Hrianstvo na istoku

SADRAJ

UVOD ............................................................................................................................................. 2 1. CRKVA I IRENJE HRIANSTVA ....................................................................................... 3 1.1. Podele..................................................................................Error! Bookmark not defined. 1.2. Rasprostranjenost hrianstva .............................................Error! Bookmark not defined. 2. ISTONE KATOLIKE CRKVE ............................................................................................. 4 2.1. Istorija istone katolike crkve ............................................................................................ 5 2.2. Odnos istonog i zapadnog katolianstva ...........................Error! Bookmark not defined. 3. HRIANSTVO U ISTONIM ZEMLJAMA.......................................................................... 6 3.1.Egipat .................................................................................................................................... 6 3.2. Irak ....................................................................................................................................... 7 3.3. Iran ......................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.4. Palestina ..............................................................................Error! Bookmark not defined. 3.5. Turska .................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.6. Liban ...................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.7. Saudijska Arabija ................................................................Error! Bookmark not defined. 3.8. Libija ...................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.9. Sirija ....................................................................................Error! Bookmark not defined. 3.10. Katar ..................................................................................Error! Bookmark not defined. 4. NESTANAK HRIANSKIH ZAJEDNICA SA ISTOKA ...................................................... 8 5. SKUPTINA HRIANA NA ISTOKU ................................................................................... 9 ZAKLJUAK ................................................................................Error! Bookmark not defined. Literatura ....................................................................................Error! Bookmark not defined.

Hrianstvo na istoku

UVOD

Na osnovu zdravorazumskog pogleda na svet ljudi su uspeli da sebi stvoreodreenu predstavu i sliku sveta i da na odereena pitanja iz njihovog svakodnevnogivota daju odgovore. Meutim, veliki broj, za oveka naajnih pitnja, ostalo jenereeno i neobjanjeno. Najoptiji i najdublji problemi o svetu traili suobjanjenje kao to su pitanja o postanku i sutini sveta, o poloaju i smislu ovekoveegzistencije i slino. Religioznim pogledom su ljudi pokuali da daju objanjenjapojavama u svetu, dubljim, sutinskim razlozima koji nisu neposredno bili sadrani uiskustvu. Otuda religija te razloge trai i nalazi u neemu to je iznad oveka i to jemonije od oveka. Ve hiljadama godina religija ima snaan uticaj na ivote ljudskih bia. Ona je bila prisutna usvim poznatim ljudskim drutvima. U svakoj religiji postoji skup simbola koji izazivajuoseaj strahopotovanja, a povezani su sa ritualima koje vri zajednica vernika. Naunicima jeveoma teko da daju jednu opteprihvatljivu definiciju religije. Religija ima dve funkcije: drutvenu i psiholoku. Ona poseduje svojuorganizaciju koja se naziva crkva. Crkva predstavlja formalnom birokratskomstrukturom i hijerarhijom verskih zvaninika.

Hrianstvo na istoku

1. CRKVA I IRENJE HRIANSTVA

Crkva prvih hriana formirana je oko apostola u Jerusalimu. Posle Pedesetnice (Pentekoste) (dan kada je, po Isusovom predskazanju, Sveti duh siao na apostole), oni objavljuju vesti o Isusovom vaskrsenju. Osnivaju crkvu po celom Sredozemlju koje je tada bilo pod vlau
Slika1.1. Riba stari simbol hrianstva

Rimljana. Prema spisima apostola Petra (1567. n. e), mnogi judeisti okreu se hrianstvu. Oni bivaju iskljueni iz jevrejskih zajednica. Raspadom Rimskog carstva 476. godine, hrianstvo e postati jedina veza izmeu dve novonastale drave Zapadnog i Istonog rimskog carstva. Raspadom zapadnog i razvojem Istonog carstva, Sredozemljem se razvija hrianska kultura, koja e prve znaajnije sukobe imati 650. godine sa novoosnovanom islamskom religijom.

