Bibliotheca Chemica Contracta

-il
♦, *
11 3 7 IB I B LI O TH E C A
CHEMIGA
. CONTRACTA
£x dele£lu emendaiiorK^
nathanis albinei
Doctoris Medici
In grMtam commodum Artit

CH EM I c yE StuAtojorum.
nathanis albinei
in Bibliothe cam hanc
Chemicam Contradam
P R ^ F A T I O.
N Bibliothecam Che~
mtcam temporum lapfu
tot 'vndecun^ pefics if--
repfermt ^Jtudtofifme
kaor, 'ut rvtx Vila nunc medendt jpes
fuperefie videatur. Multtpfendofo-
phorumfwtm inter genuma venta^
tis pignora hermettcorum titularurn
Jpecte incautu fctenttx, tnojutfitonbus
quoitdte mponunt. âmplurmi
praterea verorum fhilofophorum H~
bri traduaiombut,adulterationibuf ,
^ ^ infer-
PRiEFATlO.
infertionihm, 7nutilatiombus,
^ tncuria tta deturpati funt^^
cut m uti pertculofm multo fit qukm
omniYio ablitnere. Îmfuperfuntin--
tegnt^te nitentes âut faltem tolerahi-
Itbtis ^ttiis afiedi, a do^dis £5^ probis
*VlYis ITl po/iCTOYUTYl Uttltt^tCTTl COYl-*
fcYtptu ij funt ex quibrn ledtone afii-
dud & meditattone tndefefia mate-
YiaTYLj 9 *vafa^ igries ? coloYes, Ycgtmi'^
tia y tempoYa ? £5^ quidquid ad phi-
lofiophici lapidis cogTiitioYieYYLj > €5*
complementum Jj?e6tat ajjequi pote-
ris. TYinapio Comttis TYeî/ani £5*
îonyfiiZachaYtj opuficula tibi com-
wetido .* ut ex qs aYite ommafialtem id
quod lapis non eB edifcas, im-
poftcYum aheYvandi occafionibt^ exi-
mas : quamquam in 2). ZachaYtj
hijioria nonmhtl cma tempera pec-
caturru
PRitF ATIO.
catunu eU.^tAb his reliquos a^gYede^
' re: confute Tteftamentummagnurru
, cius^^ fiûTus turn
theoricas qudm fradtca7dihgenter
medttare^. Lege ^ re lege JBgidtjde
Vadts Dialogum, ^^îtr^hi picini
librum de arte chemtca^ cum lllardi
necromanttct quAfttombus xtitj^ lodici
Gre^jen Secretum , Commentaria
in feptem Hermetts capitula, HenrL
ci PCunrat ht (tAmphtteatrum sterna
faptentiA, Jftcolai pLame Hi Poema
figuras hieroglyphicasdnnumerof
que altos probattfimos traplatus qui
hic atque tlltc proftant, aut adhuc in
privatis btbliothecis latent . Si qud
poUes ingeni] acrimonia fagacita^
te lohannis Dee Londmenfts Aiona^
dem hterogljphicam m pretio habe^:
ibi enim numen, punBa, ImcA, ^
^ } figure
PR.EFATIO.
■pgurx, geom^^trtea mtrakli mdufirta
ad naturalta /igmficanda ‘vfurpan-
tur: ^ fi femel tn methodt tUins dt-
,
C(fna êdenu intruferis fecrettfima
qu&(fiê continuo ttbi patebunU Ex
jupra enumeratis venam philofophi-
cam (f ftylunu hermettcurn multa
le£tione tth familtaremfaats atque
indepo/iea fenptorum aliorunu au-
thoritatem faede dtjudicabis: prm-
pue njero ex fententiarunu conw-
nientta ^ 'ventiUis congruilate^.
At tmerim quia quo numerofior ent
bibliotheca tua eo plus tibt laboris in-
,
euwbet plufque di^cultatis re-
,
morabitur deleHum hunc ttbipra-
paraui ex Augurelli Chry/opceia ma¬
jori minon feu veliere aureo, Cof-
mopolita hNôuo Lumme Chemico ,
tÂnonymi liArcano hermetica phi-
PRiEFATlO.
lofbphix opere. ^hilofophorum enivt
nemo elegantiusîucmdim,^ incor-
rupttbilm loanne Aurelio AugureU
lo Arimmenfiiapidii my(leria expli-
cmt-.qua pro poematis hbertate tan-
toaudentius fub fchematepoetico oc-
cuhando le^doribus explanamt. ôf-
mopolita ^ ^nonymus Callus raro
omnino ^ excellentitradendi modo
prateritis omnibus omnium feculo--
rum fcriptoribus palmam itaprari-
pueruntj,ut,ne ad dignitatem verba
dejintj^laudare(itpericulofum. Hu-
jus VhyftcA reflitutA Enchiridion non
debuit omitti-. nam beet in code lapi-
deexprofejfo non traHetur ,nihilo-
minus ibi rerum naturalium non ad
libitum confilda,fed veritati confen-
t aneafundament a fiudiofii meditan-
da rede uttliterprAmittuntur. Tti-
^ 4 bliothe-
P R i£ F A T K O.
hltGfhecam ham it a contraCkiyn £5*
tibtapparatam ex mantbm mm ac~
cipe, tecum femper babe ^ tere-^ lege^
relege^ medttare^ utfit tibi ommunt^
in/lar, ex qua mam operis totam,
ommdque ad lapidem fcttu necclja-^
rta exctptas. ^mdtamen nifi fupe--
ratis dtfficultatibus pnmafronte tm
fuperabilibus tibi conttngere pojfene
exifimes : cum revera omm tdto-^
mate longe dtfficihor fit phtlofophtca
dtaledus^tmb fjuod mx credaj^plu-
rtma fint phtiofophorpim diiia philo-
fop his ipfis obfcura: mx entm finc^
Oedipodis tngemo ^ Itngaarurn dtf
cipltnarmn(p cognitione in fcriptura
phtlofophtca fenfus mtimospenetrare
daiur ^ neque tamen omnium arti--
ficia omnes ajfequi pofuntj.Nec pro-
pterea interim defieres, aut ab ar-
cam
Vkje fatio.
cam tanti inve/iigatwne pedem retra--
has: nam Deumprecihus fatigandoy
Itbros afidue legendo , in folttudmi^
bus £5" medttattombm degendo, £?*
cum artis jiudiojis tnqmjitonbusfre-^
queter conferendoj fortajje fata mam
tnuemerpL). enique fi D ei optimi
maximi benedidtone confkinti in^
dagine proceffum totum iibi altquan^
do intelltgere conceffumfit, cominm
agnofces mtam cimiem agenti longe
dtfficilms ejfe quam vulgo putatur
magnum opus tHud^ quod tamenper
fe factUimum eft, exequi: nec quod
tgnari omnes faciunt^^^ totfapientes
folapretiofifmi fecreti ^ fubttlifii^
morum fcriptorum intelltgentta con-^
tentosmvere miraberu.
Lucretm Lib. II.
Nam nil dulcius eft bene quam
munica tenere
PRyEFATIO.
Edita do£trina {apientum templa
ferena,
Deipiccre unde queas alios paC-
fimque videre
Errare, atquc viam palantes qux-
rcre vita:.
Sedfinemfacto ft te hoc ’vUtmum
monuero: ûthenticorum philofo-
phomm diCkt celebria, ^ nervofas
periochas, non fecm ac difcipului
prxfcriptum d ludimagiflro penfum,
memoru exaBe ^ tenaciter impri-
me, indefinenthcjue in mente njohe,
revolve, 0* inter fe confer,nihil om-
nino in eis otiofum £5* inane reputnns:
alias fru/lra rerum akpruftflimarum
(Itidio coUocaveris operatTLi- ‘Vale.
HERME-
(0
HERMETIS
TRISMEGISTI
TABVLA SMARAGDINA
^âlis a majoribus noftris ad nos
pemenit.
V Er VM fine mendacio, cer-

tum & verifiimum.
Quod eft inferius eft ficut id
quod eft fuperius : Sc quod eft fu-
pcrius eft ficut id quod eft infe¬
rius , ad perpetranda miracula rei
vnius.
Et ficut omnes res fuerunt ’ab
vno, meditatione vnius : ific om¬
nes res nata: fuerunt ab hac vna
re,adaptatione.
Pater
(:)
Pater elus eft fol: mater eius eft
Lunarportauit illud ventus in ven¬
tre^ fuo : nutrix eius eft terra. Pater
omnis telefmi totius mundi eft
hic. Virtus eius integraeft fiver (a
fueritin terrain.
Separabis terrain ab igne, fub-
tile a ipiftb, fuauiter, inagno cum
ingenio. Afcendit a terra in coe-
Jum iterumque deftendit in ter-
ram, Sc recipit vim fuperiorum
Sc inferiorum.
Sichabebis gloriam totius mun¬
di ; ideo fuîet a te omnis obfcu-
ritas,
H^ceft totius fortitudinis, for-
ticudo fords , quia vincetomnem
rein iubtilem , omncmque foli-
dam penetrabit.
Sic munduscreatus eft
Hinc
(:) ,
Hinc erunt adaptationes mira-
bilcs j quarum modus eft hic.
Ita^j vocatus {urn Hermes Trif-
megiftus , habens tres partes phi-
lofophte totius mundi.
Completum eft quod dixi de
operatione Solis.
BIBLIO-
0)
BIBLIOTHECAM
HANG CHEMICAM
cpmponunt,
lohamh Aurelij A VG VRELLI

