Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 1

5. UVOD U ZEMLJOTRESNO INENJERSTVO

5.1 Osnovni pojmovi
Zemljotres (earthquake) je prirodna pojava nastala usled iznenadnog oslobaanja energije u
Zemljinoj kori koja se manifestuje kao podrhtavanje tla.
Uzroci nastanka zemljotresa su tektonski pokreti, vulkanska aktivnost, ruenje karstnih
stena i slino.
Energija zemljotresa se prostire u vidu seizmikih talasa, koji mogu biti: primarni-
longitudinalni, sekundarni-transverzalni i povrinski, koji mogu biti Love-ovi i Reyleigh-evi talasi.
Seizminost je uestalost pojave zemljotresa na odreenom podruju.
Zemljotresna opasnost Izraava se kao verovatnoa pojave zemljotresa odreene jaine na
odreenom podruju u odreenom vremenu.

5.2 Karakteristike zemljotresa

arite zemljotresa (hipocentar, ognjite) je zamiljena taka ili podruje u unutranjosti
Zemlje gde je nastao zemljotres.
Epicentar je vertikalna projekcija arita na povrini Zemlje.
Dubina arita je udaljenost od epicentra do arita.

Slika 5.1 Karakteristina rastojanja zemljotresa
Magnituda zemljotresa je kvantitativna objektivna mera jaine zemljotresa izraena
osloboenom energijom, zasnovana na merenju i nezavisno od mesta opaanja.
Seizmolog Charles Richter uveo koncept magnitude zemljotresa, razmatrajui logaritam veliine
pomeranja u funkciji epicentralnog rastojanja. Richer-ova magnituda proraunava se po formuli
N = log (AAo)
A amplituda pomeranja zapisana standardnim seizmografom na epicentralnoj udaljenosti
1uu km od arita
Ao amplituda pomeranja dogoenog zemljotresa u 11uuu mm
2 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
Osloboena energija u aritu Koliina energije osloboene u zemljotresu mera je
potencijala oteenja graevina. Teorijski proraun osloboene energije zahteva sabiranje
energije u irokom rasponu frekvencija koje pobuuje zemljotres. U praksi, procene osloboene
energije zasnivaju se na empirijskim jednainama.
Poveanjem magnitude za jedan stepen poveava se zemljotresna energija za oko 32 puta.
Povratni period zemljotresa je proseno vreme izmeu dva zemljotresnog dogaaja zadate
(ili vee) magnitude.
Intenzitet zemljotresa kvalitativna ili kvantitativna mera jaine zemljotresnog pomeranja tla
na nekom mestu dobijena na osnovu zemljotresnih efekata na objektima, prirodi i ivim biima.
Skala inteziteta Intenzitet zemljotresa utvruje se prema razliitim opisnim skalama
zemljotresa. U upotrebi je skala od 12 stepena MSK-64 (prema autorima: Mercalli-Sponheuer-
Karnik, 1964). Svaki stepen skale opisuje zemljotres na osnovu opaanja posledica na
graevinskim objektima, promenama ponaanja ljudi i ivotinja i promenama nastalih u prirodi.
Iskustveno za maksimalne vrednosti ubrzanja ag , u zavisnosti od intenziteta pretpostavljaju se:
VI stepen ag u.uS g
VII stepen ag u.1u g
VIII stepen ag u.2u g
IX stepen ag u.4u g (g ubrzanje zemljine tee)
Seizmogram Zapis komponenata pomeranja tla u odreenom pravcu prikazani u funkciji
vremena.
Akcelerogram Zapis komponenata ubrzanja tla u odreenom pravcu prikazani u funkciji
vremena.
Integracijom zapisa ubrzanja moe se dobiti zapis zavisnosti brzina vreme, a jo jednom
integracijom i zapis pomeranje vreme. Ta tri zapisa u potpunosti karakteriu oscilovanje tla na
mestu instrumenta prouzrokovano zemljotresom. Na akcelerogramu se moe utvrditi maksimalno
registrovano ubrzanje tla i trajanje glavnog dela zemljotresa.