Hrianstvo na istoku

2. ISTONE KATOLIKE CRKVE

Istone katolike crkve je naziv za crkve koje pripadaju razliitim istonim obredima, a u punom su jedinstvu s rimskim papom. Ove su crkve izvorno smetene u istonoj Evropi, na Bliskom istoku, u severnoj Africi i Indiji, ali danas su proirene i ostalim delovima sveta. Naziv istone katolike crkve odnosi se na 22 crkve koje pripadaju razliitim istonim liturgijskim tradicijama, koje se slue aleksandrijskim, antiohijskim, jermenskim, vizantijskim ili kaldejskim obredom. Budui da su to istoni obredi, za razliku od rimskog zapadnog obreda (i njemu slinih, poput milanskog obreda), ove se crkve nazivaju istonima. Katolike se nazivaju jer priznaju rimskog papu kao svoga poglavara. U istone katolike crkve spadaju: Albanska grkokatolika crkva; Bugarska grkokatolika crkva; Grka katolika crkva; u Grkoj Gruzijska katolika crkva; Italo-albanska katolika crkva; (eparhije Lungro i Piana za Albance) Italo-grka katolika crkva; (Grotaferata) Krievaka eparhija; Apostolski egzarhat za grkokatolike u Srbiji i Crnoj Gori; Grkokatolika crkva u Maarskoj; Makedonska grkokatolika crkva; (apostoliski egzarhat) Melkitska grkokatolika crkva; (Bliski istok, sa seditem u Damasku) Rumunska grkokatolika crkva; Rusinska grkokatolika crkva; (vidi: Rusinska grkokatolika crkva u Novom Sadu) Grkokatolika crkva u Slovakoj; Ukrajinska grkokatolika crkva.

Hrianstvo na istoku

2.1. Istorija istone katolike crkve

Istorija istonih katolikih crkava vezana je uz crkvene raskole, koji su bili uzrokovani teolokim i organizacijskim motivima, iako je u temelju bila razlika u mentalitetima i teolokoj terminologiji. Mogu se razlikovati podele s teolokim povodom, kada su se pojedine crkve meusobno optuivale za krivoverje ili jeres, kao i podele zbog organizacijskih i slinih neslaganja oko raspodele moi, pri emu su nastajale izme. Prva vea podela nastala je u vreme Efeskog sabora (431), kad je nastao raskol s nestorijancima, koji su veinom iveli u Persijskom carstvu. Njih je ostatak Crkve drao jereticima. Iz ove podele danas postoje Asirijska crkva Istoka i Stara crkva Istoka, koje nisu u zajednitvu sa Rimokatolikom crkvom i najbrojnija Kaldejska crkva koja pripada meu istone katolike crkve. Druga podela nastala je u vreme Halkidonskog sabora (451), kad je nastao raskol sa monofizitima, koji su u Hristu priznavali samo jedno oblije boansko, dok je ostatak Crkve priznavao dva oblija u Hristu boansko i ljudsko. I monofizite je ostatak Crkve drao jereticima. Ove se crkve obino nazivaju istonim pravoslavnim crkvama, a meu njih pripadaju, npr. Jermenska apostolska crkva, Sirijska istona pravoslavna crkva i Koptska pravoslavna crkva. Deo ovih crkava kasnije je uao u zajednitvo sa Rimokatolikom crkvom. Trea podela nastala je u vreme Velikog raskola (1054), kao posledica brojnih neslaganja i nerazumevanja izmeu istonog i zapadnog hrianstva. Glavni je problem bio pitanje vlasti u Crkvi i suparnitvo izmeu Rima i novog Rima, to jest Carigrada, to je dovelo do uzajamne ekskomunikacije izmeu rimskog pape i carigradskog patrijarha. U ovom sluaju je re o izmi, a ne o pitanju krivoverja. Iz ovog su raskola nastale Pravoslavna i Katolika crkva. Od pravoslavnih crkava, to su one u istonoj Evropi i na Bliskom istoku. Manji deo pripadnika ovih crkava kasnije je uao u zajednitvo sa Katolikom crkvom i nazivaju se grkokatolici. Nemogue je na jednom mestu prikazati istoriju svake pojedine istone katolike crkve, budui da je svaka od njih imala drugaiji put pristupanja u uniju sa Rimokatolikom crkvom. Prvi pokuaji stvaranja jedinstva izmeu Istoka i Zapada bili su oni na Drugom lionskom saboru 5

