genelgeler gndererek 1852 iin cumhuriyeti bir talip gibi grne-
bilmiti. Proudhon, bu baylara \o0s n'|es q0e Jes ||c0e0|s*
diye bagirdigi zaman, tamamen haksiz miydi
18 Haziran gn, dzen partisi, yalniz Montagne'i yikmakla
kalmami, cncycscy| t|0sc| Vec|/s/n o0n|00n0n /c|c||c||nc
|c|m|| /||mcy| da baarmiti. Cumhuriyeti u ekilde kavriyordu:
parlamenter biimlerde, egemenligin, krallik dneminde oldugu
gibi, yrtme gcnn vetosu ya da parlamentoyu dagitma hakki
ile sinirli olmaksizin parlamenter biimlerde imdiki bur|uva ege-
menligi. Bu, Thiers'in dedigi gibi c||cmen|e| c0m|0|/ye||/. Ama
bur|uvazi, 18 Haziranda, parlamento iinde salt egemenligini g-
ven altina aldiysa da, parlamentonun kendisini, en popler kesi-
mini atarak, yrtme gc karisinda ve halk karisinda devasiz
bir zaafla yaralamiyor muydu Herhangi baka bir merasime gerek
grmeden, birok milletvekilini, savcilarin istemlerine teslim ederek,
kendi parlamenter dokunulmazligini yok ediyordu. Montagne'a uy-
guladigi aagilayici ynetmelik, halkin herbir temsilcisini alalttigi
lde, cumhurbakanini ykseltiyordu. Bur|uvazi, anayasayi sa-
vunmak iin giriilen ayaklanmayi, anarist diye, toplumu altst et-
meyi amalayan bir eylem diye damgalamakla, yrtme gc,
kendisine karin, anayasayi ignedigi takdirde, bakaldirma agri-
si olanagini kendisi iin de yasakliyordu. Tarihin aci alayi yle iste-
di ki, Bonaparte'in emri zerine Roma'yi topa tutan ve bylece 18
Haziran ayaklanmasinin dolaysiz nedeni olan general Oudinot, 2
Aralik 1851'de, dzen partisi tarafindan, halka, israrla ve bo yere
Bonaparte'a kari anayasanin generali olarak sunuldu. 18 Hazira-
nin bir baka kahramani, yksek maliyenin adamlari olan bir ulu-
sal muhafizlar etesinin bainda, demokrat gazetelerin ynetim
* "Siz palavracidan baka bir ey degilsiniz." -.
48
Kurl Murks
merkezlerindeki kaba davranilarindan tr Ulusal Meclis krs-
snden kutlanmi olan Vieyra, evet bu ayni, Vieyra, Bonarparte'in
komplosuna sokulmutu ve Ulusal Meclisin [sayfa 518| son saati geld-
iginde, onu, ulusal muhafizlardan gelecek her trl koruyuculuk-
tan yoksun birakmakta ok byk bir katkisi olmutu.
18 Haziranin baka bir anlami daha oldu. Montagne, mecli-
sten Bonaparte'a kari bir sulama koparmak istemiti. Bu bakim-
dan, onun yenilgisi, Bonaparte'in dogrudan bir zaferi, hasimlari
olan demokratlara kari parlak bir kiisel baarisi oldu. Dzen par-
tisi, zaferi ele geirmek iin dvt, Bonaparte ise parsayi topladi.
te onun yaptigi bu. 14 Haziranda, Paris duvarlari zerinde bir bil-
diri grlyordu, bu bildiride, Bakan, gya, elinde olmayarak, iste-
meye istemeye, ancak olaylarin zorlamasi ile keilere zg yalniz-
ligindan ikiyor ve o degeri bilinmemi erdem, hasimlarinin kara
almalarindan yakiniyordu ve kendi kiiligini dzenin davasi ile
zdeletirir grnerek, daha dogrusu dzenin davasini kendi kiiligi
ile zdeletiriyordu. stelik, Ulusal Meclis, i iten getikten sonra
da olsa, Roma seferini onayladiysa da, buna ilk girien o, Bona-
parte'in kendisi idi. Bykrahip Samuel'i Vatikan'a geri gtrdkten
sonra, Tuileries sarayina kral David olarak yerlemeyi umabilirdi.
[281|
Papazlari kazanmiti.
18 Haziran ayaklanmasi, grdgmz gibi, sokaklarda
bariil bir yry alayi olmaktan ileri gitmemiti. Demek ki, ona
kari kazanilacak askeri eref ve zaferler yoktu. urasi da daha az
gerek degildir: kahraman bakimindan oldugu kadar olay bakimin-
dan da yoksul olan bu agda, dzen partisi, bu kansiz savai ikinci
bir Austerlitz'e
[282|
evirdi. Krs ve basin, orduyu, anarinin gsz-
lgn temsil eden halk yiginlarina kari dzenin gc olarak kutla-
dilar ve "toplumun kalesi" Changarnier'yi gklere ikardilar. Sonun-
da Changamier'nin kendisinin bile inanmaya baladigi bir yutturma-
ca. Ama, el altindan, pheli grnen birlikler Paris'ten uzaklatirildi,
demokratlardan yana oy kullanan alaylar Fransa'dan Cezayire
srld, birliklerin elebailari disiplin blklerine yollandi. Son olarak
da, basin kiladan, kila da bur|uva toplumundan sistemli olarak
koparildi.
te Fransiz ulusal muhafizinin tarihinin kesin dnm nok-
tasina gelmi bulunuyoruz. 188O'da, Restorasyonun devrilmesine
karar veren oydu. Louis-Philippe zamaninda, [sayfa 514| ulusal muhafi-
4
Kurl Murks
zin nizami birliklerin yaninda yer aldigi her ayaklanma yenilgiye
ugradi. 1848 ubat olaylari sirasinda ulusal muhafiz ayaklanmaya
kari pasif ve Louis-Philippe'e kari da kesin olmayan bir tutum
aldigi zaman, Louis-Philippe kendini yenilmi saydi. te bylece,
devrimin, ulusal muhafiz olmadan galip gelemeyecegi, ordunun
da ulusal muhafiza kari galip gelemeyecegi inanci kk saldi. Bu,
ordunun, bur|uvazinin sonsuz erkine olan temelsiz bo inanci idi.
1848 Haziran olaylari sirasinda tm ulusal muhafizin ordu birlikleri-
nin yardimi ile bakaldirmayi ezmesi, bu bo inani kuvvetlendir-
mekten baka bir ey yapmamiti. Bonaparte'in iktidara geliinden
sonra, ulusal muhafiz komutanligi ile birinci askeri tmen komutan-
liginin, anayasaya aykiri olarak, Changarnier'nin ahsinda birletiril-
mesi sonucu, ulusal muhafizin etkinligi, bir bakima, azaldi.
Ulusal muhafiz komutanligi, imdi artik yksek askeri komu-
tanligin basit bir sifati gibi grndgnden, ulusal muhafiz, artik
askeri birliklerin eklentisinden baka bir ey degildi. En sonunda,
18 Haziranda paralandi, yalniz, bu agin baindan beri Fransa'nin
her yaninda zaman zaman yinelenegelen kismi dagilmasi sonucu
degil, hi bir iz, kirinti birakmamacasina dagildi. 18 Haziran gste-
risi her eyden nce demokrat ulusal muhafizlarin bir gsterisiydi.
Onlar orduya kari, silahlarini degil, niformalarini evirmilerdi.
Oysa esas tilsim da, bu niformadaydi ite. Ordu, bu niformanin
da tipki herhangi baka bir yn kuma olduguna kendini inandira-
bildi. By bozulmutu. 1848'in Haziran olaylarinda bur|uvazi ve
kk-bur|uvazi, ulusal muhafiz olarak proletaryaya kari ordu ile
birlemiti. 18 Haziran 184D'da, bur|uvazi, kk-bur|uva ulusal mu-
hafizi dagitti. 2 Aralik 1851'de, bur|uva ulusal muhafiz kendi kendini
dagitiyordu ve Bonaparte, i olup bittikten sonra dagitma kararna-
mesini imzalarken bir emri-vakiyi gereklemekten baka bir ey
yapmi olmadi. Bylece, bur|uvazi, kk-bur|uvazi, artik onun iin
bagimli olmaktan ikarak bir bakaldiran oldugu andan itibaren,
orduya kari da son silahini kendi eliyle paralamiti, nasil ki, bizzat
kendisi de mutlak hale gelir gelmez, mutlakiyete kari savunma
aralarinin tmn, genel bir biimde, kendi elleri ile yikacaksa.
[sayfa 515|
Bu arada, dzen partisi, tekrar bulmak zere yalnizca 1848'de
kaybetmi grndg bir iktidari, 184D'da, hi bir sinir tanimaz-
casina yeniden ele geiriini, cumhuriyete ve anayasaya sverek,
50
Kurl Murks
kendi z liderlerinin yaptiklari da dahil olmak zere gemi, bugn-
k gelecek btn devrimleri lnetleyerek, ve basinin agzina kilit
vuran, dernek kurma hakkini yokeden yasalar ikararak, sikiyne-
timi dzenli, kurala uygun, temel bir kurum haline getirerek kutla-
di. Sonra, Ulusal Meclis, kendi yoklugu sresince grev grecek
bir srekli komisyon atadiktan sonra, agustosun ortasindan ekimin
ortasina kadar tatile girdi. Bu tatil sirasinda, meruiyetiler Ems ile,
orleancilar Claremont ile dolaplar evirdiler, ayni eyi, Bonaparte,
hkmdarvari gezilere ikarak, il meclisleri de, anayasanin yeniden
gzden geirilmesini tartiarak yaptilar. Bunlar, Ulusal Meclisin tatil
dnemlerinde dzenli olarak her zaman meydana gelen ara olaylar-
di ve ben bunlardan ancak birer "olay" olduklari zaman szetmek
niyetindeyim. Burada sadece una iaret edelim. Ulusal Meclis,
uzun bir sre iin sahneden kaybolmakla ve cumhuriyetin bainda
yalniz bir tek siluet, hem de Bonaparte'inkinden daha da yrekler
acisi bir siluet birakmakla, siyasal olmayan bir davranita bulunu-
yordu, oysa dzen partisi, halki ileden ikaran bir tutumla, iindeki
ayri ayri kralci gelere ayriliyor ve kendisini, kralligin yeniden canlan-
dirilmasi konusundaki i ekimelere birakiyordu. Bu tatiller sira-
sinda, parlamentonun anlailmaz grlts ne zaman kesilse ve
parlamento ne zaman lkeye dagilmak zere ayrilsa, bu cumhuriye-
tin ehresini tamamlamak iin yalniz bir tek eyin eksik oldugu
tartima gtrmez bir biimde ortaya ikar: parlamento tatillerini
srekli hale getirmek ve parlamentonun "zgrlk, Eitlik, Kar-
delik!" sloganlarinin yerine, aik seik, belli anlamlari olan "Piya-
de, Svari, Topu" terimlerini koymak.
IV
184D Ekimi ortalarinda Ulusal Meclis yeniden toplandi. 1
Kasimda, Bonaparte, Barrot-Falloux kabinesini grevden aldigini
ve yeni bir kabine kurdugunu bildiren mesa|i ile [sayfa 516| Ulusal
Meclisi airtti. Hi bir zaman Bonaparte'in bakanlarina yol verii
gibi bylesine yol-yntem gzetmeden, protokolsz, uaklar bile
kapi diari edilmemitir. Ulusal Meclise savrulan tekmeleri, imdilik,
Barrot ve ortaklari yedi.
Barrot kabinesi, daha nce grdgmz gibi, meruiyeti-
lerle orleancilardan olumu bir dzen partisi kabinesi idi. Bonapar-
5T
Kurl Murks
te'in, cumhuriyeti Kurucu Meclisi dagitmak, Roma'ya kari sefere
girimek ve demokrat partiyi paralamak iin ona gereksinmesi
vardi. Grnte, bu bakanligin arkasinda glgede kalmi, hkmet
iktidarini dzen partisinin ellerine birakmi ve Louis-Philippe zama-
ninda gazetelerin sorumlu yaziileri mdrnn taidigi alakgnl-
l maskeyi, "|omme Je c/||e"* maskesini takmiti. imdi ise, ar-
tik, ardinda gerek yzn gizleyebildigi hafif bir pee olmaktan
ikan, ve kendi ehresini gstermesini engelleyen bir demir maske
olan bu egreti kiligi baindan atiyordu. O, Barrot kabinesini, dzen
partisi adina cumhuriyeti Ulusal Meclisi paralamak iin hkmete
getirmiti, imdi de meclise, yani dzen partisine bagli olmadigini
iyice ortaya koymak iin onun grevine son veriyordu.
Zaten, bu greve son verme iin akla yakin nedenler de ek-
sik degildi. Barrot kabinesi, cumhurbakanini, Ulusal Meclisin yan-
inda bir g gibi gsterebilecek yakiir yol-yntem biimlerini bile
nemsemiyordu. Ulusal Meclisin yaz tatili sirasinda, Bonaparte,
tipki, Kurucu Meclise muhalif olarak daha nce de Roma Cumhu-
riyetine saldirisindan dolayi Oudinot'yu kutladigi bir mektup yayin-
lamasi gibi, Edgar Ney'e yazilmi bir mektup yayinladi, bu mektupta
papanin** liberal tutumunu onamaz grnyordu. Ulusal Meclis,
Roma seferi iin gerekli kredileri oyladigi zaman, Victor Hugo, szde
bir liberalizmle, mektubu tartima konusu yapti. Dzen partisi, sanki
Bonaparte'in delice heveslerinin en kk bir siyasal nemi olabil-
ecegi yolundaki dnceyi, aagilayici igliklarla boguntuya getirdi.
Baka bir nedenle, Barrot, tumturakli slubu ile, krsnn tepesin-
den, ileri [sayfa 517| srdgne gre, bakanin en yakin evresinde
gizlice hazirlanan "igren dolaplar" konusunda fkeli szler sarfetti.
Sonunda, bakanlar kurulu, Ulusal Meclisten, Orleans desi iin
bir dulluk maai elde ederken, bakanlik deneginin artirilmasi
yolunda her trl neriyi geri evirdi. Ve Bonaparte'in kiiliginde,
imparator adayi ile kt talihli valye nasil simsiki birbirine
kariiyorduysa, imparatorlugu yeniden canlandirmanin kendi yazgisi
oldugu yolundaki byk dncesine, bunu tamamlamak zere,
her zaman, onun borlarini demenin Fransiz halkinin yazgisi ol-
dugu dncesi, ekleniyordu.
* Bakalarinin suunu ya da davraniini stlenen glge adam anlaminda. -.
** Plus IX. -Ed.
52
Kurl Murks
Barrot-Falloux kabinesi, Bonaparte'in ilk ve son c||cmen-
|e| /c|/nes/ oldu. Dolayisiyla bu kabinenin grevine son verilmesi,
kesin bir dnm noktasi oluyor. Bu kabine ile birlikte, dzen parti-
si de, parlamenter re|imin savunulmasi ve yrtme gcne sahip
olunmasi iin vazgeilmez olan bir konumu bir daha ele geire-
memek zere yitirdi. Yrtmenin, bir-buuk milyondan byk bir
memurlar ordusunu emrinde bulundurdugu, dolayisiyla ikarlarin
ve geim olanaklarinin muazzam bir kitlesini, srekli olarak mut-
lak bagimliligi altinda tuttugu; devletin, en geni varlik belirtilerinden
en ufacik devinimlerine kadar, en genel varlik biimlerinden, birey-
lerin en zel yaamlarina kadar sivil toplumu simsiki sardigi, denet-
ledigi, dzenletirdigi gzetim ve vesayet altinda tuttugu; bu asalak
yapinin, en olaganst bir merkezleme yardimiyla, benzerlerini
ancak toplumsal gvdenin mutlak bagimliliginda, baglantisiz biim-
sizliginde bulan her yerde bulunma, her eyi bilme ve daha hizli
bir devinim yetenegi ve esneklik kazandigi Fransa gibi bir lkede,
evet, byle bir lkede, Ulusal Meclisin, bakanlik mevkilerini istedigi
gibi kullanma hakkini kaybetmekle, ayni zamanda, tm devlet y-
netimini basitletirmedigi, memurlar ordusunu olabildigince azalt-
madigi, ve nihayet sivil topluma ve kamuoyuna hkmet iktidarin-
dan bagimsiz kendi z organlarini yaratma olanagini vermedigi
takdirde, gerek etkinligini, sz geirirligini de kaybettigi kolayca
anlailir. Ama, Fransiz bur|uvazisinin mcJJ/ |/c||, kesinlikle, bu
geni ve karmaik hkmet makinesinin srdrlmesine simsiki
baglidir. te bur|uvazi, kendi fazla nfusunu buraya yerletirir [sayfa
518| ve kr, faiz, rant ve serbest meslek creti olarak cebe indireme-
diklerini, maa biiminde tamamlar. te yandan, bur|uvazinin s/yc-
sc| |/c||, onu, baskiyi gnden gne agirlatirmaya ve dolayisiyla
da hkmet iktidarinin aralarini ve personelini artirmaya zorlar;
oysa ayni zamanda, kamuoyuna kari kesintisiz bir sava yrtmesi,
toplumun bagimsiz devindirici organlarini tmden budamayi
baaramadigi yerde kiskanlikla sakat birakmasi ve felce ugratmasi
gerekir. Bylece, Fransiz bur|uvazisi, sinifinin durumu geregi, bir
yandan btn parlamenter iktidarin varolu koullarini ve dolayisiyla
da bizzat kendi varlik koullarini yoketmek, te yandan ona dman
olan yrtme gcne kari-durulmaz bir kuvvet kazandirmak zorun-
daydi.
Yeni kabine, d'Hautpoul kabinesi adini taiyordu. General
53
Kurl Murks
d'Hautpoul, Konsey bakanligini ele geirmi oldugundan dolayi
degil, tersine, Bonaparte, Barrot'yu grevden alirken, cumhuriye-
tin bakani cumhurbakanini, anayasal bir kralin, tahtitaci bulun-
mayan, ne sasi ve ne de kilici olan sorumsuz olmaksizin, devletin
en yksek makamini zamana bagli olmaksizin elinde tutmayan,
daha kts yillik denegi bulunmayan bir anayasal krali yasal
yokluga mahkum eden bu makami ortadan kaldirmiti. D'Hautpoul
kabinesinde parlamentoda bir lde taninmi, yalniz bir tek adam,
yksek maliyenin en acikli ne sahip yelerinden biri olan faizci
Fould vardi. Ona maliye bakanligi verildi. 1 Kasim 184D'dan bu
yana, Fransiz degerlerinin,* Bonaparte tahvillerinin ykseli ve
dne gre ikip indiklerini farketmek iin, Paris borsasinin
esham fiyat listelerini yle bir karitirmak yeter. Bonaparte, byle-
ce, borsada kendisine yandalar bulurken, ayni zamanda, Carlier'yi
Paris emniyet mdrlgne atamakla polisi de ele geiriyordu.
Bununla birlikte, kabine degiikliginin sonulari ancak za-
manla kendilerini gsterebildiler. lknce, Bonaparte, ancak daha
grnr bir biimde geri pskrtlmek zere, ileri bir adim atmiti.
Onun kaba mesa|ini, Ulusal Meclise kari en klece bir baglilik bil-
dirimi izledi. Bakanlarin kendileri bile, her ne zaman, onun kaik-
a heveslerini, yasa [sayfa 51D| tasarisi biiminde meclise sunmak
iin ekingen bir giriimde bulunsalar, batan baarisizliklarina inan-
mi bulunduklari komik emirleri, istemeye istemeye, durumlari
yznden zorunlu olduklari iin yerine getirir grnyorlardi. Bona-
parte, ne zaman kendi niyetlerini, bakanlarinin arkasindan aiga
vursa ve kendi /Jees nco|eon/ennes
[288|
ile oyun oynasa, bakanlari,
Ulusal Meclis krssnden, onun tutumunu yersiz buldugunu belir-
tiyordu. Onun zorbaca ele geirme arzulari, yalnizca hasimlarinin
alayci glleri srsn diye duyuruluyor gibiydi. O, herkesin akilsiz
biri saydigi degeri bilinmemi bir deha gibi davraniyordu. O, bu
dnemde oldugu kadar, hi bir zaman, btn siniflarin bu kadar
fazla nefretini kazanmamiti. Ve bur|uvazi, hi bir zaman, bu kadar
kesin bir biimde egemenlik srmedi, ve hi bir zaman kendi
gcnn byklgn bu kadar aik bir biimde sergilemedi.
Burada, onun bu dnem boyunca, balica iki yasada zet-
lenebilen yasama eyleminin tarihini verecek degilim: birincisi ///
* Hkmet tahvilleri. -Ed.
54
Kurl Murks
|e|/s/n/ yeniden koyan yasa, ikincisi inansizligi kaldiran |e|/m
ycscs|. Bylece Fransizlar iin arabin zevkini tatmak ne kadar faz-
la gleiyorsa, onlara gerek hayat suyu da o kadar bol sunuluyor-
du. Bur|uvazi, ikiler zerine konan vergi ile, nefret edilen eski ver-
giler sisteminin dokunulmazligini iln ettigi kadar, gretim yasasi
ile de, yiginlarin, bu sisteme katlanmalarini saglayan eski dn
sistemlerini korumaya aliiyordu. Orleancilarin, liberal bur|uvalarin,
yani volterciligin ve semeci felsefenin bu eski havarilerinin Fransiz
ruhunun, Fransiz dnnn ynlendirilmesini babadan kalma
can dmanlari cizvitlere emanet ettiklerini grmek insani airtiyor.
Ama orleancilar ve meruiyetiler, taht zerinde hak iddia ederken
birbirlerinden ayrilmalarina karin, ortak egemenliklerinin, iki agin
baski aralarinin birletirilmesini zorunlu kildigini ve temmuz mo-
narisine zg halki kleletirme aralarini, Restorasyan dnemi
aralariyla tamamlamak ve kuvvetlendirmek gerektigini anliyorlardi.
Btn umutlari kirilan ve her zamankinden ok ezilen kyl-
ler, bir yandan tahil fiyatlarinin dklg, te yandan da vergi y-
kmlerinin ve ipotek borlarinin ogalmasi [sayfa 52O| yznden, ta-
rada alkalanmaya baladilar. Din adamlarinin emrine verilen gret-
menleri, valilerin emrine verilen belediye bakanlarini yakindan iz-
leyerek, ve emir altina alinan herkesi kucaklayan bir muhbirlik d-
zeni kurarak, onlara karilik verildi. Paris'te ve byk kentlerde ge-
riciligin kendisi, aginin grnmn aliyor ve yatitirmaktan ok
kikirtiyor. Kirda ise, o, sig, kaba, bayagi, bezdirici, tedirgin edicidir,
bir szckle |andarmadir. Kasaba papazlari dzeninin kutsadigi
byle bir |andarma dzeninin, yil iinde, egitilmemi yiginlari
nasil bir yilginliga drecegi kolayca anlailir.
Dzen partisinin, Ulusal Meclis krssnden, azinliga kari
kullandigi fkeli ve tumturakli ifadeler ne denli kalabalik olursa ol-
sun, sylevleri, szleri "o0/, o0/, non, non/"* ile sinirli kalmasi gere-
ken hiristiyanin konumalarinin szleri gibi tekheceli kaliyordu.
Basinda oldugu gibi meclis krssnde de tekheceli ve zm
nceden bilinen bir bilmece gibi yavan. ster dileke verme hakki,
ister iki zerine konan vergiler szkonusu olsun, ister basin zgr-
lg ya da serbest ticaret szkonusu olsun, ister kulpler ya da be-
* "Evet, evet, hayir hayir!" (Tekhecelilik esprisine uygun dmesi iin, szleri Fransizca
olarak biraktik.) -.
55
Kurl Murks
lediye rgtlenmesi ya da kiisel zgrlklerin korunmasi ya da
btenin dzene konmasi szkonusu olsun, dnp dolaip hep
ayni eye geliniyordu, tema hep ayni kaliyordu, yargi hep hazir ve
degimemek zere hep ayniydi: Sosyc|/:m! Bur|uva liberalizmi bile,
bur|uva kltr bile, bur|uva mali reformu bile, sosyc|/s| iln edili-
yordu. Daha nce bir geit bulunan yerde, demiryolu yapmak sos-
yalizmdir, ve size bir kilila saldirildigi zaman kendinizi sopa ile sa-
vunmaniz sosyalizmdir.
Bu, basit bir konuma tarzi, bir moda ya da bir parti taktigi
degildi. Bur|uvazi, kendisinin feodalizme kari yaptigi btn silahla-
rin, imdi bizzat kendisine kari dndgn, kendisinin kurumla-
tirdigi btn egitim aralarinin imdi onun kendi kltrne kari
dndgn ve kendi yarattigi tanrilarin hepsinin imdi kendisini
yzst biraktiklarini farkediyordu. Btn szde bur|uva zgrlk-
lerinin ve ileri kurumlarin kendi sinif egemenligini, hem toplumsal
tabanda, [sayfa 521| hem de siyasal zirvede yiprattiklarini ve onu tehdit
ettiklerini gryordu, dolayisiyla bunlar "sosyalist" olmulardi. Bur|u-
vazi, hakli olarak, bu tehditte ve bu satamada, sosyalizmin sirrini
gryordu. O, sosyalizmin anlamini ve ynelimini, bizzat szde-
sosyalizmden, evet, bur|uvazinin neden yregini sosyalizme simsiki
kapadigini, duygusal bir biimde insanligin acilarina yanip yakildi-
gini, ya da neden hiristiyanlik anlayii ile bin yillik kralligin, evrensel
kardelik aginin gelecegini haber verdigini, neden dn, kltr,
zgrlk zerine hmanist bir slupla ileri geri konutugunu, ya
da neden toplumun tm siniflarinin uzlamasi ve refahi sistemini
icat ettigini bir trl anlayamayan bu szde-sosyalizmden daha iyi
anliyordu. Ama bur|uvazinin anlamadigi ey, onun /enJ/ : c||c-
men|e| dzeninin, genellikle kendi s/ycsc| eemen|//n/n de, sirasi
geldiginde, kainilmaz olarak, sosyc|/s| diye mahkum edilecegi
idi. Bur|uva sinifin egemenligi, tmyle rgtlenmemi oldugu sre-
ce, kendi saf siyasal ifadesini bulmamiti, teki siniflarin uzlamaz
elikileri de belirgin bir biimde kendini gsteremiyordu ve kendini
gsterdigi yerde de, devlet gcne kari her trl savaimi, serma-
yeye kari savaima dntren bu tehlikeli gidii gremiyordu.
Eger bur|uvazi her toplum hareketinde, "dzen"i tehlikede gr-
yorsa, nasil, J0:ens/:|// |e//m/n/, kendi z re|imini, c||cmen|e| |e-
//m/, kendi konumacilarindan birinin deyimine gre ancak savaim
iinde ve savaimla yaayan bu re|imi toplumun tepesinde tutmak
5
Kurl Murks
isteyebilirdi Parlamenter re|im tartimayla yaar, peki nasil yasak-
layacakti tartimayi Her ikar, her toplumsal kurum, bu dzende,
genel dncelere, dnce olarak tartiilan genel dncelere
evrilmitir. Herhangi bir ikar, herhangi bir toplumsal kurum, nasil
dncenin zerinde ykselebilecektir ve kendini bir inan unsu-
ru olarak zorla kabul ettirebilir Krsdeki sz savaimi, basinin
polemiklerine yolaiyor. Parlamentodaki tartima kulb, salonla-
rin ve kabarelerin tartima kulplerinde kendi zorunlu tamamlayi-
cisini buluyor. Durmadan kamuoyunun yargisina bavuran temsil-
ciler, kamuoyuna, kendi dncesini dilekeler araciligiyla dile ge-
tirme hakkini veriyorlar. Parlamenter re|im, her eyi, ogunlugun
kararina teslim eder, peki [sayfa 522| parlamento diindaki byk o-
gunluklarin kendileri de karar vermek istemezler miydi Devletin
tepesinde keman alindigi zaman, aagidakilerin oynamaya koyul-
mamalarini nasil bekleyebilirsiniz
Demek ki bur|uvazi, bylece, eskiden "|/|e|c|" olarak kutla-
mi oldugunu, imdi "sosyc|/s| diye sulayarak, kendi z ikarinin
se|/-o|e|nmen|'in* tehlikelerinden kurtulmayi emrettigini; lkede
huzuru geri getirmek iin her eyden nce huzuru bur|uva parla-
mentosuna getirmek gerektigini; toplumsal gcn muhafaza ede-
bilmek iin siyasal gcn kirmasi gerektigini; bur|uvalarin ancak
kendi siniflarinin da teki siniflarla ayni siyasal hilige mahkum ol-
masi kouluyla teki siniflari smrmeye ve mlkiyetin, ailenin,
dinin ve dzenin rahat rahat zevkini ikarmaya devam edebilecek-
lerini; kesesini kurtarmak iin bur|uvazinin zorunlu olarak tacini
kaybetmesi gerektigini ve kendisini koruyacak olan kilicin kainil-
maz olarak bainin zerinde asili bir Demokles kilici oldugunu tes-
lim ediyor.
Bur|uvazinin genel ikarlari alaninda, Ulusal Meclis, o kadar
verimsiz grnd ki, rnegin 185O kiinda balami Paris-Avignon
demiryolu inaati zerine tartimalar, 2 Aralik 1851'de bile sonula-
nacak kadar henz ilerlememiti. Meclis, baski yapmadigi ya da
gerici bir yol izlemedigi zaman devasiz bir kisirliga ugrami bulu-
nuyordu.
Bonaparte'in bakanlar kurulu, dzen partisinin kafasinda
yatan yasalar iin harekete geerken ya da uygulamada ve yerine
* zynetim. -.
57
Kurl Murks
getirilmesinde onlari daha da abartarak agirlatirirken, bakan, ken-
di ynnden, ocuka bir budalalik rnegi olan nerilerle, halkin
sevgisini kazanmaya, Ulusal Meclise kari muhalefetini gstermeye,
gizli bir art dnce ile yalniz zel koullarin, geici olarak, gizli ha-
zinelerini Fransiz halkina amaktan kendisini alikoydugunu duyur-
maya aliiyordu. Bunun gibi astsubaylara gnde drt "kuru" tuta-
rinda bir cret artirimini ve iiler iin kariliksiz bir kredi bankasi
kurmayi neriyordu. Armagan ya da dn olarak para, ite bu
yolla kitlelerin gnln kazanmayi umuyordu. Bagilar ve borlar
ister yksek derecede, ister [sayfa 528| dk olsun, lmpen-proletar-
yanin btn maliye bilimi bundan ibarettir. Bonaparte'in harekete
geirmesini bildigi kaynaklar ite bunlardi. Bir hkmdarlik talibi,
hi bir zaman yiginlarin bayagiligi zerinde bundan daha bayagica
speklasyon yapmamitir.
Ulusal Meclis, borlarinin drtkledigi ve daha nce kazanil-
mi hi bir nn alikoyamadigi bu servencinin umutsuz bir darbe-
ye kalkimasi tehlikesinin gittike artmasi karisinda, meclisin
zararina halkin sevgisini saglamak iin apaik giriimlerinden birok
kez fkeye kapilmiti. Beklenmedik bir olay, bakani, pimanlikla
yeniden dzen partisinin kollarina attigi zaman, dzen partisi ile
bakan arasindaki uyumazlik, tehlikeli bir durum almiti. !0 Vc||
!850 c|c se/m|e|/nJen szetmek istiyoruz. Bu seimlerin amaci,
18 Haziranin ertesinde, hapis ya da srgn nedeniyle boalan kol-
tuklarin doldurulmasiydi. Paris yalniz sosyal-demokrat adaylari seti.
stelik oylarin ogunu, 1848 Haziran ayaklanmacilarindan De
Flotte'un adi zerinde topladi. Proletaryanin mttefigi Paris kk-
bur|uvazisi, 18 Haziran 184D yenilgisinin cn aliyordu. Proletar-
ya, ancak uygun bir firsatta, daha nemli kuvvetlerle ve daha gz-
pek bir sloganla yeniden ortaya ikmak zere tehlike aninda sa-
vaim sahnesinden ekilmie benziyordu. Bir baka zel durum,
bu seim zaferinin tehlikesini daha da artirmi grnd. Ordu,
Paris'te, La Hitte'e, yani Bonaparte'in bakanlarindan birine kari,
Haziran ayaklanmasina oy verdi, illerde ise ogunlukla montanyar-
lara oy verdi ve montanyarlar, Paris'teki kadar aik ve kesin olm-
amakla birlikte hasimlarina stn geldiler.
Bonaparte, bir kez daha devrimle birdenbire kari kariya
geldigini grd. 2D Ocak 1848'de oldugu gibi, 18 Haziran 184D'da
oldugu gibi, 1O Mart 185O'de de dzen partisinin ardina gizlendi.
58
Kurl Murks
Ba egdi, ezilerek zr diledi, parlamenter ogunlugun emri zerine
herhangi bir bakanlar kurulunu atamayi nerdi. Hatta orleanci ve
meruiyeti parti liderlerinden, Thiers'lerden, Berryer'lerden, Broglie'
lerden, Mole'lerden, kisacasi bu burgravlardan
[178|
devletin dizginleri-
ni ele almalarini rica etti. Dzen partisi firsattan yararlanmasini bi-
lemedi. Yreklilikle kendisine sunulan iktidari ele geirecegi yerde,
Bonaparte'i, 1 Kasimda grevden aldigi kabineyi [sayfa 524| yeniden
atamaya zorlamasini bile bilemedi. Bakani bagilamak suretiyle
gururunu kirmakla ve Bay Baroche'u d'Hautpoul kabinesine kat-
makla yetindi. Bu Baroche, genel savci sifatiyla, Bourges Yce Di-
vani huzurunda, birinci kez 15 Mayis devrimcilerine kari, ikinci
kez 18 Haziran demokratlarina kari, her iki olayda da Ulusal Meclise
kari ilenen suikastlardan yana ortaligi kasip kavurmutu.
Bonaparte'in bakanlarindan hi biri, daha sonraki gnlerde Ulusal
Meclisi alaltmaya ondan daha fazla katkida bulunmamitir ve 2
Aralik 1851'den sonra, onunla bir kez daha, yerini yapmi ve yk-
sek maaa konmu Senato ikinci bakani olarak karilaiyoruz. O,
Bonaparte'in iebilmesi iin devrimcilerin orbasina tkrmt.
Sosyal-demokrat parti ise, bir kez daha kendi zaferi hakkin-
da kuku yaratmak ve degerini drmek iin bahaneler aramaktan
baka tasasi yok gibi grnyordu. Yeni seilen Paris milletvekille-
rinden biri olan Vidal, ayni zamanda, Strasbourg'dan da seilmiti.
Vidal'in Paris seiminden vazgemesine ve Strasbourg'u semesi-
ne karar verildi. Bu duruma gre, demokrat parti, kendi seim za-
ferine kesin bir nitelik verecegi ve bylece dzen partisini sicagi si-
cagina Parlamentoda bu zafer iin kendisi ile ekime zorunda
birakacagi yerde, ve bylece hasmini, halkin coku ile dolup tatigi,
ordunun elverili bir tutum iinde bulundugu bir anda savaima
zorlayacagi yerde, Paris'i, btn Mart ve Nisan aylari boyunca yeni
bir seim kampanyasi ile tedirgin etti. Halkin takinlikla kabarmi
tutkularinin bylece yeni bir seim oyununun perde araliginda
snp gitmesine, devrimci ener|inin anayasal baarilarla doygun-
luk bulmasina ve kk entrikalarla, bo tumturakli nutuklarla ve
aldatici bir a|itasyonla harcanmasina izin verdi. Bylece bur|uvazi-
nin yeniden biraraya toplamasina ve nlemlerini almasina olanak
sagladi. Son olarak da, Nisan ara seimi ile, yani Eugne Sue'nn
seimi ile, Mart seimlerine, onlarin anlamini zayiflatan ili bir kt
niyetli yorumuna firsat vermi oldu! Yani bir szckle, 1O Marti bir
5
Kurl Murks
Nisan baligina evirdi.
Parlamento ogunlugu, hasminin zayifliginin farkina vardi.
Saldirinin ynetim ve sorumlulugunu Bonaparte'in kendilerine bi-
raktigi 17 burgrav, yeni bir seim yasasi [sayfa 525| hazirladi, meclise
sunulmasi, bu erefe istekli ikmi olan Bay Faucher'ye havale
edildi. Bay Faucher 8 Mayista, genel oy sistemini kaldiran, semen-
lere seim yerinde yil oturmu olmak zorunlulugunu ykleyen,
bylece, iilerin bu sre iinde oturdugunu, iverenlerinin verecek-
leri belgeye bagli kilan yasayi meclise sundu.
Demokratlar, anayasal seim savaimi sirasinda ne kadar
devrimci bir kampanya yrtt iseler, imdi, silah elde seimdeki
zaferlerinin btn ciddiyetini gstermenin szkonusu oldugu bir
zamanda, dzeni, "grkemli dinginligi", yasal eylemi, baka bir
deyile kendini yasa olarak dayatan kari-devrimin iradesine kr-
krne boyun etmeyi gtleyen sylevleri de, o lde gitgide
anayasal oluyordu. Meclis tartimalari boyunca, Montagne, hukuk
alani zerinde kalan namuslu adamin sakin tutumunu, dzen parti-
sinin devrimci saplantisinin karisina koyarak, dzen partisini dev-
rimci bir davranita bulundugu iin kiyasiya bir kinamanin agirligi
altinda ezerek airtti. Yeni seilen milletvekilleri bile, yolyordam
bilir, agirbali tutumlari ile, onlari anarist olmakla sulamanin ve
yeniden seilmelerini devrimin bir zaferi saymanin ne kadar yanli
oldugunu tanitlamaya abaladilar. 81 Martta yeni seim yasasi ka-
bul edildi. Montagne, meclis bakaninin cebine gizlice bir protesto
sokuturuvermekle yetindi. Seim yasasini yeni bir basin yasasi iz-
ledi, bu yasa yardimiyla btn devrimci basin tmyle ortadan
kaldirildi.
[284|
Kaderine lyik oldu. Bu tufandan sonra le Nc|/onc|
ve lc P|esse,
[158|
iki bur|uva gazete, devrimin ileri karakollari olarak
kaldilar.
Demokrat liderlerin, Mart ve Nisan, Paris halkini aldatici bir
savaima srklemek iin nasil her eyi yaptiklarini, ve nasil, 8 Ma-
yista, halki gerek savaimdan caydirmak iin ellerinden geleni
esirgemediklerini grdk. Ayrica, 185O yilinin, sanayi ve ticaret ala-
ninda, refah bakimindan, en parlak yillardan biri oldugunu ve bu
yzden de Paris proletaryasinin tamamiyla bir ie sahip bulundugu-
nu unutmamak gerekir. Ama 81 Mart 185O seim yasasi, proleta-
ryanin siyasal iktidara katilmasini tamamen ditaliyordu. Onu sava
alanindan bile uzaklatiriyordu. ileri, yeniden, ubat Devrimin-
0
Kurl Murks
den nce bulunduklari duruma, parya durumuna [sayfa 526| atiyordu.
iler, byle bir olay karisinda, demokratlarin kendilerini ynelt-
melerine izin vererek ve geici bir iyilik, bir rahatlik iin siniflarinin
devrimci ikarini unutmaya kadar ii vardirarak, kazanan bir sinif
olmanin an ve onurundan vazgeiyorlar, 1848 Haziran yenilgisi-
nin, kendilerini, yillar boyu savaima elverisiz kildigini ve tarihsel
srecin bir kez daha onlarin balari 0:e|/nJen geip gitmek zorunda
oldugunu tanitlayarak, kendilerini kaderlerine birakiyorlardi. 18 Ha-
ziranda "Hele genel oy sistemine bir dokunmaya kalksinlar da g-
rrz" diye bagiran kk-bur|uva demokratlara gelince, onlar, ken-
dilerine arpan kari-devrimci darbenin bir darbe olmadigini, 81
Mayis yasasinin ise bir yasa olmadigini dnerek kendilerini
avutuyorlardi. 2 Mayis 1852'de, her Fransiz, bir elinde oy pusulasi,
teki elinde bir kili olmak zere, sandik baina gidecektir. Bu ke-
hanet, onlari honut etmeye yetiyor. Ordu ise, 185O Nisan ve Mayis
seimlerinden dolayi yksek rtbeliler tarafindan, daha nce 2D
Mayis 184D seimlerinden dolayi cezalandirildigi gibi, cezalandirildi.
Ama, bu kez kararli bir biimde yle dnd: "Devrim bir nc
kez bizi aldatamayacaktir!"
81 Mayis 185O yasasi, bur|uvazinin "co0 J'e|c|"si* oldu.
Bur|uvazinin devrim zerinde daha nceki btn kazanimlari geici
bir nitelik taiyorlardi. Her Ulusal Meclisin sahneden ekilii, bu
kazanimlari tehlikeye dryordu. Yeni genel seimlerin rastlan-
tilarina bagli bulunuyorlardi ve 1848'den beri seimlerin tarihi, bur|u-
vazinin, fiili egemenligi gelitigi lde halk yiginlari zerindeki
manevi etkisini kaybettigini rtlmez bir biimde tanitliyordu.
1O Martta, genel oy aika bur|uvazinin egemenligine kari belir-
miti. Bur|uvazi buna genel seim sistemini kaldirarak karilik verdi.
Dolayisiyla, 81 Mayis yasasi, sinif savaiminin gereklerinden biriydi.
Beri yandan, anayasa, cumhurbakaninin seiminin geerli olmasi
iin en az 2 milyon oyu gerekli gryordu. Bakan adaylarindan
hi biri bu gerekli oy sayisini elde edemezse, Ulusal Meclis, en ok
oy alan aday arasindan bakani semek zorundaydi. Kurucu
Meclis bu yasayi yaptigi zaman, seim listelerinde 1O milyon [sayfa
527| semen kayitli idi. Bu bakimdan anayasanin ifadesine gre,
bakanlik seimini geerli kilmak iin semenlerin bete-biri yeterli
* Hkmet darbesi. -.
T
Kurl Murks
oluyordu. 81 Mayis yasasi, en azindan 8 milyon semeni seim lis-
telerinden sildi, semen sayisini 7 milyona indirdi, ama bununla
birlikte, cumhurbakanligi seimi iin geerli yasal asgariyi 2 milyon
oy olarak tuttu. Buna gre yasa, yasal olan bete-bir asgariyi hemen
hemen oylarin te-birine ykseltiyordu, yani bakan seimini
halkin elinden kapip kairmak ve Ulusal Meclisin eline teslim etmek
iin her eyi yapti. Bylece, dzen partisi, 81 Mayis seim yasasi
ile, Ulusal Meclis seimini ve cumhurbakanligi seimini, toplumun
en tutucu kesimine emanet ederek egemenligini iki kat kuvvetlen-
dirmi grnd.
V
Devrimci bunalim ailir ailmaz ve genel oy sistemi kaldirilir