Chtjfopcei aistraque, Aia]or ^ Mi¬
norfeuVeUm aureum: cum editoris
^Carmine aureo.
Cosmopolite Novum Lumen

Chemicum, duobus conftans tradnti-
busde Mercurio fcilicet (S de Sul-
fhure^.
Anonym I Galii Enchiridion
Thjficarefittuta,^ Arcanum tCer-
meticx ^htlofophia opus.
lOANNIS AFRELll
AVGVRELLI
Ariminenfis
CHRYSOPOEIAj
ET
VELLVS AVREVM.
Seu
CHRYSOPOEIA MAI OR ET MINOR,
CVM
NATHANIS ALBINEI, D. M
Gatmine aureo.
3
IOANN IS
I^VRELII AVGVRELLI
Chrysopoeia ad Leonem x.
Pontificem Maximum.
A Vrij’erarn paruis animi pro viribm cirteyyi->^

Qi^fitam nobis ^ longo tempore partum->,
! Vf rerum inmlucris tantarurn euoluere moles
! Sepotuit, cUro perhibentes carmine nuper
\ LuJirmtSjC^ Mu/is hanc cotnmendauimus almisg
{ Qmdnulliex omni numero fecere priores.
\ Cumûeoperi amorem cuius fub nomine tuturrs
: Vergeret optarem.foret & res prsifide digna
I ^pfd exje magnoy variaque hinc rnente tenerer

!, Cuimerito cunîa hnc, & non ingrata dicaremt
Jnterea nobis tutevelut athere ab alto
Adijjus ades mundi fejjis Juccurrere rebt^s,
. Qin belli fcelerumtjue faces^ incendia tanta
V^tinguas^ placidarnquep7is/perare eguietem
V>es populis,folida)ncjue per aurea fecula pacerm
CtLive etiam^ Ji parua licet cornponere magnis^
Ad fanblos hcec nojira pedes ars aureatendat:
Vt cjuo te fidei/acra nunc ccetus honore
Vrojecjuitur cunHus hoc te veneretur^ omni
Jp/d tuumpro me culm fic numen adoret.
^ 2, HatiC
4
lânc igitur^finon mirênfa ?iegotia prorjlts
Jmpedumtj permute precor feprodere tantmn
Quotihiy detraHo veluti velamine virgo
Tôbllis tngenio vulturn perfufa rubore^
Occuliujn i'ricipiat femeloflentare decorerru,
Jriac ete'nim prima £ii4,anejuam fe fi'onte Iegenii
JSIon adeo oftendatypaulum tamen ip/d reclu/is
Deteda arc arm mira jd^gratijfma pandit.
OuarnJi forte legens interdum nomina diiium
Oêndes quos vana olim coluifje vetujkis
Dicimryextemplo baud renuas, facra optirna quanqua
^xerces, verdmque fdem^ culiumque tueris.
JUa etenirn tanqitdm prijcis conjueta vocari
Vatibus enixe quos tunc irnitabar adiui
Supplex, df paribu6 curis in votavocaui.
jMateries etiam/'oliturn conqiiirere Solis
Et Luna auxilitirny nec nonVulcania velle
[Arrna videbatur quorum implorare fauoreni-j
Laser at: dj' mihijamper te licuifj'e Juid nunc
ConceJ]umy& venta drgnumpeccajje fatenti.
J\dox tarnen hincaliud quafitum ad carrnina nurne Uy
Et precibmfolum cunHts quandoque vocatur/ij
Forte aderity prafens fueritJi gratia coel o
*Tanta mihi: magnum multo feu carmine Aioftn'.
Seu qucmflagranti veSlum/uper athera curru
Mirati videre patresy ocuhfque fequuti
Aefaper pururncoelidifcindier oraSy
Aji'corurnqueglobos intro ajfexere micantes :
Seuquivocepaldm porreUoque indice prodit
Tênif/e aitxilio \am turn mortalibm agnum
Jpfe canarn, vatem quamprim 'urn rnatrts in aluo
Exultameniy t::p’ adhucpuerumad deferta ferente m
A ntrî
5
AntrapedeSy pun rnox lordanisad vndarn
Dignatum caput illim contingere /impha
Qmproprio anticjuamncbis Jic/anguinelabem
Ab/uity zti fcelerum maculae abjierferit ornnes.
Nomine cuius item tibi cjuondam & moribus auHo
Defmt hand vnspuam famr ac cxlejiis abunde
Gratiay cjua tantum meritis conjcendere cultnen.
Pofesy &mjfasmundi reqere vnus habenas:
Magnammos aûanspropria virtute Leonesy
Pontificum decus egregium iam Jape repertos
Efcynec Italia fub iniqiio temporey vfjuam
Chrijiicolisvlloprorfum indijcrimine deejje.
HacJed erunt mihi cum dicendifaEla potejlas
lamfueritydabiturtûe locûicpua iujjeris ip/e
Sanllepatery cuius nobis Jlant omnia nutu.
Interea certis hominum vis vlla-nêpofjit,
Indictjs aurum facer ey mutarernetalla
Percipias primum: dehinc epua fecreta laboret
Ars id perfcerey cbr naturam aejuare potenti
Jngenio in/picias: demum <ûis ritefeetjuatur
Hinc modus a/jiduis doHtJque laborfbus artem
Peruideasy ^ qm tandem experientia ducat.
Omnia quagnaro pajjim tibi certapatebunt.
Si quo hac interfenexuyquove ordine conjlant
Ip/e acie qua cunSla foies difiernere mentis
InfpeSlans paruum non dedignaberermnus.
Quod tibi nonparua ojferri/uper arte laboro.
LIBER PRIMVS.
H Vynana experiens natur&que amula virtus
Aurum num verefaceretquafideret artey
Quisve modus foret, efi animus quarpntibus vitro
i-‘ a 3 Dicere
6 lo. Avr. Avgvrelli
Dicere: /^mtûepalarn vefiigia nulla priorum
Apparent proferrepede^n: vos nurntna arejjum
Dirigite ejl hominum tjuibus expenentla cura.
7uque adeo in prirnis aitro cm plurirna tellus
SpargitHYy &'vaJio venas fub^corpore condit
Bidereifucco plenas meliore metalli,
JPhabe adesj S" tecum accelerans nonpajjtbus aepuis
Alma foror qrauif argento, cut f&pe fatifcit
Orbis iter Jiimmdque ojientat brachia terra
Candoris grata athereifucata colore.
Tû tûotpue nec carptis Cylleni audacibus vjûam
JDefueris: tibi nampuro de fonteperennis
Riuulus argentum vulgo quod viuere dicunty
Suffcity (jr tendspraftat primordia rebus.
Twentyue tu pater ignipotens ûemferuida flammts
Antra muant, tentifyue exprejjkfollibus aur&y
Fornacefyuey incudcjquey & liyuejaUa carninis
<ttris duFliy aurtyuCy elcBriquCy recoHi
Jnuibdum exercentfemper: tu rnaxime prsjis
Artifici vatiyue Jimul tua fatla canenti,
TAiifme te filers ars inchoat; eia agefianflum
Coniugis vt tecumpergat defiendere numen
Fpfice y (pitam penes efigenerajidi plenapotefias.
Hdic mihine curfu natura auertary^vfiuam
Declinemy ofiendet yuotconftent cunUa, quibufiyue
PrincipijSy tpudve hinc inemida efl fernitAy tpuantu^
Sit modus vt certam capiant humorque calorque
Fernperiemy cuiusfiuauiperfuja vigore
Omnia perpetuo foetus in ficla propagant.
Fu mollie gremio Jurgens vxoris amata
Arte paripror/us genitalem imitaberis igncm.
per te Jublirni pen dent in vafie metal la:
Par te eadem tritifipedejkbpulueris irno
Pmdo
C R Y S O POE I ^ LiB.‘ I.’ 7;
fundo harem: eademper te catefa^lit^HeJcunf,
Tu rnihi, tu lenmrn film pater alme calorerru
Intendes j ^ curnternpm dabit ipfirernittes^
'Tu princeps operii tanti, tu carrninis efio
Principium: feruens dulcis rnihi fiiritm oris
Extety edtcjue virurnper te V’dcane per ora.
Nec tu nonfaueas tantis ^(ûijfima votis
Prifii perpetuurn facli deem heroino^,
Q^rn circum exultant laud'ata ad jlumina Nytnpha
Minciades, Phoebltjiue chorm comitatur euntem->.
Ant fouet Andino recubantem in gramine Manto
Lata trium no do neptem complex a firorunu.
Sic mihijarn gradibm crefient incepta fiecundis
Jêc rerum firies illis aut copia deer it:
Et Jua feribendis accedat gratia rebus.
Immenfo primurn coeli quodcunque Jub orb^
Seu fimplex fertur corpmyfeu corpore conjtae
Multipliciy tendit fibolem proferre, diuqu^y
Qmquepoteft augere genm yjpeciemque tueri.
Tiamque vbi materiem jparjus comprehenderit ignif
ViBor agitflammis donee conuertat in ignenu :
Infieit humePldtque liquory nec deficit vfquarru
Qjfin in fe quicquid tetiqit ni rnaior ibidem^
Vis obflety vertat y tenuefque ejfundat in vndas:
Sic a'er yfic terra fibi eonferre labor at.
Vndjqueyfic longo bunBa in fe tempore transfert.,^
At qua compofitis conjlanty quacunque feruntur
Viuerey de propriis vel femina fiirpibm eduntj^
Vt foecunda Ceresy vtgermen fiertile Bacchi :
Velfibi confimiles natos animantiagignutvL>y
Vt bellator equm bos vt bene junfim aratrOy
Vtq^ hominum proles mira & coelefiis origo.
a 4
S lo. Ayr.' AycvRELii
JidiC inter variant qua nec primordia rerum^
Bxtanty quaq^frui vitali forte negamury
Vt 7nedia quacunque pdent tellur e metalla,
Qmque latein rnirograti fulgore lapilli:
JSlullo namque genus fcboUrnve auger e put ant ur
"Semineyfed cunBos auitorpereper annos.
Verurn hac ipfa etiarn fecreto viuere quiuis
Sentiaty vita diuino rnunere fungi:
H&c ^ oriri eademfi contemptahitury
jiugeri ex fifepenitujqne increfiere cernety
Vt rnox e varijs patefallis nojje licebit.
tQuodJi non fobolem educunty non cater a vertunt
Jn femety caufk eft quod multajpiritus illic
Aiaterieabflrpfiis vitam quiporrigit ornnern
JExplieat agre ex fi viresy ni viuida promat
Idas haminum virtus denfafub mole latentes.
Hoc eienim quicquid dijfunditur vndique caeliy
A^haqucy dr terrasy dr lati marmoris cequor
Jntus agi referunt animay qua viuere mundi
CunBaputanty ipfumque hac mundum due ere v itarn^
jifl anirna qmniam nil non efi corporis experSy
Jidundus at df mundi partes quoque corpore conflanty
Spiritus hac inter mediusfty quern neque corpus
Aut anirnam dicasyfid eum qui folus vtroque
Tarticipans in idem fimul hac extrema reducat.
Jdicigitur mariay ac terrasy atque adrUy dr ignetn^
Viuerequey augertquey atque in ficunBa referre
Semper auetyfimper flirpesy animantia fimper
dgnereyperpetudrnquefiqui perfiecula prolern.
Heniquejic etiam fuluo detentus in auro
Jpfi manumeupit artificis quivincula foluaty
Et quifi propria reddat virtme potentem.
! Chrysopoei^ L I b. I. 9
Qmd(iquis properans hmcartjs viribns vn^juanu
Explicety atcîte dmteptdo pojiinco<îia.i igni :
Continuo afpiciet, viju rmrabilcy vitayn-j
Anro impertirilongo cum fernuiis vfn:
E4ec deerit cjuin epc auro Jibi procree^ aytruri'i-).
Quod cum itn cobfiiterity durate crediie diclis
Intenti artificesy cp‘ resjperatefecundas.
I am pate this vt non tantumfikb montibm aurunt->
JSiatura ejficiatyjed ut id tjuoque prodeat art^ :
Quoque mcdo id fieri pojjit quandoque docebo.
Interea ne quid nobis quArentibm obfiet
Quo minus his adhibere fidem fit forte neceficy
Qua contra Joleant did num omniafioluaî-^:
Aiox eadem validisgram experientia fignis
Impetety &grauiutnjententiaprifia virorum
Delebity referens qua jamvidereparentes
Jpfi oculisy manibufque fimul tetigere bead:
Atque hinc incipiens cunbkt hac ex ordine pandanuI
Nil mirandum aqu 'e quamfi quod longaperegit
Annorum feries genimlifemine cceptumy
Audeat illud idem momenta protinus hora
Ars facercy ac proprio naturam vincere curfuy
Quern tenuit tanto in Jpatioper grandia terra
Fijcerayjumma eadem Jeruans veftigia ab ima
Sedey per anfiadus totoSy ac cacaper antra.
Nec minus his rnirurn fiqutsprimordia pofflt
Scire quibus confiet purigenus omnememlli:
Atque ea componensy aururn dmn confictt artz.^y
Menjura exequety necnon & pondere libret
Aietitur quibus hac naturuy ^ ponder at vnis y
Quid locus ? an quijquampoterit fornace calorentj
ÂEquare exiguis qui circumdubh caminis
Nunc
lo lo. Avr. Avgvrelli
N me loca t err arum ferfertury nnne petit almnu
‘Tellurertiy rnox (Îj'fufraejue inâqtte rej'ertur
infer to difiendit cunCh tepor^ ?
Quf potii eft vnejuam tuntzt omniparentis apifei
Aimer a naturdi^ epm vis mortziUbus vnepuam^
Tantafun? non ipfi etiam pui nurnina coelo
DcijCere in terras conati yVellere ab irnis
lampotuere fuis monies radicibm altosy
Inurta auderent facra in penetralia terra
Tendere yfcnttarlpue pi& fecreta parentis.
Addepuod in varias mutari corpora formas
Jslatura baud patimr: neepue enirn velocis epui bos
Jnduerit Jpeciem piger y aut Parnafta laurm
In fe Chaoniam poterit conuertere quercuiru:
A7 ec rnagis as puro fe ccmmnttuierit auro
Qmm ft puodpue etiam pueat a tpuocunpue creari,
Haejunt pua coelo miftam diuinitus artem^
Conantur jruftra indiciis tenuare pufillis.
At nepuefeire opus eftypuanpuam hac ft nofeere pul-'
chrunuy
Qua puibus extiterint gignendis vltirna rebm
Principia: aut puali fuerint ea lance recepm
In numermn &pondm: nepue enirn fifarrea traHes
Semina conftituant pua far primordia pmras
Quave ea conueniant menjura pondere farri:
Farr a fed ipfi putri mandabiscondimterray(^
Vvrtmem lai leantem inttssy fesbpue mouenterru
Irritans tantmtiy natura cat era linpues.
Flee longinpua adeo /patioft temporis at as
Conuenit huic operiy vires pmd prornit ab auroy
Ac non principifs e primis conficit aurunu.
Quid ft nobilim puoddam pHod praftet ^ ipfi
Ahto
CnRYSOPOEiy^ Li b. I. II
Ahyo rontendant proprio rnolimlne Jltmrni

