Havacılık Terimleri Sözlüğü

HAVACILIK TERMLER SZL
DICTIONARY OF AVIATION
Havaclk Terimleri Szl

Dictionary of Aviation Terms
SEYRSEFER DARES BAKANLII
-1-
Hava Trafik Mdrl
A ABEAM: KERTERZ Bir uan; bir fix, nokta veya yerin yaklak 90 sanda veya solunda olmasn ifade eder. Bu terim, kesin bir noktadan ok genel bir konumu gsterir. ABILITY: YETENEK Hava Trafik Kontrolrlerinin seiminde esas olan, i konusunda zel eitim almadan veya tecrbe kazanmadan kiinin iin koullarna yatknl ve kendisinden katabilecei zihinsel yeterliliktir. ABILITY TESTS: YETENEK TESTLER Bilgisayar aracl ile veya yazl olarak farkl konulardaki yeteneklerin snanmas. (rnek, hafza, dikkat, sezgi, boyutlu dnebilme kabiliyetleri) AB INITIO TRAINEE CONTROLLERS: KONTROLR ADAYLARINA VERLEN BALANGI ETM Konu ile ilgili deneyimi olmayan adaylara, teorik yeterlilik kazandrabilmek iin verilen temel eitim. ABORT: PTAL ETMEK nceden planlanm bir uak hareketinin iptal edilmesi veya yarda kesilmesidir. ABSOLUTE ACCURACY: KESN DORULUK Dnya koordinat sistemine gre tanmlanm bir noktann, kresellemeden kaynaklanan sapma oran. ABSOLUTE CO-ORDINATES: KESN KOORDNAT Bir noktann dnya koordinat sistemine gre yerinin tam olarak belirlenmesi. ACCELEROMETER: HIZLANMA LS Uzunlamasna-yanlamasna-dikey ( boyutlu) olarak hz llmesinde kullanlan cihaz. ACCELERATED STOP DISTANCE AVAILABLE: MEVCUT HIZLANMA, DURMA MESAFES Mevcutta bir durma uzants varsa, bunun kalk iin kou mesafesine eklenmesiyle bulunan mesafedir. ACCEPTABILITY: KABUL EDLEBRLK Kullancnn bir sistemin varln ve kullanmn kabul etmesi ile gerekleir. Pratikte kullanc ihtiyalar karlanmyorsa sistem atl duruma debilir.
-2-
Hava Trafik Mdrl
ACCEPTANCE TESTS: KABUL ETME TESTLER Sistem kurucu (mkellef) ile idari kurum arasndaki artnameye gre radar sistem performansnn etkin kullanmnn analizi ve projeye uygunluunun belirlenmesi sreci. ACCEPTING UNIT: KABUL EDEN NTE Bir uan kontroln, baka bir niteden devralan Hava Trafik nitesidir. ACCIDENT: KAZA Uuun herhangi bir aamasnda, uakta bulunan kiilerle veya uakla ilgili oluabilecek, bir kiinin ciddi olarak yaralanmas veya uakta hasara yol aan teknik arza veya uan kaybolmas durumu. ACCIDENT DATA REPORT : KAZA BLG RAPORU Uak kazas soruturma raporunu ifade eder. ACCURACY: DORULUK Hesaplanan veya tahmin edilen bir pozisyonun/hzn/zamann, gerek pozisyon/hz/zaman ile uygunluu. Radyo seyrsefer sisteminin doruluu sistem lm hatalar olarak deerlendirilir. ACCOUNTING MANAGEMENT: MUHASEBE DARES Kaynak kullanmnda, maddi ve idari sorumluluklarn yerine getirilmesini salayan sistem. ACKNOWLEDGEMENT: ONAYLAMA Kontrolrn durumdan haberdar olmas veya uyarlmas iin zel durumlarda gnderilen, uyar veya hatrlatma mesaj. ACKNOWLEDGE(MENT) MESSAGE: ONAY MESAJI Yaplan haberlemenin anlalr olduunun belirtilmesi. ACROBATIC FLIGHT : AKROBATK UU Gsteri amacyla, uan hz ve uu eklinde isteyerek hareketlerdir. ACTIVE NOTAM: AKTF NOTAM Gn ve zamana gre aktif hale gelen NOTAM:
yaplan beklenmedik
-3-
Hava Trafik Mdrl
ACTIVE WAY-POINT: AKTF YOL-NOKTASI Seyrsefer kolayl salamak amacyla belirlenmi yol noktas. ACTUAL CALCULATED LANDING TIME: HESAPLANMI GEREK N ZAMANI Bir uan belirli kriterlere gre hesaplanan gerek ini zamandr. ACTUAL TIME OF ARRIVAL: KESN N ZAMANI Bir uan kesin olarak ini yapt, gerek ini zaman. ADEQUATE WARNING TIME: YETERL UYARI ZAMANI ADJACENT ATC UNIT: KOMU ATC NTES Birbirinden trafik devralan/ devreden komu Hava Trafik Kontrol nitesi. ADMINISTRATOR DAREC Havaclkla ilgili konularda lkesini / Kurumunu temsil eden kiidir. ADVANCED FUNCTIONALITY TOOL: GELM FONKSYONLU CHAZ Kontrolre hava trafik hizmeti grevinde asistanlk yapan otomatik sistemin bir paras. ADVANCED SURFACE MOVEMENT GUIDANCE AND CONTROL SYSTEM: ELM YZEY HAREKET REHBERLK VE KONTROL SSTEM Her trl yerel hava durumuna karn, uaklara kontrol, gzlem, rehberlik ve rotalarnda uma konularnda hizmet salayan bir sistemdir. ADVISORY: TAVSYE Kontrolrn planlamasna k tutan, mevcuttaki veya ileri aamadaki uygulamalarnda kontrolr uyaran bir mesaj. ADVISORY CIRCULAR: TAVSYE NTELNDEK GENELGE (SRKLER) FAA tarafndan 14 gnde bir datlan tavsiye niteliindeki genelgeler. Uu emniyeti ile ilgili bilgileri kapsar. ADVISORY AIRSPACE: TAVSYEL HAVA SAHASI inde, uaklara hava trafik tavsiye hizmetinin verildii hava sahasdr.
ADVISORY SERVICE:
-4-
Hava Trafik Mdrl
TAVSYE HZMET Uuun ve uan manevralarnn emniyetli bir ekilde yaplabilmesi iin pilota verilen tavsiye/ bilgi hizmetidir. AERIAL REFUELING: HAVADA YAKIT KMAL Havada uu esnasnda, bir uaktan dierine yaplan yakt ikmali. AERIAL WORK: HAVADA YAPILAN Uu esnasnda zel bir takm faaliyetlerde bulunulmasdr. Bunlar fotoraf ekimi, gzlem, aratrma, keif, reklam vb. olabilir. AERODROME: HAVAALANI Tamam veya belirli bir blm uan ini, kalk ve yer hareketlerini yapabilmesi iin tasarlanm yerde veya denizde (binalar, ekipman ve tesisat dahil) tesis edilmi alan. AERODROME BEACON: HAVA MEYDANI LAMBASI Bir meydann yerinin havadan grlebilmesi amacyla Kulenin zerine tesis edilmi, her yne k verebilen lambadr. AERODROME CONTROLLER: MEYDAN KONTROLR Meydan Kontrol Hizmeti veren Hava Trafik Kontrolrn ifade eder. AERODROME CONTROL RATING: MEYDAN KONTROL DERECES Meydan Kontrol Hizmetinde alan Hava Trafik Kontrolrlerinin sahip olduklar derece trn ifade eder. AERODROME CONTROL TOWER: MEYDAN KONTROL KULES Meydan trafiine Hava Trafik Kontrol Hizmeti verilebilmesi iin tesis edilmi, gerekli donanma sahip nitedir. AERODROME CONTROL SERVICE: MEYDAN KONTROL HZMET Meydan trafiklerine hava trafik kontrol hizmeti verme. AERODROME CONTROL UNIT: MEYDAN KONTROL NTES Uan ini-kalk safhalarnda sorumluluunu tayan Hava Trafik Kontrol nitesi. AERODROME ELEVATION: MEYDAN RAKIMI ni sahasnn (pistin), en yksek noktasnn deniz seviyesinden olan yksekliidir. AERODROME FLIGHT INFORMATION SERVICE:
-5-
Hava Trafik Mdrl
MEYDAN UU BLG HZMET Meydan Kontrol hizmeti artlarnn gnn tamam veya belirli bir blm iin dorulanmad meydanlarda uu gvenliinin salanabilmesi iin IGA (Uluslararas Genel Havaclk) tarafndan hava trafik hizmetleri otoritesinin kararyla tanmlanan artlar. AERODROME FLIGHT INFORMATION UNIT: MEYDAN UU BLG NTES Meydan trafiine uu bilgi hizmeti salamak amacyla meydan ierisine kurulan nite. AERODROME IDENTIFICATION SIGN: MEYDAN TANITMA ARET Havaalannn havadan tannmasna yardmc olmak zere meydana yerletirilmi bir iarettir. AERODROME TRAFFIC: MEYDAN TRAF Meydan manevra sahasnda bulunan ve meydan gr ierisinde uu yapan tm hava aralarn kapsar. AERODROME TRAFFIC CIRCUIT: MEYDAN TRAFK PATERN Meydan gr ierisinde hareket eden uaklarn izlemesi iin zel olarak belirlenmi yol. AERODROME TRAFFIC ZONE: MEYDAN TRAFK BLGES Meydan trafiinin korunabilmesi amacyla meydan civarna tesis edilmi llendirme parametreleri tanml saha. (ARP) AERODROME REFERENCE POINT: MEYDAN REFERANS NOKTASI Bir Meydan iin belirlenmi corafi referans noktasdr. Genellikle pist zerinde belirlenir. AERONAUTICAL ADMINISTRATIVE COMMUNICATIONS: HAVACILIKLA LGL DAR HABERLEMELER Uularn veya nakliye hizmetlerinin operasyonel durumlarda bal bulunduklar kurumlar ile iletiimlerinin salanmasnda kullanlr. AERONAUTICAL BEACON: HAVACILIK BKINI Yeryznde bir noktann yerini belirleyen, her adan grlebilen, srekli veya aralkl k veren havaclk yer dr. AERONAUTICAL CHART: HAVACILIK HARTASI Havaclk amal kullanlan; hava sahasn, havayollarn, hava alanlarn, seyrsefer yardmclarn, tehlikeli / yasak tahditli sahalar v.b. gsteren havaclk haritasdr. AERONAUTICAL DATABASE: HAVACILIKLA LGL VER TABANI
-6-
Hava Trafik Mdrl
Kullanc ihtiyalarnn belirleyici olduu ve kullancnn seyrsefer ihtiyalarn karlamak iin zel taleplerde bulunabilmesine imkan salayan veritaban. (AFS) AERONAUTICAL FIXED SERVICE: HAVACILIK SABT HABERLEME HZMET Havaclk amal muhabere hizmetinin salanmasdr. AERONAUTICAL FIXED SERVICE SYSTEMS PLANNING FOR DATA INTERCHANGE PANEL: VER DEM KONUSUNDA HAVACILIKLA LGL SABT SERVS SSTEMLER PLANLANMASI PANEL AERONAUTICAL FIXED TELECOMMUNICATIONS NETWORK (AFTN): HAVACILIK SABT LETM AI AFTN hava trafik hizmeti salayclar arasndaki iletiimin saland, sabit noktalar arasnda hatlar araclyla yaplan mesaj transfer metodudur. AERONAUTICAL INFORMATION: HAVACILIKLA LGL BLGLER Uu gvenlii, hava seyrseferi, teknik, idari veya yasal faktrleri kapsayan bilgiler. AERONAUTICAL INFORMATION CIRCULAR (AIC): HAVACILIK BLG SRKLER Herhangi bir yasa, dzenleme, mevzuat veya kolaylkla ilgili nemli deiikliklerin, uu gvenliini etkileyecek karakterde aklayc ve tavsiye niteliinde olan bilgilerin ve yasal ,teknik veya tavsiye niteliinde olan duyuru ve bilgileri ieren yaynlardr. AERONAUTICAL INFORMATION PUBLICATION (AIP): HAVACILIK BLG YAYINI lkelerin havaclkla ilgili detayl lke bilgilerini ieren ve dzenli aralklarla yaynlanan bilgi yayn. AERONAUTICAL INFORMATION REGULATION AND CONTROL: HAVACILIKLA LGL BLGLERN DZENLENMES VE KONTROL Hava sahas snrlar, ATS yollar ve uygulamalar, radyo seyrsefer yardmclar ve haberleme niteleri, meteoroloji niteleri, pistlerle ilgili deiiklikleri konularndaki bilgileri kapsayan ve bunlar zel balklar altnda toplayan dzenleme sistemi. AERONAUTICAL INFORMATION SERVICE: HAVACILIK BLG HZMET Hava seyrseferinin gvenilirlii, etkinlii ve dzenli ak konularndaki bilgilerin topland nite. AERONAUTICAL MOBILE SATELLITE (ROUTE) SERVICE HAVACILIK MOBL UYDU (ROTA) HZMET AMS(R)S iletiim imkanlaryla uu gvenliinin ve dzenli aknn salanmasna ynelik kurulmas planlanan gelimi bir hizmet. AERONAUTICAL MOBILE SATELLITE SERVICE: HAVACILIK MOBL UYDU HZMET
-7-
Hava Trafik Mdrl
Havaclkla ilgili iletiim sistemlerinde yakn gelecekte, ses ve veri konularnda AMSS sistemlerini tercih etmesi sz konusudur. Bu sistemin kullanlmas uak-yer arasnda yksek kalitede ve hzl bir iletiim salayacaktr. AERONAUTICAL TELECOMMUNICATION NETWORK: HAVACILIK LETM AI Havaclk haberlemelerinin iletiim a zerinden internet araclyla yaplmas. Bu dzenleme havaclkla ilgili niteler arasnda uluslararas bir iletiim imkan salar. AEROPLANE REFERENCE FIELD LENGTH: UAA GRE MEYDAN UZUNLUU Bir uan durgun hava, sfr pist eimi, deniz seviyesi ve standart atmosfer artlar iin, sertifika veren otoritelerin uu klavuzunda belirttii deerlere veya imalats tarafndan verilen benzeri bilgilere gre, onaylanm azami kalk kitlesi ile kalk yapabilecei en az meydan uzunluudur. AIP AMENDMENT: AIP DEKL AIPde yer alan bilgilerde yaplacak kalc deiikliklerdir. AIP SUPPLEMENT: AIP EK AIPde yer alan kalc bilgilere ek zellii tayan, 3 ay veya daha uzun sreli geici deiiklikler ile uzun metin ve grafiklerden oluan ksa sreli bilgilerdir. AIRBORNE: KALKI Kalkan uan pistten teker kesmesini ifade eder. AIRBORNE COLLISION AVOIDANCE SYSTEM: HAVADA UAKLAR ARASINDA ARPIMAYI NLEYC SSTEM Uaklara tesis edilen bir sistemdir. Pilota nce uyar daha sonra da zm nerisi sunarak uaklar arasndaki arpma riskini nlemek amacyla tasarlanmtr. AIRBORNE SATELLITE COMMUNICATION: HAVADA UYDU HABERLEMES Yakn gelecekte ncelikle yaygnlamas dnlen, uydu araclyla haberlemeyi salayan sistemdir. Bu sistemin kullanlmas ile, yer-hava haberlemesinde yksek kalite ve geni menzil salanabilecektir. AIRCRAFT: HAVA TAITI Sabit kanatllar, helikopterler, performansl uaklar ve balonlar iine alan, havada kalabilme ve hareket edebilme yeteneine sahip aralar iin kullanlan bir terim.
AIRCRAFT APPROACH CATEGORY: UAK YAKLAMA KATEGORS

-8-
Hava Trafik Mdrl
Uaklar iin; azami ini arlndayken, ini d grnndeki stall (tutunamama) hznn 1.3 kat hza dayandrlarak belirlenmi kategorilerdir. Uaklar 5 kategoriye ayrlr. A: Hz, 91 knottan az olanlar. B: Hz, 91-121 knot arasnda olanlar C: Hz, 121-141 knot arasnda olanlar D: Hz, 141-166 knot arasnda olanlar E: Hz, 166 knot ve daha fazla olanlar AIRCRAFT CALL-SIGN: UAK ARI ADI Hava-yer muhaberesinde uan tanmlanmas iin kullanlan bir metod. AIRCRAFT CLASSIFICATION NUMBER: UAK SINIFLANDIRMA NUMARASI Belirlenmi standart altyap kategorisindeki bir pist kaplamas uan yapabilecei rlatif etkinin bir rakamla ifadesidir. AIRCRAFT CONFLICT: UAK KARILAMALARI Belirlenmi minimum ayrma kriterlerinin altnda, uaklar arasnda meydana gelen karlamalar. AIRCRAFT DATA: UAK BLGS Uak tanmlanmas, uak tipi, uak ekipmanlar ile ilgili bilgileri kapsar. AIRCRAFT IDENTIFICATION: UAIN TANIMLANMASI Belirlenmi koullara gre bir uan karlkl iletiim ile hava trafik hizmeti verebilmek amacyla tanmlanmas. AIRCRAFT PROXIMITY(AIRPROX) UAK YAKIN GEMES Uaklar arasnda, uluslararas kurallarla belirlenmi ayrma dld durumu ifade eder. Bu durum, drt kategoriye ayrlr: 1.arpma riski, 2.Emniyetin tehlikeye dmesi, 3.arpma riski olmamas, 4. Risk belirlenememesi.
minimumlarnn altna
AIRCRAFT STAND: UAK PARK YER Apronlarda uaklarn parklandrlmalar iin belirlenmi sahalardr.
AIR DEFENSE IDENTIFICATION ZONE: HAVA SAVUNMA TEHS BLGES

-9-
Hava Trafik Mdrl
Ulusal gvenlik amacyla; uaklarn kontrol, tehis ve tanmlama yaplabilmesi iin belirlenmi, yeryznden yukar doru uzanan hava sahas blmdr. AIRFILE FLIGHT PLAN: HAVADA DOLDURULMU UU PLANI Kalktan sonra uu esnasnda, ATS(Hava Trafik nitesi) ile koordine edilerek doldurulan uu plan. AIR-GROUND: HAVA-YER Yerde tesis edilmi cihazlarla, hava-yer istasyonlar arasndaki iki ynl muhabereyi ifade eder. AIRLINE OPERATIONAL COMMUNICATIONS: HAVAYOLU OPERASYONEL HABERLEMELER Gelecekte ISO (Uluslararas Standart Organizasyonu) OSI (Ak Sistem Balants) modeli esas alnarak, hava-yer, yer-yer bilgi sistemleri link hatlar zerinden bir arada dnlerek havayolu operasyonel haberlemeleri salanacaktr. AIR NAVIGATION COMMISSION: HAVA SEYRSEFER KOMSYONU Prensip olarak hava seyrseferinde uluslararas standardizasyonun salanmas amacyla kendi sorumluluunda almalar yapan komisyon. AIR NAVIGATION FACILITY: HAVA SEYRSEFER NTELER Hava Seyrsefer amal kullanlan; ini sahas, klar, meteoroloji ekipmanlar, muhabere cihazlar, elektrik / elektronik btn donanmlardr. AIR NAVIGATION PLAN: HAVA SEYRSEFER PLANI Uluslararas ATM(Hava Trafik Ynetimi) artlarnn koordine edilmesi amacyla, dnya belirli sayda ICAO hava seyrsefer blgesine ayrlmtr. Bu blgeler kendi ilerindeki zel durumlar (trafik younluu, sosyo-ekonomik, teknolojik faktrler vb.) gz nne alnarak snflandrlmtr. AIR NAVIGATION SERVICE: HAVA SEYRSEFER HZMET Uluslararas hava seyrseferinin gvenlik, dzenlilik ve etkinlik konularnda salad hizmeti tanmlamak iin kullanlan genel bir terim. AIRPORT: HAVAALANI Uaklarn ini ve kalk iin planlanm (binalar ve tesisler dahil) yerde veya suda tesis edilmi alan.
AIRPORT/AIR TRAFFIC SYSTEMS INTERFACE: HAVAALANI/HAVA TRAFK SSTEMLER ARABRM

