iBt tltrbo JJHirifteo

[6]
In laudem drferhlTtmi atq; trlUm princlpallu linguaru peritiffimi Ulri Ioanoll
Reucbltn Pborcenfis:ltbrorliq; qoos de Verbo Mmfico nuper edldlt:comenl
datlCia Conradl LeontoC1j Mulbrunnen.Eplfiola.
Conradus Leontorlus:lacobo V mpbeltngo.S.P.
CCprlmum 3 te Moguntlaco dlfce({t:flatim IO melpfo fum expertus uulgatum
apud nofiros ,puerblu: Nuf!j eum amico fatlS nec pra:fens: nee abfens.
Pra:fens entm eum effem:no fatls te pro nofira amleltla fum ofus:qchmatlbus
ommb
9
accldere !olet:qUl IO dlgre({ll fl'nttunt fe pla:raq; omlfi({l': qua: fe faaul
ros aut dlauros aOlmo ddhnauerat.Sed quod omlfi: refartlene htterula:: qual
rum comerelo utmam fa:plUs tedi e({em. Colloquebamur de libello c1arorum
ulrorum dommI Spanbemeii. quem Impreffronl Baftla:am datli effe dlcebas.
Interrogaur de dod:ore Ioanne Reucblrn 'e({et ne mfertus:qd' Ipl.lm eum fubl
dubltares:negarefqrfum demlratus. enrm i omm genere doarma: bae
tempefiate c1arlorem l'XI filmare po({es: fi tlbl penrtus e({et famdrarrs & notus:
reperlres nemm. Eli ergo non fine magna IOlltna & laaura germanr nomlnrs
pra:terlbltls tuq; abbafq; tu
9
Efi enlm,trru Irnguarli perltl({lm? mterpres: Gra:/
ca:.Hebralca:& Lattna:. Adde etlam fi UIS Galllca:: qua AurehaOls dii IUrtS fiul
dlo nauaret opera perdldlclt. Tranfiulrt pla:rafq; oratl0es adolefcens: quarum
alrqua' nlfl fallor rut Xenopbontls lO Soeratls defenfione cofiaa:. Codldlt cari
mma multa & lUeunda:eofcrlpfit pla:rafq; epJfiolares dJfputatlones:quas fenti:
t11s GI a:corii erra bebra:oru referlt. V t autem bebra:orii fecreta dogmata pe
l
oetrarer:mulns aoOls enrxlffrme laboraOlt: atq; Ita omneorum blbhotbeeam
euo/Ult: ut quem fibl oppooas no facde rel'enes. Hacmge011 ex dOI
artna: frehcltate &' ubertate indud:us' ad fcrrbendii dlalogum fe cotl1lrt: quem
Capmon: feu de uerbo Mlrrfleo mfcrlpft:quo mbll uo!j Uldl:nec facundl". nec
IDlrablhus.ln ttlS autem hbros dluldle. Prlmus omma recreta pbllofopbla: lub
nomme Sldonll exphcat. Sedid", Barucbla mda:ii omma Illa !ecreta nomla &:
portentlfiea & aha mu/tabebra:orii enodantem conflOglt. TertlUsCapnlOn:
ftdem cbnfilana ex pra:fcrlptls duobus approbante &demonfirant rnduclt:
Vbl omia uerba mlrtflca ad nom Iefus lta appllcat: ut Illud meftblle tctrasral
maton: lam efflblle fa:um effe demonfiret. Qu l /egerls dlalo<7um: altrmal
bIS nullii:neq; phllofopbfi:neq; tuda:um . neq;cbn!hanfi loannr iteucblm lure
pra:ferrll'0fle.Hunc tale non ommbus Itahs opponereooblsfuent perpctuus
pudor. Quare mI lacobe cum Augufiam Cim petlturus: &nefC\am quo temI
pore Bafila:a peruenla : uehm fumma cura & dlhgtlOl fcnbas loannt Amorbal
cblo Impre({orl:ut rn Catalogo:fuum Ioannt Reucblm Pborccn.loeii a({lgnet.
Vale mi iUciidl({lme Iacobt' lxtus ex frellx.Splra:.X].kal'.Malas.M.cccC,XCll1j.
PRAEFATIO
7
[71
IOANNlS REVCHLlN PHORCENSIS IN LlBROS
CAPNION VEL DE VERBO MIRIFICO PRAEFA TIO.
R
Erum arcanarG curioli guida exploratores camerarie Dalburgi:anti,
r fies Vangionfi facratilfime:quos & uerbol)t uires:&' abflru
uocum diuini fecrerorG nominG cbaraeteres folli cita t:
nollra( quarum uidere mibi reete uideor) no parum fecedere
ab antiqniifimis principG pbilofopbol}t ue!hgijs deprebendunt': &' cIrca mira ...
bllium effeetuum plemmmas mylleriorG ol'erationes:fa:pe multum'Il aberra ...
re:bac potiffimum de caufa qd: ud caduca figuratG obfcuritatc oblitterata ud
deprauatione IibrariorG peruerfa foJ. mendofa: ea illtus pbllofopbia: fyml
bob:& ueneranda uirtutu fignaeula:nedum mtelligi: fed nec legi
queant. Quare tedio pla:nq; ac inerti frullra defatigatione affeetl: tam laudal
bile c5templandigenus: uel borrendo fugiunt: uel negltgendo iandlu ecxptu
deferGt. V nde duetus ego incredibIli quoda gratiflcandi ftudio:& nlmll}t 'amo,
re fingulari:erga omms columen:egregium loann lapidanG tbeol
doetorem:tam monafiica.CartbufifiG uita eJltione Itbrol}t infgnem:
atq; primG cuius ferula: manus fubdiderim in exercitamtis bumamoribus in ..
filtudus. Addam adbuc &' utriufCJ3 iurifc5fuitiffimG 5< politioribus Iittem Of!
natiffimG uirum antlqua mlbi obferuatum amicitla Seballlanfi Brant argentil
nenfem:Et tcm ingenio pra:llantcm &' miro cbaraeterum artificio nobilem ac
uarijs difciplinis eruditum loannem AmorbaccblG: V trofq; m bominfi doetilft
morum Iitterarla republica c1arlfflmos: ut nefcias fama ue gellorum: an eiUlta,
te iIIullriores.Sunt enim n5 mediocri Bafilea: inter fummos dues laude. Tan'
[orG Igitur uirorum motus ingti amidtla: uinculo: tantas aufus rum tcnebras
&' tamobfufcata facratorum:imo fccretorum uerbol}t latibula II1gredi:&' quau
de adytls oraculorG &' pbl!ofopbi:r penetrahbus: exponere no,
firo f;pnllc q"atum nobls memoria fuppetlt. Vniuerfa ferme nomina: qUlbus
a:tate fapientes hommes 5< miraculofis operationib
9
pra:ditt utebanc:
In facris: fiuepytbagorica fuerint &' uetufiiorum philofopboru facramta: fiue
hebra:orum cbaldeorGq; barbara memoracula:feu cbrifiianol}t deuota fupplll
eia: qua: de Illoru Iibrts atq; linguis:in hoc opere prompta cernere Iicet. Quod
iccirco nomini tuo dedicauim
9
:quoniii facra facris dcbentur: & maxime facerl
dotia facerdotG princlpibus: quali tu gnttate c:rterls ante Ilas:non folum ob
magmtudin dlcioms atq; potentl:r:cuius tu cumulatlfflme diues es: ueriietia
propter menarrabiIem uariarum Iitterarum peritia:cuius tellis ell bibliotbeca
iUa tua:\atinis:gr:rcis 5< bebralcis uoluminibus rE'ferta : V n'l germama: noilra:
thefaurus quo fum uti folitus fempcr pro animi me! fententia. Trium loi( pbi'
lofopbol)t:de Verbo mtr1fico:difputation aceipe:quos inter reCut feefarG COI
trouerfia cogere debult)altercantes finxI: quo magis dacercat occulta faCl'ol}t
nomini proprietas.De quibus & de tot numero atq; tantis: unum tandem fu,
preme quidem mirificum beanficGq; nobis eligendi facdior pra:lld cccalio.
Et ut brcui argumento rem omn cognofcas: Sidonius de fcbola Epicuri
mG plltatus: deinde inuentus in nullius uerba iuraffe: omnifarta pbtlofopbus:
cupiditate difcendi peregrc proficifd(: poll mfta mgrelTus Sllcuiam:pbdofol
phos dnos in oppido Phorcen c5uenit:Barucbiam I)ebr:rum: &' Capnionem
clmllianG:cllm qui bus de uarijs difciplinis:atq; mox de ipfa diuinal}: & buma ....
narum rerum fClentia differit:de opmione:de fide:de miraclllis: de uirtutlbus
uerborum &'figural}t: de arcanis oRatiombus &' myfierijs fignaculorum.Hoc
modo uniuerfarG gentlum: exceUenti polleant pbtlofopbia:aut no
a 2
18J DE VERBO MIRIFICO
.lliberalibus eerimonijs & faerata nomina &' confecrati cbaraleres in quzlli,
onem incidnnt:fit enumeratio fymbolorii:a fingulis pro fuz fetz ritu drhgen,
ter:uf"dum Capnlon in hbro tertto:uix tandem ex omntbus facris: unii 115sub
nom colligit:in quod omniii facrolJt uirtus fiue potefias refertur:qcf efi femg
fUR omnia benedltii. At niic ipfum SidoOlii audlamus.
IOHANNIS REVCHLIN PHORCENSIS'CAPNION
VEL DE VERBO MIRlflCO:LlBER PRIMVS.
lDONIV S. SI qd eO: omnia in natura bumana ufpla amicc
Barucbia tu" Capmon: uter,,'gades at" metaicredibllis de
f fiderij: longe I2fequentis me admrratiois mez(uoi
bis enim lubentibus & aufeultantlbus folis libeuntrepide lo,
qui)quod perpetua nobis uoluptat pariat:unti boe &: omne
ut optner cofiat effe:nibrl" fere ahud!i noua quotidle ae nOI
firo CenCllI Regrina quzdam: uel alias alio tempore: Ceu alttec
atq; lam pridem fenl: ipCas percipere:quod aOlmii nofirG ama:nita
tis auidum:feml2 admirando quoda ofito: nuperrrme ad experiundi allieere
uoluntat:&in opus quatiieiiq; arduii propellere Colet: quo facile eredlderrm
utnon modoaultum genus meG(quod planefurtmultls frecuhs:at" nuncoml
DIii rerii perittaextat I2celebre) uerli ex uniuerCam Sidona: unde mlbi ex nom
ex origo efi:at" adeo totii patnam:uellocGda nouitls:uel fiupenda antisttas:m
!iuis du\ces:attam duros labores incitauerlt.Ab reuo naq; Coliti Hit Pba:nices
uariarfi reglOnli indagmi: ex nouarli rerum fiudiis: Cupra dici pofflt indul,
gere:qui fuaptedtligentia primi litteras inuenerfit: quaru beneficifi apud grre'
cos fortaffe non ingratos uiros coUoearlit.Et pofi exquifitii numerorfi ration
terras ex crelos menfi Cant.Naturahii item &' belIicarum arttfi expertiffimt. Ad
extremfi: Cemper ea {iens & mores borninti multorfi uldit &' urbes: qure res ill
maxtma ei terralJt parti gloria eelTtt ac prre creteris ingens preconifi. Pace entm
ura maiores ego meos ntmis forfitan laudo:Ced mnctt amor patrire: fe" nibrlo-,
minus prodlt IpCa ueritas.Nam & de atomls dogma IUud antlqufi: euiuCda mci
qu6dam popularlS ulrl Sldonii prtmii fuit Mocbi nomme: Idq; ante res Troia!
nas:iut pernoCcatis quatum indufiria:quatum mgenijs multorumq; negocioru
inuefiigationtb" Pba:nices prreO:iterint: <}ulppe quod ne Lucano qUld blfio
rico magis poeta:dam fuit:ita canente:Pba:nices primi fama:: fi ereditur:auf
MiiCurii rudibus uoe fignare figuris. Nondum RUlnlneas memphis eotexere
biblos Nouerat:&' Caxis tantti uoluereC" ferreq;/Sculpta" feruabant magicas
antmaIta linguas. Eorfi ego monumta laudis & uefiigia Ccquendi eupidus: ad
qure(utnatura fiert folet)me tandem duxit paternt quo, Canguinis .pfuuium:
iam annfs non paucis:inter multa mari terraq; uerfatus Cum:optlmos quoCq; fer
monli rerumq; artifkes qurerttans:ut bine quid dlcere( audlrem: inde cernere
guid agendum fit.Nec entm patria folum mea:totaue tripoIts ulcinia cotentus:
diuerfarum at" potius uniuerfarii artium maglfira: qua nunc barba ..
rlco ca:pit ritu torqllen. Sed abij:cxeefft: euafi: empi 10ngius:poO: libanum &
Syrram plus peragriido ?i Menelaus IUe: qui Telemacbum & Pififiratu boCpi ..
tes:uerfibus ifils de fua Regnnatione certiores feClt.Sum non pauea quid pali
fus:multifq; pcriclis Nauib" adueniens octauu labor in annti Vfq; Cypru:poft
LIBER I
pbrenic Aegyptiaq; arua:lnde 12 Aetbiopas:& Sidonios:& Erbos:Ac Libyl
cOlubi cornigeri pabulant' & agni. Sic mibi non defuir in ram longo earudem
alaru difcrimine labor:quoufq; relicta primfi Britiinla:deinde Gallia:rum Rbel
no ducrore inGermania ireri conceffum eIl:ambos ut uos fapientes uiderem;
atq; probar no tam ocnlis auribus. Ego enlm Plautinu iIlud ita couerterim:
Pluris cfl: auritus reIlIs unus Cj ocalati decem:in cognofcendls prxfertlm bomi
nibus pbilofopbis:quales accepi uos effe fama undiquaq; ceiebrarimmos.Ec ut
prlmu de te Iiceatdlcere Capnion: qu patria Pborcenfem: ex uarijs hbrorum
atq; tabularum tuarum infcripiionibus effe acceperii:fiupcnti mlhi fxpius mul
to ulla de re alia:qd' pbllofopbia fyJuefiris SueUla funderet: Tu erant itlOeris
quidam comites abfirufarum artlum mecu fiudiofi:quircfponderent: no fore
creditu dlfficlle:afperitatem eam:poffe quadam prxfiantem indolem gignere:
comemorantes Ratifpontanurn quondam antlfhtem: grxca hngua Polypbel
rnum:Gentilida uero Albrecbrum cognomento magnfi: qui non tantu Arifio
tclem: fed&' alios perlpatetlc:epbiloropbixfehtores primarios fuperareulI
fus fit:tamen in Sueuia &' ortum &'alltum.('2!!od egoipfe ita fuiffe cognoui.Le
geram eOlm iam aliquot infignes Iibros:ab co Ulro latine confcriptos: ob fingul
larem eorum excellentlam in grxcam linguam prxter folirum traduaos. Del
nique non nanas: non fragtlcs crcdendi ratlones in med!um adduxere: quod
uefiratcsaho facIle migrent:&' propteruiaus tenUltatem: & propter agrorum_
col endo rum molefiiam:&' propter inopiam pecuniarum .lungam ipfc denuo
quod ea regio nequcat abundantlbus effe mertclbus affueta: ledrco mIgranti,
bus SueUls:arbitraoor optimorum prxceptorum femper copiam affore:quo,o
maad optima quxque loca migrandum fitijs qUI fierilia fuglunr. ltaque quod
do1:rma:eloquentta:cofilio polles:non mde efi quod ex fylua natus fis: quam
quondii aut Bacenas aut orciniam: nuncnigram uocant. Sed ut extuis audio:
quia no modo antiquam Parrblfiorum Lutbeciam: ueruetiam pene uniuerra
Gallix&Germania::non nulla Italix gymnalia Romamq; caputfiudioru perI
luihauerJS: Quii uidere mib/:mdeor aptltuJme PbQrcenfis agri: non mbll inl
genijs mdlgenarii eonferre:idq; ucr'i effe:litteratoru bominu ingens numerus
mde genitorum faclt.Non enim multo mmorem geOltalis conditlonis U1m baI
bet patria pater IpCe: fi Porpbyrio ereditur. Habctls ferrnonem bcne longii
aduenx bomimfq; peregrini: qui dc ucfira regione diITerere conctur Sed ut
eiusme loc:undc alteri genus: alteri fuga efi: baudfegnem putetls mdagato(
rem effe: Commodum utiquefuertt:ne obrnlttam quidem bocipfum:quod IO
Pba::mcia de monumentoru ueterum doalffimls autoribus copertum babui.
N am in Troia: olim non tam bello p ugna:con fiat Pborcyn I uniorem:Pbry ..
gii exercitus ducem fuiffe: Homerttefilmonio: qui in nauium enumeratione
f/C ait: Pborcys IIle phrygu duaor fait ACcaniufq;. Aduerfa itaque fortuna dii
lIium caderet: coaal (unrqui uitam feruaffent: ex innumeris l'auci fuperfiites:
ahas fibl Ccdes quxrere: alia regna fperare.Igitur Aeneas cu Afcanio per/culo,
rumq; foelo Pborcyde: plurimis etiam re1tqUls ItJliJm petunt. Sed Afcanius
cum fub Albano monteoppidum eonderet: & qUlfque fibi manendi locu alius
alibi defhnaret: Is fedemum Pborcys lumor: filpcrlOrlS Pborci qui Sardinia:
Corficxq; rex:ab Atlante quondam UlaUS: &' in mare fubmerfns perblbetur:
ex Euryale nepos:per ltaham & Infubres:Germaniam ingreffus: & traieao in,
gentI laeu inter lfiri &' Rbeni fontes: per faciliora loca monfanafq; planicies
aduerfus folem oCCldtem tendit: Vbi fluuium offendit Iimpidiffimii &pifcal
torium:eiufq;in ripa imbecille tugurt'lTrn.Ad qllod:fe laffum trabens llefiigiii:
'Cenex quidam corripult: grauatus annis & totus baculo incumbens : qui eum
a :s
[9]
[101 DE VERBO MIRIFICO
Pborcyn IO tam deferto nemore: cum tanta famlhre copia Incedere uidifI'et:
externtus: parum abelTe putabat qum fptrltum omn emltteret. Pborcydl aUI
tem qurerentl qUid bocfluentum uocaret: SenexlF'ferefpodlt: Aeneas nom
elle. Tu attomtus eo nomme Pborcys: uerfaq; ad flumen faCie: mox fubmtul
ht: Tu nellle Aeneas: qu Dardamo Ancblfre Alma Ven" Pbrygl)genult 51!
moentls ad undaC'Qgos uerfus poftbac Maro V Irglbus IO fua Aenelda traftul
ht: peregnna uctuftate deleetatus. Hlcltaq; fumplit omen & fortem aduena:
manendum fibl fore: Ca:pltq; multttudtn fuam bortarl ne dmmum oraculum
cotemnercnt:quod In Trolant antlftltls nomme deprebendlITet.Nam qUlbus
Aeneas landudu baud modicis mterualbs et rebetls : els IalO fefe lIqUido alter
Aencas oftderct. Dux Iglt PbryglLls:& ammo & more reglo:cutos mllit ut
quatu qUl'll conart polTent: arborum undlqueroborlb" erutls:cx deferto carnI
peftrem agrum eHlcerent. o m loco breue oppldum & arccm extruxlt:qua
de fuo & aUI nomme: Pborcen appellault:tantii extat ab dIo graulfIlmo & fanl
alfIlmo t ~ omm laude& bonore dlgmITlmo ulro Aeneas dtletus : ut ad fola:
uoc:qll1a fluulLls Aeneas dlcerct: fedendum CI quaa ad perpetuum TrOiam
Aenere monumentuelIgeret.AccefIu Itaque temporls:cum de mediOCri faml
Ila:populu5 cop/Ofus fieret:& cceptre babltatlols anguilla:mcmas fylu3s credei
re:arua colere: mcos redlflcare: ac urbes educere cogcret: amnt Illum prretee
tam ruftlca urbana:multa etla aha IftUC opplda fundalle:quorumfingula nOI
mmlbus fingubs tam matrls matel teraru ad reternam profaplre memorlam
notault:qure partlm edax abolere uetuilas: p.artlm comutare barbarorum 1m
modeftla ortltur.Nam quod quondam Euryale: lam Aureltum: guod Scbeno
antea:nunc Stbem:quod Scylla:Scell dlCltur: quod ohm Medufa: Id fupenorl
retate IO nouamarcem comutatum dl.SlcGorgonere Pborcymdcs( quarum
lata fama & uetuillITlma comemoratlO)fertlfl Dac gleba: boc fitu 100 ama:no
blll"OPPldl Capnron:ld eft ortus tUi fulco'm femplterna omnlq; reuo duratura
bommu memoria conferuant:Etne deellet quoq; pofterls:Afcanl) fOC11 redui
CIS at'll collegre fUI dlutmu monumtu:ca:plt etla CI" urbls cogltarlone.qua Idi!
Cub Albano monte fulcabat m orb:lpfe fife qUldd5 exredlflcare: quod pan nOI
, mme longam Albam UOC3Ult: Id nomen bodle permanet a Pborce mtra fcd'm
lapldcm .Ita uldlills ongmls ueftrre tabellam me pmgere Eadoxl more: quaa
, ahquam nautaru cbartam:quatenus eo cogmtlOms nos ducat: credi polTe tanl
tos ulros IO omm dotrma ornattlllmos:quaq dluerfre fetre:tamen uno cefplte
natos:quorum couerfatlonem plus?j aurum argentu:umones:& omma preci)
ofa:tandlU fingulan defyderto qurefieram m biS fentlbus & faltlbus: m bac Ipfa
Sueula muemrl. Nunc qUld buc acceITenm:ammu aduertlte.Poftloqudl'dl'
cendl:fentlendl'1l artes:qulbus fub ferula fum tnltlatus:dc1I1de poil dlfClplmas:
numerandl atq; metlendl:quas bberlorl fplrltu baul: ducebar admlrauune rCl
rum tam 111 terra Si m retbere ad naturalta documenta: qUlbus omn U1tre mere
curfum c6fummare flatueram:Qgla de morlbus(quam partem altqui pbllofol
pblre putant)ego parum eXlfllmabam dandum opere.Neq; !Ila lo mmla mge ..
n1) occupatlone dlgna arbltror: qd' ufus Ipfe morahs:obferuatlone confuetudi
nls: & comum Ulta:: couerfatlone conftet : quam mmre blandlmenta'll pueros:
umdteta malOres doceat: non mb Il etlam natlua u/rtutlbus Ipls Illduftrta trv
bUlt:qure docen ftudert'll nequeunt: fed ut ut expoftulat cUluf'll reglols mftll
tutlo:lI1ualefcunt. V nde U1dcmus Id quod blc ulrtus dlClt:ahbl ultlum baberl
pro mcolarli oplUlonlbus SIC IUS elle aio: mbll almd il quod bomtnes uolunt.
ClmIltate Itaq; mnf'1l prudentlii: m fola uulgl aut IUdlCU pcrfuatione contmerl:
ll1ea fententla cft:1ae tu Id oratona doqutta: Ceu ll10nerlbus aut bliiclltijs l'trII
1: ..
LIBER
I
clas:dumodo mu\ceae' qUilUrl dicendo Vlplanfi': abfq; cotrouer;
fia ulrucofultlfflmu:legltur Barbarlus qUlda Pblllppus:cu feruus fugltlUus effet
P Ct1j ffe : tum pr<rtordefignatus: &' tadem funtus
ell:receptuq; fUlt.mbll eoru In tata: dlgmtatls uelamro
gefferat. Idem grauls autor de O:atu bomlnum: ba:c poO:erltatl fCrlpta rellqUlt:
rngenuu aCClpl debere: etla eum de quo fententla lata efi: UlS reuera fuerlt Il,
bertlnus:qula res ludICata,p uentate acclpl :Et Paulus Romanotri perltllflm"
lurls:alt:Hodlc,ppter ufum Imperatora fi In argto relata candelabra fit argl
teum:argentl quoq; effe: no aat fupelleall:quonla error IUS faclat. Quod IgII;
ue1 populo nel prmclpl feu regi: boc efi ludlCI placUlt: tum per c6fuetudm: tu
per cofiltutlOnes legls babet Ulgor. Na utlultanus 10qmt ca IpCe leges nulla
ex alta caufa nosteneant:q qcr ludlOO popull rccepta:funt &' populus lege rCl
gla omnelmperlii &potefiat 10 reg cotultt liqUIdo apparct ornn lunCprud
tla ex uoluntate bomlnii fola pendere. qua:: CI eH fntfragatrlx bonol)< & maloljZ
fublugatrlx:bona res dlcl'&' publlca &' prlUata. Sin ahter cotrana Prop mlq
cm qua: populo uel probate uel tolerante fiunt: Hefiodus m opera & dlerum
Itbro:com multa de reglbus & IUdlcibus lufilclaq; fcrlpfffet!tand uolmt pleb
luere peccata regumad efi IUdldi: V muerfos qUlppe IUdlces.no folii IpCe:
ueratla & Homer" &' cunaa qUld antlqUitas: reges nommault:quoru Infigne
lurlfdltlonlS Cceptru gerltur: CUI" tefie fuent aduerfum Agamemnon Acbll,
hs nobde 1!ll1d Il1ramentii fex aut fept lhadls uerlibus exphcatum' Non apud
Imperlros'fed ur ego arbltror &' mecli longe plures:1O bommu dOalfflmoru &
bumamffunora colpeau loquor: quos nonlareat tam celebr 1115 &: uutgatam
IUrlS exercltatlOn:&a qua:fiuauIs 10gentl preclo hCltata:&'a cotrouerfiaru co
fulrorlbus plufq dlmna prope bablta:nulhus uel medlocflS momentI: quali arI
tem ahqua fellularla:aur cerdomeii reatus efilman : pra:fertlm bomll1l hbenter
ad res altas &' dlglllffimas fumma laude mtendentl:ac non potlUS fragllta:cadu
ca:fluxa&manla:glona:'pucbrltud1l11S . dIUltlaru'a:tatls ludlbrla qua:hbet ad,
mlrantl.Otabu: (Ci UUIUS)lfil fermolll graUls &' fanaus tefils &: autor ualde bOI
nus Clcero : qUI ante trIbunaha defendere aufus efi meam 111 ca caufa opmlol
nem:etIa aufcultante &,multo SeulIo : qUI fe tum ahquem doaum mllIre c!Ulh
putabat. Oro teCapnlon: qUletia 111 clUCdem profeOlol1ls officma fudaffe uCq;
ad corona & laurum dlcerls' Qtod ornamentu: qua: dlgnltas:qua: gratla:qua!
admlratlo lita ell: 111 eo O:udlO quod tam tenuI bommu opmlone pendct!ln linI
gults 1i'ls atq; 1I1terpunalOl1Ib" ucrbora occl1pata: qcr oml1la faaronu autorltas
& lI1!Urlaru robur:& IUrgloru 1I1cendlu: &' 1I11qUltalts fomentG effe conclamaI:'
ab ommb
9
: non diCO plebels tantu: ueruetiam noblhb": quod [01 ii mania maglI
nratuu nornia: & quotidiano timore plemfflmos bonores mercnarlaq; lucra:
& dlultlas nem1l11 faplentl appctendas lbl meta flglt &,ppterea multoru mimi
Cltlas fUis cultonbu$ aperte conclltat:qUlb
9
tot Antoml.tot Catdma: ob os uer I
fant': &' al1lmG qUletls appetent no linlit elle qUlcti.i( Demde non eO: difficile
noffe:qcfab oml1lb"Ceruae':qcr uero no Ulcatlm ob[eruat':td n6 effe IUS Rblbt.
Cur ergo admlrabortantopere:qcr mccii ghbet laml:cocl:fartores 'plfcatores:
aucupes:uenatoresnouerll1t( Magnu UOblS ne uldet' fClre nom cUllIfq; legls
& ad omn euentG apphcare(Cur no malorlS ell:lmabltls ungutarlu'qu a rei
pondo apotbecanu uocat: fClreul1luerfa taberna: fua: uafcula:pyxldas.urcel
olos:pateras:clatbos:pblalas: aromata:plgmta:pbarmaca( Aut futor meml
nlffe quahbctforma cUIq; pedl addere: limul &' fubulas quoq; acus:forfices'dll
gltaha no obhulfcl(Qua: ola ufus:exercltatlo:neceffltas &' urgs i reb
9
a:gefias
edocet:& qiiq; bolJt fifla:fames bruta coglt: QUIS expedlult pfitbaco fuli cba:re
il 4
[11]
[12]
DE VERBO MIRIFICO
picafq; docuit nofira uerba Magifier artls lo genijq; largitcir !lcter: nel
gatas artlfex feqoi uoces:ut ll\e.lgirur fe dlleltur: fed
Jlpter dlUrnu Ulcrus bumaOl comerclu:.ppter terrenas cocuplfcetlas:bumana:
menti quo na Id ego pacro pbJlofopbl;:e facratl!Tima: tan membri
admnga:fine quo manca uiderl po!lit:ut qui pede caret claudus nomind:&!l
lingua Omltto ba:c:nefcio enim qua: procdla:qUls me flua" buc deril
uault.Redeo un de dlgrelfus eram. Nam omne ego uita: mea: curfum in conI
templatione remm naturalll1m cofummare fiatUl: ex qua fola ontur qua uere
fCllmtiam dlcere poffumus.Ca:tera colm aut inIlrumenta funt fClctia:: aut fup'
putationum dlfciplina::aut comunis efilmatiomSfus: aut flgmenta cogitatiol
num:derebus quas abfq; corpore acmaterla fublifiereopmantur:& proptera
fmpl1ces nommant:ea: cii no fint uf!j: tamen ell genus bominum qui non fatI ...
antur de rebus fenfui nofiro fe olferentlbusfclentiam abfumere: qua: falh falle
non potefi:fed onerant mentem cogitatlOne quorudam tenuilflmorum
Batuum:& feparataram formarum : qua: quoniam in natura no funt:fed fupra
naturam effe putantur: iccirco metapbylca nocant. Ha:c ego non eo connho
dlfputo ut bomines erudltos redarguam: qua reprebendendl uldentur: l nl
tum fClendi quo fon te bauriatur: & qua femlta procedat: a:qua lance poderel
muso De quo Arifiorelem tuum loqui finas oprime Capmon:m cums te pala:.-
fira plurimum exercUlffe arq; lOde certamims exacro tempare: infv
gnem rla: am:& aureos annu/os re ruhffe ferunr.Nam Barucblas blC magisCut
audIO) Pytbagora fequI dlClt': &fi quisalius uixir antiqulor Magus.Stagintes
itaq; llle in refolutorloru pofienoru hbro feclido:ad extremli prope:in banc tal
me fentenda expofu!t:qua: ut arbltror non mbll buc quadrant. Audlte ambo:
l forte latine fatis explicare po{fum.Efi enime ut fdtls)& gra:ce mmlli fentlcoi
fus Ar!fioteles & umbrofus & etla fcaber:necnil a fu!s uolUlt mrelhgi. Verba
ilhus funt buil1fcemodl. Exfenfu pullulat qua diclmus memoria: ex memona
uero fa:plUs eiufd rei obtenta:nafclt' peritia. Plures enlm numero memoria::
una efi peritia.Ex perltta aut uel extoto m anima qUlefcente umucrfali uniufi
cumfdii de pluribus abfumptl: quod qUldem in finguhs unum meTlt Ilhs idem:
artls principia oritur & fClentia:-. Al1difils Arifiotele:cuibaud ablimtle Afram"
'luoda poeta & lepide & prudeter: nec rnm
9
uere:in libro cui Sella: infcnptlo
eIl:de fClcntiaru fcaturigme prodldit boc uerfo.Vfus megenuit: mater pepe!
l'I t cfi fClentta adepturos utl oporteatartubus & fenfuli mfirul
mentls:(ine qwbus ignorarecotmgit uniuerfa.Nec entm ca:cus colores nou!t:
nec furdus uerfou mfuras aut Cltbara: modCi: lam erlt neceffe: res folli corpol
reas nos poffe coprebendere:quado de Id quod tenu!ffima ell:perpe
tuo quoda Ruere manat ad fenfuli nofirorfi foramina:deinde idlpfum lugi nto
tu remotoq; OClO: ipfa m tbalamG fuli imagmatio introduclt: m qua rerum for I
ma: in bominu mtelligentia refplendcnt: ut ab unda llante radius in puptllam
ffexus:qua: omnia corpora funt & corpora fIuores. V nde mibi reaius Empa:1
docles dlxllfe LJ\fus efi:quod limlh fimtle cognofdm
9
.Nec mora nec requies 101
ter fluendi:Perpetuo qUOnta fentlm
q
: ot ait Lucretius: gLJ\ppeeteiil
uarll fenfus animatibus iofunt: quora quifq; fua proprie rem percipittn fe. Cur
ca:tera uel fallunt uel fallunt': ql1a:fclre quis fe putat nnllis fenfil
bus adiutus. Sed Hercle uerentem ne peregrma uobls nimis fuggeram: redul
cere me conatur Epicuri fagax interpres ilIe:Quin pars inquit borum maxlma
falltt: propter opinatLls animi quos addimus ipf :pro ullis ut fIOr qua: non funt
tnlibus (Jifa,Nam nibd egregills $i res eIl cernere apertas.ld i11l non confydcl
LIBER I
rant: qui fupra naturam fcandare conantur:&> in artum defiliunt:unde pedem
refe I renequeant:qui prxter tor nata m tanta buius mundl uniuerfitate: tam
etlam CIrca flgmenra defudant:Clrca nuda entta qux uocant: &> fpecles rerum
cIrca d,lIma Immobllia: circa fubfifientias : circa dlgnitates primas rationls:clr I
ca princlpla:Clrca fubfiantlas nummum fimpIiClfflmas:mcorporales: extra cxli
domIcIlia comorates:&> Ilhc optlma quadam ultam ducentes: qux omma(poi
etlSautorlbus)ut aunfi oblectamta; &auidltarlS nofiror uanorfi negoclOrum
fcmR cuptdtfflmxfolatla:.p fingulart quada &>fpeciofa fmgdi arte funtrepeC/
ta.Omnes ttaq, &> dl1 &> dlUIna taha medlrantes: ualeat: cubttii eant: dormlant
noaem tota.Homero Iouem fomn
q
no tangat: quafi cxtera fuperl
cxlefila mbtl finr.ls folus elle pofftr:de quo tamen aperte nibIl fClmus:fed tantli
fomnlare uldemur: qualefatis nt mibl Uldd prudenter Idem poeta mfinuat;
quado tmniliAgamemnoni mlffum:louls effe nunclu entm
de loueccgno[clm
q
fommo fimdhmu efi. Ar qUI de dignltatlbus: de
qUld fcntlaml1s <;' quorum baud meptt penpatetlCl quos nunc &maxlmeoml
nlS GermanIa & folos:fpretis rehqrns nobllifflmls autorlbus feaatur: non effe
fClennam contendunr: eo quod fClentla &> demonfiratlone omm notiora finr:
qUlppe a qUlbus omnisfcientia pendeat:& prlnclpI1 non fit prmclpium:quoma
Ipfum efi ante omma. Nectamen ignotum Id effedeceblt: quo cunaa lucefcfit
apparent& fCluntur. V nde Igitur prmClpla cosnofcemus\Ex fenfu.Audi Ari!
fiotelem rurfus tuum Capmon:m /ocorum prImo uo/umme: cum ait:SI CUI dII
bium effe ueht:nix omms alba fit nec ne: Senfibus indlget.lgltur fldes qux fcil
en tibus nobls ex pnnClpi1s efi:m rebus naturx fenfulq> fublealS cofiat uniuerl
fa:quare mbll eorum qux non fuennt corpotl &matenx connexa: in tra fClenl
tlX Itmltes lllre dauditur.QlOd fi bocefi: una fufficlet rcrum cogmtlo : quam
grxCl pbyficam:uos naturalem pbilofopblam uocare confueuifils:qux condII
tlOnes eorum qux uere [lit &> fincuelamme a nobls perclPlUne': lllorumq> cau'
Cs:erFeaus:tempora:ioca:modos:euta: tntegritates & partes muefilgat
rlmatur. V ndf' tremor tems:qua III m3rt3 alta tumefcunt: Obi1clb" ruptis:rur_
fufq> in tipfa refidant.Defectus fohs uanos lunxq> labores. V nde bomlOum
genlls & pecudum fimulimber &> ignes: Araurum phadas byadas
trlOnes:Q!!ld ranru oceano properenr fe tingere foles Htberm: uel gux tardis;
mora noalbus ob!let.Omma fpecularrix narmarfi pbyfca coruplealtur: qUlf
bus fe roro xuo doalfflml qUlq; obleaare ualeant mlrandum 10 modum. EIUS;
gratla:quod ex me audlllis antea per multa loca &> locorum pericula uerfatus
fum:ut mlranda natura lllderem:& ud audltu caperem:m Ipramq> fum Indlam
profeaus:fi cernere poffem qux llllc qua raro tamen ahquotiens planis oculis
ulderl feruntur monfirofa &> prodlgl1s flmlha: Martlcboras : aquam
Magnetem lapldem:Pantarbam: Pygmxos:Sclapodas: TIgndem: Pb<xnic
auem: Margantas:& ltem Icbtbyopbagos.Demde per AfrIca m :ut gtem afpil
cercm:qux caneru pro rege babet:culUS motu Imperia fibi augurantur. Mitro
alta qux fperare:non autem lntlleri qUlUeram princlpes unoclllos:AntbropoI
pbagos:Cynocepbalos:quorum ommum maxlma pars fabulofa efi. Fontlum
eLla & rlUorfi:partlm uera flit quxdlcunt:partlm fiaiomb
9
adornata.In afpbal
,
fIde bltllm rellera gigme'.Sed mbd m eo iudxx Iacu m erg! dicle' :.pfeao el"
cotrartiiahqn reperlt.In dodone Iouis fons:& extmaas faces accendlt:&> acc
f3S exttngult.Hammoms mter dlu friget:noall feruet.Infula contra TlnlaUUm
fita:fontlbus cahdls fcatet: in ipfo mari & cu marI creCcfit atq> mmuun(: IdlpCfi
u T erge!llms boruiOlb
9
expert" rum. Lyncdlls aqua uim modo
a 5
[13]
[14] DE VERBO MIRIFICO
fadt:O!tin & apud uefirates fitperamnem phtlifium Geppi,
oppldt:fons quafi fapore uml fl.ult.lpfe meno dica dies: fed annus deficlet:
l mlracula recenfere tamen baud clam uobls funt.
Etenlm quod ex bommlbus erudltlffimlS accepl: tanto uos abundare uar11S &
Ittteraro & rero experlmentls:ut nlbtl ue! tam mtnlmo:ue! tam maxlmo fit: qcf
uos fugtat: aut locis utfum: aut Itbrls cognito:eo facIle (0011CIO frufira me mfta
de mlrablhbus cum qcf ego pro noultate fiupeoad uos.p uefirl frel
qutta foltto babeatls & quotIdIano: At ego [me cotrouerfia pro uno tn Germa
ma mlraculo:uofipfos ulrtute:qua do8:rtna ulros graues Si fan8:os
omnlo optlma de UOblS IUdlcla: fupra ii dICI pote!l exuperantes:qua1e tn Ipfo
mgreffu:tn forlbus Ipfis:& falutatlonls imtlo fatls explorato uultua
dlutna figura:quls lepos lo uerbls: in me fufclplendo oumamtas:!l exa8:a:
mterleRI fermones: umuerfimores perfeRlfflmos UlfOS ofidut:
Incredibile e!lg gaudeam ue!lro frul colloqUIO do8:lfq; uerblS ornata & perpo
lIta oratlone:& dlgms cognttu atq; audltu fententl1s: ut tam hberall:tam munII
fIca ue!lrt couerfatlOne tot tantofq;: tot Itmerlb" fufceptos labores lenire at"
fedare:ue! potlUs omnmo teuare poffim. Tum copia dlRorum percltus BA;
R VCHIAS: audI Capnton tnqUlt:qu parto Sldon edldlt. Nam Ita faCile ere,
IS de Pba:mclbus magna modo uldeant:qullam to,
tum ferme orlent damnent:cum nefclo quem Scytoam
aut quos Sauromatas:alantoumanttatts bo!les:eam tnuafiffe regi!
onem atq; tenere: uc ne fucurus fit fuper!les qui artes colat. Sed tu lo
me Sidont !lupores cogls eloquitla tua. At IBe: Paro extat tn me Barucbla qcf
tantI facIs.Fru!lra enlm extollere mterls: ,pfe tu me mmutlfiima cognoui.
Et caue fatls ne lu!le : tam angu!lls uerbls mels nomen mdlderis.
QUld emm bac no!lra oratlUncula UIX tandem exprefflmus ahud Si
gentls aptlfflma mgentl condltlonem:id quod qUldem tradot:
& res pro pala m extat. quaq; laudem attlgl:cul'Jambo locuptel
tes orbl te!les e!lls:neq; uHo uos fpeRaculo ertt opus. Po!lea ut multI!
loqut\s fert cofuetudo: qUldam furer excldlt ore:mdellcet olfi natura
fenflbllem : motl effe dlgnum arte feu dlfclphna. Et f non de nulhs rebus( ficutl
Socrates e!llmabat) at faltem de OIS Ipfis fenful patt:
erlt potlfftmu Id quod uocam
9
fClentlam. Nam de dlUtnisego arbltror nuIlal11
bomtnl coeeffam effe ueram cogmtlonem. Q:tem eum fermonem Barucolas
mterpellaret:Sldom doRlfflme mqult:& ut puto mr omnio optlme:quod lon,
ge e!l:Ignofce.Nam mnata mlbl prope temeci,
tas me faclt Capmon bune probltatls bomm: & httel
rarumquoddam pdagus ae fpeelmen: obq; Id m l!la mlbi
dlfputatlone lure Sed uetus mos e!l:ut!i qUlfque balbutlt ma,
:Xlme: tam ge!llat loqui maximc : nec ulhs paret dlcendl campus magls Ignat
rls:quod & mlol accldlt:ut cum tu dlfferas:ego I !lo ulro
filtla rumpa.At feras ammo Capmon. Tum Is:At tu perge Itbere:atq;
pertexequod exorfus es. Itaque il multa pergnaulter & dlferte de mulcis reb'
dlxl!l1 Sldom Bameblas tnqult:[upra!i no!lrates pbllofopol folent: qUI ut qU11
da graeah:totos dIes de omm negoclo:uno tam barbarico !lrepltu garrIre n5
ceffant:nalhs adblbltls ornamtls:nlfo flore:nec oratorls ullo mune
re: ut non de facratlfftma pDla : fed de propbano uulgl comerclo : de fub ba!la
plgnoru hCltat\oe:de baccoantili tumultu:de leuifflmoljt eouitio: de balaljt co,
tumehls agI putares:quoljt ego cofuetudme:fife quol}; contagili &par labem
contraxl:ut baud Imurla mlbl Tyndarel uerficulum oblecerls:apudHore!lem
LIBER I
Euri"idis fcriptu:Vmas barbare: cum fis uetulus tnter barbaros. Tamen ntllt
(es ell:hbenter &: forta!fe eonfulto mlffa faciam:qua: de patrla:de te I de nobd;
Iplis dlffenu{h eum boe refellere nofin amborum bonefias: lfiud darltudo
tua: Illud orbls terrarum fama problbeat: augere autem oratlone qua: laudl(
bus extuhfil : &' non OplS lit nofira::ne noaua Atbenas at efi gra:corii adaglfi.
Q.yod aero tanntm lummls m corporlbus: tot &' tam uar11s quoltbet momto
cxortls Calo procella: ae turblm fublecrls:1'X materia: Ipfi corruptuJIS matn quol
tldlanoq; motUl & meonfiantla: coba:rentlb":tantli frmltudmls: tantu uerltal
tlS repenfilut de nulla re mfiCenfiblh fClentlamortrl credas: ualde admlror qui
mbll xque contranum eXlfilmem fyncera: perfeaa:q; CClentla: : boc Colum
quod tu nommas Cenfiblle. Puto autem Id quod corporl apparet: quod ut aie!
bas ad CenCuum nofirorum foramma:quodam fluore permanat:non fine tenuI
l!flmls qUlbuCdam uellenbus aera tranCmlgrantlbus: uCq;dum ad corpora nOI
fira pertmgant.QUls emm po!letamml radlUs Cuper ca aera fi, moblh:ut Cunt
natura:omnes res qU3S extrmfecus bommes fcntlllnt:uel tranquille fiare: uel
mconeu!fe refle&: uttam d/ufire m nobls dllllOa: bumanltatls:aut bumana: dII
Htnltatls opus lOde confieret" Non effe nego quandam de rebus elufmodl dOI
armam:opm:onem:ludlClUm.DICcermmus ab aqua glaClem: &'iudlCamus lfia
fUldam:banc dlUturntorem:tamedi banc ex lfia nudllls ortam:& lfiam pofirll
dle IO banc dl!folUl paratam. Sed quod c6fians & perpetua de Ils fClentla quel
at fubfifiere:td qUldem pernego:non Colum Pytbagora duce:eullIs me tu a!fe/
dalO uoltufil:quod m pal tem bonoCls hbenterreclplo: cum mtelhgam a Platol
ne fummo 1110 ulro &' quafi pblloCopborum deo: Pytbagora: dlCclpulos fUlffe
tanti efilmatos: quod Cohus Pbllolal PytbagonCI hbellos: ql1aq pauper: ta ....
men decem mlhbus denanum mercan non defiltent. Sed annult etlam Aw
fioteles eo nobls m negoelO: CUIUS patncmlO fa:ItClter utlmur. In prImo nanq;
pofienorlS rc[olutlOnls uolumme: CUlo plur:bus egt!fet quahs tn [Clendo caufa
no bis c1tgenda fit:1'X qUls [me pro be: l'X qllls docrtculus apparere Uldeatur: adI
IGxtt.Itaque CUIllS fimphclter f1t fClentla: tdtpfum babere altter efi Impofflbtle.
Q.yod ne aPlatonequtdem ahenGextat: qUI pofiea mundum 111 prlmum lo,
telhgtbtlem: &' Cccfm [cnfibllem partttus effct: addlderat Illum per ment cUin
ratlOnc lUdlcafl: bune uero per opmlOnem non lne fenfu. V !de quem tu Ept
l
curum feaens: ex umbratlh oratlone Cuper puluer cunaa xdlflcantem. Ego
tam magnts patromsfaCllcuOlcam.Ed mlbl turpe uldert non debet:a re tanto
ulro:ca:tel tS mgeOlo:docrrina:mtegntate: pra:fiante umcl:refelh coarglll: qui
nofiromm fa:pe malorum edlao:pbllofopblcaCuei Cummotenus ut alUnt)fum
problbttus attmgere:Ac ICClrco Germanta: qua rehgtofos: tamen parum dOI
aos Hebra:os nutrlt: quontam fiudtofis potlus abborrendum a pbllofopbls:
per 1I1wrtam aut pOtlus curtofitarem 111 errores cadendum effe perCuadent:
quorum eos pott!flmum credunt aotores.Sed fccl quod Colent aUldl: ut quato
deterrerer amphus:tanto baunrem feruentlUs:pro clrciifiantlarum oportunl
tate: pro tempore &: pro meo captu tamen .Itaque l'X Arlfiotelem me quanl
doq; legl!fe fateor: l'X P/atonem tntroCpexl!fe:unde dlud quod ante tlbl cltaul
prod11t.Et fine 115 quoq;:boc tdem me credere feCl!fet atq; faclt: tanta ommum
etlam maxtmorli Ulrorii de rebos naturaltbus cu imortah quadii CllIlaude Ccrll
benttG dlUerftas:tn j uerli confificre neqult. Ommii p run ii ut a rlUuhs ad fonl
t pergam":arbttror te: Capntonq; bGc nofirG:n6 mflClas Ituros:unmerCam r
eo ma cognofCl:quo confiat effe. Nii fin ahtcr:falleret optnlo:qua: fec9 atq; res
et:ea antml obtutlbQreferret.At babet umuerfG:ut ftt:prmClpla fua etla EplclI
ro tuo & Lucretlo alt:Oia fint a prtnClpijs felGaa neceffe .Et mudii
[15]
[16] DE VERBO MIRIFICO
d{eottum:omnigenis ex principiis:Dlfcordia quorum interaalla:uias:connet
xus:pondera:plagas:concurfus:motus: turbauit prxli mlfcens. Igitur omnia
panter ex prmclpijs cognofClmus:ex qmbus funt:quorii amuf"i ac regola peni
aet fcientiarum demofiratlo:tang penetraha exforibus.Ad fores autem com
erratur: quo nam ego paao crediderim in penetraha reae fecdfum irir At erI
rantqui uiam ignorantes : Dlbilommus pergunt.lgnorant qui drcum compita
turmatim buc IIlucq; ruunt: baud uno itinere gradientes : utquiitum ab uno:
tantiia uero dlfient. Vis inclpiam a Pbrenicibus iftis tuis:tum prima: tum tanl
ta:ut reae putafii naturre totiLlS inuefilgatlone prxditis : atq; adeo a Tbalete
ipfoquiig Miletl ciue:tamen & PbreDlcii nobdif"lmls
gnato:qui ante onmes de rerum natura traditur difputaf"e: Etfi Platoni credil
tur:pnmus fapiens uocatus efi. Quid tiidem pofi innomeros conatus Cuos: &
mdefe[a fiudia:quapropter rempubhcam & maxlmos magifiratus ablecitr
Qgid inqua iugiter fcrutando inueDlt: quod c[et bUl
q
illLlfiriS macbmx quam
cernims condignum fundamentiir Audi qux celebris excogitatio. Aqua efi
principium uniuerforum.Exaqua eDlm ombla prodierunt: in aquam omnia
refoluentur. Nemo no dubitat: fi maximii banc orbis molem Tbaletls iudiclo
comittamus exxdlficandam : femper nobis illuuiones & undantes fiagnatiol
nes fore timendas.quippe qood natura(iftius fenttia) liquentem banc aream
fuis xdiflcijs fubieCiffe perbiberetur: qux ad quemlibet aqux motum roitura
'finr. Taceo tum aduerfus ArcbiteaoDlcxartem molirur Is:qui firuaurx dOI
mdhcx: palufirem regionem eligit. Sed intenderit quemlibet fluuium Tbal
les:feu( ut ego arbitror) influentlam alicunde qux fequundariicaufarum eria
ftllf"e pO[lt exordium:quem Oceanum mibi nominare Homerus uidctur:ubi
cecinit:Oceanumq; deum patrem tetbynq; parentem. Ab eo tamen Ille comI
popularis fuus Anaximiider:primii doarinx clUS auditor: demde i fcbola fUCi
ce[or:opera data longe abijt. Nam ex infinito cunaa pullulare fiatuit. Addii
& tertmmMilefium:& eiidem o-entllem tuum:quendam Anaximenem:lfiius
Anaximandri dlfclpulum : qui defertis magiftri prxceptls:ex acre cunaa orirl
in aera quoq; reuerti fomniauit. Herachtus Epbefius contemptor pbllofol
pborum &: irrifor Homeri: ab exbalantlblTs Cuis pulmonibus calldis uifcerit
bus eruaauit rem inaudita m htterifque obfcurls ac non uulgarijs fcnptam reI
liquit: ficrile quoddam eIementum quem Ignem uocamus: uniuerfa gignere
atque rurfus co cunEta refetrl. Frufira Igitur Romani Vefiam cellbatu. prxpo
fuere.SucceffitAnaXlmeni:uir indytus Anaxagoras:aliquiidlU ciuis
nius:pollbae propter pbllofopbiam fpreta republica:& omni dignitate pOplll
lari,:pbilofopbus admodu.!ll Ille c6fimlli participationi tribult:
qua & [erum generarlOne: eaufamq; putault. Arcbelaus Atbemenfis Apollol
dori fillUs(Nam fUit l't" alius Homericus quidam mlles)ls aerem infinitum:den
fum:rcbus cunalS prxbere caufam ut eXlfierent arbltrabat':& propterea pby
ficus dicitur.Scquutus ea qUldamfol:omnis arcanx pbdofopbix: a quoid arI
ttncium nomen prImo accepit:Pytbagoras Samius: quem non erra[e:fed ab
alijs di[enfif"e:uere dixcro.Ex numeris enim uniuerfa ipfeconficlt. Eam difcil
plinam ex noaris dldicit: uetufilffimii quid illam Syrlx & Cbaldxorii:qua
inde redis grxds pofibac uerbis atq; fenttijs dlufiriido : admlrationem fUls
bominib
q
de fe prxbuit:tantii:ut quo Illum appellart nomie dubitart. Ce[o
!audare princip biie pbdofopbo13t:qui prior no uidit,: feciidum no babet: &:
qcfparlaus iueniri a menulla queat: Et fimul ne mibijpfinimis bliidlri uidear:1
extollii eas artes &: uirilqu tu Ipfe mefequi,pdidifti: Epicuril uni tlbllaudadii
LIBER
. 'I
rdinquo:quem miror Atbenis: :te non"potius ruri natam e!Te. Hic principia
rerum affirmauit e!TetndlUidua corpufcula: &' locil manem. Sed
il1e Agrigentmus:quattuor e!em.ta ex quibus
ignem:aerem: aquam 801 terra. Prtnclpales uero potdlates bmas:lltem &' aml.-
dciam: quarum bxc quidem res concilia t : iIIa uero difpergit. Inttia rerum e!Te
cda docu;t Plato Socratis difcipulus: Deum:rerumq; formas:&' materiam. Ex
bis quod fentimus primum: refultare figuralO: poftremo cxtera. Nouiffimus
Alexandro Macedonu rege artis nobilitate darlOr Arlftoteles: ex materia
ad appetitolO formxper priuationem excitata: res omnes concfeuiife uoluit.
O!Iicunq; fccfm bxcaliqua inuenire temptabant: prlllationis lo co motii quen
l
dam ftatuerunt ad utraq; cogenda elficaciorem. Tu [(bI Sidoni prx[umes: in
tanta totamplilfimori fua xtate bominiC8oI ut confuetis tUllC nominibus urar)
tot fapientum & fapientix amatorum diuerfitate ac contentione:ccrtam ueril
tatis fidem po!Te conftare:prxfertim cum circa principia tam minflco certami
ne pugnatur:ut neCcire cogaris:cuinam ex i1hs palmam deferre:aut berbam da
re IUfte Cancleqae debeas(Nondam enlmCat ait Firmiamfs)defcendlt a/iquis
de cxlo:quifententtam de 1nguloru opinionibus ferat. Sane qui tecum Epico:
tI mentem probent: inuenias a/iquos: Ego: qui m'Ccum pytbagorx dogmata
non improbent. Sed abducit nos profeffionis cleaio: utfufpitio iudices amo'
ueat:&' refragabiles arbitri no admlttamur. QUld igitur\"Qtxna dicamos effe
rerum principiar Certe ingens certamen femper fUI t inter c1ariffimos pbllofol
pbos : &' adbuc fub iudice lis eft: quare com inida nondum certa lint: quxro
abs te: 9 ueram de rebus fcientiam babitnr
9
ls: quxex ciufcemodi ortx inttijs
perblbentur( Scire naque tum nos Arifioteles opinatur:cum rei prinCipIa cau,
famque cognofcimus unamquaque & dementa.Nec folum id:uerumetiam &
quod ita IIius rei caufa lit ac non aIia aliter.Defne igltur in rebus caducis fIrmi,
tatem quxrere.Glandes porcis comlttc:bobus fo::num: ranis & coruls fenfibi ...
le tempeftatis pra:fagium.Brura mortales & internedom fubietas res fentiaU
nos altiorib
9
mtamur:& xtberna mente copleaemur: no qax Ruxa &fragilla
fob cxlo: fed qUX fempiterna fupra cxlos CUt. Nec enim conabornondli tritls
noftrorum bominli auribus ea inculcare:qux uix exercitatiffimi quique mtcllil
gant. Diceret n5que ab rebus umuerfis me fegregare fdentiam: quod quidem
de naturxmobilitatt fubdltis ueru dlcerent: quippe dum panter fcientix pefl
petuitate attendimus: naturxq; torrent dlil &' inftabil Ruula:cui
9
mbil attm,
gimos quolibettempore nili punaum. Adeo ne concionator noftcr delipult:
quifquis tadem dlefuit:qui Ecclefiafien cofcripferit:fiue Salomon: feu qcf
ti famant Efaias ipferQtid cft inquit guod fUlt\ld guod erit.Et pauloante:Ge
neratio prxterit &' generatio aduenit. Etenim quomodo lauaberis: nifi ligna
trafmutcnt( Quomodo alem:nifireeeptaculi uitales fucos cceoais ac tran(
mutatis cibis &' potibus in membra quxq; difpertiat(Pecora fiereus: ftercora
fimG:flmus gramen:gramina lae:lae quoq; peeus:Cuncta fxculii rotat:ob idq;
a fcquedo dlaum:qcf ficnata propc\ht:ut Rutus.pcellam:& dies boram:&' bo
ra momentum.AbCorbet boe:ot egerataliud.Fmgit natura femR ne fit odora:
tan ex cera modo equu: modo leon: &' co deftruao bomine. Superftes cO:
alter alterI
9
:femperq; feclidus priore fepelit.Lucllla ueru:poft Luellia. Secuda
Maximu:poft Seefida. Faufima Antoninus: pofi Antoninus. Hoc modo oia.
Ce1er Hadflanfi:deindeCe1er. Tota !td Augufti aula:axor: filia:poftcri:mal
iores:foror:Agrippa:eognawdomcfiiCl:amici:Ari
9
:Mecenas:facerdotes:mcl
dIci. Toti" an/x domina morso Hic tu mibi fClentiii Rpctuam fiatuas:ut cognol
fcam Ci aere feripCerit deijs blfioria texuit.Hippocrates morbos curans
2 Reuchlin, Verb./Cab.
[17]
[18]
DE VEBRO MIRlFICO
innamerabiles:mortn
q
en.Heraditus mondii ignib
q
coplens: intercuteaq ex'
tintus fertur .Democntu occlderut ex fe nati peduncu\i:pene animaltu minul
tifflma turba.Haud fecus & in alijs anima cartlbus.Na bebenus IO arboru gel
nere:modo lignli:modo lapis efi:Et penes Iibrli qui Alkorran apud tuos
ptus eft:quxrn: quid primo ltgnu:. Moxfpirit
q
; 9!t0d u!rga Moyfi:ian.t
lighii: iam ferpens:ego paucis tecu agam:Nec entm tu 15 CUI manfa ut nutri'
ces uagientlbus pueris fo/cottn os inferam.Nibt1 dHcnptu:pitum: fitum:qcf
te lateat:quare quid bxrea: cum cofydero nonra nobis ingenia ad natura cer'
tifftme Ccrutandii: uires no fuppetere: quin femR eiufmodl nofirx cogitationi:
fcrupulus inijcitur.Neq; fpina talo infixa:radicitus euellitur.An nofipfos iatv
bimus de omni [pecie rem quahbet informante fine falCo iudicaturos:qui ncc
dum anima nollram qua uiuimus: fpiramus:fentimus: tntelligimus: & quid &
quomodo fit perfeae qua re no erit pluribus tecli opus: Tu
ipfe nofi quot de ead uaretates,extent:quot laberyntbi Clrd'iferant'.Epicur
q
enim quem ulfus es imtarial1ixt.am ex igni &aere fpeci:didt effe anima.lnde
calor motus & uenti creca potefias.Occlpit mde acr:nde omnia mobllitantur.
Xenopbanes ex terra & aqua.Parmenides extra & igne.Empredocles & Cril
tlas fanguin.Ani1ximenes aer.Hlpparcbus ign. Critolaus peripateticus:ex
quinta effentia confiare.Democrit9fpiritum mobll atomis infertum.Zenom
cocretli corpori fpiritu. pbyfic
9
: fcintilla fiellaris fubfiatire. Heraclit9
ponticus:lucem.Hlppocrates flatum tenuem per corpus ome dlffufum.Poifii
donius:ldream.Pytbagoras & Pbilolaus:barmoniii. Xenocrates:numerum fe
mouent.Plato:effentla fui motric. Arifioteles:Entelecbiamou li nomen giOI
riofus muenit: boc efi formre perfetion qaal finem artificis: cuius fermones
de anima mortales refelIi debere: maxime uir integritatis & ampliffima
inter galtlxos dlgnitate c1arus:Gregorius iIIe libro cotra Euno
mianos'<lutor e fi. Ergo qui nofipfos Ignoramus:quomodo rehquorri Ccientiam
adipifci multitudo prxfiantlu fcriptorum fuit: & rame ufq;
ad Hieronymi Augufiiniq; tempora: mbl! de anima certiquo pedem flgere li.
cuiffet reliccli era c: quod( ut es mecfi omnis feare curiofus explorator) ex 1i'ls
inuicem mlffismoffe forfitan potuifii.Nam de te Capnionmibil efi quod dubi
tem qui dogma feaaris: cuius bi ambo qaaf duo mandi lumina: fiul
diofifflmi precones extltere.Habetis de rebus corporeis:fiue corpori cobrer
tlbus:qure aliquo po[fmt ma fab fenCas cadere:[ententia mea:qd' &' .l'pter ce/e
ritatem momenti quo perfiant: qnas uclox naturre torrens confefilm rapit &t
altera t : & propter impeflclam principiorum: & abllrufas caufarum latebras
ocolofq; uefpertilienli: & dilficillimam inuentionem proximarii conditionum
quas paffiones notninat:bamana de i)s fcientia tam re'pente acquirl:& firmltet
federe acfideliter Rmanere nequeat. Anteenim(ut efi Heraclitl fenttia) res
mllta:!j il/i [uas clrciHlantiascogitatione adleceris.Cerno empredocl i xtnx
flamma Impetli fa cere: & puto me fdre qd'Empredodes retnam IOfllltat: dum
brec uox inter dentes firingit':Empredocles nullus efi:& tang de co qd' no ea:
narrabitur fabula:dicentiq; plus credi:q audienti demonfira.Etiii fi uno mOI
mento pronuciare uelis qd' fcirilf:upis: ut Lycopbron Periandfl & Mcliffre fili
9
qui ne (ongo traau bomin effe albli diceret:abfiulit fubfiantix uerbo: & albii
bomin momtanea;platioe appellauit.Profeto ne fic mundi Huxu & naturx
rapida torrente cuitafii.ln omni entm punto temporis: prrefens abiicimus: &
ficuti Cpbxra uolucris uno fiatu manet quxcliq; funt ingenti boc coclufa
ornatus:a quo grrece nome ufurpat:fola quide uarietas eft.SemR
19lt' in motll ca fit; femR.lliterres babet:& ,pprietasaltera altera pellit.lta ne"
LIBER I
radius notlClre reRedi pr opter turbme mcoculTe poterit: neq; dellinari metis:
nollra:: lumen Impetu alteratloms totlens mterceptu:Quapropter Ecclefiafhs:
fententlalUre.pbablm
9
: di alt:lntellexl qd'ommu operu del nulla pofflt bomo
muemre ratlone eoru qua:: fiGt [ub fole:Et quato plus laborauertt ad qua::redG:
tanto mlOUS tnuentat:etla l dlxerlt faplcs fe noffe:non potent repenre.Hoc ii:
qd' tu Socrate eXlftlmaffe dlxlflllqua no Ille nulla uolebat babert de rebus fCI!
entla: qUI de tot apud Platone rebus dlfputat: fed natural qUlde nulla: dluma
aiit pluflma.Effe demq; artes mUlta bumana agItene' mortaI
\es:ne torpefcant & fimul ad republtcii prluataq; non mbtl coducentes:fabrtle:
xrana: domefllcii: clUtle:mlhtarc:rufllca: & qua::ciiq; flmtllter ab bomlDls prul
denti uoluntate pendent: Etentm qua:: cii ordmatloe nofira fiunt: ualebiit co,
fhtutlloco: m 11S tranfgrelTor errablt:qUl pra::ceptls nos excogltatls no obrel
perauerlt:qua:: fortaffe plunbus copuHi:aut quadoq;
folo arbItrIO, V mucrfa ba::c Ulden: no fetrl putabat Socrates: Qureciiq; autem
forent neceffana:lUdlcabat ea folum a dlUmltate petenda.Itaq; qUI mbll fe fClre
dlxlffe uulgo tradII:: Is mlbl no natura fed dlumo munere cunaa !c!Ulffe ulde{:
quare f uo merIto ab Apolhne non bomme fed deo(ut Sldom uos poetlce per!
fuadetls)faplentlfflmus efllUdlcatus.Suppeteretnobls ueterum blflorla::: ma
IalO defelTl & malOr noflrol}" annales de geflls maxlme memorablltbus:
& rebus leaione dlgmfflmls cofcrlpta::: mlrandii In modii 111 eade Opll110ne ad,
lUuarcnt:qua::Cl rlte memmlm
9
)dequodanos Helodo certlores facliit,Is cum
pecudii eflet paflor In Soetta: & proxuuequenda Hellcona motem: orto fole
grege egllTet:audlwt mu[arii concentii: dulelCut par erat)modulamie: qUlppe
mularii.Accedes proplUS ubl Illos dlumo, uultus & uetuil:lfflma dearii cborea
a[pexlt: Imltarl Ca:plt carmen quo m numerii. Tum benlUoltes mu!
fa:: :tim pltCltate bommls rufllcaOlno afpernata::: laurI ramufculos:& altquot cal
lamos Afcra::o paflorl obtulere:qulbus acceptls poetICa repente arte adeptus:
efl:no natura fed deo. Nlbll fecus & apud Homerii Ille Demodocus: &apud
Cretenfes Mmos:qu ferlit a Ioue cliaa dldlClffe:cli effet el cli deo m Ida mote
atq; fane IO Ipfus motts antro freques cauerfatlo:Melefagora Eleutimu: Atbel
ntenfes dlcere folet a nympbls doaii: & EplO1eOlde Cretfem:longlfflmo quo ..
dam fomno dlUlnlt", FUlt &tn Proconnefo pbllofopbus mlflflca:: Imprlmls fCI/
entla:::Anfleas nomll1e:culUS amma quandoq; corpus eXlre:ulclfflmq; pofl Ull
fa longmqua fpacl3 redlre IO corp" rumorerat. Is qua mnumerablha
ramen pra::ceptorem non altum: dlUtnltatem bablllfle credltus efl.Slc nofler
Socrate, ulr appflme perfectus: & ApolbOlse utante comemoraulmus) teflll
monlo ualde faplens: tametti a fiudlO: cura &folhotudme rerum naturallUm
abborrebat:tame mbd eum 111 natura fugerat.ldq; el contlglffe flOICI affirmant
baud bumana vuefllgatlone:fed deo afllflete:quem & Ipremet appellault drel
momii:fiue uox ca fuent qua audluetJt: fen[pecles qua ulderJt:aut allUd qUlpl
pIa quo dlUlI1ii bumdnltus fenferlt. At uero a ueflrls ad nra qua:: fldehora:me
mdlce:funt pergam
9
Antlqultas Ipfa CUI" [iimo fem12 IO bonore fUlt autorttas:
rum fama: tum ltttertS memorIa:: prodldlt:Gentem bebrream:malorefq; meos:
uenerando cultu deum qucdam:culus nome (ne confuetudtne udefceret) uull
go celabat:multo Itmere:anmfq; fupra quadragmta per deferta loca: per blfplI
das: fentlcofafq; llIas: per montes: per aalles: g aquas feqautos effe:qul tatlfper
eos paterno cum affeau comltare: &- c1emetlbus ocults Inulferet: dum tllum
fanae amarent obferuarentq;. Itaq; deus: quociiq; tandem reltglo[o cuplal:
nomie uocarl:ad unii ex tanta multltudme bommii! & mgentl frequentla: unu
mqua Mo)' fen:tn quo p\aCl:ut crebra mentI> deuotto:per nubem defcendlt:ut
[19]
[20] DE VERBO MIRIFICO
ei feptuaginta uiros adiungeret: qui & diuerfa prudentia magifiral
tus gercrent:& uarijs artibus agenda forent pro caufaru fiatu explicart.
Sed quomam id indufiria fIeri naturali nequiult:eo qel' fupra
mana conditionem non eae rerum In boe mundo tanta mutatlone uolubdlu
undiquaq; dccirco iplritu ante etiam
ptuaainta patrlCljS dlfpen(ault.Cunq; reqmeudTet In els fplrltus: propbetarut:
nec ceffauerunt. De fellularlls quoq; artifcibus:eod modo facra bifiol
ria comtnifcit':Mifit enimfpiritum (uum deus faberrimis bominibus Beald &
Aboliab: ut fapienter:inteIHgenter: & fdenteropera cuncta facerent: & noua
reperirt facrario fancto neceffaria. Rurfusferor ad ueHros fcrlptores.
Q uid em de Tynico cbalcidenfi memoria dignii: in Ione Phtonis V nde
profeceo mibi N afonis boe carm ortum effe uidd: cum 3it: EH de!lS in nobis
funt & commercia ca:li: Sedlbus fplrit
Q
ille uenit>' Quare Sidoni:tuq;
Capnlon: concedam ingeniofis ulris in ationibus cautionem: circiifpection:
,puidentiam.ln fiudijs: confyderationererum 0m.niii
docilitatem:artem:tnteIhgentla: opInione. At uero de qUlbufllbet fenfiblltbus
confiantem: puram & infalhbilem fClentiam bomini negauero: nifi no bumana
dlfciplina:fed diuina traditione iugiter ab uno: &item ab altero fuerit recepta:
qua nos bebra:l Cabalam appellamus: id efi reception. In qua malores nofiri
quibus fama fapientia: nomaddiderat: pra:paratis Ce mentibus exercuere: ut
Abrabam quifquis tadem is fuwt: ut Symon filius Iobai:ut Abrab.i fecU'd
9
col
anomento Alapbias:ut Ille Rambon:ut Racanatenfis:& rdiqui circa rdigion
diuina:circa infiituta:circa folennia: ritus: pbana:obferuationes facraq; myfie
'
ria:multis annorum curriculis fiudlofi. Tum beus tu Barucbla SIDONIV S
ait: quot no lapides tanta: fed & faxa ingenti bcc flumine fermonis tui uolulso;'
Difpereiit illi maiores: qui te quodii nt inquis edito a pbilofopbicis probibere
conati funt.Nam quid futura erat de te:fi pbdofopbora penetrauiffe hbros fui
iffet conceffum:cum nibil bac oratlone tua copiofius un:& etia pugnatius aUI
diuerim: Ita ut quo tandem ariete murii lfium quem inanibus meis uerbis op'
pofuifii:frangere queam:baud fim compos confiIij.Nec me contra dimicatum
opottet: quonia tantis ialbus enfem meu obtuderis. Obmutefca igitur: l boc
unum comonuero:graue bominibus fore:id qullbet ignorare quod uidet:qcr
audit: quod tangit: V clutl Plautinu illu Sofia: eo folo ri[um uulgi comouent:
quod fefe tangendo:uidendo:audiendot ipfe de feipfo dubitet. Quis cm afpll
ciens un nlUem:eam atram dixerit:atq; ignem effe calidum quis non fenfu iu ..
dicauit>' Quare fi epicuro aufcultabis: inuenies primis ab fcnfibus effe creatam
notidam ueri.At quod diuina fdri ab bominibus contendis! id quo<]l tibl baud
facile enim dum a cognofcente res ciibum,!,
no mngl cofiteb ens:qua:duo tam funt oppofita:Q qua: maxlme. DlUtnltas cm
& initio carere &: fine dicit':Humana terminis claudun omnia. Ems aut quod
finitur ad inftnitU'(peripateticls attefiantibus) nulla eH proportio. Sdte igitul:
Lucretius nofier:fic inquie: QUlppe etenim mortalem a:terno iungere:& fina
Confiare:putare:&:fungi mutua poffe DefipereeH.Quid enim dlUerfius effe
patandum efi : aut magis intet fe difiunaum difcrepitanfq;: mortale quod
e!t:immortali atque perenni iuntu>' Ego uero etia fi fieri pofflt:tanta molefiia
fuperis no imprecabor: ut quohbet momento nobis mortalibus
a!fiant: & quod uix (odalem aufim: id deos ro gemo A t ego inquit Barucbias
Sardanapalum bunc latina tuum:quem ca:tert LucretlUm nominat: fufpicol:
de pbdofopbia:& omni diuinitatis cboro male meritU': & fi no molefie
'fam blC alijs plurib
9
i lodsfibijpfi cOtrolJcr[um.Sed quod ad rem attinettanl
LIBER I
gamus.Cum emm facra magnx matrls Cybeles defcrrberet:bomieftt> ob Id ari
matos currfi feqm affirmaret: <Juod putabant dlUa prxdlcereqao prxfdlo pa
l
trlam defendert:ea tamen effe uana credltu: fublUnxlt bis uerbls:QEx bene
&' eXlmfe qUls dlfpoRa feranl:" :Longe Cunt tam a uera ratlone rerlUlfa. Om01s
e01m perfe dmfi natura neceffe:lmmortah xuo fumma cii pace fruar:Semol
ta a noRrls longe.Nam prlUata dolore omnl:prlUata perrchs:
Ipfa fUis pollens 0plbus:01bd mdlga noRn:Nec bene pro merltls capir nectan
gltur Ira. Quo apparet fuperos O1bd de fua c1emtla nobls larglr,: ne forte mOI
teRla negoClori afficlan. At poR-tertlo hbro fic alt: DlCendii eR deus dle fmt
deus iclyte Memml. QEI prmceps ultxratlon mue01t:eam qux Niic appella
tur Caplentla: qUIq; per artem : Flualbus e tantls U1tam/tantlfq; tenebfls In tam
tranqUIllo &' tam clara luce locaUlt. Nlbd fermo IRe prx fe ferre poteR O1I pbl
lofopbr5 effe fplraculu del:ac IlIuRratlon dlUma.ld Ille tadem Ipfa uentate co,
a/:us fatetur:quod UIX de fUls mantbus extorfimus:quod abfCJl commatlOne fl!
dlCularum exprefflmus. Tacco qUla modo a01mii effe mortalem afferir modo
redlre ad cxleRe prmClplu: AtCJl a01ma uerbl caufa cu dlcere perga Mortalem
effe docs:antmu quoCJl dlCere credas.Aho IO carmme alt:DenrCJl cxfeRI fum
9
omnes femme orlUndl:Omntb
9
111e Id pater eR. Et poR pauca cocludlt:Cedlt
Item retro de terra qcr fUlt ante In terras: atquod mlffum eR ex xtberrs orrs:ld
rurfum cxI! fulgentla tempia receptant.Adeo ne fe mcogltant atq; Impudenl
cem no ueretur refelb. fed pbaleratls dl(t's: fperault nos fallere: uel faltem dur
blos reddere:& uelutlpfemetfe prodldlt:qua[1 muf.'l:o dulel contmgere melle.
Sedoro te:fnceu mter poetas canere:non pulpito pbllofopbOI3l prxcffe. Qcr
fi te aut quo!l,bctfUls decret,s: fUis Itttem: ucletla Eplcurl ut poRrema Ita ImI
punfflma fahone permouer! putar: uoclferarer: &' qutum maxlme porrem
cotender: ommu amoru fpurclfflma altrlCem elle banc fehm:pbanarlCo CUI
IUfda LeuClppl fommo piantata: poRea Democntl autof'tatelrrlgata : exeltal
rem omnls generis pbllofopbos:tametliad extlrpandii facrtlegii bane gentem
non adeo ft multls opus:neq; ualde fagaci ac c1aro mgento. Tii CAPNION
mltte mqult maledl/:a:rem Ipfam putemus.Equld mlbl Uldere Uldeor:ambos
uos altl(funarfi reru exploratores : fummls mge0l1s: lngulart copia &' dlCendl
facultate prxdltos:multa fplendlde:magOlfice multa: plurrma faplter ad rem
qua de aglturcotuhffe:ac quafi de utrrufq; uarl]s membus noblltfiima deguRa,
tlon prxbere.Sed cum anuno mecfi coglto:quld Ipfe ego ad ueRru forii: fanl
tlS htlgatorrb' dlgnu afferrequeam : mel profeao me plunmu mlferet: tedetq;
qUlruRlCu OImlS &' IlIepldum fermon erudltlfflmoru auri bus mculcare no dUI
bltem :OIfi boc unum a UltlO me Itberet:qcf confulto & data opera 'me ueRro co
fortlo imlfcaeflm :ut coparatloe rudltatls:&' Imperitlx mex htteratlffimoru bo
mmu dlgOltas &' glofla:multo acrlUs fpldeat:ut folent candida tOter multa m,
gra cmmtlUs c1arefcerc:&' quodhbet fUI contrarI) prxfentla dlRIO/:sus appare
re.Igttur age SldOOlUS IOqult:obfecro te:fclo &' bunc Baracbla mecfi:parce Ifh
aeruuel m re no opportuna. QUld eOlm abdICatlone laudls:cm'il te arbltramur
dlgnrfflmu: opus IOter nos eha prldem, Qua re perge Capnron:
&' tua nobls [ententla exphca. Percomodfi enrm blc pbllofopblx focus folrta;
rlos cotlOet:neq; ullo Rrepltu Impedltl:nosab audlendo:tu a dicendo .pblbebi
muro Facla facde <Jula mbetls CAPNION alt: dum rneptlas meas ammo no
moleRo feratls.Et fi me non falltt memorla:Herde omOlfi boRlfi numero cum
caRfIS Ipfs reh/:Is: eXIRlmo bellum mter uos duabus ex caufis gCfI. Prlmum-
qcr ulla de tam fuperms 5i IOferms nequeat bumamtus acqUfrl fCltra: OCI
cauonem pra:Rante tum bumana 1mbecdlltate:quatum ad diulOa fpeaat: tum
b
[21]
[22]
DE VEREO MIRIFICO
reru naturaliu temporaria mutabllitateac alteratione cotinua: gllod ad pfcaa:
[dcntia- fundamentii attinere putatur. Obllat&' fedidiiquod ncCF dillll1itus
ctiam quic mortales fciant:ne intolcrabili molellia per bomll1u di[ccndi cu piI
dorii quotidianos appetitus affidane'. Pr:eterea uero potifflmu: quonta di,
uinam cum bamana operatione c6iiigere:quod in eiufcemod fdentta neceffal
rio fieret:nibilo fedus cxtiterit atq; fl concordi uinculo maxime diuerfa conne,
aere lludeas. Totum boc ut breuiffime pro nollro captu explicem
q
: pondel
randa uerbol]t uis efi:quibus ab ortu ferme nCq; ad banc ueCperii dlgladlamini.
Tractatio aut non admodii exoccultis princp* erit: neq; non perfpicuis ra,
tionibus(ut arbitror)ad credendllm. Qgid cnim oealorii orbes conC3UlS in fOI
ramimbus front/socclufi:aliud uidere defyderant:quod una &' proprlli eorii
dl1olam:fine quo certefpeaaculi fruau: frafira fint & odoCa munera>' Si uul,
tlS recordamini quale Pbryx ille apud Euripid baud inconcinnum pIane car!
nem attulit. Quifqais mquit iIle uir efi: etiii l feruus fuerit:lucem tam cernere
gauder. QUld iIIacartilago: molltor offlbus:carne firmior: in bominii auribus
pdula Rectenfq;:none uoceS baurire caplt>'V nde &' aures citato VirgIlio dici
putant:cum ait: Vocem'lbis auribus baul.Etut c:etera percipiendarii rerum
inllrumta compleaar:Q!lid aliud odora uis narium: olere"QlId lingua ma
gis gufiare appetit" Efca igit' qua oculus pafdtur:color dI. SIC aariiitonitus:
[uaue olentia naf:fapor Iingu:e:ac mollia qu:eq; cactus pabula fiunt.Q.g:erii del
inceps:no extetocu/us:necauris:neq; nafus:nu/la deniq;/ingua: nullus fenfus:
ql1ld putas nobis comodi affcrant color: uox:odor: acerbum: dulce:fcabrum:
omniab:ecfrufira in orbe fint: inania& nibill Certe
quidem ponite boc emanibus: &'apprebendlte non arm:l fenfuum:fed eorulU
uires ac potefiates.Nifi enim iIlis acreiudicium adfit:mditCreta & confufa fiene
uniuerfa: nec alterii alteri propriii obieceris : &' oeulus noeem uideblt: & auris
colorem audtet. Oro te igitur Sidoni: iuxta Lucretia tuu:An poterunt ocalos
aures An aures: Tatus" An biicporro tacta faporarguet
An nares ocuH:gufium quoq; uincent, Non ut opmor ita eft.Nam
[eorfum calq; potefias dlulfa efi.O!todBarucblasquoq; tecum:& omnes AC31
demiei Perlpatetidq; refpondebiit.At qu:e nam eias dlUlfionis oecaflo efi,Dil
eat Epicurus: OculG/fimtliter &' c:etera inllrumta no cognofeere Ipfam natul
ram & condltion rerum. Quidigituro:' Audite uerficulG: Hoc animi demii tal
tio diCeernere debet. Atum iam ea. Nii ut color ulfum piaura pa[cit inam: fi
relucens in animo forma ueri ; proculdubio pabulum erit ratioms : qu:e alteru
ab altero difcernet: medio intercedente cogltatu: qua efiimation appellallt.
Recen[ebo cau[am omnquii queo breuiffime.Senfibills quid res
fimo/acrii de fe propcIlit tenuiffimii &'incorporale: quod a fCQfu facile a pprCI
bendit' propter amica fenfitiu:e potefiatis bofpitalitat.ld cum eo loci diuerfat!
cmincntior dignitatem mox adipiCcitur: &' pr:efentem rei fubffientiii
cm fitidolum:retentis [ccii ca:tcris circiifiantijs. Tune itaq;imaginatio qu:eda
effigie m ahfentis fimalacri fufplClt:ldoli tandem conditioes: ipfa pbantafia per
quafdam appartias &' efi,mat &' dijudicat:modo uere: modo fallaciter. V nde
[olent equi finifire difcernendo laruas odlffe: ac quafi futura nocumenta fugCl
re.Haud feeus atq;aues:qu:eflcta in bortls agrifq;ldolla male fufpicanres borI
rent:&' f:epe decipu/as metuGt infldiafq; pr:eTentiCcunt. Pofierius b:ec inuolul
era qua dlltgenter Cabhmata:tam adbuc brutis appenditijs refperfa: dignior
qu:edam ulrtus qua: ratio dici!!' crrbrat atq; Iibrat:ab una propritate currcns ad
aliam.02o piane dlfcur[u:in rebus quidem ilIud effecbryllallum aflrmat:boc
uero glaciem: gemmas difputat: detrum qaadoCJ uiteu,!>
LIBER I
propter animaduertlt boc elIe cbryColttbu: lfiud dici rl'finam: dlud uitrurn apI
"ellan.ln ahoOlbus aute &' nl'gocl1s:ahud eITe turpearbltratur: allud decotti.
Ergo Cemper rlmatur ratto:&' dlltgett ac mdefelIa mdagme:fenflblha fautatur:
pnus a materta:nunc a pra:fentla rei denudata.adlUnalS l'ha mtennoOlbus ual
rlls:baud ulll fenfuum receptls:qua: tame abfq; fenfiblhbus mnotefcere no ro(,
funt: V t cum Barucbta bunc mtueor:bomme fiatura medIOcrI: prolyxa barba:
lilbtrlfit fronte: nafo aqutlmo: palltatG: ctrculatG: & quod alt Satyrm: OMhpo
capite &' figentem lumma terrx.Murmura cum fecum &rablOfa fllentla rodlr:
Atq; exporreao trutmar uerba labello. Inde auguror bebra:o elIe: CUI
di clrculus mfigne: pbllofopbii quod pallto teaus fit: &' pytbagotlcii maxlme
uel alterlUs dlUmlortS [eaa:: quod Saturnus arcana: cotemplatloms autor: elUf
cemodl fuperflclel plauras procreare dlcltur.Poflbac mlbl pro con[uetudme
gentls& profeflloms non ualde amlcii.nlfi quatum nostam Itttera: conclltant:
teao Item gaudentem:& umbra: plunmaq; Id genus: qua:bomml accediit uel
Ultl] ucllaudls mdlCla.Nec un celIatratlOl1!s [crutmto:fed mgenlta efi cUIq; fe,
dulo qua:rendl cupldltas: tantlfper dUm'fagax notlClx appetltus cIrca optata
uerltat: [uo uoto mmlme fruflratur: Qua 6: m omm arte muefllgantaftlflCes:
&deceptos quo!1lbetnatura Ip[a faclt erubefcere:quomam dlls mtcc uerum al
falfum reaa: ratlOl1!S defuerlt lUdlclum. Deceptoles quoq; naturahterut tales
odlmus: 6: omnes qUI allud [ub Imgua: allUd gerunt [ub peaore. Nlbllq; tam
uerecodum bommcs fibl ducunt errare: pra:[erttm bono pra:dltl mgel1lo: al
qUi amml UII tute pollent: quos ego quotlens de foentlls dtfferendii nobls cfi:
fol05 effe bommes:alO. Infantes etla U1X ab uberlbus auulfi: de quauls re quam
uldentaut rentlunt: curtore Itlterrogant:ut fatert no ab re ltceat:mgemtum effe
nobls muemendl uerl amorem &'facultatem. Neq; autem adld dementla:nof
Ipfos trabl uel [altem dUCI patlamur: ut natoram umuerltatls: qua: uel Sarda I
napalo tefle:omnls CI eatres: auaat:ahtq;: eum ahas nufq egllIe pcrpcram llI[a
efl eam tam blCabetralIe:ac talem nobls uentatls allldltatem frunta unprefl
flITe putemus. Quadmodo enlm uane creatos fUlffeoculos fatemll1l: [Inunq
concedere( luci afplcere:fie& Opmabl1l1Ur de [anaa follertlq; natura: qUa! mor
tahum ammls ratlonell1 baud ImplantalIet elq; tam utgllem pereoaandl ueti
conato Il1ferullIet: mh compertii Ilh ante fuent bumanii aOlmo polIe ue'
ntatem apprebendere:foamq;banc tam nobJle1l1 facultati: Condltlone: UlttUI
tem:potentlii: uel ahquando prodlzere m operatlone: reducere ad effeaum:
propellcre 111 aaum:laculanq; m obleaum l'I con[entaneG:& llIcllIlm fUI appel
tens.Efi l'n 1m tic e[ea ratloms uefltas:ut Illummat
9
color oeuh:& pt'rCltos od or
nartti:&'co[onans aorlum [onttus. Ergo ItqUldo apparetm bac mudl firuaura
qua cerntmusaltqua trlumpbare uerltati: qua: totlens ratlonem noflta como;
uet:agltat:lmphcat:expltcat:totlens mquletam:totlens mfomnem mlCls modts
folhcltat: non fortultls aut altcunde aduentlclJs: fed fUls & proprlls &' orIgInaI
rqs natura! t1hclbus: qux omUla cum no flUntfroflra Utlq; contmglt ut uerttate
eorum qoa: funt ahquo tandem opportuno tempore amplexernur. Q..ulfqols
Igltur!ld quod efi: uel fuapte natura: uel dlUmo adlutus admmlculo uere com ..
prebenderlt:quare non 1110 m elus (clent!:i [orttto eXlfllmauertmdta entm fCli,
tlam appellablmus:ueram apprebenfione reI.Hoc efi quod mulo dlxl:pondel
randa uerboru OIS tantopere dlgladlamml.Q ua m caufa certe intelbgl
fade poterlt:quod fClentla:nomen:uafle IgUlfic3t:ut funt res multlpllces qoas
fOri dlClmus. Rerum auti de qUlbus colltgere [clentlam autumant: multi pbll
lofopbol)t:maxlme oero Platomcl:bmas effe naturas decreuere.Alterarn qua:
ulclefl ocuhs & attmgl manu pofflt:prope ad ornne rnomentu alterabll.Derar
b
[23)
[24]
DE VERSO ZVURrFICO
en{m urnia( utait Madaurenfis)nouitati aerborG: rerttm obfc!1titatibus feruil
enti.Haxipfa:cum eadem & una perlflerenequeat:nibilominus a tali uirmec
animi borpitlO furcipltur: pro modo remus quo efl: g quo non efl: quah7in uep
rirate res efl:ld efl mutabllis.Q ua quidem mutablhs rCI fufceptiua m nobls po,
c:eflatem: quod a:que intec nos poflbac conflare debet: opinabilem rationem
uoco. V nde Id progredi:qd' tu Sidoni: rerum naturaliu & fenlbiliu fdentiam
eiTe contendis.Et ego tlbl aITentior:qua:certe utcognita mutant':ita &.- fdentia
mutabltllr .Nlbtl autem refert:boc te fcientta nomtnare:an opimonem:quoOla
de negodo manifeflu eil. V ulris uno uerbo dlcam: OmniU fub ca:h domi,
cilio camorantiam: non eft bumanitus qua uere fcientiam uocamus: [ed opi,
nio potius:Qd' fi quado debis rcientiam obtineri audlamus:fcmper tamen UOI
cabulum ipfum:opinionem delgnat.Alteram autem fubflantiaru natura aiTe,
nerant incorruptam: immutabilem:conflantem:eademq; acfemper ciTe:qua:
non tantu penetrabih cogitatione perclpltur: uerfietiam mentis aeie uidemr:
qualia funt qua: nos uocamus dmina.Na m pra:cedentia plurimi appcllant da:I
monia: Vnde &pla:ciq; Platonem diumfi: Anfiotcl l1ero d:!':monicfi cognol
minarut:propter utriufq; m tahbus fcrlbendi emmentlam. De bis itaq; quonia
fuperc:!':leilia ftit:nec ulli u(q fenfui obuia: Quis optimi uiri(Vos enim appello
Sidoni &.- Barucbia)quis mqua morralium:pr:!':ter diumitus!ac nullabumana
uirtute: quatulamcunq; tandem cognitlonem obtmerc queat>' Nemo Hercle
nemo.Ergo ueritas infcnorum/ranonis:Sllperioru/mentis:obieaum dl O< pal
bulum l)< efcal &uolaptas fumma : quodlibet pro modo captuql fuo. Nnlla tal
mcn m orbifierrarum ampliiTimo fpacio: nil readanone dmina dc fubfiantijs:
conilans:toca & irrefragabllis babetur fClcmiJ:qu3tenus ab Arifiotcle defm
ta efi: quonia dilll"a non tanguot:': m,undana quollbet momento fenfum ett'
giunt.Hinc cnim deefi caufarum fufficlens noticia: in dc permanenti:!': confian
tla: &quod maximeobefl noblsfragtlis mdufirla: fcra prlldentia: citata mors:
qua fit ut quam nos f.rpe putamus fapinam:fcleotlam ue erre: is error lt: flUe
ca:lefiium fulciatur afpeau:fen natl1ralifi caufarum ac materia m fecum traben
tium:eminentl fufpitione nitatur. Quod Cbald:!':is pbilofpbis: Efaias ilIe nobll
Iillimus l1ates: ad urbem Babylonem trrbcns impropeat: Saplentl3 tna & fcil
entla tua: caipfa deccplt te. Saluent te anrologl cxlorum( qd' fortaiTe melius:
tranfferimus arufpices ca:h. Nam bobre funr aflrologi: qUI contemplan in
fiellis:&.- [upputanc mfes) a qUlbl1s l1cniant tibi qua:cl1nq> futura fmt: Defc""
fii inmutt/cudrne c6lltorii tuorCi: V nufquifq; in ula flla crraucrfit. V crofq; igll:
complexus eil:& qUI rimantur mferiorCi caufas: l)< qui cxlefies mHuxus curar:
alter errat fupputando: alter co n llia colhgcndo: ignorans adxquaram
operationii Ulrtutem:omniUql clrcCilantlarum conditlonem. Quare fue fapi ..
mus [empiterna unde faplentia:nomcn efl:Gue fcimu> \:,petlllquibus fxx mal
cxtat:Ceucognolimus momencanca/fluxa 6:: caduca:qua: tcml
pOr! c:!':loq; fubl3cenr: femper Ilhs real fldes fupenorefi: per quam intcHeau:.:
agen, porltus IO cu!mine.acfafiigio bumani ammi: purusllucidus/perfpicuus'
radiantes in mentlbus dluinis arq; fuperc:!':lefilbus: &.- refulgenres omniti reru
tam mortahfi mmortaliu flarus: t30 m quodam a:tcrntlatis fpeculoinrue:
q u.r omni rationl> ordmari6e:d I[curfu:m dagmc:opiOlon e :JClen tia .Item omni
deniq; pote/brillo agenti: [pcculatluo adepto: quatum dleipfe fe inl
feIlora ulfltat:longe qUldem ell certior:&.- ram ad conremplandu ad agendii
efficaclor.Nam l /rceal infedora conferre [uperiorib
q
: Slcutanima pm fenfum
ahqllld Idem aau cum fenlblhbus : l)< pm mtelleaum cum IIltelligibllrbus:
Ira QUOlll amphus: pe. fldcm flt mcns nofira cum[upernis intelligentijs ahr
LIBER
I
eadem: &' cum deo coiunta:ln quo relucetomnes rerum caufx multo emin
tius:multo nobilius: ipfx cofiilere queant in elfetlbus.Nam Intima rebns dI
caufaprima:pluf fecundx.Secundas prima conrme!: ut fons riunlorii aquas:
[mmo uero utimenfum pelagus:fimul omnes undasinfinuat:&' amplilTlma eil
elus comprebefio:Q!od Agamemnon apud Homerii prxdicat. Tenet enlm
uniuerfa: V nde Meglilon cratos babere dlcitur.Omnis rei ortus eil:Orpbeo
teile: &'fubfiilendi uispotentllTlma prmdpiU:medlum 5<ftnis.Credlte mdci:
eum bxc mente uoluto: 5< cum naturas congrego! fegregoq; uniuerfl: U1deor
uidere quo piane modo erga proxlma fibl bomo fe babeat. QZ enim cii igne
exlum m materia communlcat: cum aere ignis calore: aee cum aqua bumore:
aqua cum terra frlgore: Rurfus cum ~ n e terra fiecitate: Deus eum intelhgen;
tia(qua Id/amate uocabuli dxmonem cen[emus I quafi datmonem) immortal
htate:Dxmon cumbomine affeu: bomo cum belua fenfu:&ba:c cum pianta
quodam anima: genere: quod uegetare fadt: Tame comperio deniquc quod
brutum ab bomme diilatratione:bomo a da:mone innata fapitla.Scd bomo
abbomme potHTimli fide dlffert: V t flcut ignarus a Capiente ahus dl per u[um
ratlOnlS!lta [apiens a propbeta per ulum fldel. Propbeta quoq, a da:mone per
mortalem condltione.lam igltur uidetis quonla PQfUlt deus bomme m medio
paradifi. Paradlflls dellt1aru ortus eil.Ornatus omnis cl ehtix funt.Mundus ab
ornatu nome acceplt:quoni5 gra':ce Cofmos diclI:.!n iure qUippe ciUlh mlidus
muliebris is dl:quo mulieresornan. PofUit Igienr bomine in medio uniuerfl:
eum mfcns & fupens comunem:qui gerat erga fuperos fidem:erga mferos ral
tlOnem.lnter mortales ut deus per fidem:intercehtes ut bomo per rationem.
Inrcr altcrutros excellens perfapicntia: parii a diuimtate (upcraei: bumanita-
tls tamc uicrorcm.Quod ex DaUldrcge didicimus:Cum fummo enim &optil
mo maximo dco:fic debomine !oqui':: Mmuilll inqUit eum pau!omin
9
ab elol
bimad eil a dco.Itaq, mcmmlife poteills:qUld de priori ucflra coeentione fenl
tiam:eife fCI!tcet ucrttate aliqua in xtbernls xeberna: cuius ipfa mens receptal
culum flae:ln mLltablltbus mutabtl:qua: contenta fit rationis dlUerforio:Alte,
t'lUS fClentia dicipoife fapientla: alterius retam opinionem: incerta omma nifi
diuina fIde roborent'.Eiliam rehquii mfIrmx cuiufdam argumctatlOnis obilal
culum(pace ommii dixerim)ab EpIcuro populari pbllofopbo fomniatli:quod
arbItrar Sldonium reCItare potluS " afFtrmare pro fingularl graultati, &' docrri
nx prxilantla:qua pra:ter cxteros egregie prxdltus dl:quo faclat nos dubIta
re:cotingatnedeum affici moleilla:fl benefICIa mortaltbus largratur: an potius
aifrdui, preclbus cupiat rogari-:' Solus Epicurus labori, impatlcs: eantii amaUlt
defidiam :ut &in fummo bono poneret oClUm:&, diuinitatis in Ruxum putaree
moleiliam; Quafi folem creda mq exbauriri lumine: ac t5dem defcere/quonla
tamdiu luxerit:&' cxlum fatigari quando prxbet clementes inRuxus mferioril
bus. Si boe tam dlUturnii ofFtC1ii: corporalta no moleilat: non deterit: non gra'
uat: quid fentlendii eil de fummo cuncrorii autore: qui li cum Epicuro: di LUI
cretio: ca':tenfq; uoluptuarijs gnatolllbus ignaui5: mertiam pigrlciamq; dllexif ...
fet: no lltiq, tantli &' tam admlrabile bunc ornatli qu cernimus: ex ui(ceribus
fuis eXllberanter efidiifet: &' banc macbma ilruxlifet: qua toto xuo e g e r e t ~
Q! enim quori!tbet negoclOrii fmr;!ares eife geilores:uicarios:trtbunos: prx
fides expertl fumus:tame ad bune unii fem12 recurritur principe uniuerli: quo
fine nee gefiores gerere:nec tnbunos fuft:agan:neq; prxfides fufficere putan ...
diieil.Haud Cecus atq; lumen fine luce: aut omnlno feciidii caufam fine prima.
Ordo enim uniuerli:& primiialigdl & unii defyderat: qcfturpe eil Rbilofopbo
neCClre:cam iIlud gregarq milites nouermt.SlceOlm Vlyifes apud Homerii in
b ;
[25]
[26]
DE VERBO MIRI FICO
exercitn concionatur.Halld profeto fingult o Acbmi. Non
enlm bonus ell plurlum prmcrpatus:unus fit prrnceps: unus rex. Vbr nuc tot
atomi Eplcure:tantu regnu gubernantes:& mundl unms mnumerablles arcbl-
SI ratlOne regunt tantrlla corpufcula: non erunt Igl': umphcla &
ha:quomii ex ratloe corporeqJ collant.SI pra:ter ratronemamprudter omma
gel an': neceffe ell:Quod non folii natura:fed Ipfum nomen mudl abborret:m
quo mbtl ornatl:mbll mundt ualeret confillere: dum fingula mterturbaren':: &
ahud alro tenderet.Ergo qUI fummusell/unus efhqui unus ell/fimplexell.Alt
ter emm compoltus:duo:non unus ell:quare lO fe mcerorem:tedlum:turbatll
onem:molefham nullam unq reclplt.Fleret eOlm uarlUs & multrplex mqJ dete
rlus mutablhs:quod umtatl/& fumma: I1omta[l non couemt. Quiido autem fui
ftmllts dlCl'::rd ell demens: beneflcus: mlferlCors : & qua: bomtat fuam
exponfit:decent &ornant:tunc Idemlpfe ell:atqJ tum unus:fimul erlt c!emsl
& deus.Deus cum tnuoca'::demens cum ad uotalargltur.At efl ne altquls om.-
m furlofo dementlor: qUI cogltet frerl poffe: ut ulhs fupphcii prccrbus: fempll
dlumltatlS operofa qUles: & qUIeta operatlo molclld: cm
q
fumma dlgnll
tas ell ot petatur:fumma tranqutlhtas ut trlbuat: qUI bommes etla ad rogandii
inUltat:quod nos del fihus:ldemqJ deus edoeutt. Nemo mqult uemt ad me nlfi
pater meus traxerlt eum. Voluptas ell deo uultus bommu fe mtuenl
ttum atqJ admrrantlii:non molefha:non mqUletudo.Tuus uero Sldont Lucre'
tlus(Honorrs entm caura lam no te nommo In feta tam faertlega)& tuus etlam
Epleurus:audt Id lO deo notare:quod ne de boms ulns cogItare pbas effe t: qel!
amlcorii uota molelle ferrent. QUld emm altud mortales In preeem erga dlUlt
mtatem mouet: fperare fe amlc! QUld fldem fupplrc3nombus admmll
llrat unum Homerus omms plemfflmus
olldlt:cum alt: Cbryfen Apollo Ipfe oratem exaudlUlt:quoma ualde fiblamll
cus erat. Apparet ut arbltror ex bIS qure paucIs complexus fum: pro tenuI fai
cultate dlcendl qure In me fita ell:qUld ad Ipfam cii dlUlnttate cOlUnalonem bu
mana:refpondendu fit.Nec enrm nunc qure{ho efi: V n"ne Idemq; deus/& bo
effe queat: uue a deo prognatcrs feu ex bomlnrb
q
ortus. Quale de Aefculaplo
defertor Ille luhanus:ln hbro contra Gahlreos edlto:memof!re prodldlt:cUl
q
pCf
ne uerba funt brec:utcunqJ me autore tranOata.luplter entm m fUls mtelltglblill
bus ex fClpfo Aefculaplii genmt:& m terra per fohs prohflcl ultam dellmaUlt:
hlc e ca:lts ad terra m fortltus progreffum : umformlter In bomtnls fpeCle cIrca
Epldaur! apparult.Autus Itaq; dltc (uccefflb?:(uper untuer(am terra porrexlt
falutlferam elUS dexteram: Tranrl]tqJ ad Pergamii: demde profetus In Ionra
ad Taranta:pollen" Roma.Hmc tralecit m Coum:dentq; ad Aegas:& ad creI
tera loca marI terraq; ut refiauraret ammas male dlfpofitas: & corpora mtnus
belle babentla.luhanus brec fl uere I tpfe uldent. NeqJ boc loco controuerfiam
de dl]s imortahbus explIcare lludeblmus:queadmodum IO terrls conuerfatt:&
ab bomlnrb" Ulfi ant: ut Apollo Dapbnen mfecutus: ut m Tbefi"aha penes AdI
metii conllltutus:utlO Pbrygla coramLaomedonte cognrtus;ut m pauperum
Pbllemonts BaucldlfqJ tugurlo/epulatl ambo dl] rupert:ut fcnpfit
plter boc fpecle mortah/cunq; parete Ventt Atlantlades! pofitls caduCifer ahs.
Etentm ferme totus tranlformatlols ftbenlle: baud ahud ell il deorii cam boml
mbus: ucl quod magls rldlCulum erlt cum beiuls: metalhs: lapldlbus:
antma carentlbus : non tantG uerGetlam tranfmutatlO: ut Eplcurels
Ulden debeat: quod fumm! Iouem omntbus rebus etlam UlltOrtl
bus comlfcef! poetre canant. Eum namqJ modo m aurum fUlffe tranlTormatfi:
modo In Cygn\lm.lam Tauruserat:lam AqudaaamlaplsqulAbaddlr appel,
LIBER I
latur: totufq; femper uerfatilior boc Protco fuit. Nos uero luebominis facit'l
tatem cum deo: fiue dei comunicationem cum bominc: tum ad nofira inter
nos dlfputationeconfert: amore diclmus: quem fldes peperit: fpes altt atq> fer I
uat.Deus amor efi: bomo fpes efi: uinculum utriufq> ftdes efi. Iungltur diuini,
tas menti:utmens intelleaUl:intelleaus mtenttoni: intentio Imagini:ba:c fcnfa
tioni:ea fenfibus:ipfi tadem rebus: Ita femper ut uirtus fuperior per fingula inl
feriora pro captu cUluOlbet antmatis ufq; ad ultima fluat. Sa:piusenim euenir
ue oculos aliqua uerfas dirigam: me famen ai dlfle non memmi q uem ahorfilm
imaginatio Iigau/t. Qgid uero [It qtf me uidere fufpicor:exercltatus ante circa
pbantafia: intentione:mtelleaus pra:fiat cum ratione. Intelleaus nifi per men,
tem Illuminee':ab errore non efi imunis. Mens lumen intelleauinon
n/l luceCcente deo:qui cum liberrima uolfitatem babeat(Aliter enim deterlor
eflet bomine) pro modo fua: uoluntatis plas minuf ae luds in ment plUlt: qQJ
rtgane' ca:tera: mortalifi potefiates. Q! igltar nlfa fit bommis erga deum prol
portio. Deus entm infinitus: bomo finitus efi: tamen(pace tua loqnor Sidon:)
non funt ba-c duo maxime diuerfa:ut tu aiebas:& alterii tame non efi alterum.
Paterlit autem inenarrabili umone cOlungi: utunus Idemq; & bumanus dcm:
& diuinus bomo cenfendus fit. Ago iam uoblfca doalmmi uin famtliariter in
pala:fira:non arcana: fidel:fed uulgata: pbilofopbix. Sic entm unitas qua: neq;
prmciplu babet neq> finem: & propterea infinita dld eflentia/llirtute & ope ...
ratlOne:tametfinon lt numerus( ls enim multttudims aceruus efi) tame crcar
numerfi iunglturq> cum numero: cuius uatia conuerfatlO in numeroru conntl
bernio;[llbfiantia quoq> uanat eoriidem: totumq; numerale regnum tanq rex
fllmmus gubernat.Hunc bumilrat:& bunc exaltat.Et lcut ait Heflodus:Erlglt
bic facile:& facile ardua deprimlt Idem.Stlllat enim ab interna Immanentla;cu
[it mfinitudo/menfura & terminus omnifi:quaf primus triangulus cunaorum
frtmmas effiClens: quado quidem ommfi procreatiomb
Q
immlfcer. Cxterum:
peruenitfeciido exituad fux natllrxmagls confentaneu impar primu incarnI
poltfi fpberx indiulfibilis:qux tame fadem quadam compofita: naturx pra: fe
ferat:ex initialibus reriifemlmbuscofiltuta:&paris!&imparis. TertlO demde
iaaatradlQs fuper corpus [olidum: per clrcularem alteritatls numerfi [enftbllia
penetrans:&in denaria: pyramidis fundamentu perfeal!Tlmii! mdelnter agII
tans. Vltimo diuma unitas:numri omnts admirablle medium inbabitat:quod
Clrculo quodam indluidux imparitatis:proxime fefe conatur mirlfica reflexiol
ne reducere:quapropter & iIIud ip[um ca [uperiorl fecado exitu comuni cbal
raaere infigmuit.Solam el1lm arcbiteaura uniuerU dlfferentla banc ordmis 101
ter utriiq; medio rntercedente mundi corpore difpofuit:ut cerhere Iiceat uniI
tatema lngulorii comunicatione non abborrere: quo & deum libenter uerfal
ri cabominib
9
animaduertamus:cuius conuerfationis eminentifllmu e!Te arguI
mentii potefi:quod fuper uires bumanas mirabilium operii ipfimeteffeaores
fumus:Simulq; in natura confiituti:fupra natura dominamur:& monfira:porl
tenta: mlracula diuinitatis mUgnla: nos mortales uno uerbo:qtf ia prlde UOblS
explicare aufus fii ,pdigim". TG o Capnion perge: SIDONIV S eni
cupio fcire quorfum euadas. Ita me deus amet: mbil uno tempore audlUi ocii,
dius:[dlicet in nobis e!Te fitG & reconditu folis uerbis:qua:: artlflcla inter omnia
figmenta bamana facru faclllima & tenui!Tlma ducimus:tot res:tam mirabtles:
fam arduas: tam [ubitas: ram audaces conflCere quoad Iibuerlt animo nofiro'
quod de Medea kgimus. Verbaq; ter dlxlt placldos facientia [omnos:Qga:t
mare turbatunl: qua: Rumina concita fillunt. Qgid enim non carmina pof ..
funtrDe bis piane: Venefica [e multum iaaare mlbi uifa ell apud Na[onem:
. b 4
[27]
[28]
DE VERBO IVURlfICO
cum ait: Cocu{fa'Il fifio:Stantia cocutio canta freta:mtbila pello. N ubdaq; iUl
duco: uentos abigo'Il uoco'Il' V Ipereas rumpo uerbis & carmine fauces. V i,
ua'Il faxa fua couulfaq> robora terra. Et fyluas moueo:lllbeoq> tremlfcere mon
tes.Et muglre folum:manefq> exire fepulcris. Te quo'Il luna trabo. Quare BaI
rucbia fuppltcandam efi:ac ettam litandum CapOloni buic:ue quid lit hoc uerl
bum quo talta fieri a{ferat:baud ignoremus. Et a{fenttor tibi BAR V CHfAS
refpondit:Et certe reseritdigna pbdofophis:rantls:de ram fecretis inter fe dII:'
ferere.Qlquii nofiru bomml genus:in libris quondam occultis non parum dc
ca parte religionis curtofi fuere: Tamcndlcam utfentio: nullus efi Hebrxus
bocxuo: quem ca uerboru potefias comitari uelit. Sed notem totam frafira
murmuramus: ficur 5< Delpbls orac(da ce{farunt: & Pytbias PbJllpplm a De,
mollbene infimulatus dl:Nlfi facnleglls ahqUls inutus ft:qui lUCri caufa porI
tentum promlttat:tam ddipientlbus: decipiendis. Ego dc cxteris nationib
9
prius loquor: delnde meos recordabor: ltemq> alios. Nam diuitlbusrefponfa
dabit Pbryx augur:&xre minuto qualiacii'Il uoles iudxi fomma uendlt. Tan
to prauis uins femper m bonorefuit auri execrabdis fames:ut no dubltent ob
auariclam 5< lucri cupiditatem:tam diuma bumana fuis Raglttis cotaminare.
Dc tuis Capnion bac xtate qUlbufdam facerdotibus: qui fe punlflmos & tanii
dei nepotes diumltate plenilfimos iactant: 011 aufim obietare: ne me fngulari
negletu eius feax credas attemptare amicitiam nofiram:quam nobis polttiol
res heterx conclliarunt. Egregium namq> adaglllm extat:5< memori
mente amplexandum:quod ait: Veritas odium parlt.llIud 01 uererer:adduc<
dum elfet m medlum: quonam modo ullluerfa preClo facra propbanat: a fumI
mo ad Imum:ut 13m fint uenalia mercede omnia:qua dum uetant iure attonis
apud iudicem expofiulare:tutfi perfagtii exquiflerut:lmplorando mdicis oiB,
cmm: ut ritus traddi nfimos baud percat: qual non fit mcrces petlta:quxob
confetudin petatur: CUOI neq> cofuetudo uocart debeat ea qua: contra dcii
macbmatur.Sed taceo qux prodtgia:qux mlracula populo prxdlcant:ut one,
rentur munerib
q
donari<l:&: numls fua redundt uniuerra. V dut mquit Ati":
Aures uerbis dlultantaltenas: fuas ut auro locupletent domos. Haud reCllS &
bicmagicos atfert cantus:5< ille tbe!lala pblltra:& Illdxi fomma uendunt.Ceti
fante igitur auarlcia: nemmem fore arbltrabor pofienus:qUl uerbls figunf ue
miracula fe faturum polhceatur: nifi L demens ahqua faga dmtm potens rus
babitet:qux a flolidis qUlbu(q; credi uelitadmodum perita cxlum deponere:
ferra m fufpendere:fontes durare:montes dJluere:manesfublimare:deos infll
mare:fyderaextinguere:tartarum illuminare: qux anJlis amentia quandoq> in
ipfis Ragris erraredeprebenfa efl:& non romanis tantu:ueriietlam uetufllori'
bus noHrx geotls( boc efl Hebrxorii leglbus)ultlmo oitx fupplido uindlcae'.
Ad bxceuefiigio quafi molefiia quadam tatus CAPNION:in eum fermo ...
nem tamt'n per Si modelle mCldit: 5< amantllflme Baracbia IIlquit: quorfum
oratione duceris:ut nobls perfuaderc audeas:mf adCit quxflus:non fieri fxpe
ftupenda 5< admiranda quxdam ab bominibus: non temporenata [ed fublto
orta:non propagata fed prxfentia & paulo momento infiantla:quorum occal
fionem ante nullus comprebenderit:nemofperauerit:&: icCirco miracula dttta
fiue tu Id facias imr.io fea forte noto. Nii tantii abefl ur dlUitlarfi gra faCile fiat:
utetla auaricix dedttis:negata fit ea dillll101)l munerfi ueneriida liberalitas.Q!'
uis!ni diuitia1)l datores:apud cognominent':tii rogariad eas cofe
guedas fuperi noliit: mferi no debt: boc.ppter coioms improbl!llmx:iIIud ob
auaricix turpitudin nitanda.Extat eius rei pbllofopbo1)l ueterii fana doarina:
Tbeognidls tellimomo:qui fic ait:Non amo diuitias:5< non peto:fed mlbi tan,
LIBER I
tU Viuerede modids fitnec babere malii. Tuus item Salomon: non minori &
fapientl3 &:' uetu!late pra:dltus:eandem bis uerbis fententl:cum diuinitatc lo
quens exprefflt.DlCam eqUldem latine quoad potero:Nam Id interpretati iUI
nius tua: forent partes. Egeftatem mquit &:' dlUltias ne des mibi:fac me fumere
panem meum con!lituta. Qgod uulgo Re dlcut:MendiCltat &: dluirias ne del
deris mibi:tribue tantu ulaui meo neceITaria. Qcr uero ifils tuis lUdaicis (cibI
uere(ut ais)obfequI uerba mitlfica:no minuta obelTe mlbi crede caufam oporl
tct. quippe apud quos uel maxime quondamid artifiClu uerfabarur: ita ut o ~
nri maiores cupiditate eius pbllofopbia:: ad eam nfq;reglOnem ab amICorutn
&:' compopulariii dalci conuerfatione:&: a patr* laribus:multa non modo pc ...
rcgrmatione: ueruetiam qual exdio perpetuo fint abduai: qu audio quofl
dam baud aITentiri uelle: Tbaletem :Pytbagoram: Platonem: ca:terofq; ad iUI
da:os p erueniITe:fed tantu ad a:gyptios:&:' mempblticos uates.ln quorum OUI
mero firmianus fe Laaantius eITe prodidit:in eius !tbrl quem diuinarii infiitlIl
tionum infcripfit uolumine quarto: [equntus fortalTis prxter re alium ncmlO.
Sed ego faCIle per uenigia Mo[aica: lehonis:quxin dIo rum Ittteris atq; docui
mentis comperio: in cam fententiam cogor: nt dicam Illos ncq; Syriam: neq;
luda:am:no etiam Cbaldxa: [cbolam pra:termtlITe.Suo eOlm tempore ca.:pit
facra bebra:orum fcriptura:tanto in bonore: in tanta tanq; frequtl uenerarlOI
ne apud Babylonios baberi : ufq;adeo ut iIIam ex propria in Iinguam Cbaldai;
cam traducerecurarr:&:'id prope quinquagefimafexta olympiade: Id efi a:tal
te Tbaletls. Igleur qUI tanto indagada: aeritatis accenl erant defyderio: ut rei
haa domo: eXllium peterent:ne uetunlITlma eos [acroru monumeota latert!
qUls cnt tam a mente alienus:qm dubltet eofdem a:gyptu petentes: nen lmul
luda:a acceITIITe: uel poulflmii ut gu!latis riuulis ctlam de fonte potarent:&: ut
Nabatba:os quoC)l ntus IOtrofplCerent:purlonC)l diumitate imbucrene'dn qua
tradenda : mdxl omnU orbifierrarii genrmm noblhores fuere : iplus oracuIi
teHimonio:quod dii fa:culo propter quotidianam celebntatem non eratlgnol
tum: fed per compita Ulco[C)ldecantatu. Expenar modo l queam mdc ue! bi;
nos uerfus decerpere:ql!l grxcis confonent.Sic enim alt oraculum:Cbalda:lfa.
pllJnt fol!:faplllnt &: bebra"l: Qyl (cipfo gemtu curant rcgemC)l deu m cn.. Acce-
altbuc quod flrmarefententia meam polflt:quonia modIca a:gyptiol}Liudxo.
rumq; dl!lantia fit: quapropter mlxtos (-epe m eodem loco reperias populos:
cxa:gypt*:Arablblls:Hebra:ls atC)l Pbo:mdbus:pra:fertim in Se ba !la Hcrol
dis:qua:rur[us Samaria dicitur:ln Pblladelpbia: in Hierecbonte:& Item m Gal
Iila:a. Rem minime obfcuram: peritilTimo &:' nofiri amborum amantllTimo: 101
quor l!ll Sldonio: qUia IIl1nc baud longe ortus en. Vera quid refers inquit
SIDONIV S.Nam una cermtur cotlgUitas Iuda:a::a:gyptl:Arablx:ac Babylo
nLOru: quarc mibi probabile no Uldet': eos pbilofopbos Pala:!lmaf& Hebra:ol
rum fapientiam non attlgllfc: eum ba bea m quidem compertii:lllos non modo
fa:pe res ipfas:fed etiam pene aerba ell1s gentis in fuos hbros tranfiuhITe . .'5cd
pergc Capnion. At Is:reB:e profeao iudleas Nam de Platone c(rtum cn:
quem &:egorefpirandi caufa: pofi millenegocia: &: aulicos tumulrus quadoq;
legere fohtus fum.Et o deus bonequata inuemo iIIum I filO C explfcatu: magna
ex parte uerbum e uerbo.Qua:! latluscognofcere uultis:lu!linam 1egite pbi,
lofopbum : &:' legifiis arbitror: qua rehgLOnis mex! ac non medlOcris mtegri
l
tatis martyrem: ob idq;forfitan fufpeaum uobis: nif re: non autem affertlOne
fua mecum fentire cogamlnt. Redeo ad caufam. Salubris l!la potdlas uerbol
rum qua; uos deferuit: Nos degit : qos comitatur: nobis ad notum obedlre
cermtur. Ea non bumano conrrli'; Scd dluinitus data ex oblata I perfeaa:
[29]
[30]
DE VERBO l.\HRIFICO
religionis uirtus:non fortuitu: ueram d!ligtia & indufitia fua mutaUlt loeum.
Qyla uos legitlma facra mutafils : ideoq, frufira murmuratts: frufira deum
inuocatis:quem non ut ipfe uultcolttls:fed muentlonibus aefiris blandientes:
ctiam nos dei cultores Iiuore imortalt oditls: quod Imprimls refpuit dlUimtas:
qa.e pacifIca menti bus bumams mfidere Nec nofirli facde alTul
ma:nlfi Ile& queatad fynceeum credendl genus.Nam de telpfo: UIX mlbl fpe!>
cfi:ea profapia nato:qu.e femper dur.e cerUlcis extitlt:m ahquld mult.e m tuo
pr.eclaro ingemo litter.e:plurlma fiudla: mnumerabtles no mbll et la
rngens amor cognofcdl e!fidat. Tum aterq,: obfecram"aiunt te Capmon:
ur ne defperes:neu nos deferas. Ea enim fola UI!> efi uerborli: qu.e omnili fdenl
tlam fuperat:lcclrco manum tandem difClphn.e
genere mltlatl mus.Scio ego Itemq, Barucbias bic:quod m fa cm edlfcdis lo,
ge alia Ula gradiendli t matbematlcl pbylciCV folent. Hl em prius cornupe ..
tere atq, contendere mter Ce putanr comodlfflmum: & In utranq; partem dllni
care.Demde per qu.edam antecedentla fiue axiomata/Ceu tu prinCipia uoccs:
qu.erefellere nequeas:mox certe combinatlonis artifiCio concludere:quo Ipfe
fiare compellans. At contra in dmims lIentium defyderatur: carentlO refpul
l
tur:Cyllogifmus Irndetur.Nam dlUlmtatis nullum efi prmclplli:mbll eam antel
cedlt.lgltur quodcliq; concludendum fuerit:eidem confdhm acqUlefcendum
el1::multo firmlorl (ondltlone Si fcientla. QlId iIIud t: abs te ante acceplmus:
Quare mfiaura fermon optime Capnion: nofcv do ce qUlbufnam uerblS m!ra
qua:dam facere queamus. Ego enim pro boc nofico fodalt: qUlcquid pra:llanf
dum el1:fpondeo. Efine ilIe:ltael1: Sldont.Ambos em uil
ros bonos atq, doaos aos noui: & qUI 11:1pulat': & qUI [pondet. V nde quod ex
al115 qUlbafdam mfullis bomimbus:mlbl facnleglUm timerem:nlic minime far
mldo.Nec etlamquod peraerfoquodamcultu [umma:diumltatl ftatiniuria.
Nam uterq; nofhs: boe nepbarlum effet:& pbtlofopbls mdlgnli. Ego uero
CAPNION mq mt t1bl reciplo.Sed utriq; leges abfCV feditlol
ne obferuabltls. Refiplfctla aefira b.ec el1:o. A Tbalmudlm Barucbia:tuq;
Sldom ab Epicuro arq; Lucretlo recedltote. Lauamim:miidi cfiote. Vnli
deumommu effel:orem:ca:teras potefl:ates minifiras babetote. Ad prima
uota pcefq;:ad mferlores bymni funto. Qcr l forte petirlo ad mfenores,pcel
fertt:nt1 fab modo delegat.e a prImo admifiratiois: mtt10 no efl:o. Angeh a
nobls ad deli:& lOde ad nos uolitiites:reuertla tremorq; funto. Erga IIlos pm
nota ,pbatton:toclida obedltia efio. Sacra quol}t obferuatioes exmeaudl'"
rurl ucmtls:palii dlgOls:c1am,ppbanis funto. uero edlaa lf & interdll:a:
in albli pn
q
frlbda ludlcaUl;ut penfieulate uoblCcii animo uolutare poffltis:aCt
ceptanda ne lnt:an repudlanda.Nulla emm condltione alia uos in arcanam fai
crorum nommli Academiam:tan ludl magifier affumere l1:atul: l tahbas pri
mG leglbus affentlrl uultis. Etemm cum qu.e propofm hbenter mtrabltls:
faollime uos ad ea qu.e CUpltls fpero Tum SIDONIV S: Intolera
bJle baaenus nibll ;;trbltror fanxlfil: mli forte durum Ifl:i Barucbl.e mderi uelle:
ius ipfum de Tbalmudim: quas mlbi quondam legenti fuperbas faliones: &
multoru fax amentlx cafplrationes elfe pec[uali non ub .-
cunq; ad diuimtatem attinet: cum potius facra in exterarum gentlu torqueant
odlu:c.edem: dlreptionem: morbis terrarii conuertant falutem. Puto tamen
facIle abiblt:fi cii fuo aio recordet':bomies fUlffe nri fimlles:g fua muenta & mel
ofl:tatlonis gratla miidauere:ut funr fcbolafl:lcorii quorGdii comenl
tart}:quos certe gltbet Impune deferit: qaadmo Iii IX ego Lucretij: & Epicuri
defeaor fio:Nec cm Llog In aLlt alten"cLllufg u"ma luraui, Rehqua decreta
LIBER I
(are funt &auitre profefftoms. Quapropter me confute: nlbll eorG refragabl(.
Ego uero ut pro melpfo loqaar:cur non fublrem:quod puero mlbl qu6dam re
Ba pbllofopbl3 em multls lam fa:cuhs umuerfa Sardanapahfeaa non
fine proprt)s alltonbus Leuclppo: Democrito: Epicuro: LucretlO: frequtel a
bOnls elfdemq; darlfftmls UlrlS explofa. QUld de ca:teflS tUIS leglbus dl1bltem:
quas antea plurlbus uart) generis bomlOlbus:maxlme autem magicis pra:CJp!J
entlbus dldlcl-:Nam de lauacro cum elTem In cretu faplentllTlmol)l Indlx:quos
Bracbmanas uocant: eum morem lauandt pene m mea confuetudmem uertl:
dluturmtate quotldlam ufus gnalllter mltlatus. Solebam Indles cum el[dem In
fonte baudabfimdlcUldam m Boetla qUI Dlrceappellae': exutls llefhbus laual
tl:obhto prlus capite guttls elearel & odori bus 1"1 rei aptls. Demdc poO: fe,p
rltu fatls mGdos plltarant: exeudum fUlt ClrClter metldlem/quatotlus ad faera
tIltCIn cbonfpeClem a(htlmus:uefhtllmo candido & mitra alba: m dlgms fer,
tes annulos. & baculos geO:antes manlbus. Qua: mudlCla corpoflS & amlaus:
ut alebant:anlmlquoq; purltatem adluuarc non parllm CI edita cO:. Et bxc antll
{lite Vardane:apudlndos quarto ab Hrarcba.Nam pofi Hlarcbam Saucbnes:
poO: banc Sefoncborfs:demde Boccborls: Ita nommatl ab a:gyptloru ohm rei
glbus. Slmde quoq; cum apud GymnofophlO:as dlfcdl gratla degerem adml;
[1:& co amplms quod mterdlU ter:noau biS lauan aqua frigida fanCtum fUlt:pri
uf polTem totldemmomtls facroru penetraha mgredl.Erat panter lmea uel
O:IS quotldlerecens abluta. Nam lanam propbanu lleO:ltum arbitrane': qUlppe
tanq beluma: fordls excrementLi pecotl detraaam.Leglmus & apud Hdiodii
Id pra:ceptorG genus potllTlmu dlUlnlS c<fptan.Alt enlln(ut nofils) In operum
at" dlel}L hbro:fermdic:Nemo fubaurora Ioul aufitfunderc uma Hlotls manti
bus fed & imottaltbus ulhs. Non lic cxaudlre uolGt rpernutq; prccatus.Et aho
carmme nc: Prauus ubl fluuIG mamb
q
non lotus OblUlt: HulC d!) fuccenfent trtt
buentes mdI" dolores.A quo fibl dlhgenter cault T elemacbus.Nii pallad! fupl
phcaturus:m requoremanus lault. Vldes ne modo eum morem non abftelam
prlmG excogltarl!fed pluflbqante fa:cuhs comentatGrQuod ca:cus Ille Ulr om ...
ma Uldens:Homerus nofter:baud IgnoralTe mlbl putatur:quiido matr Acbtl,
bs:Ioul fuppllcem futura: matls fluaus exuere faclt: QiUlS etla allud lfio" mal
ius exphcalTe Uldeatur myO:erlu: tam mbd ad buc fermone. At qual tu nobls
tertla tuhO:I tegem: c1afllTlma uetuO:IlTlmoru autoru dogmata probant. Audlte
qUld Sopbocles boc dlfilcbo Iamblco: qua non adeo eleganter a me: tam ut
opmor mmus Inepte tranOato proferat: cum alt: In uentate folus unus efi de
q
:
O!II ca:lum boc:& terram capaccm c6dldlt. Quem Eurlpldes louem pra:clplt
nommadum. Per CUIUS caput(Orpbeus CCClOlt) unlUerfa m lucem proceffllTe:
quem Ipfe omnlLi gemtorem uno uocabulo: &' prmclplu [mem,,: m elUfd dei
primo bymno collaudat.QcYuero fequu::cxteras potefiates:mmlfiras effe ce
fendas.Credldenm Id te Homerl carmmlbus doaG:Trolana: Rbapfod13s UOI
lumme oaauo: Vbl fplendlda &maleO:ate plemlTlma oratloe.Iuplter m confeli
fu dcorum conClonat' fe fummG ommG dlfpenfator: bos elTe mferlores: mbll
nlli fuo nutu attemptandu: qUI (ccus fecermt : det)clendos fore lo tartarum: nt
appareat quiitum potentlodt Iuplter & d* &bomlOlbus. Notum uobls car I
men extat:ut ut maaultls e gra:co latmam effiClte. Emmuero exbac artlfu;(ofe
lexquarta ducltur:quafi aUquo dlalebcorG more. Nam fi jlr1mus 1"0: qUI finga
la dlfpfat:fruO:ra cofuglt ad reltquos:uf prece:ue1 uoto.QcY bofpltl:Nauficai
quodii AlclnOl fiha }!fuafit.Iuplter Ipe UlrlS dlfpenfat cunaa
feu }!uerls: cea CUI" fauet re. Ergo tbetlm negua pett'Jt Acbdles: ut fibu:otra
rege a quo mdlgne ulm paffus ;falute r,m:t:fedextfis mantb
9
ts oraultboc
[31]
[32]
DE VERBO MJRIFICO
modo: At tu fi poterls nati comple8:ere caufam: Imploraq; Iouem confcends
hmen olympl.Hunc entm unlueru dommii & patrem: ut m Dlpbtlo Menader
alt: Ad fumma boc bonorcdlgnablmur:qui folus tantoru bonorum muetor&
poffe{for e!l.Natura naq; mficum nobls extat:cum fontls nttlda uena xque co,
tmglqueat:rmuhs ab!ltnere. QUld Num cotra malorii m!lltuta fuperos
ultablm
9
: & unlUs tantii 10uIs auxtlla petemus: Ac do pOtlUS Tbeognldls mOl
Oltu:Effe Ulrum audente duns tn rebus oportet: Erlplant fuperos lOde rogate
Sed fortaffls ut amlcora opeata Illorii opera utamur:ut comoda
tatlbus:ut proptnquorii:ut bomtnu prudentlu:quatenus nobls cofiho atq; con
folatlone prodeffe qucant: quorum erudltloe: quoru mOnltls: ac flddl femper
Impulfa: mente nollra qnahbetm re dlUmx uolGtatl conformare procaldublo
po!ftm
9
.Perlt!ores naq; funt dlutnltatls:&mehus nofipfos norunt: omnefq; rCl
rum no!lrarCi clrcCillantlas : IcC!rco nos refq; no!lras certlus ate:; multo aptlUS
prtnclpls del fentent1js lmutabtllb
9
:quafi certls radlls ahqua terfa corpora fubl
ordtnant:utlOde uel benenobls futurii fit:uel mala decimene'.Hoc e!l q<f benll
uoletlbus dlls:aut nobls auerfis:ue\ bocfatum effuglmus:ueI Illud fulltnemus.
Vnde fama uetus etla patrii maloriiq; memorta fUlt:dlls eam maldlatem effe:
quod fata mortahbus Imponeret.lndlgna muherculx:fommo lam opprlmedx
fentetla:qux Vlyffem undeulgelmo hbro(fi re8:e memtnl)bls uerbls alloqule':
QUOtlS qUlbufq; llatueriit lmmortales rntum mortaltbus fruglferam terram ba
bltatlbus.Slc Socrates fe deo mOnlcu prxdlcault. SIC Numam Aegena dUXlt.
SIC nemo un uere Pytbagorlcus fUlt: qUI non deos fenfeCfC. I/hs uero qd' boO(
funt:tan pnml bOnl portlones proXlmx:bonorreuertlaq; debene'.Boniiem
[ulpte natura:bonor laurql cOfe'lt :ut Anftotef moralia tefhne'.Qm malorlb
q
defertur bonor:quaf allqua fitrctrlbutlo Ulrtutls.MalOres autedlj funt:& non
tanq rodaTes tantu nonn: ueruetlam ut re8:ores: qUla natura fua Ipl plus ulgt
ratlone atql mtelIetu:ob Idq; tnteIltgentlx ahquado nommanr.Cxteru fequ,
tes toas leges matbcmatlcorii cofuetudme: per antecedt1a decreta probant'.
Vltlma quoq; Sopbocles o!lendlt: cum m Ore!le lc alt:Pra:!lantlOrlbus oino
c!l obedlendii. Et m Aiace bis uerfibus utltur: Nam Cui tlmor mget &. umul rei
nerentla: lIIum falutem mox babere Qrare mlbl Capnton facdhmum
erlt luffis tUIS prx!lare confen(um:tn ea certe caufa qua ante multa mlha annoI
rum bomlntb
9
do8:ls elrdemq; bonts accepta noul. TumBarucblas: Nonul,
la mqult Sidont maloru xtas quoq; aberra{fe deprebendlr. Ne tu omnta fupe ..
fiorii temporu qux dlfcenda cocedunt: fequda etlam cenfeas:mfi ratlo pnus
ea effe uera dlfcutlat. Nolrm boc tementate altqua du8:us afferre: quod reOlti
cuplam ,pmulgatls biS leglbus: uel cxtertS argumetatlontb" tms mfldlOfe dlffiJ
dam:quas pro tua prx!lantl cum elcgantla:tum etla uanaru rerum perltla exu
beranter confers IO medlii.Ego naqllpfe t1las quoq; fublbo:etlam nulla ratlone
prompta coa8:us: ntfi fola dlutnxreuelatIolS autorltate. Con!lat en1m mlbl tel
cu apud Oceron Cottx pontlflclS affertlo : 'lua Balbo confldenter exblbult:
IO reltglone malonb
q
no{lns nulla ratlone reddlta credi debere:quos Plato pa
tault deorum flhos:qm parentes ruos optlme nouertnt.ldeoqltan!'i de domefit
CIS rebus:cum qUld affirmarmt: fummam fidem prx!landam effe. Sed uulgal
m popult uamtas: fxpe falfa qua:dam uerls Immlfcult: qua: UIX IpU pbdofopbl
fine UltX perlCulo potedt effugere: SICUt Dlagoram plura de dmtnls rcrtbent
altter plebl ulfum e!l:crlmlms accufauerfit:porre8:o capltls hbello:atls mfian
tem mortem celeri Atbems ultImo fupphclo adludll
catus:& Socrates ueneno mterfe8:us e!l. No!lri etlam rapltes quos ohm Ulde,
tes:nunc propbetas appellamus:fxpe regum lOeftgnatfon:ahquando populi:
LIBER I
nonang mortipfam religionis atq; dllllnoro gratia fublerunt.Memmlllis Hle
roboam contra utrum del manii leualle: qua: mox uertebaf' In aridam: Efalas
IO partes dllletus: Hleremlas m a:gypto lapldlbus dUI
CIS IO Allyna ca:fus:Damei ad bellias damnatus:Amos fulle occlfus:Mlcba:as
IO pra:cipltlUm datus: Zacbarias apud aram truCldatus ell: Haud alta ex ca UI
fa omnes quod fantlUs lOdo&! plebe [entlrent. Ergo perq lulle addlderas:
Hommlb?dotls:elfdemq; boms.Nlbd autem glaUlos me:nlbd molelll
9
modo
premlt:mbllquo maglS abborream: Si tanta: glona::tantl fplendons:tam bona:
fama: apud nollrOS:UlrlS htteratllTJmls(quos a dotrma Tbalmudlm nommat)
carere no adtempos folum: fed &' perpetuo. At cum Ita UIS Capmon: geratur
mos tlbl: reqclam uel Tbalmadlm: fClhcet m qu!bus a tenens mlbl ungUlcohs
ftatlm atq; fa pere crepI: fumma femper l'erliaebat uoluptas: rehqua ulta IOCUI
dlor. Spero Item deo rem effeturii me fore baud mgratii: fi quod ammo meo
gratlllimii fUlt:flll gratlarepeliam.Contlglt enlm nuc:qel'baud fClo an unq ahas
utfac!le caream ca:tens ommbus: tantii ne me tam fanta mlrablhum nommu
notlCla: tu nobl!. polltcen ulfus es:ue1 fi rete memona ten eo:ne tua
dlta \1eqUlter carpe(e arguar. Verbum( n cf CIO qood) te recordarl alebas: quo
nosmortales m natora conaltutl: fupra natura dommaremur: &<
tenta:miracula:qua: d'!.l!mtatls funt mfigOla I2ficeremus. Age Capnlon ut boc
uerbo n6 Ignoremus. Multa emm uerba contnbules mel ferme fub modlO reI
condunt:&<m arcams babentqua: ab IllIs mmflca elfecenfen:&'qua: Ipfe mulI
tum quoq; relegl: fed elfetus eoru nunii fenli. Idq; fortalle quod uel modu n6
feruauI: uelfita pro uem credi di. SubIto tetlgl{ll acu: SIDONIV S mqUlt.
Nam blc latet angUis In bel ba: boc ea qel' ad rem faCit non mbll qUldem. F mt
emro mlbl altquaao p<ir audai In qUlbufdam nugatonbus de arte magIca f'fII
bentlbus:baud dlgms qUlbus ad calamii cnarta fuppetat.Cogltalli ilbrol)l mdII
ce motus:mlra qua:dam artltcla melalC I epertu Ire: quafi operatlOnes
allfl:Oromafis:Zamolxls x: Hofiams:
doclts:feu etla lunlorutbe(fal!cas fatlOnes.Callnondx:Damlgeronns: Apoll
IOn1j:loanms Dardam.Sedaudlte dum lego qUld flr.Edepol altud nlbll il Horal
tlanii illud: Parturlut montes nafcetar ndlculus muso Sufpendut furCiferl pra:
fonbus uolummii fplendldos tltulos: &< modo bune elle hbrum Enocb: qucm
dlUlnlOrem ante ca:teros omnes fUlffe uetullas allerult: modo IIIii Salomonls
mentlUntur:faezle mdotls aUrlbus Irrepenres:bac mfigm comctura: quam ex
Ilbm Iofepbl auguran hceat. Alt enlm Ille antlqultatii otauo: Salomone corra
da:mones artem ad utlhtatem bomln!! I\:' eoru .:uras muemlle: IOcantamenta
contra a:grttudml':s rnflltuIlle.Modi boc addlt
.. Imentii quod tpfe ulderlt.De facm mbllomlOus Hebra:ol)l. blllorlJs:promptii
,lIud efi: Salomonem fua a:tate dlfputare fohtum de arbonbus &< berbls: a CCI
d:o Iybam ufq; ad byffopii.ltem de lumentls .uolucr!bus:reptlhbus &< plfClbus:
quxomma naturalem faltem maglCam pra: (e ferre pollent.Sed mtrofplClentl
olcrlus:aperte fe prodlr borum clrculatorii fallax ptxllyglu: &:: nofiro a:uo lam
prldem conftta fefe profiten Ipfa oolumlha:Slquls &:: uerboru confuetudrne:
&fententlaru U1m: &'cbaratens genus Ipfull> confyderauerlt. Nam mb" obl
flabtt qum cernere deturplane:non dm eX'ImlllS eofplratlom5 uolutabl o cunl
os hbros nollro xuo fcatutll(fe. Demde fiqux IpE fUls uolumml'
pnfcorfiahonlbus mdtderunt:ad artem comode re bJbcntIbus. tami:
qult funt rudltate htteraru:mbllmfratu oHemare qucunt:ncn uel ba lp(a:nec
numeros/neq; ttguras. Ignorant etcnrm qel'xgypttj arhcl crarai:crc urune:
uno IO propbanls: altero tn faclIs. QcF dent'B Cbalda:oru hngua & Hebra:oru;
e
3 Reuchlm Verb /Cab
[33]
[34]
DE VERBO MIRI FICO
qua operi magico nece{farla atte{lant':fimilt cbaraterls imagine (crlbinHIs ..... 1I
Dii igiturboru & Robertbusf& Bacon/& Abanus/& Plcatrlx
l
& conClhil magi
ftroru: uel maxlme ob hnguarG ignorantia ad amuffim ut oportet tenere atq;
docere:l'\1in" etia librarioljt manus:ab exemphs dupla fCrlbentli:na aberrare:
minus difcipuh difcere:minus operarij potuerant operari.Redeo Ig!tur ad
ut cu Barucbla fentla: tameta abunde multa legerim fecretoru emfcemodl: tii
elfetus eorum ne percepenm ufii/forta{fe qtf magiller Idoneus etlam aberat:
cuills opera & ingenio dia pendebant. RurfuJ Igltur ne te pigeat recitare.
Et CAPNION.lam uefpera e{llOquit:& Id tempons immlOet qua per no"
aeconflci pequeat/tantli tamq; dlUinu negoclu: ac piane facerdotlu: & faplctll
bus pbdofopbls/lpfaq; luce dlgnlfflmu.Nec cOIm Beacbmanas Imltablmor nOI
au potlUscatemplantes:'luibus ater cultiffimus e{l color: proptcr CI eberrimi'i
folis ardorem:fere omnia fua denigrantls.Locus Item l{le tam arcanls ceremo
nijs .ncograens:tam crle{ll dono Impar: tam facCls dtlb" nlmlli fuperq; .ppba ..
naS':atq; Ideo mutandus elle uide :Inq; facellG(1 ue{lca qUOqJ rft fentetta)feee
l
dendii nobis fam excellentlffima facrameta t!fuadeant. Igitur cem omne In era
fiinti dllferre: multo fatius indieae': quado in rdem mcii fuburbana ae pene lUI
co Inltam:caueniendl facultas e{l.lnterea uos boc nohs mementote:quid inl
ter dlfferedu decreUlm"omnlii maxlme fentirl:& c611antlfftme credi: & aperl
tillime prrdicari/laudariq; reaa mlraculot:..ii:
qua : nequeas: & arcearts 111 lle_a b adytls
cacioOlbus. Tum SlObNIV Si perplacetmqUlt llatntu & tcmpns &' locus.
Tu uero caue denoara fidenil dubltes. Credo:tua probltatc fmularq;docrri
na fngulan ducrus:qaicquidluifens. Et ego mqUlt BAR VCHIAS baud ali,
ter atq; tua fentent'a e{l/credam. Quod 0If1 facerem: Cltaret Sidonius Imbl Lil
mantlqulffimi carmma: quib
9
prrClplt:qtf credenda untomnlJ. Nlb,1 emm dI
incredlblle:facilia deo omnia flit:mbrl dllmpoft'lblle: V uerbo Lmi uerl
fisCut no{lis) bre inlnuant.Sed & Pallas apud Homerli: CUIUS bae occafione
remIOlfcor:lOtroducie' Acblllem tali fermone confolans. V (nl ego qUletam f31
aura tuamlracund'a fcredideris. LtbentlUs 'pfe mca qlla:dam adduxero:Da!
ntellS uldelicet blfioflam:Uls non Hebraice fed CbaldalCc fcrlptilm.Hoc cnim
folo qtf diumltati fancrus .Ue ulr credldlt:Leona pcticula ,llxfus cualtt.SIC naq;
uentas fermonis babet. EtomOlS Ixlo non ellmuenta m eo:quia ccedldlt deo
fuo. Igltur creda m ego quoq; cum SldonlO parltet / quicquid IUlfcns. Tum
CAPNION mox tabulas quafda producens exblbUlt: & res mquit agltnr bCl
ne. Vos Iflas fecte domu qUlfqJ fuas: In qUlbus catalogi more breuiteruniuerfa
funt defcnpta uer:-efldei: qua: uobls crcdenda prlUs deccrno: quatenus baud
fru{lra milltutu eauentum coeamus. Valete. Tuq; CapOion ualefoclicitcr:
utcrq; dlfcedendo refpondere.
ffNIT IOANNIS REVCHLlN PHORCENSrs LlBER PRIMVS:
QYI PRAESCRlBITVR CAPNION:VEL DE VERBOMIRlFICO.
LIBER II
ElVSOEM IOANNIS REVCHLIN rN LIBR VM
SECVNOVM CAPNION VEL DE VERBO MIRI
I
FICO PRAEFA TIO.
RlOn dle fa:hclter confumpto Sacer Antlfles Dalburgl:oro tepatlenter
p audlas: quonam modo experrer. pofi fomnfi tres pbllofopbi ante luc
conucmLit: & totum dlem de uerbo mlriflCO dllferentes confumfit. CUI
dlel potlor Barucblas pra:dhficurbefl:erna: Sidontus. Hodte naq;multoplura
de Cbalda:orLi & Hebra:orum hbrls fumpta cognofces : ad quorum captanda
prlOclpla lc:
IOANNIS REVCHLlN PHORCENSIS CAPNION VEL
DE VERBO MIRIFICO LIBER SECVNDV S.
IDONIV S COEPIT.Affumus Capmon &antelucanG Ipfum
quafi pra:uertlmus lmportunt.SlC emm Barucblam bune qnoq;
f non IOcedent fed properant uldeo: ne qUid tuorli neghgat.
Imprelfero:qms cun entI. Heus tu Barucbfa In faI
cellLi:at IUe UlX anbelo fplrltu: Adfii IOqt & tedi Sldonl:q paul
lo ferius! tame pra: mature ur arbltror: CLi ne bumente aurora polo dlmouent
umbra. Certe dfgnus blC focus pbllofopbo lllumq;demiror Capmon:qUl pra:1
ter morem tua: gentls: uel nue pOtlUS nofi. a:/quonla tuos fore nos fecens: no
Idola qua: latme figna dlCltlS: ne'Il uUas contmet 1I1'1agmes: mf qUld IO penetraI
hbus ac IO blupus adytls lateat. Et eccecrux lpfa efi. Ti SldonlUs:Mltte Bai
rucbla nuc:an nefcls qd In Caue molerha nobls parlas qutloglorlsmo,
ror autor Cis.Sed age Capnlon:doce nos de uerbo m trtfico.uel Ci rllud fuertt alli
quod nome etlam pluratluG. Nlbll entm ea m re tanq gramatlCl urgemus: mOl
do Id fuertt quo nos IO natura con filtu ti fupra naturam:utalebas:operarl miraI
cula potenmus:fiue boc flat pra:uldendo/ut {unt uatlcmla:feu res Ipfas efficle,
do:quaru narurahs caura uulgo Ignoratur ob ldq; pentllTlmls etla UlrlS admlral
das.Sunr naq; res qua:dii fic natura cocretx:quas admlramur uel raro uel nuf!i
cofpeaas:ut Hermapbrodltl ohm AndrogyOl ut pbcrOlx de qua canta(:Con
uemr orgyprus tanti ad mlracula ulfus:Et fara uolucri turba falutatouans.Eam
re dICI t Herodot
9
ms multLi tporls expeaata' ram nuf uldlffe m( m plaUI
ra. V t Ite UOlUS partus qumq; puerl:ca:teraq; mofirofa Et Ci qua Ipfi natura: ad,
mlOlculo fa brlca m? .pdlgla:ut efr apud Democnt de Cbamxleontls lecore /Il
fummls teguhs cxu!to qcf blmbres & rol1ltrua cocltar'ut etlaArcblta:Tarattni
colLiba hgnea qua uohtare parauerat: quale nos Ipfi & Uldlmus & fa brefa cere
noulm
9
.Ha:c&blsfimlhaluelnaturafentltlbusnobISfue\nosadmI0lculonal
tura: ,pcreamus: qua: ratlo pbyfica t1hueratls crebro & mcrcbal1lcls bomlntb
9