Slika 5.2 Akcelerogram zemljotresa Mionica
Seizmike karte (seizmika reonizacija) Seizmoloka karta prikazuje podruja jednakih
intenziteta zemljotresa merodavnih za proraun za izabrani povratni period. Zemljotresne sile se
proraunavaju tako da se svakom stepenu intenziteta pripie odreeno ubrzanje tla kao ulazni
podatak za proraun.
Maksimalno
ubrzanje
Glavni deo zemljotresa
Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 3
Karta prikazuje intenzitete za srednje uslove tla. Na osnovu podrobnijih istraivanja mesta gradnje ili ireg
podruja mogue su korekcije osnovnog stepen seizminosti na vie ili na nie. Karta se izrauje za
zemljotrese sa definisanim godinjim povratnim periodom. Za posebne graevine (visoke brane, nuklearne
elektrane) mogue se upotrebiti kartu izraenu za 1000-godinje povratni period, a za graevine
ogranienog trajanja ili za proraun opreme moe se upotrebiti karta izraena za povratno razdoblje od 50
godina.
Izoseista je linija koja povezuje take na Zemljinoj povrini na kojoj je intenzitet zemljotresa
jednak. Obino su to zatvorene krivulje oko epicentra zemljotresa. Intenzitet opada s udaljenou
od epicentra, ali izoseiste nisu pravilne krivulje, jer je prostiranje zemljotresa zavisno od geolokih
karakteristika.
Amplifikacija maksimalnog ubrzanja tla Predstavlja kolinik maksimalnog ubrzanja mase
sistema sa maksimalnim ubrzanjem tla. (Predstavlja se preko normiranog spektra apsolutnog
ubrzanja za datu funkciju ubrzanja tla.)
Spektar zemljotresa Grafiki prikaz na kojem je na ordinati veliina spektralnog ubrzanja i
najveeg ubrzanja tla, a na apscisi period vibracije tla u sekundama. Najvee vrednosti nastaju
kad se podudaraju (ili su bliske) perioda oscilacija seizmikog talasa i perioda oscilacija sloja tla.
Ako je instrument smeten na osnovnoj steni (bedrock) spektar je slika oscilacija samog
zemljotresa. Slika prikazuje prosene spektre ubrzanja za razliita tla.
Moe se uoiti da meka tla imaju prevladavajue (dominantne) due periode, a stena krae. Sve krive su
normalizovane na isto ubrzanje, a predstavljaju srednje vrednosti iz vie desetaka zapisa raznih zemljotresa.
Meka i kruta tla imaju priblino slino poveanje amplitude ubrzanja to je suprotno miljenju da slabija tla
daju znatno poveanje ubrzanja.

Slika 5.3 - Proseni spektri ubrzanja za razliita tla

Frekventni sastav zemljotresa Spektar zemljotresa odreuje frekventni sastav zemljotresa,
tj. koje su frekvencije (periode) najvie zastupljene predominantni period oscilovanja.
Frekventni sastav zemljotresa funkcija je vie pojava: mehanizma arita, dubine arita, udaljenosti
epicentra, prirode puta talasa, sastava tla i magnitude.
Frekventni sastav zemljotresa moe posluiti kod izbora konstruktivnog sistema graevine ili uputiti koje
konstruktivne sisteme ne bi trebalo odabrati.



4 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
5.3 Inenjerska analiza zemljotresa

Kvantitativne karakteristike oscilacije tla
Maksimalno ubrzanje tla
Maksimalna brzina tla
Maksimalno pomeranje tla
Trajanje glavnog dela zemljotresa
Predominantne metode (frekventni sastav oscilacija)
Vertikalne oscilacije tla

Karakteristike oscilacija na odreenoj lokaciji zavise od:
Magnitude zemljotresa
Udaljenosti od arita odnosno raseda
Geolokih karakteriska stenskih masa u kojima se rasprostiru talasi
Lokalnih geomehanikih karakteristika lokacije
Dinamikih karakteristika tla


Uticaj lokalnih geolokih uslova na graevine pri dejstvu zemljotresa


Slika 5.4 - Uticaj lokalnih geolokih uslova

uticaj rubnih uslova osnovne stene - interferencija zemljotresnih talasa (L1, L2)
nagib aluvijalnih slojeva (F-G-J)
poloaj graevina na bregu (B)
klizita nanosa na strmim padinama lavine tla (H )
koliina vode i sastav tla likvefakcija
sleganje temeljnog tla (h1, h2 )
blizina raseda skriveni rasedi (3)









Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 5
5.4 Proraun prostornog ortogonalnih ramovskog sistema na dejstvo
zemljotresa

Osnovne faze prorauna:
A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema
B. Odreivanje seizmikih sila
C. Odreivanje uticaja u konstrukciji usled seizmikih sila

A. Odreivanje dinamikih karakteristika sistema

Formiranje dinamikog modela konstrukcije za proraun
Za definisano karakteristino optereenje (seizmiko optereenje, horizontalne sile) formira se
to jednostavniji model na osnovu koga se mogu dobiti rezultati zadovoljavajue tanosti.