kaldirilmaz, Ulusal Meclis ile Bonaparte arasindaki savaim he-
men yeniden baladi.
Anayasa, Bonaparte'in denegini 6OO.OOO frank olarak sapta-
miti. Bakanliga yerlemesinden ancak alti ay gemiti ki, Bona-
parte bunu iki katina ikartmayi baardi. Odilon Barrot, gerekten
de, Kurucu Meclisten, szde temsil masraflari kariligi olarak, yilda,
6OO.OOO franklik bir ek koparmiti. 18 Hazirandan sonra, Bonaparte,
ayni eitten isteklerini duyurmutu, ama bu kez Barrot katinda
baari elde edememiti. 81 Mayistan sonra, hemen uygun firsattan
yararlandi ve bakanlari araciligi ile Ulusal Meclise 8 milyonluk bir
denti nerisi yaptirtti. Uzun, servenli, baibo bir serseri yaam,
son derece duyarli antenler oluturmutu onda, bu antenler, ona,
bur|uvalarindan para sizdirabilecegi elverili anlari yakalayabilmesini
sagliyordu. Aik bir c|cn|ce en |e|e* uyguladi. Ulusal Meclis,
onun yardimi ve su ortakligiyla, halkin egemenligini ignemiti.
Bonaparte, meclisi, kesenin agzini amadigi ve suspayi olarak ken-
disine yilda 8 milyon vermeyi reddettigi takdirde, suunu halk mah-
kemesine aiklamakla tehdit ediyordu. Meclis, 8 milyon [sayfa 528|
Fransizin oy kullanma hakkini ellerinden almiti. Dolaim-dii bira-
kilmi, geerligi olmayan her-bir Fransiz iin, geerligi olan bir frank
istiyordu, yani tam tamina 8 milyon frank. O, alti milyonun setigi
adam olarak, i iten getikten sonra, hile ile kendisinden airilan
* Kurala uygun anta|. -.
2
Kurl Murks
oylar iin zarar ziyan dentisi istiyordu. Meclis Komisyonu, bu
densizi baindan savdi. Bonapartci basin tehdit etti. Ulusal Meclis,
ulusun kitlesi ile ilke zerinde ve kesin olarak baglarini kopardigi
bir anda, cumhurbakani ile de baglari koparabilir miydi Meclis,
yillik hkmdar denegini geri evirdi, ama yalniz bir kez olmak
zere 2.168.OOO franklik bir ek denek verdi. Bylece ifte bir zaafin
sulusu oldu, bir yandan parayi verdi, beri yandan da bunu istemeye
istemeye verdigini kizginligiyla ortaya koydu. Bonaparte'in bu parayi
ne amala gereksindigini daha ilerde grecegiz. Genel seim siste-
minin kaldiriliinin hemen ardindan ve Bonaparte'in, Mart ve Nisan
bunalimi sirasinda hakarete ugrami tutumunu birakarak gaspedici
parlamentoya kari kikirtici, sinirlendirici bir hayasizlik iinde g-
rndg bu ho olmayan bir sonuca baglanitan sonra, Ulusal
Meclis, ay sre ile, 11 Agustostan, 11 Kasima kadar tatile girdi.
Meclis, kendi yerine, iinde hi bir bonapartinin bulunmadigi,
ancak bir miktar ilimli cumhuriyetinin yer aldigi 18 yeden olumu
bir Daimi Komisyon atadi. 184D yilinin Daimi Komisyonunda yalniz
dzen partisinin adamlari ve bonapartilar vardi. Ama o agda d-
zen partisi, srekli olarak devrime kari oldugunu aikliyordu. Bu
kez, durmadan bakana kari oldugunu aiklayan, parlamenter
cumhuriyet idi. 81 Mayis yasasindan sonra, dzen partisinin karisin-
da, yalniz bu bir tek rakip vardi.
Ulusal Meclis, 185O Kasiminda yeniden toplandigi zaman,
meclisin o zamana kadar bakana kari verdigi kk kk nem-
siz atimalar yerine, bu iki g arasinda, acimasiz byk bir sava,
kiyasiya bir savaim giderek kainilmaz bir hale gelmi gibi grnd.
184D'da oldugu gibi bu yilin parlamento tatili sirasinda da,
dzen partisi ayri ayri kesimlere blnmt; bunlarin herbiri, Louis-
Philippe'in lmnde taze bir kaynak bulan kralligi diriltmeye y-
nelik kendi entrikalari ile ugraiyordu. Meruiyetilerin krali Henri
V, Paris'te oturan ve Daimi [sayfa 52D| Komisyon yelerinin de iinde
yer aldigi gerek bir bakanlar kurulu bile atamiti. u halde, Bona-
parte, kendi ynnden, Fransa tarasinda geziler yapmakta ve hu-
zuru ile onur verdigi kent halkinin egilimine gre azok st rtl
ya da aik bir biimde kendisinin kralligi diriltme tasarilarini ai-
klamakta ve kendisine taraftarlar toplamakta hakli idi. Byk res-
mi Moniteur'n ve Bonaparte'in kk zel Moniteur'lerinin elbet-
te ki muzaffer turneler olarak gklere ikarmamazlik edemeyecek-
3
Kurl Murks
leri bu gezilerde, Bonaparte, daima 1O Aralik dernegine bagli kiilerle
birlikteydi. Bu dernek, 184D'da kurulmutu. Bir yardimsever dernek
kurmak bahanesi ile Paris lmpen-proletaryasi gizli kollar halinde
rgtlendirilmiti, dernegin kendisi bonaparti bir general tarafindan
yneltilmek zere, herbir kolun baina bonaparti a|anlar konul-
mutu. Geimlerinin ve hatta kkenlerinin nereden geldigi pheli,
yikima ugrami "kibar dknler" yaninda, bur|uvazinin kokumu
servencileri ve dkntleri yaninda, bu dernekte, baibo serse-
riler, yol verilmi askerler, zindandan ikmi forsalar, srgn kakini
krek mahkumlari, hirsizlar, arlatanlar, lazzaroniler,
[182|
yankesici-
ler, gzden srmeyi eken hokkabazlar, kumarbazlar, pezevenkler,
genelev iletenler, hamallar, isiz yazarlar, org alicilari, paavracilar,
bileyciler, kalaycilar, dilenciler, kisacasi, Fransizlarin "|o|eme"*
dedikleri bu ne oldugu belirsiz, rm, kararsiz tm yigin vardi.
te, Bonaparte, kendisine yakin olan bu unsurlarla 1O Aralik der-
neginin gvdesini oluturmutu. "Yardimseverler dernegi", u an-
lamda ki, Bonaparte gibi btn yeler, emeki halkin zararina bir-
birlerinin yardimina komak gereksinmesini duyuyorlardi. Kendisini
lmpen-proletaryaya bakan atayan, kendisinin kiisel olarak ardin-
da kotugu ikarlari ogaltilmi, eitlendirilmi bir biimde yalniz
lmpen-proletaryada bulan, toplumun btn siniflarinin bu tor-
tusunu, bu dkntsn, bu firesini kayitsiz artsiz yaslanabilecegi
tek sinif olarak gren bu Bonaparte, gerek Bonaparte'tir, "scns
||cse"** Bonaparte'tir. Bu dzenbaz sefih, halklarin yaamina,
onlarin eylemine ve devletin eylemlerine, szn en kaba anlamiyla,
bir komedi [sayfa 58O| olarak bakar, byk kostmlerin, byk szle-
rin ve byk tavirlarin ancak en bayagi rezillikleri gzlerden gizleme-
ye yaradigi bir maskeliler alayi olarak bakar. Byle oldugu iindir
ki, Bonaparte'in Strasbourg yolculugunda, ehliletirilmi bir svire
akbabasi, Napoleon kartalini temsil ediyor. Boulogne'a giri iin,
orduyu temsil etmekle grevlendirilen birka Londra uagini Fransiz
niformasi ile soytarilatiriyor.
[285|
1O Aralik dernegine, tipki Klaus
Zettel'in*** aslani temsil etmesi gibi, halki temsil etmekle
grevlendi-rilen 1O.OOO baldiriiplak sokak serserisini topluyor. Bur-
* Derbeder. -.
** "Dpedz." -.
*** ngilizce metinde (s. 448) "Nick Bottom".
4
Kurl Murks
|uvazinin kendisi, en iyi ilenmi, en eksiksiz bir komediyi, ama
dnyanin en ciddi havasi ile ve Fransiz dram kurallarinin en ukalca
protokol-lerinden hi birini ignemeksizin oynadigi bir anda, kendi
devlet ilerinin gsteriine yari-kanar yari-kanmaz bir durumda iken
ko-mediyi dpedz komedi olarak alan bu servenci, ona stn
gele-cekti. Ancak gsterili hasmindan kurtuldugu zaman, kendi
impara-torluk roln ciddiye aldigi ve Napoleon maskesini takindigi
iin gerek Napoleon'u temsil ettigini dndg zamandir ki, tarihi
artik bir komedi sanmayan, ama kendi z komedisini tarih sanan
bu agirbali soytari, kendi dnya anlayiinin kurbani oluyor. Ulusal
ilikler sosyalist iiler iin ne idiyse, gezgin muhafizlar bur|uva
cumhuriyetiler iin ne idiyse, Bonaparte'in zel partisini meyda-
na getiren 1O Aralik dernegi de onun iin ayni ey idi. Bonaparte'in
gezilerinde, demiryolu vagonlarina doldurulmu bu dernek kolla-
rinin, gittigi yerde, kendisine hemen bir karilayici ve dinleyici kala-
baligi saglamak; yalanciktan halk kendisine sevgi gsteriyormu
gibi yapmak, "\/|e l'eme|e0|!"* diye bagirmak ve elbette ki poli-
sin himayesinde cumhuriyetilere svmek ve onlari dvmek gibi
zel bir grevleri vardi. Paris'e dnlerinde ise, bir nc birligi
oluturmak, kari-gsterileri nlemek ya da dagitmakla grevliydi-
ler. 1O Aralik dernegi, Bonaparte'in dernegi idi, ona aitti, onun ese-
ri, onun en z dncesi idi. O neyi kendine mal ediyorsa, bunu,
ona durum ve koullarin [sayfa 581| gc veriyor, ne yapiyorsa, bunu,
durum ve koullar onun iin yapiyor, ya da o, kisaca, bakalarinin
eylemlerini kopya etmekle yetiniyor. Ama, ardinda gizli dolandiricilar
ve hirsizlar dernegi,** dzensizlik, kargaa, fuhu, hirsizlik dernegi
olmak zere yurttalarin nnde, resmi bir dille aiktan aiga d-
zenden, dinden, aileden, mlkiyetten szederken, ite o, Bonapar-
te'in ta kendisidir, demetin asil yaraticisi odur, 1O Aralik derneginin
yks, onun kendi yksdr. Olaganst durumlarda dzen
partisi milletvekillerinin, 1O Aralikilarin coplarinin tadina baktiklari
olmutu. Dahasi var, Ulusal Meclise bagli ve meclisin gvenligini
kollamakla grevli Polis Komiseri Yon, Daimi Komisyona, Alais
adinda birinin tanikligi zerine [1O| Aralikilardan bir kolun, General
* "Yaasin imparator!" -.
** ngilizce metinde "gizli dolandiricilar ve hirsizlar dernegi" szckleri yerine
"Schufterle'lerin ve Spiegelberg'lerin
[287|
gizli dernegi" szckleri yer aliyor. -.
5
Kurl Murks
Changarnier'yi ve Meclis Bakani Dupin'i ldrmeye karar vermi
bulunduklari ve karari kimlerin yerine getireceginin bile belli oldugu
hakkinda bilgi verdi. 1O Aralik dernegi hakkinda bir soruturma, ki
bu Bonaparte'in gizli dnyasina saygisizca bir el atma olacakti, ka-
inilmaz grnd. Meclisin toplanmasindan hemen nce, Bonapar-
te, ne olur ne olmaz diye, dernegini dagitti, ama anlailacagi gibi
yalniz kagit zerinde, nk 1851'in sonunda, hl, Emniyet Mdr
Carlier ayrintili bir muhtira ile, Bonaparte'i, bu dernegi gerekten
dagitmaya sevketmek iin bouna ugrati.
1O Aralik dernegi, Bonaparte'in nizami orduyu byk bir 1O
Aralik dernegine evirmeyi baarincaya kadar, onun zel ordusu
olarak kalacakti. Bonaparte, Ulusal Meclisin uzatilmasindan kisa
bir sre sonra, bu dogrultuda bir giriimde bulundu; bu i iin de,
az nce meclisten kopardigi paradan yararlandi. Bir kaderci ola-
rak, insanin, zellikle de askerin kari duramayacagi bazi stn
gler olduguna inanmiti. Bu gler arasinda, en bata puro ve
ampanyayi, soguk kmes hayvanlari etlerini ve sarimsakli sucuklari
sayiyordu. Onun iin, subaylari ve astsubaylari, Elysee sarayinin
salonlarinda, puro ve ampanya, soguk kmes hayvanlari etleri ve
sarimsakli sucuklar sunarak agirlamaya baladi. 8 Ekimde, [sayfa 582|
Saint-Maur teftiindeki birliklerle, 1O Ekimde, daha byk apta
Satory teftiindeki birliklerle, ayni manevrayi yineledi. Amca, Byk
skender'in Asya'daki seferlerini animsiyordu, yegen ise Bacchus'
un
[288|
ayni lkedeki gezilerini. Byk skender, iin dogrusu, bir
yari-tanri idi, oysa Bacchus bir tanriydi, ve 1O Aralik derneginin ko-
ruyucu tanrisi daha ok oydu.
8 Ekim teftiinden sonra, daimi komisyon, sava bakani d'Ha-
utpoul'u huzuruna agirdi. D'Hautpoul, bu gibi disipline aykirilikla-
rin bir daha yinelenmeyecegine sz verdi. Bonaparte'in 1O Ekimde,
d'Hautpoul'un verdigi sz nasil tuttugu bilinir. General Changarnier,
Paris ordusu bakomutani sifatiyla szkonusu iki teftii ynetmiti.
Ayni zamanda, hem Daimi Komisyon yesi, hem ulusal muhafiz
lideri, 2D Ocak ve 18 Haziranin "kurtaricisi", "toplumun kalesi",
dzen partisinin yksek bakanlik makami adayi, her iki monarinin
adami sayilan Monk, o zamana kadar sava bakanina kari bagim-
liligini hi bir zaman kabul etmemiti. Her zaman cumhuriyeti
anayasa ile aika alay etmi ve Bonaparte'i kibar ve anlami bellisiz
bir koruyuculukla izlemiti. Ama ite imdi, sava bakanina kari
Kurl Murks
disiplinin, Bonaparte'a kari da anayasanin savunucusu oluyordu.
1O Ekimde, svari birliklerinin bir blm "\/|e Nco|eon/ \/|en|
|es sc0c/ssons/"* diye bagirdiklari zaman, Changarnier, hi degilse
dostu Neumeyer'in komutasinda geit yapan piyade birliklerinin
bir l sessizligi gstermesini saglayacak tedbirleri aldi. Sava
bakani, Bonaparte'in ayartmasi zerine, General Neumeyer'i ceza-
landirmak iin, ona 14 ve 15. tmenlerin komutanligini verecegini
ileri srerek, onu Paris'teki grevinden aldi. Neumeyer, bu yer de-
gitirmeyi reddetti ve sonu olarak da istifasini vermek zorunda
kaldi. Changarnier ise, beri yandan, 2 Kasimda gnlk bir emir ya-
yinladi, bu emirle silah altindaki btn birliklere her ne trden
olursa olsun bagirmayi ve siyasal gsterileri yasakliyordu. Elysee
gazeteleri
[28D|
Changarnier'ye, dzen partisininkiler ise Bonaparte'a
saldirdilar. Daimi Komisyon, gizli oturumlarini artirdi, bu oturum-
larda eitli zamanlarda, yurdun [sayfa 588| tehlikede oldugunun ilan
edilmesi nerildi. Ordu, biri Bonaparte'in yaadigi Elysee'de mekn
kuran, teki Changarnier'nin oturdugu Tuileries'de bulunan iki ge-
nelkurmay ile iki dman kampa blnm gibiydi. Bir an, kavgaya
balama iareti vermek iin, Ulusal Meclisin toplanmasi bekleniyor-
mu gibi oldu. Fransiz kamuoyu, Bonaparte ile Changarnier arasin-
daki bu srtmeleri, u ngiliz yazarinin karakterize ettigi gibi deger-
lendiriyordu: "Fransa'nin siyasal hizmetkrlari, devrimin yakici lav-
larini eski sprgelerle spryorlar, bu ii grrken de birbirlerine
giriyorlar."
Bu arada, Bonaparte, Sava Bakani d'Hautpoul'un grevleri-
ni kaldirmak, onu ivedilikle Cezayire gndermek ve yerine de sava
bakani olarak Schramm'i atamak iin zaman yitirmedi. 12 Kasimda,
ayrintilarla doldurulmu, burcu burcu dzen kokan, uzlama egili-
miyle yanip tutuan, anayasaya boyun egmi, anin yakici sorunlari
diinda her sorunu ileyen koskoca bir mesa| verdi Ulusal Meclise.
Sanki laf arasinda sz geiyormucasina, anayasanin kesin yar-
gilarina uygun olarak, yalniz cumhurbakaninin orduyu istedigi bi-
imde kullanmak yetkisine sahip oldugunu anitiriyordu. Mesa| u
atafatli protesto szleriyle son buluyordu:
"F|cnsc |e| eyJen nce |0:0| /s|/yo|. ... Ic|n|:cc yem/n/me
|c|| o|c|c/, on0n |cnc /:J// Jc| s|n|||c| //nJe /c|ccc|m. Halkin
* "Yaasin Napoleon! Yaasin sucuklar!" -.
7
Kurl Murks
setigi ve gcn sadece halka borlu olan ben, her zaman onun
yasal olarak ifadesini bulan iradesine boyun egecegim. Eger siz,
bu alima dnemi iinde, anayasanin yeniden gzden geirilmesi-
ne karar verirseniz, bir Kurucu Meclis, yasama gcnn durumunu
dzenleyecektir. Yok byle bir karar vermezseniz, halk, 1852'de
kendi kararini grkemle ilan edecektir. Ama gelecekteki zmler
ne olursa olsun, ihtirasin, baskin yapmanin ya da zorun, byk bir
ulusun kaderini belirlemesine hi bir zaman izin verilmeyecegi ko-
nusunda anlaalim... Benim her eyden nce dikkatimi gerektiren
ey, 1852'de Fransa'yi kimin ynetecegi sorunu degildir, zamanimi,
nmzdeki dnemin alkantisiz, kargaasiz gemesi iin kullan-
maktir. tenlikle atim yregimi size: benim aik yrekliligime
gveninizle, benim iyi niyetime, ibirliginizle karilik [sayfa 584| vere-
ceksiniz, gerisi Tanridan."
Bur|uvazinin erdemli beylik szleriyle dolu, ikiyzllkle ilim-
latirilmi namus dili, burada, 1O Aralik derneginin hkmdar nde-
rinin ve Saint-Maur ve Satory'nin piknik kahramaninin agzinda en
derin anlamini kuaniyor.
Dzen partisinin burgravlari, bir an olsun, bu yregini ama-
nin hakettigi gven konusunda hayale kapilmadilar. oktan beri
yeminleri kaniksanmi bu adamlarin kendi saflarinda, bu ite sala-
rini agartmi olanlar, yeminini bozmanin byk ustalari vardi. Ordu
zerine yazilan blm onlarin gzlerinden kamadi. Onlar, mesa-
|in, son zamanlarda ikarilan yasalari uzun uzun siraladigi halde,
en nemli yasayi, seim yasasini ayri tutarak ondan hi szetmedi-
gini, tam tersine, anayasanin degitirilmek zere gzden geirilme-
mesi halinde, 1852 yili iin bakan seimini halka havale ettigini
fke ile grdler. Seim yasasi, dzen partisinin yrmesini, hele
hele atlamalarini engelleyen ayak bagi idi. stelik, Bonaparte, 1O
Aralik dernegini resmen dagitmakla ve Sava Bakani d'Hautpoul'un
grevlerini elinden almakla, bu gnah keilerini yurdun sunaginda
kendi elleri ile kurban etmiti. Beklenen arpimanin iddetini
azaltmiti. Nihayet, dzen partisinin kendisi, yrtme gc ile her
trl kesin, kestirip atacak atimayi, yrek arpintisi ile nlemeye,
yumuatmaya, yatitirmaya aliiyordu. Devrimden koparilan kaza-
nimlari yitirmek korkusuyla, onun meyvelerini rakiplerine toplattiri-
yordu. "Fransa her eyden nce huzur istiyor." Bu, dzen partisinin
ubattan beri devrime ynelttigi agriydi, Bonaparte'in mesa|inda,
8
Kurl Murks
dzen partisine ynelttigi agriydi. "Fransa her eyden nce huzur
istiyor." Bonaparte gaspa ynelen iler iliyordu, ama dzen partisi
Bonaparte'in ilerine kari grltl protestolarda bulundugu, ve
onlari vesvese ile yorumladigi zaman "dzensizligin, kargaanin"
sulusu haline getiriyordu kendini. Eger hi kimse szn etme-
seydi, Satory'nin sucuklari oldugu yerde dururdu. "Fransa her ey-
den nce huzur istiyor." Dolayisiyla, Bonaparte, diledigini huzur
iinde yapsin istiyordu ve dzen partisi ifte bir korku ile eli-kolu
baglanmi durumdaydi: gene devrimci kariikliklara yolamak kor-
kusu ve kendi sinifinin, [sayfa 585| yani bur|uvazinin gzne kargaali-
gin kikirticisi gibi grnmek korkusu. Fransa her eyden nce hu-
zur istedigi iin, Bonaparte, mesa|inda "bari" szcgn kullandik-
tan sonra, ona "sava" szcg ile karilik vermeyi gze alamadi.
Ulusal Meclisin ailiinda byk skandal sahneleri bekleyen halk,
hayal kirikligina ugradi. ogunluk, ekim olaylari zerine Daimi Ko-
misyonun tutanaklarinin teslimini isteyen muhalefet vekillerini ye-
nilgiye ugratti. lke olarak gerginlik yaratacak btn tartimalar n-
lendi. Ulusal Meclisin 185O yili kasim ve aralik aylari alimalari il-
gin olmadi.
Nihayet, araligin sonuna dogru, parlamentonun bazi ayrica-
liklari evresinde gerilla savai baladi. Bur|uvazi, genel seim siste-
mini kaldirarak sinif savaimina son verdiginden beri, hareket, iki
gcn ayricaliklari zerine kk, bayagi hirlamalar dzeyine d-
mt.
Meclis yelerinden Mauguin'e kari bor yznden bir mah-
kmiyet karari elde edilmiti. Mahkeme bakaninin istegi zerine,
Adalet Bakani Rouher, fazla merasime gerek grmeden, borlu
hakkinda bir tutuklama mzekkeresi kesmek gerektigini aikladi.
Bunun zerine Mauguin borcu yznden hapse atildi. Ulusal Me-
clis, kendisine kari bu suikasti haber alinca fkeden deliye dnd.
Yalniz Mauguin'in derhal serbest birakilmasini emretmekle kalma-
di, hemen o akam, milletvekilini, meclis zabit katibine, Clichy ce-
zaevinden zorla ekip ikarttirdi. Bununla birlikte, zel mlkiyetin
kutsalligina olan inancini olumlamak iin ve gerektiginde, cansiki-
ci olan montanyarlar iin bir barinak amak art-dncesi ile, halk
temsilcilerinin bor yznden hapsedilmelerini, ancak ilknce ken-
disinin yetki vermesi kouluyla kabul etti. Meclis, cumhurbakaninin
da bor yznden hapsedilebilecegi karar altina almayi unuttu.
Kurl Murks
Bylece de, kendi yelerini hl koruyan son dokunulmazlik gr-
nmn de yok etti.
Polis komiseri Yon'un, Alais adinda birinin tanikligi zerine,
1O Aralikilarin bir kolunun, Dupin ile Changarnier'yi ldrmeyi ta-
sarlamakla suladigi animsanacaktir. Daha, meclisin ilk oturumun-
da meclis defterdarlari, bu vesileyle, Ulusal Meclisin kendi zel
btesinden denecek, emniyet [sayfa 586| polisinden tamamiyla
bagimsiz, zel bir parlamento polisi meydana getirmek nerisinde
bulundular. ileri Bakani Baroche, kendi yetki alanina bu el uzat-
mayi protesto etmiti. Bunun zerine, zavallica bir uzlamada karar
kilindi, buna gre meclisin polis komiseri pekala meclisin zel
btesinden aylik alabilecek, meclis defterdarlari tarafindan atana-
bilecek ve grevden alinabilecekti, ama nceden iileri bakani
ile anlatiktan sonra. Bu arada, hkmet tarafindan Alais aleyhin-
de bir dava ailmi ve Alais mahkeme huzuruna ikartilmiti.
Mahkemede, Alais iin, beyanlarini kendisi tarafindan uydurulmu
birer yutturmaca gibi gstermek ve savcinin agzindan, Dupin'i,
Changarnier'yi, Yon'u ve btn Ulusal Meclis'i glnletirmek ko-
lay oldu. 2D Aralik tarihinde Bakan Baroche, Dupin'e bir mektup
yazdi; bu mektupta, Yon'un iten atilmasi iin diretiyordu. Ulusal
Meclis brosu, Yon'u iinde tutmaya karar verdi, ama Yon'un Mau-
guin iinde gsterdigi zorbaliktan korkmu olan ve ne zaman yrt-
me gcne bir sille atmayi gze alsa, kariliginda iki sille yemeye
alimi bulunan meclis, bu karari hi de onaylamadi. Gayretke-
liginden dolayi dllendirmek zere Yon'a yol verdi ve gece karar
verip gndz infaz etmeyip, gndz karar verip gece infaz eden
bir adam iin vazgeilmez olan parlamenter ayricaliktan kendini
yoksun birakti.
Ulusal Meclisin, kasim ve aralik aylari boyunca, belirli firsat-
larda yrtme ile savaima girmeyi nasil nledigini grmtk.
imdi ise, Ulusal Meclisi, en soysuz bahanelerle savaima girmek
zorunda gryoruz. Mauguin olayinda, Ulusal Meclis, halk temsil-
cilerinin bor yznden hapsedilmesi ilkesine resmilik veriyor, ama
bunun yalniz kendisinin houna gitmeyen temsilcilere uygulanma-
sina izin verme yetkisini kendine sakliyor ve bu pis ayricalik hakki
iin de adalet bakani ile kavga ediyor. 1O Aralik dernegi hakkinda
bir soruturma emri vermek iin, Bonaparte'i Fransa'nin ve tm
Avrupa'nin gzleri nnde Paris lmpen-proletaryasinin nderi
70
Kurl Murks
olarak gerek yz ile acimasizca ortaya koymak iin Dupin'e kari
szde suikast tasarisindan yararlanacagi yerde, meclis, bu atimayi,
bir polis komiserini atamaya ve grevden almaya, kimin, kendisinin
mi yoksa iileri bakaninin mi yetkili oldugu gibi tek bir soruna in-
diriyor. te [sayfa 587| bylece, dzen partisini, btn bu dnem boyun-
ca, kendi belirimsiz pheli durumu yznden, yrtme gcne
kari mcadelesini, bayagi yetki kavgalari, hir ikarmalar, iktidar
ekimeleri halinde yogaltmak, un-ufak etmek ve en budalaca bi-
im sorunlarim eyleminin ilkesi haline getirmek zorunda kalmi
gryoruz. Dzen partisi, ilkelerin tartima konusu oldugu, yrtme
gcnn gerekten maskesini indirdigi, ve meclisin davasinin ulu-
sun davasi olacagi bir anda savaima atilmayi gze alamiyor. Ne
var ki, byle yapmakla ulusa bir yry emri vermi olacakti, oy-
sa, halki harekete gemi grmek kadar hi bir eyden korkmuyor.