Perficere artifices, apte cat nornen elixir
Experti fiecere Arabes , verlûe deder^
Indicium id (puoniam in melius (juodcunque rnetallurn
D licit, mfieBum mira depur at ah art<i_J
Sic nequejpeckindus ncbis Ucus ille,caldrquQ_^,
Qm calet inclujum fiemen genitale metaUi,
diufertur Jpecuhtts tellure fiub alta:
Afialio prorfium ducendt iramite grejjks
'Natura pariterfiecefifm inter & ariis,
Qua fiimul ad metam projpelkins vtraque duett.
Denique nec jpeciernveni tunc arte putaris
cyEre velargento duct fi videris aururn:
Sed privum h. c prim fieri ex are atqtie argento
Aururn crcdideris : veluti jifarris in agro
Jnfielix loliurn & fieriles naficaniur auena :
Aut fit forte bourn videos per vrficera toto
Striderf apes vtero & ruptis efferuere cojlis:
Autvtplura JinurmUijimul ouapuella
Rite fiouent, rnultus tenero Jub peBore bornbyx
Palpitat& lelki nutritusfronde virentis
Dehinc mori, tenuis texto fie veReris orb^
Jrnplicat, ac inndern pedibus rnunitus (Sr alis
fiapilio deverme pedes volitdnfique recedit.
Qmd ficunBaetiam Jintvni Jub dita forma
Qm jpecie vulgo perhibent differre metallo,
E quibm extiterit quodcunque impurlm , atqts^^
Sordibm infeBum terrejiribm, exuet omnerru
Arte luem citim, purumque nheficet in aururn?
At^ idea hand nejcire opus eji quihm abdita terris,
Et quibus e caufis fiunt, dr quot forte metalla
Qua varie primo fncrint diJimBa fub or(u.
'' Sea
li io. Avr. Avgvrelli
Sed ûis in arcanos terr^ dejcendat hiatus ?
Qiufue referre pedempojjit /oca letra remenfus ?
Veridicove <pueat fari qua viderit or^ ?
Vos MuJ/i qu£u nojje decens dicerepar eft
Omnia^vos diiia nuUi rnemoratupriorum^
Dicite: Jic vohis ipfe aure^vafa facer das
Frimaferam: aternumfic aurea carmina dnrentj.
Lynceus, vtfama eUy vifu pralatm acuto
Omnibusj 'efimmo Siculiqui culmine mantis
Fcenonimin perms octdo contendere pojjet.
Ft numerare etiam 'verfantes littore ptippes :
Flic fimul oppojuas moles,fimul edim faxay
Infertu monies acie penetrabat ad imos,
xHta^spuefccrcta Jpeckibat vifeera terra,
Aera perpurum veluiivitredjve per vndas
Ant lit^juida quondam cryjki/lo mijj'a vidernm
Spellra quibm rerum nobis refpondet imago.
O qmties patrij ref densJkb rape Pachyni
Trinacridmque omnemfiprajp ecu/atm ef inf'a
tiAsthnai caufas ignis motufjuevidebat /
Qui fmul ac tanta vrfeprocul omniafenft
Cernercy non vlira cunEtandi certusy alte
Frouidm externas animutneonuertit adoras.
E'fgo ratem certa plenm Jpe magna videndi
Confiendity pelaolque deos in vota falutat.
Sicanio verum portHvix foiueraty ecce
Otimfera tempeftas caUqt marifque leaentenm
Graiorum ob portus Ept. t vertit ad vrbes.
Fianc Arethufa illi Nymphos hortata marinas
Immifty Nymphtfpue etiam adnitentihus ipff
Ft to turn ex imopajfim mifeentibm aquor:
Namque iUasmeim in thalamis nc forte mderi
Chrysopoei^ Lib. I.
ty^îioreis -pojjent innafe/at d<jHU6y(^^ 07n'nfi
'Tttm chorus objcuru fepturn caliqine ccelum
^Texernty ac noElem nautM obduxerut dtra^Ti-j.
Hincille a 'eri^ properans it proxirna Pindi
Culminajpecktum: nec lotigum tempm & ornnes
Inter ms Rhodopes y Plerniy Tomaritûe cmiernas
Fontibmirrigui centumprocid tndevidebat,
Oraque ternebat terriz in penetralia centum
Quin Phido exoriens aderat Achelous ab ipfis
Sedibusanteocidos^ & ab imovifcere Lynceo
Altera qui lonao retinet taurha recejju
Cornuay feque aide exporgens irnmenja per antra-
Occulit Herculea metuentem verbera claua.
Jlle etiam lento pracelja Ceraunia pajju
Circuity <dr 'vijkjimul interiora petiuk
Omnia: mox Grata varijs in rnontibus ora
Confidity penitujque cauls rimatus inhajit
ObtutuJpecubuSy miranddque plurirna primm
Vidity & hac eadem nobis memoranda reliqnit *
Qua dum alijs ad nos olim delata vicijfm
Prudimm ante omnes hac intro prorfus ab Hits
Spedhricupimus quibus alto in peblore Pallas
Infidety atque iliicfcitu pulcherrirna verfat.
Principio locus &fedes deer eta metallis
Gignendis terra eHimum aique immobile vifeuSy
Marmorea in rmrem paterafub rnontibus altis "
Ex cifumy veluuque cam /ubfor nice claufirn :
Quo foils radq penetranty crebrique feruntur
Siderei^ innurnerls etiam fulgoribus ignes.
Colleblumque ccquunt humoreroy ac jugibus ind^
Saxa per ^ rimas loca cunck vaporibus explent.
Aft vbi continuum paffm vapor ille eforenu
i4 lo. Avr. Avgvrelli
Confedit j nec jam fecretzi per antra volums
Amplhtii imrnenfos poft tandem induruit annoSj
Hjiret in expletis vents informe metallum.
Kamque li^jHor partes terra difperftts in omnes ,
Et tenuis rnixius tenui /entocjue calory
Cimpofitm, quondam fuoiens & pinouts & vnflm
Extit e vajlifundo crateris, ab imo
Sulphur a vbi argento feruent immixta perrennij
Argento fluere infigni, vitdmque per auum ^
Diicere: queis primis gignuntur multaduchm. ^
Eloc mains,patrIS illud enim vimcontinet: hums
Sujcipere, ilLius pars eft prabere calorem ,
Hincfului Jfecies auri pulcherrhna fulget,
EJinc nitet arêntl candor, rubet area vena,
Eerrea nigrefcit fub apertum, plumbea pallet,
A!bicat at ftanni faciesjimicata colorem
Arqenti ,pondufque ferens,niftrideret, aquum*
In primis iqitur cupidis mortalibm uurum
Qptaritur ingenles inter variofque lab ores,
pfrque laborantismanifefkipericulavita.
lAamque feruntIndosy regio'qua vergit in Arllon,
Eenderc furatum cumulos,quos egerit auri
E orrnicarum in gens rnanus: at non fegniter illas
Exire,ac contra Jkire,& fugientia paffm
VngHibm& n ftris lacerare & figere terga ,
Auhigiat quarnvis celeri gens ilia camelo.
iSiec minus aut Jcrobibus cura, vaftifve mints
Elejfrrij impendunt ,ft quando e montihm aurum
Eruerint: neque enim nunc qua ramenta ferantur
Eulaa Taao expediam '.fed qua muiorihm illi
Suftineant fubieSlalaboribus atque periclis
Immmens, o" q^^s& vincant opera ipjd gignantum.,^
jSfarn
at =° Lie. I.
IS am Jtenles rnagno primurn conamine mantes
Excindunt,penitufiiHepetunt ûa nulla dabatnr
bernita per cuneos accenfis vijcera lychnu
jpue ima,nuUa phaebifub Luce cauernas
_ Nobles atcûe dies penetrant, omn’iaue recefJu
Explorant aditm: burnerLfûe exci/a vicillim
Exportanttrad^ntûeali^s longo or dine primi
Eertenebras: doneclucem quiperctpit vnns
Egerat extrerna pondm ceruice receptum
illospradurafilex fiforte moretur
âltsJamPoeno rapesfefe obtulith^fii,
ddumfrrmabrias in nos tranfcenderet Alpes
Nactgni excosjuitur tunc.&mollitur aceto • '
yoluitur atpicea circum caligine fumus,
Ei miferts latitans comprejjo (piritm ore
^^flrrnmr.vkarnûe operafubfafce re
A% ideo cadunt tngentt pondere ferri
Et vacuo s fumrna refer ant. teUuris hiatus
Urn vapor tnclufus cuneis exhalet apertu
^^^r^^>necre^mesûinrnultofornicem^
Sujitneant mum: cum jam majoreperafla
Pane operts cadunt extrema fornicts arcus
Etrtmafignumprabent, ûam peruigil ^ûs
t^rto monwrefidensin culminefentit.
Hic tblu,aut Clara reuocari voce repentQ^
Cmceftm.pmtutn^ê obtHfoccHpc, rnris
Indent. jp(a<,re ^ '