Hrianstvo na istoku

3. HRIANSTVO U ISTONIM ZEMLJAMA

3.1.Egipat
Aleksandrija je drevni centar hrianstva. Sve do 8. veka njeno stanovnitvo je bilo veinski hriansko. Danas hriani ine od 5-10% ukupne populacije Aleksandrije. Re je o Koptima, kojih u Egiptu ima oko osam miliona i koji se smatraju starosedeocima i potomcima drevnih Egipana, nasuprot veinskom arapskom, islamskom stanovnitvu. Koptska pravoslavna crkva, tj. koptski pravoslavni patrijarhat Aleksandrije i cele Afrike, iji je poglavar papa i patrijarh enuda III, najzastupljenija je i najbrojnija hrianska crkva u Egiptu. Pored nje postoji i (Grka) pravoslavna Aleksandrisjka Patrijarija koja broji oko 40.000 vernika. Vrlo mali broj Kopta pripada Koptskoj katolikoj crkvi ili razliitim protestantskim crkvenim zajednicama poput Koptske evangelike crkve. Poznato je da Koptska pravoslavna crkva spada u red tzv. orijentalnih pravoslavnih crkava koje nisu prihvatile odluke Vaseljenskog sabora u Halkidonu 451. godine, pa se ta crkva jo naziva i dohalkidonskom. Poloaj koptskih hriana danas je veoma teak. Jaanje islamskog fundamentalizma dovodi do sve brojnijih napada na Kopte i koptske crkve. Sami Kopti tvrde da se njihov poloaj pogorao posle 1952. godine i Naserove panarapske politike. Prema nekim procenama, u poslednjih godinu dana oko 70 Kopta je ubijeno, a broj povreenih i ranjenih u razliitim teroristikim napadima ili meusobnim sukobima muslimana i Kopta iznosi preko 600 ljudi. Poslednji ovakav dogaaj desio se u noi izmeu 8. i 9. oktobra 2011. godine, kada je u demonstracijama zbog paljenja crkve u selu Merinab u Asvanu, ubijeno 24 ljudi. Koptska crkva je svoje vernike pozvala na trodnevni post u znak protesta protiv surovog postupanja vlade. Crkve su vrlo esto mete napada Molotovljevim koktelima ili su razarane bombama. Jedan od najstarijih hrianskih naroda na svetu podvrgnut je estom i surovom teroru od strane ekstremnih muslimana.

Hrianstvo na istoku

3.2. Irak

Dananji Irak je, takoe, veoma znaajan hrianski i biblijski centar. Ova oblast je nastanjena jednom od najstarijih hrianskih zajednica na svetu. Re je o Asircima, koji pripadaju nestorijanskoj Asirskoj crkvi od Istoka. Pored te crkve postoje jo i Haldejska katolika crkva, Sirijska pravoslavna crkva (monofizitska), Sirijska katolika crkva, Jermenska apostolska crkva, Jermenska katolika crkva i brojne druge. Ukupna hrianska populacija u Iraku do 2003. godine dostizala je gotovo milion i po ljudi. Posle invazije na Irak i pada reima Sadam Huseina poloaj hriana se veoma pogorava. Hrianski episkopi, svetenici, vernici i crkve esta su meta bombakih napada iza kojih neretko stoje islamski fundamentalisti i Al Kaida. Godine 2009. ubijeno je 46 hriana u jednom napadu na katedralu Sirijske katolike crkvu u Bagdadu. A prema podacima udruenja Krin fridom internenal od 2003. godine do danas ubijeno je oko 2000 hriana. Sve je to dovelo do velikog egzodusa irakih hriana u druge zemlje (najee i Liban ili Siriju), tako da se njihov broj u Iraku drastino smanjio i iznosi oko 400.000. Brojne drave poput SAD, Rusije, Francuske i Vatikana protestovale su protiv nasilja nad nedunim civilima u Iraku.