Onun iindir ki, bu gibi firsatlarda, ogu kez Montagne'in nerilerini
geri eviriyor ve bu nerileri grmeyip baka gndem maddesine
geiyor. ekimeli sorun, kendini ortaya koydugu gibi btn ge-
niligiyle bir kez bir yana birakildi mi, yrtme gc, sorunu, en
bayagi, en kk, en anlamsiz gdlerle yeniden ele alabilecegi,
bir baka deyile, sorunun artik sadece parlamentonun dar sinirlari
iinde bir ilgi taiyabilecegi ani rahat rahat bekliyor. O zaman dzen
partisinin zaptedilmi fkesi patlak veriyor. Kulisleri gizleyen perdeyi
yirtiyor, cumhurbakanini ele veriyor, cumhuriyetin tehlikede ol-
dugunu yksek sesle iln ediyor, ama onun tumturakli grn
yavanlaiyor, ve savaim iin bavurulan neden, artik ikiyzl ya
da hi bir degeri olmayan bir bahaneden baka bir eye benze-
miyor. Parlamentodaki firtina, bir bardak suda koparilmi firtina
haline geliyor, savaim bir entrika oluyor, meydan okuma da bir
skandal. Ulusal Meclisin kendisi halkin zgrlklerine ne kadar
dknse, devrimci siniflar da parlamenter ayricaliklara o kadar
hayranlik duyduklari iin, bir yandan devrimci siniflarin hinzir neesi
Ulusal Meclisin aagilanmasiyla beslenirken, te yandan da, par-
lamento diindaki bur|uvazi, parlamento iindeki bur|uvazinin nasil
olup da bu kadar bayagi kavgalarla zamanini harcayabildigini, ve
nasil olup da bakanla yaptigi bylesine zavalli ekimelerle kamu-
un huzurunu bozabildigini anlayamiyor. Diardaki bur|uvazi, herke-
sin sava umdugu bir anda bari yapmaktan, ve herkesin bari ya-
pildigina inandigi bir anda savaima balamaktan ibaret olan byle
7T
Kurl Murks
bir strate|iyle airiyor. [sayfa 588|
2O Aralikta, Pascal Duprat, ileri bakanina, altin kleler
piyangosu zerine soru yneltti, aiklama, istedi. Bu piyango, bir
"Elysee kizi"
[2DO|
idi. Her ne kadar Fransiz yasasi, yardim amalari
gdenler diinda her trl piyangoyu yasakliyorsa da, bu piyango-
yu, Bonaparte ile onun sadik adamlari dnyaya getirmi, polis m-
dr Carlier de onu resmen kanatlari altina almiti. Kazanci gya
Paris serserilerinin Kaliforniya'ya ulatirilmasi masraflarina ayrilmi
olan bir franklik yedi milyon bilet. Her eyden nce Paris proletar-
yasinin sosyalist hayallerinin yerini yaldizli dlerle doldurmak, g-
retisel (Joc||/nc|) alima hakki yerine byk ikramiye serabini
koymak istiyorlardi. Paris iileri, dogal olarak, Kaliforniya altin kl-
elerinin pariltisi altinda, kendi ceplerinden sizdirilan, kararmi,
donuk franklari farketmediler. Kisacasi, dpedz bir dolandiricilik
vardi bu ite. Paris'teki yaantilarini bozmadan Kaliforniya'nin altin
madenlerini iletmek isteyen serseriler, Bonaparte'in kendisi ile,
onun bogazina kadar borca batmi Yuvarlak Masa valyeleri
[2D1|
idi. Ulusal Meclisin verdigi milyon har vurup harman savrulmutu,
kasayi yeniden doldurmak iin, yle ya da byle bir are gerekti.
Bonaparte, bouna, szmona "ii siteleri" kurulmasi iin, listenin
bainda nemli bir tutarla yer aldigi bir ulusal bagi toplanmasi
iin imza kampanyasi balatti. Kati yrekli bur|uvalar, horgr ile,
Bonaparte'in imzasiyla stlendigi miktari demesini beklediler ve
o, fazla beklettigi iin de sosyalist hayal atolari zerine speklasyo-
nu baarisizliga ugradi. Altin kleleri daha baarili oldu. Bonapar-
te ve hempalari, yedi milyon ile altin klelerin degeri arasindaki
farkin bir blmn cebe indirmekle yetinmediler, sahte biletler
yaptilar, ayni numarayla on, onbe, yirmi bilet srdler piyasaya
tam da 1O Aralik derneginin anlayiina uygun bir mali ilem! Bu
ite, Ulusal Meclisin karisinda artik itibari bir cumhurbakani yok-
tu, etten ve kemikten gerek Bonaparte vardi. Burada, Meclis, onu
artik anayasa ile degil, ama ceza yasasi ile atiir bir halde sust
yakalayabilirdi. Eger Meclis, Duprat'nin sorusu zerine konuma
amadi ise, bu, sadece Girardin'in "yeterlik" nergesinin dzen
partisine kendi ahlk bozuklugunu animsatmasindan tr degil-
di. Bur|uva ve en bata da devlet [sayfa 58D| adamligi makami ile ka-
baran bur|uva, pratikteki yetersizligini teorik airiliklarla tamamlar.
Devlet adami olmak sifatiyla, tipki devletin kendisi gibi, ancak stn,
72
Kurl Murks
kutsanmi aralarla savailabilen stn bir varlik haline gelir.
Hele, "bohemce" oldugu kadar prense bir dolandirici ola-
rak da, aagilik bur|uvaya gre savaimi alaka yrtebilmek gibi
bir stnlg olan Bonaparte, bunun zerine, bizzat Ulusal Mecli-
sin kendisi, onu, kendi eliyle, askeri byk lenlerin, teftilerin, 1O
Aralik derneklerinin ve son olarak da ceza yasasinin kaygan zemi-
nine srkledikten sonra, artik grnteki savunmadan saldiriya
geme zamaninin geldigini grd. Bu arada adalet, sava (harbi-
ye), denizcilik (bahriye) ve maliye bakanlarinin ugradiklari ufak
yenilgilerden biraz sikilmiti, Ulusal Meclis, bu yenilgiler yoluyla
honutsuzlugunu homurdanarak ortaya koyuyordu. Bonaparte, yal-
niz, bakanlarinin ekilmesine ve bylece yrtme gcnn parla-
mentoya bagimliliginin teslim edilmesine engel olmakla kalmadi,
hemen o sirada, daha Ulusal Meclis tatile girdigi zaman balami
oldugu ii tamamlayabildi, yani askeri iktidari parlamentonun elin-
den ekip aldi ve Changarnier'yi de grevinden.
Bir Elysee gazetesi, szde, mayis ayi iinde birinci askeri t-
mene hitaben yazilmi, yani Changarnier'den gelen bir gnlk emir
yayinladi; bu emirde, subaylara, bir kargaalik halinde, kendi saf-
larindaki hainlerden hi birinin canini bagilamamayi, onlari hemen
kuruna dizmeyi ve Ulusal Meclis birliklere elkoymak isteyecek
olursa meclisin bu istegini reddetmeyi gtlyordu. 8 Ocak 1851'de
bu gnlk emir hakkinda bakanlar kuruluna soru soruldu. Kabine,
ii incelemek zere, nce aylik, sonra bir haftalik, son olarak da
yalniz yirmidrt saatlik dnme sresi istedi. Meclis, hemen bir
aiklama yapilmasi zerinde direndi. Changarnier ayaga kalkti ve
hi bir zaman byle bir gnlk emir olmadigini aikladi. Ve, her
zaman meclisin emirlerini yerine getirmeye zen gsterdigini ve
atima halinde meclisin kendisine gvenebilecegini szlerine ek-
ledi. Meclis, Changarnier'nin aiklamalarini ilginca alkilarla kar-
iladi ve ona gvenoyu verdi. Bir generalin zel koruyuculugu altina
girerek kendi gszlgn ve ordunun sonsuz [sayfa 54O| gcn,
karar altina aldi, kendisini gten yoksun birakti. Oysa, bu general,
kendi ynnden, kendi koruyuculuguna o kadar gereksinmesi olan
parlamento tarafindan, yani kendi koruyuculugu altinda bulunanin
kendisini korumasina bel baglar halde, Bonaparte' tan dolayi elinde
tuttugu bir gc, gene bu ayni Bonaparte'a kari meclisin emrine
verirken, kendi kendini kandiriyordu. Ama Changarnier'nin,
73
Kurl Murks
bur|uvazinin 2D Ocak 184D'dan beri kendisine verdigi gizemli gce
inanci vardi. Kendisini, teki iki devlet iktidari yaninda bir nc
iktidar sayiyordu. Changarnier'ye de, bu agin, byklkleri salt
kendi partilerinin ikarci bir biimde kendilerini kuattigi sayginlik
halesine dayanan ve rastlantilar kendilerini mucizeler yaratmaya
agirir agirmaz birer siradan kii oluveren teki kahramanlarinin,
daha dogrusu azizlerinin kaderini paylaiyordu. nanmazlik, genel
olarak, bu szde kahramanlarin ve bu gerek azizlerin lmcl
dmanidir. Tutkudan, cokudan yoksun sz canbazlarina ve alay-
cilara kari, yce bir agirbalilik taan erdemli fkeleri bundan ileri
gelmektedir.
Ayni akam, bakanlar, Elysee sarayina agrildilar. Bonapar-
te, Changarnier'nin grevden alinmasi iin dayatti. Be bakan bunu
imzalamayi reddetti. le Von/|e0| bir kabine bunalimi oldugunu
haber verdi ve basinda, dzen partisi, Changarnier'nin komutasin-
da bir parlamento ordusu meydana getirmek tehdidinde bulundu.
Anayasa, dzen partisine bu hakki veriyordu. Changarnier'yi Ulu-
sal Meclise bakan atamaktan ve gvenligini saglamak iin birka
birlik istemekten baka bir ey yapmasi gerekmezdi. Ve Changar-
nier henz gerekten ordunun ve Paris ulusal muhafizinin bainda
olduguna ve ordu ile birlikte greve agrilmasini sabirsizlikla be-
kledigine gre bunu ok daha gvenle yapabilirdi. Bonaparti basin,
Ulusal Meclisin, birlikleri dogrudan dogruya emri altina almak hak-
kina kari ikmaya cret bile etmedi, bu durumda hi bir baari
vaadetmeyen yasal bir titizlikti bu. Bonaparte'in tam sekiz gn bo-
yunca, tm Paris'te, sonunda Changarnier'nin grevden alinmasi-
na imza koymaya hazir olduklarini bildiren iki generali Baraguay
d'Hilliers ve Saint-1ean d'Angely' yi aramak zorunda kaldigi
dnlrse, ordunun Ulusal Meclisin emrine boyun [sayfa 541| egmi
oldugu olasilik kazanir. Buna karilik, sekiz gn sonra, 286 oyun
kendisinden ayrildigi ve Montagne'in daha 1851'de yce karar anin-
da benzer bir protestoda bulundugu dnlrse, dzen partisinin
kendi saflarinda ve parlamentoda byle bir karar alabilmek iin
gerekli oy sayisini bulabilecek oldugu da ok kukuludur. Bununla
birlikte, burgravlar, belki o zaman gene de partilerinin byk kitle-
sini, bir sng ormaninin gerisinde kendini gven iinde hisset-
mekten ve kendi kamplarina gemi bir ordunun hizmetlerini ka-
bul etmekten ibaret bir kahramanliga srkleyebileceklerdi. Bu-
74
Kurl Murks
nun yerine, Bay Burgravlar, 6 Ocak akami, Bonaparte'i diplomatik
uslamlamalarla, Changarnier'nin grevden alinmasindan caydirmak
zere Elysee'ye gittiler. Bir insani bir eye kandirmaya, ikna etmeye
alitiniz mi, bu, onun duruma hakim oldugunu teslim ediyorsunuz
demektir. Bu bavurmadan kendine gveni artan, durumu saglam-
laan Bonaparte, 12 Ocakta, eski kabinenin liderleri olan Fould ve
Baroche'u iinde biraktigi yeni bir kabine atadi. Saint-1ean d'Angely
sava bakani atandi. Le Moniteur, Changarnier'nin grevden alinma
kararini yayinladi. Komutasindaki birlikler, birinci tmeni ele geiren
Baraguay d'Hilliers ile ulusal muhafiz komutanligini kabul eden
Perrot arasinda paylatirildi. "Toplumun kalesi"ne yol verildi ve ka-
lenin atisindan hi bir ta dmedi ise de, borsada kurlar ykseldi.
Changarnier'nin ahsinda, hizmetlerini emri altina veren or-
duyu bylece geri itmekle, ve bylece onu artik geri alinamaz bir
biimde cumhurbakanina teslim etmekle, dzen partisi, bundan
byle, her trl hkm srebilme niteligini yitirdigini iln ediyor-
du. Zaten daha imdiden parlamenter bir kabine yoktu. Bir de
ordu zerindeki ve ulusal muhafiz zerindeki btn otoritesini kay-
bedince, ayni zamanda, hem parlamentonun halk zerindeki gasp-
edilmi iktidarini, hem de parlamentonun bakana kari anayasal
iktidarini savunmak iin elinde hangi eylem araci kaliyordu Hi.
Daha geni bir eylem zgrlgn elinde tutabilmek iin kendisi-
nin bile, her zaman, ancak bakalarina buyrulan genel kurallar
diye dndg gsz birtakim ilkelere bavurmaktan fazla ya-
pacak bir eyi kalmiyordu artik. [sayfa 542|
te Changarnier'nin grevden alinmasi ve askeri iktidarin
Bonaparte tarafindan ele geirilii, izlemekte oldugumuz dnemin,
yani dzen partisi ile yrtme gc arasindaki savaim dneminin
birinci blmn sona erdiriyor. imdi artik bu iki g arasindaki
sava aika iln edilmitir ve aika yrtlmektedir ama ancak
dzen partisi silahlarini ve askerlerini kaybettikten sonra. Kabine-
siz, ordusuz, halksiz, kamuoysuz, 81 Mayis seim yasasindan beri
egemen halkin temsilcisi olmayan, gzsz, kulaksiz, disiz, hi bir
eysiz Ulusal Meclis, yava yava her trl hkmet eyleminden
el-etek ekmek ve os| /es|0m* homurtulu uyarilarla yetinmek
zorunda kalan bir es// F|cns|: c||cmen|os0nc
[2D2|
dnmt.
* Bayramdan sonra (ya da i iten getikten sonra). -.
75
Kurl Murks
Dzen partisi, yeni bakanlar kurulunu bir fke firtinasi ile
kariladi. General Bedeau, Daimi Komisyonun meclis tatili sirasinda
gsterdigi iyiniyeti ve toplanti tutanaklarini yayinlamaktan komisyo-
nu vazgeirten abartilmi temkini hatirlatti. Bunun zerine, iileri
bakaninin kendisi, bu tutanaklarin yayinlanmasi iin israr etti, oysa
bu kagitlar, imdi, besbelli ki, bir durgun su kadar tatsizlamilardi,
yeni hi bir ey getirmiyorlardi ve artik kaniksami halk arasinda
en kk bir etki bile meydana getirmeden geip gittiler. Remusat'
nin nerisi zerine meclis, kendi brolarina ekildi ve bir "Olagan-
st nlemler Komitesi" atadi. Paris, o sirada ticari refah iindeydi,
ilikler tam randimanla aliiyordu, tahil fiyatlari dk ve yiyecek
iecek boldu ve tasarruf sandiklarina her gn yeni yeni paralar ya-
tiriliyordu, bunun iin, gnlk ugralarindan pek o kadar vazge-
medi. Parlamento tarafindan bu kadar grlt ile kamuya aik-
lanan bu "olaganst nlemler", 18 Ocakta, General Changarnier'
nin adinin bile anilmadigi, bakanlara kari bir gvensizlik oyundan
ileri gidemedi. Cumhuriyetiler, bakanlar kurulunun btn nlem-
leri iinde kesin olarak yalniz, Changarnier'nin grevden alinmasini
onayladiklarindan, dzen partisi, cumhuriyetilerin oylarini saglama
almak iin nergesini byle kaleme almak zorunda kalmiti, oysa
dzen partisi, gerekte, kabinenin, bizzat kendisinin dikte ettigi,
teki ilerini [sayfa 548| kinayamazdi.
18 Ocak tarihli gvensizlik oylamasi 286'la kari 415 oyla ka-
bul edildi. u halde bu sonu sahici meruiyetiler ve orleancilar
ile katiksiz cumhuriyetilerin ve Montagne'in 0|/||// sayesinde
elde edildi. Bu oylama, daha sonra, dzen partisinin yalniz kabineyi
ve orduyu degil, ayni zamanda, Bonaparte ile atimalarinda kendi
parlamenter ogunlugunu da yitirdigini, bir grup temsilcinin, bagnaz-
liga kadar vardirilmi bir uzlama zihniyeti ile, savaim korkusu ile,
bezginlik yznden, devlet btesi ile sivrilmi degerli yakinlarini
gzeterek, boalan bakanlik koltuklari (Odilon Barrot) zerine spe-
klasyon yznden, evet, her zaman genel sinif ikarini u ya da
bu zel ikara feda etmeye hazir, siradan bur|uvanin bu dmdz
bencilliginin drts ile dzen partisinin saflarindan ayrildigini tanit-
ladi. 4 |/o|/, bonaparti temsilciler, dzen partisi ile ancak devrime
kari savaimda birlik oluyorlardi. Katolik partinin nderi Montalem-
bert, daha o agda, agirligini Bonaparte'in kefesine koyuyordu,
nk parlamento partisinin hayatiyetinden kuku duyuyordu. Son
7
Kurl Murks
olarak da, bu partinin liderleri, orleanci ve meruiyeti Thiers ve
Berryer, aika cumhuriyeti olduklarini beyan etmek, yrekleri
her ne kadar kralci ise de kafalarinin cumhuriyeti oldugunu ve
kendi parlamenter cumhuriyetlerinin bur|uva egemenliginin mm-
kn olan tek biimi oldugunu itiraf etmek zorunda idiler. Gene,
kendilerini tehlikeli oldugu kadar havai bir entrika olarak, parla-
mentonun arkasinda bikip usanmadan izledikleri kralligi diriltme
tasarilarini bizzat bur|uva sinifinin gznde karalamak zorunda
gryorlardi.
18 Ocak gvensizlik oylamasi, bakana degil bakanlara do-
kunuyordu. Oysa Changarnier'yi grevden alan bakanlar kurulu
degil, cumhurbakani idi. Dzen partisi bizzat Bonaparte'in kendi-
sini sulamali miydi Kralligi diriltme hevesleri yznden mi Ama
Bonaparte'in bu hevesleri ancak dzen partisinin kendi hevesler-
ini tamamliyordu. Askeri teftilerde ve 1O Aralik derneginde evir-
digi fesati dolaplardan dolayi mi Ama dzenin adamlari uzun
zamandan beri bu sorunlari dpedz rtbas etmilerdi. 2D Ocagin
ve 18 Haziranin kahramaninin, Mayis 185O'de bir ayaklanma halin-
de Paris'in [sayfa 544| drtbir kesini atee vermek tehdidini savuran
adamin grevden alinmasi yznden mi Montagne'li mttefikleri
ve Cavaignac, dzen partisinin resmi bir sempati gsterisi ile yere
yikilan "toplumun kalesini" yeniden ayaga kaldirmasina izin ver-
mediler. Cumhurbakaninin, bir generali grevden almak gibi ana-
yasal bir hakkini yadsiyamiyorlardi. Ancak, cumhurbakani bu ana-
yasal hakkini parlamentoya kari kullandigi iin bagirip agiriyor-
lardi. Peki, dzen partisinin kendi adamlari, durmadan parlamen-
ter ayricaliklarini anayasaya aykiri bir biimde, zellikle genel oy
sistemini kaldirmakla, kullanmamilar miydi Bu bakimdan ta-
stamam parlamenter sinirlar iinde hareket etmek zorunda idiler.
Ve dzen partisi adamlarinin, 1848'den beri tm kitayi kirip gei-
ren u pek zel bir hastaliga, yani yakaladiklarini hayali bir dnya-
ya sren, ve onlarin diardaki elle tutulur dnyaya deggin tm
anlayilarini, anilarini, kavrayilarini alip gtren parlamenter bu-
dalaliga yakalanmi olmalari gerekirdi; evet teki siniflara kari sa-
vaimlarinda yikmak zorunda olduklari parlamenter iktidarin btn
koullarini kendi elleri ile yiktiklari halde, parlamentodaki zaferlerini
hl gerek bir zafer sayabilmeleri ve bakanlarina vurarak cumhu-
rbakanina rastlatacaklarini dnmek iin c||cmen|e| |0Jc|c||c
77
Kurl Murks
yakalanmi olmalari gerekirdi. Bununla, ulusun gznde Ulusal
Meclisi, bir kez daha aagilatma firsatini ona vermekten baka bir
ey yapmiyorlardi. 2O Ocakta, le Von/|e0|, bakanlar kurulunun
toptan istifasinin kabul edildigini haber verdi. Montagne ile kralcil-
arin gbirliginin bir meyvesi olan 18 Ocak oylamasinin ortaya
koydugu gibi, hi bir parlamento partisinin parlamentoda artik o-
gunlugu olmadigi bahanesi ile, Bonaparte, yeni bir ogunlugun
olumasini beklemek zere szde geici bir kabine atadi, bu ka-
binede parlamentodan hi bir ye bulunmuyordu, kabine, yalnizca
hi bilinmeyen, nemsiz kiilerden oluuyordu, bir siradan me-
murlar ve yazicilar kabinesi idi. Dzen partisi, bundan byle, artik
bu kuklalarla ugraip durabilirdi, yrtme gc ise, Ulusal Mecliste
ciddi bir biimde temsil ediliyor olmak gibi bir zahmete bile katlan-
miyordu artik. Bonaparte, bylece, bakanlari basit birer figrandan
fazla bir ey olmadiklari lde, tm yrtme gcn, aik aik,
kendi ahsinda [sayfa 545| topluyordu ve bu gc, kendi zel amalari
iin kullanacak olanaklara sahip bulunuyordu.
Montagne ile gbirligi yapmi olan dzen partisi, 1O Aralik
dernegi bakaninin, bakanlik memurlarini parlamentoya nermeye
zorladigi 1.8OO.OOO franklik bakanlik gelirini reddederek, aldi.
Bu kez, oylama, 1O2 oyluk bir ogunlukla, yani 18 Ocaktakinden
27 oy eksik bir ogunlukla kazanildi. Dzen partisinin zlmesi,
hizli ilerlemeler kaydediyordu. Dzen partisi, Montagne ile yaptigi
gbirliginin anlami hakkinda bir an olsun bir yanli anlama olma-
sin diye 18D Montagne yesi tarafindan imzalanmi siyasal mah-
kumlar lehinde bir genel af nerisini dikkate almaya bile tenezzl
etmedi. Vaisse adli bir iileri bakani, gelip, dinginligin ancak gr-
nte oldugunu, her yanda gizli bir alkantinin, bir heyecanin h-
km srdgn, herbir yanda, bir sr dernegin gizli gizli rgtlen-
diklerini, demokratik gazetelerin yeniden yayinlanmak iin hazirlik
yaptiklarini, illerden gelen raporlarin iyi olmadigini, Cenevre'deki
mltecilerin, Lyon'dan geerek Fransa'nin btn gneyi boyunca
yayilan bir gizli fesat hareketi dzenlediklerini, lkenin ticari ve
sinai bir bunalimin eiginde bulundugunu, Roubaix fabrikacilarinin
ignn kisalttiklarini, Belle-Isle'deki
[2D8|
mahpuslarin ayaklandikla-
rini, vb. aiklamasi, evet, basit bir Vaisse'nin gelip kizil hayaleti
akillara getirmesi, dzen partisinin, Ulusal Meclise byk bir po-
plarite kazandirmaktan ve Bonaparte'i yeniden meclisin kollarina
78
Kurl Murks
atmaktan geri kalamayacak bir neriyi, tartimadan geri evirmesi-
ne yetti. Dzen partisinin yeni kariikliklar gelecek korkusuyla y-
rtme gcnn kendisini yildirmasina izin verecegi yerde, tam ter-
sine, yrtme gcn kendi egemenligi altina alabilmek iin sinif
savaimina daha geni yer vermesi gerekirdi. Ama meclis, kendini
atele oynayacak apta hissetmiyordu.
Bu arada, szde geici kabine, Nisanin ortasina kadar bitki-
sel bir yaam srdrd. Bonaparte, durmadan yenilenen kabine
dzenlemeleri ile meclisi yordu, oynatti durdu. Kimi kez, Lamartine
ve Billault ile cumhuriyeti bir kabine kurmak ister gibi grnyor-
du, kimi kez, kolay aldatilir birine gereksinme oldu mu hemen
akla gelen, vazgeilmez [sayfa 546| Odilon Barrot ile parlamenter bir
kabine, kimi Vatimesnil ve Benoit d'Azy ile meruiyeti bir kabine,
kimi de Malleville ile orleanci bir kabine kurmak ister gibi grn-
yordu. O, byle, dzen partisinin ayri ayri kesimleri arasinda birbir-
lerine kari gergin ilikileri srdrrken ve hepsini, cumhuriyeti
bir kabinenin ve artik kainilmaz olan genel oy sisteminin geri gel-
mesi olasiligi ile korkuturken, bur|uvazide, parlamenter bir kabine
kurmak iin gsterdigi iten abalarin kralci kesimlerin uzlamaz-
ligina attigi inancini uyandiriyordu. Oysa bur|uvazi "kuvvetli bir
hkmet" diye kiyameti kopariyordu. nk Fransa'nin "ynetim-
siz" birakilmasini, dolayisiyla, daha genel ticari bunalimin yaklaiyor
grnmesini, byk kentlerde sosyalizme daha ok taraftar kaza-
nilmasini ve ayni ekilde kirlarda tahil fiyatlarinin yikici bir biimde
dn bir o kadar bagilanmaz buluyordu. Ticaret gnden gne
durgunlaiyordu, isiz sayisi gzle grlrcesine artiyordu. Paris'te
en azindan 1O.OOO iinin yiyecek ekmegi yoktu. Rouen'da, Mul-
house'da, Lyon'da, Roubaix'de, Tourcoing'de; Saint-Etienne'de,
Elbeuf'de, vb. birok fabrika durdurulmutu. Bu koullar iinde,
Bonaparte, 18 Ocak kabinesini, 11 Nisanda, Rouher, Fould, Baroche
baylar ve tekilerle birlikte ve Bay Leon Foucher tarafindan
kuvvetlendirilmi olarak yeniden baa getirmeye cret etti; Kurucu
Meclis, son gnlerinde, sahte telgraflar yayinlamak yznden, be
bakanin oylari diinda oybirligi ile aldigi gvensizlik karari ile bu
Bay Faucher'nin itibarini kirmiti. Bylece, demek ki, Ulusal Meclis,
18 Ocakta bakanlar kuruluna kari bir zafer kazanmiti, ve meclis
ay boyunca, Bay Fould ve Bay Baroche, priten Faucher'yi ba-
kanlar birligine bir nc ortak olarak kabul etsinler diye, Bonapar-
7
Kurl Murks
te'a kari savamiti.
Kasim 184D'da Bonaparte, c||cmen|e| o|mcycn bir kabine
ile, Ocak 1851'de ise c||cmen|o-J|| bir kabine ile yetinmiti. 11
Nisanda ise iki meclisin, Kurucu Meclisin ve Yasama Meclisinin,
cumhuriyetilerin ve kralcilarin gvensizlik oylarini pek uyumlu bir
biimde biraraya toplayan c||cmen|oyc-/c|| bir kabine kuracak