- 10 -
Hava Trafik Mdrl
ECACin-Havaalanlar stratejisi hedeflerine ulamak iin uygulad bir program. AIRPORT CAPACITY: HAVAALANI KAPASTES Havaalan operatrleri tarafndan, belirlenmi bir zaman dilimi ierisinde hizmet verilebilecek uak saysnn, teknik altyap ve pist kapasitesi faktrleri esas alnarak belirlenmesi. AIRPORT LIGHTING: HAVA ALANI IIKLANDIRMASI Bir hava alanna yerletirilmi, farkl aydnlatma sistemlerinin tmn ifade eder. AIRPORT SURVEILLANCE RADAR: HAVAALANI GZLEM RADARI 10 NM yarapl (18 km) bir alan ierisinde ini, kalk ve gei blgesindeki uaklara operasyonel hizmet vermek iin kullanlan radar. AIRPORTS COUNCIL INTERNATIONAL (ACI): ULUSLAR ARASI HAVAALANLARI KONSEY Merkezi Cenevrede bulunan havaalan ileticileri mesleki birliidir. Ticari amal olmayan organizasyon 170 lkeden 1400 havaalann temsil etmektedir. Havaalanlar ileticileri ve ticari partnerleri arasndaki birliktelii oluturmak, havaalan iletmeciliinin gelitirilmesi, yeler arasnda ortak politikalarn belirlenmesi iin almak ve havaalan uzmanlar ve yneticileri iin gerekli bilgilerin yaynlanmas konseyin amalar arasndadr. AIR ROUTE SURVEILLANCE RADAR: HAVA YOLU GZLEM RADARI Uzun menzilde gzlem salama amacyla tasarlanm radar sistemi. Menzili 150 NM ile 200 NM arasnda deiir. AIRSPACE: HAVASAHASI llendirme parametreleri ile tanmlanm hacimli bir alan. AIRSPACE CAPACITY: HAVA SAHASI KAPASTES Uaklar arasndaki ayrma minimalar ve gvenlik standartlar, saha seyrseferi direkt rotalar ve dier faktrler gz ard edilmeden, Hava Trafik Kontrol sektrlerindeki trafik art kapasitesinin belirlenmesi. AIRSPACE MANAGEMENT: HAVASAHASI DARE MERKEZ ncelikle temel ihtiyalar belirleyerek hava sahasnn etkin kullanmn salamay, ikincil olarak da hava sahas farkllamalarn engellemeyi ama edinmi idari bir aktivitedir.
AIRSPACE STRUCTURE: HAVA SAHASI YAPISI
- 11 -
Hava Trafik Mdrl
Uuun belli bir aamasnda, uu gvenliinin salanmas amacyla tasarlanan hava sahas blm. AIR TAXI /HOVER TAXI: HAVA TAKS Bir helikopterin yerden yaklak 100 feet ykseklie kadar gerekleen uuudur. AIR TRAFFIC: HAVA TRAF Meydan manevra sahasnda veya uu aamasndaki tm hava aralarn kapsar. AIR TRAFFIC ADVISORY SERVICE: HAVA TRAFK TAVSYE HZMET Hava trafiinin dzenli ve hzl aknn salanmas, uaklarn birbirleri ile ve manialarla arpmalarnn nlenmesi amacyla verilen tavsiye hizmeti. AIR TRAFFIC CONTROL HAVA TRAFK KONTROL Hava trafiine hzl, gvenli ve dzenli bir ak salamak iin ilgili otorite tarafndan verilen hizmet. AIR TRAFFIC CONTROLLER HAVA TRAFK KONTROLR Sorumlu olduu sektr ierisinde hava trafik hizmetini veren yetkili kontrolr. AIR TRAFFIC CONTROL CENTRE: HAVA TRAFK KONTROL MERKEZ Corafi olarak ayrlm blgelerde, hava trafik kontrol hizmeti veren nite. AIR TRAFFIC CONTROL CLEARENCE: HAVA TRAFK KONTROL MSAADES Kontroll bir trafie hava trafik kontrol nitesinin belirttii artlarda umas iin verilen msaade. AIR TRAFFIC CONTROL COMPLEXITY: HAVA TRAFK KONTROLNN KARMAIKLII Hava trafiindeki younluk veya hava sahas karkl sebebiyle hava trafiinin kontrol yknn artmas. AIR TRAFFIC CONTROL CO-ORDINATION: HAVA TRAFK KONTROLNN KOORDNASYONU ATC niteleri, kontrolrler veya ilgili otorite arasnda koordinasyonun salamas. AIR TRAFFIC CONTROL INSTRUCTIONS: HAVA TRAFK KONTROL TALMATLARI Pilota kontrolr tarafndan uygulamas iin verilen talimatlar. AIR TRAFFIC CONTROLLER LICENSE HAVA TRAFK KONTROLR LSANSI
- 12 -
Hava Trafik Mdrl
Temel hava trafik eitimini tamamlayan bir aday hava trafik kontrolrnn yeterlilik dzeyini tespit etmek amacyla yaplan snav sonucunda baarl olanlara verilen yeterlilik belgesidir. AIR TRAFFIC CONTROL RADAR BEACON SYSTEM: HAVA TRAFK KONTROL RADAR BEACON SSTEM Sorgulama metodu ile alan (alc/verici ve transponder olmas gerekir) gzlem radar sistemi. AIR TRAFFIC CONTROL REQUESTS: HAVA TRAFK KONTROL TALEPLER Pilotun, Hava Trafik Kontrol nitesinden uan seyrseferi ile ilgili taleplerini ifade eder. AIR TRAFFIC CONTROL SERVICE: HAVA TRAFK KONTROL HZMET Uaklar arasnda ve uaklarla manialar arasnda arpmay nlemek, hava trafik akn hzlandrmak ve hava trafiinin dzenli olarak akn salamak iin verilen hizmet. AIR TRAFFIC CONTROL UNIT: HAVA TRAFK KONTROL NTES Hava Trafik Kontrol Merkezi, yaklama kontrol ofisi veya meydan kontrol kulesini kapsayan genel bir terim. AIR TRAFFIC FLOW MANAGEMENT: HAVA TRAFK AKI DARE MERKEZ ATC sistemlerinin yeterlilii ve havaalan kapasitelerine uygun olarak, trafik aknn belirlenen saha ve zamanlarda idaresinin saland merkez. AIR TRAFFIC MANAGEMENT: HAVA TRAFK DARE MERKEZ Yerde ve havadaki tm operasyonlarda, trafiin gvenli ve etkin aknn salanmas iin tanmlanm gelecek hava seyrsefer sistemleri ile desteklenen zel idare merkezi. AIR TRAFFIC MANAGEMENT SURVEILLANCE TRACKER AND SERVER SYSTEM: HAVA TRAFK YNETM GZLEM Z SUNUCU SISTEMLERI Eurocontrol tekilatnn zel piyasada gelitirttii radar data ileme sistemidir (HW-SW). AIR TRAFFIC SERVICE: HAVA TRAFK HZMET Uu bilgi hizmeti, ikaz hizmeti, hava trafik tavsiye hizmeti, saha kontrol hizmeti, yaklama kontrol veya meydan kontrol hizmetini kapsayan genel bir terim.
AIR TRAFFIC SERVICES COMMUNICATIONS: HAVA TRAFK HZMETLER HABERLEMLER
- 13 -
Hava Trafik Mdrl
Uu gvenliini raporlarnn iletilmesi.
etkileyebilecek
faktrlerin,
meteorolojik
bilgilerin,
pozisyon
AIR TRAFFIC SERVICE RECEIVING UNIT: HAVA TRAFK HZMET KABUL NTES Uan kontrol sorumluluunu almas planlanan nite. AIR TRAFFIC SERVICE REPORTING OFFICE: HAVA TRAFK HZMET RAPOR OFS Hava trafik hizmeti iin gerekli bilgilerin alnmas amacyla kurulmu bir nitedir. AIR TRAFFIC SERVICE ROUTE: HAVA TRAFK YOLU inde, Hava Trafik Hizmetinin saland, trafiin ak iin dizayn edilmi yollardr. Havayolu, tavsiyeli yol, kontroll/ kontrolsz yol, geli/gidi yollar v.b.kategorilere ayrlr. AIR TRAFFIC SERVICE UNIT: HAVA TRAFK HZMET NTES Hava Trafik kontrol nitesi, uu bilgi merkezi veya hava trafik kontrol hizmeti nitelerini kapsayan genel bir terim. AIRWAY: HAVAYOLU Radyo seyrsefer yardmclar ile donatlm, koridor eklinde tasarlanm kontroll saha. ALERT PHASE: ALARM HAL Uu gvenlii asndan riskli bir durumun ortaya kmas. ALERTING SERVICE: ALARM HZMET Arama-Kurtarma almalar iin kurulmu nite. ALL-PROPOSE STRUCTURED EUROCONTROL RADAR INFORMATION EXCHANGED: EUROCONTROL RADAR BLG LETM N TM HTYA YAPISI Eurocontroln standart data iletim format olup; yeni alnacak radarlarda bu formatla data iletiimi salanacaktr. ALTERNATE AERODROME: ALTERNATF MEYDAN Bir uan, herhangi bir nedenden dolay var meydanna inememesi durumunda, ini yapmay planlad dier meydandr. ALTITUDE : RTFA Bir cismin, yerin veya noktann deniz seviyesinden olan dikey mesafesidir. ANALYSIS: ANALZ Bir olayn anlalr olabilmesi iin gerekli olan aktivite.
- 14 -
Hava Trafik Mdrl
ANTENNA: ANTEN Radyo frekans enerjisinin elektromanyetik cihazlar tarafndan kullanlabilmesini salar. APPROACH CONTROL: YAKLAMA KONTROL Bir veya daha fazla havaalann kapsayan bir saha ierisinde, ini, kalk trafiklerine hizmet veren, trafiklerin son yaklamaya kadar gerekli ayrmalarndan sorumlu olan nite. APPROACH CONTROL SERVICE: YAKLAMA KONTROL HZMET Kontroll trafiklere kalk, ini veya transit geit aamasnda verilen hava trafik kontrol hizmeti. APPROPRIATE AIR TRAFFIC SERVICES AUTHORITY: UYGUN HAVA TRAFK HZMETLER OTORTES Belirlenmi hava sahas ierisinde hava trafik hizmetlerinin salanmas konusunda yetkili otorite. APRON: APRON Bir meydanda, uaklarn parklama, yolcu ve yk indirip bindirme, yakt alma, bakm gibi amalarla durmas iin belirlenmi sahadr. APRON MANAGEMENT SERVICE APRON YNETM SERVS Apronlarda uaklarn ve dier aralarn hareket ve faaliyetlerini dzenlemek iin kurulmu hizmet birimidir. ARALOQUE: ARALOG (BENZER) Aralog sinyaller radar anteni veya alcsnda yer alrlar. AREA CONTROLCENTRE: SAHA KONTROL MERKEZ Kontroll saha ierisinde, dz uu aamasndaki kontroll trafikleri komu niteye veya yaklama kontrol nitesine devir edene kadar hava trafik kontrol hizmeti vermek amacyla kurulan merkez. AREA CONTROL SERVICE: SAHA KONTROL HZMET Kontroll saha ierisindeki kontroll trafiklere hava trafik kontrol hizmeti salayan nite. AREA INDICATED AIR SPEED LIMIT: GSTERGE HAVA SRAT SINIRI Snrlar belirtilmi bir hava sahas ierisinde, uaklarn kullanabilecekleri max. Gsterge srati.
- 15 -
Hava Trafik Mdrl
AREA NAVIGATION: SAHA SEYRSEFER Seyrsefer yardmc cihazlar ve kiisel faktrlerin uu operasyonlarnn arzu edilen rotada seyrine imkan tanmas. AREA OF RESPONSIBILITY: SORUMLULUK SAHASI Hava trafik hizmetlerinin saland, snrlar ATS otoritesi tarafndan tespit edilmi hava sahas ARRIVAL AERODROME: VARI MEYDANI Bir uan ini yapt meydandr. ARRIVAL TIME: VARI ZAMANI Bir uan meydana indii zamandr. ATTITUDE: DAVRANI artlara gre oluan hissi veya mantkl tutum. ATTITUDE DISPLAY INDICATOR: DURUM GSTERGES Uaklarn uzunlamasna ve yanlamasna rotasyonunun uu cihazlarndan takip edilebilmesini salayan gsterge. AUGMENTATION (GNSS): ARTIRMA Temel uydu bilgisi ile birlikte sistemin performansnn artmas salanabilir. AUTHORITY: OTORTE Bir dokmann ortaya karlmas veya deitirilmesi ile sorumlu kii. AUTOLAND: OTOMATK N Grn ini iin limitlerin altnda olduu, konvansiyonel metotlarla iniin salanamayaca durumlarda, bu konuda zel eitim alm pilotlar tarafndan gvenli ve etkin bir iniin salanmas iin kullanlan sistem. AUTOMATED AIR / GROUND DATA INTERCHANGE: OTOMATK HAVA/YER BLG DEM AUTOMATIC DEPENDENT SURVEILLANCE: OTOMATK GZLEME DAYALI SSTEM AUTOMATIC DIRECTION FINDING SYSTEM: OTOMATK YN BULMA SSTEM
- 16 -
Hava Trafik Mdrl
Hemen hemen en eski seyrsefer yardmc cihazlarndandr. Atmosferik hadiselerden kolayca etkilenmeleri ve dk menzillere sahip olmalar sebebiyle yerlerini daha gelimi cihazlara brakmlardr. (COR, LORAN, GPS gibi) AUTOMATIC FLIGHT CONTROL SYSTEM: OTOMATK UU KONTROL SSTEM AUTOMATIC TERMNAL INFORMATION SERVICE: OTOMATK TERMNAL BLG HZMET Gnn tamamnda veya belirli blmlerinde, ini-kalk yapan trafiklere verilen rutin bilgiler. AUTOMATIC WEATHER OBSERVING SYSTEM: OTOMATK HAVA GZLEM SSTEM Belirlenmi zaman aralklar ierisinde hava durumu ile ilgili bilgilerin (gr, bulutluluk, rzgar vb.) bilgisayar aracl ile VHF bandndan havaalanlarndan yaynlanmas. AVERAGE AIR TRAFFIC FLOW MANAGEMENT: ORTALAMA HAVA TRAFK AKII DARE MERKEZ Kalklardaki toplam gecikmeler/Toplam uular orann tespit etmek amacyla kurulan nite. AVIATION SAFETY: HAVACILIK GVENL Yerdeki ve havadaki trafiklerin gvenilirliliini salamak iin yaynlanm tm uygulamalar. B BACK COURSE: TERS YAYIN Konvansiyonel Alet Alalma Sistemlerinde, meteorolojik artlarn pilotun grerek referans almasn engellemesi durumunda, ters yayn, localizeri takip eden uan piste direkt yaklaabilmesi iin sa veya sol ynl yatay ynlendirilmesine yardmc olur. Ters yayn yaklamas hassas yada dikey ynde yardmc olmayp hassas olmayan yaklama olarak tanmlanr. Bu yaklamada uan alalabilecei irtifa, n yayn yada hassas ILS yaklamasnda alalabilecei irtifadan daha yksektir. n yayn ile ters yayn arasndaki fark, ters yaynda localizer uan pozisyonuna ters olarak yayn yapar. BACK LOBE: TERS LOBE Bir antenin arkasna yaylan enerjinin lobu (ana loba gre azimutda 1800) BAND PASS FILTER: BAND GEME SZGEC ki frekans arasndaki dier frekanslarn azaltlmasn salayan filtredir. Alak gei filtresi ve yksek gei filtresinin kompozisyonundan oluur.
- 17 -
Hava Trafik Mdrl
BANDWIDTH: BAND GENL Bir radyo sinyalinde frekanslarn kapsamn ierir. Hertz de tanmlanr. BARETTE: BARET Belli bir mesafeden ksa bir k hatt gibi grlebilecek ekilde, yakn aralklarla yan yana sralanm veya daha fazla havaclk yer dr. BAROMETRIC ALTITUDE: BAROMETRK RTFA Alet hatasnn dzeltilmediini gsteren ve standart atmosferik koullarda deiim iin karlanamayan irtifadr. BASE RATE: TEMEL ORAN e alnmadan nce seici snava giren insanlarn poplasyondaki yzdesi. BASELINE: TEMEL HAT 1. PLANLAMA : Temel hat orijinal plan, pozitif veya negatif uygun bulunan deiimlerdir. Genellikle bir modifiyer kullanlr. 2. KONFGRASYON YNETM : Temel hat bir konfigrasyon parasnn durumudur ve bileikleri zamanda bir noktadadr. BASIC ENCODING RULES: TEMEL KODLAMA KURALLARI Temel kodlama kurallar bir tip (LTV) Uzunlama Deeri kodlama plan kullanr. Her bir tipin kodlamas doru sralamada daima bileik ierir. Bir veya daha fazla tanmlayc olarak adlandrlan gsterim tipi, bir veya daha fazla uzunluk ve deer gsterir. Bu ierikler baz tiplerin deeri olabilir ve TLV formatnda kodlandrlr. BASIC TRAINING: TEMEL ETM ATS ortamnda konuyla ilgili temel bilgi ve yeteneklerin kazandrlmas. BASIC TRAINING (PHASE 1 AB INITIO): TEMEL ETM (BALANGI SAFHASI) Uzman AIS eitimine hazrlamak iin AIS rencilerine temel bilgi ve yeteneklerin kazandrlmas. BASIC TRAINING (PHASE 2 SPECIALIST): TEMEL ETM (UZMANLIK SAFHASI) AIS ortamnda disipline uygun olarak ilgili i kategorisiyle balantl bilgi ve yetenekleri salamak iin verilen uzman AIS eitimi. BATTERY: GRUP Ayn topluluk zerinde standardize edilmi testlerin btn. Birka testte alnan puanlar, karar almak iin deerlendirmede kullanlr veya karlatrlr.
- 18 -
Hava Trafik Mdrl
BAUD: Veri haberlemelerinin ulam hz birimidir. Teknik olarak saniyede bitten farkl bir terimdir. BEACON: Pozisyon ve yn belirlenmesinde kullanlan yardmc alet. BEAM STEERING UNIT: RADYO DALGASI YNLENDRME BRM Mekanik ynlendirilmi antenle birlikte kullanldnda Anten Kontrol Birimi olarak da adlandrlan bu birim, uu anteninin pozisyonunu kontrol eder. SDUden bilgileri alr. Bu bilgiler daha sonra ynlendirici komutlara dntrlr. BEAM WIDTH: RADYO DALGASI GENL Bir antenin ana radyo dalgasnn yarm g noktalarnda belirlenen a genilemesi. BEARING: YN Pusulada yn. BEHAVIOUR ANCHORED RATING SCALES: HAREKETE DAYALI DEERLENDRME LEKLER zel ynleri temsil eden kme iinde, hareketli ynlere odaklanma performans lmnde kullanlr. BELOW MINIMUMS: MNMUMLARIN ALTI lgili otorite tarafndan belirtilen minimumlar altnda olan hava koullar. rnein: (ini/kalk minimumlar) BINARY PHASE SHIFT KEYING: KL FAZ DETRME ANAHTARI Bu teknikle 0dan 1e yada 1den 0a dijital kod deiimlerinde, tayc faz deitirilir. BITE ERROR RATE: BAYT HATA ORANI Bir rnekteki bit hatalarnn says rnekteki bitlerin toplam saysna blnr ve genellikle birok rnek iin ortalamadr. BLIND SPOT: KR SAHA Radyo yaynlarnn alnamad ya da radar menziline girmeyen saha, kontrol kulesince hava alannn grlemeyen blmleri . BLIND TRANSMISSION: KARILIKSIZ (TEK YNL) YAYIN ki ynl iletiimin kurulamad ancak radyo ile aranan istasyonun yayn alabileceine inanlan durumlarda tek tarafl gnderme. BLOCKED:
- 19 -
Hava Trafik Mdrl
BLOKE EDLM Radyo yaynlarnn bozulduu yada engellendii durumlarda kullanlan terim. BORE SIGHT: GR AISI Bir antenden yaynlanan elektromanyetik dalgann kapsama alan. BOTTOM-UP APPROACH: ALT-ST YAKLAMA Tek bir bileim nedeniyle balayan yada her bir tekrarnda artarak devam eden bir problem yada frsat iin hazrlanan zel bilimsel yaklama. BOTTOM-UP PROCESS: ALT-ST LEM D iaret ve komutlarla aktivite kontrol yapmak. Ayrca gelen bilgiyle ilk olarak ortaya kan hareketin tanmlanmas iin kullanlr. BOUNDARY: SINIR Sistemleri birbirinden ayrmak iin kullanlan snrlandrma izgisi. BOUNDARY INTERMEDIATE SYSTEM: SINIR ARA SSTEM Ara sistem, iki ayr rota yada idari kavramlar arasnda bilgi iletilebilmesidir. BREAKS: MOLALAR Bir birey yada bireyler grubunun alma saatleri iersinde bir zaman diliminde iyerinde bulunmamas. BREAKING ACTION (GOOD, FATR, POOR OR NL): FRENLEME (Y, ORTA, ZAYIF, H) Pilota havaalan hareket sahas stndeki frenleme derecesini, koullarn belirten rapor. BRIEFING: BLGLENDRME Eitimle ilgili olarak, bilgilendirme eitim olaynn balangcdr. Bu dnem boyunca rencinin katlmnn kesilmesine normal olarak izin verilmez. BROADCAST: YAYIN Mode S sistemi araclyla, ilgili mesajlarn kapsama alan iindeki tm uaklara gnderilmesine izin verir. . BROADCAST SUBNETWORK: YAYIN ALT AI Yayn alt alar, kk bir corafi alan iinde IS ve ESleri yksek bilgi ortamlaryla birbirine balamak iin kullanlr. BUFFER ZONE: TAMPON BLGE
- 20 -
Hava Trafik Mdrl
Bir blgenin etrafndaki hava sahasnn tahmin edilemeyen bir gvenlik ayla korunmas olarak tanmlanr. BUILT IN TEST EQUIPMENT: GELTRLEN TEST EKPMANI Srekli temel zerinde izleme yapabilmek iin doru operasyonu salayan elektronik ekipmandaki isel kontrol birimleri. Birok kontrol, bir hata durumunda grsel alarm veren GONOGO testleridir. BUSINESS PLAN: PLANI Grev, hedefler ve konular belirlemek iin yada belirli zaman periyotlar iinde tamamlanmak zere hazrlanan bir organizasyon iin belirlenen bir dokman yada dokman serileridir. C CALCULATED LANDING TIME: HESAPLANMI N ZAMANI Bir uan hesaplanm geici yada gerek ini zaman. CALCULATE TIME OF ARRIVAL: HESAPLANAN VARI ZAMANI Bir uuun bilinen son pozisyonunun gz nnde bulundurularak bir nokta zerine gelecei zamann hesaplanmas. Bunun iin uu plan verisi, uygulanan rota, uygulanan herhangi bir hz snrlandrmas ve hava durumu verileri dikkate alnr. Hesaplanan bu zaman tahmin edilemeyen bir gecikmeyi iermez. CALCULATED TAKE OFF TIME: HESAPLANAN KALKI ZAMANI Bir hava trafik ak ynetimi uygulamalar iin referans alnan zaman. CALCULATED TIME OVER: HESAPLANAN ZAMAN Son pozisyonu, uu plan verisi, uygulanan rota, hz snrlandrmas ve hava durumu gz nnde bulundurularak, bir uuun bir piste yada bir fiksin zerine gelii tahmin edilen zaman. Bu zaman beklenmedik gecikmeleri iermez. CALIBRATE: DZELTMEK, AYARLAMAK Doru olmayan bir lek yada aletin doru okunmas amacyla yaplan dzeltme. CANCELLATION RATIO: PTAL ORANI lemci klarndaki grlt oran ilemci giriindeki grlt oranna blnr. lemci MTI, MTD yada ASP olabilir. ptal oran tm hedef hzlar iin ortalamadr. CANCELLED NOTAM: PTAL EDLEN NOTAM