Pretpostavke prorauna

1. Teina objekta ukljuujui i deo korisnog tereta skoncentrisana je u novou tavanice.
Od kontinualnog problema dobija se na diskontinualni sistem, sistem sa diskretno
rasporeenim masama.

2. Statiki model konstrukcije moe se rastaviti na vertikalne elemente ramove (i zidove) i
horizontalne elemente tavanice.
Sloen problem se zamenjuje sa vie jednostavnijih.

3. Vertikalni elementi (ramovi i zidovi) imaju krutost samo u svojoj ravni.
Prostorni problem se posmatra kao vie ravanskih.

4. Tavanice su beskonano krute u svojoj ravni, tako da u svojoj ravni mogu biti izloene samo
ravnom kretanju kao krute ploe.
Smanjuje se broj stepeni slobode.

5. Zanemaruje se aksijalna deformacija linijskih elemenata (=u )
6. Zanemaruju se vertikalne oscilacije tavanica.
Svaka tavanica ima tri stepena slobode pomeranja: dve translacije u i v i jednu rotaciju . Kako
je celokupna masa skoncentrisana u nivou tavanica ukupan broj stepeni slobode sistema je:
N = bioj tavanica x S

7. Pomeranja oslonaca su sinhrona i sinfazna i postoji samo horizontalno ubrzanje.
8. Materijal se ponaa idealno linearno elastino.








6 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
































Slika 5.5: Primer prostornog ortogonalnog ramovskog sistema


5.4.1 Odreivanje krutosti prostornog ramovskog sistema

Proizvoljan prostorni ortogonalan ram se moe rastaviti na n ravanskih ramova (m = 1,2, n)

Odreivanje matrice krutosti ramova u ravni
Razmatra se proizvoljan ravan ortogonalan ram m sa N
tavanica (] = 1,2, N)

m
= |
1,m

2,m

],m

N,m
|
R
m
= Z
m

m


Slika 5.6: Horizontalna pomeranja rama u ravni

Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 7
Postupci za odreivanje krutosti ravnih ramova
Inverzijom matrice fleksibilnosti Z = D
m
-1
.
Dodavanjem vertikalnih oslonaca u nivou tavanica, a zatim zadavanjem jedininog pomeranja
svakog od dodatih oslonaca i odreivanje reakcije tih oslonaca. Reakcije oslonaca predstavljaju
elemente matrice krutosti rama.

Slika 5.6: Odreivanje fleksibilnosti i krutosti rama u ravni

Odreivanje matrice transformacije rama
Vektor pomeranja, koji odgovara izabranim stepenima slobode dinamikog sistema:
u = |u
1
:
1
0
1
u
]
:
]
0
]
u
N
:
N
0
N
|
Vektor odgovarajuih sila:
P = |P
x1
P
1
H
1
P
x]
P
]
H
]
P
xN
P
N
H
N
|
Veza se uspostavlja preko matrice krutosti sistema:
P = Ku
Pomeranja na nivou rama m u ravni data su preko vektora pomeranja
m
, koji predstavlja
horizontalna pomeranja rama na nivou svake tavanice
],m
. Na nivou j -te tavanice veza i

],m
= u
]
cos
m
+ :
]
sin
m
+ 0
]
r
m,]

m
= a
m
u
a
m
=
l
l
l
l
l
t
m,1
u u
u t
m,2
u

u u t
m,N
1
1
1
1
1
gde je t
m,]
= |
cos
m,]
sin
m,]
r
m,]]

Slika 5.7: Odreivanje veze pomeranja rama i pomeranja tavanice
Ako na ram m u nivou tavanice ] deluje sila R
],m
, onda su odgovarajue sile koje deluju na tavanicu:
8 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
F
],m
= _
F
x],m
F
],m
H
],m
_ = _
cos
m,]
sin
m,]
r
m,]
_ R
],m

Odnosno u matrinom obliku za sve tavanice:
F
m
= a
m
1
R
m

Iz ravnotee svih sila koje deluju na sistem sa unutranjim silama u nosau
F
m
= P
m