kadar gl hissediyordu kendisini. Kabinelerin bu ardarda siralani
biimi, bir termometre grevi grebilirdi, parlamento bu termo-
metreye [sayfa 547| bakip kendi dirimsel sicakliginin dn le-
bilirdi. Parlamentonun dirimsel sicakligi nisan sonunda o kadar
aagi dmt ki, Persigny, Changarnier ile yaptigi kiisel bir gr-
mede, onu, cumhurbakaninin safina gemeye davet edebiliyor-
du. Persigny, Bonaparte'in, Ulusal Meclisin etki ve sz geirirliginin
iyice yok oldugunu dndg, Bonaparte'in hkmet darbesin-
den sonra yayinlanacak bildiriyi bile imdiden hazir bulundurdugu,
darbenin her an gznnde bulunduruldugu, ama herhangi basit
bir rastlantinin bunu yeniden erteledigi yolunda ona gvence verdi.
Changarnier, bu lm bildirisini, dzen partisinin liderlerine iletti,
ama pire isiriginin insani ldrebilecegine kim inanir Ve parlamen-
to ne kadar yikilmi, gsz, ne kadar paralanmi, ne kadar koku-
mu olsa da, 1O Aralik derneginin kaba-saba bakani ile dellosunu
bir pire ile dello etmekten baka trl grmeye yanamiyordu.
Ama Bonaparte, dzen partisine, eskiden Ageilas'in Kral Agis'e
verdigi gibi karilik verdi: "/mJ/ scnc |/| /c|e |0n0yo|0m, cmc
|/| 0n cs|cn o|ccc|m."
[2D4|
VI
Dzen partisinin, askeri iktidari elinde tutmak ve yrtme
gcnn en yksek ynetimini yeniden ele geirmek iin bouna
sarfettigi abada, kendini Montagne ile ve katiksiz cumhuriyeti-
lerle gbirligi yapmak zorunda grmesi, kendi parlamenter ogun-
lugunu yitirmi oldugunu yadsinamaz bir biimde tanitliyordu. Tak-
vimin yalin gc, saatlerin akrebi, 2D Mayis* gn dzen partisinin
tam paralanmasinin iaretini verdi. 2D Mayis ile Ulusal Meclisin
son yili da baladi. Bundan byle, meclisin, ya anayasanin degiiklik
* ngilizce metinde "28 Mayis". -.
80
Kurl Murks
yapmadan oldugu gibi saklanmasi, ya da degitirilmesi lehinde ka-
rar vermesi gerekiyordu. Ama anayasanin degitirilmesi yalnizca
bur|uvazinin ya da kk-bur|uva demokrasisinin egemenligi anla-
mina, demokrasi ya da proletarya anarisi, parlamenter cumhuri-
yet ya da Bonaparte anlamina gelmiyordu, bunlar kadar Orleans
ya da Bourbon anlamina [sayfa 548| da geliyordu! Bylece, anlamazlik
elma'si parlamentonun ortasina dt, onun evresinde ikar
atimalari kainilmaz olarak alevlenecek ve bu atimalar dzen
partisini karit kesimlere blecekti. Dzen partisi, trde olmayan
toplumsal gelerin bir kariimi idi. Anayasa degiikligi sorunu, bu
kariimin rnn, balangitaki ilkel gelerine ayritiran siyasal
bir sicaklik yaratti.
Bonapartilarin, anayasanin degitirilmesindeki ikarlari ba-
sitti. Onlar iin her eyden nce Bonaparte'in yeniden seilmesini
yasaklayan 45. maddeyi kaldirmak ve onun iktidarinin uzatilmasini
saglamak szkonusuydu. Cumhuriyetilerin tutumlari da daha az
basit grnmyordu. Onlar, anayasanin her trl degiikligini cum-
huriyete kari genel bir komplo gibi grdklerinden, kesinlikle red-
dediyorlardi. Cumhuriyetiler, Ulusal Meclisin drtte-birinden fazla
oya sahiptiler ve anayasa geregince, yasal olarak anayasanin degi-
tirilmek zere gzden geirilmesine karar verebilmek ve bu degi-
ikligi yapmakla grevli bir meclisi toplantiya agirmak iin oylarin
drtte- gerekli oldugundan, onlarin zafere gvenmeleri iin,
oylarina sahip ikmaktan baka yapacak bir eyleri yoktu. Ve za-
ferden emin bulunuyorlardi.
Bu aik tutumlarin karisinda, dzen partisi, iinden ikilmaz
elikilerin oyuncagi durumunda bulunuyordu. Eger degiikligi red-
dederse, Bonaparte'a yalniz bir tek iki yolu, yani zor kullanma
yolunu birakarak, Fransa'yi, 2 Mayis 1852 tarihinde, yani karar anin-
da, btn otoritesini yitirmekte olan bir cumhurbakani, artik ok-
tan beri otoritesi olmayan bir parlamento ve onu yeniden ele geir-
meyi dnen bir halk ile devrimci anariye terkederek, s|c|0s
q0o'yu tehlikeye atiyordu. Eger anayasa degiikligi lehinde oy ver-
irse, oyunun boa gidecegini ve kainilmaz olarak, anayasa ge-
regince, cumhuriyetilerin vetosuyla karilaacagini biliyordu. Eger,
anayasaya aykiri olarak, adi ogunlugun yeterli oldugunu aiklar-
sa, yrtme gcnn keyfine kayitsiz artsiz boyun etmedike,
devrimi nlemeyi umamiyordu, ama bylelikle de, Bonaparte'i,
8T
Kurl Murks
anayasanin, degiikligin ve kendi kendisinin efendisi haline getiri-
yordu. Cumhurbakaninin iktidarini uzatan sadece kismi bir de-
giiklik, imparatorluk dogrultusunda bir gaspa yolaiyordu. [sayfa 54D|
Cumhuriyetin mrn kisaltan genel bir degiiklik, zorunlu olarak,
hkmdarlik zerinde hak iddia edenler arasinda bir ekimeye
gtryordu, nk kralligin Bourbon'lar aisindan dirilmesinin ko-
ullari ile Orleans'lar aisindan dirilmesinin koullari, yalnizca bir-
birinden ayri olmakla kalmiyordu, ayrica karilikli olarak birbirleri
ile tam bagdamaz, tekelci bir durumda bulunuyorlardi.
Pc||cmen|e| c0m|0|/ye|, bur|uvazinin meruiyeti ve orle-
anci iki kesiminin, byk toprak mlkiyeti ile sanayiin, birbiri ya-
ninda, eit haklara sahip olarak birarada bulunabildikleri tarafsiz
alan olmaktan fazla bir eydi. Parlamenter cumhuriyet bu kesimle-
rin o||c/ egemenliklerinin vazgeilmez koulu, onlarin genel sinif
ikarlarinin, hem bu ayri ayri kesimlerin, hem de toplumun btn
teki siniflarinin istemlerine egemen olabilecegi tek devlet biimi
idi. Onlar kralci olmak sifatiyla, toprak mlkiyetinin ya da paranin
stnlg ugruna savaimlarinda yeniden uzlamaz bir eliki ii-
ne dyorlardi ve bu uzlamaz elikinin en yce ifadesi, kralla-
rin kendilerinde ve hanedanlarinda kiileiyordu. Dzen partisinin
Bourbon'larin geri agrilmasina kari direnmesi de bundandi.
Orleanci milletvekili Creton, 184D'da, 185O'de ve 1851'de be-
lirli aralarla, krallik ailelerine kari yneltilmi srgn kararinin kal-
dirilmasi nerisini meclise sunmutu. Parlamento, gene ayni belirli
aralarla, srgne gnderilmi krallarinin lkeye dnebilecegi ka-
pilari kapamakta ayak direyen bir kralcilar meclisi grnm veri-
yordu. Richard III, bu yeryz iin fazla iyi oldugunu ve onun yeri-
nin gkyznde bulundugunu aiklayarak Henri VI'yi ldrmt.
Onlar ise, Fransa'nin yeniden krallarina sahip olamayacak kadar
kt oldugunu aikliyorlardi. Koullarin zoru ile cumhuriyeti
olmulardi ve birok kez, Fransa'nin kendi krallarini srm olan
halkin kararini onaylamak zorunda kaldilar.
Anayasa degiikligi durum, bu konuyu dikkate almaya zor-
luyordu cumhuriyetten baka ayrica bur|uvazinin iki kesiminin
ortak egemenliklerini de tehlikeye sokuyordu ve monarinin yeni-
den kurumlamasi olasiligi ile, sirasiyla daha ok temsil ettigi ikar-
lar arasinda rekabet uyandiriyor ve bir kesimin teki kesim zerin-
deki stnlg iin [sayfa 55O| savaimi canlandiriyordu. Dzen parti-
82
Kurl Murks
sinin diplomatlari, iki hanedanin, kralci partilerin ve onlarin kral
ailelerinin bir /cyncmcs| dedikleri eyle, savaimi kapatabilecek-
lerini saniyorlardi. Restorasyon ile temmuz monarisinin gerek
kaynamasi, parlamenter cumhuriyetti. Parlamenter cumhuriyette
orleanci ve meruiyeti renkler kaynaip yumuuyor, ayri ayri
bur|uva eitleri, kisaca bur|uvada, bur|uva cinsinde kayboluyor-
du. Ama, imdi orleanci meruiyeti, meruiyeti ise orleanci ola-
cakti. Onlarin uzlamaz karitliklarini kiiletiren krallik, onlarin bir-
liklerini cisimletirecekti ve onlarin salt kesimlere zg dar ikarla-
rini, siniflarinin ortak ikari yapacakti. Monari, iki monarinin yad-
sinmasinin, yani cumhuriyetin gerekletirebilecegi ve gerekten
de gerekletirdigi eyi gerekletirecekti. Bu, dzen partisi dok-
torlarinin, retmek iin kafa patlattiklari simya tai idi. Sanki meru
monari, sanayi bur|uvazisinin monarisi haline gelebilirmi gibi,
ya da bur|uva kralligi mirasa dayanan toprak aristokrasisinin kral-
ligi olabilirmi gibi! Ta, ancak bir tek baa, byk kardein ya da
kk kardein baina geirilebilecegi halde, sanki toprak mlki-
yeti ile sanayi ayni tacin altinda kardeleebilirlermi gibi! Sanki,
toprak mlkiyeti, kendini sanayiletirmeye karar vermedigi sre-
ce, genel anlamda, sanayi, toprak mlkiyeti ile uzlaabilirmi gibi!
Eger Henri V yarin lseydi, Paris kontu, orleancilarin krali olarak
kaldigi srece, sanki meruiyetilerin krali olamayacakti. Bununla
birlikte, anayasa degiikligi sorunu gitgide n plana getike ken-
dilerine bir o kadar daha nem veren, 4ssem||Je Nc|/onc|e
[17D|
ile
kendilerine gndelik resmi bir organ kuran ve u anda (ubat
1852) yeniden ie koyulmu bulunan kaynama filozoflari, soru-
nun btn glgnn, iki hanedanin direniinden ve rekabetin-
den ileri geldigi dncesinde idiler. Louis-Philippe lr lmez giri-
ilen, ama hanedan entrikalari gibi genellikle kulislerde, Ulusal
Meclisin tatilleri sirasinda, yani perde aralarinda, sorunu ciddiye al-
maktan ok, eski kr krne bir baglilikla gnl avciligi oynaya-
rak yrtlen Orleans ailesini Henri V ile uzlatirma abalari, bun-
dan byle bir devlet ii oldu ve dzen partisi tarafindan, imdiye
kadar oldugu gibi amatr bir sahnede oynanacagi yerde kamu
sahnesine aktarildilar. Ulaklar, [sayfa 551| Paris'ten Venedik'le,
[2D5|
Vene-
dik'ten Claremont'a, Claremont'dan Paris'e utu. Chambord kon-
tu bir bildiri yayinlayarak, kendi kralliginin yeniden dirilmesini degil,
ama "ailesinin tm yelerinin yardimi ile", "ulusal" yeniden dirilmeyi
83
Kurl Murks
haber veriyordu. Orleanci Salvandy, Henri V'in ayaklarina kapandi.
Meruiyeti liderler, Berryer, Benoit d'Azy, Saint-Priest, Orleans'lari
ikna etmek iin Claremont'a gittiler, ama bouna. Kaynamacilar,
iki bur|uva kesiminin ikarlarinin, aile ikarlari biiminde, iki kral
ailesinin ikarlari biiminde sivrilmek, keskinlemek iin ne tekel-
ciliklerinden bir ey kaybettiklerini, ne de uzlama anlayii kazan-
diklarini bir hayli ge farkettiler. Henri V, Paris kontunu kendi ardili
olarak taniyorduysa da bu, en iyi yorumla, kaynamanin getirdigi
tek baariydi, Orleans slalesi, Henri V'in kisirliginin ona zaten
saglami oldugu stnlkten baka hi bir stnlk saglayamiyordu,
ama temmuz devrimi yznden kazanmi oldugu btn hak iddia-
larindan vazgeiyordu. lk bataki btn iddialarindan, hemen he-
men yzyillik bir savaim boyunca Bourbon'larin daha yali kolun-
dan koparip aldigi btn unvanlardan vazgeiyordu, bu pek belirgin
olmayan avanta|a karilik, tarihsel stnlgn, kendi soyagacinin
stnlgn, trampa ediyordu. Bu duruma gre, kaynama, Orleans
slalesinin kendi istegiyle tahttan vazgemesinden, meruiyetilige
boyun egiinden pimanlik duyarak, protestan kilisesinden katolik
kilisesine dnnden baka bir ey de-gildi. Bu dn, onu, yitirmi
oldugu tahta degil, ancak zerinde dogdugu tahtin basamaklarina
oturtuyordu. Kaynama davasini savunmak iin Claremont'a en
eski orleanci bakanlar, Guizot, Duchtel ve tekiler, gerekte, yal-
niz temmuz devriminden ileri gelen tiksinmeyi temsil ediyorlardi;
bur|uva krallara, bur|uvalarin krallarina gvensizligi, anariye kari
son tilsim olarak meruiyete inanci temsil ediyorlardi. Onlar,
Orleans'lar ile Bourbon'lar arasinda araci olduklarini kuruyorlardi,
ama gerekte satilmi orleancilardan baka bir ey degildiler, ve
prens 1oinville de, onlari, bu sifatlari ile huzuruna kabul etti. Orle-
ancilarin diri, kavgaci blmne gelince, bunlar, yani Thiers, Baze
ve tekiler, Louis-Philippe ailesini pek kolaylikla, inandirdilar ki,
monarinin, her ne eitten olursa olsun yeniden [sayfa 552| diriltilme-
si iki hanedanm kaynamasini ve bu cinsten her eit kaynama
ile Orleans slalesinin tahttan elekmesini gerektiriyordu ve buna
karilik geici olarak cumhu-riyeti tanimak ve olaylarin cumhurba-
kanligi koltugunu bir tahta dntrmeye olanak yaratmasini be-
klemek, atalarinin gelenegine tamamen uygundu. Prens 1oinville'in
adayligi sylentisi ortaliga yayildi, kamuoyu, bir sre meraktan nefesi
kesilmi durumda tu-tuldu, ve aradan birka ay geince, anayasa
84
Kurl Murks
degiikligi geri evrildik-ten sonra, eyll ayinda 1oinville'in resmen
adayligi kondu.
Bylece orleancilar ile meruiyetiler arasinda kralci kayna-
ma giriimi sadece baarisizliga ugramakla kalmami, onlarin c|-
|cmen|e| /cyncmc|c||n| da, ortak cumhuriyeti biimlerini de
paralami ve dzen partisini yeniden ilkel gelerine ayritirmiti.
Ama, Claremont ile Venedik arasindaki ilikiler gerginletike, arala-
rindaki uzlama bozulduka, 1oin-ville evresindeki alkanti genilik
kazandika, Bonaparte'in bakani Faucher ile meruiyetiler arasin-
da balami olan grmeler, giderek daha ateli, daha ciddi oluyor-
du.
Dzen partisinin zlmesi, ilkel gelerinde durmadi. Bu
byk kesimlerin herbiri, kendi iinde paralandi. Sanki eskiden,
meruiyeti ve orleanci, iki klandan herbiri iinde birbirlerine arpan
ve birbirleriyle atian eski siyasal nanslar, suyu bulunca yeniden
canlilik kazanan kurumu halamlilar gibi yeniden ortaya ikiyordu
ve sanki onlar da kendilerine zg gruplar oluturmak ve bagimsiz
uzlamaz elikiler meydana getirmek zere yeteri kadar dirimsel
g kazaniyorlardi. Meruiyetiler, Tuilerdes ile Pavillon Marsan
arasindaki, Villle ile Polignac arasindaki ekimeleri animsadi-
lar.
[2D6|
Orleancilar, Guizot, Mole, Broglie, Thiers ve Odilon Barrot
arasindaki turnuvalarin altin agini yeniden yaadilar.
Dzen partisinin anayasanin degitirilmesinden yana olan,
ama bu konu diinda kendi iinde blnm olup, bir yandan
Berryer ve Falloux, te yandan da Roche|aquelin tarafindan yne-
tilen meruiyetiler ile, Mole, Broglie, Montalernbert ve Odilon Bar-
rot'nun ynetimi altindaki savaimdan yorulmu orleancilardan
oluan kesimi, u aagidaki [sayfa 558| belirsiz, anlailmaz nergeyi
meclise sunmak iin bonaparti temsilcilerle birleti: "Aagida im-
zasi bulunan temsilciler, ulusa, egemenliginin kayitsiz artsiz tam
kullanma hakkini teslim etmek amaciyla anayasanin degitirilme-
sini nerirler." Ama ayni zamanda, oybirligi ile Ulusal Meclisin c0m-
|0|/ye|/n kaldirilmasini nermeye hakki olmadigini, yalniz anayasayi
degitirecek meclisin byle bir hakka sahip oldugunu, szcleri
Tocqueville'in agzindan aikladilar. Zaten, anayasa, ancak "ycsc|"
yo|Jcn dolayisiyla da yalniz anayasanin buyurdugu drtte- oy
ogunlugu karar verirse degitirilebilirdi. Alti gnlk grltl tar-
timalardan sonra, 18 Temmuzda, anayasanin degitirilmesi nerisi,
85
Kurl Murks
nceden de tahmin edildigi gibi, reddedildi. 446 oy degiiklik lehin-
de kullanildi, ama kari-oylar 278 idi. Gerek orleanci bilinenler,
Thiers, Changarnier ve tekiler, cumhuriyetilerle ve Montagne ile
birlikte oy verdiler.
Parlamentonun ogunlugu, bylece anayasaya kari oldukla-
rini aikliyorlardi, ama bizzat bu anayasa, azinliktan yana oldugunu
aikliyordu ve azinligin kararina zorunlu bir nitelik veriyordu. Oysa
dzen partisi, 81 Mayis 185O'de, 18 Haziran 184D'da anayasayi ogun-
luga bagimli kilmami miydi Onun tm gemi politikasi, anayasa
paragraflarinin parlamenter ogunlugun kararlarina bagimliligina
dayanmiyor muydu Dzen partisi, yasa metni halinde Nuh nebiden
kalma bo inanlari demokratlara birakmami miydi ve demokrat-
lari bununla cezalandirmami miydi Ama imdi, u anda, anayasa
degiikligi cumhurbakanligi iktidarinin srdrlmesinden baka
bir anlama gelmiyordu, nasil ki anayasanin oldugu gibi korunmasi
da Bonaparte'in grevden alinmasindan baka bir anlama gelmiyor-
duysa. Parlamento, Bonaparte'tan yana oyunu aiklamiti, ama
anayasa, parlamentoya kari bir dnce taiyordu. Demek ki, o,
anayasayi yirtarken parlamentonun anlayiinda, parlamentoyu ko-
varken de anayasa dogrultusunda hareket ediyordu.
Parlamento, anayasayi ve onunla birlikte kendi egemenli-
gini "ogunluk-dii" iln etmiti. Parlamento, karari ile anayasayi
ortadan kaldirmi, bakanlik iktidarini uzatmi, ve ayni zamanda da
kendisi var olmaya devam ettike, ne birinin lebilecegini, ne de
tekinin yaayabilecegini iln [sayfa 554| etmiti. Onu gmecek olan
mezar kazicilari daha imdiden kapisina dayanmilardi. Parlamen-
toda anayasa degiikliginin tartiildigi sirada, Bonaparte, kararsiz
grnen General Baraguay d'Hilliers'nin birinci askeri tmen komut-
anligini elinden aliyor, onun yerine, Lyon galibi, aralik gnleri kahra-
mani, Bonaparte'in daha Louis-Philippe zamaninda, Boulogne se-
feri vesilesiyle azok kendisiyle uzlamaya girmi adamlarindan
biri olan General Magnan'i getiriyordu.
Dzen partisi ise, anayasa degiikligine ilikin karari ile, ne
ynetmeyi ne de hizmet etmeyi, ne yaamayi ne de lmeyi, ne
cumhuriyete katlanmayi ne de onu devirmeyi, ne anayasayi srdr-
meyi ne de ondan kurtulmayi, ne cumhurbakani ile ibirligi yap-
mayi ne de onunla tm iliigi kesmeyi bilmedigini gsterdi. Peki
dzen partisi, btn bu elikilerin zmn kimden bekliyordu
8
Kurl Murks
Takvimden, olaylarin gidiinden. Olaylar zerinde bir etkinligi oldu-
gunu varsaymaktan vazgeiyor, bylelikle onlari kendisine kari
zor kullanmaya zorluyordu, bu yzden de, halka kari savaiminda
iktidara vergi btn zel nitelikleri karisinda tamamiyla gsz
bir halde grnnceye kadar birer birer kendisine biraktigi gc
kikirtiyordu. Yrtmenin bakanina, kendisine kari kampanyayi
daha rahat hazirlayip gelitirmesi, saldiri aralarini glendirmesi,
silahlarini semesi, mevzilerini berkitmesi olanagini vermek iin
tam en tehlikeli anda sahneden ekilmeye ve 1O Agustostan 4 Ka-
sima kadar, ay tatile girmeye karar verdi.
Parlamento partisi, yalniz iki byk kesime blnm olmak-
la, yalniz bu kesimlerin herbiri de kendi ilerinde blnm olmakla
kalmiyordu, parlamentodaki dzen partisi parlamento J||nJc//
dzen partisi ile atimaya balamiti. Bur|uvazinin konumacilari,
yazarlari, krss ve basini, kisacasi, bur|uvazinin ideologlari ve
bizzat bur|uvazi, temsilciler ve temsil edilenler birbirlerine yabanci
olmulardi ve artik birbirlerinin dilini anlamiyorlardi.
Tara illerindeki meruiyetiler, sinirli ufuklari ve sinirsiz co-
kulari ile, kendi parlamento liderleri olan Berryer ile Falloux'yu,
Bonaparte'in safina gemekle ve Henri V'in davasini birakmakla
suluyorlardi. Onlarin bir zambak safligindaki zekalari gnaha ina-
niyordu, ama diplomasiye [sayfa 555| inanmiyordu.
Ticaret bur|uvazisi ile kendisini temsil eden politikacilar ara-
sindaki kopma, kiyaslanamayacak kadar daha kainilmaz, daha
kesin oldu. Ticaret bur|uvazisi, temsilcilerini, meruiyetilerin ken-
di temsilcilerine yaptiklari gibi ilkelerden ayrilmakla degil, tam ter-
sine, yararsiz hale gelen ilkelere bagli kalmakla suluyordu.
Daha nce, Fould'un bakanlar kuruluna giriinden beri, Lou-
is-Philippe dneminde iktidarin en byk blmn elinde bulun-
duran ticaret bur|uvazisi kesimi, mc|/ c|/s|o/|csi, bonaparti olmu-
tu. Fould, yalniz borsada Bonaparte'in ikarlarini temsil etmiyordu,
bir onun kadar, borsanin Bonaparte yanindaki ikarlarini da temsil
ediyordu. Mali aristokrasinin tutumu, kendi Avrupa organi olan
Londra'nin Econom/s|'inde
[2D7|
en gze arpar bir biimde betimlen-
mi bulunuyor. 1 Ocak 1851 tarihli sayisinda, bu gazete, Paris mu-
habirinden naklen yle yaziyordu:
"imdi herbir yandan gelen haberlerden Fransa'nin her
eyden ok huzur istedigini saptayabilmi bulunuyoruz. Cumhurba-
87
Kurl Murks
kani Yasama Meclisine yolladigi mesa|da bunu aikliyor, ayni ey,
meclis krssnden yankilaniyor, basin bunu olumluyor, vaiz kr-
ss bunu iln ediyor, Je||e| |c||/||e|/n/n en 0/c/ |/| /c|cc||/
/0/0s0nc /c|| J0yc||||||, |e y0|0|me 0c0n0n 0s|0n e|//nJe
|e| se/e| Je||e| |c||/||e|/n/n Je sc|cm||/ /c:cnmcs| |0n0 |cn||-
||yo|."
Econom/s|, 2D Kasim 1851 tarihli sayisinda kendi adina yle
diyor: "4||0c'n|n |0|0n |o|sc|c||nJc, c0m|0||c/cn|, |00n/0
0nJe J0:en/n |e//s/ o|c|c/ |/|/nme/|eJ/|."
Bunun iin, mali aristokrasi, dzen partisinin yrtmeye kari
yrttg parlamenter savaimi, J0:en/ /c|||||mc/ diye kargiliyor
ve bakanin szde temsilcilere kari her zaferini J0:en/n |/| :c/e|/
olarak kutluyordu. Burada mali aristokrasi denilince, yalniz ikarla-
ri iktidarin ikarlari ile birbirine denk den istikraz veren byk i
adamlarini ve devlet tahvilleri speklasyoncularini anlamamak ge-
rekir. Btn modern maliye (finans) alemi, btn bankalar alemi,
devlet kredisinin idame'si ile ok yakindan ilgilidir. Onlarin ticari
sermayelerinin bir blm, zorunlu olarak, hizla paraya evrilebilir
devlet tahvillerine yatirilmi durumdadir. [sayfa 556| onlarin emrine
konmu olan ve tacirlerle sanayiciler arasinda paylailan depozito-
lar ve sermaye, kismen devlet tahvilleri sahiplerinin aldiklari faizler-
den gelir. Eger btn aglarda, iktidarin saglamligi, para pazari iin
ve bu pazarin papazlari iin Musa ve peygamberler anlamina gel-
diyse, imdi, her tufanin, eski devletlerle birlikte eski devlet borlari-
ni da alip gtrmek korkusunu yarattigi bir zamanda, bu zellikle
byle degil midir
Onun iin, sanayi bur|uvazisi, bir dzen bagnazligi iinde,
parlamenter dzen partisi ile yrtme gc arasindaki srekli eki-
melerden honutsuzdu. Thiers, Anglas, Sainte-Beuve ve tekiler
Changarnier'nin grevden alinmasi dolayisiyla yapilan 18 Ocak oyla-
masindan sonra, kendi mvekkillerinden, zellikle sanayi blgele-
rinden olanlardan, aik uyarilar aldilar, bu uyarilarda, bu Montagne
ile ittifaklari dzene kari byk hiyanet olarak damgalanmiti.
Eger, grdgmz gibi, dzen partisinin cumhurbakanina kari
savaimini ortaya koyan palavraci satamalar, kk entrikalar,
daha iyi bir karilayii haketmiyorlarsa, beri yandan, temsilcilerinden
askeri iktidari, diren gstermeden kendi parlamentosunun elinden
alip servenci bir taht talibinin eline teslim etmelerini isteyen bu
88
Kurl Murks
bur|uva partisi, kendi ikarina bol bol evrilen bu entrikalari bile
haketmiyordu. Kendi ene| ikarlarini, kendi s|n|/ |/c||c||n|, kendi
s/ycsc| 0c0n0 savunmak ugruna savaimin, zel ilerine ket vurucu
olarak, onu rahatsiz ve tedirgin ettigini ortaya koyuyordu.
Tara kentlerinin bur|uva ileri gelenleri, belediye yetkilileri,
ticaret mahkemeleri yargilari, vb., her yerde hemen hemen ayrik-