- 21 -
Hava Trafik Mdrl
Bir notamn bir baka notamla geerliliinin ortadan kalkmas. CANDIDATES: ADAYLAR Seme ilemi iin kabul edilen bavuru sahipleridir. Fakat balang eitimi iin kabul edildikleri anlamna gelmez. CAPACITOR DISCHARGE LIGHT: KAPASTR DEARJ III Tpte bulunan bir gaz ierisinden yksek voltajda elektrik dearj ettirilerek ve ok ksa srelerle retilerek, yksek iddette yanp snmesi temin edilen bir lambadr. CAPACITY: KAPASTE Kapasite, bir hava sahas ierisinde trafik talebini karlayabilme oranna denir. Hava Sahasndaki kalabalk nedeniyle meydana gelen gecikmeler ve hizmet verilen trafik arasndaki ilikiyi gsteren bir eri kapasiteyi temsil edebilir. Kapasite trafik talebi durumuna, ATC sektr konfigrasyonuna, evreleyen hava sahas kapasitesine ve teklif edilen kapasiteye (zaman ve boyut olarak ) baldr. CAREER: KARYER Bir kiinin ii ile ilgili faaliyetleri, deerleri ve isteklerini ieren zellikleri. CARREER DEVELOPMENT: KARYER GELM Kariyer planlarndaki almalarn sonulardr. Bu sonular bir organizasyonun yada bir bireyin ihtiyalarn temel alabilir. CARGO: TCAR YK, TCAR EYA Bir hava aracnda postadan yada kii yannda tanan bagajdan ayr tanan tm mallar. CARGO AIRCRAFT: YK UAI Ticari eya/mal tayan hava arac. CARIBBEAN REGION: KARAYB BLGES Sorumluluklar altndaki uluslararas hava sahasnda ve kendi hava sahalarnda Hava Seyrsefer Hizmetleri salayan ICAO yesi devletleri kapsayan blge. CARRIER PHASE TRACKING GNSS RECEIVER: TAIYICI FAZ ZLEME GNSS ALICISI Zamann bir blmnde veya tmnde GNSS (Kresel Seyrsefer Uydu Sistemi) veri ileme tekniklerinin normal kullanm iin gerekli bir alcdr. CARRIER SENCE MULTIPLE ACCESS WITH COLLISINON DETECT: ATIMAYI BELRLEYEN TAIYICI OKLU GRM
- 22 -
Hava Trafik Mdrl
Bir terminal izleyicileri bir hattn yada frekansn megul olup olmadn takip ederler. Eer terminal hattn meguliyeti nedeniyle gnderilemeyen bir mesaj varsa, sistem mesaj gndermek iin boluk olumasn bekler. Eer iki istasyon ayn anda gnderme yaparsa, atma meydana gelir. Bu durumda her iki istasyonda yeniden gnderme iin uygun zaman bekler. CARRIER: TAIYICI Temel olarak modle edilmemi sinyal. CARRIER-TO MULTI-PATH RATIO: TAIYICI-OKLU YOL ORANI Direkt olarak alnan tayc gcn oklu yol gcne orandr. CARRIER-TO-NOISE-DENSITY RATIO: TAIYICI-GRLT-YOUNLUK ORANI Toplam tayc gcn 1Hzlik bir bant genilii iinde ortalama grlt gcne oran olup dBHz olarak tanmlanr. CASE STUDY: DURUM ALIMASI Gerek yada hayali bir olayn veya olaylar serisinin analizi, problem tanmlamas ve mmkn olan zmlerin deerlendirildii bir tekniktir. CATEGORY PRECISION APPROACH 1: HASSAS YAKLAMA KATEGORS Bir standart alet alalma uygulamasnda uak, 60 m (200 feet) karar yksekliine kadar alalabilmektedir. CATERING: KRAM SERVS Uu esnasnda salanan yiyecek/iecek hizmetleri. CAUSES OF DELAY: GECKME NEDENLER Belirlenen herhangi bir nedenle ortaya kan toplam gecikmenin oran. CAUSES: NEDENLER Bir kazaya yada olaya sebebiyet veren aksiyonlar, ihmaller, koullar veya bunlarn bileimi. CEILING: TAVAN Gkyznn yarsndan ounu kapsayan 6000 m. (20.000 ft) altndaki en alak bulut katman tabannn yer ya da su stndeki ykseklii. CENTRAL EXECUTIVE UNIT: MERKEZ YNETM BRM
- 23 -
Hava Trafik Mdrl
CFMU(Merkezi Ak Ynetim Birimi) sorumluluu ye lkelerin hava sahasndaki hava trafik ak ynetimi lmlerinin yaplmas, koordinasyonu ve planlamasdr. CENTRAL FLOW MANAGEMENT UNIT: MERKEZ AKI YNETM BRM Katlmc lkelere hava trafik ak ynetimi salamak iin ICAO Merkezi Hava Trafik Ak Ynetimi Organizasyonu gereince kurulmu bir ynetim birimidir. Bu birim Merkezi Ynetim Birimi ve Uu Plan Operasyonlar Blmn iermektedir. CENTRAL PROCESSING UNIT LOAD: MERKEZ LEM BRM YK Nominal CPU yk, maksimum giri/k nominal durumlarn ilenmesinde verilen ilemcinin CPU yknn ortalama deeridir. CENTRAL RADNET MONITORING AND CONTROL SYSTEM : MERKEZI RADNET GRNTLEME VE KONTROL SISTEMI Radar a grntlenmesi ve kontrol merkezi. CENTRALISED AIRSPACE DATA FUNCTION: MERKEZ HAVA SAHASI BLG FONKSYONU ECAC (Avrupa Sivil Havaclk Konferans) devletleri tarafndan grevlendirilen ve ulusal hava sahas kullanm planlarnda uygun rota bilgisi elde edebilmek iin kurulan hava sahas ynetim fonksiyonudur. CENTRE OF NAVIGATION: SEYRSEFER MERKEZ DGNSS seyrsefer zmyle birlemeye referans olan matematiksel nokta. Bu nokta GNSS anteninin belirginliidir. CERTIFICATION: SERTFKASYON Yetki almalar yapan bir otorite tarafndan verilen resmi tanma bildirimidir. Bu tanma, ihtiyalara cevap verebilen bir rn, ilem yada hizmet iin olabilir. CHAINING: ZRCRLEME 1. zel bir obje ile ilgili radar hedef raporlar ve dier bilgileri birlikte gsteren bir ilem. 2. SASS-C: Ayn hedef objeyle ilgili tm radar grntleri obje dorulayc kullanlarak birletirilir. Zincirleme ilemi, bir hedef objeyle ilgili herhangi bir radar grntsne ayn uak tantma numarasn tahsis eder. Dorulanamayan herhangi bir radar grnts zincirlenemez olarak snflandrlr ve bir negatif uak tantmas tahsis edilir. CHANNEL: KANAL Tek bir uydudan gelen sinyali ileyen alcda bir yol. CHANNEL RATE: KANAL HIZI Radyo frekans kanal zerinden geirilen bitlerin hz. Bu bitler bilgi bitleri gibi biimlendirme yada hata dzeltme iin kullanlan bitlerdir.
- 24 -
Hava Trafik Mdrl
CHECKING: KONTROL Hava trafik kontroln temel fonksiyonlarndan biridir. Gncelleme iin yeni bir durumdan bilgi seimini iermektedir. CHECKLIST: KONTROL LSTES Bir NOTAM dzenli olarak NOTAM serilerinde yaynlanr. Bu seriler, ilan edildii ylda geerli NOTAM gruplarnn tamamn iermektedir. CHECK POINT: KONTROL NOKTASI Aletli uu kurallar iinde rapor edilmesi istenilen, bir seyrsefer yardmcs ile belirtilmi nokta. CIRCLE- TO-LAND MANOEUVRE: TURLU YAKLAMA MANEVRASI niten nce havaalan evresinde grerek (turla) salanan aletli yaklama ynteminin devam olan manevra (ATC izni alndktan ve pilotun yeri grmesiyle balatlr). CIRCLE TO RUNWAY: MEYDAN TURU Hava Trafik Kontrolrnce belirtilen meydan trafik paterni dahilinde inilecek piste yaplan yaklama manevras. CIRCUIT MODE: DEVR MODU Tahsis edilen iletim yolunun kullanlmasna olanak veren haberleme ann konfigrasyonu. CIRCUIT MODE CHANNEL: DEVR MODU KANALI Havaclk Mobil Uydu Hizmetinde C kanal ikili ses yada bilgi haberlemesi salamak iin kullanlr. nk herhangi verilen bir kanal sadece bir ynde trafik geirebilir. C kanallar biri st hat dieri alt hat olmak zere ift olarak tahsis edilir. CIRCULAR ERROR PROBABLE: MUHTEMEL DARESEL HATA Bir dairesel normal datmda, muhtemel dairesel hata yaplan bireysel lmlerin % 50sini ieren dairenin yarap yada bulunann muhtemel % 50si iindeki dairenin yarapdr. CIVIL AIR NAVIGATION SERVICES ORGANIZATION (CANSO): SVL HAVA SEYRSEFER HZMETLER ORGANZASYONU Birok hkmet hava seyrsefer hizmetlerinin salanmas sorumluluunu sivil hizmet birimlerinden bamsz organizasyonlara aktarmaktadr. Bu organizasyonlarn byk ounluu direkt devlet kontrolnde olmakla birlikte, bazlar da tamamen zelletirilmitir. CANSO bu organizasyonlarn birleerek oluturduu bir meslek birliidir. CIVIL AVIATION AUTHORITY: SVL HAVACILIK OTORTES
- 25 -
Hava Trafik Mdrl
Herhangi bir uluslararas hava sahas iinde ICAO tarafndan sorumlu tahsis edilen ve i hat snrlar ierisinde havaclk kullanclarna hizmet salamakla ykml organizasyon. CIVIL/MILITARY COORDINATION: SVL/ASKER KOORDNASYONU Gvenlii, etkinlii ve hava sahasnn uyumlu kullanmn salamak iin gerekli, sivil ve askeri birimler arasndaki iletiim. CLAASSIFICATION: SINIFLANDIRMA Snflandrma, iyi tanmlanan snflar ierisinde bilgileri eitlendirmedir. CLASSIFICATION (INPUT): SINIFLANDIRMA (GR) Snflandrma kriterleri kullanlarak iyi tanmlanan snflar ierisinde plot, iz ve referans yrnge trlerini belirleme ilemidir. CLASS OF FLIGHT (MTCD): UU SINIFI Uu bilgisine dayal snflandrlan uular.rnein, a) Gidi meydan ortak olan uular yada B) Uu seviyesi 185in zerinde olan uular. CLEAR OF THE RUNWAY: PST TEMZ, TERKEDLM Bir uan taksi ya da ini esnasnda pisti tamamen terk etmi yada girmemi olmas durumu. CLEARANCE FUNCTION: KLERANS FONKSYONU Bir hava trafik kontrol birimi tarafndan onaylanan ve uu personeli tarafndan kabul edilen kleransn belirlenmesi ve iletilmesidir. CLEARED APPROACH: YAKLAMA MSAADES Bilinen bir uan belirlenmi bir aletli yaklama yntemine serbest klndn belirten yaklama izni. CLEARED FOR TAKE OFF: KALKI MSAADES Bilinen bir uaa bilinen havaalan koullar dahilinde verilen kalk izni. CLEARED TO LAND: N MSAADES Bilinen bir uaa uygun havaalan koullar dahilinde verilen ini msaadesi. CLEARED FLIGHT LEVEL: SERBEST KILINAN SEVYE UYUMLULUU Uu uyumluluu, bir uuun serbest klnd seviyeye nasl bal kalacan tanmlamaktadr.
- 26 -
Hava Trafik Mdrl
CLEARED LEVEL DEVIATION: SERBEST KILINAN SEVYEDEN SAPMA Bir uuun serbest klnd seviye ile muhafaza edilen seviye arasndaki fark. Serbest klnan seviyeden sapma, uuun verilen seviyeye uyumluluunun bozulmas durumlarnn belirlenmesi amacyla kullanlr. CLEARED LEVEL DEVIATION THRESHOLD: SERBEST KILINAN SAPMA E Serbest klnan bir seviyeye uyumsuzluun olumaya baladn tanmlayan izleme kriteri parametresidir. CLEARED LEVEL NON-CONFORMANCY: SERBEST KILINAN SEVYEYE UYUMSUZLUK Bir uuun, seviyeden sapma eiini amasyla serbest klnan seviyeden uzaklamas durumudur. CLEARED LEVEL: SERBEST KILINAN SEVYE Bir uuun muhafaza ettii yada ulamaya alt uu seviyesi. CLEARING VOID TIME: ZN ZAMANI BTM Bir uaa verilen ATC iznine uymak zere herhangi bir manevrada bulunmamas durumunda iznin geerliliinin bittiini belirten zaman. CLEARWAY: AMA UZANTISI, AMA SAHASI Bir uan ilk trman yapmasna olanak salanmas amacyla hazrlanan dikdrtgen saha. CLIENT NOF: ALICI ULUSLARARASI NOTAM OFS Bir NOTAM ileme birimi tarafndan salanan hizmetlere abone olan herhangi bir uluslararas Notam Ofisi. CLIMB OUT: KALKI SONRASI TIRMANI Bir uan kalk ile uu irtifa arasndaki uu blm.
CLUTTER: KARIIKLIK Bir fiksden yada yava hareket eden objelerden kaynaklanan radyo enerjilerinin giriime neden olan yansmalar iin kullanlan genel bir terimdir. CLUTTER DENSITY: KARIIKLIK YOUNLUU Radar kapsam iinde, 1 milde oluan istenmeyen Birincil Radar ekolarnn toplam saysdr.
- 27 -
Hava Trafik Mdrl
CLOSED RUNWAY: KAPALI PST Hava alan otoritesince her trl uak operasyonlarna izin verilmedii/mmkn olmad pist. CLOSED TRAFFIC: TRAFE KAPALI Bir uan ini/kalk yada pas/yakn geme operasyonlaryla ilgili olarak meydan trafik paterninine girememesi durumu. COACH: stenilen hedeflere ve operasyonel fonksiyonlara ulamaya doru, tavsiye, rehberlik, yardm ve cesaretlendirme salamak iin aday izleyen kii. COCKPIT: PLOT KABN Bir hava aracnda pilot ya da pilotlarn oturduu ksm. COCKPIT DISPLAY OF TRAFFIC INFORMATION: TRAFK BLGSNN KOKPT GRNTS Uuun gvenli idaresiyle ilgili bilgilerin kokpitde grlebilmesi kavramdr. CODE: KOD SSR Sorgulaycsna cevap veren cevaplayc tarafndan yaylan sinyallerde bulunan verilerin kombinasyonudur. CODE DIVISION MULTIPLE ACCESS: KOD BLNME OKLU GRM Geni spektrum modlasyonu ve giriimi engelleyici kodlar kullanan dijital haberlemeler iin yaplan oklu giriim plandr. Bu plan kullanclara her zaman cevaplaycnn bant geniliinin tamamn kullanabilme imkan tanr. CODER/DECODER: KODLAYICI/ZC CODEC ses verilerini temsil eden bir analog sinyali deitir. Hattn sonunda bit yaylm, analog veriyi yeniden yaplandrma iin kullanlr.
COGNITION: KAVRAMA Kavray, hafza ve karar alma gibi insan dnce sistemleri ve onlarn bileikleridir. COGNITIVE MODEL: KAVRAMSAL MODEL Daha doru olarak kavramn modeli olarak adlandrlabilir. Bir kavramn modeli birok ekilde olabilir. rnein; kavramsal ilemler arasndaki ilikileri gsteren kat modeli.
- 28 -
Hava Trafik Mdrl
COMBINED: BLEK Genelde radar grnt ve izleri iin kullanlr. Birincil ve ikincil gzetim radar verilerinden yararlanlan bir radar mesajdr. COMBINED PLOT: BLEK PLOT Birincil ve ikincil birletirilmesidir.
gzetim
radar
bilgilerinin
bir
radar
grnts
zerinde
COMBINED VOR AND TACAN BRLEK VOR VE TACAN VOR, TACAN ve DME seyrsefer yardmc cihazlarnn birlikte bulunduu bir seyrsefer yardmc sitesidir. COMMERCIAL OFF-THE SHELF: Piyasadan hazr temin edilebilen malzeme. COMMISSIONING: GREVLENDRME Yerel operasyonel ihtiyalara radar hizmeti salayan, radarn bulunduu hava sahasnn hacminin tanmlanabilmesi iin analizi yaplan radar performans. COMMON CORE CONTENT OF ATCO TRAINING: HAVA TRAFK KONTROL ETMNN TEMEL ER Avrupa Sivil Havaclk Konferans sahas iin yaratlan bu projeler; eitim rnekleri, testler ve performans konularn iermektedir. COMMON DISPLAY SYSTEM: ORTAK DSPLAY SSTEM Tm radar bilgi ilem ann Status bilgilerini grntleyen display. COMMON POINT: ORTAK NOKTA Bir ya da birden fazla uan, ilgili ATC otoritesince, rapor etmesi istenen nokta. COMMUNICATIONS MANAGEMENT UNIT: HABERLEME YNETM BRM Bilgi salama hizmetine ynelik haberleme ynetim birimi, hava, hava-yer yada dier yer alma alar arasnda bilgi transferine olanak salamaktadr. COMPASS LOCATER: MEVK BELRTC RADYO CHAZI Aletli ini sistemi (ILS) iin ya da son yaklama aamasnda seyrsefer yardmc cihaz olarak kullanlan mevki belirleyici. COMPASS ROSE: PUSULA GL Gerek yada manyetik kuzey ynn belirleyen meydan zerinde iaretlenmi ya da haritalarda gsterilen daire.
- 29 -
Hava Trafik Mdrl
COMPETENCE: YETK Personel veya personel gruplar arasnda ortaya kan bilgi, yetenek ve yapabilirlik durumudur. COMPOSITE SEPARATION: BLEK AYIRMA Uaklar, bileik yol sistemi ile uygulanan ayrma minimalarn (yatay/dikey) azaltarak ayrma yntemi. COMPULSORY REPORTING POINTS: ZORUNLU RAPOR NOKTALARI Uaklarn zerinden geerken rapor etmesi zorunlu olan bir seyrsefer yardmcs ya da fix olarak belirlenmi noktalar. COMPUTER BASED TRAINING: BLGSAYAR TABANLI ETM Bilgisayar alma ortamnda interaktif yntemlerle (interaktif cevaplama, konu anlatm gibi) renciye zgr bireysel alma ritmini kullandrarak bilgi ve yetenek kazandrlmas. CONDITIONAL ROUTE: ARTLI ROTA Bir hava trafik hizmet yolu veya bir parasnn zel koullar altnda kullanlmas veya planlanmasdr. artl rotalar, aktivitenin beklenen seviyeleri, ilgili uu planlar gibi deiik nedenlere bal olarak eitli kategorilere ayrlabilirler. CONE OF SILENCE: SESSZLK KONS Yksek alarda anten performansnn limitlerine bal olarak radar kapsamnda oluan bolua denilmektedir. CONFIGURATION ITEM: KONFGRASYON ELEMENT Bir dokmann, izimin veya bir birimin kontrol edilerek ve izlenerek gelitirilmesi. Bu elementlerin geliimi bir proje, program yada hizmete baldr.
CONFLICT: UYUMAZLIK Bir uan, bir baka uaa yada yere yaklamas veya kullanlabilen en dk seviyenin altna alalmas yani ayrma standartlarnn geilmesidir. CONFLICT ALERT: ATIMA KAZI Otomatik radar fonksiyonu olarak radar hedefleri arasnda mevcut minimalarn altna inilebilecei ynnde verilen ikaz.
- 30 -
Hava Trafik Mdrl
CONFLICT DATA: UYUMAZLIK VERLER u bilgileri ierir: Uyumazlk tanmlamas, tipi ve iddeti. CONFLICT RESOLUTION: ATIMA ZMLENMES Potansiyel tehlike tekil eden trafikler arasnda uygun ayrma minimumlarnn uygulanmasyla yaplan zmleme. CONFORMANCE MONITORING: UYUMLULUK ZLEME Bir uuun beklenen ve gerek pozisyonlar arasndaki sapmalarn otomatik hava trafik kontrol sistemiyle llmesi ve raporlanmas ilemidir. CONSENSUS: ANLAMA Ortak gr oluturan genel yada geni kapsaml fikir birliidir. CONSTRAINT POINT: ZORUNLU NOKTA lm amalar iin sistemde tanmlanan ve aklanan herhangi bir pist, nokta yada seyrsefer cihaz. CONTINUITY RISK: DEVAMLILIK RSK Sistemin istenilen operasyon iin rehberlik bilgisi salayamamas ve hizmetin kmesi ihtimaline denir. CONTROL AREA: KONTROL SAHASI Yeryznde zel bir ykseklikten yukarya doru uzanan kontroll hava sahas. CONTROL ZONE: KONTROL BLGES Yeryznden belirli bir st snra kadar uzanan kontroll hava sahas. CONTROLLED AERODROME: KONTROLL HAVAALANI Havaalan trafiine hava trafik kontrol hizmeti salanan hava meydandr. CONTROLLED AIRSPACE: KONTROLL HAVA SAHASI Hava sahas snflandrmasyla ilgili olarak, aletli yada grerek uu kurallarna gre uan tm uulara hava trafik kontrol hizmeti salanan boyutlar belirlenmi bir hava sahasdr. Kontroll hava sahas, kontrol sahas, terminal kontrol sahas, havayolu ve kontrol zonu iermektedir. CONTROLLED FLIGHT INTO TERRAIN ACCIDENT: ARAZ ENGELNE DORU KONTROLL UU
- 31 -
Hava Trafik Mdrl
Normal fonksiyonlu bir uan yere, suya yada bir engele doru dikkat edilmeyen uuuna denir. CONTROLLED FLIGHT: KONTROLL UU Hava trafik kontrol msaadesine bal olarak yaplan herhangi bir uu. CONTROLLER CAPACITY: KONTROLR KAPASTES Belirlenen bir sektr llerinde bir zaman periyodu ierisinde bir kontrolr tarafndan idare edilebilecek uak says. CONTROLLER PILOT DATA LINK COMMUNICATIONS: KONTROLR PLOT VER HABERLEME HATTI ki yollu pilot veri hatt olarak da adlandrlan, bu haberleme hatt, hava trafik kontrol iin kontrolr ile uu personeli arasndaki haberlemenin sessiz olarak veri haberleme hatt zerinden yaplmasn salar. CONTROLLING: KONTROL Hava trafik kontrolnn temel fonksiyonlarndandr. Bu ilem strateji seimini, zamann ayarlanmas ve karar aamalarn iermektedir. Hava trafik kontrolrleri, kurallar ve prosedrlere bal kalarak bir veya birden fazla uan istenilen trafik durumunu almalarn salar. CONVERGENCE: YAKINLAMA Yaknlama, kapsaml hava trafik ynetim sisteminin btnl ve uyumluluuyla ilgili tm paralarn tutarl deiimidir. CONVERGENCE AND IMPLEMENTATION PROGRAMME: YAKINLAMA VE TAMAMLAMA PROGRAMI Ulusal ve ok uluslu btnleme planlarnn ilerleyiini izleme ve koordine etmek iin kullanlan Avrupa hava trafik kontrol uyumluluu ve btnleme program organizasyonudur. COORDINATES: KOORDNAT Bir pozisyon ya da yeri belirlenmesi (derece/dakika/saniye) ifade edilen referans deerler.