Uz prethodno dobijene veze:
R
m
= Z
m

m

m
= a
m
u
m
F
m
= a
m
1
R
m

Sledi:
a
m
1
R
m
= P -
m
a
m
1
Z
m

m
= P
m
- a
m
1
Z
m
a
m
u = P
m

Odnosno matrica krutosti sistema je:
K = a
m
1
Z
m
a
m
m

Krutost zidova
Ako je odnos E B 4 moe se zanemariti uticaj transverzalnih sila na deformaciju. Momenat inercije
zida za odreivanje krutosti zida moe se odrediti kao za gredni element:
I =
tB
3
12


Slika 5.8: Krutost zidova
U protivnom naprezanje zida treba tretirati
kao ravno naprezanje, a pomeranje o
usled horizontalne sile P se moe odrediti
prema izrazu:
o =
P
2EbB
3
|12Ex
2
- 4x
3
+(4 + Sv)B
2
x]
U analizama zid se moe zameniti i
linijskim nosaima sa promenljivom
fleksionom krutou ako na slici.
Slika 5.9: Zamenjujua krutost greda
Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 9
5.4.2 Odreivanje matrice masa rama

Pomeranje diferencijalno male mase tavanice ]
u = u
]
- y0
]

: = :
]
+ x0
]

Inercijalne sile se dobijaju diferenciranjem pomeranja dva puta po vremenu J
2
Jt
2
,
mnoenjem sa diferencijalno malom masom Jm, sa multiplikatorom -1.u:
-u Jm = (-u
]
+y0

]
) Jm
-: Jm = (-:
]
-x0

]
) Jm
Momenat inercijalnih sila mase Jm oko koordinatnog poetka tavanice ], moe se izraziti u
obliku:
yu Jm - x: Jm = (yu
]
- y
2
0

]
- x:
]
- x
2
0

]
) Jm = (yu
]
- x:
]
-r
2
0

]
) Jm
Integracijom po celoj masi ]
M
]
tavanice, dobija se ukupni moment.

Slika 5.10: Odreivanje matrice masa tavanice

Prilikom integracije pojavljuju se veze:
_ Jm =
M
]
H
]
_ xJm =
M
]
x
1
H
]
_ yJm =
M
]
y
1
H
]
_ r
2
Jm =
M
]
I
o,]


Gde je I
o,]
polarni moment inercije tavanice ]. Inercijalne sile tavanice su:
_
I
x,]
I
,]
H
I,]
_ = -_
1 u -y
1,]
u 1 x
1,]
-y
1,]
x
1,]
I
o,]
_ H
]
_
u
]
:
]
0

]
_
Gde je matrica M
]
masa tavanice ] definisana kao:
H
]
= _
1 u -y
1,]
u 1 x
1,]
-y
1,]
x
1,]
I
o,]
_ H
]

Ako se usvoji da je kooordinatni poetak u teitu tavanice, onda je:
x
1,]
= y
1,]
= u
Pa je matrica masa tavanice jednostavnijeg oblika:
10 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
H
]
= _
1 u u
u 1 u
u u I
o,]
_ H
]

Matrica masa celog sistema dobija se na osnovu matrice masa pojedinih tavanica:
H =
l
l
l
l
H
1
u u
u H
2
u

u u H
N
1
1
1
1



Diferencijalne jednaine kretanja
Pri dejstvu zemljotresa javljaju se inercijalne sile koje
se mogu ralaniti na inercijalne sile usled pomeranja
sistema kao krutog tela I
u
g
i inercijalne sile usled
relativnog pomeranja I
u
.

I = I
u
g
+ I
u

I = -Mu
g
- Mu
Ku + Mu = -Mu
g

Ku +Mu = (homogen problem)


Slika 5.11: Relativno i apsolutno pomeranje tavanice

5.4.3 Centar krutosti

Horizontalna seizmika sila S = _S
x
2
+ S

2
prolazi kroz centar masa tavanice C
M


Slika 5.12: Centar krutosti

Centar krutosti (C
K
) ima sledee osobine:
Taka kroz koju pra da prolazi pravac dejstva seizmike
sile da bi nastupio sluaj translacije bez rotacije
Taka oko koje se okree tavanica pri rotaciji bez
translacije

