TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

29

T PRESECI
Nosa T preseka ini armiranobetonska greda (rebro) koja je u svom pritisnutom delu MONOLITNO vezana sa plo om. Time se u pritisnutoj zoni preseka koncentrie velika masa betona, to rezultira optimalnim iskori#enjem betona kao materijala. Normalne napone pritiska prihvataju rebro i sadejstvuju#i deo plo e na izvesnoj irini, koja se naziva ra unska aktivna irina plo e B. Monolitnost veze obezbe%uje do izvesnog nivoa naprezanja smicanje na spoju plo e i rebra, a zatim se ova veza odrava potrebnim armiranjem plo e upravno na pravac rebra. Aktivna irina plo e koja se koristi za dimenzionisanje je Pravilnikom BAB 87 odre%ena kao minimalna od slede#ih vrednosti: 0.25 + + l0 b b 1 b + 0.25 l 0 3 B = min . b + 20 d p , odnosno B = min . b1 + b + 8 d p e e/2 za simetri ne, odnosno nesimetri ne (T odnosno b - irina rebra dp - debljina plo e l0 - rastojanje nultih ta aka dijagrama momenata savijanja na delu na kome je plo a pritisnuta e - osovinsko rastojanje rebara, odnosno fizi ki raspoloiva irina plo e koja se moe dodeliti jednom rebru (ronja e, korube, sedita tribina i sli ni nosa i kod kojih je ovaj uslov naj e#e merodavan). Bez obzira na geometrijski oblik, presek se prora unava kao T presek samo ukoliko je plo a pritisnuta, a neutralna linija linija se nalazi u rebru, drugim re ima ukoliko je PRITISNUTA ZONA preseka T oblika. Ukoliko je plo a u zategnutoj zoni preseka, sprovodi se prora un za pravougaoni presek irine b, a ukoliko se je plo a pritisnuta, ali se neutralna linija nalazi u njoj, presek se prora unava kao pravougaoni irine B. Ukoliko presek treba prora unati kao T presek, zavisno od odnosa aktivne irine B i irine rebra b, mogu nastupiti dva slu aja: ukoliko je odnos irina B/b > 5, sprovodi se upro#eni postupak kojim se zanemaruje nosivost rebra. U ovom slu aju, sila pritiska koju prihvata rebro je vrlo mala u odnosu na silu pritiska koju prihvata plo a (daleko manja povrina betona, znatno manji naponi pritiska, manji krak unutranjih sila). Dalje pojednostavljenje prora una se sastoji u uprose avanju napona pritiska - usvaja se da je napon pritiska po itavoj visini plo e konstantan i jednak naponu u njenoj srednjoj ravni; to ujedno zna i da unutranja sila pritiska deluje u srednjoj ravni plo e, odnosno da je krak unutranjih sila zb = h - dp/2. ukoliko je odnos irina B/b 5, mora se sprovesti ta niji prora un, koji obuhvata i nosivost pritisnutog dela rebra. Ovaj slu aj moe nastati kod istovremenog delovanja momenata savijanja i relativno velikih sila pritiska.
PRIMERI ZA VEBE

preseke). Pritom je:

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

30

PRORA"UN "T" PRESEKA SA ZANEMARENJEM NOSIVOSTI REBRA

U slu aju da se nosivost rebra moe zanemariti (slu aj B/b > 5), uslov ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature moe se napisati u obliku: SMa1 = 0: Dbu zb + Dau (h a2) = Mau = Mu + Nu(yb1 a1)
B>5b

eb
d p/2 x - dp dp

s bp
d p/2 a1 zb=h-d p/2 Zau

ebp
N.L.

yb2

Mu Nu

S.L.

yb1

Aa1 a1 a1 b

h-x

Gb

ea1

Zbog velike povrine (nosivosti) pritisnutog dela betonskog preseka, kod ovakvog oblika popre nog preseka prisustvo armature u pritisnutoj zoni je nepotrebno (barem u ra unskom smislu), pa je stoga Dau 0. S druge strane, zanemarenjem nosivosti rebra i uprose avanjem napona pritiska u plo i, moe se napisati: Dbu = Dbpu = Bdpsbp zb = h - dp/2 gde je sbp napon u srednjoj ravni plo e. Tako se uslov ravnotee momenata savijanja moe napisati u obliku: SMa1 = 0: Bdpsbp (h - dp/2) = Mau = Mu + Nu(yb1-a1) U ovom uslovu ravnotee nepoznate veli ine mogu biti: stati ka visina h (slobodno dimenzionisanje, usvajanje sbp) napon u betonu sbp (vezano dimenzionisanje, pp. a1 h) Ostale veli ine (B , dp , yb1 , Mu , Nu ) su sra unate ili poznate (usvojene).