ac mmutls cofcletqs factlhme probat:Nlbtl borli ex te cotendo dlfcere. Ita eni
uulgata funt/ut In trlU1]s &; compltls atq; adeo m quotldlanls fopblfla1}t audltol
(1)S legane. Ncq; mlrlfica quoq; macbmamta ca qua: aflrologl ,pmlttLir/uel In
copondls Imagmlb<9!uel fculpedls annuhs lul' pra:dlcdls eaentls !uel fortuna
tnfortul1loq; dlfpfandls:& 0100 mcoprebfiblh ca:lorLi poteflatt naturls mfen
orG finglilatlm apphdidls: qua: qm tafallacla &; ta dmerfa mter re ufu uentGt:ut
&.' Ipfautores elus (cbola: mUlc aduerfen I&tanta: taq; mexuperabllis
tla:mfinttlq; laborls eXlfiat!ut fub arti no medace cadere nequeat:maltm p qel
te uera dlcerelq cG fGmls laborlb<9quofq; faUere:derldcnda condltlone ,pfeLfus
qua: dedita ORa metlrl doceat.LUCldl1limG cni uetltatls argumentG eRcofonai
c lo
[35)
[36]
DE VERBO MIRIFICO
tia:Cotra lIero difcordia.Sed quidin ea arte qua appellat/cofiansjfir
l
mG atq; Incerfimuenies\"No de afirorfi mefura loquor:(j mI certius effe & mal
tbematici & perltia ipfa indicat/fed dc coce,Pto exeis ludiclO:cuius uniuerfa
lax efi femita &: fluita opimo:prrefertim in l)S qure corporuquahtates & e1eme/
taces di(pofltices &: annimometa &' temporGfigna excedGt I ur tuus Barucbia
Moyfes mnUlt. Vidcte ii unt inter fe Na Abumafar que Inl prreftd el
9
fa,
cultatis &: magifiru adoriit: ubi de agit : quofda mquit afirologos puta'
re planetas de rebus tantii unioerfahb
9
fignlficare/ficut de elemtis rerliq; natli
raliG fpecieb
9
:At uero de fmglis &'lnguforG partlb
9
atq; aRlb
9
:fcilicet moucrll
quicfcere/ul'taq; nibl1 penit
9
demoflrare.Alios aGtarbitrari fiellas ofldere tan
to qUa!neceffarla funt : uidelicet ign quid calidu effe: aqua uero frigida: non
tam qure fint cottngtia:ut qet bomo loquif' aut tacet.Alios deniq; opinari plal
netas portderc tantu mutatioes temporo!&: eas coporibus accidat.
Pofleriores nero afirologos [equi ueteres:nec ulla uetel}l dl8:a iudiciidi quid
mttioni coducere: qooniii didt impoffibile fore faplub
9
etiii a flronomls
de IIJdidorG fcitla inuemre:Nibtlomin
9
audent introducere dlfdplmii q fe nOI
bis J?fuadere nitanf' / mmutiffima et"l puRa buani cogitatus fcirc! &: unluerram
In rebus natara J?uertere atq; reoertere poffe. Quos nibil terret Ptoloma:i acV
monitio:qul afferittal prredlRione malOri ex parte nos fallere. Nlbll prtnClpl/
ora fuorli lubrica r<:tio auertit inani fjgmto umdlima :qua altter antlqui: aliter
Proloma!us:aliter Halmon:alit'Hermes acclpiur.Nlbllnfinita fecfidal)t eaura,
raccuenno {qua: UnI rei aCldGt.Nlbll canta de nobls afirorG dlfiiitia &' mnum.:
rablha media. Nibi! eorfi ca icerta cogeries:ta IOcoprebfibllis fyderfi multitu;
do: ufq;adeo ut &:fint qUa! nodu uiderint:&: orian prima qUa! fe nufiiafpexil
fefaten:quoru uirtute neceffefueritm ontuClS arq; regdls patiter
admltti:cli tantula fiella qua Cane: alij SyriL'i uocat:dnatorib
9
pbnetis fexl
til! menfe tantu ardons addat uix dli ulfa.Neq; multlite fIagito ut nobis ediffc/
ras 5lbufna modis J? facrlOn magica cotmgat miracuiafierl.Ego enlm baud pa
l'a tpol'is in eo pra!fiygio cotriui: uane:tame eius noda me po:nitet:g fumI
mis ratlolbus ca:tercs mortales boc facilt
9
a tanta J?nicie polTum 3uertere. Nam
eli tota a:tat in tam facrilego nego do cofumpferis:lnde mb Il qet lit fed qet forI
te uideaf': er;re tand extorferis:ca expeRatoe fummi periculi uita! at'F necis.
Ita ipe Robertbli AnglicG apud Heluetios mlfcre mortuli:Et alterii qud5 cm
9
nome tacco { miferl
9
captli famaq; mulRatli noul. Plures eUa Rortlffimos in ea
arte miferrlme boc mlido defunRos fuiffe/tefiiitib
9
fldehffimis bommlb
9
aul
diul.Solet eiufcemodl guide bonore tenebrata poteflates fua cltentelii afficel
l'e.At l qui funtg no Iigaturis aut adiuratiolbus malol}l:fed quieto bonol'lt da:I
monu auxllio magicii fe putar exercere: qet forfitan ita cis nifU cfi: tame lc bai
benr inuo[uta omnia:ut prlUs uOluerfa quoq; afirologorii qua: fupra pauCls rei
futauim
9
/una cu prxfcriptis facrorii fuora ntib
9
ad ungu obferuare comlfce ..
re'F oportcat.Ingcnio quid buano itolerabllc nimlli/ ne dlcii impoffibile.Vix
Clllm tota bomis retasad ej9facultatis Itbros tantu legdos fuppetit/quoru Mel'
cunQfolfi uniuerfaha coplexusltrigintafexmilia quingtos & uigintiquil
q; fcnpfiffe pbibd. Qgid putatis de reliqUls\"la deniq; J?mitto qatand Iongis
ulgilI)s:multo conatu:ddlgeri obferuiiria (arcana! fLleris maglcre admiriida {ecre
la,' ii aOrologora adlOutlOlb
9
abdc adeptus: Qbus obaudi5t manes:turbcnt!
fydera:cogane' numina: feruiiit elemra: uehrq; cli mexpugnablli el" dlfclphna:
porefbtc&:creca nummu coa8:oru uioltia: ud fi maluerts opportuna c5dldol
rl!. deorfi caterua expcrt ois ruditatis operation coftcere:tn attonit
9
tiie qui/
de &: Hupcfaa
9
tanta da:monu turba S numen id quo tu infacns ,ppltio ad obl
LIBER II
teaii aaione aoles uti/tang pra!curfores & pompa! qUa!dii pra!cedt:t/abborre ...
bis opufq3 infeaii re\inques:detrimto tibi & ca!teris ludibrio futurus. Efi naq3
lamblicbo Porpbyrioq3 autorib" (notCi quid nemim quata uirlii ml'tttudo fufd
tari folet quiido defcendCir atq3 mouene': nifi facerdotlb"llIis qui labore Ipfo
iam experti qui EO proprio bonore ,pfeqUl:
necdli"trlbultomnib" qct CUlq3 cogrUlt moreq3 genr & grat1Js 6: oblatioib
9
& do
niseoru coditiom fimtlhmis: ipfam numinCi prrefentia & optatoseffet9no affel
qui:quadmodum in barmonia fi una cborda frangar':tota [ubito dlffonat,HI
funt lod:ba!c firmamta dlfciplina!acip[re metbdlarti.Ergo graui nos molel
fiia Capnion & importabili onere leuafii polllCltatoe tua:qUl nofirii GudiCi 3 tot
aftrls:tot da!monib":tot prreceptls:tot nrib" &: u3nis obferuatloib" liberare ue,
nifti.Na ut crehtes omma/quot& quatllnt!1 rutinumeri fm inflOitos mns pri
ma!cogitat" fiue ideas:quorCi feriit antiquG diii Orpbl.'a introduxiffe: nominaI
tim trectos & quinquaginta deos":Solii rrrena nobifq3,pxlma colyderabim?
numina:ex quib"lpfe paris Iletuftatis noblhfflm" fcriptorHefiodus terdec mi-
ha in operG dieruo} libro numerauit.Horu fmg-ults partare /fupra bomine efi:
6: uires noftras fuperat.Sed iam fol orttur/inclpe ommG ornatlffime Capnion.
Tu iIIe.Si me inquit natura paulo IO dicdo u beriore ac no cj morofii edldl['
fet:profeao qu5tCi ego mecii reputo:babda tlbl gracla foret no mediocris Si ...
doni:!:! tantii miraculorii fylua ofiendeflS: undenobis cedua ligna cumulatlffi:'
me fuppeteret:ad ta firuaura ampie magnificcq3l11ufiranda. Idq3 fi
unus ex Cbryfipplfcbola effem:ualde gauder:bas tuas ornatlffimi diI
Ultlas a te 110 bis ,ppofiras ex copiolior mea fieri poffet oratio. Sed nec ad
id elegantial}l uel nat" uel in llitut" [um:nec res qua de agle' po[dt: Q:!inimo reI
fpuit:qct dlUinuatq3facratu eft; fermoOls ubertatem &' fa1eratis uerbls fucatas
fentetias:prrefertim in doarlOa foh deo dicata / ubi ois el! labes Ultiida.Sed IO fa
(ris admonemur: qel' in multiloguio no deerit peccatu; baud abfmil':..P0litlol
res quoq3littera! iubent dicete Fiacco: pra-cipies efio breuis. Qct 8{ co
fulto &: neceffario faaltr
9
fum/ut 9 breui omnia f no mlbi fumma
uobifeii habert ca:piffet familiarltas:more Pytbagoflcol)l:pri
9
un liqueq3 uefiru
penit" [peaare:& cUlufl}; naturii/uialitfiudiil I altetion /a:.tace
gUa! uero & aurili patletla 6:fiIentlii requirer.No entm omnib": ut
nus ait:neq; femp neq; oia de deo pbllofopbari eocedtf:fed cft qUlb" 6: quado
6: quato. V os aut el negodo pra!paratos & a!quos effiCliit collegas befterna:
rabula! quas domi eotlOetis. Nec a uobis ultra quid eXlgo: OIf quod Tertian'
Simo qUa!fiuit in Solia"/fld& telturnitat.Annos entm plurimos fupra uiginl
tiquinq3nati eftls: citra qu termlniinulh bebra!orii/qctbic Barucbias uerii faI
tebitur/feripturas diuinol}l fecretol}l co tingere pbas eIl:eritq3 inter nos cofuel
tudoead no iIIaudata. Deinde no eft,ppbana! multitudini(red folis facerdoti,
bus ba!e nra facratiffima funaio prodda: qct de fiimis facris & Plato Diony"u
SyracufanCi:6: Dionyfius Areopagita Tbeopbilii accurate ae ddigter admol
nuere.Sacerdotes uero fine controuerlia nos fumus.Ed m'lllenobis Antifticu
man" impofita! fi'it:dii modo cli reIigiois cultll diuina fapientla teneam
9
.Efi eni
lIera Firmiani fenttlalO llolumintb
9
qua: ad C6ftantinii
feripfit:qct flit doaores uera! fapitia!qili 6: dei faeerdotes.lgi': ne ,ppbaOl
eftlmemur:6: uera! pbdofopbia! tratatio 8{ unius dei reuertia problbet. Sola
uero bGditas rata! rei aptos auditores:& fpes attetos: 6: fides dociles nos facit.
OmniGaiit pra:.ftatifflmu efi ferues amor:qui nos in coferuat:6: elfea"
ad uora largie'. Cii Igl m,racllloru ois ars fi qua uere nominari queat: ut bic nOI
ner Sidonms doae gnauiterq3 reecruit: In tris partes diuifa (quarii unaqua!q3
c ;
[37]
[38]
DE VERBO MJRIFICO
fe fpeclalis & propr.a facnltas fit: uldchcet in Pbyfidil Afirologla/Maglca:qua:
ram Goetla m fe il tbeurglan cotmct: cOlUngatur'Jj oros Ita mu c fint'Jj cognal
tx:utql1l aftrologla fine pbyflca polltceae' Imbll agat:& qUI magIca fine aftrol?,
gla & pbyfica .pflterl audeat:a nera ratloemultfi dberret. Vofipli uero eas oes
abl1cltls propter uanos eXltus &. poa imenfa laborlofa'Jj audla fruaratos euenl
tus:pOaulatlf'Jj a mc denuo ut quarta Uoblfcum Ulam mgredlar: qux fohloqula
poffumus appdlare:ubl quodcfi'Jj .ppofltfi ad comoda pctentlfi uota [uccedlt.
Facla quoad hcet:&. quatfi m me fiefi erlt:qct dlhgtlfflme pofCltls mbtl negabo.
Sed boc Imprlmls fcltotel qct a Pytbagorlcls Platone'Jj ladlU
fUlt:dlUmara rerum perceptlone a nobls muenlrl quahbet arte no poffe: Veru
tam defuI! reuelan:quod & PlotmLlS dedlt & Proculus acceptu
no folfi uefinfed etla nofirl tbeologl atteaane'.Deceblt nos prlUs qUlde purga
tos offerre comendare'Jj delflcx lucI.&tac IlIii fupercxleflls aqux pIuma m cal
plta noara de[cendent prxc\ufis fenfibus. mente qUIeta expel:arc laudantes
mterdu & adorates Id pelag?bomtatls: ex quo n6 tanta mlnflCl nomlnts & faI
crorfi uerbora: uerfietlam omma mlrablltfi ad nos uf'Jj denuane' Ruta &dlUlI
mfflml emanancnUl.Prmclplo Igl( buml .pcldentlo"noblsjblc bymllUs IoniCO
modulamme:&. accentu facrls amml conCltandl caufa debito profercndus ea.
ReI ois generator'Jj oplfex'Jj. Superfi rex:genq lux:bommfi fpes. Trel
mor umbm tenebrofi pblegetontls. Amormcredlb!lls cxhcolarfi. Pauor
tnutnClblhs tartarc013l. Celebm relltglO terrlgenaI3l. Adonal Adonenu Elo,
benn. Bafilxus pantocratorprotogenetblos. Deus unttS:dCllS Idem: dCllS
alme. Vems defup dlabere noblS. Hoc bymno dc morc dll:o/rurfus CapI
mon creplt. Omne bomis mlracllifi CUI" ucra &. nOlmagm:ma depbcndl1: rubI
fiantla tfi grande:tllm medlocrc:tfi mlOlmfi fi ordo facrorii prxfcnptus obferl
ueturjreferdfi ea femI! m defi glorlOfuml CUl
q
nom fit benedll:fi m femplter I
na fxcula.rs enlm folus eaqm uel (elpfo ue1 delegato no fine felpro uel I! fllba"
tutuexfelpfo taha facltquaha dcmlramnr quora Callram adxquatam fClre non
poffumus uel qct flant neI qcf boe modo flant.Prxceptu I11ud ex facrorfi arma.-
fiO depromptfi extat.Slcemm dlUtnus bymnus cotmet: Benedll:ns diis deus
IfraeI:ql1l faclt mll:ablha [O\".SI folus/ergo no bomlcs: folus ergo no dxmones:
folus ergo non angeh.lgltrolus deus felpfo aut I! creaturas. Nii exploratllUrls
ea/qnod qUlf'Jj per fe Id per aha fuo nomle facere potea. Et Anftopbanes aal
tlm mqUlt:regltluplter per ahqu deorfi:no qct dnlummlloco l egant di1 grCl
gales.Effet emm fic abfens deus cUI"locfi dllcoplcrent. Id nools dlccre no perI
mlttet pbtlofopbls Opilio dle Vlrglllan
q
qUI ceC/ntt mter pecora: !OUIS oia plel
na: qUlOpotlUs qct m nomme del regant angeli Igubernt offiC/a &. munus exe,
quan fibl delegatfi:Slbus IUffa capdfere pbas efl:m qmb"de" babltat:& i qUlb"
uebltur:& qUlb? ambulat .Haud fecus at'Jj nofipfi morta\es / ut tnqUlt mcus
Paulus:cooperatores fumus del:cm
9
:Arato tefie m pbo:nomeDls:& genus fUI
mlls parltercfi angells m qUlb
9
& I! quos aglt quod uult. Non Iglt' nos fumus SI
mlracula faC/m
9
:fed deus optlm
9
maxlmq:cui cofltemml qUI faClt mlrabilia mal
gna folus:quoma m xternfi mlfencordla elUs. Habetls lalcquis fitoI!arlUs.qm
deus deo!Jt. Habetls qux fit 0I!atloms caufa:quoma In xternfi mlferlcordJa CI"
& pletas &. biiftctla &gratla:nolUs:no ngor:no debltfi:non ulla demq;obhgal
tlo.Habetls qUls mlrablha operatlonfifmls:quonla confefflo &. magnlfictla &
glona & bonor & cultus quo dlgnus ea deus deorfi &. dns dommoru: CUI cofll
temml quonta bonus. Quare pudeat ahquos & qUld ut Ipl le putant optlme
de pbIlofopbla merltos:gUl Ca alla multa no medloctlter mfa11lx at'Jj demtla':
[calltam gradlentla profiten(: tl.lm boe ad maxlme mobiitur 1.1 t nobls per[ua,.
LIBER II
deant artem effe certam ad cuius regulam neceffitate quadam deorum nolun
tates uelanguftiis uerborfi ud cbaraterum uinculis aftringanr:cum iniuffl nv
bil &quiiulferit no regi fed regere confueult: qUlppe 9 fummus efi: iCl
circo figmentls inferiorlbus nequa fublctus.Porro pra::ftygiorfi effe dotrina
aero nulla:nifi feruens cum diulOltate UOlO: Q.ga non ipl
nos perdeum:feddeus per nos fuorum amicorfi uotis gratIficando allquld ef,
ficlat quod ca::teri admirenr .Non Igiturim pune Moyfes 111 deferto Zin &: fra,
ter eius Germanus populo [uafere dc petra dunfflma fe poffe aquam produce
re:Neq! Id aero autori attrlbuere: [ed eatenus pra::[umpferunt: quatel
nus c1aritudo nominis !prorum in plebe cce[ceret: Nimlum quidem ftulte: ut
dum cauebant ne propria ei ga fubdltos minuere( graUltas: paterentur quod
della::deretur maiftas: Quare ad terra m laae melleq! manantem uetiti funt
accedere1Ut dW:ant iuniores: mlraculorfi operationem in unum fummfi maxi,
mum del!m referri debere qUi facit mirabllla magna [olus.Non nobis profeo
non nobls:fed del nomini danda eft ba::c gloria.Ergo neq; nos Sidomus IOqUlt
miracula facimus:neq! artlficlfi ullum effe potem quo ea facere dlfcam
9
: Qual
re fruftra denomme mirlfico dtaurum te nobis:uix tandem expetauim
9
.Frul
fira mlbi banc notem pene IOfomnem dcduxlt fciendi cuplditas cius reI cuius
ut tu pra::dlcas nulla fit ars: CUIUS ne Ipfi quo,!> fl ahqua effet capaces lmus. At
a::depol uel bocmibl Capnion mlrum mirablhffimG uidebltur:quodqua::antea
tam egregIe affirmaftl:nijc neges,Dixlftl l rete memiOl:quod mlrablhfi op(1)/:
iplmet etfetores fim
9
: Iii ahud narras q<f neq! neq! nofmetipl: folus autem
deus.Qpa:: eft tanta IOconftantia:modo ais:modo negas: qua contra te rebus
maiorum noftrorfi a::tate geftis acerrIme bellari poffumus & in pugna uince,
re.Nam ut poetIca mlttam
9
:de muliercula Qua:: fecarmlOibllS promlttic foluel
re mentes Slftre aquas & uertere fydera retro: Vel inter mIlle Lucani
magIca Q uod carmine tbeffahdum dura m praxordia fluxit No fatls addut
9
amor: V cl de Pirltboo qui prim
q
diell:' a ca::lo lun3m detraxlffe: V cl Homerica
de Circes omnipotentla: V cl Maronica de Protei uerfutla.Malo blftor'}s tecil
decertare:qua:: quii funt admodum innumerablles:tam Ot allquas comcmol
remus: negare non audes: Targuyntum prlfcum pro Nautj auguris fenl
tentia:uteH apud LiUlum: nouaculacotem diIfeculffe.Pytbagoram uno mo!
mto & in & m Metapontfjs fuiffe.ApolTontfi e Smirna fubito in Epbe
(um uerbo dlto tranOatum eiIc:qui & Roma- dicl ucrbls occulte pronuncia'
tls:puellam nuptiarum die mortbundam refu[citaffe: cuius ilIe noblhs [criptor
tellls eft Pbiloftratus.Hoc e"emplo &: ea fpe de te conflf (umus pari dotrina
inftltui:ut omlffis folhcltudintbus magorom:obfcruatlonibus
fcrutattombus pbyficorum:folo poffemus ore noftro fubitas res admlratione
acrumore dignas efTicere:qua:: m nobis ueram effe pbtlofopbiam probarent.
Na gUld iuuat mlrabllia multa qooridie difcere:nulla ung Denobis opi,
010 in plebe eft magna pbilofopbia:: ac omnium rerom (clentla::. SIC enim IIlam
defcrlbfit: effe [clhcet dlUinarfi bumanaruq! rerum notlciam. Sed oro oos ami,
ci optlmi: qua populo infignem atq! 111uOrem ftudi!
orum noftroru: dum eiu(emodi opera eO nos Iitteras nolfe:
quas & qUI'13 abietiores didlcerut.Nbll extolht dlfcrtos effe:quod natura mUI
Iterculs coceOit. Nlbt1 etiam q<f tot &tam perplexas fcbolaOicorfi qua::ftiones
uel intncare uel extricare protltem ur: Qtapropter nos Ipfos POti" ftulros & in,
fanos g faplentes uulgo arbltrane':adeo certe ut in ultuperlum guaf nom pbl,(
lofopbia: nonro a:uo deuenertt. V llIere ettamrdiglofegenttllCia facra mUltti
c 4
[39)
[401
DE VERBO MIRIFICO
etmores cogllnt: qllare oalde mtnutii erlt quonos ab tndol:a plebe dlllamus:
rufiadmlranda profefflonnoftra mlrlflca parlter oper,) confequane'.Eo como
tus gymnofopblllarii IUe prtncel's Tbefplool pbllofopbo Tyanneo qUI fama
lIrgyptl3Ca:: fcbola:: dlcl:us ad exploranda dlorli dlfclphna de longmquo_aduel
nerat:mter fapleutta:: dlfclpulos cum qUlbus m borto dlfputandl gratta cofedlt:
almum qua:: tertla ordme ab tlhs futt arbor: ollendlt: 5< O hgni'i tnqmt alloquc;
rdaplente Apollomii ut agnofcat no elle Impofflbtle a nobls qlloq; po!Ttderl f::-
plentlii.ltaq; [ccfm mandata locutli eft CI ltgnii artlculata 5< focmlnea uo.ce. NO
putabant fe probarl pbtlofopbos mfi prodlglum oftentarent qcf omne bumaOl
mdlcl) [enfii excederet. uero tu Id foh deo trlbuls:bommlb
9
negas: baud
fclO quonam modo tnos extenuare ftudes:qut funt tamen IO mlracuhs agendls
amp!tfflma laudc cantatI, Tacco apoftolos quorli Imm[a fUlffe dlclt m rebus
orblfterrarii unluerfis potcntla.Qind uero PbiIlppl elus qUI Candaces qaa::fto
rem erudmlt flha una de quatuor Hermlone:qua:: Tralano Intuente Ulrgls mul,
tum ea:[a:nlbllla::dl poterat:quo Imperatore mortuo Iterfi Hadnam tuffu fuftll
gata bymnos cecmlt.Detnde lebetl/plurlmo Igne fnecenfo/plumbo &ferueti
fulpburelmpoflta: fufplClens ea:lum: defcrlptoq; fignaeulo fem dll:o CltlUS/&
Igne extmgul &' plumbii c1ul:arl:Atq; pra:[entlbus elialsO rex tnqt:teftor dcii
creI! no me plus (alom Centtre tUlpfe fentls.Nam ulfa eft ommb
9
m rore pene
ac IplS Rorlbus unfarl. Rurfusautem mcenfo lebete /mbll feeus atq; antca IIIa:fa
permifir.Poffem annales 5< res geftas multora eltare:ac de quoda m Atroa lon
glorem blftonii texere Petro nOlntne:Sed teperare mlbl fiatUl:ne uos doRlffl1
mos bommes doccre uldear:ut alat fus MlOerua tamc de boc bomle uellllud
recordabor: qcrHalyn RuutiificCls pedlbus tranfqffefcnble'. Tum [I Capnll
onem mtell,%3S Sldom.Barucblas Inqult nt maxlme de bes anImo attento &'dl
Ilgentl: protel:o multa nobls ad rem fraftra fermoematus es ml f.ll1or. Nam IS
utrtq; nollrum reaa .ppOfUlt:U1S ea tu fmlftre accepens. Recordare qUldnam
befterno dle poft fumMOle dlUlOltatls efi bumana ImbeCllhtate tnefilmabllc co ...
iunalone:focletate:umonem/mox mtultt'poffe nos m argumentfi elufcemodl
dmmre couerfatloms uno uerbo mlranda prodlgla facere.Id ego lc IUdlcauero
ut folent operahones rebus 11s uulgo ImplOgere:a qUlb
9
!11as emanare quotldle
rudI oeulorii cofpeau cermmus.Quale In odls Horatl3ntS boc extat: T rabiitq;
flccas macbmOle eannas.Nam l ulm fermonls penetres &non pOtlUS dlcedl co
fuetudme antmaducrtas: nullam muenens macbtna qUOle naues trabat:fed noli
ipfi IOgentofe qureda nobls macbmameta ftrUlmus E qure tanta mole IO fretam
leulter dlduclmus. fit ut realUs nos macbmls trabam? earma: Sed magls
ad oim loquedl more quadrat: ur cii poeta dlcam
9
: Trabiit ficcas macblOre cal
rmas.Slc 5< cogemur Homcri'i uIHl a:qualls mfmulare de Pbereclo taha [cnbc,
tem&, quod fuentomnti'i faberrlmus artlfex:&'quod Alexiidro naues ommii
malolll autores fecertt:quOle & unlUerfisTrolams permClesfueriit:&' Ipl quoq;
Partdl.QUld acculablm"naues Pbcrech:qure nocere nequlUcrat abfq;
Alexander Itaq; damna dedlt non naues.Hle tu reprebende SldOOl prudenl
tt!1ima & maxlmu poetarfi/qcf naues dlxerlt Pbrygl)s nocumetu fUlffe: IO qUI
bus Helena Trolam dcdul:a ut:ae non potlUs Prlaml fihii:qcf adulter captu fCl
cer\t:aut lltum Ip[um qcr Helenam receptauent Sed ufus ut IO multlsall1s:lc III
ba c: eaufa prreualcrc debet etlii IOter nos de dlUtnlS tame buano fermone 101
quetes ut del plcnos bomics mlraeula faeere:cfitame ca prreClpue
I deus Ipfe 12 bommc faclat. Ego ucro te eredldeClm no ta fatuo guftu: qalO ba::c
mc longcmehus pra:lpucrls.Erta01 de tardlrate CapntoOls uo!ul(fe
qUI nos tanta cupldltate mlrlfiel n001101S fufpfos babet:ud utaulQIOreS morii,
LIBER II
do nos cOfidat:qlf quatu me attinet fieri no potefi.Na nibit cfi ufpiaqd' pl" ex ...
l'ero:uel ur ca mora collfi fe putet ex capifiro erepturi &' fic .pmllfis ere pere.
mmus cii arbltror teptare:quia tanti,pbltate facit ut incredibili uereci
dia erube[cendi fibi ducat fi fide Ruxa gerat. Sed [unr bominLi q ta/eotu
Itbent' fuffodlit & fcietias occultat:&' malfit inertiores uidcr! ne doceiit:g doce,
do xmulos parere. Nefcio fi dlfflmulet ex eol3tnumeroeffe.Equide in comuni,
one Ifal3t optare fingulos mci Gl'es &' ta .pfufos elle in eddls ijs qux animo gel
rim" &- qux oobis eruditioe accumulam". Nii G ii me forta(fe amore mel dece,
prus puto fClre cofefiim quxro audiror:qu ut ex me difcat & oro ex aliquiido
uix rand exoro:ita plurimfi deTecror comunieatloe ac hberahtate ftudiollt.Ex
periamur ita'l3 in Barucbia Sidoni refpondit Capnion:uerfi ne dicatan fingt:re
feefi buc fermone cofiltueflt:quo me facilt" in angiportG cogat.Dic age de ur
bis qux tui cotrlbules in arcanis babent:&'ferme fub modlo ut aiebas recodfit.
Ea enim te multi relegiffe oftetabas. Iii ego ferto ftudlofis uobls affentior Hel
brxos no nibil facultati nofirx cotuhffe: quos &imltamur fxpe realUS Ci cxtel
fas gcntes:quorfi quidi religione cofiat patrfi memoria plurlmii
butffe defiq; rite co!uILIe. Et Eada no coaaus Barucbias inquit:ne ud fugtedo
qua:rere glorta: 9 a tiitis Ulris rogari patiar:uel aliud dicere &' aliud fan're uldel
ar.Paucaentm funt quxde facrls nominib
9
ab Hebrxori febola inftitut"fum:
& ICCIrco paucis expedla.Sed ob1lruite peffulfi:ne minifirol3t altquis exaudiat:
neu facra propbams ridi culo futura finr: &' margaritxa porcis fa:de calccntur:
Confalto quoql conabor obfcurius loqui:modo quid uelim uofipl pro ingenij
bonitatc intclligatls. Co[ortiu diumitarts cii mete bfiana facltqd' deus bomioc
urie' pro inftrumeto:baud Cecus at'l3 peripatcttci de aaiUltate lnfittux &uege
talis natllrx doccot.Nii ublcun'l3 eft uegetatmfi in [cnfitiuo:lbl u cgetatlufi erlt
loeo infirumetl &' [enfitiufi ficut principalts motor:q cli agere Ca:plt n5 ad mfe
l
rius CClpO mouet:fd P- media utriC'l3 couenicnrla quoad eius ficri por ad fui par
&' confentanefi:&' ad id quo cii uerCari queat. Potefias enim in animahb
q
alfina
li::' nutrix medio calore:qui tame fit occulta: cuiufda &' dlgdlma: .pprlctatls in ...
tcrnficius crudfi CIba dlgerit &' uerfat.Nam quo calorcfl::boe no magls trafforl
mat.Altrerenim in foco uelOCIUS m ftomacbo nlltrimenta cocoxens:cui
9
adl
ucrfum modLi pIane cernimus:Scd quafi cbaraaer &: Imago quxdam naturalls
l'acri ad dlgerendfi calor iIIe tanq aTlquis profoneta mtercurrtt.!cclfCO no per'
manetclbus! (ed in aliam [ubflantla migrar: O,Jlem no in berbam uel plantam
nutrix Ulrt
9
tr5fmutar: FlereteOlm ne uegetabllt flmlltor: qumimo de mduftna
Illum in carnem conuertlt ad tangendum aptimmam:ut per taaum in ca fenfi,
tiuus ipfe motor babltare queat, Sic Igitur exuperantlfflm
9
omnifi deus qUI ad
fui exeplar:tefie Mercurio ter maximo:duas f10xlt unagmes: miidli & boiem
quo luderet i orbe terral3t:ut efi i p-abolis:& dehtijs fmcrct' in fil* boim.ln ma,
do ludlt minflm oR3tioib" no fyderea uel e1emetari tantLi ulrtute:ueruetla ah,
qlliido .pprietarc occulta. Queadmodfi de Coralij aut aliarfi reru appenfione
medicl.phant:non qlf caldii fit aut frigidi boc nel iIIud:fed qUla tale:quo dixil
lo" in aOlmali nutritioe:no calore prxdpuo:fed R tale aligd trafFormatione rcl3t
digcfla13L fieri. Et ficut calor naturalts m digefiione qrl umbra eft locii
tenes occultx ,ppnetatis:ita m effecrlb
9
ex [ecreta reru difpofittoe ortis Ci indui
dufi alterfi dlttert ab altero:no ip[a natura:ut uulgo putiit:fed ob[cari
Q
ahgd qlf
natura prxcedit m cau[a efi:cui
9
mfiar &' typfi m comuO! fermone iprli natnrx
uocabulnm gerit. Habetis lam dc mundo: Videamus pariter de bomie:qui &
Microcofmus a gra:cis dlcit':cuiuscouerfatioe plu(q mfidi fe deus IpC
ql.lem procaptl.l quidem bumano lO fe tranlformardladet: ut fenfitlUa nutn'
e 5
[41]
[42]
DE VERBO MIRIFICO
tio.alimoniam : Idq; faclt quoad nos calore amoris qttem coneepimus: quoad
fe uero pr0i'rletate occulta quam fiue tu eam fredus nommes feu
tratum inenarrabllem aut allo quoUls modo.CCuis aacem
nullis caufis cans folus omnipots agere pomel li' paueloribus obl
feruatlsationii terminls:tam multas uoluit bomtatls partlclpes cocorrel
re:qaas alij feciidas caufas appelIare:alti airtutesmonulli deos aat angelos aut
bonos borii effetuii medlii intercedlt lid
fe affini couenitia ad motor babet:& fimul ad rem motam non enormi difta;
tla.Aeternitatls igu: domin
9
noftra foderate gaudens:fantam menti! bominis
inter fuas deliciasnabet:quafi uidna &' origim IlIaq; dum cernit ab
fegutemfedulocultu &perpetua reh&lone/ femQ quafi amJ?h1fima uirtus nUI
-tritiua cona{(quatu perlmbect1htatbumana hcet)no amom folli calore:ueru
et1a proprietate occulta m feipfum d[geredo tranfformare: ut li' bomo mfgret
fn deum & deus babftet in bomme.At uero flcut ea proprtetas qua tranfmutal
mur in deum & natura bumanaexcedlmus:fecretanobis & occulta eftata iure
optlmo deus el occulta & fecreta quoq; nomma dedlt:elfdemq; paaa
mdldlt: qUlb
9
obferuatls mox ad eorfi debita prolatlon pro Doto noftro
fens Ipfe aceedae.Porro ficut in naturali digeftlone uirtus caloris eft qua cogno
feimus:& adbuc uirtus trafcorporatliJ:s recondita qua ignoram
9
: Ita m boc di"
umi{flmo In deum tranlitu: uerba fum cognofclm
9
: &.
ignoramus. Couemt uero utriq; parti boc Ulnculii uerborii: Deus enim fpirlt9!
uerbu fplratlo:bomo fpirans.Deus logos diCI':. Verbii eodem uocabulo nomi,
natur:biiana ratio dlalone fim!h exprlmi.Deus mente nofira conclpl'::li'uer
bo parturu::quare flcut i"femns fed mfcnfib!l:ita & uerbOl}" fcnlibll elegie
manlon:no ommu/no fortuitu (adentili /fcd nobls dluinitas pflmiimftil
tuit: no bumana mutio cogitaUlt. SClt enun dcus cogltatloes bommu quoma
Cogitatlo afitdci fofpttacflx eft/& falutifera:12mans: inumclbilis &
certa:quomodo putat Ita CrIt: qlmmodo mte traaat lc eueniet. Domm
9
unil
aedi dccreult:& qufs potcrltmfrmaredgiturno omma uerba numi po{fldt:
fi me dlcent attentc audlUiftis:fed fumml) mundi & bommli deustucl ao,
gelr perfplcaces lu{fu .pmdentlaq; dci/certo modo
moma refonatia:diumitatls difpenfatiols compagme fplratia:
tan infenfibllts delficatlols fenflbllia monumta httcrarli imobih ftabdltal
te li' nocallfi membrorfi fcmpiterna flrmltatemxa: rimul admlttant & alternI!
tatem modulatu51s mcocuffam:li' agditatem pronuciationis non aut
flta fed nanua fimphc & ueneranda. QOIbus mternuncijs fredus cumbomie
deus 12cutlt: no quodiq; fed quifanaimonia:pletate: religione:potllflmfi uero
creduhtatls fiducia dare[cat.lgitur ti decretii quadda loqudi eoctliare debeat
bumana mortalitat cti dei uirtute:decebit facrolnaa Illa lue nomina feu uer
ba mauultls:prlma reaa & antiqua elIe: qua ea uos barbara quiidoq; propter
incultam: id elllimphcem antlqtlltat eognominatis.AntiquG quippeaccedlt
reuo:a::uli .. tl propinquu eft:& deo uidna eft:qul fupra retetni
Catem regnat: V nde antlqu" dlerii a prifcls tbeologls niicupae': eo quod regno
oim barbara dlUmitati cognatlOra fGt. V nde baud ab
re Zoroafter prlm
9
etbmcorG tbeologus uetat barbara uerba mutarl.Barbara
uero dicune':bebraica uel.pxime lOde dermata.Flofculi naq; fermoOls & uenu
ftas e.lcgantlarfi poft Hebrfi & hnguarfi ddltntion acuriofis potluS 9 fincecis
bomlb
g
eft exeogitata.Simplex aut fermo:pur
9
:tncorrupt":fanet':breuis & co
ftans Hebrreorum cft: quo detIs cllm bomies eu angelis focuti peri
LIBER II
bibentar cotam &non per interpretem: facie ad fadem:non per Ca(lalix tiud
nec antrum Tropbon: nec arbotem Dodonx: nec Delpborum Tnpodem:
fed ficat folet amicus loqui cG amico. f putatis in meorli potius laud a me
diali?i fentia: ca para te Iingnas:& nulla pur/orcm: nulla mucmctis magis
pudica.Dc uetu(late uero &ordincfi nofiris bl(loricis minus confidltis:nel ex
uc(lris dlfcite/neminomnili fcrlptorli inueniti 9 IrMoyfe autiquior. Numel
fan( ab ilio ufq; ad captll lIiG /treceti &: dece annl:Ql!O tepore geti no(lrx pl'XI
fnit Abcfon: Argiuis Agamemnon:Aegyptiis Teutam? Voi,
uat iuterea mlbi aligs uolume aliud: ante trolan ii excidiG lias memorix prol
ditli:prxter hbros Hebreorli.Na po(launos ccntu & quiuquaginta/tande pri,
grxcorii uates Homerus &: HeflOdus Cicerone tefie Troia fccutl funt:
qmb"'paulo prlorOrpbeus cii fuis facris fUlt.S,d nibl ad nofirfi autoreg ua/de
longo ante [Cflptas leges emm fxculis reliquit Eupolcm" dc
reglb'" Iudxx bifiori,'" in noblhfflmls operii [uorG monumns Moyren
appnme g!amat!Ca lial)lq; Iudxis eam
po(lea pba:nlclb
9
ob mClma largltl fmt.Pba:mces demal' grxcoru puens rati,
on cbaraterfi diClribuiffe:,ppter alterna ini fe comercia:Quo Pllnii! puto co,
motii ur {edlceret Iitteras primordiales femR Atryrias furlIe: !teet a/q
apud xgyptios: alii apud Syros uelint: attulitre tn in grxcia e pba:mcia
Cadmum fedecim numero. V arietate banc regio tota facie mnice catermina:
Et fortaffis etla boe ualde dlligtes quida rcriifriptores Moyfen xgyp'
tiu [acerdote dixere:ut Strabo cormograpbix [extodecimo.Quodcunq; Id fit:
Moyfes cui
9
a4 nos ufg; rcriptura Ruenitl antiquior extat:ante qu nulla httera,
rfi monumta Iegun(.Eam antigUitat coflcen mu1ti gra:col)l/uis a1:us aliter.
Nofier quoq; Pbilon/&:no(ler imo ueller Fabius Iofl'pbus:dfi antiqUlt3tc deul
lo prxnotatnibila MoyfeaIicnii fcribit.Polxmon Item grxca1)t bifiorialllllbro
primo: Duce eam Ogygi & Inacbi teporib": Appion docrus bo ille pomdonij
Amofidc in xgypto regnate princip trii ffuga I)l fUlffc/ta in hbro cotra Iudxos:
51 etia rao bl(loriarfi quart6:EtPtolomxus Mdefl
9
;in xgyptiorfi bl(lorijs mel
minit.Deniq;!i in cofcribdis Atbeniefum rebus clari babent' & Hellanicus &
Pbilocborus & Ca(lor &: Tbalns &: Alexader Polybifier cognomiarus:& oim
biCloricorii facile princeps Dlodorus:j Afi:i & Europa prope unluerfam dlhg
terip[e fuis oculis oes uerullat1s ampliffima infignia de eo mlrlfil
co duce & prx(latifflmO rerfi dminarfi autore prxdicarut. Per qux ma n ifefiii
fit ilia cxtem omnib' & xtate teporis &:' antiquitate religlonis & arcana: oRatii
onis admirabili pottia & difciplina dininitatis ante fiare-.Frufira enim a grxcii
uerba ca:litus demeantia &: diuino fyllabarfi co tenta fuft:agio nomma petieris
,ppter nouicla dicdi art/&nuperrima ttarietat 10qudi.Grxci naq;:utait Iiil
blicbus Cbalcidcnfis Parpbj'rii dlfcipulus:natura rerfi nouarfi (luoioC. fun!/ ac
prxipites uf'llquaq; femn( m(l"r nauis faburra earetls nulla babetes (labihtal
tem.Neq; co[eruar al.> alijs aceeperGt: (ed & ooc cito drmittut: &oia .Fpter
m/hbaitate nouxg; inutionis elocutlOn"i trafformare folt.Et iccirco xgypti'"
quida facerdos reae Solonl apud Platoni? in Tima:o refp6dlfle lauda( :CJuiido
aiebat:O Solon Solon$rxci [emJ2 puerl e(lis:nec e(l qUI@egrxcia fenex:quia
iuuenis uobis aOlm'" in quo nulla d1:ex uetunatis comemoratlOnc pnrca
opinio:nlla tepore cana dlfciplma.: Qyo forte ductus Ptolomxus me pbifadf Il
pbus i coquirdis antl!1tatii libris acerrimo uir (ludlO cfiAlexadrix Bibliotbel
ca pene repleffe! uolumintb'" ad milia fermc fcptingtal deelTet'll colum anti!
gtatis Moyfes:&:' primfi uetu(latis monumtii: dicI( tune blerofolymas regioi
legatos miltre qui orart curiatim de fingulis tribubus [ex uiros grxce doRiffi.o
[43]
[44]
DE VERBO MIRIFICO
mos & aptlOimo5 ad traducendii pentateucbu: uel potlUs id itolumen qel' nos
copofito uocabulo V IglOttquatuor appellam
9
: (ecii Alexadna comlgrare:qulI
bus uenrentlbus/rex Ille no m urbe Ipfa: fed ad Pbarfi extra pene fept fiadla:
ne tumultu Impedlrene' /lUxta numerii IOterpretfi:feptuaglOtaduas cellulas eXI
truxlt:OJ,1as Hleronym
9
ad Defyderlfi fmbs/no puta!Tet fabulofas:1i para:ne
tldi Iufiml martyrls accuratlUs perpendt!Tet:qUl fe uefilgla cellularfi adbuc fial
tla Uldlffe afferlt. Ergo tranllata fUlt a:gyptlo regi Hebra:ori fCrlptura IO gra:co
ru Imgua:ne mter rot uolumma:pnmls bUl
9
mfidi e1emus cartturus effet:neue
ca Solone diii cogte uerltate ahquiido fateri oporteret:neq; felpfum neq; altii
gra:corii qu.cognrtl:>n antlqultatls ulla babere:qcf nos fumma rattoc como
neat ad fecretas nulla dc gra:cIs petda effe antlqua dlUlnlfq; cogna
ta nomma:Sed nec ab xgyptlOri/qUis uetufilOre ut putat dlfClplma.Na utSo
crates m Cratylo Platoms cum Hermogene pbdofopbae':OmOla certe dlUlna
nomia uel a dl1s primi/uel ab antlqUltate cUl"mmi baud facde fCltur/uel a bar,
barls prodlta funt.At uero deos fuos a:gyptlj propr1]s mambus fmxere/patns
coriHermetls Tnfmeglfil tefilmOl1lo:errates Circa ratlOn dlUlmtatls / & non
aOlmaduerttes ad cultirellglOnql del. Q,!:! Id Ign: qua:res dlUlOa m fia!ll bfial
norQua:ttbllacra exmunomb" [Ul>:qtta: ca:lella fubldta ex opertb? manua
tu ara fperiida fUl1tr Quona m odo exuperiitlfftma: ac fuperca:leHls pra:fentla:
lignacula & fummari poteHatii dcmeacula ex da:momb
9
dlfces:quos a:gyptlf
orii proaUl pecciites cotra dlumltat & erriites fecere"Ca:ten emm dI') (upernl
quora oplfex a:ternusefi/fumma qUld babltiit:lllxta a:gyptlori pl:lllofopbla:
& Ideo ca:htes dlcune':nec nofins bumams IIlecebm comlfcene'.Ergo alten ca
qUlb
g
eori quotidiana m temphs fUit couerfatlo:& qUI era t bumana.pxlmltate
cotentl/no dI') fed da:mones funt:a proauls cotra del placltu efFeal:pofi bomll
nes natos ortt:& ud tam fatUi ut noloquane' fed adauant: uel tam uerfutl utfa ...
aonbus fUIS a:gyptl]s ciaa bladlane': dlCtes qua:ciq; aures demulceat. V nde
mbll fiabde:OIbll firmii:OIbll col1ans: OIbd deo gratum baumc polTts/cul & Ipa
dlori dlfphcult generatlO.Hxcargumta ex elUS reglOOIs pra:fiiitlonb" pbllo ...
fopbls mtelhgere pote1hs. Sed ncq; a pnma:ua qUld antlqUitatenatloOl bUic
dlUmltatlS facra nomiaafltuxere:quiiq de multls anOis glonane' apud Platon:
'luado pra: fe ferit res fuas gefias Irls annol}t nou mlhb
9
cotmerl:tamen omn
bunc numera ego quati de mGdl exordlo credere fumi fabuhs plenli
eXlfilmo. At fi bxc Ipl no falfa putant: ab Ilhs quoq; n'peto ut ea hbter etlam
admlttal1tqua:dc Babylonlls 6: Cbalda:ls.M. TulllUs Ocero comemorat:qui
quadrmgta feptuagmta mdla annol}t:nt Ipli dlCit.monumtls coprebenfa COI
tlOent:qul numerus longe malor eH a:gyptlOrinumero. Babylonlos aut UlS
.111 & Affyrq etla nomlOatilint/tam ex uetufhITlmls Ittteratonb
9
cofiat eofd
fUlffe .9uos ohm Syros appellaueriit: qUi Babylon& NlOum regOl capureffel
cere:Qel' Strabo IlIu(hr autor & plerlq; alq baud Ignobdes fcrrptores IOgtl uel
tufiatls mdagiida: fiudlo qua:liti:pofierltatlboim tradldere.Syna: uero nobl!
ItlTtm" efi damafcen
9
Perls ulcm
q
/unde Iuda:orG gens prlma/Trogo & Iu
fimo:& Ite Rlunb"blfiorlcls no cotndls attefiatlb
9
/onglO duxlt.Ergo Iuda:1
!1 &Syrl & Affyrrj fuerit/multo uetufilOra hnguxfua: monumta boc modo
poffldert:ctta li externls autorlbus credamus a:gyptl]. Quo fieret ut adbuc
eosIuda:1 6: t{?efuRarent 6: deo. V ndefacratlora bebra:orinoia effentg a:gy/
ptlori:qm & uetufhora 6: fub unlUs ac primi del cultu tradita. AddendG mlbl
forer ex boc qel' a:gyptl] propter rudltat ante multls temporlb
9
nondi muenl
tlS apud fe cbaraaerlb
9
htteral}t /fcd Iprarii rerii lmagmlb" fmpferit:oua qUld
fcrlptura baaenus m fUls facrls qua: appellant/unacum nuper excogitatls
LIBER II
mtis obferuab5t.Reliquu di: ut il diuina I:X uere faera regyptijs elTent nom{n:t
in feeretis miracults utilta:Neq; came a dijs quos prrefiantifflmo :tpud II10s auto
re Hermete/ dremones effe bominib"pofierlOrcs demofirauimus:Neq; ab anI
tiquitate fcripturarG tradita: quib" ea nomina eotineri deberet: qua profeao li,
briHebrreorGquoquo modo plurimG fuperat.Hoc falte nGe expenamar prre/
terea:num uel a fe tan!'i barbartcis bominibqorta fintrqure fuit Soeratici fermo.
l1is tertia pars.Doeebit nos Herodotus pater billorire/in libro fecudo: regyptil
os fe nolle dici Barbaros:magis uero ciietas natioes ereteras.At quia tam abbor
rent 8< dedlgnant' boc uocabulii /qual rcgionifure ignominiofum: Iccirco funt
ab bofiib" Hebra:is appellati barbari: Ceu ubl ad profiituta aliquado &' fcorrii
coultio dicim
9
:O nobllis fa:mma.Et fuerlit eodem tepore tres Romre nobiles
meretrices Otberis:Ongo: 8< Arbufcula.ln ea quoq; fententla Salullius: Erat
inqult ei eu Fuluia muliere nobIli:ftupn uetus cofuetudo. Videtis quod uirtuti
debet' id cotra obfceOls bominib" quafi opprobrlli obleaarl. Paulo eOlm poa
.dem Crifpus Salufiius pler5q; nobllitate afferit corra Ocerone nouii bomin
inltldia eauare:quo quafi confulatii pollai credebat:quippe tuncreaius polto
nobilitatis uerbo.Ita cantteii Illud intelligo: Cii eXlerat Ifracl de regypto: & dOI
mus lacob de populo Barbaro:fuitluda In fanaimonia Ibi.Barbaros utlq; in co
temptii arbitrabor uocatos regyptios:q uia barbari uocari noluerfit.Atqul LOl
es blc potius rudltatem 6:' bebctudinedcfignat.Lietera.n.in.l.uerfa:guls ubiq;
Locs barbaru expona(. Erllbefcat ita'F regyptq barbaros fe dici &' 100unarum
agant.Ecquomodo Zoroafiri facro!3t:ut aifit principls: boc facerdotiu decretu
accipiet/cii uetatlll facris barbara aerba mutarl.IglI: barbara uerba Qbus mifal
cra imutabllii & inc6tamIOate utamur:no CI Gtregyptia:51npotIQ eriie Mofaic.a.
Is eni Moyfes Hebrreus cora deo re barbaru:boc ea (ralllhngue &' grauiloqui
cofeffus ea: cii ait:Mi domine no fum uir graui ore 8< graui lin
gua.Eiu[cemodi bomines Strabo cofmograpbus IO qtrartodecimo libro tradii
dir ab inltio barbaros appellatos / cofiao nomme q dlfflculter /afpere ae duriter
loquerenr: ut blefos ballofq; dicimQ:cognata rebus nomina 101Icnientes: ficut
murmur:c1angor:firepitus:crepitus:&alia bis fifla.Et fi ad amuffim cunaas bi!
ftorias rimari hbet: inueniem"oes oricntis nati6es molefie ferre barbarorii no
me:prreter bunc nofirii cii populo fuo Moyfen: qui pala fe dunloquu & barbal
rii effc noh inficias iuit:ldq; memorire I2litteras prodidit. Necnofipfos uelHgia
fualoqueliiq; imitiites/dccctnegare barbaros effc. No logue
l
di fit iners ratto:Habem
9
enim ad regala idioma copoftii / & griimattc5 artem
cxercemus:&adolefcetibus Hebrrels: Mofe K ymbel:Magifier Epbod:quod
more Gall0!3t interpretamur:ego I2fetus duradus:8< Haifa ereteriq; prreHiites
ludi mgrl:& 05 8< calamii ilhtuiit.Q!!are n6 qcY ehngues &' rualCl/fed qcY primi
bommufimq:quos uniucrfi uetufil!fimaril reru exquifitores remI? fUllle barba!
ros afferuerlit.Hocno accurate cofyderates aliqui de nofiris: do cere auf fuel
rant:Barbaros effe qui no lingua fanaa loquunf':ut Salomon fcbolafiicus in ex
pofitione bymni que comcmorauim' in uerbi bui' interpretatione Loes:& alii
qmda elemetarij. Sed cotingit etia nofiris qcY reliqnis artigrapbis. Scrtbim
9
inl
doal doaiq; poemata pafflm.Ego uero fatis crediderim regypti facerdotes IIu
ftriores imltuilfe fuis:bebreorG nomina: qUlb"efficacius utanf': cil qUld uchnt
fecsetl m luce pducere:8< ca qud no mfi logreuo 8< occulto audio dldlcille:fl'
cut uofipi dlfcere potefiis.Qure nifi fuiffent altena quodii a patria Iingua:no tal
tii occultare poterat:quatii uidem" in bifiorijs. Tametl naq; Plato& Eudoxus
anis tredeci Heliopoh cu efd babitart:tn uix tande ua\uerur pancula qured:.i
exarcanis uerbis p long5 a!Uduoi couerfation monumc:
[45}
[46]
DE VERBO MIRrIICO
tlS fuis fpargeret.Ddndoru aute pbllofopbisolluOS Bracbmanas uocant:no eO:
multa dlfputatloe opUS:quoOla ,lIos ex grreCls creplrre prlmu:cum alla mfinlta:
tii plurlma dltc fimulacra nobls arglJmto funr:qua: ex grxca funt/& grxco ritu
colune':ut Mmerux:ut ApolhOlS Deh1:ut D1Onyf11 Lcmnrel & Amydrelo& cx!
teraquorudllIgterm Ult3 TyannxLApollonq memmltPbdofiratus.COcorl
dant etla IndI cti grrecIs m opmlOOlb
Q
& dlfclphOlS. Nii Iarcbas ApolloOlO dICe,
re fo1ebat [ententla deanm13 bommls:tal t1hs errequal Pythagoras gra:Cls&
ipfi a:gypt115 tradiderut: qllafi pra:ceptores xgyptloru Bracbmancs fuerlnt:tn
Id non tamannqultatls ordm Si oplmonli IOnouatlon mdlCat:prrefertlm cum
idem larcbas allU fuli UIXlrre narret:quo tempore nullus m India magnus pbill>
ahquod Ilhc generofum mgemum pululauent.Sed apud Drurdas
gallarli no funt multa bomlnii freculaqurerda:qUl omnes grxce pbtlofopbati
funt/& propterca poilerlOrcs barbansfulrre nofcun(.Nlmlli multls fermoOlb
9
aures ue(\ras doatrrlml & bumamrrlml Ulfl ex fingulan meo loquaclt3tlS uitlO
aufus fum obtundere:dum altquatlllli conorafflrmare fellRenda erre uetuiltifl'
ma barbarorli uerba m mlraculofis operlbus efficldls:no VbreOlcu:no Gra:col
rli non xgyptlOrfi:no IndorG:non DrYldum: Adder neq; Perfarfi!mfi ca coti,
gua erre t DamafCl & Perfidls lIIC1Ola:Sed tantu ludalca: gentts &t1h"antl51 Hef
bn:cul
q
fermo In dlfflpatll5e hnguar.'i ad Moyfen/ & pofi I\lli ad nos purus
atq; ranl:us peruemtfreque rcferens prIma a mGdl cxordlo mOltutlon dlCdl:
qua no ab bomie /fed a [010 deo prIm ogeOltos acceplrre neceffano arbltramur:
pra::clpueln dlUlnlS nomlnlbus/quoru pofitlo Cupra bommeil.De quo audl31
mus Socrat/ut ueilns potlus autonb"l0 dlrrerendo urar Si mels:apud Platon
Ita 10quent:Per Iou nos qUld fI ment babcremus Hermogenesjprreclpllfi
rel:ltudtnls modii confiltueremus noblfciifaten:mbll nos dedqs cognofcere:
de Ipfls mgua de Ipforum nomlOlb? qurb"lpf [euocant. Coilatentm
11105 qUlduens fe nontmbqniicllpare.Hrec m Platonc.Profeao no mlbl obfcu
re Uldetls loqUl Sidontus mqultl & pra:terq nobls es commat
9
: Barucbl3. V nll
uer[a emm pene quadrant ad noilra pbllofopbla 0& q& deus [e menti bumanx
iungat/&m nobls Ia::tetur/ CUlO Iprum pro noOrocaptu trafFormarlfuerlmusl
& q& per nos operar ficut folet awfex per milrumta: quadoq! nulbs
caufis mtercedenubus qua:d5 fublto faCit. V emm porefi: &f p nos qUlc5i
agat/ahquo medIO cocurrte! q&lpfum erre deccat ta deo ii bomml couems.
Idq; putas uerba noilra errc:quaf deo accedar p [plrltli mdufum/& bomml per
fenfibll acr I q& mlbl duob" uerbls coplexus delgnarre Uldd poil Democnl
tli Eplcllrus IIlc:no qd' eos denlq! fequI ueltm qUlb
9
abrenGCl3nl: fed quonta qcf
a tenens annts Imblbltii eil/[a::pe iUltlS nobls memoria:: fe oa'crt: &mbtlomlO"
coronatla opmlOnu uerICatls eil ueillglu. AlVnt enlm uoc noOra effe Reuma
logon:ld ef! Rum ratlOnG. Quado il!l!at ratlo m hngua/frangie' aer&fit
uerbG.Slc tons dt ratlo:cUl
9
rlUllS Hlt uerbfi:qd' m fonte (onuemt cii deo:51ln
rluo ac fluulo couemt cG bomme. V mbli eil m ciuo qum prlus fuerlt in fon ..
te:fc luxta Staglrlta Anilotcl: mbtl eil lO uoce quodno prlus fuerlt IO anim:r
coceptu: quadmodli Ilttera:: funt UOCIS lgnacula. Super quo ficAmonius pe ..
rlpatetlc" fcnpfit( IgnorCite fi no ornate & dlgne ueilns aurlb
9
mterpretor)Alt
emm: Iltterre qUldem folum enfiClat: res autem [olum enficlantlIr. Voces uero
&tnteltealOnes tam enunclant Si enuncianti Voces etemm femel enuncian!:
blfarlam autem enuncmnt:fCllicet prImo intellel:lones:Ceciido res.Corra uero
antellel:lOnes dupltclter eniiclane':femel aut enuclant.EnGClane' & uoce & Ifls:
fed ab bac primo: ab biS fecudo.ma uarletas nobls & AnOoteie & Amomo au
tore natura urboru noilrorli demofirat/quaten"comantcatpartlm CafplFItU:
LIBER II
partim cil corpore:ut aptiffimil mibl tecil effe mediii pute( bominis cii deo c
cdiandl uerborii qUld5 ufus.At qcf tu ea barbara poti
9
e1eg!!li quafi cognatlora
diutnitatl/non multiirccufo.Iam enim ut ait cu fcrmon barbal
r0r.ti aN>robaueriittanqracris maxlmccongrucnt: pra:fcrtim quia antiquior
prlmufq; extitlt modus ifie 10qudl.Et quonta primi nomina diuinitus acccpe
runt:eaq; cil ,ppria lingua mifcueriittan cii familiari coftaneaq3 Illis uoce c61
tcmperates:lta nobis feru5da perpetuo tradidcriit: nofq3 ita tradirionis
regulam/rite deinceps conferuare debemus.His pra:ceptis lambhcbus ipfe in
tua me fententia ducit:Nif qd'tu nobis fiudes ea de quib" Zoroafier
uerba ne cornutes bebraica effe debere:Et ,pfeao Barucbia tan,
to tngento 6::' dicdl copIa totq3 biftoricorii ufus es:ut me fadleeol
moueas ad a{fentld:nibilq3 nune obftaret quio tlbl omnino ereder: nifi una
ueterii experientia:qui no tantli a:gyptijs uerlictia gra:m uerbis
gorii admlradas res effeciffe dicunr:& in propulfandis pericuhs 6:: acceleradis:
camoditatlb"magooperequid pra:fhti{fe.Referiit emm Orpbea IlICi a:gyptij
Mercurij feaator:primi faccrdotii antiftit :tbeologli & uat:cii elTet unus ex:
argonautis:fa:uam tempeftat tn quamifere icideriir/fuis facris anerflcrc:& ,HlI
guria no folii ex auibus:fed & ca:terls pariter animatlbus primu demonfiraiTe:
Gra:cis tam idem inuocationib
9
ufus eft:ut bymni fui probiit:qui eti3m
baaenus ext5t atq3 canun.Pytbagoras uero & Plato uniuerfa quid facra ex:
fedoaos afferut: nonulli exaffyrijs atq3 Cbalda:is:ca:tcriq3 a ca:teris:
qui certe incredibtle eft mirifica opera oomimb
9
oftclerint. Quare non folii
&ahai)l gentiu fiitfacra nomina. Tum BA R V CHIAS.Su
crum inquit qu5doq3diclm
q
idem fanali: uidelrcet ab minr1a boim dcf,
fum atq3 munitG eft:quadoq3 ut Martianus in iure ciu1f1 refpondlt:facra: res ba::
funt qua: publiee cofecrata:funtno priuatim:V cl ut Vlplanus iun[cofultilTIm
9
fcripft facrii effequod prtnceps dedicaucrit:uel eiu.'> dedIca di dededr potefta
temo Hoc modo quic:quid deo confecram" &. ab ufibus nulgl fubtrabim": id fa'
crum & fanali & quadoq3 facrofancrii appe\1ae cuiufciiq; fuerlt nationis od po
pldi.SIC iIIe faccrdos apud Tima:um Soloni quodam narrabat:multorii bomil
nG gefta memoratu dlgna in a:gyptioriitemp1> & facm eorii littcm corenta
feruari. SIC de ipls qu0'll cafecratis facerdotlb"umuerfa: gent1s dIci conlueuit
qcf fint deo deuoti & facrati: V t Virgiliu.'> de Heleno Apollmis facerdote cecil
nit.Exorat (ingt)pacdiuu Ulttafq3 refoluit Sacratl capltls.Et pofi ba:c i ohuo
a:neidos Iibro:At tripliCI iueaus Romana triiipbo M a:O\a diis italis uo,
tum Immortale facrabat.Aho 'l.uadocn more iremq; rcBius facrii nocamus oim
rerum autor dcum: ut omni ... facri principia & font:deinde fui partidpatioe
cunaa poft deum facra in qUlbus deus ip[e fua fponte nerfatur cum fna pra:[en
tia 6::' uirtute.Diftrtq3 boc a fuperiori.Nam ific deo nos dedicam":blc fe deus:
nobis dedicat:re[q3 noLlras afflfttia fua iIIuftrat.Et iccirco facra IUre optimo no
mtnamuS Illalin qmbus deu_s uerebabitat.Non augdl/non
ipfefummus optlmus maximus.Ob idq) angelos etia ipfos fiue deos/uocamus
facros:quonia & in ipfis quocndcus babitat:culUs fa:f.e nom ferre dicun(. Co
tra uero ,ppbanos pari modo execrabiles appella m a qutb" longe deus abeft!
ut Statl":Fraternas acies alternaq3 bella,ppbanis Decertata odijs.Na luxta pri,
ma uocablli uia: ficut [acra fat a nobis deo dicata:ita .ppbana procul a l'bano &:
religioe:qua:q3 extra facra degiit interptarllicebit. Adeo enim ex nofiro faao
facru ilIud ortr: ut a faddis facris & facrificul"rex ipfe!l facit (acra: & facrificiii
a facrificulo:& iftudlpm quoq; facrti denomine(.Ouidi
9
in trafformatioi
nis libro .j.1..,Pefiadies aderat i'j cygni uiaor Achilles PaUada maata: placabat
[47]
[48]
DE VERBO MJRIFICO
fanguine uacc:r:Crtius ut impofuit profetta calt(\,us aris: Et acceptus pe
l
netrauitin :rtbera nidor: Sacra tulere fuam pars eO: data c:rtera mfrs. V ult eni
qcfCacra facriflcia fuamabfumpfcrmt portlOnem. Non igiturmflclas ibo facras
effe imagmes cbaraaeres htteras & uerba fiue nomina feu uoces a nobls deo
dlcatas: non modo apud Hebr:ros: ucruetiam xgyptios & grxcos & cxteras
nationes:quas qUldcm res pro uoto bumano diulOItatl mortales confeerarunt
8ldeuouerut.NecallUd comodius afferam bUlcnegocio exemplu qcfapud
Orpbea Illum ueterem facerdotem uatem:Hermetts xgyptti fdiator &
Pytbagoricx pbilofopbia-: fundatorem abf te Sidoni paulo prius adduau cal
mtur in bymno ad V enerem Lyciam dltto:cum alt: Nofira-:niiep duces patria:
diuina tuentes Oppidulii propter: facrum fiatuere coloffum.Q bunc bymt
nii quida Proclt putauerunt: co qcf patria-: fu:r memmerit.Sed audlamns ahud
fine cotrouerua Orpbei carme ad aO:ra copoUtii. Voclbus ergo facrls iam d:r,
mones muoco puros.Quod igitur uel deus efi:uel qcf non bomines prl
ipfe folus optimus maximus fua prxfentia & aaUl:cntia confecrault:&
Ulrtutem lUi fuam infudlt:ld unum prxter ca-:tera ocre debetfacrii appellari &
fanau quod deus fanxit:& bonori fuo no bumanis iIlecebris referuaUlt. V nde
uulgo linguam fana5 IUda-:orii dlcimus:& facras Iitteras digito dei confcrlptas:
8l nomina facra no ab bomlmb
9
lOuenta:fed ab ipfo deo infiituta. SI quado aut
in mtracuhs &ens quxhbet fUls utltur:pra-:fiyglu potius In.lraeu!ii effe
erobatur:& non dei affiltentla:!ed paalone dxmonlO1)t fortitur cfleaG.Quod
!l periculofum Iit:beO:erno die mternoscoplOfe dlfputatllm fUit. Ad fummu:
quahs efi dt!1:antl3 fignoru dei a goecla & ueneficio: cantu mterefi ut paucis co,
cludam m faws mCcr uerba bebra-:ora:o;\' ucrba Idolatrara: quod per Moyfen
doal fumus:qUl baculum uerbo dei uertcbat IO ferpent.Aegypttj lIero male,
fici quos faplentes uocabant:bumana-: dlfClplma: incantatis uerbls flmiles Imaf
gmes obtutlbus reglis obfuderunt:quas m reudatione Mofalcus [er
pens deuorauit.QJare mibinon indoae ulfus efi Roma-: nllper quidam nobi,
lls pbllofopbus propofuiffe:nulla nomina in Magico hcttoq; opere xque ulrtlI
tem baberc:fcut bebraica uel inde proXInle derluata: eo qcf omniu prima bxc
dei uocc formant'.llludautem m quo potlfflmii Maglcam exercct naturJ:uox
efi dei.Nune Stdom bxlitare te no ultra patlar IO co qcf merito efi manifefii.
Credo cmm multas gcntes arcam!> fuis UOtl!> aut fecretis 0Eeratloib9 bebralCa
mifcuiffe:non aria ob cautam ut certllls optatis potirent'. Quod o;\' m Orpbeo
Pvtbagora Platoneep baud amb'gendum arbitror: mbrl altud arcanum eorum
tantopere oecufratum:tam reclufum fu Iffe: bebraica dluina-: utrtutis nomma:
qua-: nulli fcribdo patefleri uolueriit:ut idem Plato: Dion} fio Syracufano de
feipfo per epiltola mfmuat. Poffem abfte Capnion petere ut ratlOne edoceas:
cltr& Euageltfia: & Apofioli cum ca-:tera cbrlfH opera m grxcii trafiulerintfcr
mone:no etla ucrba paucula quib
9
ipfe miraculoru operator ufus r.blbd fimul
traduxerint:fed ca pemtus non mutata & intaaa r.mifermt: barI
bara uerba IOferuerint:ut dam:itlb
9
ad cbrlftii puerl!>: bofibiana:ld efifalua do
mine:pofiea Illud Imperatia fcriptoru deprauatii efi:&abuliue iam diClt'
nJ. Q!od peritlOr gl'XCI fermonls Lucas pra-:Ulds futuru:cii fe nouerar-ad bOI
mmc> gra-:cos Euiigehiicofcribere:qUl dlalon banc rm Itngua-:.pprietate prol
ncqniret:melius arbltrat
9
efi tacere: corruptonb" Irridendii pra-:bcrc.
Na rehqui trcs Euiigehfia-: mbd cius formidiites: Hofibiana:.ppter mligne t1h
9
partlcula:na: qcf unii de diumis nomimb
9
effe dlcut: nullaten
9
omittcre deere ..
uerut.Marcli5 ite in 1110 excelleti mlraculo qcf cbnft? m fufcitada laiCI fllra cofe,
citapfa etla uerba cbrifii bebraica quib
9
mortua ultxluciCJ reddlta cfr non d",
LIBER II
bitauit adfcrlbere.Apprebendens n5q; manri iacentis In tumba puellx:duob
Cl
uerbls dlXlt Tbablti:Kuml:quorii prlmii ad uita fpeaat:id efi Refpice:feeiidii
uero ad ranitate dl Surg& Vbl pofi aliquis n6 fatls dlltgens triil
[erlptor quod in blflorlx margine eopercrat:orattois cotextui admlfcere aufus
efl:ut niic pene un1uerfi libri Cic teneat Tbablta Kuml:quod efi mterpretatum
Puella tlbl dico furge.Nec enim eredendii dbb E uagellfla trannatii: quod In
uemate no adei1.1gttur Puella ttbl dlco:uniuerfum boe nlbli buc attlnet.Et ad.
moii demirorquofda no nullius apua uos in omnlu fdentiaru docrrina famx
atq; nomu1lS quos & magni dllmatis: boc m loco dicentes Thabita nome effe
ulrg1Ols:quafi putadus Ut ebrlflus dle quem ego fm[l quatumciiqJ Tudxus fUI
tame malOns & ApoIlon1o Tyannxo & qUlbufq; pbdofopbls. feCi: Nunc aute
per te doaus etla exeellel'ltlOre angehs:&ommbus dtjs:non folum bommlbu$
fuperiore afflrmo:& dcum effe atq; fUlffeeredo. Itaq; quafi putandus flt: nom
prlUs uoluiffe ferutari quo carmen arcanii incantaret:flcut &dc Apollonlo con,
fcnttiit omnes maglci:q\ll cii ex Tlgtlhm iam ucl ucnus Neronls manib" euafif,
[et:t>blata m ula pueIla mtcr nuptias ut putabae' mortua/attiglt:&1Oitio nomen
Ulrginls dlltgeter quxfiult:Eo accepto:dlcltur allqUld occulte proniiclaffe:quo
puelIa reulxerlt.Et Romanls boc q.uodam m more obferuatii erat: quacoq; urI
bem obfideret ut eius nomen urbls accurate quxreret.ldq; cognofcetes: follti
funt quoda carmine omnes II1Ius tutelares deos euocare:tandemq; deu1Ocere.
HOClpfo faati cflutnullus Roman:eurblspropriu nom auderet prode!'e: ne
a fUis boflbus fimIit pateren':. V nde cognofClmus propria rerii nomina non
prodeffc:quod abfit ab co qui omne cultu fun
dltus Cuflulit:ne uel In boc opere mrgll1ls nom agnoCcere cuperet:quam ante
nuf uldlITet.Sed TbabltlKuml:ucrba latme interpretantur:
Refplce:Surge. Rcfpice ue ument:Surge ut [an3m te oculls cemat untuerfi:
qua no tantu a morte: fed ctla ab omni a:grotatlOne: meo iuffu confltenf' effe
Itberata.Sed froara uobls prxdlco:quxlpfi & apud noflros fa:pe legtflls inuel
filgado fcripturas: V dut{ pfalmo tredeclmo:culUs efl mitiii: Vfq;quo domIne.
In uerfu: Refplce exaudl mc domme deus meus Et uigefimofecudo qui mci,
plt:Decrs deus meus,ln uerfu:Dtnumerabo omma offa mea:ipfi refpexeriit uil
derunt m me.Et p["lmo trigefmotertlo:Exultace icrfi .. V erfu:De ca:lo refpexit
dns.Et pfalmo fequwln uerfu:RefplClte ad cii &Illummamini. Vbltranilatio
ucflra fic babet: Accedlte ad eum &dlummamml. Et in laudatlOnib" quas uos
ad bora prima quotldle pfallltls: In Ifa Gimel: Reuela oculos meos & confyde,
rabo. V bi uerius pont debet: Refplcla mirabilla de lese tua.Efl enim boe Idem
uerbii Abita:dequo niicdtfferendiinobls fUlt:quonia dlud m fecunda perfona
facitTbabita uel Tbabiti:ld efi refpiclas uel refpice.Na ut folent latim fxpe (u/
turii Indlcatiui pro Imperatillo ufurpare: ut alternis dlcetis amat alterna came;
nx:pro dlcltc.lta & apud Hebrxos idem m crebro UflI frequtlrIimii inueni(:
ut bic:refpicles:pro refpice. Sed Kuml per fe Imperatlu" efl: fa:minni generis:
ue Canticorii fceto: En dllcaus me
q
loquce' mlbl:Surge ,p pera amica mea. Vbi
pomt Kuml:ld efl furge. Talla in multls facrx Ccriptura: 10CIS ab indoatoriblols
corrupta 1Ouentetls: dii bac xtate plus Colene cbeologl ArifloteIis dialetica.foJ
pbiCmata: q dlUinx infplrati6is & fanal[pmt
9
animaduertere uerba. V nde fiul
dio bumana: muetloOls:ipfa ca:ldhs ttadltlo negligle':& 10quaCitas bominii ex
tmgUltdel fermonr.Slmlhs enim hbrariorii error m aatb"apoflolorii depreb
dltur:qui apud uos Ca:plt effe comunis etla doais &qUld dodonbus: m fufc!
tatione Dorcadls de famiha fanaorG m Ioppe;qux efi toparcbia ludxx: ut alt
PbOlus:proxima Lydda: . I1Iicniiqllplus mullercula: nomi: non rete fcrbunt:
4 Reuchlm Verb ICab
[49]
[50]
DE VERBO MJRIFICO
ut ego frepe tam in grrecis glatinis codiclb" indoh: fcriptfiinueni: OlIo exeml
pio iIIos etiam In fuperiorl Euangelio defeciffe crediderim:Sed fuit nom prol
prium dlfcipuIx fidelfs:\Tabia: fine ulla qUldem afpiratione: abf'F.t. IO finali
fynaba:quod interpretatio eius efi nomen Affyrlorii Tabia:
quod figmficat Capream: fieut legimus i hbro Cbaldaleo qui dicitur men Pitbl
gamai.Prreterea eius etiam uerbl nune in mentem uemt: quod apud Mareum
Cbrifius dixiffe fcrlbit'.Nam addueunt 1111 furdum & mutttm:preeanturq; ut ei
manii imponar.Et apprebendens eum de turba feorfuml mifit dlgitos fuos In
aures eius f &expuens tetlgit Iinguam eius / & fufpiciens in crelum ingemuit&
dixit:Hlpbatbab:quod efi adaperire:quod fcrtbi deber in principio per.b.pu,
1en:& IO fine per fortior afpiratione.Efi enim Imperariuus pafflllus uerbi aEH,
ui Patbab:qd? cfl aperuit:& i futuro Epbatbab:id dlaperla: V t pllmo feptua
in uerfu:Aperia in paraholis os meii.Et quinquagefimolin uer,
lu:Domine lahia mea apenes:fic'F de ereteris. V os enim non tam grxcam g &
behraicam lttteratura pernofils: & doro efils:a Nipbatbab raffino qd? ell apel
ritur:formare imperatiufi fingulare mafculinii Hipbatbab: id ell aRire uel apel
ritor tU:SICut Cbrilll potens uerbum intonuit. V eniamus ad exuperantl{flmii.
eius mortem:& fufpenfus in Iigno iamq; moribiidus ait id qtlod in pfalmo iuxta
Hebrxos uiltefimofec!ido :apud uos autem uigefimoprimo ponitur: Eli Eh lal
mab afabatbani.SIC enim ut res babet Mattbxus recltat:quis Sabatbani etiam
corrupte dicarur:per defel:um primx fyllabre qux per .a.notari debet. Marcii
ueroetiam paulo fegnius emendatli boc loeo uellci obferuant: qui ponie EIol
be:uel fm allos Elool mina!> apte.Nam Elobe:dcus et\: Sed Elooi ab Hebrxis
non legltar .Poffet quidem per Elobai:deus meus delignari:Sed ucrba .ppbe,
txnon funt muranda: quredeum moriturii recordalle puto: Pfalteriuq; ab in i,
tio paffionis incepiffe ufq;dum uita defugeret' Demum perueOlffe IO ultimo
mteritrts fulpirio /ad pfalmii qui ell iuxta leptuaginta mterpretes ordine trigel
mlls:ut pa(flOnts &initium &nms uno numero terminarent'. Sicut enim fumI
facerdotes .pditori triginta promiferlit argenteos priuqj Cbrmus capel
retur: ita ipfe patri deo no tam promdt perfoluit triginta pfalmos anteg mo,.
reretur. V eniam mibi dabitis:fi non liceat praua comparare bonis:Et confydel
ratenibilominus atC}l recenfete CUI!\ animis uellrtS: conuenienter totam conI
demnation fuam & cruciatumfbls triginta pfalmis compleule me beatus ulr:
l eum uu:um efHoitinm ducens a tempore anxietatis in borto
trans torrentem perpeffx: De qua totus pfalmus quinquagdimufquartus mc,
tionem facit.Vbi morefcribitur:Ego autem deum inuocabo/& domi ..
nus faluabit me: Vefpere & mane& meridie loquar & adnanClabo.Loquebat:
itaC}l toto tempore paffioOls fure cum deo & uefpere 6: mane & merldie: Srepl9
occulte:quod per Dauid antea prredlxit:Oratio mca in finu meo conucrtetur.
Nonun!'j rame quxdam ex eifdem canticis aperte pronUdauir: qure partim fel
aatores eius de ,pximo audletes memorlx mandauere: partim fortaOls abfenl
tes no audiuerc. De perceptls Igirur illud fuiffe poffum"arbitrari quod aiebat:
Eh Eh lamab afabatbant.Et IO manus tuas comendo fpiritum meum:Cuius tltu
lum quidam babent pro extafi:quod plurimum moncnti congruit. Sed apud
Hebrreos no reperitur.Nec id quidem caret diuino myllerio: quod poll eun,
&non ante trlgcfimam pfalmum mox confeqUl mfwptio Markil:id cO:
IOrelleaus: notida rca eruditio.Pofl: mortem efllm Cbrilli CUIUS ultima orario
tricefimus bic erat: randem ca:plmus intelligerc & uidere quem compunxe1
runt &10 quem tranflxerunt:quapropter orauit pecuhari uoto:ut pater crucil
figentibus Ignofcetet/quonlam nefclrent qlJid agerent. Sed duro uerba quid
,!I i'"
LIBER II
bebraica molior enucleare: quibus inconculTis Euangelift<E inrer [cribdum uli
[unt: ne[do quonam modo IO arcana rehgionis uefir<E tegttmenta bpfus fum I
utperno[catis aliqua me pr<Ecedenti med,tatlOneac non tam fublto ad acfira
profelflOnem elfe couerfum. Tum SIDONIV SI Mi Capnion inquit: eft
bic dlUinarum htterarum peritus: Quidcgo afferam igitur ad nofirum fermo I
nemrSed l rite recordar: multam mlbl q llietem parauit Baracblas: ne ualde
de [acris nominrbus cagar dllferere. Dacet emm nos: fola bebtalCa inter acte
facra connumcrara: bocalfirmare conatur tam ex uetullate diuinitatis con,
uerfatione ac areta quadam canfa:deratrane dCI cum ludxls: &: quod [ermo fit
folidlor Imultis deniq; argumentis.Quxfi uera Cunt:ego qUI xtatem lin grxCls
atq;latmis plus cxterls contriuerrm:audlendl tantli tllibi tempusnacrum Ixtal
bor. Et CAPNION:profeeto inqurt admil arer elUs tanta m Euagehis cognr,
tlonem!01fi multo ante non paruam m 1111s operam fateretur con[umpfilfe : id
quodrcs ofiendlt &' negoclumdlcat. Sed exaudlamuslpfum dumlucet. Prxl
tergrelfa e01m meridlem dleseH. Age rur[us Baruebiaqux de arcanrs &' ferl
meiilb modlO:ut alebas:recondltls ucrbls aeccpllb:edere nefubterfugias:aml
bo &' onm
9
&bortamur:quos certe tua ImguaCDlCat quicqurd uellt SldOO1US)
pluflmCi ddeetat{eUlllS urerq; dlfClpnlt tmus. At qu5dolraiubetis BAR V
CHIAS 3lt:obtempcrandum dl:modo lmplicitatem fermonis ne cotemnatls
guod nullts clegantijs imbntus fum. Et nuoc quomam ad ueCperam tenfmus:
non te ultra Capnian urgebo:ut rarionem reddas: quare Ultam &: doEhmam
cbnl1i:grxcocloquio [wbentes:etiam Hcbr31ca uerba fua dignan Intederel
re. Vos demq; lam conf,reull1ls omne uotum uel pubhcum ud pnnatum uno
uerbo c6cludcre:Amen:quod l)< apud Paulii mucolt". Ad boe CAPNfON:
brrui alt abfoluam ne bxreas. Non aLltem fatls tutum el1 m re ta!:1 pr=cclknl
ti me un tigmenro meo:Sed Ungenem hmcn tbeokgorli nofhorum elfaSo:
deqllo dlCltue: qllod ubl bene Ib1l1emo mcli
9
AttenI/n 1l1l:bro cotra CdJum:
In qurbuld:i lcns nomllubus mlrandam lacere an tute:n: ldeoq; bxc I l'fa nfn
effe exHcbrx llmgu31.laltam tranrTcrcnda: l'cd in Idis If'rl'; cbarattenbll.Ycon
fcruanda. H .. bts 'luod i;t.dudum l'mungere UOlul!1l: r, d1cct effe diuinorum
nomma o.atiOl1umq: Wi turem mlnflcam; proptcr qUllll E, cbaracrcrum fori
mx ex UC! Ipl mcarruFra permaneanr:ne Ecu t bOUJ!i1ls ccr:l1pagme defirui
.:ta:mclulus etlam ccrr,on t'lriWS/& tota perinde Ulllr, euandcar. Pra:-terea ut
Porpbyno rcfpondlt lambbcbus: SI ca nomma ex bommu palto cooucntoq;
pofita effent:mbl!lIlrereffet alta pro ahis comatare:Sed pndem ante mtcl!cxlI
mus Barucbial 6: u.rum effe confitemur: quod fint accepta dlUlnirus non pacI
ta bumanrrus. Ad quod fabiunglt Idem noblhs Pyrbagorxlls die Iamblrcbus.
Neq; enlm pror[us cande m alt mentem [efllant Domma In aliam lmgu5 mtcr I
prerata:fcd funr gentlbus fingulrs propria quxdam: qux gentlbus ah)s per UOI
eem fignifican non poffunt.Aecedlt ad bxc quod Cl fgnlflCatlonu proprlerates
per aham linguam Interpretarl polfimus:non tamen eandem conlruant perI
mutata porentlam. {(li, auroribus tlbl refponfum udim: [cd caue putes me tel
CUtrl de ommbus uerbls flml:iler [entlre: eam uiddicet il/a marellatem obtine I
re:qua tu fama tam late fp:lI >;IS. Deum naq;omOlpotentcm:& ur grxel dlcunr:
omnrtenenr-: qUis dubltJblt urt tntlb
9
uerbadccorare polfer Iraq; potc1las dci
patet: fed nondum uoluntas:qux fola rcrum caufa en. Omniaenrm quaxnnq;
uolute deus fedr In ca:lo & In terra. Quapl'Optcr mfi ofienderis deum uolmfic
boe: 6:: Item alrerum uerbii tah atq; tah mrtute pollere: mbll egeris. At ego
no docere BAR V CHIAS in51t: l'cd qua: olim de arcanis ex ni'cl
[51)
[52]
DE VERBO MIRIFICO
acceperimlreferre pollicitus fum:quo munere fi rite perfungar lerit certe ahul
dequod gaudeam: necad allG me palum alligabo: Cum I?e!lerno u..efperi uno
oreconfultttm fir:in rebus dlulms credendum effe:quam!) fClo nun!) apud uos
ambiguum fore:deum omnia p01!e:idquod animus n0.!ler fuapte com
prebendlr:Si deus eltfaper omma &: a quo cunaa depedentl tam entll!) non
enria: ut etiam prrellantes afferunt tbeologl, SIC ergo fumma potentia: immo
fupra fummam:omni potellate fuperior:tam ad eXIllentia non exillentia:pe
nes deum ef!: q ure n ullis limitlb us terminatur. Altter enlm non fum ma uel fUI
pra fummam effet. Qgam quidem ipfe Ci ollendat in uerbo:uel re: comoranl
tem:nibil refert:dum mlc fuam cupiat uirtatem babitare.Dci autem decretum
boe &:eam uoluntatem:uel experlentla gellorum uel diuinre infpirationis e101
quio: manifellecognofcimus: qaem in locum &fcrlpturam facram &conteml
platitlorG bomini. dogmata per quorum ora diuinitas loquI';: &. beroicas beat
torum billorias adaptare neceffariCi ell. Qais enim cognouit fenfum domini
Nemo nift qui intra eum ell fpiritus propriq: & demum is cui fe reI
uelat:ficut in bomine cogitatus fuos nibtl cognouit crcaturara dio pofiremias:
nifi tantCi fuas fpiritus qui efi in eo: uel amicus aliquis cui fpirit
9
per bominem:
fiue bomo per [piritum fuum enunciauerit uel fignis ofiderit.lta locutum effe
deum cum Abrabam: Moyfe at<F Iofue: uirtutefq; uerborum diuinoram ilhs
ollendlffe: mlrandif<F elfeaibus affirmaffe malores & dh & Ipfi cxperti funt
nobif<F fure profa pire furcuhs I2litteras memorlre comendauerunt: qure & nos
animo grato accipientes/quotldie fi aolumus experimurat<F fentimus.Sed ut
rem aggrediar: Cupientlbus audire portentiflca: ueniat in mentem qure flIpra
per nos abunde difcuffa fuere:quod folas primus at<F maximus deus portenl
ta: miracula: prodigia: figna prrecipue facit qu:ecun'Il uera &: non prrellygiofa
funr: V et dum angelos fuos quando'Il dmino dignatur bonore mirabilia eifd
opera demandar facienda:ln nomine ram Cuo:,ne det aliems bonorem fuum:
& gloriam fuam alteri: <.'le aertatur bomo ad creaturre caltum rellto creatore:
Quapropter nom fuum in angelosreponit:ne quod accrrlme omniii femper
odlt:pernosadmittatur forma rum cultus grrece idolatriam dicimus.
V nde ad populum fuum ait: Ecce ego mitto angelum meum qui prrecedat te:
&: cufiodlat in uia: <.'le introducat in locum qu prreparaui: Obferua eum <.'le aUI
di uocem eius:nec contemnendii putes:quia non dlmittet cum peccaueris.Efl
emm nomen meum in i1Io.Cum igitar a deo primii:feciido ab angelis pro uoto
nollro mirabl\ja negoda peragan';:congruentifflmii mibi aifum efi prius de no
mine diuino quod ad deum ipfum pertmere dignoCciturquatum memoria fup
petit:Dcmdequod ctlam angelos quandoq; concernit:pro tenuitate bumanre
imbecllitatis nollrredicendum fore.!n qua re ordmemferuabimus:utante Uo
bis ea dei nomina recenfcamus/quorum iamprid figniflcatio patet.Pofiqure
temptabimus de ijs quorum figOlficationem nondum maOlfefiam aut pauds
reuelata accepimos.lgitur qui denominlbas arcanis confcribere aufifunt/plu.
rese nobis patrum memorIa <.'le ex udtrls quoq; non nulli uf'Il bodle leguntur:
quare in differendo facihores mea! partes erunt fi de * fummatim explicauet
ro:qure uos late apud Jutores uarios defcripta uidilllS. Hieronymus ad MarI
cenam:decem nomina dei commemorat. Dionyfus Areopagita prope qual
alii feptuagintaduo : plura: pauciora qui<F pro captu.
QUIS ucro defnitus nominum effe numerus potelleius qui &innominabilis
eff&omninomine nofipfos mangulum detrudamus:
unde nequeamus erumpere: ne'li tam lente ae perfunaorie caufam agamus:
LIBER II
utnrdlam diuinibonoris memoriam tenere arguamur. Vos uero meis
non plus affentiri opto:nec ip[e ahter affentiar [aera concedunt eloquia:ut ne
in deum optimuml ego lutum & argIlla [plrans! uermis &non bomo/ uidear
iniurlUs:& a1terOa tangere arcam/& admngere ahql1id Cupra Id quod deus
ip[e locutus e!.l.Prlmli entm bumani generis peccatum fUIITe arbitror id quod
mater omntu uluentium Heua plus ad uerba del addidit q Ipfe deus dlxerir:qel:
fequtibus quidem keIeribus initlUm fUlt & diuina: ultlonis Ori go. Nam antej
orta eITetmu!ier:dixit deus Adx:Ex omnlltgno paradlfi comede:de hgno au_
tem [cientia: boni &mali necomedas. Heua uero recs nata/uideamus quali!
tec uerba creatoris immutauerit:: & ad ferpentem loquens: De fruau ait ligni
quod eft in medio paradlf prxceplt nobls deus ne comederemus:& ne tangel
remus illudine forte moriamur.Addebat/nobis!pronomen plurat1uum: cum
nu(q Heux prxceperlt ne comederec quippe nondum natx. Submmdt:Et ne
tangeremus IlIud: quod & deus no di:xerat: Quare cum mendacem ud.et dOl
mmli con!.lituere: rur[us addidlt dubitationis & mcredulttatis particulii dics:
Ne forte moriamur:quod creator fingularitcr & firmiter [oh Adx cominatlls
e!.l.ln quacunq; enim die comederis ex co: mortemoriens. V ode& ferpens
propter conJilium:& Heua propter auxlllUm:& Adam propter tranfgreffion
prenas igiturin idem coram tremendo uniuerfiratrs autore llIclii aut
crlmen incidam:oranda ef1 fumma ilhus cIementia:ut beniuolentla nof1ram &
pietatem potluS ii ruinam animaduertat:fi forte pes labatur:cui rei de facfatliTi
mis penetralibus fui erga nos amoris fuccurrere gforlam 6:
bonorem nomims fui in Cempiterna fxcula benedicrl. C21tod fit autem dlud ta
IlIuftre uerbumltam efficax(tam uencrandum/tam farubre IO qua facillUs uoti
compotes euadimus:cum multa ut dlximlls inuenianr fummi dei nomma con
fyderare oportet. Nii quod Zacbarias propbeta exclamat:ln die iIIa erit dells
unus & nomen eius unum: admoncmur boe tempore plura effe nomina dei:
eo qtr m futuro fxeulo non erlt n ili unum. Quid trabimus boras: qUld tcmpl.ls
fruftra teriml1s: quid diu expeaamus: quali molta effet difputatloeopus: qua-
liter id quod nomane caret tam moltis nominib
q
pomt An ne nom
mter [uperos ahud diuiniraci exafbt apud mortales>,Num ceITet buins mundi
confueca nommatio:in futura nollroru animorli Dells ne cum [UI apud fe
immanentiii eonlyderamus nomen ba beat>' An uero tune nullo 11h fit opus nOI
mmel"MiITo omm co qel: ad rem non plus attmet ad moram rei 6: tarditatem
negoeii noftri pauelS expedlamus.QiulS enim [uprema diuinitas apud immor
tal es: apud cxhtes: apud fuperexhtes pro fuo more ut cft uertlimlle aliqoo nOI
mme uocetur fupereminti: tam magis qux funt in rem noftram traaabimus
dleentes:qd' iuxta bumana contemplationem ex tradltis nobis dluinitus faeris
nomimbus: quoddam eITentia: attnbuimus: quoddam ulrruti: quoddam opel
ratloni:rcliqua noltrx erga deum affetioni.Effentiam autem uoco:dei fepar3,/
tionem a rebus & omnimodii m feipfo dau(onem: & extremam:ut alt noblhs
dle nollra xrate pbllofopbus: in remoummo fux diumitatls receITu profunda
ae fofltariam retraaatlOnem penltlffime IO abyffo fuarum tenebraru fe contel
gentem. Scd'm banc itaq; affirmant deum uenerabile nomen apud bo ...
mines infiituiffi:: qUippe qui fe folus eognofeat:quare & [olus fibi nomi ponic.
Nunc quo id argumto uiri fapientes: & qel: lt II/ud nomen effcntix
facratifflmu Uldeamus.Dlxlt Moyfes ad deum:Ecce ego uado ad fibos Ifracl &
dica m eiSI Deus patrum ueftrorti milit me ad uos:& dICent mlbi: quod efinol
mCD cills:qmd [oquar 11IisrDlxltq; deus ad Moyfen:Ebieb qui e1'o:& dlxit:Slc
dlces fihis lfrael: Ebleb mifit me ad uos. Hoc nomen Plato in fua illa tam lon ga
d ;
[53]
[54]
DE VERBO MIRI FICO
penes didlcerat:9uod ad gr:eeos cluabus.lris
On tranfiulit.Nam In Tlmxo lic alt: Efi Igltur fectm meam oplnloncm prImo
difiingaendum qaid lit On: Id cfi ens quod femper ell:ortum ucro no ha bet:
&: qUla qaod ortum babct: ellautem nun.lIlud quidem intelle8:u Cllm rariol
ne comprebendl1: femper per fe ens: Hoc autem opinione cum Irratiol
nali perclpi( generabile & eorruptibile tanq quod dUlIo igtt nomie di ..
fiinguit mundii a creatore Placo: &:ornatifftmorfibominii copia eum fequuta
,11: prxter id tantii quod aliqui neutrum genus In mafeulinii mutauere. Plato
enim exeel1tifftmii uniuerf autor nominar id quod ell:unteo uocabulo: To
on:At pluriml fequaees fui appelhit efi qui ell:0 on. Q\lX quid mutatlo be ..
br:els utraC}! cogruit. Nam qctnatura no mollrofam fequfitur: co folfi duo baI
bent genera mafculinii &fa::mininfi. Verbfi Itaq; neutrfi pene latinos ailt grxl
eos fabtllorfi ma[culino factle comprebendit. QuoClrca:lilie qUI efi:fiueqd' e11:
dicat :(uo effentialinomine penes Moyfen Ebicb a uerbo [ubllati
uo Haiab pro legibus gramatlc:e derillant: priori addita Iittera. Ncfcio l piane
uenia dignii fitme in caufa tam elegantI: coraro uobls dl[crUffuuis ecrtatonb"
ram barbariee 10qut.Secl differat !teet Demollbencs aut Oeero ahqms:profe-
8:0 crediderim eum in dci areants mutu & e1mgllfutura. SIC entm Origenes
ueller [plendidifftmis 51bafC}! oratortb" no infertor:m oratioe uisefima ft memil
ni fuper Exoda:bis pene uerbis 10qui:OmtJes bomines ad coparatton uerbi
dimni:no folii incloqutes fed &mllti plltandi funt: guarel abfC}!mold:ia bari
bari perpetoa auditts:equid hbter pergamo Tu uero pcrge inqult SIDO
NIV S.No enim dam nobls extat bane .putneta omnlu effe dtftctIlima:& prxl
terea arbitror nequa(j poffe buano more diuin:! fatis enunciari:memor
eius qa: de Slmonide prxfiati doanna uiro narrat blllorix. Nii ca ab eo Tyral
nus Hiero qu:eCljffet:quid eCfet deus: unu dii? deliberadi fpaeta ftbl pollulauir.
Rediens Hiero pollrtdle/eu ldrogaret:blduii Simonidcs pettjt. Tu crebnus
idem Tyranno petente:femp. ilIi Simonides dieru numera dupltcauit.lnterrol
ganti uero tand Hierone:eur ita faceret:quia quato inquit dmtius conftdero:
tanto mlbires aidet' Ob[cllrior.ItaC}! mirorboeab[te negoda uel nollro !ermo'
ne baaenus&: tam lucide potutCfe tra8:are: quare ne ultra nos mareris. Ad qct
illli CAPNION qllOC}! bortator. Tu Ille.Habetis nom dcifummi: qct baud
Imperiti qUlda omnili primu putallerat: qutppe quod ipCammetdel eCfentiam
delgnare uideae':oec cii aliqua rerii comuOleare.Nlbil enim extra deum ea id
quod ell:quoniii uniuer[a guada eopolitioOlS proportione coaant.Solus deus
fimpltclCflmus el1:& iccirco ell qui e!t:aliud alltomne quide11: quo cll no qcf
ell. Tam ingrediune' alij no contnendl & in fecretiffimorii cotemplatioe 11:lI
diofiffimlbomies multo propius in ira ferme diulnltatis penetraha:qui magnil
tudin euiu[da alteri
9
nomis obCerlliidifflme plitant:[upraC}! bocnom Ebieb
fiue Oo/aliud !tatuur.Nii ut tUllS o Capnioo Ille AreopagIta Dlonyfi
9
expli.:ar.
Ipfe On:id ell qui ell:totms eCfe pro mrlb
9
[up'efTentiale quoddii ell:Fundatrix
cau[a &: opifex entis: fllbfiari:e: [llblliitix:effenttx: oaturx: principIa & m COI
Cura xternitatum atc}! temporum:eotitas & [xeulum entium & tempus eorum
guxfiunt:& eCfe* quxquomodoltbet [unt:&:gelJeratio ijs qu:e qllomodocli,
Cl> gignun. Hie non ob[cure deprebdi primi entls cum rebus
eocur[atio:quibus perllleodi uim pr:ebeat:& quaqua eCfentiam dellmpliciffil
mam: per qua.fmpliciter &: p. qua libere notificar :eque feut torum in fe comI
plcaitur ip[um effe prxcellenter exceptum : ut fir [upereffenriale totius eCfe:
t3men non defignar deum ut indu[om & qUlefeentem:fed res ipfas intuentem
.:3;:. rc cum rebus miinuantem quibus [ubfifit:ntlam ex
" ....
LIBER II
ciufdem urrbis qua:iam audi(Hs pofi acrem meditationem facile in,
telligltis: Quapropter incn3rrabllis fuperemmetia: feparatu in fe retroceffum
confyderantes fanatilmii nome Hu: lmprimis ueneran: &: 'pfum ante Ebieb
collocant: Quod Efaia: propbetarti nobihfflmo deus Ipfe manifefiauit dlcens:
Ego dominus: Hu efi nomen meum: glortam meam alteri non dabo. V Idetls
1am diau nome fub modlo lume cotinere lac refiriogere guide radios: & lO abl
dltisfeceff,b
q
deu folitane comoratem delgnare abfq> ullo uirtutum effhn.:u:
fed in fe cofifietia lmplici!fima & abfolutlfflma cotinent:no cgrcdie I
te :OIbll gubernant:fed cunaa I2mittent:gllx bii flut acceptant:gua: ite mal
!e:non recordantem: quale pofibac io eodem propbeta deus logui: Ego fum
Ego fum Hu:delens iOlguitates tuas apud me:&: peccatoru tuor:!m non recor ..
dabor.Nam qcrHu glori3m fuam noo dat alteri: quod non recorda peccatol
rum: quod apud feac non propter aliud extra fe delet iniqultates: dedarat fil
gnificat nominis: quoniam Hu deum a rebus ita feparatum notat ut omia mI
tra feipfum uel agat uelpermittat uel quiefcat. Et fa:pe negatiuis fermoOlbus
nomcn lilud colCqutibus prxponl:ut paulo fuperius locutus cil deus:InteI,
/igatis: quia ego Hu: ante me non dI: formatus derrs : & pofi mc non erit. Hoc
tam augllftum & infignc nomen a grxcis qllondam pbilofopbis: maxime anr
PlatoOlclS Tauton:a latinis Idipfum ea appellatum. Pfalmus enim primus &
centelmus de deo ficenunclat:Et tu es Hu:&: anOi tUi n6 defident:Vos latine
in cretu f3crorum decantatis :Tuautidemipfees. Etnomen Idem Virgdius
ad Iouem tranflulit pari quidem intelltgentia:quiido lupiter oraculum promllI
g:\batdicens : Qux cuiqJ ell fortuna bodie quam quifq> fecat fpem:Trcs rutul
luf ue fuar: nifo dlfcrimie babebo:Seu fam Irlum callra obfidioe tenent:SlUe
errore malo T roix monitifqJlini!lris. Nec rutulos folllO: ella guiq; exorfa labot
rem:Fortunamq> fercnt RexIllpireromnibllsidem. Vidctis bocnomldem
regi Ioui attrtblltii. Tantx Iraq> maleflaris I ram pra:fidiofum auxlHareqJ nocal
bulnm Tauton:quod ell Hll:fupereffentialuer xternti ell:incomutabile: IO re
ipfo manens:fccrm eadem:& eod fe babcns modo:omniblls lmlliter pra:fens
iprumCF rcd'm feipfum in fcipfo firmiter &: intemerate in pulcberrimis
tillX id entitatis fimbus co 1I0catu:intra lin uta bl\e:1O Rexiblle:inuariabilc:lm per'
mixtum:imareriale:fimplicifflmii:nulltus
le:ingenitum:no guafi ndam geOltum: uel ql1afi Imperfeaii: ue! quodnon lt
ab bocue! ilIud genitllm: uel guod nufq nulloqJmodo confillat: Sed utfuper
omnia ingeOlru &: abfolute ingemtum: fempe!"q> fit &: in fe perfeRCi atq> Idem
fitrccrm felpfum & a fcipro uniformirer & idtlformltCf Iimltatum. Vereor blc
nein tranlferendis gra:cis aures doaas maleofFendam.Sed forte non cllmibi
apud pra:torem orario babda : ne'!) uos urin foro &: fubfellr,s auditores
tis: fed IO Academia fecretiffimx pbilofopbia:: quxres nudas magls ornata
uerba dcfydcrat:uis l fieri a me poffet:debe. cm quidem lUxta Horatiu FI3C!
cum:cum rebus flru li I & iocunda &: idonea dicerc uerba. Vtctic ell:Ego fublil
mem eius nominis digniratem in falligio omnium pra:flgerem:fi non qu5doq;
imo t:pius in bxc fubterlunariadeflueret:& cum rebus ira comunicaret ut 1111
de libl cognomentfi caperet:Quicquid no ahud (ed idemipfum eXlflereputal
mus:no folum in fubllantijs:ur Dido ad Aenea: Te propter eCidem Extinaus
pudor. V eruetiam fubllantias cofcqutibllS:ut Anna Didonis foror: Eadme
ad fata uocaffes:Idem ambas ferro dolor atq> eadem bora tultffet. Itemq> de
focr,s Aenex V irgilius:ldem omnes flmul ardor ba bet. C2.!,lam rerum cum co ...
dem uerbo parricipationem Efaias mibi uidetur explicaffe: per quem deus 101
quit"r:Ego H"; Ego prlmus 6:: ego ultimus. Et paulo po(l:caplte quinquage
l
d4
[55]
[56]
DE VERBO MIRIFICO
fimo primo: Ego fam ego fam Hu confolans aOI:: quo liquido nobis innote[cit
ipfnm Hn & (meio &: fine &: m mcdto rerum uerfari. V nde ut uenra quoq; no'
firis confenttre demonflrem:rurfus Arcopagltam audltc:qul de Hu quod Ipfe
Tapbton uocat:fic alt:ldcm ipfum ex fcip[o ommb
9
ad participandum idoncis
irradia t : aha conncaens aliis abundantia & origine identltatis In [clpfo /& con,
traria Idcntiflcc pra:babcns per una &: lingularem totius idcntltatls fupcremi,
nentem caufam: V ndc rcxfuo outn cunaa penetrar fapcrna:mundaoa &
inferna. Necea ulla uirtus in crio & In terra &: apud inferos qua: buius oomi!
nis poteaati rdHere ualeat:& iccirco domlnus uirturu Hu dlaus ea:quia om,
nis Ulrrus &: poren tia lUi [ubicaa en. Qua:rit propbcta pfalmo uige[notertio:
Quis efl Hu:tlle l'ex glortxdterpondet fpiritus io propbeta:Domlh
9
uirtutu
ca Hu:Ipfe eH rex glome m xrernum. Occurrlt aliud memorix qaod folaiam
dial nominis comemoratione recordor .EH enim per Moyfen Imer feptem l,
mulconfecraea nomina cum Hu: etlam EHbpofitum: uno fcrmoms contextll
in legis reperitloe quam DeutcronomlGappcllatis:quod latme ignuocamus.
Ideocp [xpius exaudir In Igne: ur AbrabamG:Heliam: Dauldcm: cxtero[q; de
qUlbus cxtant biflorix can in re d:umitatl confentanea.Etmoy[es aiditdeum
in ignea'\:: angelli io Ramma ignis.Et diuina uilio:fult [pleoder ignis:
&: dc :goe fulgur egredlens. Plato Item fummu deum In ignea effentia effe UOI
luit:quem Ingratus dl[ctpulus AriHoteles ar fxpe alias ita nanc quoq; non fine
calumnia reprebendlt In quodam libello ad Alcxandrum Macedonu regem
conrcrlpto:ubi rcpel it ucl non cam reperit ab Indorum Bracbmanibus did!
cit:qutntam effentiam diuinitatis effe manuonem.Non pIane nos inquit utali,
qui circa diuinli aberrantes:in ignea effentia deum e!Te dicimus.Demdc uedta
tis teHem: fCllicet PlacQne meliorem cItare nititur: qaando fubdit. SIC emITI &
Homcrusair:Sors Iouis enca:1U nebulis [cdet xtbere Iato. Melius IgmJr pro,
pbeta Zachartas/& multo certe melius quippe qui ex ore angelt lpfum
audiuit loqutem: Ego ero ei dixit deus murus ignisin clrcuitu ex in bonorcm
Ebieb in medio cius.De quo ut eti3m SI don lO nro in adducendis pbllofopbis
ego bIandiar/:llc Plutarchus uir plurimas artcs egregie doaus in Pbyficorum
dogmatum colleaario [uo mentionem facit.Defcribunt inqult dCI notlclall! Ile
fpirtum mtelleaualem &: ig!lcum non babentem formam fed trantTormante
Ce in quodcuq; uoluerit & coxquantem fe uniuerlis. V nde ZoroaHer ait:Oml
nia (lic ab ignc uno gentta.V os flUO']? Capnion: imo nos cbrHhanteNolo enim
profefftonem quam crepI defcrere) deum uulgo ignem nomlnamuscum Paul
ro tarfcnfi: q ad Hebrxos fcrlbens: Deusinquit ignis co[ums ea: TaJl1rfi boc
nomen [ub quadam diuinitatis difcreta ,pprietate ueneramini fanao{piritut aJl
tribucum:quod Ioannes Baptlfia docuit tam apud Marcum etiam Lucam dii
cens:Ego quidem uos in aqua ad prenitentia: qui autem poH mc ueni,
et me eH:cuius non fum dlgnus caIceamta portare:lpfe uos
m fplrlcufanao & igne:per Endyadis flguram In [pirttu[ano:id efi igne:in CUlq
fpeciefublato cbrtllo apoHolis apparuit. PerpIacet in qUI t Capnion:iHa
tua: quoniii non mbil religIoni ut arbitror nofira: c6grUlt. Omnii'i pri,
mum no eH allud quod un malOri cum uoluptatc accperim: ita te ordinaffe
non bU!lIano arbitror mfiigatu dlUina bxc nomina: ot contra moltorG optoiol
nem:etlam noHratlG quos tbeologos coronamus:no Ehiel? quod iIbputat fed
c6fiitueris ut fit ordo:HlI:Ebieb:Efib:quafi altquis ad ineffabtl una
trinii nnitat 10qlla(:Id es ignis:quadmodG tfutfibilili reru natura
dlClm
9
: fublliitia uirt
9
0Qatio:in eoduno indilliduo. Et forte ficut Orpbe? faI
eros bymnos fm carccrata nomia difpofultSIDONIV S mquit.Nyx: Vranos;
LTBER II
xtblr. Vel Homer
9
Zeus I Atbenal Apbrodita. De primo fic ait:hrpiter obfeul
rans nebulas &' in regnans. De fecundo: SI dederit mlbi conmiofa Mil
erua decorem. Eam nanq; propter caput louis: de cuius cerebro nata dicitur
multi conliltj &magni deum uocamus: quem uos Hebra:1 Hocbma no
minatis.De tcrtlO:Sic fatus riftt pater IIle bominGq; deumq; Splendtemq; UOI
at V cnerem cui talia dlXlt : Haud belli imperium cura: tibi nata rehhlln ell:
Scd molli amplexu flammifq; incendere diuos.De quo Ternario iIIud Marol
mcum ud Pytbagoricum poti?eanere poffem: Numero deus imparegaudet.
Nam mlbi uidere Uldcor totam uos e ffcntia: diaina: maiellatem IO fuperemi!
ncnti triadecoprebdiffe. Hmcfortaffeqcf entia creat: creata rapit: rapta per ...
ficit.Sed quid Barucbiam moror: Age fi ultraqUld ba bes. Tum IlIe:Habeo
quidem adbuc pauciffima qua: mea: oltm memoria: follerter impreffl:'
tamen nibil ad boc genus nommum qua: modo recenfui. Nam eXlllimare nel
guco inter euoRa qua: ue1legl uel audlendo didici aliquod rellare nome aliud
pridem ctua: a me dcprompta funto Solis entm diuinam cffentiam triI
bus lfiis eompletimurnomintb
9
: Hu:Ebieb:Ellb: qua: deieffentiam fignifical
rcnt &' fi 1am nullus effe t mnndus uel exemplaris uel corporeus. Tune cnim
aeus &' Idem ipfc effet:& effentia fua effet:&' effet ignea: natura:. Non quidem
ut cO: elemetaris ignis:neq; ut O:elIaris fine ca:lellis /tcd ut menarrabllis in fClpfo
fpldor:eUlus omnes pra:terea Ignes umbra fint &'tenebra:: Quod Cbalda:o,o
rum monumenta gra:ds uerfibus apud Synefium mdicant. Ne tu defl'icias ni!
grum fine bmme mGdum.Cuiq; profunda & lam fubllernit atra tenebra:Sorl
didus eO: oblurus item:fimul idola pafecns.Sle enim mundns etlam iIIe fiquis
cIl arebctypus:umbra &Idolum eritad dmini In [eipfo luminis comparatione:
quatomagls bic noncr materia: ac fa:cis eonfors mundus:qui &' fuperioris mGI
di umbra dlcltur:& fola qua:dam effigies.Sed nefcio quid mibi de Hocbma SiI
donius in aurem fllfurrauit: quafi nomen [It inter confecrata e{fenti:r. Fateor
eqllldem quonlam mbtl deo aecidat:neq; Ini extrancum eoba:reat.Nibii enim
eIl fimpltcius &' magis unum:Quotidie uero cum Dauid ad dcam c1amamus:
Omnia tu in faplentla fecini. Ergo ante omnia qua: faRa funt/fuit apud deum
fapientia.Qya: l non ut extra deum: altter enimnequa ante omne ereaturam
fUlffet.Erat igltur dlentia dei. Supra enim oIlendimus idem effentia: uocabui
lum effe: quare motus iam Sidonius ut ipfe ueritus eIl ne inter ea qua::
fmt V fias: ego negligentla inerti quadam: Hocbma: id ell fapientiam omittel
rem.At ubi cum ammo fuo meditablt aliudntbil effe deum nlft ellentiam fua:
non erit cognitu difficile quonam modo nomina deum fignifieantia diIlribual
mus:pro bumana uidelieet confuetudine:qmppe qui fummam &' excellentlffil
mam diuiOltatls na(uram improprieac imperfeae cognofcim
9
: &' Iccirco tllam
quoq; ImperfeRe nominamus. Quod fi qua nobis dluinitus tradita funtnomi/
na: nos Illa pro noO:ra: intelligentia: captu difponimus: ut qua:dam figOlflcare
deum fccfm felpfum putemus:ommbas uellibus exutum/nudum:&'a fingulis
applicatiombus feparatum I quas nofipfi rebus al* aecidere uidemu:s ut cum
cO: Ille fuperfubIlantiahs ignis: ut eum ell ipfum effe complexum unice ae fem
piterne pra:terttum/pra:fens &futurum in unum pelagus a:terOitatls umfico
umculo colltgatum:ut euam cum eil ipfum idem:nulla quidem alteritatls pro
l
portlone admlxtum. Q9:r tria naturam quandam fubilantia: puram defignat
etiam penes rnortalem noO:ram & imbedllem rerum notlclam.Sapientia uero
eiu[eemodl eIl: quam nos bominibus accidere fentimus: quapropter alterum
altero [aplentiorem diclmus .1lIam fimihter deo attrlbulmus: elufq; nomen
[57]
[58]
DE VERBO MJRIFICO
Hocbma:uis inter facra nomma deum fignificanria non mrnimxiudicetur
efficacix:tn ne utlql Katapbton:id efl fcd'm fe:fed Periapbton:id cIrca fe deii
nominare permittttnr. Cuius indiclo facra funt doqUla: Quod flultG dei/fapi,
cntius efl bomimb". Qgo fit nt ipfamet IO Prouerbqs boc de feipfa pandat myl
ftermm:cum alt:Dommus poffedlt me intrio nixfux:priufg IUe faceret ex tGc.
Ab xterno effufa fum ex capite antes terra. Nondum abyffl/quado concepta
eram:necdum fontium aggrauata:aqux.Ante montes fundabatur lante col,
les concepta fum.Poflerlus confequle: Et Ebieb fcd'm fe artifex: & Ebieb delil
tixquotidlana:. Q.god uos e1egantius ita legitis: Cum eo eram cunaa com po,
nens:& deleaabar perfingllios dIes. Vos iam certe remoto uelamine cernitis:
fa pien tlii dci: effe quadam emanationem/licetante mGdi conflltutlonem prol
duaam/tamen contemplatlone rerum futurarum ex capitefummi dei orta m:
per qua omnia faaa funt: & fine Ipra faaG efi ntbtl: quafifuiffet Iplus Ebieb: id
cfi primi effe:quem bic uocat artincem: concomltans babitus & induflrla.Hu,
mano more loquor propter imbecillttatem noflram. In eiufcemodi naql caufa
incellig,mus aliquado qua:effari nequimus.Equidem arbitror eam fapientiam
fuffe fubflantiam umentem/& energlam operanrem fcd'm uolGtatem opiflcis
uniuerlitati prouldentem.Et qua deum ipfum bocfuiffe: fanaa opimo efl: tal
m cogit me ammus aliam illic dei proprietatem intelligere: g fuqpuus nuda m
immanentia. Quare Hocbma: ex * effe opinor qua: comitane dei abflrufam
in feipfo c/aulionmt etiam fortitudo del:qua:pariter cum fapientia pauloante
diaa non nibtl contulit ad mGdl macbinam:teflimonio Hieremix de creatore:
qui fecit terram in fortitudine fu a: & prxparault orbem in fapitia fua:& IO BII
nab:id ell tntelligentia fiue prouidentla fua exrendlt cxlos.Habetls iterum no
men religiofum/quodHebrxl pofi coronam & fapientiam ponllnt inter dec
numeratlones deoattriburas: non mcomunicaro fed radiantJ:no conclufo {ed
apparenti: non abfiraao fed egredienti. QuarG prima ell inaccefflbilts diumil
tatis abyffus & maicllatis pelagus & infmita omnium poteRas tam qua: funr?i
qua: non funr.Hanc nulla fubterfugiet contradiaio:banc nulla prob!bet impli
catio:bancnulla moderatur pbilofopbix dialeaica ratiocinario: no fopbillica:
perplexltates: non logica pbantarmata. Hoc deniql diadema:totG a diuinitate
pendens regnum:obljdbus ruptis penetrar. Nomen eius uocant Ketber. SeJ
quGtur adbuc l10uem dei uefilmenta:quonlm fimbrias quotls Ipfa mens bea,
torum attigcrit:totls rcfpondetdcus: T etigit me ahqUls:Nam Ex ego fenfi UICI
tutem dc mc exijffc. Sunt entm ipfarum l10uem beatitudtnG non tam fruitiol
nes: frultlonum obieaa: qua:: randem in nouem bierarcb* cum beato rum
mtibus conuenifit:& bcatitudinis fritionem flngulis perpetaam admittunt.
Quod li primam rurfus ad fe numerationem affumpferint/finemdecem uerl
borum di<Ylto dei confcriptorG correfpondenter adimplebunt.De Hocbma &
Binab Salomon m parabolis:Beatus mquit bomo ell qui adeptus fuerit fapien
tiam/Ex qui aHuir intelligtia.Et in lob refpondit Elibu flius Barcaelis. Dixi:di,
es loqutur IExmultltudo annorum fClet fapientiam:fed certe lpfa efi fpiritus ill
bomintbus: & infpiratlo dei omOlpotentls dat cis intelligentiam. De Neab
fcriplit Samuel propbeta in libro fuoquem uos Regum primum uocatis: Tri,
umpbatorin Ifraelnon parcet:& prenitudine no flcaetur: Neque enimbomo
ell ut agat prenitentiam. Pofi quod diuinum nomen IRexDauid gratiam ba,
bens deo fuper templi futuri fumptlblls collcais: aliud pofuit prope fncm li,
bei uerborllm dierum primi: cum ait: Tlbi efidomtne magnificl:ntia &' potcn,
tia & glona Ex uitoria & Hod:quod uarie tranlIerunt:laus uel contdIio.
LIBER II
Manifdlabit boe ipfum diuinitatis ue!limentii: pfalmus tertius & centdimus:
quo deus prxcomo clfertur bis uerbis:Hod & decorem induiill:amiRus lumi!
ne {icut ueftimento.Sequiturbanc confdfionem laudis & glorix nomen altud
fanRa &. uenerabllc: nom inclytu & pra:eonij plenii: quod cor in
ita mter dccc Sepbirotb clrciter mediii colIoca Tlpbcrccb. Sic emm m libro
uerboru dieru lam pnde cltato:quc reltRoJ3t :boc cft Paralipomcnon appc\15t:
lnq; eius Itbri notato carmine dlCl:Nic iglC: dells nofter cofitcm llr nos ribi: &
budamusnome Tlpberetb inclytutuum.Deambobus traRatpralmus nona!
gerlmufqumtus: Hod & pulcbritlldo in cofpeRu elUS: fortltudo & Tlpberetb
In facris eius. Vos poteftate buius nommis In pfaf.lxxxviij.contcmplcminl:ci
diCl: QlOnia Tipberetb uirtutls & ualoris eiustu es deus. Et Efaix tcrtlO atq;
fcxagchmo.Sic duxlfti popula tua ut facercs cibi nomen Tipbcretb. At li ero
poftomma bxc loquamur dc augufto cmgulo excclfi dCI:quo ipfe fimul eum
cxtcris prlncipe dlgnls ucl1lbus m nmndi ordinatione ufus pcrbibe .Eftcnm.
dngulu &: In iure cmili ornameri nome. De quo in pfalmo.Ixilij.canitur:Exaudi
nos deus falutarisnol1er: fpes omnili finlllm teme & in mari longe: PrxpJr.is
motes In uirtutc tua:JccinRus geburab.Cum Igl tanta maeftas lattbulU egre.-
ditur:ornata dlademate/fapltla 'mtclligenrb! utRoria Iprxco!1lo I decorc:qua!
fingula ipfe fibi accngit potentla fua: quid alilld eH boc: tegcm procedere In
regnli, Dc
9
eni Rex noner ante f:ecula: Ipe dns uirrutu & Rex glofl.t: Rcx
magnlls Cuper omnes deos: Rexomnis terrx:ipre regnablt in xtcrnu & ultra.
Quare oneur cofecratLllliud nom Malcbutb:quod tam liluftre regn:ram lUI
mnofum imperlu rdpictt: cums in xtcrno curriculo ua(lifflml orblS nullus ertt
fmls:De quo fcribitllr:Rcgni tuG:regnuoim fxculorfi.Scquunc duo
fignia:fceptrii 6: g!adius:ld el1 mlrcricordia & timor. PriorlS nomE cn Ha'ft'd:
CUIUS propbeta regius meminitdics:Diiein cxlo eft mifericordia tua.Nec fo ...
lum boc/fed cna fupra cxlos:ut pfalmo ctcfimo feptimo: EtJ'vJoy(cs in llia diI
uma rummi creatorisinuocatioe inter fa era tiITtmas adiurati6esl non dubitalllt
eti b0c deuotli fanRitati nom proferredicens:Dne Tetragrame:Deus mIre
ricors &: clemens/patiens dc' multa mifcticordia: qel: cft Hxfed.Acceditnltimo
dmini cultllS &. pClfeRx rcltglollls prmcipiu: quod quidem ( tire fmgulas con,
templationa proprietatesnmamur quoad ipfummaieftatis effluxum: uerfus
nos poftremfifuccedlt. At ublnOnros intutus a nobis ad fuprcmi numinis UCI
ftitum atql ornatum deninamus:profeRo non iniuria proptcr femitx conuerl
fionem:primas catbedras obtinct & appel!ar Pabad:ld cn timor. V nde b;:ud
ineleganter ilIud triuiale uufgo canitur: Primus in orbe deos feclt tlmor.Et fUe
no nulli & ijdem nobiles gramatici qUI deos a timore tranftulerc.Nii dees gra:
ce/tlmor el1latme.Non autem bic el1 is timor:quo nocentes crudatum formi,
dant.IlIe enim & furils &. dxmoniblls &: aduerfis mambus en dlgnlls:de
quibus apud Virgilium qucrune' inferi: QgiCq; fuos patimur manes. N eft Ille
diumus &. falutarrs tllnor:nec a deo proueniiisl fed furor & nocentis conrden!
tia: uermis: qui rodit quotldie atq; urit mal?m mentem / malum animu. Quod
M. Tullius Ocero.p fuo more contra Pifonem egregie eopiofeq; dlfferit. NOI
lite inquit putare.P.C.ut in fcxna uidetis bomines confeelcratosampulfu deol
rum terreri:furiarum tcdis ardentlhus fua quxq; fraus:faam facinus: fUllm (C"
lus: fua audacia de fanitate ac mete deturbat. Hx funt impiorG fUrlx: ba: fl.aml
mx: ba: faccs. En aute Pabad:timor intranes:excellentior amore. Quo flt ut:
nobtli!fimus qUldam noftra xtate pbilofopbus:reae mibi dixiffe ulfus fit:quod
fiCllt extrinfccus timor en infertor amorc:tta intrinfecus eftful2ior amore. Ves
ipC. profeao nuno doctl: uerum id effe intelhgitis:.quamo mclius agnofcctis
[59)
[60]
DE VERBO lRIFICO
tam fanaii;tam colendli:tam u@nerabilt; notn diuino,rplrtttT a ffIa tli elTe bomi ..
OIbus:non folli utconfecratii fed ut eftcax:ut religionis facramentii
firmilTima.Si dubitabitls:legite arcanortI mO'l1umta: le gite lnaas Htteras de
patriarcba lacob confcriptas.lurauit enim Iacob per Pabad patrlS fui
interpretatii efi timor: Et ad focerii 31ebat: NII deus parrlS mCI Abraha &: Pat
bad IfbacfuilTet mlbi: ialO nudum me dimifilTes. Andlulflis breui fintin.
enarrabibs cofifientix obferuandlffima nomina: qua: deniq; & in tra fe &: foras
decem emanationes:15< eara laudem:bonores: gloria:digmtates:atq;
facrata uocabula; modii dlfpofitionis elTentia: diuina: fignlficatia: &: ex ipfis faI
cratilfimis htteris e1eh. Nobls igitur nunc cum tanta malefiare totus Elobim
IO uniuerutatem rerum egrelTus efi tot ornamtls : tot uelllbus drclidatus: 15<
iccirco Erobim uoce plurali deus unus cognominatus.Sed quii uerba
trataremus: breUlter comemorandii fUlt id quod uerltas babet: nullti a nobis
ex ijfdem tribus expllCltli nom: quatGcunq; Ipfam folam &: propria dei elTen,
tiam defignat: res creatas negligere: fed quodlibet ornatllfuo &: decorel5< COI
gnomto 15<appellatione qualibet a fummo dependent creaturam lOuelllre
atq; denominare. Et ut incipiam ab altilTimo quod cll Idem Ipfum:quicquid fe'
ipfo 15< fuis flllibus contentti:quicqUld natura proprla:locum incomunlcatii:di;
menfion pecuharem:qlllcql1id infign notam &: feparata fiatus co
dltlonem [ortitli efi:id 00 elfe alilId quippia:Ced idem ip[um dldr.De 1110 aute
quod eft:uidemus quata eius m lngula creata fi. comunicatlo.Non enim folii
quod fubfiantia fua mtitur:llerlietiam quod alteri quidem adba:rer entis uoca
bulum ufurpare cotendlt:uttandem effe dlcanr uniuerra quxcuq; 3 primo del
pendent.Sed de Ignc qUld dicemus:quii nibll ur fit qel' eius fcintllla carne diI
catur:u['lladeo ut Heraclttus cunaa ex igne genica elIe doclIerit. QEapropter
intelleaui etiii nofiro &: egregi ii &: adorandG &:excellentllTimG fuperfub1l:anl
tfahs deiratis nome fe offerr: lnnominablle.quo pra:terdeG unum:fIG:primi:
nlbil aliud denominari qlleat uocatur'll apud gra:cos T etragramatoo Anec,
pboniton:id ea quaruor htteraru ineft bile. QlIod cum ornllla operatur: nibil
operfuot}ta Ce denominat:nlbll appellat:nthll fuo uocablllo afflct.Hocipfum
enlm interpretesnulla ci parem diaionem inuementes: faltem proptcrfuperl
eminentla dominii uocauerGt.N5 qoia Ittterx boc proferant: quippe null
13m fyllabam confidar: fed fimpliclfflm fignificiites componi oolunt: &: incoi
prebenfibilis uoci, fimulacra cxillentes (unt:lbub.Quod foli,
quatuor pllntisriteordinatis Cbaldxi depll'laere folt:ne tam fanaicbaraael
resdfgito dei confcripti:ufu quotidiano U1lefcant:Qllol)t confuetudl,
nem modo pariter bebra:i alTumpfcre: potllTimu uero quando in cbarta exaral
re. conant'. Tunc enim aut non integras quatuor IItteras: aut Cbaldaica figura
funt qUI tribus tanta punais utane' [cmlarculo conexls/&
al1j aliter.Hoc totum ob reuerenttii tanti nominis muentli dl:ne cotreaatione
frequeti contemnat' tanta: maiefiatis diuino uerbo prolatfi facramentfi. ram ii
accepillis oim arcanorli fccretilTima fignacula:Nomen Tetragramaton:ab bOl
mme nu@ reperta: ab uno deo traditfi. Nom fanali 15< bonoradfi.Nom unu
quo folus deus efi benedlcedus religione paterna. Nomen pottilTimfi qlf COI
(unt fuperi:obferu3t infefl:ofculat' uniuerfitatis natura: quod ab alTiduiscultol
ribus imbibIta:&: facerdots mtibus inefcatli: mirificadiclt' Imperla bumana!
condonare.Nome primis partibus propaginis mox cii infpil
ratlone diulOitus cognitli.De primogenito namq; fuo Heua diX1t: P offedi
bomlnem per Tetragramon.Sicenim fanai cbara8:eres cotincnt:quod antea
neater Inueni( protulilfl:. Nom deinceps in bona atq; frugifera ,ptoplafmmi
LIBER
.'. II
generation deriuatum.Nam cum ipfi Setb ad imaginem &' fimilttudin Ada:
formato genitus eIfet iociidifflmus filius:cccptfi efi co die inuocari nomen Te,
tragramaton:eo qtf prius genus bominfi de pro(apia Caio orrorii te ...
ram inbabirart:cum quibus non multa era t dei cuer farlO.Setb itaq; quia cul,
tor diuinitatls fuit:ufq;adeo fuper prole gauifus efi: ut cum uxore ac familia nOI
men dci a partlbus edotum muocaret.Atquf[unt qUi boc loco doceant: om,
nili primii Enbs Adxnepotem fncboaIfe nomims Tetragriimati uocation:liI
brariorii errorcforutan capti:non'uerentes qtf Stagirita pbIlofopbus In fopbll
fiicls redargurionibus admoner:lmperitos idlOmatum facile decipi.Quale iIlis
accidere uldemus qui Iibtlus toto xuo'logicis quorfilUncuhs implicant' &' araI
nearii refls:9 paucis annisdiuinor htteraturx.Nam cum Eufebius Hieronymus
traduxerit boc modo:Sed & Seth natus efi fIli
q
quem uocauit Enos:Hic CCCplt
inuocari nOn\ domini:ludicabant ahqui partem oratioms: Hic:pronom effe:
cum fit aduerbiii temporis accentu clrcGHexo ,pnunciandum:ldemq; defignat
qei' tune: Ceu apud Maronem: Hic pater omnlpots ter corIo clarus ab alto lnl
tonUlt: id efi tunc intonuit de corIo pater omnipotens.Sleut ubl fignii loci exi,
fiens pariconfuetudineinterdum fgnificatquado: utipfe ubl tempus eritoml
nes m fonte lauabo.lgiturfimul atq; nafccbat' ipli Sctb fi\tq: Hic cceptum efi Inl
uocari:id cfi tuncmclamabat' nomen Tetragramaton.lam uero in bac abuliol
nem uentG efi ut uulgo pro:bic: rronom ifie lega t': quali Enos ifie
primii ineccpertt inuocare nome domini. Qd' l ueru amam ex facns httens ii
Cbaldaiea expoltione : ipli uos intelligitis. Deinde boc fan tl f1imii &' cultu dii
gOl [I mll nomen:borredltatls quodam iureae perpetua fuccdrione per fubfel
qutem:non Cain reprobi generatlon j(ed ipfius Setb diligenti re ltglonis fiul
dio & affldua erga deum fide & Ulrtutis integritate prxditl continuata pofierll
tatem deuenlt ulq, adAbrabam:quicum iretm terra m Canaan:xdlncaUlt altal
re deo &'muocauit Ilhcnom Tetragramaton:Cuialiqu5to pofi:iterum appaI
ruir deus dicens:Ego (um Tctragramus qUi eduxi te de V r Cbaldororii.HUlus
filius Ifbac iuxta puteii iuramtiBerfaba:imitat
9
patr:fiatuit &'Ipe altare deo:
&limilitennuocault nomen Tetragramaton.AtIacob ilhus fihus:cum recubu
iIfet in Haran:ulfus ell el deus innixus fcalx:quor a terris elcuata corlum 3tt1ait:
cui dixit R fomntii: Ego fum Tetragram
9
deus Abraba patris tUl:&' deus
GEi cum euigila[et:certe inquit eHT etragramus in loeo iilo.Cum igitur m ca
firls noae poHerlori luaaret' cum deo:&' quorreret nom eius: increpando reI
fpondlt deus:Cur quxris nomen Superflufi entm iudicauit ilIum qua-re;
re quod ante poIfederat. Tum pace tua CAPNION alt:intcrumpo difputa
tionem:Nam uideris Impetu tam coplOfe oratlonis fuX duci per inuia ac pene
prorcipitarl.Nuquid memineris deboc nomie deum dIXI[C iVloyfi:rgo domil
nus qui apparui Abrabam:lfbac & Iacobin deo omniporente: &' nomen meii
Tetragramaton non indicaul u uero nos docere a udes ta m occultii nOI
men ilIos nouiffe:tanq borreditariu a prima bumani generis matre ad fe deriual
tum.Qei' li cIfet:non rcac nobls comentariorfi fcriptores IX magnt {\; graues &
inlignes tbeologi tradidi[fcnt:folt Moyli primo reuelatfi: nec ante patrlbusfeil
tum fuiffe:nec fic e[et a deo infiltutG:fed ab Heua excogitatG & poHcris fui5 le
gatum. Vera tu qL1idemrecltas: BAR VCHIAS inquit: fed falf concludis.
Ita enim uiciffim mibi dabis ueniii t prorter modellia utar dialcc1icorii cafuetui
dme in dicendo. Nempe qctboc Heua pronuciauerit:confccratx litterx cellal
tur.Atqei' excogitauet:itprimil:quod fmxerit:quod infiltuerit: quafidfet bilal
nun inuentii&nouun xorfum:baud tlbiaffentiar.Et fl memoria tenes/remol
ui occafion dicens:quantii mea fert opiOlo:qct moxcum fpitaculo uitor amarCi
c
[61]
[62]
DE VERBO MJRIFICO
fit i\Iud primis paretibus &cognitu diuinitus: Id quod nobilHfimus prreco cliui!
norilfecretorli Efaias plurimucofirmare putae' Tu es Tetragrame pa
tel' noaer:redemptor noaer:a f.:eculo ucl ab reterno nomi': tuli.Ergo ante tem ...
pus quo creati funt patres noarl terreares:ld nom fuit. Creteru gel' affers Ipfa
del uerba qUi fe dicat fuperiori retate proams apparuiffe In deo omnipotte:&
nome Tetragramaton n6 indrcaffe eis:dignii ca mdagine quatenus bGc nodii
dlffolua.Faclam
9
Itaq;eius rei periculfi. QUlfnam ea qUI cum andiat
de lapidlb
9
preclofs loqutem:non recordd Ce uidiffe uel borfi aliqu, Et quis
ca mercator opulent
9
:cul nunq fUlt cogmtus Sardl?:Topaius:lafpls:Cbryfol
htbus:Onyx:BeryIl9:Sappblr9:CarbGcuI9: Smaragd
9
:a nt ahqUls boru:aut plul
res:autos:uel etla quos Moyfes addidlt Ligm
9
:Acbates:Ametblft9f'Quls!t
ca: qui n6 ex Itltis agrl:& Ronbus campl:& berbls borcora multas & uarlas CpC!
cles ca earu nommib
Q
atq; figurls olus:blc btre fundtes brachia
betre:ut alt poeta: FrecfIdufq; rumex malureq; mul.:eq; mrentes. Hlc clcer & cal
pitl nome debentia porca. Hlc ctla nocuG cer-.:bro geltdumq; pa pauer:Grataq;
nobiltli rcguies laucba cihorfi:Et grauls in fatli dlmlffa cucurbita uentr.Oml
I1la hrec nos qUIq; eCla med10cres de grege nouimus:Soh uero egregi) bomies
& eXlmii: pra:ter nomma uirtutes quoq; finguloriifcint & poteHates; qlllbus
uel pbyficus ahqUls edous:uel EmpinClls exercltat
9
:udlCault. Nloll iraq; ml
tleturuel agl'eals bomo qUI re Coraltil atq; Smaragdt1 noffe dlxerlt: CUI nego ..
clator qui[pla modlimternofcdl mHraUlt colore:figura: preClo. Nouit emm
qc.f Corahus neq; Smaragdus ca neq; ulceuerfa. O!n llero re fme bes la plUOS
baud flae profltee': eum Inorum potentias & opcrauones effe perdoctu OpOfl
tec:&qc.f tahs ae tantas uterq; [It: Ec qet Smaragdus appenfus collo: EpIlepfeos
auertlt occation:& Coralius repelltt aomacoi dolore:cert5 quoq; fufpedcndl
legem &: ca:tcra Hl! artIfiCIO congrurl3. Quellnq; Iglt talla non (O (tltUI qU/(ql
IS ea:ta m etfl gemma & nominauerit & e\egertt:me docence: IIII reae me dixcl
ro gemma ipfam nidum mdlcaffe:autocrba aut qui1uis alta rem.Nondt1 emm
proprietat 1111 & pocentlam dus operationefq; monraut.Slc 13< deus l\ 10yf de
boc nomine locutus en: quonlam patriblls in deo.omntpottc appar lllt.ln fua
naq;omnipottla fupenorib
9
annlSlpCemet deus {emmrracula. V COlere ucro
tempore Itberatloms lfraehtlcre: bemgmter 1l01Ult dlU1I15 & mlnfrc3 poteftatc
fuam delegare oomlmbus m buius nommisTetragr5mati ulrtute occulta:qua:
null! un mortallCi prius reuelata fUlt.Prld enim fingulan paCtIO mdufit CI uerl
DO maidhtc energire & mirlflc;l potentla: qua: patnarcbJs malorefqlnonros:
ufq; ad Moyli temporalatult. Tela itaq; funt:ea paRlo
fiue cofcederatlo dlUlfla.Nom bllmana mente\cuJt,SgmftcJtU e!cuatre mCI
ti adbrerct.Duo b.:ec maiores nonri cognouerut & nome 6: ligOlricatG: Ideoq;
ineodem nomme l11uocalleredeum:& m eod rurfus urta: JHorii ipie flTlt propi
tllls.Sed tertlu quod multo mal" cn: quo uerbl contlllc fu Remlllcns potenas
bominl a dco fummo de\egata:Moyl fuit &no patnhul mdlCata.Clanus taud
exbebraico fermone perpendl.Pro co enim qd'nos IndtcaUllcglm": Hebral!
ca Iittera cotinet Nodaerbi: boc ea fciri feci.Non enlm feclc fCltI ab a:tate
faperlOri nomen fuum Tetragtamaton:& mtc/hgi qua: pCOItus mtra lartmal
gnaHa bfiana:fragtlitati comendata: Ccd potlUs agnofcl & coli & obleruart pro;
mifcue.ficut ca:tera dluina nomma.At uero nlic prxpofmt deus boc nomen &
in faaigio locame fuperalia nomma nC mlrablle:ut magnum: ut tcrnbJle: nt nOI
tum ex miracu\ts a deo per bomm fattis: Quaproptcr Efalas alt: Tctragriimc
dcus me" es cu:cxalcabo te:cofitebornommi Cuo qllonr.i fCClfli mlrabiha.Hoc
efi [Clre nOlUen T etrag5maton;cum non [o!ij ,bar"Ueres "",rbum nofipfos
LIBER II
non fugiant: ueruetiam etus pronunciatio qua: dI occulta & uirtus recondita
& fequtia mlraculorum ligna: Quod omne cum ex capite quarto Exodl: tum
ex ipfo poftbac del fermone fletmanifeftlUs.Ego inqUltdominus edu,am uos
de ergaftulo a:gyptiorum:&> eruam de ferultute:ac redlmam tn bracblO excd"
fo &tudictis magnis:&afTumam uos mi bi in populum:&> ero uobls in deum:&>
fdetls qcreZo fum Tetragamus deus udler.Scletis nuc Tetragriimaton.Qua
in bracblO extto: Ecce miracula. O!:tam notiClam penpatetlc!
uocat po!leriorem ex figno: V nde Orlturfldes.Scietls: at qua nolha: fraglhral
tlS magnis. Del enim e!l tudiClU: del fententla:cUl pal
rere unlUerfam nationem abCq; ulla pra:paratlae oportet:Eccefpes. SCletls:at
quis crit fClendl Et certe cafcedcratio del cum bomme: QUia uos afTul
mam mibi in populum:& ero uobis m deum: Ecce utrin'll amor 6:: ddcRIO. No
entm comuni obligationeacnexu tantu opus eft:fed necefTario nouum fcedu
cum dea cOlblm
q
: fuper uerbo Tetragamo: fi cuplmus elus ulrtutem In nobls
operano V niuerfitatis enlm dominus ante bocip(um fu tura: (ocletatis fxdus
de luda:orum rlebe MoyLi locutus e11: V ids uldl aft11l:lonem popuh mCI qui
c!lin a:gypto.Fnit igitnrante adoptatns in populG dci. Et '1tl!d cfl ahud quod
modo alt:AfTomam nos mibl inpopnlllm: pra:terq boc pal:um: boc confol tui
nOUum quod moncnte deo contemplatlUl bomines lng{cdmne': 13< rupcr Tel
tragramato nnpemme fa:dus percutiunt\Hoc IlIud eH quod nllnCus Tetral
gramus de nomine qua:renti Manoe refponda: cur qua:rls nomen meum\' At
Illud 1"11 mtr1ficum:quo refponfo:cognouerat nomen: &> fupcr eo ma8:aUlt bo
dum quod apud ueteres fignum erar confcederatlonis:ficuttn Homcro quoq;
Icgttls.Quare fequitur:Er pofUit oblationem fuper petram:olferensT ctragra;
mo:qUl faett mil'abllia. V ndeortnm eftqei' ad uxorem dlxlt Manoa:fvlorte mo
riemur: qUla uidlmus Tetragramum.Non tlmulfTet angelos U1dere:quorum
crebraconuerfatlo cum maiorlbus noflris patruOl memona fUlt: Sed quia dei
lloeem per Moyfcnll1tellexerat dlcentis:Non mc uidebit bomo & uiuet:ideo
formidabat deum fe uidlfTe donec confortaret'. Patriarcba: laeob non Il1dlca
nomen:etiam qua:rentt:fed bocfolum refponde: Quid qua:ris nomcmeum:
& no additur Quod efl mlrabile.HUlc uero quia uiderat mcenfa: oblatlois mi ..
l'aculum:re(podetur de nommequod eft mmhcum: OJlO fcm porerat quoma
efTet Tetragtamaton:Qj uos legltls 111 eo ludlcum 10co:Nomen meum quod
e11 mIrabile. Sed tenet non eandem bic ftgmftcationem quomodo 111 pfalmo
ohuo:Domine dommus admlrablle e11nomen tuum m uniuerfa retI
ra:tde11 admlratione dignum & gloriofum : quod uocabulum Adll-figmficat:
blc uero peh: quod eil miraculorfi operaror. Habetls &> ongin tanti nominis
&> figura m 13<lgmficantlaOl &' llirtlltem:quod foh deo opttmo maximo cagrui
it: quod inrer omma nomtoa per excellcntlam magnG dlCltur: V clutl IoCue 101
cutus 1"11 deo: Ql.lid facies nomim tuo magno: quod i Deuteronomio uocatur
Ternblle:Er i pfalmis Boni:bonorabile:fanaG: laudablle:a:ternG: beatlflCu:Er
in Efala Excellcns :antlquG:ab a:terno:Et m Hteremla Inllocatum fUI? nos:Er in
Eecblele EgrefTum in gentcs: Et m Daniele B enedll:fi: Et in Amos Tetragriil
maton nom elUs: Ettn Malacbia Magnu in gentlbus ab or tu folis ufq; ad OCC3,
fum:& bornblle m populis. Omlttam uln doa'ifTuni (onCulto puerlles in bac ca
pra:11antt cauCa &> m boe tam falubrt negodo qua:11iunculas gramaticoru: qUII
bus Ce magm cbeologi tanto !ludlo inuoluere bocIoco: ntetla quod pudet arTI
dire:ad manes contentiones deuenermt:Solfi mlbl fupere!l tlla cdebm &> pOI
tentifTlma qua:m abyfTo arcanOfllm dldtllr fecretlfflme recadlta;
Qgam fi bahet boc nomen:non cil indfabde:fi non babct;non c!l nom. QUld
e
163]
[64]
DE VERBO MIRIFICO
'gitur agamusf"Negabimus eCfe cuiU$ contra nos tanti'i numeru fenili
adduxlm
9
(Negabimus ineffbllc:quod ita tam gra:ci
De quo Salomon in PrOUerbljs:QulscolhgaUltaquas quafi m
erexit omnes terminos terra::quod en nomen elUs:& quod nomen fil!) elllS: fi
fciasrTanfic dicat:Eloquerenom Ipfum fi fClas: & cffre quod en meffabile:
quaf arb/tretur diffiCIle nos illius pronticiationis explicationem tenere. Citabo
SidoniHermetem tuum Illum Trlfmeglnum: id dl tcrmaXlmum m dialogo
Aefcurapij. No ecim fpero inquit tOtlUS malenatls effeCforem omnIllmq; rerii
patr ud dominul uno poffe gUls e multis compofito nomie nancuparl. Deus
autem patrum nonrorum:non propbanoru: non poetarum: non pbi[o[opbol
rum:non etbnicori'l:feddcus Abrabam: deus l[bac: deus lacob: qui& Ignota::
aL mnominabllt fua: natura: proprifi nomen impofult: Idem qUOql Impolftbilts
proniiclatlonis mnitutor & pra:ceptor en.Hlc docuit Morfen tncnarrabileno
me profarl: quand.o de ineptitadine bngua: conquereba(.Iam nota ex co Ioco
uobis ell proni'iciatio:qua:tribus comatibus fub una periodo comprebeditur.
Vltra no aufim fines egredi arcanorli: ne adllans ad par/etem mdlgnus aliquis
exaudiat.Quoniam uero nomen:utin Cratylo ait Plato:effentia: ipfius dl Imi,
tatio: Eaq; contingit nobis tan piorlb
9
aut muficis comixtioe multlplici at'll
dillinioneuaria quoufq; apprebendlmus quod imitarl uolumus: ut ii llru<tul
ram nobllem acri peruenigattone cuplmus introfpicere: Primum qUldem eius
fingula refoluimus : detnde at prius erat extruh rurfus a:dlficamus: & dem'll
compagine m Ipfam mente conferuamus.Dinmlo autem fiue refolutio ca no
minu in fy\labas fit:& fyllabaru in litteras:& htterarli in ,pprietates accldriaq;.
Litteris autem rurfum intrlcatis J complexlo uerbl rem enudat. !celrco nonri
maiores diuino audio & fuperno lumme freti: buius nommis gratiarli pleOlffi,
mam expofitionempari modo funtadepti& poneriorlbusnobis tradere dii
gnati:quam Sembamapbocas appellatis:quo cecte fecretorli fundamento pllI
rlmos noui confifos:ut aggredecen( qua: natura ipfa ng ualuiffent.Sed neboc
ipfo quoq; careatis:complcbo paucis.Domtnus quaruor Iltterarum io [umml!
tate innixus en fcala: furgtis a terra & cacumine tangentls cxlos: Iacob bumi
recumble: fomno quiefces: Ange\ideiarcenduot primo:defcendunt poncrl
q