Odreivanje centra krutosti
x
c
=
Z

I
=1
Z

I
=1
y
c
=
Z
x
y

k
=1
Z
x
k
=1

Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 11
gde je:
l ukupan broj vertikalnih elemenata koji su paralelni sa y osom
k ukupan broj vertikalnih elemenata koji su paralelni sa x osom


5.4.4 Odreivanje seizmikih sila prema pravilniku


Pravilnik o tehnikim normativima za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima (izvodi iz pravilnika)


I Opte odredbe
Pravilnikom se propisuju tehniki normativi za izgradnju objekata visokogradnje u seizmikim
podrujima VII, VIII i IX stepena seizminosti po skali MSK-64 (Medvedev-Sponheuer-Karnik).
Uslovi za izgradnju objekata visoke gradnje u seizmikim podrujima X stepena utvruju se na
osnovu posebnih istraivanja, kao to se to zahteva za lokacije objekata van kategorije.
Objekti visokogradnje u seizmikim podrujima projektuju se tako da zemljotresi najjaeg
intenziteta mogu prouzrokovati oteenja nosivih konstrukcija, ali ne sme doi do ruenja tih
objekata.

II Kategorizacija objekata visokogradnje

Kategorija
objekta

Vrsta objekta
Koeficijent
kategorije
objekta Ko
Van
kategorije
Objekti visokogradnje u sklopu nuklearnih elektrana; objekti za skladitenje
toksinih i eksplozivnih materijala zapremine preko 10000 m
3
; objekti za
proizvodnju eksplozivnih materijala, energetski objekti snage preko 40 MW;
industrijski dimnjaci za objekte van kategorije; znaajniji objekti veza i
telekomunikacija, zgrade sa vie od 25 spratova; objekti visokogradnje od
ije ispravnosti zavisi funkcionisanje drugih tehniko-tehnolokih sistema, a
iji poremeaji mogu izazvati katastrofalne posledice; objekti ije ruenje
moe uzrokovati katastrofalne posledice za okolinu, odnosno naneti velike
materijalne tete iroj drutvenoj zajednici.




I kategorija
Zgrade sa prostorijama predvienim za vee skupove ljudi (bioskopske
dvorane, pozorita, fiskulturne, izlobene i sline dvorane); fakulteti; kole;
zdravstveni objekti; zgrade vatrogasne slube; objekti veze koji nisu
uvrteni u prethodnu kategoriju (PTT, RTV i drugi); industrijske zgrade sa
skupocenom opremom; svi energetski objekti instalisane snage do 40 MW;
zgrade koje sadre predmete izuzetne kulturne i umetnike vrednosti i
druge zgrade u kojima se vre aktivnosti od posebnog interesa za
drutveno-politike zajednice.



1.5
II
kategorija
Stambene zgrade; hoteli; restorani; javne zgrade koje nisu svrstane u prvu
kategoriju; industrijske zgrade koje nisu svrstane u prvu kategoriju.
1.0
III
kategorija
Pomono-proizvodne zgrade; agrotehniki objekti.
0.75
IV
kategorija
Privremeni objekti ije ruenje ne moe da ugrozi ljudski ivot.


Objekti visokogradnje I kategorije koji su van seizmikih podruja analiziraju se prilikom
projektovanja na optereenja intenziteta VII stepena, sa koeficijentom Ko = 1.u.

12 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
III Seizminost i seizmiki parametri
Seizmika opasnost u pojedinim seizmikim podrujima ocenjuje
se prema seizmolokim kartama SFRJ. Za projektovanje objekata
visokogradnje svrstanih u II i III kategoriju koristi se seizmoloka
karta SFRJ izraena za povratni period zemljotresa od 500
godina.
Seizmika opasnost i potrebni parametri za projektovanje
objekata visokogradnje mogu se utvrditi i dodatnim istraivanjima
u okviru detaljne seizmike rejonizacije i seizmike
mikrorejonizacije.





IV Lokalni uslovi tla

Uticaj lokalnih uslova tla uzima se u obzir prilikom odreivanja seizmikih uticaja na konstrukcije
objekata visokogradnje II i III kategorije, pomou koeficijenata dinaminosti, zavisno od
kategorije tla na kome objekte treba graditi. Kategorija tla odreuje se prema kategorizaciji u
tabeli, na osnovu geotehnikih ispitivanja lokacije, inenjersko-geolokih i hidrogeolokih
podataka, geofizikih i drugih istraivanja tla.