amacyla
enlem/boylam
olarak
COORDINATION FIX: KOORDNE FKS niteler arasnda devir noktas, kontroln transferi, terminal giri/k noktalar olarak kullanlan bir seyrsefer yardmcs ya da fix olarak belirlenen pozisyon. CORE REQUIREMENTS FOR ATM WORKING POSITIONS: ATM ALIMA POZSYONLARI N TEMEL HTYALAR alma pozisyonu geliimi iin metotlar ve aralardr. Temel proje, Avrupa Sivil Havaclk Konferans devletlerindeki hava trafik ynetimini gelitirmeyi amalamaktadr. CORRELATION:
- 32 -
Hava Trafik Mdrl
KORELASYON Uu yolu ve profili konusunda SSR kod tanmlamas, corafik ve zaman kontrollerini temel alan uu plan verileri ve pozisyon vektr arasnda iliki oluturan fonksiyondur. CORRECTION: DZELTME Yaplm bir yanln (gndermenin) bir sonraki aamada dzeltilmesi. COURSE: BA, UU YOLU, TASARLANMI Z Yoldaki uaklar iin tasarlanm uu yolu, ILS hattnda ise pisti karlayc yol anlamnda kullanlan terim. COVERAGE: MENZL Radarn, gerekli ihtiyalar karlayabildii boyutlu hava sahas hacmidir. CREW MEMBER: KABN GREVLS Uu esnasnda, uakla grevlendirilmi bir kiidir.
ilgili
bir
operasyon
konusunda
operatr
tarafndan
CRITICAL INCIDENT: KRTK OLAY Bir kiinin olaan olmayan gl bir reaksiyon gsterdii herhangi bir olay. CROSS (FIX) AT (ALTITUDE): Bilinen bir fixi belirlenen bir irtifada kat etmek anlamnda kullanlan frezyoloji. CROSS (FIX) AT OR ABOVE (ALTITUDE): Bilinen bir fixi belirlenen bir irtifa ya da daha stnde kat etmek anlamnda kullanlan freyzyoloji. CROSS (FIX) AT OR BELOW (ALTTUDE): Bilinen bir fixi belirlenen bir irtifa ya da daha altnda kat etmek anlamnda kullanlan freyzyoloji.
CROSS BORDER AREA: SINIR GE SAHASI zel operasyonel ihtiyalar iin uluslararas snrlarda oluturan Geici Ayrma Sahasdr. CROSS TRACK DISTANCE: GE Z MESAFES stenilen rotann havayolunun sana ve soluna olan dikey mesafesi. CROSSWIND: YAN RZGAR
- 33 -
Hava Trafik Mdrl
Bir uan takip ettii rotaya ya da kullanlan piste paralel olmayan 90 derecelik dik rotada esen rzgar yn. CROSSWIND COMPONENT: YAN RZGAR BLEEN Piste 90 derece dik ayla esen rzgar bileeni. CRUISE: SEYR, YOLCULUK Uygun olan seviye ve hzda yol almak. CRUISING ALTITUDE: SEYR RTFASI Yol seviyesi boyunca muhafaza edilen irtifa ya da seviye. CRUISING LEVEL: SEYR SEVYES Uuun byk bir ksmnda muhafaza edilen seviye, dzey. CRUISE CLIMB: SEYR TIRMANII Bir uan belirli bir (rate) derece ile yapm olduu trmanma manevras (teknii). CURRENT FLIGHT DATA: GNCEL UU VERS Son yaplan uu plan deiiklikleri ve kontrolr mdahaleleriyle gncelletirilen uu bilgisi. CURRENT FLIGHT PLAN: YRRLKTEK UU PLANI Sonradan verilen kleranslar ve deiikleri ieren uu plan. CURRENT FLIGHT POSITION: GNCEL UU POZSYONU En son alglayc verilerini temel alan x, y, z koordinatlarnda uuun son pozisyonunu temsil eder.
D DANGER AREA: TEHLKEL SAHA inde yaplacak uulara tehlike yaratacak faaliyetlerin yapld snrlar belirlenmi saha. DATA: VER
- 34 -
Hava Trafik Mdrl
Kavramlar, talimatlar ve bilgilerin, haberleme ve aklamalar iin uygun formata getirilmi hali. DATA DISPLAY SYSTEM: BLG GRNTLEME SSTEM RDP (Radar bilgi ilemcisi) de ilenmi olan radar verilerinin grntlendii display. DATA LINK: VER HATTI Terminaller aras veri deiimine olanak salayan sistem. DATA MODEL: VER MODEL Veri tabannda, veri zelliklerini ve ilikilerini ieren kavramsal yap. DEAD RECKONING: KONUM TAHMN Yn, hz ve zaman gibi verileri gz nne alarak belirlenen bir konumdan ilerleyerek konum tahmini yaplmas. DEAD RECKONING (DR) NAVIGATION: TAHMN SEYRSEFER Yn, hz ve zaman gibi verileri gz nne alarak belirlenen bir konumdan ilerleyerek konum tahmin ederek yaplan seyrsefer. DECISION ALTITUDE HEIGHT: KARAR RTFA YKSEKL Hassas yaklamada yerden grerek referans alarak iniin tamamlanamayp pas geme prosedrnn uygulanmaya balanaca belirlenmi irtifa ve ykseklik deeridir. DECISION MAKING: KARAR ALMA Bir aksiyonun muhtemel oluumlarndan birini seerek yaplan aktif kavrama ilemi. DE-ICING STAND: BUZLANMAYI NLEME ALANI Uaklar buzlanmaya kar koruyucu nlemlerin alnd park yeri.
DELAY: GECKME Merkezi Ak Ynetim Birimi tarafndan belirlenen kalk zaman ile operatrn talep ettii ilk kalk zaman arasndaki fark. DELETION (TRACK): SLME (Z) Radar tanma sisteminden yeni radar grnt bilgisi gelmemesi nedeniyle srekli izleme ileminin durdurulmas.
- 35 -
Hava Trafik Mdrl
DELIVERY TIME: DAITIM ZAMANI Kontrolr tarafndan gnderilen mesajn uu ekibinin eline gemesi iin geen sre. DEPARTURE CLEARANCE: KALKI KLERANSI Kalk sonras izlenecek yolu ve trmanlacak seviyeyi belirleyen talimatlar. DEPARTURE CONTROL: KALKI KONTROL Kalktan sonra belli bir sre boyunca, kalkan IFR uulara salanan hava trafik kontrol hizmeti. DEPARTURE SLOT: KALKI SLOTU Uan kalkn yapmasnn zorunlu olduu zaman. DEPARTURE TIME: KALKI ZAMANI Uan pistten teker kestii kalk zaman. DEPENDANT PARALLEL APPROACHES: BAIMLI PARALEL YAKLAMALAR Uzatlm pist merkez hatlar zerinde uan uaklar arasnda radar ayrma minimumlarnn nasl olacann tarif edildii paralel veya yakn paralel alet pistlerine ayn anda yaplan yaklamalardr. DESCENT BELOW LOWEST USABLE FLIGHT LEVEL: KULLANILABLEN EN DK UU SEVYESNN ALTINA ALALMA Bir uan, bir hava sahasnda belirlenmi minimum uu seviyesinin altna alalmasdr. DESCENT SPEED ADJUSTMENTS: ALALMA HIZ AYARLAMALARI Meydan var zamann belirlemek amacyla yaplan hz azaltma hesaplamalar. DESIGNATED RNAV ROUTE: RNAV ROTA BELRLENMES Bir VOR/DME seyrsefer cihaz kapsamndaki geerli dk ve yksek irtifa deerlerini temel alan saha seyrsefer rotas. DESIRED COURSE: STENEN YN stenen yn gerek, manyetik yada corafi kuzeye gre belirlenir. DESIRED TRACK: PLANLANAN GZERGAH ki yol noktas arasnda planlanan ya da istenilen gzergah. DESTINATION AERODROME: GD MEYDANI Bir uu iin belirtilmi ini meydan.
- 36 -
Hava Trafik Mdrl
DETRESFA (DISTRESS PHASE): TEHLKE HAL Bir tehlike durumunu belirtmek amacyla kullanlan kod. DEVIATION: SAPMA Takip edilen yol gzergahndan, meteorolojik koullar yada olaanst durumlar nedeniyle ayrlma. DIAGNOSING: TEHS ETME artlarn deimesiyle yada yeni bilgilerin ilenmesiyle deien trafik durumunun tanmlanmas ilemi. DIFFERENTIAL GLOBAL NAVIGATION SATELLITE SYSTEM: FARKLI KRESEL SEYRSEFER UYDU SSTEM Bir veya daha fazla bilinen noktalardaki pozisyon hatalarnn belirlenmesi ve pozisyon doruluu iin bir baka sistemden alnan bilgilerin iletilmesini amalayan bir sistemdir. DIFFERANTIAL GLOBAL POSITIONING SYSTEM: FARKLI KRESEL POZSYONLAMA SSTEM Kresel pozisyonlama sisteminin zm doruluunu gelitirmek iin kullanlan bir tekniktir. DIRECT: DREKT UU ki fix, nokta ya da seyrsefer yardmcs arasnda direk rota uuu. DIRECT ACCESS RADAR DATA: RADAR BLG DREKT ERM RDP sisteminin bir paras olan MRT lerde bir sorun olduunda kontrolrlerin nndeki dispaylere annda ve kesintisiz MCT den gelen radar plot bilgilerinin getirilmesini salayan bir balant eklidir. DIRECT CONTROLLER PILOT COMMUNICATION: KONTROLR PLOT DREKT HABERLEMES Hava trafik kontrol birimi ve pilot arasnda sesli cevaplama ieren radyo haberleme metodu. DIRECTION FINDING: YN BULMA Bir uak yn bulma cihaznda havaalanna gre asal pozisyonunun grlmesi. DISPLACED THRESHOLD: KAYDIRILMI EK Pistin tantlm balangcndan baka, pist zerine yerletirilmi eik. DISTANCE MEASURING EQUIPMENT: MESAFE LM CHAZI
- 37 -
Hava Trafik Mdrl
Uakta ve yerde bulunan cihazlar yardmyla, uan yerdeki istasyona olan uzakln mil cinsinden gsteren cihaz. DIVERSITY: FARKLILIK ki oluum arasnda belirlenen mantksal iliki. DME FIX: DME CHAZI LE BELRLENM POZSYON, NOKTA DME cihaz ile yn ve mesafe olarak belirlenmi pozisyon, corafi nokta. DME SEPARATION: DME AYIRMASI DME cihazndan alnan mesafe bilgisine dayal olarak yaplan ayrma. DOPPLER VOR: evre faktrlerinin olduka kt olduu blgelerde kullanlmak zere dizayn edilmi VOR cihazlardr. DUPLICATED SECONDARY SURVEILLANCE RADAR COVERAGE: KL KNCL GZETM RADAR KAPSAMI Birbirinden bamsz alan iki tane ikincil gzetim radar kaynandan alnan radar bilgilerinin kullanld sistemdir. E EARTH REFERENCED NAVIGATION: YZEYDEN REFERANSLI SEYRSEFER Yzeysel seyrsefer kaynana bal olup, tek siteye bal olmayan seyrsefer. EATCHIP WORK PROGRAMME DOCUMENT: EATCHIP PROGRAM DOKMANI Eurocontrol merkezi idaresinin kontrolnde planlanan detayl tanm ve i programlamas.
EDARSEMENT: ONAY lgili otorite tarafndan hava trafik kontrol nitesinde alabilmek iin verilen lisans, rate (derece) onaylarn kapsar. EFFECTIVE INTENSITY: TESRL DDET Gzetleyerek tanmlayabilme artlarnda ayn gr mesafesini temin edebilen, ayn renkteki sabit bir n iddeti, akan n tesirli iddetine eittir. EFFICIENCY MEASUREMENT:
- 38 -
Hava Trafik Mdrl
YETERLLK LLENDRMES Girdi-kt oranlarn sonulandran llendirme nitesi. ELEVATION: RTFA Deniz seviyesinden llen ykseklik. ELIGIBLE FLIGHT: UYGUN UU Bir uuun uygun olabilmesi iin kontroll saha ierisinde olmasnn gereklilii. EMERGENCY: ACL DURUM Tehlikeli veya acil bir durum olmas. EN-ROUTE: YOL AAMASI Kalk noktas ile biti aamasna kadar seyrsefer operasyonunun bir safhas. EN-ROUTE AIRSPACE: YOL AAMASI HAVASAHASI Trmanma, dz uu veya alalma aamasndaki uulara hava trafik hizmetinin saland terminal sahalar dnda tanmlanm hava sahas. ENTRY: GR Radar menzili ierisine iz olarak girme aamas. EQUIPMENT CAPACITY: EKPMAN KAPASTES ATC sistemleri tarafndan tanabilir en fazla trafik says. ERROR: HATA llen deer ile fiziksel deer arasndaki meydana gelen farkllk.
ESTABLISHED: OTURMAK Bir hava yolu , yaklama hatt, uu ba veya uu seviyesini yakalayp muhafaza etme. ESTIMATED OFF BLOCK TIME: TAHMN HAREKET ZAMANI Uan kalk saatine uygun olarak hareketine balayaca muhtemel zaman . ESTIMATED TAKE OFF TIME: Uan kalk yapaca tahmin edilen zaman.
- 39 -
Hava Trafik Mdrl
ESTIMATED TIME OF ARRIVAL: Uan ini yapaca tahmin edilen zaman. EUROCONTROL STANDARD: EUROCONTROL STANDARDI Eurocontrol ye lkeleri arasnda, standard salamak iin kullanlmas amalanan ATS sistemleri. EUROCONTROL AIR TRAFFIC CONTROL HARMONISATION AND IMPLEMENTATION PROGRRAMME: EUROCONTROL HAVA TRAFK KONTROL UYGULAMA VE TAMAMLAMA PROGRAMI Avrupa ATC sistemlerini gelecee hazrlamak ve sistemler arasnda egdm salamak amacyla, ECAC yesi lkeler iin hazrlanan program. EUROPEAN AIR TRAFFIC MANAGEMENT SYSTEM: AVRUPA HAVA TRAFK DARE SSTEM 2005-2010 yllar arasnda ECAC yesi lkelerin hava trafik sistemlerini egdml hale getirerek, ini-kalk zamanlarndaki gecikmeleri azaltmak, tercih edilen uu profilleri ile uu gvenlii, lke gvenlii, evresel etkiler gibi konularda minimum tahditleri planlamak. EUROPEAN CIVIL AVIATION CONFERENCE (ECAC): AVRUPA SVL HAVACILIK KONFERANSI 2000 ylnda 38 yesi olan ve 1955ten beri faaliyetlerine devam eden uluslararas bir organizasyondur. Amac, Avrupa hava tamaclk sisteminin glendirilmesi, gvenli ve etkili geliiminin devam ettirilmesidir. ECAC, ye lkeler ve dier lkeler arasndaki ilikilerin dzenlenmesi ve sivil havaclk politikalarnn belirlenmesi konularnda da almalar yapmaktadr. EUROPEAN GEOSTATIONARY NAVIGATION OVERLAY SERVICE: Avrupada uydu seyrseferi salamak amacyla 1984de almalarna balanan bir servistir. EGNOS un gelitirilmesi ve hayata geirilmesi ile ilgili almalar 1994de Avrupa Uzay Ajans, Avrupa Birlii ve Eurocontroln katlmyla kurulan Avrupa l Birlii (ETG) tarafndan yrtlmektedir.
EUROPEAN GLOBAL NAVIGATION OVERLAY SERVICE: AVRUPA KRESEL SEYRSEFER KAPLAMA HZMET GPS, GLONASS, 3 ynl haberleme salayan uydu ve yerden referans salayan istasyon sistemlerinin kullanm ile, Avrupa sahasnda kullanm ve kapasite artnn salanmas. EUROPEAN ORGANISATION FOR THE SAFETY OF AIR NAVIGATION: HAVA SEYRSEFERNN GVENL N KURULAN AVRUPA ORGANZASYONU 6 lkede 2100 kiinin almalar ile desteklenen bir organizasyon. Temel amalar; hizmet, insan kaynaklarnn deerlendirilmesi, gelecee ynelik hedeflerin tespiti ve ortak alma ile koordinasyonun salanmasdr. EXPECTED APPROACH TIME:
- 40 -
Hava Trafik Mdrl
MUHTEMEL YAKLAMA ZAMANI Uan ilk yaklama fixini terk edip, ini iin yaklamaya balayaca muhtemel zaman. EXECUTE MISSED APPROACH: PAS GEME Bir meydan iin tesis edilmi aletli yaklama sonucunda, uan inmeyip gvenli bir ekilde bir bekleme noktasna devam etmesi. EXPECTED DEPARTURE CLEARANCE TIME: MUHTEMEL KALKI TALMAT ZAMANI Bir uan kalk iin talimat alabilecei en uygun zaman . EXPECT FURTHER CLEARANCE TIME: Hava Trafik Kontrolr tarafndan verilecek bir sonraki talimat zaman EXPEDITE: ABUKLATIR Bir pilota otorite tarafndan verilen ve hzl uygulanmas gereken talimat iin kullanlan terim. EXPIRED NOTAM: SRES DOLAN NOTAM EXTREMELY HIGH FREQUENCIES: OK YKSEK FREKANSLAR 30 ile 300 GHz aralndaki frekanslar.
F FACILITY: TESS zel bir ama iin yaplm bina, ekipman veya niteler. FALSE PLOT: HATALI GRNT Uan gerek pozisyonundan farkl bir pozisyonda radarda grnmesi. FALSE TRACK: HATALI Z Radar sistemindeki teknik konulardan kaynaklanan yanllklar.
- 41 -
Hava Trafik Mdrl
FEDERAL AVIATION ADMINISTRATION (FAA): FEDERAL HAVACILIK DARES Sorumluluu sivil havaclk gvenlii olan kurum, Amerikan hkmetinin bir paras olarak 1958 ylnda kurulmutur. Fonksiyonlar; ulusal savunma gereklerini ve gvenlii gz nne alarak sivil havacln dzenlenmesi, yeni teknolojiler kullanarak havacln gelitirilmesi, sivil ve askeri uaklarn kontrolnn ortak bir sistemde yaplmas, ulusal hava sahas sistemi konusunda yaplan aratrmalar ve ticari uzay tamaclnn dzenlenmesidir. FERRY FLIGHT: NAKL UUU Bir uan yolcu ve yk tamakszn satn alnmas/ kiralanmas halinde tescil edilmeden yurda getirilmesi amacyla uurulmas. FILLED FLIGHT PLAN DOLDURULMU UU PLANI Pilot veya irket temsilcisi tarafndan uutan nce ATS nitesine verilmek zere doldurulan uula ilgili ayrntlar ieren plan. FINAL: FNAL Aletli veya grerek yaklama yapan bir uan ini iin pisti karlad hat. FINAL APPROACH: SON YAKLAMA Bir aletli/ grerek uuta ini amal yaplan manevralarn son ksm. FINAL APPROACH COURSE: SON YAKLAMA HATTI Aletli yaklama yapan bir uan pisti karlamasn salayan hat. FINAL APPROACH FIX: SON YAKLAMA FX Yaynlanm aletli alalma usulnn balad nokta. FINAL APPROACH SEGMENT: SON YAKLAMA BLM boyutlu geometrik bir yolu tanmlayan ve uaklarn son yaklamada uuuna devam etmesi beklenen dz bir hat. FIXED LIGHT SABT IIK Belirli bir noktadan bakldnda sabit iddette grnen bir ktr. FLEXIBLE USE OF AIRSPACE: HAVASAHASININ ESNEK KULLANIMI Hava sahasnn yalnz askeri veya sivil amalar iin deil, kullancnn belirleyici olmas temel prensibine uygun hale getirilmesi amalanmtr. FLIGHT DATA:
- 42 -
Hava Trafik Mdrl
UU BLGS Uaklarn karlamalarnn belirlenip, kontrolrn nceden planlama yapmasna imkan salayan uula ilgili genel bilgileri kapsar. FLIGHT DATA PROCESSING: UU BLG LEME AFTN, AWOS, RDP, RPL lerden gelen tm uu bilgilerin ilenerek Kontrolrler iin kullanlabilir bir ekle dntrld sistemdir. FLIGHT DATA PROCESSING SYSTEM: UU VER ELEME SSTEM Uu planlarndan gelen bilgilerin kullanmyla, hava trafik kontrolrlerinin strip alma, radarda etiket takibi, ulusal savunma gereklilikleri vb. konularnda etkin olarak kullanabilecekleri bir sistem. FLIGHT INFORMATION SERVICE: UU BLG HZMET Gvenli ve etkin bir uu iin bilgi ve tavsiye hizmeti salamak. FLIGHT INFORMATION CENTRE: UU BLG MERKEZ Uu bilgi hizmeti ve ikaz hizmeti vermek iin kurulan bir merkez. FLIGHT INSPECTION: UU KONTROL Konulmu toleranslar karlayp karlamadn belirlemek amacyla bir Seyrsefer Yardmcsnn uuta aratrlmas. FLIGHT LEVEL: UU SEVYES Bir uuun gvenli bir ekilde yaplabilmesi iin manialardan korunarak elde edilen en alt seviye ile 1000er feetlik ayrma ile elde edilen hava koridorlarndan biri.
FLIGHT PLAN: UU PLANI Uuun tamamna veya belirli bir blmne ait, hava trafik hizmet nitelerine verilmesi gereken uua ait bilgiler. FLIGHT PLAN DATA: UU PLANI BLGS Uak ar ad, ini-kalk meydanlar, planlanan uu seviyesi, planlanan uu rotas, tahmini var zaman gibi bilgilerin genel terimle ifade edilmesi. FLIGHT POSITION MONITOR: UU POZSYONU MONTR(ZLEME SSTEM) Hava trafik kontrolrne uu aamasndaki rota deiikliklerini grme, mdahale etme, gerektiinde tavsiyede bulunma imkan salayan bir sistem.
- 43 -
Hava Trafik Mdrl
FLIGHT SERVICE STATION: UU HZMET STASYONU zel bir hava trafik nitesidir. Yol boyu haberlemeler ve arama-kurtarma almalarnda, uaklarda meydana gelebilecek acil durumlarda, hava durumu ve hava sahas ile ilgili bilgilerin yaynlanmas vb. konularda hizmet vermek zere kurulmutur. FLOW CONTROL: UU AKI KONTROL Sektrler aras bilgi aknn kontroln salar. FLOW MANAGEMENT UNIT: UU AKI DARE NTES Trafik ak koordinasyonunda hava sahas kullanm kapasitesini arttrabilmek iin kurulmu bir nitedir. FLY HEADING: UU BAI Bir uan umakta olduu veya dnmesi gerektii uu derecesi. FORMATION FLIGHT: KOL UUU Bir pilotun liderliinde birden ok uan birlikte gerekletirdikleri uu. FUEL DUMPING: HAVADA YAKIT BOALTMA ni iin tehlike tekil edebilecek fazla yaktn boaltlmas. FUEL REMAINING: MEVCUT YAKIT Uakta bulunan mevcut yakt miktar. FUNCTIONAL REQUIREMENTS: FONKSYONEL HTYALAR Operasyonel ihtiyalarda sistemden beklenen fonksiyonel performansn belirlenmesi. FUTURE AIR NAVIGATION SYSTEMS: GELECEKTEK HAVA SEYRSEFER SSTEMLER ICAO kurulu tarafndan gelecein seyrsefer sistemlerinin tespit edilmesi iin kullanlan bir terim. FRANGILIBILTY: KIRILABLRLK Arzu edilen bir yke kadar dayanabilecek yapsal btnlkte ve sertlikte olan, daha byk bir ykte uaklara en az derecede zarar verebilecek ekilde eilip, bklen veya krlabilen nitelikteki bir cisim zelliidir. G