siz, Bonaparte'i, gezileri sirasinda, en klece bir baglilikla, hatta Di-
|on'da oldugu gibi, Ulusal Meclise, ve zellikle de dzen partisine
hi szn sakinmadan saldirdigi zaman bile en klece bir yardak-
ilikla kariladilar.
ler iyi gitmekte iken, henz 1851'in balarinda oldugu gibi,
tccar bur|uvazi, ticaretine zarar verebilecek her trl parlamenter
savaima kari bakaldiriyordu. ler kt giderken, 1851 yili ubat
ayi sonundan bu yana daima oldugu gibi, ilerin durmasinin nede-
ni olarak parlamenter savaimdan yakiniyordu ve ticaretin yeniden
balamasi iin bu [sayfa 557| savaima son verilmesini bagira agira
istiyordu. Anayasanin degitirilmek zere grlmesi sirasinda
yapilan tartimalar, tam bu kt dneme rastladi. Burada, bizzat
devlet biiminin varligi yoklugu szkonusu oldugundan, bur|uvazi,
temsilcilerinden, kendisini ok bunaltan bu geici ynetime son
vermelerini ve ayni zamanda s|c|0s q0o'nun korunmasini istemek-
te, kendini, o kadar ok hakli buldu. Bunda hi bir eliki yoktu.
Geicilige son vermek, bur|uvazi iin, kesinlikle onu srdrmek,
bir karar almasini gerektirecek ani, belirsiz bir uzakliga gtrmek
demekti. S|c|0s q0o ancak iki biimde srdrlebilirdi: Bonapar-
te'in iktidarini uzatarak, ya da anayasanin maddelerine uygun olarak
Bonaparte'in yetkilerini elinden alarak ve Cavaignac'i seerek.
Bur|uvazinin bir blm bu son zm diliyordu ve temsilcileri-
ne susmaktan ve bu netameli soruna dokunmamaktan daha iyi
bir gt veremiyordu. Eger temsilcileri konumazsa, Bonaparte bir
davranita bulunmaz diye dnyordu. Bu bur|uvazi, dogrusu,
grnmemek iin baini kuma gmecek bir devekuu parlamen-
to istemekteydi. Bur|uvazinin bir baka blm, her ey gene ol-
dugu gibi kalsin diye, zaten cumhurbakanligi koltugunda oldugu-
na gre Bonaparte'i o koltukta birakmak istiyordu. Bunlar, parla-
mentolari anayasanin aika irzina gemedigi ve ii uzatmadan
yetkilerinden el ekmedigi iin fkeleniyordu.
Ulusal Meclisin tatili sirasinda 25 Agustosta toplanan il genel
8
Kurl Murks
kurullari, hemen hemen oybirligi ile anayasanin degitirilmek ze-
re grlmesi lehinde, dolayisiyla parlamentoya kari ve
Bonaparte'tan yana grlerini aikladilar.
Ama bur|uvazi, yazin alanindaki temsilcilerine, kendi baina
kari airi fkesini c||cmen|oJc// |ems/|c/|e|/ne kari gsterdigi
fkeden daha aik, kesin bir biimde gsterdi. Bur|uva gazetecileri-
nin, Bonaparte'in gasp isteklerine kari ynelttikleri her trl saldiri
iin ve basinin, yrtme gcne kari bur|uvazinin siyasal haklarini
savunmak zere yaptigi her trl giriim iin, bur|uva |rilerinin
verdikleri agir para cezalari ve duyulmadik hapis cezalari, yalniz
Fransa'da degil, tm Avrupa'da genel bir akinlik yaratti.
Daha yukarida gsterdigim gibi, dzenin parlamenter parti-
si, huzur iin bagirip agirmalari ile kendi kendini [sayfa 558| eylem-
sizlige mahkm etti ise, bur|uvazinin siyasal egemenligini, bur|u-
vazinin varligi ve gvenligi ile bagdamaz ilan etti ise, toplumun
teki siniflarina kari savaiminda, kendine zg re|imin, yani parla-
menter re|imin btn koullarini kendi elleri ile yikti ise, |0|/0|c:/-
n/n c||cmen|o-J|| //||es/ de, tersine, bakana kari klece boyun
egiiyle, parlamentoya kari svmeleri ile, kendi basinina kari ka-
baca davranii ile Bonaparte'a kuvvetli ve mutlak bir hkmetin
koruyuculugu altinda, gven iinde kendi zel ileriyle ugraabil-
mesi olanagini saglamak zere, onu, bur|uvazinin kendi konumaci-
larini ve yazarlarini, politikacilarini ve yazincilarini bastirmaya ve
kkn kazimaya kikirtti. Bu kesim, ayni zamanda, iktidarin hem
tasalarindan, hem de tehlikelerinden kurtulmak istegiyle yanip
tututugunu dobra dobra aikladi.
Ve, daha nce kendi z sinifinin egemenliginden yana par-
lamenter ve yazinsal savaimdan honut olmayan ve bu savaimin
nderlerine ihanet etmi olan bu bur|uvazi, imdi i iten getikten
sonra, hi ekinmeden, proletaryayi, kendisi iin kanli bir savaim,
kiyasiya bir savaim yrtmek zere ayaklanmami diye kiniyor.
Her an kendi genel sinif ikarini, kendi siyasal ikarini en sinirli, en
kirli zel ikarlarina feda eden, temsilcilerinden de ayni dogrultu-
da bir fedakarlik isteyen bu bur|uvazi, imdi hi ekinmeden pro-
letaryayi genel siyasal ikarlarini maddi ikarlarina feda etmekle
suluyor. Sosyalistlerin dogru yoldan saptirdigi proletaryanin degerini
bilmedigi ve en kesin anda yalniz baina biraktigi bir iyi yrekli bir
saf yaratikmi gibi davraniyor. Tm bur|uva aleminde, genel bir
0
Kurl Murks
yanki bile buluyor. Elbette ki, burada, Almanya'nin ayni kafadan
politikacilarindan ve aydin ayaktakimindan szetmiyorum. rnegin,
gene, 2D Kasim 1851'de, yani hkmet darbesinden ancak drt
gn nce, hl Bonaparte'i "dzenin bekisi" ilan eden ve Thiers
ve Berryer'i "anarist" diye nitelendiren ve daha 27 Aralik 1851'de
Bonaparte bu anaristleri istirahata mahkum ettigi zaman, "...cahil,
kaba, sersem proletarya kitlelerinin, toplumun st ve orta tabaka-
larinin becerisine, bilimine, disiplinine, kafa yeteneklerine ve manevi
niteliklerine kari iledikleri ..." ihanet stne aglayip sizlayan bu
ayni Econom/s|'e bavuruyorum. [sayfa 55D|
Bu sersem, cahil ve kaba yigin, bur|uva kitlesinin kendisin-
den baka bir ey degildi.
Fransa, dogrusu, 1851'de, bir eit ticaret bunalimindan ge-
miti. ubat sonunda, bir yil ncesine oranla, ihracatta bir azalma-
ya tanik olundu. Martta, ticaret azaldi, fabrikalar ii durdurdu. Nisan-
da, sanayi blgelerinin durumu ubat gnlerinin ertesinde oldugu
kadar umutsuz grnyordu. Mayista, iler henz yola girmemiti.
28 Haziranda hl Fransiz Bankasinin defterleri, banka mevduatinin
ok fazla artmasiyla ve teminat karilikli avanslarin ayni lde
azalmasiyla, retimin durdugunu gsteriyordu. Ancak Ekim or-
talarindadir ki, ilerde gitgide bir dzelme grld. Fransiz bur|u-
vazisi, ticaretteki bu, durgunlugu salt s/ycsc| nedenlerle, parlamento
ile yrtme gc arasindaki savaimlarla, dpedz geici bir hk-
met biiminin gvensizligi ile, dehet salan gelecek 2 Mayis 1852
endiesi ile aikliyordu. Btn bu koullarin Paris'te ve ilelerde,
bazi sanayi dallarinda bir ke yolatigini yadsimak istemiyor-
um. Ama, herhalde, siyasal durumun, ilerin gidii zerindeki bu
etkisi, ancak, yerel ve nemsizdi. Tamamen siyasal durumun
agirlatigi, siyasal ufkun karardigi ve her an Elysee' den bir imek
akmasinin beklendigi anda, yani ekimin ortasinda ticarette iyile-
menin meydana gelmesinden daha baka tanitlar gerekir mi "Be-
cerisi, bilimi, ileri grllg, kafa yetenekleri" burnunun tesine
gemeyen Fransiz bur|uvazisi de, zaten, Londra Sanayi Sergisi
[2D8|
boyunca, kendi ticari zavalliliginin gerek nedenini, tam burnunun
dibinde buldu. Fransa'da fabrikalar kapanirken, ngiltere'de,
ticarette iflaslar patlak veriyordu. Fransa'da sanayideki panik nisan
ve mayis aylarinda doruguna varirken, ngiltere'de, ayni nisan ve
mayis aylarinda ticari panik en yksek noktasina variyordu. ngiliz
T
Kurl Murks
yn sanayii, tipki Fransiz yn sanayii gibi, ve gene ngiliz ipek sana-
yii, tipki Fransiz ipek sanayii gibi bunalim iindeydi. ngiliz pamuklu
fabrikalari alimayi srdrdlerse de, bunlar, artik 184D ve 185O'
deki ayni kazanlari getirmiyordu. ki bunalim arasindaki tek fark,
Fransa'da bunalimin sinai, ngiltere'de ise ticari olmasi ve Fransa'da
fabrikalar ii durdurduklari halde, ngiltere'de gelimeleri, ama n-
ceki yillara gre daha elverisiz koullarla gelimeleri, [sayfa 56O| Fran-
sa'da disatimin (ihracatin), ngiltere'de ise dialimin (ithalatin)
daha ok zarar grm olmasidir. Elbette ki, Fransiz siyasal ufkunun
sinirlarini aan bu iki bunalimin ortak nedeni apaik gze batiyordu.
184D ve 185O yillari, ok byk bir maddi refah ve fazla-retim
yillari olmulardi, ancak bu nitelikler, 1851 yilinda kendini gsterdi.
Bu fazla retim, yilin bainda, sanayi sergisi perspektifleri sonucu
bsbtn daha da agir bir durum almiti. Buna, bir de, u aagidaki
zel durumlari eklemek gerekir: ilknce 185O ve 1851 yillarindaki
kt pamuk rn, sonra da beklenenden ok daha fazla bir pa-
muk rn alinacagi gvenci; pamuk fiyatlarinda nce ykselme,
sonra birdenbire hizli dme, kisaca dalgalanma. Brt ipek rekoltesi,
hi degilse Fransa'da ortalamanin altina dmt. Nihayet ynl
imalati 1848'den beri, o kadar yayilmiti ki, yn retimi, ynl yapi-
mina yetmiyordu ve ilenmemi yn fiyati, ynllerin fiyatina gre
ok oransiz bir biimde ykseldi. Bu bakimdan, burada, dnya pa-
zarini ilgilendiren sanayiin hammaddelerinin retiminde l
bir ticari durgunluk nedenimiz var. Bu zel durum ve koullar bir
yana birakilirsa, 1851 yilinin gze grnr aik bunalimi, sanayi
evriminde fazla-retimin ve airi speklasyonun, evrimin son
blmn ogunlukla gemek ve yeniden balangi noktasina
ene| |/cc|/ |0nc||mc dnp gelmek zere btn glerini top-
lamadan nce meydan verdikleri duraklamadan baka bir ey de-
gildir. Ticaret tarihinin benzer araliklarinda, ngiltere'de ticari iflaslar
patlak veriyor, oysa Fransa'da bizzat sanayi durmutur, kismen o
zaman dayanamadigi ngiliz rekabeti yznden btn pazarlarda
geri ekilmek zorunda kaldigi iin, kismen de lks sanayii olmak
bakimindan ilerin durmasindan en ok zarar gren kendisi
oldugundan. Bylece genel bunalimlar diinda, Fransa, kendi ulusal,
ama bununla birlikte gene de Fransa'ya zg yerel etkilerden ok
daha fazla dnya pazarinin genel durumunun belirledigi ve ko-
ullandirdigi ticari bunalimlar geirmektedir.
2
Kurl Murks
Fransiz bur|uvasinin nyargisini ngiliz bur|uvasinin deger-
lendirmesi ile karilatirmak yarardan yoksun olmayacaktir.
Liverpool'un en byk firmalarindan biri, 1851 yili iin yillik bilan-
osundan yle yaziyor: [sayfa 561|
"Balangicinda yapilan tahminleri bu getigimiz yildan daha
ok yalanci ikaran yillar azdir. Bu yil, btn dnyanin bekledigi
byk refah yili olmak yerine, bir eyrek yzyildan beri en fazla
gzkorkutan yil oldu. Elbette ki, bu, yalniz ticari siniflar iin dogrudur,
sinai siniflar iin degil. Ama, bununla birlikte, yilin balangicinda,
bunun tersi ngrler yapmak iin hakli nedenler vardi. Mal stoklari
azalmiti, sermaye dolup taiyordu, besin maddeleri ucuzdu, bol
bir rn almayacagi gven altina alinmiti. Kita zerinde kesintisiz
bir bari, lkede ise siyasal ya da mali kargaadan uzak kalma. As-
linda, ticaretin kanatlari, atilimini yapip havalanabilmek iin, hi
bir zaman daha serbest olmamiti. ... Peki bu elverisiz sonucu ne-
ye yklemeli yle dnyoruz ki, dialimda (ithalatta) oldugu
kadar disatimda da (ihracatta da) c||| |/cc|e|e yklemek gerek.
Eger tacirlerimiz kendiliklerinden eylemlerine sinirlar koymazlar-
sa, her yilda bir panikten baka hi bir ey bizi normal yolda tu-
tamaz."*
imdi de Fransiz bur|uvasini gzmzn nne getirelim:
bu ticani panigin ortasinda, hkmet darbesi ve genel seim si-
steminin yeniden kurumlamasi sylentileri ile, parlamento ve yr-
tme gc arasindaki savaimla, orleancilarin ve meruiyetilerin
bakaldirmasi ile, Gney Fransa komnistlerinin gizli tertipleri ile,
Nivre ve Cher illerindeki szde |akrilerle, eitli cumhurbakanligi
adaylarinin yaptiklari reklamlarla, gazetelerin arlatanca sloganlari
ile, cumhuriyetilerin, anayasayi ve genel oy sistemini silah elde
savunacaklari tehditleri ile, 2 Mayis 1852'nin dnyanin sonu ola-
cagi kehanetini ileri sren, yabanci lkelere gm /n c||/|0s
[D8|
kahramanlarin greti kitaplari ile ticareti kadar hasta olan kafasi
kazan olmu, sersemlemi, akina dnm olmasi gerekmez mi-
ydi, ve btn bu inanilmaz, grltl kaynama, degiiklik, uzat-
ma, anayasa, gizli fesat, gbirligi (ittifak), dia gme, elkoyma,
kapma ve devrim karmakariikligi iinde, bur|uvanin bir fke n-
beti sirasinda, kendi parlamenter cumhuriyetine: "Sons0: |/| /o|-
* 7|e Econom/s|, 1O Ocak 1852, s. 2D-8O. -Ed.
3
Kurl Murks
/0Jcnsc /o|/0n |/| son Jc|c /y/J/|/" diye bagiracagini kolaylikla
[sayfa 562| anlayacaksiniz.
Bonaparte bu agriyi anladi. Onun anlama yetileri, gnein
her batiinda deme vadesi, yani 2 Mayis 1852, biraz daha yakla-
tigindan, gkteki yildizlarin devinimini kendi yeryz polielerine
kari bir protesto gibi gren alacaklilarin giderek artan kudurganli-
klari ile bilenmiti. Alacaklilar gerek birer mneccim olmulardi.
Ulusal Meclis, Bonaparte'in grev sresinin anayasal yolla uzatilmasi
umutlarini tm yok etmiti, prens 1oinville'in adayligi ise daha uzun
zaman savsaklamalara izin vermiyordu.
Eger herhangi bir olay, meydana geliinden uzun zaman
nce, glgesini nne drd ise, ite bu Bonaparte'in hkmet
darbesidir. Daha 2D Ocakta, seilmesinden ancak bir ay sonra,
Changarnier'ye darbe nerisinde bulunmutu. Bonaparte'in Baba-
kani Odilon Barrot, 184D yazinda, st rtl bir biimde, Thiers
ise 185O kiinda, aik aik hkmet darbesi politikalarini aiga
vurmulardi. Mayis 1851'de, Persigny, yeni batan, Changarnier'yi
hkmet darbesine kazanmaya alimiti. le Vessce| Je |'4ssem-
||ee
[2DD|
bu grmeyi yayinlamiti. Her parlamento firtinasinda,
bonaparti gazeteler darbe tehdidini savuruyorlardi ve bunalim
yaklatika onlarin sesi de ykseliyordu. Bonaparte'in her gece ka-
din erkek s0e|| mo|* ile kutladigi iki alemlerinde, her sefer, ge-
ceyarisi yaklaip da iki bollugundan diller zldgnde ve hayal
gleri kizitiginda, ertesi sabah hkmet darbesi yapmaya karar
veriliyordu. Kililar ekiliyor, kadehler tokuturuluyordu; temsilciler
pencereden atlayip kaiyorlardi, imparatorluk pelerini Bonaparte'in
omuzlarini sariyordu. Ancak afak gelip yatitiriyordu bu grlt
patirtiyi, ve, Paris, akin, dilini tutmasini bilmeyen iffetli kizlarin
patavatsiz valyelerin agzindan, bir kez daha, kurtulmu oldugu
tehlikeyi greniyordu. Eyll ve ekim aylarinda hkmet darbesi
sylentileri ogaldi. Glge renkleniyordu ok renkli bir Jc0e||eo-
|ye** gibi. Avrupa gnlk yayin organlarinin eyll ve ekim sayilarini
yle bir karitiriniz, szcg szcgne yle haberler bulacaksiniz:
[sayfa 568|
* Yksek dolandiricilar (ya da, kagitilar). -.
** Daguerre tarafindan bulunmu en eski fotograf aygiti, ve bu yntemle elde edilen
imge.
4
Kurl Murks
"Hkmet darbesi sylentileri Paris'i dolduruyor. Gece
boyunca Paris'in birliklerle doldurulacagi, ve sabahin, Ulusal Mec-
lisi dagitan, Sein ynetim blgesinde sikiynetim ilan eden, genel
oy sistemini geri getiren ve halka agrida bulunan kararnameler
getirecegi syleniyor. Bonaparte'in, bu illegal kararnameleri uygu-
layacak bakanlari aratirmakta oldugu syleniyor."
Bu haberleri aktaran yazilar hep u alinlarina yazilmi sz-
ckle sonulaniyor. "E||e|enJ/." Darbe, Bonaparte'in, her zaman
sabit dncesi oldu. O, bu dnceyle geri dnmt Fransa'ya.
Bu dnce, Bonaparte'i ylesine sarmi, ylesine eline geirmiti
ki, Bonaparte durmadan bu dnceye ihanet ediyor, onu aiga
vuruyordu. Ve Bonaparte, o kadar zayifti ki, gene durmadan bu
dnceden cayiyordu. Hkmet darbesinin glgesi, Parisliler iin
artik o kadar ili-dili olduklari bir hayalet haline gelmiti ki, sonun-
da etten ve kemikten sahicisi grndg zaman ona inanmak is-
temediler. Hkmet darbesinin baarili olmasina olanak veren ey,
o halde, ne 1O Aralik dernegi bakaninin agzinin sikiligi, ne de Ulu-
sal Meclisin beklenmedik ani bir saldiriya ugramasi oldu. Hk-
met darbesi eger baariya ulatiysa, bu, Bonaparte'in bobogazligina
ve meclisin darbe hakkinda bilgisi olmasina karin, daha nceki
gelimenin zorunlu, kainilmaz bir sonucu dolayisiyla oldu.
1O Ekimde, Bonaparte, bakanlarina, genel seim sistemini
geri getirmek istedigini aikladi. 16 Ekimde, bakanlar, istifalarini
verdiler. 26 Ekimde, Paris, Thorigny kabinesinin kuruldugunu gren-
di. Ayni zamanda emniyet mdr Carlier'nin yerine Maupas geti-
rildi ve birinci askeri tmen komutani Magnan en gvenilir alaylari
Paris'e topladi. 4 Kasimda, Ulusal Meclis oturumlarini ati. Meclisin,
artik daha nce izlemi oldugu yolu, kisa ve zl bir oyunu yineler
gibi, bir kez daha izlemekten ve bylelikle kendisini ancak iyice
ldkten sonra gmebileceklerini gstermekten baka yapacak
bir eyi kalmiyordu.
Meclisin, yrtme gcne kari savaiminda kaybetmi ol-
dugu ilk mevzi kabineydi. Thorigny kabinesini, bu salt gstermelik
kabineyi ciddiye alarak, bu kaybini resmen kabul etmesi gerekti.
Bay Giraud yeni kabine adina karisina [sayfa 564| iktigi zaman, Dai-
mi Komisyon, onu kahkahalarla karilamiti. Genel oyun geri geti-
rilmesi kadar etin nlemler iin bu kadar zayif bir hkmet! Ama,
kesinlikle parlamento iinde hi bir ey yapmamak, parlamentoya
5
Kurl Murks
kari her eyi yapmak szkonusuydu.
Ulusal Meclis, daha tatil dn ailiinin ilk gnnde, Bo-
naparte' in mesa|ini aldi, bu mesa|da, Bonaparte, genel oy hakkinin
yeniden konmasini ve 81 Mayis 185O yasasinin kaldirilmasini
istiyordu. Bonaparte'in bakanlari ayni gn bu dogrultuda bir kararna-
me sundular. Meclis, kabine tarafindan sunulan ivedilik nergesini
derhal geri evirdi ve yasanin kendisini de, 18 Kasim gn, 848
oya kari 855 oyla reddetti. Bylece bir kez daha kendi temsilcilik
belgesini yirtiyordu ve bir kez daha, halkin zgrce seilmi temsil
kurumu olmaktan ikip, bir tek sinifin, zorla elkoyan parlamento-
su haline geldigini gerekliyordu, parlamenter bai ulusun boynuna
bagli tutan kaslari kendisinin kestigini bir kez daha teslim ediyordu.
Yrtme, genel oy hakkinin yeniden konmasi nerisi ile
Ulusal Meclisi halka havale ediyorsa, yasama gc de "Defterdarlar
Tasarisi" ile halki orduya havale ediyordu. Bu idare amirleri neri-
sinin amaci, meclise dogrudan dogruya emri altinda askeri birlik
bulundurma hakkinin ve bir parlamenter ordu oluturma hakkinin
kurumlatirilmasi idi. Yasama gc bylece orduyu kendisi ile halk
arasinda, kendisi ile Bonaparte arasinda hakem kiliyor ve orduyu
son sz syleyen bir siyasal iktidar olarak taniyorsa da, beri yandan
uzun zamandan beri orduya emir verme iddiasindan vazgemi
oldugunu dogrulamaktan da geri kalmiyordu. Derhal askeri birlik-
lere elkoymak yerine, elkoyma hakki zerinde tartimakla kendi
gcne olan gvensizligini ele veriyordu. Defterdarlar Tasarisi'ni
reddetmekle gszlgn aika itiraf etti. Bu neri 1O8 oyluk bir
ogunlukla, Montagne'in terazinin kefesini egmesiyle geri evrildi.
Meclis, bylece, Buridan'in eekinin
[8OO|
durumunda bulunuyordu,
ama elbette ki, iki demet ot arasinda ve hangisinin daha lezzetli
olduguna karar vermek durumunda degil de, iki sopa yagmuru
altinda ve hangisinin daha beter olduguna karar vermek sorunuyla
kari kariyaydi. Bir yanda [sayfa 565| Changarnier korkusu, bir yanda
ise Bonaparte korkusu. tiraf etmek gerekir ki, durum, hi de kahra-
manlara yarair bir durum degildi.
18 Kasimda, dzen partisi tarafindan belediye seimleri ko-
nusunda meclise sunulan yasaya, belediye semenleri iin yil
yerine bir yil seim blgesinde oturmu olma zorunlulugunu yeter-
li gren bir degiiklik nerisi sunuldu. Degiiklik yalniz bir tek oyluk
bir ogunlukla reddedildi ve hemen ardindan da bu oyun bir yanli
Kurl Murks
anlamadan ileri geldigi teslim edildi. Birbirine hasim kesimlere b-
lnen dzen partisi, uzun zamandan beri parlamentodaki ogunlu-
gunu kaybetmiti. imdi ise parlamentoda hi bir ogunluk olma-
digini gsteriyordu. Ulusal Meclis |/| /c|c| c|cmcyccc/ duruma
gelmiti. Onun atomik elementleri, artik, hi bir molekler ekim
kuvveti ile birlemiyorlardi. Son nefesini de vermi, ve lmt.
Bir de son olarak, bur|uvazinin parlamento-dii kitlesi, bir
kez daha, felaketten birka gn nce, bur|uvazinin parlamentoda-
ki temsilcileri ile bozuup koptugunu gsterile dogrulamiti. Thiers,
devasiz parlamenter budalaliga eni konu yakalanmi bir parlamen-
ter kahraman sifatiyla, parlamentonun lmnden sonra, Danitay
ile birlikte, yeni bir parlamenter entrika tezgahlami, cumhurbaka-
nini anayasa sinirlari iine hapsedecek sorumluluk zerine bir yasa
hazirlamiti. Bonaparte, 15 Eyllde, Paris'te, yeni hal binalarinin te-
melinin atiliinda, nasil yeni bir Masaniello gibi, "Jcmes Jes |c||es"
in*, baliki kadinlarin gnln kazanmisa, zaten bir baliki kadin,
gerek g bakimindan 17 burgravdan daha degerliydi nasil, idare
amirleri nerisinin meclise sunulmasindan sonra Elysee'de agir-
ladigi tegmenleri coturmusa ve 25 Kasimda, kendi elinden Londra
Sanayi Sergisinin dllerinin madalyalarini almak iin Cirque'de
toplanmi olan sanayi bur|uvazisini de yle kazandi. Onun konu-
masinin zellik taiyan en karakteristik blmn, le /o0|nc| Jes
Je|c|s'ta yayinladigi gibi buraya aktariyorum:
"Bu kadar umulmadik baarilar karisinda, bir yandan [sayfa
566| demagoglar tarafindan, beri yandan monari yanlisi sanrilarla
(halsinasyonlar) boyuna tedirgin edilecek yerde, kendi gerek i-
karlarini izlemesine ve kendi kurumlarini iyiletirmesine izin veril-
seydi, Fransiz Cumhuriyeti ne kadar byk olurdu, bunu bir kez
daha aiklamakta hakliyim. (4m//|ec|||n |e| ycn|nJc 0|0||0|0,
co/0ncc |e 0:0n 0:0n c|/||c|.) Monari sanrilari, her trl ilerle-
meyi ve her trl ciddi sinai gelimeyi engelliyor. lerleme yerine
savaimdan baka bir ey yok. Eskiden krallik yetkesinin ve krallik
ayricaliklarinin en gayretke savunucusu olan birtakim adamlarin
bugn yalniz ve yalniz genel oydan ikan bir yetkeyi zayiflatmak
amaciyla bir Konvansiyondan yana olduklari grlyor. (Co/0ncc
|e 0:0n 0:0n c|/||c|.) Devrimden en ok aci ekmi ve ondan en
* Haldeki satici kadinlar. -.
7
Kurl Murks
ok yakinmi olan adamlarin, yalniz ve yalniz ulusun iradesini zinci-
re vurmak iin yeni bir devrim kikirticiligi yaptiklarini gryoruz.
... Size, gelecek iin huzur vaadediyorum, vb., vb.. (8|c|o/ 8|c|o/
4|/| |0/cn|.)
te, sanayi bur|uvazisi, klece bir baglilikla, 2 Aralik darbe-
sini, parlamentonun ortadan kaldirilmasini, kendi z egemenliginin
yikilmasini, Bonaparte'in diktatrlgn byle alkiladi. 25 Kasim-
da gk gibi grldeyen alkilara 1O Aralikta top atilarinin grleme-