Kategorije tla Karakteristini profil tla
I
Stenovita i polustenovita tla (kristalaste stene, kriljci, karbonatne stene, krenjak, laporac,
dobro cementirani konglomerati i slino). Dobro zbijena i tvrda tla debljine manje od 60 m, od
stabilnih naslaga ljunka, peska i tvrde gline iznad vrste geoloke formacije.
II
Zbijena i polutvrda tla, kao i dobro zbijena i tvrda tla debljine vee od 60 m, od stabilnih
naslaga ljunka, peska i tvrde gline preko vrste geoloke formacije.
III
Malo zbijena i meka tla debljine vee od 10 m, od rastresitog ljunka, srednje zbijenog peska
i teko gnjeive gline, sa slojevima ili bez slojeva peska ili drugih nekoherentnih materijala tla.

V Metode prorauna, doputeni naponi i pomeranja

Analiza nosive konstrukcije objekata vri se po teoriji graninih stanja ili po teoriji elastinosti.
Ako se proraun vri po teoriji elastinosti, doputeni naponi mogu se poveati za Su%, pri emu
se ne sme prei granica razvlaenja. Kod metala bez izrazite granice razvlaenja doputeni napon
ne sme prei 8u% vrstoe materijala.
Dozvoljeno optereenje na tlo, za najnepovoljniju kombinaciju seizmikih i ostalih uticaja,
odreuju se tako da koeficijent sigurnosti na pojavu loma u tlu iznosi 1.5.
Ako se proraun nosive konstrukcije vri po metodi graninih stanja, primenjuju se sledei
koeficijenti sigurnosti:
- za armirani i prednapregnuti beton 1.30,
- za eline konstrukcije 1.15,
- za zidane konstrukcije 1.50.

Maksimalni horizontalni ugib objekta za propisana seizmika optereenja, odreen po teoriji
elastinosti, iznosi:

mux
=
E
6uu


Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 13
gde je B visina objekta, ne uzimajui u obzir uticaj tla. Pri odreivanju najveih ugiba, uticaj tla
se posebno odreuje ako je to neophodno.

VI Proraun seizmikih sila

1. Osnove prorauna

Konstrukcije objekata visokogradnje proraunavaju se na delovanje horizontalnih seizmikih sila,
najmanje u dve meusobno ortogonalne ravni.
Na delovanje vertikalnih seizmikih sila posebno se proraunavaju: konzolne konstrukcije i druge
konstrukcije kod kojih uticaj vertikalnih seizmikih sila moe da bude merodavan.
Ukupna teina objekta u odreuje se kao suma stalnog optereenja, verovatno korisnog
optereenja i optereenja snegom.
Verovatno korisno optereenje uzima se u visini od Su% optereenja odreenog propisima za
optereenja. Ako je korisno optereenje znaajno (skladita, silosi, biblioteke, arhivi i dr.),
seizmike sile odreuju se za najnepovoljniji sluaj maksimalnog, odnosno minimalnog stvarnog
optereenja.
Optereenje od vetra i korisno optereenje kranova ne uzima se u obzir kod seizmikih prorauna.
Teina stalne opreme uzima se u punom iznosu.
Seizmiki proraun konstrukcije provodi se primenom: metode ekvivalentnog statikog
optereenja ili metode dinamike analize.

2. Metoda ekvivalentnog statikog optereenja

Ukupna horizontalna seizmika sila S odreuje se prema obrascu:
S = K u
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac,
u - ukupna teina objekta i opreme prema.

Ukupni seizmiki koeficijent K proraunava se prema obrascu:
K = Ko Ks Ku Kp
gde je:
Ko koeficijent kategorije objekta,
Ks koeficijent seizmikog intenziteta,
Ku koeficijent dinaminosti,
Kp koeficijent duktiliteta i priguenja.
Minimalna vrednost ukupnog seizmikog koeficijenta K ne sme biti manja od u.u2.
Veliina koeficijenta seizmikog intenziteta Ks iznosi:
Stepen MSK Ks
VII u.u2S
VIII u.uSu
IX u.1uu

Koeficijent dinaminosti Ku odreuje se prema tabeli ili prema dijagramu, zavisno od kategorije
tla:

14 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati
Kategorija tla Koeficijent
Granine vrednosti
koeficijenta Ku
I K
d
= u.Su I 1.u > Ku > u.SS
II K
d
= u.7u I 1.u > Ku > u.47
III K
d
= u.9u I 1.u > Ku > u.6u