- 44 -
Hava Trafik Mdrl
GATE TO GATE: KAPIDAN KAPIYA Hava Trafik dare Merkezi ile kullanclarn, uan motor altrmas ile balayp kapatmasna kadar yaadklar sreci belirten bir terimdir. GENERAL AIR TRAFFIC: GENEL HAVA TRAF ICAO kural ve uygulamalarnn tm uular kapsamas. GENERAL COMMUNICATIONS: GENEL HABERLEMELER GEOGRAPHICAL REFERENCE: CORAF REFERANS GEOMETRIC ALTITUDE: GEOMETRK RTFA Yzey referans alnarak belirlenen ykseklik. GERMAN AIR TRAFFIC CONTROL CORPORATION (DFS): ALMAN HAVA TRAFK KONTROL KURUMU DFS, 1993 ylndan bu yana hava seyrsefer hizmetlerinin idaresiyle grevlendirilmitir. Uu planlarnn kabul ve ilenmesi, hava trafik hizmetleri iin gerekli teknik sistemlerin planlanmas, kurulmas ve bakm da bu kurumun sorumluluundadr. GLIDE SLOPE: SZL AISI Aletli yaklama sisteminin bir parasdr. Piste gre dikey olarak gvenli bir szl as ile yaklamay ifade eder. GLOBAL NAVCOM IATO tarafndan bir yllna koordine edilen bilgilerdir.
GLOBAL NAVIGATION SATELLITE SYSTEM (GNSS): KRESEL SEYRSEFER UYDU SSTEM Gerekli teknik ekipmanlarla donatlm, dnya apnda pozisyon, hz ve zaman belirlenmesi konularnda kullanlan uydu sistemidir. GLOBAL POSITIONING SYSTEM: KRESEL POZSYON BELRLEME SSTEM Uzaydan yaplan hz, zaman, pozisyon belirleme ve gelitirme sistemi. GNSS ACCURACY/GNS: KRESEL SEYRSEFER UYDU SSTEMNN DORULUU GNSS tarafndan belirtilen pozisyon ve zamann, gerek pozisyon ve zamana gre uygunluu (veya hata pay) GNSS NAVIGATION AND LANDING SYSTEM:
- 45 -
Hava Trafik Mdrl
GNSS BAZLI SEYRSEFER VE YAKLAMA (N) SSTEMLER GO AHEAD: DEVAM EDN Bir sebepten dolay konumas durdurulan kont./pilota devam etmesini istediimizde sylenen sz. GO AROUND: PAS GE Herhangi bir sebepten dolay ini talimat alm bir uan pilotunun ini yapmayp pas gemesi. GROUND CONTROLLED APPROACH: YER KONTROLL YAKLAMA Daha ok askeri amal kullanlan yerden radar yardmyla bir uan yaklama ve iniini yapmasna yardmc olan sistem. GROUND DATA LINK PROCESSOR: YER VER HATTI LEMCS Yer-hava arasnda bilgi iletiiminin hatlar araclyla salanmas. GROUND RADAR: YER RADARI Sisli havalarda kullanlan, havaalanna yerden gr imkan salayan radar sistemi. H HANDOFF: TRANSFER Radarl Hava Trafik hizmeti verilirken tanmlanm bir trafiin komu sektre devri. HANDLING: Yer hizmetleri. (rnek olarak HAVA tarafndan verilen hizmetleri kapsar.) HARMONISATION (ATC SYSTEM): ATC SSTEM UYUMLULUU nitelerdeki standart uygulamalarla, sistem performansnn karlatrlarak aralarndaki uyumun belirlenmesi. HAZARD: TEHLKE Uu gvenliine etki edebilecek (meteorolojik hadiseler, trafik ynetimi, acil durumlar vb. ) faktrlerin ortaya kmas durumu. HAZARD BEACON: TEHLKE BKINI Hava seyrseferine bir tehlikenin varln belirtmek iin kullanlan havaclk yer iaretidir.
- 46 -
Hava Trafik Mdrl
HEADING: UU BAI Uzunlamasna eksende dnlen bir uan, kuzeyden saat ynnde derece olarak tanmlanan yndr. HELICOPTER: HELKOPTER Aerodinamik yaps gerei bir nokta zerinde durabilen veya uabilen hava arac. HELIPAD: HELPED Helikopterlerin ini/ kalk yapmas ve park etmesi iin tanmlanm bir kk saha. HELIPORT: HELPORT Bir yerde, suda veya yapda tesis edilen helikopterlerin ini/ kalk yaptklar ve gerekli bina ve tesislerinin olduu bir saha. HERTZ: HERTZ Elektromanyetik l birimi. HIGH FREQUENCY: YKSEK FREKANS 3 ve 30 MHz arasndaki frekanslarn btn. HIGH LEVEL DATA LINK CONTROL: YKSEK SEVYE BLG BALANTI KONTROL Mevcut radarlarmzdan gelen datalarn formatdr. Mevcut RDP ve FDP sistemlerimiz bu formattaki radar datasn tanr ve iler. HIGH SPEED TAXIWAY: YKSEK HIZ TAKS YOLU niten sonra uan pisti yksek bir hzla terk etmesine imkan verecek ekilde tesis edilen bir taksi yolu. HOLD PROCEDURE: BEKLEME KURALI Herhangi bir nedenden dolay uan belirli bir hava sahasnda bekleme kural. HOLDING: BEKLEME Bir uan tanmlanm bir nokta zerinde belli kurallar dorultusunda umas. HOLDING FIX: BEKLEME FKS Bekleme kurallarna uyularak zerinde bekleme yaplacak seyrsefer yardmcs. HOLDING POINT: BEKLEME NOKTASI Pisti ihlal etmeden kalk iin taksi yapan uan bekleyebilecei tanmlanm bir saha.
- 47 -
Hava Trafik Mdrl
HOMING: HOMNG Bir uan herhangi bir seyrsefer yardmc cihazna rzgar dzeltmesi yapmakszn umas. HUMAN FACTORS: NSAN FAKTR Bir almada insan faktrnn etkilerini ve insanlar, teknolojiler ve evre arasndaki fonksiyonel ilikinin aratrlmasdr. HUMAN INTEGRATION IN FUTURE ATM SYSTEMS: GELECEKTEK ATM SSTEMLERYLE NSAN BTNLEMES Bu proje, hava trafik ynetim evrimindeki insani faktrlerin btnletirilmesinin nemi ve yararllnn artrlmasn hedeflemektedir. I ICAO REGION: ICAO BLGES ICAO (Uluslararas Sivil Havaclk Organizasyonu) antlamasn imzalayarak ulusal ve uluslararas hava sahalarnda Hava Seyrsefer Hizmeti salayan devletleri ieren blge. ICING: BUZLANMA Uan kanat ve gvdesinde oluan buzlanmadr.eitleri aada belirtilmitir; Rime Ice Kaba Buzlanma: Ar soumu su damlacklarnn aniden donmasyla oluan przl, beyaz, mat grnml buz. Clear Ice- effaf Buzlanma: Byk ve ar soumu su damlacklarnn daha yava donmasyla oluan parlak, effaf buz. Mixed-Kark: Kaba ve effaf buzlanmann karm IDENT: TANITMA Uak transponder tanmlama fonksiyonunun pilot tarafndan aktif hale getirilmesi iin talep. Bu, kontrolre ua tanmlayabilme veya tanmlanm ua teyid etmede yardmc olur. IDENTIFICATION BEACON TANITMA BKINI Muayyen bir noktann tanmlanmas anlamnda kod lu yayn yapan bir havaclk bikndr. IFR AIRCRAFT: IFR UAK Aletli uu kurallarna gre uan uak. IFR CONDITIONS: IFR artlar
- 48 -
Hava Trafik Mdrl
Hava artlarnn grerek uu kurallar altnda uu iin minimumun altnda olmas. INSTRUMENT LANDING SYSTEM: ALETL N SSTEM VHF bandnda alan ILS sistemi piste 40 kilometre mesafeden itibaren yatay ve dey olarak uaa klavuzluk grevi yaparak piste otomatik olarak inmesini salar. zellikle grn kstl olduu sisli, yamurlu ve karl havalarda gvenli bir ini yaplmasna imkan salayan ILS sistemi 3 ana gruptan olumaktadr. a- Localizer b- Glide Path c- Markerler (IM, MM,OM) : 75 MHz frekansnda alrlar. zerinden uak getii zaman, pilot mahallinde bulunan marker alcsndaki deiik renkli lambalar yakarak ve sesli(kodlu) olarak pilotun hangi marker zerinden getii ve dolaysyla uan piste olan uzakl hakknda bilgi veren bir sistemdir. ILS CATEGORIES: ILS KATEGORLER Aletli ini sistem kategorileri 1.ILS Kategori 1 : Teker koyma noktasna gre yksekliin 200 feetten daha fazla ve pist gr mesafesinin 1800 feetten daha fazla olduu yaklamalar iin salanan aletli yaklama prosedr. 2.ILS Kategori II : Teker koyma noktasna gre yksekliin 100 feetten daha fazla ve pist gr mesafesinin 1200 feetten daha fazla olduu yaklamalar iin salanan aletli yaklama prosedr. 3.a-ILS Kategori III A: Pist gr mesafesinin 700 feetten fazla olduu ve bir karar ykseklii minumumu olmakszn yaplan yaklamalar iin salanan ILS yaklama prosedr b- ILS Kategori III B : Pist gr mesafesinin 150 feetten fazla olduu ve karar ykseklii minumumu olmakszn yaplan yaklamalar iin salanan ILS yaklama prosedr c- Herhangi bir karar ykseklii ve pist gr mesafesi minumumu olmakszn yaplan yaklamalar iin salanan ILS yaklama prosedr
IMMEDIATELY: ACLEN Bir faaliyetin tehlikeli bir durumdan kanmak iin hemen tamamlanmas gerektiinde ATC tarafndan kullanlr. INCERFA (UNCERTAINTY PHASE): PHE HAL Uan gvenlii hakknda bir phenin mevcut olduu durum. INCIDENT: HADSE Uan gvenliini etkileyen veya etkileyebilecek, kazadan farkl oluum. INDEPENDENT PARALLEL APPROACHES: BAIMSIZ PARALEL YAKLAMALAR Paralel veya yakn paralel alet pistlerinden ayn anda yaplan kalklar.
- 49 -
Hava Trafik Mdrl
INDICATED AIRSPEED (IAS): GSTERGE HIZI Hava srati gstergesinden okunan dzeltilmemi hz. INDICATED AIR SPEED DEVIATION NON-CONFORMANCY: GSTERGE SRAT SAPMA UYUMAZLII Uularn tahmini gsterge sratleri arasnda farklar olutuu durum ve bu farkn gsterge srati limitlerini amasdr. INERTIAL NAVIGATION SYSTEM: HAREKETSZ SEYRSEFER SSTEM Geni kapsaml seyrsefer iin bilgisayar destekli bir board seyrsefer cihazdr. INFORMATION MANAGEMENT: BLG YNETM Gncelletirilmi bilginin ilgili birimlere zamannda datlmasdr. INITIAL APPROACH FIX: LK YAKLAMA FKS lk yaklama blmnn balangcn tanmlayan, aletli yaklama prosedr izimlerinde belirlenmi fiks. INITIAL APPROACH SEGMENT: LK YAKLAMA BLM Aletli yaklama prosedrnn ilk yaklama fiksi ile orta yaklama fiksi veya uygunsa son yaklama fiksi veya noktas arasnda kalan blm. INITIAL FLIGHT PLAN PROCESSING: LK UU PLANI LEM Uu plannn kabul edilme fonksiyonu.
INITIAL MISSED APPROACH WAYPOINT: LK PAS GEME NOKTASI lk pas geme noktasnn belirlenmesi iin kullanlan, pist civarna yerletirilen 3 boyutlu yol noktasdr. INITIATION LAG (DELAY) LK GECKME Bir izleyicinin ilk giri ve k verileri arasnda geen sreye denir. INNER MARKER: MARKER ILS (CAT II) hassas yaklama ile kullanlan, orta marker ve ILS pistinin sonu arasna yerletirilen, saniyede 6 nokta vuruu yapmaya ayarlanan yaylm paterni yayarak pilotu grsel ve iitsel olarak, normalde teker koyma noktasndan 100 feet yukarda dizayn edilen karar yksekliinde olduu hakknda uyaran bir marker vericisi. INPUT/OUTPUT SYSTEM:
- 50 -
Hava Trafik Mdrl
GR/IKI VERLER SSTEM Bu sistem, hava trafik kontrol ilemlerinin yapsal modelinin 4 bileeninden biridir. Ayrca bilgi ve cevaplamann seiminden sorumludur. INSTRUMENT APPROACH PROCEDURE: ALETL YAKLAMA UYGULAMASI lk yaklama fiksinden veya uygunsa tanmlanm geli yolunun bandan iniin tamamlanabilecei bir noktaya getiren, eer ini tamamlanamayacaksa bir bekleme noktasna getirecek veya belli bir ykseklie trmandracak manialardan belirlenmi bir korumayla uu aletlerinin yardmyla yaplan, daha nceden belirlenen manevralar serisi. INSTRUMENT APPROACH WAYPOINT: ALETL YAKLAMA NOKTASI Yaklama prosedrleri tanmnda kullanlabilen pozisyon fiksleri, ilk yaklama yol noktas ve son yaklama yol noktas gibi deerlendirilmektedir. INSTRUMENT FLIGHT RULES (IFR): ALETL UU KURALLARI Aletli meteorolojik artlar altnda uuun idaresini salayan kurallar btn. INSTRUMENT LANDING SYSTEM (ILS): ALETL N SSTEM Yaklama ilemi boyunca pilota dikey ve yatay rehberlik yapan grsel yardmclar ve elektronik cihazlardan oluan hassas aletli yaklama sistemi. INSTRUMENT METEOROLOGICAL CONDITIONS (IMC): ALETL METEOROLOJK ARTLAR Gr, bulutlardan uzaklk, bulut tavan terimleri ile aklanan meteorolojik artlar iin belirlenen minimumlardan dk olan durum.
INSTRUMENT RUNWAY: ALETL PST Aletli yaklama prosedrlerini kullanan uan operasyonu iin kullanlacak aadaki pistlerden biri ; Nonprecision Approach Runway (Hassas olmayan yaklama pisti) : Direkt bir yaklama iin yeterli olabilecek istikamet bilgisi salayan yardmc ve grsel yardmclarn hizmet verdii bir aletli pist. Precision Approach Runway Category I(Hassas yaklama pisti,kategori I) : Pist gr mesafesinin 800 m den ve karar yksekliinin 200 feetten dk olduu zamanlardaki operasyonlar iin kullanlan, grsel yardmclar ve ILS ile hizmet veren bir aletli pist. Precision Approach Runway, Category II (Hassas yaklama pisti, kategori II) : Pist gr mesafesinin 400 m den ve karar yksekliinin 100 feetten dk olduu zamanlardaki operasyonlar iin kullanlan, grsel yardmclar ve ILS ile hizmet verilen bir aletli pist. Precision Approach Runway, Category III (Hassas yaklama pisti, kategori III): ILS hizmeti verilen ve;
- 51 -
Hava Trafik Mdrl
a- Pist gr mesafesinin 200 m den dk olduu ve karar yksekliinin uygulanamad zamanlardaki operasyonlar iin kullanlan, iniin son aamasna kadar grsel yardmclarn kullanld aletli pist, b- Pist gr mesafesinin 50 m den dk olduu ve karar yksekliinin kullanlamad zamanlardaki operasyonlar iin kullanlan, taksi iin grsel yardmclarn kullanld aletli pist, c- ni ve taksi iin grsel referans olmakszn yaplan operasyonlar iin aletli pist. INTEGRATION (ATC SYSTEM): HAVA TRAFK KONTROL SSTEMLERNN BTNLEMES Hava trafik kontrol sistemlerinden st dzey yarar salamak iin tm meydan ve havalimanlarnda ayn tip seyrsefer yardmc cihaz ve elektronik alt yapsnn kullanlmas. INTERMEDIATE APPROACH SEGMENT: ORTA YAKLAMA BLM Orta yaklama fiksi ve son yaklama fiksi veya noktas arasnda kalan, aletli yaklama prosedrnn blm. INTERMEDIATE FIX: ORTA FKS Bir aletli yaklama prosedrnn orta yaklama blmnn balangcn tanmlayan fiks. INTERNATIONAL AIR TRANSPORT ASSOCIATION (IATA): ULUSLARARASI HAVA TAIMACILII BRL Bu birlik 1945 yl Nisan aynda Kba da kurulmutur. Bugn 130 farkl lkeden 230 yesi bulunmaktadr. Hava tamaclnn gvenilir, ekonomik ve dzenli yaplabilmesi, hava ticaretinin gelimesi ve ilgili problemlerin zlmesi, ICAO ve dier uluslararas organizasyonlarla ibirlii salamak birliin hedefleri arasndadr. INTERNATIONAL AIRPORT: ULUSLARARASI HAVA ALANI Uluslararas hava trafii iin inie ve kalka ak, gmrk, salk, hayvan ve bitki karantinas ile benzeri hizmetlerin saland hava alan. INTERNATIONAL CIVIL AVIATION ORGANISATION (ICAO): ULUSLARARASI SVL HAVACILIK ORGANZASYONU 1944 yl Kasm aynda ABD nin davetlisi olarak 52 lke katlmyla balayan sivil havaclk almalar sonrasnda ICAO, 1947 ylnda uluslararas bir rgt olarak tannmtr. rgtn amalar; dnya apnda uluslararas sivil havacln gelitirilmesi, standardizasyonun salanmas, ye lkeler arasnda teknik ibirlii oluturulmas ve blgesel planlamalar yapmaktr. 1992 ubat ay itibariyle organizasyona ye 165 devlet bulunmaktadr. INTERNATIOAL FEDERATION OF AIRLINE PILOTS ASSOCIATIONS(IFALPA) ULUSLARARASI HAVAYOLU PLOTLARI DERNEKLER FEDERASYONU 1948 ylnda 13 dernek tarafndan kurulan bu federasyonun bugn 90 dernek ve 100.000 pilot yesi bulunmaktadr. Uluslararas alanda pilotlarn organize olabilmesi ve karlaacaklar problemlere ortak zm bulunabilmesi federasyonun temel hedefleridir. INTERNATIONAL FEDERATION ASSOCIATION(IFATCA): OF AIR TRAFFIC CONTROLLERS
- 52 -
Hava Trafik Mdrl
ULUSLARARASI HAVA TRAFK KONTROLRLER DERNEKLER FEDERASYONU Bu federasyon, politik veya ticari bir organizasyon olmayp 100den fazla lkede yaklak 40.000 hava trafik kontrolrn temsil etmektedir. Federasyonun amalar; uluslar aras hava seyrseferinin dzenli ve gvenli yaplmasna yardmc olmak, hava trafik kontrolrlerinin bilgi dzeyinin ve mesleki etkinliklerinin arttrlmasn salamak, hava seyrseferiyle ilgili uluslararas ve ulusal havaclk otoriteleri arasnda uyumlu alma ortamn salamaktr. INTERROGATOR: SORGULAYICI kincil radar yer istasyonundan gnderilen radyo sinyallerini alp cevaplayan uakta tesis edilen bir cihazdr. INTERSECTING RUNWAYS: KESEN PSTLER Kesien iki veya daha fazla pistler. INTERSECTION: KESME ki veya daha fazla seyrsefer yardmcsnn uu ba, radyal veya rotalarnn kesimesiyle tanmlanan nokta. ki pist, bir pist ve bir taksi yolu veya iki taksi yolunun kesime noktas. INTERSECTION DEPARTURE: KAVAK KALKII Pistin tamam kullanlmadan, pistin herhangi bir kavaktan sonras kullanlarak yaplan kalk. I SAY AGAIN: TEKRAR EDYORUM Mesaj tekrarlanacaktr. J JAMMING: YAYININ BOZULMASI Uan radar zerine grnmn veya yaylm/kabulun bozan elektronik veya mekanik parazit. JET BLAST: JET AKIMI Jet motor egzozu JET STREAM: JET AKIMI Yksek seviyelerde yksek hzdaki rzgarlarn oluturduu hava akm. JOB ANALYSIS: ANALZ
radyo
haberleme/seyrseferinde
- 53 -
Hava Trafik Mdrl
Bir adayn yetenek, bilgi, beceri ve dier karakteristik zelliklerinin iin niteliklerine uygunluunun belirlenmesi. JOB DESCRIPTION: N TANIMLANMASI in zellikleri ve amalar iin belirlenen, grev ve sorumluluklarn yerine getirilmesi iin gerekli kiisel yetenek, bilgi, fiziksel ve zihinsel uyum performanslar. K KNOWN TRAFFIC: TANIMLI TRAFK Hava Trafik Kontrol Merkezince hakknda ykseklik, pozisyon ve niyeti ile ilgili bilgi sahibi olunan trafik. KNOTS Bir saatte deniz mili (NM) olarak kat edilen mesafe. L LANDING AREA: N SAHASI Uan ini veya kalk iin tahsis edilen, hareket sahasnn bir blm. LANDING DIRECTION INDICATOR: N STKAMET GSTERGES Kullanlmakta olan ini kalk ynn grsel olarak belirleyen alettir. LANDING DISTANCE AVAILABLE: MEVCUT N MESAFES nen bir uan yer kousu iin mevcut ve elverili ilan edilen pist uzunluudur. LANDING ROLL: N KOUSU Uan piste teker koyma noktasyla, duraca veya pisti terk edecei nokta arasndaki mesafe. LANDING SEQUENCE: N SIRALAMASI Uaklarn ini iin sralandrlmas. LAST ASSIGNED ALTITUDE: EN SON TAHSS EDLEN RTFA ATC tarafndan tahsis edilen ve pilot tarafndan anlald belirtilen en son irtifa veya uu seviyesi.
- 54 -
Hava Trafik Mdrl
LATERAL DEVIATION: YANLAMASINA SAPMA X, Y dzleminde llen, cari uu pozisyonu ile cari yrnge sistemindeki pozisyonu arasndaki fark. LATERAL SEPARATION: YATAY AYIRMA Farkl rotalar veya farkl corafi blgelerde uan ayn irtifadaki uaklar arasndaki yatay mesafe. LEVEL: SEVYE Sabit atmosferik basnca gre belirlenmi uu seviyelerinden her biri. LETTER OF AGREEMENT: ANLAMA MEKTUBU Komu hava trafik kontrol niteleri arasnda, kontrol sorumluluunun devri konusunda yaplan anlama. LICENCE: LSANS Hava trafik kontrolrnn mesleini icra edebilmesi iin yeterlilik testinden sonra sahip olduu zel bir belge. LICENSING ADMINISTRATION: LSANSLANDIRMA YNETMEL Hava Trafik kontrolrlerinin lisans alma, muhafaza etme ve iptal konularn dzenleyen yasal zorunluluklarn akland ynetmelik. LICENSING AUTHORITY: LSANS OTORTES Yasal bir dzenleme ile personel lisanslarndan sorumlu klnan tanmlanm otorite. LIGHT FAILURE: IIK BAARISIZLII Hzmenin ykseklik as kullanlarak belirlenmi ortalama iddetinin Hzme amas ve dalm dmesinin herhangi bir sebeple, yeni bir n belirlenmi ortalama iddetine gre %50 orannda dk performansta olmas, k baarszl olarak kabul edilir. LIGHTING SYSTEM RELIABILITY: IIKLANDIRMA SSTEMNDE GVENRLK Tm tesisatn belirlenmi tleranslar ierisinde faal oluu ve sistemin kullanma elverililik olaslldr. LOCALISER: LOKALZER ILS sisteminin, 108-112 MHz frekans bandnda alan ve pist merkez hatt zerine pist bana belli bir mesafeye yerletirilen parasdr. Havaya yaylan elektronik sinyaller vastasyla uan pist merkez hattn tam olarak karlamasn salar. LOCALIZER COURSE:
- 55 -
Hava Trafik Mdrl
LOKALZER HATTI ILS te lokalizer vericisinin oluturduu yol. LOCAL TRAFFIC: YEREL TRAFK Meydan trafik paterninde, kulenin gr alan iinde, yerel alma sahalarndan gelen veya bu sahalara giden, meydanda alet yaklama almas yapan uaklarn tm. LOCATOR: YER BELRLEYC Son yaklamada bir yardmc olarak kullanlan bir LM/MF NDB. LONGITUDIAL DEVIATION: UZUNLAMASINA SAPMA Uutaki gerek pozisyon ile uak tarafndan rapor edilen pozisyon arasndaki sapma. LONGITUDINAL SEPARATION: UZUNLAMASINA AYIRMA Zaman veya mil olarak ifade edilen bir minumum mesafe ile ayn irtifadaki hava aralar arasndaki uzunlamasna mesafelendirme. LONG TEAM ATCO MONPOWER PLANNING SIMULATION: UZUN DNEM ATCO PERSONEL PLANLAMA SIMULASYONU Eurocontroln ATCO personel planlamasn optimum ekilde yapmak ve 15 senelik periyotlarda ihtiya duyulan ideal kontrolr saysn belirlemek iin planlad simlasyon. LOW FREQUENCY: DK FREKANS 30 ve 300 kHz arasndaki frekans aral. M MACH NUMBER: MACH NUMARASI Hakiki hava sratinin, ses sratine oran. MACH NUMBER TECHNIQUE : MACH AYARI TEKN Turbojet motorlu uaklar arasndaki uzunlamasna ayrma minimumlarn muhafaza etmek iin uaklarn hzlarna mdahale etmeyi salayan teknik. MAINTAIN: MUHAFAZA ET ATC tarafndan verilen irtifa veya uu seviyesinin muhafaza edilmesi manasnda kullanlan ve beraberinde irtifa veya uu seviyesi de ieren dier ATC talimatlarnda da uyulmas gerekli usulleri belirtmek iin kullanlan terim. MAKE SHORT APPROACH:
- 56 -
Hava Trafik Mdrl
KISA YAKLAMA YAP Pilotun ksa bir son yaklama yapmasn istemek maksadyla, trafik paternini deitirmesi iin ATC tarafndan kullanlan terim. MANAGEMENT: DARE Belli kriterlere uygun olarak, kaynaklarn etkin kullanmnn ve koordinasyonun salanmas. MANAGER: YNETC Ynetimi altndaki birimlerden bilgi alan ve ihtiyalarn belirlenmesinde etkin olan kii. MANOEUVRE: MANEVRA Yer-hava msaadesi ile uu esnasnda meydana gelen deiiklikler. MANOEUVRING AREA: MANEVRA SAHASI Apronlar hari, ini, kalk ve taksideki uaklarn hareket alanlarn kapsayan havaalannn bir blm. MANPOWER PLANNING: NSAN GC PLANLAMASI Bir organizasyonun devam etmesi iin gerekli yeterliliklere sahip kii saysnn belirlenmesi. Bu planlamaya gre kiilerin ie almn veya iten karlmasn belirlemek.
MARSHALLER: YOL GSTERC Uaklarn park etmesi esnasnda, zel iaretlerle anlama yntemiyle pilotu ynlendiren grevli. MASTER CONTROL STATION: ANA KONTROL STASYONU GNSS sisteminin epheremis ve saat hatalarnn hesaplamalarn gerekletiren istasyonlardr. MAYDAY: ULUSLAR ARASI RADYOTELEFON TEHLKEL DURUM SNYAL kez tekrar edilir, ok yakn ve ciddi bir tehlike ve acil yardm gerektiini gsterir. MEDICAL ASSESSMENT: TIBB YETERLLK TESPT MEDIUM FREQUENCY: ORTA FREKANS 300 kHz ile 3 mHz arasndaki frekans aral
- 57 -
Hava Trafik Mdrl
MENTAL ABILITIES: ZHNSEL YETENEKLER Karar verme, uygulama, alglama ynteminin ve kapasitelerinin zihinsel olarak var olmas. MARKER: ARETLEYC Bir maniann gsterilmesi veya bir snrn belirlenmesi iin yer seviyesi zerine konulan cisimlerdir. MESSAGE FORMAT: MESAJ FORMATI Mesaj oluturan yapsal zelliklerin belirlenmesi. MICROWAVE LANDING SYSTEM: MKRODALGA N SSTEM Mikrodalga spektrumunda alan bir hassas alet yaklama sistemi.Aadaki paralar ierir; azimut (a) stasyonu, elevation (rakm, ykseklik) istasyonu, hassas mesafe lme cihaz (PDME) ILS sistemine gre olduka gelimi zelliklere sahiptir. Pist merkez hattna gre 40 derece yatay ve szl yolunda 0.1 ve 15 derece arasnda dikey kaplama salayarak erisel yaklamaya msaade eder. MIDDLE MARKER: ORTA MARKER Ykseklii piste gre 200 feet olan ILS szl hattnn ortasnda belirlenmi bir noktadaki marker vericisidir. MINIMUM CROSSING ALTITUDE: MNMUM KAT ED RTFASI Daha yksek bir minimum yol IFR irtifas (MEA) olan bir yola doru ilerleyen bir hava aracnn belirli fiksleri kat etmesi gereken minimum irtifa. MINIMUM DESCENT ALTITUDE: MNMUM ALALMA RTFASI Elektronik szl hatt bilgisinin salanmad standart alet yaklama prosedr uygulamalarnda, son yaklamada veya trl yaklama srasnda alalmaya msaade edilen, deniz seviyesi zerinde feet cinsinden ifade edilen en dk irtifa. MINIMUM FUEL: MNMUM YAKIT Bir uan kabul edilebilir bir miktarda gecikmeli veya gecikmesiz olarak var yerine ulamas iin gerekli olan yakt miktardr. Bu bir acil durum deildir, fakat usule aykr ar bir gecikme durumunda bir acil durumun olabileceini gsterir. MINIMUM HOLDING ALTITUDE: MNMUM BEKLEME RTFASI
- 58 -
Hava Trafik Mdrl
Bir bekleme paterni iin emredilen, seyrsefer ve iletiim sinyal kapsamas ve mania temizleme gereksinimlerini salayan en dk irtifa. MINIMUM NAVIGATION PERFORMANCE SPECIFICATION: MNMUM SEYRSEFER PERFORMANS ARTNAMES MNPS dizaynl hava sahasnda operasyon yapabilmesi maksadyla, bir uan minimum seyrsefer performans kabiliyetine sahip olmas iin gerekli olan standartlarn bir dzenlemesidir. Ek olarak, uak MNPS operasyonlar iin Tescil lkesi tarafndan sertifikalandrlm olmaldr. MINIMUM RECEPTION ALTITUDE: MNMUM ALMA RTFASI Bir kavak noktasnn tanmlanabilecei en dk irtifa. MINIMUM SECTOR ALTITUDE: MNMUM SEKTR RTFASI Acil durum artlar altnda kullanlabilecek, bir radyo seyrsefer yardmcs merkez olmak zere 46 km(25NM) yar apl bir sektr iinde kalan sahada bulunan tm manialardan 300 m (1000 feet) minimum ykseklik salayan en dk irtifa. MINISTERIAL MEETING ON AIR TRAFFIC SYSTEM IN EUROPE: AVRUPADAK HAVA TRAFK SSTEM KONUSUNDA DAR TANIMA MISSED APPROACH PROCEDURE: PAS GEME PROSEDR Yaklamann devam ettirilemedii durumlarda takip edilen prosedr. MODE: ICAO Annex 10da belirtilen SSR sorgulama sisteminin zel kodlarla belirlenmesi. MODE S: MOD S Hava Trafik Hizmetlerinde kullanlmak zere gelitirilen, tanmlama ve tehisin yan sra hava-yer mesaj alverii de salayarak szl konumalar minimuma indirmeyi amalayan bir seyrsefer sistemi. MONITORING: ZLEMEK Hava Trafik kontrolrnn temel fonksiyonudur. Radar ekrannda trafiin takip edilmesi. MONOPULSE SECONDARY SURVEILLANCE RADAR : TEKPULSE KNCL GZLEM RADARI Tek sinyalle uan yerini tespit edebilen SSR. MOVEMENT AREA: HAREKET SAHASI Hava aracnn, kalk, ini ve taksi si srasnda kullanlan, manevra sahalar ve apron(lar) dan oluan, hava meydannn bir blm.
- 59 -
Hava Trafik Mdrl
MULTI CHANNEL TRACKING (MCT): OKLU KANAL ZLEME Radarlardan gelen ham bilgileri ileyerek plot bilgisine dntren sistemdir. MULTI RADAR TRACKING (MRT): OKLU RADAR ZLEME MCTden gelen radar plot bilgisini iz bilgiye dntrerek kontrolrlerin nndeki displaylere ve FDP ye aktarr N NATURAL SEQUENCE: DOAL SIRALAMA Kontrolr plannda, uaklarn bir pozisyon noktas zerine tahmini geli sreleri gz nne alnarak yaplan uu sralamasdr. NAUTICAL MILE: DENZ ML Seyrseferde kullanlan, 1852 m. uzunlua eit lm birimidir. NAVIGATION: SEYRSEFER Bir uan bir noktadan bir baka noktaya seyahati iin verilen rehberliktir. NAVIGATIONAL AID: SEYRSEFER YARDIMCISI Yerde veya havada uu esnasnda uaa, bir noktadan dierine klavuz bilgi/ pozisyon bilgisi salayan herhangi bir grsel veya elektronik yardmcya verilen addr. NAVIGATION INFORMATION: SEYRSEFER BLGS Bir uan pozisyonu, hz vektr, yol as ve yer hz gibi bilgilerinin hesaplanmas ve gsterimidir. NEAR-PARALLEL RUNWAYS: YAKIN PARALEL PSTLER Birbirini kesmeyen pistlerin merkez hatlarnn uzantsnn kesimesinden meydana gelen ann 150 derece veya az olmasdr. NEGATIVE: NEGATF Hayr, zin(Onay) Verilmedi, Doru Deil anlamlarnda kullanlr. NEGATIVE CONTACT: TEMAS YOK Pilot tarafndan ATC yi bilgilendirmek amal kullanlr; a- Pilot ilgili trafik ile gz temas kuramamsa bu ifadeyi kullanarak kontrolrden trafikten kandrma talep edebilir.
- 60 -
Hava Trafik Mdrl
b- Pilot, kontroln devredildii frekansta ilgili ATC birimi ile temas kuramadn, kendisini devreden nceki ATC birimine bildirmek amacyla bu ifadeyi kullanr. NETWORK ENTITY: ALIMA AI VARLII Internet ortamnda bilgi transferi, yol bilgi deiiklikleri ve ynetim protokolleri operasyonu sorumluluunu kapsayan bilgisayar tabanl almalarn fonksiyonel bir ksmdr. NIGHT (ICAO): GECE (ICAO) Akam alacakaranlnn bitimi ile sabahn balangc arasndaki saatler veya otorite tarafndan belirlenmi gnbatm ile gndoumu arasndaki zaman dilimidir. NO GYRO APPROACH: GYRO SUZ YAKLAMA Uan kontrolrn istedii rotada uuunu, gyrosundaki sorundan dolay tutturamayacan ifade eder. Bu durumda kontrolr radarda ua izleyerek saa/sola dn veya Dn durdur ifadeleri ile ua uygun rotaya oturtur. NOMINAL POSITION: NOMNAL POZSYON Bir uan sistemleri tarafndan belirlenen 3 boyutlu pozisyonudur. NON PRECISION APPROACH: HASSAS OLMAYAN YAKLAMA USUL Standart aletli yaklama srecinde szl eimi bilgisi elektronik olarak salanmaz.
NON-DIRECTIONAL BEACON: DORUSAL OLMAYAN BEACON Dorusal olmayan sinyaller yayan orta frekansl bir seyrsefer yardmc cihazdr. Uaa dorultu ve mesafe bilgisi salamaktadr. NONMOVEMENT AREAS: HAREKETSZ SAHALAR Taksi yollar ve Apron sahalar dnda kalan sahalardr. NONRADAR: RADARSIZ Radarn kullanlmadn ifade eder. Nonradar Approach/Radarsz Yaklama; aletli yaklama yapan bir uan radar hizmeti verilmeden uan son yaklama hattna oturmasn ifade eder. ATC tarafndan son yaklama hatt iin radar vektr verilmeyebilir.(Radarsz yaklamaya VOR, NDB, TACAN, ILS/MLS yaklamalar rnek verilebilir.) NONRADAR SEPARATION: RADARSIZ AYIRMA Ayrma yapmak iin kullanlan uak pozisyon referanslardan alnmasn ifade eder.
bilgisinin radar dndaki dier
- 61 -
Hava Trafik Mdrl
NORTH ATLANTIC AIR TRAFFIC MANAGEMENT KUZEY ATLANTK HAVA TRAFK YNETM Sorumluluu, Kuzey Atlantik hava seyrsefer sahalarnda uygulanan ayrma standartlar iin nerilen deiiklikleri sonulandran alma grubudur. NOTICE TO AIRMEN(NOTAM): HAVACILAR N BLG Herhangi bir havaclk hizmeti, kolayl, uygulamalar ve tehlike durumlarnn olumas veya deimesiyle ilgili bilgileri ieren bilgi notudur. NOTICE TO AIRMEN CODE: NOTAM KODU Bir kod grubu daima Q harfiyle balayan 5 harften olumaktadr. Dier harfler radyo cihazlarnn kurulumu pozisyonu, deiimi, havaalan ve klandrma kolaylklar, uutaki tehlikeler veya arama-kurtarma ilemlerini temsil eder. NOTICE TO AIRMEN PROCESSING UNIT: NOTAM LEME BRM Bir NOTAM kabul eden, ileyen ve datmn yapan birim. NOTICES TO AIRMEN PUBLICATION: HAVA PERSONELN KAZ YAYINI 28 gnde bir yaynlanan, ncelikle pilotlar iin hazrlanm, uu gvenliini ilgilendiren gncel NOTAM bilgilerini ve havaclk ile ilgili dier ilave bilgileri ieren yaynlardr.
NUISANCE WARNING: TEHLKE KAZI Grevli kontrolrn grmemesi durumunda, uaklarn tehlikeli gei yapacan ikaz eden sistem. O OBJECT TARGET: HEDEF CSM Zaman ve pozisyonla ilgili radar hedefleri ve bilgilerin bileimidir. OBSTACLE: MANA Uu sresince dikey korumann salanmasn gerektiren, sabit bir corafi konumda bulunan ya da tanmlanm (snrlar belirlenmi) bir saha ierisinde sabit bir konumda bulunaca tahmin edilen, arazi (yer yzeyi) , nesne ya da bitki (doal byyen nesne). OBSTACLE FREE ZONE, OFZ:
- 62 -
Hava Trafik Mdrl
MANADAN ARINDIRILMI BLGE, OFZ yaklama yzeyi, i gei yzeyi, temkinli ini yzeyi ve erit sahann, bu yzeylerle snrlanm blm zerinde, seyrsefer amacyla monte edilmi, krlabilir kitlelerin dndaki sabit manialarn ihlal etmedii hava sahasdr. OBSTRUCTION LIGHT: MANA LAMBASI Varolan maniaya pilotun dikkatini ekmek iin genellikle krmz veya beyaz renkli bir lamba ya da lamba grubunun mania tekil eden doal arazi yaplarnn ya da nesnelerin en yksek yerine yerletirilmi olduunu ifade eder. OCEANIC AIRSPACE: OKYANUS HAVA SAHASI ICAO nun okyanus ayrmalarnn ve srelerinin uyguland uluslar aras hava sahas olarak kabul edilen dnya zerindeki okyanuslarn zerindeki hava sahalarn ifade eder. Bu sahalar iinde hareket eden trafiklerin sorumluluu corafi olarak uan yakn olduu ve gerekli hizmeti verebilecek donanm olan lkelere datlr. OFF COURSE: YOL DII Uan rapor ettii pozisyonun veya radarda grld noktann, hava trafik kontrol nitesinin ua serbest kld yol dnda olmas durumunu ifade eder. OFF-ROUTE VECTOR: YOL DIINA VEKTR Uan manialardan korunmas salanarak, hava trafik kontrol nitesi tarafndan nceden serbest klnd yol dna vektr edilmesini ifade eder.
OFFSET PARALEL RUNWAYS: PARALEL PSTLER Merkez hatlar birbirine paralel olan pistleri ifade eder. OMEGA: Uzun menzilli seyrsefer iin dizayn edilmi, yer temelli elektronik seyrsefer sinyalleri yaynlayan RNAV ( Area Navigation/ Saha Seyrseferi ) sistemidir. ON- COURSE: YOL HAT ZERNDE Uan tam olarak yol merkez hatt zerinde olduunu ifade eder. Radar yaklamas yapan pilot iin son yaklama hatt zerinde olduu bilgisini ifade eder. ONLINE DATA INTERCHANGE: ONLINE BLG DEM lgili niteler arasnda, belirli bir protokolle bilgi alveriini salama amacyla kurululmu on-line balantsdr. ON-LINE INPUT: VER GR BALANTISI
- 63 -
Hava Trafik Mdrl
Gncel operasyonel evreyle direkt balantl olarak sisteme yada uygulamaya bilgi girii salanmasdr. ON-THE-JOB TRAINING: BAI ETM Canl trafik ortamnda, seilmi bir eitmen gzetiminde iin gerektirdii zellikler ile kiinin yeteneklerinin uyumluluunu salamak iin yaplan pratik eitim. ON-THE-JOB TRAINING INSTRUCTOR: BAI ETM SORUMLUSU Operasyonel bir ortamda eitim sorumluluunu alabilecek lisansl bir hava trafik kontrolrdr. OPERATIONAL AIR TRAFFIC: OPERASYONEL HAVA TRAF Genel hava trafii artlarna uymayp, ilgili ulusal otoriteler tarafndan belirlenen kural ve uygulamalara gre yaplan tm hava trafiini ifade eder. OPERATIONAL STAFF: OPERASYONEL PERSONEL Hava trafik kontrolrleri, uu bilgi yardmclar, uu yneticileri ve hava trafik hizmetleri destek personelini kapsayan alma grubudur. OPERATIONAL TRAINING: OPERASYONEL ETM Kurumsal eitimin ardndan operasyonel ortamda verilen eitim.
OPTION APPROACH: TERCHL YAKLAMA Pilot tarafndan talep edilir ve uygulanr. Bunun sonucunda pilot touch- and- go ( teker koyup kalkar) , missed approach ( pas geer), low approach ( alak gei) stop-and-go ( dururdevam eder ) veya full stoplanding ( niten sonra durur ) amal yaklama yapabilir. ORGINASITION: ORGANZASYON Sk sk Eurocontrol Organizasyonu yerine kullanlan ksaltmadr. OUTER MARKER: DI MARKER Pist sonundan 5-7 mil uzakla yerletirilen seyrsefer yardmc cihaz. P PAN-PAN:
- 64 -
Hava Trafik Mdrl
Uluslararas acil radyotelefon sinyalidir kez tekrar doasna gre phe durumu veya alarm durumu ilan edilir.
edildii zaman aciliyetin
PARALLEL ILS APPROACHES: PARALEL ILS YAKLAMASI Paralel pistlere yaklaan IFR uaklar, son yaklama hattna oturduklarnda birbirleri arasnda en az 2 NM radar ayrmas salanm olmaldr. PARALLEL RUNWAYS: PARALEL PSTLER Ayn hava limannda merkez hatlar birbirine paralel olan 2 veya daha fazla saydaki pistleri ifade eder. Paralel pistlerde pist numarasna ilave olarak L ( Left/ sol) ve R ) ( Right/ sa) veya 3 paralel pist varise L ( Left/ sol), C ( Center/ Merkez ) yada R ( Right/ sa) olduu belirtilir. PARKING POSITION: PARK YER Bir uan park ettii veya park etmesinin planland tanmlanm saha. PAVEMENT CLASSIFICATION NUMBER, PCN: KAPLAMA SINIFLANDIRMA NUMARASI, PCN Bir kaplamann tahditsiz faaliyetler iin tama mukavemetini ifade eden bir saydr. PERCENTAGE DELAYED FLIGHTS: Gecikmi uularn yzde olarak belirlenmesi PERFORMANCE: PERFORMANS Yaplan iteki etkinlik. PERFORMANCE MANAGEMENT: PERFORMANS DARES eitli etkenler gz nne alnarak performans kriterlerinin belirlenmesi. PERMANENT AIR TRAFFIC SERVICE ROUTE: KALICI HAVA TRAFK HZMET YOLU Devamllk ilkesi esasna gre tasarlanm ATS yolu. PERSONAL AND CAREER DEVELOPMENT: PERSONEL VE KARYER GELTRME deiimi ve grevlendirme konularnda kiisel yetenek, beceri, bilgi ve davranlarn esas alnmas. PILOT BRIEFING: PLOTA VERLEN BRFNG AIS Havaclk Enformasyon Hizmetleri Ofisi tarafndan uu planlamas yapan pilotlara hava durumu, NOTAMlar askeri aktiviteler ve uula ilgili pilotlar tarafndan talep edilen bilgilerin verilerek onlara yardm edilmesini ifade eder.
- 65 -
Hava Trafik Mdrl
PILOT IN COMMAND: KAPTAN PLOT Uu boyunca uan gvenliinden ve operasyonundan sorumlu olan pilotu ifade eder. PILOTS DISCRETION: PLOT NSYATF Bu irtifa tahsisleri ile birlikte kullanldnda hava trafik kontrol nitesi tarafndan pilota hazr olunca alalmaya/ trmanmaya balamas sylendiinde pilotun istedii zaman alalma/ trmanmaya balayabileceini ifade eder. Bu durumda pilot geici olarak ara seviyeye geebilir. Pilot balangta boaltm olduu irtifaya dnmemelidir. PILOT WEATHER REPORT: PLOT HAVA RAPORU Uuta karlalan sra d meteorolojik hadiselerin pilot tarafndan rapor edilmesini ifade eder. PLOT: PLOT PSRdan veya SSR-PSR kombinasyonu ile oluan ekolarn dijital sorgulama metotlaryla bilgi olanak radar ekranna yansmas. POLICY: POLTKA Bir organizasyon tarafndan belirlenmi prensipler, plan veya kararlar. POSITION: POZSYON 3 boyutlu olarak bir noktann veya objenin yerinin belirlenmesi. POSITION REPORT: POZSYON RAPORU Uan belirli noktalar zerinde olduunu ATCye rapor ederek bildirmesini ifade eder. POSITION SYMBOL: POZSYON SEMBOL Bilgisayar tarafndan radar ekran zerinde uan hareket izini simgeleyen iarettir. POSITIVE CONTROL: POZTF KONTROL Hava trafik kontrol nitesi tarafndan belirli bir hava sahas iinde btn trafikler arasnda ayrma salanm olduunu ifade eder. PRACTICE INSTRUMENT APPROACH: ALETL YAKLAMA VE UYGULAMALARI VFR ve/ veya IFR uaklar tarafndan pilot eitimi veya profesyonel anlamda gsteriler amacyla yaplan aletli yaklama uygulamalarn ifade eder. PRECISION: KESNLK(HASSASLIK)