Ipfi lacob affertur promllTio: eUIgllat:affirmat dommum effein loco:tremit atq;
timet:faccificat cceao altari:& UOUE't uotum.Scalam gradlbus compleamus:Et
in Cantico flliorii Cora: dld( :Scd'm nometuu dcus iic & laus tua. Ergo Scbem
bamapboras crI t laus del:Ergo gradus fcala: dlUlduntuc iuxta laudes eius.Lau
des autero bebraica: uocan(TI;>llhm: quo nomine pfalmorum hber inrcrlbi(.
Erit Sembamapboras ex libro pfalmorfi diuim nominis reuclata expofil
tio. Q9tlibetaute uerfus unum rea la: gradum notat: Eorliquotufquifq; trls co,
tinet facratos cbaraeres: Ex ql1ibus Ipirltu dCI fuggerente unum conflatur fi,
gnaculum IOfigne coldum & obferuaodii: tribus htterls formatli: CUI effe perI
bibt inclufum dei angehi fcrentfecli diuioi nomis malenat.HI alit flitangel
It.lxxij.g afcendiit & dercdiit.ln quorli uirtutes augunale diuinitatis nom reI
folui(: &eifde angehds tandem fyllabis renaura(. No qd' refolutfi defierit effe
nom:neq; rellauratil rurfus effe cocperit:fed lcut fol multiplicatione radiorii
Muminis Cffuu. Ait enim cotemplatilTim
9
gr;rc0l3t pbilofopbus: qcUenlbllib
9
en fol:id intelliglbihbus en deus.Pfalmodla feptuaglOtaduol3t uerfuti: ba:c ell:
qua latine proni'ldabo iuxta eeclela: uellra: cofuetudin: & qua:libet fana fi,
gnacula digito monrabo: quapropeanimli aduertlte perg diligter. Vbi uero
quatuor lttterarG nom:id ell Tetragramaeon poni( abi ego more ueteru:ipf
9
Adonai interpretatlon mutuabor. ,
LIBER li
[65]
Tu damlll/:: fufceptor meus es:gloria mea & exaltans caput meii,
Ettu domme ne e10ngauerls auxtllu tuii a me!ad defenfione mea confplce.
Dica diio [ufceptor meus es tu:&refuglii meG deus mcus fpcrabo m eii.
Couerrere dommc & etlpc anima mea: faluG me fac propter mlferlcordla tua.
ExqUlfiul dii m &: exaudlUlt mc:&: ex ommb
9
trlbulatrolbus mCls crlpult me.
Pfalllte dommo qUI babltat IO fion:annGclate mter gentes ftudla elus.
Mlferaror & mlferlcors domm
9
:longanlmls&:multG mlfetlcors.
V cOlte adotemus &' procldamus & benedlcamus ante diim qUI feclt nos.
Remmlfcere mlferatlOnG tuarG diie:&: mlfetlcordlal}l tuarfi qua: a fa:culo funto
frat mlferlcordla tua domme[uper nos:quadmodum fperaUlmus IO te.
V IUlt dommus & benedlaUS deus meus.& exaltd dells falutlsmea:.
V f qUld domme recefflftllonge:defplcls lo opportunttatlbus lo trlbulatlone.
(ubllate dommo omnls terra:cantate & exultate & pfalhte.
Et faaus dt diis refaglli pauperl:adlUtor lo opportuOitatlbus m trlbulatloe.
Et faaus eft mlbl diis m refugHi:& deus meus lo adlUtorlu fpel mea:.
Diie deus fall1tls mea::m dle c1amaul & noae coram te.
Dile domm
9
nofier q admlrablle eft nom tuG m unlUerfa terra.
IudIca me fctfm lufilcla tua domme:deus meus:& no fU12gaudeatltUbl.
Expeaans expeaaul dommG:& mtendlt mlbl.
Etnomen dommI muocabo:o domme libera anima mca.
Ego autcm IO tefperaUl domme:dlxl deus meus es tu.
Domlllus cufiodlt te domm
9
protealo tua:faper manG dextera tna.
Dommus cufiod/et mtrOltu tuli &ex/turuli exnfic& f'lllO fa:culfi.
Beneplacltu efi dno fUj? umtes eG:& lo els qUI fperat fU12 mlferlcordl3 eius.
Confltcbor tlbldomme m toto corde meo:narrabo OIa mlrablha tua.
Ciamaul lo roto corde exaudl me domme IUfilficatloes tuas requlra.
Erlpe me domme ab bomme malo:a Ulro Iniquo er/pe mc.
Deus ne e10ngerls a me:del1s meus lo auxlhG meG refplce.
Ecce del1s adluuat me:& dommus fufceptor eft anima: mea:.
Q!.Ionia tu es patlentla mea domme:dne fpes mea a luuentute meli.
IntrOibo m potentlas domlOl.deus memorabor IUftiCla: tua: fohus.
Olua reaum eH uerbum domm/:& omma opera elUS m fide.
Dommus rClt cogltationes bommu:quoOla uana: funto
Spcret Ifracl m dommo ex boc nGe & urq; m fa:culum.
Dllexl quoma eXaudlet dommus uocem oratloOls me:r.
Domme dtlexl decorem doml1s tua::& 10cG babltatloOls gloria: tua:.
Domme deu5 ulrtutu couette nos:& oftende facl tua & falui erlI11US.
Quoma tu es domme fpes mea:altlfflmG pofu/fil rcfuglu tuii.
AudlUltdomm? & mlfertus efi mel:domm? faaus efl adlutormeus.
V t qUld domme repell/s amma mea:auertls faclem tua a me.
Domme Itbera amma mea a lablJs mlquls & a hngua dolofa.
Dommus cufrodlet te ab omm malo:& cufiodlet amma tuam.
Et ego ad te domme c1amaUl:& mane oratro mea pra:uemet te.
V oluntana orlS mCI beneplaclta fac domme:& IUdlCI3 tua dcce me.
SI dlcebam motus eft pes meus:mlferlcordla tua domrne adlUllabtt me.
S113U1S domm
9
unllterfs.& mlferatlones fup omOia opera elUS,
<a magOlflCata font opera tua dne:OImls ,pfunda: faaa: funt cogltatloes tua:.
NotG fecI t domm
9
falutare tuG:rn cofpeau gentlu reudault IOftlCla fua.
Magnus domm
9
& laudabJlls OImIS:& magOltl1drnlS elUs no eft fints.
MI1erator & mlfllr1COrS QOmln
9
;patlens & multi mlferlCors
e ;
5 Reuchlm Verb ICab
[66)
DE VERBO MIRIFICO
Sit gloria domini in freculu:lretabit' dominus in operlblls fuis.
Confitebor dno fcetm iuflicia eius:& pfallam nomin(domini altiffimi.
Cognouidnc quia requiras lUdicia tua:& in ueritate bumiliaCh me.
Domin
9
in crelo parault fedem fua:& regnli fuuomOlb
9
dommabu:. _
Tu aut dne i reterno memoriale tuu i generatione & generatione-.
Alleuat dommus omnes qui corruGt:& erigit omnes e1ifos.
Qui timet dnm fperauerGt in diio:adlutor eorli & protetor corCi dl.
Et anima mea turbata efl ualde:fed tu domine ufC}l quo.
Ab or tu folis ufC}l ad occafum:laudabile nomen domini.
Iuflus domin
9
in ommb
9
uqs fui5:& fanaus m omntb? o12ibus fUls.
Sit n ome domini benedlafi :ex boc nuc & ufC}l in freculu.
Vide quoniii mandata tua dilexi domine:fcetm mlfericordla tua uiuifica me.
Seruite dommo in lretlcia:introite in cofpeau ems in exultatione.
Ecce oculi diii fU12 metutes eu:& in cis qui fperant fUR mifericordia eius.
C6uertere diie ufC}lquo:& deprecabilis eflo fuper feruos eius.
Ne derelinquas me domine deus meus:ne difcelferis 3 me.
Deletare in dornino:& da bit tibi petiti6es cordls toi.
C6fitemini dommo quoniii bonus:quoniii in reternu mifericordl3 eius.
Dns pars brereditaris mere & calicis mel:tu esg reflitues brereditate mca mlbi.
In prtncipio creauit deus crelum & terram.
C6fitebor dno nimis in ore mco:& in medIo multorfi laadabo cum.
C6ucrtereamma meain requiem tua:quoniii dns benefecit tlbl.
Non uos corurbet nec in fluporem ducat promifcua: ut ulde uerfuiI colle ..
aio:ql abfC}l ordine acfortulta:non diumo fato:fed bommu uoIitare: ingeniol
foC}l artificio confiet. Quod cnim de Homeri carminlb" &: Plutarcbus &
ri eius poeticre iludiof Ccrmunt:non fuilfe initio ut niIcCunt in numeru compol
fita:fed fparfim diilraera:&' tandem a gramaticis 9 circa Pllfirato Artilarcbuq;
degcbant m ordine redah. Hoc baud abfimile de bymnis pCalmoru nofiri fe'
runt:& etHi ucfiri Caerx fcripturre doaiffimi bomines: V t Hllarius dux& pus
in eius libri comentarqs:qui lc ait:Non en aut ignorandii mdifcretu apud HCI
brxos elfe nnmcrli pCalmorli:&' fine ordinis annotatione fuilfe c6fcriptos. No
enimllhc primusaut fccudus auttertius autquinquagefmus autcentdmus
prrenotant' :fcd fine prreferiptloe aliqua ordinis in unu i!mixti Clint. Efras entlP
ut antiqure tradtti6cs fcrunt: incopofitos eos & pro autorli ae temporu diurl .
fitate dlfper[os in uolumen unu collegit. Cum igi fuerit iila tradltioSembii ..
mapboras ante feptuagintaduos mterpreteS: qui & numcru & Qrdine pCalmis
fiatutlfe dleun:& qUide longeante: profcero iudicare poteflis baud ab re bos
uerfos amatu dluino coccptos &numero & ordinibliano non feruire: fed mal
gis dmino proprio atql fuo numero innumerablliter numerablli & infinite fim ..
to: unde tand ,pcclferunt fubelIe:& fUl'fus in elUfd adoradi nomis Tetragriil
mari numeros modo fapietlbus notoreferri. TuSIDONIV S:Pra:darc m{,.
bi uideris Id <jet es pollicit" moilralfe digIto: Sed que tu cius nomis elfe numel
tii uehs in que feptuagintaduo refcrant':no fatis intelltgo:nil quaternion Ifa1)t
quo tam celebre nome cofiare diclt':&' Iccirco Tetragramaton appellatG. QcC
ego certe uetufiiffimos pbilofopbos & pbllofopblre pricipes maioris pl
dllfe inucnio cretera cuiufcoC}l religlois arcana. Maxime aut Pytbagorii ipfii
nobilcfC}l Pytoagoreos:qui paclrer id quod tu Tetragramu nominas:mxta fU<E
dlfci,phnre more: Tetratyn:uodt:qua omnib
9
diis deoruC}l
&' p'peture natura: fonte eife in animos nofiros manant defcrlbut. Te ile car,
me eil qetaureu Pytbagoreappellant:in quo uamtiloco Tetraysaffumi(;
LIBER
II
tanq fummu quo fldes & reru creduhtas IUtatur cam defimtlOne pfeRa fub!lan
tla:: fua::.Itnltatllnt qUlq; pra:rtantlfftml poeta::ut rehqu3 ems pbllofopbla::fie
&- bocfubtlhffimli & acutl/llmu cotemplandtgenq:ilul mlidl cbaos m guatuor
elementa.Ca::lumlll quatuor anO! pal tes.Aerem In Eurli: Zepbyru: Aurtrli /)(.
Boream, Terra IO quatnor lpacla fcd'm qnlllq; ID plebelos no
btles: Cuperos &-palatl3 regls. Humanltat 111 carnem: !plrltli manes &- umbra
dIllmxerut:ut ea partlm IO prlOClplo metamorpbofeos' par,
tlm carmina oilendlit qua: (Ireiiferune': BIs duo Cunt bommls:m:mes:caro.fpll
rltus:umbra: Qgatuor Irta {gca bis duo CuCClplnt.Terra reglt carn:tumulii Clr,
elinoht umbra.Ortus babet manes.fplrltus allra petlt. StOICI U1ta:: nofira:111ll
dorem: exguatuor ulrtutlbns corlaudant. l\1atbematlcl pnma fohdam demo,
firatlOnm qllaternano I epermnt,PbylicllUdlclales pOtentlas m quatuor parI
tlunf:mtellc(tum:ratlonem:opmlonem:fenCum.ArttbmetlCl:unum:potcfiate
appellant tetragonum. Vnum eOlm cum erumplt in ahTm: dI numerus
tragonus.Prlmus dlfl'erentiii numeroru umuerfam adlmplens: &- fub quaruor
termlOlS denarlUm perfete confummas. V num nanq; duo:tna:quatuor'dena
r11 numen fubfiantlam parturmnt:quo facdlUs eas credldenm quas tu pofi nOI
men Tetragramaton decem Sepblrotb mtroducereCutpote rem uulgo mfuel
tam)aufus es. QUld(qd' llleldemnumerus elfdem quatuor hmltlbus omn mtl
fica:: barmomam contmet: Immo cotam matbematlca colltgtt: pun8:G:hneam:
pJanlClem at'] corpus:totam pbylcam compleRu: tn qua femmaf13 natLJra: UlfI
tus docctur prtmli fecudo pululatlO naturalts: tertlo adolens forma: quarto co,
pofitum:totam dem'l! metapbylicam mfinuat:eLIentt3m eLI c: ulrtutem (\( atu
onem: tnphcltas:mlrlfica quatermtat exphcat:ut Gt prmclplO punl
tt.ls.femc dfentta.Secudo hnea:pululatlO:effe. Tertlop'lan1Cles: forma: ulrt".
Quarto corpus: compofltn: a8:lo. Hl mlbl duodectm eife Iaptdes uldene' quos
tu ante Barucbia rUIS nomnlbus recita ili./)(. quos Ille tuus Moyfes m quaterna
rmm 01 dmem rcdeglt.lgltur m tota mundl unmerfitate Ilhufq; finguhs partlb
9
:
dia dmma relucet quaterOltas. In fupens (ut ertapud OrpbICam tbeologlam)
Mura.Dlon} fius: Apollo (\( V enus ca Cuperna numma mentlbus noilns mfill
l
lant detf{cos attratus.MuI poefim: Dlonyfi
q
myfterlum: Apollo uatlCmmtn:
Venus amor.In ca:leltlb
9
:qtuortrlpltcttates:Sub ca:lo tpora qtuor.Sub tem
l'ore quaruor qualttates: Sub quahtatlb
9
:quatuor elemeta. Sub elemtts:fubl
ilatla:quahtas:q uatltas mot". S-ub Ipfa demq; (ubilantla:corl'oreu: uegerabife:
fenfitlUGzlIlteITtges.Snb guatttate:punho:longitudo.latitudo:,pfundltas:ficut
de numero dlclmus unu:duo.tna:quatuor.Sub gaahtate:cahdii.fngld G:lccfi:
bumldli.Sub motu afcendens: defcendens:.pgredlens: arculare, Dlxunus de
rebus fURca-lefitbus:a::terOls:temporaltb
q
: mlxtls: V tdeamus: ammus baman?
qllo pato fe cii quaternltate foclauerlt.Et afcdlt gUld anlm
9
noficr 12 quatuor
gradus:ad pofiremfim Ipfo Cplrttum:per fenfllmamagmatlonem:pbantafiam:
mtelltgeocla. Tenetls ergo natura UOluerfi guatermtate eofiare:gu non eo mQ
dIeclnet ommli 0plfex:mfi & m felpCo gua:dam effet Ida:a quatermoms prlus
m operatlOne uergeret. V nde fummfi Iou Laceda:mo!l11 qtuor aurlbus de,
pmgere mtbt rete ulfi funt: qm flt IpCe quoq; fumm
9
quatcrnlO:td cO: luxta Pyt
tbagorlcos Tetratys: CUI' emanatlo per forma gUldelO angehs:per partlclpal
tlonem nera In ammab
q
tmaglnarla m rotlls ex}?tlbus: per umbratll
i corporli f!gurls reperll;: & cOlufda piuma:: c6fueto more ab excelfo
ad Ima deRUlt:umuerCarlgando.. Perg Itbter SldonJ audIO BAR VCHIAS
mgt qUa! tu nfa:: dlfclplma::apphcas. Nii ut uldeo reae oia qdrat ad regulii. HIC
cm effe mlbl puta( IUe ffuulus InfigQ1s de 1110 celebri loco uoluptatls egredl(
c4
[67]
[68J
DE VERBO MJRIFICO
ad irrigandum paradlCum quaterno capire. Quem Orpbeu$ & HomersOce
anum uocant: diumaru & Eamanarii rerum origmem: Primo [emper exifinl
tem: Sedido manantem in deorum generatione: Tertio Irrigantem terrena:
Cl!larro ffdlantem in omnem fluida lo naturam. Hic efilIle fIuuius Cobar prol
prer quem Eecblel manudel fimilitudinem animalium,&
quatuor in quataor.In eodem qUOq; fluuto qaatuor IO guataor rotls:
& rotam i medio rotx.IpCum efi antmal quod utderat IUxta fIume Cobar. Hoc
ipCum cff mare magnii in quo luxta U1fioncm Daniehs pugnabiit quatuor aen-
ti cxli: &quatuor befilx grandes afcendebant de mari. Elus numen appellad
Neptunu uoluerut:qui dlcit' IO Orpbicls bymnts: quadrlUgos
Myfieriti igltur fuit & ahenigt;'
nis tametfl pubITce mufitatii/ rame prluatlm non qUI cunetas optll
marlf rerum xnigmate rradentes quofdam hoc in negodo fibi
arriflces faberrfmos inRituertit/ ut c6grue totam rerum omntti uniuerltatem
in unam imagine nofiro c6Cpeam formarentme crebro
bulUs Cummlnominis opus foret quod timebant ullitatec6temnt. Quam Cane
imaginem facram uocauere: fculprores bierozlypbi ea de re diai Cunt.
Erat autom boc modo: Primo quidem oculus: Sectido bacalus: Tertio fcutii:
O!tarto lrpens.Videte qua tu bxc apte ad figuras etla propbanls atqtrudlb4
cMpcabiles.Sed multo fimplidores exifiunt numeri ijdemq; formales quos &
acutius c6templamur figuras:& .ppius rebus dlUinis accedere .Quo
pIane multo extat optatius nobis pbilofopbls bocipCum tam celebre nomen:
qtf & figuris cbaraaerugeometrica/&formls numerorti aritbmetica Cacrame..
talmul complel:itur. V matbematici offido l'romiCcue fungar: rel:iffime
profeao dixerim: V num:Par:lmpar:Totti: Reduaio.Nlbd infmito!ntbtl uno:
OIhllpunRo prius efi:& ipfum ommu rerum prmcipia efi. Deinde uf'l> ad unil
ad punfam omniafunt:& ultra unu atq;punRG mb Il efi.Hlc igituroml
niti rerum fin(s efi. Tenetis modQ-primam Tetragrammatl htteram: qux & fv
guram pliRi rererat: &: lod:id efi prludpiti nominee': & denarium:id ell finem
numeri deflgnet: 8.( omne numeru fimpliClfftme penetret: quoma notam prx
fe fefat unitatis. V mtas autemomniGnumerorti menCura comanis dt:Et ea ut
fcribiit Aritbmetici: uicem obtinet punal: qux cum lt prindpiii mterualli IonI
ipfa nec mterualli: nec longitudmis capax ea. Sicut punctum
quod punRo fuperpofitti: aibll fltml punaum: uelut li nibil nulli iungas. Quo
accidlt ut etiam unitas in CcipCam multiplicata: mbil producat prxter Ce
ipCam: V t fi dixecIs: feme! unli: ntbil mfi unu ea: aut rurCus Ceme! unum :femel
non latius uagatur: fed in uno permanet."Eff enim eadem femper imutabihfcp
fubfiantia:princeps imparis ordinis:& elferix quod5modoformaq; iml'arita
riso PrinciPlti/ comunicatio & fiOls omniii:fupra numeru:CuJ;ra totum:diUlloni$
expers: carens partlb
4
Quapropter &: comodilfime noffrls IUis xgrotis oculis
Cummti buius mtidi autore dem6firat:& diumitatis natura bGanx Imbecillitati
defcribit:a qua & ex qua & per quam &in qua & ad quam omnia funto V tamur
l uultis diuini!1"mi tbeologitefllmonfo Dionylij Areopagltx: de ente & exem
plaribus ita Ccrlbentls.Etemm in monade omnis numerus uniformiter conffat:
babetq; omn numeril unitas in Ccipfa unice: & omnis numer
9
coiunctas quidi:
in monade efi.Qyatti uero ex monade.pcelferit:tantti difcernit' & multipltcat'.
Diximus de Immanentla:dicamus de procelfu:& ficut motus punRi facitlinea:
& motus Iinex faClt planiciem:tta motus unitatis creat alterum &: alteritas biJ
narium.Alterum enim apud Pftbaaoram &faplentix eius bxredes mqult Bo
etllmnqlli ali] ntl tantl,Jm binano ad'1crtbltl,Jr. V nae Seruio gramatico autore:
LIBER II
Alter /de duobus tantii dicitur:Binarius autem quandam ind/cat compolitto!
nem:Aceruus enim efl unttatum.Compo!lt/o non fine materiahs proportlo/s
fuCpiclone intelhgitar.Materialis proportio abCq; formali nequltexlflere:fcut
reuera neque materIa Cme materia. formam effe quoddam dllllnum reae ar ...
bitratur Arlflote1es.Namerus impar ct gmdem ternarlus maxlme propnus re
bus dlumis affcrttur:Cul baud abflmlle Alpbefib:ells In Pbarmaccutrla MarOI
nis cecIUit:Numero deus impare gaudet. Omne igltur quod prImQ extra dcii
f{uit:fimulatq;lp[um iam deus non dhalterum ab co& prIma: multltudlnl par
fit. Vtq; nibilominus babeat effe:conuertitur.rurCus ad diuinitatem: ClllUS Infi,
gne nllmerus efl imparo Omnis enim proceflus( dlxit Abllc3ten) per limlhtlll
dmem Cccllndoriiad primllm:efficitllr.Angdica Ita'l! natura ImparI numero fil
gnlfIcanda efl. Numero quidem: qUla cO: multltudo ab uno progrdfa. Impari
autem:quia proxlma deo &eillS partlclpattone freta.Nam quali parua dei por
tio Cuntangeli: quale peroraculii Apollo fatidicus quondam Colopoonc qu<c/
rentl refponderat.Hlc piane non deeflquod expertos Cc alUnt pbllgCopbl.N;i
ubi natura fupcr/or tanglt mfertorem :Ibl ex infImo fili gradu lupremii IIlferio,
ris attillglt.Sed moxubiad Cummii:td ca unttatem acntu eft:cotra erit neceffe
ut infetlorls fupremii ad totam condltionem afpiret unitatis: quonia & unum
& fimpliclmmu gradus no babet. Tota autem conditio unitatls eH effe eand
& fem per (ibllmllem conCenttentq; immutabllttat:qua folus 1m par numer":
ur dicune Aritbmericl:maxitue partlcipat. Sane cUlUCciiq; medietas ea ununu
bic impar eftnumcrus.Cuius uero duo:Is"& paritatreclplr:& IO gemina a:qua
poterrr dlfiungl. Ergo uldetis quonia iml'aritas deo ea coznatior: parltas auti!
dlfftmilror: Ideo angelica fiue idealem Ceu rotam arcbetypi mundinatuf<tll1:no
qUld pari fed Imparinumcroreaias fudledelgnanda. ArqUi cum folllS deus
mllTtitudin IO Ce no admittat: a:tera uero quatumciiql fimphcla: qual qua:d5
coaceru3tlo fint:& exaaupotentiaqJ conHruanf: 1cclrco prlmus rlUUS:
n fimpltci ahqua imparitatls celebrari debuit: fed qua: & parr & imI
pari numero c!laret.Pari: ut dict aliquid.lmpan:ut tantu elle t: quippe illud
quod effiuXlllct:bocquod reflueret.Dluerfum enim e1t e11e/&ld qqod e!l. Ex
primo iraq; binano & primo ternano:conaat qUlOari(l: ql1l produaum a fuprel
ma luce:prlmu inteIleaualis mGdl radium uno facratocbaraaere: boc eH ipCa
He Iittera demonflrat: Quam & matbemattcl numeratiois primii incompol ...
tum:& bebrzeoru gramanci prolatlonis fpiritu: e!Tentla:q; bypo!lafimearticalj
officio)delignare tradlderGt.Quod radibus ac inemdltls oculis fapientlffimus:
Salorno n fabre mibi pinXlffe uifus ca. Feclt enrm Cuper arcam duos cberubim
in quibus federe t nom domini exercituii: ut effe t quinq; cubitoru ala cberub
una:& qumq; cabitoru ala cbcrub altera:quafi effigles fuperca:leHis citra deum
effenti:e atq; natura:. Volo & tertiii bulOs meffablhs &mirlfIci nommis cbaraae
rem breui exponere:quem effeVau perblbent.H:ec tametl coiunaio fitcopll
latlua:tamen & in orarione perpetua tempus aerboru comutat:&in matbema
tlca fenadum numerii fignrficat. Aptimme Igitur norula fit c:eH & terra:: id efl
oiro ex materia & forma cOlUnaoru. Copulat eni Vau & partes oratiois cOlunl
git:unde coiunalo diaa efl.Demde uerbis etiam tempora tranCmotatlut nata.
ra rebus. Quid eO: quod fuit( mqult Ecdefiafles)ipfum quod futuru efl. QUid
eHquod faaii elt:lpCam quod faciendii ea. Temporlsergo mutationi CUbl3Ct
qu:ecGq; Ca in c:elo IO terra:borGq; medijs fita Cunt.Sed ad Pytbagorl
ca myHeria & facroru arcana tr5Ceam
9
Deprompfi exantiquol3l uolumimbus
quofda Ccytbal3l altal3l ue gentiii faberrimos boies uniuerfitatis natura una Ima
gine [,ulpere bieroglypbos fulae nueupatos:qux ,otlnetet
[69]
[70]
DE VERBO MIRIFICO
. ,
oculum:fpatam:fcutum & ferpent.Scd'm quos utiq; pofi oculu:id efi punal:
& baculum fiue fpatam:id efi Iinear planiCl xquah ordme/fequie' fcutu bexa,
goni:id efi corpus fohdum quod propter longitudm/latltudmem & altitudit
nem fexangulis daudie'.Efi eOlm m longitudine ante& retro.In latitudme fini,
fira &dextera.ln altitudine furfum &: deorfum. Hrcnaq; fenarius ita m natura
folidorfi confiitlll(: ut circa omne corpus mfeparablli coiunaione femper uer,
[etur. Trlaigltur cum fint folidoru IOterualla: quoruculUOlbet duo funt mot
9
:
mbil mirii Il-pofi Iodad efi Helld efi duo atq; trla: nunc fuo loco Vau
priorunumerorif multiplicatioe orltur:fiuetu
[enifb,s trta dicas/[eu couerfa uice terduo: qUlppe finguhs materialibus conI
grcrennlflmus numerus:qd' ex Ipfe alterna prxcedentifi numeroru multlphca,
tlonenafcatur. Rebus autem alterutra ulClffimq; m ulttplicandis : matefla'pfa
potlffima occafto efi. Taceo qd' ordm bic funmex anteriorfi umtattbus nan,
dfclI:. Ex uno enim & duobus at'F trlbus: [enarius colhgit': ot iure optlmo COI
ooo[catis pofi Iod & He fublto ipfam Va u Iittera fequi debere. Accedlt quod
quadmodum totl
q
uniuerfi corporahs natura/ uel Arifiotele autore/perFeaa
undiquaq; alferltur:non abundans fuperffuis: .lec frufirata necelfariis:Ita [enal
rtUS numerus:totius mundi corporei fignaculum prxbensan omni numerora
contextu ab u,mtate prima ufq; ad decem fo\us adeo dI: ut coparatloe
[uarum partium:neq; paupertatis egefiate inops diminutaf ue fit:neq; imodcl
rata plenttudme fuperRuus.Habet enlm partem medlam:ld ell tfia: &: tertiam
id efi duo: & rextam:id efi unum:qux in [umma unam redaax: totum fenarij
corpus proferiit. Qua qUldperfealone cxcerl carenr: Nam oaonarij mediCI
tas efiquatuor:&: quarta duo:&: oaaua unum:quorG collealo mmori: toro cor,
l'ore [umma reduClt:id cfi [eptem.Sic reperimus in reliquis fummas partiG co,
gefias uel abandare uela Illpite numeri deflCere: Solus fenarl
9
clUfcemodi tOl
talitate perfeaus efi. Quapropter baud ab re mudum bunc totum atq; perfel
aum [olus ipfe defignat. Munienda eCl uallo facrarfi litterarfi bxc noClra [enrc:,
tia:ne uos excogitatlonuacuam aut mefi inuentum[ufplcemim:& quod pauci
animaduerrfit id uobis amicilflmis [odaltbu$ reuelabo.Profeao qua plurimx
[olent in fanals [cflpturls generationes recitari: nallas tamen ufplam generati!
ones m toro [acratarum litterarum uolumie infpexeritis cui Vau cbaraaer blc
noller adieaus Gt: nil tuncfolum quado de generarlone cxli &:terrx legim
9
:
lfix [unt generatlones cxlt &: terrx: Vbl Tboldotb ftngulari dluinttatls dono
per Vau tU nltima fcrlbirur. Qpx quidem riuera reliquis omntbus tU lo cis ej,
dem d,aioni tubtrabitur:prx(er unam cbrtflj genealoglam m libro Rutb prOI
l'e finem exorfam:Hx funr generationes Pbares:qux utiq; profapia omnl alia
generarione fuic perfealor. Perfeaum Iraq; elfe totum umuerfum Iittera bxc
tertla [acratilflmi nominis fenano numero commonet:quoniam die [exto uidlt
deus cunaa qux fecerat & erant ualde bona.Igitur perfeai [unt cxli &: terra &
omnis ornatus eoru. Rcliquu erir I ut de tertio progrelfu rerum:boc efi quar!
ta httera paucis edilferamus. Pofi [ubfifientias enim uere materIa carentes: ex
Cubftiitlas uere materlam polfldentcs: band tUiaria [eqafitar res quxcum [unt
in materIa formx corporam:tum fimul a (orporibus [unt Ce.
paratx. Hoc genere accedltaOlm
q
rationalis: cui igneus efi uigor: ut ait V irgil
hus:&: cxlefiis origo: quantum non corpora cardant bebetanc
artus morlbundaq; membra. Is quang Ccd'm elfent(am [uam excellentiorem
cum angelica natura paCI congrelfu ambulat:uerutamen quiitum ad ip[um effe
inferius attinet: co fit pofieclor quod immergi( corruptibtltbus & cum corpol
re comunicantlbus iunglt.Hoc ip[o duCtus,ppbeta Regius:Minuifii eli mqult
LIBER
II
paulominus ab angelis: GratlCfimum amici uobis ipfe facturus fum: gui oiie ad
uefperam audientes laffati eflis.Caufam enim breuiffime abfolua.Platonis In
libro cui eft mfcriprio Timreus boc dogma extat:Deii In exordio primG creaffe
ignem:deinde terrii.Sed duo fol.1:& ram aduerfa brecabfqJ tertio quoda com,
modecobrerere no poterant.Reftabat igit med/ii utrorGq;:qtf partlm cum fUI
periore:partim comunicaret cii inferiore. ItaqJ cii finr arcbetypa: ut luces qurel
dam ignere pnmii creata: deinde uniuerfa corporea freces materiarii amplexa
tum fieri dectlitaliqnam fubaanti5 qare neca materia penderetneq; fine marel
ria exiaeret:ut quo ad operarion fuarii uirum babitaret eum corpore:& qao
ad poteat fua: e!Tentire babitaret cii angelis:&' alterutra airtute neutri miido
deeffet.Reti!Tlmii igi medlii:ea animllS bumanus qUI cii fitneutrii:cfi utroCjJ
p.articipat. Propter Docait Hermes TnCl!1cgILlus: O Afdel'imagnii miraculli
ea bpmoanimal &bQ.nru:andii.t-iic enim in naturam iletr:mti'tqua
ipfe fit deus:Hic_d;emoQG gen
9
nouir: tttpote qUI cu ijfOem ottii feeffe cognol
Ccat.Hic bumanre naturx pane m in CeipCo partis dlumltate co
fifus.O bomis il eanatura tcmperatafQ!lidus.Hicd!is cognata diumitate
iunaus1partem fui qua terrenus ea defpicit.Ca:tera oll!nia qurb' Ce neceerarili
elle cre\eLlidlCpolitioe cognofdt: nexu fecii cbarltatis aaringlt ficqJ fufpldt
lom.Sic ergo fa:lrciore loco medletatis ea pofitas: ut qure in fra fe Cunr dihgat:
Ipfe a fuperlorlbiis diligae'.Medlam auditis IUter miidum inUlfibil &' mudum
U1fibt1em e!Te anima ratlOna\em:Arai!Time nibdominus eognatam fuperis.Ob
eas utraC'F caufas alia nequiUlt niCi numeri quinarij notula defignari: Qux uhi,.
ma efi He uocata:totius denarix numeratlonis iufti!Tima proculdublO mediel
tas.Nam Ci altrtnfectts circa quinarlu fuperlus quatuor & inferios fex colligauel
ritts:decem uenient:qu013l quinq; medietas ca. Rurfus tria & feptem: Iterum
duo & oao:deni'F unu & nou:&'/dentld femR reperletis decem: & folii quu
nanli effe medlli experiemini.Si pcunaahlmur accuratius: ea profeao fimllis
fupernoI3l eLTentla:baud tndlgne fimili cbaraaere moarada: Nec aliud differe,
tlag ordo facit.Nam quo abColutior: purior firmiorq; coaar angelicus mGdus:
co efi prIOrI He IIttera & eminentlOri loco ni'is ocults ofiendendus:Poaeriori
aut Iicet eodem cbaraaere mens bumana: quonia affixa efi corpri qux cum
corpore fimul e!Te ca:pit: Quia uero eli corporis interitu non delnet:fed l fua
fuerit natura fequuta & non alienre grattata: iIIecebris redit cotinuol&' afcedlt
tam in corpore mans il extra corpus uolitans ad co[entanea ci Cupercxleaqt
bahltatlone: qua ego nominaui reduaionem. De puZoroaLler:ACcedendii
ttbi efi ad lumen ipfum &' ad patris radios:unde mlLTa tlbi dI animaJ?lurimam
i!!.cTuJa met. Et P}' tbazoras tradidit bis uerbis:Si tu relinqudo corp
9
m retbe
l'cm IIberii tranfierrs:crls imortalis deus.Ha:celtultlmarIe teduaio quid bOI
minis ad diunrat:blC efHi'nis:blC termin":breemeta:bic limes & RfealO nomi
nis bui
9
tam facri: tam adoradi:tam pottis:tii admiradl: cui
9
cora Moyfe deus
meminit:Ego oaenda omne bonG tibi: & uocabo nom Tetragramaton cora
te.Hxc quarta IIttera: & apud Daniel: fpecies quarti fifis filio dei. Dedlt eni
deus bomimb
9
poteaat filios del fieri ijs 9 in eius nomie credunt:Cul
9
nltima
He qu facies quarta efi aquIla: IO rotis:qure IO gradiebant' lugii &' no
reuertebant'. Hui
9
litterre ui acpoteLlate Abrabii centenari
9
ex Sara nonagel
naria aerili'F fa:mia prreter naturre leges genuit creultq; in gtes:Et ob id Ab,
raba fuit niicupatus cii ante Abram uoearet'.Qyid ois fa:licitas
boc cbaraaere numeri gnarij exprimi :9uo unit' Alpba ca o: &' aqua: fub (X)
lo di aquis 'iure fUR crelos poLTumus qure uolumus:&' uolumus quae:
fupe'l ipfl: Qqaproptcr & quinta partem AlTer fortit" ca: quoniam beatitodo
[71]
[721
DE VERBO MIRIFlCO
He !ittera cxttberantiillme confimat'. A1fer enim beatitu<in ue
anrerpretamur. Nox fUlr opti mi uiri/nimis longo fermone qua: dei elfentia fi,
gnif/care nomina utdebant traaaul. Ca:tera uolpfi ex Dionyfio Areopagtta
Hieronym0'll cognofcite uel dei uirtutem uel eius operarionem uel nofiram
erga iIlum a/feaionem fignificantla. Qi?i funt nonnulla nec ab iftis neq; ab
gra:cia: lattnoroq; autorlbus: fed tantfi a nofiris expofta: ut efi bocnom lfii):
qllod &. airum deum inlnuat:cum quo in libro GenefeosIacob ipfefollls effe
luaatus perbibetur: Et feqUlt': lacob appcUabit' nomen tua [cd
'luoniam cum deo 51. bomme pra:ualuillj: V t efi item uocabulum NOI: quo in
animi molefiia turbationtbuCq; lltimllr. SicutMoyCes in numcris: Dimitte l\Ja
peccatfi populi tut:quod llOS intcrpretatfi babetis:Dimitte obfccro.Et pfalmo
centefimo ac decimofeptimo:A na domine falutfica na.A na domine fortuna
l
tlflca na:quod uos e1egantius fic:O domme faluum me fac:o domine bene pro'
fperare.Nam & lab in Halleluiab legltls:& Zabaotb in Adonal in
Exodo: & El in Immanuel: & Ifcbyros quod efi Sa dai. Etanec folem Innon nOI
men eius:quod uos dlcitls:Permanet nom eiu:o.E1ion quoque <'\:' l'lurima no
ualde ufitata:ut ellMacom & Capba.Sed & angelo rum rane generaeim uocal
bula permulta fun t: ut Hafmalim :Hatotb: Opbanim: Tbarfifm:& rehqua.De,
iod" priuatim no uciCJl pauca:ut V riel:ut Afariel:ut Zuriel:ut Abir: ut
Il'on:blfq; umilia. Tenetis quid tandem audlendo nomina farorum mandaue
tlm memorla::qcf certe breatfflmu efi & p crcxlguu: ca!'i funt id gcnlls & non
nulla qUldem alia:qua: & proponercm & explicarem ntbtIomm" quatumcunq;
effent uel ampliora bis uel medioCrla magls : fed landudum fol occidit: & uos
aufcultando defclft efiis. Ca:teras ego partes Capnioni delego in crafiioum.
Niiceamqmtro bine ad SIDONIV S:Flat tnqult.EtCAPNION:
Fiat.Nam opipare pra:fio eil.
IOANNIS REVCHLlN PHORCENSlS CAPNION
VEL DE VERBO MIRIFICO L1BER SECVNDVS
FINIT.
UBER
III
EIVSDEM 10ANNIS REVCHLlN PHORCENSIS
IN L1BR VM TER TIVM CAPNION VEL DE VER
BO MIRIFICO PRAEFATIO.
Am terttus ilIacefcit dIes uenerade Antifles:in quo pofi ueterii pbiloCol
I pborli gra:ce gentis & bebra:01Jl expofita facra nomina:opus flt ut CapI
nionls natione Pborcenfis profefflOne cbriflianr:audlac perpetua tanO!
declamatlo:Ante euius tamen exordmm iterum Sidonius mgenti perudligal
da: dlfClplin a: ardore a:lfecrus:prlOf ca:teris ita indpit;
IOANNIS REVCHLlN PHORCENSlS CAPNION VEL
DE VERBO MIRlFICO LIBER TFR TIVS.
OVERE MIHI uifa funtmi Capnion boe nocrls eubiculli totiI
SidonlUs ait:& Ipfos con eutere parietes:ea portenta uerborum
m qua: brc Barucblas befterna illa oratione fua nobls audlentibus:
non tantii iociidiffima:ueriietlam maxime admiranda per do ..
cre recltaUlt.Credo qcf ex acerrima &attentlfflma cogitatloe(ut
fit)eoprcbderlt animli fopori proXlmii: emfcemodl uoeabulori.i iaudlta nOI
ultas:&m dmerfa traxerit:utinde parletti quofda gdlos imaginatio fabricaret.
Vel fl uerii eftquod ifle potat & ego no ualde repello:facile potuit dIa dminital
tis fymbola:ca:leftiii mgs cborus fequi.Nullus enim deo1Jlault: IUxta Homel
t'I oerfus: in fuis fedlbus permanere moto Ioue. Sed age CapOlon: tempus niie
eft dc uerbo mlTlftco ne tu fpem noftra fruftreris.HIC llle:Cenfes ne qmd beri
futfferelicrum ait ab boe eodonatore Barucbta quod ego abfumam bodlc: qui
tanta uartetate nominli plenus:mirli fino omnia elfudtt Irrttamta ftupendaru
facrlOnii"Et Sidonius:eenfeo uero inqua refpodlt. Nam fefe admodii atteftat
q
, eft: mb Il bacrenus borii uerboru ui ac potefiatefopra comun natura: curfum
prxualmffe:nec oel ca:teros etta fuos gtiles ung potulffc. Tii BAR V CHII
I AS:oera qmd refert Sldonius: quare Capl'lon qlla: nobis es polhdt"llide n ii-
ad fldem tua pertinerearbitraberis: ut &: certu illud uerbii quo mlracula flan t:
& ems fimul ritum infallibIlem explices:neq; nos ultra fufpenfos amml teneas.
Tum IlIe: quando mqult tancopere mibi enpltls hbertat recufandl: faciam no
quantii fortaffe optatls: fed quatum ualeo. Vbl naq; coftare uobis lam arbitror
ahquod fUilIe malorlbus noftns fiue nomen [eu uerbllm:quo portenta miracu,
la prodigla feClffe ohm babltl fmt: Ibl pauca utlq; reftabllnt qua: 1l0blS negare
tanta mtcr nos amidtia me no fimt. SI emm uerbii ipfum nommauero & utdi
ritum tradldero: quod poftulatis offidii Illre meo fatis expleuero. Ha:e omnia
U1S in promptu IX ad manti futura fint:tam antepaulo altlus elIe res ipfa mlbi
petenda uidd.Cogitate cum ammlS ueftrls &diligenter recordamim difputa
[ionis noftra: primu diem:quando pro fingulorii fententia id conuenerat inrer
nos:quo nefdam piane l quicg, aliud ommii noftrii menti atq; mdido,pfundius
federtt:firmllls ba!ferit confiiterlt ue folidlus: guue adlt bomlntb"nobis qua:l
dam fempiternorG fapientia:flue fCltla cognttio momtaneol
rum:mbilomin
q
qel femper tllis recra fides fuperior eertlorq; fit:qulppe qua: n
manibus noftris comentatlolbus:fed reuelatloni rota inOltle':ab bac pel
tendus eft illudI ortus:&omnia qUa! in miidum a deo prodeunt:Pauli Tarfen!
fisinugm teftimonio:g ad Hebra:os:Flde ait intelliglmus aptata elIera:cula uer
bo del: ilt ex inulfiblllbus Ulfiblha flert: Quod reglus uates ex reuelatioe diuv
na patefecit mortahblls hoc carmine: Verbo dommi ca:1i creati fllnt:& fpiritll
f
[73]
[74]
DE VERBO MIRIFICO
oris eius omnis &' ornatus &' uirtus &'exercitus eorum. ER &' fidelis
IO omnbus uerbis Tufs: quaprop'ter nemo audeat mutare uerbum dei. In
num enim permanet: cu-i omia creata obtemperare necelfe dl:quia ipfe dixi.t:
62 faRa funt.l'Jam i'x ignis &' glacies &fpiritus pro cella rum faciunt uerbu elUs.
Quo& riqueracit coryIfalIU: &' uiUlflcat bomin: <'k fanat a:grotos: & oCCldit
tranrgreITores:totum boe facra: naturam Itaq;
fieltur &' tang In latitTimo imperio id uerbum conllitaitur:quod iuxta Ioannem
tbeologum & Euangeffifam: In principio eraral'ud deum: omnra'}; per ipfum
fah funt: &' quod iITo maius em Deu$ uerbum. NIDi! fgfrur mo potenti9s
nobis crit maxima ui: uebementi robore: Cuprema poteHatc plenlmmo: Qure
ell uirtus dei opus quodhbet agerc uolentis: immo uoluntas ipfa uolentis: di,
iulcare nequimus dum in bac fragili cute bofpitamur:qaantus & fpacioCus
ifi! uoluntatt &' illi uerbo fit ufrium fuaru campus: de quo oraculum d,
lud cxtat: Omnfa qureeunq; uoluit dominus fedt In ca:lo & in terra: in mari ex
in abyffis. Habetls omnlCi primum quonam potiffimum uri oporteat in miraI
culis:qua: confuetu natura: morem:tritam femitam:llatutos ltmites excedunt
& ordtnem uniuerG. Tunc enim non erit terminata & anguHa uirtute qua[is
elfomniCirerom natora fubfiRentiom:fed infinita potcntia ampltl1mo ditioOlS
fpaclo:&' [atiffimo campo eius dillina: uoluntatis opus:quod ell uerbum dei:rcl
te per Apocalypfim mCcrlptum: Rcx regum & dominus dominantii: QUI te,
nct imperium omnipotentire tam fuper ca qure font fuper ea qua: non funto
Ineptus bicfermo peripatetlcis quiq; Pbyficam p rofiten e' baberi polfer: at con
templatiuis bomiOlb"apta &'aera conllat elfcoratio. Deas enim: inquitApol
fiolus:aocat eaqu<enon funt:tan ea qua:funt.Cllius dlCciplina:affecla DionV'
fus: Hocaudeblm" quoq; ratlone inquitaffirmare: quoniam Idquod non dI:
pulcbri & bont pa rticeps cll.Siue autem oerbi boc appellabitis feu alio quouis
uocabulo nibd refragor:Modo prlmus diuinitatis intra fe ab immanentia intdl
hgaturexitus: ot lucisad [amen: &'refplendentia luminis rurfus ad lucem: aut
mentis adrationeml&: conuerfo ita ordine:Q uod quidem a grecis uel uerbum
rationale:uel rario uerbahs uocatur.Logos entm &' ratio dicitur &' uerbum. Si
quidem uniuerltatis oplflcem & natura:: dlfpoftorem Zeno Ille uetull
q
autor
l.ogon nominat:&- Hermes pbllofopbOi]lantiquiffimus ad fillUm fcnbit(Nam
fermonem ex fermo ne interpretabor i cauCa tam necdraria) Ell enim inquit O
ftliarcanum uerbum fapienti<e: fanaum Canai: foltus domini omnium & pr<etnl
tel/eal: quod c/fari fupra bominem eR. Hoc uerbo collare Plato uniuerfa qure
in mundo fiunt m Epinomide uoluit1cum de dluinorum conforrio &' <equa di,
gnitate lc dilferult:Et nos bonores inquit reddamus:non aHi annu:alq mCem:
al* nul/am fortem deHinantes: nul/um ue tempusin quo fuum circulam per,
cumt ipfum compls mlidum: quem ordmauit uerbom omniu diuiniffimum:
Quod fcelix quidem admiratur primum:deinde amorcm concipit eius dlfcenl
di quatum mortalis ferre poteO: natura.Neque'uero tllud ipl iudlcabitis uerbu
more:E!fit aeris illicr dentes fraRi effe uocem mortaI
\tum deCwbunt.Qgod li utiqlleTraglla fempltcnus: terrenaTuperca:lefllbus:
bumana diuims comparare oporteat:faltem uerbumbomints internum:quam
fupremam m nobis ratlOnem apl'ellatis : exmente progredientem : neq; cum
mente omnmo Idem: neq; omnlfariam ab ca dlUerfum IIloe conferri patiendi
eH.Humana etenim ratio ex mente proffuens:baud ab re a fuo intelletus fonl
te altena cfcbltur : fed cum mcntem fecum in propatu[um educit: aliud qUlcl'j
nequie a mente oideri. Natura itaque mentalis fubO:antla: cum fit eadem: ex
fubu:tls officijs exillimatur diuerfa.Huius,infiar adumbrata: imaginis in au,gu(
UBER
III
filmma: deitatls penetrahbus arbitrari Iicct:ipfum paterna: mtis uerbum: fiue
rarlonem qUla per fequeat fublflere: Icdrco a parre alterarl a quo fimul eXlfll
tiam babet.ArqUl cum unmerfa qux in deo uel cIrca deum effe coremplamur:
in fcipfo piane oftendlt: tum illudlpfum cum fubftanria mentis paternx Idem
affirmamus unumq;. Nec efl ahud ufquam quod inter deum dlcent & deum
ue!bum dlflantiam indlcat nil fola ,plationis natura. Nam paria:immo eadem
IO utrlfq; cxtera funt. V terq; deus:uterqJ xternus:urerq; igitur ante omne tem
pus.Hlc femper protuht:boc femper prolatum efl: xquipotens proferenti uer
bum:& profers uerbi pater. Quod Plato Ipfe non defes fcrotator diumorum:
in Eplflola ad Hermlam &: Eraflum &: Confcum:religiols htteris infinuat:qual
do ad finem ufq; fic ait: Hanc Epmolam omnes uos quippe tres exifltes !egeI
re decet:pottfflmum uero tum limul congregatos.Sm ahter:at faltem duos co,
muniter pro Ulribus maxime fuerit pofllblle:deniqJ uta cofa:deratione &: lege
proprIa ut xquum efl : iuramento interpofito non lne eleganti Oudio &: eius
iludri foro re difclphna: teflando deum rerum omnifi ducem cum prxfentlum
tum futuraru:ac ducis &: caurx patrem dominfi:quem!i reae pbilofopbemur:
cognofcemus.Nonne aperte uldetis quod m Epinomide uerbum:docuit Pia-
to mundi ordm dlCpofUllfe: Id boc m loco deum caufam &: ducem rerum oml
nia uocari &:' babere patrem.EO ergo flhus uerbum:cUlus pater dommusnoml
natur. VCOIatnac uehm nobls in mentem eius fermonas quemBarucbias beri
mdter mendiem &:' doae flmul &:' copiofe fecit:quo nos mOltuendo ptlldter
adorCus ca de nomme meffabtll:folum deo fummo proxime conuenaenti:perl
blbs mterpretes loco Tetragramati domina pofulffe:quoniam in nulla IlOgua
parem 11I1 dlcrlonem muenirent dungite l uultis & eam orarionem quam ego
'pfe nudiuOertius babui: In qua memini me uobis affirmare Tbalet &:' Pytbal
goram &:' Placonem in bebraiClS quoquedlfciplinis erudlendos Syriam perlUI
Oralfe:unde non parum fl1ls htteflS coculerint.ElUs blc uealgium cernitis. Do;
minG nocat Plato del omnia n'rum &:' ducis & caufx patrem.Deus itaq; Ille om
ma &:' dux & canfa prxfentlum &:'futurorum:quia mudum ordmauit: quis lam
dubitabit quin uerbafitillud dlumiffimulluxta Platoneml quofa:ltx qUlfq;ful
turu!> lt qUI m admirationem/amorem & perceptionem eiu:> rapiatur(Verbii
igitur:fihus dommi eO:quapropter & deus &:' dux &: caufa mundl ea.slcq; plul
flbus uocabulis &:' a mulris uarie ac ab a1ijs altter nommatur: Sed inter totillius
dlulntlftml nomina: unum extat ad miracula elecrllftma:in quo fummo
trI plus complacuit. De qua re nos Ipfe per uatlclntum in Cuo fpiritu fedt certi ..
ores. Audite obfccro Efalx facrum oraculum: Puernatl1s eil nobis &: filius dal
tus ea nobls: &:' facrus eft prmcipatus Cuper bumerum elus: & uocaUlt nomen
elus mmficum. Qd'l fot &:' tam uaria I!lius fin t nomina: quxramus oportetaCi
CUrate guodnam!it ex omntbus tllud lOfigne nomen:quod pater appellauerit
mmflcum. Dlcltur enim a Ioanne V nigeOltqflllus qUI ca in finu patris. Pnmu:
Fllius tametl &:' cxtens bomintbus accedat:tamen buie dmintlftmo uerbo mal
gis proprle:mortallbus aero 100qUlUS conuenit.Hicemm eil Idem qcl'pater: &
non Colum i\lud:fed etlam inde.Nam pater eO qui effendifccl'm fimilem
naturam InttlUm prxbult:Flhus autem qui natlUe ab altero e!fendl origin fumi
pfit: quare addltur /unigenttus I guod 101 filio eO maxime proprium &:' pecuhal
re &:' fuum:non tantu qUla unus de uno Clt genitus:fed etia quod umce atq; uno
modo 5< multo fecius atq; corporea natura .Deccrnar deinde quid
patris ueht effe: Et recre prtus: qui eO diclt: ut eius ca patre coxtermtatem COI
gno[camus: qUI Moyfi prxceplt:SIC diccsfll*lfrael:Qui cfi mdt me:qualab
f .2.
[75]
[76J
nE VERBO MIRIFICO
ft in ilio flias tan in finu.Iccirco fubdit:Qui cfi in finu patris.Q!!o feo
mone intimam filij ex patre natiultatem declarat & perSi famlliarem. Huncalio
nomine manli DaUld appellat: guado ad patrem ita loqUl: V tqUld aucttis ma
num tuam & dexteram tua m de medio finus tUlfErgo & manus m Gnu pams:
efif!llUs:&::m finu fihus:dl manus patris:per qua lo fedt omia:qUl alt: Egoipfe:
ego primus & ego nouiffimos. Manos guoq; mea fundauitterram: &:: dextera
mea menfa efi ca:los. Nec omlttam UOblS ofiendere certltudmem caufa::. Q<f
enim ex patre man"lfia fumpferit exordGlde pfalmo centelimo obuo proml .
pta efi uerrtas.Sie entm propbeta optat:Adiuua me domme deus meus: faluu
mefae propter mlfericordla tuam: &:: fdenr qUla manus tuaba:e: &:: tu domme
fedfiieam.Sed gef pater & manus eadem lit unaq;fubflaria & unus deus &:: id
domin" / facile afpeEtu crlt in pfalmo quadragelimotertlo:fi bebra:orum more
aer[us legat'.AitenimITu es manus tua: gentesdlfperdidlfii: &:: plantafi; ilIos.
Nam quod iIIie parum longe eomitatur de Illuminatioe uultus: non mediocre
trmitatls dlUma: areanum efi. Redeamus iterum ad film lo : a latlOls aerbom: a
gra-:cis multo fignifieantlUs & fortaffe reHos/logon dlEtum. Efi cnim log05 l'Jt
ratio:& defmirio: &:: uerbum:&:: [ermo.ltaq; pofi Impetrata ueniam:noftra fral
gilla dlumis in(eramus. Nam ot bumana ratlo ad mtem/fie fubfificns dci ratio
ad patremfefe babet: non tantu propter impaffibilem utriufq; generanonem:
ueruetlam cobxfionem.Nec eil/m abfq; menterario erit:neq; mens al/a fine ra
tione. Verbi autem offidum eum fit Interiora mentis enGeiare: ut IO ltbro de inl
terpretatione Stagirtta dc penetrahb'il cogitationu fecreta depro!
mere uo[untatemq3j2andere lqquentls: ea propter dc filtus me uerbum patris
aptillime eenfetur:QuoOla deum nemo uidlt un inqult loannes: At unI gemI
tus filius qui efi in linu patris ipfe nobls enuclauit:Magm nUnCIUS!lceirl
co fiue angelus cognominatus quimortahbus fuperea:leilia dei meditata reue
lauerit.De dltfmtione baud dalO uobls extat elUs d/a m effe condittonis deba
re qua: totam rei diffiOlenda: naturam quodamodo eUlfeerare mdeatur. Ratio
autem quam nomen fignifteat/iuxta metapbylicam Armotehs editionem/efi
ipfa deftnltio.Ad lfium prolOde modG: boe diuiOlfflmG & fubfiiitiuii uerbum!
immo fuperfubflatiahs ratio:dici mre queat natura: paterna: qua:dam euidens
demonfiratio:cuius totum ada:quatii uniuerfaleq; generatum: tacita generanl
tlS & certa defcriptlO fuerit/per guam confefiim notlOrl intuitu cUlO
mus: quem pauloante IgnoraUlmas. Ergo qui Uldet me inqult:uidet& patrem
meum:afpetum eiufeemodi uoeans intelleEtus cogmtionem. Efi enim oeulus
animi mens Ipfa.ElUfdem igitur uifio erit rerum noticla:qua: maxime tum inno
tefeunt: CUlo tota fubfiantia breUl fermone fit aperta I quem dlaletlci termlOu
appellant. SI enim boc efi gigOl:fcilicet ex Cubfiantia generantls produci geni ..
tum fcefm naturam fimlTe:profeto non erlt ialO occulrus pater:cUl fihusofienl
ditur:qUl patris imago perfeta eil: guam paulus litterls expreffit CoIoffenfcs
bortatus:ut gratias agant deo & patri qui tranfiulit nos in regnu filij diletloOls
fua: qui eil imago del lOuifibilis.Atqui oro uos fapltes uirt: guo iam paEto aut
quomodo lOulfibllis rei ahqua confiabit imago:qulbnscircumduEtionibus: qui
bus lineamentis:qua e!figie: quo colore imltabltur exemplum id aliCJuid quod
nemo uidit ung: quod nemo nouir nififtlms. Sed cOfyderate quod feqult':Ne/
mo pattem nouit nifi ftlius:&eui uolucnt ftlius reuelare.Efi ergo imago uiuens
&: uols ipfe filius:no ab Apelle coloribus affimdata:no a Pyrgote/e crelata: no
<ne a Polyclete duEta:no cuiuf coagulo fufa:celte fculpta: acu piE/:a:liI
mo ca:ra ue fiEta:Non ficut Didonis optatus & imaginari
9
111e paruulus Aencas
UBER III
qui pacrem tanti.'i ore referret: Non ficut Setb ad imaginem Ad:e genitLiS!
ut ca!teri no(tra! propagationis filij quos matres cupiut effe mantis effigie QU'
mimmos.Paternieas erum &primo &' uerlUS cle diulOa golCratione dicltur:Cle
nobis&! po(tenus &' umbra:cUlufdam modo.Scnbit naq;Apollolus Epbefrjs!
genua ad patrem no flri.11itub cbrifii: exC/u?
omnis patermtas lI c:ehs &! m terra nommar. Sane In Ifhs mortahb
Q
quod Imll
taturfuum exemplar:aut non e(t unius cum eo fubflantia! uis fit a!qnalis figu
1
ra::autfi forte unius fuerit:non tamen in religuis omnmo erlt uirtute Ideto: COI
filio fimlle:affeau a:quipotens:motu par .Ula uero dinina effigies tam e(t proxil
ma patri: guod e(t maxime adeo ue reaius Idem imago dlcenda dIet. Ybi
autlmago e(t Identitas bomoufios:ibi res {pfa cernie' tota in effigie :uis m fua
natura uideri tangi ne negueat. Imaginem quoCS banqpfam fUlnmo patri conI
Cub(tantialem:flglllum quandoq; nommantleadeln qua fupra interpretatione.
Qgod el1im annulus operae' in flgilli forlna Iineariter cum tempore: Id bic pal
ter in uerbo fuo exprimitfubfiantlahter cum a!ternitate:ac longe item cxcelll
tius.Sed decbaraaerequoniam etiam boe nomine ornatur filius:alia mlbi opi
nio erit: gualem mox uobls gUla me in multiloquii non modo conieeit aut co,
mendauit:uerietiam tradidlt mea temeritas:ael ut ueri" loquar:nitoia fortaffis
de uefira erga me bumanitate confidentla: tamen uteunq; fit exponam Iibenl
tenfi prlUS boe llOS comonuero:tnpbariam uniuerfa diumlfimi &' mlriflel uer I
bi nominaintelligi oportere: pro eiusdiuerfa condmone: CUlUS funt noimllla.
Effe niiq; uerbum &' uninerfitatls caufam:&: deum:&natura: dlfpofitorem: de,
inde in prmciplo fuITre apud deUln: ut manus in finu patns: defuperiorl fermol
ne gua breui: tamen aperto ut arbitror:palam uobls inotuit. Nunc etia baud
ignorarefllentrehgui: guod m rem nofiram de miraculis conficiendls: omma
maximefuturu ell:eunddeum dei patrlS uerbum de fuijplus fpiritu a patre
procedti: tandem exincorrtlpta uirgine fuperioribus annis effe incarnatum:
qd: multis ante fxculis propbetaru uaticioia lic fore pra:dlxerant. Legam
9
Hlel
remla: oraculum: Quia creauir domin" Tetragramus nouum in fa:mina
circidabit uirum. Hoc e(t flupendum: boc nouum: boc admirabile qd: fexu!>
fa:mineus concubitll:line uiri complexibus fed dea fola non fadente mo
fed &: creante no embryonem fed llirum perfeaum in utero gemt & utero dr I
cudedit. Propter quod inquit Efaias : Dablt dominus Ipfe uobls fignum: Ecce
ulrgo concipiet &: pader flium : &: uocabit nomen elus no blfcum deus. QIid
emm almd propbeta uoluit eo fermo ne lmmanuel exprimere:pra:ter bodoli
uidelicet incarnatum uerbum:ut guia uerbum efi:deus fir:quia nobifcum con,
uerfatur appareatincarnatum.Aliter emm nullius frugl fignum effe t a rege tal
topere petendum:aut quo deum temptaffe non fru(tra crederd ueritus;fi pro
Cua tanti diuinitatisnatura deus qua ca:lum & terra m adimplet:nobifcum fuifi
fet conuerfan pollidtus.Nllllus enim locus deo llacuus eLl.Sed tria erat in ifio
pra:cellentl figno negua abfq; ingenti bommfi admiratlone penfitanda.Prinl
cipio!quoniam cociperet uirgo:Demdelqllod pareret lIirgo.Po(tremfilquod
inde natus &: dells e1Tet fimlll & bomo: guxfingllla etiam bebrxis malignanti.-
bus & inllitis Ita fignificari deprebenfa funto Tefhs erit uniuerfalis maiorum no
firorum ecclefia: qui tanta: re( pra!fentes fuerit: &: tbeantbropi ilfu: id e(tdeu
bomin pedibus fequutl funt.QIare Ioannes Illius difClpulus per Epifiolam ita
diuulgauit.Quod erat a princlplO:guod audiuimus:qd' Uldimusoculis no(tris:
quod perfpeximus:& man"nofira: contreaaueritde uerbo uita!:&:uita manl
fe(tata efl:& uidlUlmus & tefiamur & annuciamus uobls Ulta a:terna qua: era t
apud patrem 6: apparuit nobis. Et non folum ea tantu de caufa tam fuperemi
l
f ;
[77]
[78]
DE VERBO MIRIFICO
nens i!Tud datum a deo fignum ellimatur &tam admirahlle: quia nohi! appa ...
ruerit obtutu corporeo alq; adeo in corpore bumano quafl non idem li:
li quondam patribus ollenderint cum quibus 8< bumaniter conuerCati li: confa
bulati fun t: li: ipfe quandoq; dominus deus: Sed quoniam bumana: fubfiantlot:
totam mallam aduentu Cuo tinxit! baud [eeus atq; pra:fiantius fermentum ali,
quod integra m e6fperfionem li: fata qua:hbet fufl:re dicie'. !-Ioe ilIud efi: quod
omne miraeulam excdlit: guod iure maximipendimus: quod prcconlo rndeR,
nenti profequimur .Deltas nanq; buias diuini bomis:id efi incarnati uerbi:unv
ta totlEermento:id efi nofira: natura::intantii fuffitu Cuo nos fubhmault:ut prol
auorum li: auita: condemnatioms obice Cublato: per eius nomen Eilij nos fieri
diuini li: inter deos referri polIimus. Habetis igitnr tres fiatus uerbi. Ell deus.
Efi filius.Efirncarnatus. Pro quibus fingulis reli&iofi!limas appeUatlonesin fa,
cris litterls comperimus: uel negantes : uel aientes. Nulla enim re alia certiui
deum aut priuatiua particu(a: aut uocabu(o negatiuo enunciamus:qua neq;
id quid certfi ell: cum Ipfe quoad (nam fubnantia atttnet:nulli fit nomini fub,
jeans. Qnicquid enim aieotia fymbola de deo alferanr: Id totii neq; fua elfefll
tia neq;natura ell:fed qtfproxlme clrcaq; ipfam elfe creditur. Vndillud Herf
metis:QgoQiii eius nomen no poten bumano ore dici:quod e/t'ari fupra bomi
nem en. Necno iIIad in reudatione nonri tbeologi: Et in capite eius diadema,
ta multa:babens nomen fcriptum quod nemo noult m( ipfe:8<uefiitus erat ne,
ne afperfa fanguine: 8< uocabae' nomen eius uerbum del. Quo in loco non ob,
fcure nos erudire poterit illllIs exulis CacratilIlma diUlnatio de boc dei Elio: &:
quando nomen babeat proprium li: quando non babeat.Hic emm opto uenil
at in memoria nofiram Barucbia: oratio qua primam ex deo emanationem acre
rebat: qrrod iaxta hebra:orii pbilofopbiam Ketbcr uocatur: id en diadema &:
regia maiellas.Ea enim qUia fumma efi 8< amphlTrma: iccirco multa continet in
fe diademata:qua: funt in capite:boc ell multiformi fapitia eius. Primus igie' IlO
tanta: maiellatis a patre luminii:quonia en meffabilis: peculiare uocabu
lum fortlri nequit. In fpiflta enim Efaias exclamat: Generation eius quis enarl
Nam fi propbeta non enarrabit: quis enarrabit: cum nibil de dlUmis fniti
p-ropbetico fpiritu:id en per reuelationem in nos fuperne prolapfam
Quare pauloante:Bracbium(inqult)domini cUlreuelatum e Ilo;' lam mamfene
conUat ex fuperioribus quidnam manfi elle fine bracbinm:fanaa: proferant IIt
tera::utpote aliud nCbil fn deo fubfiantiam:cuins natura per fe
cum altero li: ab altero pendeat. Sicut emm femperintegcr:nun, mancus pal
terata nung fterilis fUlt: fed femper genitor: quoniam femper pater. Genito&:
autem perpetuus pater. Talem nos dlfcreti,
onem {ub ob[curo cogitationis nubilo: menteconcipimus. At qua: perfpecu ...
lum in a:nigmate ac ex parte uidemus:nullo nimirum polfumus comenCnrato:
daro ac integro proferre uocabulo. C2!Jare diademata gefians in capite nome
babetin Apocalypli quod nemo nouitmfi ipfe:quod de proprio ada:quato &:
totam rei diffinitlonem comprebendti nomme:merito diaum e Il. Hoc enirn
li: de tota trinitate nemo nouit neq; angeli:mfi quatum de fe diuinitas ipCa prol
didit gratuIto pro nollri menfura:nonquanta en: fed quanta capimus.Sam ne
cernitls:dlademata ferentem carere apud nos a:quali nomine:At fanguinolen
tam uenem indatns uidetis nt mcipiat ab bominibus no cari fdins filio
enim nibil llabile:nibil firmum:nibil cognitum ante mcarnati uerbi aduentum:
li: eiufdem afperCum tnguine indumentfi tenuimus. C2!Jantii propbetis: qual
tum pbilofopbis:quatnm poetis doaieramus:totum fumo & caligIne plenuln
iudicauim
9
.Dixit dominU$ domino meo: fede a dextns meis.Filius meuses tll
LIBER III
ego bodie genui te.Et egre{fus eius ab initio a diebus reternitatis.Et lapide qu
reprobauerLit redificantes facrus efi in caput anguh: A domino facrus el1 iHe:
Aut uerius: a domino fUlt Il1e:boc efi mirabile In ocuhs nofirlS. Immo bre funt
tenebrre in oculis nofiris: brec a-tligmata: brec dubia oracula. Qtis enim in ilio
mibi IZculo tone ofiendiffet patrem & fdlUm m lapide: quem fancra [crlptuta
Aben bebraice protulit( Gonfiat uero.ab.m ea lingua patre lignificare: &: ben
filium:quretres Iitterre in duas rynabas conexre Aben: id efi lapldm COQflcliit.
Hocmyaerium efi:bocfecretum efi: guod arbitror tuncno fenfiffem: Daulls
non cedlppus fUlffem. Simlhter in uccbo Bra: quod ea crealllr:&: quo In .p rlO CII
pio MoyfI. hber nclplt eum n()aum in ooc fcirpo non ut eiufcemo,
di htteras effem rimatus:in R.fplricum depreben ...
derem:aut fimul iIIamipJam Bra uQceJ!1: in prima effe fyllabam conii,
cerem: quoargumento pateret uel triOitatem fancrlfflmam princlpium mundi
fUlffe!ud patrem in fllio cre[um terra m creaffe: quale boc modo fit. Si quis
tnim extribus.Bra.litteris u[rima
patrem effe fupra monftraulmus.Demde.B.fibqpficongemlOans: rehquil.R.
addlderit:quodBebar: Id eft in filio refonabit. Voea[es ut nol1;s apud bel
brreos in oerfu htteraru:ut ta[es non collocant'. Pofiremo totam dicrlone fum,
pferit. Is certe boc integrum in unica fyllaba [atere fenferit:uidelicetPater In fil
lio creault. O rem miradam: fedpropbetalis fpiritus uel diuini aftlatus gglte.
Ad bunc modum funt (ORnita facratiffimls cbal'acreribus comprebenfa: no fOI
lum prreteritorii comp[ementa:fed etlam futurorttm certa prrefag'a:modo ad,
fit qui ea non tam interpretd propbetet. Sicenim fpir/tus propbetarii reui
prretentl:futuris propbetis fubieal fiunt: Quare alt Apoftolus: V 0[0 aute om
nes uos loqui Iinguis! magis aute propbetare. Nam maior eft qui propbetat
qUI [oqultur hnguis.Et a[q funt uates: Plato ait in Tlmreo: aHi uatum interprci
teso Qlia nero poetas qUOq3 idem Pau[us docror gentlu cognomento dlgnae'
propbctarii: etlam de poetls uel bocdicamus.Quls ante uerbum incarnatum
aufus effet Or'pbei myfierili de Nocre Cre[o &:: Aetbere:culus tu quoq, Sidonj
nuper me_mmeras:ad flmphCl{flma del fummi triOitatem apphcare:ut de patr.e
c_um Orpbeo dlCeret:Nox generatio uniuerforu.I;rgo nox p atei' eft.Malacpjl
am audlte: Nunquidnon pater unus omniu noftrum(Nunquld no deus unus
creauit nos( QUI pfalmls teftantibus porult tenebras latlbulil fuum: in circuitq
fuo tabernaculii eius.Nec id qUide fuper UOlUS fUI natlUitate fatlfdederit:nil
CI &: in eodem norns orpblco bymno fequeretur: Nox qUa! luce emittls. Qyal
propter ad deum patrem propbeta fic uota fua dlrigit: Emltte lucem tua &: uel
rltate tuam:ipfa me deduxerunt & adduxeriit in monte fanaum tuum:&in tal
bernaWa..tua;id eft ad te patrem cuus tabernacula ut ante apparult lunt telle
bra:: & [atlbulum: ambo ipu me tam filius t\lqs in 10cut9: Ego fU!l1
rux quoniii fpiritus uerltatis qui a te patre procJ:dJt: ut efi apud Ioanne:
deduxerunt in IUbllme cotemp[ationis genus. SIC enim monte
qu Moyfes ad deum afcendit. Vultls darlUs apofiolum audlre
docellt tQuonia deus qui dixit de tenebris lucem fp[endefcere: Ipfe 11[uxit Ln
corclib
9
noftrls adillummatlon notiCirec1aritatisdei in perfona111Sub cbrlftj.
Nam Ita noueritis uetbum incorporatum poftbacapoftoh more appellari:cui
addidit profopon: id eft perfona:qcf effe uoluit trinre difcretlonis fignaculum.
Perglte nlie Orpbea ueterem poetii: de crelo diam quid canat accipere: quem
pariter omOlii parentem uocat.Si nox genuit omnia:ut prior bymnus demonI
firat:genult & ere[um:erltlgitur cre[i parens nox.At non Cle ut eomunis uniuer
forum parens:fed fleut de Ce ca:[efiem emittens luecm. V ndeolympus icdreo
f4
[79]
[80J
DE VERBO MIRIFICO
a':lultl quaf ololampes dicitur: qma totusluceat: quem mox Pang.enetora: id
eft omnium genitorem Orpbcus appellat:qua bonitate amphfflma.eu.m no8:e
omnium oplfiee conuenier.Nam ut uniuerforum:nox effe generatlO:lta &: exl
lus carminibus omniii genitor pra':dicatur: ut uerum fic quod Da Uld cet
I cinit:Q.gia tenebra': non obfcurabutur a re:& nox fieur dIes luceblt:lcut tenel
bra: elus:ita &: lux elUS, Confyderate modo c6fubaantial noRis &: IUCIS
potentiam. Sicut enlm eius; Ita &: lux eius, Vterq; creator omnium:
uterq; deus:uterq; lumen:pater in filio I &: flhus de parre ut lumen de lumine &:
candor lucis quo Ennius nofter:Afpiee(tnquit)boc fublime can ..
dens quem inuocant pmnes louem, Non de Stygio fed cx!dl! Ioue loquutus
d\: quadmodum &: Euripides bIs uerfibus. Vides exedeum: qui mum mfini,
tum &: terram undiquaq; compleRltur bumentlbus ulnis: bune cre,
de louem:bunc arbItrare deum.Hic ea iIle fublimis candor:de quo nos Ennius.
docult:quem uereres Die!pitrem & Lucecium nOl11inarunt:propter diurnam
lucem. V nde a noftris for guoque ditus ell: ut Malacbias alt: Odetur uobis ti"
mentibus nomen meum fol Quem m Patmo Ioannes per reuelatio,"
nem uidit:Et erar facies eiusficut fol:lucetm ulrtute fua:& dlxit:Ego fum
&: nouiffimus. De cxlo igituHlOftro:quem in Orpbico myfterio hlium opimv
bimur:fimile canitur In elOs bymnr uerUJ altero: Natiuitate fenex: principlum
ommu: omniu'l} fims. Qumimo &: de Ioue pariter (ic diClt: Prlmus gemtus efr
fupiter: &: nouiffimus: &: princeps fulminam. Huiusaatem uofipfi eaufam nOI
fiis:quomam qudm deus tiIius eft: & cum fit deus : nibt10mtnus bomo natus
eft.De quo ad Corintbienfes fcrlbitur: Primus bomo de terra terrenus: Secul
dus bomode ezlo exleftis.Factlis conieRura:quem Orpbeus
Pyrlpnon: id eft igneum fpiraculum nominat. Cuius bymni uerfum prtmum
ita interpretor. Supplicat enim retberi boc modo exdamans: O louis augut
fialem babenspotefiatem femper rnfaperabllem. Nonne lam cernitls
Cernitis louialem unionem: Id eft cum cxlo confortium. Nam iuxta
Termaximu Hermerem:lupiter eft cxh Vfia:id ea dfenria:per cxlum lupiter
omntbus luffo uocapulo nuncupant.
Zin enim uiuere diClmus.ln ipfo(inquit tbeologus noaer )uita erat. V cl Dia
quoque:ficut apud Platonem in quod figniflcat prxpofitionem per.
Omnia naJ1qJ Dia ddeft per Ipfum faa funto Is compleairur fUls bumentlbus
ulnis & fpirltum &: corporea naturam: id eft & tetram Euripidis fenl
tentia quam ante audlfHs.Cum eDlm lr aqua unigenlt
Q
dei filius:ue\ut fai
era tradonr e\oquia: defeendens ficut pIuuia in uellus: &lcut adliddia Hillan,
tia fuper terram : c1arum eft ilIum compieRi fuis bumentibas ulnis: fuo fplen,
denti Ruuio: fuo il10 efRuxu: ex paterna manante fubftantia xtberem: id efr
iIlum intus alentem fpiritum & igneum uigorem:ut ait Vlrgilius:&
teHem orlgmem : non ab eo quod corporels cernimus ocults: fed ab inui,
fibili: boc eft diumo fiho: & ex fcipfo procedentem. Ob biicltal
Cl! compIexum Scbamaim nomicant: quafi Efcbumaim: id eft
ignem &- aquam. Aetber nanq; diCltur quaf ex a:tbo: Id cft ardeo: &
aerI Id eft fplrltus: nomen iuxta gramaticam:ardenrem fplrirum fi,
gmflc3s.Ex nocte igltur fccfm Orpbea nafclt: Ex cxIo procedi t xtber.Et
fUlt uefpere mane dies unus.Res miraculo credlbilislllel pOI
LIBER
III
trusincredlbilis:nift dei Ilerbum effetincarnatum:quod nos in
inllituiffet: V num fuit 'l.uod fimul erat & uelPer & mane & dies: trlduo anteij
(01 4.\' lana & llella! nafcerentur V na lux erat IO mane 4.\' ueper &' dr d/fcreta:
C@a!fdem cum eodem difpofltore fut:Qu dixlt:Fiat lux.Conlyderate uerba:
lbratemy!lerta. Verba ba!c funt: In prlncfpio creault dens ca!lam & terram.
Ecce breOlffimum totius creatiols [ummarium. Sed quid fuit quod faaum ell:
&quldfuit in principio antequa quic!'j factumell :&quoerat modo id quod
fUlt m prinapio : & qUI/i aut qua codltlCne IS iam fUlt qui genuit princIPlo.lnde
fequltur:Q.gla terra erac ualla deformltas.Denique ca!lum quafi uclllmentum
quod terra m amblbat at'}) cclabat: &tam proxlmus amictus palhabat. V oca/,
batur'}) abyffus:ut pfalmo centelmo tert/o: Q.gi fundaftl terram faper llabilIra
tem flla:non IOchnabrtur In fa!cula fxcalt.!\byffus ficut ueftlrnentum am/ct!ls
eius.Supra ca!lurn era t tenebr'i:.pQft tenebram a'lu.ll: faper aq!larnfgirtrus dOl
'!lim.Feclt iraq) deus dicendo ue-.!bum:&'Juit lux :Et diulfltlucem a
tenebra : lucem diem: dc tenebr<!m noctem: &' fUlt uefuer &' fiiit
'!lane dLes anus.Emmuero tenebra dc uefperOrpblCam nottem 'pra! fe ferunt.
Lux & cxtum. Mane aero a!therem. Antlqaifftmi nan'}) latmorum ma}
num idem quod c1arum dlcebant: quomodo grxci xtbrlon. Inde mane derl,
uatam ell. Progreditur quidem ex nocte dies: dc mane ab utro'}) pender: fed
non modo anre cxII &' terra! creationem: uerumetlam ante omnem a:terOltal
tem.Hxc nobis iccirco exclderunt ore nimls forfan temere: attamen difpura
l
tlOOlS noftra! gratia:ut uldere U1deorfatls opportune:quarenus ne ullum fulffe
tempus patrum memoria puterls: quo ba:c dc plura Id genus maiores noftri
tam accurate: tam proprie ac cum tanta opInlonum flfmltate potUlffent ante
fhum incarnatumextricare.Poll uero SIUud uerbum del adueOlt m hanc nOI
firam carnem:ut hotnines t11uminaret:tom aperti funt mentis nollra: ocuh: ut
multa diulnit" ante promulgata: nuc ferme cIarius fuis autorlbus cognofcam":
pra:fertim qUa!cun'}) ad dlulmtatem uerbl attment. Sed rurfus ad elUS nomi;
Da qUlbu$ \egere unum 0eorteat quo folo mortai
les nos in natura conllitutlliipra naturam:rupraq; fatum dommemur: &' mon ..
firalporte!1ta/mlracu!a:dIUlnitatis Infig"la cohcere l'0fftmus.At'}) ut in telhga/.
tlS uarle mi uerbo tributa effe comemoran(Jum fore cenfUi qUa! funt
CI com patre & [plritu comuma.Dcinde qua: putantur fux dluma:. fuhfiflenmc
pro(?rla.Tertio qUa! carlJiS.Pofiremo qUa! mcarnatl. PrincIpIo blc tu mecum
$idom quantam belterna fua oratlonecomodltatem Barucbrasattuhtlno pOI
terls non admirari. V num hoc fClo:mlbl quidem gratulaberls qUI me tanta nOI
aninum enumerationc leuatum cernes. Omnia nan'}) diutnam 4.\' inc:ffablllta ..
tem:& effentiam:&abllractlonem: dc relationem pra!ter dlfcreta: & uirtutem:
&' operatlonem:& fimt\itudmem:dc qUlcquld fupremam naturam fequltur aut
cobxrct:figmficantia: de ftlio quoque dei CUIUS nomcn efi mirlflcum: & fimul
de tota tnmtate prxdicancur: qUa! hocmodo inuicem duximus fegreganda:
ut alla corum qUa! non quid natura diulOitatis exillat(Hocenim fecodum hUI
manam inftitutionem foret impofftbde) fed quid arca ipfam lit: mdicare ui,
dentur: ea qUldem ad effentiam quam tu mI Baruchia quantum mca uale ..
bit fcnrentia copiore abundeque abfoluifii:Alia IJcro ad uarlam difpenfa
l
f S
6 Reuehlin, Verb ICab
181J
(82}
DE VERBO MJRIFICO
tionis procurationem referam": Nouiffima ba::cradix in daos exurgitramos:
in rerum abfq; corpore gerendarum dlfpofitioncm: & in carnis fumpta::: Id cfi
bominis alfctum.PrlOra comumter:pofteriora proprie ucrbo
uniuerra qua:: ante unitum ilIi corpus uocabula congruiit: &:
uni trimtatl funt qua:: funt tang de CIS bel
fterna difputatlone fatis edotl:N Illa
& creduntL!-r gUI eft:&egolpfe:&
cofumes:& Tetragramaton q.uod lOelfablhtate figmncat:per te
mlDi expofita uidenr:& p erI ttori acrimoma: qua ego fim p"ra::dt
tus: qua:: tufubO:atix l'utaftl. Negare uero no poffumus qulO Imperatormma,
ieftat Domtnus figOlficet:& Rex:& Deus:u Damafceno loanm obfequimur.
Gregorius certe ilIe Naianenus inter ca collocat:qux ad aliquid referuntur.
Legimus enim: Domtnus dominantifi:& rex regum:& fantuffantOf5l:& deui
deorum:Solum On:ldeft qui eft:potifflmi'i per fe effe del nomen arbitratur.Et
qoa.. deus a tbeos immutata uocabulum tradunt: 'luod ab Aetbin
ruxta Platonem : id eft ardere deIapfum credltur: quomam deus Igms confu
l
mens cO:: unde queat rubllantix nota uideri:tamen non eft ciufcemodi quod
effe aliqmd fcerm felpfum explanet fine altenus comparatione.Dlxit enim do,
minus ad Moyfen: Sic dlces filijs Ifrael: Domin" deus patrum noftrorum:deus
Abrabam:deus Ifbac:deus Iacob mlfit me ad uos: boc eft mlbl nomen in xteo
num. Expeaabit ergo uox ea quofdam alios quorum fit deus:ut domio" fubdil
torii efi dominus: & rex inferioribus prxfeaus eft, Ita folus:altifflmus:& excel,
fus.Ego dixi eftls excelfi omnes:&fublimis:babitans xternitat.Caul
fa & princeps & dux: & primus & nouiffimus: & Alpba & o: & principifi &: f"
nis:& caput:& oculus bominis: fmgula bxc ad ali!}d mtelligun relata. V irtote
uero fua deus eftadmirabilis:ommpotens:magnus: tembllis: uiuens: uidens:
a!ternus :antiquus dieru:permanens:fortis:Ulta fempiterna:& dominus uirtul
tum. Energiam Item Deus prx Ce ferre qUlbofdam ludicatur:qui tbeos a tbein:
id eft a percurrendo: mouendo: penetrando derlUare folcnt. Quapropter in
Exodo loquie' dominos: Nol! adorare deum alienum: domino elotes nomen
CIUS: deas eft ormulator. Sed & ex a1ijs operibus qux Dionyfius caafata: Nat'
anenus qux aITunt:appellat: ipfequoq; deus cognomta poffider. Ex magni,
tu dine profeao & pulcbritudme faorum contmgit ratlOnabihter opificem
cftimaTi.Non en 1m fummus crt'ator ex fna fubfiantla quxformam non babet:
fed ex bis qux atTunt & Ipfisrebus effeals facIle nobls mamfellus fit. Hoc l'al
ao dicitur:Faciens mirabiha:uir pugnator: conters bella:protetor:uiuiflcus:
pater omnlu:creator:redemptor: faluator: & id genus reliqua. Slmilitudo fel
qUlturquadate patet:&' quxdam ex pluribus collationibus peruenit:utex uni,
uerfis boms uiEtuahbus:corporahbus:rationalibus:legallbus:mentahbus:ange
Itcis:in unum autorem conieais appellet' pelagus bonitatis: & ex omnbus ui.
uendi coditionibus in unam originem coaais dlcatar fons uita::: & ex ommbus
candoribus:fplendoribus:lumiOlbus: uniuerfaq; luce in una m daritatem mtral
fa nomine fol. Scrip1it enim diuinus pbilofopbus : quod fenfibihbus fol efi: id
mtclleauahbus elle deum. Alterum fimlIitudmis genos collatioe UOIUS ad unii
&paris ad par fomitnr: quadmodum l ad claritatem fohs:dlUinillimam trmi'
tat coparare uelim:iam quoduis illius lum ad quahbet buius fubfifientla con
bypofiafim otapertlus pofibac audietis appellare cofueul:maxi
me m diuinis:non ut Boetios fubftantia:fed ut mlbi ulfum fuit ad rem comodl
9
coincidii in Vfiii:qua tuterpretes pene finguli parato more fubfii
tla trafferiit.Non enim faber uerborii:fed imltator morii fore fiatui;nec Riculo
LIBER III
grandi negocium fuberit: dum res ipfa eonfrtetudine pala m Fit. Audillis (ane
deum a pDllofopbis folem dici. Sicot auCem folis eH globils : radlus &- lumen:
&omnia unus fol. Ita dei eH parer hlius &. fplritus:&- omnia unus deos.ldem
de animo liceat iudlcare. Nam deus eH animus nobis ut carmma dicunt. EH &:
bommlsanimos:qui conHatmente:ratione &- fenfu.Mens Illuminar rationem:
&ratio RUlt in fenfum: omnia unus ammuso Centrum natura::untuerrorii mel
dlUm:mundl feries:uultus omnii:modufq; &- copula mundi: quo facllius ram
etfifub obfcura Imagme! tam quomodocunq; ad deum wmparabitur. Natul
ram pra:terea concomitane' diom"m plurima/qulbus diuiniras nomen rortita
eH:utonitas:&- uerltas: & bOl11tas. Dicitur etlam deus [olus: femper: &- Ublq;.
Intelltgcns mfimta: Intelllgens feipfum primo &fingula : per e!Te fuum agem:
eunaa.Nominatur amor &- cbarltas:immortaIis prouidentia. Pra:dlcatur fapll
entla: pu1cbrltodo: iuHiela: pax& perfeaio. PoHremum mgenti numero funt
qua: deum prlUatiue autneganter multo uerius enunciant: non ob defeaum
ref:ld propter fperexcellentiii.Exced enim omnem fermonem deus. Tota
ba:eenmeratlO bue tendmut cogitetis omma IHa cognomenta non taotu dei
patris & fplritus:uerietiam uerbi qooque effe:quod eH dei fihus amantiffimus:
optlmus maximus:deus femplternus:meffabllis: incomprebenlibllis: Immobil
lis a:termtas:qui eH unus omuia:&- omnii qua:funt primordium. fpfe eoim dl:
creatoromnium:& per ipfum creault pater omnia: & idemipfe: & ignisconful
meos:&- Tetragriimatus:lux:dies:olympus. Rex regum & dommus dominaI
tium.Deus deorum:fanau!Tanaoru.Deus Abrabam: Deus Ifbac:Deus lacob.
Solu> altirfim us :excclfus:fublimls:babitans xterniratem: prtnCeps:dll x: primo)
&- noui!Timus:Alpba & o:principillm: medium & nnis.Caput &- oClllus bomil
nis:perfeaio:pax:iuHicia:pulcbrltlldo:fapitia:immortahs prouidentta:cbaril
tas &-amor.lntelllgs infinita:lntelligensfeipfum primo & lingula: per effe fuu
agens cllncra:femper &- ubiq;. V nitas &- ueritas & bonttas:ammus:ratio:fol:ral
dius:fons uita::peJagus bonitatis:caufa: pater omnii:creator: proteaor: falua'
tor:redemptor:lllrpugnator: faclens mirabilia: conterens bella. VlUificus: dOI
minus elotes:&- deus a:mulator:deus omnipotens:admirablhs:magnus:terw
bilis. V luens &- uidensme.Antlqllus dierum:permanens:fortis.Dommlls uir I
tutum:& uita fempiterna.lllis & fimlltbus cum reliquis per,
fonis camuniter:At bocipfo proprie ce1ebraturqr eH flh
9
: fine prmclplo Kem ..
tus:quomam Eatrem baDereI [ed non princlplu: &- de femper l'a tre femper &:
Impa!Tlblltter gi&.ni dicitur:unusde uno & unice:quem totus totum oHendlt:&
elus naturam ada:quate demonHrat. Q!!a:cunq; buc afpirant uocabula: qua:l
eunq; taJem dlfcretionem mfinoant:etufcemodl erut: qua: uerbum diulOi!Tlmu
quod pra:fentifermone utfummis laudibus dlgnum inueHigamu$ peculiari
ornamento expllcabunt: quadmodum unigentt
9
10 finu patr1S:de quo ante lo
cuti fumus:&- cbaraaer bypoHafeos eius: de quo loqui promlfim". Pro eo plal
nem Paulofic bodie legitur:Qui cum gloria: & figura fllbfiantia:
eius:ea forfitan confuetudine:qua bypoHalis a fobHando fllbltantia:& n6 a fub
fiHendo fubfiHentla per quofdam traducie' :etla doaos bomies: quod ita interi
pretandum e!Te in libro de duabus naturls:qui fertur is:
demli Arifiotelis uolumina in latinu uertens: Vlam limtlltnomiat fubHantla:
fuaq; ipfemetpra:cepta tranfgredltur:qua:quidem mobilitas baudexigua plu
rimoruocub obfunditnebulam:ut uarietatemferenulll bancltbeologia: latil
na: Hudiofi a:quo animo ferre ualeant.EHq; tedio plenum: uel potius odiO: di,
uerfas coditloes uniuoca explanatioe interpretari:pra:fertlm in re no oratorio
[83]
(84]
DE VERBO MIRIFICO
fuco & fermonu flofculis ornanda : fed robore uerltatis ex firmitudine dfapU"
nx. V os quid fit negodi obfecro attte ae impigre audiatis.Decreuit reipublil
ex ebrifiianx fenatus populufq; ftdelis ita fcntlendum: Ita proftrendum fore:
qd'unusfoius fit uerus deus xternusammenfus:meomutabtlts: incompreben ..
fibtlts: ommpotens & lneffabtlis pater &: fihus & fptritulfanaus: Tresquidem
perfonx fed una elfentta:fubflantta:natura: fimplcx omnino.Ha:clpfa fenatuf
confaltl uerba funt.HocefllUs:boced/aum.Hxc il1fla: religlOnis uera lexqua
docemur unum Idem'll penitus effe fubfl::ntlam/eOenttam &naturam. Hypo
fiafis uero in ruma dlUln/tate no medlocrlter diuerfa efl. V nius em &: folJ.'l erfen
tix:naturx:fubllantlx. Tres funt bypoflafes:quas latIne uellile Idem BoetlUs:
perfonas tranlluht. Et In una IImul bypoflafi dux eonflat Cubftantia:. Non ign!
uel tdem dlau uel eodem modo cf[[ bypoftafls &: fl,lbftantta : ficut ncq; perfol
na & fubflantla.fldes aurm catbol/ca bxc efl:ut unum deum m tfmltate:&: tri,
nttatem in untrare ueneremur.Neque confundenres perfonas:neque fubfiam
tlam feparantes.ln quo cognofClmus aliter figmflcare fubilanttam:aliter bypOf
fiafim. Pater enim a:terno fhum generaf!do : fuam fubllantlam eldedit: ae
nlbIlomtnus retinnit:& fl!ius nafcendo fubflanttam patrls aeeeplt: fed neq; QY'
po{falm fuam:neq; perfonam proprlam nel l Ile in bfic trannulit: uel bic ab IUO
affumpfit.Sunt eOlm ambo &: duarum bypoltafium &duarUIn perfonarum:at
u.!!ro ac elUfdem fubltantla:. Quapropter faCile credldertm Hleronymu
mo m loco pro bypoftali/non fubilantia fed magls fubfifltiam traduxllfe: pOI
tllf,mum IO caufa tantI pondens:ubi non minima latere dllferentla inter bypol
nalim deprebcndi & nfiam: Quam in Lucx prtmo uolumme ae elus ltbrl capi
te quintodeelmo:parlter & reae fubfliitlam uertiffe reperitur.Efl enim nonro
more Vla fubflantla:at byponafis fubflflentia nommanda: nt cum dicat Apol
fiolus:Cbaraacr bypoflafeos:nos intelligamus fubfillentla:. Quomo
nan'}; ucrbum: cbaraaer; lgnaculum uel figura lIt paterox fubfiantlx qnod
non fimlhter fed uere Illaipfa cfl tota patris fubflantia: pra:tcrq; Id mbll ahuM
(gitur CI cbaraaer ab eo alter cil cuius enficiar formam: Cbryfoflomo tenante:
necelfe fU/t cbaracrerem paterna': bypoftafeos:boc eafublflentia: dIci fdlum.
Non autem Vrla>: td en fubfiant/a': flgnaenlum. Parer enim generando fig[)al
uit perfonam fllti:fleut {[gnatonl figura exprimitforma flgllh: V clut1pie
de lpro ocuit:Operamini alt oon crcam qua: per/t: fed qux permanet in uiti
a:ternam:quam fhus bomims dablt nobis.Hunc emm paterfgnauit deus.Nol
mmatur pra:to>reajpIendor cJaritatls feu glona::quia lumen de lumine_quafio
mumonem mdteans unlUS dTentla::quo oobis uerius dua:innotefcantfubfifi.
tla>. Imago autem fiue leon: UlS tota patm fi[ ollenflo: utnon multo ante mOI
mento patefeclm us: mmlme tamen f,d'm rem acclpienda efl fed eum re: QUipl
pe no_n artlfC!alts:fed naturaits: nata fine tempore: caura xternitatis.Sequitur:
Dei uirtus &' dei rJpiCtta: Qno tUum fermone fol nofferP-aulusad Corintbios
feribens Nos inqUlt pra:dicamus ipfis uocatls lUdxts atq; gra:cls
cbrIf dei ulrtutem EX dei Capientiam.Omn enim m fe uirtutem fupreme ba'
ber & pra:baber:ut omms uirtutis autor: & omnia per uirtutem ftrmilftma non
Iimitatam producs.Quii eum mentis Cuxoeuhs elfet cotemplatus:propbeta:
exelamault:Exaltare domme in uirtute tua. QUld dicemus de rapientia etus:cII
ius llultum:fapienrius ea enim plenus omnlS fapientix & intel,
(eaus:& fapentlx eus non en numerus.Sed & fuper omne rationem:& menI
tem: &: faplentiam fupereminenter loeatus: omnis faplentlx largitor: &: omnis
Intelligentia: ex capite dei .pgreffa cn. In eo nii" omnes tbefaUfl 1pil
LIBER
IIr
entia: &- fdentia: funtabfcondiri.Porro quonia fcipfe uiam lueritatem al u{tam
nominar dei filius : deccbit utl'll rehgiofo noscultu ea uocabula uenerari qua-:
fint ommpotentls opiflds proxlma figna:m fumma ammi nofid beatttudmem
nos folhcltiitia.Beatl(aitpropbeta)imaculatl in Ula. Nancifcun eni del uifion
in corde mGdo:qua': cfi fola bommG beatitudo:fola fcdlCltas:qua': per banc una
ulam nobis conceditur. Audiamus ab ore !pfus : Nemo inqlllt UCOlf ad l'atri:
nlft per me. VIa igltur qua itur ad patrem: cft:& propterca LIIra efi: guoma
ba':c lanua:bociter:boc ofiium:nofira de patre fClentla & cognitio ea. Venras
ergo eft:Aliter ellim error effet:non fcientia:non cognitlo. Adbuc ctl3m lIen ..
tas dI: qUla unus efi. Falfum enim plura ncn unum cH.Scd nOlllfl!ma duo fOri
taffe tOtl funt trlmtati comuma.Filioaut uia fuum uiderur &proprlOm uocabn
lum. Tales quidem in facris htterls plurlma': contmenturforma: nomiandl:fpel
de dlrpares:genere laudabiles:qua':in bancmeram quod
deiuerbumad efifllius exfubllatia patris abfq; principio folm genitus e!l uniI
genitus.Cbaraaer & figura paterna: fubft1!tla:: fplcndor glorlx:flJalrs byPCJ;
fiafis & perfona uerbi:figlllum patrts: lumcde lummc:lmago uellcon: del uirl
tus & del fapientla: uia & ianua & ofilu. Nune refiae qua: bumanii fequune' nal
turJm ora rIOne perii breui comemorare:. V crbum itaq; boe tamerEi cfr deddl"
fempltt"rnus: ex fl1bfiantia patris ante frcula genttus : tatn efi ntbtlominus ex
ulrgims fubnantia in tempore & perfeaus bomo:exanil
ma ratonaft 5< bumana carne fubfiltcns. Homo igitur cum fit: mbtl bumani ab
,no putctlS abeffe nlfl peceatu: quippe pro ommbus omnta facrus qtra:_cunqJ &:
nos excepto peccato:'l!Iare v.ominis mores & cognomcnta non abborret:non
dedlgnae' :non recufat.F Ihus bomtnls:paltot: pontifcx:obediens:feruus:mallt
datarllls:mITfus:mbl! a fClpro IQqus:neminem iudicans: non dans federe ne'll
a dexttls neq; a finifirl$: fuam uoh:sntat non faelens: ignorans confUmatlOms
diem:fubtjClenti omma fubleaus:Rnoaans in orattone:orans in monte:rogans
patrem:tnterrogiis po{uiffent: proficiens fapientla! a-:tate d' gral
tia apud deum & bommesldormlens tn nauicula:cfuriens pofi lelllma:fatigat
q
ex ItInere:flens:anxius: eonfortatus ab angelo: fittens: baiulans Cfucem:
fixus:mortuus.lam ad carncm tranreo: & uermls fucrit 151. non bomo:quod
ferpens m deferto:qd' granG eadens in terram:qd' ultis:qd' ouis:qd' agnus:qd' fa
criflclum: qd' lndone inuolutus: qd' fepulcus. V os Igirur qUlbus efi eafollrcitui
do:ea cura & qui miraculorfi conflcicndorii aUldi eHls:e1iglte ex boe couentu:
de boc exercitu:ex bacferme nominG facrorumlegione:quo Gt potiffimum in
einfcemodl operationibus utendum. Tum SIDONIVS. Ego tnqult facer ...
dotlUm boc munus uolens Iibenfq; fubterfuglo ae tn unum te tranffero: quibol
dlerna': dlfputatlol ordine prrfidcs: aut l optabit Barucblas lfie: concedcndii
fuerlt pulpito. Ego enim alijs ab tneun!e a:tate & a teneris unguiculis initiatns
fum facris: maieHat nullatn:nemtnem dcum: nullu prrfiabtlem noui:nifi qua::
uidemus c1ariflima mundllumtna:Solem diei oplficem:& lunam noais decus:
feu forte alta lucibula:qua': uos fydera & ltellas nueupatis.Et pofi Gquado penil
tiffime rehgiofus effe uolui: oecurrerut inuifiblltG numinG ca nornia qUa':duob"
bis uerfib
9
el.l Ennius rlte eoplex
9
:luno:Vefta:MlUerua:Ccres: Dlana:Ven?;
Mars:Mereun":fouls:Neptun
9
; V ukan
9
:Apollo. Vef qua-: antlglfim"Orpbc
9
ad Mufa:um (cnbensampljqlflis enumerat:Tellus:Proferpina:Lber: Spumil
gena:Hebe:Hercufes: Nynpbr:Pan :Memoria:Mufa-::Gratla':: Hora'::Ann
4
:
Latona:plone:Curetes:Corybates:Callor:Pollux:Tbemls:Nox:Dies:Fidcs
lul.llcia: Rbea:Saturn
9
:Tetbys: Oeeanus:Aeternttas: T pus:Styx: Pronoea.
[85]
[86]
DE VERBO MIRIFlCO
aerti: aquatlles:terrdlres:
Baccbus:lno:Leucotbea:Pala:mon: vlaoria:Adra{ha:Aefculaplq; Pallas: V el
ti:Tonttrua:Mls:AdoOls:Eumenides :Heate: ahaq; Cluoru idem grauis aUI
tor tn bymms memtnit. Interlegendum autem aliquando dum cxtera non or'
gebant prolapfos oblter in externa fum : &:explorator In ahena cafira irrepfi.
Sic Euangeha cbriillanoruq; Iibros legl. Et ego quoq; BA R V CHIAS ait.
Nam tuos Illos dxmones Sidonil quam cum borrore ac tremore: tam &'lel
gt nonun &: femper non tam legendos Si neghgdos ccnrui: eo quod a patrIa
dillabant infiitutione:&rationi non congrue ba t quod ab alto faaum efi:td deii
nominari : qoo facdius accepi uerbum del deum effe: quomam idem cum deo
&: abfq; prmcipio umul cum patre:&: lmul ex patre natum efi ante omn a:terl
nitatem:&ante omnia [xcula.Nam quod ex uir<7inenatum efi:non tam effen,
tlx Si difpenfationls fuit. Ita emm uolult:ftc ergo futt. Aliam potutffet afIiunere
naturam l uoluillet. Omma nanq; quxcunC}1 uoIUlt donllnus fedt inca:h& ID
terra.Cum uerotnterrot mibi nommaeligendi optlon datls:quodnam in mi,
raculorum operatiombus uideatur fore omntbus efficaclUs: ante qUldem pro'
feffus Ipfe me fum de tjsOlbiladmodum fClre:qooniam potefias facrorum no'
minu ad banc uf,!> xtatem malores meos comitari naluit: Quomodo patrum
memorla:in nomIne Tetragramatomgentla fupra natura fupraq; fatum OpCI
ra faaa leguntur: OIU repertI finr ut alias in orbe terrarum:fc &: apud behrx05
facrilegl: uenefld fuperfiiciofiq; exorClfix:quorum & in omni gente maligni
fpiritlIS obfiruunt mentes.Q1are oramus te Capmon:perge ut ex omOlbusfa,
cratilllmis nominibus non ignoremus quid potentlus ad mlracula: quid proml
ptlUs:quid maxime paratum fiUta enim &: SldonlUs mccum dcfyderat. Equi ...
aem defydero mb Il altud inqult dle:&: ut pergas oro iterum atq; iterum. Hlc
CAPNION:mantfefium efi {nqult nullam aut uOciS nofirx uerba: autlinea,
mentoru OIm:potentiam:imperium :non tantu m eos;qui fiunt fupra
naturam etteaus: uerum neq; m eos quorum natura mater efi altquatenus baI
bere nift lunaa nobihorls operatioOls ulrtute. Nam Arlfioteles in Itbro quem
de Anima edldlr:fatls fuperq; peripatetiCls probatu rehquitl ncCJl fonum neq;
odorem:mfi perqulddamacClds:aliternullum m corpus fortiri dominiii:null
lum m fubfiant* operari effeaum.Ex primls enim non tertijs quahtatlbus cf"
fiamus.V Irtus igitur IJpbllior:qt!a reb
9
uerba pra:ter Ilmmo rupra natura perI
petuumq; mundl curfum uim afferunt! non mterim naruralis altqua fed fupra
quoq; naturam efi: eo qct eiufcemodi qua:ltbet qua: natura duceagit:uel fimlle
uel inferlus : non autem fupra fuam fpedem operatur. Itaq; cum inrer nos fine
controuerfia befierno dle conuenit: folam del omnipotentiam: Iniraculorum
elle creatricem.Benediaus enim dominus deus lfrael:ut rex propbetauit:qui
faclt mlrabiha magna folus: Haud ab re fentiemus: Mlrlfico cuiq; uerbo deum
ipfum omllipoteQtlx fux t:adlUm fingularem mdullfie:qux fft ulrtus operatlU3
mirabihs elfeaus In nos ufCS angeloru mmifierio perlata:ficut & de figurts qui ...
bufdam aut confeaiombus arcaOls attefiante facro eloquio babemus comperI
a:neurn &: pone eum pro flgno: qui percuffus afpexerlt cii
uluer.ltem SI te fpiritus elotypixconcitaoerlt pra:cedenteohlatione affumet
facerdos aqua fan&i i uafe Etalli: & pauxillu terrx de pauimro tabernacull mlt
ret in eli. Ciiq; fiecerlt mulier in corpe8:u dni:dlfcooperiet caput eias: &' ponet
ful'! mau
q
dlt
9
facrtflciil recordatlols & oblation elotypix. Ipfe aut teneblt aqs
in quibus cil execratione maledlaa congefftt: AdlUrabitq; eam &
dICet: SI non dormiuit ulr alienus teCQm: & fi non poI/uta es deferto marit;
LlBER III
tboro:non te nocebunt aqux Hlx amariffimx in quas maledlBa congeO'i. Siri
autem dec1inafii a uiro tuo atq; polluta es:& coneubulfi(cum altero: bis male,
diBlOnlbus fublacebls: Det te domious io malediBiooem: exemplumq; cun,
Borum io populo fuo:putrefeere faelat femur tuum: & tumens uterus tuus diI
rumpae'.Ingrediane' aqux malediBx i uentre tuG:&utero tumefeete pUtl'efcat
femur. Etrefpondebit muher: Amen amen. Seribetq; facerdos lO Itbello lfia
malediBa & delebiteaaquis amanffUllis lO quas maledlBa eongeffit:& dabitei
blbere: Quas eum exbauferit:tollat facerdos de manu e9 fa erifi dG yclotypix:
& e1euablt iIlud coram domino: imponetq; fuper altare: &: ficpotum det mulil
eri aquas amanffimas:QEas eum biberit l pollllta cfi EX eorem pto uico Jdulte,
rea:pertranfibunt eam aqux maledlcrionis: & mfbto uentre eomputrefeet
femur:eritq; mutier in maledlcrion & in exemplu omni populo. G..!!od fl poi,
Iuta non fuerit:erie innoxia al fadet hbecos. Audiamus & tectio del dol:rinam:
SIC benedleetls f1l1js Ifrael &: dieetis els:Benedlcat tlbi dominus EX euftodlat te.
Ofiendat dominus fadem fuam tibl & miferearur tUl.Conuertar dominus uul,
tum fuum adte &:dettlbi paeem. Et ponane nomen meum faper filros Ifrael
& ego benedica cis.Tali uerborum UI: ea fIgura rum potentla: bUlUfmodi con,
fecrlOnum uirtute: bisfiue maledlcrionu feu benedlcriono earmimbus &: comi
pofitis uerbis:res ipfa miro artIficio fabneatur:n5 a nobls fed per nos.Etenim fi
dillinam oportet nommlbus Iftis inclllfam effe uirtutcm: EX infallibile numen
accurrere:potentiamq; omlles leges rerum& fuperantem & penetrantem del
litefcere:opus erlt non Ignorare:PrlmG: 'luod fitillud.oomen ca:teris prxfian,
tiusammo folum illud ex omnlbus reliquam cuius energia fccrela &: fuppetiis
arcams tolum adrnlrationis negoclUm confidatur. Deinde quomodo cognitii
qood ilIud ipfum fil:nec prxter id aliud. Pofiremo uero qua uia utendo adori'
amur quod cuplmus.Et efi id quidem magnum &: baud [do an maximum:fed
tii facile qUld gradatim EX prudeti maturaq; ndagineeaufam nommu quafi lal
nam decerptu extenuare: ufq;dum quodlatet comprebedas Idq; Illud effe qcr
defyderas fiatm pcobes. Ex inget enim facrorum uocabu(orum aceruo quxl
dam acceplfhs melfabilia: qua:dam fablha: Durum etl non impofflblle.At eil:
difficile nobls: exineffabih uocem fieri qua obedienter utamur: qux ue nobis
quoltbet cafu: quauis affecrione: quibufcunq; in periculis in promptu fit & ad
manG.Quare fuerit reliquG ut ducente neceffitate ad [crutadas acri iudicio nOI
minatas uoces couertamur: ti antepaulo altiori fiudio ta ingetls potetia:: aC tan
ta:nominG Ulrtutls caufa breUlllime inuefiigem
9
Qpapropt ulfum e aperti"
iii agendG.Sieut enim c1emetia ca:li: 5< fyde1)l radii: &: ignes afiro1)l femplterni
fuo defuxu in fubterlunaria. non mbll moliri credune' : HlOe tepefiates dubio
prxdifcere ca:lo Poffum
9
: bine mefflfq; die tepufq; ferendi: Et qn infidu remis
impellere marmorConueniat:quiido armatas dlducere cIalfes: Aut tempefii ..
uam in fyluis euertere pinG.Nee frufira figno1)l obtt
9
fpeculamur 5< ortus: Tem
poribufq; parem diuerfis quatuor annG.Hoc naturx opus:ba:e radiorG
tia:bic fubtlli uiu3C1tate penetrans omnia defcenfus:(uminis:eomotionis & ca!
IOflS.Hincut idem poeta Mantuanusait: Vertune' fPecies animorG & pecror,!
motns NGalios:alios dum nubila uentus agebat Cocipiunt:bine Ille auiG conI
cetus inagris:Et letx peeudes ouates gutture corui.Et ut paucis eomplecrar
ficut natura umuerfi ordine fUUID pra:fcriptG in fingulas agit res naturahter:!la
prxeminens naturx domina: omnio caura: diuina uoluntas:gratia fuam iUimi,
catam:1O uniuerfas & fingulas agit res rupernaturaliter.Et fico! ilIa medio quali,
tatum fenfibiliii euidente.r:ita IHa '1uadoq; medIO nominii intelleaualiG e6fa:1
[87]
(88]
DE VERBO MIRIFICO
deranter: fine proportione: abfqJ !imilitudine:fme caufa: d caufata comenflfl
ratione. Quod nos deus fuperna rcuelatlone per Eraiam docuit. Qgomodo
inquit de[cendlt imbcr & OlX de ca:lo & iIIuc ultra non reuertitur fed inebriar
terram & infundit cam & germinare eam fadt & dat [emen ferenti &: panem
comedenti:fc eri t uerbum mcum quod egredid de ore meo non reuerte{ ad
me uacuG: fed fadet qua:cGqJ uolui & profperabi in iis ad qua: mifi IlIud.Cum
igitnr de [uperiorlbus:ut arblrror:liquido nobis uerbum deiCquod alio nomine
ratio dia:quonia utrGqJ a gra:ds una enGaatur diaione 10gos)apparUit Id effe
quo deas o.mnia fac1t:omOla opera lO ca:lo & in terra &: in omOlb
9
abyffis. De
quo uel matbematicG audite obfccro.M,Mam1io!n aflronqmicis ad Augufio:
qui carmine lcait:Hoc opus imenfi confiruaG corpo re modi MembraqJ natu"
fX dlUerfa codita forma: Aens atqJigms terra: pelagiqJ iacenli1 Vis anima: diui
na regit: [acroqJ meatu Confpirat deus &taata ratu)cgrtber./lat:Et multa in COI
aas dlfpfat fredera partes. CunqJ fit ea rario & idem uetbii bumana carn inl
'dutli quo magis nos el
9
[alutari contreaatioe poffemus noffra comoditat COI
[equi: quado bis ocuhs cerneremus & fingulis [enlb
9
copleaeremnr iIIud ipfii
quod non ultra inctfabili ut antea IitterarG drcGfCflptione [cd enficiabib uoce
comprebenubiliq; fonitu nominare poffemus: decUit lam !ingula dei cum no,
nrls maioribus pata:omn confrederationem [uper ineffabih & Tetragramal
to nomine: Omn deniqJ pollidtatlonem ceffare ac tranfl-rri pofierioin ipuus
uiflblli, uerbi enGdabile nom:per quod fredera dlpenfat/uelut paulo [upen"
ex carminib
9
accepiflls:& no [olum ira fieri decUlt:fed ita deus lloIUlt:&: ira mul,
toante pra:dixit: qcP ego fi xquo fertis animo lex oraculi, llato affirmabo,Ecc
dies uenieat dicit dominus & feria domui lfrael & domui luda fredus nouum:
non fcd'm patG qaod pepigi cum patribus uefiris in die qua fortifica al manu
eorum ut educerem cos de terra a:gypti:quod IpU irritum fecernnt. Hxc ita in
Hierem!a legun. Ex quo piane intelligim
9
: paaa cum deo: memoria pata'li lOit
ta:poflerioribus annis carra fieri & irrita: in aliudqJ paaum tranflaticla. Efl aut
exomnibus legibus edlais &: interdiros:numero [e[centis & trededm: pra:cit
puu denomine ineffabili boc paaum quod cum l[rael fil* &fhabus
[uis:hoc ,pmirrum: boc fredus.Ego inquit rum ineffabIle Tetragramaton deus
tuus fortls de terra facietis mihi&offeretis fuper eo
bolocaufla & pacifIca uenra:Oues ueflras & boues.!n omni loco i quo memol
ria fuerit nommis mci: ueniam ad te & benedica tibi. Ha:c .pmlttun Exodi cal
pite uigefimo. Atquidiruptum bocfredusjaudire rur[us i Efaia: H.redicit dOI
minus:Ca:lum [ed es mea:terra autem fcabellum pedum meorum:qux en ifla
domus quam a:dificabitis mibl: &: quis ifle locus quietis bxc mal '
oas mea fecm & faB-a funt uniuerfa l{la d!cir domin", Ad qum aurem re[pidi
nil ad pauperculu &: contritG Cpu &: trement fermones imolat bOI
uem guafi qui interfiCfat uirum:Qgi maB-at pecus quafi qui excerebret canem:
O!fi ofrrtoblarionem quaflqui fanguinem futllum offerat: Quirecorda tbu ...
ris quafi qUi benedlCat idolo. De nomine uero inetFabili per Hieremlam: Ecce
ego iuraul in nomme meo magno alt dommus: guia nequag ultra uocabi nOI
men meG ex ore omnis uiri iudxi dicentis: Viuit dominus IO omni terra xgy'
pti. Cum itaqJ on...e.nderimus Id quod deus cum &filiabus [uis de populo
Ifrael paB-um conuentG [uper nomine Tetrgramato babuit: omne IO nibilam
del quoqJ fententla erre redadum:Adbuc explanare oportebit nomeo iIIud cO
in quoddam aliud effe: guod ueI parem cum ineffabili uel malore uim
ohtto quo iteru Efaia: animaduertamO oraculo: O!tia ha:c dicit domio"
Eunuchis: qui cunodlerlOt [abbata mea: & e1egerit qua: ego uoh.:1i &tenuerint
UBER III
fredus mCiitn:dabo cis in domo mea 6:' in murls meis locum 8{ nomen mclius
filijs & flliabus: nomen fempiternii daboeis quodnon peribit:quaf dlcatifllils
& fillabus meis dedi nomen quod ce!Tauit:Nunc uero eunucbis qui re cartrant
l'roprer regnu dabo n,o,?en & quod ceii
fabit. Pro eo aut qd? m boc uatlcmlO locu mterpres IUfte qUlde tradu:xlt:fcitote
in bebra!o magnil cotineri myfterium: quod cbrlnianis nobls rcuclatfi cn. I1l1c
emm bebraice lad quad 8{ m,anllm/Wificat. V nde ca_nis
promittl fihum del qUI manus en patns:& elUfdem quoq; nome datttm lrI non
ab re io:dlcamus. De qua nominis tranOatione iteru dominusper Efaim nc iu.-
loquitur:Et dlmlttetis nomen ueftrum in luramentii eletis meis:&' interI
ficiet te dominus deus:&' fero:os fuos uocablt nomie allo. In quo qui bendi:us
enfuper terra benedicetur in deo amen:boc en in deo qUi non tantii manus ut
ftlpra:fed etia qUi en ueritas:uerbii dei incarnatum qui dixit:Ego fum ula:uer!
tas & uita. V idetifne buc accedere quod principio attulimus oraculfi:Puerna,
tus en nobis /I< fdius datus eft nobis:&' fuit dominatio eius fuper bumerii eius:
{\> uocabit nomen cius pele:id eft mlrlflcum.Hoc eft dlud nomen quod qUa!ri.-
muso Hoc eH iIIud uerbi mit:lfici nomen mirlficum quod expe:amus:quodan,
te a!ternitatem /I< (upra xtcrnitatem deus. en 6:' fa:
q
en pomo. Reis primo adi
mirab!1is deus & bomo: una pfona dUa! natura!: uel quod maius eil in uno
puCeulo naturre dominlls 8{ natura. Natus eil:fed 6:' ante genitus fuit.De fe:XLI
mllllebn:qnod bllmanii efi:fed 6:' de uirgine meorru-pta: qnoa diUlnum. Hmc
fine patre:llline fine matre:utrilq; diuinitatis.In utero portarus:fed in utero por
tato ,ppbeta! c0.BOltus:6:'exultanti eora uerbo quo nafcebatur. Pannis inuollJl
tus in tugurio: led etiam findone ae fudario euolutus refurgebat a morte. In
pra!fepio recTmatus:fedab angelis glorificatus: a fiella dcmonfiratus : a magis
adoratus.Fugit In a!gyptum:fed a!gyptiorii idola fugauit.Non babebat fpeci!
em neq; deeorem apud iuda!os:fed fpedofus erat pra! bominii coram
uid.ln monte ut fol tranl1guratus fplendult: 6:' qua maiefiate In iudiclum uenl
turus e!Tet ut bomo:peccata dimittens ut deus: no indlges
ut aquls mundaretur:fed ut aquas mundaret. Temptatus ut bomo : fed maor
utdeus: &confiderelUbens quonia Ulcerit mundum. Efurijt: fed pauirmulra
milla: paOlIq; de ca!lo uiuUS defcedlt.SitiUlt:fed & e:xclamauit: Slquis fltit uen!
at ad me ur blbat:& cuicunq; in Ce credetl efi polllCltuslquoniii Rumina de nen,
tre eio:s fluent aqua! uiua!.Fatigatus eH:fed titlgatls ad re uenientlbns rcquiem
promifit.Sornno grauatus eil: fed tempefiate orta eUlgilans Imperauit uentls
&' mari. T e10nium perfoluit: red ex p.fce.5amaritanus conuitio nominat
q
; fed
reh:um a lcerdonbus &' leuitis faucrii curaUlt. Da!moniii babere dl:us : fed
a gadareno da!moniaco f excelfi dei fIIius ag11ltus: de quo legione da-monioru
eieelt 6:' in mari fubmernt. Ipfe eH qui uidlt fatanam duci: da!monii tan fulgur
de ca!lo cadenrem. Lapidlbus etla obruendus: tame abfeondit fe per medlUm
iIlorum tranfiens.Orauir:fed 6:' oratlOnes exaudiUlt. Fleuit:fed abfterfit omne
lacbrymam.Qga!fiuit ubi cnim erat.atfufcltauit
enim crat. V endltus paruo Itrtginta foheet argteis:fed mundii preda magno
redemlt: Tan OUi5 ad oCClflOnem duce bar: fed regit: id efi pafcit ifraeI 6:' om,
nem orbem. Agnus obmutefcens: fed & uerbum 6:' uox c1amantis in deferto.
Contunditur :uulneratur: fed & curatomne infrmitatem 6:' omne languore.
In ligno fufpefus ocdditur:fec;i ligno uitam reHaurat:/I< latronem faluat: & mon
ti tenebrasinducit.Potatur aceto:fed 6:' aquam in uinum mutauit. Traditfplri
tum:fed &:' potefiatem babet refumere iIIum. Et fcinditur ue!um: quonia qUa!
(qrfumfLUltreuelantur. Ruanpun( lapidcs:mortui refurgunt. Morit': fed uiui,
g
[89]
[90]
DE VERBO MIRIFICO
ficat:& morte mortem refoloit.Sepehtnr:fed refurgit.Ad inferos defcdit:fed
animas redacit:Et in ca::lum afcdir: & uenturus efl: IUdlcare uiuos &' mortuos.
Reaeigitur nomeius uocatum efl:mlrificu:qUl pleniffimus ipfe rniris Gr mIra!
blliblls. Et fCltote quonla buncfani:um fUtlm qtli efl: fani:lIffanaorfi mlrlficauit
domiu
q
: adeo:ut exaudlat nos:cu c1amaucrimus ad enm.Habetis quodnam lt
uerbum miriflcu. At quomodo enunciat' ilIius nomen(Er efl: ne unum e mul,
tis prius enumeratis( An pra::terea erlt aliud qua::ritis( Nos uero fcripturii fanl
hm imitari oporter:qua:: de rebus abfl:rufls & arcanis nos edoceat.ltaqJ l mel '
mOria coplealmur dlfpntatiois nofl:ra:: anteriora colloquia: reperit' llerbum /Il
parre:& man
q
in linu: ("le deas inmlibllis:& nom metfabile:flcut olcum in lenti;
cula.Pofl: uero Q efl: mcarnatfi: Exiuit a parre uerbfi: inclinaUlt ca::los & deCccnl
dlt: & cmilt dommus manfi fuam dc alto:Et dcus in tems uifus efl:: & cum bOI
mimbas couerfatus c!l. Et uocatu efl:!l1i nom nouu uoec articulata: qcr os dOI
mim nominauit:& oleum etfufum efl:nomen eius.Aperta c!l ampulla Icntlcal
fari forma: tereti ambitu:& cornu filij olei:uinea dlleao faau efl::ln qua ipfe f1l1'1
uera ultls efl::& oiefi c!fufli nom ei?:Iccireo pra:: oib
9
partlelplb
9
& pra: oib
09
co
fortib
9
fuis unxlt eu oleo Ia::tlcia:: deus.Qgo quid oraeulo:gb? adytls:qua dlUlI
n'I uoce ab uni:ioneinterpretat' cbnfl:us: ilIud nom
uel aliud quipplam quodebrillu dei Ellu proplOrifono ac peculian
9
fignil
ficet.Nam cbnfl:us no propriu fed comune uocabulG &nGcupatlo dr potefl:a ..
tis & regn!o Singul! reges: omnes facerdotes: qUlcunqJ Unal funt: dmfl:i funto
Cbrio naqJ ungo mterpretat' I & cbnfl:us unaus. Magls ergo proprlu illius nOI
men acceptandii nobis efl::ln quo facile cunaa poffimus obtinere qua:: uolum
9