j6 Io. Avr. a v^g y r e l l I
Nec fcmere eiiamtum camfcdere, vel antQ^
Effe: fed vna illos ad tanta pericula daxit
Spes inutcki ornnes per cajks, perejue lahores.
ied quid in hus tuntum morer ? aut qua rnirafuperfimt
Frdteream, nihilo cum fint his forte minora ?
Ffi deinceps almd fejfisfludiumque labofqu^y
Qw) mntam expurgent immijj'o fonte ruinanu.
lamque igitur Jurnmo pr<zcelji e vertice rnontis:
Qui reliqms longe fuperet, centefimm etfi
Separet hmc laptSyhuc immiffa canalihm ampin
Flumina deducmt unto currentia traBu
Befertas inter vallesjperque inuiafaxa,
Fupihus excifts j trahibufque infertu cauatis.
Frco omrns vario concurfk protinm vnda
Jnmare coUigitur vafium: quo deindereclufo
Frumpit mnmvi torrens omnia fecum^
Vt trahaty ac lattim terra prouoluat in aquor.
Fxcipitur tendens varm hic denique fojjisy
ilU pajfimifcauantyjlernuntquejradatirru,
F^vleXy ajperquefiutexy rori^^marini
Ferfmilisy retinet crebris qui fiirpibusaurum^'
Fropterea includunttabults laêra omniay & ipfis
uilte fujfenfis itay per prarupta canali
In pelaqm tendunt vda e teliure lacuna:
Quod fupereft ramts inneBitur vlicts aururm..
xfec labor ille etiarn tenuis cumfumlna tentanty
Ft qrauibm dites crihris agitantur arena: ^
Aut operofumaquequicqtiamqms proferat vt cu'^
Fffoljis aife puteisyquacunque latenti
T’ .funAn tunduntaue , h
Hiquo-<
( Chrysopoei^ Lib. I. IJ
i Hiqmque'âmfuermt ItMis cjuandoque iahores
I 'Alumina per^ puteofve etia)n, rnonnfve ruinas ,
i Jtala dmn patuit prifcis exercitzt telli4s :
! Cuipoflqmppe pia lege interdiUa pepercit
i Aurl facra fames : neque entm exhaurire met alia
I Jtalid pared prudens eji paJJa vetujias.
I ISfec foret hac etiam regio foeemdior vlla,
I Qmve magis flueret vents nunc jugjter auriy
Jpja diu c'urn totfuerit non haufla per annosy
Si non mortales inter difiordia jji non
I Jldars eat hos inter vexans tmrnania eorda :
Sed contra ditare orhern fireaibm vna
Cura fit populis ditato fungier orb^.
Pacts opus y qua cunckt vigent inuentaper artet
Jngenuts aptas anirnis : quas inter haberi
Non im) dignata loco fortajje putanda efi
Jpfa hac quagrauida ferutatur vifeera terraty
t)iues vbi pateat latebris auraria cads,
fiacetenirn relitpuis pretiofms artemetallum
Pruitur y meritoque id cunUis nomine praflat:
Seu color infpiciturgratus quo fldera fulqent:,
Seu lentils faciliff tenor quo cedit in omnes
Partes: feu pondus rerum fuperabile nuUi
Penditur: aut vni quoniam nil deperit aura
Jgne: velutfolum confumit nulla vetuflas :
Ac neque rubigo aut arugo conficit vlla.
Cunbkt adeo firmis illic compagibm harent,
Sulphur vbi ardoris pofita pinguedine caufarn
Perdidit y fuidi quo non velut ante vapor et^
At longo interea deceflum tempore pura
JHunditie ^ clara perfufum luce nitefdt:
Atqae itatmperiem Jumrnam radidtus humor.
I?
iZ lo. Avr. Avgvrellf
£t calor eX(ze^mnt illi ^ pariterc^ne colorem |
Terjpiammûe ferunt. Argento nec minm ipfi !
y'mo etiam terrA partes rnifientur in omnes
TrorJ'm aqaapartesnuUo difirimine junfla.
nine calor argenti nec non & Julphuris 'vna
Terjpicua inter fedenfat corpufculaparuo
JAultalocoyfirnulvndecolor pondufqtLereJultatj
JEtlongoconftansillorurniempore nexm.
His e principiis poteris dignofeere certo
Ordine qm dijient inter Je quAqae metalla.
"Sulphura ji fuerint lutulenta ^ argentaque viua
Trincipio, inficientpariter qmdeunque fuh ipjis
Cigneturj rnaâtque magis quo non calor aqum
Concoquety aut jufio quo jam tnaUroe minorue >
Durarit perjkins multos coElura per annos,
Hinc varia rerum forma qua nomine quondam y
Qmd fint fipe Jimuly Graio dixere metal la:
Singula feu propriam Jpeciem fortitaferuntury
£t diuerfa aliis adeo diflinEldque perftent:
Seu cunflis vnurn naturaJemen inharet,
Etgenere hac vno fefe jpecieque tuentury
Jsfee dijhnt alio nijiquodfelivim illud
£xiity hocmiferifecum fordentia traxit
JPrincipia atque eadem confinns non exuit vnquam: :
Vtraque cum menti fideatfententiaJummis
Vatronisynequeadhuc litem dijjoluerejudex
^muerit incajj'um conatuSy proxima veris
Jntuitmneque adhuc: tantum hie natura recejft,
A^didit & grauium fefe in penetralia rerum^
HaHenm objeBis tanta rationibm arti
Rejponjum: lato nunc experientia vulm
Rrodeat err oris expers y ^ nefeia fdlu
Hanc
j Chrysopoei^ Lib. I. 0
j Hanc qiioquejemmimferhihent veniJJ'e Prometheo
Pofi fa?mdas quds ille polo deduxerat anes:
i Atque dm ilium operajfamulanm nauiter v/urn : '
I Vrrurn vhi confenuit tantum prude^tibm illam
c Ipfe virisfertur moriens liquijje volentem.
Hos itaque hac certo do cuit faciltque periclo
' ZV onnulla inter Je immutari ex arte met all a:
iSi ec tantum hac^ verumfieri quandoque per artery -
Vrre aurum argeniumue aliis exemtile rebus.
Eji lapis ejfiojjus Syria piHoribus auri
Pigmentum vero quod?d‘ ipji nomine dicunti
Prangttur attritmJpecularis more lapilli^
Injumma ojientans auri tellure colorem.
Hunc tu purgatu?n dcSle prim excoque mult&
Igne per anfiaElm longos qui ducitur 'vfque
Quoredeat flarmnis in Je voluentibmidern.
Igne olim hoc CaijJolertiaprincipis aurum
peceraty obryôn fapie?is cui Gracia ncmen
Prabuit e rerum injerta virtute receptum:
Seumulto quoniam purgatum redditurigni:
Seu nulla quoniam maculatum forde renidet:
Nec pigmentum auri fuit amp Urn ipfe, fed aururH
Qui lapis ante auri tantum fimulauerat auram"
At ne forte nimis videamur prifca referre ,
Carmine perpetuo nobispropiora canamm.
Jncrefcpmt harentque cadis fimul vndique crujki.
Alba quibm longo fenuerunt tempore vina:
HasmemEugane&gentisfchola turn decmirm
Accipit erajdsfiundo ccfitfquevemjii
Vafis, ^ includit purgato fHilis olU
In medio , atque luto tefhm circumlinit ornnem
Obtardtque Uli rimas^ atque objlruit ora:
-o AvR. AvGVRELtI
fianc deinde ardenti jubetin fornace diurno
JSloBurnoque calore coqui > qua vitrea feruet
JÂaâ datura oUrn varias liquefaBa pguraf.
Verurn vhi jam puis efi ea vija calorihm vjkt
Jêrpetuis, illam demit pangitque repentCy
JAoru vt eji yfpe^dtque fimul num prottnm albet:
jEt teritur veteru jam fex decoHa Lr/di.
Jntcrea fed enim, cun^lis mirabilevfuy
ScintilUy conjperftpolo velut aurea fonUy
^nnumera argenti miro in candore videntur.
êd quid in alterim vifs mororj inque relatis:
\Atque aHena premens nunc per vefiigia tendo?
Vîdi ego qui tenues argenti ride tabellas
Spargerety lateris contritipuluerem y & vnd
fitdc virides artsfquamas y niuedfque perufi
rContundi micas falts injungtque juberety
IPuliiereofque aliis grumos e rebm aceruans
Quas 1/em.t edr 'eatio necnon ars ipfa referri,
JidLC ne fordentis vulgi vilefcat invfm\
Jllavt non vlli qua funt celanda reuelet:
JMox ita compojitis anqufa in pyxide lamnis
Subiicere inc/ufts ardojkb fornice fiammas.
Quale s crediderim torrere ad Tar tar a fontesy
\Aut vhi fulphureis dir os premit zyT,thna fib antris'i
yit poflquam ardenti fuerant hac cunEla camirio
Tofladies noEhefjue nouem-y turn demere m'ajfam
Teruentem-y deque ignis adhuc fermre ruhentem
^bluere algentis rorant y afpergine lympha:
Quam fmul in partes lima diduxerat acri
Txiguas phiaU fecreta in parte locabat
^yArtificis mire ingenium : nam deftper vndarru
Tunydebaty qua imig argenn excepneret amnm.
Turn
Chrysopoei^ Lib. I. 11
Turn viridem fenfim in laticem licjuere videri
Argenti vis ilia prim cornpaBa ^fed irnurn
Vos auri[eiunUa, grauis rarnentapetebant:
Tantm acjUiiL vigor ejl^ mnm illo in puluere virtm^
JSlec forte apparet alibi concordia rermn
Clarim, vt neBat qua vix jungenda videntur
Si quis particnlas comrnixti puluerts ornnes
Computetytir varies illarurn exiflimet vfm^
Qua tarnen hoc vnum concordi ex arte tulerunt^
JSI ec rninm vt rebm proprias difcordia vires
Auferaty vt molli tenuari dura liqmro^