- 66 -
Hava Trafik Mdrl
Standart sapma hatalar da hesaplanarak ortaya kartlan kesin bilgi. PRECISION APPROACH: HASSAS YAKLAMA Yerde kurulan elektronik cihazlarla desteklenen aletli yaklama sistemi. PRECISION APPROACH RADAR: HASSAS YAKLAMA RADARI Son yaklama hatt boyunca uan teorik olarak belirlenmi son yaklama hattna gre yatay ve dikey ynde sapmalar ile pist eiine gre pozisyonunu belirler. Not: Hassas yaklama radarlar, radyo haberlemesi ile pilotlara son yaklamadan inie kadar klavuz gibi verilebilmesine imkan klacak ekilde tasarlanmtr. PRECISION-CODE : HASSAS-KOD GPS sisteminde Amerikan ordusunun ve yetkilendirilmi kullanclarn kullanm iin geerli olan koddur. PRECIPITATION: YAI Atmosferden yeryzne den sulu btn yalar (yamur, dolu, kar ) ifade eder. PRE-ON-THE-JOB TRAINING: N-BAI ETM Standart zellikler gz nne alnarak kiisel yeteneklerin geliimini salamak amacyla iba simlasyon almalar.
PRIMARY PLOT: NCELKL PLOT BLGS Bir uan radardaki pozisyonun belirlenmesi. PRIMARY RUNWAY: ANA PST artlar msait olduu zamanlarda dierlerine nazaran kullanlmas tercih edilen pisttir. PRIMARY SURVEILLANCE RADAR: NCELKL GZLEM RADARI Yansyan enerji mant ile bir objenin radarda varlnn tespit edilmesini salar. PROCEDURES FOR AIR NAVIGATION SERVICES: HAVA SEYRSEFER HZMETLER N BELRLENM YNTEMLER ICAO tarafndan belirlenmi hava trafik hizmetleri konusunda yaynlanm yntemler. PROCEDURE TURN: KADE DN Uan ilerledii rotann 180 derece tersine dnerek uuuna devam edebilmesi iin yapt belirli manevralar ifade eder.
- 67 -
Hava Trafik Mdrl
PROCEDURE TURN INBOUND: KADE DNNDE INBOUND Kaide dn yapan uan balangtaki rotasnn 180 derece tersine dnmeyi tamamlad noktada uak, ara yaklama blmnde veya son yaklama hattnda inbound olmu anlamndadr. Kaide Dn nbound raporu ATC tarafndan alnarak dier uaklar ile ayrma yaplmasnda kullanlr. PROFESSIONAL DEVELOPMENT: PROFESYONEL GELM Kiisel yeteneklerin gelitirilmesi iin gerekli olan idari ve teknik konulardaki almalar. PROFICIENCY TEST IN ENGLISH LONGUAGE FOR ATCOs: ATCO (HAVA TRAFK KONTROL ORGANZASYONU) N NGLZCE YETERLLK TEST Hava trafik kontrol hizmeti verebilmek iin yetitirilen rencilerin ngilizce konusundaki yeterliliklerini snamak, becerilerini arttrmak iin tasarlanm genel amac standard salamak olan testler. PROGRAMME FOR HARMONISED AIR TRAFFIC MANAGEMENT AND RESARCH IN EUROCONTROL: EUROCONTROLDE HAVA TRAFK DARES VE ARATIRMALARINDA UYUM SALAMA PROGRAMI Uuun tm aamasn kapsayan gelecee ynelik aratrmalar ve almalar kapsayan alma program.
PROHIBITED AREA: YASAKLANMI SAHA Uua yasaklanm, boyutlu olarak llendirme parametreleri belirlenmi tanml hava sahas. PROTECTED AIRSPACE: KORUNMU HAVASAHASI lgili otorite tarafndan belirlenen ayrma minimumlarnn azaltlarak uyguland hava sahalardr. PSYCHOLOGICAL TESTING: PSKOLOJK TEST YNTEM Psikologlar tarafndan kiisel davran biimlerinin belirlenmesi iin yaplan testler. Q QNE: Pilotun altimetre cihazna standart hava basnc 1013.25 hpa veya 29.92 inch. Hg deerini balandn ifade eder. Altimetrede okunan irtifa standart hava basnc ( 1013.25 hpa veya 29.29 inch. Hg ) seviyesinden itibaren okunan irtifadr.
- 68 -
Hava Trafik Mdrl
QNH: Deniz seviyesine gre uan irtifasnn belirlenmesi iin set edilmi altimetre cihaz. QFE: Uu esnasnda, uan yere gre yksekliinin belirlenmesi iin set edilmi altimetre cihaz. QUADRANT: EYREK EMBER Merkezinde seyrsefer yardmcs olan, saat ynnde manyetik kuzeyden itibaren 4 dilime ayrlm bir daireyi ifade eder. Bunlar srasyla KD ( Kuzey dou eyrei ) 000-089 , GD ( Gney dou eyrei ) 090-179, GB ( Gney bat eyrei ) 180-269, KB( Kuzey bat eyrei ) 270-359. QUALIFICATION TRAINING : KSEL ZELLKLERE GRE ETM Hava Trafik hizmetinde kiisel yetenek ve zelliklere gre i kategorilerinin belirlenmesi.
R RADAR: Bir menzil dahilinde objelerin ufki ve dikey olarak pozisyonlarn gsteren sistem alet Primary Radar ( Birincil Radar ) Gndermi olduu radyo sinyallerinin arpp geri dnmesi mantyla alan sistem Secondary radar ( kincil Radar ) Dier bir istasyondan, radyo sinyallerinin yaymn balatan radar istasyonuna sinyallerinin sorgulanarak gnderildii sistemdir. RADAR ADVISORY: RADAR TAVSYES Radar gzlemine dayanan bilgi ve tavsiye hizmeti . RADAR APPROACH: RADARLI YAKLAMA Bir radar kontrolrnn ynetimi altnda bir uak tarafndan icra edilen yaklama RADAR APPROACH CONTROL FACILITY: RADAR YAKLAMA KONTROL NTES ni- kalk veya transit gei yapan trafiklere, tanmlanm hava sahas ierisinde radarl ( veya radarsz) hizmet veren hava trafik kontrol nitesidir.
- 69 -
Hava Trafik Mdrl
RADAR CLUTTER: Radar ekrannda istenmeyen sinyallerin grntleri. RADAR CONTACT: RADAR TEMASI Radar ekrannda, radar blip veya radar pozisyon sembolnn belirli bir uaa ait olduunun grlmesi ve tanmlanmasyla ortaya kan durumdur. Hava Trafik Kontrol nitesi tarafndan, radar ekrannda bir uan tanmlandnn ve bu uan radarda takibinin radar tanmlamas sona erdirilene kadar srecei anlamnda kullanlr. Radar hizmeti keza gereklilik ve kapasite bu pilotun zorunlu rapor noktalar zerinde rapor vermeyi kesmesi anlamna da gelir . RADAR CONTACT LOST: Uan pozisyonunu belirlemek iin kullanlan radar bilgilerinin alnamamas yada gvenilir bir radar hizmetinin daha fazla salanamayacann pilota bildirilmesi amacyla hava trafik kontrol nitesi tarafndan kullanlr. Bu durum; yerdeki radar cihazlarnn veya uaktaki transponder cihaznn bozulmas, ilgili uan radar menzilinin ( dikey veya ufki ) dnda olmas, uan radar ekranndaki sembolnn havadaki veya yerdeki bir takm dier istenmeyen , kartrc grntler arasnda tam olarak belirlenememesi gibi sebeplerden ortaya kabilir. RADAR DATA PROCESSOR: RADAR BLG LEME Radarlardan gelen bilgilerinin toplanarak nce plot sonrada iz bilgisine dntren sistemdir. RADAR DATA PROCESSING SYSTEM: RADAR VER LEME SSTEM Bir veya daha fazla kaynaktan gelen bilgilerin radar ilemlerinde kullanlmasn salayan sistem. RADAR ENVIRONMENT: RADAR ORTAMI Radar hizmetinin verilebilecei sahalar . RADAR IDENTIFICATION: RADAR TANIMLAMASI Belirli bir radar blipi veya radar pozisyon sembolnn belirli bir uakla eletirilmesi ilemi. RADAR IDENTIFIED AIRCRAFT: RADARDA TANIMLANMI UAK Radar ekrannda, pozisyonu izlenen bir hedef yada sembol ile elemi olan uak RADAR MESSAGE CONVERSION AND DISTRIBUTION EQUIPMENT: Radar mesaj evirim ve datm donanm RADAR SERVICE: RADAR HZMET Direk olarak radar vastasyla salanan bir hizmeti gsteren terimdir.
- 70 -
Hava Trafik Mdrl
a-Monitoring ( zlemek ): Bir uu rotasndan belirli bir sapmayla ilgili olarak bilgi ve tavsiyenin uaa salanmas amacyla radarn kullanlmas . b-Separation ( Ayrma ) :Radar kaynaklarndan elde edilen uak pozisyon bilgilerinin, uaklar arasndaki ayrmalarda kullanlmas . RADAR STATION COVERAGE CALCULATOR: RADAR STASYONLARI KAPLAMA HESAPLAYICISI Eurocontroln gelitirdii radar kaplama alanlarn hesaplayan unix tabanl bir yazlm RADIAL: RADYAL Radar cihazlar tarafndan verilen asal bilgi. RADIO: RADYO Haberleme iin kullanlan bir alettir. Ayn zamanda, bir uu hizmet istasyonunu belirtmek iin de kullanlabilir. ( Seattle Radio ) RADIO ALTIMETER: RADYO ALTMETRE Uan yerden olan yksekliini belirlemek iin, radyo dalgalarnn gnderilerek yerden yansmasn salayan, uakta bulanan cihaz . RADIO NAVIGATION : RADYO SEYRSEFER Seyrsefer amal bir pozisyonun belirlenmesinde radyo dalgalarnn kullanlmas . RADYO TELEPHONY: RADYO TELEFON BALANTISI Hava Trafik Kontrol nitesi ile pilotlar arasndaki iletiimin saland radyo haberlemesi . RAMP: Apron zerindeki uak hareketlerini kontrol eden nite RAPCON: Hava kuvvetleri ve FAA tarafndan hizmetin verildii Radar yaklama kontrol RATE OF CLIMB/ DESCENT: TIRMANMA- ALALMA ORANI Uan dakikada feet olarak alalma/ trmanma oran. RATING: DERECELENDRME Hava Trafik Kontrolrne kontrol nitesinin bir veya birden fazla blmnde alabilmesi iin , her yl periyodik snavlarla otorite tarafndan verilen yeterlilik belgesi. RATING TRAINING : DERECE ETM Kontrolrn derece alabilmesi iin verilen eitim .
- 71 -
Hava Trafik Mdrl
READBACK : TEKRARLAMAK letilen operasyonel bir mesajn (bilginin) anlalr olup olmadn belirlemek iin havaclkta kullanlan bir metot. RECEIVING CONTROLLER: Dier bir kontrolr yada niteden bir uan kontroln alan kontrolr yada nite . RECORDING AND PLAYBACK SYSTEM KAYDETME VE DNLEME SSTEM Sistemlerde kaydetme ve okuma imkan veren sistemlerdir. REDUCED VERTCAL SEPARATION MNME APPROVAL: AZALTILMI DKEY AYIRMA MNMASI ONAYI lgili Devlet otoritesi tarafndan belirli kriterler gz nne alnarak, bir uan RVSM onaynn verilmesi ilemidir. REDUCED VERTICAL SEPARATION MINIMA ENTRY POINT: AZALTILMI DKEY AYIRMA MNMASI GR NOKTASI Avrupa RVSM hava sahasna girmeden nce ,girdii srada yada hemen sonrasnda, uan getii ve gemesinin beklendii ilk rapor noktas. REDUCED VERTICAL SEPERATION MINIMA EXIT POINT: AZALTILMI DKEY AYIRMA MNMASI IKI NOKTASI Azaltlm dikey ayrma minimumu k noktas. REDUCED VERTICAL SEPERATION MINIMUM: AZALTILMI DKEY AYIRMA MNMASI Hava sahas kapasitesinin artrlmas amacyla, uu seviyesi 29000 feet ile 41000 feet dahil arasnda ,2000 feet olan dikey ayrmann 1000 feet olarak azaltlmas. REFERENCE VOR/DME FACILITY: VOR-DME NTESNN REFERANS NOKTASI VOR/DME nitesinin yerinin uzunlamasna/yanlamasna koordinatlarnn belirlenmesi. REFRESHER TRAINING: YENLEME ETM Operasyona ynelik gemi ve gncel bilgilerin yenilenmesi REGISTRATION: TESCL Ulusal sivil havaclk otoritelerince uaklarn hangi lkeye ait olduklarnn belirlenmesi amacyla kayt altna alnmas. RELEASE TIME: DEVR ZAMANI Bir uan dier bir kontrolr yada nitenin kontrolne devredilecei zaman RELIABILITY : GVENLRLK
- 72 -
Hava Trafik Mdrl
Belirli bir zaman ierisinde hatasz olarak verilen bir grevin yaplabilme olasl. RELIEF FLIGHT: YARDIM UUU Yiyecek, tbbi malzeme gibi konularda veya acil bir durum halinde insani amalara ynelik yaplan blgesel veya uluslararas yaplan uular kapsar. REMOTE MONITORING AND CONTROL SYSTEM(TOM): Uzaktan Grntlenme ve kontrol Sistemi REPORTING POINT: RAPOR NOKTASI Bir uan pozisyonuna ilikin, rapor edilebilecek, belirlenmi corafi yer REQUESTED FLIGHT LEVEL: Pilot tarafndan talep edilen uu seviyesi RESA (RUNWAY) END SAFETY AREA: PST SONU EMNYET SAHALARI Alak gelen veya duramayan bir uan hasar tehlikesini azaltmak iin hazrlanm, pist merkez hatt uzantsnn iki yannda ve erit sahann sonuna bitiik bir sahadr.
RESCUE CO- ORDNATION CENTRE: KURTARMA KOORDNASYON MERKEZ Arama kurtarma hizmetlerinin hzl ve verimli bir ekilde almasn salayacak organizasyonu desteklemek ve bir arama-kurtarma blgesindeki arama-kurtarma operasyonunun icra edilmesini koordine etmek iin sorumlu olan nite. RESOLUTION ADVISORY : ZM NERS Uaklarn arpma riskine kar, pilota zm nerisi sunan teknik bir ekipman. RESPONSIBILITY AIR SPACE VOLUME: HAVA SAHASI SORUMLULUK BLGES Teknik ekipmanlarn kullanm sayesinde, havaclkla ilgili hizmet salanabilecek hava sahas. RESTRICTED (TIME RESTRICTED LEARING): GRENME N SINIRLANDIRILMI ZAMAN Eitici tarafndan, rencinin alma zamannn belirlenmesi. RESTRICTED AREA: TAHDTL SAHA Bir lkenin kara sahas veya kara sular zerinde, boyutlar belirlenmi, uuun zel koullarla tahditlendii hava sahas. RESUME OWN NAVIGATION:
- 73 -
Hava Trafik Mdrl
KEND SEYRSEFERNZE DNN ATC tarafndan pilota, kendi seyrsefer sorumluluunda uua devam etmesini bildirmek iin kullanlr. Bir radar vektrnn tamamlanmasndan sonra ya da bir uak vektrndeyken radar temasnn kaybolmas durumunda kullanlr. RESUME NORMAL SPEED: NORMAL HIZINIZA DNN ATC tarafndan pilota daha nce verilmi hz tahdidinin kaldrldn bildirmek amacyla kullanlr. Bununla birlikte Resume Normal Speed talimat , aksi zellikle ATC tarafndan belirtilmedike, uuun ilgili blm iin yaynlanm uygulanmakta olan usullere ilikin hz tahditlerini ortadan kaldrmaz. RISK ANALYSIS : RSK ANALZ Kt hava koullarnn devam etme sresini analiz eden ve riski belirleyen bir alma. RISK OF COLLUSION: ARPIMA RSK Ciddi arpma risklerinin ortaya kt uaklarn yakn geme durumlarnn risk snflandrmas. RNAV APPROACH: RNAV YAKLAMASI Uaktaki RNAV ekipmanlarna dayanlarak seyrseferin yapld bir aletli yaklama usul. RNAV ROUTE: RADYO SEYRSEFER YOLU Uu operasyonlarnda, zel ekipman ve metotlarla blgesel seyrsefer imkan salayan yol/yollar. ROGER: ANLAILDI Son mesajnzn tamamn aldm anlamnda kullanlr. Ancak bu ifade Evet yada Hayr cevab gerektiren sorulara cevap olarak kullanlmaz . ROUTE: ROTA Uan corafi bir noktaya veya hava yoluna gre 2 boyutlu pozisyonunu belirtir. ROUTE SEGMENT: YOL DLM Uu planndaki arka arkaya gelen iki belirli nokta ile belirlenmi uulacak yolun bir blm RULE: Uan kalk yapana kadar hareket ettii sre rule olarak ifade edilir. RULES OF THE AIR AND AIR TRAFFIC SERVCES: HAVA TRAFK HZMETLERNN KURALLARI
- 74 -
Hava Trafik Mdrl
Annex2-Annex 11 dokmanlarnda yaynlanan standartlara gre hava trafik hizmetlerinin kurallar. RUNWAY: PST Uaklarn kalk ve inileri iin hazrlanm hava alan sahas zerindeki dikdrtgen saha
belirlenmi
RUNWAY CAPACITY : PST KAPASTES Belirlenmi bir zaman aral ierisinde, ini- kalk hizmeti alabilecek uak says. RUNWAY HEADING: PST UU BAI Pist merkez hatt uzantsna tekabl eden manyetik istikamettir. Ancak bu, pist zerinde yazl pist numaras deildir. rnein bir pistin numaras 04 olabilir, ( 04 pisti diye adlandrlr ) ancak pistin manyetik ba 044 derecedir. Pist numaralar bu manyetik uu balarnn yuvarlanmasyla oluturulur. RUNWAY IN USE / ACTIVE RUNWAY/ DUTY RUNWAY: AKTF PST/ KULLANILAN PST O an iin, kalk veya ini amal kullanlan pist veya pistler, oklu pist kullanmlarnda tm kullanlan pistler aktif kabul edilir.
RUNWAY STRIP: PST ERD Pisti ve durma uzantsn iine alan, pistten dar kan bir uan hasar tehlikesini azaltmak, ini esnasnda uan korunmasn salamak amacyla belirtilmi sahalardr. RUNWAY VISUAL RANGE: RVR-PST GR MESAFES Bir uan pilotunun pist merkez hattndan; pist yzeyindeki iaretleri veya pisti ya da pist merkez hattn gsteren klar grebildii mesafe. S SAME DIRECTION AIRCRAFT: AYNI YNL UAKLAR Uaklar ayn istikamette utuklarnda ; a- Ayn yn ve ayn rotay takip ettiklerinde, b- Ayn ynde uup rotalar birbirine paralel olduunda c- Rotalar 45 dereceden az bir ayla keitiinde ayn ynl kabul edilirler . SAFETY ALERT: EMNYET KAZI
- 75 -
Hava Trafik Mdrl
ATC tarafndan, kontrol altndaki uaklara yaynlanan bir emniyet ikazdr. ATC, bir uan bulunduu ykseklik itibariyle dier bir uaa, bir maniaya ya da araziye emniyetsiz bir ekilde yaklatnn farkna vardnda bu ikaz yapar, eer pilot bu ikaza ilikin gerekli tedbirleri aldn veya dier trafii takip ettiini bildirirse, kontrolr sz konusu emniyet ikazlarna devam etmeyebilir. SATELLITE DATA UNIT: UYDU VER BRM Uak seyrsefer sisteminde bulunan cihazlarla ortak yzeyde alan uak yer istasyonu sisteminin merkezini oluturan veri birimidir. SATELLITE NAVIGATION AND GLOBAL POSITIONING SYSTEM UYDU SEYRSEFER VE KRESEL POZSYONLAMA SSTEM Uaklarda bulunan bu teknoloji hava trafik kontrol nitesinin tavsiyesi olmakszn direkt rotalarda uabilmeyi salamaktadr. Fakat uaklarn kendi ayrmalarn salamak iin kullanlmamaktadr. SAY AGAIN: TEKRAR EDN Son mesajn tekrar edilmesi iin kullanlr . SEE AND AVOID: GR VE KAIN Meteorolojik koullar uygun olduunda, IFR veya VFR olarak uan pilotlardan , dier trafikten kanmak iin manevra yapmalarnn ve dier trafii takip etmelerinin (izlemelerinin) talep edilmesi, SCHEDULE: PROGRAMLAMA Bir birey yada bir grubun olaan alma plannda bo zaman ve grevlerin sralanmasdr. SCHEDULED LANDING TIME: PLANLANAN N ZAMANI Bir uuun piste ulaaca hesaplanan zaman. SECONDARY SURVEILLANCE RADAR: KNCL GZLEM RADARI Normal radarlarn tersine bu radar uak tarafndan gnderilen sinyallerin alnmas ve ilenmesi esasna dayanr. SECONDARY SURVEILLANCE RADAR (MODE S): KNCL GZLEM RADARI (MOD S) Gzetim fonksiyonuna ek olarak, ikincil radarn Mod S fonksiyonu, ok youn hava sahalarnda hava trafik hizmeti iin kullanlabilen hava-yer bilgi hatt salamaktadr. SECTOR: SEKTR Bir kontrolr grubu tarafndan kontrol edilen, koordinatlar belirlenmi ve tahsis edilmi bir radyo frekans bulunan hava sahasdr.
- 76 -
Hava Trafik Mdrl
SECTORISATION: SEKTRZASYON Bir FIRn (Uu bilgi blgesi) birka sektre ayrlmasdr. Bu ilemin amac bir hava trafik kontrolrnn i ykn azaltmaktr. SECURITY MANAGEMENT: GVENLK YNETM Gvenlik hizmetleri ve mekanizmalarnn oluturulmas ve kontrol, gvenlikle ilgili bilgilerin datm ve gvenlik olaylarnn rapor edilmesi gibi fonksiyonlardr. SEGREGATED PARALLEL OPERATIONS: AYRILMI PARALEL OPERASYONLAR Bir pistin yalnz kalklar iin dierinin ise yalnz ini amal kullanld, paralel alet pistlerine ayn anda yaplan ini ve kalk operasyonlardr. SELECTION PROCEDURES: SEME UYGULAMALARI Bu uygulamalar, bavurunun kabul veya reddedilmesi, bavuru belgelerinden temel bilgilerin karlmas, psikolojik testleri, kiisel zelliklerin belirlenmesi gibi almalara rehberlik yaparlar. SEPARATION: AYIRMA Uaklarn seviye ve pozisyon olarak birbirlerine tehlike tekil etmeyecek ekilde belli kriterler gz nne alnarak uurulmalardr. SEPARATION MINIMA: AYIRMA MNMUMU Hava trafik kontrol usullerinin uygulanmasna ynelik, uaklar arasndaki minimum uzunlamasna, yanlamasna veya dikey mesafeler. SEQUENCING: SIRALAMA Bir piste yada bir noktaya uan uaklarn bir sra halinde uurulmasna denir. SHORT TAKE OFF AND LANDING AIRCRAFT: KISA MESAFEDE N- KALKI YAPABLEN UAK Uygulanabilir STOL karakteristii, yeterlilii, grlt ve kirlilik standartlaryla uyumlu bir STOL meydandan operasyon yapabilecek, onaylanm operasyon arl limitlerinde bir arla sahip uak . SHOULDER: BANKET Kaplama yzeyiyle evresindeki arazi arasnda gei salayacak ekilde hazrlanm, kaplama bitiik bir sahadr. SIGMET INFORMATION: NEML HAVA DURUMU BLGS