Quod iterum ex fa cr is cbaraaenbus rlmari non fine accurata qUldern diligenl
tia ll1bemurlbortante bocipfo de cuius nomine agitur: Scrutamini ait fCrlptul
ras: iIIe funtqua:: tefl:imomu perbibent de me. Qutd de caufanonra fanai libri
cotment(Oro uos optimluiri audlte abfqJ teio.Erlglte ammos.lam enim prol
l'e tandem accefflmus:&adfumus pene ad ipfas fores inueniendi nommis. HII
fioda facrofanal ba::c efl:.ln menfe am fexto mlffus efl: angelus Gal
brlel a deo m ciultatem Gahla:::e CUI nomen ad l1Irginem defponfata
Ulro cui nomen erat Iofepb dc domo Dauid:& nom Ulrgmls Maria.Et mgref,
fos angelus ad eam :dlxit: Aue gratla piena dominus tecii benedlCta tu in molle
flbus.Qua:: cum audlffet:turbata efl: m fermone el?:& cogitabatquahs effet ifia
falutatlO.Et ait angel
q
CI: Ne timeas Maria Inuem{h enim gratiam apud deom.
Ecce conclples i utero & paries flha & aocabis nom Cl
q
i11tub: Hlc eflt magn'"
&:flllUs alti(Tlrnlaocabit'. Veru ego non omn gefl:oru feriem recfebo: fed qcr
nofirfi ncgodu attmet retro mciplii.Et pofl: cafUmati funt dies oao ut cifCUCl;
derepuer:uocatii efl: nomen clUsttrr'ub:quod uocatum cfiab angeloprlUf in
utero conclpere. fochcem bane boram: faufl:u blllus lucis momentii da,
rifflmi bomfncs &: amantlffiml fl:udioru fodales: In qua tam ('xcellens: tam pOto
tens:tam maorio(um muenimus nomen: caius nutu acditiol1c:non tantu am'
pllffimus orblfl:errarii ambitus: ueruetlam tota mundi ba::c macbina &fup('rt
miid\alisllla mclyta regiolfuperi atql manes regunt'. Quem fcripft Moyfes in
lege& ca::teri propbeta:: inuemm
9
;msum:fa::pe defyderatum:diu qua:ftu: ual,
de inuefilgatum: 10cundIllimo cum fruau uoluptatls & cum infallibili: ut arbi,
tl"Or:mter nos cbantatis uinculo perpetuis temporlbas duraturo.Nomen fumI
mum & exuperannfflmLi:Nom rehgiofaml fanaum & bonorandum:Nome
in quod omma facra nomma funt referenda!quod efl fuper omne nom:quod
nommat' m ca::lo &in terra:etiam m futuro fa::culo.Nomen mlraculofum &mv
nficum:Nom (ono uocis enunciabile: n6 ultra ineltbtle: n6 Tetragramatoll
8
LIBER III
(ed pentagramaton.Nec eftulla uirtus in & in terra qua: nomini ltiSub
fiftere audeat.Ncceft ullum aliud nom quod fanalUs & rcligiofi" conftat: CUI
ius deus;clll" fyllaba: fpintus:cm
9
dialO deus & bomo eft. QUld attonl!
ti obftupefdttsrQ!.!id in me flXIS ocuhs f.ltuemm ,Cl!lid tntentLoratenetisr Si
mirammi:uel boc addam:quod prius tanto tem pore:imo tot fa:calis fmt melt
bllc:iunaa nlic una no fonate fcd cofonante Ifa:effabde faali eft .Et l adbuc ad,
mlramim:adbucaddam: quado uerbu defcendit in carnem: tlic littera: tranliel
runt in uoc. V Idete aperte UOblS &: il fidehter totli pando arcanli. Coceptio
litterarli fyllaba dldr:unio fyllabarli dlaio uocar. Redlgltis me ad gramatlcol}l
tand e1ementa:quag mIu parua:tame utrtute maxima.No medlOcris eft pODI
deris ii Platoni credim
9
nt'gocili de Iitteris:probat Ipre fumma induftria &: acri
ftudio &: mgenio fagaci earli diuitias: imo deltt!as i libro cui Cratylus infcriptio
(:ft.Sed redeamus enimut'ro ut \11 boe tam excellenti nomme qutnq; litterar:
pars uoeales funt:pars eft confonas.Slc etiam totius dlHionis dua: funt fyllaba::
quar prlor ex puris uoealtbus:fecuda t'x uocaltbus affumpta cofonante orttur.
Vosqua:fo recordamini p'mtateucbum:& me'!lineritls optimG: maximG deli
nulla lmilttudine:nulla efl-gie:nulla imagme mft fola uoce lgniflcari udldcClr
co plebi eonctonar Moy[es boe modo: Locutus eft inquit dom\l1us ad uos de
medio Ign:s:uocem uerborG e\llS audtlHs:& forma pemtus no uidiftlS.Et ddn,
de [ublligit: V t rdres qm domm"lp[e eft deus & no eftahus: pra:ter unum: De
ca:lo te fent al1dire 110c fua: ut docerette: &: in terra oftendlt tlbi ignem fl1um
maxim li. Ha:e Moy[es. Perglte audiendo.:V ox fplrit" eft. V oc enlm dlffimt
aer iaum:lta Nicodemus apud loann inftltuir: Spiritus l1bi uult fplrat: & nOI
cem elUS 3udis:red nefcIs unde ueniat autquo uadat.Deus & Ipre quoqJJpJnt"
eft:Ira Samarttana erudir. C6uemenufflma ergo fignacula dt'1 uoeales filt Ifa::
quippe a uorodenominata:.lam boedimittite:quia diutnitas ipiis uoeahb"dcl
flgnatur.N une ad c6fonant tranfeamus: qua icClrco arbitramur corpulentiol
rem qctper fe ae finefpirltu uocah nullli oris fonit babet: fed tantGmodo eofol
nat.Ea uero cofonans eft Iiftera non fortuitu capta: nt'e Imprudentt'r attepta:
non ab imperitla neq; infcitia aut pra:ter opinione:pra:tt'r ue fpem admiffa:fed
prouidentia fumm! deiomnia cireUfpiciente:omnla di[penrante:tuxta xternu
fua: ratlOI1!S examen ex uniueriis ebaraaerib
9
deh:qua: apad latmos.Es. no;
minar. Docmt aut nos fi memoria tencUs Barucbias befterno fermone: diui,
nG putari uoeabulum.Es. quod eft interpretatG:lgms.Hic eft i1k dei maxlmus
Ignis quem nobis in terra par!ter cli uoee patt'rna oftendlt dicens:Hie eft ftlius
meus dilt'aus. Et is ait: Veni mlttere ignt'm in terra: & quid uolo nil ur aecenl
daturr V r c\arius mtelligatis atq; lucidlus( Non enim per ambages & uerbora
obfeuros amtraaus uoblfcli:fed patenter aga m &: aperte) ar repomte ba:e imls
feniibus: Res emme iudice no parua. Es quod bebraiee Ignem fignificat:id eft
boc corpus:non dluinu:non a:tbere:non pra:ftyglofum:no apparens: urMal
nicba:l: Eutycbt's: Diofcortts: Tlmotba:
9
a:lurus [omniado delirariit: fed terrei
firt':guem Moy[es ignem in terra eognominat:eum fcctm Pytbagorica Cabala
dlfcutiamus.O rem tocundam audltu.Profeao mueniemus Id eodem numeri
modulo conftare quo noftrii boewub augufta: maieftatis nomen:pari barmo
nia:a:quab!h eomenfuratioe. Porro dicetls fortaffelittera banc.Es. qua: mt'dio
fians fecunda f}'llabam fadat non rite gentium more appellari: fed pro eonfuel
tudme lingua: fanaa:(Slc enim bebralci fermonis idIoma uocant)enliciari dCI
bere:cum de [anais fcripturis pala:ftram agamus.O non dubitarem ego uos
in myftt'riorli penetralia [eereti" mtroducere:fi Pauli Tarfenfis oratione rerpol
derem:eum fie ait:Notum ergo fit uobis guoniam etbl1lcis &' gentibus mlffurn
g Z
[91]
[92]
DE VERBO MIRIFICO
ca boc falutare dei:B ipfl audlent.Sed permanebo in idiomate &it c!
factlius:tum etiam mamfdllUs facratiffimu nomen bebrarcii explrcabo elUfde
Iingua:/modo ac proprietate.Obtinuit naqJ dlfputand? ipfe de re
glorl3tur: eum fermonem: facris effe congruentiore. Aglte,:uultts Ipfam,nunc
cofonantem htteram ad amufflm explorare: cauendum prrus dl ne obhmfcal
mini uocalli'i qua: IO buius nomims compofitlOn rngredlUn. Sunt qual
tuor fola:: IHVH:quib
9
Tetragramaton ineffabIle con1tat: 5< qua: dluma natlt
ram comonfirant:ut beri ab boc conforte nofiro l,ate admodii:ac
maxlme interdum memorabiliter ofienfum efi. Qua: cum dICI bumana & UOI
ce B facultate nequeiit:opportune 2ncarnandu dcii: e,as
alium cum carne arTumere cbara8:erem:quo menuCl3blhs fonus:ac tunc mUlfi,
bilis dei:menarrabdis nota:inter bumanos niicporTet dentes firidere altquado
B fic elfabl1iter uocari:quatenus ante inuocabile:modo fentiatur llocablle. ApI
pellant uero eam bebra:i confonant Sin:quod dentes: Hleronym"prefbyter
interpretat':ad Paulam Vrbica fic fcrlbens. Septlma conexio qua: efi
quo &in ipfo quol}; feptenario numero fir myfiicus rntelle8:us:Copb:Res:Srn:
Tbaf:id cO uocatto capitis dentul figna. Per dtes articulata uox promit':B in
bis figms ad caput ommu qui efi cbrillus per qu al uentt' ad regna
ca::lorii. Oro te quid boe facratius facrameto: qmd bU1
9
facrametl uoluptate 101
ciidius:qm cibi: qua': mella funt dulciora dei fClre prudtiam: & in ab dIta erus
intrare:& fenfum creatoris mfpicere:& [ermones domrni del tUl9 ab buiusmu'
dI fapltibus derident':plem
9
dlfcere fapitia non mea fed Hlerol
nymi uerba funt:tanta:: autoritatls ulri: ne uidear alrquibus flgmentii comenta,
rI uelle. Dentes igitur cii fint infirumta fandi potentilTima: de Sin Irttel
ra celebrior elfe dlclt': 'luid mirlim l cunal affentlant' mlbi nobJ' s ca::terls
gramatici:taceo Ipfos tbeologos: ad pronficlationem meffabllis nominls ilIuci
&no aliud elemcntu fuirTe accerfitum ii quo certe pa8:o
inius uenerandi uel potius adoradi nommis retta mllitutlo a nemine:neqJ uno
aut altero dottorfi bominu & dmina: pbllofopbla: maglfiroru probabihter ba ....
crenusanimaduerfa efi:quoru utentes inuentionib
9
adbancnofira orattonem
non paruo medita dI onere poffemus leuart. Sed funt tamapta qua:dam buie
operi adiumta B fubfidta:qua: m Illoru uolummib?reperiun abfcondlta:qui,
bus no magls ad caufa: inuention inuta: confrrmatlon ddlgter oporteat
mmti.Quale Illud extat egregiii q<f nos prid de Hieronymi Eplfiola explfcal
tlfum
9
Cerno affe8:
9
ammi uefiros coceplffe no nlbi! dele8:ationis m bocnoie
-msub dtlcuqcndo:adiunga aliquid ra::ticla:: ut magls oble8:emini:& bilariorl me
uuTtu audiatls.Ratione matbematICa compertu efi:corpus in multltudlUls co,
pofltione qua:rt oportere: fplrltu m fimpltcltate unltatu: ut quanto ad unitate
res qua::ltbet accedat propius: tanto fit fplrttualior & a materta:: de'
fa:catlor.Habemus uerbl dei Illa oim fpiriruu fmplidffima diuinitate:qux uni'
tate ipfa defgna: cuius tam nota: ex bebra:ls dlCciplrms Tetragramatt nomis
quatuor illos uocales cbara8:ares contmere dlfcltur: Reflat corpus
mcarnatl:eiufqJ cbaracrerem. Ad multitudinigit' refpiclam : & ad tempus in,
carnationis:ut ex figni proporttoe ad fignatum: perfpicadores euadere liceat.
Prlmu 51 ,ppter mudl falute in mundu uemt:qua a::tate mGdi corpus
Re8:eqJ mlbl cofenttente Apofiolo refpodebltis:In ultlmls fiue noulfftmis diel
bus.Nos enlm bI fumus in quos fines fa:culorfi deuenerGt.De miidi uero a:tati/
bus diuerl uaria tradlderut.Ouldi
9
& turba a:tates
affirmant.Hefiodus qumC}l:mfiar Dantelica: fiatua:.Ca:terl fex iuxta bcxacmcl
ron quo Clls cunaa crcault. lteliq1.li feptem:Llt & mea arat opinio:fe cas no
UBER III
prq Inca fententia diuidunt:qui futuaft C!culum a:tatem Tone
enim deus creabit ca:lum nouum &I thram ncuam!& noua facld omma:ur faI
era infinuant doquia.Non ergo mundl boius a:tas qua:dam ent:fed
dus:& non iam fabbarom quoahebra:1 uolant: fed fabbatum
rum/&duratlo a:termtatlsnon tempons.Nuncautem cF.>rlfius & del uerbulll
deus:m reprIma bmus infiabdls fa:curi a:tate aduemt in carn.Aetatem uoco
aatum mundi qudam inter duas tnfignes &I comunes uariatloes: & qoal pel
regrinas erus comotiones.Sane prima fmiTe ccnfeo:eG perfeai Cunt ca:1I & terl
ra:&lomms ornatus corum. V Idlt'l? deus cunaa qua: feccrat:& erant ualde bOI
na:& faaum efi uefpere& manc dies Demde fequuta l'n Ingt:Ds muta
-tIO mundl pofi dlem feptlmii:quando Ada: locutus efi deas:QlIa andlfil noc
u:&oris tua::& comedlffl de hgno cIX quo pra:ccpera tlbl ne comedcres:malcdi
ffa terra in operetuo.A creatlone !gItur IJ1.Jmdl adufq; tran/grefiion Ada: pw
ma a:tas mundt pro e:&lli meo iudlclo fiatuu:'.Ab IUa ufq; ad Noeb dlIuuium/fel
elida a:tas. Tertla uero a Noab ad Abrabam & CIUS circiiclfionem dICet' fu liTe:
qaando ab idololatrls Eufrate auUlo dlmdebat' fideIJs deo populus: V nde Ab,
rabam cognominatus eft Eber: no a Imgua qua furs integram feruauerat Hebri
filijSelab:feda tranfltu Eufratis :uafi tranfHumahs.DeAbrabam ad Moyfi 11'1
s..em fcrlptam: facraq;& multlpl 'es cenmonias Iquarra a:tatem numerabim".
I..,-!!intam ad bebra:orli regnum:quando pofi dlrutam Trolam&I lufirls bomll
nes tempora fupputare ca:periit.Se:&ram ufq; ad urbem nunc Romam condII
tam:quando fingula manu regis mcerta gubernabant' :nullo lure dlao:nulla leI
ge lata:mfi quas Romulus l'0fibac ad populli mmufculas fanalOnes tuht:quas
Curlatas appellauit.E:&tant fup bIs Se:&tl papyrij uolumma:qua: fi potellis accu
ratius petleglte.lncboauit id fa:culii olympladlb" dtnumerare annos: (!Cur
cedens lu{frlS: ufq; ad cbrtftj a:tatem:quando Romanorii annuis capltatiolbus
atq; trlbutis:unlUerfus crat orbls afcriptus:qua uocamus ad nonra ufq; [tempol
ra mdl8:loncm:tfIs olympladas tema ue luftra contment:qua: feptlma niic eil
a::tas.Ea Il uere:fl a:quablhtera medi non fegntter penfata efilmabltls:gaudebo
fruaum mI bI fiudlOrii baud medlOcrem adeIfe.Sin ut fore formldo: multo fel
cius: uel ahquem de me uobis conatum ofiendero: & faltem placUliTe uelle uil
debor: Nlbtlommus alludam mgento meo: & proindearq; Ita res babeat:pona
ebrlfium m fme dierum:id efi mdter feptlma a:tate bulUs mundl corp" affuml
pfiiTe.Corpus aatem ut dl,om?in multltudme qua:rendii efi. Igltur l pofi uniJ
tatem qua: non numerum (ed deum fi gOlflcat: e:& ommbus numerahb
9
fig.uns
apudbebra:os feptem numeroriidomos finxcntis:&lm fingulasordme:trium
Iltterarum arttbmetlcarli contubernta reduferitis:maOltefie appareblt m Ceptl!
ma domo:&I In ClUS cone:&ionls medio loco:lpfa nota Sin medlatorem ddgnas
del8lbommis:deum & bomin:qul feclt utraq; unum. Eft autem feptlma: do;
J'IlUS cnnexio nommatlm brec: Res: Sin: Tbaf: quod latine interpreta! CaPII
tis.Stn .defignatto: quafipra:dlceret alpbabetii: 5< pra:faglret uatldmo:qcf Ipra
Ituera Sm .erltaptllTlmus charaaer flgurandl nommislffSub: quem deus pater
dedltcaput fupra omne ecclefiam:qua: efi corpus Ipfius:ut ad Epbelos fcrlptfi
leglmus. Quod mlbl quondam aperte uidetur Moyfes pra:di:&liTe:tn Deutero
nomlo:& elUs libri capite duo de trlgdimo: cum uentura: natlom fic uatlcma(:
Siaut audierts uocem.l.H.V.H. dei tui: ecce quatuor nocales. Demde poll
abundantlam benedli:loOls fequltur: V Idebunt omnes terratum popufi:quod
nomen Tetragramaton uocatum ent fuper te. QUI quidem aceruus oratlonis
ex Iflis trlbus ulclelicet: Nome Tetragramaton Vocam; fimul collci:us:omnv
g ;
[93]
(94)
DE VERBO MIRIFfCO
ho iuxta Cabalam Hebra:orum per Sin: frequenti ufu intelligitur :ut l u!t(tt1*
refpondeant primiS:OIbil ahud b.rc propbetia cotineat:j:Si audu:ris uoce T'CI
tragramati:boce!tquando Tetragriimaton fietaudlbile:id efi effable:tunc no
men Tetragramaton nocatil per Sin:erit fuper te: baud fecus atq; fi dlcret; Si
nomen ineffabile Tdragramaton oporteat fieri effabile: necetTario uocabitur
per confonantem qua: appellarur Sin :ut fiatitls'ub: qlri erit fupra te: caput talI
& dominus tuus.Beneditus fit deus & pater domini noariffifub cbrifli:qui de
fuper infiillat nobis cognitionem ueri nominis uOlgeniti fllij fui &faluatoris no
firi:nel fcefm gr.rcos:fanatorlS nofiri. Hoc enim nomen a medendo & fanao,
do deriuantgr.rcorli autores.Hebra:orum uero gramaticia faluando:ntidem
etTe1flsub putent quod faluaror.Atqui faluator comune nomen efi:Wub aut
maxime proprium:ita qt nulli alteri ml filio dei incarnato conueniat.facit boc
uarietas litterarum ex qutbus ditio confiat : quali a f.rculo non efi auditaun5j
altera firnilis.fuere patrum memoria plures faluatores [eru uoeati:fed alijslitte
ris &alijs fyllabls. Nerno enim bas fimul pro fuo nomme ufurpare ung aufu$
erat:eo qt tota diuinitas in elS contineret'.Sed quifquis allqua fantitate pra:di
tus exifiimabae:is aliquam ex ii5 fantis cbarateribus litteram nommi fuo nant
d[d uebcrnenrecoptauit:ut Abram.b . Dixit enim CI deu!>: Nen ultra uocabic:
nomen tDum Abram fed appeUaberls Abrbam. Et Hofee adeptus efi.!. Cum
enim Moyfes ad explorandum terra m Cbanaan UlroS mietere delt&eratTet:
pra:fecit cis Ho[ee filium Nun:de tribu Epbraim:cui ut ford falubriorl fortirui
dine: mutate nomine:addldlt.I.htteram nomims ineffabllis primam:uo.cauitq;
Hofee filium Nun:lbofue:quod noftri etiam traufiulerut Ibcfu.Legitur &' ali"
de Betbfames:culus memorIa In libro Samuelis recitarur.Simili nomine & cerI
tias in Ilbro Erra: filius lofedecb:qUl non Cuat.b.[ed nominatur reCue. Reperit
mus & in oratloe natls Abacuk:oer[u antepenultimo: quade ait: Ego autem in
dommo gaudebo & exulrabo in dee IeCu meo:quod itedi mmonb
9
fyllabls cOJ
poltum legie' le[e;id ea [alu,: quafi cum ita diceret propbeta : Exultabo in deo
falute mea: quod nequa cenreri debet proprium dei nomen: fed eiu> Epitbe,
con [eu appoftiua eonarl1&o. Efi etiam quarto>: /1ans coram angelo facerdos
magnus:a quo angelus abauht imquitatem fuam uidente Zaebana:qui pariter
cum fibo Nun fimilibus Htteris fwble: Ibofue: Putaturq; tune Zaebarias in co
loeo:umbra uidltTe aducnientls ueri luminis.Legll: quintus [efus flius Syrady.
qui fuie Pto[om.ri regis a:gypti tempore cognommati Euergetis:& credie' libra
cui nomen Ecclefiafilco extatedldliTe.Qgotquot eriit qui nofiro fermone Iefll
cognommane': Illorum nemo eas litteras omnino poffidet quas Incarnatli boc
dc uerbum: dea> nofier:per qllem creator feclt & fa:cula:cuius exeellens illud
nom admirablli maicfiatc plenitTtmii:nom inclytum:fa:lix: augunii: nomel)
gracritTimu:maxime dignitatis:pottitTima: autoritatis IO c.rlo:fummi magil1r3\l
tus in terra:iocudum allgels: religioCum bominibus: terribtle da:montb":qulOl
~ Iltteris:id dI ex uocahbus &: uno. confonante: miro fpirituiTanti artificIo COI
ponitur.Sicut idem ipfe cuus efinomen:ex diuina &' bumana etTentia conftat
reagnofcie'.Nam fieut anima rationahs & caro un" efi bomo: ita deus &bomo
unus ea cbriflus.Et ItaWub nomen Tetragramatls uocalibus &una Sin CO[O'I
llante pronunciae':ut.eum denunciet qaiefi lab:id efi deus:&' fauab:id e/1uela
tus.Ad quem Ge Etlas loquie: Vere tu es deus abfeoditus:deus Ifrael faluator.
Oltficilis efi ereditu uiri optimi Ci non & [acns propbetarum monumentis x ~
mea roboret imbectllis oratio. Quare audite qu.rfo uos rurfus Efaiam loquen ...
tem:Propter fion no taccbo &: propter Hierufale non quiefi:a:donec egre4i..
UBER Hl
ut fplendor:iuRus eius: &' faluatoreius ut lampas accendaf':&'uocabi tibi noi
mea nouli quod 05 dommi nominauit. Q<f fi multis apud maiores nofir0s co ...
mune boc cognomentli fUlffet:non uti'13 bablturuseffet cbrifius nomen nouli
q<f os domini nomiautr. Primo enim Iofue nomen: q<f latinilefu interprxtant':
no deus ipfe fed Moyfes impofult:QlOmodo os domini nouii nom cQri,
fio addcret q<f bumana prius excogltaffet innentio!' Sed ne prxtereat nos uer
ba propbetx: V IdeAlIlUS lampas in effigie fua cOl1fOnantls Sin
Iitterx:drclidlltls ltneamentts corporallb
9
par & cOfimlfts efi:In qua toftar Iod
elementi: guoa ddgnat (plendet: Oleum_elus /ami
l'ada &: Iycbnum ita Ignt cOlUnglt:nt abfq; omntb
9
fJs fimullunals: fplcdor !.amI
padls tenebras l'XI re nolit.Q.gare Salomon cecmlt:Oleum effufum nom tuU.
Oleum aute apud bebrxos a Sin incipit httera. Iglt' Sin olei nota: id dl efFufi &
efFabilis nomints conueniens extat fignaculu: quod Ita cbn{lI perfona Imblbtt:
Dr qUlcquld de una tllo natura dicI,t': de alta quoq; ueru effe perblbeat'.lefus
bomo:natus efi ex Ulrgme:1ti:Sub ettam deus natus l'n ex mcorrul"ta muhcre:
onde ipfa no tantii Cbrlfiotocos: id l'n cbrilli parens:fed etiii tbeotocos: Id efi
dei materiul'e colic:'. Qua in caufa Nefiorlus imprudter defpuit: qui diuinam
operatione logicis fopbifmatlbus metiri uoluit: Magnii & admiratione dignfi:
fed ramen uerii efi in una fubfftentia:&' deum effe natfi:& deii effe mortuu.Et
quid mrutis!'Tam filiii dei en:e filiii bomints & miu bomlOls effe fihii dei.Qg
dicunt effe filium bominis!'Refponderiit aponoli:quonia ahi Hlerel
mla:uel unum ex.ppbetis.lnterrogabattum eos fllius bommis:ille uefiltus:tlle
nans:llle fens:llle tradendus:iIle Ragelladus: iIle fpinis cororiiidus: iIIe gefil'1
9
cfuce:t1le moriturus: At uos quem me effe dlcitis!' Refp6dlt &: uertex & petta
&' columen fidei:& os apofiolorii Petrus: Tu es cbrifius filius dei UllIi. Scd
tanta de apofiolis!'quos .ppbani &1I1creduli bomines magifiro fuo blandin pu
tarent:lpfam aufcultemus uerltate qux alt:Nemo afcendlr 111 cxlum nifi qui de
cxlo defcedltflllUs bominis qui efi 111 cxlo.Defcendit de cxlo fihus bomims:&,
afcendit ad fthus dei. Legite Pauh ad Epbelios Eplftola:QUI defcendlt:
,jpfe efi &' qUI afcdit fuper omnes exlos.Audite cbrtnum de felpfo dicent:Si
uideritis flliu bominis afcendent ubi erat prius.Erat aut prlus in cxlo:non m
forma ferui fed in forma del.Nuncoleii dluinttatls corporaht' effufii: quid effel
cerit: clarecernitis: qualiter unxerir totu cbrifiii:na ut alios cbrifios Saul:Dal
OIdem:Cyrom:qoos gratia Ipirltus In corno olel afftfteter operata fanalflcauit:
fed ut bumanitat totam prxfens ac no afflfiens: fed imanens deitas effentiali
unaione fubfiatlaliter inebrias. De quo .ppbeta: V nxit te deus deus tuus prx
parnclpibus tuis. Quo faaG efi ut & oleii etfufum prxberet dii peculiarius & ex
cellentius nomen pra:partlciplbus & pra: conforttbus fuis:quod extat:nomen
Tetra grammaton uocatum : pe< Sm:ld l'H mrub. His el1lm quin 'I3litteris ferii
bendum efi tam fanaifftmum:& tam adorandum mrub nomen:quod malores
nofin primis cbaraaenbus abbreUlantes lic depinxeriit:mS:uti bOI
die in oetufflmis codiclbus reae offendltur: quadmodum oltm nobilium ROI
manorum erat in more:ut prxnomina uel unis oel bil1ls ue\ ternis IttterlS deli ...
gnarent:Sic nos imitatI patres nofiros:fmlhter trtbus bis htterismstam nobIle
uocabulum motilare confueuimus : magls quod.S. media ultima fit.ln l'a re
plurimi &' qui.dem inlgnes nofira xtate grammatiCI barbaram beb,rxorum
Imguam ignoriites.H.latinam afplrationem unom de grxcis e1ementis numel
ro feptimum: quod ita uocaCur putab5t effe: qooniam iIIud lO.e.nonrum f.1:pe
uertitur : quapropternortbograpbia natoeruntboc dignecolendttm nom
-abfq; afpiratione fcribi debere:baud animaduertentes Ca::farienfem Prifcianl'i
g 4
[95)
[96)
DE VERBO l\tURIFICO
latinislOo tu!iffe leges.NII enim fil poft.l.& poft. ge'?lina (equel
tlirafplratlo: quomodo prlmltlOufuii Illud Tetragramaton Imltablf: aut
modo nere quinq; fertbifiguris.Nam a qua uel in gra:co uel IO latmo
fermone ftnalis .S.httera deprebendl :ea no de fubftantia nominis bUlq:fed de
eius fore declinarlone lUdicandafuerit: qua: & declinando baud
uel gra:ce lp.N.nellatme in.M.crebro mute(. Tantli igle'qutnq; filt nota:
ommum facratllfimii Pentagramaton
cboh inter ipfa uaticinia reperimus:2l.HTol e yd:p ,.u.ey-dJ..olo ()eou 1t'ctld" cqJ'
8pw1t'OiO"I(J:HfI a-ci:Px.0llopoO" e(JHlolO" o,.u.oiov,.u.e(Joa' (J yf.1e6J'c\'I'c(
<pWIJ ToN<pwIJop (J dulw:degra:copernos uerfa latmefic.!pfa
del foboles mazni uentura parentls: Mortali lmilis in carne uidebitur
ergo feret uoc:lles: confonat-una... Nunc ueftra patientia qua Ero
morli bonitate in me audiendo bumaolter tenulftis : feClt in differendo
nem meii longlorem. Quare quidem Id a uobis uebemter peto ut imodeftiz
atq; tam dicdl loqudl uenia deriso Videor emm fatis la
atq; nimls uobis de uerbo mmfico promiffa perfolulffe: In iflo Pentagramato
1frr'ub nomme dominatorls omnili maxime proprio:qui fecedens a nobls bzc
de felpfo teftatus eft dlcs: Data eft mlbi omms poteltas in e:< IO terra: Vt
Uldeltcet fClam": iuxta Epbefiorli Bpiftola: flc fuperemins magnitudo uir,
tutis del in nos qui credlmus:fcd'm operatlonem potentia: uirtutls elqqua opel
ratus eftlO cbrifto: fafcltaos Il!um a mortuis &' confirtuens ad dextera fuam In
ca:lofhbus fupra omn prlOclpatu e:< poreftat e:< uirtutem & domination:&
omne nom quod nominae': non folii in boc fa:culo fed etia lO futuro: fil omnia
fubiecitfub pedlbus eius.Etexaltauit Illii:inqultad Pblhppenfes Paalus:& dOI
nauit ilh nomen quod eftfuper omne nome:ut In nominellhub omne_genu fle
!"tur cxleft!!JI terreftriii & Jnfernoru.Qui tanto ell melior angelis effeaus:ut
extati Irtteris ad miffls: quato dlfFertius illis nom ha:redltauit.
Ad fummG:banc farcinam exommb
9
documtisftametfiadmodii exihbusftal
men a magnitudine beniuolentia: in nos mea: progreffis coIligite boc effe iIIud
nom in quo miracula potifflmii flam:&' quo ducefupra naturam Ipfi domma ...
mur:& res admirandas baud diffIcile perag!mus: cui non reGftit alia cuiu[eliq;
nomlnlS uirtus: cUl cxteraru adiuratlonli cedunt poteftates e:< fecretorli ulte$
& artlli energix:cul obediiit ca:leftia fydera:inferna numina: oaturalia demen
ta:ooturl1a fifentfa:arcana MempbitICa: Tbeffalica Pbarmaca:Cbald.ca murI
mura:Zoroafiri dogmata:&qlllcquid uf?i eft qtf pcrblbet' IftlS artificibus gra'
tii:totu tremit:obedlt:rupparafitaf :aat certe borret!fuglt:abfcodie', Quid OpU$
cfi plurlbusrTanra uim de re pra:bet iIIud nome fut ad elns quadoq; uel effig!
ilei fola &' admlranda & ma-gnalia fiant. Legitur enim lofue qui e:< traIla
tICIO more naue dlCl:qaonta folli cbrilll typu e:< quada 11mbratd in
nomine figura gereZat: tra n ftj ffe Iordane: boftili regna fubuertlffe: uiaori pOI
pulo terra diuifilfc:foh &luna:lmperaffe:deu elus uoei obediulffe.Cut ad intel
gntate aeri nomis lfuub tantu boc deerat: quod extrema eius afpiratio io alii
gnttural uerfa:& Sin pofi Vau trafpofita eft:ne creatura nom creatorls mtel
grli ferret:putaturq; Id fibi cognomento fumpflffe S prtUS Hofee uocaret':ut ta
pottis nomis afftdua recordatloe:res memoratu dlgnas gereret.Qgale fapil
tes quoq; bebra:oru de Iuda facerdotis flho tradiderlit pofier1S: qd!
bocllie Macbabai cognomen fnfceperlt: eam maxlme ob caufam: quia in elus
nominis cbaraaerlb" tncludcrd dluinus Moyli uerlculas Ifte: QgIS fimllis tui
in fortlbus Tetragramme: CIllUS perfeuerante remlmfcentia cotlnno accenfus:
tanta& tam memorabili airtute donabatur: ut elufcemodi prxclara nel
"LIBER
III
gociaconficeret. Nimirum& Petri non corpus modo: fed & umbrallberabat
oes in leaults ac grab3tls expolitos ab infirmltatibus fuis: Et Paali folafudaria
&femicintia de corpore el
q
fublata/xgrotis languidifCJJ impolita In homie lfio
falutaci repulerGt:n6 tancu oem ualitudin mala:fed etla fpirit" nequa & iIIorCi
noxia prxfiygia.Certe quidem ex nul/a potetlate a/ia nifi ucl quod memoriale
fuerint ueri nomisJ11Sub: uellatens quxda attratio uirtutiseius: ucl etiii nume
ipfum nomis qux efi Crux cui aflxus e!hitulus tacito decreto mo!
ritis:id etl'il1sub bano5rllxlecb baiebudlm: V cl grxce itemafiS o naorxos
bafiteus ton iuda:on. SlCut enim Pentagriimaton dI fpiritalis figura cbrllli: de
qua Epifto/a prima CorintbifiG diffeflt bis uerbis: Nemo potelldicere
nus-msub nili i fplritufanao: Ita cruxeiufd cbrini corporalefignaculu.
admodG ergo ex duabus uita nfa c6nituie':fpeculatlua & aalUa:quarum altera
alteri" focietate gaudet:& neutra fine altera utditer uigereualet: Ita omne boc
diuinG explendx uolGtatis nofirx munq:tbeorlca nomis Pentagramati: & pral
Chea crucis c5fequimur:qux lmul fi lunaa faerme: nibil in boc ingenti orbi!leTl
rx ambitu experiemini abfoluclUs.Separata uero:neceffe fit alterG alterius eXl'
ret fymbolfi: uC unum in figno fenlibiliter IX palam proferat': rehqufi In
onement3licer gera(;utrfiCJJ coniGgente ardenti fide.An uobis parum uidetur
cum cantofrUall euadere uoci compotes(Hoc eO: illud uerbum mirlficfi quod
iam pflde!J1 expeaatis:uerbum portentlficfi: uerbi delficii: Immo deus uerbii
& uerbum deus:& nom uerbimsub:& uerbum nomislhSub: IX Idem ms uerl
bum & nomen: qoi eO: dominus dominantifi. Hoc de pfalmo.lxxxll. didicim":
ubi in bebralCo fic fCflbitur: Etfciant guomam CU es:nom.en tuum domme.Pro
quo alicerm latino canim":Et cognofcantquia nomen tibl dominus.ldem ergo
dc! fIli us incarnatus:eO: ipfum nomcn fuumltirub : quod non eO: aliud a nomi,
ne domim Tetragramato:nili unius .S.littcrx alfumptione:qux fecundam fyll
labam deitate pnmx fyllabx perfundat: mergat & mtingat: id en bumana nal
turam oleo e!Tfo imbibitam: V nde &nomen oleum id clIefupra ollendlmus.
VtrunCJJ enim apud Hebrxos ab.S.incipit.Sem!ld en nomen: & femen: id eil
oleum: quo torum ltirub nomen enGciablle fit: IX llaaen preciofiffimam in nos
uf" guttatim deriuat:& mentem nollr3m fi debito modo aptetur:lta ungendo
penetrat:& I?Jollit! gratilfl!D? adeo complet: ut
CIUS' unalOnem hqUldlor aqUls Itmpldllf1mls omnlU fClentlarum fplendores m
fe reCipiat lcutaqua nitida: aut terfum aliquod oleo litum corpus ullos queat
radioso Quare non folum mlrificom: uerometiam dici prxfagiofum meretur.
Superquo Ioannis Epillolam de Iefu dicentem: audite: Et uos inqult unaione
quam acceplO:is ab eo:maneat in uobls:& non neceffe babetis ut aliquls docel
at uos:fed leut unaio eius docet uos de omnibas:& uerum ell &non eO: men,
dacium. Quod confyderans Paulus: non fe iudicauit aliquid fcire: nili msm
cbriO:um & bunc crucifixum. Frullra igitur ad Ariolos IX mago rum arcanos
antiftites confugimus.lXxgyptias dlfciplinas:& li quod ell aliud fuperllltioOls
colleglltm:cum nos Ipli certlorem prxfagij formulam teneamus: V nius nomll
ms familiare numen : fac!les cerimonias: incredendas potentias: admlrandas
uices:qui totius natura.- dominium & imperium omnis fecretx ulrtutis in cxlo
&in terra:&fpiritum omnipottix:nfo ore gerim
9
.De quo Hieremias In pianI
au loquit': Spiritus om nrl cbri{lus diis. Sed abijciamus feralia carmina fecre ...
fa:& uanos furores: IX exoradas artes: & pbiltra uim fa aura deis: & eolcbicos
fucos:& dxmoniacas faaiones. Platonica deniCJJ uolumia aL umbrarillibros:&
ilygias cOILJratioes:& Acberonteos rit"mbrana cbarta ue cotentos Pyripble,
g 5
7 Reuchlm, Verb ICab
[97]
[98]
DE VERBO MIRIFlCO
getbonti: boe ell igni foco'tl trad3mus: cui autores quoql!e ip/i a 'luibus brec
uanitas duxit origmem:non ab[q; [empirerno [uo crudatu a[crJptl [unr: l.\' nita.-
murdeo:inq; del filtttm quo uiuimus mouemur & fumus inrocufi'amlfincera &
ftmphc babeamus ftduciii:qni de [uo uerltaris ore nobis infallibihrer pollicenl
do promlfit dicens:Am am dico uobis qui credlr in me:opera qure ego facio
faclet & maiora b01}L facier:quia ego ad patr uado:Er quodcGcp petieri,
tis patr in nomine meo:boc fada: ur glorifice pater in f!llO. SI quid petieritis
(n nomine meo:boc faciam.Hrec funt dluina tdllmonia: bree facroru noftrora
monumenta:brecfacerdotla memoracula:breepurifi'ima figna:bre noftrre cettl
monire pauCls contentre:facllt nfu:uilrapparatu.Hree ars nofira crefo fublimior:
tartaro profundtor:libera pericuJis:umbrarfi boftis:contem ptrix laruaru:fmu
'aeroru perofa:nee tbure nee mero mdigens:uniuerfis mambus ..
uis imperttas:oia bulla:oia [epulcra:& fpecles mortuo1}L defpicis:& inania ter
riculamta & notfi occurfacula & inferorG comeacula b!lari uultn ablgens:fa,_
tum & natura ulncens.Et qUlCquid un optamus: fi modus a magifiro tradltus
obferuet' }lOcefi'anter cofidens & indefidter adimpls.Ferturtlle ab utero ma
tm & ab /Ocunabubs cJaudus Hiero(olymls propmquoru maO/bus : & pauper
ueblculo duclI:: ut ante fores templi fua mdicitate uiaum quredtet: pu:tatc;
intratis & exelitis turbre fedulo Imploret: quia pedlb
9
fubfifiere neqUibat.Sed
dicit ei Petr
9
:In nomme iIlsub cbrlfii naareni furge EX ambula:& exrhens ftetit
& ambulauit:ut appareat quarrtm di(cipulo & maglfirl nom (uccurnt:& Imita
tlO profult.Magilter uerbo uoiuerfos laguores curauit:& omnes dremones fa
gault:Sed & dlfcipulus Dorcadi morture dixit:Tabia furge:& illa reulxit.Hrec
in loppe:aurcultate qUldnam Lyddre: Et Aeneas oao annos Incumbs leaulo
paralyticus:eod Petro hbera dicente: Aenea faner te dns IlSs cbrifius: furge
8lfterne tibi:&c6tinuo furrexit.Paulus In MacedoOla fpldtu Py;tbonis ex pUI
ella da:moniaca eledr bis uerbis:Pra:cipio tibl in nomlOertiSub cbrlfil exire ab
ca:& exqt eadem nora.Per manus autem apofioloru fiebant figna & prodigla
multa IO plebe:qui uc ad deum orabant: Domine da feruis tUIS cum omnifidul
eia 10quI uerbii tuG IO eo qcYmanu tua m extdas ad fanitates: &figna & prodil
gia fierI R nomen fanal filij tui l1'irub:Et cu orafi'ent:motus efi locus in quo erac
c6gregatt.Herrnione Pbdlppl Apoftoll fllia & Petronij:qu Paul
9
docuir dital
pula medIcina profefi'a:cunaos muocatlone'ills'ub cbnfil fanauit.Quo cna uer
bo Tbeopbilrefilius iii e prerbyter Pbdotbeus:& riuG in utnu couertlt:!\' grani
de faxum dlcdo amoult:& efuritib
9
mox fatietat paOls prreb\:tit. ApudHlel
ron ymli prrefbyterii:& copia rerum & fcrlpturara uentate ciarli: ut arbitor: le,
glfiis de uira Hdarionis palrefiiOl: cum multa quidem admlrarlone digmfi'lma:
rum dlud de quodam Conftantij Imperatoris candidato ex Francia germania:
orto:quem a teneris unguiculls dremon malignus obfederat. Duaus igitur iIIe
gaam: cum ingenti comitatu & bonore ad Hilarionem:exponenfc; tam Syra
grreca Imgua:quas tam nn(q didicerat:multiplicem caufam obfidionis:EI uir
fanans re[pondit: Non curo quomodo intraueris : (ed ut exeas in nomine dOI
mmi nofirllfiSub cbrilllimpero. Sic & lnuocatotnSub tria puerorum
ra & uitre re!lituit & fanitati. Totus Itber penererum admlrandarii plenus eft:
ubl & cogitate cum aOlmlS ueftris quatam uim crucis Epidaurus dalmatia:opil
dG in 1110 maximo terrremotu fenferit: quo maria egreffa minaban dlluuium.
Nam cum iam undarli gurgite &fremitu Ruauum: l:\:' diruptis montibu$ mo!
le Japidum fere fubuerteretur: Hllarlon tria crucis figna pinxit In fabulo: ma ..
nu contra inundationem extenra: & mox incredibilt altItudine intumefeens:
ante eum mare paulatim in felpfum relapfam eR. Taceo qua uirttte pyratas la
LIBER III
fe irruentes repulit:&' furentem eamelum fermone Syro domuit: & Orionem
inuoato i\i.Sub a legione d:emonum in fe dinerfa multirudlOis uoce claman,
tium Iiberault. D:emones qUldem ufql adbuc cotremlfeut: cum cbrlni nomen
cnuocatur : utait Nalan\ienus in defenforlO. Neq; noItra quidem mal,cia eua ...
nefcere fedt ulrtutem tantll10minis & poteItat:ab co tempore quo CbClfius:
Marco tenante in Euagelii fUI ca\ce:loquutus efi: In nomie meo da:monia eiil
cicnt.Qig ea uerba in gra:cls eodicibusno baben(: neq; totus etia lo CUlO qui 101
aplt: Refurgens autTIiSub mane:prlma fabatl:ufq; in fm: CUI'I Hieronymus
ad Hedlbia gallIca quoCJl meminlt:Et Hllarius de trlmtaee IIbro.x. no mbll ani,
pularur:Et EufeblUs Pampbih terminfi Euangelti lbi flxlt ubl fmbll' :Et nemml
quic dlxerat: Timaerat em.ln Laea tam abfq, cotrouerfia legim'lqCF admsm
feptuaglntaduo fintreueraeum gaudio dicentes:Domine:etiii da:moOla Cubiil
ciunt nobis m nomme tuo.Et alul/ilO: Ecce dedl uobls poreftat ca\candl Cupee
[erptes & fcorplOnes:&fuper omn uirtot mlmiei:&' nibll aobts nocebit.Sle
Paulus in IOfula Melera:qua mendofi quidam latinorfi libri aocant M'tylenen:
.calabra ba:rent braeblO IO Ignem II1a:fus exeuiTIt.Nam a CmdoSyraculas ner
{us nauigsqaomodo potuiffer Lefbum attingerer Qcffi noinultl auJCulratls
entlmerabo uobis fua: peregrinarionis loca/quoflat manifefilUs non Mltylen
fed Meleram eam infulam fmffe:in qua & circa quam terra mariq, tanta Paulus:
ondent miraeula.E Damafeo Hlcrofolyma:inde Tarfum: pofi ad Antlo
cbia.R.urCus Hierofolyma &' iteta mAntiocbla:l1hc fegregatus IO aponolatu cu
Barnaba p'uenituCq, Seleuciii: lOde ad Cyprli ubi Paulus Ca:plt uocan: ponea
Perga & Antiocbia Plfidia:& !coDlli & Lyfira:& LycaoOla: Derben:&' Piipby I
Ilii:& iterli Perga &' Attalla:& it tertio ad Antlocbla Syria:: &tertio Hierofol
lymii ,ppter cireiictfion.Rurfus qrto m Antiocbla: deinde traf* Syria & Ciii!
cla:aeced, fcCFo Derb &' Ly!lra:ubl Tlmotbea cireliddtt: pofilOtraUlt Pbryl
gia &Galatas&'Myfia &Troi & Neapolim &Pbdlppos MacedoDla::Ampbi
pohm:ApolloOla:Tbeffalonid:Bera:a:Atbenas:Corintbu:EpbefU:Ca:farea:
&: fecfido AntiocbtaPlfidia:: &' fcCFo Epbeffi; Illine peragras Macedonia rediit
feciidoad Pbdippt{es:& itern ad regionTrOlana ubl Eutycbfi fufcltauit:lOde
-ad Affum uenlt &Mitylen:&uerfus Cbium:&'ad Samum:& Mlletfi:&' Coii:
Tyrum: &Ptolomeidem:& Ca:farea: &' quarto ad Hiel
... ufal:nnde mlffus in Ca=farea & uinaus tand Roma.Hoc modo: A Ca:farea
quidem applcuit lode Myram Lycla:: bmc ad Cnidum: poU tand
ad infulam qua: dlb efi Meleta ubi [erpentem corporl ba:rentem ableclt 1m'
pune:A quo lo co Syraeufas ducir:&Reglu &' Puteotos:&, pedenri tandi prol
gre(fu Roma:utfemperlateq; peragrado femper iIIufinortantl nominis apud
uartas natlOnes fiere t cognitlo: quippe qcf unlUerl cernerent quod in uno boc
ipfo nocabato tanta bomlOibus rerum admirandarum concella diuinitus atq;
demandata e(fetpotefias.Slc draconem Siluefierdaufitlo capltolio:&: PbihpI
pus Leuiatban in nomlOeffiSub fugauit.loannes Euangehfia [uperato ueneno
da:monem m Diana: tempIo ducentos & quadragintanouem annos comora}
tum: bis aerbis loeo expulr: Interdico tibi m nomine ffiSub cbrlfii naareni:
ne ultra bic babltes: &' eonfen'ffi deceffie Epbefo da:mon. O!to faaum efi ut
iuffuDomitiani:ulr fanaus non fine Procboro foelall fuo in Patmon mfulaexul
deportarer:abi tam ingentia pernomffiSub confeCft miracula: qCF facerdotes
Apolbnis Impatlctla fimnl &' futurx defertloms formidme rem omn
.ad Cynopem magorum factle prmClpem:qul defertUlln quendam loeum iuxta
Pboram infuloe opidam babltabat: cum querells deferrcnt.
[991
(100]
DE VERBO MIRIFlCO
Cynops ut bac eos moleflia leuaret: pollicitus efl ange10s malos in Ioannem
mmere:quieumincerimat.Cunq; unum de fpiriribus malignis Pborii
CUI crudele neCls munus iniunxerat:&is domui iam Myronrs tllabere(:ubl erat
loannes:moxipre caafam pramidens ait tibi in nomielliSub
cbrifline loco mouearis quan ante palam profiteare:cuius tu gratia ueneris:flel
teratq; uerbo ditto fpirlt9:'1uaf catena uinl4. Et rurfus 10annes:Age dic quare
banc domii accefferls. Refpondit f pirltus:quoniam faeerdotesApolltnis Cyno
pem cum plantu conuencre:plurima de te mala prredicanres. Hortaribus aUI
tem iIlls ut ad te necandum in urbem uenrret: Cynops alt molris fe annis in eo
beremo fedi!fe: ae nun certe ne malori caufa motam adijrfe urbem: Proinde
buius bomiicionis gratia Ire nune fibi non e!fe integrum.!eaq; mlbi
iruro iulfie ur anima tuam ad re ferrem: qua iudiclo tradere pararet. At contra
loannes: Mlffus ne inqult prius etiam quoqua ab eo fuiRl ut alicuius auferres
anima<;,Et reCpodit fpirltus: Certe mlffus uero: 6( ego interfeel quoq;:fed anima
nullam abduxi. Tune aitloannes:quare uos ilIi obeditis<;,Er fpintas ad reI
ferens:OmOls inquit poteflas iIIie inbabitat: 6( eoiurationem in* cum
unlUerfis principatlb
9
& pariternofipficum eo:&obedit nobis Cynops:&nos
uicifflm obedlmus ei.Dlxltq; Ioannes:Aufculta maligne fpiritus. Iubet teIoanl
neS Apoflolus filij dei l1iSub Jbrifli nung dernceps egredi ad inlidias bominis!
neq; ab iflo loeo recedere. Quia uero ad Magum iIle no redijt: alterii milt:q u
timlli manfit euentu.Mllt iterum duos ex prmcipibus: quorum alter domu
grediebarnr:alter foris aflabat: ut quid effetfuturum fpeaaret. Sed ql1 introil
bar pari prrecepto manlit: qui uero ad fores flabat nt Mago fattum annGciarct
uelociter redijt. Superquo Cynops furoreaccenfus/uOIuerfam a!fumens COI
bortem abijt in urbem:totaq; cmitas plaudebat Cynopem uidens:&:
omnes adorabantillum. Vbi uero accepit Ioannem publice docere!lbi fumo
iracundlreardenti replerus efl: populoq; dixlt: V Ifi & errantes: ueritatis
ulam aurcultare.Si probus fitloannes:alreaa fuerinteius uerba: tam uos me
curabitper fermonem quell1loquar ad eum.Ego quoq; ipfe creda m dialS al fa
tis eius:arripienfq; ado(efcent quda: rogauit nii pater fu" Adolefc
ti autell1 qcfmortuus effetrefpodenti :ait:qua Atille: quia nauta t'rat &:
ID mari qu6dam ui ffuttuum fuffocarusinterijt. Tum Cynops ad Ioannem uerl
fus:lam inquit oflde l uera fint qure prredicas:& reduc adolercentis buius pal
tremde man:eumq; puero ifli uniuerfifq; no bis reflirue uluentem.Cui rcfpolll
dlt Ioannes:Non me cbriflus miftt ut fufCltem morruos:fed utdoceam aberra,
teso Tunc Magus erga plebem iattabiidas brec uerba feClt: lam iam cerniris ai,
rl Pborenfes quod feduaor efl bic bomo qui uos magicis iIIufionibus feducit:
Apprebendlte acteneteeum donecrefiituam adolefcenti patrem uiaentem.
Tenuerunt iraq; Ioannem.Cynops aurcm palmis ad Iitora marls fupl
plodens;fonitum quat fragorem mgentem effecit in mari: ficq;ab ocults iIIorii
gjfparuit.Omnes igltur afliites eleuata uoce acdamabat:Magnus es Cynops:
&: nemo efi prreter te. MoxaCcdit de aquls Magas babens ut ipfe dicebat p31
rente pueri:6( attoDlti flupuerunt omnes.Dixitq; puero:Efl ne bic pater tuus\:'
Q,gl refpodit: V tiq; domme: fpfe efi:adorabatq; Cynope uniucrli: & coflitae,
tunt loann interficere:Quod Magus .pbibuit dlCens:pofl multo bis malora
uideritis:tu deniq; peffime af/Hgite iIIu. V ocafq; ad Ce quda allii: que rogabat:
filiii ne At iIIe ait:Certe dne babui:fed crede acinfidijs necat" . CUI Mag
9
Reuiuifcet fdi" tu":&: uoce .plata uocauit ex noie ta bomicidi 9 interptG:& co
feftim afilterur ambo fif.dixitlJ Ulro dii Cynops: Hiccine fili" tuo: & ifte De cft:
LIBER III
qui interficit Refp5debat bomo: Qgin certe dominei & intuens foanne
magus:quid miraris Cui ilIe. Ego alt fuper bis nequa miror. Et rurfum
magus: Maiora bis aidebis & tunc admiraberis. Ad que loannes fic locut
9
e1h
Profeto figna tua cito diffoluene'. Quem fermone audies turba: fanh"i uirum
ita eomprelftt ut quafi mortuus caderet.Arbitratus aiit eum Cynops iam mor
tali exclamauit:Nolite ipfUfub terra fepelire:quatenus uolueres ea:h deuoret
eum:& u1deamus tune l ebrlfl:us eius refufcitet 1l1um. firmiter ergo finguli eli
effe mortuum opinati/abieruut unacum Cyuope laudantes & eumamph!Tlme
gloflficantes.Cii uero Magus audiret qcP loaunes abijffet adlocam in'urbe qui
(ficitur Lirbobolus:ut ilIie pra:dicaret at'l3 docerer:accefflt rurfus cum fuis da:I
monibus quorii minifl:erio Necromantiam agebatl no fine confequtlum bOI
minli caterua multa: Inter quos mixti gradlebane' qu0'l3 bi tres refufcitari: qui
eum da:mones e!Tent:bomines putabane'.Et dixit ad foann Magus:Ecce prol
bibui tC' occidi: ut maiori te aereciidia poffim afficere:& iguomintafacie tua re,
plere. QuaprQpter ueni Sodes ad portii ut afpicias potentiii mea:& ampli
9
ad
mlraberis.lgi Ioannes cum uniuerfa multitudine redijt:pra:cipiens tribus iIIis
da:monibus qui fub imagme bommii nuper rdurgentili comitabane': ne difcel
dert.Cocu!Tts Iraq; manib
9
& terribili marI fonitu perato I Cynops feut anrea
demifitio mare: at'l3 ne exoculis omnlii euaouie: qui c1amare no ce!Tabant laul
dando diceores:Mago
g
es Cynops &nemo efl: pra:ter te.loannesinrerim oral
bat ad dominii ut Magns Ille mter uiuosultra neqna conumere. TG repcnte
uebemes efl:pe1agi murmur auditu:& proeellts ingrntibus ci loco ubi fe pra:1
cipltauit:nuf apparuit.Et da:mones qui fub bumana figura fl:abant: quaa lam
prid rcfuCeltati a mortuis:adiuraban ab Apofl:olo dei dieete: In noie cruClflxi
tI1rub ebnfl:i bane infula exite nun redituri.Statimq; ab uniuerforli difparue ..
runt ocuhs expetantiii Cynopa fi forte de freto refurgeret.CGq; Ifl:ic rriduum
atq; trino.b.iiipfum Rmanfi!Tent:plurimi eorii fameJftrepltu ae a:fiu mfirmati &
eadentes tang mutliaeebantin terra.Ex quibus tres adoleCcentes mortUl Cunt:
quos Ioannes miCeratus tand fufcltauir:pra:dicans populo qUa! ad falut con,
duclit.llli appropinquiites runt:relicro Mago qtafi altero Pba
raone m ,pfllndo marls.Poffem ego longe plura uobis de ilio Canto Euiigehfl:a
recitare:& quales & quatas uirtutes nofin buius facratllfimi &: mirlfici nomims
ofiderit & terris & alto: Et quonam modo ex infula defunto Imperatore 001
mitiano rediens:fua &: fantoru borpita Drufiana ulta defuntii a mortuis exci ...
tauerit fola uoce bac dies:1Iirub cbriflus excitet te Drulana:furge & uade dOI
mii mlbi para tura ea:nii.Slc & Tbomas Apofl:olus mulier dill mortua furcita,
Ult.Et in nomineffiSub Bartoloma:us fimulacrii folis cominuit & da:mon inde
ulfiblltter expulit.Sed totus me dies deficiet etiam recens ortus:& uos ex tam
porrecro fermone tedio forfitan affiClemini. Ha:c tanta ,ppofuiffe fatis fit:ut in,
telligatis qnomii fieut pater efl: m filto:& filius IO bominib":Ita nomi patris claril
tieatum eU per filium: & nomen fili; c1arificatii efl: per bomines: &: unum cfl: fi,.
lij & patris nomen exeepta confonante Iittcra: fieut filius & pater unum funt
excepta bumanitatis natura. Qllapropter aere dixit: O pater manifefl:aui nOI
men tuam bominibus:qul3 uerba qU<Ededifli mibi dedi eis:utfint unutn: aeut
& nos unum Cumus. Ego in eis & tu in me: ut fint confummati in unum:& nOI
htm feci eis nomen tuum: & notum faciam: ut dilecrio qua dilexlfl:i me m ipfis
Ot: & ego in ipfis. Non uos inertes lam cfl:is: quoniam omnis fl:upenda: operai
tionls &rerllm omniumirandarum doctrinam perfetam audiflis. HlCelu, arI
tlS locus:boe fundamentii: ba:c difciphna efl:: blC lapis pb110fopboram: Longe
quidem cl1m eXl.Jperans dequoArcbimici errantes contendtlUt.Ha!c uoxeft.
[101J
[102]
DE VERBO MIRIFICO
Hi ftint cbarateres quibus inuocatur omnipotentia rebus Cupra comunem ui,
t.:e modum agendis.Oe quo Zacbarias:lpfe inuocabitnomen mdi: &- ego eX'
audiameum. Tribus cbaraterlb
q
in tempore cbaracrenbus
in tempore Iegis: & quinq; cbaraterib"m tempore muocata efi dmma
omnipotentia.Locutus eil enim dominlls ad MoyCen dicens: Ego fum Tetral
gramus qui apparui Abrabam:ICbac & Iacob in deo Sadai:&- nom mcii Adol
nai non indiraui Cequitur:Et uos mlbi in pOl?ulum & ero uefier
deus: & fCIe'tls quta Cum Adonal. AudlUlflts MoyCen: audlte Euangellflam &
Apollolum dei. Hoc efi inquitmandatum dei ut credamus in nomme fslii eius
"iIlsub cbrifli.Iungite unlUerCa & cognofcetis faCIle ommii potentifflmam
ufq;qua'Il apparuiffe ulrtutem & operatlonem femper efficacifftmam: per nOI
men auorfi Trigrammaton: 50patrum Tetragramaton: &- flliorum Pentagral
maton:id ell in natura.SOI.ln Iege.AONI.ln cbaritate. IHSVH. N unc entm
fllii deifumus: iccirco quinq; htteris utlmur:propter eum m quem credimus:5o
quem inuocamus mediatorem dei & bominis:eundemq; deum & bomin:dei
fumml bracblii & potentiam:quod nobis fatis fuper'Il de numero qllinario beri
Barucbiasreuclauit. Si uulcis igitur fecure omnia operatil baud ab re ut Paului
Coloffenfibus:ita ego uobis confulo. Quodcun'Il facitis in uerbo & in opere ut
omne id in nomine domini nollri msub cbrifli faciatis. Hoc efl falutiferii: bo.::
medicamentii: quinpotins falus nofira & medela. Sic de fanitati refiitnlb
Pettus loqulI: ad principes populi & feniores Ifracl : Notum fit omnihus uobis
EX omni plebi Ifrael: qUta in nomme domim nofin illSub cbrifli naareni:quem
uos crucifixl{l!s: quem deus fufcitauit a mortuis: In boc Ifle afiat coram uobis
fanus. Nec enim aliud nomen efl fub datum bomimbus in quo oporteat
nos faluos fieri. Hoc efl atrlUm: porticus: boc oflsum: prima ianlla ad
deum:qui Santificamini:miidi eflote. Hocefllauacrum quo miidal
mur cora deo a fordlblls. Quod Corinrbienlib" Paulus notificar: Ablutl efiis:
fanaificati efiis:& iufiiflCati efiis in nomine domini nofin msub cbnfll.Er difci
pulus tlle:Scnbo inquituobis filioli:quoniam remlttunr uobis peccata propter
nomen eius. ea adoptlo nollra: Oedit cnim deusfacultatem nobis fllias
dei fieri: qui credimus in nomen ipflus. Sic enim ponitur:&- no tlt uulgo
legltur: In nomme eius. efl retributjo nofira. Nam quifquis potum aqu.:e
tribucrit in nomine IlIo:no perdet mercedem.Et omnis qui derehquerit domli
uel fratres: aut forores:aut patrem:aut matr: aut uxorem:aut fillos:aut agros
proprer nom iIIud:centuplum accipiet:& uitam poffidebit. eil
expletio uoluntatis cbrsflus lic dic.ens:Si quid petleritis
patrem in nomme meo dabit uobis. efi confolati<>nofira.Paraclet" enim
{d efi confolator &- bortator fpirituffanaus mittltar a patre nobis mortahb" in
uita nofira:quod fcrlbit Euangehfla: V t liatts quoma uita
babetis in nomie filii eius. efl religio: reuerentla nollra: V t
In nomine il'iSub omne genu ftetatur & eil
nltio & uindiaa contra impios:qui atutfi codemnati funt: quia non credunt in
nom umgeniti efi piis Vf'Il modo no quicg In
noie Illo:Petlte ut gaudlfi ufm adiuratio &exorclfm?uebems
at'Il fortis: Obrecro uos fratres nom diii nri msub cbrifli. efi audacia:
nra.Paul" em in Damafco cGaa fiducialit egit i noiertlsub:& red*
cii difcipulis intrans & exiens in Hierufal: agens in noie ilio. Qgid
efl dei qui ait: Vbicun'Il duo uel tres cogregati [untan
nomine meo:lbi fum in medio eorfi.Sed credite mibl non eil cbrifius fine cru,
cc.lIltus cruxnoflra uiaoria efl.EtMoyfesereais mambus cru
-
LIBER III
&' uinceba' Amalecb:Etapud Eecbielem Taucrucis raluauit cofgnatos. QZ?i
cruxapud antiqUlffimos: utlO quodam Arabum collegio continen fcriblc: UCI
tus magorii ebaraaer fit: qUla ramen abfqJ iliSub nomme : n ullas eius uirtutcs
efficaces 1e00rmus:Icdrco reCtlffiuemsmcum cruce:&crueem cummsu Martll
vi antlfiltls 5< qua:rimus & lOuenimus.Hoeefi lgnum f:lii bOnl1nts
quod uidebic in ca:lo.Hocefi lignii feciidii paradlfi:lignum Ulta::hgnum fuaue
ad uefcendii: 5< pulcbrii oCl1lis & afpeau deleaabtle: non ueutu fed oblatum:
QtociiqJ die comederltls ex eo aperitur ocuh uefiri & eritis ficut dii. Hoc efi
hgnii mlfl!lcii qu<?d dominus Moyfi ql10d aq,:as amaras couer!ic
in dulcedmem.Slc enlm legltur:Et murmurault populus cotra Moyfen dl(es:
Quid blbemusr At IIle clamauitad dominG:qUl oflendit ei hgnum.Quid opus
crat m deferto Sur 5< nemorofa fohtudme Irgnii ofldere I CUI tot erat arboresl
rami/trunci/robora/uirgulta pra:fio & ad maniir Sed m bcbraico uerbii ponte'
boc loco:quod infiituere Idemofirare/docere 5< legem poncte figlllflcat:Quo
intelligl queat denm fecreta quadam doarina propbeta: fuo bUllls crucis quo:
fimih uocabulo apud bebra-os nominaI' uirtutereudaiTe. Quaptopter non dII
dr fcriptuta:Sume tlbi lignnm:Sed ofiendit 111i deus lignum:quod kgl fre pofI
fet:lnflstuit eum dommus de cruce ud demonfirauit dii deus crucem.Ha-cdi
dIa facies qua propbeta regius defydefat fuper hlt;s fcn rofis: boc bemlfllcbio
mdulatus: Oltendc faClem tnam & falui erImus. Qd' l aut pbilofopborii
tb,!gorica:aut bebrxorfi Cabahflic3 non difpliceantanucniens Idem:fhtuam:
lignum: Cfuccm 5< faClem tuam: fore: fuper qna Dauld c1amantcm audifiis ad
dommu. Cum cruce igitur & non fine cruce omnis nonra fadlr, operario erlt.
OIti fecus agunt:opera perdunt &impenfam: frufira laboriit:& pencu!o funt
proximi:5<uaniratis fua:damna patient'. Temptaueriit ergo quid5 &decrrcG,
euntibus iuda-i, exorclfiis:muocare fuper eos qni babebant fpirlttls malos:nol
mcn dommI iliSub diccntcs: Adiuro'uos per'it1sm quem Paulus pra:dicat.Rcl
fpondens aut fpiritos nequam dlxiteis:%m noul & Paulii fdo: nos aut qui
dlisrEt inlliens bomo in eos in quo erat da:moniii petTimnii:& dominat" amI
bOffi mualuit cotra eos:ita ut nudi & uulnerati elfugerent de domo 11Ia.Ha-c I!l
libro fecudo Luca- Ccripta funt.Promde no feruantes mcdii crucis: & legem fi,
deItbus confciam:mbil admirationefed poma dignii operabunt. V erbum na'};
ucl ratlo crucis perdltis quidem fiulticia efi : Saluatis aute: id efi nobis dei uir,
tu> efi. Quale uero fit boclpfum uerbum crucis: &' qua: fit iIIa ratio: doaliTimi
uitl:boc grande uel poti"maximu i uerbi mirifici 5< fecretliTimii myfleriii.Cul
9
AreopagIta Dio n yfi" i EcclefiafilCa bierarcbia pauCls meminit.Qua: cu decear
arcana fcdicet uelamta & fecretiiTima fymbola no m aura fpargere: fed magis
in aurem fufurrare: Accedas uelim propi":Sidoni: ut te amatu infplri: Tenesr
Et iIle:Terl.eo inquit. TG CAPNION:Slle:cela:occulta:tege:tace:muiTa.Et
tu BAR V CHIA: pra:be aure qnoqJ nibllomin
9
Acceplfiin reaerAt iIIe:Ego
qUld bellefatis. Ettibi quoq; CAPNION:uetoaitin uulgusprodere.Nam
quicquid boc modo petieritislfiet uobis.NGc igif' abibo. Valete bona ualitudll
uc:& uerbum mlrlficG per diuiniter colite.
IOANNIS REVCHLIN PHORCENSIS CAPNION VEL DE
VERBO MIRIFICO L1BER TER TIVS flNIT fOELICITER.
[103}
IOANNIS
R E V C HL IN
P H O R C E N SI S LL. D O C.
DEAR TE
CABALISTICA
LIBRI TRES LEONI
X. DICA TI.
.tum ]?)riutlegio 7}mpcriaH.
[106]
MAXIMILIANVS diuinarauenteclementiaEL.Romano
rum Impera:or femper Augufius &c. Recognofcimus per
tes.Cum TH O M A S AN S HE L M V S pro comuni fiudio
forum commodo &utilitate & Latinos.
raros 8{ ante hacnon editos magna folerria,& no fine graui impcn
fa ubiq; pcrquirat,ingeniofoq, eharadcre exrudere, & in luccm
edere intcndat.Nos indcmnitati fUf conflliere rupicntes,nc ab aliis
huiufccmodihbri imprimatur,& ipfe Iliboriblls & commodo debi
to priuctur tenore Statuimus & ordinamus,ne aliquis
cuiufcunq3 fiatus aut conditionisexifiatperfaerum Romanum 1m
pcrium,huiufmodilibros per Quinqllnium proximefuturllm im
primere,aut ahbi imprdfos adducere & udere audeat. Quod G
contrafccerit ,pcrnam amiffionis Iibrorum,& quinep Marcarum
auri puri Fifco nofiro applicanclarllm fe nouerit ineur[urum. Man
damus iccirco ommbus & fingulis principibus eec1efia/tieis & Ceeu.-
Iaribus,Comitibus,Baronibus,Capitancis,
Loeutenentibus,Gubernatonbus,Ancianis,Iudicibus,ConCuhbus
Comunitatibus,& quibllfcunq; no/tris &Imperii facri offi
cialibus,& fubditis fidelIbus dIleHs,cuillCcunq; gradus,eoditionis,
feu fuerint, ut Anshelmum huillfeemodi
prillilegio nofiro uti & gaudere permittat,in co manuteneant & dc
fendant, & contrafacientes pcenis fllpraclidis pa
rituri uolutati.Harum tefiimonio literarum agitli no/tri a tergo im
preffione mllnitarllm. Dat. in Terzolas clie XXI.Menfis Aprilis.
Anno M.D. XVL Regni nofiri Romani triceGmo primo.

Ad Mandacum Cxfarc:e
Maie/tatis in conflUo.
Serntiner fubCcripfit.
CONTINENTVR HAEC
A nl.n'l! :tfcenfus in deum per ttes regiones III tor /l:atus ab/l:ratiioniS
Adam lumine naturali morus dlxit.hoc nune 05 ex ollibus meis
Adam alter de terra terrenus,Bl alter de ea:lo ea:leftis
Angelorum reuehtione per lignum falutis refl:auratio,lll falultoris condido
Dc Adam quomodo intelltgendum fit,q> dicirur etiam d:rmones geQuilTe
Abramm $l Sua ance mucarionem nominum fuerunt fteriles
Angeli q uarie nobis appareant.
Artls Cabalillicx in fuas partes diuifio,lll dill:int'torum explan:ttio
Ad aTte m Cabah{llcam introirus pofi: illa qua:dleuntnr atcehna
Byzantium.Conftantinopolis noua Roma eiuiras una
B.blia hoc ef!: E{frim Varba,Bl thora id dI lex dei.Ec uirtu! facra: Ccripturz
Concupifcentia Sl libidine eorrumpuntul defyderia {peeulationum.
Caufx rerum qu:ltuor.
Cabala: nomcn quomodo interpretandum
Cab:l1x dlfl'mirio.Qui Cabaltci, Cabalzi,lll Cabaliliz.
Iil Cabalx nomine Impcriti crrauerunr.
Cabala in tertia regione eognitionum fundatur unde nec (cnru ncc
fyllogifmo
CabIla prima fuit pofi: ruimm uniuerCalis Calutis diuina reudatio.
Cabala priml hoc fuit.[am ne mittat manum III {umat de ligno uita'.
\,
C1pita parrum qui fuerint.
Cabala quomodo de una ad aHum peruenerit,Bl ibi nomina Cabalifl:arutn.
C lbaltfl:a: quando,!! imer Thalmudlfl:as numeranturlll eeonucrCo.
Cabala: nomm Bl Cabalifbrum quis prior ad lacinos tranflulit.
Cabahllica funt ut poma aurea inktiicis argenteis.
IiLM
vii.M
viii.Ro
- ix.s
ix.X
x.A
lviii.Q
Ixiiii.Z
lxv.C
i.A
xix.H
iiii.Q
iiii.Z
vi.E
vi.G.
.Vii.K
"ii.t;
vii.M
viii.Q.
xii.l'l
xii.O
xlii.P
xiii.Q.
xitii. V

xiili. 'l
Cabala dlfl'err ab arte Cabalifl:ica.
Cabala prreeedit arrem Cabaliliicam.
Cabalifta: & Thllmudlfl:x eonueniunt in hoc Cl' duo finr mandi.
Clbahfl:.lTum Bl rhalmudif!:arum dure funt faeultates ex uno fonte: man:tntes
xv.B
xv.C
xv.o
xv.E
xv.P
Cab ah Ila tendir fuperiU!.Thalmudlfl:a manct inferius.
Cahalifl:iea facultas Sl Thalmudiea eommunicant uicilTlm doltrinas III ftudia
CllJllifl:a: incumbum contemplationi,uiri {peeulationum ex magill:I1Slegis.
CabalH1:x fum altiore loeo Sldigniore gradu,q Thalmudilla:.
Cabalifl:arum SlTh lImudiftarum expofirio uniusferiptura: diuerfa.
Cabala nos humi degcre non linit,Bl dc capru Cabalifl:arum.
Contradil:oria coincidere,idem,!! cm & non cos.
Cabalil1:a per Clblbm renebraseruml'it,Blucrum Illminue :!.pprcbendit.
Clbahlia contralllt amiciciam eum angelis,&res mirandasfacit.
Cabala qllid elf, intelligatur.
Contemplatio Cummarum Bl diuin:uum rerum a quo & quour".
Ante creationem nilli! erat nili deus,Bl Tetragrammaton.&Capientia cius..
Contemplatio retia dependet a xxiiii.li bris faera: icriptura:.
Clb llifl:ica: arris tenia
Combinatio lolum tranfmutata in libro Ietzira intcnditur.
De ca:lorum diuerfitate multiplici.
Corpora fingula pr0l'rios habcot retiore:s :lngdicos.
Cabalifta iIle fl:ulcus eli: qui miraeula figuris Colis aut uocibu! attribuir.
Deificario quid
xv.C
xv.H
xx.t.
xxi.Q.
xxi.&'
xxi,S
ILE
liiH
liii.K
lxiii.X
lxxiii.&,
Jxxiiii.A
Invi.H
Diuinirati! dcCyderium homini eft natLU:alitCI infitum.& 'luomodo cxpIetur.
DlUina non fciuntllI demonftratiollC.
lxxvi.l
Ixxviii.M
h.H
iii.L
xxiili.e
-4\ ii
[107J
1108J CONTINENTVR HAEC
Dcfen/io contra calumniatorc$.Et guomodo intdlig2= xxxill.N
De diis El hominibus. xliii.Y
Dcus dI: prsncipium unitatis,8l [upta & rupra omne ens. lxv.D
De deo notTe id quod ipre nobls reuelault,fatls dI'e debeL lxv.E
Dcus Tctragrammatus mortuus. Ixxiii.T
Drus nominatur etlam pluraliter proptcr pIuIes rdationcs. Ixxvi.E
Dc da:moniis noccntibus. lxxvii.K
Deda:monum noxiorum rcmcdii!. IxxviU';
Eloquenti1 non continetur breuitatc fctlttonk vl.H
Epilogs prim libri,& q. diuinz rcs humana ratione non di(ccrnuatur. niiiiD
Epilogusdidorum primi libri,8lde ue[o r:duatore. xxx.t.
De Ethica,ceconomica,8l Politica Pythagora:. x]iiii.B
Epilogus breuis dittorum,&: inlinuatio dicendorum. lxi.T
FceJcitas fumma &: Beatitudo,quidl'&: quomodo. lii.G
Fratres atrati qui dicuntur,&: quibus coloribus uelliuntur.
Francofordicnfc cmporium Germ:tnorum l.e
Gradus deccm per quos ad rerum cognitionem a[cendlmUf. Iii.O
Hebrxi mlgis q na:runt uerit:uem loquendi i dicmdi ornatum. vi.[
Hebrrei perfecutionem pariuntur propter faICam interpretationem. vii.O
Dc hum:ma: falutis,& pel ditionis uario Ratu. xxxii.M
Iuda:i pulii ex Hifpania,8l quo tempo re,&: quo diuerterint. i.E
[nferiora omnia tendunt ad perfed:ionem (uperiorem. ji.G
lehoachin idem dI: qui &: lechoniah Iiteris tranfmutati" xli.M
De inferorum;duplici rartaro. .viN
[nferiora qualitcr communcant cum fupcIoribus.& t'conuafo. xx.O
Dc Iobcleo fuperiori. li.D
Iudreorum orationes quare non eX2udiuntur. Ixxviii.O
Libri ualde multi,qui &: qua caufa pcrierunt. xiiiS
Quibus libris Cabala: autor in confcribcndis uolutninibus hisfitu(us. xiii.T
Lapfus primi reconciliatio fit per nouam dcfponfationem populi cum deo. xlx.D
Legi parendum elt. xxi.l"
Lex primo in igne lIi{a,tum in tabulls fcripta,demum ore expolira. lxiii.Y
Literarum diftind:io,&: uirtu! multiple", lxix.H
Ve Iiterarum grammatica expolitionc. Ixlx.l
De literarum arithmetica expolitiouc. Ixix.K
De Iiteris di[dplinaribus uerba m2giftrorum refcrcndis. Et limis phyficis matio
nem !t'rum fignificantibus. Ixx.M
De literarum accidentali rdatione,ac (pccicbustribus. Ixxli.O
De alphabcticaria commutatione ae combinatione. Et q. Oportct Cahali ...
fl:am forClter credere. Ixxii.P
Marranus quis dicatur,&: tlnde. i.B
In Mercaua tres patrcs,Abraham fllpcrior,Ifhac inferior,Iacob mediO$. iii.N
Mens hominisquid &: quaJiter. iii.P
In Mathematicis circa multa !leteres crra1fe. iiii. V
Mercauaquid/itt v.c
In demonltrata conftruxit Ad:Ul1.Supcrquo & ipf, ob ...
tulIt,& CaIO &: Abel,&: Nohe & cius filll. x.B
De M cffiha quid contingat in poftrcmis dicrum. xLO
MeJ1'Jha: uocabulum Silo. xl E
'Il T" 7UiEftnomenMclfih:r. ::.' ,. 'II,,' 'i xi.H
CONTINENTVR HAEC
Mclf.ha fUI dci.
Md{.bll cA: prineeps pllci!.
Dc mundis duobus:I deo crcatif.
Melf.ba reducet homincm in pnadi(um non ttrrdlrtm (cd
Mcmbz {ati!faltio pro U2tll generis hllman.
Mclf.ba bonorc$ & magillntus buiui {eculi contc:mnct,& fobm uittutcftl
habcbit in l'recio.
Mclf.hz uita & mors,ac t'1l! operario & c/l"ctl:us.
Mclnha dI: uirtus :le potclta, dei.
Mdl'.ha utetl\[ rebus Ceptcm ad bcncfaclcndu bonis,&ddlrucndd malignos
De Melfihre noua dodrina,& quz fit lex Mcmh:r.
ii.!
xii.t.
xvi.(
xvii.O
xvjj.Q
xvii.R:
xvii's
xviii.V
xviii.X
xviii.X
c11: excmplum uitre omnium Iibcrandorum rendentis ad falutem
retcrnam Et omnia pcr Mcffibam pcrficicntui. xvi.Z
De M,ffihz multis nominibus. x!x.B
Quod Mclf.hre fit proprium nomen, xix.C
M elflham uocari nomine capatito ex liuris (olli mi(crcordiam Ii,nificaribus xix.E
Ve Melflham alfrquamur omni nollro conatu. xix.a
Per Melf.ham tnntimus in dellm. xx.!
Mundi geneuhlflmi funt tres. xx.M
Metnha: anima di omDlum uit;lrum ideata id(a, "X N
Dc mundo corporeo & Cen!ibili.&duspcineipiis. x:iIX
De Mathematica Pythlgor:r. lllilii A
M (If.ha dl:lux dci mediante qua deus cognofdtut. Ili Il L
Natura quid Citr iiil.S
De natura & rerum naturalium fdentiis ac lutibus. iiii.R.
Naturalia feire d.fflcile,& quare. iiii.T
Naturaliumrerum principia. iiii.X
Nomina patribus fune ab eucotis indita. x.Z
De numero dcn:lfio & tetrat'ty. &Xx\'ii.T
Numerm feptimus.ll:crilis,Minelua dicitur. li.B
Numcrationes CabaliR:ica: decem qua: dicuntur Scphirotll lxi.V
Denomine Tetragrammato.$l :Ibis nomimbusfecundli prima p:lrtetn Ixv.P
De nomine xhi,hterarum lxxiii.5
Nomm xlii.lirer:ltum nulli nili digno expontllr.& quomodo. lxxlI.V
Nominis xlii.1ieerarum compofitio & expoutiO. X
Nomina barbara Cunt honoranda in fa,m. 'xxiiii.Y
Noia principalia quomodo deu repre[entac.Ec xliiliccurii fignificatcre2torE Ixxv.a
De nomine diuino xii.litcrarum, "'xv.C
Nomina (acra ex Teuagr3mm:\to uirtutem dueune. 1xxvi,D
Q:. nomen facrum r ah communicae eribus diuims nominibu$. Ixxvi.F
Nomina (rcundarl minori ordine repueantur. Ixxvi.G
Opusdc Brdirh ell: aurum bonumJcd opus dc Mereaua eA: aurum optimum xitil.Z
[I09[
Opusde Breuth ell: (apientia naturalis.& opus dc Mereaua ell: dlllina. xiih,A
Pythagoreus quomodo quis facile fiato i.[>
Prxdicamenta deeem,&pr:rdicabilia qUlE dicuntur quin<JI uoees. iili. "!
Prophetarum uniuerfit2s {ecuta cll: Cabala m [acob,& patri:lIeharum ante (t'. xi ,P
Prophetz ualde lxtati (unt in (ebola fpiritus fantti Melflha. xi.G
P:mdlfusdupJex. xvi.M
Prr(onarum ID diuinisemanatia. xxi.P
Pythagoras philofophia: pater fuit C2balilla. xxii,A
AHi
[110] CONTINENTVR HAEC
Pytb:tgoreorultl /ll Cabaliftarum limilis doltrina. B
Philofophia CK barbaris ofta cA:.
Pytblgoricusdlfcipulus intcrrogaturus Iile.at,lnterrogat'
Pytbagoric3 ex Caball,& de tnbU5 mundlS,eotum'lfpultlbau.
De principiis tcrum fecundum pythagQ[am. XXVI\1.[
Conrra Pyrhagorz derralto[cs. xxxvi.P
Oe uUiu /ll du. xxxvi.Q.
Philofopbia Pythlgora: cfr myllica & fymoolic2. xxxvii.&.
Dc Pyramlde qu 1 crcarum cft: uniuerfum.fr de propriet:ttibus medii titutsdi. xl. 'I
De phylicaPythagorz. xliii,Z
Dr phllofophia rota & fymbofis ciug. xliiii.C
Pythlgoi:eus eli qui omnia formalia intelIcltu:tliur inreDiglt. xlvl.O
Protdl:.ato dltlorulU & diccndorum. Iii.P
ProtlUnciatio nominum Ixxii angelorii & eorum in nouem choros diftributlo Iviii.1t
Quinquagint:l porta: intdligentia:,/ll fccrctum magni [obclei ,& millelim:e gcncratio
nis,/llrcgniomniumfeculorum. IiI (
Rcdcm?tionem MelTlha: inrelligunr Thalmudillz eorporalitet, & Cabaliflz Cpiritua
liter,ita dc corum call'riuirate. XVII.P
In rcuelationem rdl:aurQrionis omnis Cabala rcfenur. ix.T
De rcfurreltione mortuorum /ll regcneratione. xxxvi.O
Rex in Syria intc1hgitur effe Mefi'Iha. Ixxiiii Z
Symbolica theologia mhil animorum faluti ___ ____ _ ii.P
Dc f"l!ogi(mis/lldemonftratiombus. V.A.
Scientia fuperior credlt decceris fcientia: irtrcriorir. vi. P.
Sin litera Cabalilbce figmfu:at in miferationibus.. x.'C
Sm !itcra per Nomiacon fignificarunltioncm. XI.C
Salomonem Clbalill:r alium intclligunt q fillum Sath(abs,:afiud quo, templii xii. I<
Salus nol1:racon(ftlt \n cognitionc MeA'lha:. xviii.l"
Salus homini de fola dei mlfericordia contingit, XIX. P
Sacr:1 feriptura nos deo coniung t. xx.I<
Syllogifmi (iuis in artibus uakre purcntur,tamcn frultra In tbcoIoSicis afFerun
tur,quiallon urgenr. ""vl.F
Calute ae faluatore. xxx.t<
De fymbolo primo principiorum uninerli. xxxviii.S
Sabbathizare quid litfecundum pythagoricos. li.A
De fabbarho & cius obferuatione. li.C
fdpicntia: triginta occufta:. liiii.M
Septuaginta duo Canlta nomina Semhamaphorcs & lxx.pr:l:!idcs tcrurum angeli,Be
quomodo loquantur audiant & inllocentur. Iv. r-I
Septuaginraduo uerfusconremplandi hebraice & latine cxpoliti. lix.S
Sacram fcrlpturam quomodo expommus cabali1l:icc.Et" multum no.
decipi2t falfa interpretatio.
De 6gillis. charaltcrbus, & uocibus.
quid 6r,& homo qU1rdic el1: eonllirurus
qure lint,/ll cI profunda dlfFlCiliaqr ae qubus dc e:lurlS.
l'hcologl UeI! non lunt uitiis&crimmbus publim inqumati.
l'ranfzrclIio prim:l duina: Jegis l'0lluit pofteritltem.
RELIQ.VA LEGENDO lNV.ENlfS.
Jxiiii.A
lxxvlU.t'l
ii[
v.S
v.D
viii.P
BANCTISSIMO LBONI Ol3CIMO PON
TIFICI MAXIMO IOHANNES
Reuchlin Ce Cupplcx commendato
TALICA PHILOSOPHIA BEATISSIME
LEO DECIME rcllglOnis chrifi:ianfPOl1tlfcxMaxime
Pythagora elUs nommls parente primo,ad hoie$
exccllentlbus ingcniis pra-ditos ohm dclata ,
annts Ingenti latra tu Cophiftarllm occiderat,tarn cliu tencbrls & denCa n<>
tefepulta,quh]3 dcii fauore Sol ois generis optimoru fi:udiorum c1ariffi
musLaurentius Mediccspater tUlls,M,lgni Cofmi propago Fiorentin<c
ciuitatis princeps exoriret.O_ue &:fi nouimlls animo & {dcI ma gubernacli
Rempub. & domi bclliep oia confillo ac prudentia gcrend,tam futH
potem ut nemo retate Cua in ciuil exercitationc uiderct budiidus,rtl
ad hocnobis eufateri oponet commodllls natii dre RinJc arq; C(J;!ltllS de
milfum,ut pofi: cloquentifdtCctplinas & biidicendl artcs a Pctrarchis,Phi
Idphis,AretiniCcp rhetoribus ante iUl1emci F10retinf traclitas clIc ab( q;
cocrouerla polfcnc ciues cxcens PHidiore fcribendi ca
lamo &puritate linguf ornatiores,ipCc t,u:d patrtf inrcrret qq; il expul
trice uitioru fapientia & ranone li inlibt"lS & monl1
menti! prircorii:ad fua ufq; tempora Inm1Tcnr. Adid prouincixdlligerer
acciuit unclequaq;doc11111mo!> & uetcru autorupcrlUffimm; uiro,
cu rerii fcictia eti fatis elfct doqllcrlx,Demetriu Chalcondylen,Marlilili
Ecinii,Georgiii V cfpueiu,O"lrofi:cphoru L2ndinu,Valore,Angelu Po
litianuln,loal1llc PiclIm Mirandulf eOmltf,CXteroCq; ()rbis erudltiffimos
Qbus antiqrum f olertia & arcana uetllltds rnallgl11tarc cafuii: obliterata in
luce rediret.Hoc egere fummi uiri cercatim.Na doclllt bic, comentabat al
ter ,Iegerat ifte,interpretatlls efhllc ,ae lingllas lIcrtit in linguas. MarCtlius
Grxciiiduxit in Latium,Romanos in Gq:ci Politianus reduxit.lnlhbant
omllesoperi,llemo non fummas Medicibus laudes afferens. Hos in he ...
roas BeatiCs. L E O tuus natalis uirgllla,ut ailll1t, diuina fc.dlCitcr ceci dir ,
Oii5 gratia,certe utnon refi:arct ullum iII q
tu non euaferisperitior ,adco quidcm puer amplexlIs politiffinu (lIallltate
Politiani.Qyid Florentiaillo reuonihl1 erat floridlUs.ln qua tena
feercntur optimarum artium qure ante cecidere omnia,nihil rcmanlir ima
tum dc linguis & literis quo non exerccrentur noblliffimi Borentini.
Ea fama ego tllm quidem uehementer mouebar taus eius loci cllpidv
tate, ac non (olum magnificentlffimi & inCueti nobis Hercyniis a-dificii
auitredomus tu:r,quam Maglli Cofmi nominarunt, uerum etiam parco ...
tis cui defyderio uifcndi, unde noftro feculotanta commoda prodmTcnr.
[1111
[112] DE ARTE CABALISTICA
Igitur in Italia nofira
te primo DlIce,cUl a Secretls fleba,lI1tralll FIoretla clrclterxll.Kal.Apnles
Anno Chrfti Mcccc.lxxxii.Ccp infgne Medcf gentis nobilitate d duci
comendaffem Ilt pro rei ueritate profec1o deblli,optabat cum co fbi ui
ro colloquiii habere .Qyod ubi aniaduettifrct nefcio q reudate Laureti
9
,
apphendit peregrini dexterii perjhumaniter ,oefq; nos domu fua duxit.
fingula ui{il digna ofl:endens.Primo,faberrima eqru fl:abula,deinde arma
metaria orni apparatu bellico refertii,pofl: itefingulos thalamos l'noGfi
mis aulfis ornato5 pulchrofcp tapctas,& i excelfo culminis cedo arborib9
coGcu nemus,hefperidii horcos ac aurea mala,cllius btbliothcca cu t'n cre
los ufcp uerbis lIt (olebat lIirfllauiffim
9
ma'"
iore Gbi thefauru in liberi!! effe Si in te Papa fandiffime,Gnas
me IOj tecii alijto Iiberius infimate de media plebe hoiem,Q;ta putasme
tu captu admiratione cih'da infigni gaudio qi'i uniuerfsapplaudtibus au
roui(fem ad fumma te rerii fafl:igia cofcedi(fe optimuoptimi fapietiffimiJ
pril1cipis diui Lauretii Medicis filiii,recordabar f ubico tanj hierophatC:$
alijs paternu ilIl1d uaticini par. Qyid hac ex Laurentio
laurea fruticari qllc:at,no modo lallretib9 populis fed etia toti orbi pdoli
9
,
QS maior excogitari thefaur9 poffitj GtiUud cuu icffabile regnu, vi'i nobis
oes diuitif taj ex Padoli abyffo fllIut,oes gratif,oes optimarulitcraru or
natus,& ome qd efl: il1 humal1is bonii.Semina iedt pater lIeteris
philofophif,q nucte fdio in .culmos furgut,utte regnate nobis fpicas illills
metere Iiceat in oib9linguis,grfca,latina,hebrp, arabica,chaldaica & chai
diaca,jb
9
hoc libri tllf Maiefl:ati offerut, & uberius oia {lfidut [ub tua
ditioe q fut a parete tuo prudetiffimcichoata.Q.lare cogitas fola fiudiofis
Pythagorica defuiffe,q til fparlm i academia laureriana dclite[cut,credidi
baud igratii tibi futuru l & ea foro afferre q Pythagoras nobilefq; Pytha
gorei fen{i(fe dicuf,ut tuo [celia numie legeret latinis hac1en9 ignota.ltalif
Marlih9 Platone edidit, Galliis Arifl:orcl Ia.Faber Stapul/is rcfl:aurauit,
Lnplebo & Capnion ego germanis R me renafcete Pythagora tuo
noi dicatu exhibcbo.Id tn abfcp hebrforu Cabala fieri no potllit,eo p Pr
thagorf philofophia de pceptis iniria dllxit,qpatru memoria
difcedens c: magna Grfda rur[us in Cabalifl:aru uolumiaincubuir.Brueda
igir idcfuerat fere oia.Qyarcde artc Cabalifl:icaq fymbolica philofophia
cfl: fcripfi,uc Pythagorcoru dogmata fl:udiofsfierent notiora.In jbus oi,.
affirmo,Tm L1tutopinatinfiddesrccito,jSimoneIlIdfu Cabalf
peritu audituri in una cauponam e diuerfo icincre conueni
untPhilolau!; iunior Pythagoreus,& Marranus Mahometifl:a.Iam uero
dillerforio farcinulis Regrini fame pcllere cupietes horrer couiua
ru tumllituinte greg, at illis pofl: fympofia tabcrna ddel'ctibus ira cccpit
LIBER PRIMVS J.
[113J
MARRANVS.Temperauimultismihiuerbisintanto murmure
coepulonllm indigenarum,qui nimillm poti prandio nllncabeunt,ueri Vi
tus ne male audlf'em G quouis fermone adurna ego frcmitus in tercalar
fem corum quos exitiofa temulentia onllftos nouerim. Poftuero j hine
iIIis profel:is,foli nos in ifto pridem diuerforio conuenimus,ambo;ut eft
uidere ,peregrini ,& haud parum ab itinere fdIi ,iubeas oro cauponi; Ci
tua mecum R:at [cntentia,ut men[;or ferantllr & bellaria minime
Sybaritica,quado Iiberiore geR:u cOllillere licet & colloqui. At ccce fl:ru
l:orcs accedunt ncfeio promcntes tragemata cum nuabus & cafca
utinam bithynio & cratere incertum zythico an uinario,quanqua nobis
omnium nihil monentibus. Tum P H I L O L A V S haud mediocri
dexteritatc ait,cauponariam agit hicinR:itor ,ut qui nummis uhiq; tocet
pedicas,etiam hofpitibus addataurita minif1:eria,quo plus uini obliguri
re geftientiblls uendat,mox enim atq; de bellnriis fermo excidit,fercula.
prff1:o fimt.N unc fancinter honeR:a pocula opto nobis laxiora fodalitia
Jore.Nam utriq; me con(ulc uultus,mi conuilla, capiendus ef1: nouus &
la{fatis membris cllranda rcquies. Potiffimum uero mihi pof1: tongam
nimis & fcabram lIiam,durofq; calles,quos hucufq; film n
tibi Gtintegrllm ignoro, cum de tua pcregrinatione nondum fa&ts um
certior, Sllonginque,aut quis tU,aut undenam E Byzantio,in!:1t
ille,Conf1:antini urbe,quam multi Nouam Romam appellant,film enim
patria Byzantianus,f1:udio uarills,ulIe grxce uelis,aut hebraice ,ceu miV A
gis latine,Arahllm tamen dol:rinam ptus callens,& niCi moteR:um ef1:,nl
uiciffim indicare ne recufes qui uir ipfe fis. Philolaii mc nominant,in!:1t
if1:e,Alanii natlone ,dif ciplina Pythagoreum,& forta{fe haud abfimt!em
tui linguacem,fed quod cibi erit uocabulum quafo':' Coftantinupolitani
Marranum me uocat,ait ille,nomen Cherintho & Ebione, fcholaf1:ids B
110tum,q, & aqua tinl:us & reclltitlls apella,utrinqJ alioqui tam Moya
legibus Sl Ch riR:ianorum dol:rina film initiatus, fcholafticos memoras
ali dio Philolaus ad hfC. Id rogo aut fimt ne humanitatis Conf1:an
til1upoli modo,inter lf1:0S maximc omnium crudeles & truculcntiffimos
Thurcos':' Plurimx,inqllitille,quiblls (c excellentiffimis ingeniis
n eli dediderunt.Ef1: enim plus illicdifeiplllorllm j decem millillm, Per
fia Grxca Latio,& Illdaifmo in unis ma:niis ,inter qs cii iam annis duo
de uiginti multarum artium allditor fuerim,Iibl1it tadem cxpadari alio,
U forte uel trans alpes irmenircm A:udio fapientix prxditos,qui dc maxi
mis quxf1:ionibus copiofe qlleant probabllitcrq; diiTertare. T um cuiatis
philofophi<r':'petebatPhilolalls,& Marranlls,Cuil1fllis retLIlit, cllmum ,>
nullis ipfe unills difciplinfleglbus afiritl1s,quominus nefetaquidem '1
f,dei lIbere fenferodcfendere prohibeor. Certe par habes mecii
B
8 Reuchhn, Verb / Cab
[114) DE ARTE CABALISTICA
Philolaus inquitut uideo explorandi defydcrium.Nam ad Germanoru
C nobile hoc emporium Francofordienfe migrantibus Thracia mewv
toribuscomitem mciunxi,<p acceperim hlcerre1uderum magherinope
ra Cabalifiica famer,acingentis cxifiimarionis, quer una facultas (utffpc
audiui dol:iffimos hommes fuaui OelO &cohuliis uberrimis affluen ...
tes mc erre qucat philofophier
ricer cognatlor tanquam nthll GmlllUs.Nam dI'c Pythagoram ommafer
me dogmata ifiinc expifcatum aiunt. Iudero ilIi Simon effe nomen perhi
betEleazarifilio ex antiqualochaicorum profapia,quem nunc remoris
menlls adoriri fiat fentenria.Ego uero,inquit Marranus,G per te licet te
cum ipfe uirum accedam,tamed Pythagorica parum em
mihi Arabes magis ueneratiol1l fuere Algazcl AI pharabius,Abucaten,
Hali,Abumaron,Abcnfna,quem latini Auicennam & AbenruR quem
Auerroem uocant,& reliqui confimiles peripatetici.Quanquam nemini
unquam mea ertate negatum fuitCont1:antinupoli qualemcunqJ Gngula
rum prope linguarumatq; fearum philofophiam cfcquimaxime dir
fimilium gent1um prerceptoribus 111 dies publice docentibus, T um Phb
D 10Iaus,COnfide,nam facde,inquit,Pythagoreus ftis qui & hbenteruCTI'
bo credit,&: pro tepore tacere poteR,& omnia prxcepta intellc1:ualiter
intd1igic,Acille,afiabo {altem ubi patieris tal1quam Pychagoreus alts{s
& audiam qua dc re fermo inter uos fiat. ltaq; inenarrabili gaudio ddb
butum me reddes alm per magni xt1:imauero in conuerfationefapicmii
fuirre.EtAlanus, V eniam9 ait,nam in pomario domi eills in qua habitat
deambulare nucfolus dicitur,accerte hic loci efi,&ofhum patet.Ccrnis
ne ifium ex horto nos uerfils incedentcm, Age maturius ingrediamur,
Saluemagifier.CuiSimon de more gentis,Dominus uobifcu.Tu ne Si ....
[1 mon ille is, V trliq; ,nam & ludfuS fum & Si
mon. Quxaut noia ucfiri amborum accipia<; quo reius uos alloquar.
Vterq;adid.Ego Philolalls,& ego Marranus refponderut, acdiuerns
itineribus alter alterius nefciens,pofi longa peregrinationchuctande co
non hocemporiu tam late iminens tanto comeatu propetoti
Europa: decantatu,ac tot & tam pcioGs mercibus ilIufires nundina:,tam
diucrfaru gentiu conflllxLl fpeciof!! ad fui contcmplationem traxcrur,fed
unillS tui fama fduxit ea cupiditate,ut nobis de omni Cabaliftica ratione
magnoRe utdol:is uifirm cfi & colenda & expetenda,nobiles ilIas& tam
Si in comendatas laude cogitationes tuas bre
llIter & comode apenres.Ad bec .Efi ne Slmon inqt memoria nofiri ctia
apud tam tonginqua: Bfiprofeto ,ait, utercp
E ?Julto maxlma,Nam abhinc ante tr1enn1\1 (irciter quatuor luHra qn
dIo fupputabant ucfiri a mllndi exordio pofi: quintum mtllenariu annO$
ducclltos odo & triginta pulfi ex Hifpania luda:orum (mtena quamor
LIBER PRIMVS II.
&. lIigitimillia,indeqJ diferiminatim iIIorum maxima pars ad loca noffra
E:xules profe:i,multam in te homineGbi maffrmant perpnotiffimo ar
tium dirciplinam,multas literas,ineredlbile ingenii acume,& philorophi
ci fcrmonis expedicam integritate, prertim quoq; Cabalifuc:r fpeculatio
nisdillinam peritia,& uniuerus auditoribus admirabil indfe pdieant,
ita ut in oim oculis difcendi clIpidorllm ultra Sallromatas & glaciale fuI ....
geas Oeeanum.SuR quo furcepit ille.Tanta dc me ud'tra exiA:imatio uiri
Pythagorri,non medlocrem rubore mihi affert,qui uereor ne u iudicili
hoc lIeA:ru l'X populari rumufculo COllCeptU frllA:rer aut
id contingat fragllitate mea,ipfe uidear in tam dillinu Cabalf A:udiii pro
pl! mea ignauia doll'Oda iniuna comiGife,quo pIane qllic}d in mc langl.li
aum,frao:'tum & imRfetl1n1 derhenderitls,id in huius fapientif qua defy
deratis ql1anda uergat ignominia,qllaG optficis defe1:us tendere debeat
[115]
in artisindignitatem,id qd minime omnillm lIc1im.Nam ego
cllnqJ um qui fcio Cim cxigllus aut mccu c:J:teri Cabahfif oes ue
ro eife putentur, laudati G ullltis an deCpedi mitto dicere,cii haecQtem ....
plandiartcnihll cA: hoim gencrillfquaqui humidegut,&pr:raliisegre p
gie pollentingenio ae mente deo collatum expetlbllius,nihitad
falute animoru comodills,nihil ad immor talitate eofequenda aptius,quo
congructer naturf menshumana propin.!:lus ad dfic8tione afcdar,boc
l'A: ad beatitudini!> fummu,qd tclos grfci dicuc,fille id uobis cxtrcmu 211t
ultimu uoeare plaeucrit feu finc,unde cotingat,nihilo indigctes,ab(oh'",
te,rcmR abC q; impedimcto fortllnate,tranQlle ,fccliciter lIiuere,cu artifici
afe admodii R qUfda fym!:lola tcrrcnisoibus reru mate
ria,forma forma deccrpCerimus,qllfq; ad prima oiforme & informem
afcedcrim9 formil.Dc q intdligt CabahA:f diuinu genc[cos huc iuffum,
producat terra aiam uiuel1tc ad fpecii fi.la,lCllicet ad diuina Idca,q & i pfa
cA: terra uillcciu in lIirtute dei uiui ca llita inAuctis 12 nome Adcnai ,llt cog
no(catis,autore Iofue,cp deus UillllS inrra 1I0S eA:,& diCpfrdetin cotpelu 1-1
udIro cotrarias fortitlldincsHfcin libri lucis
infcripti cap.ii.legllnr.Qyo fl( lIt oia Ulta habctia Cuo inltin:lI furfi.mt tm
dat,& oia uita inflllctia uergar deorfi.lm.Cii.n.in iA:o mudo CenObili Qcg;d
clemetis qllatllor coA:at -o .i.miltli,id oe aut aia careat diueru et
llagi mot
9
effe:ricc,ccu laces imobiliter & ut lapis & ferru,aut ue I,
getet & crclcat ut plata & herba,auc mllltifaria dimolleat, progrediaL &
tiii lIillat 1It aiantia bruta & ccchx,allt etia ronalitcr loquat ut ho,q folee
nri dc libro grf ue hebralc-;: noiand<. diree G
re \
uens,&loqllens,nibtl p:-ofec1o cA: qd intcntum ccelo re no modo
qcla artigat 'la co eofpecru quedam fibi uirtutis fUf ufilm glifccns, & mo
rcs finges,ut altiffimos motcS cC21ii ucr[9,ab imis uallibus cxurgere
B ii
[116] DE ARTE'CABALISTICA
cernim9,iuxta P[altf carmc.ACccdutmotes & de[ecdut eapi,utexRimur ;
in altllm proeellas maris erigi, Ut afeendit mare Rudllans in Ezechiele:,
ut flatus aeris cauanis eXllperare fcntimlls.Nam & nantr;c dominus in
iIloeodem propheta erlll1lpere facit f piritllm tempeltatllm,ut deniq; oia
iO'l1ea leuari uidemlls.Afcendir enim ignis dc petra in IlIdieu 1I0lumine.
uiri pr.rA:antes qu.r ueltra ingel11i llis efl:,inteUigitis qlladam neceffita
te coados fateri nos quanto qu.rcp l'es nobili ore namra extat,ranto cam
adeptione rublimiori gaudcre ,ceu granum trumenti iadatum in terram
'id non quiefcitdonee gleb.r uifccra &agat,& extra telluris meatus furpi
dar & ccneA:i aura fruatur .Eadem efl: ratio in metallicis quoep cum id 'id
generofills efl: in altiores fpiritlls ebullit ab alkimia fi.lblimatllm;lIt purio
rafemperealliclcanrurquffuntfublimiora.Sicqu.rapudinferos ciTeru
(Untur lurida & fqualentia,fordibuG r d(preiTa iudicamus,qu.rapud fil'
peros c1idida & iIlultria incredibiliq; deeore ornata miramllr ,& reonio
laudum prorequimllr.Quanro magis oim opinione eumfolcrs natura re
bus iacentibus,ucgetanttblls,fpirannbus ingenia talia ingignat ut altiora
... petant, profedo non uiclctltr ca hoiemneglexilTe omnium animantiii do
"; minatorem,animal deeorum & lIenerandllm,animal nobilimmllm,
['I ris prudens &fapiens, uerllm& contcmplatiuii
& rdigionis eapax,quin melioribus & fandioribus ipfum dotibus orna
llerit,&pfertim id generis donallerie eonditione ,1It exin{ito Cibi
defyderio quibufcunq; pome uiribus ad (umma & optima tcndat.Ho,
minem el1im melior natura deus ur extat facl'atiffima hif:oria ex duobus
compofuir limo terr.r & f piraeulo uit.r,ut limo indutus corporea
tercuret,& rpiraculo uitxpditus,fapienteramet dillina,producatep ter"
raanimamuiuentemadrpeciemfurtmatq; propriam,uiddiect ilIam PC)'
culiarem Idcam,non brutorum.non plantarum,non lapidum aut Iigno"
rum,fed ab ore dei natam,& in faciem eius dilllno fpiritu afflatam mt1tis
H fu.r ipfam elt qUf paulo ante a nobis
deificatio, cum ab obieio pr.rfente per mediumfuumexterior fenfi.ls
tranGtin fenuol1eminteriorem, & illa in imaginationem, & imaginatio
in exiftimationem,& exiltimatio in ratiol1em;&ratio in intdlel:um,& in
tclledusin mentem,& mcns in iIIuminat homincm,& lllumi
natum in fe corripit. Hinc rede acceptum elTe apparet c;p Cabalifi.r in ar
bore decem numerationum Thiphereth in medio Sephiroth
ponendum cen(uerut,magnumillum Adam qllafilignum llit.r in medio
Idealis paradiG,aut qllafi linea m rcdam,ut aiullt,mediam:Fecit mim dC)'
us hominem rcum Ecdefafti regio tam ad fupera q ad infera flcxibi"
Icm,llt per Empedoclis litem & amicitiam in numerationibus iIIis fubter
notatam qll.r defignalltllrper \"l"l hllmana fe cogitatlone
agnofcat dementorum & mundani huius regni effe participem. T imo I
LIBER PRIMVS m.
reautern dci & fandifcatione pu qu:rfupraeull!
expandiitur, trium fimpliciffim:e deitatis notionum '"'
"';l pro [uo capru apprehcfuum.Igimr ad id natus d: homo,& ad
hoc eum natura Einxitatq; formauit, ut & pedibus cum bdhis ambulet
[1171
in terra,& [otus ex omnibus animatibus ereto capite COm angelis in ere
lo couerfetur. Manus autem utrafq; inter pedes & caput locatas,tum ad
uitum necdfarium labor5do figatin tellurem,tum ad lIitam :rthtrnam
contemplado leuetin ad quarum tutclam oculorllm orbes [oli
cxomnium [enfimm illftrumenti& homini motabiles inditi fimt,ut in ter
ram pro corporis,& in ca:lum pro animi conf piciat [ah Ite. Talis cft apti
tudo at'J uis hominis,h:rc facultas,h:rc potcntia,quam non implantauc
ritllticp (iuc deus [eu natur, t1i(j facultas in uCllm,& potft:ntia quandq;
redigcrcturinadum,prafertimin homineindultrio &adid fepr:rpa.l L
rante,Si enim captu& de diuiniratis nOI1 dIet homini poffibilis,fruftra de
(yderiii eius natura illgmllilTet,homo nancp agilis & idoneus haud unij
corporeorum Cenfil & rudica:mecorum ta:u[atiatur,quin &omni co
gitatione ad fel:!arorum puritatem & altiffimarum rcrllm cognitionem
prouehatur.Ea eft piane cUl1:orum ftudlo[orum irreqllietudo, quibus
& lIehemes animi applicatio per morales,natllrales & mathematicas ue
ritates,ad[upernaturalium di[poGrionem agnaCcltur,& tandem ad pri.l
mamcntitatem fidclis afcenfus indulgetur.Verbi caufa.LlIculel1tiffimii
pronti igne exardefcere llidetis,intenditur fornia eius per iIIuftre mediii
quod gr:rci appellant diaphanon, u[ q; ad oculum corporeum. Expe:at
intra f piritualis ui(jo & obie't:rrei propri:r formfua effe pcrcipit, qua
re ipCam ceu affinem acpropinquam Ilbcntcr hofpitio fuCcipit,& pcr me
dium apparenti:r qll;r a uobis diCltur gr:rce phantafia,fpiritualiter iudi
cio fcnfitiuo ac brutali ofl-n,quam qllldcm dfgiem rurCus ad iudicium
humanum filpcrne producit,&: palllo fuperills totum illud ad iplam rati
Ol1l"m promollet,tum ea tandem pofi: agliem difcllrfllm, ita (ublimatam
& cribratam corporalis ignis abltrahonem tran{lcrt ad
ifto igitllr afcenfll tres inueniunmr regiones,& in Gnglllis Unus abRra:i
onis ftatus.In prima regione obie:um,diaphanon,fenCus exterior,& ibi
fiatur.ln fecunda intenor Cenfus,phantaGa,iudicium brlltum,& (ecundo
ftatudn tertla,iudicium humanum,ratio,intellefrus,& tertio t1:atllr.Ho
rum oim domina ms, recepto lumine fURiori,hois intellcali iIluftrat &
perficit. Ecquid alilld opinabimur Cabaldbs,de Sechel,Sandalphon,&
Mettattron aut quilibet duplice habet ditferctiam.In pri
mo cm. ceaat corpus,8c mcipit aia,vn noiatur aial . In (ecundo, cdrat aia,
& incipit ratio,unde nominatllr homo.In tertio,cdI'at inteUeaiua poten
lia,& incipit mens.q fola Une cOl1trouerfiadeforis aduenit,undc
B iii
[118]
DE ARTE CABALISTICA
Dcus,iuxta oraculum,Ego dixi dii dtis.Statuu iraq; nomina {imt fenfus.
N iudidum &intellelus.lntcruallorum autmedia,ipfgs fpedl"s defcrcmia
Cunt diaphanon,phantaGa & ratio,cui rei haud abrimilc proferut in Mer
caua Cabalifire tres patres,qui funt Abraham filpcrior ,Ishac infcrior ,la
cob medius.Cllm igitllrtrium rcgionum duo intcrualla fcnC us & illdicili
duplicalltur (ecundum infetills & fupcrius,& lltraq, ad binos reducutllr
tcrminos,refh'it deccm gradus per quos ad cognitioncm omnium
O f lInt uere aut (enfu,aut fcientia,aut fide ab imo ad filmmUtn aCcede
re po{fumus. De quo Abraham Cabahfia in libro mirabllt letzira Cie ait
,.1
1\ .; 'i\VY
ii'\?i'i T'l T'\b!:lT'!l
i'l'ii!l l'
Id dt.Dccem numerationcs guid,dcccm & non noucm, &
non undedm.Intellige in fapientia & fapdll intdlec111,illlldhga 111 cis, &
proba ex cis,& fiame rcm fup puritatcs (1I3S,& repone creatore in ehrol'
num fuum,hatenus itaJntdlel:us enim hllmanlls qllrefllprafllnt intel"
ligit in fapientia,& qureillfra fitnt rapir in intdligenria.Erfenfus exterior
t1atllit rem ab obiel:o per fpeeies oblatam,& {cnfils interior fiatuit rcm
fllperpllritatcs,id cA:abA:ral:ioncsfpcdetllm,qureancc fucrant diapha
no aedcmllm phantafire fimt pcculiares.Dcindc iudidum inter phanta ...
fiam & ratiol1cm ,inudtigat cx eifdem apparetits,& tatio di(ellrfu uario
condulloncl}; probat in cis.Tune redco ad illltium & dieo,cp intellctus
creatore lltcaufamLomnium primat11 reponit in thronu fuli
qure cfi ipfa mens Y.iEl" ::'V Habetis itaq, uiri folcrriffimi dc ...
ccm llumerationes qll1bus homini eontingit rcrum apprehcnllo,q (unt
obiel:um ,diaphanon,fenfils exteriot,fenfus intetior ,phantalla ,iudicium
infcrius,iudiciufllpcrius,ratio & intcllcl:llS,& hax omnia non tamfullt
quid. j quo.Suprema ucro mcns in homine alllld gllid cfi.Quapropter
acut deus in mudo,lta mcns in homine inter deecm Scphiroth regni gc
rit diadcma,&rcteeognoiatur -;f\:: Id cA: corona,qurellt AriA:ote
lcsafferit in (ecundo dc generatione anlma11l1m hbro. Sola diuina cA: &
fola cxtrinfeclls homini aceedit,a ellius 1.!.umine reeepto\..uirtutes infC/
riores &gllbcrnantur
: Id cfi, glloufq; IIltellctus intclligcnr. & intdle
aum tint llnum et idem,ut(eribit Comcntatorarboris dcecm Scphiroth
qd magiftri fup uerbis Prophctf,Inlumine 1!uo uidebimus lumen ita
diiudiearunt, L -,t)U P,tl'ID "'!:l
i "'!:l'IDl Hoee/l,cpin inAuenciamcntis qUfin8uitcx te
imelligimus & rcdiflcamur.Puro iam dI'c patcfatum omnibus qui na tL
rxhu
LIBER PRIMVS
mi.
m diligenter ferutatifi.l/1t,primo q> de{ydtriollll
turati ducimur ,ucl ( rdHus libet dicerc trahimur ad apprch endenclli reS
fitnnnas & diuinas.Seciido,q> eas quantum ad noA:ram beatitudine fatis
cR,data opera pro modo & captu noRro apprehcndere poffirmus, ad al
terllm nos inclinat natura,ad altcrum diuinitas,utrucp per ignis fguram
furfum tendentis,& omma quodam modo comphendcntis & lambetis
artificiore aCabaliftjsdemonA:ratum. Dequo Rabl Iofeph :Saltilieii


[1191
Id cA:. Scias,quia anima intellel:iuainfufa in ho
minem,& rcprenranSill co [ormam fupmam,ipfa 1I0ratllr ignis.Cui ap"
plicat Salomoni& illud.Lucerna dei fpiritl1s hominis. Vt piane tii ratear
id quod uerum effe tum rado probat,tum exerctatonis confirmat expe
rimentum,non paucis oportet artiblls,noll ualde minlltis humanoru ltu
diorum fcientiis,nonleui dorina eum priu& inA:rul:um efrcjcuius indu
firia promptitudo & ingenium ad formarum fcparatarum ae Gmpliciii
mundi fuperioris & intdliglbilis (ubA:alltiarum contemplatione ita man
fllefcat,ut 111 ipfa ferme dei penetralia irrepat.Ante omnia nanq; prllden
tium llIrorum ethicis & bonis monbus eruditos effe nos eonuenit,ut tur
pia uitemus (equamllr hOllefl:a.QlOd Ecdeflafl:es admonuit.ClIltodi pe
dem tlIum cum illeris ad domum dei,quia Echan Ezraita in eruditioe Cie
pfallit.lufhcia & iudicium fedis ellls.Quo carminnon tanti!
opera hoium ip[a debent iufiicia perfici, uerum etiam & cogitatio
ne& cordis & oris uerba complc!htllr ,q rel:o iudicio eonfi:are oportet.
Quare una uoce ac confimilifenfu traduntCjbalifi::r. "'!)
Q
: Id elt. <1t indulgendo
atq; libidini tm ut faciullt ltulri corruOlPllnturde{ydcria{pecuIationum
PoJlmoresitaq; compoftos & animum purgatum (taceo quidem niic
pcn innnitasfiue rede feu uere aut bene loquendi folum R
uet1:ibula & fores rcientiarum fllnt,non aut tum o1'us erit mathc
maticis & phyGcis quxinnumerabilia complehllltllr ,Arabum &
corum & Latinorum ubiq; uolumimbus comphtnfa,uel de lIniucrfo nu
mero ponderc & menfura. V cl de omni moto & quiete rebus effentiali
I:crinhfrentequam dicunt naturam.Bfl: enimnatura ut Rabi t!udaBen S
Leui[cribitinlibro Alcozer.
.,!l-m ""1"
Id efi, Principium & raufa qua quiefcit & mOlletl1r res
in qua eH: per Cc,&. non per accidcns.Inhactcrminationeuidetis
. B iii.
[120] DE ARTE CAB.ALIS TICA
&quales quot & !iintcrminatx rcs congcrutur,uc lntomnia nohis
fufcipicnda nawram inudigamibus,q a firprt'"mo cerIo ad infimum Cel'"
T ra'!cemrumcontinentur/iudilonicantur robore ac filbfient,{cu qquo
modo Cehabcntia innitant & accidanc,ut non tota ftate hominis ue/ Ipa
nomina fingularu inueniri tacco proprictatcs,conditloncs,uires,mores
& operationes queant,propter corum q {ore CLlpUUU5 prope infinitate
&uirtutis noltra'! rationalis capacitatcm,& rcrllm inudtlgandaru dlm
cultatcm,& humana'! potentif fragilitarcm,& dcfydcrii nor1ri multiplice
di/'hadioncm.Q!:tid enim':' nonne Abrahxdidumfulr, Sufpicc ccrlum
& numera ltdlas l potc!,nec potuit ip(e ,quan {uo tempore Ccwn
Rambam inGgnis altrologus erar. Vndc tradut Caballltf q> t!l

.i.Omneidquodinccrliscfl:non
Ccie homo aliJd ex eo,niCi ad ,pfi,m modum Mathe(eol1 feu difciplinaru
V ufq; adeo modicum.Qporu hoc dido admoneor,multa erraiTe lIcteres
in Mamematicis,etiam in quibus iIIi totam uitam,utmos cfifiudio
forum, contriuere.Quod in fuis recordatur fcriptis Abubacher polteris
nobis atteltatus al1tiqs co fa'!culo eti ufq; Ari" ftotclis pofl:
nopleneMarhe. maticaCciuifrc,Ait eln Gc
X :'1 ,-0 'i'Dl.i. cp Mathcmatica'! fcicntia'! non erant tcmpore
Aritl:otelis perfe:a'!,cum igttur ,ut Salomon inquit,cunta'! rcs Dm dtffi
ciles,& in ipfs naturahbus quorum (altem principia nobis nota (Ullt,3Ut
effepo{funt, -;b,i''n Matcria,forma,prit
uatio,tanta in homus fedcacapprehenfionis tardltas,quid fururum de no
bis cogitabimlls fupremai illas fpiritLIalillm caufarum fpecies imuctl qUf
rentibus':' Ad qd omnillm inferiorum .. bllrahonibus,di( curfu ,ra w3e ac
logicis (peclIlatiombus opus factl c polTcnt totam h ois lIitam oc
Y cupare,uteltno nulliuspodcris dlfccre Ci appellamus
pdicamcnta,& lIt ad iIIorum conulctudincloquar gencra generahffima.
uidelicetqua'!fimt IIIbO tlyv
",\1 .i. Subttantia,qllantitas,qua,o
litas,rclatio ,quando,ubi,rltlls,habitus,agens,patlens,iltis cnim & conlta
re putant & intclligi, qUa'!cunq; in h oc conditoris orbiculari globo conti
nentur.fnueniri aut mhilominus & q de his ipCis ac corum comprch ctis
Z diuulgent idq; prredicabllia nominari
: ,,:l. 'n .i.Gcnus,fpecicm,differentia,propriii,
accidcnsHorom omniu dies atq; nodes aucupia,plagas & indagines in'
fiiru R {ngu t!as cuiufiibet rei cas, 'i {ime ",,\1;),:.n'f'
I ;P"Dni.Maceriaiorma efficiens & finis.tx qUlbus
utnobis
LIBER PRIMVS
V.
[121]
utnobisipumoUiterblandimuromnis negodi lIcritatem uenari quea-"
quadam tuidenti,ut aiunt,demoftration,e quam appellar, A
fahcetdealtero Carceribus ad meta dIfcur
rentes in modum cuillfdam artificii cui nomen indiderunt.At uc
ro qua [olerti\a &: qllibus ambagiblls lUOrum hoim qui hax plus oA:enta
rcfolcant quam pra:A:arc fophifmata pra:ftruanrur, ... nonri fic
'\VV'M ..
O", "'7""
O'Mb
\''7'\''' 'l'l" '"'''' f\Yt>i' "