PRIMERI ZA VEBE

x0

Dbpu

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

31

SLOBODNO DIMENZIONISANJE
Bi#e ilustrovano na primeru nosa a napregnutog na isto savijanje. Za slu aj sloenog savijanja postupak je principijelno isti, ali se sprovodi iterativno (nepoznata visina preseka d, a samim tim i Mau) na na in opisan kod dimenzionisanja pravougaonih preseka. Poznato: stati ki uticaji za pojedina optere#enja (Mi) - sra unato kvalitet materijala (fB , sv) - usvojeno irina rebra (b), aktivna irina plo e (B), debljina plo e (dp) Nepoznato: visina popre nog preseka (d) povrina armature (Aa) 1. korak: Sra unavaju se grani ni ra unski stati ki uticaji: M u = g u ,i M i (i=g, p, D)
i

Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti, jer presek dostie grani no stanje otkazom armature (ea1 = 10). 2. korak: Usvaja se napon u betonu u nivou srednje ravni plo e sbp. S obzirom na uvedeno upro#enje dijagrama napona u betonu, usvajanje dilatacija eb/ ea ne bi imalo nikakvog prakti nog smisla. Ve#e usvojene vrednosti napona daju preseke manje visine, armirane ve#om koli inom armature. Za usvojenu vrednost sbp iz uslova ravnotee momenata savijanja sra unava se odgovaraju#a stati ka visina: h= dp Mu + B d p s bp 2

3. korak:

Napon sbp se naj e#e usvaja u granicama (0.200.50)fbk , gde je fbk karakteristi na vrednost vrsto#e betona pri jednoaksijalnom pritisku (marka betona). Ove granice treba shvatiti uslovno i po potrebi (preseci izrazito male ili izrazito velike visine) korigovati pretpostavljenu vrednost napona. Tako%e, redovno se usvaja sbp < fB, gde je fB ra unska vrsto#a betona. 4. korak: Iz poznate veze napondilatacija, definisane Pravilnikom (paraboli ni deo dijagrama), sra unava se dilatacija betona u nivou srednje ravni plo e: s bp e bp = 2 1 - 1 fB () ; ea = 10

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

32

5. korak:

Odre%uje se poloaj neutralne linije u odnosu na srednju ravan plo e: x0 = dp h e bp + e a 2 ebp

i upore%uje sa POLOVINOM DEBLJINE plo e. 6a korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u rebru (x0 > dp/2), odre%uje se povrina armature iz uslova ravnotee normalnih sila: Aa = Mu d h - p sv 2

6b korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u plo i (x0 dp/2), presek treba dimenzionisati kao pravougaoni irine B. Za sra unatu stati ku visinu odre%uje se bezdimenzioni koeficijent k: k= h Mu B fB

i iz tabela za dimenzionisanje pravougaonih preseka o ita vrednost mehani kog koeficijenta armiranja m . Potrebna povrina armature se sra unava iz izraza: Aa = m 7. korak: B h fB 100 s v

Usvaja se broj i pre nik ipki armature. Usvojena armatura se raspore%uje u popre nom preseku, vode#i ra una o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja, isto rastojanje izme%u ipki). Sra unava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i potrebna ukupna visina preseka d: d = h + a1 koja se zaokruuje na prvi ve#i ceo broj (ceo broj deljiv sa pet).