si karilik verdi, ve en ok alkilayanlardan biri olan Bay Sallandrou-
ze'un evi, top atilarindan en ok zarar gren ev oldu.
Cromwell, Uzun Parlamento'yu
[8O1|
dagittigi zaman oraya yal-
niz baina gitti, parlamento kendi saptadigi sreden bir saniye da-
ha fazla yaamasin diye saatini ikardi, ve parlamento yelerinden
herbirini nkteli alaylarla diari atti. rneginden daha kk apta
olan Napoleon, hi degilse, 18 Brumaire'de Yasama Organina gitti
ve kisik bir sesle de olsa, lm yargisini onun yzne kari okudu.
Zaten Cromwell ve Napoleon' dan bambaka bir yrtme gcn
elinde bulunduran ikinci Bonaparte, modelini tarih yilliklarinda de-
gil, 1O Aralik derneginin yilliklarinda, ceza hukuku yilliklarinda aradi.
O, Fransiz Bankasindan 25 milyon frank aldi, General Magnan'i
bir milyona, askerleri ise adam baina 15 franka ve bir de cabadan
iki ikramiyla satin aldi, gece, gizlice, bir hirsiz gibi su ortaklari ile
bulutu, en [sayfa 567| tehlikeli parlamento liderlerinin evlerini kuattirdi
ve Cavaignac, Lamoriciere, Le Fl, Changarnier, Charras, Thiers,
Baze ve tekileri yataklarindan ikarttirdi ve Paris'in bellibali alan-
larini, bu arada Parlamento Alanini da askeri birliklerle igal ettirdi
ve ertesi gn afakla birlikte btn duvarlari arlatanca afilerle
kaplatti, bu afilerde Ulusal Meclisin ve Danitayin dagitildigini,
genel oy sisteminin yeniden kondugunu, Seine eyaletinde sikiy-
netim ilan edildigirii bildiriyordu. Gene, kisa bir sre sonra, le Vo-
n/|e0|'de, sahte bir belge yazdirtti, bu belgeye gre, sz geen
parlamenterler gya kendisinin evresinde gruplamilar ve bir
Danitay oluturmulardi.
Onuncu blgenin belediyesinde toplanan, balica meruiyet-
i orleancilardan olumu Kuyruk-Parlamento, durmadan yinelenen
"Yaasin Cumhuriyet!" bagrilari ile Bonaparte'in grevden alinma-
sina karar verdi ve bouna, binanin nnde toplami isiz gsz
kalabaligina nutuk ekip durdu; sonunda, atli avci erlerinden bir
8
Kurl Murks
muhafiz birligi ile Orsay kilasina srklendiler, sonra stste kapali
cezaevi arabalarina dolduruldular ve Mazas, Ham, Vincennes ceza-
evlerine gtrldler. te byle bitti dzen partisi, Ulusal Meclis ve
ubat Devrimi.
Sonu blmne gemeden nce bunlarin tarihinin kisaca
bir emasini izelim:
I. 8/|/nc/ Jnem. 24 ubattan 4 Mayis 1848'e kadar, ubat
dnemi. nsz. Genel kardeleme komedisi.
II. l//nc/ Jnem. Cumhuriyetin kuruluu ve Kurucu Ulusal
Meclis dnemi.
(1) 4 Mayistan 25 Haziran 1848'e kadar. Btn siniflarin
proletaryaya kari savaimi. Proletaryanin Haziran olaylari sirasin-
da yenilgisi.
(2) 25 Hazirandan 1O Aralik 1848'e kadar. Katiksiz bur|uva
cumhuriyetilerinin diktatrlg. Anayasanin hazirlanmasi. Paris'in
sikiynetim altina alinmasi. Bur|uva diktatrlg, 1O Aralikta Bona-
parte'in cumhurbakanligina seilmesi ile uzaklatirilmitir.
(8) 2O Aralik 1848'den 2D Mayis 184D'a kadar. Kurucu Me-
clisin Bonaparte'a, ve Bonaparte'in mttefigi dzen partisine kari
savaimi. Kurucu Meclisin sonu. Cumhuriyeti [sayfa 568| bur|uvazi-
nin d.
III. t0nc0 0nem. 4ncycsc| C0m|0|/ye| |e t|0sc| Icsc-
mc Vec|/s/ dnemi.
(1) 2D Mayis 184D'dan 18 Haziran 184D'a kadar. Kk-
bur|uvazinin Bonaparte'a ve byk bur|uvaziye kari savaimi.
Kk-bur|uva demokrasisinin yenilgisi.
(2) 18 Haziran 184D'dan 81 Mayis 185O'ye kadar. Dzen
partisinin parlamenter diktatrlg. Parti, genel oy sisteminin yr-
rlkten kaldirilmasi ile egemenligini tamamliyor, ama parlamen-
ter kabineyi kaybediyor.
(8) 81 Mayis 185O'den 2 Aralik 1851'e kadar. Parlamenter
bur|uvazi ile Bonaparte arasinda savaim.
c) 81 Mayis 185O'den 12 Ocak 1851'e kadar. Parlamento,
ordunun yksek komutasini yitiriyor.
|) 12 Ocaktan 11 Nisan 1851'e kadar. Parlamento, ynetim-
sel iktidari yeniden ele geirme giriimlerinde yenik dyor. Dzen
partisi, parlamentodaki ogunlugunu kaybediyor. Dzen partisi,
cumhuriyetilerle ve Montagne ile birleiyor.
Kurl Murks
c) 11 Nisan 1851'den D Ekim 1851'e kadar. Anayasayi degi-
tirme, kaynama ve uzatma giriimleri. Dzen partisi kendisini olu-
turan eitli gelere ayriliyor. Parlamento ile, bir yandan bur|uva
basini arasinda, beri yandan da bur|uvazinin kitlesi arasindaki kop-
ma resmiyet kazaniyor.
J) D Ekimden 2 Aralik 1851'e kadar. Parlamento ile yrtme
gc arasinda aik kopma. Parlamento, kendi z sinifi, ordu ve
teki siniflar tarafindan kendi baina birakilmi olarak kendi lm
kararini infaz ediyor ve lyor. Parlamenter re|imin ve bur|uva ege-
menliginin kmesi. Bonaparte'in tam zaferi. mparatorlugun yeni-
den kuruluunun yansilamasi.
VII
Sosyc| c0m|0|/ye|, bir sz olarak, bir kehanet olarak ubat
Devriminin eiginde ortaya ikti. 1848 Haziran olaylari boyunca
sosyal cumhuriyet Pc|/s |o|e|c|ycs|n|n kani iinde boguldu, ama
dramin sonraki perdelerinde bir hayalet gibi ortalikta dolandi. 0e-
mo/|c|// c0m|0|/ye| ilan edildi, [sayfa 56D| 18 Haziran 184D'da yok ol-
du, demokratik cumhuriyetin kk-bur|uvalari kaarken onu da
alip gtrdler, ama giderken de katmerlenmi bir vngenlikle
kendi reklamini birakti ardinda. Parlamenter cumhuriyet, bur|uva-
zi ile birlikte btn sahneyi ele geirdi ve btn geniligince yayildi,
ama 2 Aralik, gbirligi kurmu kralcilarin "Yaasin Cumhuriyet!"
diye canhira igliklari arasinda onu gmd.
Fransiz bur|uvazisi alian proletaryanin egemenligine kari
aha kalkmiti, ve bainda 1O Aralik derneginin bakani olmak
zere, lmpen-proletaryayi iktidara kendisi getirdi. Bur|uvazi kizil
anarinin gelecekte yapacagi terr korkusu ile, btn Fransa'yi y-
rek arpintilari iinde tutmutu ve 4 Aralikta, Montmartre bulvari-
nin ve talyanlar bulvarinin sekin bur|uvalarini, rakiyla sarho olmu
dzen askerinin tfek atilariyla pencerelerinden aagi indirterek
bur|uvazi iin byle bir gelecegi defterden silen Bonaparte oldu.
Bur|uvazi, kilici tanrilatirmiti, imdi ise, kili ona hkmediyor.
Bur|uvazi, halk toplantilarini polis gzetimi altina sokmutu, imdi
polis gzetimi altina konma sirasi onun salonlarina geldi. O, demok-
T00
Kurl Murks
ratik ulusal muhafizi dagitmiti, imdi dagitilan kendi ulusal muha-
fiziydi. O, sikiynetim ilan etmiti, imdi ona kari sikiynetim ilan
edildi. O, |rilerin yerine askeri komisyonlari getirmiti, imdi de,
kendi |rileri, yerlerini, askeri komisyonlara biraktilar.
Bur|uvazi halk egitimini rahiplere teslim etmiti, imdi rahip-
lere teslim edilen kendi egitimiydi. O, yargilamadan, insanlari sr-
mt, imdi onu sryorlar yargilamadan. O, devlet kuvvetiyle
toplumun her trl hareketini bastirmiti, imdi de devlet kuvveti,
onun kendi toplumunun her trl hareketini bastiriyor. O, para
antasi akina kendi politikacilarina ve kendi edebiyatilarina ba-
kaldirmiti. imdi ise, onun politikacilari ve edebiyatilari bir yana
atilmakla kalmadi, kendisinin de agzini tikayip kalemini kirdiktan
sonra antasini yagmaliyorlar. Bur|uvazi, yorulmak bilmeden, Aziz
Arsene'in hiristiyanlara bagirdigi gibi bagirmiti devrime: F0e, |cce,
q0/esce/ (Sivi, ses etme, rahat dur!), ve ite imdi Bonaparte bagi-
riyor bur|uvaziye: F0e, |cce, q0/esce/
Fransiz bur|uvazisi uzun zamandan beri Napoleon'un koydu-
gu ikilemi zmlemiti: "0cs c/nq0cn|e cns |'E0|oe [sayfa 57O| e
se|c o0 |e0||/cc/ne o0 coscq0e."* O, bu ikileme "Re0||/q0e co-
scq0e** biiminde bir zm bulmutu. Hi bir Circe*** gelip de,
kem gzl bir by ile, bur|uva cumhuriyeti aheserini bir gudubet
haline evirmi degildi. Bu cumhuriyet, sayginlik grnmn yitir-
miti, o kadar. Bugnk**** Fransa, parlamenter cumhuriyet iin-
de, daha o zamandan tmyle vardi. Ditaki kilifi yirtmak ve iin-
deki gudubeti herkesin gzleri nne sermek iin bir sng darbesi
yetmiti.
ubat Devriminin***** kisa vadeli hedefi Orleans haneda-
nini ve bu hanedan dneminde egemen bur|uvazi kesimini devir-
mek oldu. Bu hedefe ancak 2 Aralik 1851'de ulaildi. O zaman, Or-
leans slalesinin muazzam mlkleri, yani slalenin etkinliginin ger-
ek temelleri, msadere edildi ve ubat Devriminden beklenen
* "Elli yil iinde, Avrupa, ya cumhuriyeti ya da kazak olacak." -.
** "Kazak Cumhuriyeti." -.
*** Yunan mitolo|isinde, Ulysses'in yoldalarini domuz haline getirip Aiaie adasinda
bir yil alikoyan byc kadin. -Ed.
**** 1851 hkmet darbesinden sonraki. -.
***** "ubat devriminin..." diye balayan ve "... by de bozuldu." diye biten iki
paragraf, ngilizce metinde bulunmamaktadir. -.
T0T
Kurl Murks
ey, ancak 2 Aralik hkmet darbesinin ertesi gn meydana gel-
di: 188O'dan beri, yle ya da byle taninmiliklari ile Fransa'yi
bezdiren adamlarin hapsi, kaii, grevden alinmasi, srlmesi,
silahsizlandirilmasi, horgrye ugramasi. Ama Louis-Philippe za-
maninda ticaret bur|uvazisinin yalniz bir blm hkmediyordu.
Bu bur|uvazinin teki kesimleri bir hanedan muhalefeti ve bir cum-
huriyeti muhalefet oluturuyordu ya da tamamiyla yasallik (|ec-
|/|e) denen eyin diinda bulunuyordu. Ticaret bur|uvazisinin btn
kesimlerini ilk kez iktidara getiren parlamenter cumhuriyettir. Lou-
is-Philippe zamaninda, ticaret bur|uvazisi, toprak bur|uvazisini safdii
etti. lk kez, bu ikisini eit bir zemine oturtan, temmuz monarisini
meru monariyle birletiren ve mlkiyetin iki ayri egemenligini
bir tek egemenlik halinde kaynatiran parlamenter cumhuriyettir.
Louis-Philippe zamaninda bur|uvazinin ayricalikli blm egemen-
ligini, tahtin glgesinde gizliyordu. Parlamenter cumhuriyette, bur|u-
vazinin egemenligi, btn gelerini birletirdikten ve kendi alanini
sinifinin alani haline getirdikten sonra, btn iplakligi ile ortaya
ikti. Bylece, bizzat [sayfa 571| devrimin, ilknce, bur|uva sinifinin
egemenliginin en geni, en genel, ve en tam ifadesini kazanacagi
ve bu bakimdan da gene bu egemenligin geri dnmek umudu
kalmamacasina yikilacagi biimi yaratmasi gerekti.
te ancak o zaman ubatta, orleanci bur|uvaziye, yani bur-
|uvazinin en canli kesimine kari verilen mahkmiyet karari uygu-
landi. Ve yalniz o zaman, parlamentosuyla, barosuyla, ticaret mah-
kemeleriyle, tara temsilcilikleriyle, noterlikleriyle, niversitesiyle,
krssyle ve adaleti ile, basiniyla ve edebiyatiyla, ynetimden ge-
len gelirleriyle olagandii firsatlarda yargilik gelirleriyle, subay
ayliklariyla, ve devlet rantlariyla, ruhuyla ve bedeniyle yenildi. Blan-
qui, devrimin ilk istemi olarak bur|uva muhafizlarin dagitilmasini
koymutu, ve ubatta, onu yolundan alikoymak iin devrime el
uzatan bur|uva muhafizlar, aralik ayinda sahneden kayboldular.
Pantheon'un kendisi, yeniden, siradan bir kilise haline geldi. Bur-
|uva dzeninin son biimi ile birlikte, onun 18. yzyildaki ilk yol
gstericilerini birer aziz haline getirmi olan by de bozuldu.
Paris proletaryasi, neden 2 Araliktan sonra ayaklanmadi
nk bur|uvazinin d ancak yeni karar altina alinmiti
ve kararname henz yerine getirilmemiti. Proletaryanin herhangi
ciddi bir ayaklanmasi, onu derhal yeniden yaama dndrecek,
T02
Kurl Murks
ordu ile de arayi dzelterek, iilere, ikinci bir haziran bozgununa
patlayacakti.
4 Aralikta, proletarya, bur|uvalar ve bakkallar tarafindan, sava-
ima kikirtildi. Daha o gnn akami, birok ulusal muhafiz le|yon-
lari, niformasini giyinmi ve silahini kuanmi olarak sava alanin-
da hazir bulunmaya sz verdiler. Bur|uvalar ve bakkallar, gerekten
de Bonaparte'in 2 Aralik kararnamelerinden birinde gizli oyu yrr-
lkten kaldirdigini ve semenlere, resmi kayitlarda adlarinin yanina
"evet" ya da "hayir" yazmayi emrettigini farketmilerdi. 4 Aralik di-
renii Bonaparte'in gzn korkuttu. Gece boyunca sokaklarin her-
bir kesine, gizli oyun yeniden yrrlge kondugunu bildiren afiler
yapitirtti. Bur|uvalar ve bakkallar o anda ereklerine vardiklarini
sandilar ve ertesi gn ortalikta grnmeyenler, bur|uvalarla bakkal-
lar oldu. [sayfa 572|
1 Araligi 2 Araliga baglayan gece, Bonaparte'in ani bir baskini
ile Paris proletaryasi, barikat komutanlarindan yoksun birakilmiti.
1848 ve 184D Haziranlarinin ve 185O Mayisinin anilari, montanyarla-
rin bayragi altinda savama isteklerini yok eden ve subaysiz bir
ordu haline gelmi bulunan Paris proletaryasi, Paris'in bakaldirici
erefini kurtarma iini, nclerine, gizli demeklere birakti, ve bur-
|uvazi bakenti baibo askere yle kolaylikla teslim etti ki, Bona-
parte, daha sonra, anaristlerin ulusal muhafizin silahlarini kendi-
sine kari kullanmalarindan korktugu gibi alayci bir bahane ile
ulusal muhafizin silahlarini elinden alabildi.
"C'es| |e ||/om|e com|e| e| Je//n/|// J0 soc/c|/sme/"* Gui-
zot byle nitelendirmiti 2 Araligi. Ama parlamenter cumhuriyetin
devrilmesi tohum halinde proleter devriminin zaferini iinde taisa
da bu byledir diye parlamenter cumhuriyetin devrilmesinin elle
tutulur ilk sonucu, hi de 8oncc||e'|n c||cmen|oyc /c||, y0|0|-
me 0c0n0n ycscmc 0c0ne /c||, J0eJ0: /JJe|/n, s:0n
/JJe|/ne /c|| :c/e|/ o|mc/|cn e|/ /c|mcJ|. Parlamentoda ulus,
genel iradesini bir yasa katina ykseltiyordu, yani bu demektir ki,
egemen sinifin yasasini kendi iradesi yapiyordu. ktidar karisinda,
ulus, her trl zel iradeden vazgeiyor ve yabanci bir iradenin,
otoritenin emrine boyun egiyor. Yrtme gc, yasama gcnn
tersine, ulusun zerkligine karit olarak, diardan, bakasindan ge-
* "Bu, sosyalizmin tam ve kesin zaferidir." -.
T03
Kurl Murks
len otoriteyi, ulusun bakasinin koydugu yasalara gre davranma
durumunu ifade eder. Bylece, Fransa, bir bireyin zorbaligi altina,
hatta yetkesiz bir bireyin yetkesi altina girmek zere bir sinifin zor-
baligindan kurtulmu gibi oldu. Savaim yatimi grnd, u an-
lamda ki, btn siniflar, ayni derece,gsz ve sessiz, tfek dipikle-
ri karisinda dize geldiler.
Ama devrim, ii, sonuna kadar gtrr. O, araftan (0|c-
|o/|e) ancak henz geiyor. ini yntemle yrtyor. 2 Aralik 1851'e
kadar hazirliklarinin ancak yarisini tamamladi, imdi de teki yari-
sini tamamliyor. Onu devirebilmek iin nce parlamenter iktidari
yetkinletiriyor. Bir kez bu [sayfa 578| erege varildiktan sonra, y0|0|me
0c0n0 yetkinletiriyor, onu en yalin ifadesine indirgiyor, onu tecrit
ediyor, btn tahrip kuvvetlerini onun zerine toplayabilmek iin
btn kendi kusurlarini ona yneltiyor, ve, o, hazirlik alimasinin
ikinci yarisini tamamladigi zaman, Avrupa yerinden sirayacak ve
bayram edecek: "yi kavramisin ihtiyar kstebek!"*
Askeri ve brokratik muazzam rgt ile, karmaik ve yapma
devlet mekanizmasi ile, yarim milyon insandan bir memurlar ordu-
su ve bir ikinci be yz bin askerlik ordusu ile, bu yrtme gc,
Fransiz toplumunun btn bedenini bir zar gibi saran ve btn de-
liklerini tikayan bu korkun asalak yapi, mutlak krallik dneminde,
devrilmesine yardim ettigi feodalitenin sona eriinde meydana geldi.
Byk toprak sahiplerinin ve kentlerdeki byk mlk sahiplerinin
senyrlk ayricaliklari, devlet iktidarina zg birok zel nitelikler
haline dntler; feodalitenin ileri gelenleri, maali devlet grevlileri
oldular; elikili ortaag hkmdarlik haklarinin alacali haritasi,
ileyii bir fabrikadaki gibi bltrlm ve bir merkezden y-
netilen bir devlet iktidarinin ok iyi ayarlanmi plani oldu. Ulusun
bur|uva birligini kurmak iin btn bagimsiz yerel, blgesel, bele-
diyelere ve tara illerine deggin iktidarlari yikmak grevini benimse-
yen birinci Fransiz Devrimi, zorunlu olarak mutlak krallik tarafindan
balatilan ii, hkmet iktidarinin merkezilemesi, ama ayni zaman-
da geniligi, zel nitelikleri, ve aygiti iini zorunlu olarak gelitirecekti.
Napoleon, bu devlet mekanizmasinin yetkinlemesi iini tamamladi.
Meru monari ile temmuz monarisi, bunu, ancak, iblm bur-
|uva toplumu iinde yeni ikar gruplari yarattigi ve dolayisiyla da
* Shakespeare, lcm|e|, I. Perde,. V. Sahne. -Ed.
T04
Kurl Murks
devlet ynetimi iin yeni bir malzeme dogurdugu lde, gitgide
artan daha byk bir iblm eklediler. Bir kprden bir okul
binasindan, ve en kk bir kyn ky mlkiyetinden demiryolla-
rina, ulusal zenginliklere ve niversitelere kadar her ortak ikar
derhal toplumdan ayrildi, stn ikar, genel ikar olmak sifatiyla,
topluma kari tutuldu, toplum yelerinin inisiyatifinden ikarildi ve
hkmet eyleminin konusu haline getirildi. Sonunda, parlamenter
cumhuriyet, [sayfa 574| kendini, devrime kari savaiminda baski n-
lemleri ile hkmet iktidarinin eylem olanaklarini ve merkezleme-
sini kuvvetlendirmek zorunda grd. Btn siyasal devrimler, bu
makineyi kiracaklari yerde, yetkinletirmekten baka bir ey yap-
madilar. Ardarda iktidar ugruna savaan partiler bu muazzam devlet
yapisini ele geirmeyi, kazananin en birinci ganimeti saydilar.
Ama, mutlak monari zamaninda, Birinci Devrim sirasinda
ve Napoleon zamaninda brokrasi, bur|uvazinin sinif egemenligini
hazirlama aracindan baka bir ey degildi. Restorasyon dnemin-
de, Louis-Philippe zamaninda, parlamenter cumhuriyette, brok-
rasi, kendi baina bagimsiz bir g oluturma yolundaki abalari
ne olursa olsun, egemen sinifin bir aleti idi.
Ancak kinci Bonaparte zamanindadir ki, devlet, tamamiyla
bagimsiz olmu gibi grnr. Devlet makinesi, bur|uva toplumun
karisinda o kadar glenmitir ki, bainda, 1O Aralik derneginin,
yabandan gelerek kaderin cilvesiyle valye olan, arap ve sucukla
satin alinmi ve durmadan da nne sucuk atilmasi gereken
baibozuk askerin an kazandirdigi liderinin bulunmasi ona yeti-
yor. Fransa'nin ggsn sikitiran ve solugunu kesen korkun yil-
ginlik ve aagilanma duygusunu, karanlik umutsuzlugu aiklayan
da budur. Fransa kendini namusu lekelenmi olarak hissetmektedir.
Bununla birlikte, devlet iktidari havada durmaz. Bonaparte,
ok belirli ve stelik de Fransiz toplumunun en kalabalik sinifini,
yani /00/ |o|c/ sc|/|/ /y|0|e|/ temsil etmektedir.
Nasil ki, Bourbon'lar byk toprak mlkiyetinin hanedani
olmulardi, nasil ki, Orleans'lar, paranin hanedani olmulardi, Bo-
naparte'lar da kyllerin, yani Fransiz halk kitlesinin hanedanidir-
lar. Kyllerin setigi adam olarak bur|uva parlamentosuna boyun
egen Bonaparte degildi, ama Bonaparte bu parlamentoyu dagitmi
olandi. yil boyunca, kentler, 1O Aralik seiminin anlamini degi-
tirmeyi, bozmayi ve imparatorlugun yeniden diriltilmesini kylle-
T05
Kurl Murks
rin elinden almayi baarmilardi. Bunun iindir ki, 2 Aralik 1851
darbesi, 1O Aralik 1848 seimlerini tamamlamaktan baka bir ey
yapmadi. [sayfa 575|
Kk kyller, yelerinin hepsi ayni koullar iinde yaayan
ama birbirleriyle gerek ilikilerle birlememi bulunan muazzam
bir kitle meydana getirir. Onlarin retim tarzlari, onlari, karilikli
ilikiler kurmaya gtrecegi yerde, birbirlerinden ayirir. Kk kyl-
lerin bu tecrit edilmi durumu, Fransa'da ulaim aralarinin kt
durumu ve kyllerin yoksullugu yznden daha da agirlair. Kk
bir tarlanin iletilmesi, hi bir iblmne, hi bir bilimsel yntem
kullanilmasina elvermez, bu bagimdan da, hi bir geliim eitliligi-
ne, hi bir yetenek degiikligine, toplumsal ilikilerde hi bir zengin-
lige elverili degildir. Kyl ailelerinin herbiri, hemen hemen tama-
miyla kendi kendisine yeter, tkettiginin en byk blmn dog-
rudan dogruya kendisi retir, bylece geim aralarini, toplumla
bir degi-tokutan ok doga ile yaptigi degiim yoluyla saglar. Tarla,
kyl, ailesi; onun yaninda bir baka tarla, bir baka kyl ve bir
baka aile. Bu ailelerden belli bir miktari bir ky meydana getirir,
belli bir miktar ky de bir idari birimi oluturur. Bylece, Fransiz
ulusunun byk kitlesi, ayni cinsten byklklerin basit bir toplami
ile, hemen hemen patates dolu bir uvalin bir uval patates mey-
dana getirmesi gibi, ayni biimden olumutur. Milyonlarca kyl
ailesi, onlari birbirlerinden ayiran ve onlarin yaayi tarzlarini, onlarin
ikarlarini ve onlarin kltrlerini toplumun teki siniflarininkilerle
kari kariya getiren ekonomik koullar iinde yaadiklari lde,
bir sinif meydana getirirler. Ama, kk kyller arasinda ancak
yerel, yani yaadiklari yerden ileri gelen bir bag oldugu ve onlarin
ikarlarinin benzemesi onlar arasinda hi bir ortaklik, hi bir ulusal
bag, hi bir siyasal rgtlenme yaratmadigi lde de bir sinif
meydana getirmezler. Bunun iindir ki, onlar, kendi sinif ikarlarini
kendi adlarina, ister bir parlamentonun araciligi ile, ister bir meclisin
araciligi ile savunacak durumda degildirler. Onlar, kendi kendilerini
temsil edemezler, temsil edilmek zorundadirlar. Onlarin temsilci-
leri, onlara, ayni zamanda, kendilerini teki siniflara kari koruyan
ve onlara yukaridan yagmuru ve gne iigini gnderen efendileri
gibi, stn bir yetkili gibi, mutlak bir hkmet gc gibi grnme-
lidir. u halde, kk toprak sahibi kyllerin politik etkisi, en y-
ce ifadesini, toplumun yrtme gcne [sayfa 576| bagimliliginda bulur.
T0
Kurl Murks
Tarihsel gelenek, Fransiz kyllerinin kafasinda yle muci-
zevi bir inan yaratti: Napoleon adini taiyan bir adam, onlara, b-
tn gzkamatirici parlakliklarini geri verecekti. Ve, Napoleon yasa-
sinin "lc |ec|e|c|e Je |c c|e|n/|e es| /n|e|J/|e."* diyen maddesi-
ne uygun olarak, Napoleon adini taidigi iin, kendini bu Napoleon
olarak satan biri bulundu. Yirmi yil serserilikten ve bir sr bayagi
servenlerden sonra, efsane gerekleti ve bu adam, Fransizlarin
imparatoru oldu. Yegenin sabit fikri gerekleti, nk bu, Fransiz
halkinin en kalabalik sinifinin sabit fikrine denk dyordu.
Ama, peki ya Fransa'nin yarisindaki kyl ayaklanmalari, ya
kyllere kari askeri seferler, kyllerin kitle halinde hapsedilme-
leri, srlmeleri diye kari ikilabilir.
Louis XIV'ten beri, Fransa, "demago|ik dolaplar iin", kyl-
lerin byle zulmlere ugradiklarini grmedi.
Ama yanli anlamayalim. Bonaparte'lar hanedani devrimci
kylleri temsil etmez, tutucu kylleri temsil eder; kk tarla ile
temsil edilen toplumsal varlik koullarindan kurtulmak isteyen ky-
ly temsil etmez, tersine, bu koullari kuvvetlendirmek isteyen
kyly temsil eder; ener|isi ile, kentlerle yapacagi siki gbirligi
halinde eski toplumu devirmeyi isteyen kir halkini degil, tersine,