'Vt',!l"O'M
I ".1. Componituromnisfyllogifmus
&: demonftratio ex duabus propoitionibus uue pra:miffis maiore &: mi B
nore,fecundum tres particlllas,qui uocanrur termini,una ex eis eA:filbic
l:um qua:uti,&: dicit extremitas minor.Et ft'cuda pars l'A: participans,uo
caturq; tcrminus medius.Et tenia eA:pd1carum nominatur
cxtremitasmaior,&: ex ilJisconc1uGo. Hoc eHilIud rete,hic iUe hamus,
ui[cum &: illcx,hocuinculum quo ilIoru opinione libera capitur L1eritas,
&: quo uel circa narurxfubiel:as res ut limt phyfica,ucl naturam comita i
tes utmathematica,uel naturamqdam modo eXl1etes lltmcta ta phyfica.
indiA:irrl:e acqiiq;fruA:ra lltuntur.Quf aut natura prorfils &: ab omni C
materia & motLl funt elfel1tialiter abfoluta &: f cparata,dicimus thcologi/
ca,quippciA:is linguacitatibus & fyllogifticis fufurris non litbicCta,ut q'"
rum tanQ immediatorumnon fitproprieloquendo fcientia, fcd [Irmior
ac ualidior notltia. Q!.10 abfolutius AriA:oteles in ltbrorum illuA:riu qs
poA: naturalia fcriput llolumine primo nobis infinuat,p 1!li us quidem no
titia: poffcffio eft non humana,tum ut conf picimus quia raro &: lIix mil
libus uni contingit,quafi uideatur magis diuinitus illabi humanitus ac
qlliri,tum p in fumma confiituit difficultate proptertcnuem (arbitro r)
&: exilem intellel:us noA:ri ab initio inA:inl:um.Quod fgnra quadam in
nuit Zophar in libro Iob.Pullus onagri homo nafcitur. Odnde ob na ..
turalis aptitudillis commoda eruditione adiuta: inopiam &: defel:um.
Eo p longo iam tempore malis pceptoribus delufi Ilondil prudete:; pu
eri tenera in reliHs optimarum literarum A:l1diis,ad fordida fophif
mata compellul1t,illorum fua(u.qrum aures pter utrumhoc &: utrum il ...
lud cum fuis propoutioibus &: corrolariis aliLld nihil admittunt.Accedit
in caura. ccleris promotio difdpulorum ad gradus fuperiores. quibus
[122] QE ARTE CABALISTICA
tlondumeredenda eram cam excclfa qn in litcris humaniol,"lbus parum
adhucolcii:ofumpferunt,quare in coe & cantis fentibus & dumetis labo
re moldlo &ultra defatigati refiliunt ad ueneranda! feneiutis an
nos peruenerint,nempeadhuca!tateuirili Horefctes.Audite aut uos ob
feero uerba Iob.In aneiquis eH fapientia & in multo ccmpore prudentia.
Ideo mocus quonda: Rab Eleazar dicenei fbi benigne magiA:ro fuo Iot"a
nan.Veni do cebo te opus L dc Mercaua.i.de fublimionb
9
ronteplationi
bus,rcrpondit ;.i.non incanui,quaG nondi! confel111i.Nouc
rat cm dif cipulus ille fagax & prfcods adulcfcens ingenii ad tam fublime
& altam Capientiam no dre aptos nec idoneos,nifl eosquiiam fedatis &
extmrns cupiditatum ardoribus & calore iuuenili refrigerato,annis pro
ueii,cum quadam cii. naturali probitate fenefcunt.Nam quid hucaffer;
retfenium nif probitatem & conA:antem uitre integritate ad
D deredecirco uelim credat omniu nemo cp ii ont uere theologi
fencs,quacunq; pra!diti coneentiofa loquacitate ,qui uitiorum qlibet gc
nere fcedatiiuf1bia,hypocriG,auaricia,odio,inuidia,& fa'pc teia rdigio
ne luxuria,nt'glcio mentis lumine affdtioncs fcquuneuranimalcsl'Affi
lit huie mea! opinioni Salomon qui ait.Abominatio dci cA: ipfe perller ...
fus,hic cA: ille qui ab altitudine aucrflls uergit ad dediua,ijmmuis eum na
tura erexcrit in alta. Non ignorauit Algazcl Marranctuus,illc Mahume
tiA:a hos fibi coerarios in anima motus lllrfum & deorfum homini dodo
ij infceliciffimos fore,cum in libro de fcientia diuina demonA:rae cp ex co
trarietate huiu[cemodi attrahentillm impffiol1l1m fie cruclatlls in anima
foreiffimus & maxime formidoloflls.8icpra!ecr lIicia etiam peruertiie &
auerrunt[ccularia l1egocia,dum forre parentes,lIxor ,hberi,res familiaris,
'"
"
amici,inimici,cafus,cuenta,& qUflibet propinqrum neceffituclines,haud
Gnuntuircs hoim fummo5i inteUigentia-gradus aCcendere.Sed fac quilQs
ucA:rum erit,nihil in Ilobis ocum effe qd impediat, finge eaptum ingenii
noA:ri fcelieem & faufillm,nuI1a oe demcntia- aut defipicntia! ne fpecies
qllidem.Iam parata lllccurrant omnia Ci ad fufci piendllm res altiffimas R
tineant,ut de nofira &agilitatc reie qllcri nemo pomt, tii. a fpeculando
nonne plurimos deterrebit excelfior ccr]o,profundior tarearo, diuinoru
obfcuritas illa necfenfu nec rone perudligabilis,qut' a t1:udiis noA:ris no
ut fcicntia! luce recipit,fed fecum affcrt & quaG dcfuo ipfa prom
ptuario in uiros non indignos radiatatq; nec fua (ponte ut
uilem feft' paffim profiituit,nccnoninuitatafe offere, fed a noA:ra uollln
tate ?umanis antefcientiis perijornate inftituta nOn ualde repugnasat,
trahltur,quemadmodumfi recufum ferrum,ut aitSalomon,& no prius
fuerit,cxacuetur multo Iabore,& poA: indllA:riam fequelfapien
na.Btcmm qua: afenfu prouehuntur adintdlcl:um,diligentia quada ftu
diorum
LIBER PRIMVS
Vl
diorum & artificiali ratione colligunt,ultra uero abintellcl:u ad me
tem & ad eillS lumen pertingunt quafi diuinam induut perConam,& ido
[123]
fio carent humano,ut iis queat nihil a nobis cogitari profllndius.SuR ca
igitur l'c ingemuiffeuiCus cltidem Salorno cum ait, Alta profunditas Ceu
profunda profunda,ita cm hebraice legit,quis inueniet ca m':' Non dixit
quis habebit eam,nonnulli enim habucrunt.Sed quisinueniet,tanQ diffi
dle,non aut quoq modo impofIibile,qllia dns dat fapientiam, & beati !l
inucnlunt eam,ut cA: in facrisoraclllis,Pallcorum cA: igiturinuenire illam
& eorum }dem be3torllm,fuper qs no filis meritis Ccd dono dci corufcat
tam lIcnerandi luminis Cplcdor.Sane arbitror neminem fore qui neCciat, D
no dfemultitudini'.lalldiredeifcrmones,quapropter clamabt ad Moy "
fen,Loquere tu nobis & audiemus,non loquatur nobis deus.T e inqunt
te audiemus,quod Onkelus interpt?tur Nekabel. Qlarc in capimlis pa E
trum ita legitur ,Mo(e kibd.i.Moyf es audillit & acccpit legem dc 8mai.
V nde Kabala dicltab auditll acceptlo.QlOd animadllertendllm & me
mori puto mente n-ponendllm,ex tanta flliffc hoim multitudine tot eti
fanc1:orum,Moyfen ipfilm qui ad ueri & <t'qui agnitionem ab ore dci re
cipicndam unlls &pra'ter eunec alter aliquis effet defrina
Cabahfrl ille Azarid Bar Salomo. G.lr0t!.,en(s (cribit, t(;
T"
Ot( !: .1.Non quidem propheta'oesfuerllnt potentesalldi
re fermonem ab ore dei,ni( MoyCes. Vos igimr optimi uiri quorum aios F
meo erga uosamori comunia A:lIdiamiriflcedeuinciunt,ex his facile W
fpicitis 'llmhi obitcr exciderunr,rem ualdc neceffariam humano generi
ccclitus indultam dle Cabalam,fme qua nemo tam raram ram difhcilem
adipi(ci queat ap!)!tenfioncm diuinorum, certe non fimt morrallUm
\,;
ratiollum probationibus,non tencicofsinal1lum uerborllm contentioni
blls,noll humanisfyllogiCmis proprer eorllm diuinitatem hlbie{ra, quin
immo ram magna,tam grandia,ram infllllta,ut una hOls <l'tate nel ii hbeat
dcniq; plunbus omni QtUCllncp indefdTo labore (uRari nOIl poflPI', etia '.,
li uita' nofrra! anni tedantin multa C a!cula,nobis pIane in hoc luto,in hac "
argilla & denfi corporis ccrmenco (pirantibus,& corporeo lCnfil
pCumentiblls.Aiunc eln (apicntrs Hebr<l'orumagiftri.
'\t( f''VVb G
.i. c:p ad explicandum uirtlltem opcris dc Brefirh carni & (angllini,Impof H
fibile.Qlanco magis de Mercaua.Qyare faciamlls oporcetut Gnglllarcs
technographl & artifices doccdo Colcr.Credamus unicuiep in arre tua pc !
rito.N logicus dc parte orationis a gramatico recepta credit,Rhetor a
logico argumerationum affllmir locO$,Pocra & orator mutico, Gl'ome
tra proportiones ab arithmetico mlltuatur,Aftronomia I1lJmeris, f;guris
[124]
DE ARTE CABALIS TICA
ac dimcnGonibus mathcmaticis fidem habet.Tranfnaturalia utuntur (J
icl:ura naturalium.Etomnis fcientia fi.Jperior rel:c pr<t:fu.Jit dc O:atutis
inferiorum,nihil eorum conata p.-obare qua: ab arte ulla priori audiue"
ric dTc firmata/cd liberaliter didis credit,ne ante tota hoics uita defici/
at !luni
9
poffit difciplin<t: ud minima ratio perfel:e inueO:igari. Q,.t Ci hoc
in humanis fit & quafi uilioribus acfellulariis opificiis utab auditu recipi
effe Gngulari pditos arbi ..
trantur ,an in [ummarum & diuinaru rerum [ciitla quam noO:ris uiribus
tJeunusitdalter attingere uix poffumus traditionem fanol"um hoim
G & receptiollem fore conremnendam Cabala hebraice
dicitur .EO: enim Cabala cliuinf reudationis,ad falutiferam dci & formaR!
Ceparatarum contemplationtraditx,fymbolicareceptio,quam qui cre
leO:ifortiuntur afflatu,reao noie Cabalici dicuntur,eorum uero d/fcipu ..
los cognomento Cabala:os appdlabimus,& qui alioquin eos imitari
nantur CabaliO:a: nominandi fullt.Perinde atep circa ed[tos tllorum fer ..
mones quotidiano labore defi.lclantes. Philolae,Marranus ini1t,
fi per te licet opinor huncluda:um uno fafce quicquid de Cabala dici po
tuit Neftorea doquentia complexii effe,ut Rnofcamu5 qllid nomen ipm
delignet,acunde oriatur ,fit ne in natura ucl [n hoim ufu aliqllid ciufcemo
di quod uocant,deniq; cuills caufa ud propter quid ita Gt,qua
tenus & ad quid lItilis,& diuina: complationi !luideatur effe necdfaria,
Qtumq, homini poffibilis idoneo & ad eam fe prfparanti.Qyil' dici Caba
licus,qllis Cabal<I:Us debeat,& quis CabahO:a,qllid opus eO: lIerbis':' totii
a capite ad calcem,in hoc laudandus, p nullas oculis tenebras offundit.
Tum Philolaus.SoluiO:i funem Marrane ingreffus mare magnum & lIi"
{ulcabile ,Ilondum in portu nauigas,& qua: S[mon [O:e tanQ in brcuem ta
bellam depinxit,uideris per caligincm lIidere ,ac per medlam nebulam in
tueri,Adhllc enimne ad fores Qdem cills artis addlll:i fumus,quare mi Si
mon hebrforii contemplatimme,amabimlls tc,pergas ultra,nobis enim
hadenus non plus profueris Q ut anfam pra:beres dc arte Cabaliftica la ..
tius cogitandi,qllid Illudfit quodreuelarum eft,quis reudauerit, quis re.-
ccpcrit,quid commodi afferat ca receptio,quis modus artis qua
(lItrumor cO:) miracula fiat,namid ultimum de longinq mc huc appulit.
ExpoO:ulabo,inqllit Simol1,illud oium primum de NeO:orea eloquentia
Cui9 a Marrano infimulor.Ea mim & philofopho mihi & Iuda:o cifet mc
H iudice opprobrio futura tanQ adulationes amanti clIm nequcat tanta bre
uitate fermonis contineri e10quentia q & uerborum & rerum copiam dc
fyderat,& Iudfis nobis in more no fir,utfucos dicendi fequamlll':Nii log
non eloqui fub ferula dididmus,& callff ueritatem magis Q locu
UOIllS ornatum pauds,qd uehcmenter optatis
netot
iIBER PRIMVS VII.
[125]
ft-e tot & tamdifcrininousitilleriblls defatigatos,uel neniarum ambagi ...
bus quaf ofcitalltes uos animo pend,ere lnam,poft: enm Q fine ullo ut ap
paret tedio audiuiltis,ego quibllS udtigiis & indiciis qt & quibus uduti
canibus cliffinirionem Cabal.e Ltenatus deprehcderim,ne uos in ipfo no
mine contillgat errare, lcut fophiltarum quidam irriaone digl1i propria K
temeritate uel Gmalueritis negligentia dlfcendi falfo afI'eruerunt Caba ...
lam flliiTe hominem diaholicum & h.ereticum, unde Cahaliltas
cos effe omncs (abfiinete obfecro a potefiis a rifu,quanquam efi riclicu
lum ingens,at definite uclim hfc hominum monfira & portenta ridere)
commodum ea proferam de quorum certitudine dubitante!> me rogal
fiis,fi pri9 commonuero Cabalam nec fenfuum rudi tac1u,I1Cc imperiofis t.
logici artincii argumentis dre fundamcntum in tertia
cognitiollum regione conltitllitllr,ubi non iudicium urgcns, non proba
tio euidens,non fyllogifmlls demonfiran!,quinitnmo ubi nec ipfa homi
nis ratio dominatur.Sed 110bilior notitia ubi lumell mcntis ca ...
_dens fllper intclletum mOllet liberam credencli uoluntatem.Qy.e enim
fenfi. percipiuntur infra rcientiam funt & ratione certiora,quf autemens
infIuit,filpra fcientiam ponimus,perinde atli' rationali dlfcurfu folidiora
Confiiti paulifpcr & commoratlll fum ne rcs tam diuinas,fragilitatis hu
man.e il1uctiol11bus & regulis,ut aiul1t,logicahbus fubie:as purcris,igno
[.;;ite amici non affero meditata,fed utut caufx intercidunt alia ex aliIs tra
ho,Iam enim ad id quod u ultis ptopcro, quid illlld quod rellelatum
elt,nemoa meimpctrabitutexlltimarequea de omniuos id reuelatioe
propofuiffe cun:orllm creditorum prope uidennlr effe infinita,!']tl
potius quid illudlt primarium uniucrCale atq; pra:cipuum diuinitatis re
uelatum,in quod fil1gula: reuelatione8 diuinorum feruntLIr & reducunt.
Certeid quidem ipfum.PhIlolausinquit.Tum Simon.Re:e ucro,& elt
profe:o aliud nihIl Si polt mina primordialcm generis humani L1niuer ...
falis rdtauratio,qu.e a nobis & a latinis falLls nominatur.Eius
iplus extat oim prima nr.e fpeClei fada reuclatio,G examuffim N'
mundani exordii pondero qua nulla fuit prior ,non enim in(omnio corre
M
ptus quaG diuinaret Adarrt per afRatum propheticum de uxore pofi (o ...
porem locutus dlHoc nunc 08 ex offibus meis,& caro de carne mea,fed
mll1us fe coltarum alterius latcris experre:us habcre fcntiens,pofiqua
ad cun:a lngulatim animantia maris ac aeris fa:o circuitLl pettle
niiTet,de Cubito intllitus Heuam ,uir robuf1:us &. iuuenis adulcfcentulam
Cucci plenam,facie uenulta,ulIltu blando, &. humana energia pr.editam
mutua prurigine ccepit exardefcerE",ac geniali cupidine tum
Ce non erga ullum animai aliud tetigiiTet,Sic cm Eleazar altille Magilter
noikr &. Salomon commentator facrarum fcripturarum ordinarius.
C
[126] DE ARTE CABALISTICA
'-,,,
'-;p -,,, n"!l uenrAdam
ad omne iumentum & animaI & non commouebatur (enfus eius in iIIis
}j ufq;dum ucniffetad uxorcm.QJibus ucrbis pro h hominltm fidem oh
tortumrcelusmalignitateperuerforumhominum contigit,fi modo fint
homines,acnon magis diaboli incarnati,& exifhmandi,qui
(editionem Chrill:ianitatis aduerfum nos, quamuis fecundllm Ieges inv
peratorllm innocenter & pacifice llillentes,tamen quolihet genere iniu,
riarum excitare parati,cum fxpe alias tUffi nuper in ill:a urbe dita Magi
l8 fl:rorum noll:rorum falfo interpretati Gc expofllerunt, Q,t Adam tllnc
cum omnibus hell:iis &animalihus fcede coiuerit,Dells balle ,quanta tur
piffimorum nebulonum audacia,infantium fophill:arum arrenfll & fano
re adiuta. Nunquam enlm iuxta lingux hebraiq: proprictatem
luxurire coitum Ggnificat, tametfi quandocp pro neceffano materire fuh
ietx complexl1 per quandam iIlud metaphoram de coitu feminali ex u!::
recundire moddlia intelligatur ,ut Gencfis fextodecimo capite.bgredere
ad anciUam meam Ci forte Caltem ex illa filfdpiam filios, quo inloco
id ell:. Ingredere ad ancillam, non alltem dixit,coeas cu andlla. Quod eti
am hic par non ell:,ufq; adeo,ut ab hominihus qualltllmcunque nequam
nequeat accipi con(militer ,propter negocIi e1US de quo fermo fic impor
fihilitatem. Nam certe qui fieri porrete;' ut tantus uir & tam magnus Ada:
cum cimice, pulice,mufca, & dcada feminaliter coiuiffe intelligatur. Ha:c
cam ob caufam recenfl1i,ut his & huil1fcemdi falfariis, malcdlcis & male
diHs ac leuiffimis tran!1i.tgis,neque in hac neq, alia ulla in parte fidem
M hahentibus nihil contra nos de facra quam non nouerunt fcriptura crcJ'
datur. Redeo ad id undcdigrefIilsCum,Natura: itaque inll:igationefo
li cum uterque in mundo e(fent,lIir fentiehat uxorcm ad fe pertinere,non
dumigitur Cahalahrec fuit. Ca:terum &hocingenii erat lIidclicet nnJ'
Y1 gularis & acerrimi tlt cuiq; rei protoplall:us ipfe iam orhis dominus fpon
taneo poGtu nomen adderet,quo cognofcamus uoluntatis id fuiffe, non
natura:. NedUud non rationis extiterit, poft legis tranfgreffionem Il'
pcenam mortis in monitorio comminatam formidaucrit, quam duiu ra
tionis iudicabat fore non corporale m, eo cp fe mox atque de Iigno coJ'
H mederat mori non fenft.l3rgo iuxta Ramhan, moricndum in peccato in
tellexit,ncut& nosCahalill:a: intelligimus. Iam quid in omlllhus his.oro
diuina:reuciatiois fuiffe putadii ell:e;' certe nihilhucufll1 comperimus qd
non torum aut conCilio ratiois aut motui fcnfits paruifIe dubitauerit oim
prorfusnemo,atilla tam pernidofa legis tranfgreffio,tantain deLlm opti
I
LIBER PRIMVS VIU.
[127]
O1um maximltm contumelia,tam infcA:a tcmcritllS,tam contagiofa libido
tam tetra, tam ucncnofa pcA:is toxica &fcrda lucs,gcneris humani corru
pttix,in ucnarum cuniculis infds &cum ipfo profluuio feminis in poA:c
ritatcm continuo meatu ferpens,an qua pomt uia quo ue modo expiari
&auertinulla ualuithumanx fragilitats cogitatio pfumpta condpere; p
Hic inquam hicad imminctisdcCperationis quo morbo nhil
cfficax fubfidium diuina reudationc opus erat,ac ne tunc ugmentu fi.lllm
fi:or deus omnino dcferllcrat,fed fpem quanda:iniecit,fore 110 impoffi ....
bile hoc ipfum quisimane crimen & contta infinita maieA:ate admilTum
lii tta:u temporishnito,aboleri tolli & extingui.Dixit igitur ad angclos
audiente Adam,Et nuncne mittat rtlal1um filam & fumat de ligno
& comedat,& uiuat in xthcrIlum,& emilir eum diis deus de paradifo uo
luptatis. Voxultima hxc crat qllam ;\b ore dei mifer alldiebat cum iii ex
horto pdIcret,qn1 tii inter tot mcrrores atq; 11IcrllS firmam erga creato
rem Cllum recepitfpem ilIa <l' tam horrbllis fententia fllccdfu tempotii
fieret ex dci mifericordia re-uocabilis,iltlldq; libi lIerba indicabant oracu
li,ait em.Nunduc iam ne mittat manu fu & fumat dc ligno uitx. Npe
haud frllA:ra dihonc mmc ucl iam adshdir dcus,q pfens tempus defigna Q
tllr ,inunuando fentemiam nOn fore perpe's;ua/ed polTe contra eam futll
ro poA: abolitioncm impttrari,uqii lIel1irct homo ad L1cfcendum dc
ligno uita! dcltinatus,j;uis tum fcmetipfilm (ufpicaret dum fpiritus fuos
regcret artus irreuocabilircr pendere prenas,quia non [uilfct[ecu peren
die deus l1t C olebat facie ad fadem loclltus Ad palam indignationis erat Ci
gnum,&alienati ab Adam animi,ut qui ante cum unguhs {tbuf<}1 anima
tlbus atJ1 befl:iis logbatur oim creator dens,iam cum homine peccatore
loqui ore adosdedignaret.Nctamenillumprorfus omni conColatione
ddlitueret dementiillmus pa tet, con til1uo mifit angelum quo plenius la....
t:r ruinx [uturam difceret reparationem.8ic enim commen
tariis circalibrum lt>tzira fcribunt. ''''1'
'-?U? ,:., 'O"p,.,,,, Qt parrii
prxceptores furrut angeli noti,uidclicet prxccptor ipnus Adam Raziel
Hic aut fummi dei nutll expiationis ci uiam oA:endit,& diuinllm fermone
per allegoriam rcdpiendam,more Cabalifiico expofuit,clIills no modo
lKrbum ullum frd ne Iitera qtumcunq; minuta & exilis acne apex
fruA:ra ponitur. T e autcm appello Philolae,& te Marralle omnium exdo
dis doiffimi uiri accomodate hac lIeni5 <;p forte rcligio me prohibitu;
ra rucrit alienis il Ceda noRra & ritli ltldaico non initiatis tam recodita &
.ram arcana prodere,quorum cognitio,ita: m(: deus amet,difcipulis ctiam
propriis f:rpe multumq; denegatur, ut uix raris in libris (adcm liceat fall
C ii
[128] DE ARTE CABALISTICA
tem tegumetis obuoluta inueniri.Sic em in Thalmud legif

liario & fapiel1tllnagtltrOll!uenum,& 1l1tclhgentlmago. Q..art: dtcam
ne amphus an non parum dubitare me fadiit,tllm magiA:rorum
interdida,tllm ad fcrutandas res altiffimas ardor ingens utriufq; ueftrii
(utarbitror)diuino igne inHammatorllm.Ataudader tamen indlllgcn
tior mlhi ipt,temperaboafperitati prxceptorum qui uideofolis lumcn
abfq;difcrimine fllper omnesdi(pergi quotql1otobiccm remouerint, di
camq;,tametG pro r .. ore gentis noA:rf perquam incleganter ,tamen utut
potefo,qure homines dodiffimos fapientiffimofq; dlxiffe,& (cripta diui
nitlls rdiquiffe acceperim.Et exphcabo nihilomin9 orationcm (ane ocul
tiffimam a creatore ml111di cumbeatis angdis infure diuinitatis penetra,
libushabitam.Dixit nanq; dcus.Ecce Adam Gcutunus ex nobis,no ex uo
bis inquit,fed UIlUS exnobis.Na in uobis angdis,numerus eA:& alteritas.
in nobis,id eA:deo,unitas infinita,retherna,fimpliciffima & abfolutiffima..
Nccipfum unllm in angclis f qllid fit,dTcpoteA:fcutin deo. Non igitur
connumerallitfibi unitate loquerctur,quoniam re
pugnat idem aliquid eife unii in natura cum deo & angclis,tata cfi: creato
ris& creamrredlA:antia.QllidigitureA:quod ait, Ecce AdamucutunllS
R ex Hinc fanc coniicimllS alterum quenda effe Adam cerIdh:m,an
gcIis in cerio demonftramm,unum ex deo,quem uerbo fecerat,&alterii
effe Adam terrenum,repulfllm a deo qucm ex luto manibu5 fuis finxerat
& horto exegerat.IA:e ,unus cA: cllm deo, hic non modo alter t:A: uerum
etiam alius & afiud a deoPoA: mifcrabilcm itaq; generis hllmani cafum
docuit angdos [uos deusdc rcA:itutlone aliquando hltura falutis,per que
nam uentura clTet,& quidem docuit non quatum ipe docere,fed quantu
capefe angelica conditio poterat,in prrefcntia demonA:rans quis effet hu
manum genLls redemptufus,tun enim prredeA:inata pIane fueratfalllS
hominurn,quapropter,Ece inqllit hic eA:ilIe Adam qui non tatum pofi
orbis &ucA:ri ortum effentialiter eftfcd etiam ante omnem creatloncm
in xthernitate Euit unus ex nobis anteqllam tempus fieret. Quod Onke-'
luschaldaidot. interprctatur.
:1''''lb mc9fillcunicllsmeusin
exmc ipfo,quo uocabuio utitur ilel1s ad Abl'aham dicens.
Tollt: filillm tuum lInigenitum. Cun'll futuri perfonam redemptoris iam
3ngclis indicalIet,ne forte putarent t:"ndem ipfum mmc perfundotle
fubita quadaminterceffie hocodillm tam fceleroG criminis auerfurum.
rel110uit illico dubitatlo'nem & negocillm in tcmpU5 difiulit, fubiunges,
LIBER PRIMVS IX.
[129]
Et nunc pra::renti hoc tempore ne iA:e mCllS in xthcrnitate unicus qui full
Gfl:it ex meip(o,manum(uam mittat& [umatetiam de ligno uitre,innuen
do 1It qd Colum mlnC fieri prohiberet id olim concdfurus ft.QIO
pruJenter intelIexerant p tametG non 1ll1llC attii poft,temporis fuccdfu I
per iA:um Adam creleA: deo coxthernum ruina ha:c uenirct de fruau
Iigni reparanda.Domino itaq; lIniuerforu f edenti fuper throl1um lill1m,
oes creli exerdtlls affifitcs d,llt inqllit Micha,a dextris & a finifiris, pro
tanta erga mortalium imbecillitatem clementia gratias egerunt. MifTus S
dl:igirur angelus Razid ad Adam collapfum & mCITore plenum ,ut corv
(olaretllr eum,cui Gc dixir.Ne fupra modum conficiaris gemitll & mole ...
fiia p te duce genl1s humanl1m in fumma corruit perditione. Qffi origi;'
nale peccatllm hoc expiabitur .Nam ex tua propagatioe nafcetur homo
il1fil1s & pacificl1s,l1ir heros,cui nomen continebit in miferationibus,eti1i
has quatuor Iiteras i.h.u.h. & rel:am fidem & placidam oblattone
mittet manum lilam,& lilmet de hgno uita!,& cillS ligni frul:l1s crit oim
fperantium falus.Ql1o fermone finito, iIIe damnatlls & erumno{us Ada:
intermiCcrias oes quas incidit,interdolorem,inter lul:um,quo in tanta
calamitate fuerat affec1us confidens in deum mutandi delil:i fpem conce
pit,& iccirco incredibili ergafal:or flillm amore taaus,diuina! dcmen
ti:e gratiam habuit.Hxcfuitomnium prima Cabala,primordialis Calutis
l1uncia, O l'cm gratam,o caufam deCyderabilem. Quid Sld
quid potuit magis oppornmum conditioni mortalium
a fllperis quid opis pA:ad conuenientius ut falutem publicJ ca/ T
ptiuis nundarentHfc cA: illa rel1e1atio fanl:iffima & fumma,in quam oes
diuinx reuelationes reducunt,hxc optatifIma traditio ,hfc faluberrima
receptio,in qua oes Cabalifiic:e receptiones recapitulal1t,ocs diuinorum
traditiones,ocs crelettium eruditioes & l1atum l1ifione1> &beatorum me
ditationes l1nil1ntur & coicantur. Quam ob rem cum fingula hxc Adam
uxori fUa! palam renul1cia{fec ccepit t"a prente ad pofieritatis COmmemo
rationem & gratiarii aaionc ereao altari deo Cacri6care.lta.n. MagiA:ri {
nofiri tradidcrut.,O j'" 0::\ '\V
.i.q, tum Adam primus obtuht iuuel1cum.At Heua iam futura uiuentiu
materfummota de[peratiol1e,tandem a uiro fuo cognita concepit, & pe
.perit primogenitu.V nJeingeti & incredibili gaudio RfLJfa,p putaret ei
moxfaluatordTe natufc.exclamauit T' , T' "I "It\'1:'\,
i.Acquiuui uirum illum quatuor literaru,quas literas ab angelo iam pri ...
dl"m rcceperant,&acquifitum noiauitCain.Quem ubi paretes agnofce
feut pr:etcr fpem prauis moribus Ruerfum,alteram inchoarunt natiuita
tcm & gcnuerul1t Abd,AdulercentibuCq; tuttc utrirq; filiis, tradiderllnt
hane Cabala.i. ab auditu ddalute reftituenda reccptionem,tllm ab Abel
C iii
9 Reuchlin, Verbo }Cab.
[130)
DE ARTE CABALISTICA
arJcnter amatam,tum a Caimuilircrdcfpedam. Opinione uero doous
Abcl,qd ipfe foret idem tllcde quo reuclatam expedarent ref1:auratione
cum fedeo gratum,fdereda etoblatione accepta [entiret,eo <;p ad ipfum
V refpcxerardfis & ad munera Cain ad munera ilIius non
fpcxit,toto cccpit mentlfq; hgm
in oblatione conrtltutum etle 11Idlcabat,eaq; fon e hgnum dltu
& ita cognoiatum,<;p dI'et per lignum \lita creatori offerenda,qlli deditil
eO delignoacciperet,ab.-
fumcretacaboleret,hoeem de!ignat.Vndcfratris eotrafeodiii
patienter nllit & oeeafionem etiam irato, no
re blandis uerbis expof1:ulauit,ut mitigaret illllm,fed prOrfll$ tacuit. CUqJ
lIiJeret fibi mortem rapto de arbore ramo ucllignea daua Cain minan ...
tem,Sjmaxime etl,fperansligno illterflci,non enim tumeratferri
lIfus anteornlm Thllbalcain ,qui prtmus fuit malleator & faber in cuda
opera & ferri.Clalla jtaq; !Ignea & dixit Cain ad
Abel fratrem fuum.Et fi lit eum dfnt in di'po & inCurgebat Cain in Abel
fratrem fUllm &oecidit eum.Romani addllnt legendo dixit Cain,Egredi
amur foras,qd non ef1: in contexru.Abd autinerm:s arl
mato non ref1:itit,fed uolens & libcns fe morti obtu!lt.Cum non nn fatic,
dare pro nobis creditori deo,uerum etiam & originale debitum omnino
Coluere Ci fteri poffet,& aceeptabilis deuota confl:itutaq; hof1:ia in folutii
paratus effet. poa uero q, if1:e decefferat nnc ltbcris, fufl:inuit
Adam multo tempore,a forteqd In fhis non inucniffet, id continocret
in nepotibus.8ed quid iam fpcraretin reproba Ca in gnatione dc q:a pri
dem omnis fiducia euanuit,uidebat eam om/1cm rellulariis artlbU5 & opi
ficiis illclImberc ,audio feruili nauare 0Ram,tt"lluiora comoda & officia
corpori necdfaria [equi ,nihil dlUillum cogitare ,nihilltberalc ,111hil heroi
co ui,ro dignum,quare prolem & altud [cmen petiit & impel
tr,aule, quo dia exhllarattls cf1:plentlffimus parer ne
X de,us [cmen altud occidit Cain.Ide?<lJ
UOcaUlt nomen elllS Seth,quem genUlt ad Imagl11em & limihtudin fua
non <;p cfteri eius liberi 110n habuiffcllt formam & imaginem
qui & quo_q; reliqrum hadenus pter Abel, potius
hOlm dlcenda fuerat,propter iIlorum cxecrabile
mahC1am &U1ua detef1:anda.Nonigitur c.p da-moncs &diabolos fubf1:an
tiuos gcoui{fet,id ita nune additur ,1d impii & ql1kbm mentiti
tur.8 ed 'P uoluntate malos.Nlhzlaut ca r.1alum m/i uitillm & da-moniu
itacp fi uultis ut qua ianua fm inoreffils ultra profiafcar. Et Illi R
ge dlltgellter obfecramus S mon ait,pater nfl:rr Ada,
furfus ex8eth ncpotem fufceplt,memor eius Cabala: qua fibl Razlel tra
, , , -' diderac
LIBER PRIMVS x.
diderat cp cxfua propagatioe nafccrcttlr homo futurus faluator. Quart
lIocatus dl:Enos.i.homo,tunc plItabatur & quidem lIaldc fpcraturn fuit
eum appellandum fore iuxta Cabalam angelica per nomen quatuor lite
rarum i.h.u.h. ilei faltem magis Cabali/l:icein mi[crationibus per Sin lite
ra de medio quatuor literal!.ut!.h.lI.h. Sic enim in faera hi/l:oria fcribit

te legunt. l/l:e ccrplt inuocare nomen dii.l, (cd rari quidam & conternl"
plal1t1mmi Cabali/l:arurn,re:ius quo ad propritatern interpeant
[131]
.
,.
ira de tu ne dhlOcar per in ar
te Cabali/l:iea idem quod in rniferationihus,& Mern Ifa Y
per Noeariaeon deCignat "l"'O ,i:de medio fcilieet quatuor iO:arum
literarum i.h.u.h. . acq; ho<" 'Vodo intdligl deberet
"1'-0 .i.tune expetacuseO:
tloeari per Sin de medio i,h.u.h.quafi pro angeli enunciato Enos fumerct
dc ligno redimcrct, hcrospfcllominatus i.h.in mifcra.l
tioniblls u.h.notate areanurn & animadllcrtite myl1:et"ium.Cii uero iam
nulliusangeli dcO:inatioe hoc modo appdlarerur,tumiO:o reliaoin alili
fprmfllamloearlll1t.Angdorllm nan'il.i.dei nllnciorum monitu nomia Z
patrtblls indica funt pro quibuOihct cuentis,fllt' pra:teritis ut quia poffe
di llocatus eO: Cain.Seu pCentibus llt qllia uir ,uoeatlls cO: Enos,allt futul
ris llt qllia parentibus lllCtllm pbicurlls,llocabatur Abel.Expe{cacio h:rc
in qllartam trahitur Enos progenicm ,& de hud natlls cO: Hrnoch, qui
amblllauit cum deo,fed dlfparllie,qm abO:ulic el1m del1s. Tertio abhinc
traCtllllenit Noe in eonr olationem omnillm publieam ilIam auditu rece!
ptam fallltcm reda fide fperal'ltiu,qllorum cXllnillcr[a plebe tiii ocro in
uenei fllnt qui plaeercc deo.Fuie etenim Noe uir iuO:us & perfetus in ge
neratiol11bus fuis,& amhlllauit rum dE'o,q'n recepit in mandatis ur faco
ret ardi dc1ignis in qlla failiaret mun v dllm. Cabalice igitllr fperauic in li
gnllm,Gcenim Iob ait '\ti' .i.qllia eO: ad lignllm
fpes,de hoc fato certiorfac19 cp in hgllo mC homll1i fUlITetpromiffa.Sed
poA: ebrietatem fequllta eO: confll{io. Vnde & Babd eogllOiatl1r,q \lllne
Babylon a Balbd.i.chaldaice ub familia &hberisNoe fuic
orta.Erant autfilii ei9Sem Ham & ro itaq; dei ferilO Sem
1"1';:1.
:tl'l' qd Cabali(hce tra quatuor literis dei St:m,per
-,:.,y 'C'l' ..
.i.Notum fecit Cl' futurus cratSem ferllus dei,lIeferibit Rabi Moy(es ue
rundenfs. Qyo intelligimlls defyderium pii paeris fuiffe cp Sem benedi
ceretur appellatione quatllor literarllm i.h.lI.h.ut fieret originalis pecca
ti redcmptor.Atnetuncquidcm illud ueniffe tempus dco O:atlltii,quo
C idi
1132J
DE ARTE CABALIS TICA
tanti cafus reparatio rotin angelus Io,\!:hid ipf Sem adnuciauie,
ItaenimfcribuntCabahfix O\V .I.pr:rceptor
iplius Sem fuitlophlel. SlIfpcndebanr igirur ca [ecula fuper eiufcemodi
re cooltationes {uas,ufq; In annos Abrah:rfIl Tharh:r qui primo nomi
uiro erat angd
9
quidam famllians Zadkiel,fc.n.
A
Abrahre fuit Zadkid,qlll eandem el Cabalam tradldlt reaplentl, quall1
Adf protoplafmatl Raziel.Deniq;,ut arbitror,reliqua fi.mt haud ignota
'1' quanroiJJe tRe 1I0catlls filerar Abram & uxor eillS Sarai tam diu nii5j
fibi hxredem genuerant.Pofl: uero Si nomen uiri mutabatur Abraha &
uxoris nomen Sara,mox Ishac fufcepetunt ftlium,de quo cum ci iuffiff'ct
deus utunigeni(lIm toUeret quem diligcbatIshac,& cum in excelfo Mo
rif quodam mOlltCfUpfr Iigno imolaret,incrcdlbde uidctur quo gaudio
& quanta Iftltia exultaucnt,diuinx promiffionis memot,qua polliccbac
ci deus his uerbis.Statuam,il1quit,pal:um meum inter me & te & inter
femen tuum pofi te in giiationibus fi.tis fcedere fempIterno,llt lim deus
tuus & fc:minis cui pofl: te,atl'l' in te benedicelltur ut1lucrf a: cogllationes
terr:r.Qtapropter qua dlximus human<"C llniuerftatis (alutem In filio fe
confidebatallaturum,qucm fubito ad uocem dei aff'umplt,& oblationis
ome lignum fuis ipfe mal1ibus excidlt.Nempe lapfi.Jm originalem per Iv
gnum reparari poff'e,oraeulildocuit.Vndefcriprura dicit,'1' tulitAbra
ham ligna oblationis,impofi.lltq; fuper Ishae filtum fi.1lI01, & po(uit eilio
altare fUR flruem Iignorum,exrditq; manuIU & arripllit gladillm ut imo
laree fllium {uum,NiI.n.receplff'et Ishae a patre {uo hllman:r {alu
tis Cabalam R Iignii uitx atq; hois euiufda iufii oblationem futurx,ut eA:
cunl:is uiuentlbus hornbtle mori,non lltiq; fuifl'ct tanta beneuolentia &
tam alacri uulru animiq; htlarttate Ulfam prx oClllis mortem
fponte amplexus,fed ueIutefimortaltum coditio aut fl:ric1il mucronde
dinaff'ct,auc ucrbis faltem quibufdam lrlllonbus patris fflliciam lIel miti
y gaff'et to,ue! fugiff'er.Atqlli fufpicatus (cfdore III1Im quo futura cff'et pri
mordialis rUIl1:r rdhuracio ,l1Ihil fibi ca imolatione duxit iUCllndll1s,lllhil
dulcius gratia totumopinionc fua rcdimeret genus huma
tlh hane ipfam fpem co firmiorem cp cundcm lodi dc"
13 ab orbc condito facrificiis dcfiinaucrat.T erra naq; Moria efl: digito dei
Abrahx demonllrata,in qua primus Adam firuxit altare ,obmlttcp deo
munera, ubi & Call1 & Abd,ubi& Nohc fililC}) fui facri6carunt. Sieut
Magifl:rinofiri di(putatin capitulis Rabi Elifzcr,afl:ipulante Ramban et
Rabi Iofeph filio Carnitolis in ltbro iufittix,& inloco t'ode u rbs
Canda Ieru(alem cofl:ru:a cfl:Salomonc Gallo tefl:c.Re aut infeda cum
Moria difccdcret pater atq; filius,audita cfr 1I0X Zadkielis ad Abraha
prolata
LIBER PRIMVS XI.
prolata benedittntur in femine tuo omnes geo tes terrre. Qyo falus uni"
uer[a in futuram generationem cognoCcebamr elfe protelata.Et uox ipa
dei ptt angclum RaphaelH uper Ishac quoq; ccrlitus delapCa. Benedicen
tur in tcmine tuo ors gcres terrf,ne forte Ceipfilmfore Caluatoremilll1m
hoc quoq, Cabaliltarllm elt qui Ccribl1nt Gc ,\t'
I filio
rum altero fpes no erat,qui iam benedil:ionem paternam exercitatioe ue
nandi amiCerat.Efau"nomen fuit.de altero magna Gbi pollicitus parer pdi
[133]
}
xit his uerbis rei uenmrre lIaticinium ptendentibus.8eruient tibi poputi
& adorabllntte gente51.Non accideratigimr fine caura dc Iacob (Cic etii
appellabatllr ifie filillS) tamingens mllioriblls noltris uniuerff falutis ex
pel:atio,fed quia omnillm mortalillm primlls ipe uidit porta m Cat!i aper C
tam,& [catam a terra in ccrlum porretam,&in ea conftf1:entes qua tu or
literas i.h.u.h.quas apprehendere gerebat in uotis.Coronantem qq1 8in
per Notariaco ,t:l\t' .i.unl:ionem deCignante,operi adiecit,q delibutii
lapidem in temp(um qddam noie Bethcl cxredificauir.Augebatfufpicio
nem,cp angelus Peliel lacob erat familiaris.qui multa conftanei & opini"
one &fermone pmonuit,tum cp Iacob e1egit Cibi deus,tum cp beatus erit
ille cui deus Iacob in adiutorio eius.8cribunt autem Cabaliltre fic i!'l a;
IacobfuitPelicl,Sed edodus ab
angelo fuo IacoD,fe non illum fore faluatorem que hal:enus ccrldbs Ca
baIa prretulerit,negocium in aliud Ceculum diuina reuclatione reiecit,Gc D
dicens,Congregamim & adnunciabo uobis qd contingetin poftremo di
erum.Non allferet fceptrllmde Iuda,& legiflator dc femore cius ,dollec
ueniat 8ilo,& cidem congregatio getium.Qlo uaticinio innotuit alique
qilq; fore [alllatorem humani generis qui & ex Iuda & in poftrcmis die
rum nafcel'et,& elfet 8ilo,& [ceptnun regni gereret, & ad ip[um gentcs
confluerent.Qgarc pofi hos patriarchas magnus iUe Moy[es no fila fpo
te morti [c obtulit,ficut quodam Abcl,ficut olim Ishac, [cd renuit & a cu
ra populi fubtraherc [e uoluit,quanQ loqucbat cum deo ut amiclls eu ami
co,facie adfaciem,& baculo utcbat pro fceptro,& tota Iudreorum grs ad
re conAuebat.Nouerat tii. fe non de famitia Iuda?,fed de domo Leui ortu
cfIc,nccnatllm In poftremis dierum,nec effe Silo,qd fecundum 8yriaca
tran/latiollcm OnkcliChaldpfignincatunl:um,quem nos appclIamus
Meffiha.Dc omni til ratione atq; modo reltautandi originalis ca(ils fatis E
inltitutlls fuit ab fuo MetattronJta cm Cabaliftf feribut,
'i':j""t:l ,\t' qui cltnucus 8adai.Hancitaq,[an p
&ffimi Iacob reuclationem uniuerfitas prophetarii tecepit,qd in poftre
misdicrum nafcat is ex Cernine Iuda qui pcccatllm originale fie abolitur
9
,
Meffiha rcx pacificus.dcfmte tum [ceptro ac pfedura Iudx,collocatifq;
[134]
DE ARTE CABALISTICA
Gmul undiquaq; hucrcceptio a patribus ad colJcgium
prophctarum per fucccffionem tran(migrauit,qlli fngulatim cundi tra
G dationc qtidiana inter fe conferebantde aureo MelTiha:feculo,in illa bea
ta (piritus fanl:i [chola exultantes p [umma lxtitia & imo de pcon: gau
dia fila promentes,uno qdam focietatis llinculo in ipf o MefIiha (aluarorc
conexi,quan<p diucrGs a (c rcmpor,bus de il10 eodcm uenruro regemul
tipharia multifq; modis ditTercntcs Gnguli tn qlli<p parcm &. piane haud
abGmilem [cntentiam abColueruntHic qllidem his lIcrbis,ObCccro dnc
mine L qucmi{fur9 cs,alterin perrona Meffihf inquit,Mitteine hoc d1:
"'l qd in Arithmctica progrcffioc R artificioCum Cabalf mO
H dum,tllm qllatriliteram t"Xcdlcntifdignitate,tumipCum quoq; iuxta Ra ...
ziclis rradirioncm CURius commemorata rcdum nomcn illius MefIiha:
pcra:qllalirarcm numcri trecentorumnonaginta odo GgnifIcat.Etitcrii
Vtinam potentia tua
&. ucl'li ad [aluandum nos,dclls reUeree 110s,& oacnde faciem tuam & Cal
li! erimus.Alius,Expcdabo deum (aluarore meum.Alius,Eccc diii egre'
dictllr dr loco fuo & deCcendet.Alius,Deponet iniquitatcs 110f1:ras & pro
iiciet in profundum maris oia pcccata nof1:ra.Alius. Venies uenict &. no
tardabit,egrefflls es in fallltem populi tui,in falutem cu Meillha tuo.Ali'
qui confolabat gentem nof1:ram dicens.Abf1:ulit dns iudidllm tllllm.Rex
Ifrael quatuor lttcris in medio tui erit,non timcbis malum ultra.DominiJ
deui tuus in medio tui erit fortls,lpe [aluabit.Alius in perC ona MefIihf
" polliccbat.Et cridcut eratis maledidio in gClllibus domlls Iuda & domiJ
Ifrael,fc raluabo uos & eritis bencdil:io,& crunt Gcut fllcrunt qn non
proieceram cos.Et alus ifa.Qric:tur Llobis timentibus nome mctlm [01 iu
Ricif.Qyid multis uno corde galldcrc,uno ore omnes oia
bona dicere &laudare huius Caluatoris illum dicm,& optare illud tcpus
dc q Dallid coram deo cxelamauit,Mittc lllccm tlIam & ucritatem tuam,
illa quictabunt mc,& reducent mc in montcm Candum tuum & in habita
cula tua.Super ilto autlllcis lIocabulo dixit Rabi Salorno Gallus.LlIcem
tuam,id dhcgemMeffiham,Cecllndllm c.p fcriptLlm ef1:,Paraui candelai'
brllm mco. V ndc ccrtiores fadl Cllmus nulla de fe dudum effe
opinione Dauid <1' ipfe idcm illc forctrcxMdIha,qui gcnu:t hllmal1um
deo conclliarct,tamctfi dillinum emanaucritoraculllm.Inuclli Dauid Cer
llum mcu,olco Can:o mco unxi eum C qllia undus dicii: Meillha) & ego
primogenitllm dabo iIIum,CuRiorcm regibus xthcrniicuf1:odla
dIi mifcricordiam meam ,& padum mcum fidelc ilIi,& ponam in Ceculli
feculi femen eius &. fedem eus(cut dies ccdorut1'I.Contulit ergo Dallid
fpem oem in Cemcn Cuum,ob idcp fiUii ex BathCabanatum appcllauitSalo
monem.'1' auditu MdIham,quo falus mudo uc
niret
LIBER PRIMVS XII.
[135]
niretutiq; principem pacis fore,iuxta Cabalam fibi reueJat3'.In diebus ei'
erit abundantia pacis donee auferatluna. De alio igimr femine fuo intcl
ligcndnm fuit Si de filio BathCabf,is cm Salomon adamauit mulieres,per
quas cor eius deprauatum d utCequercturdeos alienos,nee erat eor ci9
Rfed:um eum do deo filo Gcm cor Dauid patris cius. Quaproptrr fufei
tauit deus Satan contra Salomonem, ut ei non dI'et pax integra qui pacis
folum homen haberet.Qyotquot igitur Cabali/tarum funt qui uniuer,.
fam [alurem in Salomonem retorrerunc,alium quendamSalomonem,in
tendulltQ filiumBathCab:r,& aliudquoq;tempillm eiu$Salomonis S1 K
templum a Ce con/trutu diruptionis iuri f ubiecit,cui pr:rdixit deus. T,.
plum quod CandiHcauinominimeoproiiciamaconfpelumco.Qua de
re peecatum originale non ualuerutabolere ,nccp Salomon hic,neq; tem
plum hoc, quancumuis in Porta lucis i Cabah/ta Ge Ceriptllm extat.
O",,,)' ",'D
't(Y"Ol t\'''i':l 0"1
'li' tl'l-'1"t$

c-,t< O'Di' ttral'
""'v\?'t':il i
1"\Ol

t\"l ii'" .i.Ini-
tio creationis mundi dillina cohabitatio erat dcfcendens in inferiora,&
rum efIet dillina cohabitatio infcrius, reperti (unt cc eli, & terra uniti,&
crantfonces & cannales adiui in Rfec1ionc,& trahcbant a ClIperiore ad in
ferius,& inueniebacur deus complens firperne& inferne. Venit Ada pri
mlls & peccalli & diruti funt deCcenCus, & confrad:r eannales, & dcfiic
aqu;rdutus,& cdIauit diuina cohabitatio,& diuifa eCt (ocieta!:. Pottea
uenitSalomon & ex:rdifcauit domum,& tUIlC rcuerf:r limt eannales ac
dcriuationes feu dll:US, atq; reliqua.Vbi dc Salomone loquentes Caba
li/t:r rei potius lIident q; lIocabulo alllldcre,eum iIlud intelligant de lICR
turo qdam rege quenoia
opcraror,colihanus,deus fortis,patcrfuturi (e cu li C, r\e' :; .i.prin
cipem paci!> Sane plltauerut ahqui Ezechiam regem hicfui(fe dcfgnati'i
(cd aHi uerba Icgclltes Cequemia, Multiplicabit cius VnRium,& pacis no
crit finis filperfolium DalliJ & fUR regllllm cius,intelligllnt dercgc McC
fiha qui ablamrus Gt uniuerforum pcccata.inanimis hoimqtidiana bella
[136]
DE ARTE CABALISTICA
Be pugnas moucntia,qu:r parentes nol1:ri peccauerllnt,utfcripftt Ieremi
as in libro Thrcnorum.Patres no{hi peccauerul1t,& non rum,Be tIDS ini
quitates eorum porcallimwdta uideri Sldem l'oterat Ionath:r Chald<Fo,
qui rrro Sar Salom, id eH: principe pacis tradllxit fuperiore in loeo.
L J::("Q Meffiha pacisDe quo iterum Ifaias. Difd ....
plinapacisnottrffuper ellm,& in cicatrice ac lillore eius fanati filmus,
Hic crit ille Salornon qui templum multo fitblimius piane fempil
tt'rnu &indilToiubile.Sic.n.Cabalil1:xfcribut. ti"':'
.: ti"':',
J. Cl' aomllsfanl:uaru qu:r eH: mfenusdlfponltur lllxtadomum faniua
rii qu:r cfl: fuptrius.A Salomone igitur ilhus tt'rrefl:ns templi conditore
M ufq; adregem lehoachin eundem qui&Ichoniah (habent naq; ambo
noia cafde literas tamctf tranfmutatas) expel:atio [alutis uniuerff apud
oem prophetarum inucturo Md.lha collocata fuit, ab lfaia ufq;
ad Malachiam qui aiebat.Statim ucniet ad templum [llum dilatar quem
uos quo Rabi Dauid Kimhi fcnbit <p dilatar hic Gt Mcffi ....
ha,qui & ipfe nuncius erit tefl:amenti,quem lonathan Chaldfus Rabona
intcrptatur.Pofl: prophctas aut,cxpcdatio falutiferi aduenms Mdllh:r
tota'1' Caballfl:ica exercitatio quah[cuq; extat,quam redein eiufde McC
Gh:r fempiternam Iiberationc inglomerant,implicant atep reducut, OIni8
ca piane ad fcribas legis & feniores quos appellarunt capita patrum qui
N pr:rmultitudine haudnumerantur,&admagni condlii uiros defcendit,
fucceffiuc rccl'pta fcholafticorum more,ab Ezra qui Cabala tradiditSil
O me:oni iufl:o facerdoti magno ab dIo recepit c.lS
allditor Antigol1us cum fociis fuis,de Slbll& fuerunt Zadok &.Bcthus,ra
diX h:rreticorii,unde didi filnt Zadokai & Bethu[ai,utfwbitIudas leui
ta in Ubri Aicofder fermoe rertio.Deinde Iofeph ftlills loetzcr,& Iofeph
fi.1ius Iobanan Hiero[olymitanus,ab iis IoCua filius Parahiah,cuius fuit di
fcipulus Slda refils Nazarcnus ftate,non ilIe
Nithai Arbdcnfis,a Slbus & Iuda ftlius Tabai,&Simeol1 filius Sota,de!l
bus Semeia & Abtalion,ab his HilId & 8amai Sl habueruntmulta millia
difcipuloru,ab ifl:is Rabbanlobanan Ben 8dachai,& ilIe difcipulos Qnq;
fouit.qui fllerunt Eliffder qUem fcribunt filius Hircani,lofue fili
us Hananif,Iofeph Cohen,&. Simeon filius Nathanad, &. Eleafdar fi1ius
Arach.De Rabban lobanan qui ccntum &. uiginti uixit annos rortitlls el:
Cabalam fuam Rabban Gamalid,a ii Simcon filills,a quo ex liberis ei1l8
Iuda Nagid qui magiftcr nofl:er fancrus dlcit,ellm filius Gamaliel redpi.-
imitatus eftHucu{q; Cabal:ri qrum dida & reliquas facr:r fCl'iptu
r:r aUegoricas cxpoOtioncs fequutMunt Cabalifiarum ca'tlls,Hanania fi
bus AcaG:r,Abba Saul.Rabi filillS Mahala1IedisHa"
mnia
LIBER PRIMVS
XIlt. [137j
nania prineeps faeerdotum,Hanirialilius Thradionis,Hanania filius H
Nebonia filius Haeona, Halaphtha,Dufehai filius lannai, Hani,
na filius Dufa,Dofa filius Harehinas,Rabi Abba, El fazar filius Azarif.
Eleazar Hafma. Rab Lcuitam, Rabi Iobanan filius Baroea, poO: eum Si.-
meon ex liberis.Deinde Tzadok,tum lofi, hiic fequitur If mad,& de aliOl
genere Rabi Meir, a q uo rceepit Eleazar filius lacob,& lobanan S:dlar J
& Eleazar filius Samlla. Deinde Neorai, pofi quem lanai & Mathathia
& Samud minor, & Eliira fihus Abuiah, & Eleazar dc Kaphar, & Iuda
flius Iofua filius Leui, & prreter illos alii multi qui aliquando il
proptcr difputationes Thalmudicas appellantur Thanaim ceu dinatol
rcs,& propterfummarum rerum meditationes ab infcrioribus Gngulis
ad exeeJ(ora redu:as,a maioribufqlle reeeptas,& pofieris tradi.-
tas,quibus toto O:udioinnituntur Mckablim hebraice.ac lloO:ra a:tate a
latinis,alltorc Ioanne Pico Mirandulano Comite,ante quem nomen COI
rum Romana: lingua:ineogni(Um erat aut Cabalici dicuntur. Q.
Turo MARRANVS.NoO:ineinquiteumuirumperitiffimeSimo
qui primus latinis Cabala:llocablllii prodiditEt S 1M O N . NOlli nem
pe C ut opinor) ipfum ait olim domo cxulantcmaplld Gallos & AllobrOl
gas puHLlmq; patria & fugatum acerrime ab inuidis quadam dcteO:abiU
perfcctitione eximia ftudia fua &nobl1e ingnium.
Efi adeo genus hominum,ut ait Tcrntius,qlli effe primos fe ornnium re
rum uolunt,nectamcn funt.ex coruo forte nati,qua: allis u(que ad Coro
neiannos,ut eA: in fabulis,ud1:ita prius albis plumis,pofterius nigris,co.-
lorcm indumenti cis candidi & atri,lInde: fratres atrati rucllntlll' J
qllippellollicris ea ob impiamddationcm femperodiofa phcebo, Sed
utrique llcftrum nota eA: hfCpocfis,hi tuncfuerunt cefl:rum,hi maftigcs
hi canes tam gcneroG & tam eruditi chriltiani I nofiro feculo 'multa He.-
bra:orum ;\rcana dogmata Romanis allribus perquam docre impertiti.
Ad P H l L O L A V S. Rcli"lis ait rebus gefi:s ad artem CabaliO:i
cam {i mihi creditis reLiertendum nobis eire confillo,qlloniam aliquanto
poA: adllefperafcet,& uotanoftra uix dici queat qum alio (endant.Per".
cucurri eql1idem fngula,inquitSimon,nihil falfius dc me ultra cxpecra..
bitis. Et Marranus,Si GcinJt,ego certe fregerim [ermonem mum ualde
incommode.Nam orationis filum texebas tum maxime aptum ei rei qua
defyderamlls,& nihil erat quod magis placuit qum poA: recram Cabal
la: definitione noire ql1id illud fit quod pter cftera mortahii generi egre
gius reuclarum fucrit,tum quis quid reuclauerit,& quis recepedt,quo in
pun:o mea interpellatione abdutus es,id quod [ubdoleo. Q!.lare mi tu
oramus l1t rcdeas.Ego uero hilarc quidcm obfequar, S I M O N inquit.
D
[138]
DE ARTE CABALISTICA
& tanclem ad modum artls qurm optare uos animaduerti properabo ,nil'
Ci iamue[pfra imminet, quando &uos audiendo forte cumfaA:idio,&
ego ip[e 10quel1do defeffi [umus,.Satis enim. rtml.ta 'no?is tam
horis exciderun t, & mea fmt uel temerttas{ uultls,ud quod ueflUS
l'A: fingularis erga uoS di!eaio, quod in tanta re fieri non debuit,omnia
imparatus dlxi ex tempo re, Tum P HIL O L A V S, At obfecrannls
R uterque, compleas abacum calC\lIo autofUm qui Cabalam &: tenuerunt
&tradiderunt, ne hocfermonis membro nOl'ldum perfedo ad diuerfol
rium nol1:rum ut oportet (cenaturi abeamus. Quo dil:o rurfus Simon
Extantfane,inquit,meo arbitratu cnim nu
mero comprendere refert )eorum partim qui audierc tantum, alii lIero
qui & auditores &Ccriptores fuere,tamcn quando ita urgctis reeenfebo
pcrfundorie nonnullos quorum libri dc Cabalil1:icis (ontemplationibus
S quotidiano ueniul1tufu, quantum mihi fuppetit memoria, quanquam
110n in omni parte omlleS integri, aliquorum mim fola fragmenta emv
tarunt.reliqui proh dolorita cxtinH [untllt uixnominum re(ordatiOne
doHffimoru hoim monumeris innotcfciit.Nii ut pnfea patres 1I0lumina
lniquitate temporum & longo tral:u annorum perdiderunt, (um haud
mediocri pofteritatis damno quorum noftri tamen meminerunt, ira nos
.iamin ipeo mundi fexto millenario uiuel1tes,maiorum noftrorum hbros
ucl uctuA:ate omnia confilmit, ucl bcllorum malignitate,ucl inunda
tioneacual1:itate, udimproui[o igniscafu,ucl quandoque odio &inui
dia turpi & detefianda,qu;r incendiarios libro rum inertes & ftultos eti ...
am nol1:ro foliicitauit amiCmus. Citantur ab hominibus fide dignis
lIbri & patris nol1:ri, quin & Moy[es alleoatlibros bel
lorum domini.Io[ue hbrum iuftorum,& uniuerGtatem hbrgrum Kiriath
fepharim quam Athnicl duce Caleb expugnauit, Afuerus lJbros mfmo
rabllium. Ionatbas in Machab:ris libros [anc:':os dc Spartiatis. Paralipo
mena commemorant libros lamcntatiotlUm. Llbros Samucluidentis, &
Nathan prophet:r, & Gad uidentis,& Semei;r prophet:r, & Haddo lIi
dentis,& Silonitis,& hbros Iehu filii Hannani,qui omnes nufquani
[unt.Querimur & bibliothecam Darii,ut efiin Ezra, fuit ca in Ecbatanis
prctiola. Pari exemplo innumeri 110l1:ro [eeulo autores periere,tametfi
non dubitamus [uperdfe pturima qu:r ipl necdum uidimus , ne iftam
de me gloriam iad.are poLTum ilIe quondam
Ezra, dc Cabahftlcls fecretIs feptuagll1ta con[cribere uolumina iufTit
eamihi[umma impenfaeonquilerim,cui ne tantidem prope auri &ar:
T gcnttlt qua eos Iibros l filperarent acofferretur lidtari queam. V timur
autem 110n adeo librof attarnen pro nofira uirili Abrahre libro patris no
LIBER PRIMVS
XlII. [139]
cui eA: inCcriptio de creatione, quem. non literati
qllldam affignal1t Magiftro Aklba profel:o noblhbus fchohis orna
tum,lIt qui alioquin exifiat reconditlls & obfcllrus.Etlibro -; dc
fplendore,qllem compofilit Simeon filius IoJ,ai cum in qdam uaito & te
lJ
e
bricofofpecu quatuor &uigintiannosddituitEtI,bro
Candore qui a uefiris Luddarius dicitur.Sunt & qs ediditin Cabala ilIc
AbrahamAlaphia,&infignescommentariiRamban,nam ita T
noratur Rabl Moyfes filius Nehmani fUR arcanalegi:o qucappellatis Gc
rundehfcm,& Commentarii oium dohffimi receptoris Rabi Mnabem
Racanat (uper arcana Ramban.Er liberRplexorum Rambam,in fine per
Mem,idefiRabiMoyffiltiMaimol1l qllc uocant MoyCen j:gyptiiiEt li
ber "'!l "'-;Y'V .i.portj:infiicif que cOfcripfitRabi Iofeph ftlius Car
nitolis.Et .,l"t' .i.porta lucis Magifiri Iofeph (ut ferilO
Cafiilienfis in HiCpania.Et libe-r %"\il credulitatibus,cuius ,r
autor fuit in Afia Rabi Saadia.Et liber -"'0 dc myfiero le
gis qllcm fapiens ili c Abraham Abcn Ezra confedt.Et libcr Rabibamai
fdii Hanina q U! dicitur eloquentil1morum caput in Cabala, & eiufdem
,
autoris libcr ,,"'pn id cltfpcw1ationis.AIius dcniq; lihcr \tn,"'tl
.i.commentarili ranl:itatis,quem {eripfit Rabi Azariel.Et li,.
ber noibus .Ethber explanationllm alphabeti, CUillS efiin
fcriptio -;,-0 c:xrabiAkiba.Etllber
Rabi Ama '0""-;" 'Y'V de rcconditis pCalmi undeuigeGmi. Etli ...
ber .i.fingularis de unione Ceu collel:ionc,cuius memihit Rabi \
Abraham Abcn Ezra de myfierio legis capite primo.Et libtr t\, "t>
.i.myf1:eriorli.Et hber qUf'ltionum abltrufarull1.Et hbdlus Cabala: quc
edidit Azarid,aliis Orie! Garol1cnGs. Et libcr qui pra-l1otatur ,.,
,,-; 'i -" ,,:. de fide & expiatione,Etliber radi ..
cum Rabi Iofeph Albo cui paritcr Cabala: titulum pr:rfixerunt,quarnuis
ille magis ethica commentctur fi anagogica.Extat demum liber clcganm
fimlls in Cabala aduerfull1 philofophaltros nomine Alkozer more ara
bico,quem compofi.lit Rabi Iuda Lcui, cuius ha-c funt llcrba "'=::'
: 'Oy
bona nifi cum corde bono.Vbi plurimum mihi uiCus efifapicntcr a tam "
fam'ta contcmplationc malignos fophifiasrcpuliffe,qui tanqllam mufca:
Dii
[140]
DE ARTE CABALISTICA
morientes,omnis ungenti guantumuis prcciof fllalliratem perdunt. V ti
murdcniq,eommtariisin hbru Magiltrilacob Cohen& in
ciidcm librum compoftioe Rabi l&hacquem infcripll[ explanationc no
rninis fandi.Eft hber etiam quem edidlt Rabi T edacus Lelli de dccc nu
lneratioibus Cabaliftieis.Nolo addere ltbrum,Salomoni [ub nomine Ra
zielisin[criptum,quia eft fiho magica,haenus qllidem rei mea! fami ...
liaris penuriam chartaceam quam ca!teris non [olebam certe uobis pere
l
grinis planiffime aperui,at mea tamen [ententia nemo unqua de ifta [cri
pl't arteu[cp dudum artificiofus,nemo diftindIUs,nemo lucidills Rabi
Iofeph Bar Abnham Caftllienfis ciuis Salemitanus,tria huius facultatis
uoilimina ftudio[e molitus,qll1blls omnem Caballftarum inftitutioncm
fedt clariorem,primum de diHonibus,fecudum de literis,& tertillm uo
lumen de pllndis. Eius libri ritulus extar t\l" id cl! Horntsnu
cis,iuxca Salomonis ditica,In hortum nucis dci cendi ,ut uidcrem amccna
V lIirglllta. Apparet nucem hane dre uc pomum allreum argenteo retiacu
lo inelu[um,utlegitur in prouerbiis.Mala aurea in Icdicis argcnteis uer'"
bum prolatum iuxtamodos fuos. Ita eft Cabala pomum ilIud aureu atq;
diuinurn argehteis filis,uidclicet ingcniofis inftItutioOlblls & humanis ar
tibus dreumligatum,qualefieri confuellitaurificum opificio quifubrilv
bus ea!laturis aureum boni odoris pomum non omnino trgunt aut ope
riuntargento,ucnihil eiusuideri queat/ed cauaris quibufdam foramini/
bus & argcceis caccllis tum poml colore cminere tum ambrf odore m cf
Rare lnunr. Arpicientibus tamen longinque totllm le! quod reticulatulU
cftuidetur argentum effe integrum ,proplUS alite m intucntes {i fiucliofe
rimentur Gmul aurum quocp l'eperient,& quo magis auru ab argento di
X fiat,eo longe pllls ab arre Cabaltttica probatur dtffcrre Cabala,qllamuis
ambas fpecics unumgenus fpirituahs inftindus complec1atllr.8cd altera
y ur oracuillm Hierophantas, mq; lInillS .generis aurul11
id quidem bOl1um efi,iUud autem optimllm,ad qucm modum in Penta'"
[cucho dc Hcuila narratur,'l' aurum rerra! ilhus bonum &,11on enim iv
tic (mbitur optimum ut qllidam lcgul1t,fcd bOl1um. Et in lfaia de Ophir.
Z Dignabor hominem plufquam al1rllm optimum& allrum de Ophir. Ira
quicquid de facra fcriptl1ra homincs opnmarl1m artiumamatores fden ...
tia naturali addifcunt,auro bono par t'ft,& appdlarur OpUS dc Breltb.
Quod uero [cienria fpirituali recipimus opus de Mercaua dicitllr, & au'"
ro <l'quattlr oprimo arque pl1riffimo. Scribunr enim Cabal.ft:r ira.
A T""DYb"D
.i.Q. opusdcBrdilh
cfi faplenua Ilatura!& opllsde Mercaua dlfapiena dminttatis.Et quoni
utraq; fapicntia utcunq; circa mundum & ca q cofi11:iitin mundo Ller[at.
LIBER PRIMVS xv. [141]
Et1:.:v Thalmudifl:aru & Cabalifl:arii ca in re unanimis ,'1' duo
fl1t imelleualis,qui uocat tl il B
uenturus fClhcet q ad fecu.ndlls.fenlbilis,qui di' 071l'
.Lmundus lll:e pr;Efens,qd ex lIerblS faplentum nofl:rorum reeepitnus,le
nominis diuini quadraginta dllaru litd:arum ll:udioCo ClJltorefie dieentia
Cl' tausdubio ,l'eulexifiat
,.",.,
.i.D'Jedus (urlilm defyderatus deor[um & hrercditans duos mundos
j
mundllm pfentem & mundum flltllrum.Iccirco dlllidunt Thalmudici &
Cabalift;E fecedcntes in duas Eacultates,tametl ex creditis rceeptionibus C
ambre Gmiliter oriantur & emancnt.Nam utriq; maiorum fuorum tradi
tioniblls fdcm habent,ctiam nulla ratione reddita. Sed hae diftingllutll'
deplltationis ordinatione,<p omne fiudium,oem operam,omne eonGliif
laborem &. diligentia,uniuerfam qlloq; mentis Cure Cabalifta D
frelix ilIe beatu!! a mundo f enfibili finaliter ad munduin intclleuale
tranfFert & tradllcit. Thalmudifia uero in mundo fenubili permanet ac
aiam lInillerG huills mllndinon tranfcendit,c:p l qiiq;ltceter ad dellm &
beatos fpiritlls pergat,non tii deum ipfum ut immanente & abfolutu:lo _I
eedit,fed ut opificcm caufamV rerum & circa Ula creata occupatu,Ange
losaut ad minilteria cffeus exeqllcdos
mancipat,altiffimarum rerii eol1tcmplationcs adhuncinferiore miidum
femper referens.Earum tii. facllitatum altera alterius Cenfa mutuar,
& ad Cuu defyderiii trahit.E,ulIero qnC}3 fl:udia ultro citro iter fe coiant E
Thatmlldici & Cab21rei, ut atiua uita & cotemplatiua ,litet unii eude"
facrre feripturxcontextum plxrunep alcer ad timorem feruilem,alrer ad
amorem ftlialem fuo more lepida filafone inuitet.Apparebit cm acri ftu
dio Thalmudifta iIIc circa legis pcepta & mandata rddcre ,ilIa cxponere
il1a dirigere,illa llenerari & cxofculari,ut nihtl aliud rel:e ddiniam
9
chaI-
mud effe Si legis explanationem ad intentiol1e autoris.Vnde Thalmudici
dil:i f Ul1t,& & phareCai,qui de
fugocftu & cathedra Moyfl inA:anr operi plebem hor
cum propheta regio diccntes.Serllite dii.o in timore ,ac cum loul'.
Timecc dnm & ferllite ei.Quin & hoc ita facite ac illud Cic obmittite cum
tali & tali moderamine,unde feCcenta & tredecim prreeepta uno ucrbo
comphenfain
,i.fae ne facias,qure llOS affirmatlua & nega t1ua COfllCll1fhs appellare,Ollll r
tlllU [cicu commoda & uu. perq; neceffaria.Cabaltfl:;E aUt q;uis tefl:e ucri
tate 'uiri finr legcm'pie obferuan conceplationi plus inCllmbunt,
..
D 1U
[142J
DE ARTE CABALISTICA
cLltatiois ex magiRris legisH, euram rcipubliq: ae priuatorum domi be!
F Iiq; ritL\s & eo[uctudim:s in iuJiciahb9 & morahbus cii fua hiA:ora pencs
ThalmudiA:as rclinqucntes ea fiGi tm qua: ad animi quictcm & tranquil

T" 1I11illCrCf legis [unt res,bo,:a aif
et bona di[pofitlo corf?ls.Tota nanq; lcx pClpue ad Rfchone hOl5 tedlt,
& [ceiidum cam duas cofcqllimur perfclioncs,mentis alteram & altera
corporis,longc lIcro dignior ca dl: & peminentix altioris q anima iUliat
& uitam perpetuat,quanQ idonea corporis habitudo & debita cpoftio
efr tcmporenatllrap prior.Igiml" altiore loco & digniorc grac!u habdi
G funt Cabalifrx iIIa: Icgis cxpofitione feqllClltcs,q pcr qllxda frmbola mc
tis eleuationem ad [llperos & ad rem diuinJ: propellit,hanc ap
pellanc grxc ucfrr anagogicam nltitlltione qux no modo philofophia
fic [ed & fophia ipfa, toc. cA: fapietil. Vnde merito [apientes denoiant,
-'!\! ,i;i''t llteoncionator inqllit Salomon,qlllpeu
ount illue ubi eH: ulta,& pro mortalillm eaptu adhucin corpufculis habi
H a tRc ad xthernitatcm,& ab infimis afcedunt ad finnma. Facite pc
riculum n ullitis honorandi aduenx.In principio ereauit deus cC\lul11 &
terram,Sane ccrlllm Thalmudieis uocatur omnia Ulnbllis mundi qux ftt
pra lunam funt,& qux Cubter eam appellant terram.Dcindc ccrlum qq;
..
,'1 intcrptantur formam,& terram dTc 110111nt mareria, quarc in principio
all1nt creauitdeus formam & tnatcriam,quarUJ11 denuo compoftiollcnl
in ungulis quibufq; opifice ol'aculo fabrcfecit,& tam manu
tornauitcp nouies uerbo dolauit.Lrgitur ellim
.i.&dixitdeus,Fiat lllX,& dlxitdeus,Fiatfirmamentum, & dixitdcus,CO
gregentur aqllf,& dixit dClIs,Gel'mtnet terl'a,& dixit dells,Fiant Illmina
ria,& dlxit deus,Prodllcant aqux repule,& dixit deus,Producatterra,&
dixit deus,Fadamlls hoiem,& dixit de1l5,Ecce dedi uobis omncm herba.
Igitur perfeH[unt ccrli & terra cum omni actincntia & tota hrpclld:ili
eorum,ut [Ullt qllatuor elementa qllx diCllnt tenebrx primo llominatx,
fpiritus dili,aqllx fub firmamrnto,& arida.Sequullt pariter & q:tera mi
H:a q lIulgo clcmetata uocat,ut aues & uolatilia,beltif acrcptilia,pi[ces &
cete grandia, & eorllm oim dnator homo CIIi ex llniuerns corporeis uni
concdfllm cfr liberum arbitrium,quo ne male uteret figumr ci Ieges,pro
:i mulgantllr conA:irlltione5,comminant tranfgl'effionis panx. Cum iten1
ignis inAuells nuncllpet ccrlllm,id cfr \V quafI id d:
ignis & aqlla,& nihil ex (c prodllcat,[ed prodll{ra folum ccrld1:i,hoc cA:
humiuo calore foueat,tum rco 'ldem ordine recitant in illo confiituta
fortiffime influentia[ol & lllna,qbus ducibusomncsn:liqlli notant cxcrci
tlls,lu
LIBER PRIMVS XVI. 11431
& dies,fplenclor & & tempor
dies & de globo corporeo & recluGs in eo miltis.Duo Ue t
ro mundi a Cabafiltis funt recepti,corporeus & incorporeus,uifibilis &
inuifibilis,fenfibifis & mentalis,materialis & idealis. Inferior mundus &
In dCLls :celum & terrJ,& ita (ym
Dollce cceluCumma,terrat16ma ddgnare intcrpcaces
I O"'l Ini/
tlO crramt deusfumma&infma.quo nimirum arbitranHmplic&im Il
materialem mundum [umma cotinere, compatum uero & ccmentariii
huc,infima,unde &legcdiuina Brefich de creacioe promulgataccepiffc
ab ipfafitera bech q in arte arithmetica inter numeros duo fignifcat, per
io de atq; Gc notatorie iolnuaret,duo principaliter crcauit deus, totllm
mundum [upremum cum omnibus in cO dcgentibus,& totum mundum
infimum, omniaq; ad iIIli Rtinentia. Nam Sm fllilTet utiq; fatis
Moy[enita
quod haud feClls ac eodem Ilio more a latinis lcgerer. Initio creauit deus
cedllm & terram.Potllitenim {ummariu Illudcreationis non incipere a
bcthlitera.8icutSalomon in prouerbiis.Domin
9
polTedic mc principio
uiarum fuaru,ubi lne beth & abfcp lilla alia ppofttione ponie principii di
tio.(4terum pter confuetlldincm duoblls ifhs creatis adiullxit bis binos
articulos & ". VmlJn excellentis demonltrationis qui dicieha, &
alterum comphenuonis qui conilituie ex aleph primo alpha
beti elemento & ultimo thau,& cfl:id qd aiune alpha & 0,& Roma
ni prora & puppis,ubi uifllS elt per ccelu,oia excellenter fimplicia Cpiritll
alia completi,ab aleph ad thau,id elta primo ad ultimu,& per terra m Ci
militer a capite ad calcem oia excellentcr corporalia & lis cotenta, nihllo
cii. minus fmgula in ipfo uno principio l1nicu crcatum .Sicur Buchic K
lis rota in rota,cum {uis inuolucis uifa elt una effe fmilitudo
glori;r diii, & ut ipGllS Rabi in libro LAmunoth .i. credlllitatii
propriisucrbis utar 1'!{ .. .i.SicutuitdlllSill
medio oui,[cu ut ego iple dicere foleo,inltar alborisoui lInius, teltaceo
firmamento contemi,uitellu ip{lIm inglomerantis,ita prnus mllndus tlle
intelligibilis fecund implicat,ur'tota uirtus cius inde guberner,quo fitut
conltringai utricp uinculis ut [;rpc tam (uas omphc/ L,
forum naturas & appellationes mutua ubf hberalicate condonent.lh fe ...
cundo nanq; hoc efi [cnubili Itmndo f haUC mouene ab empyreo
immobili cui Mctattron affiduo pelt,at in primo nouem chori
mouentur ab immobili deo,Sicut in immobili Glentio cuntoru crcator
primo fimul omnia tteauit,poltea nouenario fermane ad proprias Gngll
la difiintiones loquedo commouit. Noiantur &: uiciffim ignis '/l
"l" D iiii
:M
DE ARTE CABALISTICA
rapb,aer cberub,aqua tharfs,arid terra,& Ci in mundo (unt inferiori ca
non parum multo mdiore nota {imt in fuperioribus.quapropter ha::c in"
ftriora congruenter appellari queat uerorllm exemplaria,& adumbratf
imagines,figna, notre ac fymbola quibus mouemur ad cogica
dum de fURccrlefbbllS & angeli cis [llbltantiis uittLItibus & operatiOlbus
quodam tramite abtl:radionis ud aflimilationis uia uel alia quadam rari
one ac modo nobili carne indutis pofIbili. V ndc ltatuut duos quo" pa
radiCos,alterum creldtem & alteru terrdtrcm,in quibus prfl11ia uirtucli
confcquantur utriq; Cam homo terrenllS Q homo creldlis.ut in huius or
bis terra dill in corpore fuerit hofpitatlls in aliq corrllptibili horro
uoluptatis,gloriam & honore galldillm & defyderium
ddetationis fure ob alicuius heroicreac pcminentis & a filiis huius fcculi
laudata:: uircutis caufam lucretur,q tO umbrx funt & res caducx fumo 0,1
milcs.In creMli uero terra & uerius uiuentillm fURcreldli ubi extat amre
nitatis a::therna:: immarccfIbilis paradt(us,aix hois in uita mortali olim
fccundum uircutem rede operati,nunc eXl1tx clemt'ntiffimus ille maxi ...
mlls & optimus deus oltendit omne bonum,qd ne uidere quidcm amea
potL\Hfettam graui & tam d[o cadauere obfcllri
noiatur & in Cabala & in Thalmud T"""
.i.Speculatio iIlliminans,hoc d uifiFicans, qua uos cognitione intuitiua
dci appdlatis,lIt q contingatanima:: (cpararx per lumen glorix,aca ma.-
turiffimc p(tatibus (ola eiTe beatifica probet. Na alia Fit. R r pes conatu
T"l
.i.Contemplatio qux non fittlluminans uocatur.Nunc llero qi. clara dei
uiGo & diuinitatis f'uitio,pro [upma hois parte ,1l1telle
tu & uoluntate bcatis donantur ,iccirco iure aptiino ca nia in fupmo mli
do .. cominguntnemini,Slcaiunt Cabali !\

intuitione fcpal'atur aia eius ab eo.Quare mor
L
tali hominifiqn dells ui
deri dicit,id per angdum fieri putacur ,t)T" ut
fcribit Ramban Gerundenfis in Exodo.Quamobrem pro duplici homii
conditione fpiritUali & corporali,ac pro duplicis mercedis retributione J


: .i. Q.t paradifus & Aumra cum fngults rebus qllas ccl'
nis il} opere Brefith,oia intelledllales & fllRnas fune difpoli
ta,id ita fentio etiam cum auro de Hcuila bdcllio ac onychino,q'teri[q; in
N finiti prftii gemmis.Eodem modo & eadem forma duplice gehenam fcili
cctdUOi tartaros elfc deputatos iidem Cabahtlf affeuerantluperioris &
inferioris
LIBER PRIMVS XVII.
inferioris mundi ad torquedum nociua corpora in tpe,ac anima!; pta
in orthernitate.Nomen cis comune inditllm efi .i. Arka,hic ett
tartareor loars,qlli pter immaniora durifImarum
panarum receptacula,criminllmreis iu11:o del iudicio deHinata compre
hendit.Sicllt Cabalifia ille in Horto nucis 1I0lumine [ecul1do de fepte ha
bitacuIis his uer Ol "D
"',,,

Ol O" ..
.. ", "' .. t\1"'''D "iPD'
Gehena filllt,fuRior & iferior,un
ad corpus in mundo ifio, una ad aiamin mudoutnturopofiifiu,&loclIs
comphendens omnia 1I0catus Arka,qm in eO fl.lnt,Gehenam ,&
portor mortis,& umbramortis,& putcus interirus,& lutum ffcis, &. per"
ditio,& fouea,hucufq; Iofeph Cafl:iIienfis.Iam horcuincula,hic carccr ,hf
compedes,horc captiuitas peccata noxiorum manent,ta cor
porum in mundo pfemi p animarllm in mundo futuro,m iufios fqlla co
mitcntur uirtutum prfmia,& ini<'is debica [equantur uiciorum cormeta.
Q!lid nam aIiud debetur reis ij uita& aliud prauis ij mors
& horror':' Nec id ufq; ade O temporaliter intelligt!lIm efi. Sed lIt Ca"


.i.IuRieciamill motte fua dlcunt uiuentes,& mali
gni etiam in uita [ua dicunt mortui.QlO peritis in Cabala non crit
[1451
ra dei [ententia.In die qua comederis ex co mortt morieris,lIidelicetnon
corporali [ed {piritualt.Nam lIixit Adam pofi efum uetituril ultra nonge
tos annos,in momento to ipo mox atcp lege tranfgreffils erat morte mo
riebatur.In ptccaro,inQ,fuo,tori humano gcneri & prolis filturor propa"
gationi rechernis inferoru habicaculis defiinatf fontico nimis & contagio O
fo.Quoufq; dci placito ueniret Meffiha ille redemptor,quihoietnin pa/
radifumreduceret non terrefrrcm fed cCEleficm,& uit1i hberis rcddcrer.
quam parens amifcrat,<rtherna non temporalem,animor non corporis,
illamipfam dei familiaritate& iucundiffimum diuinitatis afpcl:um,omi
uoluptate pleniilmum.ln hune oeS ueri Cabalifrre non fophifl:ici tota fua
fiduciam ngunt atq3 10cant.In hune omnia fanflarum [cripturarum falu/
taria uaticinia retorquenr.De terra promiffionis,de Ierufalem ciuitate CIi
ius participatio cfr in idiprum,de monte dci,& 10co fanCto eius,& uia fan
:a,&fantuario,&atriisdomini,& tempio domini, & domo domini;
'I
....
& porta domini,& cxteris Cmilibus multis,qure Rabi Moyfes regyptiui
lO Reuchlm, Verb ICab
1146} DB ARTE CABALlS TICA
in CLIO Mirne id d1: deuteronomio, nc etiam intelligi de ceri eRi beatitlv
p din e uoillit. Q!la de cau[a mulcum & f fpe cum certamus,&
plllrimum utricp in duas imus Cententias.Illi oem liberatidncm regis MeC
nhre de corporali captillitate Ceu uerlus di[perGone noRra co nant ad tu
mulrum,ad ftrepims armoru,ad expeditiones bellicas,ad expugnationes
regionum & deuaRationes terrarum,& ICraelitici excrdtus uidoriam re
ferre;ut qndam faluatore MoyCe legimus adl1'erCum Chananreos& Pale
fiinos nofidi maioribus contigifIe,alltfaltem ad eXQfitum euaGois ingo
niu quo runt in aliis libcrationiblls ut multi llah-e ut ego puto [ande ufi,
quando tot ferulis fllb ror rcgnis difperu exularullt,ut fub Babylonico an
nos fepmaginta,[ub PerGco quinquaginta quatuor ,fub Grreco CeJiltllm
& triginta,nuncfub Romano mIlle quatriogencos nec dum finis.Nos c$
tra)meo arbitratu,retius CabaliRice Meffiham dre uenmrum putamus
ad liberandii miferos humani generis mortales,de uinculis niuHitif ori
gina1is,addimittendumpcccata,&adfalllandu piedeo {cruiennum atas
Q in Adam parre noRro a L1ita retherna exelufas,ufcp ad [atifltione McC
fhre,qui ut confummet iuRida mifericordis & clementis dci manum fua
mittat & filmat de ligno llitre & comedat de co, llt per iIIum lIillamllS in
rethcrnum.Eafatilfatio non in faRu regio,nec iac'tantia honoris acglo
rire fi-cri debllit,eo 'Cf' originale peccatum a Meffiha expiandu de fi,szbia
& clatione pullulauir.Qyin pOtillS in hllmJlitate ac tolerantia,nonin clIr"
ribus &in equis,fed in noie diii dei noO:ri,& no in uil:oria, nec hllmano
triumpho, [ed in labore,i-eiunio,uigiliis,fortitudine animi,contemptll ce"
nodoxire,mifericordia compaffibili,amore dei pcipuo,diletione hOllllU
re'ta,& in ipfa tandem heroica liberali ac fpomanea morte, q fil contra lli
tium fola uirtute pugnat;& imperia,princlpatlls ,A:emmaca,coronas,hui9
R feruli nemo fapiens unij magni dllxit.QJ,lin hoc eRfapere,gloriamhllius
mundi cOl1temnere,qm cum interiericglorioflls diues,non fllmetol11nia
(utinquitpfaltcs) necp defcendet cum cO gloria eius. Qgicquid igit de
( trophreis & dc fllbie'tionc populorum fcribltin literis confecracis, id oe
poA: creditam nmilominus hiRoriam l Ci fal:a enarrant,de mundo tii in
tdleduali &fupernis poteRatibus a CabaliA:is itelligitur,ita ut Meffiha
rex futurus optirno iure leuia & abicl:a hrec iRius fecl11i deliramenta ma
giRramshonores & regna uana & Rulta non modo neglcturlls Gr,
uerum etiam contempturus,qui ad abolcndurn humanre fpedei reatLlm,
& ad aperiendum uirtuti uiam adueniat.V nde uerlls ipfe Meffiha fi re/
rati de folo Jfaire cognofcct,qllod Gc
".t.Eccemtelhgetferuusmeus,&fic de
GOle P"!\!:l tl",V'l'D 71 & pro traCgrefIoribus orabit, quo Cupra
dici queat miror non ab[q; fnguIari apud ca!teros e;cterarum nationu
hOmillcs
LIBER PRIMVS XVIII.
[147]
uerecundia C uobis ego folis confidenter loqr) Rabi Salomone
& Datlldem Kimhi aliofq1 de nofira fel:a non paru dol:os lIiros nefdo
qua ucl Ci forte coram gentlblls pudore,totllm iUic cOtex
tum de folo populo lfraclnllncpaffim difperfo torueinterptari,cu
planiffime Gt de ilIo ipfo Meffiha prophetatu, qd Chaldai tca Ionathcc

.t.Ecce prof perahitur ferllus tneus lYIeffiha.Htc efi iIle ab I(aia in (piritu
prophetico uere uirus eo lod,homo dolorum &infirmitatis uul
tu abfeodito,nullius tlIr ,dillina percuffione tal:us,
defpel:us & uitatus,tonfus ut agnlls,ocdfllS ut ouis,a terra uiuentium ab
[cifus,& cum fccleratis replltatlls & inter filios hoium inglorius.Atuero
qllid inter filios dci':' pIane multllm exaltatus & cleuatus & fublimis ual/
de.Nam goationem eius qllis enarrabit,et doi dei uoluntas per manu cilJ
dirigitur,& dns aboleuit in eo iniquitatem omnium nottrum,quia de ree
le re poputi percuflit eum.Jpe.n.uulneratus efipropter crimina nofira &
attritus dtpropter iniSltates nofiras,qui certetni}tatem non ffat llnqua
& no fllit dolus in ore cills.Sed di'is lloluit contufionem eiufdem uulnera l''
ti.Qtapropter cum Gt ipfe iufillS dci feruus,multos iufiificabit per agniti
onem fui,& iniSltatem illorum ipfe portabit,& peccata multoru tolltt,&
pro peccatoribus intercedet.De llero Md1ha oia uiditIfaias & pro
fel:o non efi mentirus.Ifia firmitcr efi illa congregatio Ifraeliuxta Caba
lifiarum opinionem,& Illud falutar dei nofiri tam promiffilm ut iu
fiificemur in cognitione dl1s,non ut faluemur in tumultu
nec in fuga, feci fub uno rege adn uno fidei confifientes exerdm, libere T
mur in morte atq; cognitione qua finitllr peceatllm,& remouet
oblhculum dar<e U1fionisdci,hoc efi humani generis originalis ae conta

tl,",'V
-,y O,",!l C'vn'l'

:
'"'1"0"0
'M';Y 1'1 OV7n
{-;'"' ,",',",'" "''', ,",-;':l!\i

"',-;:l O"'Y\l'l,", :li;"'\;'
:Y'Z'"" t\t"' Via dcmonfirans uirtutem gratifieatam
[148}
DE ARTE CABALlB TICA
Ceu infufam qure clt uirtus crcafa ducitur (eptem uariationibus,quf..!"unt
V tredccim ordincs expiationis,quibus mundus dirigtt, qllouf CF finitu fue
rit peccatii,& uencrit Mdlha qui cfi uirtus dci.Et 111 llirtutc gratia!
cfiuirtusangdica,& in uirtllte gratificata & infufa ab ca il cfi uirtus pro
phetre,rcquieCcet [ue eu[piritus diii tctragr5mati,fpiritu!'[apientif & in
tcllel:us.fpiritus conGlii & fortitudinis,fplritus [cicotire & timorls diii.
Ecce fepte uarictatcs MdIha utttadbenefaciendu bonis, 5[ ad de
X 1trurdumalignos,fecundii cp fcrip'u cft.Et fpiritulabiorum fuoru intcrfi
cietimpium.Hrec funt commemorati lloluminis Cabalifiid uerba,quib
9
moncmur regemMeffiha: non manu (cd ore,l1on armis fed fpiritu,llince
re poplllidciaduerfarios, donare aut dci gratia feptemplici-pios,intct"fv
ccre<p impios,& h ree oia [piritu oris id cfi dorina [ua fpirituali quarn R
uirosiufl:os& elcdosiufiidtfciplllos,fpargctaefeminabit in oes gcntes,
per qd I[aif illud ad tp9 Mcffihre rdatu oraculu Hal1rietis aquas dc fon

y .LEi: rCcipicti:l:trinam nouam in gaudio ab clel:is iufi:i.Ea uero St do ....
rtrinailla noua,cp ueru lumcn luceat,& qui odit in tcoebris dt,& qui dli
git ucr[atur inlucc.Finis igitur pceptoruhicLt.fi,ut diligam9 inuicem in
doctrlna Meffihf. "","'" -,!l tt
.i.Q9i doeebitpopulos ambulare in uiis tetragrammati,ut [cribitRabi
Dauid Kimhi [uper cunde pr.ophcra capite Llin ucrfu,quia lex a mc exi
fcccrit[alua eteraL eln
Z timorislut,nouacharitatistlt'I' :. t"O t'f:)
qure ef\: dllelionis rel:re ex integro feculldum maglH:ros nofrros.
Erit igit Meffiha excmplum uitre omllium hberandorum,a q uniuerfa de
pendet mlUldi falus, il dicitur {alus remcrna,& exponitur a nofh'is oes
dies femlorii,ubilegitur I[rad [aluatus efi in Ihuh t
nonnihil fCflbitur in libro Cabalre Hacadma 1{"O -":0
'1

eR
ornnisoRatio inapict in .v. h.& etiam.i.b. qd d myfteriii dici
fepttmre,&bocnomcn,efinomen fuum integrale, Rfcidcp omne opus
in manu cli.ls.Ecee definitum ef\: a fapientibus Cabahilis aia R MdfIham
foreperfidenda,& totam clUS 0RationemfierifacratitTunis quaruor lite
ris .i.h.u.h.in myfierio dici [eptimre,no a numero uidelicet dicrum Cicap
a de lIlta a:iua uitam contemplatiua, id d in ip[a
qUletudUlc animi & pacata ab hUlus miidi nimia
folliclm
LIBER PRIMVS
XIX. [149]
(ollicitudint & a cementarii! operibus patratis.scriptum dt em.Et
tlit die ab quod partarar. Q,Iuis aUt rhalmuddta! B
multa regi hUle attnbuant hOla,Ut intelltgere licct ex plurimrum doto
rum allegationibus in ltbro Sanhcdrin uoluminc Hclck, citatis a capite
ubircriblt.Et Rabi Iobanan dixit,MdIhre qd cA: lIfq; ad locum
SufcepitqJ Rabi dicenso Dies MdIhre.Er pofi in multis eoru fcri

getI'
men,iuftus,confolator,ea to ungula putatur agnomina lIelut imaginaria
inftarfcptem exemplorumillicrecCttorum, q funt,arca,propiclarorium
tahl2lre,lIirga Aaron,urnamannre,& (piritus dei. ScdiuxtaCabah11:as
unllm hoc nomen ineffabilt"T\"T\" alldiui11:is Gt propnu Meffibf, qli
integrabit & perfidet nomen cillS fubA:amiuum,docent cm credi OpOrtl!:
re hoc dfc nome filu integralc,qd pie fanteq, ihtegrat in miferatilbus
cui nemo inficiator fubrcpit,cum d(xerit magnus ilIe Magi
fierin Tpalmud comen1orato in loco,<l' nomen MdIhre lIenictappclHi
dum confmilitcr Hannina id cft miCercordia,citaclo lIerClIm Ieremipwi.
qucm to licenteracmpropric Romani Gc lcgllnr,qui non dabllilt uobis
rcquiem.Sed ca no e11: etymologica interptatia.lta l'm rehus mc iuclicc
legatur,cpnon clabo ad 1I0S miCcricordiaHolonathahChaldflls tradtl
"it'""O 'r''' .i.mifcrationes,ut qui Cecundu Thalrnudlfi:as dicere uellet
Cl' uobls ambulantibus in prauitate cordis ut deum non audiatis non erit. C
Meffiha qui 110iatur mtCcrationes,quo dare innorclcir
miferationibus de medio i.h.u.h.nomen fore propri Caluatoris
tuius & dignitas & offici\i tametn rigore aclellcritate (onftct illxta regis
Dallid tlaticiniii abr q; ullius cotroucrua de ipfo MdIiha expffilm.ltldica
bit poptllum tuu,inQt,in iuftlcia & pallj2cs tuos in illdicio, tO qm iudiClu D
.i. (ecundum omnes CabahO:as cum luRida ettamadrnittit dc
mcnri,Slc.n.lcgit in lucis capite iiIi. ''''!l,", \:)t;l\rtQT" "'!:)
"O'\' .i. Qz illdielu efi: rigor & partim c1em
tia,Qbus modis primi lapfus recoclliatio R iurata UntOne,& noua qllanda
populi cu dea defponCatione futura eA:,tlt Holea pdixitoSplabo te mibi
in iuA:icia & iuJidoJn mifericordia & in mtfcracionibus,ubi POl1itur
tl"lb .. Ne quis iglt putet dlu iplum Meffihre aduentu ex aliqua
iuris nccefficate aen poti
9
dc gratia mera & dono dei hbcraliffimo effe B
ddtinatu rete imponet huicCaltlarori llomen clemetif inclytu,qd ex 01b9
literis ta uocalibus Si contonante fola mlterlcordia & ptetca I11hil alilld UI
gnific:itib
9
erit cpofru.Idq1 fore ciicimllS Cantas qllatllor Iiteras Slb'
notis & fymbolis ineffabdc dcpingtt,& R Sin cConante q nomen
ineffabile noiatllr.Tritum.n.in Cabala cft c;p hfcnota Sin exponit,"''l'
per Nocariacol1 't'l tlllD .i. Nomen tctragramaton UQ
E
[1501
DE ARTE CABALISTICA
catum,hoc aiit [Ilnt literf alif nude mi[cricor
diaddgnarur,nilhre Sin .i.s. De uocalibus
quatuOl' in IibroPol'tariiiuA:icif ldcgit ,.Vo
T\-,"Qb te!.""" T'lT' ..
.i.Et hoce: myttet=iiiqd dixcruntMagiftri noftri quorum
memoria Oe in pace,<1' ecce quatriliteru Micha) i.h.u.h.
de loeo fuo,egredietur per proprietate miferationii, De conronante aut
Sin,uniucru CabaliA:re qUlnon limt ne[di in Cabaliftica .. , "'O""
Sin literam totius in fe COniplexus quatrilitcri ex arithmetica proportioe
rationem continere ,haud inficias ibunt,eandem <l'V ab ea pomderi pro
F prietatem clementif acmiferieordire.Oium igitur hominum falus de fola
dei mifericorrua expedanda eA:,qd palam cxpffit Habacuk deum lc allo
quCs.Cli irattJS fueris mifericordif recordaberis. Vbi Dauid Camhi
noCtri appeUat Kimhi (ficut alii proniidat Rabi ,& Alemania dicit Ribi R
faciluocis a i i cOllcrlonc,ut & de grfds aclatinis extat par iudiciii,illi.n.
gramatlki & logiki,nos gramatica & 10gica,illi mitir nos mater ;ita sar on
Simfon,& Cahi Kimhi,& alia plura) Ille inqua D.mid IlldfllS Hifpanie{s
li nome .i.mifericordif iIlie pofitii [ccundii arithmetid pro portio
ne cabaliftice hoc efr fymbolice intelligendii effe docet Abraham, quaU
Habacuk fic diceret.O deus cii tu ira peccati nri tagcris, memeto femmis
Abrahf cui .pmiGfti Cl' in co biidicet uniuerff cognatioes terrf.Et rurfli.
O dc9 tu illii affatus es,biidicent in (emine tuo ocs gctcs terrf,V t aut indi
c:aret Habacuk ip[c,qd nafuturiidfetillud femefubiiixir.Egreffus es i fa
lutcpopuIi tui, in falute cuMeffiha tuo,ubi idem Dauid Kimhi Gc fcribft
.".., ""WO
pietibus Cabalit1:is oim nri uera falutein MdIah prdere qtqt attingirn9
illii. C2!lO fit ut ab oib9 nos rebus crcatis qad poiTum
9
abfoluctes ocs gl'a
dus afcedere ac migrare in eii conemur,ut iptn f min9 co(cquamur ,at uf
a{fequamurcerte.pro Gnguloriiqriiq; uirdi. Nahie cftncipfe ,in cuills
aduccii oislex a nobis etia iteIlc:lIaliter rcfer;;,& no Moyfi tm [criptura
[ed &JJphetarii & in Hagiographis cotinec. Totu nacp id cotexcii
H qdEiTrim Varba.i.lliginti quatuor nos dicim9,& uos Biblia noiatis, totu
inij T'-' appeUatioe nUcl.lpam
9
V tin Danielis cap.ix. Am"
bulado in lege diii dei nri qua tradidit cora nobis manu f(ruoru [l.Iorii
J'phetafiZ-H'icfola fcriptura decrellim9 ta fhbile & adeo effe firma ut[uR
ca cogitat
9
0is nros tuto fundare qucam
9
,& filblimes fpcculatiii hoim co
teplatioes haud Rplexim Iocarc,tu fla filtnmi dci uocc J'mulgatalt,tu fla
tatis encrgif uirib9 in hoim cotepIatiillmoru rnctibus [olet opari,ut R ca
dc libct mifiis ad lmplida,dc Gmplidb9 ad Gmpliciffima,de cau
fatls ad caufas,&a modo dcniq; ifmori ad [uRiore,a fUliorc ad Meffiha
mtis nrE obictii filpmii & in ultio gradu coceptlbilc Gt taij ad rege fe
LIBER PRIMVS
XX. [151]
OlloruarOCdere ualeam
9
;{i tandin deutrareamus incomphl
fibil, tum ctiam qm per has [aeras titeras quafi per [calam Iatob, cacumi
nt tangentem crelos cui deus ipfc innitatur noftri afcendunt angeli &. de
fctndul1t,ue:ores hine precum inde donorllm,qlll ultro citroep portant
hincpetitione5 inde [uppetias,lIt ex lIeftris quida ait.Er profeto nihil ren K
,no aliud etiam qllod ucl fingi potTet animum noftrum arl:ills deo Rinde
atqJ aliquodframcnintrotexercq; iUam ipram cuil.lsmcntio fit farram
fcripturam,qua:: nos primo in diuinorllm admirationem ducir,tum in eo
rum pro humano captu agnitionem,deinde in iIlum ardcntHImum qua
litcrcuhcp cognita:: diuinitatis amorcm,pra<: fe fcrentem certiffimum [pei
cffedum.Per hanc rum Ezechiclis animalibus et rotis de terra c1euamur J
ut cum euntibus camus,& cum ftanttbus fremus.Hic cfr folus uera:: conte
plationiscampus,cuius fingula lIerba,fingula [lIntfacramenta, & finguli
Cermones,fyllabi;,apices,pundaep eius piena rhnt arcanis fenfbus,no tifi.
nobis autoribus,uerum etiam chrifuanis arcefiantlbus. Ha:c efr Cabala L
qua:: nos hllmi degerenon finit,fed mentem nofuam extollitad altiffima
comprchenfionis metam,ql1a! tamen nequeat animam Me{Ilha: rationa
bilitcr tranfcendere ,nil quodam incomprehenGbili intuitu quaG uia mo
m entanei raptlls,quo pl1tamlls haud impofIbile Ca balili:is nobis in fpiri M
tu prope tertium mundllm corripi,ubi eft Mtffiha omnibus inferioribus
influens.Mundi enim generaliffimi numero tres funt.Primus materialis,
fecundlls formalis,& tertius informis. Seu quando fc uultis primus inij
infiml1s qui &fen[lbilfslccundus fupremus & mcntalis qui &: intelligibi.- O
lis,& tertius ,i.fuperfupremus, ucl Ci dicere liceret [upremiffi
mus,incomparabilis &: diuinus.Mundum autem cen[eri primllm quo ad
nos uolui hun( corporeum,c<tteris fubftftentem,ordindorte peruerfo,
quiiufra ratione ingcnere cau[ariifuilTt debebatultimus,quafi recepta
Clllum omnium confhtuitur primo ex (relis & (CElcfub
9
,
fccundo ex clementis & eIcmetatis,tertio ex na humana &: fngllia
riis homil1ibus,qui dicunt hebraice ''''\'1' '0711' grxce 1'-"'f
t
lf.o4JI.
iJ

al latine parulls miidus.V niuerfLlm hoc corpUS .. lItl\rifioteIi uefiro pia
cet in libro de Mundo eft globus eX (CElo & terra &iis contcntis naturis
(Onfututus,quippe cum feptem habitaculis creleftlbus,& feptem habita
culis terrefirtbus,qua: quidem enumcratRabi Mnabem Racanat in ca

Se cund0'l!dterram l:''''!it
: .,\7" t\ Septem qlloq; habita(ula inferorum Iofeph Satemita
nusin Hortonucis (utpaulo fuperius audiuifHs) notninatim recitauit.
Dc Miaocofiooautcm id quoq; haud clam cfr omnibus nobis,ad homi
13 ii
[152]
DE ARTE CABALISTICA
rtis cottditionem,quamlibet in partem reC pexeritis feptem attinere,
funt corpus,3nima,&ex iis quod ut
eftilhtdregisSodomorum "'7 ,r, Idcfl:.Dam1hlhommcm,
ex quatuor [cilicet potcl1tiis anima: compofttum,& quatuor qualitatrbus
mundimaioris,quifancmundus tumGt animamI' illufiratur mcntcpro
pria qua: dicitur Mctattron,Secundus efi mundus fupremus
tiarl1mfeparataru ct
U
f3 CabaliftisappcUantur 'O"';!I'l)
aphiloCophisautemHebra:orum Eum quidem
mundum& Cpeciebus plenllm,& formis,& mcntibl1s folutis,& angclis,
completitur,ambit & regit ipfa MdEhreanima,qure apud Cabaliftas
N eA: ideata Idea omnil1m uitarum, ad ql1am rcfertur omnis uitalitas indv
uidualis,fpecinca, & gencrifiea.Indc quali ex uiuario depromic uita
& CabaliA:is terra uiuentium.

produeat terra animam uiuentetn ad fpeciem fuam,ha:c cA: anima Meffi
hre. Qtre uerba leguntur ita in Porta: Lucis capite fecundo. Et Geut in
mundohumano qllidicittlr Microcofmus, animre hominis dominatu ...
mens,itamundocrelcA:i dominatur Mctattron,&mundoangelico dot
minatur anima MefIihre, & mundo incomparabili dominatur Adona i,
Qtin enam fieut lu" menns cA: intellcus agens,ita lux Metattron flt Sa
dai,&luxanimre MefIlhre cA: Elhai,id cA: dcus uiuus, & lux Adonai ca
o EnCoph. Con,!, eonfultiffimls rcrurnnaturalium [erlltatoriblls fade ui/
deatur fupcrioris natura: innmum,cum inferioris natura: hlPremo com
municare;in tantum qllidem ut ffpius dc proxime conncxis dubitari por
fit,contiguafint an connnua,& cuius nam exiflat natllrre ilIud quo conti ..
nua llnillntur,haudfecus atl'P id quo equi pcs & cllS llngula conucnillnt,
corneum ne fit an earncum,proptcr immediatam exiA:cntium conncxio
nem,fccirco etiam nuncmagis fine iniuria dici arbitror p homo Mierol
cofmus & mundlls CenGbilis iUe magnlls,commllnicant 111 mcntc.Mund9
item corporeus & mundus inrellel:ualis,communidit in Metattron, qui
t:Ll intcllcrnts agens primi mobilis,llnlls cum natura ccelelti tanquam in ..
fcriori,&cum nattlra angelica tanquam hlpctiori,mllndus autcm fuprc ...
mus eum mUlldo tertio incoparabdi a coicant in aia
quafi e(fcntia quada utrinq; & angclico & diuino miido cotinua,neccm
iterfiitio ullo aia dirut.Scd cftEl bai fons aquaru uille
tium,& anima Meffihreriuus uicre.Tertius mundus clt dcitatis ,qm C011'
ttituitur ex O quodSeraphim uocauerllntSanl:usSanl:lls Sanl:l1s to
tragramatus.Dicitq; in Dcuteronomio,Magnus potcns & tt'rrIbilis, feij
potiusreueredui.Magnus ante creatione,potsin crcatioc, & rcuered'
LIBER PRIMVS
XXL [153]
crt:tion. Et .hiceR: magis proprie,principiii uni
Aleph ,deflgna.t & P
10 11l1ltatlS complic3s.Cuius talis cfr emanatio fecudllm
Cabahl'tas i't' -;!l" .i.SpiritUsucrbum 1l0".SicenirhRab


&non per fermontm lirlgll:r,ncc anhelitu hominis.6t hi trcs llnus cA: fp

"',-;, i't' ,"0'"
:",-;-0 '"',-; '\D-'\?i' ",-; .i.Vnusfpiiitus
dcus uiuens,benedilus ipCc & bcncaitum norncn dus qui uiuit in [eClll
la,uox& fpiritus & ucrbum,& hoc eA: fpirit
9
Cantus,duo fpirirus cx (pi
ritu.Hfc Abrahii pater 1100:er.& iuxta id qd Rab bamai in lIbro ""Ip.""
ddpecLllatiol1c fcripfit.HI tres qlll [unt unum,inter rc proportioncliabt
uc .i. Vnus,unie""s,unitum. Q.tin&paulo
bi" \ .i. Etfuntprindpi
umet mediii&finis,&hfcfuncunuspunl:lls1&eA: .i.
Dominus unillerl.Sicinlloluminc dtato.Mundus itacp iIle tertius ineo
parabiliter fummus exillis tribus (unt unUm eoftitUtus,qllafi exfum
ma drentia potentia & operatiol1e,in xthernum & ultra cxtenditur, nec
coneaUlIs,neceouexlIs,nec carinatus,necfllR t!"icie hiis. Na.m ut fcribit
in pride allegato
"Ii:' t'i'r'l".i.HiccA:
initio,& hie d.tultimusabfq; tcrmmo/ane quo ne cogitatuS noftri
pertingerc poffill1t,& noiatur EnCoph,id eCt infinimdo, cO: fumma
res fccundum re incomprehenGbIlis & ineffabilis;, in remotiffi,.
mo fure diuinitatis retroceffi, &. in fontani luminis inaecefIbili aby{fo fe
retrahens & contegens,utfc nihil intclligatur ex ea procedert,qllafl ab
folutiffima deitas per odii oimoda fui in Ct ipfa elalluone imm:tnes nuda
fine ueRe ac u110 circiifta:tiaru amitu,ncc(lIi
fui dilatata bonitatc indif criminati ens & n5 ens,& oia l ration nfr uide
tur interfe contraria & cOtradltoria,utfegregata & libera unitas fimpli
ciflimc implidis,fic.n.legit in lib.de fidc & expiatioe.
",. "
,.,,.,,:. t(1!t
vrn
In
[154]
DE ARTE CABALISTICA
.i. la dixi tibi p produces ens de no ente nulli9 egee,& 'P ens citin no nte
Q q ad re no entis,& no cns eA: in ente q ad re tntis.Et infra. Qyo dircas "Id
no ens eA:ens& enseA:no ens,itaillicfcriptum legitur.IA:ud alitocm no
A:rum intellelum tranfcendit qui nequit contradiloria in fuo principio
combinare uia rationis,qm per ea Ci nobis ab ipfa natura manifeA:a6unt
ambulamus,qu:r longe ab hac infinita uirtutc cadens,ipfa contradic1oria
per inAnit.um djfl:antia connetcrdmul ncquit,ut quidam Germanoru
philofophiffimus archiflamen dialis annos paulo antc quinquaginta &
duos pofl:critati acceptum reliquit.T cmporatili igli: currum grauamie
R fcmoto&aniliu difputationiifophifmatlbus conteptis,freJix CabaliA:a e
Cabalam.i.reccpti & crediti fcmitam tcnebras crumpit & promit in fplen
dorem quo attingitlumen,& fic a lumine migrat in lucem & per luce QtU
humana poteA: capcre natura ilIud ucrum luminare comprehcndit fub
modo cntis,noll autem noncnris,nif fiathoc per omnium abltralione
qu:rcunq; non funt principium abfolute primllm.CunC}; frcqllcnter hac
uia per ineffabile gaudium & alacritatem rpiritus ipfa mens CabaliA:f in
tra taciturnitatisfecretum humilia dcfercns atq; tcrrcna,ad fu
percooeftia & inuiGbilia tranffcrtur omnem tranfcendentia humanii fen
.film,tllnc &fi adhuc mortali in cute horpitatus,tamen focius fit angdoru
perinde atq; domicilii fupercrelefl:is quidarn inquilinus cllills tam crebra
conuerfatio in effe cognofcatllr; & tum quancloq; cum i11i5 tanf
. . , lliarum ularum comitibus ad altiora r padatur,animaq; Mdlih:r uiGtat
quando q; aute ad inferiores tam creleA:es Q c:rtel'as natllr:r uirtutes an ...
gelico dulu nec to. fine propria qq; ratione defcenclit,& earum dignita
tesoperationefq; inteUigere adngulari honore uenerari Rudet. V nde
S oritllr intima Cabali1tj; ClUl'J angdis amicitia ,per quam aliquando nornia
diuina rite cognofcens,res admirandas conficit,qu:r uulgllS miracula no
minat,ut Rabi Mdr per nomen diuinllm ud ab ethnico prolatum ipfam
llxorisfu:r fororem a corruptione diuerforii lupanaris pr:rferuallit, qua
tli proftitutam nullus ganeollum uerbo dido etiam quatumuis robuA:us
violare ac A:uprare ualuerat.H:rc in Porr:r lucis exordlO & a1ia id genlls
plurima cum fuis autoribus redtantur. T amq; facilis eiufcemodi erat pa ...
trum memoria CabaliA:is miraculorum operatio ,ut ii ab illuidis & pro ...
phanis f:rpiusignominiofeuerfutimagici cognominarenrur, quau non
illa opera perfcciffet Michael fed multo maxime Samad,uidelicet per in
cantationes :rgyptiacas & arcana qu:rdam, tamctfi uirga CabaliA:arum
femper deuorat uirgas pr:rA:ygiatorum,& falubrius agit quodcunq; di
uinum Q ullllm d:roloniaCllm.Semper enim ad hominum rawtem tendit
uero ad perditiollem uergitmagic:r ua
Jlltatls ucneficlum,hocper nomma tenebrarum & cacoda:monum, illud
per noia
, LIBER PRJMVS
XXI.
[155]
pernominalucis & beatorum angelorum, de quibusniG mol'enoA:rd
Sabbathiferiatus dies iam uefperi hacip[a hora ingrl1cret,quon{am hue
attinet,tanquam huius artis frudus 'luem adeo defydcratis ego fane tum
quicquid fcntirem magisampletrabrem.Atparumabdt quin nox ru
atoptimi uiri,fceedendumq; nobis tA:
j
l1on modo ne ncgligcns
multa uapulem,uerum ne etiam profeffioni defam, Ci hoe fab
batho ultl'a Sabbathai qui cA: Saturrtus [uprcma arcana Ex recondita la ...
borc operofo effodiam,ac nOI1 potius Glentio remorer, & odo pcrfruat
tanti[per dum fequcns dies prftereat. 4tera hic perendie ud quotoq" '
Joeoututelcgeritisdearte Cabahfiica explanabimus. Tum Philolaus, .
Es inqllitdifficillimasdieendi partes [ortitus noA:ri eaufa,qui pothntridi
cm adortis nobis tot res tam admirandas & tanto numero perpetua ora,
tione protuliili,qllanquam nulla piane mOlleri uifus molcl1:ia.Et ili c tum,
Amorinquitergauosmellsutfperomutuusomnemmoleltiamabl1:ulit
Q,tnifi addIent feri:r,non plltarcm mea interetTe uos talcs actantos div
endi gratia hue profel:os ira ieiunos & incxpletos di.! T
mittcre,fedparendum cfilegi. re;
de fatear nunquam me a cu1Ulquam eonr pel:u magis dol:um abi1tTc,mi
hicpuclG malis ambobus nt pro hoe quoq; recipi abs te quidem CUtnu
late quantum id tcmporis pati creditum eH: (at effe fal:um. Mox Philola
uso T'l [olius inquittui caufam Marrane agas udim, ego nondum il1:15
quanquam maximis & ad dol:rinam Pythagoricam familianffime acce,
dentibus tamen auidiori mihi eopioftus hauriendis,forefatiffal:um puta
uero,G non comperendinata dies fmern artis afferat Qua de re poA: Sab
bathum ifiud mum Simon,quando fingulari tua comitate nos ita fcrs,re
dtbim9.Et iIle redite dum ait intrepide ae intcrea,ualete bona ualetudinc.
finis Libri Primi.
[156] DE ARTE CABALISTiCA
IOANNIS REVCHLIN PHORCENSIS
Lcgum Dodoris, Liber Secundus.
A
BEVNTIBVS INDE VTRISQVE PHILO
fao iunior Marranoq; doml1m,uarius inter cudum erat fermo, 8C
nol1 incptlls,quippedodisfupra modum philofophis de hoc ipfo He,
brreo,cuius cum fummadomina fnglllarem ctiam commcndabatttga
peregrinos humanitatem,& oiblls atq; prf oibus ntorum
Placucrunt cunb cius hois,pter unum IA:ud Sabbathum futllro,ut llldi
carunt,tredio plenum,ql1o a tanti magiltt'i gratiffimo colloquio diuelle/
rrtllr,& in dicm rciiccrcntl1fcp adco tcrtium, nort abfq; tnis molcRo diC
pendio,rum qllid al:uri dfcntluce craA:ina,ignorarellt,Tum ambuliido
ita ruminati acccptre fucalm dol:rinf,btel1csditorum cpilogosmutuo
percenfebant.Ardcntibusaurillis di[cendiferuoreuenit inmentem &
'I rcdiit fubito in memoriam admirabilis uipi Iudrei oratio ,dif putandi acri;
monia,inA:itutio grallis&crudita qure fincfatictate delel:et,nonfucllta,
non colorata,fed q ure ubi maxinte careat Aorib9 ibi plyrimum pat'iat Erli
dus.Cunq; (ciam ab itinere in diucrf orium corripuifrent,mox in ipfo cO
fcfr u anteij refpiraffent ccrpit ita MAR R A N VS. Omniumfapien
tum qs equidem teneris audiuerim annis haud fcio an uUus fucritunt;
qui argutior in dicendo & fublimior in fentiendo uifus mihi ht hoc lino
Simone,quem uel rcminifcens iam memoria tenea,ita fcrmone fuo tacdl
plano,fimplici non affedato,no domi qureGto,minimeq; DcmoA:henis
olcu olente,fed magis cxtporali & qtidiano mcii animum ad ardua con
tcmplanda cxcitauit,llt nihil conceperim gratius. Dii boni,homo Iuda!us
ex Iudreis ortus,alitus,educatus,& edotus, Ci natio lIbie}; gentium barba
ra fuperA:itiofa uilis abicl:a,& a fplcndorc oium bonarum artium aliena
d habita ,perpetua crede mihi hanc nol:cm prodilli dcfyderio meo uiri
huius uidi{fem uultus,audiffemucrbaloquentis,G non miferum hoc UCI
f peri Sabbath um in teruet1i{fet T um Philotaus.Ne grreci quidem omes
inquit quiblls oim confen(u trlbuitur multarum artium difcipuna,ingeni
orum acumen,dicendi copia,tam afcendere potuiffel1tin altarerum arca
A narum fafhgia,nifi forte unus Pythagoras ilIe meus, philofophire pater,
tamen qui non a grrecis eam dominre pfrantiam quin potius ab ilIis Ipis
Iudreis receperit,ltaq; rcceptor optimo iute ipfe 4q; id cA: Cabaltfia noI'
mlniidus era t, ijuis ut poA: dillturnam percgrinationem longinq aliQd
admiratione dignum rcferrctil1 patriam,4d facilius uulgo crederet, ipfe
nomen iIlud Cabalre f uis incogl11tum pnmus in nomen philofophire grs
c,um argumcnt? coniicimus,qa nllllam difclpll
lls fUlS rel'qultahqua l'atlolle perq('lnmdl facultatcl11,quitl id primum fili
dogmatis
LIBER SECV NDVS
XXItI. [157]
dogmatisprindpium dfeuoluit,l1t qUa'renribus caufal1'l refponderenc
.v'J"6d icp. .i. Ipfe dixit,more CabahA:arum ferme haud aliter cogno B
cp aiunt .i.Oixcrunt
[ap!eCes.Slc noA:er ilIc dixit.lpfc aut idem cA: Pythagoras
qUI hoc modo philofophire namen indidiife perhibetur ,qm fumml HCI
bra'orum autores Hachamim & Grfeorumantc folim Sophi cognoia
rentllr ,ira uetercm difdplinam noui conatus dl nois otnameto ueA:ire.
Non aur eo tibi debentminori peonio digna uideri qua' Simon ludZlIS
protulit c:p flnt ab ignobilihebrref gentis dodorc tanq; ex barbaris auto d
ribus defmpta,& ab hominc barbaroal1ata, qii idem omnium ma)Cim9
nolter Pythagoras Gmul cum barbaro qdamnois Zorafcienriarum pri
ma ftudia infir,adcoq; id extra Gra'dam, quo apud ;rgyptios fecum
philofophari fimt,qui tum dicebatur propheta',& A(fyriorllm
& GallorumDruida',&ex Baris8amana'i,& Ccltarumnon pauci. &
apud Perfas Magi, &apudIndos Gymnofophifla', &ille Anaeharfls
apud Scythas,& in Thracia Zamolxls ante ipfius Pythagora' feruus,qd
ome Alexadcr ille eognomeco polyhiA:or in hbro meJ CTII/46AOlIl
.i.de Pythagoricisnotis fcriptum reliflt,& apud Indos deniq; Iudfi qs ap
pellarunt Brachmanas,utAnA:obulus pcripatericl1s meminit. Sane licet
uera diccre,non cA: certe repertus Pythagoras quicq; rerum aut diui
narumaut humanarum uel a gr.rds didioffe ucl a Romanis.Scd ut Anti
phon edidit in libro ,{OV "Iiiv iv fETi( de Llita eorum qui
uirtute pA:iterunt.Accdlitdifcedi gratia Pythagoras ad a'gyptios & Ar
rabas,& ad Chaldxos Syrla Ci & eA: & noiatur Illdxa Pherecide
fibi magiitrum & pceptorcm l1a'l:us [ui(fet.V nde Syrius ulligo ipfe qqJ
tumappellabatur.quemaliiTyriumdixere.alii Tyrenum
hi/..' 1"v?'v of'.oo')'iv 'lI!61m (QJ.AotrDcpc.v .i.ut barbarum &
non gra'cum [miTe pdrcarent hUllC oium philofophorum primum. Hxc
Marrane couiua mi doiillme penes Eufebium Pampluli [cripta lcgifii
certo fcio ,in uotumine,n rite recordor,de ppararione cuangelica unaeci
& Z; "Iiiv iT1JCP<ZVi/ii\."lDl' '1TIVf'l-/1'I)cpf.o
J<i, 4?nei'/. tvolllolW'fZJv.I.Tm p a faprentlbusgrreos habllltnthtl,penuna fa
pientia' adndigentia cohabitantiuDe ut cA: in Timxo Platonis,
barbarus qndam xgyprius,ifcp ualdefenex,uere admodum uifus eO: SO.l
Ioni dixiffe. O 8010n SOI011 grxd femperpueri eA:is,nullam habentcs an
tiquam opinionem nulla m dlfciplina canam. Neeillud non erit maxi
me laudandum in Pythagora pA:anti fapientia & nobilitate uiro,'1' in ali
eno & longinquo fol0,qu.rabarbarishoibuslaborcingentialgu&fu'
dore multa commetatione atq; meditatione, no paucis etiam annis corra
fit,ea non dicam me1iora fed tamen. fplendidiora in patriam ae ufq; adeo
inlialiam qua: tune magna Grxcia wcehatur,ceu hLlmens ipfe fuis repor
[158] DE ARTE CABALISTICA
tauit cum incredibili clml:orum de fe atq; fuis felaroribus adm irarione J
ita utois qui fapiitia & dofuina excelleret auditor fuifIe ere
deretur. V nde philofophia Italica potiffimum ab ilio nome accepie. Atli
pulat!J
r
huiclaudi Numenius in primo de
<um ait,Q? Plato atq; Pythagoras Brachmanes Magl,regypm,
inuenerunr,ea ipf expofuerunt. Quouehementiffime
fpicamur Ut"rllm dfe qdafferunt uiridoiffimi,& uariarum linguarum
tam recepta?i inuenta exponi ali-enis funisni'l1'e
h indc latinoru,nihilq; noRrum effe in philofophia qd non an
\.< te Iudreorum fuerit,!itUmuishoc ferulo adimatt:is merita gloria, & nue
uniuerfa eorum cOlltemnanr,qm prrefens oimltudiorum explicatio
nem magis iIlultrem perpolitamq; defyderat.Tum uera optime Philolae
refers inquitMarranusquomagis a{fentiar EuripidisHecubre.
txT' i6sV J(.' x'fo,y o,} 'lttvr6V oStv4.i. Sermo nanq; exin"
gloriis progrediens atq; gloriofs ,idem non idm ualet.Nam Ci Arifl:ote
les aliS)s aut Theophrafl:us quifpiam ea protulifret qUfnos Simon hodie
docuit,nihil oimCcntentia efret dignius auditll,nihil grauius, nihil mcmo
rabilius,addidiiTet tmmodo dicendi gcnus magis & alique cio
fucum.Nuncqm ludxus eftstfuo more agrefl:ius paulo& pffi
us rem omnem tral:auit, haud dubium quin Cordida unt futura in au.-
ribus iIIorum nofl:ro reuo fophlfl:arl1m ut ipfilbi uidcnt pIane R fubtiliu
Ci qui audiant audnt audituri lId potil1s uniucrCis nuc aut praue aut fl:ul
te philofophantibus appareant implicata obfl:rcpcra hiulca,iciuna,horri
da,rufticam afperitatc & pcregrinam infolcntiam {onantia,tamctCi etiam
ut mos fcrt prius non Qtum oportet examinata auru,no
fit aurum qd in luto qurerimus.Pofl: uero Q ab hoc iam hoie in diuerCo'
rium ecce nofl:rum re:a uia nulio monfl:rante rcdiuimus qii cccna forte
l10bis pltinata l10ndum cfl:,confulo ut quifq; fua rccitcmus intcr nos, prf
fertim digniora q audiuimus,&fgamus memorif ne labant dum recens
oia tcncmus.Et Phdolaus Q prudcnter ait illa pcogitafl:i Marranc ,Cic cm
ad audiedum paratiores uirum accedcmus pcrcndi pofi hoc Sabbathi
monfl:rum rultaq; Iudfo,lIt aitOuidius,feptima faera uiro,Intcrea tu fcv
lam hane arripias,cgo altcram,& cfdcntes diamus ccleriter dc oiblls
donec apparent ad cccnam congruant. 4tcrum Ile dctur frufl:ra co
tentioni locus cum foli fimus,id cm aliud nihil efretQ tcmpllspt:rderc, tU
prior quicquid in buccam uencrit ud ptcritorum aut pfcl1tium reCOrda!1
di ucl eommentandi gratia qCUn<.p accidat modo,c1oquerc. Sic igii: Mar
ranus exorCa tcxuit.Et quan!i negocium omne,inquir,circa qd pofl:mcri
diano conuerfati fumus mihi Gngula examumm pcrpendenti ui"
de8tur elfe altius!i utidnos humi firati fufpicere poffimus,tn ffpe nUme
ro qurehoibus primafpecie apparcnt ardua & impolIibilia tandem con
LIBER SECVNDVS XXIlII. [159]
tinuis & indefeffis exercitationibus labore fiunt& plana & facilia
iuxta Maronis iII11dLabor omnia uincitIccirco libenter in medium con
feram me atidiuiffe meminero,addamq; illis Jd ipfe fel1tiam D
Hebrflls fane peeptor nofier de Cabala nobis petentibus trataturus co
modum ollendebat,co noie Jd Ge intclligendum.Nam Cabala receptio
ncm ddgnat,limul [;( hocattulit Cl' ea nofiris animis dI'et inGta ad
Cumma conditione naturali tendcnttbus,qllaproptcr cius defydcrium no
bis eonfiaret ingrnerari,& cp acdiuinffublimioreshabcrec
tq; digniores q; Cl' ratione hllmana comphendi ac difcerni qut1it.ld aiit
triuiale idoncis peripateticis cll dogma,ut em principio meos Arabas cu
Slbus mihi extatfolita famiHaritascitarcliceat,Alpharabius in libro que
dc fcientiis pfcripGt,hac utitur Cententia,qd res ac pia fide credibi
les,funt altioris ordinis,cum ab infpiraeioncdiuina,qm in
cis limt fecreta diuina,a qrum eomphenfione dcbilitant ratioes humanf,
neq; conCequunt ea,h:rcArabs ille,quod &:Simon nolter affirmauit,
cos ordines appellat regiones,&in anim:r noltr:r tel'tiam regioncm 00'"
fiituitres ineorporeas acfubfiantias ab omni materif pennone liberas et
immunes,non q Antifl:henes cogitauit phantallica iIIa &: logica uniuerCa
lia,Sed ipCas inj realcs formas,fpecics,ideas,dfentias,q
circa quas uerCant Cabalill:r,ut audio,eontcmplationibusCuispropeinc
narrabilibus,& eaGngula q nos Ccntireaut Ceire arbitramur. hucconfc.l
runt,ac demum uniuerfainllnii qd di: ipCurn bonum atq; primum R me.-
dia reducunt tanCI; ad noltrre metis Calubcrrimum fincm. Arillo
tdesi xiiii.libro eoru Ci poa natllralia Ccripfit,id qd cll 19 I n>71Ie1
.i.Sibi fitfficicns & falus effe dixic,& Simon hebraice Iloiauit, E
Sieot & regius Pfaltes ait.Diii di: Calus,& Cup hancgeneris humani falu"
tem,oim Simon Cabalillarumfundamenta iecit,q Ilec lnt a rationcinue
fiiganda,ncc per rationem Ilecfenfils pr:rboithypo
fialm,necitellelus difciplinam,fumma cm funt,& qrum caura nequeat
qrum cognitione difcrtiffimus
Theophrallus abllulit facultate,fic.n.in fuis feripGe.
p9P oJv J\!,7ICV rlrxdt; -iiv "'/LI5.ivovor6b>.
n'" ,,\ Il I "On ,,,I IL . ' ,Ilo ,I "" ,
O'7Zl<V , or J(-f I(SJ.I "'!"'"Ilt ''''''''1'''''. ., /L"
i x4v .7lotb, it-n o'fg1 ,(/LE'l(r1' "siv4v .i.VCq; ad Slde po{fum9 R caufa
fpeculari,principia fenfbus (umentes,qn amead ipCa extrcma & prima
tranGerimus,non amplius po{fumus,fiuc propterea Cl' no habemus cali
fam/eu propter noftram inRrmitatem. De fupernisem &diuinis
nihil eft prius,undenam qUf(O poffet dcmoftrationisaliqd mcdiii fumi<;'
Plato ait in Tim:ro,'l'illa explicare plus elt f uires fufIi
ciant,credi aut iisiubet qui ante dixerllnt nuna demofirationisne
ceffitate loqllant. H:rdpfa Platonis uerba &: L1eri fapicntismandata ego
[160] DE ARTE CABALIS TrCA
tanti at1lim,ut ca oraruli merum 10eo duxcrim habencla.Et { ulla Caba
Ire rata & flata fundamenta funt.Q!.tapropter accrrimum dilli
eognirionis mera & nuda fide confl:antis,hofl:em & inGdiatorcm arbi
tror IOglcLlm dfefyIlogifmu,qui Theofophiflarum auru atq; ufL.,dcu &
angelosmcntefq; beatas & Gmpliciffimas ultra mundani (eculi uirtutes
& omne fimul agrnen,& qllicquid eflu( qua hifl:oriartlm dc
rebus totltm mortalitati fubiiciat rationis dir
curfL. inueniendii,probandl1m,dirigcndii.Perinde atq; dlas tam iIIuftres
(i,bfra.ntias in T ulhanum aliqd includere conctl1r Hoc nimirum 10ft Ioue
lIdle ae falice uiminea,al1t nautica ligare. ne Thetis J
dcmautorc Hotncro Rmitteret,autCtimanus Briarcus dle
magis contentio(os thcologiftas & nUglucndos foph,flas iudicabo cali
tum & fU'Rca:lefiium expugnatorcs non mil.1us cffc Si Aloidas gcminos
immania corRa,ut ait Virgdius,qui manibus magnum rcfcindcreccrlii
aggrdTiHaud fccus atq; Sinaaritas ac BabyJonios olim filios Adam hoc
cfl ex humana imbccillitatc qua in fe noh agnoucrunt prognatos,turrim
al eXfdificanus,cuius eulme pertmgerct ufq; ad ccrlii,primo ...
rcs "'!l"'!l,i.confufionis autores. V ndc Babd, quam uos Babylona di
citis,nccalterum altcrius lingua intdligentes.Per hos.n.garrulos fyIlogll
flas in rebus credendis pictas erga dil1morum unillcrftatem ois amiwt,
atq; nincendi t1:udio fratcrn(.m odium concitat,uenaticos cancs ad [editi
onem conteplationis uel1cnum orbc toro
dum.Triumphcntha:-cfi phas ct1: ryllogifmoriiartifida ,in natura & hll"
manis inucntionibus figmcmis.scd in [acris oraculis 10ciiGbi nc fpc
rentullum.Hoc cln Parmenide8 apud Platoncmdefubfiantiis (eparv
tisSocratidogma rradidititadicens. ?i\.i o/,-or(,)c; h.vc:ov O"K'&ex.op9,uT;f
mer'K/4iy fx'Ii. oV7 iif .... 1i
f
"'- At fimditcr nos
l11is non impcramus not1:ro imperio,ncq; cogno[cimus diuini quicQ nfa
kientia.Ei (t:rmoni & pcripatctici aftipulant'& Arifiorelesipfe tllmani
fex tumorganii,ut aiunr,fciendi,cum in rc[ollltillorum poflerioriiuolLv
mine primo,immediatorllm {cicntla dfe indcmontlrabil affirmat. Po!t
paulo inqt. Et non [olllJn fcicntiam,fed& principium fdcntifdfe aliqd
dicimus q tcrminos cognofdmus.Principii'i Thcmifiills ibi appd
lat noflram mentem,rermil1os ucro ex uidclicet componuntur di ...
gnitatcs maxirnf fL.bicCtum & pdlcatum.Sed Philoponus SI uulgo noiar
Ioanncs gramaticlls cxplanauit no paru fublimi- & uerius ira fcribes.
l p9I ({JJ.OtTtcp0o- TKY f c.mrfl.,KCN.
..... ... , tn' ,"\ t'-I:\. ) , , ... ... """ '1 "
TDV ,0VV .,Cole; Ov 'TOV "fOV "'-?i\",- TOV I DV l&I H/4"-C;' J\f. '9
&i .U .... "'-UTa. K"'-i SOl/. 2j9< -ri -rrtE"'-Trt -m.:v-nJ
V
.i. Phtlofophus hic
diro qdcm fden
acclplcns,l1o nofiram,fed d1Lllllam &filpra nos. Terminos
autc:m
LI BER 8ECVNDVS
xxv.
'aut,em ipfas intelleduales & diuinas formas. Termiilos quippe iIIas uo/'
Cl' fincs (im omnium.Cognitio itaque fupernaturaliu ere
dltorum a mente pendet,noll a ratione ratiocinando potefi errare
Sic enimidem feribit Arifloteles i'lZ'l</\Xmu r6 .s.v
Id efi. 8ufcipit falfilm, ut opinio, ira etiam Idgilmus,qu9d eltratiocill<V
rio. Vnde fyIlogifmuslluncupatur.ldclO denique condudit pofieriora
fico Scientia,inquit,omnis cum logo,id cft cum ratione eit. Principiorum;
fcientia quidcm non utiqueerit.Qgoniamaurem nihil Uerius conringit
effe Ccientia qum mentem,mcns utiquc cri t principiomm. Principia ue
ro dicuntur res prim:r,& Hdodus prifciq; omncs Theologi deOs fece'
runt effe principia,igitur cognitio proprie nominatur diuina.Et ut
in pofinaturaliu primo Ille ide fiagirita fcripft,eius eftpoeremOJIII<.:6>O:
IdeA:. Iufieutiq; non humana, <;p uelfolusudomnium
maxime iIlam deus habeat, & indignus Gt homo circa ellRt
llllam [cientiam. Deusenim folus hunc habet honorem iuxta 8imoni,
demo 8ed cum nobis nihil magis conducat ad beatitudinc qum lilmma ....
r:um & diuinarum rerum cognitio, qua (te rogo) uia Philoiae alia homi ....
ni ad eas pergendum cfi,G non quibufuc modis comprchenden
datanta fummitas<;' Tum PHILO L AVS.PerecaH:oripfetu,iter
ofiendiili planum atque patens. Cum enim quinque fnt cognitiol1um
opifices,Ammonio tefte,pofi Arittotclem, qui eorum quatuor tantum
in primo de anima libro mrminit. Sunt alltem JD' cpv7UO'f.
cA:.Mens, dlfcurfus, opinio, imaginatio,fenfus. Mensquidem
& fenlils non fyIlogiffant, alterum longc fupcrius, alterum multo inferI....
us ratione.Scd nec imaginatio quoqlle cum Gt fiarlo fefifus & apparitio/'
num inde migrantium rcleruatio. 8cnfbliS aurem nequaquam ratioci/'
putandulll quidem cttapparentia fcnfuu ratiocinari pofIe.
Reftabunt igitur opinio & di[curlu1>,at opinio efi ipfus difcllrf us conclu
fio,quapropter ca ipfa non fyllogiffat,foli ergo difcurfui qUf diancrallo
minatur rditta cl1 fyllogilTandi facultas,hucu/lp Ammonii fententia cf t
in comctariis ql1X edidit ad Anftotclis prima rcfoll1tiua.Et qm attigi cnu
meratione comphenfiones & comphcnfa breuiter,ne uaget oratio mca
longius,opinor diuina cere filpra fyllogi(mum,necrone humana intelligi
poere q non ducant originc cognofcendi a fenfu, ex mera dependent
fide,tm ob amorem reuelantis recepta & hoim beatitudine eredita. Sunt
to. plurima [alle q ficdiuil1t fe [peculationi immi[cent,ut unius fami
inquilini comune Cibi nomen ufurpare,atq;i1Ia
crebro (ita cm fateor) fe a theologica facultate tradari patiuntur ,)a uel
aliqualcm ordine obtinucrllnt ad deu,aut per fe aut per reduHone, uc1
alia forte ratione ut creationis,conferuationis, perfeHonis, iufiificatiois,
F
11 Reuchhn, Verb./Cab
[161]
[1621
DE ARTE CABALISTICA
beatitudinis,Calutis,& fll1ilitiDe illis eQde no cogito in prentia Cl' [eiii ca
natllralitcr nobis cognita fieri,qrti aut in pofinatLlrahbus affert oficnfo
'l' Gne,autin theologicis,propter Qd unt.Permino nimirutllis roncm QP
pe a fenfu qnda onis & dl[curfui 11lImano deditls,fcd qrum ueritas a fola
pedet autoritate reuclatis,eoru haud arbitror effe [decia ,nec in illis dliari
fyllogiCmii uelim.Sed id tm qdoib!1 erit pfiatius fdes,qu5 Q het,is ab Ari
fiotelein prioribus refolmiuis appellar C;b.-nou diu..Kf1'Jlloc; ii E
.t.melius difpoflt9 Si Ci effet fdes,jd explanallit ita Phtloponus,id effe ,me
lillS cognofcere j R demofiratione.Ad Marran
9
,Affentiortibi Phi
10Iae,inQt,& tecu qq; iIla ira CjJnerffunt fdei &: pure credlbtlia lieto fub
ie:a dfe Iogicis tediculis,q pIane magis Cuntcotcplatibus cletrimeto Si tu
cro,idq; no pariter affellerat tagra-ci Q latini.Hlcronym
9
iIIe Dalmata in
pfalmti cetefmu quanti (cribes,fyllogilfandi arte thcologif applicata COt
paratplagis fgypti,edcait,Cyniphes dialcnicfartis fiimul
9
intclligit q li
cctparuu lliclcatrcipfa here [cduBiois aClllcu,grauifImc to fallciac mm
dohffimus lfic uir hac techna qua 8( uanirate
fcnf9 & obCcuritate metis agnoiat,oino ab hebraicis dimouit fiucliis atq;
rciecit,cu ffpe alias tu aptifIme ad Damafllm de qfiiolb
9
/bi .ppofitis qii
in fccuda iis lIerbis utif.De hebraicis dir plltate,llo decet Arifiotdis argu
meta costrere.Etin pfalmo Cxliii.de theofophifiis ira fcribit.Qi1 teelI ere
perilltdlfputare ucuerba eoru breuia fill1t,ficartifici fermone c6dllfa, ut
cuadere tlbi difficile lt,cu.n. te ligauermt fyllog,fmis filis,& te clallferint,
& qual maceriaCyllogifmii ubi texuerint ac fdificallerit, n6 potd: cornI
cre,no potes trafirc,tenerisiclll{9,nO cfi ruina maceria- necp trafit
9