Videritj atque breuis conjumi protinm hor£
Jldomento ^ tenues ejfundipror/ks in vndas.
Lympharurn vero /pedes baud traditur vna :
Namque alia quacmque hornimmtellure metalU
Trutaque er durata rnanu Ji tangere crebris
Contingat guttis eadern j mirabile vi/k,
Aut minuunt in frujki j am in tenuem ocym vndaniA
Bijhergunt, liquidoque docent ajjuefcere fluBu.
Sed tamen vnum adeo vis hac non inficit aurum^:
Narn perjht Jimul incolumey ^ Jimul omnibm illinc
Sordihm ahlutmn'confe/lim purim exit.
T/i etiam limpha illim y/i credere dignurn ejly
J\4ira quiderny & nobis non immemoranda potejhs,
Quaquodcmquefemel purmn<&/ine labemetallurn
Contigit argenti tremula Juh imagine viui
Co git in alterim Jpeciem forrndmque refolui.
Quid qua de veteriguttatim Jiillat laccho
Deinde fimo incoquitur putri Untoque caloY(t.^y
Donee in aihereiJplendoris verfa colorem^
Aedpit e Jummo coelejium corpore nomen?
Hac quoqne dura ferunt certo mollefeere duBu
b 3 CorpQ4
at lo. Avr.' Avgvrelli
Corpora cûa Phoebi vel cpua dignata Diana
ISlcmine mortales rebm praponere cunîs
Jnfiituere y pretii menfura pateret.
jSIectamen h(&c quamvu ita Jint immune putabk
CJ]o aurum certo cjuin ex humorefatifcat:
\Acris aqua hoc etiam dir a violentia roditj
Ct terit y (jr liquidas tenuatum vert it in vridm.
Verum hac exiguam lucem tibi reB:a fequenti
Tratulerint y veri qua cernere culmina pojfis.
jQuo te difcutiens tenebras indufiria ducit.
'Sunt alia exaliis quarenda fontibus vnda.
Jam quibpu ex fefenulla viIeniter aurum
fdumefcat y nullo alteripts veniente liqttorts
ûûxilio exteriuSy propria foluatur in vnda.
fiocagitCyhinc vobisJummamperquiritelaudetn^
Diuiniartifices: hac namque potentia coelo
Coelefiis dejcendit aqua y qua cunn:a tuentur
Jdoborefie proprio y nec non producere foetus
Jpfia fitbi fimileSy in auum extendere pojjunt
Progeniem multos firagilem durare per annos.
JSfonnevides quanto fiecurn naturatenorz^
Confionet? vtcp rnodumgenerandi cornprobet vnum->
Sempery vnimvinitensfieminisyVni
Seruiat vna operiy quod ^vnumnaEla quiejbat?
JSlec Bacchi fi tentet opm Cere alia mificet
Seminay nec Cereris fifiumentaria quarat
Pinguia -Cccropia traUat plantaria diua,
Jdordea cuicordi, demu?n fierit hordeay ne tu
ISIunc aliunde pares auriprimordia: in aura
Semina fiunt auriy quamuis abflrufia recedant
Longius y e^rnulto nobisquarenda laborer.
JSlec mans trnmenfi reputes jaut nub is aquofia
' ■ Velii^
Chrysopoei^ Lib. I. zf
Vel liquidi jontis Jimilern cjuarn (û&rere lympharn^
Inflituis : neyue enirriy (juod tu objeruare memento
Inficit ilia , liqvtatve aliyuid cum fpargiturjaut id
HumeFlat propim cuivenerit: arida namyu^
Pulueru hac extra in Jpeciem Je prodit, at hnis
Vuida contufiliyuet in penetralibm auri.
His olim veteres intenti anauiter vndis
Inportmn rexereratem felictbus auris.
Jgnarofyuevia mediis influHibm inter
Objhntes fcopulos fruftra liyuere namntes.
Hincmulta expertum, necnon rnulta docentenUy
Injiila diuinl) Balearvs ynunere mijit
jilrnavirumy cuimrniro vel amine teûs
Jpje liyuor quo cunFla rnadent iatn credere multQS
Jmpulit vtBacchi candens ^ limpidm humor
Trincipia ablueret fecreta protinm artis.
At non ille quidem [emit qua die ere prirna
Bji facie vifits: neque tunc ftillantia vina
Mifiebaty cum jam prajkinti lentm in vrhg^
Jnfuhrum ternos rejtdens feliciter annos
Becit inexhaufium pondm pradiuim auri:
Ac fociisy quos ipje fibi conjunxeraty aqum
Diuijit tenuern diuin i pulueris offajny
Cuim in irnmenfum quota pars traduceret aurum
lampridem quacunque forent injeUa metalla.
Hinc quoque cultm Arabs vitreo defonte liquorentH
JDefertas inter voiles pr&ruptdque purum
Saxa fiiper ducit,nemorwt}que occultat in vrnhra
Altorum, denjis paffirnquA vepribus horrenn
Aft alias tamen hievenas oftentat aperte y
Vber vbi emanat fernper nec inutilis humor:
£t te dum variisimmenfa per auia rebu^
b 4 Deti'-^
24 lo* Avr. Avgvrelli
Detinet intenturn, jelices pr<zierit vndas
Qucu rna,nibm (Quondam furis haurirejdlebat
Jpj e: nec adynifcens aliud longumcjue diuquz^
Co?npojitas parua lemter fornace coqtiebat:
Vme opera arcana nantra occulta recluft
Sapim j & grate c dizs irnmortalibm eoit.
$ic alij qms experiendo maxima rermn-j
Vifere âm decuii f^.mmo quajita labork^,
Angujium per iter re[!o de tramii e minquar/z
^â prim ingrejjt declinauere: nec ante
Dejinere optarunt licuit qmm tangere latis
Tandem extptatum hngo pofi tempore finemr
JH.OC opm jhanc primum tantmn mortalibm r 'ten%
Interpret rerum oflendit fanHijf'i.mm He-mes:
iSfec lamit tunto duxit qms m tnere dign ^s
^doflos fed jam docuit j penii/fque remotos
Kebm ah hk tanquam non dignos terruit omneSy
peierent qua nonvnquam contingere pojjent:
Jdrnque p-, obos tandem accendem vt quarere velleni
iQpucJciret y veruque ipfm deprehenderat vfu
Admonuit pauczs cdntentumperêre d.oElum
Artificemy tanquam natura rite fequentern
Certaf li prejjis ftabilivefliâ fignia.
Qgdnetiam humano docui. de corpore pelli
JHac omnes valida morbos facilzque medela,
Seruarzque diu nitido cumfiore juuentumy
ft fenium placidos product ânde per annos.
ISfec fanchmtik/arefidemy necfallere quenquam
I lie potent Jacri patitur medicaminit vfts.
Hoc fed quipoterit diu afpirantibus vtiy
Tt praflare etiam quotiet defecerity ille^
flurimrt contemnens^ ^JerHamijJimm
IHuc
CHRYSopoEii£ Lib. II. 2,5
Mine erit ^jvHgiy curajcfue eludet in<ines:
Etdftes fupra gradiens diLijfimm omnes ,
Panperiem fimulahit ouans, ac fipe hentgntts
Predeeu y jnt feTts Idtituns fuccuTvet egenis -
lymoc'dufque alitsJibimetgaudebit adejjk^:
Etfacilem ducet momentii per omnia vitum.
LIBER SECVNDVS.
H AHenm aurtferamficretA Palladii artem
Inuenturnhurnana quondam virtute coegit
Credere nun'c rath, nunc experientiajuafit.
Jdmque ea cfutdpojjit^ quo prudens tenderepergat
Mine canere incipfum : dextro modonurnine Pheebi
Mijfiei/es adeo faflu difluqueper artes
. Jng^rediar yVerbis addens ^rebpis honor em.
‘Tuque ades 0 cultum Adu/is (fr ApoUine peHm
Ante alios olirn cunElos diuine poeta :
Quo dueefecretum per iter procedere tantum
Jpjequearn, vtpropim PimpUi culrnina cernens
Alta jugi ne quo inter ea per deura ducar.
JHue namqueanimus certa (pe duFlus anhelat^
Et fidit gradibus erefeentis fcandere fama ,
Mulla Aui quarn longa queat del ere vetufias.
In primis niuio jparjm candore lapillm
Qmritur y autlongo contritm tempore puluis
E niueo in liquidttm verjiss candore ruborerth
Jllius infeflo tenuis pars mixta metallo
Infer it argenti Jubito ymirabiley pondm.
Et jpeciemyVel fiargento fit proxima viuo
Dedocet hoc fungi Uquenti mmobilevita:
b s "At
lo. Avr. Avgvrelli
ruber ipjo etiam puluis pretiofior auro
^^dcuntjue ex illis primum caleêceris ioni,
? ertet in irnmenfum pondm tlhi protinus auri.
uitûe idea anifici maim nihil ejj'eputato
quihm e prirm<i opm id componere pojfit
TSlo/cere^ cjUAve prim capiat^ circmmjue laboreti
J\4ox vtnaturA Jeturn prabere rniniftru'irL^
Sentiaty exempturn latebris cum nobile femen
Froferet in lucern filersy iterurnejue tenebris
Meddet y & occulta feruatum pyxide claudet:
fiumûeaiimenrnputrifienfim dabit hutmdarnajjky
^gricola vt eûondam telluri fiemine iaUo
^pargit rare leui tantum fitientia culm:
Nec minm interea tepidum cum fiuggeret ignem\
Ft genitalem intm vim vi fiubeunte fouebit :
Vt calor interim fiolet exteriore iuuari^
^jlc fiomacho pratenm manm prajkire vigorerru
Vt valet, vt(^ Agri vires releuare caducas
'^ppofim exterim pojjunt fomenm medentum.
TSJecvarias fj?ecie res admifcebit, ^vni
û^cuncpue obfiiterit iunllum procul inde mouebit.
O mrdas adeb mentesy ajjuetdque falli
'Artificum vario rerum per inania duBu
FeElora ! cum durts eguid mollia vina memllis ?