K
d
T[s]
0.33
0
0.47
0.60
1.00
0.5 0.7 0.9 1.5 2.0
I I I kategorija
I I kategorija
I kategorija




Koeficijent duktiliteta i priguenja Kp
Vrsta objekta
Koeficijent
duktiliteta i priguenja Kp
za sve savremene konstrukcije od armiranog betona, sve eline
konstrucije, sve savremene drvene konstrukcije
1.u
za konstrukcije od armiranih zidova i elinih konstrukcija sa dijagonalama 1.S
za zidane konstrukcije ojaane vertikalnim serklaima od armiranog
betona: vrlo visoke i vitke konstrukcije sa malim priguenjem, kao to su
visoki industrijski dimnjaci, antene, vodotornjevi i druge konstrukcije sa
osnovnim periodom oscilovanja T 2.u s
1.6
Za konstrukcije sa fleksibilnim prizemljem ili spratom, odnosno naglom
promenom krutosti, kao i konstrukcije od obinih zidova
2.u

Raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se:
1) metodom dinamike graevinskih konstrukcija,
2) priblinim obrascima.

Za objekte do pet spratova raspored seizmikih sila vri se prema priblinom obrascu:
S

= S
u
i
H
i
u
i
H
i
n
i=1

gde je:
Si - seizmika horizontalna sila u i -tom spratu,
ui - teina i -tog sprata,
Bi - visina i -tog sprata od ruba temelja.

Za ostale objekte, osim za objekte za koje je obavezan proraun metodom dinamike analize,
raspodela ukupne seizmike sile po visini konstrukcije vri se tako to se 8S% S raspodeli prema
obrascu, a ostatak od 1S% S kao koncentrisana sila na vrhu objekta visokogradnje.
Ukupna vertikalna seizmika sila S odreuje se prema izrazu:
Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 15
S = Kv u
gde je:
Kv - ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac,
u - ukupna teina objekta.

Ukupni seizmiki koeficijent za vertikalan pravac proraunava se prema obrascu:
Kv = u.7 K = u.7 Ko Ks Ku Kp
gde je:
K - ukupni seizmiki koeficijent za horizontalan pravac.
Za odreivanje koeficijenta K koristi se period oscilovanja uzima period oscilovanja za vertikalni
pravac posmatrane konstrukcije ili elementa konstrukcije.


3. Metoda dinamike analize

Dinamika analiza izvodi se sa ciljem da se utvrdi ponaanje konstrukcije objekta u elastinom i
neelastinom podruju rada za vremenske istorije ubrzanja tla oekivanih zemljotresa na lokaciji
objekta. Tom analizom utvruje se stanje napona i deformacije konstrukcije za kriterijume
projektnog i maksimalno oekivanog zemljotresa i utvruje prihvatljivi stepen oteenja koji moe
nastati na konstruktivnim i nekonstruktivnim elementima objekta, prilikom maksimalno
oekivanog zemljotresa.
Seizmiki proraun metodom dinamike analize obavezan je za sledee objekte visokogradnje:
1) za sve objekte van kategorije,
2) za prototip industrijski proizvedenih objekata u veim serijama (osim za objekte od drveta).
Ukupna horizontalna seizmika sila S dobijena ovom analizom ne sme biti manja od 7S% od
iznosa sile koja se dobija proraunom po metodi ekvivalentnog statikog optereenja, niti manja
od u.u2 u.


Metoda direktne dinamike analize
Sastoji se u reavanju diferencijalne jednaine prinudnih oscilacija.
Metod ekvivalentnog statikog optereenja
Zasniva se na spektralnoj analizi. Korienjem odgovarajue spektralne krive odreuje se
zamenjujue statiko horizontalno optereenje koje deluje u nivou svake tavanice i koje odraava
dinamike karakteristike objekta i tla.

16 Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati

Teorija konstrukcija 2 predavanja dr Ratko Salati 17
5.5 Projektovanje seizmiki otpornih objekata






Izbor lokacije
Projektne seizmike sile
Izbor osnove objekta
Vertikalna dispozicija zgrade
Veliina i raspored masa
Visina objekta
Diskontinuiteti krutosti
Izbor konstruktivnog sistema
Seizmike razdelnice
Frekventne karakteristike