bu eski dzenin iine simsiki kapanmi, hapsolmu, kendisi ve
tarlasi imparatorluk heyulasi tarafindan kurtarilsin ve kayirilsin is-
teyen kyly temsil eder. Bonaparte'larin hanedani, kylnn iler-
lemesini degil dayanaksiz bo inani, yargisini degil pein yargisini,
gelecegini degil gemiini, Cevennes'lerini
[8O2|
degil, modern
Vendee'sini
[246|
temsil eder.
Parlamenter cumhuriyetin yillik sert ynetimi Fransiz ky-
llerinin bir blmn Napoleon yanilsamasindan kurtarmiti ve
her ne kadar yzeysel bir biimde olsa da onlari devrimciletirmiti,
ama onlar ne zaman harekete getilerse, bur|uvazi, onlari, iddetle
geri pskrtt. Parlamenter cumhuriyet zamaninda, Fransiz kylle-
rinin modern bilinci geleneksel bilinci ile atima haline geldi. S-
re, gretmenler ile rahipler arasinda araliksiz bir savaim biimin-
de [sayfa 577| de srd. Bur|uvazi gretmenlere vurdu. Kyller, ilk
kez, hkmetin eylemi karisinda, bagimsiz bir tutum benimseme-
ye alitilar. Bu muhalefet, belediye bakanlari ile valiler arasindaki
* "Babaligin artirilmasi yasaktir." -.
T07
Kurl Murks
srekli ekimelerde kendini gsterdi. Bur|uvazi, belediye bakan-
larini grevlerinden aldi. Sonunda, kyller parlamenter cumhuriyet
dnemi boyunca, eitli yerlerde kendi z yavrusuna, orduya kari
ayaklandilar. Bur|uvazi, onlari, sikiynetim ve idamlarla cezalandirdi
ve imdi de, bu ayni bur|uvazi, yiginlarin, Bonaparte ugruna kendi-
sine ihanet eden "|/|e m0||/|0Je"n* alikligina yanip yakiliyor. Kyl
sinifin lme|/c|/sm0s'unu** alabildigine glendiren, bu kyl di-
nine vcut veren koullari oldugu gibi saklayan bur|uvazinin kendi-
sidir. Elbette ki, bur|uvazi, yiginlarin ahmakligindan ancak tutucu
olarak kaldiklari srece korkabilir, zekalarindan ise onlar devrimci
olur olmaz korkmaya balar.
Hkmet darbesinin ertesinde meydana gelen ayaklanma-
larda, Fransiz kyllerinin bir blm, silah elde, kendi 1O Aralik
oylarini protesto ettiler. 1848'den beri geirdikleri deneyler onlari
akillandirmiti. Ne var ki, onlar, kendilerini tarihin cehennemine
teslim etmilerdi ve tarih de onlari hemen teslim aldi. Ayrica, kyl-
lerin ogunlugu kendi yanilsamalarinin o lde tutsagi idiler ki,
hl, en kizil illerde kyl nfus, aika Bonaparte iin oy verdi.
Onlara gre, Ulusal Meclis, Bonaparte'i hareketten alikoymutu, ve
o, dpedz, kentlerin, kirlarin iradesini hapsettigi baglari koparmiti.
Kyller, yer yer, Napoleon'un yanina, bir de Konvansiyon koymak
gibi acaip bir fikir bile besliyorlardi. Birinci devrim, yari-serf kyl-
leri zgr toprak sahipleri durumuna dntrdkten sonra, Na-
poleon, kismetlerine ikan topraklari rahat rahat iletmelerini ve
toprak sahibi olmanin ocuka cokusunu tadabilmelerini saglay-
acak koullari dzenledi ve saglamlatirdi. Ama ite tam da kyl-
nn bu tarlasi, topragin blnmesi, Napoleon'un saglamlatirdigi
bu mlkiyet [sayfa 578| biimidir ki, imdi Fransiz kylsn yikima
gtryor. Fransiz feodal kylsn kk toprak sahibi kyl ve
Napoleon'u da imparator yapan maddi koullar, aika bunlardir.
u kainilmaz sonucu: yani tarim koullarinin gitgide agirlamasi,
* "Aagilik kalabalik". -.
** Almanca baskida lme|/c|/sm0s olan bu terim, ngilizce metinde (s. 48O) "em/|e
sen-|/men|s" ("imparatorluk tutkusu") olarak evrilmi; Fransizca metne (s. 1O6)
"|'/me|/c/sme" olarak aktarilmi, ama buraya bir not dlerek, emperyalizm ile "c0||e
Je |'eme|e0|"n ("imparatorlugu putlatirma"nin) szkonusu oldugu belirtilmitir. Bir
btn halinde, deyimi, "kyl sinifin, imparatorlugu putlatirma [egilimi|" olarak dnmek
uygun olacaktir kanisindayiz. -.
T08
Kurl Murks
tarimcinin gitgide daha ok borlanmasi sonucunu yaratmak iin
iki kuak yetti. 1D. yzyilin bainda, Fransiz kyl nfusunun zgr-
lgnn ve zenginlemesinin zorunlu koulu olan bu "napolyonca"
mlkiyet biimi, yzyil boyunca, kylnn kleliginin ve yoksulla-
masinin en birinci nedeni haline geldi. Ve ite kinci Bonaparte'in
savunmak durumunda oldugu "/Jees nco|eon/ennes"in* birincisi
kesinlikle budur. kinci Bonaparte, kyllerin yikimlarinin nedenini,
bizzat kk toprak mlkiyetinde degil de, onun diinda ikincil si-
radan koullarin etkisinde aramak gerektigi yanilsamasini payla-
makta devam ederse, giriecegi btn deneyimler, retim ilikile-
rine dokunur dokunmaz, kpk balonlari gibi yok olacaklardir.
Kk toprak mlkiyetinin ekonomik gelimesi kyllgn
toplumun teki siniflari ile ilikilerini tepeden tirnaga altst etmitir.
Napoleon zamaninda, topragin paralara blnmesi, kentlerdeki
serbest rekabet ve ilk adimlarini atan byk sanayi sistemini kirda
da tamamlamaktan baka bir ey yapmamitir. Kyl sinifinin yarar-
landigi kayirilma bile, yeni bur|uva toplumunun ikarina idi. Yeni
yaratilan bu sinif, bur|uva dzeninin, kentlerin kapilan diinda da
uzanmasi, bur|uva dzeninin lke apinda gereklemesi idi. Bu
sinif, yeni devrilmi olan toprak aristokrasisine kari her yerde ha-
zir bulunan bir protesto oluturuyordu. Eger o iltimasli bir muamele
grdyse, kendisi de, btn teki siniflardan daha fazla olmak
zere, feodallerin yeniden kalkinmalarina kari bir saldiri ss sag-
liyordu. Kk toprak mlkiyetinin Fransiz topragina saldigi kkler,
feodalitenin btn besinini aliyordu elinden. Onun kurdugu engel-
ler, bur|uvazi iin, eski feodal beylerin her trl saldirgan geri
dnlerine kari, dogal bir sur oluturuyordu. Ama 1D. yzyil boyun-
ca, kent tefecileri feodal beylerin; ipotek, topraga bagli feodal y-
kmllklerin; bur|uva sermayesi ise aristokratik [sayfa 57D| toprak
mlkiyetinin yerini aldi. Kylnn kk toprak parasi, artik, ka-
pitaliste topraktan kr, faiz ve ranti ekip almasina ve kylnn
kendisine de nasil olup da gndeligini ikarabileceginin tasasini
birakmasina olanak veren bir bahaneden baka bir ey degildir.
Toprak zerine binen ipotek borlari, Fransiz kylsn, ngiltere'
nin btn kamu borlari faizi kadar nemli bir deme yapmak zo-
runda birakmaktadir. Kendi gelimesi, onu, kainilmaz olarak, ser-
* "Napolyonca dnceler"; 288 nolu aiklayici nota bakiniz. -.
T0
Kurl Murks
mayeye kari bir klelik durumuna sokan kk toprak mlkiyeti,
Fransiz ulusunu birer magara adamlari durumuna getirdi. Onalti
milyon kyl (kadinlar ve ocuklar dahil) magaralarda oturuyorlar,
bu magaralarin byk bir kisminin yalniz bir deligi var, kk bir
kisminin ise sadece iki ve en iyi olanlarin da ancak . Oysa bir
ba iin be duyu ne ise, bir ev iin de pencereler ayni eydir. Yz-
yilin bainda, devleti, defne dallari ile gbreledigi yeni ailmi kk
tarlanin savunmasini gzetmekle ykml bir nbeti yapan bur|u-
va dzeni, bugn, onun kanini ve iligini emen ve onlari sermayenin
simyaci kazanina atan bir vampir olmutur. Napoleon yasa sistemi
artik hacizlerden ve zorunlu sati yasasindan baka bir ey degil.
Fransa'daki drt milyon (ocuklar vb. dahil) resmi yoksul, serseri,
agir su ilemi adam ve fahielerin sayisina, bir de uurumun ke-
narinda takili kalmi ve, ya kendisi kyde oturup durmadan denkleri
ve oluk ocuklari ile kentlere gen, ya da kentte oturup kye
giden be milyon ekleniyor. Bu durumda kyllerin ikari, Napoleon
zamaninda oldugu gibi, artik bur|uvazinin ikarlari ile ve sermaye
ile uyum halinde degil, eliik bulunuyor. Bu bakimdan, kyller,
dogal olarak, mttefiklerini ve yol gstericilerini, devi bur|uva d-
zenini devirmek olan /en||e|/n |o|e|c|ycs|nJc buluyorlar. Ama
/0||e||/ |e m0||c/ |0/0me|, ki bu ikinci Napoleon'un uygulamaya
koymak durumunda oldugu ikinci "/Jee nco|eon/enne"dir,
kesinlikle bu "o|J|e mc|e|/e|"i* aika, kuvvet yoluyla savunmaya
agirmaktadir. Onun iin, bu "maddi dzen", Bonaparte'in kyllere
kari btn bildirgelerinde boyuna yinelenen bir slogan gibi i gr-
mektedir. [sayfa 58O|
Sermayenin ona zorla kabul ettirdigi ipotegin yanisira, |e|/
de yklenir kk toprak mlkiyetinin sirtina. Vergi, brokrasinin,
ordunun, kilisenin, mahkemenin, kisaca btn yrtme gc ay-
gitinin hayat kaynagidir. Kuvvetli hkmet ve agir vergiler, eanlamli
iki terimdir. Kk toprak mlkiyeti, kendi dogasi geregi, ok gl
ve ok kalabalik bir brokrasiye temelden hizmet eder. Kk
toprak mlkiyeti, btn lke yzeyinde eit dzeyde ilikiler ve ki-
iler yaratir, ve bu bakimdan da merkezi bir iktidar iin bu ayni kit-
lenin her noktasi zerine ayni etkiyi uygulama olanagini dogurur.
Halk yigini ile bu merkezi hkmet arasinda yeralan, araci, aristok-
* "Maddi dzen." -.
TT0
Kurl Murks
ratik tabakalari ortadan kaldirir. Dolayisiyla, her yandan, bu merkezi
iktidarin dolaysiz mdahalesine ve onun dolaysiz organlarinin ie
karimasina meydan verir. Nihayet, ne kirda, ne de kentte, i bula-
madiklari iin bir eit saygideger sadaka gibi memurluk grevleri
aratiran ve bu grevlerin yaratilmasina yolaan fazladan bir isiz
nfus yaratir. Napoleon zamaninda bu kalabalik hkmet personeli,
yalniz dogrudan dogruya retici degildi, u anlamda ki, devletin
kaldirdigi vergiler sayesinde, bu personel, yeni oluan kyllk
iin, kamu ileri biiminde, bur|uvazinin kendi zel sanayiinin yar-
dimi ile henz gerekletiremedigi eyi gerekletiriyordu. Devlet
vergisi, dolayisiyla, kent ile kir arasinda degitokuu srdrmek
iin gerekli bir zor araci idi. Yoksa, kk toprak sahibi kyl, Nor-
ve,'te ve svire'nin bir blmnde oldugu gibi, kendi kendinden
honut bir kir adami olarak kentli ile tm ilikisini keserdi. Napoleon,
snglerinin yardimi ile yeni pazarlar aarak ve Kitayi yagma ede-
rek, nceden kaldirilmi vergileri, ana parasi ve faizi ile birlikte
dedi. Bu vergiler o zaman kyl sanayii iin bir drt oluyordu,
oysa imdi bu sanayiin en son kaynaklarini da elinden aliyor, so-
nunda onu yoksulluga kari silahsiz birakiyorlar. eritlerle sslenmi
ve besili koskoca bir brokrasi, ite kinci Bonaparte'in en ok
houna giden "/Jee nco|eon/enne". Nasil houna gitmesin ki, o
kendisini, toplumun gerek siniflari yaninda, kendi re|iminin deva-
mini, kendisi iin bir peynir ekmek sorunu haline gelen yapma bir
kast yaratmak zorunda gryor. Onun iin son ilemlerinden biri
de, memurlarin ayliklarinin yeniden eski [sayfa 581| dzeyine ykseltil-
mesi ve yeni bir yiyim kapisi yaratilmasi oldu.
Bir baka "/Jee nco|eon/enne" hkmet araci olarak, rahip-
lerin egemenligidir. Yeni meydana gelmi kk toprak mlkiyeti,
toplumla uyumu, doga glerine kari bagimliligi ve kendisini yu-
karidan koruyan otoriteye boyun egii ile dogal olarak dindar idiyse
de, borlar altinda ezilen, toplum ile ve yksek otorite ile arasi bo-
zulan, kendi dar sinirlari diina itilen kk toprak mlkiyeti, dogal
olarak dinsel degildir. Gkyz, henz yeni ele geirilen topragin.
nemsiz kk parasinin pek ho bir tamamlayicisi idi, yagmuru
ve gne iigini gnderiyordu. Ama gkyznn, kk mlkiyetin
yerini tutmasi istenirse, bu, bir hakaret olur. O andan itibaren rahip,
artik yalniz kinci Bonaparte zamaninda, Napoleon zamaninda oldu-
gunun tersine, kentlerde, kyl re|iminin dmanlarini gzlemekle
TTT
Kurl Murks
degil, kyde, Bonaparte'in dmanlarini gzlemekle grevli yeryz
polisinin kutsanmi kpegi gibi grnr. Roma'ya kari sefer, ge-
lecek kez, bizzat Fransa'da ama Bay de Montalembert'in istedigin-
den bambaka bir dogrultuda olacak.
Temel "/Jee nco|eon/enne", nihayet, ordunun stnlg
idi. Ordu, kk kyllerin "|e o/n| J'|onne0|"* idi, onlar diarida
yeni mlkiyet biimini savunurken, yeni kazandiklari milliyeti ycel-
tirken, dnyayi yagmalar ve altst ederken, bizzat kahramanlara
dnmtler. niforma onlarin kendi devlet giysisi idi, sava on-
larin iiri, imgelemde uzatilan ve geniletilen tarla yurttu, ve yurtse-
verlik, mlkiyet duygusunun en lksel biimiydi. Ama imdi, Fran-
siz kylsnn, kendilerine kari mlkiyeti savunmak zorunda ol-
dugu dmanlar, artik kazaklar degil, haciz memuru ve tahsildar-
di. Tarla, artik yurt denilen yerde degil, ipotek kayitlarinda bulunuyor.
Ordunun kendisi bile, artik kyl genligin iegi degil, kir lmpen-
proletaryasinin bataklik iegidir. Ordunun byk blm, tipki
kinci Bonaparte'in Napoleon'un yerini almasi, onun yerine gemesi
gibi, bakalarinin yerine bedel kariliginda asker olanlardan, baka-
larinin yerini alanlardan oluuyor. Onun baarisi, imdi, bir |andarma
hizmeti olarak, kylleri, dag keisi avlar gibi [sayfa 582| avlamaktan
ibarettir, ve kendi sisteminin i elikileri, 1O Aralik dernegi baka-
nini Fransiz sinirlari diina ittigi zaman, ordu, birka haydutluktan
sonra, gittigi yerde, artik defne dallari devirmeyecek, dayak yiyecek.
Grldg gibi btn "/Jees nco|eon/ennes", |en0:
e|/mem/ |e |en0: en|// |c:e|//nJe// /00/ |o|c/ m0|//ye|/-
n/n |/c||c||nc 0y0n ////||e|J/|. Yalilik aamasina gemi kk
toprak mlkiyetinin ikarlari ile eliiktirler. Bu fikirler kk top-
rak mlkiyetinin canekime sanrilarindan baka bir ey degildir,
tmce biimine dnen szcklerdir, hayalet biimine geen ruh-
lardir. Ama Fransiz ulusunun kitlesini gelenegin agirligindan kurtar-
mak, zgr kilmak ve devlet ile toplum arasinda var olan zmle-
nemez elikiyi btn ariligi ile ortaya ikarmak iin, bir imparator-
culuk taklidi zorunluydu. Kk toprak mlkiyetinin gittike artan
k ile birlikte, onun zerine kurulan devlet yapisi da yikiliyor.
Modern toplumun gerektirdigi siyasal merkeziyet, ancak, eskiden
feodalizme kari savamak iin tretilen hkmet aygitinin, askeri
* "Onur sorunu." -.
TT2
Kurl Murks
ve brokratik aygitin kalintilari zerinde ykselebilir. [Devlet aygiti-
nin yikilmasi, merkezilemeyi tehlikeye drmeyecektir. Brokrasi,
henz, karitinin, feodalitenin etkisinde bulunan bir merkeziyetin
alt ve kaba biiminden baka bir ey degildir. Napoleon'un yeniden
tahta ikiindan umutsuzlugu den Fransiz kyls, kendi kk
iletmesine olan inancini yitiriyor, bu kk mlkiyet zerine kurulu
btn devlet yapisini deviriyor ve |o|e|c|yc Je||/m/, |y|ece /o|oy0
e|e/|e|/|/yo|, |0 /o|o o|mcJcn on0n so|os0 |0|0n /y|0 0|0s-
|c|Jc |/| cenc:e mc|| |c|/n/ c||yo|.| *
Fransiz kyllerinin durumu, bize, kinci Bonaparte'i ,Sina
tepesine gtren, ama yasalari almak iin degil de vermek iin g-
tren 2O ve 21 Aralik seimlerinin sirrini aikliyor. Dogrusunu** is-
terseniz, Fransiz ulusu, bu ugursuz gnlerde, diz kp her gn
"Aziz genel oy, bizim iin dua ediniz!" diye yalvaran demokrasiye
kari ok byk bir gnah [sayfa 588| iledi. Genel oy hakkinin tutkun-
lari, besbelli ki, onlarin lehinde o kadar byk eyleri gerekletiren
Bonaparte II'yi bir Napoleon'a, bir Sal'l
[8O8|
bir Aziz Paul'e ve bir
Simon'u
[8O4|
bir Aziz Pierre'e dntren byle ailasi olaganst
bir gten vazgemek istemiyorlar. Halkin dncesi, onlarla, seim
sandigi araciligi ile konuuyor, Tanrinin da peygamber Ezekiel
[8O5|
araciligi ile kuru-kemiklerle konumasi gibi: lcec J/c/| Jom/n0s
Je0s oss/|0s s0/s. Ecce, eo /n||o m/||cn /n |os s/|/|0m e| |/|e|/|.
(yle konutu Ulu Tanri kuru-kemiklerine: te, ben size ruh vere-
cegim, ve siz yaayacaksiniz!)
Bur|uvazinin, aikasi, o zaman, Bonaparte'i semekten
baka bir seenegi yoktu. Zorbalik ya da anari. Elbette zorbaliktan
yana kullandi oyunu. Constance'daki din bilginleri toplantisinda,
[8O6|
pritenler, papalarin sefih yaayilarindan yakindiklari ve trelerde
bir reform yapmanin zorunlulugu zerine sizlandiklari zaman, kar-
dinal Pierre d'Ailly, gk gibi grleyen bir sesle haykirdi onlara: "Yal-
niz, eytanin ta kendisi kurtarabilir Katolik Kilisesini, siz ise melekleri
istiyorsunuz!" Onun gibi, Fransiz bur|uvazisi de darbenin ertesi gn
bagirdi: Artik yalniz, 1O Aralik derneginin bakani kurtarabilir bur|uva
toplumunu! Artik yalniz hirsizlik kurtarabilir bur|uva toplumunu!
* Keli parantez iine aldigimiz bu kisim ngilizce metinde, "Marx'in bu blm
186D baskisindan ikardigi" belirtilerek, dipnotta verilmektedir. -.
** "Dogrusunu..." diye balayan tmceden paragrafin sonuna kadar olan kisim,
ngilizce metinde (bkz: s. 484) yer almamaktadir. -.
TT3
Kurl Murks
Yalniz pilik, aileyi; dzensizlik, dzeni kurtarabilir!*
Kendini toplumdan bagimsiz kilan bir yrtme gc olarak,
Bonaparte, misyonunun "bur|uva toplumunun" gvenini saglamak
oldugunu hissediyor. Ama bu bur|uva takiminin gc orta siniftir.
Onun iindir ki, kendisine, bu sinifin temsilcisi gzyle bakiyor, ve
bu anlayila kararnameler yayinliyor. Ama Bonaparte'in kendisi bir
eyse eger, bu, orta sinifin siyasal etkinligini kirdigi ve her gn de
kirmakta oldugu iindir. Onun iindir ki, kendisini, orta sinifin siya-
sal ve edebi gcne kari hasim olarak gryor. Ama, bur|uvazinin
maddi gcn korumakla, onun siyasal gcn yeniden yaratiyor.
Bunun iindir ki, bir yandan, kendini gsterdigi her yerde sonucu
yok ederken, nedeni alikoymasi [sayfa 584| gerekiyor. Ama btn bun-
lar, neden ile sonu arasinda kk kk kariikliklar olmadan
yapilamiyor, nk biri ve teki, karilikli etki ve tepkileri iinde
ayirdettirici niteliklerini yitiriyorlar. Sinir ayrimi izgisini silen yeni
kararnameler bundan ileri geliyor. Ayni zamanda, Bonaparte, kyl-
lerin ve genel anlamda halkin, bur|uva toplumu sinirlari iinde alt
siniflara mutluluk getirmek isteyen temsilcisi olmak sifatiyla, ken-
dini, bur|uvaziye kari gryor. "Hakiki Sosyalistleri"
[218|
peinen
hkmete ilikin bilgeliklerinden yoksun birakan kararnameler
bundan ileri geliyor. Ama Bonaparte, kendisini her eyden nce,
kendisinin de, evresinin de, hkmetinin ve ordusunun da ait
bulundugu lmpen-proletaryanin, en birinci derdi kendi ikarlari-
na zen gstermek ve Devlet Hazinesinden Kaliforniya piyangola-
rinin biletlerini ekmek olan lmpen-proletaryanin temsilcisi ola-
rak, 1O Aralik derneginin bakani olarak gryor. Ve, kararnamelerle
de, kararnameler olmadan da ve kararnamelere karin da 1O Ara-
lik derneginin bakani oldugunu olumluyor.
Adamin bu eliik grevi, onun hkmetinin elikilerini,
kimi kez u ya da bu sinifi kazanmaya, kimi kez de aagilamaya
alian ve en sonunda btn siniflari kendisine kari ayaga kaldiran
anlamsiz o yani bu yani yoklayilarini aikliyor. Pratikteki bu karar-
sizlik, bellisizlik, hkmet ilerindeki buyurgan, kesin slupla, kr
krne amcadan kopya edilen slupla, ok komik bir karitlik
meydana getiriyor.
* Son iki tmce ngilizce metinde (s. 484) yledir: "Yalniz hirsizlik, mlkiyeti
kurtarabilir; yalniz yalan yemin, dini; pilik, aileyi; dzensizlik, dzeni." -.
TT4
Kurl Murks
Sanayi ve ticaret, dolayisiyla orta sinifin ileri, kuvvetli bir
hkmetin ynetiminde, sicak bir serada imi gibi serpilip gelime-
lidir. Dolayisiyla, bir sr demiryolu hatti imtiyazi verilmesi. Ama
ayni ekilde bonaparti lmpen-proletaryayi da zenginletirmek
gerekir. Dolayisiyla, borsada acemilerin demiryollari imtiyazlari
zerine dolap evirmeleri. Ama hi bir sermaye, demiryollari yapi-
mini finanse etmeye talip olmaz. Banka, demiryolu kumpanyala-
rinin hisse senetleri zerinden avans vermeye zorlanir. Ama ayni
derecede banka, ahsen smrlmek de istenir, onun iin de poh-
pohlanir. Banka haftalik bilanosunu yayinlamak ykmnden
bagilanir. Bankanin hkmetle aslan payi antlamasi. Ama halka
i vermek gerekir. Dolayisiyla, kamu ileri yapilmasi emredilir. Ama
kamu ileri halkin mali ykn artirir. [sayfa 585| Dolayisiyla, yillik
devlet rantlari (faizleri) %5'ten %4,5'a evrilerek rant sahiplerinin
zararina vergiler drlr. Ama birka parmak bal da orta siniflara
vermek gerekir. O halde arap vergisi, arabi "c0 Je|c/|"* satin
alan halk iin iki katina ikartilir, arabi "en |os"** ien orta siniflar
iin yariya indirilir. Mevcut ii rgtleri dagitilir, ama ortakligin
gelecekteki harikalari kutlanir. Kyllerin yardimina komak gerekir.
O halde kylnn borlanmasini ve mlkiyetinin tek elde toplan-
masini kolaylatiran toprak kredi bankalari kurulur. Ama bu banka-
lar, Orleans slalesinin msadere edilen mallari zerinden para
elde edilmesine hizmet etmelidir. Ama hi bir kapitalist, kararname-
de bulunmadigindan, byle bir koulu kabul etmek istemedigi
iin, toprak bankasi, basit bir kararname olarak kalir vb., vb..
Bonaparte, toplumun btn siniflarinin ataerkil velinimeti
olarak ortaya ikmayi isterdi. Ama hi bir sinifa, teki siniftan al-
maksizin bir ey veremez. Tipki Frondel
[278|
aginda, btn malla-
rini yandalarinin kendisine kari ykmllk haline dntrdg
iin Guise dk hakkinda Fransa'nin en iyiliksever adami denme-
si gibi, Bonaparte da, Fransa'nin en iyiliksever adami olmak ve
Fransa'nin btn mlkiyetini, btn emegini kendisine kari kiisel
bir ykmllk haline dntrmek isterdi. Sonra gene Fransa'ya
armagan etmek zere, ya da daha dogrusu Fransiz parasiyla yeni-
den satin almak zere, btn Fransa'yi almak isterdi, nk 1O
* Perakende (ya da, azar azar). -.
** Toptan (ya da, bol bol) . -.
TT5
Kurl Murks
Aralik dernegi bakani olmak sifatiyla kendisine ait olmasi gere-
keni satin almasi gerekir. Btn devlet kurumlari, Senato, Danitay,
Yasama Organi, le/on J'|onne0|, asker madalyalari, genel ama-
irhaneler, kamu hizmetleri, demiryollari, erler hari olmak zere,
ulusal muhafizin genelkurmayi, Orleans slalesinin msadere
edilen mallari, btn bunlar alim-satim konusu haline geldiler.
Ordudaki ve hkmet mekanizmasindaki her makam, bir satinalma
araci haline gelir. Ania Fransa'dan alinmi olanin yeniden Fransa'ya
verildigi bu srecin en nemli zelligi, tedavl sirasinda, 1O Aralik
derneginin liderinin ve yelerinin ceplerine giden yzdelerdir. Bay
De Morny'nin [sayfa 586| metresi kontes L.'nin, Orleans slalesinin
mallarinin msaderesini nitelendirmek iin kullandigi nkte: "C'es|
|e |em/e| |o|* Je |'c/|e"** sz, zaten artik kartal olmaktan ok
bir /c|c olan bu kartalin btn uularina uygulanabilir. Onun
kendisi ve yandalari, talyan azizinin, daha yillar boyu tketeme-
yecegi kadar bol olan mallarini byk bir gsterile sayip duran
cimriye verdigi gd her gn birbirlerine yinelediler: "70 /c/ /|
con|o so|c / |en/, |/sonc |/mc /c| /| con|o so|c |/ cnn/,"***
Yillarin hesabinda bir yanli yapmamak iin dakikalari sayiyorlar.