Apta epulisyUtejuB apta bibi Juauijfima vina?
iQmd leuishumano mijjm de corpore fianguis'i
£îd lapfi e rofiea flaui csruice capilli?^
Oua sjuid? leÂfiummis in montibm herba
€onuenmnt irnis fop fub montibm auro ?
'Hictamen exprejjamprdis torûentibm vuam
Accipit y phiaUpofirema in parte reponit,
Cmmin extremp rojfrmn conncUittir orz^.
ChrysopoeItE Lib. II. ^7.
Hancfiper ignitos cineres candente carmno ,
/iut fkper vndojurn laticem feruentia aeni
Collocat: ac tenuis fertur 'Vapor intm, & hi&rens
Aim petit, leuiufque liquens it fufm in'vrJas,
Ardenthnque 'vocant l^rnphatn, vit&q^ liquorem
fîtrea quern raris ejj'unditfifiulaguttis.
Hie erao 'ut multis'vicibm ftillauerit, vna
Collecdus varies mndern feruatur in vfm :
Fraeipue vero modico lentefcat 'ut ignQ_jy
Siuefimo incoblus nulla non arte tepenti.
Fingitur ohlongo vitreurn vas duilile collo,
Binavnde, exilesvelut anfk, brachiapendent
Concaua, qua ventrem vajis flefluntur ad imutn.
Hie igitur liquor inelufiu cum fkrnma per ora
Fertur y continuo binas mclinat inaures:
Inqreditur, repetttque itefum quas Iiquerat imo
Fundo feruentes I'ymphas, iterumque refertur
AdJupera, atque leuis nufqudmve quietus eanderru
Jtq^ redttque viarn toties, & mobilis idem
Ipfein fe fua per vefligia confluit humor:
honec paulatim nivearn denfeturin of am.
Tenuibm hac tandem lamnis componitur auriy
Ft coquitur lento for fan longpquecalore.
F'erumhoc ne an ne alio quouis ea denique paFio
Commifient( namquehoc baud efi exquirerenofirum)
Jncafum cunbki exercent,fruftrdque laborant:
Nam jpecie diuerft fimul dum ]ungere cur ant,
Altera 'ut impediant primo mox altera motUy
Effieiunt vllo ne pojfmt tempore quiequam
Edere quod per Jenaturd confiet&vnum.
Namqueitaprincipio (kituas cuncia ejje fitb vna
Re, quibm hie opm ef, nihil vt quafu^ris extra:
Fracipue
iS Io4 Avr. Avgvrelli
Frdtcipue humorern ûi fefe abunde
Sujjictt atcûe intm firuaty durn prodeat illud
'Qmd cHpisy ^gtqni tanto conamine cert as.
Qmneuam duplicern fcko -vim intrinfecm ej]e,
JEt ojna fernjteragaty ^ quapatramry i/t una
Eoemina rnafûe agitent: veluti cum puUm in oho
Crefcit agente ^^mdem hoc at<ûe hocpatientevicijfim,
Exterim tanturn miti atque fouente calore
Adjutus : nequetu quid conuententuss vllum
Exemp/o hoc credosy neque quod me judice femper
Acrim mjpeêsy atque ad quod cunch, reducas.
AB alius puro Varias de Jdnguine partes
Elicit y atque adeo du^,s elements vocaro^
Jnftituit y tanquam pojfmt ea forte videri
împlicia aut tangi rnanibus y Jecreta vel 'vjûam
EJJ'e vel includi qmquam quin protinus omn<s_^
Vas penetrent duro quamuis adamante peraHum
Jdfuerit: fimplex neque enim confifiere corpus
Eartepotefi orbis vafti violenter in vlla,
Sed propria tanturn gaudens in fede quiefcit,
Sic fape ex aliis rebm yfic Jape fiorfum
Qmtuor e tonfis ponunt elements capillis.
At non fic naturapotens hac JegregpU vnquam:
Sed mifcet potius jimul,&€onfundit eodem ,
Erigida commutans calidis y humentia Jiccis:
Atque ita, corrumpit foliduMy nec diuidit vllas
Jn partes yfemans genitalem feminis illi
Vim qua corrupto corpus de corpore gignat:
TSiamque ex quo quicquarngenitum ejiyidputruitantK
Quid, qui conatur quajita longius herba
Jnualido aufugiens argentum fifiere JuccOy
fdj^gelat duratquefirnul yfid figere nulla
Arte
Chrysopoei^ Lib. II.
A^te poteji iUu cjuo molli ducere pojfit f
At non cjmd folidumfaciat vel duBile tantum
Qudirendum efi^Jed quod videatur pojje priorem
Auferre ^ (Uqueilli defeBo inducere formam
Adoy aliam, ^ puri Jpectem donare met alii.
Sulphura quid mernorern longo deterfa laborer?
NitraqueypurgatojqueJaleSj tofidjque Ly&i
Longaui feces ^ vel qua atramenta calenti
Accenfa ejfundunt ûttas e vafe ruhentes ?
Hinc foluuntj iterantque vicesy ac fkpe refoluunt:
Deinde lauanty iterumque terunty mox figere tentant^
In calcem vertunt etiarn mijjoque vapory
In fuhlime ferunt tenuati corporis auram.
I'OmpoJitos varia videos hinc lege caminos
Innumerosy totidernque luto Hm vitrea vafa,
Quaqjfibi vertit faber argentarim vjk y
Sordidiufque alia quicquid fabrilibpts artes
Idxercent curls noflri arripuere yfktfque^
Infant ajciuerelaboribus: atque ituJemper
Sulphur olenty femper faciern fuligine tinBi
Horrendas atr a Jimulant ab imagine laruas,
A/ ec miferam magis ajfrmes veraciter vllam
Artem aliam quam qua externis Alchemiaverhis
Dicitur y obfcurifque tegens ambagibpts errat
Auia pe'Cy miferojque trahit per iniqua fequent^s,
Ac tandem ejeBos in caca barathra relinquit.
Vt videos quandoque bonumjuapradia duem
Vendentemy patriafque domoSy mercefque repoJlaSy
Fornaces inter verfariy acfollibm auram ^
Captnrey in tenuemquCy nefaSy conuertere furnum,
Ferny dubias dum quark opes infanus y auitam^
pijjidlem interea^ conjux rmflijjma vitam
Frol
lo. Avr. Avgvrelli
Protrahit, Ulacrymant nati fordidns ip/e
P lamb, hidu/que patens & fab ala vulgi.
^tare agite, exempt am tenehris hanc cernite lucem
Monalesy caclfque viis auertite greffum, ^
Ac prohibetenefas tantum y & depellite virus
JnfeHum quo vuLgm iners fe pojje per^ artem
Diuinammifcere manus put at y abdita rerum
Quavalet &caufas adeo Jpeflare latentes.
Hdnc non impuris manibm faudator auarm
Attingaty deccBor item y qui/qmfve fabrili ^
Arte valet, moUi/ve etiam cui perdita cordi
Otia, mercatorne vagm, vel deditm vrbi
Ciuisy & incumhens telluri armfque colendu,
Et quimulta animo prafertim & magna minetur:
Vel ft qui fimiles hacvulgo qu&rere fueti
Eraudemala tantmUyVelhabendi prorfus amore.
At fapiensy/kperos in primisquicolat qui
Jôfcendts penitus caufis modo gaudeat, hue fe
Confer at, hanc mis Jebieturviribus artem.
Huic comes h&rebitgrauis exploratio rerum
Jntima natura pajfimvejiigiajeruans:
Turn mora flliciios curfm remoratafequetur.
Et vifura olimjhbilis patientia finem :
Mox labor y ingenuofque mouens induflrta grefus
Hand aberit: vitreumque feret vasfcilicet vnu'rruy,
Vnum opusy atque vnam fecumrem denique ducet.
Jlle igitur tanio comitatu Jeptm inibit
Eonqum iter: & lento peruadens omnia pajju
Continue mins oculos mentemque repents
Eafcety eg affiduum fallent JpeButalaborem,
JDonec in arcana teBos tellure recludet
Thefauros^ ignotum argenti pondm & mri,
floquart^
Chrysop OE 1>£. Lib. II 32
Elotjuar? an vulgo prorjks nen credit a verjh
'■ Bxpediamprimus ? nec erat ehm talia ccepi
\ I amfari mens ijh mihi.fed compulit or do
, Integer vt diUis etiarn maiora reuelem.
llle ergo^ vlterius procedens vltirna rerum
Secreta inueniet, queis fe natura peraBis
\ ObleElas:pemmdfûepari confinget ab arte.
Ac niji dicendis JiipereJjem multa metalUs,
Gernmarum forfan caufas ,fedefque ref err em
Se pojitas^quibm in jfecubm natura beatis
Ludit, in nulla tnagis hac mirabilis vjûam
Tarteyalet yjumrhas variando promere vires.
Perjficu<&'uttellm Ijmpha commixta minutim
,
Pura ferat geynmas vt coelt motusardor.
Sidereujque fitus certam prafcripferit Hits
Sedern grgnendts canerem: nec gemmern vnd^
Jrradiy fulgor y variet color vnde tacerem:
Durities ettam vnde illis inuiHtiy nec igni
Cedens nec ferro : vnde nitens diflinUarpue mirts
Interdum macults facies jam pualis achaten
tty£acida ornarat Mufis & Apolline felix.
Vos naturayarenSy nulla cuimotm ab arte
Prouenity oDiu&y parua concludere gemma
Sponte muem voluit propriis infigmtm omnes
Ornatas mediumpuefimul conjidere Phoebum
Bepojito rnitern cornu cithardque canentem:
His vt tejhtumjignis mortalibm efj'et
^0 numeroy & fualifemper praftans honore.
leltcem tanto dignatumrnunere Pyrrhum!
Et fortunatos Iicuit puibus ifla videre !
Indomiti hinc virtm adamantis multa referri
P^^^^rat; Jolty VP quondam Regib US ejjet
lo. Aitr. AvgvR.eii.1
Coqnitm: vtj^ vno Untiu quAjUm in auro:

Vt%. aHm ferro durtfûe incudibm 'lUmn _
Jê/pnat, attune etiam ferrum dijjultet
Dijfilidntûe ipfr incudes tBibm aHa : ^
Vt prAdura adeo vts hACCorrupm recenti
Umuine calfaôûe hirci rumpamr ,& ^
Creiro librantis grauiter per inanla fern:
Vt lapis aecejfu magnes adamantis oberrans
Ferrum declinet, vel inharens abdtcet idem:
Irritdque vt tandem faciat concepta venena ,■
Etpellat de mente metm adarnantina virm.
Omnia quA quondam faffa eH vidifje^ vetuj as ^
Credula: namque horum forte experientia prijcis
Certior arrifit^quA non ofiendere fefe^ ^
Qmuit adhuc nobis: feu non genus iliud in aura
'^nqenitum pate at: feu fie, vt pleraque faljo
Nunc alia , hoc etiam non vero nomine dican^
Artifices, Mque ipfa re prorfrn
Quo neque quA veteresfiuper his jenpfiere fat ntu
File, fed in dubtumremcari tradita pojj^
JpfahAC centendunt manifefits omnia fiignis
Nec virides etiam fas his tranfiire fimaragdos
Indices : neque enim color eft jucundiorvUm
Qudmqmfie telius horisgenitalibus annt
^(lit (g- oftentat vultu meliorevirentem. ^
At mace nil virethis: nihil eft quod c ample at Aqm
Contuitu his oculos ,fiatiet minus: ipfiaque multo
Obfcuraia acres intentu protinm ipfio
Afpeûviridis claret recreate fimaragdt.
Fid our at vt piBo viola carbuncidus igmy _ ^
Max etiam canerem: vartufique*vt fulget jafpis:
Concolor&fuluQradiatmatimauroj
CliRYSOPOEl^ LIB. If.
i innurncrasiûe alias Jpecie vel nomine tantum
I Diuerjas cceptomernorarem carmine gemrnas
Vtrum ioAC iamjatis eft leuiter tetigijje va^ântem.
j Atûe aliis monflraffe viam ûa tendereperganK
Bi-ôsforte iuuat natHr<z occulta fkhijje,
I Haceademûepalam dulci feci/e Camoena. '
Nunc age materiam tanta quampr^fikit arti
1 Natura expediam: ne <ûisperferre I ah ores
in^^Jifrnfiudeattantos^fedgrandiavitet
1 Betrimenta quibus vejani fipe tenentur
I ^Hficejongeprimisdum rebus aberrant '
! i^s capere, acfilas illos feruare decebaC
I ItiCHsfurnrnofecreti in vertice montis,
ônsvbidecurritjntidisargenteus vndis,
< Etjpecus exefum tendens aperitur in antrum:
. Intus habet praflons diuinh nurnine virgo,
I ^ricoU Glauramprôûamnominedicunt.
i Hue denfos inter vepresangufius ajper^
! Accliuifûe agre perducit cattis euntem.
' V^flihulumanteipfumfpelunca Uuis &aaua
E unities^nonampja tarnen ^ horrentibus 'Vmhris
^ Ctngmrâcfluuii ripisy&rnargine tophi
! Obdutlaviridi mufco.fpijftfcûecorymbis.
Y^greditur'verojiûis feliciteryomnem
\ Continuo lahem humanam, mirabile diRuj
\ Rxuity acpondusjubito mortale relinauit,
\ ^ pur us penkufûe leuisft fpiritus illi:
' ^tûe aditus luflrescunklosagillfaueferatur
ier cuneosyquibusmmediisjedetaurea Nyrnpha'
Aureus ^circurn thalamus. ^ ^
^^ûeipjaexaurojpletidet confuta JkpeUex.