ibi tenuerint te qual qda giro indufilm,tiic no eris in allgufia uia q dllClt
ad uita,feclinlata Ci ducitad J9Kr 7riS"1o',Gt]-n""v tSt r lI(
.. & flmplicltatis ftdes mdlor efi j curioGtatis
RfuaGua ro,ut dixit AthanaGus in hb.iii.aducrCus A rianos,cofirmat hoc
ide in ORe cotra grfcos,qd lcicipit.H r J9 r -n.ly
n($.,c; ,OV =ii7ZY -n.ly .,w8rr},m,V J'11!xtrt<<<{<<J\E1Tj, ccrnv o' rvieJfL\
.i.lpCa Qdedecultll dillino & de ulliuerforulleritate cogllitio,1l6 t5: infiitu
ta ab hoib9doBrina eget Si exfe ipfa het notoriu fuu.Sic AthanaGusHoc
nihil dI'e uerius qllifq; Gbi collfiituat.Quo enimdicelldi fiUGio autqRI'
fuaddi conatu opus erit ei9 qd mea fp6te parat
9
film credere Adq; ia fo
lo erga reudate amore mco ac fngulari ueneratioe ltbetcrrecepi ,ne mi ...
nimf qde ronis ui coa& aut iduct
9
,qua falte tenebricofa in hoc corp9 de
merCi ac lIinh ai obtuGtas po{fet excogitare ,Mlllto uberius h<ec trada t
Iufiinlls ille phus ilib.de reBa cofdIoe ibupri[cu ifiuc citas.
tT .,w8
f
km'6I -n.lV dillinoru manifcfili, Q & So
cratis fluxit ah ore.Fert ita Xenophtis Socratici ad xfchin epra ,uhi oib9
LIBER SECVNDVS
XXVL [163]
patctdiuinas res cognitioe humana cophdi no po(fe,quarc fufficit
pie ipfos deos ex aio colere, qllales autem funt, necinucnire nobis pom... ;1
bile eft,nec phas quj;rere,nl'C enim feruis conducit,llec cis laudabile dixe l
rim n dominorum filorum coGlia niG ad minifterium fuum Rtinet
fcrutari uoluerint.Ecut de Socrate aliorumq; philofophorii fel:atoribll
lffiv,8-rt mv7l'C
t LVe.iv ..Mirabat aut uidclicct Socratcs,n nOI1 mani
feftum ipfs fit,cp ca no eft poffiblle hoibus inucnire.Talis fcmR fuit oim
retatum & oim ferme religionu fententia,ut hum3110 intellelu nOI1 capi
antur q prius in hois fenfu non fuerat,& q intelle.:tu5 non capit,ea nccra
tio dlfattit,q aute ro non di(clltit ea ratiocinationis difcurfus quam
iudicabit,qd tum maxime diuinitus reuelatre ueritati con ...
gruit,diam fi de earum aliqlla imaginarios nobis animi coceptus forme ...
mlls,ut qllicqllid religiofe pieq; recepcrimus id argumentationis lliolen
ti<e nonfubdamlls ucl ullonobis phanrafmatepropofto. Maiores ita?
imitatus ille Naziazcnus Gregorills,z Cltll!1ct inter oes noftratc$ in orni
theotogiq: facuhatisgenere,omni lIerborum & fententiarum lIenllftate
Gmul & grauitate ,huic docrrinf haud abfimiliter adfiipulatin lIbro theo
l
. li cl ff' , , ..:l' -.3' . " , rI'I ' , n'" .
Ogla! ecull a Irmam;, 7"0, 8V VO"f(,)<n,YK vo, To <'OV,I'-K,,' OAW
iO"llv compheflbileforehllmanodifcurfudillinunecv
totum quicSld contingit imaginari. Nemi tu MarraneChriftianorume
pror[us experrem aut negIlgentem fufpiceri!: philolaus refpodit,memini
Athenagoram phllofophii Athenienfem ad imperatores M. Aurclium
Antoninllm & L.Aur. Commodum pro Chrifiianis le.,gatum nc dixdfe.
i77!? lfi, I\;mv -rov tbrp..!t.7l.lV, o) -nf!s,.{xop'Jp. c:cV&f(,)7r'KOi.r oWJV.
fkOJ1l<hlK7/lI '77Iicnu

fLoc i;,a- 77!1'? .9tcov {xiv Atqui&peripfa

dogmata Slbus innitimur no humanis certe fed diuinitus miffis &. deo do
uos(llon CiCllt dc prophani: tt:nentes)poffilmlls.Vbi ali
tcrde prophallis perliladeri, aliter de dillinis in(inllat. Tametfi aliqlla>
multos ex uobis nouerim ,qui omnia logicis adinllentioniblls confllndiit
& fu[ep deq; natllralia mathematicis principiis,ac tur(lIs theologica tlatu
raliblls ftatuunt confirm:lI1t(p.Sed haud quaSi caura: diuina: funt natura
til;ms pares,nec ualent naturalia dirigere diuina,tongeq; minus iIla q fola
fide confiant ulla ratione poffunt dcmonftrare humanitus fcibilia,Siatt
neccaqux funtpure creditaneceffarioinferuncnaturaliterfcita,pA:antif , ..
fimus cnim ilIe lIefier Dion yfius Areopagita quem ego aut reliqllias aut
imagillem Pythagoreorum (ur arbitror) haudinfpieter exiA:imauttim,
fnR theologicis irti s cognitionibus in libro (uo de dillinis noib9 ita 10Sltllr
%inquit <; 17I/gia- 7li<;.;..,io,. ,DIT.
T -n.\v o7I&lv ,ft X!'","'; , ti-r. o'J1'7&!V {:a.eIJ}V'IJ
Jt T'V fXilt; ",GJ.9P .i.Ne'I? ero con[cqucns illatio cauf atis & cau
Fii
[164]
DE ARTE CABALISTICA
fs,red habent qUldem caufata ills caufarLi
cauf.r caurarls abiltat.r funt;& (uperne .. eGdebtlUxta CUlUkp pnnopatt
F rationem.Qgo captiortus ex ueA:ris retiactdo & falladus
cA:,in rebus fola fide reudata coA:antibus,fyltogiCmorum proprietate ne
dum utendum ,uetum dia pari dignitate credendum eU'e quicSld ex facris
oraculis per fyUogiA:icum artificio feJtllr,acbona formali necelIaria lo,
oicaqJ ofequetia infertur. Nihil cnim tam diitat 'P effe dillinitus r eucla
& humanirus inuentum. V ndein merafide pure credibiliLi, credere
& fare funt maxime difparata,ubi nun'P conclulio fyllogifmi fore potea
euidentlor ex pmiffis,etiam li pmiffis euidentia certa mifceatur, ti1 feml!
concllluo,partem fequitnr igitur ud hocaffirmamlls
'l'in eodem fubie{fo &'refpedu eillfdem uerltati$,non poteA: limul fure
habitus fidei acquiGt.r & habitus fcienrire per demonftrationem
Qyi ergo conttadicit facris oraculis,is execrabilittt contradicit fidei. At
uero qui alicui concluGoni bun1ano ingenioJubtilibus inuetiunculis,Ari
A:otellcis technis,EleaticaqJ di[ciplina,cuius autor fllit Zenon rilc:
ut Galell11s ait,Gue Chrylppi tendiadis aut fophicta"
rum fyUogifmis ex faCto rum oracutorum reudaris colled.r atqJ iUat:E
contradicit,isiam non fidei contradicit,fedfcienti:E human:E repugnat.
non diuinam illuminarionem,fed mortalem indufiriam abnuens haud
,fed erranter forte, aut quandoq; perf picaater ,non aut tUf
piter. Qgonam modo igitur affirmare quis & hu
mallitlls inllento pari dignitate credendum effe ,niG qui totus pafcatllr fyI
logi[mo GCUt bos famo.Sane qure C amabo te) intercedit dignitatis pari ....
tas iA:ius & illud,at iA:ud [Cibile.Mens illius fedes eA:,ifl:ius fa
cio,iUuddcSuit aluminefuperno,ifl:ud ex [enfu ducitoriginem.ln menI
cis regione atqua funt in ratione funt impoffibilia.In men
te datur coincidere contraria & contradidoria,qu:E in ratione logiffimc
feparantur. Non eA: igttur omnino uerum,fi prormiU're Gnt de fide COIV
c1uGone iccirco fore dc fide. Nam e"ecrabilis efipropofitio hrec,nullum
adorandum cA: creator ,Multo etiam exeerabilior ifia.Omne fculptile di
adorandum.ln eisnanqueambabus blafphematur fides,attamen & [aera
& fiddis non confequenS,t'lllllum fculptile eA: creator ,quam
naturali rarione demonfirare polfumus,ergo utTitas eius non pendet ab
autoritate reuelantis.8ed eius euidtnria longe creditafde minor cA:.Pa"
ri fuafu fallimur afintiendo.quia conclufo Gt de fide,iccirco aliqua pr.r"
miffarum necdTario effe de fide. Q9is enim ignorat Hebrreis, ChrlA:ia;
nis & Agarenis effe (umma fide creditum cp rculptile non fit adoradum.
ad cuius camen llffenionem infercndam naturalibus lItar prremiills, nul
lum lapidem (ife adorandum. fculptile autem uidemus lapidem effe.
LIBER SECVNDVS
XXVIt [165)
Tum Marranus,Commodumihi Phitolac redudsinquitin memoriam
noftrorum qrundam denchosfophifl:Icos,cum dicunr,conclulo d hr/
retiea,ergo aliqua pmiffal'um.QQa in caura miror fupra CF dici poteft,'!'
ifti aliquos uel hoies qiiq; inueniant,qui eis talia credam. Sed quid ego
xthiopem Iauare conor,qui nulla candefcit.Sunt pterea q tametl re
ulantur,tn etiam fquLlntur dereue1atis,q l atceptentur a eredte,fides
potius erunt <;p reue1ata Si [cientia <;p ilIata.Sicut qu:r pcipit ecdela mca
dreeredenda etiam qcunCJf ingenio compofita, prcrfilmunturpotillsa
fpiritu fando dI'e humana rarione inllcnta, jtumuis quadam
fyllogiftica fubrilitate inducant.Sicille ad ecclelam Alexandrina [cripOt
Conftantinus de concilio Nicfno dieens. *' -n7<; 'f'JC.oo{c,<; /Loii
,I , , "', V...t:\ q'" "- , ." , .,
t'1l",lJj(om,CI' ,evo 'iV iS'1V H 1" .,.ov !f.A'SIII omu 'n To ,r0V 'lMVfUe
vJIoclv 7It!<; lIvo:.<<; nv ee.fv
.i. Q!lod enim treceris fmul placuit epifcopis, nihil dl aliud Si dei fentcti
maxime Ubl fantus [piritus talillln tOt & tantorli uirorllm mentiblls irv
cumbens diuinam uoluntatem declarallit.De epucopis 10qtl1r
uniuerfale f pirim diuino agitatam non dc qrllmlibct jtii
C1.1nq; polyphemorl1m heteroclitis une cerebro capitibus. Abeant igitur
111 offidnam [uam milliones fyIlogifmoriide effe,de necdfario,& de con
tingenti, aut l qua fint ali logicre curiofitatis poffibilia feu impoffibilia.
Nulla em cft oronis 6dditer creditcr ad neceffarili propofirionem crqua
neceffarla poffit effe dubitabilis,rcuelata uero nihil fir eui
delltius.Neigitur occupct eiufcemodi mil1:iones adyta faeroru, ne mo ...
leRent hierophatas, fecedant (a poffe uclint) ad artesfdlu
larias aut naturas cemetarias aut fupputatioes mathcmatieas,ne cra[cant
limites,ne atringant -hV .lfrIJC.TCV '9 JC.ev<pfu '7l.iv fJ-fJS1le161V
Reh,inql1it Philolaus,inccdis amice ad Pythagorreprofedo lliri diui ...
niore dorina imbuti obfcuras hl1mani ingenii arguriolis
12ueftigandas,q nobi, ambigcndi formidinem magis incutiunt ijgencret
Hrmitatem.Non em poterit diuinoru tantus [piendor 12 tam
tcnues et aDlles fophifmamm rimulas ram ftriim a noftris nol:uinis ocu
lis cerni.sed opus erit ampliffimis cogitandi $( erededi uiribus,maxicq;
(ut ait T erentius) fide & taciturnitate.Q!lo motus Pythagoras,omibus
difciplinis toto orbe hal1ftis primus philofophire creditor,nihil prius, nt a
fcriplt Apuleius,difeipulos fuos dOCl.lt ij tacere.Nam hoc erat primum
contempiatiucr fapientire rudimentum,meditari condifcerc,loquitari de
difcere.Perinde atq; tam maidhtisPythagorica fublimitas mul
to effet dignior 'l' pllcriliter iaatis gcrris loquitando & garri endo co
prehendi poffet.Satis ueronohis patet aiisq Simone accepimus, etii
Pythagoram [ieut creeera Cabaliftarii ita hocqc:F genus dodrinre in
ciam attuliffc,fcilicet cp de quretionc altiffima difdpulus interrogaturus
FUi
[166]
DE ARTE CABALISTICA
taceat.Interrogatus uero f olum refpondeatavT!: r<p. Ipfe ilixir.8ic Caba ..
li{herefpondent .i.Dixerunt Capientcs. Et Chriftia
ni quoq; filis dicunt .i.Crecle.TumMarranus,Fortaffel1os taxas
Phdoiae quibus id & Imperator Iulianus improperauit dicel1s, vfdJv il i\e
,41X. "I.!J if xoJJ<.1clt. 'O', "lJ"{l>IUtlbY ,nt; vl'-i'r{et;{s-t .i. Vettrum ir
rationalitas & ruilicitas,& nihilultra ip[um crede,ucftrx eftfapiti..Cu(
conuitio Nazianzcnus inprima inue:iua prudctltcr occurrit, q, paritcr
hoc Pythagoreis fit primum & maximum difciplince fi.mdamentu, tacere,
deindenullam dihs exhibere roncm niu inique
cl t q
. M' 'riti , ".
l10sre argua, Ulppee!: 71IUJTOV tJlI.OV'nI;'nV,4VTO!: If/I-IV
'f E"I.!J r'/Wa'J.i.1n idi cedcnteifl:o,ipfc dixit,& apud 110S ere
de ,licet aliis f yl1abis & uerbis,ita NazianzenusHabcmus I1UtlC memori
ter eotum S}pra! S}bufq; [acradiligentius tra:auerunt unanimem
difccndi morem l11ddicet.Cabahftarum ,Pythagorcorum
Chriftianorum CcetcrumquicSld aliorum cA: diuinum non cfr.
H Equidem ante multo cogitaui uu,Phl101aus ait,ea oia ex Au
xiffc Cabala, iam cert certlus [cio,dare nanq; uidco, qucecunq; Siman
nobis oodcrit philofophice cA: Pythagoricis adamuillm qua
drau,uthaud ab reiudicaucro CabaliA:arum & Pythagorifraru inter [e
CLIn:a ciufdem dI'e farin:r.Oia nanq; A:udia noara utriq; rcdllcutad hu
mani generis falutem,& omnia entia filbfA:unt,allt[ubA:ant cotinuo
ad Idcas referunt q ucre(unt,& idearum idcam. V ndc utric:p ternos effe
mundos affeuerant,& tcrtium infinirum,ueI potius non finitum,tribu( q;
cfJ4a'JV 01 Tavlf!iJ 1.i -m(v-m (gl't; fW}v &e.<s-rq'
.i.Qyemadmodum cm dicunt Pfthagorei,omne & omnia tribus tenni ....
nantur ,utin libris de crelo feriplit AnA:otrlcs.Nam alia S}dcm,inQt,funt
corpora & magnitudines,alia ucro habitant& obferuant corRa & magni
tudines,alia denip habitantium & cuaodu principatus funt & origines.
Q!.)odita inteUigo.Qiii mlll1dus infcrior complctit corpora & magni ....
tudincs Gngula rum {uis uirtutibus &intclligcntiis{phcerarum motonb9
appropriatis & gcnerabiliii corruptibdiucp curatorlbus ac CUA:Odlbus SI
obfcruare dicunt corpora prouide,ut cA: cuiq; tributa prouincia qs anti
quitas qoq; uirtutes,qficp angelos,tum ahqn & deos,itcm & dcemonas,
lId pro rerum anxiarum follidtudineSlbu5 allegant crcbro dfmonia qC]?
noiauitDc quibus canit Homer9. B\o} ."tl'-TJl< olympi
ca te:a illhabitantes, fci1icet Sl rebus naturalibus pfe:i f cepe querula tur
banrur affedione ac a fummis ad ima relegati laborii filoru callfas dicue
m?i'-o} 1; "G/L'Ir--'C '11
.i.Multi cm patimur 01 ytnpica teda inhabiratcs a uiris Jgraucs dolo
res intcr eos uicifIim reponentes,ut efiin l1iados quinto. Nam oIympii
intelligllnt prifd quintam (ffentiam Gue natllram hoc cA: cce111m, qua!':

LIBER SECVNDVS XXVIU. [167]
teeta olympica funtfpha::rf ca:lcA:es reu cooi diti a celando GCl.lt tel:a a
rrgendo.Dcniq; uirtutcs ca:ldtes & uirts tlementarcs ac rcrum natura
lifi Hefodus deos ex crelo & terra dicit gcnitos in fua theo
goma,& Orpheus gra::corum primus thcologus ad Muf:riifcribcns cor
clem appellat d:rmonas his ucrfbus. lbI.cp.ova. illea.vtol6 .",p M)!lol6
.",p X8w{ il 'IItIf,<pof'nv .i.D:rmones cttldtes & aereos &
aquaticos & terrd.tres & fllbterraneos & ignifcquos feu igniaffittente!:
In opcrii <1'11 ac dicrum libro Hefodus,D:rmones inquit boni [untterre
ftres cuftOocs l110rtalillm hoim.Tpfe quidem Apollo fe f uiq; Gmiles daY
monasroganti qndam Theophilo ref podit angclos dI'c pro incumbete
fibi admini1trationis officio ll! eA: in oraculis.Sic enim cednit llf ferme [o
l t
, . h '" ." , .. 0..' " N ,,-, "
e omma crolce . X"'fov,.."..OY 'Y'"'f' Y'<",Y,'nV'n O\O
8tor; &')'(1.\0/ HfLi\:.i.Nomen ne ratione capiendum in igne habit's,ho
dells,Parua aiitdd portio angeli nos.Erigamlls fi Iibet ad altiora ingeniii
noftrum,qppc ad uniucru huius globi uitales inRuxlIs.Nam mundus (LV
perior coplel:it fuperos,dfentias incorporeas, diuina exemplaria & or ...
bis huius figiUa,qrum inftar,oim rerllm inferiorum fades
Pythagoras appellauit ",!i.im .i.lmmortalcs prima deos, ue'"
lut principia reru eX mete diuina produl:as ideM ut Gne effentialcs
principatus & origincs habir'nnm corRa ,id efr f pecicrutn,ortlpoGtas h4
ius mundi res inforl11antiii.QllO pIane intelligitalios enam illic:" effe lrnor
ralcs [ccunda deos,prima cm feCt1nda referunt,cntia incorporea Gngula
ria & indiuidua no materiali numero fed formalitcrformaliinterfe diffe
rentia,puta fpiritus ab orni materia libcros,fimplicc5 &impermiftos, [lla
l'te natura extra ccelum [cnfbile commorantes,& ut ait AriA:otdes, nec
tempori nceloco aA:ril:os undenec[enefcant nectran[mutent,multoma
gi'S nulla uariatione nec alteratione,nulla denil) paffione affel:i [ufficien
rifIimam Gbi & optimam ducant uitam,habitentq; rethernitatc, qd nun ...
cupatur .ruum,& quafi ens,qm idem illnd [eculii
fcmper fuit,eLt,erit,illtemporalitcr,in mentediuina,ex energia tii. dci fo/
ras cl'catum,& extra cceli noLtri conUexa conA:irut,pro domicilio fplen/
didiffimo [pirituu bcatOrllm,qs Pythagorci lIero& deos exiA:imant in [ub
limi :rtheris llertice locatos cum proruls obiell,tum retro partu :rl1iter
nos,fcilicet :r110 immortali & diuillo pditos.Ab ip[oaut eodcm etia
aliis dif peCatum eA: & tribl1tum effc & uiuere,his 'Idem claril1s,his uerQ
obf alrius ut idem dixit AriA:oteles.Q!Iid aut id Gt per qd difpcnfet & tri I
buat,ab hoc :ruo diuino & immortali rebus aliis,hoc eA: inferioribus effe
lpfum,non fortuitum obiter,aut perfunorie illapfum,fcd cuius libet f pe
cid conumiliter [llbftatiuii,certe primi oim Pythagorci Socrates & PIa
to fequentes pceptorem (uum,difcipulos illius famill:r docuerunt, cii au:
P iiii
[168] DBfARTE CABALISTICA
diuiircntPythagoram Cempcr dc diuinis obCcu\"c loquentem,dicere fofi
Ulm,<;p trtratys tu ne:
pIane intdlexerunt T etraByn effe !deam In mente dllllna tradentetn,&
fontt'm dfcldcam exemplarem traditam,& peri:ne naturam :tfe I&am
rerurn dTentialem receptam. Q!Jare Alcinoo tcfic dixcrunt hocmooo.
fS/VH iA", Slriv.vH41G'-a.v'Toii. T6V
EA:idcaquoad dcum Qdcm cognitlo Cua,q
ad [enfbilcm aute mundum cxemplar ,quoad Cc ipfam ucro conCydcrat3.-
circntia,ceu loqllcotis uox (uti cA: apud Arcopagitam) una alm fitatq;
cadcm,a multis aurlhus ut L1na pcrcipitur.Efi cm uox primo in L1ocifcrato
re,feciidoin uocalitatc,& tertio in qlibet auditorc.Q!to aiitin miido (m
oeseam fequentes inflllit,itain mundo itel
leiuali non tm Cingulos choros fuperiores inflllere arhitramur in omes
choros inferiores,uerumetia totummiidum fURiorem inAuerein totum
muduminferiorem,utoiapro Ci.locaptujtum ficripoteA: momentanea
ad &infma reducan! ad filmma.Nihil til mere creaturarum ad
tertium mllndum reduci potcA:,nihil mim tantre {uhlimitatis fuapte natl1
fa capax cA:, nift deus.atqll1 tertius inqua mundlls illc fllperfilpmus Ome!
alios mundos continens folius dcitatis dl,llnaq; dillina conA:at effntia,
ut piane mihi llidetur rede cognoiata oipotensCedes-
focara immo cxiftens filper omne feculum (cA: em re
culurttfcculorum) OYTOT1lG' ivT1lG'
&: unitas pexitlcns. Quod
Pythagoras nofrcr &: Parmenides Pythagorel1s lIterq1
haud abftmili 3' 'v. .i.q, unllm, &
ells,llnllm.Sed nemo antiquitatis ram perofus aut tantus contemptor ma
iorum eireoptauerit,ut tm &: tam Capiente Pythagora exifiimettam aniti
amcntia correptum fuilfc<}' putaretabacinumcros alltpuerdes talos q
bus iadaren t uultorios quatuor, aut mercatorllm calculas id gc
nus effe rerum oim principia,qllgnan Colum rebus non pGnt,ueri"i etiam
fecLmdum rcs accidanr.Quin potius intclligi uoluit ipfum effentialitcr &
fimplicitcr unum,a quo,& ex qua,&: per<}d,&:in quo,&: ad qdoia fime,
&. ordinant,&: contincntur .&:implmr,&:
effe primum unum Be primum ens,qd in fecundo pofinaturalia teftatur
ArtA:oteles his uerhis. jf, "",1k,or4o1 ovirTijl, 'n 8v,
ib\'!I" ",:''lf.iv n'v 'Tii OVII'[
flan'}; &: Pythagorei no alilld aliSJd ipIilm cns,neq; ipfum llnum,fed hoc
corumnaturadTe,ceuexlA:entisdfentifidcm unumeffe,& t'ns aliquod.
Sane Xenophanes illc Parmenidis pceptor & idem Pythagorf
qllanSi aia celare mos Illorum futt,to l1ifuseft clariffime nobis explanare
quid !pfum unum effdntcllexcrut,dc ci in rerii principiis uerba fecerin e.
D.xit
LIBER SECVNDVS XXIX. [169]
Dixit aut ilfud unum,elfe deum,quo liquidius Pythagorre arcana nobis
patefiunt tum fratuit infinitu & ullum & numerum efi prima reru prin,;
nihil aliud Ggnificans Si ipfum poffe,niM em QS unij
ne quidem,prills ipro poffe,qd maxime infinftum in deo eA:,
immo ipfum)infhJitus dem; d't,in j non Ceparantur effe Se poffe ,qd oium
& Gngulorum qrumq; continet effentias llirtutes Se oRa
nones cum oibus proprietatum & accidentium connexilibus
&unionibus. afi'entlt etiaea in re Anaxagorasante
qs uiros nullam gra!cos oes dei habui{Ie cognitionem Eufcbius Paphili
autor efr.DVdt em Anaxagoras, qm erant oia Gmul.Ec Democricus,E'rac
omnia Gmul ipfo pofl.Ha-ccfr iIla qq;
miltura Gue rerum comiA:io Empedodis & Anaximan dri,neqllaij til in
aliq Hefiodi aut AriA:ophanis chao notte & erebo confuCa ,fed in deita,;
tis pIeno IuminediCcreta,& in ipfo infmiti lllminis intimo penetrati ordi,
nata,quaij G haud inique intdltgatur Hefodus,certe chaos notem & te
nebrasno effe rerum principia,fcd ex principiisorta A:atuit.ld.n.in Theo
gonia protulit rxil'.: :>ivET' v-nl p9jJ xkor; :>iv<?<>
Deinde feqlliHK T i ",{lo O(L v.f7C :>ivoVJO .i. Ex principio & fiqn
aliquid primofatum eorum elt,ccrtc primum chaos [aaii dl De chao
aut erebus nox nata fllnt.Ariftophanes lIero alitcr in allibusCcri
pGt I(gij 'n .i. Chaos erac & nox erebu[q; nigrull1
primo.Sed ita fingit poetice mufarum more aUuds Cuis auibus Ut ex ou
poffet amorem cxcubare,admul Orphei fupparafitatin Argollauticis,
non abCtmiliter Centienti quapropter hocidem repctendo rurfils iteruqJ
meminerim,oia & Gngllia in illo ipfo poffe,non confufe,non in chao, no
in erebo,necobCcura note,fed dlfcrcte acordinatc in pieno lumine CciIi,
cct in ipC a.luminora & oim fulgentiffimoru radiorum f plendidiffima da
ritate ac illultris & iIlultrantis efTcntia! intuitll noticia cognitionc
uerfari,qux optimo iureab antiQffimis phiIoCophorum Idea nominatur
iK f trh... o' cuius Qdem po(fe effc
1
cllm Ola completatur mcntalia,
rationalia ,intelligibilia ,fenfibilia ,uitalia ,fi.lbA:atialia ,adh:rfibilia,&
Gua,non tm eorum Ci fllnt,lIerumetiam non [unt,tum uere illlld pote
rat infnitum appellare Pythagoras,quod & a fapientiffimis didum erac
.i.lnfinite polfe,qm &ipfum eftinfnilUm,& una eadq; infi
nita & dfentiali Idea compIetit res infnitasNlhtl e01 ud fuit,ud elt,ud
eritin fURcceleftibus,cceleltiblls,terrenis,corporeis auticorporeis,in an
gdis,in hoibus,in brutis,in plantis,in tota uniueJ'fi natur. qd non poffefl:
uel ut grammatice loquamllr potis elt.Ex hoc omia prddeunt,& d:
Hvcf'-IO' .i.lnfinitepotens &: oipotens
potentifica potrotia,q nihi.t aliud caij diuina ctrentia,intra quam antcoia

[170] DB ARTE CABALIS TICA
unii produOt duoHic ccfles Marrane corii meum Pythagoram. Duo pri
mus numerus dl:,lInum llcrO pricipium numeri. O.t G credis Xenophani
ut audifl:i,unum iUud dCl1s cfl:,& cum 111 tra c{fenda diuina prodooio
dllorum manferit C nllmerlls cm le ipfo conO:itllit,Boetio peripatetico au
torc,illxtaq; ullum follls binari9 naturalitcr cfl:) tum nccdfario,duoql};
ilh,dcus funtAniam in tra deum nihil lliG dClIs ctl:.T reg res princi
pium & primum cum Gnt,& unam dei dI'cntia non excant,tllm deus pia
ne unus fUll t,non em cffentia c6 fcinditur,cp ex UIlO duo produda nume
ratur,fcut in rebus qCJ? cor(2ds ffpe Gtut unitas mota in duit.,temCft U
nia comparationi)ufq; ad tema progrediat manentererllffi {ubthntia ut:
fiipitis &furculorum,ucl ut hois corpusbrachium& digitus.Ex
uno itaq; in diuinis producCJ1tc,duobuf q; produl:is,trinitas'ritur.,
rebus Ci addatur elfentia ab cis formalitcr dit1:inl:a,erit formalis quater".
nitas Ci eO: mfinitllm,unum, & numerus duorllm Omnis numeri fubO:an
tia,perfel:io ,& Hnis.Nam unum duo tria quatuor collehuo progrdTu
conficiut,& extra deccm nihi! eO:.(luarf' hocipfo intdlexit Pytha
goras oim qddam rerum principium elfe,qd Tetral:yn noiallit.Nam te
tras radius, ex quali{r
mahcate licetiamlilRfubO:atiali,meus ipfe, unUilluO:re nomc/1 conO:iruit
quaternitatis,ucluti quatuorinta fe formalitcr dlfiinccor\lm.V
a prophano fegregaret,optima ratione nomcrrfanaii p y pfilon ktipat,
cum uulge pedota [cribi conrueucrit.Adhuc aut & ipfe .qJ T etra;.
l:yn utdeum aIique hocloco excellentcr in genere mafthno protulit, ii
more latini lIetercs Cupidinem aut VenercmafclIline pronllnciarunt,cu
alias inO:rllmtalem quatemitudinisnumerum ipfam Tctrayn genere
f.ceminino eloquant.Deum autem fe illii oll:endere lIo1uit12<lllCffi ip[e iu
rallit f'-l T6V7Erxnv quo nihil haberi debeatucncratioe dignius.Nam Ut
Arittoteles ait T;;""/l-rtl7ltT:V cO: honorabilifftmum .
Ego hocinloco qui aurea cannina Pytha
goram Ip[um c'nfmpfilfe.op1l1or.AtS} parlter optarem propterminficf
fanbtatis reuerentiii,cp Tetral:ys romana lingua non quatemarius nec
quatcrnitas,fed mutata quatcrnio aut quaternitudolloiaretur,qlla
te apud no! chnfhanos obfcruatisJacrl1m aprophanitlUlgi uru [cccrncil
tes,cum cm a ter ternus & tcrnitas populariter legi debeat uos facrofan.-
tam hypoO:aun alterato lIocabulo tdnitatcmappellats,quaH tnu unita.-
tem,fcilicet.n.literam ab ipfouno propterunicamfingulorunaturam mu
tuantes.Sed ut recepmi qUfdam rumma res
di: T etra:ys,Pythagoncum pr1l1oplUm. T llm Marranus,bdliffimu re ...
cordor ,ab hoc quatuor literarllm charagma,n
qua umuerfa generIs humallllaius pO:out.Qtod nobis Simon tanta fcri
pwrarum
LIBER SECVNDVS
xxx. [171]
pturarum ubertate cofirmauit,ubi profel:o mihi Iud:rorum T etragrani
maton ac potius ipfas quatuor litcras ex Qbus nomen Saluatoris compo
natLtr non male uif us efi: Pythagoras in T etral:yn gr:rcum fymbolu CO,l
mlltafI'e. Mox tum.Ego uero,inQt Philolaus, ilio T etragrammato & illa
falute adquam torum pencgcnm;humanu reduxitSimon piane nondii
fatiatlls di[ceffi,quare cum ad cum redicro de ifi:is rebus Ci. uoletamplio,l
ra qu:rram,pr:r[ertim de ilio hoie Q [alutem fingulis quibllfq; nobls al,l
laturus Gt tanSi llniuerforum rex llnl:us,ideoq; lVleffiha diCl:us. At llide
modo uclim num GtEfculapills denuo ud f2 tranfanimatiohe,ut aiunt, in K
hune mundli uenturus,de q IlIlian
9
Imp. in hb.ii.cotra Galilfos ita fcribit.
tv -n7t; vu1"7t; T6V l1"J<;>'H'7I"'civ 5 ''l1v "1!J. THt;
!;>.f/f ).Svl/,-ov lt.9 ''xt; iv.,w
TV t'1J"lJ\twfoV tV'nv9!v 'Irti.,. "!oU!.,t; lL&1
T@V d
f
* ''iiv OOlTHeJ.OV team;; _vof&v'l1!U 'lJ}.H/,-
/,t;>'cEa' I@ Td arJ/,-lX.T/!C &o9!vcEt; in [UIS intelligi
bilibus ex Cc ipfo Efculapillm gCl1uit,&in terramRfolisgenitalis uitam
defi:inauit,hic in terraexcrelo facicnsprogrdfum llniformiterQdemin
hois fpede circa Epidaur apparuit,auctus itaq; ilIie fuceeffibus CUf211ni)O'
lIerfam porrexitterram,falutare eius dexteram, ut refi:auraret aias male
difpofitas & inualide habentia.QIi a compoftu ex iIIis quatuor li
teris qllis etiam alio legendi charal:ere addito nomcn hablliffet, prorfils
Saluator ipfe putandus effet,Aut certe Sirllfquantlls iIle fuerat Herculcs
Alcmen:r ftlius a Ioue progn<lms diuinllm femen quem Tha!Tii Saluato
rem noiarunt,& moneta: Pllblicx ill[eripferut Gc crlIlT>lfot;
.i.Herculis faluatoris Thaffiorum.Eiutcemodi IlUmmllm argenteu prifee
ego foleo,erga res incrcdibdi uoluptatc his
mcis digitis ucrti legens & reuerti.Qlo non ab re conicl:abam,oium uo
ce ae eonfenfil Herculem imer deos rclatu & faluatore effe promulgatu.
Prfter eos flliffe alioqllin aliSimultos qui mortalibus opem tulcrint[allla
tores,haud dubiulU }dem efi:,qrum e numero meminimus Ptolcm:rum
regem :rgypti cui nomen Soter.i.Saluator extitit.Romanis qqJ Curtius
ip[e tua morte terram reddidit faluam,& fua capita duo Dccii pro patria
[emanda fortiter deuouere,comunis falutismirifici autores. Tum Mau L
ranus,Llbentcr, illquit,te interpellando mOllerem ut Ci. nobis a Simone
tradita animaduerteres & paulo f}uS intelligeres.Pofi:.n.
ij multa dc Cabala illc uir oifariam feCl:ffufperitus differuifI'et!:ld modo
eIfet,& ad }d uttlis,ofi:endlffet'P & cp cffet recepta reuclatio,& cp facile
nobis iter aperiret ad beatitudinisfafi:igium &fummafttlicitatem, tum
rogamsa nobis quidllam illud effetquod pr:rcipllllmdiuinitatis reucla
tllmfllUfe puraret,ad qllod gelleratim omnes diuinQrum rClIclationes re
ducerentur,aiebatid efI'eqd dicitur,pofi ruinam primordialcm generis
[1721 DE ARTE CABALIS TICA
humani uniuenalis rdl:al1ratio Ci Call1s noiamr,& quam daturlls foret ho
iuA:us & pdftrus,uir heros,cuillS nomen qllamor conrinerct In mifera/
tionibus literas,ad quem nos ipfos cunc1is negociis feclllanbus abCoIlICR
tes libere con ari debeamlls oes gradlls idoneos afcedere ac migrare in
ip[lIm,pro ula qlli{'fj uinH,c:pq; fint huc oesa:us nofiri formancli,huc
ois contemplatio dirigenda,huctendatois rao'a
nobis quaf rcala Iacob fore qlleat ulR terram fica &.cacumine tanges cre
los,per eam tranfcenderc nos mundllm hunc polTe corporeii uCqJ in alte
.... rum mundum angelicii,etiam ad ipCam Meillhf illius Saluatorisaiam,q
A fit oium aiarum fatuandarum rcSles & fatietas,cxtrcmuf<:p finis,ultra qu
progredi nufqua ualeamlls,qm terminet ulmmllm habitaculii mllndi fu
premi,&comunicetcum mundo fu{!fllpmo,fiuedum {! grammaticosdi
cere liceat fupmiffimo, quin potills incom{!abili ,ad filmmum, han c dI'e
oium hoium falutem clln:orum bonoru aggregatione coplc/
memineris a Simoeucdfe propofita,quan!iR ambages,mea
tdcm Ccntentia non dubitabis,nccillos tllosCalllatores,nec ceia
qfdam de Qbus uigintiquatuor biblia fa'pc honorificam fecerementione
in tanta lInq; fllHfe dignitate confiitutos, utgenerihumano C,(utem uni
ucrCalem afferre potuiffcnt,R quam hoi es in omni orbls terrarum Cpado
qtqt dTent,fcmpitcrno a'uo Ia'te frui,& cum deo pofi lap{um redire lIale
rent in gratiam.Qpid enim detuo Erculapio complllres Cenferim alii,tll
uidcris,qui afferiit illllm merctricio incdtu nattlm ex Coronide uenufia
muliercula,de qua canitur.Pulchrior in tota j Lariffxa Coronisno fuit
:rmonin,& eam f:rpe in tempIo ApoIlini$ fllbcgerint atq; compITerint Ca
cerdotes, Sl adulterinis complexibus a Cc gcnitum Efculapiu,finxerul1t dei
filium dI'e l fio 10co culti.Apis aiit'a'gyptills Sl artemedicinx primusgrf
aa:: intlllit ram infignis co feculo trplarius,ut ctia mortulls in templis pro
deo colcret,fingulari (:rga [acerdotes Apollinis fauore du:us infante m
fufccpit alendum & infiimendii,quem diCcipulo qndam fuo Chironi Ce
deinde commendauit medico i2itifTimo,ut artem curandi
cor{!is in Erculapium tranfiill1deret.Qlo fado,il1uirum euaut ECculapi9
& fama & opib
p
magnum.Auaricia uero tum infiigattls,& cupiditate ho
.... 1 noris cliuerfas mundi regiones ad pecul1ias arte medica corradenclas
grauit.lamcp diuitiis plurimii abundans, & fama ingenti pditLlS fiutte Ce:
deumnoiauit,promitrens nonfolum a'grotis faniratem,ucriietiam m'or
tuis dcnuo uitam,ulR quo Ioui fu{!bi:rfuf pcrnas dedit,nam fulmine il:9
periit.Sic cm Pythagorclls ilI e Pinclarus Pythionicarllm tertio C
u
{! Efcu
fapio ceanir. Kfov[",v ?f,J.dX.C; J\fLq>oiv, /l-7IVOd.V sifvcov J(<18.7 Ae,l! 001<.'
iV{cJ1(/,j.' fLGeop.i.Manibus ergo Iupiter proiiciens amba/
bus,refpirationcm peorclioruclefumpGtfubito.arcles aiit fulmcn inflixit
mortem
I ... IBER SECVND VS XXXL
rnortem.In hancrententiam Apollo querulus fuper Ercufapit fdii
EUl ipidi 6ngit.
z
e rT ":!II:KT.i<; o'v 1710<;
Qyare niu piane in diuinis plumbei fumus hoiCiTI tam ahenu a di ...
gnitate,faluatorcm effe humani generis non putabimus,ct ne in uniuerCo
fanatowTI,qui opem non alibi,Si inPcrgamLlm,& Ioniam,& Ta;
ranta,& Romam,& Con.et .rgas,ac in ea!> Circa regiones contlllit.NimiQ
tu uidus amore tuorum Marrane,Philolalls inquit,plus Si llcrtate,omis
hoies minoris .rfrimasimmo Siminimi cenfes,qlli non Galil.ri fi.tnt. Per;
uerflls hic mos eft: mea f ententia (Gt llenia uerbo) non modo laudcm alie
nis no admittcre fed &uituperare,nec tibi llt uideo fatis fuerit tuiq; finii
liblls,optimos lliros Cuo feculo uirtute claro!' qs antiQtas ob egregia fada.
in deos re:tlllit non effe: deos contendere,niG &[e diabolos tartareos fe ...
ceris.Ita Latantillm tuum hocin lOCl> imitatus,Q decimo capite Itbri pri
mi ad Conft:antiniiImperatorem Gc fcripGt.Efclllapius & ipfe no fine fla.
gicio Apollinis natllll,qllid fedt aliud diuillis honorib9 digllllm,niG fa.
nauit Hippolytum,mortem fane habuic dariorem p a deo merUlt fulmi;
nari,h.rcllle.At lingua ois qu.r felle infidtur uero gllft:u caret, fatetur is
cii. rem eife diuinis honoribus dignam,largiri fanitatcm,<id & fecum oes
fatentur .rgroti.sed qd aliud fecent Efculapius fi nefdat Latantius, So
cratem fapienttllimii interroget,\:l gallum ei offerendiiuouit,ut cfr in Pia
tonis Ph.rdone,non l!tt fibi corpus [anaret,'qui iam morti adiudicatus uc
nenum blberatJed ut parenti Apollini hoc eft: primo & incorporeo Soli
;l:thern.r uit.r difprnfatori,animllm tranquille morielltis cum l.rtiti.r iu
bilo & redderet.Nam gallus Apollmi Phcebo j Solnominatur fa
e:ft:,horarum & diella:tus nuncills.Efclllapius aiitditus efr a uetertb9
Iubilatio Apollinis uitoria & triiiphus Q p.ran appellat,eo cp pau a cdfa
tionem & quiete poft: liberatiom:m noiarint, Ea em .rtate confi.leuerunt
inituri pugnam prius Marti, & poft: pllgna uitores ApoUini p.rana re:.;
ferre.Qt apte IgltSocrates IO Efculapio q eft: p.ran folem uit.r datore UC'
neratus Gt iam laq; morirurus,dotiffimoru hoim reta iudicia uiderint,
dignum fane ratus & optirno cuiq; offido{ilm,huius mundi Pythone ma
ximo [erpente ui:o & pedlbus calcato ,qii. R mortem cc:leriter ad ueram
uitam iter capeffirur Efclllapio qdem offerre id eft: p.rana celebrare. Sic
Orph eus uetufbffimus uarum & coetaneLlS ift:orii deorii,nam cum Tyn;
daridis & Hercule nauigaff'e pl'rhibetur ,in hymnis cednit.
cl\fZJ7J7'Dt mu.iv fLJ;k.CU;> .i.Sana ...
tor oim Efculapie domine P.ran.Veni beate faluator,uit.r finem bonum
prrebens.Ml1ltos Ce Il1lianlls ImRator nQuiff'e aff'erit in maximis periculis
Efeulapio adiutos,& [e ipfum laboratem Cfpe medelis eius faluii ella
fl{fe fatetur ,ad hoc teftem citans Iouem. Sed hrec ad uniuer[um mun
G
[173]
[114}
DE ARTB CABALISTICA
dum ,rerpodit Marranus,cuius Meffiha pdicatur Saluator,nec corporu
modo [ed animorum. Et Phi!o!aus ad id. Tu uero Marrane quid de Her
cute':" nonne marum formator & ois difoplimrin clInl:is orbis
terrarii locis pceptor fllit.Inde illa imago Herculis apud Celtas
& urro Gmilis,.ubi [enexipfe hoies fingulos cathe-
nulis aureis colla rellml:os a Imgua pendentlbus trahlt q uult cunq;.CcI
tx uernaculo fermone Ogmion noiant.ALuciano 6teius memoria in al
loquio de Hcrcule q l11i dicunt. TOV Kfk"\;"&')3' Td-mhTtJ;
,<l'/lq>6vj..I;Op'#op .i. Nos Hcrculeucrbo &ratione omnia
opinaml1r dI'edffe cum fapiesfuerit.Nam uirtute domare uitia,& igno
rantiam aufcrre dol:rina,nihil aliud cfr Q calcare monfrra,& angues neca
re.lconem percutcre,hydra lernxam interimere,aprum
crymanthium occidere,cerua in Menalionemoreaurcacornua gerente
capere ,frymphalidas alleS in nube ragittis cofodere,Antxum intra ulnas
firangulare,columnas in Oceano figere, Get'yonem tridpitem uim:cre,
boues abigere ,tauru perimere ,Acheloum Monomachia f uperare ,omit
to & Diomedis equos,& cerberum & aurea herperidllm mala,idq; gcn
9
fadnorllm cxtera quamplurima,totum uirtutis fuit,totum rel:xinfrituti
onisofficium&bene uiuendi exemplum. Tum Marranus,Dicerem, in
quit,aliorum de ilio exifrimationem,nifl tu prius dufcemodi tuldTes fgre,
breuiq; ofrenderem fuiffe hominem,utnos fumus,ue1 paulo indigniore,
licet PrU'ti Agenorj(que profapia nobilem.Siquidem ex Agenore Prcc
tus erat,Agenoris autem Belus [rater, quo natus efr xgyptus,quo Ly"
ceus, quo Ahas, quo Danae, cuius fuit Pcrfeus, cuius Alcxus, cuius Am
phytrio,cui
9
ut Hercules, que tii. reuera Iouis aiiit id ef!: adulteri
cuiu[d;j fuiffe flhuNa: ex A!cmena Iphidus Amphytroni & Hcrcules lo
ui uno partu,fi famx credlt,editi funtin lucf.Hercules lIero incen(us igni
facro pcriit,qm Deianirfuxoris attetata pudicitiain Neffum ia
culo uindicauit,qua ip[e in lole captiua puella no exhibuit,pcrQ iniqudu
fpidone adulterit (olii ult9,S} ex adulterio cocept
9
adulteriii pariter ipe co
mifit,in cfteros nercio Qiufl:9,in fe pm certe iiufriffim
9
.Tu ne tale mdi faI
uatore fore credas Philolae, qlis fuit Hercules aut qlis Ef culapi
9
G no alia
oh re uel obid falte p llter'l' turpi nota decdfcrit,nii LJt de ambob9apud
Lucianu in ecclefia deorii Momlls ait t'7l 1,i X
O
\6J -F .i.adhuc G
gna tenecignis, <p exufl:i ambo fiit.Curtiii & Decios magnanimitatis lau
dt alii, ego imprlldetif accufo.Qyid p bla:ditiis & adulatiolb9 dul:i,
aut ui tyrannis (oadi eu faluatoris nomine ornarunt, qui non modo il ...
los non [anauit,necferuauit, red prorfils dcuaf!:auit ac perdidit,ut SicuIi
Verre publica fiatua in Syracufisinfcripferllnt /11l)THfa. id d qui fallltem
dedito Ciceronisteftimonioinaccufationeqllarta Verrinarum. Sed ni/
\ , l'
LIBER SECVND VS
xxxn.
hil tl hLlnc forum, ubi de uera hominum falute agitllr,quam iIIi non p/ti
terunt,uera nall'F falus e/t,fcmpircrna permanenria q 111 deo eft,& a deo
tribuitur ,ut in libro de mllndo ad Alexa:drum f cripft Ari/tote1es.Ex deo
inquit & per dcum nobis oia natura per fe.fufficies e11:
carens illa quor ex co dHalute. Dcin adiungir, TH Jt Q"trr pJjJ If
.i. Ipfa quid dfentia,faluaror etem enter feu dfcntialitcr uni ..
uerforu eft deus. V nde in libro xiiii.pofi naturalia rurfum fie ait Arifior.
I\' ! w.iJ 71'1r.. "'S'i:l71lp
Wv W.t;f),tl &O"!ltfll.6lr l!iJ t17IJTHe1-,.i. Mirum ft primo & fempiterno &.
GbifidJcientiffimo hocidern prtmllm non utbonumineft, ipfllm fuffici ..
cns &i?[a[alus,pcrqdmonemur,ueramnobis [alutem in primo [empi,.
lerno &. fufficientiffimo bono cfi deus optitnus maximlls eon/tare,nee
aliundequa'rendam,Solus em Il1e fummus mildi opifex & redor de fllR
eminentis liberalitatis c1emcntiillma uoluntate corruptibtllbus dare pot
incorruptionc,& tepori fubiedis fternitat,&. infolllbtletranftoriis Rma
netiam,qril cii propria natura efi ut orta occidant &. auta fenefcant,Sic
ernin Tima'o Qureame fa:a,indiffolubtlia fUllt, me
uolcnte,alioqui ligatu efi,Ecce no tm peripateticis
fedetiam Platone ipfo &. Platonicis te/tatu recipimus fola dci 110luntate
Rmanentiam concedi rebus quibu{libet pro captu fuo ,&. hfC eR uera f a1
9
,
Nam faluari dicimus,a I refiol1 e feruari utres tranqUille Rmaneanr.Quod
unanimi con{enfu Grrecoru qndam magnifici &. ornatiffimi legati anno
[115}
a natiuitate I E S V, M. CCCe. XXXvIlL uniucr[ali concilio BaGlicnu
ilIu/tri quadam &. dlfertifIima orattone expofuerllnc his uerbis dicentes.
:rl If m8-iiv< w.iJ ,; a7.l71le1 .-a}.cS<f &n.o '/gj <; '9 TH
H, il JI/L"';qv li' .1. Ipfum aut faluarc &. faluari & '1
ipfafalus Gmpliciter mhil aliud aplld & in noHra lIult lingua Cf;
&. effe.Homines igitur de fui natura morti {unt obnoxii ut cef
fent effe,cum ita fe dci conformant uoluntati,ut futuri fint immortales,&.
beato fruantur,re:e dicLlJ1(ur falutem confcquuti,&. qui cis iIIa lar,.
gitur immortalitatis beatitudinem ,is re:e dicitur faluator ,quod uocabu
lum ufil cepie Ciceronis po/teritasanrea inauditllm uwue Sailiator latine
dici queat.Sane omnis alta improprie acimaginarie nominatur falus,
c.p animanti bruto mcdicus hodie confcrtfamtatcm,& illud peren
dic relabitur in pefiem,moriturq; nunq uam redicurum ,num ea uocabil
Qtid itlud cp fiori marcefccti hortllianus flos poRri
dic cafurus 6t,& in puluerem conterendus nLlm tridlla conferuatio
rei prorfils inconfiantls falus nominanda efic: Sic Hercllics Thaffios fel
mcladiuuit,qllo falLIte iIlis dcdiffe dicintr,qui pol:frpc interierut,& ho,.
die nmil corum niCi nomen cxtat. Sic regyptum feruauit, toC
Gii
[176)
DB ARTE CABALISTICA
poA:ea bcllis &incurfionibus hoA:itm dcuaA:atam. Sie Romam t{;
bcraucrunt, attamcn (equemi (ubucrGone atl}; In eendio dirillram . lmpcr
feda (crede mlhi) fall1s cA: omnis ql1o-e rcmpore frangirur ,pcrfelta dI: 'i
cadl1cum o-eternat, ut dc Hclcna mortc fLlblata in ElIripidis Orcf1f!: Apoi
lo doellit eum [le ait. il J\'iS1V , cd9i
f
o 6t.rn'''7''''';H 'n,I(' Gua,."oii@'
d?{<rn>@:IdcA:.maefl:qllam eerl1ltisin a?theris conul'xW.t;
bus. (aluata quidem. & non mortua iuxta te. ego eam faluaui.V tq, non
fimusignari (alutem illam non ab Apolline, nee a dlisaliis m{: tanquam
mediatonbus prodii{fe,quin l1erius a fummo deo cui propriam ip(a re in
figni uirtute dicauit, tum ita oL'@C'" v/v dcp&/TOI'
Id cfr, Iouis enim eXIA:entem, uil1e're eam ineorrupnbtlem decebat. Per
CaA:orem Hcleno-e fratrem,Marrane uera pro-edicas, inquit Philolal1s,&
fapienter uideris de uera (alute locutus, Saluatorcm dc qua
tam magnifiee ac tam perpetuo faera uatidn3'tlJr eloquia,eum [ore opor
tt're,qui non tamhl1ius grandis mundi,non regiol1um & l1rbillm,non in
fimorllm clcmentorum & (yderum, non lignorum & lapidllm, non pian
tarum & arborum, non pi{cillm,l1on uoluerum, non pecorum, quo-e oia
naturam ducem &[uo-e eonditionis inA:inl:um inerrantcr & probe fe ...
quul1tur, & ad conA:itutum Cibi finem manent quod (um, Si lA:iuf; mino ....
ris mundi [eruator & rdhurator llt,hoe cfi hominis,ql1i ab acquitatis fibi
tradita norma &reccfrationis fcntentia [o-epe decidens generofiraccm
fuam coaecrl1atione uitiorllm in fiagna profunda malorum & [empiter
nx corruptionis barathrum 1I011lntarie pro-ecipitat, linde reuocare gra ...
dum propriis uiribus & (ua ope nequeat.Hie Marrane hic inqulm (alure
l10bishic (aluatoreopus cA:. Hoc genus creaturaruappe1lat Pyth2goras
M v9!Lf em.c Id efl:. Homines f pontanea cletUone de
trimenta habentes. De qUlbus ita leripGt in aurcis carmil1lbus. w.'/Lov61t
"" n.r ' ., ,,, 1J " , I JI' .r n I r.!.
O/T j"oov OV'l?lV CVI( <C"'E <fJf, ov'n I(uolAl), L<fJV I(<<l<ool' ZJ!)WfOI \,'Ufil!f""C"
-n>f H /LO; l' 'i>Jlvl%, ol JI( l<u[vc!Joo/ f7J" &:-m{ {OV
Id cA:. Mderi,hi quidem bona prope cxiA:cntia non alplci ...
unt neque alldiunt,folutioncmq; malorum, pauel intcllllgunt, talis fors
mortalium lxditmentes,hi autcm rotis ex alils in alia ferumur infinita da
mna hiltes.Sane noftcr ip(e philofophorllm princcps hocnimirum a Ca
baliA:is Hebro-eis [umptum lIt Simone accipere poffilmus,fcnGt rationa
lcm dI'e homincmrcblls aliis nobiliorcm lItputa diuiniorem, non tantllm
una operatione necuniformi effel:u contemum 11t eo-etera qllo-e fola nam
ra trahuntllr femper eodem modo agente, [ed lIariis dotibus inA:ar pan
doro-e prxditllm,quiblls fponte utatur in omnem ellent\.lm pro lIbera t10
luntate,ob quam hbertatem air. )tVOt; t$r Cfon;<fJv or .. .sj:>.i 7I!otpfou@
J\l(vv<fJV Id cfr Diuinum gellus cA: homil1lbus qUlbus fa era
LIBER SECVNDVS xxxm.
promouens narura oltendit Gngula, quippe iIla faera l1<1tura d anima
intelle!tiua,fecundum igituf incelld:um deo accedit homo utmerofyn
cerum,atqJ feumdum fenCu5 inferiores a dea reccdit tanquam impurum
a puro,quo fit ut racio nobis, ut inquit ipCe, oltendlt lngula, dum
feadmentis fruitioncm conuertit beatos nos fadat. contra uero dum ad
fenfuum diCcurrit libidinem,mifhos,llt inter uirtutem & uitium medius
homo pofitllS lIidearur,udut fllbltiUltllS apex in Iitera difcri
minefeda bicorni, ad quem Herutlcs iUe Prodidus tenera tum
cogitabllndlls reCedit. Qtemadmodllm L1ero llt Solon apud Herodo/
tum CrC2fo affirmaLlit, ante obirum nemo fuprmlaq; funera debet di ...
ci beatus;itabemo certe mirer putandus ef: dum hanc uitam uluit.Sed CCI
(icct ultim(emR expecranda dies honnni elt, Q G abieo corRe tue uitiis
ptrmanferit oneratus,indpiat effe uere mlfer,& eam mi[eriam ut fLlRio
re oratione accepif:i Pymagoras in duo genera diuidebar.Na poft mor
tem miferi,aut bona prope ha ber donll,iiuis ca nec
afpidant nec audiant,quia dei uifione nondum fruantur ,hi de
numero funt,non extrema mifcria grauati,uttandcm aliqn pC2nas rua ...
dant conO:itutas,autdeniq; ab cis bona longiffime dif:al1t,ut mata
uUum habitura fntfine,& ii appeUantinfl1Ita damna habentcs.Duo
inferorum habitaclIla hicdefcrtbunr, ElyGus eampul.i.tl'anftotius,illorU
bona prope fimt,fllpera lIt conuexa rcuiCant. Et tartarus ab hortibi
lt fono tartar quafi tortor tctcr terror 1I0CatllS,lUOru fua damna funt
infinita, qui kylindris radiif q; rotarllm dlftriai pdent, ubi [edet a:ther
fedebit mfcclix Thefells,& ci (imiles. ut elta PIa
tone Pythagoram imitate Ceriptum.i. Vnde nunSi cgrediullcHic mihi ac;
cedantobiurgatores S1 blaCterare in cund Pythagora non defnUt tanm
8(. ram pcipullm uirum,clIius dil4famini ctu ora culo deorum creditu efr.
didator ueritatis ueluulter Apollo iUi feeulo noiabatur ,jd rm
lIocabulum Pythagoras ddgnat. Rumorem aut dc illo paffim diuulgat,
hanc fuiffc opinionem cp aia humana qriidam poO: mortem corRa
hrutorllm il1formct,qd uiris rone utetibus incredibile uideri debet, de ta
exceUenti phiJofophif autore & abundantiffimo (cientiarum fonte unde
ad nos emanau{t diuinarum & humanaru rerum cognitio.Qtin poti
9
ca
filfpicio hoiblls
ignaris partim oh inllidll perofis orta cf:.No cm carUlt a:muloru huore
pf:antiffima eills uiri uirtlls,innoctiffima uita,cgregia dodrina,cdebris
fama,utq; fit,nibil non polllltllm reliqllerutinuidi carptores, T imon ,Xe
nophanes,Cratinus,Ariltopholl,Hcrmippus,&alii jrum no exigua ruul
titudo eCt, J de Pythagora fuis in libris mendacia plurima
ca prodiderunt: q nua; ab ilio uel di& ue1 [cripta fuere,aut eu(cemodi
GHi
12 Reuchlm Verb ICab
[177]
[178]
"
\
DE ARTE CABALISTICA
fi qua dixi{fct,tnita in peiorcm ca fenfum pcruerterunt
talis actantus uir inconfydcrate doccndo aberra{fc,dc reru pranclpns,dc
numeris, dcfaba n3 gultada,dc abfl:indo ab aiatoru cfu, dc infcris,dcqJ
mctepfychofl & qnuctradamll.s.Q.ti excmt:Iaria
& fpCCfCS rcrum ita dl!tll1X1t, tranfmutarI ue
<'i nam bruto<;, cu
& autore fe iplo ne unttas Qdcm u.btl:alltma certi numeri f ecundum nalu
ram eA:unitas altCi'iu5inumcri.Quau ait J\i iv /1,%.", ..
iv fl.tJ1f UTH HJOI .i.V nitates in dUitateipfa,ad cas q {imtin ternita
te ipfa,umtinconiehlcs.Ita in phyficisconA:at quanjlonge feClls agitur
in Mathemacicis,e Qblls nihil in prcmia nobis cA: ncgocii.Vnum alltem
cuiufq; rei dt effentia participata,q alrerius rei eiTentiam non occupabit,
l .. .iSll p9I ov.,.J ... f'o\rtxJ.i.qufhbct cm fllblttia una fpecieparticipat.
Ideo in difparisanimanris uita tranfirc no pot,ucllllla qua1Jfcuq; bcfua,
quin potius manetin lege naturf fuum tencsmllnus
iv fpedes fpedci non eoincedit.Tamctu nanq; unu GgiUli
mllitis imprcffilm plures ceras effigiat,no di plurium uoillorum formas
diuerfas cadem cera ferre poteritHaud igitur fgillum humal1f q
cA: imago dei,naturam mferiorem figillare ut oiafua Pytba
goras fnigmatice pr.opofuit, Gc & huius opinionis certa m fenteotiam no
ta propria deGgnauit,cu iter alia fymbolaiA:ud fibi gratiffimu celcbraret
iv 9l<.11JJ..r (.II Ei,,:v In flgillo,dei imagillcm non circuferre,
<'id meo arbitratu rel:e illtdligit ad hue ferme modumJmagillc dci q eA:
anima hois naturas alias circum circa non figillareneq; formare pocre.Sic
cm Hermes TrIfmeglA:lIs dodorin ltbro ad Afdepiii. Hois
inquitulla parslmplex eA: qua uocamus fimilitudinis forma m ,&
pallio inferius itR,dua! {imt imagines dd,mulldus fCllicet & homo. Qz. ini
qlle igit explallaucri':lt eum uclu1l1idi uel ignari,dc tranftu aianlm poA:
mortem ,fillllll etiam dc illarum dclccn(lI ante hois gnationem, profedo
llullus modo extatQ non Id meciifentiat uel mente pditlls.Qfi nanq;
multi aiamhoisdc porcl1tia putabant educi,A:atuit no Iter ipfe
magis credendum dfc,infundi cam corpori ab ipfo deo,& ob id eam affe
ruit ante corpuscffc,qdnon elt,fed puritate & naturf
dignitatcHancitaq; illnluoncm appellauit defccnu.m,quem poA:ea
mllltis ambagibus llaricfedatores tradauerllntfua quif q? lIia,nOll femR
pro auroris defceu.m humana!in corpus 110n fccundum
fitum accipi pcepit,neduxta motum a mllndo intelleduali per fin2Ulas
mundii clcmentarem tlt Procllls &aA:ipulatores alil,fcd pro
naturahu formarum fericin qua corRis humani ultima Rferio dlaia rari
onalis,q ita totum perficituthomo aialdiuinumoptimoiure appcllctur.
Voluit
LIBER SECVNDVS XXXIlfI. f1791
Volttit igitut Pythagoras animatia fola qrllm facra natura id dr rado de
l1lonltrat Gngula,dillinumdI'c gcnus,fcilicet a deo propagatum Ut aureis
cdidlt carminibus,cuiusfpecics nec muret nec conuertat, Gcgcnerum Gn
golorum formas dfeRmancntes,hcctin cadcm fua forma diffimiles.PoR
hois uero mortem ti illRui decdI'crit aiam eius tranf cedcre purum xthe
ra, & Xl/um dcgcre cum beans, tal1l1uam deum alm diis. Ira enim aie>
./ 'I. '0...sn." ,1 " " , 'n" "'. ,I
IIV/OX op rv"'/LLUI 'S1I\9'11 )(",8 u-n<;:"'V "'&S1<V, A", m/La ... ",.; 17"'/Ldt, .,.
Slfo' ,&orlt. .,9z,{VatTOo' W.; &".i5eoToc; eVTd<; .i.Aurigam lUdicium Hatuens
[uRne optimmn,cum rclinqucns corpus in xthercm liberum lIenics, cris
imortalisdeus,incorruptibilis,nec ultra mortalis.Sin autiniuRus & fcde
rofus-in peccatis infanabilibus & mortaliblls decefr eritho.tLtnc aiamcius
oem fuli reatu uariis diluere plXnis docuit,eafq, plXnas pro magnitlldie
acmultitudine criminu magis atep minLls fore duras & durabiles,s:tb9 del
legata Hm Iaea hOEC naturfinferiol'a, & corRa tu imaginaria fell figuralia;
tu qnq; non Ci inEormet ut cfTt"ntialis portio,fed Ci inquilini more,
pccnarumfllRinendarucaufainhabitet,aut S}bus perindillantiamloca1t:
affiRat,uduc motrix, intrinfeca mobili,uel circa qUOE crucia(ibus fubiel:a
torqueat.llt Tityus cil'ca uulcures,& Ixion ad ferpentum rotas, & Tan ....
ta19 in Aumine,& Sifyphus apud faxu,& Promethells alm as:tlis. Q!1Qd
dOEtnOll tartareus poteR corriRe ac obGdere corpus,cur no aia turpis ad
illferorum pccnas damnata,uel uerumclliufcunq;f peciei corpus ingrede
retur dci acreminduta,oRcntaretquamlibet afpelib
9
noA:ris formam,lItOido moritura OEncam allos:}tur.Scqllar atris ignibus
ardens.Et Plinius iunior rem fcribit crediram,de domo qua Athcnodor9
Tarfenfis philofophus cocmcrat,cam fllifre importuno Rrepitu infami,
Cl' ibifimulacruhorridi [cnisarpiciebat,& qtidie noA:ra qq; fimilia
occurrunE tcrriculamcnta,modo tClluiQribus ,modo craffioribus exuuiis
Tum ll<1l'ifilludllnt fpccics atep ora ferarum,fiet em[ubito [us horridus
atraq; tigris.fquamo[uf q, draco & fulua ceruice lcpla ,aut acrem
[onitum dabit,oia tran{format fcfe in miracllia rerum,igncp horribilq;
corRa uocamus phallcaltica,hocdr,
apparitiua,q alfumerc poffint tam animo:ehoim do:emones,utdc
Lamia nouimus Menippi Lidi philof ophi procace proca in pulchra mll
lit':rcm apud Corinthum cOllcrfa,qllApollonilis Tyannells publice de
prchenditlemllremcfre,lItdcniq; fenex illepannoflls&mendicllsEphe
fiis qndam caura peA:ilitatis.hocgencre metamorpho[cos notatur,qllem
lapidibus obrlltu aiut uifllm elfe cancm quafi Mololfum.De utrif ep fcri
l'Gt Philofl:ratus fecundus,in libro dellita Apollollii quarto. Eius aut qd
Pythagoras dixifrc fert,rc qndamEuphorbum fuilfcaliaratio ca,no cm
dicendimorcm ipfe primus inftituit,fed longc prius in populari CB
G !iii
[180J DE ARTE CABALISTICA
ruetudine apud uetuftiffimos ufurpatllm fuit,cp qua e{[et
autaitlo prxdttus,alterialfimilarct,} tmintnter eademconditiontolim
fui{fet,uirum cm que ltbui{fetrobore pfiatiffimu dI'e
Ita M. Varro.Rufiiedlus,in}t Hereulcs appdlat
9
mulu fllum tol1cbat.Ec
Nummius Pythagoricus aRtefcribit ni hdaliud dI'e Platonij Moyfen
attica lingua loquente.Srept <1" Cietro dil:us cO: latinllS
t:1Te,oesa llirtlltum & paritate acfimilitudine morum,nOn autob
llnius fubftantix comunione,ira Litanus Plauri feruus Argyrippii dixit
t:{fe parlter leges conferibat,de ilIo in Afinaria fie ait.Niic ccem
negodofus interdius,lIiJc1icet Solo11 ctt,lcgcs llt coferibat. ma Plauti
uerba inolitam prifcorii loqllendi eonfuctlldinc indicat,ut hune hoiem,
dixerillt ilIum effequendam,qui fucrit natura,ingenio,morlbus, amore,
alfetione,& operdmilior. V nde Romani f olebant huicadagio particu
lam,altcr,adiungerc,lIttu es ahercgo, &cgofum alter tu,licetfcicntcs
& uidentcscr teucra ncc ego fii tll,nectu es ego.Sed in lltrifq; nobis fen
tictes dI'e id ingeniu,par fiudlu,eandem uolutatem,eundc conatum. fpi
ritum, animum eh-ilo: cutt{ rJ.n;v ... Nam aios dixcrunt
motlls hoim & uoluntatcs,quarc unills moris cur.r ac dtligcnrire,coGmi
lis propofiti,<rqualis moriui acparis mOtlls &fcnfus ciufdcm hoics unta
te appcl15t unanimcs.Ett aut a prifcis philofophis haud quaij alicnum ut
dicataia c{fe motiuu& futiuu in hoie T6 1;; H+{)(lS AriA:ot.
Jvciv ,..b .. ,Sflt ,hkj,k/ykGt.l7t w.t/J ma
nimato dllobus maximcdlfferrc llidctllr,mOtll & {cnrll.Qyicllnp igitur
erga rem eandem afficiunt & mouent,idemq; faRe ac (cntire uidcnt,lIni
9
elTe uulgo dicunt. V nde ilIa famofa .i.tranfani
mationihi\aliud reuera cfiuiris rette doisij requalis cura Gmilis mo ..
tus & par fiudium alicuius hois morttti ,pofi ahq ,in altero uel eodcm
rCRtum hoie uiuo.Tali a-mulationc triti & ufieari fcrmonis, Pythagoras
qndam rediens a PcrfarumMagis (ita cm (apitcs iii i filOs noiant) forte
intcr amicos fxhilar5'di conuiuii gratia morc Magorum uti potcrat,& di
cerc Eup.horbi olim militis Troiani, Cal1iclis, Hermotimi, Prrrhi,Py
randrt,Cahdon.r,Alces,& dcmum eua Pythagorre aiam in fe ipfo conti,.
nere,q, inclinatam ad pelara in fingulis ilIorum pcipue Uta gCI
rerct affe/:ioncm,ttudium & uolllntate,ad iIli ipl propenGlls in uita co
rum filerunc moti.Oim autmaximecu in Euphorbo TroianoclaruifTct
bellica uirtus,ipfe Euphorbi aiam nal:us dfct quafi iam cor Euphorbi hi!
berct.De q nimirllm fe ial:are potuit,cllm lalldarent cum pugilcs fiudii
&brachiorum robur & in ..
erga fortlffimos Athlctas amorempcnfantcs,qucrn J1Jis tum
& paoCo apparam & magnifico Cumptu ofi:dcbat.ante cln carieis uccii>
& molli
LIBER SECVNDVS
Xxxv. [181]
&. molli carco triticoq; nutriebant ,ipre uero nofter eos camibus
tut1C nutdin:e eO:.Admirantibus igimriUis p in philo[o
pho o tantus amor mirum l ro
fpondemEuphorblalammfeulgere,hoc cO: inO'enium.fludium motu
& apud re Sl dfet pacis pccptor &
qUlet<rconcemplatlOnIS autor,tn In Ce ,pfo Centtret bdli tanQ Troiani de
fyderium. Qto audito,mox rumor imer temere credulos ortus era c & fa
ma percrebruit,tlel ignorantia myfl:eriorum Pythagoricoru,ucl maligni
tate inuidorum [emper optima qUfq; Rucrtunt & recitantaudita fecus
multo QGntdicb,ep Euphorbiaiain bello Troiano pcremptitraCmiQra ).
lleritill Pythagora. opinio poflea fuit adiutafcript6ribus atq; poe
tis.lnde OuidillS in T l'anfi-igurationis Iib. xv. inter alias nllgas a
cisCretizina[uetis more[uomutllatus Cie de Pythagoraeecinit. Morte
carent animt: [cmRq; priore relita Cedc,nollis domibus uillunt
Ip[e ego (nam meminO Troiani belli Panthoides Buphor/
bus eram,cui petore qndam adller[o gl'auis hafl:a minoris Atri
clypeum gcfl:amina nuR Abanteis tempIo Iu
nonis in Argis.At noli obflupe[cerc pO:ans Marranc,nihil horum in Py
thagorx libris [criptllm inucnies.Nam tria ip[e [olum edidit uolumina ,
primum muAu"7JJJvJecundum tertium q uem Lyfidi
a[cribunt,utigirur tertium nobis aurea carmina.Percurre Cingula
&nu[f reperies in eo uiro de tranCanimatione qllicQ,q credas facilillS ru
more falCo [eminatl.lm effe R inuidos dc fingitllr.
<id diuerutas narratiois planeindicat,cu alii dypeum hune effe in tplum
Il1nonis rc1atllm apud Argos.Alii dicatum Palladi Athenis affirment,&
cp cillS dypci ipfa fuerat infcriptio. dm& ,,"l'
. i.Palladl Mincru:e Menclaus ab Buphorbo,autor eO: Tyrius Maximus
duputarione xvi. Qpantam nue c1ufcemodi teflimonio haberc fide opor
teat Il1rifconCl1lti uiderint. adduci non poffilm uC creda m Ouidii
de cranficl1 aiarum fabulam,tam excellentcm in amni [cicntia & graue ui
rum docuiffc,atq; cO minus crcdcndl1m putaucrim qua magis pO:ances
autores aliter tradidere.Nam CI' affcrllntmulti,apud
ibucniffe primllm aias effe immortalcs,manifcfie falC um dicunt.Homer!J
cm logc prior hoc dogma prodidit,cui apud
inferos ai:e defl1nlorllm de multis rebus diffcrl1nt, & uaticinant multa,
aliud (oro te) uid cius ta admirabile carme inCinuat J\i -!
ij animas noflraspofi mortcm Deinde in fodis Vlyffis palam
oflendit,imprudentes hoim aias a corpore feparatas,non quidem befua
rum naturas ,fed tm habitus brutorum indut're,atq; cii tali horrore peri
llas luere,quas Circe iu(fcrit. Cl!ticucp aut radice & florcm tcnellt Moty
[182)
DE ARTE CABALIS TICA
animas ,autore Mercurio ,fore fecuras,ut citin OdyfTer decimo
libro.Sed ad illa dc Euphorbo ironiam reuertamus,de q idol1ei qties {(ri
bunt oia Pythagorx diuina dogmata fatcntur <!.vh-1{oB-ou hoc ef/: allegoria
obfcuriore trad. Quod Apollonius TyaneGs iIlc Pythagoreus trac1am
cum ThcfpcGone archiphilofopho gymnofophiflarum habito in Philo
firati uoluminefcxto confirm:ttitaloquens. 61\'
'n<:j"n(. l(gj CVfT11(".i. Sixnigmata tango/apie
tia Pythagorx cocedithfc,tradidit cm& ornigmatizare.Q!i aut ,ulndo
ru Brachmanibus in libro eiufdem terrio dlfpurabat,qufrcns dc aia quo
fel1tircnt.larchas;inquit,Gcut Pythagoras Sldem uobis, nos aut
tradidimus.Sufcepit ApoUol1tlls.Num igit te aliquem T roianoru fuitre
dices<;'ut Cc Pythagoras Euphorbum.AudiiamMarrane Q Thefpdon
cate reCponderit prius interrogas,qllemnam ex grxcoru dlll:o Troiam
exercitu,admiratioe digniorem eXIfl:imaret.Cui Apollonius, <p Achil!es
primas Homero nal:us circt.Tum farchas. csi!rv {q>H
,T6 "!'J.9YOV rr '9
iflum,inquit,Apolloni etiam progenitore fflima meu,magis
autprogignens corpus,hoc cm & PythagorasEuphorbllm putauit.De
inde recitat Gangen Indorum olim rcgcm Gangis fluuii filiumulris uirtu
tibus AchiIlem li'RafTc,il!umq; ipf.tm fuiffe illud progigncns corpus,qd
ipCe iam dTet. Verba hxc non aiarum tranCmigrarionem, [ed corporum
tranfmutatione indicant,inflar cuiuflibet matertx CI Gt apta iflius nel illi9
formam redRe.Perinde atq; comccdia diceret ego prius tragccdia fui,Qa
ex ciCdem tragccdia nafcif & comccdia lireris ac elcmcntis,ut Ariflotclcs
ait in libro dc gnarione prtmo.Aut canis qllidam G diccret,cgo ante dilt
eqllus fui,propter cuiufda: equi corpus qd depaflus cfl canis, q alimento
in [ubflantiam rei ahtf conuerfo,eql1l1s ili c plebcio fermane dicatur ipius
canis trcEfL.i. progigncns corpus fuiife, uidclicct unde prognarus
fie.Non aut equi aiam in canem tranGiffc ,qui( piam cx hocfcrmone arbi,.
trabitur.Qua igitur re Pythagoram docuifTe credcrem aias traGre in alia
corRa,eo Colum.c;p Cc Euphorbum prius fuiife dixcrit,cum hic manifcflc
conflet atq; coucniat non Qdem aiam,fed i pf.rm corpus iudicatum fuiffc
Euphorbum,& nihilominus hocipGus dil:um non fuiffc planu,fed mcrii
fnigma,q arcanum qddam iIIi [eculo incognitum Llolueritinnuerc,fdlicet
materiam primam oim formarum non f olum capace,fed auaram ctia cife
ac femper defyderio motam nulla forma fatiari. Quod M.Antonino 1m
p'ato,ri f.9ue lliru libro ad fe ipm
07/ DV"rut; @.:\a M.6lV <p"<IIS.&Ja' TG 'fa.. '1IlJCV"n( fLt'n<C",;>r..4v l(gj 7!111E'.' y..
"7I"av -nfi uToii ttrnfL';ov.i. 'l' nihilitacllpit
ul1111erfl natura Ut cntia rranf mutare & faeere noua fmilia. Semen enim
modo
LIBER SECVNDVS xxxvr. [183]
modo qllodam omnc,ipfllm cA: cns cxfdi.tturi.Et idem in libro fcprimo.
< m' ! _. " - - ,. ',I l
li -mv o,,"'v .,.001<;. >" TH<; OVD'H"eI' /il VvY 1w;reLOY .'tJ'!n
i:r s cf{vJf1l' ri 1'f}. m c; I9fr,o-mte.r.ov Eim eic; I1Mfm .i.
Vnillcru natura ex lmillerfa drcntia cqmtIcum fin
xit.Confundcns aut id in arboris naturam,Gmulllfa cA: materia cius. De
indeil1 homunclllu tllmin aliudquippiam. V ndc noiaturab Orphco na
tura iA:is cpithctis !'4TNeJ.mu{tii machinatrixmatcr. Et :>1\oflo
6gllraru dccretrix.Qgicquid fuerit,eSldem long!:!
poti
9
opinabor Pythagora uEuphorbii,autaliu quepia Cc fuifrc dixerit
cxepli caufaid renigma introduxifre. Sin aut credat hiA:oria textiifI,pro O
fe:o non aliam ob rem feciJTe putandus eA: p ut ollenderet porre aiam
feparatam a corpore fllrfUS eandeipCam,autorcdeo,in idem ip[um corp9
redire qd penitus iamrdiquit & dcferuit,atq; no in aliud ullum,unu nacp
& idem fuiffe corpus appeIfatum,in q toties
reuixerit Pythagoras ab Iarcha lndoru fapientiffimo iam pridem difcere
potuimus,non in magnitudinc & qllantitate,fed in fubA:antia Se cntitate,
ut cA: homogenesatq;UI111m,tn hoc effe:
llld Ionium,ifl:ud Myrtollm,aliud Crifrellm.Ita &uniihoiem ffpius l'ella
tum primo noiarllnt rethaliden,deinde Euphorbii,poCt Hermotimum,
tumPyrrhum,demuPythagoramillum noA:rum SI tot regenerationes
canSi philofophus maxime fpeculatiuus & diuinus 11011 attribuit naturf ui
riblls,fed foli deo, quem,ut refrrt Heraclides Ponticus in hac Palingene
Ga, Mercuriii nuncupauit, utoA:enderct pemine reuiuifcere niG uirnlte:
dillina. Nam ut IlIA:irlllS recita t iIle philofophus & martyr chriA:ianus in
parrenetico ad grrecos, hoc dells cognometo a Pythagora cA: honoratlls
pciplle,utdicatur .i.Animatio uniuerforum,eo '1' amma
infundathomus unillerfs & infufam auferat & ablatam rellicuat qties &
qn uollierit,quale etiamin aliis hoibus uifum & e"Rientia certa co
pcrtum efr ,refel'entibus nobiliffimis (criptoriblls. Nam AriA:eas qndam
Proconeffi mortuuS fuit in officinacUlufdamfullonis. Dcindefeptimo
poA: anno,eius urbis ciuibus idem uiuusapparuit,,&ipe tunc carmina de:
hyperborcis Arilpafpis compofuit,.cuiusin quarto hiA:oriarii Herodot
9
egregiememinit.C<rtcrii uixit&in Armenia Er,genere Pamphyl9,Sl cii
occubuiffet in plio,fublatisaliis decimodie cadauerib9iam corruptis, in
teger qdem incorrupto corpore repertllsfllit,.domumq; dclat
9
pro offi,.
cio fepultlll'a!,ubi duodecimo a morte die dum pyrf cffetimpoutus,rerllr
rexit,& qureinterim uiderat,rctulit.Hrec Plato fcripfit de Rcpub.uoillmi
ne decimo.Huc ctia iUud occurrit,'l' legimus plldla ROJtJre'mortua,cllm
fepulchro alferrct a TyanmfiApollonio uitre reA:itutam,in quarto Phi,.
loA:rati libro,& Alceffis qcp narrat ab Hercule: re[lIfcitata rurtum dill u."
Tum Marran
9
inquit.Ql prope: acccdisadnoltraPhiloraC', nam Ci
[184)
DB ARTE CABALIS TICA
coram aR:aretSimon recenferet nobis dc ltbris hebraicis p cJel1s ofil1'l aD
fiulit de fpiritu qui eratln Moyfe & dedlt feptuagmta uiris. Pofi aliqua
denuo tempora ftlblato ex hominibus Ella fpirltus e1ufdcm iclinauit fu};!
Item filium Sunamitidis ipfe mortuu reuilllfccre fedr.Addo
nune Samud mortuu quem [u[citauit quredam mulicr in Endor, 51 poA:
RCurreHonHuam cum Saule regt" locutlls cR. Alidi uero }d Ezcchicl
uideritille propheta,eampum.cplenum aridis offibus mortuoru,& aeceC
fenmt ofTa ad ofTa,unumqdq; ad iunc1l1ra li,am, & ecce ca nerui &
mrnes creuerunt, & cxtcta cA: in cis cutis ingrdfus eRin ea fpi
C ritus&rcuixerutlt,Reteruntq; fUR pcdeslilos,Hrecin facrisliteris conti ...
nctur hebra:orum, multo plura uero in hifioriis ChriRianorii
legunt.ES]dcm pro mc tibi hoc affirmare aufim,ab[C(3 parabola,Gnc reni
gmate,& omni remotaironia,cp uete & pIane Ieli,s Nazarcnus fratrem
Marthf fufeitauitLazarum noie quatriduo antemorluu.Adhl1c cuiufdii
etiam uidure nliii extinl:ii ,uit:r reddidit.Et lairi f ynagogre prinopis flha.
alioft'p in/Canda [criptura commemoratosHunc ipfum qq; Idi,m refuf ci
rauit deus,& in ciusmorte cOl"Ramulta eorum51 mradcfunti erant(ur
l
n:xerunt,& cxeuntcsde monumentis ueneruntln fandam ouitatem &
apparuerunt multis.Paulus deniq; Tarfenfis Eutychum 51 cafu t ulta mi ...
grauerat,luo refiituie uiuun1.Martinus nondii epiis,immo nodum bapri
zatus,tres mortuos Cufcitauit.Po(fem catalogu proferrehoim ab interitu
ad uitam priA:inam rellocatortr,nlU m no ignorares chriA:ianisnobis effe
aeditu fadle,animos hoim redlre in corRa,51 generalem oim corporum
humanorum refurrel:ione rurfus ad uiuendum futura piane cofitemur.
De qua pu1chrediCertiffimus Athenagoras athenien. phus ,p eh riRianis
ltbrum integrum certe dodis aurmus dignum coporuir. Et
Turos,Mauris, Agarenis,Mahometh in Alcoran ficl051tudlIis ccllti
bus,cum eritis ofTa,lId ad nihilii redal:i,qualiter effieiemini hoics
ReCponde.Licet lapidei ud ferrei uel fi }d d durius effetis,51 uos prima
uice creauit,ad ulta denuo uos refufcitados rClIocabit,hucurq; in Azoat
ra xxvi.Et rurfus in xlv.lc ait.Qui nos primo plafinallit, fccundo uiuifica
bit. V nde Pythagora tanto maiore lIeltm profequamur uencratione,{;iro
is propius S1 creteri philofoph fermcin oibus aIiis,noll {olii in
hac caufa,nofirr acceffit 6dci. Arifiotdes cm uidcmus Si mhil eorum ere
non uel oculis potllit,uel apprehederefyl
loglfmo.Propterea m fIne tral:atus de gnaool1e & corruptione,redimm
p mormi hois l1ullatel1us adrmfit,debili admod argumeto ufus,& A1cmf
oni magis Si fuis pccptoribus affenfus,contra tritum Cuo prouerbium
/(.t" .\01' 1 d 8r''''''v, Quem [equuti funr alii }ppe cohors phiIofopha
tium,in hocrephendendi p fe oia fcire,aIios omnia ignorare pfumentes
Pythagoram
LIBER 8ECVNDVS XXXVlt [185J
poA: reliqs irrident,& l1lud Luciani exdamanr. """', .,J<:
&
v17
e6>7fDV rt: EAvL .r: ",:-,&V4I.L -mE}..,!,
.i.Quis fUR hoiern dI'c uult,quis Ccire uniuerU har
moniam & reuiuifcere Ita eum ridicule fub hafta licitantur quaG
contemnendii iumtoru mercem,aut uile mancipiiiJHis ego multa noLfe
libenter patian! & alios nonlhil didiciffe. Id adeo nue
ftomachu ego commotus aduerfi.lm eos folent antiijffimis pCeptoribP
& philofophire principibus fadledetrahere,prolixius ijoportuit excan;
dui,ut Rnofcas,me Pythagora qq; tuum no fecus amare Si par eA:,& calu
mniatores fi.los uchen1enteroddfe,non hoies fed monA:ra hoium. 'Tum
Philolaus. QUidam,ills:!t,(unt Qbus ignofcendu cA: <p tam recondita & ar
(ClOa myfterianefdant,non cm oia pofi'urnus oes.Ideoep rcdeundu rum
ilIis in gratia crit Ci qua imptud:ntes infam-auerinr,Qti aiit in cO qiiq; fil'
(entio exerdtati,Pythagoreoru toga c;lndida abiecerint,& cotumelia ere
perint eius dodrinre maieftate l;roere ;le tanti phdofophi caput minuere,
c;,0s foliiarrogantes
qrum e numero Xenophaneseft SI de ilio m Eleglafua lufilfe lta
ut cii uidiffetaliqii Pythagoras cane cfdi,miferatus dlxerit.Sine hunc,efl
'em cari fodalts aia qU3 eills ex uerbisagnoui.Sed ea
Laertio e"tat item PluEOni apudinferos Pythagerre
.dlfcipuli conuiuant, SI &. ipfe lIiderit aiam Hefodi alliga
lam,gement& ftridenti.Tum Homeri qep aiam dc hgn\) pedente,&: iO'
pentibus circundata.Hre<: & ittis fimtlia fycophantiarii crimina diffamati
ones & calumnire funt leuiffimorn contadu oia fcedant im ..
mundo & pHuunt ore dapcs & ueftigiafceda relinquunt. Qyod aut de
carnili & aiatorum oim cfu diuulgant,que alferultt prohlbuilfe Pythgo
ra,fert mI me funt clanffimi autores SI ea medacia refdlanc.
ait cm Ariftoxenus iIle infignis fcriptor Pythagorii no abftinuiffe ab ani
matis fed carncs comedilfe ,qd hb.primo 7f)(Ht;
probat,eo 'l' athlctas ab aliis cafeo ab aliis ante ficubp nutritos,ipfc prior
oibus cibo carniu aluerit,dixeritj; carnes haberc lIirtute ad aCSlrenduOl
robur ino-cdtbile,ita Porphyrius.Et Apollodorus arithmctirus teR:atur
ilIum boues centu imolalfe cii g-n f'y.(vov of17Hv ')8"1':dUI
''J"o-nfllll@ tlnV J'r.6<IC") 7lC; triangllli orthogonii Cubiedli latus
rantund ualeret Sjtu quoe continercnt.Fuit tii modeftiffimre uitoe,medio
cris nutrimeti,pauciffimi potus,lItfcripft Lycp lafells de Pythagora.V n
de rarus fortaffe carniii fibi ufus crat.ff:pe em fol0 tenui melle pafcebal,
brecoia Athcnreus dc cccnisdol:oru hoimlib.x. Atq; ob id Ci ftudiofos
lieerarli ea Ci grauis cIbi fort ddlgeter uitare comonuiffct,ne ccrebru ab
incauto ftomachi onere lfderet,q ualeritt cOtepIationiuchementius inro
bere, hoc no laudi darct ta fido pceptort' ut q didiciffet apud
in eoriilegc prohibita, q ite apud Indos fugienda cogno
H
[186]
DE ARTE CABALISTICA
ui{fet ueluti pi[ces marinos ne ltomacno fide uriles nec deorii ob'atiom
acceptos (nemo em unSi in facrificiis imolatli effe pifce audiuie) Cf dcniqJ
apud xgyptios accepiffce ddaba,<p nofit mudum Iegume,utin Euterpe
flla nota.uieHerodotlls,ca pIane in pabulii no fumeret, tran}Uitate mais
trarum fludio qUfrentes, SiSi eiufcemodi pia monita noluie ta exa
:e & ad ungue llduti lcgc xii.tabularu obfcrLIarl.Na: & i pIe poreulis mi
nufclltis & hedis tenerioribus uiHtaffc a Xenophilo et Arifroxeno Slbuf
damq; aliis naclI maioribus,luis ;ppe coetands proditus cfr, qu& nullI)
effe q faba l1t aluuFenGm !euigaret, in quarto nodili
atticaru Aul.Gellu copertes.Atde fabls pofr Iter cftera Iymbola explana
bit,nuc de numeris ueniat tibi priora in mente q dixi & pofreriora Ci dv
durus Cum,ut agnolcas Ci; impie turpes }da philofophif Sanniones pr&
matphitofophoru Pythagor3 pofrica Canna ulbfannat,<p numeru docu
crit eIfe oibus rebus principiu, SI cu Cit uerius Ccquatres Si
antecedat,quafiproiedtlesfuiffe calculos inrrllexeritlpfe, a }bus oial1nt
orta.Qgos mlror pariter no I1nc cu audicrit crebro tefratib
9
fapie
tiffimis hoibus oem ferme philofophiaPythagorica,& ea maxie Ci de reI
bus diinioribus extet,myfridi a:nigmata propol1ta, nihilomin.
to. hancfapicti;:e diuiniffima parte de nl1meris,imitado Tyrrhenoru fiul
titi,plane ac citra oem metapnora accipi iubeat.Fuitautid prifcis &ut:'/
tufriffimi xui [apietibus in arcanaruliteraru allegorias & lenluu
myfieria fapierix profunda il1}fitione tradere.Sic oia lunt anti}mmoru
ti philofophoru poetaru plemffima,& propter reru ob
feuritate & propter leLlc L1L11gi cotemptu, .xcfre
,:c: OI<..90f",/,-c,VujJ @<i>c<;.
t1i
X
H
/,-ov(S<fo /,-".90<;. in}tMax. Tyriusin
difputatlone decima.i.Reru em ab hLlmana infirmitate no Rfpel:arLI ma
fabula,ea uero philofophos rel:edecet Ci ulb
pio figmetoru uelamine honefris & teda rebus & uefrita noibus enuciat,
Macrobio autore ,qua ego cLlriofiffime fcholafricoru ingenia in reru ad...
miradaru notione excitare ac introducere arbitror, minori em diligentia
qd ari fores pfro efi,Q qd logdtu in abyffo ,pfudi recodit,ita fad
litas apphdedi (exRto crede) di[cipulis ltudioru negligtia parit,& frigi
de petit qd facillie obtinet.Euenit et qnq; 110S ulla llerboru ,pprietate res
abitrulas no logis ambagib: & ;;0
geremur enuaare ,ma fudfet comode brel11 fl1lgmate utl,Necno il
lud i re e/t,na affolet aduerl1s cafiris belli duces Cida fyntagmata cdi cere
q tefferas noiant,utUloS Sl(q; dux iternofcere milites et Ce qq; iter fe Ciant.
queadmodu i bello 4[ari8 Ven
9
genitrix, & Sylla! Apollo Ddphic9,&
Marii Lar de
9
,& Iephtbf Siboleth.Ita no fuerit unq; idecoru fymbola do
drin.''l! peCLlliaria & arcana familiaribus tradere,ut }cllnqJ difcipuloru ca
magls uCurpaffent,dilel:iorcs Seret magifiro,itcr<p le plus cftcris dllio.c
rer.Vmle Pythagorei fymbolisSlbllld arcanisfibi quada: indiffolublU.
LIBER SECVND VS
xxxvnt [187]
-amoris &: amiciti:r cathenam fabrefecerunr.Erat cm Pythagors concili
and:r in primis ltlldioflffimus,ac G que didiciffet [ymbolis Cuis co
Oluniq.ffe,ellm continuo Cocillm amicumcp con[ci[cebat,filbCcriptore La
crrio,Eoq; fadii d{ lIt ardetius Cllperellt oes Pythagoricis fymbolis, hoc
cfimyA:eriorum ntisuti,tum Cl' futuri effcntpceptori gratiores,tum ut
cunros apparerentnobiles dI'e Pythagorei.C2!,lO motus aplld PlutarchLi
in ofuuo conuiualiii Philinus,ex Qibus comuuis Syllre Carthaginefis ipe
folus inter eplilas ab animatis abfhnuit ut agno(cererur effe Pythagore!J
,(1.lare 1S a Leucio patria Tyrrheno Moderati Pythagorici dl[cipulo re
phel1fus fuit plus illius dogmatis feSl [criptum Q [entemiam ,qd &: in aliis
Pythagorifi:is fuerat tephefioe dignii,S1 imodefie affel:i monbusfeR3tis
&. ungulanbus,uel in fociorum & amicorum cccnis pane non frangebat
ut carteri,ucl cerebella non cclebant,ud furgcntes ab epulis firagllia con;
uoluebant, uelnudis pedibus Cacrificabam, ud Iocuturi,a [ole[e allerti!l
bant,uel rdida poplllari uia, R cliuerticula difcedbant,uel cum ridentib!J
nunS} autparum ridebat,uel a fabarllm efu pror[lIs abftinebant,Gmilia)!
egregie uCurpabant magis hlRfiitione Q rel:a ratlone duti.Sola
tes ad corticem [ymbola,negligentes uoluntate,ut talibusnotis innoteCce
1'ent,& uulgo Pythagorici e1ufd ordinis uiderent. Sunt igii ciu[cemodi
rymbola unius coUegii ligna. C:rterii addzmlls CCla p diuinarii & huma
rerii ampliffima (pada dimetietibllSllOblS& innumera tral:antibus
rnemori:r plurimum conferant a:nigmatica (ymbola,hac d: not:r 9 figli
tur animo,ut quoticns recordari libuerit,cim no!tris obtutibus
fymbolum ergo dc rerumprincipils comodiffim crit,lInum & duo, Sd
enim citiusoccurritres fingulasintuemibusSiunu &cluo,clIm caufas &
originem uniuerforum fcrutari lIo11lm
9
.Nam primo afpel:u cernili ocU S
fis iclqd eltidip[um,& non efl: alterum.Exq ante aia mente concipimu$
<1' idem 8[ alterum fum unii & aut Crotoniates qui Pytha
gor:r uixit duo appellauit multa,q dixit dTe cotrarietates tanQ lite
forte tii poruit ilIa et fine fine diuerra lIt album & mgri'i
dulce & amaru bonllm & malum,paruum &: magnum. AriftotcIe in pri
mo pofi naturalia tefie.Pythagorici aiit diuer(a ilIa rerum inter re ultro ci
tro'-J colltrariaru,quas Alcmxonii contrarietates appellarunt propter
artis amorem in numerum coartarunt dmariii,celebre illurn
& oia contincntem,ut finitum & infinitum,impar & par ,unum & multa;
dex:trum &G:nifirii,mafculinii & fcemininii,qllicfcens & motii,rel:um et
curuii,luce & tenebras,bonii & malii,quadrii & oblongli.At h:rdta Cunt
utralibet,c,p duoCunt,iccirco diuer[a funt qiii duo Clit.Nam G unii effent,
contraria non dece uero uniuer[a rcdegcrullt, <1' ifte numcrus T
.oium cf!: 1Xrfec1iffimus,quo cuooamationcs & oes populi pter Thrv
H ii
[188]
-DE ARTE CABALISTICA
cas cum grreci tum barbari llngulas res numerant non Gfientes dtra, nrt
progredietes calculis
dione oficndiuA:e ornatlffimtls mundlls que cermmus dece tm fphrerls
iuxta Pythagoreos moueri,tanto etiardiQs eltRfe:ior Sito pluranllmc
randi genera continet,pal',impar ,quadratu, cubum,longum, planu, pri,
mum incompofitu,& primii compofitu,q nihil abfolutius <;p in dece pro
portionibus quatllor cubici numeri confilmani' s)bus dieunt Pythagorid
uniuerfa coltare.Archytas qq; llobilis Pythagorells iIle Tarantinus oc
qd elt,denario numero coplehi',que Itagirita imitatus Ariltoteles peri,
patericoru gymnafiarcha,dece genera entis noiat dece categorias q noie
fibi 1I01umen infcribere placuit oltdenti philofophice,ut Eufiathills llO
luit decem .i.enda realia,llt Alexander Aphrodifleus dece
.i.uoces,llt Porphyrius dece vO'fL7ZIC.i.intelle:us Gue cOct"ptus.Vet ut lam
blichus forte redius dece uoces fmplices,non ut uoccs,fed utfgnifieates
res ipfas umplices medio dece cOcepruufmpliciu.Affentiunc huie Alexfi
dcr regfus,Ammonius Hermire, & Simplieius,infgncs fapientif amato'
res } etlagnauitcr arbittati funt in iftis dccc gencraliffimis cntib9 duo qdi
pcipua reRiri po{fe in q diuidani',taetf ab una c{fentia ortis, uc1uti fubflfi
tiam & accides,fue corporeu & incorporeu,fcu materiale & immateria'
lc,autGmplex& compoftu.Itananq; duoamat denariusut ab uno
gre{fus nafcai' R duo,&per duo redeat inunu,Primus cm incompoGtus
ternarius elt cx uno &duobus no Qd copoftus fed unu non
Iter poftione feciiduIiiblichu,no facit ergo copoGtione, qn llerboru feq
uolum
9
.pprietatcm. oV-n-:1,) l fLc,VII@{71fL
o
v.i Sl.,v oV-n Il sr]-(fj
fLc,VlI@ 9l0lV in!;}t Simplici
9
in comcrariis fi.JR pdicametii
ijti.i.Ne<:p cm unitas manes adhuc unitas poftione atTumit ncq; put9,ma
nes pii:
9
poGtione abiicitEx q ddferetiii cognorccre poffum
9
q difiat uni
tas a pu:o.Ciiq; mhil Cit aii. unu,re:c dicim
9
unu eff primu.Binar1
9
aiit
no cfr copoCit9 cxnumeris,eo 'l' cx fola unitate una & una coordinei', &
ideo prim9 numer
9
eft,S7ja prima multitudo cfi,a pot numero me
tiri,pterij a fola unitate oim numeroru mefura coi,fcmd em duo,nihil ali
ud Si duo eft,Siobre ca mrtitudo q appellai'ternari9, ucrilfime ab arithme
ticis numer
9
prim9 icopofit
9
nucupai', binari9 em hue peedes no clticopo
Gt9 numer9,fcdmagis J'prie no copoGt
9
Cupies itaq; ternari9 no cffe oei
or
9
,}n poti. bonitate fua i oes ereaturas abCq; iuidia mftiplicarl,dc uirtute
4'grediedo ad 0Ratione,illud fa:ciidii qd clt in co multu multitudis ,pdu
aiuu taSi numeri de nuo,ct illud centiale qd cfi i eo unuois .pdudioisfOs
et origo Gmlll & ois .pccffiois initiii,& ois fubfl:atire imutabilis
Rpetua mete intuet ac refpicit,& ita fcfe in fe ipm modiiunv
tatis & duitatis femctiplu multiplidis atq; diees,femel bis duo lut quatuor
LIBER SECVND VS
XXXIX.
Bcce tetrartys illa quaternitudo de qua mihi tecii ante fermo eff
olmg creata funtldea,qID,ut aiut arithmetici,quaternario oisprogreffia
J2fidt. Vnde orii decas illa qua appellam
9
dec oim rerii giia gnaltffima.
Nii ullii duo tda qU3tllor de oiporete potetia ad energire a:um cxciitia
produciit dec,qru dllnidii!d1: Slnq;,pone igitur in mediu Slnq; tanq ali.;
quem Cigniferu in medio exercitus & in eius latere dcxrro numerU
me efi [ex,& il1 beere fil1lfiro numeri! .pximc inferiore t ef
quatuor, ha"c duo it1l1rta c'tia confiituunt dece,pone iterum in latere ciua
dexrro numerum eH: fepwl1,&in latercGnifiro nu
mcrum proxime infcriorcm Sl efi tria,ha"c duo iuntta Gmilirer confiituuc
decem,pone rurflls in latere dextro nutncrum proximc qui cO!
oao,& inlatere (mifiro numerum proxime inferiorem qui efr duo, ha"c
duo il1nrta conftituunt qq; decem.Pone detnLlm in lacere dextro rdiqua
nouem,& in latere Ciniftrol1num.lanq; rcducilla nouefl'l ad
gunt decem, Ci rur[us ad uiginti relata incipiunt d,nno effclInitas.,& de;
inccpsadoes numcrosCardinalesuCq; adccttlm, Gcut em bis uniifaciut
duo,&. ter unutn tria,& qllatcr lInum qu:ttuor &. fmllitefultra,itahis dG
cem faciut uiginti,&ter decem triginta 8l qllater decem qUdraginta, -&
Gmiliter ultra,non alircr de ceI1tU!ll;non fccus de m iii e,al'! 1Iltra.Hrec Sldi
ratio erit cur decem per iota qua" uirgula eft erl:a gr:rce fcribimus, aue
per folum puncrum hebraice notaml1s,ql1a" til Ggna rambarbarislf* lati;
nis alioqui fmplicem reptafcntal1tunitatem,quippe a qua l1umerus do
narius oritur,& in quam defnit,cuius Pythagoricu extat fymbolum uidc
licetunum duo,qua" Zaratas Pythagora" pceptor per-noia propagatiois
pronunciare confueuit unu appellando patr,& duo matrcm,tcfbmeniG
Plutarchi CheronenGs in Tlma"i Pfychogonia.Na ut ante accepifH unii
& duo cum dI'cotia dillina producunt quatcrnitudine iIlam T ctrat.yn
ldeam oi'm rerumdenario numero c6fi.\mmataru.Eam Pythagoras affir
mat effe .i.Fontem perpetua" namrf, Ci mhtl aliud t!ft
q cognitio rerumin mente diuina rationabiliter operate. Mcntem lIero
ipfamdei Pythagoras nllmcru allcgorice nuncupauit,cum diccret nume
nlm effe uniuer{oru prindpiu.Ita cm Plutarchus in hbro de placitis phi ..
lo[ophorllm quarto C,ribie. '1'6' J\' "'ec&,.2v f vev
.i.Numerum aut PyEhagoras pro mente accipit.Signum pIane haud il'li ..
in incorporeis I1Ihil diuinius mente,in nihil Gmplidus IlU
mero.Nec pterea cogitari aliSld potcfl: menti fimilius,& ab hoc
natur;r fonte pltr riuos & cannales deAuit numerus PythagoricLls unum
& duo,id qd ab a"terno in ip[o fonte immel Oceani,fuit,erit, imo fcmR
cft,ubertim[cates,cp hoics pri[co fecLlIo noiarit Zena ipfum ilI11d UlUlltl
(uf Ariftote1eiuoluit hoc Homericitas. lI.ofeloc; {S"Ll.i.un
9
princeps fit)
H iii.
[189]
[190] DE ARTE CABALISTICA
diccntcs Zcna pro Zeua uiddicet a uiurndo, quem Romani Ioue quafi
Zeuanuncuparunt,&Cornutusin theologiaillum alfe ...
rit totiusrnundi cffe aiam.Duo aute,noiata d Hera,dlius Zenos hoccA:
louis & foror & coniunx,de quo Gc Homcrus in decimoquarto lliados.
, ',,- ' m'L - ' f A-' ,- JI.'J" ,
iifH JI.'f:I(If,lrft,. 0'l',,""'J\fLOI.,"v IlW7Z""'C"IT'V
H
l'fll(!!IJ ""f'"
'mil.u'Ill"rl"o<; J1!l<:: .1. Hera hoceA: luno afplClebat aurnhrQna
oculis eundem fratre & Leuirum Zcna,hoc cA: Ioue in fummo carumine
fedentcm.Quo facilius f cnra poffumus
poetarurn dc origine rerii cogno(cerc,cp in multifontana Ida SI mOflS tic
a profpeht nominatur, :f. iA1v a tI( 'l9i 1ch.. -r6
lupiter & Iuno unurn & duo in quaterniois,Idea ilIa riuoCa,
V ndeBuiit oim rerum prmcipia forma
&:materiam noi<lrut.ldemq; apud nos cA: forma & materia prima qllod
apuductuA:iffimosphilofophos unum &duo,apud idoncosillufircfq;
poetas Iouis & Iuno,q cocunt in Gargari mon tis Ida & conueniunt in di ...
uil1f mentis Idea ,binis ambo bigis & quatuor ambo cquis ducunt,fc:d dc
fcendendo Iupitcr in olympo manet,Iuno ad inferiora tcndit Homero te
fic Ge diccns. fLl O+CfLc/vH m"ucpoeCou 7IfIe",m OlV EtV'''''' Auto
7nf TO JI.';",ivC4.i.Vado uifura pabulofx extrcma
tui cau[a huc olympi ifiud uenio,N cuter til alterum oino deferit.Hoc:
igitur modo exit mente diuina uniuerfi exordillm.Refpiciens cm Tetra
:ys ad fili effentiam Ci efi: prima unitas,oim produdrix, & Gmul origine
fuam a primo produ(l:o reminifces qm binarius efi,Ge ait f emcl un L1m bis
duo,mox confi:at quaternarius habens in cacllmine llerticisflli fummam
Cubito pyramis,cuius bans cfr quaternarius planlls apud
arithmeticos fURficicm fignificans'sllR ql1am diuin! unitatis iam mcmo
ratre luxradiansformam & fpecie facit ignis incorporei.Propter Iunonis
hoc cfi difcdfum ad inferiora,unde confefiim orit natura lumi
nis effentialis,nol1 ufiiui,f'ed ilIuminantis.Et cfi creatio mundi mcdii,
'luem Sirnon appellauit fllpmum ,Qa deitatis miidus comRatione
non patitur, ideoq, fciudice fuperfupmus & incomRabiIisille noiatur.
Re:e ucro medius hicdicitur olymplls,quia totus IllcidllS & kparatarii
formarurn plcniffimlls cfi)', o(l:auo.i.ubi immorta
lillm area fURficies fiue extat,cognoiatur cm habitaeulum deo
rum,[euutre(l:ius Maroin decimo Deumdomus alta,cuiusW
demculmen dI: unitas,parietes trinitas & fURficies quaternitas.Idq; dari
us ce1'l1lt cum iam numerus a diuinitate fila emanado palllulii declinaue,",
rit & diuertcrit ad creaturariifigllram,tune etem ponamus Gmlll & pro
T ctraty tetragonii,& in qltbcc: c1usangulo pl1ndii infrar unitatii,& pro
unitate faftigii q nune habere poitionem eleuemus ijtum fieri pqt
fummum
LIBER SECVNDVS XL.
fummuapi&Eo ql1atuor latera in altu ereda,qllatllor erut triagli
li tire latitudine ClIa quadragula coarudi,& in unu puBu (XCelti/n! dudiJ
ecce pyramis ipCa,q elt forma ignis,teilimonio T Locri Pythagorci
[191J
in hb.de aia mudi doricdicCcr1bentis. 1i" '9 l'
i@jlolvI rX.o,@ 61i'UV.T07U71IV I!S ex qpy
ramis quatuor bafes & requales anglllos habens coponif,forma ignis 12;
mobiliffima & tenlliffima. Efi:ea fancabfq1matetia,tux drentiahsfel2ata
proxima deo & uita fempicerna,lIt in duodecimo libro S1 pol1natllralia in
fcriptus ea,&in fecundode cedo legit fic.Mntis opificiu e/t uitapei aut
operario eaimmortafitas,iltud aut ca lIita Pytftagoreis
mutuatus eli: Ariltotc1es. Atqltl deu3 ipee non ealux creata, [cd luci,
bilis autor ois IUcis,quarc pyramidem abfoIutiillma & retral:HIma atri
angura bafi in aftitudinem {e(e erigente Cl flmiliter igneum uigore (gni6
cat Deu$ Opt.Max. in dillmaCecum trniratdncoJl'teabilis mundi contV
net V nde & Chaldrei & Hebrrei deum effe ignem Rhibent. QIam uero V
pyramidem quaternio producit,ignea lux d! incorporei & immaterialiS'
feparata:rum intclligenriaru mudi, extra ccrlum lliiibile,} a grrecis uocat
.Iv a nobisfeculumretnernttas & rether. V nde & rethra fuJgor retherni
tatis dicitur,ubi non elt corpus,neq; locus,necp uacllu,neq1tempus,neqJ
fenedus,nccp tran[mutarioied ibi fUllt enria if!aIterabilia & mpaffibilia
optimam ftabenria uitam qua toto reone id eltxthernitate (eu fruut
Hecferme funt ipCa uerba l1agiritf Anaotclis.q tam ipfe Q Platonici &
Socratici eli: Pythagora fuxerunt, J ficin aureis carmimbus CcripGt.Sire,
lido corRe in rethcrem liberum Rucneris ens immortalis dcus,& his fci
licetinhacuira fURatis cognofcesimmorralludeorllm & mortaliu hoim
cohabitatiol1em quaJl1 erganter ipfc appdIat D'f,S!t<S1ya fmuI ftando.per qd
tres nebis proprierares mcdii oftendlt mundi,quem liberllrrt xthera no
minar,ut a materix porentia fegrrgatllri & pferuatlls in ltberrate care;
{cat dci ardore,ac in[cnfibili motuinferiora caldciat" didtur cm xtber
'l' f &: 9ll'qv hoc eH a [emR calffaciendo.Proprietates alltem
iIIius funt hre,conditio,chorus,& ordo,Mundi cius conditio e/t '1' rotus
quic51d elt puriffima forma elt,cuius affcrutIouialem effe paturam, q in1
mortalia & mortaliainformet,& foru Cpecifico cunda utriuCq; mundi in
filO effe conreruce,de Ci extar illudMaronis.O parer o hoium diuuq; ftcr
na poteltas,propterea ob fomentariu calorcm rpiritalis fol ucreribus Iu
piter d il:us cl1. V nde Calii Martis gradiui Cacerdotes eum appcUarut Lu
(ccium & Creten[es Phofphoru,abcoq; dcnoiatus effolymplls cp totus
fulgear,in q Iouis totus pfidet & pelt,immo fOtUm qd di: ipfe efi:. Hinc il
lud qq; in ix.renci.Annuit & totum nutll trcmefecit olympuEius inSj co
ditio cfC receprareforn1as fimplices immateriales [eRatas R fe exifteres ta.
H iiii
[192] DE ARTE CABALIS TICA
uniuerfales Sjidillidllas.Continet cm oes Ideas Ideatas generum & rpccie
rum ceu exempla iffa contra:ioribus exemplariis imitanda,qrum cxcm
plar {gnatorium confifl:it in mente diuina.Sic enlm nominari uolum9 qd
d: in mundo deitatis excmplar abfolutum.In miido intelligIbili exeplllm
abfl:raum,& in mundo [enflbili non cxemplum [ed exmplariuillud co
tra,1um,qu figillum,ftgura,& cera ligillata.Hucaccedlt (ecundo chorus
altera proprictas riia' gaudio beatorl1m fplricuu infinito &: uo
luptateimmutabili deor dil:us, Q iIlius habitaculi & cilles olym
myrtea corona Ol1antes ambroGa & n cdare diuini (onuiuii I2pe
tuo &l1ltnt,riclentes ri{um inextinglllbdcm. De q fapicntlffimus poetaru
Homerlls !$S'O'; J\fii.lrro &o. "p.J.lnextinguibilis certe (xci
tabacur rifus bearis diis,qd omnino lftitia ofiendit,qlla
iugi conccntll citharis & mu{arum infirumeris,tripudio,choreis.
fympoflis,quietis cubdibllS, & interdu dulci fomno,pclarus Ibidem Mc,
leagenesdeganter in Iliados primo libro cxpreffit. Quicl ni Marrane':'
pOr maior cogitari uoluptas Si deu uolente& pofi: eum reru oim
ldeas formas afpicere purills & tl'anf parcntills Si fecundaru crea tu,
rarum ulla,deindc lIifioncs qq; fuas inferioribus padere Ad omne deoru
efi: propriuatq; fuum.Ideoq; dei qi'iq; lIocantur Iatine,qui & grrece thei
r'Kt;; 9& .i. a fpeculatione ac ui{ione,unde fkceOCL Ggnificat afpicercllide
req;,noiantllr & qnq; angeli du uif.'l cxtcris enunciant,ut Orpheus Mer
curiu inllocans ait. xiie, fLOV tf/,-" J'16 /LOCLJ:J'b 7I'1Jv'lZJ
p
.i.Au
di mc Mercuri Iouis angde Mpdis fdi,explanator oim.Na: 'YYt
1
.>'4
v
nun
(iare ac explanare dicimlls.Crebro aut alteru pro altero ufurpam
9
,no ci)
f yderatis officlis,ica llt promffclle dlls et angelis In coi fermoe utamur.Cii
cm Porphyrius in Ifagogis fcripfifrct q> & nos lmus rationaIes & angeli
Boethius latine uertcns,fumlls inquit&nos rationalcs & dii, hoc modo
reperii in hbris aliorum Quarc ncmo puret cum deos n oia m9
deo Qnomell non habet, fupma nanl'{J
maieltatem eo appdlamus dcum,cp cntia euda infinite penetra t & lngu
la percurrit 1.il";r. 9{El
p
.i.currcre. V nepe rei multo iterior efr de9 &
magis intimus ipfa fibimetipf,ut qui cum nullibi d: ubiq; fit. At no ne
deos appdlamus, Q tcrmillatam fibi tm excquuni prouincia,& ad ddtil1a
tum mittuntopl.1s.Dremones aiitSjtumcunq; bon,t a Pythagora [eda ..
toribu(q; {itis 111 hune medli mundi chorum non admittllllt.Sic enim PIo
tinus Q,teflantibus Porphyrio & Longino,myfi:cria Pythagoreoru Rfe.l
hffime fcl:ari uifus efi:,in libro dc amore dTe pam
911is expers didmllS &plltamus.Dremoniblls aiitpaffiones adiungimlls
dicel1tes etiam fempiternos effe,fequenti pofi: dcosgradu.Prreftat fane.
Ci lbi ponae
ipfcda:
LIBER SECVNDVS
XLI. [193]
ipfe d;:emon,dfe deum exifl:imare.Hac1:enus ita Plotinus certcin orni do
<.'trina fua breuis,atanimo attento ponderandus,pfertim hoc in 10co tam
difficili quo poetarum lIeteru arcana de diis loquentium poterunt abfq7
mole/ha & fine plllrimoru exacerbatione legi. T erti:). intdligibilis mudi
proprietas ab eod Pythagora demont1:rata elt cum ipfe dixit.Si rerca ra
tione uixeris,male ada dolendo,& bene al:a gaudcndo,deofq1 oraueris
utopus tuum Rfidant,tum exuto corRe profel:us in ;:e,ther,eris immor,-
talis deus.Ordo nobishic confyderandus efi,quem in confequenda hois
beatitudine Pythagorasobferuat.Ifl:ud nanp medii mundi ccelum ineor
poreum ae ifie beatoru inuifibiIis olympus mhil impuru admittit,fugien
da ergo uitia fimt,&amplexand;:e uirtutes.Deinde fall1s hoim, mifericor
dia dci efi,quare diuinitas colenda,&fuRi (unt exoradi, ut Opl1S nofiruffi
demunihilifl:uc materif,nihil corporis,nihil redpir,
ante igif moriendu efi & fande corpus exuendu Si in deos referaris, Hic
ca ordo feculi feculorum ut uita funl:is hoibus puris & ele:is,deom in
digenarum fUR cooefiis qC)? aula cocedatur,& comunis Gt pariter huma
n;:e natur;:e cum facrofanl:is angelicis Cpiritibus uitf conuerfatlo
in inuifibili & cii oiformi crelo & orbe re}eto extra fenfibile
mundu,ubi uer"efl: olympus nO/1 imaginarius neC)? poeticus,non uoI"
uatur,qui rotetur nunSi ue quiefcat. Tum Marranus,Si proxime ,inquit,
fe\.ttis nofiroru tempo rum accedit unus maxime oim Pythagoras.In lege
nanl) chrifl:ianorufimtliter legitcp hoies mortui de numero refurgtiu
funt fcutangeli dei in crelis ubi tabernaculum dei cum hoibus. No intra
bit aliJd coil1Jnatum aut abominatiollem fads & mendadum.Erit ifiic
uox dtharredoru dthariffantium dtharis fuis,cantufq; 110UUS,& mortui
funtferipti in libro uita:! uident ccelum 1l0UU & terram noua.Prius em
crelu ac prior terra eis abierunt.lbi enam duitas beatoru habens elarita;'
tem dei,&illius muri exiafpidcconfl:rudi,fundamtaC)? eiusomui lapide
pciofo ornata.Et dominus oipots templumiilius ciuitans cil,& de Cede
eius produdtRlluills aqu;:e uillf ceu fplendldus cryftaUus.Ciuitatis uero
eius fllndamentum & f uRfides efi tetragonus,uerba em ApocaIypGs un
de iIla fumuntur funth;:ec.!(!IH'7J"OA,c,: 71(fk')9'voc,: J<.Ema .i.& duitas tetragonus
iacet,qd explanauitHippolyt
9
papa fic effe ?Rt'',op.i.propter
folidum & firmum.Id tu mihi reducere uiders ad PythagorOE tui nume,-
rum,& figllram pyramidis,a tetragona bau eretii,quam mamematici[o
lentinter folidareputare,plane qucuirumillreoptimo non modo tuum
fed ueri9 l10ltrum Pythagora appeUarem,& appellabo Jdem nofl:ru,du
uillam,p ipfe folus exomni lIeterllm philorophoruturba magis apte ma
gis concinne proprieq; noRra fapuit,l1cq1 ualde & a PerGs qq? & a Pale
ftinis ac nra ;:etate Arabibus in dodrinre fllrefllndamento dtftat,id ipfc
13 Reuchhn, Vel"b ICab
[194)
OB ARTE CABALIS TICA
Italica: philofophix autor.Sic eiii. in lcge Mahomcth Azoara prima legt
mlls deum paradi[o bonos indul:uru,ubi dulciffimasaquas,pomacp mul
timoda frul:l1s lIarios &. decentiilimas ac mundiffimas mulieres,olnecp
bonu in xthernu poffidebllnr.Edn Azoara quinqllagefima prima.ere
dcn:es aut (inqllit) &. bcnefacietcs pulcherrimaloca paradifi pofl'dfuri.
omnefllllm lucrllm cfimaximii,hlliulmodi Sldem poI
licitu illis [lImmlxtitia denuciat.Dcindein dol:rinaMahometh ita fcri
bitur.Si ullum obleCamenti genlls ifiic deefl'et,beatitudo minime pIena
effet.Fruf1:ra ergo dclicix adclfcnt! l10luptas dedIct. Et paulo filperius.
Incolis 5ldem cius (alt) quic'jd dcC ydcrari pordt fiarim aderit,<;l &.
crunt oes in fiatura Sldcm Adx,in forma uero Idil ChriHi,nl1l1Q illcrcme
tum aut detrimcntu aliqd patientes.Et in Alkoran capire Ixiiii.lllic Sldem
creclcntes accllbabunt tapetis fericis firamcntifep purpureis, oibllfq; fibi
dilcHs RpctLIo potient,dl1cctqJ pudlas formofil1mas, ut
&: margaritx,abhoibllS arep diabolis nUIlQ dcuirginatas necmenfirua"
tas.Erunt &. iIlie arbores colore intcr uiridcm croceuq; nitel1tes,fonrclq;
fartiter emanantcs &. palma: pomaq; punica.Nonne hicfcl1tlS Philolae:
pars maxima horum fymbolica cfi&. infiar Pythagoricoru allegorice:
narratur Ci audfii ferme oia,id 'id palafatctur Mahometh in libro de dG
rina cum ait.ScCLllllm alilld pOlt mundu ifillm,cuius nulla fimilitudo ex
poni potcft,ncc cm coloni eius mortalcs,i1cc dies cllS f ub Ilumero.
fe iplllm declarat, Ci Icrip[erit de diuinis allcgorice (cripfffe, 110n aure oia.
pIane ac aperte, qo numerauitdies beatitudinis,dics mille annoru & an
nos.qlladraginta millla annorllmEt paradifuITI habere docuit pauimctii
3l1rCUm finaragdis & hyacinthis crcbro illtcrpo!itis difiinfi:um, OIni fm
fifera conGtlIm arbore,deCLIrrCl1tibllS per amcrna arua flllentis,(iru alia
Sldem lac,alia md album,alia uinu puriffimu in libro dc do
&inaMahometh,ubi R fenfibilem paradilum defgnatillii qllC ratio no
capitintdlJgibilis mudihortllm.Duos cln paradifos Mahomcth in Alko
ran nobis propo(uit cllm in Azoara fexagefima quarta fic ait. Qti timuc
ric coram deo fialls,duos paradifos rcrllm multipliciu omnimodlqJ boni
fcecllndos,hxreditatem accipict. ha duas qq; ofidit ciuitares Ierufalcm
ClImin libro de dol:rina quxrit Abdias.Qyarc Icrufa!emdicarur om"
bl.'lledi:a.Rcf poditMahometh quia in direo ccddis Icrllf akm fita fit
Hxc ad nafiri Simonis Cabalifiica Ci audillimus haud parum alludiit dc
dllobus fctlicet paradifs altero creI citi &. altero terrcfiri gcminos mlllv
clos fgt1ificantiblls uifibilcm & inuifibilem,ilJum nobis pfentem,hunc no
bis futllrum,cum fldem de q ratis multa pallcis expofuifb,qllare oro Phi
lolae lIt dc nofiro quem incolimus reliqua profequaris. Faciam (edulo
Philolaus ait.a prius te comonuero ne cum rudib9 philofophaHris crrcs
qlliea
LIBER SECVNDVS
XLIr [195]
qui eatro. [apillntquxoculis cernut,lItdc Antifihenc rcriprt Ammoni9
Hcrmix cum dixiffct,hoicm Sldem utdeo,humanitat aut non uideo. V n
deputabat humanitatem nihil rcrum dfenifi
'"ltv71t TH (rov. ei: /'-EIova.
.Id efi. Hxc iIle dixit [en[ualitate fola uiuens & non potens
ratione ad maioreminllcntion[e ipfilm extollerc.lta Hermiades in }Cago
gis. Haud alitertam fillltSldam obtufoingenio,
queant,niG quantu pupilla comprehendat,auc manllS palpent,& qcun(ll
de uita ecrlefii,de diis filperis,aiabus in erelo aut de ea:litibus audiullt,ea
moxad ere1um uifibile ftellaruq; lphxras,frmamentu mobile,&qs [elv
fil Ropimus orbes referunt,ac G in tanta turbine motllu,& irrequieto mu
tationum tumultu,uita beata confifiere poffet,fequcntes lIcro [piritalem
fcnfllm & fubtilem mentis illumination ,ipfi Sldem intelligunt maiorem
cere lleritat in iis qux non uident in its q uidentur.Ad hoe Pythagore
orum propen[a eft uoluntas ut credant hune mundii & qcunq; in eO lodi
tur adumbratam effe imagin eius Sl extra ecrlum Gt ucri mundi, eomp"
hendcntis Colum intclligentias formas & animas a fubfu:tia uir
tute & 0Ratione [eparatas.V nde animas hoim ab orni Corde turpi defo
catas abie:a corporali mole firmiter cenent & nullatenus dubitant extra
hoc uifibilc crelii omne ac ultra q ualcunq; incomoditatis aleam in
nitatis olympo habitare,omnilibertatc donatas & nulli ncceffitaci obfiri"
l:as.Sic em Plotin9 ille infgnis Pyrhagorifta in libro de proprio euiu[q1
d<rmone quarto Animas Cinquit; extra [enfbt1mundii profdtas exifii
mandum efi natura dxmonicam tranCccndiffe,omlleq; gnationis fatum,
oemq; huillS mundi necefficate Qdiu in mllndo intelligibtli habitant, hue
uCcp Piorinus.Qtociens igit dc lleris diis,intdligtiis Ceparatis,formis pu
rioribus,fpiritibus & beatorum aiabus mentio fit,
fcmn recordare ae animo tecumuerfa mundum illiifupmum,intdligibi,l
lcm,immatcrial,fimplicem, abfi:ra:ii,ccrlum il1corporeum, olympllm
inuiflbilem,paradifum mcntalem,rupernaturalem xthera,nec [en[u nec X
ratione 12ceptibilem.Eo l1ul1cdimiffo ad 110Hrii de[cendamus corporelI
& [enfibilem mundum cuius exemplar efiin mundo incomRabili deitatis
& exemplu in mundo intelligibili formalitatis,& exempiariiio' a.V&WOSl!Cl"V
in [cipCo.Vtq; ul1uorigo eH menralismundi,fc duo nobis exordioerit
mundi cor12a1is,Sl non effttcor12alis,nifi quatuorifiis eonfiaret,pun:o,li
nca,fu12ficie,craffitudine, ad exemplii cubicx figl.lrx quam eonfiitllunt
unllm duo tria quatuor,V no cm poftione fixl1m crear pundii.Linea de
uno pUIl:O ad alterum protra:a duobus fit.SuRficies ex tribus Oritllr
lineis.Craffitudo ql1attuor nafcit,an ,retro ,furfllm, deorfi.tm.Ideoq1 Gcue
binarius per femultiplieatlls numerando bis duo quaternione prodllcit.
lrabinariLls [emetip[um in fcipCum replicansat"'P retorqLlensdicdo, bis
[196]
DE ARTE CABALISTICA
dun bis,primum P?ft qUf d'i: py
ramis,quippe principlllln mtclltglblhs mundl,accedlt fexlarcrllm ottona
r.ii cllbus,quem mllndo fenubili in.ter
principia,non habeturfeptenaruulla In mrgo dl mhll parlcs..!
iccirco Paliasnoiatur.Ad cubumergoprllnu dlUertlmur,fane fC('cundu
numeru,multitudints uarietattfep principem,ut Q per duo lt & per qua ...
tllor COftltutuS.V ride Gcue Pythagorf pceptor Zaratas duo noiauit ma
trcm,ita nos cubuffi inde progredlccem appclIamus matcriam,omniUln
terum naturalium fundum,&fundamenrumfcdemq; {ubltancialiu for ...
marii.oe q Tima'us Locrrus Ille Pythagorrus in Itb.de aia mudi [crlbit.
tI( ,,(,f!,oV iJf",,6m"nv l(gJ S'Ilt.2.:iov -ml:Y'NI ecSf' p9J
1Pvrc; fXep .i. Ex tetragono nafel cubum (ohd,{llmclU &
fiabtk oino corpus. (ex S}demlatrra ,ofto aUt angulos habells.Huic flllv
do fi qua forma demerfa ionitat,hulc f olido receptaculo (j fi'rit illap(a &
ih hanc fedem materiakm repoGta,o uage ncc comuniter recipltur, fed
fiabditcr & Gngulariter fitindluidua & incomunicabilis, tal' ij af cripticia
8( locolubicta, & quali de hbertatein ferUltut
profcripta.lgiturgcmina proAuere ab uno fonte reru tRalium principia
ccrnimus ryramldem & cubllm.i.form & matcriam Ci ex eodem tetr;lgo
no drphendllnt produffe ,cuiu& Idea, lIt ante oftdimus,dl T etradys.Py
thagorre dlllinum cxemplar.8ymbola igii primordiali;! ijto potui brcui9
cxplamui, Ci reucra niM delgnant aliud Si marl'rla& forma. Cucp opor
tear terflum ponere q uni;lI1tur,nec cm (ponte conAuunt nec cotin
glt forruitus 'lllarumltbct formaru cacur( us in uniti!> rei ma
teria contmgentcrformam altenlls reciplt,non cm ex corporehumano
mox atq; decdTerit anima gencrawr a'S aut ferr ,nec exlaplde fil
ira q; oporrear ponere teruum aliqd quo uniant,erit, ut opinor, llecefTe
priclplUm aliud Q pri1l3tiooe Ariltotelicii adducere quo moueatmateria.
ad form:r de(ydenii,ita 1It cefrante hac & hac forma, introducat uictiftm
); iRa qua:d' & dia.Nam priuatio & potelltia mhtl filbftantiue aguntcLlIll
fine nuUius abuitatisreahs ob idq; minimf entitam,Qto magis Certa for
mam alt cui macerif !Ungere autunire poHitllt.Vnde inuentl (unt
Q diccrentlom priuationis motllm dI'e tertlli principlu, S1 cum fir accidis
qua etit princlpium fubfl:antire':' ali[ S1s elus motlls cric Quare [a...
pientius contempl.ui Athcnien(cs Sophronifci, & Placo
Arifl:onis,pro motu feu priuatione aglllin.um aiiuoru pofuerunt dcii
dictntes,tt'ladrcrerum principia.dru,ldea11'l & materiam,qd ante Pytha
goras occulte fymboliffauit hisnotis afferendo prtncipia uniuer
forum dfeJnf1l1itu,1I0um & duo.lnfnitudinis dellm,lInttatls formam, al
in tniidG fllpt'rfupmo &
Ulcomparablh,ullufcuiiilentltatcmmudoll1telleduall,duo [eu alterirate
inmul1do
LIBER SECVNDVS
XLIIf. [197]
in mundo fcnGbili,dl cm materia }dcmalrerationis mater. Coniit:s;t.aiir
dc:us materia & formam per lege ipf naturf impofra,Icdrco ante Pytha
gorre tRa uetufuffimus iUe Orphells in libro hymnoru,pofUouem.i.for
mam, quiab co noiamr lIniuerCoru.Et pofi: Iuno,;
nem.i.materiam quam uocat "';n.'\llCfor. 7Olll(V1",tVl8-.M)I.i. Iouis cothorali
oipartnt-ern,lllnonio enim cognomcnto rnateriam alloquitur his ucrhill
, ,"- '1\'" - filI ,I .., ."" I
x..(.o)f/!: .,,, ov 'l'Va'IV IT }'-EKflt,..<tiN
.LAbfq; cm te mhd 01110 Ultre natura agnolllt,cOmElnlCaS $Iem lImuerfis
Cupra Si pofi: (inSj)Iouem forma
addidit idem Orphcus legem id cfi: difi:ributione lIt dftt tertillm naturre
principiu,cognoiauitq; id o' confrmatiuii. Nam lex
dicitur nomos grrece uc nofi:i a ncmo o' (-LleI & diftribuo. per
indc atq; dillribuens omlbus qd [uum cfi: ud qdad [c RtinetHoc efTeait
.GVfJVIO)I v';,..ov Oj6!fll<'Yro1c .AKct.1" (Sicin hymnis fuis Ciondnuit) .i.ccrlefl:elege
lgillum iufi:u,lc:x em naturf figillatuna forma muhas matcrias,Ucut tabd
lio una effigie annuii multas cctas.Iam ucro quflibet Ggillatf in materia m
formre non llltra llocantIdef,hoc dtfpecies,fcd T,h7h hoc cfr Ide Ccilicet
Td TO;!: lCNfo7<: Tii<;: ;;}.H<:.i. CeuilIre in ceris
exprcffiones ih[eparabiles a [criptit Ammonius.Proinde aRta
llebis ia extatfcnfibilis huillsorigo mundi,quc pyramidis & cubi coi ligi ii
lcge celebra tu pepcrit.EariEiguratu cotinuo uni
tfelodecaedron efficiunt pythagoricu quippe [ymbolu,q ddgnatipfum
uniuerfum ex materia & forma compoGtu,illllls recre mcminit Alcinous
dc dogmate Plat(;mis lc dicens . .n; o/G:d\x{"!'(.o) eiCl' o' '11"<2v x'n)S{@71l
.i.Dodecaedro ad uniuer[um deus utcbatl1r ,fci!icet cLlm hunc mllndu fa.-
bricaret,Ocranglllo tllmcp cubofi pyramide ex quatLlor trianglllis xqui
crl1ribus cleuatii [ugpofucris dodecaedri artifciofc conffruxcris
ubil.tccumbit cuhus Ceu ralus uti mater, & iCllmbit pyramis uti pater.Sic
cnim Tima;us i!lc nO,bilis llbr,o dc
G' E1J OJ.SV l(9:l 7Olll(fo<: .J\ v}.lt ,/hf}.loTIl(9:l 'fm". :i E:'1V
.,.a }dem inquit ratione habet maris & patris.Ma
teria uero fcrminptq; matris,tertia aut effe horu genimina.Ex his igitur
oia hl1ius mundi non t?peram affirmamus certis feminibus & re
creta faculeate ficri,fane mira uarietate apparentia propter uaria forma.-
rum ad ftlas matcrias commen[ul'atione& infiniroru pene accidcntiu li
epicurus lIocat admi{nonc,per abundantia & defccru,litem &
amicidam,motllm & quietcrn,impetum &tran}Uitatcm,raru Be den[um
V nde Orluntltr orbes & fieUre,quatllor itcrn elc:mel1ta,cx quibus euapo ..
rant calidl1m & humidllm,8( frigidum & Gccum,tum qllflibet etiamfcn
fUlIm ohiecra.Inde aliis aliud contingit,& efflcic rcs ut conuertant
formas,mutentq; colores,Luaccii teilimomo.sentis ne quantu nos ial1\
1
(198)
DE ARTE CABALISTICA
rum plebe philofophorum ambulamus,& terimus
y in fapG filml1s,quare cum multi multa de natura fmpfere mI
nl1S uirium nobis adhibendli dt ut quid de rebus naturalibusfenferit Py
thagoras oRendamus,a nobilloribus & diuinioribus fllmentes initiiiNa
turales filOt dii,fupernaturales uero dii deorum,illos mlidus inferior alir,
hos mundus fuperior fouet,unde & fuperi dicutur,de quibul ante haud
parum muttadHferuim
9
Dii deorum fimpliciffimi 8( puriillmi quia
funt ideo fuperccrlelles funt,quia ubicp fllnt,ideo nobi(cum funt,lllic illl
digenre,hic enim in noRro miido funt niCi milTi,quare aft
gelorum nomine gaudent cum ad ima dcuergunt, qm regis regurn
nuncii funt, habitu til & facie nobis apparent quali uolunt iuxta liberta.'
temarbitrii femR beneficiorum erga nos amantiillmi.Sed inferiores dii
ad fitpcrccrlellia nun'P migrant,ad nos uero & adnoftra qilq; legationc
a{fumunt,unde & pari modo eft qil angeli nominani.Deus autem Opto
Max. taminfima & media Gngl1la penitiffimeinhabitat, ira ut
nihil Gt entium une dii orbis naRri pra-A:antiorcs Cundn"
feriores alitin corpore illi apud icor,.
Z poribus.1n medio aut horum (ua loca tenene &heroes.Drerno
nes prope deos heroes prope animas.Quorum Pythagoras in aureis car
minibus meminit,& ungulis quibuf q; f uum tribuit cultum. N ecillis tame
aras fanguine fredari necanimaliaimmolari permifit,nifi publicf milita ...
tis caufa,magis aut thure atep Itymnis quotidiana & priuata facrifcia fie"
ri uoluit.Vnde iUud extat,Thure deum placa,uinllum une crefcat aratro.
Cunque homo fit qUfdam mundihuius effigi es unde Microco(mus hoc
ellparuus mundus nuncupatur,in multis paria recepit mundana nomina
& more tranlaticio.Mens enitn in homine deus appellatur in
fiar menns rumma- ac prima-,aut per homonymian, aut per participatio
nem.Etanima rationalis qua-pcr mentem ad uirtutes & optima
lIo1untatem inclinat,dicitur bonus fiue genius, uero per fan
caGaro & prauas affediones lIolllntatem ad lIitia & peffima q tra,.
hit,nominacur dfmon malus.Qyamobrem Pythagoras dellm orac utho
mmes amalo liberet, & ommblls oftendat q uo da-mone lltantllr. EXLtto
demllm corpore li fredata uitiis manferit , fict malus, & uita eills
JIt"rJ!a/loovfa. Id dhnfrelicitas uoeatur.Sin ucro abiecerit uitia I1Ihil6qlle mi
nllS impre{fus ci duree follicintdinis charater ,nee penitus omnem eroa
humanos & mortales etiam quantumuis uirtutis mores affedionem
liquerit, aliqllanto cric tempore bonus da-mon ,& in huius mundi amre
nitate fcrliciter degct fingulart femper cum hrtitia, tan,.
quam qua- bene gdrerit adhuc memorifecum mente lIolutans ad eat
dem recre gerenda nondum extindam retineat uoluntatem , cuws uita
LIBER SECVNDVS XLIIl [199]
pcis idea, f(Elicitas mcitur. VndciUud Virgilii Maronis
ortum gratia curruum armorumq; fuit uiuis, cura niten;
teis pafcae equos,eadem fequitur teUure repoltos.IlIam animam prifcos
lemuremnuncupaffeaccepi,cuius gcnerisfi quis fit qui beneuolentia Cl';
ganos ira ducatur,ut noltri & noftrorum curam fortitus,paCali) & quie
to llumine domu poffideat,lar dici': familiaris.Sin aut propter aduerfa ui
tre merita nuUis bonis fedibus,interuagatione ceu c}dam cxilio punit,ter,;
riculammtum bonis homus inane,at noxium malis,larua noiatllr. Cu ue
roincertum eft qua fortitionefruatur,larneftanlarua, nomine Manil
deum nucupant,clli honoris gratia uocabulwn addickre,qm COli prCf
nunciant etiam deos qui iulte ac prudter uitre Olrriculo gllbemato mol'
tcmfandamobiaunt. promifclIe deos,angelos & dremonas
ctiamcos homus clIftodes
addili,minime aduntnon modo a'toru teftes, ueruetia
cogitatoru, Sl nos q<}1 poftmortem fequant ufq; ad fummi dremonis pa
tcffatem iudicium atcp tribunaL Omnia hrec ad nos ex Pythagora 8uxe,;
runt,q ipfe partim ab regyptiis,partim ab atq; apud
Perfarum fapientiffimos Magosdidicit,polterif<}J tradidit,qrum memi
nere pftantiffimi autores.Mercurius T ermaximlls regyptiorum illllltris
(egiRator & contemplantiffimus fcriptor in fermone perfel:o ad Afde,
Locrus in libm de aia mundi,Heuodus in operlbus & die
bus.Plato per Diotimam in conuiuio.Per Socratem in
in Philebo.Per Athenifem horpitem in legibus,& Epinomi,aliifq; libro
rum fuorum locis.Porphyrius de abA:inetia animatorum.Iamblichus de
mylteriis.Produs in Aldbiadem. Plotinus in libro de amore & in libra
de proprio cuiu(q; Tyrius in binis difputarionmus dt!
d.remonio Socratis,multiq; grreeoru alii,qs e latinis Cieero in uolumini ...
bus de natura deorllm,de dillmarione,& in (exto de repub. & ilIe quoqJ
Madaurenus Apuldus in libro de deo Socratis,& reIiqui pofi ilIos imita
ti fllnt.Necde(untexperipateticis SI de motoriblls orbiu (ydcrllm atq;
fieIlarllm,& prreGdibus elementorum traaauere ,Gue corporiblls iIlis af
flftant,feu 1I10rum ruiq; pro el1illfq; animainGnt,mitto dicere. !am [oll1m
qllre refiant dc mundo fenfibili paucis enl1merabiml1sMundu igil hune
qui eA: imitator dixit Pythagoras ,eontinenti1i effe oim toto
rum (ecundu ordinatiolle qurefitin eo,qui tametfi eficorporeliS ti1 ineor
porea habuerit prima principia,cui fioici non funt in hoc affenfi,pl1talle
rUllt em ea fuiffe corporea quia f piritualia.Eundeipfe & genitu & corru;
ptibilealferuit [ed prollidentia & indulgentia dei llun
Dxitqq; corpora elementoru effe rotunda,pter ignem coni figura
faat,Colorem effe Bppart(am, T empus2circulum,miidil:
Il
[200]
DE ARTE CABALISTIC'A
matum differenti3' quadarnfeu alteritatem in materia,generationi 8{ cor
ruption'i paffibilern matctiam h.biki.N eceffitatem incumhere mudo,&
de neeeffitate eX fato,quorda eleroone,qufda a for
caf,horU caufarn effe rationi occulta,cui afiipw
latur & Anaxagoras.MUdum ite ccepiffe ah igne,arhitrahat i1'(e nofta.
Dcxteru eius in oricnte,hnifiru dI'e in ocddehte.Tum fequutus Tbaleta
ccelu in qllinq; zon3S diuiGt,deinde in & Colffitia bina
8{ ardii.Hal1C1 alitet dia terrarli orb.Prfterea oim primus
tatt z-odiad luxta folis meatu. Luna uideri aiebat folii terrdlre ignitu,in
Ce habescipos motes & ualles.oe aia hoc modo pronuduit cp fitnume
tus Ce mouens qua R uires ita difinbuit. Vitate drca cor ,rationale 8{ men
taledrea capl1t,Totainterirenonpolfe,narationale effe Cempiterni dei
opus,irrationale ueto corruptibile.Eide autori referenda uidet
uenor ad facrifida.Humanu femen l1tlhffimi fangl1inis (puma effe uoluit:
materif c:orpore::E,Ced incorporea uirtute pditam.4terii fcemina parittt
femen emittere.Deinde non folii hoiem [ed alia qq; animantia ronemba
bere til mente.Q,z. aut magna pars horu no rationaliter agere uidt
(erte corporii dyr craCia culpat,quia debitis non fin t dotata infirumentis,
Ideo uerba non hilt Gue dcures feu ferf,fed fymbola & notas certas prO
uttbis tenent,}bus agnis inter fe cogitatus (uos
loquunt,no aiunt "'"'OOdl pJI.ou
oim illoru Plutarchi uolumina dc pladtis philofophorii cefies dto ualde
bOllosDe rclifls miidi huius fue fuhfiatilsfeu acddentibusCcriptores ex
tantpent innun1erabiles in oi philofophollt feda,qru aHi gualiter [unt lo
cuti dc uniuerl natura, ut Anfiotele" Theophra{t9, & cui Arabes.Mau
.. iq; prope oC6,alti particulariter de lngulis }hufq; rehus, duti Iulius
Pdllux,Oio(corides,Plinius,& his fmiles.Capita cildaru tu difcipltnarii
qtwfqfq; pofleriorua Pythagora phtlolophif chefauro h:rres app"
hcndit,& eahfteditathtetario fiudio excoluit,proq; peculiari boni
tate ingenii {ltuualuit maxje-adornauit & pro uirili extedit. Secl fld ciic1:a
ud fdre uel opinari Ci no in hac nobis uita oem aditnant Incerore
8{ cruciatu in altera pofi: uacllitate maloru no ddat cumulatiffma oium
bonaru coplexione q ta fiudiofe dididmus.Quidiuuat deniq; cp bil fde,.
do malefadm
9
,& malefaddo ho oino metu uacare ac ita nullo animi tra
stilo fic:tu frui poffilm
9
.Quid rurfum cp monitis ,l'h
e
ohedietes inRariw
metoru femR iuffa exestmur ,aliost oib9 i l'eb9 fiulti,fiolidi ,fatui,fungi,bar
di,blenni,nihil a btllto dIfianres.Quare opportuniiuidthat
oemphiloCophia ad beatitudis ex()ptat! failigi & expedita fterni gaudii
[ecuritate ddnnate',qua i otplatiotfiitnaru & diuinarurellt collocauit.
Eii frudii ceu fcdicis arboris idefeffa philofophadi fiudia nra J1culdubio
LIBER SECVNDVS XLIIIl [201]
fequutl1ru putauit,G nos pri
9
aia purgata uehemeter decfinem9a uitiis,&
colam9 uil'tutcs diligC[er,q pIane nullius mali nobis ipis carcii lreta mtttte A
hilariq; ftudio mathematicis fpecuIatlOhlbusinciibamus, q nobis medlf>
obuerfantinter reS'naturales & diLlinas,funt em a materia partiminfepv
ratxut naturalia,partim feparatre utdiuina,circulllsnanq; [eu harinonia
abfq; mattria non fllbGltit,tn abfq; materia effe intelligit, Qnimo
nllllius materire agitur cura cum qurehbct mathematica traltamu5,Cum
igitur diffide ne dicam impoffibile fuerat intclleftii noA:rum fubito a na
turalibus adfuRnatllralia & ab oino materialtblls ad penitus immateria ...
lia tranGlire,iccirco uoluit Pythagoras difcipulis fuis quafda res in mcdiii
ponere quas & fenfuaftq modo poffent & intelIcdu eomphendere,dc ...
monA:rationefq; illarum ob hanc caufam mathemata feu mathefels hoc
eft difeiplinas noiauit,quem uero dc iis ltbrum copoltlerat Eruditionum
Gue In(htlltionum infcripfit,quafi iuuembus ae pueris aptum,propter qs
&id nominis dcgitmllAII"71KcS
p
.in quo tmum quicQd dici poterat de nume
figuris,& dc harmoniis explanallit.lnde tal1lf; cxuno illllA:ri fonte
tluatuor lympidiffimi riui emanaucrc,quasnos quatuor llbcraIes arrium
facultatcs appclhUllus,arithmetica,geometria,mufica,fane afironomiam
inter naturalia connllmerans pro maxima parte in ltbrii quem a ppellallit
phyficii coegit,<;p in Inotu crporii confificrct.At qm dcillis apud ...
rimos noltra retatc literaro perltiffimos, ram lata cA: cxpcditio,ut qhbet
carum rerum finglllare facultatcm faciat,& qllfltbet facultas propria daf
fem fi.lis pccptoriblls commuta,& proptcr mult modo
nolcm cccnrecp not!ril! apparatus f:,[entes,fin loqucdi faciain Q totuer
bis haftcnus tolerantiffimas auris tuas lmmodeA:e aufus fum obtunclert'.
Tum Marranus.luro fupcrosinS}t,tanta mc diccdo uoluptate oppleuifi
tlt nulla mlhi Gt mura gratior,& i1111.C oblitus oem pene famern ad
dorinre cupiditate uideo callpOne circa magnificentia
& fumptlls epularii effe curiofilm,tu ucHm til contetius rcliqu Pyrhago 6
Ca! philofophiam expiices eam Ci ad uirtutes,mores & reipub.induftriam
potcs j'brrlliffime,dun'l A:rudores crenaturis nobis
tridinium tternant,& cretera parent.Igirllr audi Marranc oem ePhiIola
9
inquit) han c parth,b noie lIrbanitatis comineri Pythagoras lIo1uir,quo
circa,unom inter reliqua llolumen compofilit,qd noiauid.ouile
feu ut fortaffe haud fatis proprie lItrteruntlatini,de rcpub. perinde atep
non folum explanct q multitudine concernant, ueructia fingula cuiu[q;
fua Ci rnofllm(unt & llirtuns. Q.Ji cmciuitanpficiturnifidignus fitetia
qui domum fuam regat & felpfum quoq;,is piane inaufpicato digitur i
I "" ,1__ " "'-S' "'" I _, N' P tID' 't-
,..'r0I;051V D<f'" c.l l(gI H,-II>;:' 'l'D< H<TH 'l'' .1, or en:
igitur ut uidctur & principium circamores tratatio,ipfius politicre, ut
1 iii
[202]
08 ARTE CABALIS TICA
in librO magnorii ait tx omi
l-1. uirlUtii numero conffl:lt,culUs Rtes fum Ulrtute pdltl hOles lO una confue
tudinem adl11ill.Nam malorii conuerratio non iam duitas reputanda eR:
[ed coueticula ubi uitia funr fiatt inter bonos uirtus,ut Theognis ille Me
garenfs in libro ad 'ldem a l
uis,tii perdes te<}1 anlmuml} tuu.Omdfaltaq; conteplatlUa faplentla qua
ad naturam retulit Pythagoras &. in librum phyficu reclufit de principiis
&. caufarum modis ,q, ex Monade idehnita duaHtas,ex iIlis numeri,ex no
meris punta,ex piitis linere,exlinds fgurre,ex planis folidre figa
rre,ex qbus folida & fcnfibilis ilIe mundi globus CLlm filis orbibus
mif1orumq; clcmtntis,igni,aere,aqua & terra fiant oriaturq1 ,fngula pc
(ut ipfefolet) R allegoriam obuoluta,tum deniq1 reli&s pariter ma;
thematiciS Ci. per librum Predeuticu,hoc efi,de inRitutione,fuis ofl:endit,
rccenfendum arbitror fl:ritim Ci. dc moribus docuit,de Sibus in politico
difllus fcripGt,&in carminibus aurcisinRarfumre cotratius,Qlf cii
retate noRra legant publice,nunc fola profequar ciufcemodi fymbola fine
fcriptis tradita ut difcipuH memorire uiribus freti confuefcerent ad figna
prolata bonis morihus uiuerc profeifumq; philofophif ordinem qtidie
inter fe arcanis tdreris numero haud quaSi pauca ilIu
aris ERASM V S patria R O T ER O D A M VS profeffioe Thc
ologus,c1oquetiffimorii noRro fe,=,lo facile princeps & dulcis firen cum
ingenti fila laude quam de politioruliterarum RudioGffimis 'lbufq, opri
mo iure meretur ,in libris fuis uel poReritati admirandis Adagioru Iu
lenter expreffit.ln confequedls fane uirtutibus Pythagoras haud parum
confuetudini tribuebat,adeo in teneris cofilefcere multum eft. V nde mo
res di&fundSH quafiiSlt hoc eA: conuletudinc:, qd Ragirita ille fa'pe in
t:mids approbae,& noA:cr ipfe,iuffie optima uiereronem cligere,i1I naq1
iucundam Cinstt) reddet confuetudo.V niuerfamita'1' moralem philofo
C phiam ordinabat in tris metas,principio in dci diuinorumcp cultu. Secii
do in fingulorum qrllmq; hoim ad fc ipfos refpelum.PoRremo erga Cf
teros offidum,nam <id ad diuina pRantius atrinet In primis nihil eLI c ora
tum fuperis docuitqd non lt(ordiblls uacllu &. pIane purgatu, id
adagiois tradidit ercbro habedii in ore cwtvcf\./v "'IL 7iil\ColV
.i.non efl Iibandii diis dc uitibus non putatis.De puriffimo qq; adore Ra
tuit facrificia fieri.Vode cfr fuum iIlud.Ne facrifices abfep farina. Sacrifi
cium hoc Pythagoricum maximeuetufl:ii efl: qd uino &. pane fir.Quf aut
dea dicata fimt,ultra no debentad humanos ufus tranfrrri,admonebat
igiturfrepcdicens,A gallo candido abRineas.Pcrfeuerandu uero eife in
humilitatc ucrisadoratoribus hocfymbolo l'cepit
.i.feclere adoraturos,na q, in adoratione oporteat circuquaq; prof picerc
clequo
LIBER SECVNDVS XLV! [203]
de quo illud ortum dt,Adora circuahts,prudenriam circa diuinas pces
indicat ne illrcin nos ita tctorqlleri pOmt,ne(citis quo
ad nos ipfos l'ede uiuendi norma conCifht in hois decoro Ad extrernoru
cftmedium,iorer abundantiam &. dcfd1um,lltrolibet em llitiofus efr &
macus & cetimanus.Inde fymbolii hoc Statera ne tranfilias, pcipit frudiis
&. aros oibui moderamen adhiberi,apertius aut qd ipfe dixit.Salem ap'
ponito ,id ad afferooes oi'a5 Ci paffiones appellant rede Rtinct. Eft em fai
nota moddi:if,qm in cibatu nois admittit nec nimi9 necminimus, utruq1
fane refpuimr &. qd infolfum efr,& <id falfiffimiiIgitur falem ne tr1iCgre
diaris prouerbium qll" fuit,Proinde aWeroones in nobis paffionefq; uni"
uerf:x: quadam moueot appat'entia bonl aut mati,bonis pfentib9
triftamur malis,rur[um bona concupifcimus futura,mala timemus.rgo
gaudium &. mceror clementa fumpaffionu ex oes animorunoltro
rum motus oriuntur,qrllm rcl:itlldo uirtus didtllr,obliqtas uitillm.Ap"
parenttn f:x:pe nobis bona q mala funt,&. econtrario Ci bona funt, uidcnt
non bona,mutCUnt etD,utaitScncca,ucru&.ucriGmilc intcr fcdifferllnt,
quare cotingit error facile in imperito llulgo cuius magna copia eft. Eum
Pythagorasfi.lis difcipulisallercerefruduit fymbolice admonens Peruiii
publidi ne ambllies.i.ne uulgi fequaris errores. Nam Cl' ufurpari ecia hoc
uolcbat Extra publicam Ula ne uadas,iam infinuatterat loquendii clTc ut
anfti,potiufi13 qd apud OCS coflat,tu ne impugl1es.Vllde iflud eft, Aduer
fu!> folem ne loquaris,ne uidcIicer iddas in pcrirula,qd rede monet iI111d
AClltllm gladiu declines.ld fit Ci honefta uerecundia utaris in publico,Cll"
ius eft Adller[us folcm ne meiito.Nune igitur (ilblato circa bo
num &. matum errore,tcmperandii effe fratllit uoluptati & mcrrori,cupi
ditati & timori,quare'diX1t,Rifui atq3 trit1:id:x: manus non dedendas
Nam gaudiis &. uolllptate 110S frui [ecundu harmonHi iuffit,hoceft cum
honcfia qua&\ temperantia quam appellauit lyram. V nde hocfymbolu
utendii ad fyram,nol1 prorfi.ls inane my ...
f:erium fuit,quo femR ante initium foparis lltebal1t,nc molef:a
rentur ill[omniis, q dum irruilfent ,(urgtes iume (eai frragula excutere
acconuolllere,hoc eft in[omnia glomerare in unii & reiicere,ne rememo
rata grauarent.De mcrrordicloquebatur.Ardum annulii ne geflato,R
qd excluCit cuntii animi dolore ,niG (u}! peccato, quapropter in
fuis ita ceanit carminibus.Mala G fecersdolc.fn Pythago
J'as Cor ne cdedii: madauit, id ncd't,ne te excrudcs,qin ubi eWerbueris
in iram ueftigiuin anere cOllfundito,qd dcGgnat ab ifa deferue[cen
dum &. pteritorllm tollendam effe memoriam.De cupiditate hoc
modo. Qt:x: unds fune unguibus ne nutrias,idq; cotra manus rapaces co
Hituitur .imo neqJ de qtidiano uidu Cis abundc [ollicitus,quare ait.
I ii ii
[204J DB ARTE CABALIS TICA
nici n: infdeas,cft aut chanix cibus diurnus,quam uocant pbendam, aIii
fportulas appdlantPariterucronc ullum animo tuo recon,..
ditx argumentum oftentcs,ita deciderint (in{ens) ne
to11ito, per qd uetuit etiam fuaru quq; rerum non decerc ardentiorem
effe amatorem.Dc formidine ita.Ne rcfletas ubi ad terminos Rueneris,
ii fymbolo no tm trepidare mortprohibet,uerumetia in fatis cl!
terreat.Hi nanq; Cunt termini definiti & determinati '1s tranl
ire non poteris.Fruftra igitur times qd rdJetere aut uitare neq ueas, ab
eiuCcemocli quippe caCu nufS:j rcfilire,fortitlldinis {dem ac egre ...
magnanimitatis dlEnumerallimlls Rfuntorie notas Pythagoricas.
Primum q addIUina {ltinent,dcimleq adhoies Ongulos quofq;.Nunc
alter erga alterum moribus utatur,allCculta paucs,cul1q; nihil ami
ada Gt optabilills,inntmbit Cumma poA: deos cllra,llirtllte ami cos parare
ut eft in carminibus aureis,tn nOI1 tranCeunter quofiibet. Iccirco ipCe di ...
xit.Ne cuiq; inieceris dextram.Et dum penetralibus tuisdignu amicu inl
uent:ris,oim tuorum partidpem eum facias,Ob eam rem ipCe Pythagof
ras hoc alios ante omncis ufurpauit adagiu.Amicorum oia comunia.T i,..
mxo & Cicerone atteftantibus.Eft em amicus alter ipfe,q fit ut amidcia
Uti.ro71i &. eadem aia.Minime aut admittendifuntin amicicia
hoies alioquin interne albi,tn nigram caudam forisgeftantes (e"Rto cre
de nihil fcrt terra peftilentius,pica: mendicre eauda in
ter Ccapulas nigricante,omia & diffimulantes
itaq; Pythagoras .niv p.,'\voCl'C<lv.i.Ne guftes exiis eft nigra
(auda, ii funtfalffres '15 tT
utfcripar Tryphon grammaticus.i.Falfum em in extremis l1igre[cit. Reti
quos leuiorisamicicire paru utiles fiue cognatos aue amicos fupra modii
nec cotemnas nec acceptes.Cl!!od infticuit allegoria V ngl.1illm crini
umq; nec comingito necmfifiito. Ne'P abcA: qllln oem v
gratum eonuil:or&fingulos nobifcum fufurroncs hoiefq; garrulos ca
le uitare iubeamur,unde illud extat Cohabitantes 110bifeu hirundines ne
habeamus,porro amicus confulto recipiendus e!t,at receptus nOI1 facile
abiiciendus.Frangere nempe amiciciainhumanu d'l:,qllare dixit.Pan ne
frangito.Tu Uero ira uelis amk:us effe ut amici oia pcrinde eures arq, tlIa
cui non blandis uerbis & fermonu fuco placcas,fcd fiudio ueri.Sedcs cm
eft,non adulatio,proprcr qd ipfe dixit.Oleo fedem ne ab
ltergas. V tq; collciliandus dt bonoru amor ,Oe no cA: comouda malori!
iracudia,hocipfum admol1etIgncm gladio ne fodito.Eftpterea uiri boni
officiumprodcffeoibus,nocercnemini. Nam a uel autor uel
oneri imp'oneJ1o C ocrus accdferis,non profuilfequidem,magis aut 'gra
uaffe diccris,ut ita uitio locum dediffe uidearis.T une aute uirtuti potius