- 77 -
Hava Trafik Mdrl
Meteoroloji gzlem ofisi tarafndan meydana gelen yada gelmesi beklenen belirli rotadaki uak operasyonlarnn emniyetini etkileyebilecek hava olaylarna dair bilgilerin yaynlanmas. SIGNAL AREA: ARET SAHASI Meydanlarda yer iaretlerinin gsterilmesi iin kullanlan bir sahadr. SIGNIFICANT POINT: NEML NOKTA Seyrsefer ve hava trafik hizmeti amalar iin bir hava trafik hizmet yolu veya bir uu rotasnn tanmlanmasnda kullanlan belirli corafi bir pozisyon. SINGLE PILOTED AIRCRAFT: TEK PLOTLU UAK Uygun hava trafik hizmetinin salanmasn belirlerken, ATC tarafndan ; bir set uu kontrolne, arka arkaya kokpitlere ve sadece bir pilot tarafndan kullanlabilen iki set uu kontrolne sahip turbo jet askeri bir uak Tek Pilotlu Uak olarak dnlecektir. SIMULATOR: SMLATR Bir renim ve pratik yapma amacyla gerek hava trafik koullarnn yaratld bir eitim aracdr. SKILL: YETENEK Bir i iin gerekli alma performansnn bulunmas. SLANT RANGE: EM MESAFES Uutaki bir uakla yer cihaz (radar, DME) arasndaki gerek direkt mesafeye denir. SLOT: Hava trafiinin dzenli bir aknn salanabilmesi iin uaklarn kalk zamanlarnn veya rotalarndaki deiiklerin belirlenmesi. SLUSH: SULU KAR Ayak burnu veya topuu ile vurulduunda dalacak ekilde suya doymu kardr. SNOWTAM: zel bir formatla, harekat sahasndaki kar, buz, kar eriyii ve sulu kardan meydana gelen tehlikeli durumlarn varln yada kaldrlmasn bildiren zel seri notam. SPEED ADJUSTMENT: HIZ AYARLAMASI Uaklar arasnda gerekli ayrmann salanabilmesi amacna ynelik, pilotlardan uan hzn belirli bir deere ayarlamasn isteyen bir ATC (Hava Trafik Kontrol) usul.
- 78 -
Hava Trafik Mdrl
SQUAWK (MODE, CODE, FUNCTION): Uak transpondernda belirli mod/ kod / fonksiyonlarn altrlmas . SSR TRANSPONDER: Yer radarnn gnderdii yksek frekans sinyallerini alp, seviye ve tantma sinyalleri eklinde geri gnderen uak cihazdr. STAND BY: YEDEKTE BULUNMA Bir hata durumunda temel grevleri zerine alan yedek stat tanmdr. STAND BY: DNLEMEDE KALIN Pilot veya kontrolr tarafndan ok ksa bir sre iin dinlemede kalnmasn, beklenmesini ifade etmek iin kullanlr. Eer bu durumda cevap gecikirse tekrar aramak gereklidir. Bu terim bir onay veya reddetme anlam iermez . STANDARD ARRIVAL ROUTE: STANDART GEL ROTASI Bir yaklama uygulamasnda, uan havayolundan ayrlp ilk yaklama fiksine geliini belirleyen hava trafik hizmet rotasdr. STANDARD DEVIATION: STANDART SAPMA Ana deer zerinde meydana gelen hatalarn dalmnn llmesidir.
STANDARD GEODETIC SYSTEM: STANDART LM SSTEM Hava seyrseferi iin temel olacak tm enlem ve boylamlarn lmnn yapld kabul edilmi yeryz lm sistemidir. STANDARD INSTRUMENT DEPARTURE: STANDART ALETL KALKI Bir uan kalkn takiben havayoluna kadar izleyecei standart hava trafik hizmet rotasdr. STANDARD OPERATING PROCEDURES: STANDART OPERASYON UYGULAMALARI Kontrolrlerin sorumluluklarnn koordine edilerek uygulamalarn standart hale getirilmesi. STANDARD RATE TURN: STANDART DN ORANI Saniyede 3 derecelik dntr. STANDARD TERMINAL ARRIVAL ROUTE: STANDART TERMNAL GEL ROTASI
- 79 -
Hava Trafik Mdrl
Pilot kullanm iin grafik veya metin formatnda yaynlanm, aletli uu kurallar kapsamnda hava trafik kontrol geli usul. Bu rota yoldaki uutan bir d fikse yada terminal sahasndaki aletli yaklama fiksine geii salar. STATE AIRCRAFT: DEVLET UAI Askeri, polis ve gmrk amal kullanlan uaklar bu stat ile deerlendirilir. STATIC DATA: TANIMLANMI VER Daha nceden tanmlanm temel bir konuyu esas alan hava trafik hizmet fonksiyonlarnn operasyonu konusundaki bilgidir. STOP SQUAWK (MODE OR CODE): Hava trafik kontrol (ATC) tarafndan pilotun uak transponderndaki belirli fonksiyonlar kapatmas iin kullanlr. STOPWAY: DURMA YOLU Kalk pistinin tesinde, pistten daha az geni olmayan ve merkezi pistin merkez hattnn uzantsna dayanan, kalk esnasnda kalkn iptal etmek zorunda kalan uaklarn zarar grmesini nlemek iin hava alan otoritesi tarafndan belirlenmi saha. STRAIGHT- IN APPROACH: DREKT YAKLAMA Son yaklamann, kaide dn olmadan balad, direkt ini minimumlaryla tamamlanmas gerekli olmayan bir aletli yaklamadr. STRAIGHT-IN LANDING: DREKT N Bir aletli yaklamay tamamlamak iin takip edilen son yaklama korsuyla 30 derecelik bir a limiti iinde ayn hizadaki piste yaplan ini . SUNSET AND SUNRISE: GNDOUMU VE GNBATIMI Otoritelerce karklklarn nlenmesi amacyla belirlenmi gndoumu ve gn batm zamanlar. SURVEILLANCE ANALYSIS SUPPORT SYSTEM-SENSOR LEVEL: RADAR PERFORMANS DEERLERDRME SSTEM Radar stasyonlarnda yaplan mekanik durumunu da ieren performans lmleri. STOL (SHORT TAKE OFF AND LANDING): Kalk ve ini mesafeleri ksa olan uaklar iin kullanlan bir terim. STRATEGY: STRATEJ Belirlenen hedeflere ulaabilmek iin orta veya uzun vadeli program, plan veya yntem belirlenmesidir.
- 80 -
Hava Trafik Mdrl
STUDENT AIR TRAFFIC CONTROLLERS: RENC HAVA TRAFK KONTRLRLER Temel hava trafik kontrol eitimini baaryla tamamlayan ve iba eitiminden nce tm teorik bilgileri edinmesi iin eitime alnan seilmi kiilerdir. SUPER HIGH FREQUENCY: SPER YKSEK FREKANS 3 ile 30 GHz arasndaki frekanslarn btn. SURFACE MOVEMENT RADAR: YER HAREKET RADARI Havaalan ierisinde hava tat ve dier tm tatlar ieren hareketli cisimleri belirleyen ve bunlar kontrol kulesindeki radar gsterge ekranna aktaran radar cihazdr. SYLLABUS: PROGRAM Eitim boluunu doldurmak ve kursun hedefine ulamas iin gerekli eitim konularn ve balklarn belirlemek iin oluturulan liste.
T TACTICAL AIR NAVIGATION: TAKTKSEL HAVA SEYRSEFER Yerde , gemide veya zel ekipmanlarla tesis edilmi bir uakta bulunan , pilota ynlenme ve mesafe bilgisi veren UHF kaydndan yayn yapan radyo seyrsefer sistemidir. (genelde askeri amal kullanlr). TAIL WIND: ARKA RZGAR Pistin uzunlamasna ekseninden 90 derece ya da daha fazla esen rzgar. TAKE-OFF DISTANCE AVAILABLE, TODA: MEVCUT KALKI MESAFES Mevcutta bir ama sahas varsa, bunun kalk iin kou mesafesine eklenmesiyle oluan mesafedir. TAKE-OFF RUN AVAILABLE, TORA: KALKI KOUSU N MEVCUT MESAFE Kalkan bir uan, yerdeki kousu iin mevcut ve elverili olarak ilan edilen pist uzunluudur.
- 81 -
Hava Trafik Mdrl
TAKE-OFF RUNWAY: KALKI PST Sadece kalk amal kullanlan pistlerdir. TAXI, HOLDING POSITION: TAKS BEKLEME POZSYONU Taksi yapmakta olan uak ve dier aralarn, pistten yeteri kadar uzaklkta bekletilmeleri iin belirtilmi pozisyondur. TAXIWAY: TAKS YOLU Bir kara meydannda, uaklarn taksi yapmalar iin hazrlanm ve havaalannn bir yeri ile dier bir yeri arasnda balant salayabilme amacyla belirlenmi yoldur. TAXIWAY INTERSECTIONS: TAKS YOLU KAVAI ki veya daha fazla taksi yolunun kesimesidir. TAXIWAY STRIP: TAKS YOLU ERD Taksi yolunu iine alan ve takside olan bir ua muhafaza etmek ve rule kararak taksi yolu dna kmas halinde zarar grme riskini azaltmak iin kullanlan bir sahadr. TECHNICAL AND OPERATING MONITOR (RMCS) : TEKNK VE OPERASYONEL MONTR stasyon, RDP ve FDP sistemlerinin tm mevcut durumlarn grebilme ve istasyondaki sistemleri uzaktan kumanda etme imkan veren bir konsoldur. TERMNAL ATC AUTOMATIC: TERMINAL HAVA TRAFK KONTROL OTOMASYONU Uzman tavsiyeleri ile Hava Trafik Kontrollerine otomasyon fonksiyonlarn da yardm salama program. TERMINAL APPROACH RADAR: YAKLAMA RADARI Yaklama sahas iin kullanlan gzlem radar 60 NM ( 110 km) ile snrl bir menzile sahiptir. TERMINAL AREA: TERMNAL SAHASI Havaalan trafik kontrol hizmeti veya yaklama kontrol hizmeti iin kullanlan tanml bir sahadr. TERMINAL CONTROL AREA: TERMNAL KONTROL SAHASI Bir veya daha fazla hava alann kapsayan , ATS yollaryla tanml bir saha.
- 82 -
Hava Trafik Mdrl
TIME NAVIGATION: ZAMAN SEYRSEFER Seyrsefer boyutuna zaman faktrnn de katlarak 4 boyutlu olarak kullanlmasdr. THRESHOLD: PST EK NOKTASI Pistin (ini amal kullanlrken) balang blm. TOTAL ESTIMATED ELAPSED TIME: TAHMN GEEN TOPLAM ZAMAN IFR uular iin, kalktan belirli bir noktaya varncaya kadar geen tahmini toplam zaman. VFR uular iin kalktan var meydanna kadar geen tahmini toplam zaman. TOUCH AND GO: Bir uan durmadan ya da pisti terk etmeden inii ve mteakiben kalk. TOUCHDOWN ZONE: KONMA BLGES Pist eiinin ilerisinde bulunan ve ini srasnda piste ilk temas etmek istenilen blge. TOUCHDOWN ZONE ELEVATION: KONMA BLGES YKSEKL ni yzeyinin (deniz mesafesinden) en yksek deeri. TOWER CONTROL: MEYDAN KONTROL ni- kalk trafiklerine ve meydan civarndaki dier trafikleri hizmetinin verilmesi ile sorumlu nite.
hava trafik kontrol
TRACK: ROTA Bir uan uu gzergahnn derece baznda dnya yzeyine yansyan uu yoludur. TRACON: FAA tarafndan hizmetin verildii Terminal radar Yaklama Kontrol TRAFFIC: TRAFK a- Bir Kontrolr tarafndan radarda tanmlanarak ayrma ilemini koordine etmesi amacyla kullanlan terimdir. b- Hava Trafik Kontrol tarafndan bir ya da birden fazla ua ifade etmek amacyla kullanlan terim. TRAFFIC ADVISORY: TRAFK KAZI Pilota, sorun tekil edebilecek trafiin bilgisini veren sistem. TRAFFIC ALERT AND COLLISRON AVOIDANCE SYSTEM Trafik ikaz ve arpmay nleyici sistem.
- 83 -
Hava Trafik Mdrl
TRAFFIC IN SIGHT: TRAFK TAKP EDLYOR Pilotlar tarafndan Kontrolre ilgili trafiin takip edildiini belirtmek iin kullanlan terim. TRAFFIC MANAGEMENT UNIT: TRAFK DARE (LETME) NTES Aktif Hava Trafik Hizmeti vermekten sorumlu nite. TRAINEE AIR TRAFFIC CONTROLLER: ETLEN HAVA TRAFK KONTROLR Hava Trafik Kontrolr olabilmek iin gerekli olan derece ve onay alabilme konusunda eitilen adaylar. TRAJECTORY: YRNGE Uan corafi olarak, irtifa ve zaman bilgilerini de ieren 4 boyutlu tanmlanmas. TRANSFERRING AIR TRAFFIC SERVICE UNIT: HAVA TRAFK HZMETNN TRANSFER Uan kontrol sorumluluunun bir ATC nitesinden dierine devir edilmesi. TRANSFERRING UNIT/CONTROLLER: TRANSFER EDEN NTE/KONTROLR Bir uaa Hava Trafik Kontrol Hizmeti salarken, sz konusu ua dier bir nite/kontrolre devreden nite/kontrolr.
TRANSITION TRAINING: GE ETM Belirli simlasyon metotlaryla, temel eitim esnasnda yeteneklerinin pratik uygulamalarla gerekletirilmesi.
teorik bilgi ve
anlama
TRANSPONDER: Fonksiyonu otomatik sinyaller gndererek, soru-cevap mant ile sorgulamay salamak olan, alc- verici cihazlarnn ortak alt bir cihaz. TRUE AIRSPEED: GEREK HAVA SRAT Younluk ve s etkileri de hesap edilerek , bir uan gerek hava sratini ifade eden bir terim. U ULTRA HIGH FREQUENCY :
- 84 -
Hava Trafik Mdrl
ULTRA YKSEK FREKANS 300 Mhz ile 30 Ghz arasndaki frekanslarn tm. UNCLAIMED BAGGAGE: SAHPSZ BAGAJ Havaalanna ulatktan sonra bir yolcu alnmam bagaj. UNIDENTIFIED BAGGAGE TANIMLANMAMI BAGAJ Havaalannda bagaj fii olan veya olmayan, herhangi bir yolcu tarafndan alnmam sahibi bilinmeyen bagaj. UNIVERSAL TIME COORDNATED : EVRENSEL ZAMAN KOORDNASYONU Bir saniye artyla ayarlanan ve sivil havaclkta temel alnan otomatik zaman leidir. UNIT BRM, NTE Bir hizmeti yerine getiren topluluu belirtmek iin kullanlr. UPPER AIR CONTROL CENTRE: ST HAVA KONTROL MERKEZ Yksek irtifa deerlerinde tanmlanan bir hava sahasndaki uaklarn ayrma sorumluluunu stlenmi bir hava trafik kontrol birimidir. URGENCY: ACLYET Hava arac veya dier aralar ile ilerindeki ya da civarndaki insanlarn gvenlii ile ilgili durumu belirtmek iin kullanlr. Annda mdahale gerektirmez. V VALIDITY : GEERLLK Bir durumun tanmlanmasnda kullanlan modellerin, teorilerin veya verilerin doruluu yada uygulanan bir test veya yaplan bir lmn doruluu olarak tanmlanr. VARIABLE: DEKENLK Belirlenen bir deerler seti arasndan her hangi bir deeri zerine alabilen nicelik olarak tanmlanr. VECTOR: VEKTR Radar ile seyrsefer yardm salamak amacyla hava aracna verilen uu ba (radar yardm ile ynlendirmek). VERIFY: DORULA(MAK), TEYT ETTRMEK
- 85 -
Hava Trafik Mdrl
Bir bilgiyi teyit ettirmek amacyla istekte bulunmak. rnek; "verify assigned altitude." Tahsis edilen irtifay dorulayn. VERIFY SPECIFIC DIRECTION OF TAKEOFF (OR TURNS AFTER TAKEOFF): KALKI YNN DORULAYIN (TEYT EDN) Hava Trafik Kontrol nitesi tarafndan hava aracnn kalk ynn ya da kalktan sonra dnecei yn dorulamak amacyla kullanlr. Normalde Meydan Kontrol Kulesi bulunmayan hava alanlarndan IFR kalkacak trafikler iin kullanlr. Pilot ile direkt muhaberenin salanamad durumlarda FSS , dispe araclyla veya benzeri yollarla sz konusu bilgi istenebilir VELOCITY ERROR: HIZ HATASI Bir hedefin gerek yer hz ile izleyici tarafndan farkllktr.
hesaplanan
yer hz arasndaki
VERTICAL DEVIATION: DKEY SAPMA Bir uan dikey profilde aa veya yukar doru yapt kanma hareketidir. VERTICAL SEPARATION: DKEY AYIRMA Deiik irtifa ya da uu seviyeleri tahsis edilmek suretiyle salanan ayrma. [ICAO]hava aralar arasnda dikey mesafe birimleri ile ifade edilen ayrma. VERTICAL TAKEOFF AND LANDING AIRCRAFT: DKEY N / KALKI YAPAN HAVA ARACI Kalk ve ini iin ok ksa pistleri veya kk sahalar kullanarak dikey trmanma ve/veya alalma yapabilen hava arac.Bu tr hava aralarna helikopterler de dahil olmakla birlikte, sz konusu hava aralar sadece helikopterlerle snrl deildir. VERY HIGH FREQUENCY: OK YKSEK FREKANSLAR 30 ile 300 Mhz arasndaki frekanslarn tm. VERY LOW FREQUENCY: OK DK FREKANSLAR 3 ile 30 Mhz arasndaki frekanslarn tm. VFR AIRCRAFT: VFR HAVA ARACI Uuunu grerek uu kurallarna gre yapan hava arac. VFR CONDITIONS: VFR ARTLAR Grerek uu kurallarna gre uu iin belirlenmi minimum deerlere eit ya da bu deerlerden daha iyi hava durumu koullar. VISIBILITY: GR, RYET
- 86 -
Hava Trafik Mdrl
Atmosfer koullarna gre saptanan ve uzaklk birimleriyle belirtilen, gndzleri gze arpan aydnlatlmam nesneleri ve geceleri gze arpan aydnlatlm nesneleri grp tanyabilme yetenei. Flight Visibility ( Uu gr) : Uu sresince kokpitten n tarafa doru gr. Ground Visibility (yer gr) : Yetkili bir rasat tarafndan tespit edilen hava alannda ki gr Runway Visual Range [RVR] (pist gr) : Pist merkez hatt zerindeki bir uan pilotu tarafndan, pist yzey iaretlerinin veya pisti ya da merkez hattn belirleyen klarn grlebildii mesafe. VISUAL APPROACH: GREREK YAKLAMA Aletle yaklama ynteminin bir blm ya da tm tamamlanmadnda IFR uan hava aracnn araziyi (yere nazaran grsel referanslarla) grerek gerekletirdii yaklama. VISUAL HOLDING: GREREK BEKLEME Havadan kolayca seilebilen belirlenmi bir corafi fix zerinde yaplan bekleme. VISUAL FLIGHT RULES ( VFR): GREREK UU KURALLARI Ak hava koullarnda, bir uan yeri grerek seyrseferine devam etmesine izin verilen kurallardr. VISUAL METEOROLOLOGICAL CONDITIONS: GREREK METEOROLOJK KOULLAR Bir uaa grerek kontrol ve seyrsefer olana tanyan yeterli gr mesafesi bulunan meteorolojik artlardr.
VOR: Yer tabanl elektronik seyrsefer yardmcs. ok yksek frekans manyetik kuzeye gre dzenlenmi 360 derecelik seyrsefer sinyali yaynlar.VORlar mors kodunda kendilerini tantc sinyal yaynlarlar.Bunlara ilaveten sesli tantma zellikleri de olabilir ki bu zellii FSS ya da ATC tarafndan pilotlara verilecek talimatlarn iletilmesi amacyla da kullanlabilir. VORTAC: Ayn noktada elenik alan VOR ve TACAN cihazlarndan oluan sisteme verilen ad. W WAKE TURBULENCE: KUYRUK TRBLANSI Atmosferde bir hava aracnn geiinden kaynaklanan doa olaylar. tme kuvveti aknts trblansn, girdaplar, jet rzgarn, tepkili motor rzgrn, pervane rzgrn ve havada ve yerde motor rzgrn kapsayan bir terimdir.
- 87 -
Hava Trafik Mdrl
WARNING : UYARI Bir hareketin tannma ve dorulanma ilemlerinden oluan haber verme sistemidir. WAY- POINT : YOL NOKTASI Bir uan uu yolu yada saha seyrsefer rotasn belirlemek iin kullanlan zel corafi yer. WEATHER OFFICE: METEOROLOJK OFS Uu bilgi ileme sistemine meteorolojik bilgi salayan d merkez. WILCO: Mesajnz aldm , anladm ve uygulayacam anlamna gelen bir deyim. WIND SHEAR: RZGAR KIRILMASI(R) Rzgarn hznda ve /veya ynnde ksa mesafelerde meydana gelen ani deiiklikler. Bu deiiklikler yrtlma veya akma etkisi yaratabilir. Yatay veya dikey ynlerde ya da ayn anda her iki ynde birden grlebilir. WORDS TWICE: K KERE a. stek olarak : "letiim kt. Ltfen her freyzi iki defa syleyin." b. Bilgi olarak : "letiim ok kt olduundan bu mesajdaki her ifade iki defa sylenecektir." Z ZERO MODE A: SIFIR MOD A 0000 ile gsterilen geersiz mod A.
- 88 -
Hava Trafik Mdrl

Havacılık Terimleri Sözlüğü

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Havacılık Terimleri Sözlüğü

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Havacılık Terimleri Sözlüğü

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HAVACILIK TERMLER SZL

Havaclk Terimleri Szl

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

AIRCRAFT APPROACH CATEGORY: UAK YAKLAMA KATEGORS

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

AIR DEFENSE IDENTIFICATION ZONE: HAVA SAVUNMA TEHS BLGES

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

AIRPORT/AIR TRAFFIC SYSTEMS INTERFACE: HAVAALANI/HAVA TRAFK SSTEMLER ARABRM

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

AIRSPACE STRUCTURE: HAVA SAHASI YAPISI

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

AIR TRAFFIC SERVICES COMMUNICATIONS: HAVA TRAFK HZMETLER HABERLEMLER

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Uu gvenliini raporlarnn iletilmesi.

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

SEYRSEFER DARES BAKANLII

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl

HAVACILIK TERMLER SZL

Hava Trafik Mdrl