8. korak:

9. korak:

Kona no se konstruie popre ni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom koli inom armature, i prikazuje u odgovaraju#oj razmeri (1:10) sa svim potrebnim kotama i oznakama.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

33

Primer 13. Odrediti visinu i potrebnu povrinu armature za T presek zadatih geometrijskih karakteristika, optere#en momentima savijanja usled stalnog (Mg) i povremenog (Mp) optere#enja. Podaci za prora un: Mg = 200 kNm Mp = 250 kNm B = 180 cm b = 30 cm dp = 10 cm MB 30 RA 400/500

Mu = 1.6 200 + 1.8 250 = 770 kNm MB 30 fB = 2.05 kN/cm2 ; fbk = 3.0 kN/cm2 usvojeno: sbp = 9 MPa = 0.9 kN/cm2 770 10 2 10 h= + = 52.53 cm 180 10 0.9 2 0.9 e bp = 2 1 - 1 - 2.05 = 0.502 ; ea = 10 x0 = 0.502 10 52.53 - = 2.27 cm < dp/2 = 5 cm 0.502 + 10 2

Neutralna linija se nalazi u plo i, pa se presek dimenzionie kao pravougaoni, irine B. k= 52.53 770 10 180 2.05
2

= 3.636

eb/ea = 1.575/10 ; m = 7.903% ; s = 0.1361 A a = 7.903 180 52.53 2.05 = 38.30 cm2 100 40

usvojeno: 8R25 (39.27 cm2) a1 = 4 (4.5 + 10 ) = 7.25 cm 8

d = 52.53 + 7.25 = 59.78 cm usvojeno: d=60 cm

Mada nije neophodno, sprovodi se kontrola poloaja neutralne linije: x = 0.13652.53 = 7.14 cm < dp = 10 cm

Naime, ovo je ta an poloaj neutralne linije, jer je sra unat iz stvarnog radnog dijagrama betona a ne iz osrednjenog. Moe se konstatovati da je neutralna linija blie pritisnutoj ivici preseka nego to daje prora un T preseka (x = x0+dp/2 = 5+2.27 = 7.27 cm > 7.14 cm).
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

34

VEZANO DIMENZIONISANJE
Bi#e ilustrovano na primeru nosa a napregnutog na sloeno savijanje. Poznato: stati ki uticaji za pojedina optere#enja (Mi) - sra unato kvalitet materijala (fB , sv) - usvojeno irina rebra, aktivna irina plo e, debljina plo e, visina preseka (b,B,dp,d) Nepoznato: povrina armature (Aa) 1. korak: Sra unavaju se grani ni ra unski stati ki uticaji: M u = g u , i M i (i = g, p, D) N u = g u,i N i
i i

Pri tome se usvajaju MINIMALNE vrednosti koeficijenata sigurnosti. 2. korak: Pretpostavlja se poloaj teita zategnute armature u preseku i sra unava stati ka visina h. Iz uslova ravnotee momenata savijanja sra unava se napon u betonu u nivou srednje ravni plo e sbp. d h = d - a1 M au = M u + N u - a1 2 sbp = M au dp B dp h 2

U slu aju da se ra unski dobije sbp > fB, postupak se prekida i sprovodi ta an prora un (u prora un se uvodi i nosivost rebra, npr. ispisivanjem uslova ravnotee odre%ivanje poloaja neutralne linije iz SMa1 = 0). 3. korak: Iz poznate veze napondilatacija, definisane Pravilnikom (paraboli ni deo dijagrama), sra unava se dilatacija betona u nivou srednje ravni plo e: s bp e bp = 2 1 - 1 fB 4. korak: () ; ea = 10

Odre%uje se poloaj neutralne linije u odnosu na srednju ravan plo e: x0 = dp h e bp + e a 2 e bp

i upore%uje sa POLOVINOM DEBLJINE plo e.

PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

35

5a korak: Ukoliko je konstatovano da se neutralna linija nalazi u rebru (x0 > dp/2), odre%uje se povrina armature iz uslova ravnotee normalnih sila: Aa = N M au - u dp sv h s v 2

5b korak: Ukoliko se utvrdi da se neutralna linija nalazi u plo i (x0 dp/2), presek treba dimenzionisati kao pravougaoni irine B. Za sra unatu stati ku visinu odre%uje se bezdimenzioni koeficijent k: k= h M au B fB

i iz tabele za dimenzionisanje pravougaonih preseka o ita vrednost mehani kog koeficijenta armiranja m . Potrebna povrina armature se sra unava iz izraza: Aa = m 6. korak: B h fB Nu 100 s v s v

Usvaja se broj i pre nik ipki armature. Usvojena armatura se raspore%uje u popre nom preseku, vode#i ra una o zahtevima propisanih Pravilnikom (debljina zatitnog sloja, isto rastojanje izme%u ipki). Sra unava se poloaj teita a1 usvojene armature u odnosu na zategnutu ivicu preseka i stvarna stati ka visina h, koja se upore%uje sa ra unskom. Po potrebi se koriguje pretpostavljeno a1 i prora un u potpunosti ponavlja. Kona no se konstruie popre ni presek usvojenih dimenzija, armiran usvojenom koli inom armature, i prikazuje u odgovaraju#oj razmeri (1:10) sa svim potrebnim kotama i oznakama.

7. korak:

8. korak:

Primer 14. Odrediti potrebnu povrinu armature za T presek zadatih geometrijskih karakteristika, optere#en uticajima usled stalnog (Mg , Ng) i povremenog (Mp , Np) optere#enja. Podaci za prora un: Mg = 300 kNm Mp = 250 kNm Ng = 500 kN Np = 400 kN B = 180 cm b = 30 cm dp = 10 cm d = 60 cm MB 25 RA 400/500

Mu = 1.6 300 + 1.8 250 = 930 kNm Nu = 1.6 500 + 1.8 400 = 1520 kN MB 25 fB = 1.725 kN/cm2 pretpostavljeno: a1 = 7 cm h = 60 - 7 = 53 cm
PRIMERI ZA VEBE

TEORIJA BETONSKIH KONSTRUKCIJA

36

60 M au = 930 + 1520 - 7 10- 2 = 1279.6 kNm 2 s bp = 1.67 1279.6 10 2 = 1.631 1 1 = 1.67 kN/cm2 e bp = 2 10 1 . 725 180 10 53 - 2 x0 = 1.631 10 53 - = 6.73 cm > dp/2 = 5 cm 1.631 + 10 2

ea = 10

Kako se neutralna linija nalazi u rebru, potrebna povrina armature se odre%uje iz izraza koji odgovaraju "T" preseku. Kako je B/b = 180/30 = 6 > 5, moe se primeniti upro#en postupak (zanemarenje nosivosti rebra), pa se potrebna povrina armature odre%uje iz izraza: Aa = 1279.6 10 2 1520 = 28.65 cm2 10 40 53 - 40 2 usvojeno: 6R25 (29.45 cm2) a1 = 4 4.5 + 2 10 = 6.33 cm 6

hstv.= 60 - 6.33 = 53.67 cm > hra .= 53 cm

PRORA"UN "T" PRESEKA SA UZIMANJEM U OBZIR NOSIVOSTI REBRA

Ukoliko se neutralna linija nalazi u rebru, a pritom nije zadovoljen uslov B/b>5, pristupa se ta nijem prora unu, odnosno nosivost rebra se uzima u obzir. Potreba za ovim se javlja uglavnom kod preseka ograni ene irine B (ronja e i sl.), koja nije znatno ve#a od irine rebra, kao i kod preseka koji su, pored momenata savijanja, napregnuti i znatnim aksijalnim silama pritiska. Dva su mogu#a na ina da se ta niji postupak dimenzionisanja ovakvih preseka sprovede: postupak zasnovan na iznalaenju ekvivalentnog pravougaonog preseka irine bi ; irina bi se odre%uje iz uslova da se pri jednakim poloajima neutralne linije dobiju jednake sile pritiska u ekvivalentnom pravougaonom preseku i u stvarnom T preseku (priblian postupak - krakovi unutranjih sila se razlikuju - postupak je na strani sigurnosti za B>b) poloaj neutralne linije u preseku se odre%uje iz uslova ravnotee momenata savijanja u odnosu na teite zategnute armature, a sila pritiska u betonu se odre%uje dekompozicijom T preseka na dva pravougaona (ta no reenje).
PRIMERI ZA VEBE