LIBER SECVNDVS
XLVII. [205]
gratiam mcreberis cum onus deponenti filccurras lIt leue( pondere
uclocius,hoc Illud d: <id dixit J\.i (Vf.7EI.,,9iVL.i.Onus
Gmul deponere,non aiidmul imponere,haud feros atq; ti dicat,ad id co
adiuuato ut hoies moteflia leuentur,non graucntJndignus lIero &
Cis uir moribusficut non eA: interimcndus Cubito, ita tibi ueniat minime
fouendus.Q9are interdixit Cibumin mateliam ne immittas. Eam
ferocitate deponamus oportet mprorfus nemo quiuis il1l1ocen
tern.Prfcepit em. & illud Pythagoras Mitem arbore non uiolanda:
did.:m. V nde illud extat in fymbolis Pifces ne guA:ato.EA: profedo pifcis
animaI ciufmodi quodipfa natllranullo hoiem. NuncW:lIm
ad rempub.attinet adhucid reA:at citandii Jd ipfe dixit,Coronam ne car
pferis,ugnificans legc non uiolanda:.Et illud ite In uia ne feces ligna. Q\.IO
mo?emur publica & {imt non Qz' uero
faplentem haud deceat faA:us & malcA:atlS mRatlo,pubhclue honoris t\.I.
nos exhortat A
em fabis ebgunt pnCcoru mordnnumerabtle aut defyderatmalu Slfquis
anxie ocmpat
g
eA:in capdfenda repllblica.Qyo magis nepopulii dehor
tando male offenderet,maluitdifcipulos recondito myfierio tanSi fidus
magi{ter ab omni ambitione auertere,ut memoria Cemper [enerent uide
licec." ov N 'm'\''TEtEce"". pIura horum non dubiti eA: quin Hipparchus &
auditores memoriter tenentes pcepta dodoris, Ci illi cu
confcholaA:icis ingenio filo pro hbris fcrllarlll1t,inallditorio the
barum prodiderunt.Ea tii & nOI1 omnia uidi & ad finem propcrans non
oia uolui.Hoc unii uollli ne[cius ne dI'es &obliuionihalld co,
mitteres ocm ferme Pythagorica philofophia effe notis uerborti & tegu
mentisrcrum plenam,eiiq, tradendi more ut ante diXl ab Hebrps credit
& ipfe ad primus tranA:ulitTe.Solebant em quv
bu{(la: fidis ter Cacerdotes literis facra comunicare,ut etTent plebi feCl'C"
ta q & diutius admirationi forellt & attentius caperenf.V nde iIli Coloffi
erra publice incila licel'is ::egyptiol'i'i facl'is, l'l'omine
bantf pedanda uniuerfs,fednon niCi myA:is & initiatis hieroglyphis intel
leta utde iis & Orus,fgyprioruq; m111tifcripfcre.Sic Pytha
garas meus eLfe /IoputabatuirifapientisaGno lyra exponereautmylte
riaCi itar.:dperetutfustl1bam,&fidesgraCllllls, & ungenta
QlareCilentiiiindixit dJ.fcipulis, ne ul1lgo diuinoruarcana patefacerene,
Ci ij loquendo Tum Marra.,?L1s.Ne,i!l
quit,unus tlbl poffideas oro Pyt:hagora mi PhIlolae,fed noL1:ru effe patla
ris,non folius ipfe mihi uideor de euo fermone haud admo
dum furdus neq; immcmor Pythagorilta ut cunda my1teria,
metaphoras,crnigmata,fententias,apophthcgmata,allegorias,fymbola
y
[206] DE ARTE CABALIS TICA
uiri & philo!ophi tu t:f
&: R.fundoric eatalog1 (peele reccnli.lllh,comendare mcmorIre,1 OCiS Tut
lianis &. arte rhctoruin te audicndo fum ufus.Quin uis periculii facia. Af
femiRi em l rite recordor Pythagoram tribus Lloluminibus oes philof o
phire partes cOJ?,p!exu politico.i.naturali dirci
plinari&.mor, ,q morllms(lItaltas alldtuI) fdlre tdtamento mandaffe
fertur ,ne lIell.xtra familiii edcret,immo nullaten
9
publicared pfe uero di
gnis tm &. pallcis,dum lIiue!et oia q illie continebant,ma.xie aut
lllathematlea,lIiua uocenullo utens lIluolucro piane demonfiraU1r. Cf te
ris creterain parabolis.Ergo aliter loqllens,aliter fentiens (& G femj id
fapiens) per quredam fymbola CeU memoracula dodrina fuam fuis
ritus eft,ita ut ad prifcoru imitationc aliud didu,aliud refcrret intdle(ii.
Ab co nanq; llt de primis exordiar pro deo ponitinfinitii &. unu,pro reb9
incorporeis numeri,pro corporeis figurre,pro mifiis harmonia, pro [or
dibus &. peecatis,uites non putatre,pro eo qd efi in uita puriffimu, farina.
Gallus ca:didus nota eft deo dedicati,Sedere defignathumilitate,Circiia ..
&0 prudentia,&. hfC ii ad diuina.Ifiud ad rem priuata &. uircutes [petat
Statera fymholu iufticire,Sal notat moderamen. Via publica errores uul
gi,8ot ponii 10eo manifefti &. aRti,Acut9 glaclius Ggnificat Ricula, Lotio
inuerecudia,Catusuoluptatem,Lyra harmonia, Stragula lero,infomnia.
Annul
9
ftrit9 dolore ,Ef ca cordis cruciatu, QUa ebllllitione irre,V ngues
recuruirapina, Chcenix alimentum, Res decidtes fortunam,T ermini fa
tum,iftafunt hois quoad Ce ipfum,illud iam feS}tur quod uerfat erga alte
ru,Dextra notat amicitia,Nigra eauda falfosfratres,V ngues et cries fym
bolafunt propinqrii Hirundines garrulorii, &. eoru qui excediit ingra ...
ri,Panis myA:eriu eA: uerreamicicig, Oleuadulationisfignu,fgnis iracull
diOE,Gladi
9
exacerbatiois,On
9
molefl:ia inGnuat, Matella figura t idignii,
Arbor mitishoiem utilem,Pifcis hoiem innocetem.Hanenusde re pri
uata. Nucde republica.Corona fignii efi lcgis &. regimis,Ligna uireres
uniuerftatis,ambitione Faba demoA:rat, oia fymbolica,omia figurata et
allcgorica.Q,.t nif plura in dir cipulis Pythagorre putares inueniri poffc,
profe1:o hOEC oia reducerem ad eius uiri mathematicas proportioes,qm
unum & duo prima progreffioe fiut tria. Ecce rempublidi,&. tef triafunt
nouem ,ecce rem diuina,&. ter quatuor fUllt duodecimo Ecce rem priuara
gad alterum,&.quatcr quacuorfunt fedecim.l3ccerem priuatam ci adfe.
EA: igitrcfpublica trigonus,& res priuata tetragonus,& Gcut fe habet fel
dt:cim ad duodecim,ita fe habetduodecim ad noue,fingub in proportio
ne hemiolia,hoceftfefquialtera.Vide ij docilis te pceptore rum,&. ij egre
gie pythagori{fo.Tu uero Tum Philolaus,PlanePy
thagoreum,inijt,iam em tibi Rmitto rumperc filcntiurn,fatisdi[ciplinaru
habes
LIBER SECVNDVS XLVIII. [207J
habcs,G oia formalia intelledualiter intelligas. Ad Marran
9
.Ego ce.. D"
te: quid hoc Gt ignoro. Dicam,aitiIle,Si oia 9U<E tibi apparcnt,a CenCu ad
mentem tranfiras,hoc eft,G corporcas paffioncs omneis reiidas & men
tis contemplatione Rttuaris.lam uerbl cau(a inlatiffimo campi (pado 1011
a ;lidere te l1ero Jd rerum Gt e'xi
ftlmabls ucl agn termmujud truncudfe,habct ernflgur3111 reda, & ma
[eriam tua opinione immota' ,propius alm afpexeris ,cogitabif in arbufcLl
fam luccreuiffe.Rcie& igitur peneS'te cemetaria mole,uegetare id putas
uita ,tum G motLl progrdIuo iuxta uos ambo accedatis,continuo
arboris forma euanefccte fuccurrlt ribi aialis cuiufda imago nef denti
dubitanti Gt ne gryphesan dconia,uclalia ingcns auis,bipes em
cfUamq; fatus propior cemis Cl' caudam & alas nOn habet, & amblliat
C1."edo capitc,mox relinquis oes formas priores ,& formam cogitas huma
nam.Ergo una cum obuiafueritis,falutem prior dicis,& refpondetifte lo
quens rationalitcr ,tum neq; fauni neC};' fatyri aut alius tibi phafmatis ori
turfufpido.8ed planehoiem dfeagno(ds ucl uidniiucl amicum,qucubi
de parentibus fuis & propinquis ut fieri f olet interrogas,ipfe omni quW'
fiioni tUf fatis fadcns recedit.Eocp dlfcedente ,folus tccum meditaris hiie
hoicm& ex parentibusdfellarum,&parentesrur[um ex parentiblls,&
illos ipfos pariter l: (emine h umano ,& Cemcn ilIl1d ab hoie jdam effe,tan
drmqJ cum natura refpuat infinitu,lidebit forte haud admodii impoll ...
bile unum aliquealTignare hoirm SI fllericortus fine Cernine humano. Ira
in xii. hbro poftnaturaliafcripfitAriA:oteles,&eum appellatT6 ...{A4otJ.i.
accepto feras dari a phllofophis hoiem taIem Rfedii,cui
9
corpus non Gt natii ut R ratione ad hois ani
mam ,femR de Rfeda ad Rfediore & poffibilitatc arbv
traberis concedi qq; aiam certam,non ita creata ut fcd forte
li Ce ipfam cocreauerit,et eam effe non [olii autauis Rfediore,
ctiii cUl1ctarii li foeriit,funt,eriit aut fore poffunt,(2fel:iffima,hanc in hois
mortalis cor(2e Gca feparabis a corRe,ac fuprareIiquas aias feparatas( 'In
ipfa eA: nobihffima) locabisin nobdiffimullolociifedhabitaadiiNobi
ltffima uero manGo eA: proxima deo,(ld Stagirita late profeQtur inlib.ad
Alexadrii de miido.Illa aiit nos in orizonte miidi [uR[upmi J dicit in com
parabdis habitare iudicamus,ubi cA:unio dei & in orizote
ponimus motOre primi mobiliiii imobil,irt Ci miidus corpore
9
& incorporcus coucniiitHac iam uiahumanaforma,intlletuaIiter ller
tifti in forma [eparat1i,& eande mentaliter ad Cupma duxiA:i
manGone. V nde oibus angelis & aiabus gratiofs infhllat beatitu
do, & oes falutiferf ad cande aiam ceu ad regWa quanda: regulantur"
Qgod uticp de corne illo efctiffimo ('"ius ante ml"minim
9
Pythagorkc
[208]
DE ARTE CABALIS TICA
110 ncgare.Nii ipfe dixit hoiem poffe fieri deii iinortalc, ti jd fcnteti1i tUa
dare oltedit,cp una glorIa partthois lltraq1 glorificare poffit.& totii ho ....
min'efacere beat,qn maximus ipfe deus aut,utraCll inforbit,acfua deitate
ibIDit,allt comittit ut corpori fublimato daritlldtnc & gforificatione
fuainRuat.6<; $N8M@I"7l.i.Tanq
coiuoato & uiarii comiti,GmlllqJ celto,& qd GmLlI certaueritHoc Pyrha
gor;dogma repullulallit ab Orpheo,qd in CXItll hymni ad Mereuriii de
ph endit:Iii tibi p oeulis pendente eernisHomeri cathena aurea inlIiados
ocrauo ab louc celitlls fragilitati nrre dcmiffam In terra s, ti qua tt'mca:
ipfum ope diuina in fllblimc lelles cii agedo tii eontrpHido.Neccffe n1iq;
fueritprills feciidumente uillere,polttandrmete coceplari & conteplate
ardterafeederc,qm lIita cA: eoceplatioeprior cu lItracp dueat effe
pura ad cofequedii id q nihil l'A: purius,certe purgada prius uita l'A:, dcin
dc iIIumin5da coreplatio.Quod igit in l'a quaattlllim
9
reru a rebus abA:ra
hoe uidtfti,tu id in te ipfo experire,ut R ronero ad lJIente rcdeas,& exter
nis te oibus explices,qd M.Antoninus imflat &'l:j:7.(oIallVGTIWTll'v.i.ClC
plicato teipm.Oportet em l'X hac uita migrate in altera,omeindumcndi
cxuiffe ac nudii ,pficifd,no modo ab 01 materia & corflcis
ctia ab lI11illcrfa Rwrbationii affctionii l't paffionii mole ,pfugii atcp libe
rii,qd fcite admodii LlIcianus Samofatrus in dialogo Charonis & Mercll
rii oim philofophiffimo docuit qu nifi legifti lege & imitare.Qlid aiiud
I:tt obfecro qd Pythagoras in tria di .. ult q nos in diuinreuirtutis
ponat,nif purgatio,.iIluminatio &flfccrio.Sic elTI ait. 7Il<07ll< 7Il<uT'illf'-2
i\hlt -nt'7tJv trii!, et. Tl<v-m -,r rETH eI<; ;')(!: SlI/1&f .i.Hfc labora
meditare,hfc oportet te amare;hfc te uirtlltis in urfiigia ponenr,
'id Hieroc1es dc uiriblls aif ronalis icdIigi uoluitamori
(U applicatis,& nos,inQt,deo fires faClcr.Verba Pythagorfcofydere
m9. Tria nacp pofilit Qb
9
ii'il:is anagogice pofiilm
9
ad {i,mma beatitudine
Ruenire.Labor uirrutis Ci in atioe colA:ic.Meditatione Ci mllitis difcipli
nani A:udiis nurrit,& Amorc Q nos lIt neceffarii'i uinculu dee conne:it,
primii moralis,fcciidii naturalis eli tnathematica,tcrtluttlldiofs theolo ....
gia ubertim exhlbcf,nec lnu fmc altero R-fe fatis d,fed tria hfc cOllenire
oportct.Id doc1:e ut oia Porphyri9 maximus Pythagoricorii
tor in libro primo de abA:inetia aiatorii,tratat his uerbis Ci ob graue tetti
monii autoritare afferre ltbuit. O;'Il'{S1V inqlljt l HI'-iv
'Y 1'-S!ll'-ci'1T.lv c:, &V"Itl' 1";;1". oiJ\'h
- -, I J ' , I" " AO/':' ", " .:t' _ I ,
more.> .,.,v o"l!'v )lI'-f!,Vi ("II"/DO<llV. OV'1T.l J'r' ou"cq ()(61.VON, 'Il')' 'ZrO'V 1'-s"fL 6J;/X')!V
'Jr<<; Wv evliU/l.ov<; i.N cA: beata nobis eonrcplatio,uerboru accumulatlo
& di(ciplinarii multitLldo,qllcadmodu ali9s fortc putallcrit,neq; eoltiru ....
la fecudii hoc,neq; pro rationuacfermonu aecipit ineremetu.8ic
cm l11htl prohiberet dlos omnem cogregaret dl[ciplinam fore beatos.
Et:.lliquao
LIBER SECVNDVS L.
Et ali'luanto potl,lIt omittam rcliqlla breuitatis gratia lc ait. Kod. ;'/L; /la
iY7&l ... _VI'V," -I4PK.--I
.. ,7IlI91cfr<u =ivm,/Lf1,i r1i ",r.i Nk ;f.')!Jv<Jtt;W1Y.
/LvHcfriiv," --I fLiX.K.a.e1t:. oUI:AlV!OV c .. r ,fn,;/LIlCro/l i(g) &mlov CWf.&Jbv
me; i z:mcvfA9tiv , Mo /LEJ..{m .. 7IlIIN@:/4c;VOVr,;,/L!v
/lL tVnlc..; t;W.
,cJvovr6lT {vmii9a. Et nosoportet hincfiqde ad uere propria
uclimus redire quce de mortali affumpfmus Ilatura abiicere uniuerfa,cii
ipfa erga illa affe&one per qua defcenfus nobis contigit, reminifci aute
& cethernf dTentif,& ad incorporeu ac impaffibile fiudres afcen
dere,duas mcditationes facientes,un Slde fecundii qua ome materiale et
mortale depol1amus,altm-a aiit quatenus reuertamur t redeamus,aliter
ad ea afcenderes Q hic defcedimlls.Ec iteru poA: [ermone haud ualde mlll
tum iubet nos iIlicPorphyrius a fenfu &imaginatioe oiq, irronali qure
fequit inde conditione,paff .. lJnibuf q, eiufmodi,animu penicus fegrrgarc
quatenus Rmittit necdftras,rite uero difponere arciclllarimcp COI'
ponere q ad mente paceq, ex bello qd aduerfllm irra
rionalitate geffimus parah:s,ut nG folii de IIltdle1:u & intelliglbihbus au
diamus,ueru etia pro uirili (unus fruetes eius conteptanone, tiiin natura
incorporea trallati,tu uiuetes cii ueritate R mcnte,l1o ultra falfe ,ii corpo
ru cognatis.Soluere itacp multa 110bis indumera debemus,tu lIifibde hoc
indumentu carneu,tii a Slbus illteril1s {llml1S indur pdliceis J'xima.Huc
PorphyriLls Sl ea de re loge plura differedo pro(eftur ,oia if!:uc ten
dentia ut R fenfibilia ueniamus ad i tdligibilis & metalis boni fruitiotle ,bo
neA:euiuedo,pl1re coremplado,& dilline amado,q ia de Pythagora no
firo tan51 qda inger cu1:aru dilciplinarii Bumine dllxit. Ego uero ,MarI'
ranus aiebat,ab iis Ci tnihi ordine recllllf!:i pIane in ea moueor opinione
cp Bumen illl1d fuu, Pythagoras exinfll1ico Cabahf!:aru pelago Cllius fCE
lice nobis Simon nauigatiolle pollicetur in agros limitauit, unde
nof!:ra rade f!:udia irrigare queamus,lta pares mihi llidcnt effe Imer {l'' Si.-
monis dc CabaliA:is& tuide Na51d
aliud intedit uel Cabalflls ud Pythagoras,nif aios hoim in deos referre,
hoc cf!: ad Rfel: bearitudincm aut alia uia fmilis utri
ufq; tradcndi modlls & amboblls exercitatio perfymbola & notas
adagia & parcemias,R tlumeros & figuras,R Iiteras fyllabas & uerba, Sic
h ypiilon Pythagorf iuututis fymbolii extat.Sic prima fyllaba l1iados
gnu cA: & nota oim Iibroru Homeri qtfilltnumero i utroq, Sic uer
bum cdidi fignificatbonu,atri malu.Haud aliter & Simo nr prima Penta
teuchi litera,& petagramati media ad alias res trflulit, & Raham J autore
Dauid Kimhi,alIegoricc pro Abrah mutuat9 eA:,& cftera q de fermone
ad nos habito [atis meminim9.Sed audi 51ro clamore n05 caupo ipe ad cee
naculii uocat,hcus ad cpulas.Et cda,Slnlmus
K
14 Reuchhn, Verb./Cab
[209]
[210] lOANNIS REVCHLIN PHORCENSIS LL.
Doc. De Arte Cabahfiica, Llber Tertius.
P
Ofiubi digrcffi 1ume'll obfcura uiciffim Luna fimit fuadetq; caderia
fyder fonos.ambo foluut i f opore ,pmifra adhortatie alteri9 erga al
teru ne ultra primu manc obdorm,fcerct,exRgefaciedos iglt fore curarUt
Et poRero die dii dc more iduut,interea meminerut cig diucrforii Caup()
nis ucrba loga Be uaria ad hefiernas epllias hor pitib
9
recefllerit fU1ITe
qfda die a romana curia Fracofordia mifI'as J'poGtioes &. codull
ones,cotra ihibftione apflcam ab Afiaroto qda fldas et cocinnatas
fus lo. Rellchlin,propllibros no cburedos ia plus }nqucnio crlldeles R'
recutioes inocercr acGfaio forti &. ifrado pafrllm, p forib9 fapierif ac te
plorii llcfubulis Romf affixas,&. mox i lutli fierc. &. ccmu ibi .pielas &
ceulcatas iufiis ex caufis,tu Qa pter Sumi Potifids uolutate &. abfq; reuc
iudicii noticia cora }b9 ea lis pofi Afiaroti appellatione hadc
n'trienio i Curia pederet tale facin9 fllillet attetatii,tu Cl' uniuerGs inotd
ceretca cfcriptiOllC fcatere medaciis.Principio naqJ polliceri
Aftarotu i pfmtiaPapf COdllnes eas fore difputadas,&. Papa tii negat
ulfre ac certe .phibllifre ,qrn i mftis ffiatc .pxia publicis Romf fd1oib9 ha
bitis ea ca pIene fuifret difputata &. difcllfra cora docnfs. mudi luminib9.
ccclefif platis,archepifcopis,eplfcopis,giialib
9
ordinu,et J'
curatoriblJ,pemittiariis,dolorib"magno numero theologif iurifp
tiffimis uiris,S} Capnione efre abfoillediidecreuifrent. Deinde p ignomi
niofe appcllauerit Oadare [peculu fcadala &. errOneas ctinetias,cu tii li
ber i{te fit R apollolica fentena diffinitiue admifl9.Tit etia p de code bbro
ita igni addi9,q certe [utme
rf et ddicla medacia,}a nulla in orni terraru orbe Gtaut fuerit
uniuerGtas q oadare fpeculu codcllauerit,fed trnfingularia qda capitofa
capita,uertiginofo cerebro hcterodita,& fupino errore decepta, coueii
clllariter &. cofpiratille cotra iuris & iufucif forma i oculare fpeculii liuo
re tabllcrint,&.fua,ut aiutfentimeta conflauerint .Pof1:remo eos aiut }lu
to & cceno corrollaria ilIa iuoluerint &. reuolucrint affirmare folitos,i d[
detofcr'iptioib91l1hil cotmeri ab alpha ad O,qd no antea i dcfenfie pllb
lica Io.Reuchlin cotra caluniatores li.IOS Colonicfes iufiificatii [olutu &. re
folutil fuiffet,qd ledori IlIcidi9 ftellis claruerit.Afiarot itaq; femg
cade ditilena.p turpi fua lingua canereHos cauponi fermoes fUifre cu ho
fpitib9& coumis fids dixerut Philola9 iunior &. Marran9,graue nimiu
tates, i re ca parua & puerili,tot annis ta ferociter digladiari,Et limul
uefuti erant,tu Simonis domu uti conftitucrat uelodterfefe corripuerut.
Cuq;iter fe ut ipforii uMerebatamiciffimc co[alutaffent, Marran9 Gc id
pit.ll;! 110S deledauerit pridiana di[putatiotua Simo icredlbile
admodu eR &. uix did POt ira film9 te Ilobis abfente ipatietes morf,J prer
ulla erubfiitia max at" pteriit [abbathii tuu aiilucani aduenimus.Et ille.
LIBER TBRTIVS LI.
[211]
V Cl1critis prorl}e,i S1t,amici optimi,an no & uos hodie ferif tenet qui! cli
Soli nucupatis.Tii Philola
9
.Pythagorica fumo turba,inS}t,dies<omncis fe A
flas agim
9
,q ii bilari mete coteplamur ,nec fabbath ii alilld cfemus
rclii:is l1egodis fecularib9 dare 0Ram ut adhfreat diuinitati.Sic cm noI'
Jlis Pythagoras iuffit,alltore Laertio, 'lsi opor
tft eu dtis.Niu Cl' tu nllmeruueneraris feptimu,odo aptiffimij, J eriii nOI'
bis pythagoreisnihilreruparit,&Minerua noiar.Tu Simo,LegiauCcul B
tiidii efl Ci: [ua euiq; diflribllit & natllrf ipfi pro aia efl,lloillit cm ea & uiri
bus corporu feruire,fine Jb
9
nec ro fana effe nec mtis lume co[eruari ua
fide poffit,quapropter mediatione mefis hoc efl feptima uitf part C
!le[cere coO:imit, in qua nihil agere Iieeat,nifi jd obmiffum irrcRabiliter
noceat.Ef noiantur fi rette memini Romanis fcrif O:atiufuniuerfi poputi
(0('8& faciudi8 rebus diuinis cofecratf,utq; no femR philofophari Neol
ptolem
9
Rmittel iIIe apud Enniii,ita no [emR,no oib. ,no oia de deo medi
tari uc1 ex vri8 funt J jkipiiit,fed eO: & qn & Jb
9
& Qtu,Naziazcno ad Eu
nomiano8 autore,qllc aJiqn grfce legi uiru & dohffimu et eloqllctiffimii
in Achaia cii degere.lta no uilefcet jd eO: optimu & ifinitu finite pro nra
mttura cocipiet.8ex ergo dieb9 0Ramur,at Ceptimo qq; die & corl}alitcr
ociamur tu Rmittet lliuedi neceilltas,& metaliterpoO: uolutatis purgati
onediuinis iteti ClIm
9
,& fdiluii cu oi traS}:llitate res facras laudam
9
, [oliq;
tue ,deo Ceruim
9
.HlIc lIergit jd dieut Cabalfi nri '\l'
--'M Sabbathii eO: myfieriu dci uiui ,Ul in Porta Lucis cap.ii. 'Extat
naq; fymbolu mllndi fu{;!ioris hoc d Iabelci fthcrnitatis,ubi ceffat ois la
bor, gre gemino dicedi uflllegib
9
idielr deuteronomii.Obferua di
fabbathi,qd uult itelligi a:ioib- iuxta miidu iferiore. Et Exo
di xx.Memora die fabbathi ad fan:i6cadu illii,uidelieet uires coiiige
do med ad coteplatiois ,Jlf(:u iuxta mudii fURiore. AgnoC atlS la ne':' Cl'
fabbathli efi nota diuim feruitii j fenC & ro abfoluutab oeClIpatioib. ma
terialib. Qtu Rmittit humana ibecllitas,& energia Illetis alligat occupatio
nib9 formalib9 ad cofyderadii q furfii funt.lfiud lex lIoluit R hfe duo "ba
.i.obferua,memora,qb. intdligut ex magiO:ris
nris Slda- pceptu [abbathi dI'e affrmatillu & negatillu di ceres, obferua.i.
femR cis lIirardgnificat,quaten
9
nos arceat ab oi <id fan&tati co
trariii efi.Alii obferlla explanant cufiodi,ut noti cllO:odiii attribuat,& re
did,ae ilIlid haud ob lique ad CabaliA:aru qdrat fllndametu,q
hue mudii dI'c no:e & mudu ueturu.i.uIRiore ac itelleollale dI'e diepu
tat,hic[eruos degere,iR:ic uiuere liberos,his dicedu caue cllfiodi obCerua,
ilIis rerninifeere recordare memeto,qm hfCllOX :,\'!:3' .i.reminiCeere co
nnn pceptii afIirmatiuu ,pcedit ex amore ,uerbu lIero caue pceptu nega
tiuu iplet ex timore,liberoru aut dl: amor ,[eruoru timor ,ita oim pcepto
ru repLltamus alteru altero nobili
9
.Ferme in hacfentetia logiore tratatLl
'ili " ..... N {! ''l' l' -1-" '/' t, ( K ii
[212J DE ARTE CABALISTICA
Moyfcs Gcrudels.i &codo duo effe
/> fcriptUff teA:imonlo E:::chlCltS xx.Sabbatha ,!!Ica cls.Na plurahs lo
eudo duoru numero cOlcta cft,}PPc non folli ut gnaltter uno 110cabulo
fingulas fcriariifpcs ilcgc numcratas dc" cxprobrarc nobis llolucrit,quc
admodii Dauid Kimhi & Thalmudici opinant,uerii ctia ut peculiari hoc
noie datii'optimii & donii Rfedua dco nobis cocdfum, qd Iobc1cu fURi"
D aPtPellan't.,memori [emn mcntct50plcl:amur. De q Porta lucisfic ."
I 1'l'""'(;( t\";r'!l'l' cA: hch
domada fURna Ci uocat Iobele".Vii ois rcmlillo ,ppiciatio & in.tGo gi'f dc
"' fcedit quafatis ncmo c10} ualcat,cii nec ocul }d uidit unQ o dc" ptcr te.
... Eficm
hl1manf oes purf rciea labe tade rcdibut libere ad patrii&
mittcHpoff'cffioncucrenollraatq; J'priaqua aCSlfil1lm
9
& retincm
9
R
aiam Meillhf de tribu Iuda feptimi ab Abraha priarchf J'curatorio noie
in orizorcmudi fiIRfuprni iul'tafcriptura.Et fupralubileii mittctradiccs
litas.Ieremif xvii.Qgf itcrpfat Cabalifia iIIe pA:atiffim. Sophcr Ama in
libro C""i1'.i.recoditoru,pfatmi undcuigcGmi fi'pcr llcrfu Dies dici.
, ..

:0"'''0
re unllfSlfq; adfamiWifua patrufuorurcucrtct,quaGdi
ccrct,cp afcedtR angclos ad locu dd:inatiois fUf qd cfr flume dci replctli
aSlsHfc Rabi Ama,& UInt Ci fupra crelos flit in mudo intelligibili
ubiobferuatcs (abhathufruur & ci
bat hp-editatc Iacob piis eoru,ut dixit Ifaias.Sanc illud ipm Sld cA: fabba
thu Cabalifrarii oi fanificadu, i q 110 carnis fcd aif fe}mllr uolutatc
& meditamllr diuina,nihil cotra dcii intedeccs,qd pro Icge oib9 getibgex
tat,qm cx: ipfa natura pulllllauit.Vos cm Qb
9
lex MoyG1ata no ett,Iudfo
ru cerimonif haud afiringiit ut numcro ferlliatis,qd & Jarchas quoda: re
tic Apollonio negauit.Ncc a lIobis l1umeru extorqbo,fed Qctu & tra}l
Ili aillm pofco,foli dco diuinif" dcditii,Sl maxie in anagogicafpcculatioe
cofifl:it,uti cfr ifra iter 110S difputatio a lIobis tatoRe dcf ydcrata. Tu Mar
ran
9
.Oino l2ficicdu eA:,inSlt,na crepifri Cabala lIenuA:e admodu tradare
Sl ia nobis pluffj dare ofiedcris no tm poff'e nos hodie ucru ctia dcberc
E dealdffimis rebus diff'ertardd tu nonemccupoA:ulas Acille
. Certe Qdc.Eluuero nuc cip di{ciplinf itrauim
9
nauim,& mol' i ipfa prora
fcntimlls,Cabalaaliudnihil eff'enifiCut Pythagorice loqllar) fymbolica
theologia, i qua no mo Irzacnoia fUtrcriifigna,ucru res etia rcru. Q,yo
aiadllertim
p
Pythagorf philofophia fcrc .cem cff'e a Cabalfis ortii,Sl pari
modo fymbolicum tradendi morcm ad tranA:u!it,Sln egOlpfc q'il
LIBER TERTIVS LIl
cum rodati hoc meo te uehcmenter oro ut dicedo ac pOtiliS doceJo
Tum Sirnon.Non mihi tm uf.lrpauerim,ut do cere 1I0S auddi,
nec bent tuturn fuerit in re tam perplexa,nondii extralleis cognita, pfcr ....
tim romane doHs,pter admodllM pauca annis (iIRioribus Ioanncs
Piclls Comes,& Palllus Ricius qndam nofter cdiderunt,etia
ufcp ad hodiernum latinis non fatis intclleia.V creor em O docerem tam
peregrina dogmata,nc mihi haud feCLls arq; multis ante bonis contigit ui
ris,inuidorum turba ignominiofe obftrepat,ql.liornne <'id nc(ciunt ipro ..
bant,& facile malignandi ftudio uerba in alienomfen(urn detorquent co
tra loquentis uoluntatt,qsCicero calumniatoreS uocat,ego Ci dici grama
nccliccat catumnicnCcs appellauero,qm uos ipfi meos Theologi
ftasPhariffen(es noiare cofueuiftis.sed palam teH:or lItriicp ueftrum me
nihit docere uclle ,dicere aut magis & recenCere ,n Jd aplld Cabaljftas le,
gerim <id uobis haud difpIicere pmem.Exequar igitur primllm,qd illi utti
mum intedllnt,nam omne ftudiii (ullm & uniuer{am uni huicpro
poOtO impendere curat,lIt in hac lIita fcclicitate & futuri fui J' capru
bcatirudtneconreqllanr. Qud maxime oium hoc medio
fieri pofft> confidul1t,Si tandem allqn id <id Cibi fentiiit pro utrillfq; rnun
di ftatu effe optimii (edulo & gnau iter apphendant, cuius poffd1o ade ....
ptis iucunda & Rfeda Gt quies,nimlrum CLlm etiaro qUfq; alioquin aialia
Qturouis bruta frelicitate {l. aro gefl:ire tum ulfa Gnt cum qoptima Gbi exi
fiimane iis fruant,& ad ca Rtingant cupiditati affcrunt Catictate.
Cernitis boue depa(cere floridum alk]d & uiride pratum ,non }dem torLi
[cd deliberata cle:ione mmc hanc inJrere hcrbam mmc illam. Subitoq;
aliam facile relinquere,alra aut prorfus obmittere,donecad confen
taneum & ue[cum Cibi alimentii Rucniat CI co/iftat & requieCcatHoc mo
do poft campos fcicntlarii latifflmos,& prata cotemplationuOl
[213]
oi amcenitate ornata multas & uarias oltes herbas dega
fiant,ut demum toto gramine RIllA:rato illuJ diuinu Moly reperiant,cui9
quanQ radix nigrefeit,tn flo& Homeri opinIone albus mitet lati fmilis,q G
inuento cllntas repllhffe mlferias uident,appetitlls fui fine in hoc miido
confecuti fcrlicem. Virtus uero Moly difficilia radix,Ros animollt
traqllillitas, hoc omne nif pfelltls Ceculi uera fcclicitas effe aliud nihil ne
credi 5ldem poffit.Fururi autbeatirudo eH: apphenGo furnmi boni,fupra
CI d llullum bonii ,& a q eft ois bonitas,qd a nulla mera creatura comph
ditur. Sed tum apphendi acrerir cum pro cuiu(q; captu proxime H
ut Ci fimhria ueftimcnti apphendat,hoicm indutii apphendifrc dica,-
Ad illud bonum qd deus noiatur non piane a nobis poteri t oh noftrFo
ditionis fragilitatem nin gradiblls atcp (calisalendi,q ut uos loqui
inftar nos (cciidii duina cIo
quia diom
9
certe ad [pcde Iacob patris noltri de: por
K iii
[214]
DE ARTE. CABALlSTICA
rigll
t1t
urin terram,tanSi rdris qua::dam aut funis aurea ca:Iirus ad nosdi
re:a,ueluti linea uifilalis uarias penctrans naturas.Afpidtis nancp folem
cuius radius ad uifum noftrum profid[cit l? orbcm V cncris,1? orbe Mer
rurii,per orbem Luna::,pcrorbem ignis,pcr orbcm aeris,& tangit eorp'
opacum fpceuli coneaui.rcRe&tq; illdc ad fiupam aut lanam arida quam
fplendorcfuo incendit uchcmcntcr ufq; in cincrcs,ciufdcm ucro
fpecics ad oculos pcrllcnitnoA:ros,& a fcnfatione intcriori fufcipitur, fu
Ccepta iudicatur ab a::tb:mationc ,tandem difeurrit a ratione redeundo uii
qua pfrns operatio ois eft progreffa,tllm ha::c prudcnter nobis oftendit
q nam modo forma:: interiorcs deferane pcr fpiritus animales ad imagina
tioncm & a::fl:imationis iudicium, q ctiam modo cxtcrna:: ab intraneis red
piantllr,q item a Aamma fpcdes in pcr( picuo ufq; ad pupilla intendatur.
qua uia ex incdio fpeculi cocaui orta fit Aa:rila,& qmodo radius incedere
potuerit,q drniq; modo R multa media fibi 110n connatllralia continuet
fplrndor ,qua rurfus ut proportiO'e coml?andus aer ad ign, ignis ad
ra luna::,& rcliqui orbes ad rdiqs.Singula ha::c ratio noltra diCputat per
iter compofitionis &refolutionis ultro citro fufc,v deq; gradis,& modo
modo ilIa cogitans,ncq; cciTat ratiocinari ufcp dum R phantafma effi
giem,intentioncs fplcndorlumenlucemIlIminare fcilicetadipfitm deq
10}mur folem reuerterit.ln primis imaginem lucida: agnofcit, dcinde iudi
catipfam effe propriiiillius qua prid ocuti uiderant, tum
'l'intentio ciusa reuifaRdiaphanon ad ocuiu foris produda etia:intra
fuccit recepta. cp ttem A:upa fit tcrreltris, cp fpIcndor fit aereus,c.p Aama
ignea,cp candor accidens diaphano inha::rens,c.p tranfeat R lucidum atep
12fpicuum,ulle acr illud fit fell ignis aut ccciette ali}d,fecundii fub
ftiitialis energia m & 0Rationem peculiar,dcinde meditata fua nobiliori
ruicp femR accommodas,rdida materia fccu de forma di[putare indpir,
non iam artificiali utcuiU5 fcrlltiniuhucnon atrineat ii retills figura noI'
minetur forma,fed naturali tm aut u'l?iore.Pccgititaq; ratio & forma...
rum aliquas reperit effe particulares nunc & hic,rdiquas ucro uniuerfa...
D lesfemR & ubiC)?,tumex particularibus qllafdam corl?iblls inexiltentes
dent ut fint,alias autformas coailllttcs pA:el1tutfic fin t, alias
oino feparatas a corporcis effentia uirtllte ac oRatioe, Ci to iccirco nome
qo'P forma:: amittunt, uel dii ,uel angcli,ucl intdIigentia:: , uc! animi
beati,ud mentes,autalio qlibetuocantur noie.Qpa::cup aut funt uniuer
H fales ea:: l
non
forma::Sfed Glie rpecfiics a
d
multis J perj
proprie OqUl i leerunt. ie rario lane tanti per alCen et um poterit,cii
aut ita fllerit difcurrendo extrnuata ut formas Ci nec infunt nec
affilnt nO' fubicdas cophdere ndiat,mox utbfidiariu accerfit
intelledu} piane utluicmateria abltrahit ab hacforma eeu auni cuiufda:
t:' .. '<l, in agro
LIBER TERTI VS LIL [215]
in agro fepulti,quam nacurainduitgraminis formacx cadallcreillo fIore
Ceente,ica nrrflls formamqq; fmplicitcr a materia eonatur abftrahcre,id
uero cxperitllr arduu effe ac laboris plenu,faale em eft abftrahcre mate
riam a forma,fed forma abftrahere a materia difficile ,quaproptcr inedie
dlls ilI c purgatiorcm f e deuat,ut menti occaGone in re influendi
ellius c1aritate frctus formas agnof dc nonnullas effe penitus a eorporeis
drencia uirtute ae ab(oIutas,& ob id neq; loco neq; conclu
fas,quo uere oporteat eas arbitrari Cupra cceJos effe, ubi ceifat motus &
tempus.Hinc uolutatem noftra inftruit lIt eife qUfd1i credat extra ccelos
cntia optima lIitam dlleentia qua toto fruantllr ,ibiq; ilIum Cecudum
inchoare mundu,luminibus uiuis &. mcttbus puriffimis offertiffimu,qllc
poilltincrare animllshumanus foreiter conteplando, certe multo pontls
li orullls corport'us tranCcidere orbem Colis acute utdendo. V tq; folem
non afpicimusnififol nos rcfpiciat,ita mUlldum fliRiorem uidcrenc!tmt
nw &. ille nos uideat,eft cm totus oadus ipfe 'lq; fole clarlor, Solem aut
(Omphendimus per lumcn f olare,ita diuina comphcndimus per lume di
llinllm,& Q llifu corporeo po{fumus non folum orb folis,uenrm eti1iClV
periores lteUas &fi.tmmu cceli caperc,atr non polfet mcns noRra li uirtu
tem corpordimoclo qdam infinite pcellitaltiusfufpicere acmundi arche
typi cotenta uidcre,cum tanta propillquitateconcauu & conuexu fupmi
cceli uniantur,a q conllexo orizon nihil diftarc uidcat. !neue
mllr ita(.}J <. mihi credite )alterius mundi diuina mutuo,&. illa nos uiciffim
intuentur ,ueluti duo direde opponti oculi R unici lineam uifualcm reci ...
proce circuafti. Tum Philolaus.Oia,inquit,qu:r doces Simon Pythago
rica funt propria qua inter nos heri dir ruffimus pa
rumper t;go &. Ma.rranus mecii.Ad hfcille. Vos eqdcm qd appellare dll
xcritis pythagoricii ignoro,at hocfcio ha::c dre Cabaliftica q hac:1en
9
pro
poflli,a prifcisCabala::is tradita,&. complexa.
HincnafcituriUa enumeratioquinquagincaporcaruminteUigentif circa J
quas cantoRe Cabaliftaru ftudia defuclat,diuinitus a Moyfe dei Cenlo re
ceptarum,quaru cognitionipfe qq; pofterisnobis tradiclit uniuerGtatis
conditione explicantium
"I}pD
.
dlxerunt Maglftn noltrl qutnquagtnta lOtelltgentla:: pro
dudrefunt in mundo,&oCs pterij una,quiadiffii
cft,minuifti eu paulominus a iRo Cabaliftaru fermoe dixit Ram
banin Genefeos exordio,q, eiurccmodi omne Moya traditu per porcas
intelligentire,contentum eltin lege diuina Iudforum,ucl [cnr u literali uel
K iiii
[216J DD ARTE CABALIS TICA
allegorico,per dil:iones,ud arithmeticas fllpputationes,ud geometrica!
literarum figuras fiue de{criptas {cu tranfmutatas,ucl harmonif confona
tias ex formis charateru,coniun:ionibus ,feparationibus, torwofitate ,
direl:ione,defel:ll,ulRabllndantia,milloritatc ,maJOritate, coronationc ,
c1allfura,apertura &. ordine re[liltates.Et per ilIam qq; legem a dillino fpi
ritu adeptus efl:Salomon rex fapietiffimus omne (Id Ilouerat dc q fcriptii
dl:in libro Regum p dl'lIs ci dederit fapientia & prlldentia multam nimis
quafi arenam il111tore maris & crl'uerat fapictia Salomonis UII2 rapientiii
oimorientaliii&:.rgyptiorii,& eradpientior cunis hoibus, & difpllta
uit fUR lignis a cedro Ci efr in hbano ad hyff'opum Ci l'greditur de pv
riete,&. dilferuit dc iumctis &. llolllcnbus,& rcpulibus,&.

:
per legem &'oia inuenitin l'a perexpofitionesillas,per grammaticasfllb
tilitates &. pl'r literas cius,&. R calamiA:rationl's ilIius.Contigit aut ci hoc. y
po/l$} ad plenu fuiffl't duodc{nquaginta portaru intdligenti:.r ratione
con[l'clltlls,q apcrillllt oim crcaturarllm cognitionc.sul1t cm culldre res
uniuerfaliter in quinas cOllditiol1es diA:ributre.N am aut denleta [un t,aut
clemcntata,allt anUnf,aut ccdd1:ia corRa,aut fURcrelc/lia incorporea.Ho
rum fortalfe qd1ibet decem tecipit confyderauoncs quarii capitula fimI:
ii. feqllllnt.Genera generahITima,genera[pecialia, fpecicsgl"nerales, fpe
cies indiuidux, q ulterius coftant materia &forma,uel
utriep proportionalibus,contrahllllturq; fingularitcr di!feren
tiis,proprietatibus &accidcntiis.Decem hi tam drentiaru SI intelligentia
rum modi per quinq, multiplicati stnqllaginta ian\Jas apenunt per quas
intramus in creaturarum penerralia iIla cminentibusnotis inol2ibus [ex
dierum ddgnata,& a Cabaliltis (tudio[c dephenCa rcccptaqdam i/lo ar
tificio [crupus a Comite Mirandulano inter noningetas co
clufoes[uas propofitus,facilcin enodem fcirpu explanabitur. Aiebat cm
Uc.Qli fciuerit Sld Gr denarius in arithmerica formalt,&. cognollerit natu
ram primi numeri fdet [ecretu quinquaginta portaru intclligcn
magni Iobclei,& millefimf gnationis,& regnuoim rcculorum,hfc
Mirandlllanus.Ducarur itaq; udim fpha:ra plana uue orculus dece fiou
rarllml111meraliiifuper cetrum mcdiii denarii &tn
eills circiifercntia particularitcr,denarif fupplltarionis numeri finguli de
fcribantur ,trafeacqJ diamcrcr a minimo ad maximii,hoc eA: ab uno ad 110
uem,cuills dillifo duos femicirculos efficiet,a parte USldem
rre,po/lunum& anrenouefuperi'commcmorara ponarur duo rda qua
cuor quinq;.a parte aiidniltra polt Ul1um & ante nouemreponani' QI1q;
Cexfeptem
LIBER TERTI VB
LlIL
fex reptem 000,& trahantur line:r per centrum a duobus ad ooo,a trib
adCeptem,a quatuor ad Cex,aquinq; adquinep.Tum fi maximo cuiq; tm
{ubtraxeris Sicum abundat filpra quinq1,qd dl {ph:rrf denarif centrum,
atcp idem Cuominimo addiderisqui a qumq,dcfecit, (emR exutriCq, op
pofitis numeris quincp & quinq; ad:rqllatarurgent,quare coparatis inui
cemlinearu punl:is qu:rlibet line:r defcriptio numeralis,quincp &Jl1(J>
obtinet. Qlinarills igitur numeI'LIs in circulo dcnari:r reuollitionis dictt
fph:rricus,quia,ut uidif1:is,ocs numeri Cphxrf ad quinq; redigutur ,id aut
fitper quinq;lineas infph:rradul:asquarufingul:rdecemcontinct.Eo
itacp fphfrico numero per decem multtplicato nafcet quinquaginta fiue
port:r intelligentifCeu anni Iobelei,cuius proportio dupla Ci ef1: arithme
ticaformalitas,in [e mulciplicata,millefima gnationem procreabit, qd Ci
[lcfacies,apparebit infinitudo, q ef1: regnum oim [ecu!oru a Ca
baliltis EnCopn noiatu,& elt ddras ipfa fine indumento. Reliqua em de
us produxitamious lumindcllt lldbmento utdIdllmen ddumine,ac
inde ClIm ueltimenti fui lumine creauit mundu intelligIbile Cpirituu Cepa
ratorum &illuifibiliii,qd Cabalif1::r Llocant ccrillm ut ex me f:rpius acco
pif1:is.Ad hunc modii intdlioo Ul:rha Capientlffimi & maximi Rabi
cu lf1:am creatufit ccrliireCpodit,
r",\, 'Ui'\!l udrimetifui fumpGr. Recitant
haccaMoyCe Maimoni of1:enCOI'e Rplexorum in xxvi.cap.hbri Ceciidi,eta:
Rabi IoCeph iuniore Caf1:iIienf,ciue Sa[emirano 111 Horti nucis uolumine
[eciido,VCq, huca[cedit Moyfes dei Ceru
9
,lIt cognoCceret lume uef1:imeti
eillS,& [abbathii fabbarboru,&Iobelellm fupiLlS,& Imlldma gnationc,
qd totum nil aliud ef1: Q mllndlls fURior ldearum,angdoru,fcrliciul11 ani
morum.Igitur ClIm indumenti! dei tranCcendere acfade eillS l1iderel1cw
lIerir,reoe dicetur ex quinquaginta portlsimdligcntif una carlll1fe,ql1ii
aliQ nof1:rllm fui1fe opinantur ii5 haud afln
tior,magis uero e1fe puco dei dfentia qual11 Cymboluindlcat tctragramal
ron,& ef1:mundus incomRabdis nulla comphenGbiIis proportionc.DJxit
nancp MoyCi dells.Faciem meam uiderc non poceris.Seu t!erius fico Et
cies mef non uidebuntur ,fed 1I0cabo nome terragrama cora te xxxiii.
Exodi, qd '1"'ltl
t\V .i. Vocabo coram te nOme
iUud magl1um quod 110n poteris uidere, ira emRmban N chmani fcril
bit. Qto pIane apparer deum iuxta ip[um e1fcfuum tecragrammaton, a
Moyfe l1onfui1fe lIifllm.Hocfane portaru ef1:oim principiii Cupra omne
creatura m ante creationis exordium,de q legitur Creallit deus ccelum &
terram.Et chaldaica Onkeli tranilatio Conatita.Creauittetragrammarus
ccrlum&terra.Dcus ergo tetragramatus creauitoia,qucm 1I0S Tetral
tyn nominare audiui.DlX'ir autcm RabiElifzer Ut in capitulis cius cxtat ..
[217]
[218] DE ARTE CABALISTICA
.,:l t,!2. .. t;'-nY!' .",
.i. VfqJ quo non fuitcreatus mlmdus,fUlt deus &: nome elllS folummodo.
Alii qq; CabahA:f atrerut tellimonio Moyn fgyptii ca xxix'l!ibri fe
K ciidi tl,'X' ..

erat penitus nifi nomen dei &' rapitl1tia dus.Ergo antclp dret
quicij iuxta Cabalre dol:rinam,mhil erat nin deus,& nomen elllS tetra--
grammaton,&:Capicntia nus.Sola certe tria hrec receptio continet
1.
ure
prima crcatlonisporta magitlro noltro MoyCi nequaj fUlt aperta.:
Qltare ditur lege diuina tmmodo per nouem 8[ quadragin
ta portas.Iofue aut denuo una minus folicet per ol:o & qUdraginta. Sic

T"'l't'f\l O"!ll"f' ;,t\
,\:1,,\:3"' .. Et poftmor
temMoyCi abrcondita fuitde lofue porta una & rdidrefuerunt quadra--
partre,& Salomon laborauit il/a porta ad reducendii eam
fed non erat potens.Hoc itareceperunt Cabaliftre qm de Moyfe fcripti!
eA: xxxiiiiDcmet'onomii.Non furrexitpropheta ultre:! in Ifrael /lcut Moy
ees.Non igitur Iofuc ualuit tm afccndere quantii Moyfes a(cederat, iccir
co haud ab re affirmatur uno fuiife gradu inferiorDe Salomone aut IX
cleHaftisxii.legitur Cl' qureGuerit ut inueniret res beneplaciti,fed addunt
CabaliA:f deii ci pcepilfe lc.Scribas rel:e uerba ueritatis,ea etre dicimus
tradita & recepta uiam Cabalre,quatmus aliud cofcnbere non audcret
nID quod recepilTet,idq; fuit duo bus gradtbus inferius ij Moyl receptio.
PoA: deum porta feamda eA: mundus archetypus,& dicitur Crelii a deo
tetragramato in (apieotia creatii iuxta Thargu Hierofolymitanu qd loeo
.i.in principio pofuit in fapitia, qUlppe
confirmans q diximus,t;p in fapientia creauit dcus T etragrammatus
lum,codauc angcloru,dc qplane nihd a Moyfe fuit cxpontum,nc rudi et
agrdli populo ud non intdlca uilr[cerent,ucl idololatrire pberet occa
fionem.At uilibilis iA:e mudus terra intelligitur ,que intcr portas tertiam
effe affirmamus.Per inane aut f ymbolice notari materia putabimus, por
tam intdligentire quarta.Per uacuii hoc cA: priuatione,quinta.Eft &. fcxta
horum appetitus naturalis abyffusDeinceps pro ':lbufuis fex merli
rdiq lire portre fcquuntur.lam em quatuor clcmentoru fignaada portas
indicar:t,purum nanq; elementii ignis fecundu MoyCen fgyptiii
hbnPcrplexorufecundi capitexxvi.tcnebrrenuncupat,[piritusaer,aqua
h:lmor dementaris,lux q maxime no ..
bIS conferunt ad cognofcendu '1' 5ld eftNoxfunt proprictatcs oceultre,
LIBER TERTIVS
LIIII.
V cf per corruptionis llia,Mane gnationis,Dies UnLls,qlli certa ratioe 05
dies primus noiatllr ,fcd dics unus,lgni6cat compourlI in lucern cditum.
Die fecundo,aqua!fuprafirmamenru fune fpecies reru uniuerfales. Brl
mamentu orizon a!thcrnitatis & (ilb firmamento inRlletif cee
leftium corporu naturalcs.Die tertio feqtur alilld cedurn uiGbilc acmal
teriale,porta fcilicetundeuigefima.inde terra qua terimus, deinde maria
Ci nauigam
9
,uc herba!,ferninaJigna,&ulus.Qgarto aiitluminaria, figna
planetis c:rteri coicatione ca
loris&frigoris,ficcitatis & humoris comphcndunt.Calct&ficcatSatur
nus Mars acIupiter cu (ilO Sole, humcdat & infrigidat Mercuri,. ac Ve
nus cum fila Luna ctla G Cepte h:rCpha!ra! diftinguant C peciflceDelgnac
pterea nona & trigeftna,tum dic quintl prodcut
Ci eft uita mortaliii,& in aquis rcptilia & ccte & piCccs,&
gcneratim uolatiba,& particulariter aucs.scxto aial progrcffiulI in terra,
& reptile terreftrc,& iumeta,& porta SlnquageGma Ci dl
homo. HiCunt quadraginta nouem creaturarum cognofcdarum modi
''l';Y'V&fupma porta unuscreatoromniuanullo hoieniG a
Meffiha pIane cognitus,qm ipCe dtluxdei & 1m, getiu,icleo<,J &cogno
fdt dcii & deus cognofcit R cii.Regius em prophcta Dauid ad deum ue
cxclamat.Mitte luce tua,qdinterptatRabi Salomon Gallus """IlltOf'
1:' i'IV
Q comRatur Ccriptum eft.Paraui lucerna (hrifto mco.Et Ifaias ait.
Dedi te in fa;:dus populi in lucem gentiu.Et rurlus.Ambulabunt getes in
lumine tllo.Seripfit aiitAriftotdes id qd effe ueru arbitror uifone fieri
non polTe,nif eli lumine,utlegit in lib. de aia &v6V <Pt.>ti .... i.nil ui
fibde fine luce.Qyapropterambulatlbus nobis adrcruoim infpei:ione
condudtadmodl1m itineri adhibere lume ,ut uiam qua poffimus pe
dum profici[ci matura cum prouidentia digamus.Ad qd reccpel
runt Cabalifta! tramitcs qfdam experimcnta Ci nOI
minarunt t\"!l"lf\l !l" .i.triginta duas[emitas fapie

.t.Triginta & duabusfcmitis rnirabi
libus excuftit reu cxeulpGt deus T etragrammato Zabaoth no
men fuum.SuR q fcripfit Rabi Iacob Cohcn,cp dicit mirabilibus co Cigni!
ficat has Cemitas effe arcanas reconditas & occultas,hanc fua inteJ'ptatio
nem confirmandoR Thargum.EtcomcntatorRabIshadn eundlibrii
1" teftatur ,c:p pri[ci fapites \.liri cordati mites & rcdi R fundame
ta lcgis in Cabala plurimu excrcitati docuerunt nos c:p maiorcs noftri &
patrcs ambulaucrunt uiasmultas uttartdcmfl:arcntinfemitisiftis
[219)
[220]
DE ARTE CABALIS TICA
clicuntur ac1miranda fapientire,tradita 12 Zadkicl patri noltro in .
traditione fccderis,hfc ille.Rccenf ebo itaq, uobis auditores optimi fi mo
do dignii ali}d exi(bmatione udtra iudicabitis.Et PhI1olaus. Perge obfc
.' cro,&Marranus imocofefl:im exorfaRtcxe obteltor amboinquiiit.Tii
ille triginta dure ait fcmitp culmitte ad ima tediit,hoc mo
elt miracu
fofa,fic a flbuCdam di:a,fed re:ius multo noiabitur Intelligentia occulta.
Nam Gallus in libro Drllteronomii cap.xxx. probat hoc
ucrbum ,"Qfignificare in uerfu,qm mandatiihoeqd
ego papio tibi hodie non Cupra te elt,ubi docet legendum eife non occul
tatum a te ef1:,idq; per chaldaieas tranOationes illie citatas. Ef1: aut lumen
clans inteUigere pcedentia fine principio,noiatur'F gloria prima,qm nuf
la ereaturarum efTcntig ae ueritati eius lIaletappropinqllare.Sccli
da \V"'t'''O .Hntdligentia [an:ifcans,d1: flll1damentufapic
tire rethcrnjC, Ci fidd,co cp de d- uirtute
fdes infunditur.Tertia O,\t:' .iJntdligentia ab(olllta, ef1:inte
tio principiorum Ci no radicauitadredllCedum {ibi aliqua il1Lpenctralia
maicftatis !ilf qUfinfllndant ab anteriore.Quarta .i.In
telligentia munda purificat l1umeratioes Cabalif1:icas & figuratione earli
cmedat,di(ponitq; terminos & extremlta, tes [llas ut unt abCq, detrunca
tione aut difperGol1e.Q!inta -; "''''b '@entiafulgida
dicitur a Cabalif1:is gloria (ectmda.Scxta "'l"'l t'lb .i. Intel
ligentia refplcndcns,fedetfuper thrano (pledoris,& illuftrat fulgarcm
luminariu,& infunditl influxum fuum pfcl:o fllRficicri'i & emincntiaru. -
Scptima indul:iua,cf1: ipe gIoI'
ri;r,pcrficitcp ueritatem eomunicatiol1um fpiritualium. Ol:aua
'D-; radicata, Ci conuenicns unio dicitur ,& pro
prillm ipfius prudenti;rq infunditur a Capietia fuperiore. Nona
"',",!l'l.i.Intelligentia trii'iphalis lId rethcrLna,uocat paradi(lls uolllpta
tis paratlls Can:is. Decima '\t'!\ l"" dir ponti
lla,aptat in fde_apparatLIm ut indllat fa n l:o,& -.,:fl:ilIud qd
llocarur Thlphercth 1 fl:atu fURnorum,V ndCClma "'''!l .i.
Intelligentia daritatis,eft fpecies ipfa magnificetifdlcta qm
ea uatlb.us V'!l 't'
.t.lntclltgena notata,mf'gms raptus,a qua ddluunt turtutes (pirituales inl'
ftar nfufi6is t:'nius ab altera fecundum primi influctis energia. Tredeci
ma.:";'Cl .i.lntelligentia recondita,iIIultrat (olum potentias
taltu intclleL l:u fl per cogtationem fidci llidet. Qpartadccitna
illuminans,quf eftipfe HafmaI angelus
Ezechiclis,qllafi {pecies clel:ri,infl:itlitor arcanorii.aialium fanctuarii, &
intentionum
LIBER TERTIVS ,LV. [221]
intcntionum eorurn. Quintaclccima d: Intcf/
Iigentia fubtiliata,dirponit ordinc Lquo conccditur accctllis per gradus
id
Ulrtutes gra Ultas 111 Septi
madcClma ""'t)l Id dlIntdhgentl3 prObaton3, dhctatio &
probatio antcccdcns in qua conG dci bcncdi:i erga omes fan
cros cius.Ol:auaclccima e,,., iddHntclligcntia confirmans
cft uirtus reftallrans in numerati51blls Cabaliftids,fi quid iIIis uc ...
fii endo eas dc fpiritu fanl:itatisfua:. Nonadecima ,iYi1'
cft Intelligentia uoluntatis prouidet omnibus creatis,& per
Vigdma
id dl:lntelligentla conftituens,facit ftare ipfam crcationcin caligine mun
da. Et magiftri Cabala: diciit c.p caligo,iuxta ilIud caligo in dratitu ci'
Vigcftma prima id eft Intclligentia innouans, per
qua reparanntr et omnia creata in hoc mundo.Vigcfima Ce
cunda eltlntdligctia domuslargitatis,de
medio lIlfufonis illius trahuntur arcanum & abtconditum, habitat Il
in umbra eius & adha:retedu atq;
tis ad alta. VigeGma tcrtia li, t'Pbi' id cft Intelligetia al:i.J
uitatum,elt coIleHo & uniucrutas operationum fpiritualiu,ucdil:a pro
ptcr inAuxum qui congre in ca. dc fonte pclagi lilpcrioris & glorif
exccllf.Vigdma quarta id dUntdligcntia medians,
qua colligitl1r infll1entia gratiarum & ipta infundit largitatcin oia ltagna
:\. .... fe appropriatarum. VigcGma quinta
cA:Intelligcntia collctiua,qlla colliguntaftrologiiu
dicio ftdlarllm fata!cscuctus & corum pcrficiiit Iphocris & or
bibllS fuis. Vigcuma fcxta id cft Intclligcmia adminicu
laris,concllrrit in fubfidillm ad ornes planctarum & alios in
fluxus crelcftcs. Vigcfima fcprima ",., .. "0 .i.lntdligctia Rpo
tua,qtidic cotinuat R mcatu &lunocfccundum conditioncs coru.
VigcGma ol:alla tl'l:'!\'''O id cftintclligcntia corporalis in"
format omne corpllsqd corporarurfub orbibus,itc'Ft.... magnitudincm
illorum.Vigefma nona
ligentia qua:ftti,rccipitdiuinaminfufonc ut part!icipct
deirrigationecius fuperomniacreata. Trigclma 'l:'''
id dI: intclIigcntia concitatiua feneuum,qua flut cntia fuh ort!'e fuprcmo
& omnia gencra miftorum.TrigeGma prima "'l id cct
Intclligcntia imaginaria qua uariantur & altcrantur omnes figurf ac ima
gines fupcrficics rerii & naturas earum. T rigcfma Cecuda
".:.",'0 ;!:l'V) id cftIntclligcntianaturalis,qua conCummatur na
L
[2221
DE ARTB CABALISTICA
tura rerum materialium fub fpha:ra luna: ad perfedioncm fuam. Copte
XllS Cum breul catalogo uiri extcrnorum dogmatum cupidiffimi qua: no
ftri maiores & de quinquaginta prudentia: portis,& dc duabus trv
ginta itineribus Capientire multis in libris difficili ore ftudio tradant,& dl:
res profe'-'lo mdiore digna magifl:ro ac multi Cudoris fane Ci maxima uim
habeat ad cohortandum nos ut ferme femper cum angelis uerCcmur in co
templatioe (ummarum & diuinarllm rerum,quibus fi familiares effe cee
perimus,nihil nobiseritaut didualltfadu difficile. Famlliaritatem eam
literre conciliant,qua: iIlorum munus funt.Eas Ci adhibuerimus deccm nu
merationibus CabalIflicis,ftatim & triginta numerllS
QuodCcriptuinlibrolctziraIegitur
tl"'-;'U:'..li'.iDecem llumeratlOes Bdima,&
uiginti dua: Iitera:.Qyaproptcr non pauci Ccriptores & decem iftis pro ....
prietatibus Glcntio dignis,& uiginti duabus litcris hancfcmitarum coftit
fummam pro mco quidcm more in eum ordinem digeftarum, quem ta ....
mcn alli haud paritcr obCcruat.At uero illud literarum collegium G quin ....
N quaginta portisdiligercrapplicucrimlls,indc feptuagiuta duorum ange
(orum fcrliccm fenem compcriemus qllibus Scmhamaphores id eft no ...
men expofitorium ilIud magnum f ummi dei confl:arc pcrhibetllr. Na ad
quinquaginta lIigintiduo additalxxii. proereabllntHifuntangeli fortcf>
uniuer[re terrf,pcr quos putatur MoyCes ille miraclllorllmopcrator ma
nu[uamareufepaduccumdiui{dTc,qlloniamipGfimtangeIidiuiGonis.Et
diuiCit dc
9
terram iuxta numerllm angelorum ctlls.Sic mim in libro Por
taruiufl:icia: queRabilofcph Ben Carnitol celebris in. CabalamagiO:cr

'IV ;; -'"I:l. Id eO:.Etrclitx [unt omnes getes tradita: in potc(a
tem [epeuaginta pra:fe<.'orum,hoc cO: prindpum angdorum,quibus Ra
canat peritiillmus Cabalifta GeneGs xlviii. (eptuaginta palmas applicat
illas circa duodedm fontes quos noO:is.Quinctiam certumcft,duas ,bid
fuiffe columnas nubis & ignis. quibus duo pra:pofiti crant angeli. Qyare
non inaniter cxiftimabimusin eiu[ccmodi Cedione maris &hbcratione fi
. 'iorum Ifrael acccffiffe Moyl [eptuaginta orbis terrarum angdos & dw
os illos coluOlnarcs in mil1lO:erium falutis qua: nobis piane contingit ex
nomine Tatragrammato ineffabili,per fcpcuagintaduo nomina qux de
[aera [eriptura colligtcxplanato Exodi quartodecimo a uerfu. Tolle{q;
re angel
9
ufcp in fin,ubilegit diuifaq; eA:aqua.Sut nimiru ca nobis [acra
ta fignacula hodicrna ftatc memori mete rcpoGta,Qb [ymboIis angeli llO
cati fcrutopehoibp,ad laude & gloria,indfabilis dci, dequo feripGt Ra
bi Salomon in expofitione Thalmud teftimonio Gcrudefis in Gcnefeos
exordio.Symboloru itaq; charadercs hi {unt, quos digito Llobis pingo.
- LIBER TERTIVS LVI [223]
'\V1'n ,,'-,-t
"\?!:l 'O'(?rt '\;1' Y1fT'
t\; .. ,.,nl '1'''' .... ',l rntl
,,,, .. -,'\V, .... .,
"-'Y \;j, ,"1'10 i'i'1' , .... Vi'; 'OJm
r\"l. '\Imi' "l-' i''\'o '-?U?Y
"l"'b '1" ":.'0, t, .... tlbl. 111'0
:'O,-a .... i' 'O::''' ,::.'" T'l'O Oia
nomina manat de proprictate ,ut aflcrunt illa uero
una extat exdece nnmeratiotu'bus,quarii uobis arbore demoflrabo Ci ad
nuerint fuperi & uos f me audire parati eritis. C2!lin paratiillmi,ambo in
quiunt,qui ob id tanta itincrii pertcula obiuimus,tot & tantis fumptlbus
erogatis.Sed perge aiunt ut dc iltis angclis aliQd dlfcamus,qrum nomina
Marrano mihi nunj audita fuere,credo & tibi qq; Philolao patiter.Ccr
tc,aitille,ut ne uif funt unj ifli mihi angeli Slde,tta ne Iporii cognita mihi
funtnoia,fcd amabimus te uir optimc,indefCleClter Rge.Tum Simon,Pu
iffe angelos,inquit,multos qui ad tantu & tam admirandii MoyCi op9 co
currerct cum aquas maris ita diuicleret ut ficcis pedibus trafirec,
id ex ipfa polfum
9
[aera [criptura dephedere'Lne quis pu
tet. Verbanaq;diuina ieo !'O'"
.i.&migrauitangc!us angelorli.Non ut uos pronunciatts latine,'f'"ollfqJ
fc angelus domini.Non cm Adonai pofirum cfl hic qdintcrptamur di'im
Sed Elohim qd 1l0S pariter angeli tranlatli qtidie legitis, Mll1uiA:i cii pau
lo minus ab angelis.Et In confpeiu angdorii pralla cibi.At nequaj etiii
hic [cribitur ut alias crebro angelus Elohim.Sed memorabiliter f: ange
lus ha elohim intercedente amculodemonftrante,perilidc atq; dicrre fa
era htftoria ucllet.Pcr huncnubisangelum caftra pcedetern
j
cognofcite
hic plurimos qq; aliosaddfe angclos orbis tcrraru principes. AA:ipular
nobis Thalmud in Mechilta,ubt Rabi Nathan a Magiflro noflro Simc
one Ben Ioc:hai cognato meo huius petit (olutioncm. Qua-fo
inquit,qllarcubiq;fcribitur angelusAdonai,hic aut angelus ha elohim
cuircfpondet' .... ., '0'1'-0
deus in omni loco fcilicet fgniflcat nifi p[es flue pfedus. Iglt angelus iIle
lmul cii [cptuaginra pfdibus inre1ligit atfuilfc,ob idq; ira di
lus Mallach ha elohlm.angell1s iIlorii pfidu01 feu rfedoru,& alter item
angelus ignis eorundcpfidii fodl1s,ut iure optimo feptuaginta duo nume
rentur,qrii figna uidiA:is iam pridc a me dc[cripta,g fi uultis ud potius ta
uultlS (noui cm uos udle) docebo qua nam facris literis educanHi
L ii
[224]
DE ARTE CABALISTICA
hos ipfos affilmite trcis uerfils pp"',
columnre ungulos more Cabahftleo a aa Ita
uniufcuiuCq; uerfus literre a Cequat al.tera
tune primi uerfus eharaerem prlmu pOOlte qUl vau nomlatur. Demdc
fecundi uerfus charaerem ultimu ufil retrogrado accipite d he, tum
poRremo recurrite ad tertii v:au effe:
Cun'V trds conlUnx.cntls, angeli
memoriale V'all.he. vau.Et feeudl Iod Iamed 10d.Et tertll Samech lod teth
Sieqc:p
omis rite ut fiert debet erets,qdIibedgnaclllu T etrgraman expofiton
um eonfiabitllr.Eia uidete confyderate contepIamini bene,num hoc ipm
f umma lftitia ea,omne huius [eeuti galldium exeelIens,recordari fanl:os
nlltus dei & diuinos uultus qs hebrfi Mallachim,grfci dc:
os noiant,tractare aio & manibus tam puras,ta pias,tam cofecratas res co
uer[ari frudio[e cu iilis candidiflimis [peciebus quaru fplendor non niu 2
mctiuoeulis illuce[cit.lntereffe cOlliuiis atq;
fpiritllu beatoru nos filpra oim mortaliii mos efr fraterne diIigiit nec
diligut modo [ed amat. ,!eA:ire mihi parietes llident & hoibus nobis gra
tuIari cp dei bonitate fau Gt ut li qdam humanre imbecillitatis flgilla &
artificiofa charagmata in hiIarcs CCCtus admittamur angeloru,pro llirium
noA:rarum capacitate,eum qllibllS tranqlliUo corde gaudeamus &
mur ,qllOS colamus & ucneremur,quib
9
honore tali & ta [ublimi
debitiiimpedamus,a S}b
9
uiciflim & amcmur & inA:ituamur & cullodia
mllr.Tl1m Marran
9
,charaderes quid llideo in}t [ed noim [ooos no au
dio,qua igitur pronunciatione lnl10ccntur angeli neCcio.Ad hrec Simon.
ut oculis l1identur,Gcauribus alldiuntur,& ut nos uidcnt,ita uocantcs au
diunt.ld qui modo fieri pomt duobus uerbis dicam.In fpiritu & ueritatc.
\lt quales habentlinguas noA:rre mentes, tales habeant allres angeli.EtU"
cut [piritus diuini Iinguis angelorum Ioquuntur ,ita (piritus humani auri ..
bus metium aufcuItt.Non igitur ca neceffitate {ibi noia u:.
fint palam nominari & clamari,fcd ugnacula mcmoratiua tradut cp cupi"
ant a nobisrecordari,neomncm putctis uimdiuinam in uoee Iatcrc.sym
boIa igitur hrec frequcntcm angelotllm memoria: po(cllnt,qru feduta re
minifcentia nos in amore dei mutuo traducit ,& uiciffim amor in rememo
ratione.Qge em fortiter amam
9
,dus frcqutcr mcminim9, ut cA: in ,puer
bio.Mcminerut oia amatcs.Iccirco nome tctragramato nobis dc
9
cdona
lIit,no ut ilio [e uoccm9 jd eA: ineffabile,reteq; a uobis Anekphoniton
appellatur id di non noeabile. Quid cnim refpondit crcator qllrercnti
MoyC quod l'A: nomen tuum, ccrte hocaicbati. h. v.h.hoc efl: nomen me
umm hoc memoriale meuin generatione & gcneratione.
LlBBR TERTIVS LVIL
eA: igitur T etragrammaton nomen,gctKrationi aut mcmo,
riale tm ,quia nequitulla UOCe humana componi nomen qd diuinitatis nll
tura fquare poffit.Ab o1.2ibus angclos cognofcimus,quarc pro ende Uti"
tutum oRibus noia pariter pronunciamus,uta medicina Raphacl,a uirili
tate Gabriel,a ftupore ac admiratione Michael,(id iterptamllr quis tam
fortis,propria ueronoia qm dI'entiam mortalitatis in
firmitas inuenire non ualet,l1ec inuenta imponere,nifi fitum nobis dillina
eftreuelationc coceffilm.Ex 1111rneris itaq; acfigurls diuinitus traditis co
templantiffimi quiq; fecundii uoluntatcs angdoru noia fibi formare ilv
lhtuunt GCl,Jtpllcri ex litcris uoces coponere dOCCl1t,uel hcbraicis uel grf
cis uel romanis,ucl arabids,ucl .rgyptiis,non cp uox enuncianda cgeat li
teriseiufccmodilcd proptcr noftrx Imbccillitatis memoria, utfntnoia
quaR notamina qux fenCus noftros incitcnt uel figura uel uoce,rurCumq;
fenCus moueat phantafiam, phantafa mcmoriam, memoria rationem,
rano intelle:um, intcllc:us mentem, mens angelum. Scripat hllills ge,
neris ali}d perj elegatcr ex lIcfiris }dam inlgni noie philofophus Tyri'
Maximlls in libro ?iv {v f/!'p...
lIa.Vndcid uobis conie:ura innotcfcit,fatis dI'c,l tres uerfus,per me an
,erefolutosin angclorum feptuaginta duoru reuerentia &ueneratione
legeritis ca ferie qua fpirinls fanctlls di:auit,prorfufq; 1.2 eorum dileroo
nem in nois dei fummi ardenriffimu amore &. extatica adorationem mcu
bueritis,penticulatim comemorando Cl' acut ex numero tctragrammati
arithmctica proponione progrcditur numcnlsCeptuaginta duorii,ita fe
ptuaginta duo angeli elllagnacuio creatoris qdi efAuxu diuino producut.
Cum cm quxlibetlitera hebraica numerum peculiareddgnct,oriul1t ex
iod.he.vau.he.duo &. feptuagita,hocmodo.Iod notat deccm, he ql1inq"
vau fex,he iterum qllint:p.Totum hoc ex arte arithmeticaficcolligatIod
decem,Iod he quindedm,rod he vallllnii & uiginti.Iod he vau he lIIginti
fex.Comphendite mmc fingula,Deccm,quindecim,uiginti unu & uigin
ti fex,& oriuntfepmaginta duo.Hrc reputantes uobifcii aperte intellige
cis ad inuocalldos fpiritlls uoce fpirituali OpUS clfe,non aut clamore, celi
facerdotu Baal Slb
9
ab Helia propheta dicit tertio Reg. xviii,Clamate 1I0
cc maiore forfctan dcus in diuerforio eA: allt in itincrc aut certe dormitut
cxcitet.At li qua orone in fupplicatioibus lItimuF non ideo fit lIt dcii uel
angelos fyllabis aut di:ionibus tanfi erga mortales ufi comoueamus, (cd
ut lIires 110 (tras inardorem iUoro indtemlls & fiducia in eos qllaf ancora
figamus,uellltiappellendo nallim in portii folent nalltx refu cie:aud
fune prolato terra attrahere,quanifimmoblle,q conatu ad terrafeipfos
trahunt.Pari ratione per fenfbilia nos agna qcunq; infiituto compoRta
uidemllr illllifibile dillinitate attraherc, rum to reuera nos ipfos mobiles
,dimmobile diuiniut aurahamus.Hoc:arcanofundamcnto facramenca
L iii
15 Reuchlm, Verb./Cab.
[225]
[226] DE ARTE CA BALISTICA
uniucrfa &: ccrimoniarum rit4S pllant.HincGgnis,charatmbus,ct uoce
utimur, hinc hymnis & & !oro,hinc
balis &: organo ,aliifq; id gcnus muGas,non ut dcu quali fa:mma cmollta:
mus ncc ut noftris blandimcntis &: adulationibus angeli capiani:. Scd ut
ac diuina exaltando,noftrf conditionis exiguitate agnofcamus, fub
ic&onc & oberuentia humiIlimc profiteamur ,& ocm uoluptatc hllmana
in res diuinas cofcramus.Ad fllmmu aut,hoc pado amor cm intef um &
ardentem erga diuinitate conopiamus,qui unus ptcr c:rtcra id cfficit ma
gis,ut oim gratiaru capaccs fimus, proptcrca palmas tcndimus, brachia
cxpandimus,gcllua flctimus,ltantesoramus,iuffi quoq; uadi trienricm
capram trimam,turture,columba,per medium diuidimus,ariete inllt:pri
bus h:Ercnte cornibus gladio occidentcs,ignc cremamus, Thau po"
ftcs :Edium fanguincnotamus,Scrpcte :Encum afpicimus, Chcrublm &
ahas imagincs figuramus. Verba cpolita IOSimur atq; uoucmus,Sane1:u
arium ltruimus,Pontificetam uario & admirando indutu ornatu attoniti
refpicimus.Vniucrfa hfc &fimilia proptcr nos ipfosfiunt,utnos moue
ant,nos incitent,nos aucrtant,nosconucrtant,a l11fibilibus[cilicrt ad inui
libilia,fidem augeant,lpcm cofirmcnt,& ucrainter nos charitate deo gra
tiffimam diligenti AnacephalfoG in dillinoru amore tran{ferant.Dogma
ta h:Ecoia Cabaliltaru funt,q 11t libcr tertius p'plcxorum Moyf :Egyptii


i'b t\'"
.i.cp intencio eerimoniaru ciufmodi cfr, memoria dei frequens & tllllor
eius,& amor cius,& obCerllantia mandatoruoim,& cp credaturin deum
altiffimu,id 'id neceffariii elt lInicuiq;.Nlmiru gralli nos mole op
preffi ualde qdem egemus ad fomnolti animi excitationc
rebus,mgencrofus equlls itincre iam longo fatigatus eum dameu Rfonu
idn robur erigitllr,frare loeo nefcit,micat auribus,& elephantus {egnicie
torpcfcens,igne ofienfo rdilrgit in audada,ita rebus fcculanbus cncrua ...
ta uirtus nofira,externis &:eorRaltbus indtabults nue uoeu Ceu figurarum
indiget,ut animi nofiri uigor Cpirituali operi robufrius infiet
J
& eontepla
tio noftra tanto acrius in fublime prouehat,jto magis attoniti antea obl'
ftupuerimus.In utilItate c1ementes ange!i[:Epe figuras chara:cras
formas & noces Inucnerunt,propo[ uerllntcp nobis mortalibus & igno;
tas & fiupendas,nu1Iiusrciiuxta eonfuetii lingu:E ulilm fgnificatiu3s,fed
per rationis nofir:Elilmma admirationc in affidua inedliglbdiu Ruefiiga
tionem,dcindein illoruipforiiucneratione& amoreindul:iuas non em
fecudii inltitutii aut placitii hnis fed ad placitii dci. V mie ad uos
illud a nobis tranfiulitdotifIimlls uefira recate at<p feda Mirandulanus
LIBER TERTIVS LVIII. [227]
Comes qd in oongcnris concluGol1ibus aic,Non Ggnificatiua! Uoees plus
po{funt In magia cm lIoxlIirtutc habct in magia
dci uoec format,quia i1Iud in q primumagidi exercct narura,uox
di: dci Picus.Tum Phtlolaus.6oporatos & ftertentcs,intt,nos hOlcs
maiori moucrct exeitatioe huiuCecmodi ooia, ti plllrcs [eo[us & non unu
Colii mouercnt urnon modonoftris obtutibus pcr figuras & eharaercs
apparcrcc,uerum etiii articulata uoee aurcs Gmul noftraspulfarent.Qyal
replllrimllm opto ti fieri poillcifta non {olii pil:a uidere,fed dil:a au
ire.Tum Simon. Valde {egncs,ioquic,putandi Cunt mca fentctia,ac il cii
tua (lenia dici liceae ualde fIdcm hcbetes fI extraneo moru egene, quanij
ita {umus nati ut femR allud magis aliuafficiat,& non idem OlUCS paritcr.
Ad a{fentior cibi Simoo doc1iffime Uera diecti Marranus ait,hoc cm Q
& noftri affirmant,angdos hoibus apparcre alitcr aeq;alitcr pro eondif
ti>nc ac natura uidenrisDe q Chry[oftomus{uR ut Oluia
tandcm his uerbis dcIofeph [cribie, &WI;l.o. -Ii tp
"fltl<t To7t; 1<SiI l<i Tii "wAfl(9ij
_V){'U\Ei-n Tilt; 7l"<GTHt;.i.Per {omnium apparet angelu5 & quare no ma
quemadmodii paftoribu6 & & uirgini. Vehementer
credlllll& erac ille uir,& non egebat uiGone i/h.Cui Stmon rur[us.Et id tlt
l"el:e fIdem,ae haud aliter Centinnt dicentes,p uirtus uiuua in,
Abraha: forrior erac Si in Lot,iccirco apparuerul1t uiri ,& Lot'
al)geli.Sed d his alio forte loco.Nuncqd ad noH:ram attinet caufam, ma
gna ut Rl10fiis eft hoim diuerficas.Q,tida facis grati & ca forte coteti funt
angelos in formahllmana uidi{fe,aliiin forma 19nis,aliiin forma uenti ae
acris,alii in forma Ruui! & in forma uolucru,alii in forma gem"
marum aut pcio{orum lapidu,alii in energia i
fpiritll qdam habitante intra fe ,alii in literaru & charal:eru figura, alii in
(onitu uocis,&fc de pluribus uifionu Ipedebus,in faera fcriptLIra dephe
6S,llObis aut dum hi charaaeres feptllaginta noim fati{faeere ui
deblliltur ,demonftrabo reaa llia,non tm in eharac1eriblls comcmoratis
urllm cciii poft ca comemorandis,qnam modo ex effigie literarudil:fo
natq pofficarticulate pronunciari. Bus artis deiiiplllm habemus autore
Lcgimlls nanq, in xxiii.Exodi.Ecce ego mitto angelu meum ante te ad eli
ftodiendllm te in uia,& ad dllcendii te in loru.qllc dc1tinaui, Sis cautus a
(Onr peall eillS ,& audi uoee cius ne exaeerbaueris eii,fIa non ignofcet fcc
leribuSlld1:ri$,qmnomen meumeftin illo.Penld cognofdmus nomen
angeli optimo rim eomphendere nome dci qnC}1 debere.ldeo<:p
cum angeli cuiufuis nomen fgnificatille pronunciare nefIuerint,fubGdio
alicutus nois dei(id iUi taru lmul proferre confueuerunc.8icut
em tris hos chara:eres '''1:l aut "}':''' uel ad ugnificiidii an
geli nome improprie uidet'ufilrpari.uilladdatllr nome dei EI,ut Michael
L iiii
[2281
DB ARTE CABALISTICA
Gabrid Raphael.Ita ipfi ih aliis angelicis noibus (aeramI criptur1i eI
nates imitari dieunt Razid.lophieI.Zadkiel.P diel.Malthiel. V riel,& Cv
miti more eretera. Qliu uero ut Romani deum fuu eapitolinum noiant
Optimii Maximii,propter beneficia optimum,propter uim maximu. Ci
ceronis tdiimonio in orone ad pontiflecs pro domo fua.Sic Iudreoru na
riodcum f/uproptcrbcneficia lIocadah,&proprer lIim acuirturcmap
pellat EUta cm Dauid regis fermo .. ne cii ait Si ini!,ltarcs
obferuauerist!ah,dominc SIs (ufhncbit dicunr tl"?"l' ", .. .
:,"1,,,, tli"'l" Gtfeculii
<1' htleculum fcueritatis,ut in Portre lucis cap.viii.Oe
El aut ita Icgitis Numeri xvi,Fortiffime El dCl1sfpirituum ois carnis,num
f. ) uno peccante contra orsira tua defreuict<:' Optimus igitnobis deus efi,SIa
demeffimus,& maximus SIa fortiffimus,qd duo hree noia diuinanp(cn
tant lah &E1,qrumalterumfl]tocuiq; (eptuagintaduorunoim coniun
xcritis,nimiru m(gne uocabuliioxytonon efficictis.Hoc ccrte modo (E'm
pcr pronunciando,ut dihones Gant triffyllabic:r ac aipirationes R fingu
larcm hanc notd [criptre .b. Hatu forti tanQ duplici [piritu latinre literre.h.
ex imo petore prodeant,& ubiq; lah lInice R i confonante pronuncicr.
Similiter &: E1.nam lItraq; haru ditio etiam in copoGtione noim mono.l'
R fyllabice profert,& in candcm accetlls cadit.Sunt itaq; lxxii.noia facra ,qd
unum Scmhamaphores.iJan:iffimi Tetragramati nome expo[itoriu dr:
f2 inl1ocatioes angelorii ab hoibus deo dcdltis,dcuoti[ q; cii timore ac tre
more Gc enundanda. Vehuiah.lcliel. Sitacl. E1emiah. Mahafiah. lelaheI.
Achaiah.Cahcthcl.Haziel.Aladiah. Laliiah.Hahatah .IezaleI.Mebahel.
Hariel.Hakamiah. Lcuuiah. Pahaliah. Ndchael. lelaid.
Mclahel. baiuiah. Nlthhaiah.Haaiah. Icrathel. Sfchiah. Rciaid.Omad.
Lecabd. Vafariah. Icbuiah.Lehabiah.Chauakiah.Manadcl.Anicl.baam
iah.Rchael.leiazel.HahaheI.Mirhael. V eualiah.Iclahiah. Sealiah. Ariel.
ACaliah.Mihacl. HabaGah. Imamiah. Nanael NithaeI.
Mebahiah.PoielNemamiah.Ieialcl.Harabel.Mizracl. V'Pbcl.Iahbael.
Anauel.Mebiel.Damabiah.Mauakel. BacI. babuiah. Rochcl. labamiah.
Haiaid.Mumiah. Prrelto iam [unt ad manu l1iri oprlmi cum no mo
do ab imi pCCloris pcnetrahbus c1adcfiinacolloquia mufTare,uerumetia
exprdlas quoq; uoccs mifcere & qucmlibct fymbolico fllo nomie inuo
care queats,quaqua fingularuregionum pr:rfdes tii mhil non comuni ...
catum habentes. Taetf enim in mundo fuperccrldli habitat,at ifia nihil
ominus il1feriora curat.Si el1im hoc nRuentiis naturallbus contingitut in
ccclis commorcntur,& Gmul terrena gubernent, multomagis uirtotibus
nobilioribus,tenuiorib us& fimplicioribusmudi fuperioris, eillfcemodi
magiftratus pariter funt cOl1ceffi,lItpenetrent noftra,& noftris uicIfTlm
penetretur ,Ad id utar Platini ueftri affer'tione libro de InteUetu & Idcis
LIBER TERTIVS LIX. [229]
& ente ait.Mlidus ifl:c fenGbilis uno tm loco determinat.Miidus aut in
telligibilis cA: Ci dicae<p ilIe huc noA:ru & ambiat & ordiet
& co[eruc:t & penetret.Aiadllertite aue Qd admiratioe dignu cabaliA:arii
fapientc:shuc ,,,
)r'\,;!l "7'b ,t;
,?-,!\ ,'1 .i.Non cA: tibi ulla herba aut pianta in[etius, cui
non fit A:dla in firmamento q percutiat cam & dicat ci. Crcfcc.ln ca iue ...
rum ipfi fenretia[acris lieeris muniti lIt \eglt in lob cap.xxxviiiNum not1:i
leges ,celoru G pofueris l'feau feu l'Gdeuel executore cius in terra. No
ieacp 110S retrahatorbis ecrrarutanq:follicimdinesacreriiinferiorii
Slb
9
fupranoiati angeli di[pfatioe creatoris fune deA:inati ,qmin
9
illos ctia
in nouem choros fURccelet1:ium hietarchiaru rcfetatis.Cum cm angelus
ft altcritas,ficut deus identitas,prima ueto alteritas Cit binarllls,rcte opi
nabimur r exbinarii multiplicatione l1umerus angeloru oriatur. Multi ...
plicatio aute binarti cubica fic fit,bis bini bis,& crunt odo primlls eubus,
Odon05ueroqf<}J angclos in nOUem choros fi dit1:ribueritis, eruntfo
ptuaginta duo,tot cm {ut nouics o:o.Redirc nuncfi uultis per choros ad
cubum,RcubumadTctradyn uet1:ra,quanos tetragrammato, Romani
quaternitudine appellant ab ca ad binart u ,angelica natura fignificantem,
&: idc ad unita te Dcu Opt.Max.& experiemmi certe l noftru ftUdl ad
angelos applicuerimus,<p etiar.1 R angelos deo iungamur Teeragramma
to ineffabtli lod.hc.vall.he.in q primum re(plendee angeloru it1:orii nobi
llmma natura.Nam Ci eX quaeuor illis literis quater Iod pofileritis
ficq; defcendendo ter he.bis vJlI.femel he.mox uobis furger feptuaginta
duorufima,expofitorianois dei incnarrabili!,& incoml'hefibilis ad qd
oia facra noia ingens copia ct1:,fingula tii appellatiua fimt,hoc
folum dci propriii ell & appropriatii quare cognoiatllr .Hxc
auefcpmaginta duo dicunt ununomen fymbolicu,co p inecntio iIIorii fit
unum Deum Opt.Max.fignificare muleas & uarias rones angelol
n:m,quomodo noeam9 principe R aulicos & imRatore R exercitllm.Et ca tft
fancllencrantatq? colLIne Magit1:ri plurimii Qbus deuoti hoies
miranda & mirabiliora Si eloqui mihi phas [le, cgo tn uirum do ...
l:immu in hac caufa tct1:em mabo Racanae in comentariis Exodi xii ii. S1
hoschara:eras&has litcl'asaffirma[ dTe

.i.Chara:eres uolantcs fURne fapicntia:: (pirieualis & (tic
adminiftratorilfpirieus (eu l'feh ad faciendii oem rcm R cos,&
corum funtnota: Cabalifus,humfq; Racanat,Etfe,undii
[230]
DE ARTE CABALIS TICA
Rabi Akiba procediit de throllo glorix dei,St"d ne quis uana
dl1:l1s putet ab angelis omnia humanf mortalitati ccrlitU5 conferri ac no
poti9 per angclos ab ipfa dei maidtate fieri etiam in angelis,llt in Da
niele Nabllchadnezer chaldaice tefl:at "!lP

citll ccrll & habltatorlbus terrx.ldeo reccpcrutCabalxl de bbro pfalmo
rum pias oroncs ad deum feptuaginta duobus uerfbus habendas, qrllm
unllfquifq; nomen Tetragrammaton cu noie angeli ex fxxii.cotinet,uno
haud ab re excepto Sl principium Gencfeos indicat,c1cuanuiit fieri
potefl: aios [uos ifl:is uerlibus ad deum,fortiter afcendendo de angelo ad
angelum.EtfemR interlaudes dci tot & tantas ab altera ad altera in fubli
me tedendo.Ad illud eosiuuat angeli,ut reli:a ferolari (ollicitudine pro
captu fuo uehant in dcu,ceu lelliffima piuma tenuiffimi [pirirus adiumcto
ad fllblimia ccrlefl:iaq; fufl:ollit. Videte & alldite orncm ucrfullm cii te-'
8 tragrammato & angelis,lltriiq; cm uobis ca digito uoce monfl:rabo fico
.. '!\"a