Hrianstvo na istoku

4. NESTANAK HRIANSKIH ZAJEDNICA SA ISTOKA

etrnaest vekova islama maltene je iskorenilo hrianske zajednice iz zemalja gde je Hristova vera nastala i vekovima cvetala iz Palestine, Male Azije, Sirije, Mesopotamije, Egipta... Gaenje ostataka hrianstva na Bliskom istoku, koje je u toku, praeno je savrenom ravnodunou posthrianskog Zapada. Nekada cvetajue hrianske zajednice sada su spale na zanemarive manjine: u veini zemalja u regionu njihovo uee u stanovnitvu meri se jednocifrenim procentima. Da li e one potpuno nestati, delimino zavisi od politikih odluka zapadnih lidera, koji do sada nisu hajali za posledice svojih odluka po sudbinu preostalih hriana. Promena stava malo je verovatna, kao to pokazuju primeri Iraka, Egipta i Sirije. U Siriji, Obamina administracija je u potpunosti opredeljena za pobunjeniku stranu. Pritom se izbegava ma kakva debata o ideolokim opredeljenjima i dugoronim ciljevima neprijatelja Baara al Asada. Okosnicu sirijske pobune ine tvrdi islamisti, sunitski fundamentalisti. Sva dosadanja partnerstva sa njima su zlokobna. Njujork Tajms je u junu ove godine objavio da su agenti CIA na tajnom zadatku u junoj Turskoj, gde na licu mesta odluuju koji e sirijski pobunjenici dobiti oruje iz amerikih arsenala. Naoruanje se potom alje preko turske granice putem sumnjive mree posrednika, ukljuujui Muslimansko bratstvo u Siriji. Sirija je jedina preostala zemlja na Bliskom istoku u kojoj hriani ive ravnopravno sa svojim muslimanskim susedima. To je najvea hrianska zajednica u regionu, sa ak oko 2,5 miliona pripadnika. Veina njih podrava predsednika Baara al Asada, jer se radije opredeljuju za diktatora koji garantuje prava verskih manjina, nego za neizvesnu budunost koju bi Asadov odlazak neminovno doneo. Prema reima Dorda Adana, amerikog politikog analitiara sirijskog porekla, egzistencijalni strah od sudbine koja ih eka ukoliko Asadov reim padne, glavni je motiv gotovo jednoglasne podrke hrianske zajednice sadanjim vlastima u Damasku: Sekularni baasistiki reim, kojim su tokom protekle etiri decenije dominirali Alaviti iitska sekta kojoj pripada porodica Asad nesumnjivo je obezbedio bezbedan ivot i verske slobode hrianima. S druge strane, teke ekonomske prilike koje proistiu iz neuspeha reima da obezbedi privredni rast prinudile su mnoge hriane, pripadnike srednje klase, da emigriraju u

Hrianstvo na istoku

5. SKUPTINA HRIANA NA ISTOKU

Zabrinuti za svoju bezbednost, hriani na istoku su prole godine osnovali Skuptinu orijentalnih hriana (Skuptina hriana sa Istoka). Zadatak hrianske skuptine je da ukae na poloaj zajednice, da registruje probleme i uini sve to je mogue da ih spreava i rei. Prva konferencija odrana je nedavno, nedaleko od libanske prestonice Bejruta. Okupio se veliki broj uesnika, predstavnika crkava u regionu, politiara i drugih javnih linosti i vernika. eleli smo da stvorimo jedinstven, orijentalni, a hrianski identitet regiona. Imajui u vidu kakva je situacija na Bliskom istoku, trebalo bi da govorimo jednim glasom, poruio je Fuad Abu Nader iz maronitske crkve u Libanu. On je jedan od osnivaa Hrianske skuptine, zajedno sa svetenikom Habibom Badrom. Ideja o njenom osnivanju nije originalna, ali je bila neizbena, jer Savet crkava u arapskom svetu, osnovan sredinom sedamdesetih, odavno ne deluje.

Slik5.1. Sirijski hriani na nedeljnoj misi u Damasku