Sarayda, bakanliklarda, ynetimin ve ordunun bainda tiklim tiklim
bir maskaralar kalabaligidir gidiyor, ve bu kalabalik iin sylenebile-
cek en iyi ey, bunun, sirmali giysileri iinde Soulouque'un en
yksek mevkideki kiilerinki gibi gln bir kasilmayla ayak altinda
dolanan grltc, kt n salmi, yagmaci, derbederler takimi
oldugudur. Eger bu kalabaligin ahlkisinin \e|on-C|e|e|**** ve
dnrnn de G|cn/e| Je Ccsscncc oldugu dnlecek olursa,
kii, 1O Aralik derneginin bu yksek tabakasini aika gznde
canlandirabilir. Guizot, kendi bakanligi zamaninda bu Granier'yi,
bir kk gazetede hanedan muhalefetine kari kullandigi zaman
"C'es| |e |o/ Jes J||es"***** diye vmek alikanligindaydi. Bonapar-
* \o|, hem "uu" ve hem de "hirsizlik" demektir. [Vc|x'|n no|0.|
** "Bu, kartalin ilk uuudur (hirsizligidir)." (Burada, Fransizca "vol" szcgnn,
"uu" ve "hirsizlik" gibi ift anlamliligindan yararlanilarak szck oyunu yapiliyor.) -.
*** "Mallarini sayip duracagina, yaayacak ka yilin kaldigini saymaya balasan daha
iyi edersin." -.
**** l0:en 8e||e adli yapitinda Balzac, tmyle ahlksiz Parisli darkafaliyi,
Constitutionnel'in sahibi Dr. Veron'a benzeterek izdigi Crevel ile canlandirmaktadir.
[Vc|x'|n no|0.|
***** "Bu, maskaralar kralidir." -.
TT
Kurl Murks
te'in sarayina ve kligine ilikin olarak, Kral Naipligini
[8O7|
ya da Louis
XV'i animsamak yanli olur. nk "... Fransa daha nce de bir
sr metres hkmeti grmtr: ama, henz, hi bir zaman bir
|ommes en||e|en0s* hkmeti grmedi."
Durumunun gerektirdigi elikilerin baskisi altinda, bir yan-
dan Napoleon'un yerini dolduracak kii olarak, bir hokkabaz gibi,
kamuoyunun gzn kendi zerinde tutmak [sayfa 587| zorunlulugu
altinda, srekli akinlik yaratarak, yani her gn minyatr bir hk-
met darbesi yapmak zorunlulugu altinda, Bonaparte, btn bur|u-
va ekonomisinin altini stne getiriyor, 1848 Devrimi iin ihll edil-
mez grnen her eyi ihll ediyor; kimilerini devrime boyun egmi,
kimilerini de devrim ister duruma getiriyor ve hkmet mekaniz-
masindan hkmet mekanizmasi halesini ekip ikartarak, onu
hie sayarak, onu ayni zamanda hem rezil hem de gln ederek
bizzat dzen adina anari yaratiyor. Paris'te Treves'in (Trier'nin)
Kutsal Libasi'na
[8O8|
tapinmayi, Napoleon'un imparatorluk pelerini-
ne tapinma olarak tazeliyor. Ama imparatorluk pelerini en sonunda
Louis Bonaparte'in omuzlarindan dtg gn, Napoleon'un tun-
tan heykeli, Vendme dikilitainin
[257|
tepesinden gmbrtyle dev-
rilecektir. [sayfa 588|
Aralik 1851-Mart 1882'de
Marx tarafindan yazildi
1852'de New-York'ta,
0/e Re|o|0|/on, n l'de yayinlanmitir.
mza: Karl Marx
* Aktarilan szckler Madame Girardin'indir. [Vc|x'|n no|0.| lommes en||e|en0s:
kapatma erkekler. -.
TT7
Kurl Murks
AIKLAYICI NOTLAR
[51|
Burada Fransa'daki 1848 ubat devrimine deginiliyor. 48D
[58|
Burada Fransiz bur|uvazisi tarafindan korkun bir vahetle bastirilan
Paris iilerinin 28-26 Haziran 1848'de giritikleri kahramanca ayaklanmaya
deginiliyor. 485
[65|
Ve|0/ye|/|e| Byk toprakli soylularin ikarlarini temsil eden ve
188O'da devrilmi olan "meru" Bourbon hanedani yandalari, Finans
aristokrasisine ve byk bur|uvaziye dayanarak hkm srmekte olan Orle-
ans hanedanina (188O-48) kari savaimlarinda, meruiyetilerin bir kesimi
toplumsal demago|iye siginmi ve kendilerini bur|uvazinin smrsne kari
ikan halkin savunucusuymu gibi gstermeye kalkmilardir. 4D6
[D8|
ln c||/|0s /n//Je|/0m (kafirler diyarinda) Hiristiyan olmayan lkelerde
salt adi var kendi yok piskoposluk blgelerine atanan katolik piskoposlara
verilen ek bir nvan. Bu deyim Marks'on ve Engels'in yapitlarinda, ogu kez,
bir lkedeki fiili durumu grmezden gelerek yurtdiinda kurulmu olan mlteci
hkmetler iin kullanilmaktadir. 482
[1OO|
O||ecnc||c| 188O Haziran devrimi ile iktidara gelen ve 1848 Devrimi
ile devrilen Bourbon hanedani yandalari. Bunlar mali aristokrasinin ve byk
bur|uvazinin ikarlarini temsil ediyorlardi.
kinci Cumhuriyet dneminde (1848-51) meruiyetiler ve orleancilar
birleik tutucu "dzen partisi"nin ekirdegini oluturdular. 4D6
[116|
7emm0: Vonc|/s/ Louis-Philippe ynetiminin bir evresine (188O-
TT8
Kurl Murks
1848) verilen ad. Bu evre, adini Temmuz Devriminden almitir. 484
[122|
lc Nc|/onc| 188O'dan 1851'e kadar Paris'te ikan gnlk bir Fransiz
gazetesi; ilimli bur|uva cumhuriyetilerin organi. Bunlarin Geici Hkmetteki
esas temsilcileri Marrast, Bastide ve Garnier Pags idi.
[127|
Cumhuriyetin bayraginin ne olmasi gerektigi sorunu zerinde ateli
bir savaimdir baladi. iler kizil bayragin Cumhuriyetin bayragi olarak ilan
edilmesini istiyorlardi. Bur|uvalar renkli bayragi istiyorlardi. Savaim, ubat
gnleri iin tipik bir uzlama ile sonulandi: Cumhuriyetin bayragi, kirmizi bir
rozeti olan renkli bayrak olarak ilan edildi. 4D4
[182|
lc::c|on/ talya'da deklase, lmpen-proleter gelere verilen ad;
Lazzaroni, gerici-monarist evreler tarafindan liberal ve demokratik
hareketlere kari kullaniliyordu. 58O
[184|
Halkin !5 Vcy|s !818'deki gsterisi sirasinda Paris iileri ve zanaatilari
Kurucu Meclisin toplanti halinde oldugu salona daldilar, meclisin dagitildigini
ilan ettiler ve devrimci bir hkmet kurdular. Ama gstericiler ok gemeden
ulusal muhafizlar ve askeri birlikler tarafindan dagitildilar. Blanqui, Barbs,
Albert, Raspail, Sobrier ve teki ii nderleri tutuklandilar. 484
[187|
!6 N/scn !818'de, iilerin "emegin rgtlenmesi" ve "insanin insan
tarafindan smrlmesinin kaldirilmasi" istemlerini taiyan bir dilekeyi
hkmete sunmak amaciyla Paris'te dzenledikleri bariil gsteri; zellikle
bu gsteriyi dagitmakla grevlendirilen ulusal muhafiz tarafindan
durdurulmutu. 5O1
[18D|
1o0|nc| Jes 0e|c|s o|/|/q0es e| |/||e|c/|es 178D'da Paris'te kurulmu
gnlk bir Fransiz bur|uva gazetesi. Temmuz monarisi sirasinda hkmetin
gazetesiydi, orleanci bur|uvazinin organiydi. 1848 Devrimi sirasinda gazete,
kari-devrimci bur|uvazinin, dzen partisi denilen partinin grlerini dile
getiriyordu. 482
[148|
Zcm|c/ Bourbon hanedaninin armasi; Vene/e Bonapartilarin
armasi. 5O1
[147|
00:en Pc||/s/ Tutucu byk bur|uvazinin 1848'de kurulmu bir partisi.
Bu parti Fransiz monaristlerinin iki hizbinin koalisyonu halindeydi -
meruiyetilerin ve orleancilarin; 184D'dan 2 Aralik 1851 hkmet darbesine
kadar, bu parti, kinci Cumhuriyetin yasama meclisinde nde gelen bir
konuma sahip olmutur. 4D6
[148|
!8!1-30 Res|o|csyon0 Fransa'da Bourbon hanedaninin ikinci kez
tahti elde bulundurdugu dnem, soylularin ve kilisenin ikarlarini koruyan
Bourbon'larin gerici re|imi, 188O Temmuz devrimiyle yikilmitir. 4D6
[14D|
7 Marttan 8 Nisana (184D) kadar, Bourges kendi, 15 Mayis 1848
olaylarina katilanlarin yargilanmasina tanik oldu. Barbs mr boyu, Blanqui
on yil, Albert, De Flotte, Sobrier, Raspail ve tekiler ise eitli hapis cezalarina
arptirildilar. 5OD
[158|
lc P|esse 1886'dan 188D'a kadar Paris'te yayinlanan gnlk bir
Fransiz gazetesi; 184O'larda kk-bur|uvazinin istemleri ilimli anayasal
reformlarla sinirli olan kesiminin grlerini dile getiriyordu; 185O'lerde ise
ilimli cumhuriyetilerin gazetesiydi. 526
TT
Kurl Murks
[15D|
Burada, Bourbon hanedanindan oluuna dayanarak Fransiz tahti
zerinde hak iddia eden ve kendisini Henry V dedirten Kont Chambord'a
deginiliyor. Wiesbaden'a ek olarak Ems de onun Bati Almanya'da oturmakta
oldugu yerler arasindaydi.
[16O|
1848 ubat Devriminden sonra Fransa'dan kami olan Louis-Philippe
Londra civarindaki Clanemont'da kalmaktaydi. 5O6
[178|
80||c||c|, yasama meclisinin yeni bir seim yasasi hazirlamakla
grevli komitesindeki nde gelen 17 orleanci ve meruiyeti yeye, sinirsiz -
yetki iddiasinda bulunmalari ve gerici zlemler taimalari yznden verilen
addi. Bu ad, Victor Hugo'nun tarihsel piyesinden alinmiti. Bu piyes, imparator
tarafindan atanan "|0|" (kale) komutanina Burg-Grof dendigi ortaag
Almanya'sinda geiyordu. 524
[17D|
l'4ssem||ee nc|/onc|e Monarist meruiyeti egilimde gnlk bir
Fransiz gazetesi; 1848'den 1857'ye kadar Paris'te yayinlanmitir. 1848 ile 1851
arasinda meruiyetiler ile orleancilarin birlemelerini desteklemitir. 551
[218|
Burada Alman Sosyalizminin ya da "Hakiki Sosyalizm"in temsilcilerinin
yapitlarina deginiliyor. Bu, 184O'larda, Almanya'da zellikle kk-bur|uva
aydinlar arasinda yaygin olan bir akimdi.
[246|
\cnJee eyaletinin (Fransa'da bir Bati eyaleti) kyllerini Fransiz
devrimine kari verilen savaima katan Fransiz kraliyetilerinin 17D8'de
Vendee'de balattiklari kari-devrimci ayaklanmaya anitirma. -488, 557.
[256|
1848'den 1851'e kadar Fransa'daki devrimci olaylarin somut tahliline
dayanarak yazilmi olan bu yapit, marksist yapitlarin en nemlilerinden
birisidir. Bu yapitinda Marks, tarihsel materyalizmin btn temel gretilerini -
sinif savaimi ve proleter devrimi, devlet ve proletarya diktatrlg teorilerini-
daha da gelitirmektedir. zellikle nemli olan nokta, Marks'in, proletaryanin
bur|uva devletine kari takinacagi tutum konusunda ulatigi sonutur. Marks,
"Btn devrimler bu mekanizmayi paralayacaklari yerde onu
yetkinletirmilerdir" diyor. Lenin bu szleri, marksist devlet gretisinin en
nemli nermesi olarak grmektedir.
lo0/s 8oncc||e'|n !8 8|0mc/|e'/nde Marks, gelecek devrimde ii sinifinin
potansiyel mttefiki olarak kyllk sorununu tahlil etmeyi srdrm, toplum
yaaminda siyasal partilerin oynadiklari roln anahatlarini izmitir.
lo0/s 8oncc||e'|n !8 8|0mc/|e'/nin bu ciltte yeralan Trke metni, bu
yapitin Fransizcasindan evrilerek (K. Marx, le !8 8|0mc/|e Je lo0/s 8onc-
c||e, Editions Sociales, Paris 1D68), Louis Bonaparte'in 18 Brumaire'i adi ile
Sol Yayinlari tarafindan Mayis 1D76'da yayinlanmi birinci baskisindaki metnin
bu cilt iin dzenlenmi yeniden basimidir. 472
[257|
\enJme J///|/|c|, 18O6-181O tarihleri arasinda Napolyon Fransasi'nin
anisina Paris'te dikilmitir; ele geirilen dman toplarindan elde edilen
bronzlardan yapilmiti ve zerinde de Napoleon'un bir heykeli vardi. 16 Mayis
1871'de, Paris Komnnn emriyle, Vendme dikilitai yikildi. Ama 1875'de
gericiler tarafindan yeniden onarildi. -478, 588
[258|
1. C. L. Simonde de Sismondi, E|0Jes s0| |'econom/e o|/|/q0e, T. I,
Paris 1887, s. 85. 474
T20
Kurl Murks
[25D|
? 4|c||/ !85! Louis Bonaparte'in ve yandalarinin Fransa'da giritikleri
kari-devrimci darbesinin yapildigi gn. 475
[26O|
8|0mc/|e Fransiz cumhuriyeti takviminde bir ayin adi.
!8 8|0mc/|e (D Kasim) !799 Napoleon Bonaparte'in askeri
diktatrlgnn kurulmasini saglayan hkmet darbesinin yapildigi gn, "18
Brumaire'in ikinci baskisi" szleriyle Marks, 2 Aralik 1851 hkmet darbesini
kastetmektedir. 477
[261|
8eJ|cm Londra'da bir akil hastanesi. 48O
[262|
!0 4|c||/ !818'de yapilan bir referandumla, Louis Bonaparte, Fransiz
Cumhuriyetinin Cumhurbakani seilmiti. 48O
[268|
"V|s||'Jc// |o||00n |cs|e|/n/ J0ymc/" deyimi Tevrata dayanan bir
efsaneden alinmitir. Buna gre, sraillilerin Misir'dan ikilari sirasinda
yreksizler, llerde byle srneceklerine Misir'daki bolluk iinde
lmediklerine hayiflanmaktaydilar. 48O
[264|
l/c R|oJ0s, |/c Sc||c/ Ezop'un bir masalindan alinmi "ite hendek,
ite deve!" anlaminda gelen bir latin atasz. 481
[265|
1848 Fransiz Anayasasina gre, cumhurbakani seimlerinin her drt
yilda bir Mayisin ikinci pazari yapilmasini ngryordu. Mayis 1852'de Louis
Bonaparte'in cumhurbakanligi son bulmaktaydi. 482
[266|
l/|/cs| (Yunanca "bin" anlamina gelen "/|/|/cs" scgnden) sa'nin
bir ikinci kez yeryzne gelecegine ve bin yillik bir hkmdarlik kuracagina
ve o zaman, adalet, evrensel eitlik ve refahin muzaffer olacagina ilikin
gizemli bir din inaniinin savunuculari. 482
[267|
Cc/|o| Roma'da bir tepe, 1upiter, 1onu ve teki tanrilarin
taponaklarinin yapildigi bir mstahkem kale. Efsaneye gre, Rosa, M 8DO
yilinda, salt 1onu'nun tapinagindan gelen kaz grltlerinin Capitol bekilerini
uyandirmasi sayesinde Gaul'lerin istilasindan kurtulmutu. 487
[268|
Roma tarihisi Eusebius'a gre, mparator Constantin I, 812'de, hasmi
Maksentus karisindaki zaferin arifesinde, gkyznde armihin iaretini
grd. stnde unlar yaziliydi: "Bu iaret altinda kazanacaksin!" 487
[26D|
Heine'nin "Romanzero" ("ki valye") adli iirinin bir kahramani.
air, kendi savurganliklari yznden yoksul den Polonyalilarla alay ediyor.
(Marks, burada, Louis Bonaparte'i anitiriyor.) 487
[27O|
Burada, Mayis ve Haziran 1815'de Napoleon Savalarina katilan lkeler
tarafindan imzalanmi olan anlamalara deginiliyor. 488
[271|
4ncycsc| S:|eme Fransa'da 188O bur|uva devriminden sonra
yrrlge girmitir; Temmuz monarisinin temel yasasiydi. Grnte ulusun
egemenlik haklarini ilan ediyor ve kralin gcn bir miktar kisitliyordu. 48D
[272|
C|/c|y 1826'dan 1867'ye kadar Paris'te borlarini deyemeyenlerin
kapatildiklari cezaevi. 4D2
[278|
lmc|c|o||0/ V0|c/|:|c|| Eski Roma'da generalin ya da imparatorun
kendisi tarafindan beslenen ve eitli ayricaliklardan yararlanan muhafizlari.
Bunlar srekli olarak i kargaaliklara katilmilar ve sik sik da kendi adamlarini
alaagi etmilerdi. Burada ise, 1O Aralik Dernegi kastediliyor. 4D5
[274|
Burada, Mayis 184D'dan Haziran 184D'a kadar Roma Cumhuriyetine
T2T
Kurl Murks
kari yapilan mdahaleye Napoli ve Avusturya kralliklarinin ortaklaa
katilmalarina deginiliyor. 4D5
[275|
Marks, burada Louis Bonaparte'in yaamindaki u olaylara deginiyor:
1882'de Louis Bonaparte, Thurgau kantonunda svire vatandaligina geti;
1848'de ngiltere'de kalmakta oldugu sira, zel olarak sivillerden oluan polis
kuvvetine gnll olarak katildi. 4D5
[276|
Caligula Roma mparatoru (87-41). mparator Tiber'in akrabasi. Ca-
ligula, Almanya'da askerler arasinda kampta byd. Adi, Roma askerinin
postali anlamina gelen cc|/c'dan gelir. Barbarligi, ahlaksizliklari ve sinirsiz
saip savurmalari ile nldr, bir saray entrikasi sonucu saray muhafizlari
tarafindan ldrlmtr. 4D8
[277|
Yasama Meclisi 0e/|e|Jc||, meclis tarafindan meclisin ekonomik ve
mali ilerine bakmakla ve gvenligini saglamakla grevlendirilmi
milletvekillerine verilen addi. Burada sz edilen tasari, Ulusal Meclis
Bakanina askeri birlikleri emri altina alma yetkisi veren ve kralci
defterdarlardan Le Fl, Baze ve Panat tarafindan 6 Kasim 1851'de meclise
sunulan, 17 Kasim tarihinde hararetli tartimalardan sonra reddedilen yasa
tasarisidir. 5OO
[278|
F|onJe 1648-1658 arasinda Fransiz soylulari ve bur|uvalari arasinda
mutlakiyete kari etkin olan bir hareket. Aristokrasi arasindaki nderleri
vasallarindan ve yabanci askeri birliklerden gelen destege dayaniyorlar ve
kendi amalarina ulamak iin kyl isyanlarindan ve kentlerdeki demokratik
hareketlerden yararlaniyorlardi. 5O2
[27D|
Sc||em/|| Chamisso'nun bir yksnn kendi glgesini satan
kahramani. 5O2
[28O|
E|/|c rdn'de, eria vadisinde eski bir kent. Efsaneye gre, Eriha'nin
duvarlari, Yeu'nun borazan sesleriyle yikilmi. -5O2, 586
[281|
Papa Pius IX'un kendisini Fransa Krali yapacagini uman Louis
Bonaparte'in planlarina anitirma. Efsaneye gre srail krali David'e peygamber
Samuel, gelenek uyarinca krallik vaadetmiti. 514
[282|
Napoleon I, Rus-Avusturya ordulari karisinda 2 Aralik (2O Kasim)
18O5'te 40s|e||/|:'de (Moravya'da) zafer kazanmiti. 514
[288|
Louis Bonaparte'in 188D'da Paris'te yayinlanan 0es lJees
nco|eon/ennes adli kitabina anitirma. 52O
[284|
Temmuz 185O'de yasama meclisinden geen basin yasasi, gazetelerin
yayin yapma izni almak iin yatirmak zorunda olduklari para miktarini epeyce
artiriyor ve gazetelere ek olarak brorlere de damga vergisi koyuyordu. 526
[285|
Bu, Bonaparte'in yaamindaki u iki olayi anitiriyor: 8O Ekim 1886'da
iki topu alayinin yardimiyla Strasbourg'da bir isyan ikarmaya kalkiti, ama
isyancilar silahsizlandirildi ve Louis Bonaparte tutuklandi ve Amerika'ya
srld. 6 Agustos 184O'ta Boulogne yerel garnizonunda birlikleri bir
ayaklanmaya kikirtmayi denedi. Bu girim de baarisizliga ugradi. mr
boyu hapse mahkum edildi, ama 1846'da Londra'ya kati. 581
[286|
Shakespeare'in 8/| Ic: Geces/ R0ycs| oyunundaki dokumaci. 581
[287|
Sc|0/|e||e ve S/ee||e|, Schiller'in The Robbers adli piyesinin iki
karakteri. 582
T22
Kurl Murks
[288|
8ccc|0s ya da 0yon/sos, eski Yunan mitolo|isinin tanrisi. nceleri
insanin yaratici glerini uyandiran tanri, sonradan arap tanrisi. Byk
skender'in Asya seferinden sonra Dyonisos'un da Hindistan ve teki Asya
lkelerindeki gezisi miti ortaya ikmitir. 588
[28D|
E|ysee c:e|e|e|/ Bonaparti egilimdeki gazeteler; bu ad,
cumhurbakani iken Louis Bonaparte'in Paris'te kalmakta oldugu Elysee
sarayindan gelmektedir. 588
[2DO|
Marx, burada, Schiller'in bir dizesine benzetmeyle szck oyunu
yapiyor. Ozan, neeyi "Elysee kizi" olarak betimliyor. Klasik mitolo|ide, Elysiun
ya da Champs Elysees (Elize tarlalari), cennet anlamina gelir. Champs Elysees,
ayni zamanda Paris'te Louis Bonaparte'in sarayinin bulundugu yerin de adidir.
58D
[2D1|
ngilizlerin efsanevi krallari Arthur'un valyeler arasinda ncelik hakki
ekimesini nlemek iin dnp bulduguna inanilan Yuvarlak Masa ve
bunun evresinde oturan 12 valyeye anitirma. 58D
[2D2|
Parlamentolar, 18. yzyil sonundaki bur|uva devriminden nce yksek
adli organlardi. Krallik kararnamelerini dzenlerdi ve szm ona krala uyarida
bulunma, lkenin rf ve yasalarina uymayan kararnameleri protesto etme
hakkina sahipti. 548
[2D8|
8e||e-ls|e Biskaye krfezinde siyasal mahpuslar iin cezaevi olan bir
ada. 546
[2D4|
Marks'in Agesilas'in Kral Agis'e syledigini yazdigi szler, Yunan yazari
Athenaeus'un 0e/noso|/s|ce adli kitabinda anlattigi bir ykdendir: Misir
Firavunu Takhos, birlikleri kendisine yardima gelen Isparta krali Agesilas'in
ufak tefek yapisini ima ederek "Dag dogum sancilari ekiyordu. Zeus korkuya
kapilmiti. Ama dag bir fare dogurdu." der. Agesilas da karilik verir: "Sana
imdi bir fare grnyorum, ama bir gn aslan olacagim." 548
[2D5|
Meruiyetilerin taht talibi Chambord kontu 185O'de Venedik'te
yaiyordu. -552.
[2D6|
Burada, 1814'ten 188O'a kadar sren Restorasyon dneminde
meruiyetiler arasindaki taktik anlamazliklara deginiliyor. Villele (Louis
XVIII'in yandai), gerici nlemlerin daha temkinli bir biimde alinmasini
yegliyordu, oysa Polignac (Comte d'Artios(in -1824'ten itibaren Kral Charles
X- yandai), devrim-ncesi re|imin oldugu gibi geri getirilmesinden yanaydi.
70/|e|/es, Parist'te Louis XVIII'in kaldigi yerdi; Restorasyon sirasinda Comte
d'Artois, sarayin blmlerinden biri olan Pc|/||on Vo|scn'da kalmaktaydi. -
558.
[2D7|
7|e Econom/s| Haftalik iktisadi ve siyasal bir ngiliz dergisi, byk
sanayi bur|uvazisinin organi; 1848'ten beri Londra'da yayinlanmaktadir. -556.
[2D8|
Birinci Uluslararasi ve Sanayi Sergisi, Londra'da Mayis-Ekim 1851
tarihleri arasinda ailmitir. -56O.
[2DD|
le Vessce| Je |'4ssem||ee 16 ubar - 2 Aralik 1851 tarihleri arasinda
Paris'te yayinlanan Bonaparte'a kari, gnlk Fransiz gazetesi. -568.
[8OO|
Buridan'a maledilen nl masal. Yulaf ve arpa gibi cinsleri ayri iki
lek yem arasinda kalan bir eek. Eek, bu yemlerden birini semeye karar
veremedigi iin aliktan lmektedir. -565.
T23
Kurl Murks
[8O1|
t:0n Pc||cmen|o (164O-1658) Bur|uva devrimi patlak verdiginde,
Kral Charles I tarafindan toplantiya agrilan ngiliz Parlamentosu. Bu
parlamento, bur|uva devriminin kurucu organi oldu. 164D'da Kral Charles I'in
lm kararini onayladi ve ngiltere'de cumhuriyet ilan etti. Parlamento, 1658'te,
Cromwell tarafindan dagitildi. -567.
[8O2|
Ce|ennes Fransa'da daglik bir blge. 17O2 ve 17O5 yillari arasinda
bir kyl ayaklanmasi oldu burada. Ayaklanma nce protestanlara yapilan
zulmleri protesto etmek iin balamiti, sonra aika anti-feodal bir nitelik
kazandi. -577.
[8O8|
Saul, srail'in birinci krali, David ise ikinci krali oldu. Saul, oban
David'i gzdesi ve damadi yapmiti. Ama baarilarini kiskanarak onu daglara
srd. Sonunda David onu yendi ve yerine geti. -584.
[8O4|
Simon, katolik tanribilimine gre sa'nin oniki havarisinden biri. -584.
[8O5|
Ezekiel, drt byk brani peygamberinden biri. -584.
[8O6|
Cons|cnce J/n |/|/n|e|/ |o|cn||s| (15 Kasim 1414-22 Nisan 1418)
Reformasyon hareketinin doguu sirasinda mezhep sapkinliklarina ve din
adamlarinin ahlak bozukluklarina kari savaarak hiristiyanligin birligini (o
zaman papa vardi) kuvvetlendirmek, birligi yeniden yaratmak amacindaydi.
-584.
[8O7|
Louis XV'in ocuklugu sirasinda, 1715'ten 1728'e kadar Philippe
d'Orleans'in kral naipligi kastediliyor. -587.
[8O8|
7|e|es'/n l0|sc| l/|cs| Bir Alman kentinde bulunan Trier katedraline
verilmi kutsal bir emanet. armiha gerilme sirasinda sa'nin giydigi giysi
oldugu iddia edilmektedir. Nesiller boyu haci kafileleri bu kutsal libasi ziyaret
etmilerdir. -588.

Karl Marx - Louis Napeleon'Un 18 Brumeri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karl Marx - Louis Napeleon'Un 18 Brumeri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T

Londra, 28 Haziran 186D

!8 8|0mc/|e'in ikiindan otuz yil sonra yeni bir baskisin-

Hegel, bir yerde, yle bir gzlemde bulunur: btn tarihsel

Olaylar zincirini yeniden ele alalim:

Devrimci bunalim ailir ailmaz ve genel oy sistemi kaldirilir

You might also like

Karl Marx - Louis Napeleon&#39;Un 18 Brumeri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karl Marx - Louis Napeleon&#39;Un 18 Brumeri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T

Londra, 28 Haziran 186D

!8 8|0mc/|e'in ikiindan otuz yil sonra yeni bir baskisin-

Hegel, bir yerde, yle bir gzlemde bulunur: btn tarihsel

Olaylar zincirini yeniden ele alalim:

Devrimci bunalim ailir ailmaz ve genel oy sistemi kaldirilir

You might also like

Karl Marx - Louis Napeleon'Un 18 Brumeri

Karl Marx - Louis Napeleon'Un 18 Brumeri