,:l 'Mirrt, '"\'O,tI:
"lV1;'t' "'!(. 'r'
"l .. t\,.,,!\b "llY' ""i""
O"'t)"!l .. ..
''0'"' tl .. ,'l!'i
11'l:l'" ... "lD\?
"bit ... ,,:l,
" '1,"" -; '1 "I7P.. "", ..
"'j{"''' .. tl'-;"'i "j,';
:"\,t\ji\; ..
'll-;i
,-,., !l!\Wtl
. :.!\ "r\'"
"1l1 ....
. '1
111
1
.. ... ""i""'
.. , " .. , i"'i"" .. ,\? f"'t'
"",bl """'111 C"'!l,
[232] DE ARTE CABALISTICA
o m)'"'
. m'M"' "I1\p-\"
.
"." tlJ;R "":)""' ,,}-\Jn
. n"'"?bil 'n ''0'0
o tl"" f"f'"':'
.,,, 00 ,,'7'n!ll
"'1''' ,'-""O
, .. oo,r;;,,"
tl71Y"'" 1:;i:b 0'0 " ..
":' "'1''1 ..
",,, .. ,,:.V
o'. ,''V "l'n
. il' "'l"\b ,,, 1',,,..
..
-cl,
o "t)\, o 'I!:) "ii'
.. t,-"" .;"1 "i,,"

il. .. 1';T'\"'
"'!l'ID
Oftendiiam uobisoptimi uiri quahbetinlinea nomen dI'c Tctragrama
ron,& tris literas angeli li cl redo lIeI tranfiterfo ut fieri folet pofitas ordi
nedetrlbl.lsuerfibllsExodi xiiii, tamen Roma
ni hat:enlls non funt integreintel'pretatt, Pfalmodian amcmlatini fide ..
, gue lIt ante forfitan uel i Capnione de Verbo Mirifico uidere potuiltis.
Et tu domine [u[ceptor meu! cs gloria mea & exaltans caplltmeum
Ettu dncne dogaucris iluxiliii tUlIm a me ad defnfionrm mca cofpice
Dicam dno fitfccprormeui es tu,& rcfugiu mcii dC
9
meus f perabo in cu
\ Conucrtere due &: eripe aiammeafaluiime fae 4'pter mi[er1cordid: tua
&QGui dom & exaudiuitme, & ex oibus tribulatitbusmeis eriplIit me
Pfallite domino qllihabitatin Hon adnunciate inter gentes fiudia ciliS
Mi[erator & mifer1cors dominus longanimis& mlllwm mifericors
Vcniteadorcnius & procidamu5 & bcncdicamus ante dnm qui fecitnos
LIBER TERTIVS
LXf.
RcminirCre miCcrationiituarii dne,et miCericordiaru Ci. a fcculo fU(
Flat mlCcricordia tua domine nos,quemadmodum fperauimus in te.
Viuit dominus &. benedil:us dcul'i meus,&. exaltetur deus falutis mea::
V t quid dnc recdlf!:i longe defpicis in opportunitattbus in mbulanone.
Iubllate domino omnis tcrra,cantate &. cxultate &.pfallite.
Et fal:us eA: dns rcfugiii pauRi,adiutor in opportunitanb
9
i trlbulationc.
Et fa l:us cfl mihi dns in refugium &. deus mcus in adiutorium fpei mea::.
Domine deus falutis mca::,in die damaui &. node coram te.
Dne dominus noA:t'r ef!: nomen tuum in uniuerra terra.
ll1dica mefecundii iuA:ida tuadne deus meus &. non
Expetans ocpel:aui dominum &. intendit mmi.
Et nomen domini inuocabo,o domine bbcra animammeam.
Ego autem in te fperaui,dixi dcus mcus es tu.
Dns cuflodit te ,dominus protclttio tua ,ruper manum dexteram tuam
Diis cuflodiet introitum tlIum & cxitti tuum ex nunc &. ufq; in feculum.
B Iplacitii eA: dno Clip timentes eii,& in cis!1 fperat fUR mifcricordia cius.
C;,nhtebor ubi domine in toto corde meo,narrabo oia mirabilia tua.
Oamaui in roto corde ,cxaudi me dominc,iuA:ificationcs tuas requiram.
Eripe me domine ab hornine malo,a uiro iniquo tripe me.
Dcus nc c10ngcris a me,deus rncUS in auxilium rncum rcfpicl:'.
Ecce deus adiuuatmc,& dominus Cfceptor cfl: anima:: mea::.
Quoniam tu es patientta mca dominc,diie fpes mea a lUuentute mea.
Introibo in potentias dommi,deus memorabor tua:: [olius.
Qua rccturn efr uerbum domini,& omnia opera cius in fide.
Dominus fcit cogitationcs hominum qlloniam funr.
Soeret Ifrael in domino ex hoc nune &. ufq; in feculum.
Dtlexi qlloniam exalldit'tdominus uocem orationis mere.
Domine dilexi decorem domus locum habitationis ru;r.
Dilc dells uirtlltllm conucrte nos,& oA:ende faciem tuam &. falui crimf.
Qtoniam tU es domine Cpcs mea,altiffimum poflllA:i rcfugium tllum
.A,udiuit dominus & mlfertus eA:mei,dominus fal:us efl: adiutor mcus,.
V t quid domine repellis animam mcam allertis fadem tllam a mc.
Domine libera animam meam a labiis iniquis &. a lingua dolofa.
Dominus cufl:odiet te ab omni malo & euA:odict animam tuam.
Et ego ad te domine clamaui & manc orano mea prreutnitt tt.
Voluntaria oris mci bencplacita fac domine &iudicia tua doee me.
Si dicebam motlls eA: pes meus,mi[ericordia tua domine adiuuabit me. ,
Suauis dominus lInillerfs & miferatiollcs eius fuper omnia opera eiu!t.
Qz magnificata funt oRa tua dne nimis profundf funt cogitationes tu;r.
Notum fedt diis [alutare tuu,in eon(pedu gentium rcuclauitiufl:icia{ua.
M
[233]
(234]
DE ARTB CABALJSTICA
Milgnus dominus nimis.& magnirudinis e.ius ?on cA: finis. \<
Miferator&'mifericorsdomtnuSpatlens &. multummlfcncors. / I
Sit gloria domini in (eculum in f ,
CnEitcbor domino fecondum mthclam elUs,& pfallam nOI dm alnffiml.
Cognoui dne quia a-quitas iuJida tua,&. in ueritate tlla humlliafti me.
'", rcgnumfuum ommblls dommabir.
" Tu alitdne in Qmancs,&. memoriale tull in giiatione & gnationc.
AlIe:uat dominus omncs qui corruunt) &. erigit omnes cli{os.
Qli timent dom r pcraueruntin dno,adiutor eoru 8( proteor coro cai
Et anima mca turbata cf!: ualdelcd tu domine uf quc qua.
Ab ortu folis ufq; ad occa{um,laudabilenomen domin.
luf!:us dominus in omnibus uiis fuis,& fantus in omnibus optribus fuis
Bit nomcn domini bcntclitum,cxhoc Ulmc & ufq; in feculum.
Vide qffi mandata tua dllexi dnelecundu mifcricordla ma uiuifica mc;
Scruite domino in lreticia,introite in con{petu tius in cxultatione.
Eceeocuti diii fUR metuentcs eum,&. in ds (perirt fitR miferieordia dus
Corutertere domine uG:); quo,&. dcprecabdis eltO fuper (cruos tuos.
Nederdinqus mc dominedells meus,ne dlfcdTerisame.
Deletarc in domino &. dabit tibi petitiones cordis tui.
Confitcmini dii o quoniam bonus,qm in rethernum mi{ericordia dus.
diis RS hp-editatis mCf et calidsmd,tu es fl rd1:itueshfreditate mciimihf
In prmcipio creauit deus ccelum &. terram.
... Confitebor diio nimis in ore meo,&. in medio mllitorum laudabo cum.
anima mca in rcquiem tuam,qm dominus bencfeot tibi.
1rTumMarranus.Adco ne inquit te una in retantopere laborante p.
timur expaciari,q ad arteipfam G qua cf!: Cabalre toto defyderio prope
T ramus.Et Philolaus.Nol1 eH: arbitror una res dc qua Simon differuit,fcd
terq; quaterq; plures acmultoplurimf.Sabbathu cm fabbathoru qd cfr
rcquics retherna & finis Cabalre,poft aut Qbus gradibus ad ca afcedaml
t pdrtaru prlldetifq rapictif{emitaru,& de nois T ctragramati apoGto
ribus angclis &. Semhamaphores clara nos UOCe inf!:ituit.Ad hfC Simon.
Rdiqlla li bii recordamini,cQde nanihil de l11a digita rdiglac dccc nume
ranonu Cabalifticarii pmifi &fortaffe promili R ma
logum Ci mc attete audiaris.Tiiaudim
9
cupide ambo dixere, quaproptcr
V ait.Dcce numerarioncs a Cabalreis; 'l'P
appcllatas multi ex nobis multipharia arboris
modu,aliiadformahois,utfrept merio Gatde radicc,truco,ramis 8{ corti
cib
9
.Sfpe ucro ccia dc eapite,humeris,crurib
9
,pedib
9
,lateredextro &fini
fire.Ere fiit dcc diuina noia Ci nos mortala dc deo cacipim
9
, lld dTentia
lia,ud Rfoltalia,uclnotionalia)ucJ cia.&. noiantur uc .i. corona,
LlBER TERTJVS
LXIf.
[235]
rapietia "':1.i.prudtia liueirdligtia -''O'-'.i.tlemetict
feu bOllitas i\;,:1 urlcucrttas r"l"'l.
."nLeofdIo laudis .i.fdamt ('Q.i.rcgnii
8upr acorona lIero ponit .in fmitudo,& dl abyID .Eloquar
an filea,Res elt nimiru profu0l1f fpeeulatl0is & qdda pdagus Im(utn,in
'id ois nra eoteplario dcmerglt & demerf a qd hiatll abforbet.An no me
mineritis Sjtii nOllicii iii ferme ojm nadonu thcodidafcali dies atq; no'es
dellldant [ere (olum in eonceptibus attrtbutahbus,quas eorti alil Rfec'1iC)
nes in diuinis nominant, alii atmbuta tum negatiua tum afflrmatlUa rum
ab(o!uta,tum relariua feu eonnotatiua, Ci faCIle mille lIt arbltrordc 1,t,rQ
Cabaliltieo eompcnditPorta: IUcis,que Paulu5 Rlcius Ulr t'gregie doft!J
quonda: ex l10firls unUS,nllne ehrlltlanm eX Rabl qdam C;l{lltenfi <.alle
gi[,& dc lfagogisquasferlplit in Cabal .. dl(ccrcpotdbs Ea paritt'rdere
mag" ilIc Mag,A:cr Cabalf Rabi lof cph flhus Carnttolls hbru "'*"\)'\V
.i.Portaru mlticia: confmp/ir,& [erlp(Hc ,om;:ntatoresmCJ ar ..
l)orcm deee numcrationu multi mulca,Q eaufJm hane Inllolur5 cuoluur,
8{ tota fcre facrii fcriptur uctcre In has dec IlUmera[IOncs,& per cas il1
deecm ipfa nci)ia,& R ca in unu Tctragrammatlnomet\l,redlgunt atq;
redUcllnt,aflirmanrcs c;p Enloph frAlpha Ex O,qui Jlxjt,Ego &.
nouiffim
9
.Et cp j rcgnt dm fcculoru (le fons (mc fun
do& ,i.tU (erieordlaru parcr,cullls myA:enllm dlud
cA: '1' Ehich figillat per Emcch ,hoc dl dTel1f1ii p u('ritarcm.SiCllt nobilis
illcdi:atoraitEJifzer H lkhr i'Ol"\i'" dUgillum
cius.Probat hoc ratio arithmctica quam Imitam(s f mll!riptic2Urrimus
Ehich R Ehieh furgcnt quadringcnra qllatdraginta &Ullu,q fmlll funt
:"\'0 hoc eA:ucr (eu ucritas,ficllt n" t'V "':' .i.Di'ii pax. FJu
ra hm: reducunt,llt Aleph magn,timordrll,lllcrm maccdTibllcm, clics
dl: Illud ,Egrdli.,s cius ab anterlonbus.a diebusfcculi.Sic
fcribtt ilignis CabahA:a T cdaeus Leni in ltb.dc dccc llumrratiombus:Ad
rccunda autnumcrarione q cA:faplena refrrt hfC,cxatlnhutis aut .Fprie
tatib,priogenitura.Ies.i.ens.Lex primitiua.lod lltera prima tetr2grmati.
terra uiuclltIlr,triginta duxfemi(x,feptuagmta Icgis fpccies,bdlum,iudi
Cium,Amen,hber,fani:u,lIo1untas,prmdplum,& alia Id genus. Et forte
miru eltc;p (ecunda nllmcratio dlcatur prmciplu,it'glt nar q; in
ClbalfMaglltro circa i11ltiumhoc
T\"O i\:;"'D'O
fecii "
da,quare dledt eft cm j libro Blhir
.1.Ndlil rdte
.tnthl uidear ref pondere.cp infinitudo ipfa [rium fummaru Cabahfii'i ar
LVi ii
[236]
DE ARTE CA BALISTICA
boris numerationu quas uos trcis in diuinis appdlart: c(ut:uillis
", abfoltltlffima effcntia quum (it in abylfo tcnebrru retra:a,& immanei
ociofa'V ud uraiunt ad nthil reCpicies,iccircodieitur
ensaenonfinis,hoccA:r,"t) quianostam tenui ergares diuinas
ingenii pauRtate multati dc Hs Ci no apparenthaud fecus atq; de iis quoe
non funtiudi<3amus.At ubi fcita oA:cnderit ut Gt & reuera fi.tbflftat
tum Aleph tenebrorum in Aleph Jucidii couertirur,r criprii dr cm, Sirot
tenebra: eius ita et luxeius,& appellatur Aleph magnu,qn exi
t'e ropit,& apparert> oim rerfi eaura per Beth proxime fequente lite
DC\qua Gefcrtbit Mnabem.,Racanat

licer Beth faciel1rc res oes,quaproprer Aleph eande mi &
& fceciidiorelitrra lbi recipit,noiaturq; pater ois gnationis & pro
du:iois.Ddnde alfumptmn Beth ,rurf ablegat in uniuerGtate entium.
cxinnnito confcqui de(yder3s,quarefinale literaNun
coniungcndo Bech generar .i.flium qua: prima cA: produHo in dci
tate,ae principiu alreritatis,uride eognoiacur .i.Prindpiu, ta
&I eft (ecda emanatio exinfinttudine,hoc cA: feeuda CabaliA:ica m)me
ratlO,);! qua aia fada (unt.Scriptu cA: em'oia in fapietia feciA:i,hoc modo
primlls efRux' Be fccunda numeratio,c;p terminus gnationis eH Re
fiatterto mcdiii inter Aleph &NlIn qd eA: Iod,nota fan:i nois cui'
ambos chara:cras l alternis uictb9 noi ,:l intertexlIcritis erit
intelligentia prudentialclI prouidentia,rciheetemanatio in diuinis tenia,
cui attribuit Adnai,fpiritus,aia,uotu,myA:eri fidci,materftlioru, rex fe
dens in throno miferationu.Iobdeus magnus,Sabbathum mJgnu,fllnda
metii fpirituu, lume mirifieu,dies fupma,jl1quaginca portf, dies propici
atiois,uoxiceri(Jt,Ruui
g
egrediesde paradrlo. Li'a (eeuda T !"cragramati.
pccnitetia, qua: profunda:,f oror mea,flia patris mei ,& alia.HuClIlq; no
tauimus tres numeraciones Ci dieiirur a Rabi Ishac in COI
mentariislibriIetzira t\"l
Tres numerationes [ummf atq; fedes una,lIl qua ledec San:ui
Sanl:us Sanusdns deus Sabaoth. Bonitati aue q cA: quarta
numeratio,cu diuino noie El appropriatur eri hfc,gi'a,milel'ieordia,bra
chlu dexteru,inoces,dies terti
9
,ignis eadidp,facies leonis,pcs prim
p
, Abra
ha f enex.Ories,aqu:r fUEiiores,argecii dd,Michael ,facerdos,angd
9
in {pe
cic dedri HaC mal,lleA:es albf,auA:er,& alta.In nllmerationc fCllerica
tis diuinu nomell Elohim & applicat ci timor, J'prietasrigoris [CLI gra
uitatis,pcepta lt'gis negatiua,brachiu lniA:rii,ignis egrcdis ab i li
bro de ereatioe.ltdies quart
lt
,occids,gabric1.Ishac fenex.l1ox.fortitudo.
altare aureii,pes feculldus,fanhficatio.caligo.Mctattro,a51lo {l'es [u[ca.
LIBER TERTIVS LXIU.
applicat Eloh:l,fpeculatio iIluminans,lignii uitre,uoluptas,lihea n1t'
dia,lexfcripta,facerdosmagn
9
.ortus folis,rpecies purpurea.Et fmbit Te
dacus Leui Cl' de hoc loco explanant Ceptuaginta nationes in terra, & G.I
g!1lum eil1s efi Emeth Ado/1ai,& 110catur pax, & forma eius figurar in In
na,& myfieriu eius cfi tertia litcra T ctragrammati, & myficriu hoc Pal
ter noO:(r qui cO: in cCElis,homo [upern
9
Ceu Adam ccdeftis,iudicium,fen
tentill.Michacl.Ifrael Ccncx.Deus Iacob.Ad reptima referunr,Adonai Sa
baoth ,crus,pes,coliina dextera,rota magna,uiGo 8{ c.
Odaureconueniunt Elohe Sabaoth.Myfl:eriu columnre acpedis finifl:ti
& Booz,& inde trahitur ferpens antiquus,di(ciplma dii,ramus,Aharo
Cherllb,filii regis,molre molentes & alia.Nonf appropriat Sadai,funda
metum mudi,fon,fons pifdnari'i,iufl:lIs,deus uiulls.Sabbathu integrum.
Medium inter cufiodi & mcmento.Dies quinquagcfma de Leuiathan,
Aries.lofcph infills.Salomon.iuft:icia.robllr,ligoum [dentif boni & mali,
FCEdus diii,arcus tcfimonii,gIoria di1i,fundamenrllm prophrtif Dauid.
Rcdcl11ptio.seculum aiarum.Reducunt & ad dedmam Ilumerationem.
fecundus.Sp(culatio non ilIliminas. Pofie
riora.Finis.Eccldia I/raclis,SponCa in canticis canticoriiRegina cCEIi.Vir
go Ifrael.Myfterium legis ab ore datre.Aquila.,Litera quarta T etragral
mati.Regnu domus Dallid.Templii regis,dei ianua,arca fCEdris,&
tabulre in ea.Dominus uniuerCre terrre.Audifiis brelle rationariii decem
proprietat!. fiue notionu aut attri in diui/1is,q dicui a Cabali
I.hs i"tl"l; quod intelligunt alii "I, !l.i. abr CV ucl pter,&1'''O .i.qd
ud diccreidece pter (J,fciIicet excepta dei V nde inter t.Ptari
Colct Bet!imah hoceff:tPcer idqd cfi ineffabile, alii ab ipfo Oi ,!l
,!l-fi"O '1 ''D,i -'''It;l-i. coartando Ccu cofiringendo lingua
tllam ne 10quaris,tanSj uerba [acra q non fint llulgo prodenda. DicduI
nUllc dfct dc angelids principlbus & d:l'moniacis pfe:is qs ad latera de
& [clleritatis ponunt Cabalifi:l',rem profe:o indigente multilo
qllio,u non merdiem tranfgrdfi llchercmur in ucfperii.Qyis cm paruo
(237]
in tRe ram magna triginta quinq; prindpes puritatis,ac
feptuaginta principcs }(maelis inlatcre numerationis quartre tam cito ab
ittm in numerationc quinta grallitatis atq; timoris pariter
triginta quincp principes rcatus,& feptuaginta pricipcs Bfau tam obiter
&. tam po/Tet Catis qllre propria Sldem uolumina
porcunt,& certe admdum Iata,quare his in pfentia intermiffis proceda,
mus ad artem.Bearitudo inSj ctemplantiffimorii hoim pro elctiore mo X
doameditationc Iegis hoc efiuiginti quatuor hbioru qsE/Trim Varba
noiamus diurna & nO111rna pendere (acris ex literis dephenditur.Scril
ptu d em,beatLls Llir inter SI in legc eiusmeditablt dic acno&.l1o
M iii
[238]
DE ARTE CABALISTICA
"1uilegat,non fcribat,no quiloquatur.Sed quimeditetur,ne forte fai
ptio legis aut tedio qnf cclfa
reac defincrecompcllar.Sedls cande J coglcauonesm corde fuoIUUCco
git,ut dimiffis carnalibus,fpiritualia legis meditetur,isinij is efi, di
corde mundodcum uidebit.Non cm tanta erat meo arbitratu diligetia
opus ad faerre fcriptllrre hiftorias Ci ta patet hebra::is,ij T it9 Liui' lannis.
Ite ad madata & pcepta Ci numeru habent,tu ad rcligiones & cerimonia.
q rudi acindol:o cria uulgo uc1 ffPcno Hne uino ac peccato tiagUt,undc:
nomereat tantabeatitlldineq corporcis fenGbllseoftat,l1t ad illa reJrat
ri ta diligs meditano dici atq; no:is.sed longema
ior beatitudo in theorire gradib
9
filblimioribus inucniri patTe demoftrat
li ad legis Cabalifticam intelligentiam ur q; adeo tcndat ut fpiritali medi ..
tanoe meces nras imbuat,& quaG in fimilitudine r ui formet.Hane etTe cO
y iicim9legi!i meditanonem q MoyG pofi datam in igne Icge & fradil iam
reparattfcp lapidcis tabulis tadem ab ore dei tradlca cfr. Primo nanq; ,ut
aff'erunt Cabalrei,deustegem fuain globum igneum ignetn
fufrum fuper ignem candidum,ait enim Ramban Gerundenfis
.. 'l
: "l!l'\; 1:,t'.i.Q,z fueric (cri

mii xxxiii.De dextera cius ignea lex cis.Erancq; cu literre ut aiunt
ac inglomcratre quas ftudiolffimiquiq; fpecuIatiue intuetes accLligrter
(onfyderantes fpiritufanl:odul:i facile potTent hine & indefufq; dcq; ul
trocitro prorfus fllr(us cligcre Iegcre eolligere adn uerba qurelibetfot
mare fentcntffi in bonis bonam in malis maHi fignifieantia.Deo aut Moy
(es edodusin ordine cun:as redigebat poputo edendas,lIt q legis dTent
uniucrfi rcirent & obferl1arent,& inde lex in libros diftinda & in arca re
pofita dl,firutipfe recepit a diio. Arrem til ordinandi & uariandi literas
& facram Ccriptura ad mentis eleuatione dulciffime intcrptandi a diuina
tunc maicftate rcceptam,ut rem diuiniffima a rudibus inRceptibil ,uulgo
non patefecic.8ed cle:is tm Io[ue 8( fcptuaginta ore ad os tradidit,a W
bus poftea [emR clediores quicp reccpcrunt,& e receptio ,ut ante audi
uiftis.noiata t'A: Cabala.Nonnihil aftipl1lan t etili fapientiffimi
rum do:ores qrum plurimos ego quanj Iudreus tii Iibenter in aliena ca
fira tan<p exploratorirrepcns lcgi.De noLtro enim Moyfe Gegori9 Na
zianzenus iUe gra::cuscognomentomagnustheoIogusin libro de Ilam
epifcoporiificait. A:x.''7IU vt/40'l. 7Ilict ,o; m7X\Q7ct. '7Il7
-tiv 7rI rnultis eam Ci d
Jiterre.ipus aut fUR multos,eaOl q cA: fpiritl1s.Et in libro primo
1IGI'\,Slv.& '9 l<J4'PoTl fO&.v
LIBER TERTI VS
...
LXIIII. [239]
v&,4t'JI .f l'&/L'u r.rP t4P 7rl7t; r.rP J(J"s /L';/t6l, "'(
r.rP &Vc. V ult ita tabulis folidis & lapdcis cafcribi & iis altrin
fecus propter manifdlum legis & occultu,iIlud multis & inferills
manentibus,hoe aut pallcis & fllrfllm RUenientibus.Qgibus uerbis ap"
paret ualde dodis etiam uefrds hoibus <p MoyCes (egis textli
plebi tradidcrit,at myfreria parabolas & f ymbola ipfi Cibi acpaintiorib9
re{eruarit.Eam artero in tds uias diuifam fuiffi: aecepimus.SaIol Z
monis tefrimonio xxii.prouerbioru ait.Certe fcripCi tibi triplicitd' C01V
fulto & frntrntia utnotificare tibi reiitlldinem ueritatis.Sic
cm gens nra loqui cofueuit cu habda ctl Cabalf mentio lIt appcllt L ca
.. )1itatis fcripta fcilicet ;J'
.i.8ecundi! uiam ueritatis qd efr mos fuit regyptio &. Gerun,
del creber .Alii uero quinq; Cabal.:e partes exhibuerut ut Rab
nominat
& cobinatio Se orario
&[entenna 8([upputatio.Vetler Mirandulanusin nongentis concIuuo
nibus rcripltms uerbis.Q9icQddicantC<Eteri Cabalifr.:e, ego prima dilli
fiOl1(: fckntiam Cabal.:e in [cirncia Sephiroth &: Semoth.i.numcrorum 8(
noimtanijinpradicam&:fpeculariuadlfringuer. SedRabi loCcph Bar
Abraham Salemitanus &: Cabalifraru multo maxima pars requunt Salo-
monemreg,ineo <p triplicitcrdlam pofI'e artem non tmrpeculari,lIerLi
(tiam praHcari pIane credunt,iuxta triplic rcrum oim conditioncm,nl! 'I,
merum figura 8( pondus,ql1ippe iUa ql1in<.J in h.:ec tria redl1ccntcs. Cum
cmtotiinegociu ltallcgoricii,&aliud pro alio R aliudintdligat,utipfa A
[cntetia fit alia pro alia Diccmus pala:,cp aut didio pro didioe poNt aut
Ira .pdidiae ,aut tra pro Ifa.Principio nCpe didio fumit pro didiOe,ud R
trafpoatione Ci metathe!snucupat,ud numcru .:eq,ualem diniolbus in
duCumLitcra ponitur pro dldionc uel in capite ud in one ucl ubiltbet R
[uRPo{cam notam.Litera ponitur pro litera R alphabeticaria rcuolutio,
nC'/1- pIane totum,utoistandcm proportio compleataridlnetica gcome
trica & muaca. Verbi pfalmi xxi.Diie in uirtute tua lftabit rex,
il1teUigimus Cabalitlice de Meffiha diccntesDiie tctragrammate in uir
tute tua Meffiha rcx,filbandiatis llenit ucl 0Ratur.Efr em Meffiha uirtus
dei 8( 0Ratur in uirtute tegramati ad id me ducit hfC didio 'li' cui9
ti licerftranfponant erit .i.Meffiha.Alio itcm in Ioeo dominus
dixit ad Moy[en,qm pccdct te angelus meusElCodi.xxiii.Ecquis cfr ille an
gelus diciit abi Cl' Michacl, tranfponcndo cm Htcras
fit Michacl,alii acdpietes illum fe,undli artis Cabalitlicf mo
dum,affirmant 'l' fit Metattron ,eo Cl' deui aicbaf '1m efr nomen meJ,IPl
in illo.1n Metauron aiit ca nomen Sadai R numcrUzqualclltrifqJ didio
M iiii
[240] DB ARTB CABALISTIOA
nibus inclufum,qd mirifice: ampleditur Ge:rundcnls in foco ant(:
Cernitis iam dllas Cabalf fymbolicas uias<;,QlIin ulIlcis qq; terrio litcram
uidere pro dicri5 Ifaiam capite Ixv.Bcne in deo
dtifte deus<;' Cabahftx refpodebut cp eA:,te
rexfidelis,tris em has dic1ionespercapita,tres Ifa:
notabut,ut fcripfit Racanat Exodi xv. Quarta f pedcs &: tertia Ca
l5alx pars cfr commutatio literaria,ut di1:to certisliteris [cripta fymboli
"-,, ce defignet aliam diione R alias literas compo{ta,& Atpa alphabetica
riam reuolutionc illxta ltbrllm crearionis Abrahx llariatipnibus uiginti
duabus,fccudu q, ibi tot alphabeta legunt.Excmplu pbet nobis Mazpaz
nomen dei qd literis his quatuor confcribit! deq Mirandula
nus udl:er ficait.Nomen dei quatuor !itcraru qd cfr ex mem. zade.pc & .
zaderegnoDauidisdebetappropriari,cunq; illudinfacrrefcripturftcx
\ tu pIane non Iegatur,cllius nam rogo effe fymbolii Refpon
dec CabaliA:x,cp fitfymbolii atq; fignaculum Tetragrammatiincffabilis
&: procedit exalphab(:to ultimo qd d uigelmum (ecundii lIbri Q noiat
Scpher Ietzira,diaturcp Ath bas,iIIic cm commutantiod pro mcm,& he
protzade,&:vaupro pe,udt MazpazAdonai Iodhevauhc. Dixi mC>
ad artem Rtinentia Ci fic uel tranfu(:rlis 1Ie1 tranf poGris uel commutads di
honibus,fyllabis authteris,fccundii quatuor rOlles Qbus fcriptllrarii fcn
fa ingc'1iofe acartifaofeallegorIzacur.Nam de iis qux(ne arteconflat
8{ fola thditionefiunt Acechna,fatisfuRq; llOS fea certiores,qllanSi ante
ipG ambo q ueftra profeffio fil haud parum multa d(: illis cognitionem'
A proprio A:udio adepti eA:is q falicecmodo Gmplicia de compoftis & ftlpe
riurade inferloribus abA:rahatur ,ac fere oia in muduinteUigibileaut fUR
fupmum &: incomRabilem referatLtr. Poffunt & pietatis argllmenta non
nulla (xpe nobis legendo fandasliteras in mente uenird'i ad diuinorum
admirationeprimii,ac etiii tiiil) amorI: eorunosalliaiit,nectn certa qua
tlis arte tradi queant,utcp Gabriel fortiore fiwirtl.lte Si Michael, qm de
eo legitur in Daniele duplex uirtlls uolando uolans.De Mlchad aut f olii
p uenit in adiutoriii,quare inter intelligentias Gabrid philofophice lIir
tus reputatur intelIcdus agentis,& Michacl uirtus intdletlls paffibilis.
Ita fcribit Rabl Leui Ben Gerfom SI a latinis noiatur Magifl:er Leo de Ba
nolis.Plurimii cfttre mihi uidetur, Philolaus inquit,ad artem CabalI1fi
cam optime Simon id qd tU Atechnon appellas,nifi cm habeant in mani
bus rcuelata maioru Ci rede (dcm fub artem cadere non putas, effet ois
!jtumeunq1 temeraria oiblls concdra exponendi Iicetia &uertendi faera
fcriptura qrfum uelIct, queadmodii acccpimus uulgarios qfdam fo
phlA:as agc:re ut hc frate lIidcantur fuis fyllogifmis iUa fandiffima diuini
fpiritus oracula prope ID publidi contemptu adduxiffe. Nune aut q il ad
rcuelata
LIBER TERTI VS
.,
LXV. [241]
reuelata funt Cut arbitror) applicanda uniuerfa,ducitur qtJtda linea,qua
ultra citraq, nequit cofiA:ere rectum,tIC Ci artis Gnt,oR3 peffimorii hoim
non uergant ad inmia.T um Sirllon.Aperte uera pdtcasinquit,fere na" C
dhIiud nihiHid plllS erranter ad fenfa clIillfq; rttorque3tl1l" ij orallill.
tamed non id femR tmliciafit,fed pllls fa:-peignorantia, qllis em i
opera piaculum i faera comitteretc;' ha Saul qndam uerbi ambiguitate de
cet!?tuserrauitab oracu{o,cum promifllfet deus
ab"
ftuliffetfatiflieri pcepto,qm mafculii fignificaret.Deusaiit magi.
deleri mentoria Amalekper uoluit jd memoriarn
qq; delgnat.Nondum cm erae feriptura: ddl:inroo punda & accentus
ii ab annis ccerie.Erge; & memoria Bema
[culum enuncians Sauli occ:afioncdedtt ruina:. Ad hfcMarranus.Conti
git & Italis & grrecis Gmilede uerno qd & hoiem Ggnifat &lumett
V nde qndam raturnalioru cultoresamphtbologia dcepti hoiem aliquc
qtannis Saturno immolarunt,cumrequdacrifictu iUud iuxtaoraculii ae-
cenrlS luminibus fieri pocuiffet ut placarei Saturnus.Sic cm getls illa tanl
Rulta pottremum HercllIe magiRro refipuit.Et mi(e:randii eR etia a:'tate
noRra fitum llolidi hoics &fi'Rbi quidam Cophillreimperitialinguarum
crrent,qd dfet tii ferendum,ni(t fe non errafl'c contendcrent,& mofiran
tibus uiam no etiam ufq; ad internedone inuiderent.Sedu noller dux ar
tem Cabahlliea eui
9
cxordiuinchoaru profcquercptenius. TumSimon, O
Artem hane rebus eoA:are tribusinquit,peritioruutdiximus opiniodt.
Primii numeroru fitpputatione q \:1'0"" .i.Geometria noiatur.
quau terrdhiii eharacreruinuicem numerahs dlmenGo,q m pendeat ab
arithmetica ll1a ob abR:radam fm fimplldtate nllllls fenfibus tralablli,&
ideo ne nouidoru}demartificio rudi fubieda.Potius iglt nUllCUpata efr
prima pars Geometria Si arithmeriea juis utrunq; rellera unii & idem in
hac artcttalcatDdndc tranfmutant qi1q;f yUabreut lic &tranfmutata di
crio aut colluertitur uerbii limpliciter.Secut1do Cl" titeta flonitur pro dil:i
one & appenamr Notariaciiabapicibusnotarioru,q m Ibi qUfltbet fitera
in culmine notatur,udt alicuius integri llocabuli fignum. T creio co(tfht
ars in literariimutllatione,cum altera pro altera ingeniofe locacur ,&
appellatur commutatill,q fac1ii eR ue Rabi Iofeph Minor Salemitanus Ii
bros de hac arte a re conrcripeos HortU noiaucrif,id d t\l!\ propter
tcmas huiU$ ditionis Iiteras,quarii ungulre lingulas artls Ca ...

Thau Vtllfpartes toti9 artificii ha: .Arith
rnetica '''':\''''''11 J.NOClriaciiquaG notatoriii,& .i.CO ...
mutatioeemcntoru.Huic tituloallegataUtoruafwn Sa1omonis
16 Reuchlm Verb ICab
(242) DE ARTE CABALIS TICA
rexto Clnncorum.Defcendi in horrii nucis.Pro prima ira<.'f1 parteexordi
ar ab co Cid cftprincipillm.Ec(wbitllrin Zacharia c;p diis T etragramma
tu!>('rit .i.unus,& nomc:n ClUS .i.unum,forte multouerius J
dominus dells eric Aleph.i.princip'u ,ut uos dicltis Alpha & O,Be
D .i.unum,ut q fit principiii 1I1ll1ls.Ipfe nan'P fupra oem unitarc & ois
unitatis fcmpiterna oflgo dUi forte 110n dicltl1r 1I1l1lm Cicut non dicitu,"
cns,qln eCt Cupra omne C/18 a q emanat d!. Vndc a contplanriO
110minatur id fftnon cm,utIcgitur Exodl xvii. T'iT''' ..v"'"
ens Adonaitnter nos annon
J.:..cglt atit in libro de V la fidci 8{ flt LItruq;
.i Ens& nOI1 cns,'lm ca q fimt,et ea q nOI1 funt,cxipo hlllt,&' poft Ipfum
fiil.ha q'1J no unum cfr, qm ols tmit:!tis cauCa dl:,& umtas pofr ipfum dr,
&mh,leorum fumq;q h
culario:s
1
Rlbl Hlmai qUI pofi: multa fica,[
T'Oi"
riuantur ab umratef ua & Ipfe no d t Imihs ipfllllll.Neq; id la Ili noftri fa
tentur li eri! eti.l affiucranr Marrane udl:ri pariecr qs effc GpiemIflmos
probatis.D.onylius cln Areopagita in Itbro dc Mylt,ca thcologia t'Idem
de deo fi,bfcrlp{'t his llerbis.J.n olJ.n blffl iv
iV071l.i.Decls nc'P Iltlmcrus dl,l1cqJ ordo,necp unii,llcq; unitas.
Rdpondlt Hlcroni magis cogitO tanto ml11us
intclbgo,Et mlhi accidie {imill" ,cum cxadi8 oibus crcatlS afccndero (upra
omne ens,l1o illuenio aliud q infinit pdagus mhlhtrld'nis, & font Olnis -
cntitatis ex abylfo tencbraru manant perenniter. O altltudo, Oproflln
E wtas;O Ilofrra infirmitas.At facis uidcri dcbct id nos de ilio nofTe qcl ipe
nobis dcrc reuclau't,quia fit principilihocdl: Alcph,& T etragramaton
(J R alcph flglllficatur ,flotatqJ cII entd diuina,nihIl miq. afiud f1"',"
F uidcltw.cfi:.qd certe propcmodii eritidem cum efTentia f'iT1" Na pro
ptcr ualorifcriptura lltrun'l? coniunxit ra"Si elUs dl:primus
&ultlln,E"odi IX. 1'''''" T""'" .. T'l T'.I.Ecce mallus T ftragra
ma ti hoiah ,quali dlicll;ccdinis & mlraalloru dei,ut parer in dec
plagis a-grptl.N,lm alibi ca diho fic non inuenitudlldlcat autS .lomo;s
Trcc(lsedtimonioinftantdfcntiii. Qtuero Tetragr;maton a lod tCC
pit,planc noftri cau(a fac1ii dt,uc agnofcamus lphlln puntii inhnllii
& oisnumcri hoc cii rei cuiu(cunqJ comptcmentuJlod t'm dI'n:' fignifiot
Et IO rei okltlOC nois tctragramatl eft Iitera deda fic "' l''' "\T''' TW:""
Vbl pofi Terr;gr;:maton fCRitur'T""'qd cfifymbolu rpfius Ehich,hoc
cfr elltisR :rquahtatcmnumeri. r gnifj;at dlntlam
creatOrIS,ut I::xodl iii.Ehidl m,fit me ad non dia Immanrt frd q\lre
Buit cxtr .l.Eft cm fgiUii dei ,\., .. 4. {igIH<.uit miidii,,& di :'\t) .i.
llcrum
LIBER TERTI VS LXVL [243)
uerUin,quippe qd in re ipfum arithmetice multiplidido nafcif. T um fCJt
l' " nomen effentire meriu ac retributionis,ut in pfalmis. Si iniquitatcs
obferuaueris lah.Tria igif noia e([entialia in Tettagrammato cerOltis.
Ineffabile notat e([enti prima.Ehieh drcntiam' in rcbus,& lah c([cntiam
in meritis,& pdicant in co qd quid eA:,Idq; appellatur rro .i.quid.Nam
Tetragrammaton requalitatcnumcrifignil
ficat1't\ utrunq; cm continetxlv.Cunq; dixiffetMoyfes.Qyid nomcn
cius,Jd refpodebat ci.Ehich. Ocindc cOfydcra diligcter fpus fandi
uerba Ci haudfruA:raponuntincodeExodi iii.
.i.Mihi Jd nome cius Et uidctc IFas terminales qua
trdirerum indI'abile cuius prinapiii cA: Ehich.Mcdiii lah ,Finis in
Cinitudo.Partes cmeiusfunt 1'1 "" .. quas diuidcmus in tria intcrl
uaUa.Primum cA: " "Secundii"'" T crtiu-"t 1''' Oia ad dI'c ac ctrcn
tiam dcfcruicntia'oe lah legitllr Exodi xv.Fortitudo mca & laus lah'oe
"T\I'I' eodem in Ioco.Et fal:lIs cA: mihi in (aIlIt.Dc" .. Gcncfis primo
Fiat 11lx.HfC ambo ucrbanouiffima plllrimu ad mundi opinaii & rerum
cxiA:entia contulcrunt,ut "'T"'" FiatlulC,& fada eft
lux.Et cratucrpcr,& crat manco Fiat firmamcntu,&GtdiA:indio, &far1ii
cA:ita.Congrcgentaqllre,& fadum cftita.Gcrminct tcrra,& faum eft
ita.Producat tcrra,& fa:um cA: ita.Piant luminaria,& fadii cfl: ita.Scmf!
addito co,& fa:um cA: ucfpcr & fadii cCl: mancHis omnibus(ut rCllcra
fint) dephendimus indI'e fcminalitcr & occulte nomcn ineffabile. Solii
uero Elohim.i.deus,in iIlis fexdiebus exp([um ccrnimlls.Scd cum ia mun
dus appareret etrc I2fedus,poA:q; uaria & adrniranda diuiniffimaru uiu
tutum 0l2a confLtmmata,tand pro dI'et cdebrandlls, &
fcA:us dies indicendus,ccce cum Elohim T etragramatus rex rcgii & dns
dominantiii inccffit,& dium cA: tum primii.IA:f funt gnationes creli &
tcrrre qn crcatre funtin dic q fcdt Tetragramatus E10him crelii & tcrra,
Hic T ctragramaton publice auriblls oim creaturaru primo intonuit,q
inteUigimus c1emcntiam dci cu iufticia,nam in qcunq; 10co fcriptu
T ctragrammaton Gbi iungit Elohim,lbi proprietate animaduertimus
clcmcntire Gmul & illA:icire.Componit qnqJ cum "Il. llt in oradone
T etragramatus Adonai fortitlldo mea,&nos fie lcgcndo, uir
tutcm T etragrammati dcfccdere intelligimus ad ipfurn Adonai prolatii
Sin ordinc conucrfo ref2itur Adonai T etragrammatlls,ut Genefcosxv.
Adonai T etragramate Qd dabis tummente codpimus CV numera
tioncs hoc efl: dlllillf proprietates ab inferiore ad (llRillS afcendclltes,fup
mam lucem apphendant.Fit & qnq; utreRiatur iundum nomen El.Pfal
mo Cxviii.El tctragramatus & illllxit nobis,& Ggnificat etementia. Haud
abumilitcr cum additur liilohim,& dicitur fie.EI Elohim T etragramatu,
[244]
'"
I
DE ARTE CABALIS TICA
forums cA: &uocauieecrr.i.Pialmo qllinquagefil11o.turn denotat l10mm
ineffabile gratia & fellerirate udIitu. Altqn legieur Idcp un in prophetis
& Hagiographis. T erragrammatus Sabaoth pfalmo xlvi. T etragdimat
9
Sabaorh nobifcu, fufcepror noO:er dells Iacob.In(inuatq; hoclTIodo pro
prieraremilldicii.Atq;ideoprophetori/1olTIore incrcp:ido ad [cucrirare
utulttur .Dc hlllu[cemodi explanariombus larius poteritis in li ..
aro Portcclucis,& multo latiillmcin libro Portaru illO:icire Rabi Iofcph
Carnitolis.Adhuc& dc trcdecim eillfdeITI trrragriim3ti proprictatlb
9
qs
legiOaror Moyres inuocauie Exodi xxxiiIi,in hanc [cntenrla. T ctragram ..
matc dne deus mifericors & grariofe)onganimis,mulr:r c1ementir,& ue
rus,cllO:odlens ITIlfcricordla In millia,tollens [eeIus.
atq; peceatllm,& innocens non innocentabir,uJ1'itansims:jtatem patrum
fU12 filios & fU12 fliorum filios in tertiii& quarta progenie. Vos hic appcl
lo uos oprimi uiri ,hoc cm ltbec cerCe fine falfo,q'u multis & fiudiis
& uerbis dI'et OpllS ci SI euda nois m)'O:erta publtcare uel
let,cuius ne finis s:jdc ullusreperitur unj,ficllc nec fubO:iiocc dci.Obml{I'o
iraq; noie proprio dI'cntirediuinf,oO:endam deriuata numero
cm fieri ,o{ilcuit ut pro f..eerc 't0 appd[atiull. dc propriis
formcmus.Siitaurhorc
ginem fuam ex ineffabili tetragramato formum cO: qd litcras cotincr qua
tuor,eccc xxvi.ecceuigintl &fex, Ci oia funt unudei
rymbolum,ecce unu.Iunge fingula U1ddicct quatuor ,uiginti [ex, & unu.
Befie cuif na(cet Eloha.
Nunc dc Elohim fe dicit q, eius.Mem nO cO: rei figmficatlo, fcd gramma
li: tica inAexlo,qdmde appa .. et.Nam l 12 affixum am rcgimen
kgendiiiUud fuerit,haud dubium qUIn Mem !itera carebit,ergo l princi
pio tecragrammati lah ordine conuerfo El addlderitis,moxfit Bohi,& af
fUJflelldo declination grammatica Ci cO: Mem in bne prol1Unaablt Elo ...
him,qd & fa'pc per liceras ineffabihs fcribit,& Elohimmhllominus pun ..
datur E/1 aut in Cabala freques ordinis conuerfi UhlS
j
& magna eills uie
tus qqllomodo fyllab:r eranfpollanr pabfq; diminu
tionetn ea:demmanent non c:rdcm fgnificationes,cuius
rei Abraham in libro Jetzira meminit cum ait 'rl
&:: tcrmina,marm Emcs,
&f<:Emilla in trafipofltio literaru,rei mutationcm indicato
Verbi caufa & ciialiasfrequetiflti
more,tn hoc cO: llehcrnenter admirabile in hoc nornie ineffabdi,'1' cius li
tcra'!Sjtumcunq; hac tllacqJ una m & cande rem figl11ficiit.
uiddicet dI'e ac elrcntiam dci SI dixit.Ego terragrammatus & non mutor
Quod iUo uobis ufucrir mamfeftius.Refoluat tetragratnatOn nomen in
LIBER T BR TIVS LXVIL
(ncc em potcrimlls ultra profiifd) tunc quicqd tl
lIelltum fuerit nllllialii nif de[erulet, ClIIUS r ymbola fUllt hxc.
,..,,,'1,,\ ",." 'I",,, "",'1 ",,,'"
: ... ,,,,, ",'1" "'"" 'I"", Duodccim lira noia, unu fl'lme
apud Cabalifias cenlentur,tanij unius rei figlllficatiuu,qllanij funt dllode
cim expoftoria,qrutn fingulis applicane de [aera f mptura una dau(ulam
Ci lllud apte R notariac referat,non expofitionis fed memoraCl1li un loco
ne fubcat eius obliuio,ut Ci dicerem.A ttede et audi Ifrael hodie,qd legitur

horii quatuor uerbotu capita notabitis &. htcicnt T''I''\'' qd nomen eil:
e!fentire atl) refolutio T etragramati ,paritt:" dc f"tant
maneamus tantl(pcrin prima fpede,dum cogmro
nece!faria uiderimus.Ia em jd dixi,de fccunda parte fumendii fUit,ag&re
dlamur aut hane arte Ci uultls tnebratlm cxfimq;,modo ne diu in unoqq;
immoremurutdiurna ORa cii die tranCeat.Quin id jd priustetigi niicite
rum breuiurcule citabo utfirmills hrereat,'l' deus ante creatione ineffabi
Jis,il1 cteationc noiatus cfr Elohim ,& pon creatlone habitans in mund<3
in tempio ruo dlcitl1r"'l Adonai. V nde illud legit pratmo xi.
T etragrammatus in tempio fanno fuo tetragramatl1s in ccclis thron' ci ..
ut qui dnatl1r in 0Rib
9
fl1is.Nam ipfe eA:ut fcriptllra dicit Dellteronomii
x.Dii deotu & diii dnorum El magnus,quare templum CabaliA:ice nota
cA: Adonai & cauer tia uice numeri.Perindc atq; in Adona'i
tanSi in (uo adorandus fit ineffabilis cetra grama
tus,& deus in deo amandus,iuxta triplice mundu.Ieremire vii.Templum
nl,templii di1i,templu dni.Reltat nomen appellatiuii
c1ai.Exodl vi.Ego tctragramatus, &apparuiAbrahaIshac& Iatob El
Sadai,& nomen meu non feci fciri ds,ubi folii hoc appdl'
(acur nome [uu qd el1: inettabile,Ja Ime un eA: fummo deo proprio qoar
nus ipre d nUlli eoru q funt,fedrupra oia eA:,non habcns refpcii cXtta
fe.Cretera hmt t:tia aharu proprietatu rdationii appellatiua, ut Sadai,
qd latini lIcrtcrut: dicentes opotens,fed aptius hebraicdgnificatur S,bi
fufficiens,fe nullius indigens,qd grreci rerous iterl'
prctantur.Nam 'D id d '1',&"''' fufficit uel fatis d,&ramaticc dicimlls
Cttcrii fi audieritis fotitarie in facris uoeari tl'D .i.nomen ,confettim Te
tragrammati uobis in mente ueniat,qd hyperboliccilOme di
citur fuper omne nomen qtlJmuis in fermone quotidiano rei ois Gtq ha..
beat exiftentiam.Sadai aiit q m non eA: ci opus alterius adil1torio ,ideo pa
tribus in El Sadai hocefr in forti qui re ipro contcntlls Gt T etragrammat
9
apparuit ut qui per fe (ufficiat miracula & prodigia faccre,non aut fedr il
los Ccire Cl' nomen T ctragrammaton fit illud nomcn in quo poffit homo
N
[2451
(2461
DB ARTe CABALISTICA
tanquam cooperator & delegatus a deo dfcere miracula, de hoc apttti'
In Capnionc de Verbo Mirlfico.EA: pr:rterea ipfius Sadai miniltratori9
f piritus Metattron per:rqualitaterM numeri G.c nominatus,qui & mo .
firator uiarum drepethtbetur,quod poRca fi me commonuerltls tratev
bimu!S apertills,Acccditalilld nomen Sabaoth quod hebraicc Gc legitur
&ita dlcuntllr exercitlls,quorum primus cA:
omnino Ieparatarum & angelorul1l. Sccundus motorum orblUm & afi'v
ltentium lIirtlltllm. T ertius animarum corpora informantium:& non itv
uenitllrnifi pofi: nomen dei.V nde tripliciter quocp legilur Santus San
CtllS Santus Tetragrammatus Sabaoth.lfaire fcxto acaliis in 100s fimili,
ter.Omnis igitur prim:r partis Cabala: fiatus qua proccdatinftitLltioe alt
diuiftis.Nam cum totus ill facrorum uerborum commutatione conGftat
8( qurelibct lIttba bifariam altcrentur ,necdI'ario fatcbimllr ci parti dllas
fllbeffc fpecics,altcram qllre fitfyllabarumautditionllm tranfpoftio, al
teram numrroru rreqllalitas. V tG llctbi caura legcro lfaire quadragel'
Gmo cft. z:9-uis hfc & Cabalifiicc traC
ponamduo redibitexordium Gel
'M
ha:c ertauitc;' Deus erealllt.Et Ezcchic! [editad lIuium Chobar .i.ad inAu
cntia cherub,tranfpollat cm &ft :. Et Nohc inuenit gra
tiam.Gen.vi<conuertendo em ,""l'fit ,'r'Similia ciita cueniunt 12l11eta
thefim propter litcraru primaria conful ione q in igneo globo apparucra t
ut licuerit qllafi dc chao literas educere atcp eas hinc & inde legcrc ,pror
fus ruruls.ita prima: partis fpecies prima confllmmatur. Nunc ipfe mecii
coftimi accdfu mebri alteriusde parte prima nonihil exepli gratia moltra
re,ut 12l1oCcatis remliquidius & qq, memoria teneatls.Legitur de
Ishac& Rebeccaxxv.Genefeos ii"t\"'.i.&cocc
pit Rebecca uxorfua.Ex quo diuinare comodu nobis concedif Sldna Re.-
becca Q!iin certe lIt uerba indicat cocepit Rebecca i t\
Vos aut confydttate uiri dotdTimi cC}d In hacprimre pao
tis(ecunda Cpedeper "t),,!\ .i.numeroru comenfurationem, re
perietis illxta rqualitatem numeri Ggnificare 'V't'''' id eft fgnem
&ftipulam,utruncpenimin Cc continet feptingenta & feptem,conccpit
ergo Rebecca & Ripulam quod [aera comprobant e10quia teRe
Abdia qui ait. Et crit domus lacob ignis & domlls Efall ftipula.Similiter
quando audimus legemfuilfe latam in fapientia Videamus
qUa! fie iIIa fapicntia qure ad Jegemfercndam congruar. Etcerte funt
cdida: &' interdida, lUffiones & prohibitiones. Symbolum alltem d:
"" Id eA:. Sapicntia omnium mandatorum dei, cum mim qua,;
tuor iUius uocabuli dementa de propriis fcripturis pronunciaueritis
LIBER TBRTIVS LXVIIL
"''T' tro coflabitllr ex ds nllmcrus r&entoru & trcdccim
mandatoriidd q dolores uoA:ri "''if\ appeUant.Ad fummum 1\l hoc
generefpeculationis primo legischaradercsdementa & literas 111 cofu
fo fuiLfe repofitas.& hac atq; illac Icgtbilcs,memoratu dlgnu erir.Scciido
nullis accentlbus aut punHs diA:mdas. T eruo f1l1gulas alphabetl
primordiales certu fgmncare numeru, cna !iJnq; terminales,quas longe
poA:llIe prlldens Ezra Omul cu puHs adinuenit.Nam primltiuf funt
ac uiginti !ilbus folis ab initio fcripmra ois depi!1:a extirit,quas uf et; adhfc
tRa CabaltRf locant & dlflocant pro Olillfuis iucdf conceplatloms ama:
mtatf', Vltimo di: nobis mtentanda unillerfalis h:rc meta cp tamedi Caba
l.ii::r Gt offiau,aliud legere acaliud intelligere,tn inUiolabllttcr If!:u!ilf q;
obferuet canone ,in bonis bona
1
in malis mala,ne albo nigru appllcet aut
dicm nodi. T L1m Marrantls.ld gellus aftlS ,1I1qt,haud feclIs cogltauero q
fi!ils Dorotheu alique appellauerit pro Thcodoro,aut pro Nicodemo
Dcmonicu,liue pro Demophtlo Phdodemllm.Sicutgrreci dicere Colene
Ad h:rc Simon ait.Certe id qd dicis nonnthll
quaclrat,fed exepla enumerado admodu breui fatlgaberis propter aliarLi
Imguaniinop,a Ci ad hebr:ram tanSi oim linguaru fontcomRatf pauRcs
fum & egellatls fil:r impaticntts nt Ci & reltquaru nationu a[C1lcant idio.-
mata.Nec eln plcnu numeru acclpiun t,n cc copofidone tlnl admittunr.
Qpapropter ars illa in altcrius getls fermone traducI minime potcll. Q,t
",l uos pariter hebraicc peritos noffem,frllllra h:rcde Cabala Sjtiihbet
pam'ula uoblfcu egiLfem,alltlam adllrllS eLfem.8ed propere accedamus
ad fecunda hums Il1lllrutlons partq \:r\l dldtllr.i.notariacllm
<id cf!: conuentu q Id clam receptu tnter Cabaltf!:as ut literae lingularioe
fine coagment:s fyUabar certa uerba admodu llotar1l5 &
athnrlls cf!: lJ1 more,& quond beHi ducu furtiua f cripta htrrJs umos uv
condlCC: repolitis arcana menns protulerut.Ell adeo Probl gramancl co,
m cma rllls , tlt fcnblt Aul. GeIlius,fatis aJriofc fadu5 de occulta literanlln
ligmflcatlolle,haudaliter fom:lJ1huills artifidi profccutione be 51 f'Jpa,
ctfcantllr imer fe Iodliter,propter indiUlfibdis pllni figura indfabtlc te
tragramat qd dom IJ1tcrPtamur notare.Sicut & dlud ipfum pro-
pter tres "'" 'y.i.f ummltates i dece q fllnt lIna &
cad i";\:)'v .i.unu diadema tnbus pundis fignare folt.Aiunt cm Ca
bahft:r !\ "'!:3
.i.Qz ad myllcrlll hoc {cribune nomcn trtbus IoJ,uti hoc .;:, Vbi unicum
q'.latrlliterii tnbus unicis lFis COfcr1blt,qd uli. qtidlano approbat.Fuit &
qllond in diebus Antiocht Eupatoris Iudas MiliS. B",Uator no
bdis&duxbellpro lcgib
9
,tplo,ciuicate,patria al oUlbus acer
NH
1247J
[248]
DE ARTE CABALISTICA
rirnus,contra qs cu iam Antiochus &. illius ois exerdtus IL!
das angelo monitus comilitolllbus fuis ceu belli tdfer hoc nobile figno
ii!l5ti lItCe quatuor hisliteris fortitcrin pllgna exhortaret, promittes
cp tUturu dI'et lign ii uiorif dci Ad Iudforu mllitcs aio Ifto i uim magnt;
cor olatiois accepcrut,& fub co flgnaculo lIalide pugnatE"s intcrfccefut in
cafrris Antiochi uirori! quatuordcdm mlUia & c1ephan
toru eli Hs fuerat.Q!1o fali! cfr ut priceps be1lt Iudas ncantea
dius,dcinceps ab oibus Machabai cognoiarct,eo cp hi quatuor chara
:crcs fyllabiccita fonaret.Clicp taea cius Ggni uirtute tot Cc credercI pho
ru uiores fuiffc,admirati Cunt trlbuni mihtu & faplctcs In Ifrael rogates
luda qna modo cot triuphi [ub hoc cis dato ligno & reCpOdit
ludas Machabf9 in ifro ligno pCenti effe dei oipoy [ceis indfabllis. ORi
ditq; illa yba Moyfi Exod.xv.dlcct1s 'V" "I "l'Q
.i.Quis ficutl\l in fortib. tetragramatc.Hi naq; qua cuor chal aCterrs hZ(
uelba dclignt tanfi eorii initia,lIbllod Ggnificare nome tctragramaton
planedephedit,ac dI'c reuera Il 'O diuini noii Ixxii.litcrarii :rqua
lira te numeri memorabile fymbolii.Eo comoti crac de Iudf exerdtu ire
rii pugnates prollrauerutllo min' triginta jnq; millia uc fcripta indic.'it,
pfenua dei mirificc ddelati & patria uocc oi potente dom tctragramat
bii.diceecs.Hinccrgo itelligitis uerbii (jdda una poffe fignifi
cari ud li ca demu frcdngulariter,ud ucrbii qdlIbet aliud collclLle I2fv
ciat.Sicllt diCtio fcre inugra pariteroronem notare,ut Danielis v.
",?'t')%"\ .iNumerauie,pderat cfr, dilllfilm cfr. Quz
hocilli Nabuchadnezer repfenrarut.Numcrauitdcus rcgniitllu &
c(lImmauit iIIud.pderatu cfr i fratcra &. inuemii cfr dcftcles.Dilu[ii ca:
rcg
'
1utuu&datu cfr Medis & Perfis. Autig'tunadiCtio Ifas dlfpcrfa
plures efficit,aut multfdilIocs R ccrtas Ifas retra:r una colligt,hic
ecmllttis unii & eX uno multa.Quod ne mirii cffe ofreJit duoru mo,
noCyllaborii freques uflls ut alue Marone lcripfiffe i carmi11lb9, EH & no
cufti monofylhba nota frequtt,iis deptis nihll cft hoim lIolu
tet ,ergo tota fcrme oim hoi m collofl3,efr & no,fgnificit.llJobr in h ac
arte duhitare uclit una litcra diCtione itegra,& una diCtloe oronem ex
tc[am.at'PuerfauicefiBterunaoronediCtioncaliquadeclii&intetatano
lari poffe. V nde oritur occulta qu:rdii & admirabdis rpifrolarii tcchno
logia,quam forpe imitanls ego, in grauibus periculis &lilmmo rerLlm dir
crimine lingua germanica,per eplfiolam fcripCi qure a latino lIiro in Thu
fciauel Ethruriacogno(ddeCyderaba,& coucrfo more fcripGlatineejd
alemanu hoicm latinitatis imperitu fcire uolui.Accipiatis hoc uelim
cilillud.:frgratoaio&fenGbusimil' rcs di:noparuaddigetcr reponatlS.
LIBER TER TIVS LXIX.
[249]
V[u aue l10bis ueniunt Ci rite opercmur huiufce generis lirer:rquatrifaria
aue em [umutur ab initio Llerbi ad aliquid aliud lgnificandu,ut in exorfu H
[extus&Rfeli
cceli, tecc T ctra$,rtmmaton ,aut a fme cuiurclInq;, ut pfalmo primo
T' naq;
intelligi uoluit.Non lc impii,qtn non dicent amen,lccirco in Gchennam
mitcenrur,aut funt q feoffcrantfingillatim integradiHonem
comphen[a:,lIt p[almo tertio Multi infurgueaduerfum me.Q.ii [une:
ilti Refpondent Cabalilta:t)i..;l-j (Lie Romani. Babylonii.lones.
Medi,aut poltremii non rdatiue ad alloru uerborii confiitutione defiina
tur ,ftQ earii qlla:libet recunnii fua: proprietatis fignificatione fllmituf,
ut qii. duorii feculorum mentio fit,futuru [eculli Iod litera fignifcat,&Ii'a
he leculum p(ens,uidclicetiltum mundum Gellefis ii. Ifia: funtgnationt::sl
ecrli & terrf +- he creauit eaNimiru extrema[cilicet hfC
de literis confyderatio ad rubltanua charaleris attinetqad Ce ,at nequa
ad accideeal rdationem uti filRiores eres,Sjtum ad aliud.Sic eln iam hac
defiinatione lgnillant lld iuxea grammatica inflirutione res ipras,poGri
ane prima oblacas,llcl nllmcros anthmetica dtrciplina ordinacos,ucl non
nullas raciones uerbls magiltroru l1oltroru appIicatas, uel deniq; omne
creatura a prima caura profccra,& rllrfus in prima caufam I
primitiua poGnone litcraruita monltrant,cp Aleph Gt uia feu inttitutio,
V nde diot Iob xxxiii.Docebo.i.inllitua re (apientia.Beth domus. Pralmo
xxiiiB.lbieabo in domo di1i.Gimd rctributlo.Pfalmo cxvi'Qyi dns rt:tri
buie ttbi.Dalcth ol1illm ,fores uel ianua.Gcn. xix.Et prope erant 1It frage
rent oltillm.Hc cccc.Gen.xlvii.Ecce uobis [emina. Vau lIncinlls retortus.
aurea.Sdainarma.iii.Regu xxii. Et arma
taucrunt iuxea uerbllm drit.Hcth terror.Iob vii. T crrcbis mc R [omnia.
Teth declinario ,per I!1ctathelm thet.Proucrb.liii.Ne clecIinesad dextera
&: ad liniltram.lod mnfeilo lalldls,Genefis xlix.Lalldabunt t" fratres cui.
Caph uola,EcclcGafhs itii.Mdills lIola pIena reqllie.Lamcd dotria. Pfal
mocxliii.Docc mcfacerelloluntatetlla. Memaqua:,lfaiadv. Oesfitietes
uenite ad aquas.Nun flliatio,Ifaia: xiiii.Flliu & nepote.Samcch appofitio,
Dellttronomii xxxii.Quia impor uie,hoc eltappofuit,Moyres man\truas
fURtum.Ainoclllus,Exodlxxi.Ocllliiprooculo.Peos,Exodiiiil.Q!.lispo
(uieos homini,Tzadc latera,Exodi xxv.Sex calami egrcditur dc latcrib9
reuolutio lId circuicus,Exodi xxxiiii.Redcute anni ttld.circul
tu anni.Res egcltas,Proll erb.x.Pauor pauperu egefias eorii,alit co. ha:re
ditatem iterpretarur.Sin dCl1s.lob qllarro.Ecdentes catuloru corriti fune.
Thau Ggnu,Ezcchiehs nOllo.Signa Thau [uR frotes uirorum. Ifta eil: lite
N iii
[2501
DE ARTE CABALISTICA
rarum grammatica expoltiotquomodo [olct rebus qbuflibet noia impo,
nere ud primitiua ud deriuata.Nlhil ut arbitror ab altlore f peculatioe ali
li quis figurata: locutionis l1:udio[us extiterir. Tum Philolaus.Nos
inquit oportet Cut coniicio) fenes e1emcntarios fore,qbus denuo ferula
fropus.Naminterim multo l1:udio ad alphabeturcdal:ifumus. EtMar
ranus.Certe repucrafcimus,hxc d: Philolae palingenda tua illa Pythal
oorica. Qlibus Simon.Nolite,inquit,re(puerc ,magna profeto res eRet
digna philofophis,fi PIa toni ucl1:ro crcditis,minin::eq3 ridicula,utin Cra
tylo Socrati uif um crat,cognof cere literas,non em habemus inqt
ilio mclius,q dc ueritate primorum 110im iudicemus.
, , , '1 'n. -, ,1 ,"-' .<lo l' . eS
.'\!f- T DVe'.t;, 'f\1ll7r<7'DI' v.''''j 11) 7l1'.l.
qnquidem fyllabis & literis imitatio bt cirenela: re:iffimu cf t difcernere
dementa primu. V nde puto di:a limt dementa quali hylcmt'nta hoc d:
matcrialia ex Qbus minimis maxima fiunt,lIt d jJJud HeIiocli. Si parllum
paruo filRaddas & Gmutomne copona!>. magnus fors tandfletaCerLllls.
Prouehere Siano, Philolaus ait,oia cm uere dicis,nos hoc fcrmoe cu tua
lIcnia iocati fmus.Tum !Ile.Ad difdplinx arirhmcticx numeros tralibo
K Q literis hebraids defignanf.Nec cm el1: uUa in orbis terraru [pado alia
lmgua cuius qOlbet numel'OS cam 12fcc1e ollendanc.Conati [unt cii
nouicii imitari ut & fimditer alphabeco filO mlmcros eX
ponert.Scd erat ncccire dllas CIbi figllras inccrcalare,tam fexti Si nonage
fimi,q quidcm figura: literalitcr cxordinc alphabctinol1 [Ullt. Schemata
ctduo figmcnla {unthoim 110llorllm imieadilludl0 dllCtorii
cui rei tellcs Homericos libros ctamllS,Salle Romani paucos nllmcros
litcris explicant,de qua re Pn[danu Ca:farie{cm Icgil1:1S olim ad Symma
chu dc numeris,ponderlbus& mcn[llris Ccnbcntc.Faciamus itaq; nume
rorum qllatuor gradus,qrllm primus ell digitorii, [ccundllsdel1Jrioru,
tertius cctenarioru,quartlls mll1cnarioru.Primus gradus alphabcti fIglll
ris l10tatur ab Alcph ad Tcth.Suntq; ftgnacula nOllcm,Gngl{(atim nume
ros /JOllem refercntia,ut "", '1' ,i.unum,duo.tria.quacu

contllletalphabetlfiguras 0'* "O t
ta.qlladraginca.qllinquaginta.l cxagin taJcptuaginta,oc1oginta.l1onagin
ta. Tertillsgradlls ccntenariorum habet Gmiliter nOllcm charatcrcs
'\'" tl 1 t\ \V" 't' .i.Ccntum ducenta.trecenta.quadringenta.quin
genta,{exingenta.Scptingenta.otingenta.noningcnta, Quarrusgradus
cl1: millenariorum,in quo rcuertendii eH: ad priorum numcroru flouras,
effe debene llatllra grandiores ita ut dicarurmagnu Aleph:quau
aIeph larum & prollllndatllr12 patha {ecundii a Itahcu.Sic bcth magnum
(jd duo millia fgnificadnde ufq; ad nouem millia, clernum lod magnum
de,e millia,q uo m ordine Sldam pro llatur ol folent figuras apiclbu5 notare
Ocinceps
LIBER TERTIVS LXX. [2511
Deincepsllon figuris utuntur ,fed lIerbis '!l \ .i.millemil
lia,bis milkmillia,& reliqua. Viam ilta al pnabeti Ilumeroru, maximoRc
filllr amplexi Cabalillx,q dicunr annoru duo milIia,initiu peeillifc,anrcq
hic mudus fierer.Eo cp ante l' feriptura ponitBcrh ma L
gnum dicens nollri exponunt eumloeiiPro
uerbiorum viii.Dns poaedtt me inirio uiarum CuariianteSj quicSj faeeree
extllnc.Quicquid llero millia tranlgreditur ,mHniti loeo habet.Nam Hnis
numeroruin facrismilliafunt,lItcuffiuellet Dauidinfinitatem l'di oftco
dere pfalmo Cxix.dixit Bonum mlhi lex oris mi fUR mlllia auri& argenti
hocdl: fine numero.T ertiam mmc Cpede f ubftantix hteraru breui!1me M
ad aliquas magiftrorii noftroru intentiones referut,lIt
aleph beth illisGgnificar prudctia,et gimd daleth remUlleratlOIlC paupu,
ct mem.i.Meamar uiddicet fermone .!Rwm & (ermone oeclIltii,& Gc de
aliis,q paulo inferius recitabimus Thalmlldids to u{i, treqllctiora.Q!ar
ta earum literaru fpecies eonfiftitin rebus condltis aeep ereatisoibus, ma
xime qdem utilis ftudiols,q facilills erearuras reuocarein creato
rem poffinr,id quippe qcl ilIillS diCdplinfmaximii cft & lnglliare ftudiu.
Literas igieur in fuum qualep orcline locabo ut elemcma Gngula Gngulari
ter cognofeatis,atep Gc incipiam. Ab aleph ufep ad Iod OdUH:S fiue eho
ri angeloru fgnifieant qs intdligentias feparat?s & formas hbcrales ieor
poreas &infenGbiles philolophi appdlant,progreITas & deriuatas a uir"
tute dei Sl formam non habet ne'l3 lmagil1c neep fimilitudmc.Dixit enim
lfaix xl.ClIi a(fnilauifl:is me & ada:quabor ,Et paulo ante. Cui ergo fimi
ima\2incdl(poneus ci: 110
minatur b'i)i.i.feculum angdoruHuemuclus an
gelicus.Dcinde a litera Caph ad htera zade ccelorli: ordmes ddgnantur
Q dei creatoris uirtllte donati ab angeloru influXll dir pen!nt, & uocatur
o,,'l,!\ 'l,,. rphxrar.Porro azade ad
thau inceruelliullt quatllor demcta eum fuis formis & fmul oia mifl:a ta
uillentia q; non uillCl1na Ci a dei uirtute pcndet <;lbU5 inRuit effe & uiuere,
ut eft in Ifaia.Creans cedos & extcndens eos,firmans terra & Ci germinat
ex ea,dans Satum populo Sl eft [uR eam,&lplritu calcalltlbus eam [eli am
bulantibusill ea.Dlrigllllt aut ab In angeloru & [pha:raru arq;
totum id 1I0catllr 1''' .fcculli e1emetoru,& in co efl:
homo q appellarllr '''t>T'' 'O ,'\,V .1.feculum paruu,qcl grxd dieunt
p..,xfoxoo;uo boe eft minor mundllsJell rehlls paruus ml1ndus.Nam m ho
mine ipfo rclucmt oim ereamraru proprier3tes f lImmaru & infimarum,
utilius memoria rcperemus l qrl1mnam Rhlbe
antllr dI'e fymbola demonftrabiml1s,remfane iucunda,& anti!:1ffimis au ..
torlbl1s celebrata,ne fint futuri ahqn qui hac artem llt tenuem ac ieiuna
N iiii
[2521 DE ARTE CABALISTICA
cauittcl1tur.El1:igiwr Akph nota fumnllru & altimmaru reru, Ci prima
cfPuxudiunxbonitatis rubrifhll1r,urpllra angeli qui dicuntur
pOtlLlS uitf abf,v
,,] dcum.Ht angeli Uirtute del,proxlme mfenores purgant t1lutnll1am & P.ft
dunt,q comuni uocabulo,iIIoru dicie I11Auentia.Beth {ecunda litl::ra [CCllrt
dum fgnificat ab ipfo deo gradutn angdorum,qui dicuntur O"'lQ
Ophanim.i.formf [eu rotx,acfecundo 10eo dcriuant a dei lIirtute R intel
ligel1tiam priorem,& ipn a deo quocp inferioribus inAuunt.Dixerefimul
c:tiam Capientes cr Bcrb {i:t nota fapi,.etia-. Gimd rel'remar ex dfentiis fu;"
M perioribus angelos Sl diculltur Araltm.i.angdi lnagni for
tes & robufti,SI delcendunt ordine terrio a diuina- mairftatisbonitate,iv
lllminanturcp uirtute dei R intelligelltiam fecunda,& ipli pariter inferio'
ribus inAuunt.Dalcth t!jmbolul11 eft cmanationls quarta- aplld firpcr05
eorum SI dicuncur Hafmallim,& illuirtuteclei p. medium
intelligentix tereix inRuulltur ,& iIIa lIirtute infcrionbus inflllllnt.Hc Ira
dcfgnat cntia fURiora,qllimxab ipfo deo emanatioisq [um
.i.Scraphim,&inAulll1tur dellirtute dei R mediumintclligclltlfqllana-,
ae eadem uircuuinferiorib9 infIu0r.Vau potat dfentlafRnorllm ema

de uirtutedel R medillm imelhgcntl:.l.' quimx,ac eade uirtllte inferiorib9
inflllut. f Ignacll tu eft(plriwubearoru
ma- SII10Untllr Elohlm.l.dn ,& mfiuunt dI:: dCI ulrtute R leXtl
ord1l1s angdos,accad uirtllte inferioriblls influunr.Heth fit gnu cfr fil
perorllm emanarionis o:aug,& funt angeli s:t uocatur 'O"'i'
Bne Etohim.iItlit deoru,de lIirtute El I2 angelos (eprimi ordinismfuHi,ac
odem dei uirtllte inferioriblls inAucmes.T eth nota eftangdoru emana
nonis nona-,} uocal1tur O"':l. Chcrubim,& inAllut dI:: uirtutc dci
R mediu intclligenria- oi:aui ordll1is,& eadulrtutcinfcrioriblls inHuut.
lod Iitera decima (jgnifleat el1clloainteJl!gentiaru emallatloisdeeimf,ap
pelIanrur iffim nobiles & patricii,fllntq; oibus hicrarchlis
inferiores,& dei uirtLItt' Illultrarllr R Il OIlU 111 choru,eadcp uil"tutcinHlIut
fliis hoim cognitione & fcienria reru induftriii.Vndc dicumf
} tali (unt rditi filii :i. ,,"obt1.is de Q b'
Pfalmoxhx.Qylcp tertlgen:.l.' & hlllholm,qd proptleficlegItllf,tam fdii
plebei Si f!lii patridi ,quat diceretllr ,tam agreftes Si nobiles. Eam denoia .
tionem ab hoc intelligtfntiaru ordine filmlmll!> nos ipf.Efr t'In in nobisin
telletus agens fmma pars aia- gua Ariftotdes voiiv hoc cft mente appel ....
lat,q nobis (ola dcforis adllcnit.t!nde procl'L de llifiot's .pphcticf ae oia
magna & fa n i:a ,lIocatllr alite Ci fnitmundus angl::
lieus.ScSltllr Caph,calitera ddignat pnmu mobIle ab ipfo El Sadai
a cauf
LIBER TERTIVS LXXI. [253]
lO. - prima imecliatc "ieet per rationalis f piritu comunicatiuc md
tutn J cA: angelus Metattron.& dicitllr intdlel:us agens mlindi fcnlibilis
R pcnetratione formarii infcrioribus oibus uia: pbcns,quare inRuit uirt
te diuina in omncqd cA: mobilc.Chaph finalis lignificat girum ltcllariifi ....
xaru,q fphfra ol:aua noiatur quantii ad nos,fed clt orbis [e
cundus in duo dcci m zodlacHgna diuifus,q nos f\i .,,-a appellamus,
inRuiturq; dc uirtutc dci mcdiii ipfus caph ,Gmtliterq; in
fcri0t!ib9 influit.Llmed elt lignu primf planetaru & dicuntur
qllaf ambulones qs latlni errones appellant inltar grfcoru J ob
id cos a[fcrunt cife -w..yihl't .Diciturcp orbis feptimus Saturno attrlb1lt9
'l' nueupamlls,influit& notatfpha:!
ram Iouis J a nobis t?-'!l noiatllr,& a uirtutc d mcdiii intelligcntia:!
infIuitur ,cadcp uirtllte inferiorlb9 influit.Mcm claufum cfHym
bolii f Martis qlle appdlamlls orbis quinti, & uirtllte
deicreatoris angclii proximc cad uirtuteinferiori
businfluit.Nun ugnifieatluminare maius,qd uocatllr .i.Sol,&
rius dicitur orbis influitllrep a deo mcdIii lntclligeti.e
fext:r,qua & influir in infenoraNun finale [phxra indicat V cneris, q a
nobis il Noga,& dci uirtute conltat,influitq; mediate ime! ....
ligcntia fcptima.Sameeh eA: [ymbolu cancellarli } diclt Cochab
& latine Mercurius,inflllitur aut uirtllte dci a [llRIOriblls, eadcp uirtute
inferionb
p
influit.An d: nota fphxrS Lunf q a nobis "Ilareah
& apparetquali oculus lnilter mundl.ECtq,t!ntcr altrifera ultim
9
orbiii
& propter albcdincm noiatur T'l:' elida h;re facultati altro
logicf cmlttim
9
.Pc fgnificat aiam intclleei:ual,Gngulare & uniucrfale.
&: dirigitllr ab intclligcntits fCf2atis infunditura dcotain fphxris fi
in ltdlis & in oibus aiatis fliRionblls & infcrionbus f ph;rraru & clcmCll
torllm.Phe fmale denotat fplritlls aiales J dlrigllnt ab intelligcntiis
rlblls dc lIircllte atq; mandato dci.Zadc fymbolizat materia ram ccrlorii
q cf t intdligibilis S1 clemcntoru q elHcnflbllis oiumq> miltoru. Dirigunt
aut lIirtute dillina R intelligcncias [eRatas,& formas proprias.Zadc 6"
naIe monltrat dcmemoriiformasq fllntignis aer aqlla terra. Etregutut
diuina uirtucc angdos qdicunt Iffim.& uirtlltc ccrloru, &
uirtute q clt fons &: origo cundoru demetoru.KlIph d
fymboluinaiato'lIm& mincraliii & eorii Ci dlcuntllr e1cmcntata & milta
Dirigunt aut uirtllte diuina R fph;rras ccdcltes & intelligetias Ci
uocant iffim.Etinflllunt inferioriblls in regione qllatllor dc ....
mentor.Res figmficat oia uegeriitia fruc1us & fruges nafcenria
influuturq; uirtute dei a corRlbus ccrleltibus & intdligentiis fCRatis 110 ....
iteq; eomplexionibus e1cmentoru.Sin defgnatoiafcnt
f,tiua tam reptllia tcrrf ac progrcffiua $i aquarum pifccs & aeris uoluacs
[254]
DE ARTE CABALIS TICA
Omut &: qcunq; irrationalia uitalem motuhabentia Ci uirtutc dci rcgunt a
cCEle{bbus & intelligentiis quas uocam
9
tl .. &: coplcxio
nibus demecoru. Thau d(ymbolu hois & 11llmanf q el( Rfedio
& finis oim creaturaru,dirigiturep a deo coptexionibus ac qualitatibus
elementoruiuxta influentias ca:loru &: officia peculiaria
feparararu tl .. Iffim,qui(unt coditlonis,& ficutfuntfinis
ac confummatio in mundo angeloru.ita efi homo finis & creatura
ru in mundo demtoru qn potius in mudo uniuer(oru, cofiinttus efi cm.
ex duobus mundis,Heutrcriptu efi.Formauit dos deus hoiem de limo cer"
rx,&: fpirauitill facie cius f piraeulu uiff. T radant hxc ubcrius a nofiris
maioribus qrti pofieris nobis dare apparet erga facras Iitetal': ardetiillm'
amor J de oibus eti minueiffimis ronem reddere fiuduerut. Verbi caufa
De alcph fcriptii cl( in lib. '" .i.de Cadore ,ubi [edie Rabi Amo
rai &di(putauit,quare aleph ponamr in capite & rc(podcf,Jl
fuit ante oia Jnetla ante leg,qd de Rabi Rabumai eius libri autore come
moratMnabem Racanat in diftin:ioe genefcos primaJteru aut qobrem
proximefequarur Beth,certcJa fUt initiu.Et no fir
& (eqmr -re" Geo.xxi.
ubi fcribitur ""''''1' ,.,,, "'",1 alia&:hisparia(cruearicer
te nofitntdedignanfapitc5 uiri. Quanq funt cti aliqnumcro Slbrcuita
tis caufa,rcdderealiqriirones ptergrefTi,trl [crip[cre Ci Gmpliciter ad re
attint,qm [emR ad filbltmiora oi diligtia &: fiudio conati (imt propera
rc,utrabi Iacob Cohcn i lib.cui e(l: un "ID
.i.expoGrio nois alphabero firiim CI, dicir,Alcph
Beth tl .... " Gimel 0\ ,'l) Daleth He )'all
1'ylll'OU? Z:1in Heth 1'i'W Tcth 1'\:)"l''; Iod
C3ph '} 'l)i" Lamed ,"O Mem NUI1
.,i"'1'" (amech \,\., in
"':'''UiRes ,,, rl'hau 1''i\f;bbacGeacoumerafI'ctiis
uerbis, Aura,uita,pax,{ apientia ,lli[ us,alldulls,odoratlls, locutio, infufio.
cllbatio ,opcs,ncgocium, aqux, mearus,f plritus,rifils,fcmen ,rufpicio,fo.-
por,gratia,ignis,porcfl:as.Hxc & eillfcemodl reliqua audiftis ex pa
trii monumetis pomi brelliffime decerpa,tlt lIobis ud aliqua dcgllfb.
tione litetarifprofeillonis exhiber.Scripftclnde iis nonegligcrerinu
gnis amor Rabi Akiba,qllc imitati [unr coplures ex nofiris hoies literaf
tifImi qs multo dignamur honore.Dixerunr t'm Cl' in (xpofitione alpha
beti latent multi [enrus.Et Rabi Abraha:Aben Erra de hoc in libro J p(eri
lcgilita inJt
-ro';"v" .i.Eruerum
dr cp bonu fit hoc,ut intelligatur,Jl difcitut ex eis Capicntia, Non ut oi tii
uica: nofirx tRe inlitetatoria laborcmus arte (ait ipfe) ut dies ac noles
LIBER TERTI VB LXXII. [255]
in unIl1minibus Rabi Iuda primus fer hebr!!is gramaricus
dfe,l1e1 in illis uiginti hbrls qs de in/titutione literaria Marinus copofuit.
ueI qs Samlld Nagid eade dc re dllos & lI/ginri edidit. Hucl1fcp Abraha:
Aben ura,ncc frllR:ra fenGt ita ho prudentimmus & literaru peritiffim9
ad maiora em & altiora nati filmlls.Dixi modo q ad fubR:antiii Rti"
ncnt cofyderationes quatuor ,nuc mea opinione terminandu dl id 'Id de
lcaditali rdationc literaru agere dudu ccepimus, & '''V'j "'l.i.no
cariacon appcllat,qua in parteid cofyderamusq Iitcra qlladitione fgni O
fcetHabec aut tres iqJ fpcdes.Cu em fignaculu aliqdab illirio dk1ionis
accipit,& utferifolct apicibusinfublimi notatur,ia
.i.captltdidionis noiatl1r atq; de more f\ -; Qiiit (umlta tcr
mino & fine uttbi alicuius propofiri tuc,",!1 X,"t).i.finis ditio
nis cognoiatur qd co[ueuerut figurare hoc modo i"\ 'C Sin aUt a Gngulis
uerbi euiuflibet literis Gngul;r deducutur ,id tue generari uocabulo
notariacon appellam
9
.Adh;rc Philolausait.O noR:ttSimon p
cxtttnis hoibusarcana & Tccodita. Tu illc.Multo forte occultiora inqui[
oR:endii uobisin hac tertia cabalf paree li noiatur ,ubi mutua
pro Ira poltio,& totiens fitqtiensalphabeta {2mutatur.Permllta
tur aut iuxta numeru literaru bis & lIigcGcs,qa lIiginti duas Icgim
p
IlIdfo
ru literas,femRq; binis literis coillgatis Hcebit aItcrafumerc ,pal/
tcra,ct ca c<)binatio dicirur "'!l ut Ci ex iR:is (ex literis alphabeti latini
a b cd cf corinuo binas &binas coiugauero quaten
9
fub iugo primo unt
ab,fiilifeciido cd,fub terao ef,uelimq, R epdtola,hui
9
arris peritli aliqu
bortari ut(uppIicaturus prindpi,cadat ante ci9.8ic(cribo. dbcf. qd
dle intetligctCadc,ita&dc aliis.Totuhocopificiu euenit ex alphabetica
riarcuolmione utfucccdat mutuo Iitera pro litera proprio fibi iugo c0bi
nata,fciIicet uiciillm a pro b,& b pro a,(imilitcr c prod,& d pro
c pro f,& f pro e.Qyod facilius in hebraicis nullo obR:antc proccdit,
uoces quaslatini uocales noiant no funtin ordine alphabeti Iudxoru
rcpofitf.Prifca igit ftate motus inde pater nofrer Abraha dixit,ut in libri
Ietzlra cap.ii.legit.Aleph cum omnibus & oia cmn aIcph,haud fecus at"
Bcth CI,lmomnihlls &omnia cum Beth,&ita dcfingllIls.Qyare utexem
pio id fiatmanifeR:ius uiginti alphabcta producam in mcdiu qua:: in

b\7 O" D"'!l' \'" 'V-,
"" D\:) ",
l'Q O' !\:l
l" t>-o "" r 'D' t\, ,:.
[256] OH ARTE CABALIS TICA
L\''' j" 't'!l
t>, Yl tl'O Y2 j" '\V\!:> T'l ,:.
yo tll t't ,:.
3m CO "l .,t; li" ".."" \:)te
bV '\'1 'b..j;" Ti? 'T' ,., "''' ,,:.
b" SV \'t> II f', f Il::'
"t) T>J.' 'iO 'Dl rtb '" "'T" ,,-, "'lt?:'
t't) -W 1'1 "''' \:)T" i:'
.,tl "', "" "''t't?' 'q::.
't'''' \:), ,., 'Q" l:l
-,,, t\tl \:)'" "'\?" \7T" b., l" O:'
rt" .. t" 't\'"
'Cl ", b" l,., O,
.. t;", b' OT",,"
,\:) b", l' O" VM ,\?:'
'Q\:) l'" O, Y'"l

inteUigenda,oia em fpiritus funt.Stein hbro Ictzira fcnbitur & fClllp,fit eu
ilio fpiritu dcus uigitlti duas literas,trcs matrcs,fcptc duplices,& xii.fihv
plices,& iUaru etH piritus,ad eotcplandii itaq; Cpiritualiter ing
ti cu gaudio,nobis traditah:rc funt,no ad obloquendii,no ad irridendii.
pia fide myltcria feripturaru amplcxadiiCn:dctcs em litcris,facllius
altiorafpeculamur ,et abfeodita cofIdimusn literis reRire poife,tIuaf dci
fermane in medio ealiginis dixit ad Moyfen.Ecce ego uenio ad te in d/
Q fa nbeutaudiat populusefi logllar cti ":'.I.uiginti dltab9crc
dent in niiq; Cabaltlta: no anilitcr fed fortiter credere et
q funt parrii madata Hteris,fingulari amore ac animo iucundo lftoq; reci
pere cii gaudio & fiducia,u[ pral.lxx.Exultet &Iftcnl'!l.i.uiginti duab9
S1qu:Erutte.Na duas&uiginti li'as fcitote fundametaeife mudi &legis
utropio[ein librotraal Hortinucisfeciido,quclIcllegiltis ud lcgetis.
TiiPhilolaus.Certe ait talesbbros nec legi ncc uidi eda no parua
ufq; huc0rla ubi na latatt [crutatus fum.ct Marranus.NefcioinQt q pa ..
do illiu[modi ltbrorutata Iud:Eisparfimonia Ctut ne amico S'ldc cosltbc
ralitcr edat,autqciiqJtii :rreuendt.TiicSimo. dHquit
arcana lcgls no dari Regrinis [cd "" Y3n"l, .i.COCiliario Capienti.
LIBER TERTIVS LXXIII. [257]
Non clomeA:ico enii conft1iario tm,necfapienti tnoclo,recl multi c5f1iario
fapienti,q n5Gt extrancus,& non Gt indoccus.N ec id regre ferans uos ob
niiqJ imil1cntis pcriculi caufa in ta diuntrtta dirpctlonc rofri,
rutis nobis c3ucnnts tPatru f ollicitus prouide A:atuic t\-,:a
'M'Q1:\
l'et ab co,in qd cecidit pollerLUs.Moyfe 110aro a!gyptio autore,q caufas
enumerat & l'ecitat.cueta i capitdxxi.libri primi RplexoriiSed fpero uos
brec& atia nofrrf geris boni c5fulere,quare iA:a clifputatiocdimilfa part
artis Cabalifticre tel'tiii profequar.Accepifris de cobinationibus Iitetarii
ducentis 8{ quadraginta duabus Rmutationes c5iugationum dl1cetas tri, R
gima unii,pter alphabetiiuulgo c5fuecu CU1US tii blnas CJllaflJ? fuo ordine
Iras patiter etiaconedere ad mutuas uiciffitudines rolct.Re uutg9 exilem
ac forre prima fpecicimj:2itis cotepta,fed cl to ueL niatplurimu exaltiidiJ
O-:\!l.i.Exalcando
defpedionesfiliis hoim.Ad jd lbi citae Rabi Salomo id qd dicit a Pfa[mi
fia Llplcle que reprobauerut :edlflcantes,fal:us efr in capuc anguli. Vos
cqde orohaud negligeter cofyderate qd no frufrra Ccriptu d O,:l Ili
de Cabalil1:icc fignificat duceta & quadraginta duo,tot em
funt cutf fi.1R19 defcriptf cobinatioes,& ex iIlis una & triginta ducctafq;
uariatioes deceti honore ueneremini.Oia em ex illis oriunt q Cunt & Ci di
cunt,deiis Ianuis quas ,appcl t!at,patCl' nr Abra ucefr in Miro
letziradixit .. .. "r'r'
Olne dll:li& ome creatuprogrediesexlllis,q nG
l)is illoru admtnicllio facile po{fllmusin nofrra ordlOare falute,qm rcdu,
cedi fumus R oim reru creatara cofyderatione in unius creatoris pro hu,
mana uirlli cognitione Ci efr falus nra & llit fie deo nome
fuu ruriils in deii.Ipfe ell: ipfcmet nom(uu quatriliteru fecula feculol1t
fcmR bildii,(id oA:iderat PCaltes ciiaicbat.Et cognoCcet tu es nomen
tuutetragramatofolutibifupmiifuR oem terriiJccircoColuhocnome di
cit Sehamaphores.i.nom expofitori dfcnti.r dei. Cui eXRimetu filOUE
de prima huillS artificii partc.Aliud efr dei nome in ifrilocii fucccds qd
xii.li'is fcribtt,duCq; ratio de Ccelida part recipiet.Aliud pterca nome eR: S
<id in hac Cabalf tertia parte comodllIin1 xlii. charateru.
No 'l' lini nois una .platio qdraginca duabus [iteris coftet.Notu cm eR: l'
apud qulibet itelligete,ut docct Moy(es Maimoni,'l' unu nome i ucniri
nequeat ufq toe litcrisferiptiiSed plura funt noia iterfc & in fe ipfacople
"a,ex multis lieel'is aggregata,q duciit Cabalit1:a R qllafdii rones occultas
ad ueritate eognitlonis dei Tctragrammati f\ ', h .. qd fimilitd
arithmetice xlii.Ggnificac.Hlliufmodi xlii.charadcrcs R calia noia fic con ....
illndi dicutur ununome cO Cl' finaliterfolii "nare {igll1ficat queadmodii
O
17 Reuchlm Verb I Cab
[258] DB ARTE CABALISTICA
alia noia copolra &: coUediua fzpe copluria funt unice ftgnlft
cantia.Potuitigitur in pfc:ntiaru (Ontingcre cp ratio iUa qua inteUc:t no
ad duceretin (feuneS}ueritniG multis &: literis &:utrbisexplicari. Ne(
id miru,qm R anult05 &: dierfos riuul05 foin igcnioG opi6ces f caturigil
l1em inuelligarc.Irade fontisfui emanare fccic
fil
")'

l

; Hcec: funt ucrbacotepHitiaimidodoris Hamai
in libro '''\'''l''M .i.Speculationis,ad q utiliter allegat ipe ,"Il',.'tl-;!lO
utr tainteger tcflimonio no
cguiffedam tetabo G ea latine interptari ualeam,itafaltne qwid [eotena
detrimenti patiarur. V t produeerctinquit rcm in uerbo &: uerbuin re,q
uC'P reftitueret omnesres in fontem refp1deotif,&refplendeotia in ucr
bum ,tanij fonte cuius nee terminus Gt,nee numerus,ad luce inacedtbile
agmc:nto tcnc:braru recondita in lIniucrfo quafraginta duaru ltcrarum,
hucu(q; Hamcu.Appellant aut hoc tam uenerandii& colendum nomen
duabus &: quadraginta litcris ddgnatii pftantiffimi fapicntii.qrii memo
ria in bcttedidiont eft fanH6eatum.
Ideoq; reuolutiois comillion rudib' &: indignis oecultatii
atq; tm (andis coteplatiua uira agetib
9
ex alphabeticaria eooinatioe R le
rcmia cA: ffPC Iegere folebt in lib.letzira,ut rCRitur fcriptum
,,, '"',,:. ltbro de Spe,cuius alltor cft Rabi Juda copo
Cuit lercmias lIbriit!.c.!zira multii &: ffpe no&.trna uer[arct ma
nu atq; diurna,ueniffe ad eu 7\\) .i.fitia uoas dicit Ci iuberct illum
mbus anris lIo1ul11ini cidi inlitdarc.Poft itaq; annoru triu fine qii iam ci
placuit eharadcrum coniugatio & tradarus, lIt operareturin cis, mo"
homo nouus &:in ipGusfrontefcriprum crat
O"'''' 1"'M"I.ld eft.Tetragrammanls deuslIerlls,tum
fcntiens iUe homo nuper creatus{cripruram m fronte,haud ultra remo,
T ratuseft quin (ubito citata manU pHmam dimollctet ae adlmcrct Hto
ram in ell Aleph.Ita manebat reliquum hi! uerbis
id eft. Tctragrammatus deus mortuus. Ob quam
rcm Iercmias indigmltione perrulrus (cidit ueftimenta {ila &: dixit ci. Q9a
re tu deponisAleph ab Emeth, qui refpondit,quoniam defecerunt uhtq;
a fidelitatecreatoris quiuos creauit adimaginem& Gmilitudinem fuall'J.
Dixit Icrcmias. apprehendamus euro. Rcfpondit iUt.
LltlbK TJ:KTIVS LXXIm. [259]
p-,Cb,? f"f' ..
in
hune pulucrcm dilPerfum,iuxta intdligentias cordlu udlroru.Etfecerut
ita.EA: fadus cA: iUe homo in horu confpel:u puluis & cinis arq; Ge di[pv
ruit.Quare Ieremias fe tune ab ip{o deo uirtute5 & pordtates alphabeto
rum & e1emelltariarum comml1tationum recepltTe afferebat,nam difpo,
finonem coniugationis de libro crearioni!> ante nouerat.lnde ad pofieros
alphabeticaria Cabala id eA: recepeio tran{migral1itper quam arcana
diuin(jrum maxima pandiirur.Cum cnim 12 os hterarum eombinaties
nomen illud magnum iX pro uitlbus maximis extollendum ab ultimo ad
primum cirdidtlltCrimlls,tum fe nobis diuina cius noti da libctalitcr oA:el
dec ae uoluntati noRrre fuas faeultates ofFeret,clemrer() {ubiicietj(i nos
inllCl1erit dignos atq;anim puritate, fidel {ynceriratcJfpei firmitudinc
amoris ardore pdiros &: munitos.Noluerunt cm patres noRri Cut Rabi V
Tarphon,Rabl Moyfes xgyptius,& Rabl (crip(cruntfe
cundum pcepta MagiA:roru r.ofiroru illud nome cui'V mortali oltderc
nil admodu digno.Sic etTI dixcrunt <;p non ttadatllr nifl hllmili,& ci qui
fiatill dimidio dieru fuoru,non iraeundo,nec ebriofo,necprauis morlbf
fo:dato,Sed uiro pacifico &: 'J ltlauiter loquatur cum creaulris,&: } cufio
dia t ilIud cum mundicia,ralis em dtledus cfi [urEilm & circa nos defydcra
tus dl'orrum ,&: tirttor ("ius cadit [ul2 creaturas. V t Uero nomen illud lIobis X
patefacla more Cabalifbru,primo partiar xlii.literas in [epte uerba,dein
dc qdlibetuerbumiuduas Gngulre contineane iuxta
idioma lingua:" hcbraicf ternas Iireras.Fada igif multiplicationc arithme
tica dicendo fexies fept ,crunt quadraginta duo fcilicetliteraru eius 110is
coIlel:io uniuerfa qua in[pe'tioni oculoru u("ftroru hoc charagmate fub
iidofic
hocin uer[u
diiqta(qua(q; literas comphendero,eonfeltim mlhi altera pars didioilis
unius f epte qu;rllis di{yl1aba na[citur. V na eln qllreq; huius tam pcioO
nois ditio Cexconfiare charal:eribus digno[ritur ,tii hebraicis tln,no aut
alterius linguf. Nam latine pllltlb
9
critopus,ut Sagathbama, Sagaththe
chaz,Miathazab,lemibatha,Zcthaghaphaz,Thcgazama,Zaazpapas
7
q in antiquorum uoluminibus inueniutur lIrq; hodiernu in diem Roma
no [ermoni l!egrina &: incognita,f ed 110n iccirco der picienda p dura umt
& barbara.Nemo cm tam lippis oadis in af pelt facroru utatur ut reco Y
dita ctannat,ncrno auribus in audido dinina ratas delitias indulgcat ut
folii ca ueneret,ca Ia-udet,ea feqllafq fenfbus fmtiucda,ocu1is amcena,
tal:u mollia,&: uoculationc biada. Scd fpiritalia C'apdfat magis corpol
rafia &.conftantiamagis Si lcuia,uera<:p magis Si fucaca.Emucro ffPc aega
Oii
[260] DE ARTE CABALISTICA
I
horrida pcedunt dci Ci pro
J
,p.hetr cum in monte del Horeb mtra cauernas & m fpecu nonne
oiCiii erat ci fic.Ecce T etragramatus incedit & flatlls grandls atq; forti$
fubuertens montes &. diCcindens ac coterens petras ante T etragramato.
non in Ram Tetragramatus,fed pofi: Satu comotio,& nOI1 in comotione
T ctragrammatlls,fed pofi: commotionignis,Non in igne T etragrama
tllS (cd pofi: ignc uoxfubmilfa renuis,& in dIa uoce 10nIta efi: ad eum glo
ria T erragramati q noiarur -":l:llta uos pofi: defercu horridu & Cen. ..
tico{ilm,pofi:monte & petras,pofi:Satu & terrf motu,pofi:ign,pofi: uo
cem in ipfo cauernarli & fpecuu udbbulo dimltTa occupationufecularili
multitlldineaudietis glorIa dei ad uos loquentc Quid lIobis hit<;' Pergil
tc ulcra,ut cxtat cnarraru iil.Regii xix.lgitur non hic fi:andii dt,fecl reucX'
troum nobis'ntmElia propheta in uiam nofi:ra per defertum,hocefi: per
\ has hif pidas barbaricaru connexionu reuolutiones & perplexas m'pus
in uiam {acrr atq; canonica: fcriptuff,uiam uere noftr q efi: lIeritas eloq
Z orum dei ut ungamu& regc in Syria qui ab undonc dicitur MefTlha.Tan
tiCper nan" R coniugationes duor & lIiginti alphabetoru ambulabim9
dum ad Cupmum at" primum alphabetu lIigilanti foUicitudine ac inde ....
fdfa diligentia lIentum fuerit.Oportet cm nos artiflciofe per fingulas co
binationes tam diui(currere quouf" uox dei pateat,& apertus Ce nobis
)I offeratfacratiffimaru fcripturarutextus.IlIa r rpe uoxdei,omlllbus alpha
beris a primo ad ultimu uidelicetuigefmu fecundum,uirtutem fua & ua ...
lorem largiter impluit,ut combinationes aliquanto maiorem dEcaoam
qllx replltantur nOI1 <p nomina primario figmficatu pra: ....
fient,lleluti radills folis fortius qllidem urit fol ipfe un de manauir. Hmc
illud extat Mirandulani Comitis in ConcluGombus,ubi ficait.
uoxuirtutcmhabetin Magiainqllantumdei uoce formatur. Prxfentis
ergo tIominis quadraginta duarum Iiterarum uirtUs operatio uigor efIi ...
cacia complementum & pe'rfeho a dei uoce pendet,quam intendimus R
omnes omnium alphabctorum connexioncs & retia uenari,donec fepte
nomina quadraginta duablls literis eomprehenfa ufquam in Ccrirtura fa
era compcrirc queamus. Verbi caufa.Si quxratur ex primo &uigeGmo
alphabeto Gmihterf eprem uerba poffint lId uHills dlltinref eriptllrs
lIerfus clfe fymbola,reponantur mihi falua ut (imt memorata (itperills.
lridem ex/pro & lIigefimo,adhucautem & decimo nOl1o & eodemmodo
""'t dcinceps oia Rcurrcdo('lf'l1 ad primu qd a fuo exordio Ceu reliqua nome
accepit ut dicerct .i.Albath ,cui
9
ex cobinatione hoc mutuemur
\;-,1\ !ll" l,-'11
t\!{l" ll\' ,.,,, \'r\ quodGmul eriamefi: nOI
men ruuinum quadraginta duarum literarum ex primo alphabeto libri
LIBER T BR TIVS LXXV. [261]
letzira permutato receptum.8ola nanq; permutata $l trafpoGra pater no
lUr Abraham in to crcarionis Itbro poruit, cii no dubitaret alio'(n uulga A
rii alphabeti redU ordine ciil.'is effe notu.801it aut & huner pari modo c
binate clictes ., " !l ut Rab Hamai docuit i libro dIo de 8peculaeu3
e
nome<F def cnbi[ quadraginta duaru Iiterar etla ex cade fua cobinatione

"\ qd timilitcrut cfeera, deu be
ncdil:u illxta tua proprletate fymbohcc frgntflCat.Sicut dii. quatriliterum
idfabile notatdeu LJt dtfuQ ome dfe,& Ehu::h rcpfcntat dcii ut dtin oi B
Adonai dcii ut eH: oim dilator,& Sadai ut nulluls egel,ita pari mo
110 lClii.literarum fiue rwplanlr ex trafpofltisfcu rel:is combmauolllbus
quodlibctdcfgnat deum quatenus ea creator uibblfium
oim etiuifiblhii.Q;tobr lA:a uigintl [ria noia diuina qrii qduis quadragin
ta dllabus figuris pingi', angula fecudu uigtnti trlU alpbabetoru ordmes
ducuht duobus Cacrf f cripturf primis uerflbus, In principio creauit de"
cccIii & terra,terra aut crar inanis & uacua.lnciplcdo a prima Ira Beth, &
in ultima Beth lltera terminado, q cii (hebralce tcgullt utfunta fpiritu
fanto ditatf,quadraginta duas flguras ab[oluut,fcmQ pOflc({b
9
nobis li
tera pro Ira fub uno iX code cobinatiols iugo.Inuenioflt & alti Cabalifta:
fubltmius fpcculates,Q trareediit creattone & creaturas, &. in fola dcitatis
emanarioe Qtifhtnt,quam fanle per nomen (andum xii.cbaralcrum &
per nomen xlii.literarum digniffimis & deo dcuotis hoibus fub fido lilcn
tio largiunt rccepwm &: Cerlpta n"\ ":0,, jDt>!l.i. in
libro epiA:olf (eeretora,ubiad qu:rA:lOne Antonim Romam dc faerofan
dis noibus rnlt Rab Hakados cp ex tetragramato AUlt nome xii.Irter"
""t"\ ,:l L'i derma,
nome quadragita0uarii lttcra d ita tl"lT'
"\V"'7'D \V'""
.i.Pater ckllSftlius deus/pirit9 fandus deus, tres
in uno & unus in mbus.O Wa d hfealtitudo,j"ta profundit2s,q fola fide
apphendit.Tu Phtlolaus.(J!r'tf ueroSlmon tibiageclf funt gratif
oia nobis cii dilucide atep c1arcoftcndis,li modo quic{'i 111 hac arte darli
dfc pot,a" no poriui maxia pars horii inllolucrisredufa,& fugcrc ad fali
ces Ulfa.Et Marranus.Tace obfecro Phdolae inflt,Sme hue progrcdi,31il
no uides':' lIcf per ingruit,& mc qual dil,lrnu paCl:us dl Porro tu flPetllo
loquere Simo rerii cric.Tii ille.COpielli arre tota & eclocui, nifi: fut
q partleulaom rcft<U"C putctis de S}bufdii dei,& angelorii & Uirtll
tii,& coreeratis figiUis,quormn ld ae poteA:ate faturos fe multi multa pro \ 1
q uulgo admiranda uideantJ3t Marranus.ObliuiQ forte te cee
OHi
[262)
DE ARTE CABALISTICA
pit,inquit,q, de nomine dnodecim literarum qq; didurus eras,quamuis
C pattis materiam dI'e affirmares qure lam prreteriit.T um Simo.
Pat'um eft quod de illo exponam niO c;p poftquam crebro & frequeti pra
uorul1 hominum ufu pafflfn uilefeebar nomen T etragramaton 3ntea cii
tanta cura & {ollidtudine,cum tanta rClleuntia & tam prudenti modera
mincidoncis& eledis tiii faecrdotlbus feptimo annotraditum ut
dircerent per il1ud populo bentdicere in fantllario,tunc ad maiefrate hu
ills nominis confcruandam prohibitum fuit (acerdotlbus eO imprccari,C
lifq; fi.lmmis pontifidbus qtannis pcrmlffa erat eius prol1unciatio in di&
bus iciuniorum & propiciatiollis.Cl!tare illius toeo Cubfiituerunt
nomet1 duodecim I1terarum, <1' effct aliquanto laeratius ij nOmen Ado.-
nai,& tamen ineffabl1iT etragrammato longe minus diulnum quo faca
dotes in benediroonibus uterentur. Conf ueuit autem quatuor his litem
h :l 't' rum apicibus in capite cuiuAibct notariace fignatis confcribi
& ita pronunciari un .i. Sandos biidk1us ipfc
Per quod a dco Numeri ieno mandatam pofierius fu
per populum pro T ruagrammato ita profercba.nt.l3cncdicat te fandus
benedi&s ipfe ,& rultodiat te,OA:endat fantus ipCe faciem
(uam tibi & mlfeteatur tui.Leuctfantus beneditus ipfefaciem fuam ad
k,& ponat paccm. in loco Salomon Trecenfis commetator
(tre fcriptu,rre Oc Ccribit 0':1
,,-o,y 'Q,..,
',,:n ,,"ll '1 -ro'l' '",
dlftt:ndunt
mallus fuas dicndo,fanCl:us bcnedictus ipfc tl:at pofi: nos,Gcutf criptu elf.
En ipfc {tat pofiparidcmnofrrum,animaduertcnsde feneltris intcr d
gitos in uctuA:i eodlcis membrana fcr1ptllln teneo quam ...
uis imprcff'a qUfdam uolumina chartacea ucrbis itl:is careant,Firmiffime
uerocredunt noffri &nollatenlls dubitant ha forma expreffaln benedi ...
dionem tantre pl'ofperitatis effe caufam quantre fuiffct[i nomen T ctra>'
grammaton qllod nune Adoni pronudant in iftis imprt'cationibus per
n1anerct.Mutatio tnim h:refad cft ad honorem Tctragrammati,ne to
tiensiteratum, htgledui tandcmCubiaccnt,qllodDeus Optimus Maxi
rnusOmniummaximeauertat. Habetis omncmhormmCabahftlC1im id
-elt rribus arcolis dtfuntU r unt Geomctria,Notariaco,dunu
ra;& radiObus,hcrbis,Aorib. infinitis cxcrdttte cu oi ornatu fuo ad.wu
hortUlaniirefpidt,S} rigac,platat,& icrcmitii dat de
9
Opt.Max.lncOprc:
efi qq; nomeinophefibde,idfahtle
innominabik tdragtamatOtl,c" ii Auit & dcriuaf oe 'id etl: i facris facrii.
LIBER TERTIVS LXXVL [263]
Reliqaa cm l qua iUniunrrerU diuinarii
t.f
felo
exhdc ipfo durutorigine.VerbicauCa ",!:) HgniflCat"',,.," D
prima huius arti! parti oRando
arithmetice ut Cupra explanatu eft,iIllld idE tii nomc",,,5 Cymboliccrep
(entatitegru 'pm nome cetragramato 11 feeuda Cabalf partc; l1t (cribitl
feph Bar Abraha ciuis Salemitanfin ferudo uolumie Horn tt
his uerbis '\ ,
, "t\ i"'Or\ .i.Iod comucano ei9 caph,& 6, he eomutatio ius vaL(,&
(c vau cpmutape eiu!> Sdain,q aiaduertimus dciiih effeqtia [ua unii d're
relatioe! dicut de,p<:* E
,pPFerq QdcatuS dlElohlmKadoCllu.Dll ulno,& Elohim
Haiim.idii uiui Deuteronomii v.Et Ce ipCo 10ijE fie.:.
"'ltc
meus,q ioloro re deus plurae appellat diios. Iuxta immanentiam ergo
unus dl:,iuxta egreffiones aut plures, dixit.Faciamus hoie.m adimagil1c
& fimiutudine noRrii.No q; lingtlf Can1:f mos fuerie utin rumtna eoltitu
ti maieRate de feipGs pll1ratiue loqrlcn:nt, uc Rab Saadia [cribit in libro.
:i.credulitatuHoc cm tenue argllmentu dl,qmfi.lbito pofr
ip[c lIngular:icer 10Sltur ita.Facia ci adiutoriii limIte libi.Hiic unitate & hac
pluralitat in diuinis no inuiti admittUt CabaliA:f diuerGs ronihus,l1nde
afferUt tres.primas numeratiocs "'!:l l"
una effe fummi regis rorona,ut (cribit Rab J(ffcilltib. 6ngulari
unionufeu colledoru.Cernttis hoc exeplo Cl' Cabalf Robus ultro
tro promi[cue utimur uidelieet uniuer[a fiteraru fyllabaru & ditionllm
metathdi ,deinde numerah [upputatioe ,notatioe eapitali,& comutatione
literali cii lngulis fpeciebus quas priOri fermone paccfeci. Sic em trafpo..-
nim9 nome tetragramato ut lit Va &Ia,ortat<p q oim
reru prima dl:,a qua funt oia entia uera & bona. Vllde Ehieh Adonai fi,.
gnificat arithmetice mtLlnd qd Elohim cui9 fumma Ixxxvi.Sielit &:
nota eR iplus Elohim l ne C'Q hoeeR,C i.lxxxvi.Et
nome tetragramato,ja Gt xxvi.qd l encdaf'i facit cxii.& ddgnac F
I:ctragramato Elohim,hoe eRdiis deus.De qprimii Ccr,bit.IA:fCiitgiiatio
nes cceIi & tcrrf qii creata funt in dle q fedttrtragrimatus Elohim terra
& ecdii.Ell: aut nois cetragramati principiu Iah.Ec iphlls Elohim medium
Jah,& finis Ehich lah. OJlod tom cR Rfei:io ipfius .i.effentif, qct
f.gnifcat ,,.,.i.ipm,et"" effe diuinu.. V nde qndiano trltii di: ufu ut ipm
effe dicat aliijd diuinii neeeffariii & inrorrupnbile. Ome qdeft qfi
d huius gratia ncceffe etl: dTellec tuc cOtingit no effe. Virrus ita<:p iHiUs G
R uerbii dei dlxit "'T"'" .1.6t, Ci dido
(untinunafummaldeEuniuer[Eacuirtucesintdleduales
O iiii
(264] DE ARTE CABALISTICA
hoc <id ipre m5dauit lic.Fiat lUle,& mox fada cA: Ime. Qla: tmiuerHtate fecu
ta cA: angcloru ad depllta!OrU n:wra.qn .i.&
fatta cfr ita,qd prinCIpe & facerdoremagnu dcfgnat nOlatllr Mlchacl,
lucidii argllmetii angclicf coditionis,qd ex unitate & numero centcnario
coftituit. V ndcputant primo dic Ideas extra cau[am prtma dI'e ,pdlldas
&formas abfolutiffimasqad dI'c & oRari. Die aut {ccudo hinc angelos
eJ.fc crcatos.N cm inprimo die .iJadii cf!: ita,{cd i dic
fecudo,cii firmameriifieret cedi iuxta Rabi EIlfzer delucc llcfrimeti cius
creati.Dece cm udtibllS idlltlls crar deus qii miidii creauit ut dieut caba
lifrf,acde ultimi ueftimeti fui luce {umplt & creauit [cnlibi
E les,fed iliosinuiGbiIes& itelle'tuales "",.,
H fpirituales,de flbusPfaltesaitCadienarratgIoriam dei,ubi no
tl"I'Q'l' .i.CceIi 51 {unt orbicuIarcs,qd memorabl1iter notauit Rabi Amll
in lib.Rccoditorii,pfalmi xix.Scd qbus addic articulus ha,ut i
fummario argumero Genefeoslcgit.In principio creauit deus Ha{amaim
illos eximlos,illos famigeratos,iIlos admirabiles, punSi uifo:; nee
mortaLbus oculis uiddos . .Alii na<}1 cU'li q 1l0fcribuntR haarticulii funt
gdefirmameru,fed til uocantnoie eA:,& uocauit deus
nrmamerii dr iptiu!' cceli firmametii inuiGbilis,incp,qd appellai
emi cceloru,unde fC51tur ita.Fitluminaria in firmamento cU'Ii.Nimiru
iIla exteGo in modii pellis tanSi literis infcriptaluminaribus & ftellis pro,
pter locale expaffion dicitur Rakia qd nos a nrmicudine firmamentu ap
pellamus.N arlii inuifbllc no egebat luminaribus,qtll {e (plritualiter
cA: dIuA:reae metalitera prima caufa iIlllminatllr.ldeo noialltur itclligcn
aitamor catlfaru.Ois intelligetia pIena eA:formis,q dii
intdIigit dicitur audire.& I051,quarc Moyfes ait.Audite cU'1i q loquar.Et
Dauicl Cceli narrat gloriam del.Et dell!> apud Oeea.Exau cceios &
iA:i ex3udietterrii.Viilllme J'pheticiidrfceditqd dr
illumins,q fuirt!.:!0yfi, naliorii ,pphetarum lIllo
"l .i.noilluminas, & ca dr
terra,l1onihil merionis in pri.mo fermoe de 1s habitu eft.Efjd mihi rete
::t uideor credere ob id faplentcs nros dixiffe,Alpells Moyf ficut afpe.19
folis,& aCpetus Iofileficut aepe
9
Iunf. In creatioe igit Icnfibiliii Utlt dc'
hocfymbolo ,,"', ut ddgnetur minifteriu angelorii re
bus naturalibus cocreatu (ub noie comum Michad tanSi f peciei
appdlatiuo,q R ta oronem in dierii 0Rlb
9
rc'"
I citata iuxta prima Cabalillicf artis parte :rqualitate numeri fymbolice Ci",
gnincanlr ,R qd inllituimur p oes angeli euntduede epecici ,Gngula porro
corRa fiue ccelcftia feu terrena,pprios habt rec10rcs uirtutu ae pfc<'tos
ORationu,ra ca q tUtrationalia,ut q irronalia ut
.ac demti.Phdofophis ne pc tiiprimii penpatcticis id probatur.qd ccelii
LIBER TERTI VS LXXVI1. [265]
quodhbct fphft'id'i ptcr forma ella dfentiat habeat afIiftente irellioetHt
orbis fui motACe,q uocawr angel9,eo cp ad hoc officiu nuffa,intelllgfs &
uol& coptet iuffa creatoris,tanSj inter dcu & natura lIirtus media qua fi
unt 0Rationes in rebus quas natltra caru lIel no facerct,ttelno fic facerct,
quas aHi proucnire dicura proprietate occulta &. alii s:ta talc.Mot
9
cm ere
foru &. fiellaru quiiSi naturalitcr efi circularis,tn ab onete mOllcri ad occi
dente uel ecouerfo no natllrf efi fed lIolutatis,At habethbera uoluntate
angclus,natllra L1ero ad certu (olumodo infiintu coartatur ,linde fcmper
agit eodemodo,AngeIi aut no mOllet orbes femR codemodo.Q9o [itllt
no CemR eode modo fiat mutatiocs horu inferioru.Maxima nacp ui
m
aIC
poteA:ate an&elica exercet conditio in res corporeas, quapropter intelle
dus ages a t9 formf noiai' angcl
9
teA:e Rabi MoyCe Maimoni &
appellai' tl "" (\ti"., 'l:,?.i.pfetlls uniucrfltati ,ut dixerut fapietes
nri,uocatqJ Mecattron,a q Slte gubernatur oes uirtuces f1ngulares huma
nf aiales &. naturales q pariter angeli dlcutur,eoru eA:multitudoq ad nos
ifinita,fed q ad creatore certa terminata &. finita. CLJius rei Brdith Raba
meminit ubi legit p creator qtidie creat ca:tu angel9ru,qs ahi l10ciie for
mas,cp fine fllbfiatifformales s:tblls tota fphfra gencrablliu &. corruptibi
liu abfqJ numero pIena eA:.Halid feclIs attl ueA:er qq; recepit Hefiodus,
, 'b - &d' b9 f' 'oz:- _Cf..' l " n , l '0.'
In ORI us cm le IC alt.,1 o' l'I' fLVf'OI E16,Vt'lT'r:,lc:roV, fW <>ZILV'nlV
" , A," - 'o.' 01' 1 l .: '-> ,I " 1
"Hvo.;. q.uJ\1l01J' aVH'nlV .. 1/.'; I!SP 'fJ'
p9pOI 'J 'cr l'm dec mIlle funtfuR terra multos paCI'
cte imortales Iouis,cll(todes mortaliu uticp obferuat & iuA:icias
&. miCerada fa:a,acreiduti ublcp eutes filR rcrra,C2!Ioruinltarin hoie du
asuolutatispottiasnoiantduosangdos
autoreboni& alltoremali,lltin 'l:,?l-,o ICOltquecitac
rablAire in flla co!le'tlIra. EiuCcemodiautcm Hdiodios cuffodes corRi
coaffifietes latll1i Cpiritlls nUCUpat,coru s:t
f
Sls Collicitudini negoooru infe.l
rioru defl:inatus fllerit Mamona Ceu Mamon dicit que grfce dfmona feu
d;mJon 110cat,no lltiq; in mala-part.8ane aliud Slb efr df010 aliud dfmo
niuAd a nobis pl1tat diuinitatis cxtenllatiuiieire,quapropter dtminutiue
a diuinis excluditur,jSi pIane fatcor Homero &. uetufuffimis Ccrlptortb
9
aliu eius uocabuli ufum fui{fe,qru multi e Socratis d:rmonio laudada &.
lIeneriida pdicarut,qd Apllleills de deo Socratis iterptatus l'A:. Qz autla
tini uocarut (pus inA:ar nobis originfilmpfit eoCdt\,T"'''''
appellamus-De s:tb9 Rabi T cdacus Lcui in hb.de decenumeratIOlb9 poff
explanatos qmor utosaSllonare,mcridional,orientale &. occi
L
d
l,tandficfcrtbit 1""""
.. ''''T''''\.?'' ''''!.
Ils quamor crealllt quatuor allgelos q pfedi fiit,fuR eos i die &. j 110
de.Deinde [cqtur eod autore p Michad q efr de parte clemtif aC'mife
Ov
[266) DE ARTE CABALISTICA
rarionu coftitllitur Mamona.i.pfdtus uetlm ontale ufqJ ad dimidiii
diei,& ulqJ ad not.Regitq1ucntii occidrtal Raphael qumilirer eH de
parre clemtif.TiiGabrid in uirtute iudidi et feuctnatis pfedus ell cUue
tO boreali lUR dimidiii notis & duas menfuras miidi.Noriel uero pfidet
auftroHuaIfcp Tcdacus plures illi fub re fpecier. habtt quas
Jibcr continet,& in Porta lucis ita legitur ,b ... !:)
..,lD O,,,t) ..
..
""ao '7 0
11
'0,",,'
'0",.,-0'3' t\,,, ;,,\tO, 1\'\''''-0
O"JT"1D',
... {;tl
T"M, tln'Q
"l :f\,"O'1 tln'Q '0",0
\r) 1)1\ T'rt ,.,.i.Qt a terra ufcj; ad firmam&u no lbiloCt
uacuus,re ome plenii formis.exiUis illis capace$ gratifac mifera
tionu,& runt ifcri9muhf effigies fcedf,noxif.tetatriccs,& OCt; comorates
&: uoiates in aere.8t no a terra ll[q; ad Firmametii locus lIacuus.qn tottlm
fint (pes,cx iis ad pace,exils ad bdlu,c" iis ad bonu,cx iis ad malii,ex iis ad
uiffi,cx iis ad motti.Et oe id in habitatlol! inferiori in qua nos (ull1us,hrec
Io[eph Caftilieus.8ed abut afanto propofto noftrommultadc fqual
K tibus & turpifIimis dft110nibus illis humani gnis hofubus q dicutur cotra
fortitudines diC putare Rgamus,ue! regione putanr
ignei,lIel J propinquo nobis aereoberrat,lld q terreni terre aria territat,
ud J lacus & Huuios ip[um mare quatiiit,lld Sl fub terra
illos qnq; iuadiit,Sl puteos elfodlUt &metalla,ite hiatus tcrrre
flammiuomos uetos agitat,&fundamera Ola lucis ac
fpledorisfugiutinRfcrLltablles&penitustenebricofl,}l1omodogt>n.hq
L manii ueru Ctlabtllta lIcxat,fcrmones [uos abfcp fonicu igeretcs.Aduerf
9
qrii machinatioes funt exno1tris multa [c arbitratuT cXRtos,acno dubi
lile & bonos f piritus ml1lcdo attrahere ,& malignos OppOfClS paffiolbus
J'pulfare,facl'is & diuinisrite noibus ac charatcrib9 fuffidt.Iubet hoiem
futllris Riculis e"P0ndureciRe mebrana tenllilTimam q dicirur uirgtnea
[yncera muda & imaculata,ut pfagiat atoris puritate,tiideindc hos
charattcras -oy at extta in hifpicliott folii parte.fi ..
gna 'lq; hfC'",,!:l qua ligaturafirmimmefperanteill dcii unil1erutatis
creatorepcipit nullas fortnidare Rl1erforfi hotm machinatioes.ld ita pa
duntmyfrcriii.(unc cm fyrnbola primoru Slnq; lICrfilU Gcncfcos.ta capita
LIBER TERTIVS LXXVlIJ. [267]
Si (e-rmini illxta [ecuda part.Seripfit qnda: dc phyacis liga
turis Cofta Ben Luca rcs no phylicas cii eXj;1icntia ut opinant ,pbatas,qui
ait,AlIriclllaris digitlls abortiui li mulieris collo [ufpedat, no cocipiet dii
collo h.rrebit,atnucuerba oipotensfeciterelu& tetraallJga
ta, nu plltalleridn.qunt nil1il po{fe<;, Sane Inllitu ,predo cudii,
Cedre hoies tnagno magiftro Rabl A{fc,st fcripfitm
uoles petere acipetrare optata eouertad ad dcmeria:& Iniferatloes dei
lItdoiischaralerib90"'Ol O.,OCOC
q inllenillnt effe digna fcripturfmemoraeula,cuiufmodi habcnt &
alia coplllria stbllS ferme oes Cabahfiarii libri (unt referri.Stlldec qq; alii
diuinis literisfigilla iUufiria fabricarc,q corra hoim aclUetCas llaletudiei
& rcliquas molefiias lIaleat diuturno ufll probata, V cluri ca illud uctbi
caufa;qd Rab Hama in :ib.8peculatJ(3is ex quacuor no magicis (edfolmi
bus &. coibus facris noibus compof uit stn potius copoatu a patribus rece
,.,'''''' Eft allt El.
Accipiut igii elllS Ccientif artifices primu charatere primi nois,&: primu
ferudi,&. primutertii,& primu qllarri,fit'j3 figillii primu Deinde
oRani pari modo circa Ceeudas quatuor noium facratiffimorii lfas & orit
l'''''''' Tertium fglllum ita coficiunt, tertias quafq; Ifas coniiigunt&.
Pofiremu code more copulatultia & quartuOgil
lu qd eH: ,,''l'''l' Horu quatuor flgiIloru incerio eft"l ""1'''
", i" "'.1. Dils deus nofier diis lln
9
,& hfC insJUnt elto qllaruor
fimulludoru GglUoru in dcpingunt
..
. .tdelt.Vnum,principlUmul1itatisfuf,
principillm Gnglliaritatis fua,unum.Et intelligitur uicilTv
(udo brec literaria feeundum t ertlam Cabalf partcm.Stant itaq; cum ugit
lis & inCeriptiolbus cora altifftmo mete deo dClIota,& w,mcat oiidi<.'tione
de illis dece oc10 biiditiolblls,allt in ahis illltis pcibllS cotenta pofilllaue
rint,infallibiliter Cc ipetrre fper Jt,omq; ud eretie
9
imminete fort
friigerc,lIel Adrafii,l.i.dillinaru legli ineuitabil porefiare oronib9 facroijt
C1erboru mitigare po{fe haud eharacrerlbl1s & figuris,
ueru etiii uerbis & carminiblls bene initiatu Cablifta putat qUfl1is tu
flntadmirada efficere-,qd & l1cfiri Qda: polTe fieri eofitent.Plorinus em de
dubiis aif hbri [ceudi cap.xxxv .enumerat quatllor S1b9 mirabitis infit uirt9
rcilicet,qualitates f pecietu oceultas,& figl1ras,& cocetOs,& l1ota.Porphy
rius eria: & Iiiblichlls aiut R dcii ,ppr/e, RCV bonos angetos aducr[us infil
mos (piritlls iperiu nos habere,rlec iuenl( tJllii in orbis terrarli ambitu gc
nus hoimqd in Mc Centetiii facilius ear ij ut fama efi diuiniord chrifiiani,
!l noibus &. figuris dfmoni eiiciiit,& mamlS Cupra fgros iponUt,& bene
habct,&. mortlfera fanat,& miracula COtlfimilia ORant.Scd (ut affertibt
[268]
M
DE ARTE CABALISTICA
illi!! uera loquar) aia ea fidd potius tribuut, qanQ & orollibu!l nOnuUlr
effe infta potdlate opinant.Dicut em acq; credue <p oro !idei {aluabic i1v
frmu,neq; aliter idonei CabalIl1f pariter affirmat 0Ratioes mi
raculofas ex {alo deo,& ab hois fide pedere.Medaces igit & fiultos dI'e Il
los .pnudae J foli figllrF,foli [cripturf,folislineamentis,rolis uoclbus aere
frafto Ilatis,tata miraculoru uim &: potefiace cotedat,ut cefiatRabiMoy
fes a-gyptills in hbri Rplexoru primi capite Ixxii.Ad hrec no f olu,inJt Phi
10Iaus,Hebrforii Cabahfif fed eria Grfcoru pfiiitiffimi mliltii fgnaadis
& fgillis fidei triblierur.Antiochlls em cognomcto 80ter cii dI'et in expe
ditioe corra Gaiatas lIiros fortes & mditu innllmerabdi cocurfu mUllitos.
pliu diffiC11imu comiifurus,qn iii lIt de eo Lucianusfcrlbit
tll."..:.a.. nodu uidir p fomniii affifiere libi Alexadru ,iubereq;,ut mi
littb (uis ante pugna pro bellica rdrera fignaa,lii qdda fanitatis ediceret,.
f2 qd fibi cotingere uidori pollicebat.Id erat eiufmodi q in uefilbus in"
gnirenf.uc ide SamoCatGs de copdlationis errore notauit
Jl.i?l?,J(,)v mvml1p.p.ov.i. T riplex triagulus inter [e qnquilinearis. Antio
chus aut figno eO leuato mirabile adllerfum Galatas na(tlls cfi llidot{am
Egoipfe .pfedo ilIud peragoni [ymbolu (fpe in Antiochi aroetea moneta
ncuffum uidi,qd re/olutu inlineas olledlt uocabulli v'j':4 .i.Canitas.An no
in re erit,Marranus inJt,id qd Magno Cofiatino qndii dei fgnu (ut tiie
appeUabat cruce) in ipfa meridici hora cora oi exercitu li'Rne apparuit la
tinis Ifis infcriptii fidn hoc uince.EtuicitJd C5llatinus eod fignaculo.
atq; tiicplau(u populi Romanoru ImRator ledus ac faILJtatus,oillmq; im
inuil:iffimus fuit cdgnoiaws.Q,!1atu iglf uafuerut(igilla & fgna-'
N cula tefies erutfummi Antioch
9
,Romahis
C5lltinus.Nec cdaUit,8imo jd de Chrtllianis paulo ante loqllutus es"
Nii ta gente nihil fub hoc [I;culo cA: in opificio fignoru,charaderii & uo
cii figura crucis & noie Ip[lI tilliit mada, utos mitigar,ful
mina repelliit.Ell pterea chara(tere ilio & effigie crucis nihil eti fortius,
& in Riculis nihd magis non alla (utlibere fatear) ob re
mi Cl' ueri SalllatorlS {ymbolii extiit,ficuc lIobis dci fymbolii efi nomtl,..
(lid po{fllnt in noieineffablll cii nllR'
a te moltratis figillis & charagmatis,id multo llalidiore modo poffill1t
deles Chrifiiani R nome I E S V effabde cii ,pprio fgnaculo crucis,cu fe
arbitret nome tetragramat5 looe rel:i9 ,pniidarein noie
ri Meffihf,ad hoc citat id qd in Midras Thdlim lIefiri fcripferlit
tl'\tl:l .. ,:l .,
"'!tb'O
''''J''''"' 'l "''''';S' ''''!tYl
.i.Dix1t Rabl Iofue fili9 Lcui aUegaclo magiftrii Pil1hes filili lair.Propter '
LlBbR 'TERTI VS LXXIX. [269]
!:Id arat lfrael in mundo ifto &. no exaudiunt. PI'Oprefca q, no noucrtlnt
Shamapltorcs.i.nome tetragramato,hfc ihi.Tli Simo.FortaLre tu/ed O
certe hac figura crucis fapietiores Cabaliftf ad 1ignii renci ferpti$
in deferto eredum referre uolunt,licet ualde filenter, & occulte, idq; per
\:)"0'\:\ .i. R naq; 'C .i.crucis & YP.
.l.hgnl. charac1eres,lItrlll'l' cetu & fymboltffant,quare faalis
dc altero ad alterii fit trafttlls de cruce ad hgnii,& de Iigno ad crucc. Sed
digito copefco labcllii.T {2is angllftia coartat optimi amici ut minus ij uo ....
lui dixerim ,& me frufiror tn a'grc mcc gaudio dIo cxcreCceti dc Ort lame
to &dignitate oronis ueftrf cii in ta deCa no:e qn cubadiicftdefcccro,J
no tanfifophjftfuulgari nllgatorio & eX11i fermoc,neq; gladiatorio ceu
tamine ucrborii aut cotetionc opinionu hatenus mccii dtfputati5,fcd ao
al rata &. aaJta diccndi ronc ,fcntetiis rei de q agit apti!> & accomodatis, ut
optarc maiora Ilobis dierii (pacla cocedi. Ncmo.n.de arte cabahftica RUO
mometo faris dicere pot.tatf Cunt rcs,ta altf,ta inumer:r,tii
ot oporteat fiimis igenii uirtb
9
1liti quehbet ci9 cauCx auidii & ltudiofum.
St circmpicere no modo qua iduftria fit addifceda Ced etia q Ge Riculo mo
derad" & exerceda.Nii cii ea fcietia fit& rerii Cpiritualiu &. fpiritualis,nec
pOmt hO facile dc Cpiriribus affcrre iudiciii IS eciii cui d: iter angdos &. df
moncs iudididi cocdra potd1:as qualtbet diCcreta peGculatioe ucl uCq; ad
fquata regul, .pfe:o no fine multa utiq; formidine ac nif purgaeis ante
im facuItati & ifti exercitio rede inciibit ne Balaa .pphctf Corte pa
tiamur,ne uiuetiumatre imitcmur,ne /l.b figura lucis tcncbrasCequamut
Metuite uobis ab iftis fulmine deiedis fpirlClb
9
&. Cfuiffmis hofub9 nris,
atq; credite mihi,feriit iter nos mona!cs ut angeli (IC diaboli quip
fua.In exercitu dei qtuor
.i.Mlchac1.Gabricl. V riel.Raphael,iftar clemetoru qllatllor ,re
ciidllm qllatllor fitus,allt iuxta q uatuor nllmel'ationcs C pirituales,ut <IliO
dam filH feracl quatLlor lIexlllis profClCcebantur Numeri (eeudo. Ad ori
ente Iudas,ad mcridlcRuben,ad occidete Ephraim,&. Dan ad
exercitu pariter Satana-Jatimma gerullt fgniferi ultores uc1a
,\"b
MnalJem Racanat LcUlticl xvi,& i ltb.primo Ptateuehi fermone tra
dat,q in loco & Thargii Ionatha ipfe fllR Gc:neGm aIlegat.Ocindeadhuc
magnf crebrefcut tLlrmf dfJnollioru & legioes tartari ,pfugf ac fugltiure
oes portione ruahabetes in capro emiffario,q.ppter eoriifccditate & hor
rore hicrec[ere omieca,quaQ multa pars i fa era fcriptu f:a comphedunt
Sed cii ..puerbio cabaHftarii diccli fine nuc fad(J ,":'111 ("!)WOT'.i.
t.Prudes intelligetfi etiahoc addidcro c.p nCLlt Michael
".i.lllcfaccrdoi magn
9
facrillcis in mUdo boim iml'
[270]
macutatas dro biidido prentat,imudas aut & uitiis ad diabofllm
mittit,ita potifex i mudo iferiort ut [crtptu leuitico iubd' aialia inuda
& ifontia offerre deo,crimibus aut & noxaru mole otlerata ,tra L dere Sa
tanf,qd & Cabali t!lf approbat dicctcs !:) ""!:)
"b=' O"':""'Y7 'O .... .,!\:.U Oi" O
re$
inferiorrsfimt
tcdu! ali'(d & uirtutibus debi tli & uitlis,ut calledli ali'}; /it q uillat & .
q moriat modo.Tota nancv phllo(ophia U1uedo,bfi
moriamllr ,ndorte fua porcia futuri fim9 tarcaro & ulttidbus furiis olni
frufirata fpe,atqHu eueniatmalo male. Niic qd ualde dIfcrlldat puto dir
(ededii nobis effe qii amane ad node fupra Si decuitmultiloqu
9
uobircii
fabulor.Nii ut dc mc hllmaniter coiel:ura facio,ira no indigne dc uobis iu
dico 'l' dormitli [opor abire [oUicitat.Tli 11l1.0illel1imur adeo molclle in
!lunt abfit Simo,optateS te audire ,Siobr de l11uttiloQo ne uerbii
Qdc.At <;p itaillbes more tibi gtrimus & abimus, redituriad te in crafii
llu,niG ubiincim6dG cA:. Ad hxcSlmo air.Nequeo cxlare amicos uos
medi coO:ituerim.Cras ad loginqua migrabo nuptiaru caufa
qm patrulls uxorc Rati(ponte duxit,q res bo lIortat.Tii Phllolaus,Vrgc
re in'(t tOlis uiribus ut mancrcs m{i non effet,'(n haud modo nobis
(fatear) nati (umus,parte noftn,amicisfuo iure locamusJglt gratias tibi
agetcs faufia pcamur itincri tUO tuifep.Hic Marranus lIna ma:rore tal9
Vade inqllit finifiris aUlbus profpere fa:licitercv atniciLTime Simon at"
triroruoptime.lnterea fnem mmdinarum Frilcofordienfiumcxpcdare
cogimur ,ut cum mercatonbus noftratlbus ab hoc emporio in parriant
qui[q; ruam tutius remcarequeamus. TutTI Slmon de more gellCllicio
inqulr, Pax uobls. Ad quod ambo lfii. Vale aiunt, I decus, I nafirum.
Habes fandiiflme L E O D E CI M E a Capnionc humlh feruo tuo, brcui co/Ilpm
dio recitatas in fymboliea Pythagor:r phllo{ophia, 13< Cabal:r fapenria unerum opi
nioncsatq; fentenri:ls,exigui !icer numen t:lmen qua- fiudiolis multo amplius cogiti
di adnuelbgandl an{am pbeant. Dc quibusrgo medlocris ingenii 13< minuta: pruden
tia- homo nlhilludlcarc aufim,ncc (ane iudle3uero.Sed totum hunc bbrum tua-fubii
cio autofitati,cuius inarbltflum collata clt totius mundi ecnfura, ut qua- dlfpliecant
reicias,13< tum Ia-tabor ea-tera placuiff'e,Conatum hune ente meum quem & nofiri &.
Reipubliea" eaufa fufcepUfe me potes exiltimare,uideri tibi no pJ:me improbum con
tido,tum Cl' allena meo labore noRris pateant,tii Cl' hoc Semeftn legEdis lllis id quin,
quenne bdHi quod aduerfum me hoftes mci te (clcnte gwit,fi omnmo uita
ri at Ieuate ftuduerim,tii deni'll ut &: meoru eifet apud te aliquld quo /it bmeuoltlol:
memoria noltri tua,quoties paternu erga me animii tuli frangere ae aucrtere inimici
molunr.Non (m inrermittiit ((cio )quoridie (u{urris attentare pias aureHuas,modo
per proxenetas codudicios,modo per epiftolas,ut quas ad te proxmc xiiii.Kaf. Odo
brcsex Agnppina Colonia datas nuper legi, quaru limul cu falla dclationc titul
9
etli
mentir autor.Non cm ta colfda Colonia fa eius ucncnida V niuerlitas,fed particula
ritas Be qda inimicoru fingulari colluuio tninima'll pars ciuitatis Be ea inf:mior,hoc
facinus fedt Dt tua: {aDditati affirlp2fent qua: uera non (Unt, id'll contra Inrubltloncs
[271]
m1ndati etil quanti in litedslludad4
tlbl leges iuris docere p(umat qua oporteat uia iII
ad ?uru Bl eoru procedere,ut facilius me fordibus uinc:it,quali nOI1
la eef!a tOtl ferme orbl habea{ innoctia mea.V li adduci non polfum ur li Cp' ft"
te fide q ap?ft;>liea,Bl cotemptis cCuris tuis q
IUCIS mru pedere eobulferut.Ctedes ueto potl9 gtauiorib
9
ulrls orni ellcepnone maiorib
9
,cp nulIu fc:idalu pofui,nulIi ruina:
ceeafione paraul cora ulla plcbe Germanoni qui mlhi eiurd lingua: foderate iunB:i
runt,in qU"a iltis Bdgisignora Confi1iii meii ilIud Camerariii cum plana eiu'
uno ur edidi,ae fecure quid credere poces, C:0'D
mmlUs quo de mca lnnocctla,pletate,fide,mtc:gritate<J! a l'luribus ilIuftrilTimis IatHfi
mani tcrrarii nollra: natiois regnaroribus. MagiA:ratibus,populif'l! Gc:rm:morum, Bl
Canl:ilflmis Dioccfium noftrarfi El'ifcol'is ol'l'idis Bl ciuitatibus ferme tr icnnio ante
per lireras obfignaras,Bl fide dignas faB:us es certior. Extant l'eneste ab inuU!:ilTlmo
Romanorfi cleB:o T mp.Maximiliano Maximoleoni tibi, Bl a reuc:rdil1'lmo Cardina
li dfio mco Gureenfi pro mea innocenti a tcr<J! quater<n oblata teftimonia.Dcderunt
8& poA: Epifcopos iIIufiriRimi prouinciarii pra:lides at<n duees nobilil1'lmo fanguine
l'rognati. ElcBorcs Imperii,FridericusSaxonia:.Bl Ludouic
9
Bauaria: dUll!
Virtembergenfis ,& Marchio princeps,& ftrenuiffim
9
M agiftcr ordinis Teu
tonicorii.Et e r(gioe horii Reuerdi ae deo amabiles Germania: potifices. F.pifcopus
Vormacientis,Epifeopus Argtin/is.Epifcopus Conftantienfis q me ouem Cua paftol:
"gnofcit.et Epifeopus SplIenflS iIIe a tua fanBitate huic liti darus iudex.qui autoritate
tua funl:us.dc eof1lio peritoru pro mea Bl Ccriptorii meorii innoctia dill'initimi tulit
Cententia.Cum iIIis dedcriit quinquagita tria oppida,ois offlciolil1'lmi
fortilfimi,Bl integcrrimi uiri.c6mendaticias epillolas& Iireras rede fidd,probitatlf'B
mea: indemnitatiC<J! tel1:cs.AddGt iIIorii tefiificationi robur& pond
9
infigni dodrina
&grauitate prdati ecc1cfia:. quos Rcuerdll1'lmis cauCa: noltra: iudiclb
9
Grimano&
Anconitano fidei columniS raq l'erHtylia iumnfii fcn.ltorio!!
ll1'el1'ores,mGdi lurnina.ArchiepiCcopi,EpiCcopl,Ordinii genera1es,& eorfi Procurato
res.Sapitia: Romana: magil:rat9.Pcrnitriarl,BlaIl theologia: at<J! lUns kdimmi.
Dodores,,p fuis fingulotii dignitatib
9
inhiftoria dc tpibus mcis nominadi, Cl tot Cel1'i
onibus publicisin tua: Maiellatis domeA:ico Cacrario qua CapcIlam PontifiCia uorat
habitis Jemp agte rem mea ut oia Colet fidelitet oratore iunCpitHruno Toanne Van
dcrbico ta equeftris ordinis nobili uiro q in caufarii patrociniis diCputatore acerrimo
&eod Procuratore meo,tand in ultima felfione caufa plene cognira per Cenrtias
Ccriptiseditas decreuqfit me ab hac pfequutioe iniuriofa liberadft el1'e ae abfoludu.
Nee ulli dubiii qn diffmitiu3 qql ram oracull fenttia rcucrdifs.ludicii ut debuerat
feruta fuil1'et,nifi tiic madatu dc fupfeddo abile ut dieebat accufatores impetra{fent,
Eorii oim quos iii eitauimus undequa<J! tellimonia & uota fi recordabcris,Bl ada iudi
dorii {j cora te legi curabis, piane inuenies me ab omni delatorii in6mulatione pror
ius alienii.Al1'ilit huic mea: putitati tota ferme urbs Romana, Bl euffarii nationu ?(!!
doBilflmi.quorii ego decret:llesquotidie Has aecipio,etia a fimbus orbis ,c6firmates
mc nullis hoib!l fcadalo fuil1'e unqfcriptis meis,qn me potius a:dificare in dies, pIanta
re<J! uariis Iinguis eccIelia fpirirui fanBo,q per diuerfitat li nguarii cunBuu gentes
unitate fidei eogregaui t.Animaduerrut nimirii q> ego prim
9
0 im grxca in Germama
reduxi,& prim90im ecc1efix uniuerfali art & A:udia fermois Hebraic: c6donaui at'li
rradidi,jrc [pero mc nO fruA:ra (perare pofteritat eccJefiallid meritis mflS futura no
ingrtii, te<J! pfentE BeariCs. L E O Pont. Maxime reru magis q uerborfi :d1:imator
i' rot Bltii durislaborib
9
meis in ortbodoxiifid bfificii loeo collatis,pac mihi & ani
mi tr5quillitat iuftercddlrun1.Sin me uero cupias in hac uita malorfi pfecutioi ppc:
tuo fubiacerc,uchemter gaudebo uideri dign9'l t:itas J' Chrifto nio iniurias pauar.
Hagenauapud ThomamAnshdmum McnfcMartio.M. D. XVIL