^ Tarui
54 lo. Avr.' AvGVRBiir
*rarmfiis ne (juatitubes in rnontibm antrum^
Hoc pete , qui rebm tantis prirnordia quAris:
Ouodque illic vifmn fuerit pretiojim indz^
Hûejnec Jkmptu nirnio, nec parCelabori.
Hon tamen aut vimm Julphur, tremulurnve repon&}
ArgenturnyVel quAvndanti delatavapore^
'Exit ^b his prirnurn putnfque infeUdqne vena:
Sedpururn atque ornni purgaturn forde‘metalluyn->
yiccipiesj cuim fecreta in parte recejfit
Spiritmj & crajj'a prefjksfub mole latenter
HiBitat ac folui vinclis , & car cere caco j
Ernitti expeBat tenues ejfufm in auras: [
Qmqêrat innato Jubjidensponderemoles, f
Jam Isuis afcenju Juperas contendat in or as: ;
'Hurdque mollefcat, naturam irnitata per artem^

Eximiam, retro quA per confueta reuerti
Imperat, vt longo fefe torpore recludat i
Jnclufum fernen, vegetantis more , nec intns i
\Ardua conjhntis metuat jam vincula majjk.

Ouod tibi ne mirum valeat quandoque videri,
Eullulat inter dum proprii virtute vigor is ;
ûri perpetuum gerrnen ,ferturqu€ fub auras,

Hon fecus ac fumma fruticis tellure cacumen
Exit i & inde fua vi fefe extollit: vt Iftri
yAccola felicis fipe illudfiirpibus hArens ^
Capreoli in morem nati circumdare truncos, :
Jmplicitmnque etiam faxis inuenit obefis,

agilesferpunt hederA, lateeûe pererrant
jirnpleXA lateres circum, pariefque fatifcit
Dirutus, ingrejfis rirnas radicibm, atqu^
Erondibm, ac prAtergrejfis later a obuia rarnis:
Sic topho inferimr cjejcmjs vinidm mri
SurcuA
i {
ChrysopoeivE Lib. II. 3^
i ûr cuius ^ atque intm panes exp lor at inanes,
I Egrediturque illinc y&fe dijfundit in awras,
: Am vari 'e illius fmnmas compleUkur oras,
I Quajque tenetJblide confperjds purus inaurat.
1 Mine duo pri&cipu'e qua verfet curd probati
I Alrtificis jkituo : quidprimum Jeligaty & quo
! SeleBum paBo rnoderetur, aptim edat
! ûo pojfit modico foluilentoque calorz-,.
V^.rurnque innurneris prifei inuolucre tenebris:
I Earbardque occultis rebus conjungere verba
' Haud dubij centum flutuerunt nominay quorum^
j Quodcunque incertarn fignaret rernque modurnqu^\
I J\dultaque qua I epidi quondam jinx ere poBa,
i Q^qjJdcrorum olim veri vopc nuncia vatum^
! Protulit: his etiam vice Junt interpretis vji,
! Singuldque expofuere y atque inferuere libellis
fiiis patefaB:a y velut calantia pridem->
Artis opus tanta: cum porro vana PoBa
Figmenm\ illecehris vacuas captantia mentes
Commenti, rnulto fuerint diuerfa loquuti.
Qmvero incomprehenjum & inenarrabile munm
JDiuina humanas aduentu prolis ad or as
Prafati y haud quaquamparua haefenfere Jub ingen^
Os illud tammaqna fonans myjieriavates.
H&c tumen hand nuUis nofirifuadentibus vjiy
Vel quod eos ea vana fide tenuiffe putandum efl^
Veljfua quod variis iuuit caldfi'e fiouris.
Qmnetiam huic vni quo fe moUire memfla
Inuenere modo yCunBurum riornina rerurn^
Impofuere: quod hac cunBis vis infita rebus
Hareaty incipidtque omneSy compleat 'ilna.
Cuncki adcQ cunBis occultauere: neque illi
'^6 GVRELL I
TsJecûifdarn inter dumfenern abrufere loqnendo ,
Perpetemj & excurfm inlerpofuere vaca'ntes.
Prgo dlte veftiga anirnisy & rite repertam^
JUrtteridm rebtti tuntis per deuin Jurno^.
TSlam non vnd tibi regio dabit, aut locm vnm:
Jidontibus at rnulta jj>aciantur Oreades altts y
Antra ûibm cur a eft feruare, ingentidcjue intus
Jplunera: jam epmrimi venientes fipe rernittunt
Tarticipesj manibm parts pefiorefi fui
Accejjere iUuc j dites vbi pethne ehurno
Anreaperpetuo depeSlunt vellera N)mph£ y ,
‘'’Qmprirna heroumpubes rate fancki petiuit,
Têc tirnuit mntos per fttiHm qu^rere fumrnts
Cum ducibus ditem fub laJone&HerculeColchon.
Alter inavtramm noto de vertice^ peUem,
Trincipium velut oftendit quodfumere pofis:
Alter onm quantum fubeas, qitantumque laborem^
Impendas craftdm circa molem y & rude pondm
Pdocuit. Neque enimquam debes Jumere magnum^ ■
Jnuenijje adeo efty habilem fed reddere maft'arrL.
PJoc oppUy hie labor eft, foie exercentur inanes
Artiftcum cur a: varijs hie denique nugis
êfe ipfs y aliofqueftmul fruftrantur inertes, ■
pt nunc iitent.es latices yBacchive\liquoreyn~> y
ISlunc olidas rnifeent lyrnphasy qua menftrua & ipfi
Appellant yVelutifint vt qua dulcia com^lent |
Tignora perfeEiis materna menfibus aluo :
Deinde coqmmt lento jpatiofi temports ign^
Afidue inftantesftruftra y longique I aborts
pr&mia decepti tarde ventura moratitnr,
Plarnuarias rehm formas adhibere ferendis
pbenpudnity quAjic nature monjlra repugnanty
CHRYSoPOEiiC Lib. H. 57.
I Hoc opere in totopruefertim ejuod nihil acûs
Toflulat acqmd jifimplex y farragine nulla
Rerumalia expletmn ejudm quA tellure Jith alta>
Continuo puri fujjitH fUlphurii atque
CompiW.u attuBu viui conjiantur in aurum.
PrAparatafi aliter alius: fortajjenecvnus
Ejl modus^ vna modo res ipfa &pura reduci
Jam liquido videatur, & in fe fola relinquii
Ars hicfedpropiusnaturam irnitam laboret:
lUic ipfa jiium confians natura tenorem,
Anificisfed motamanu direBdqueferuet.
'Namque vhi compaBumvalidafoluetur ab arte,
Expojitumque extra venientivi dabit vitro
Sef 'e opus, efcerta foecundmn-prolepatebit:
QmdJitpereJi ipfum fecreta in fide locabis,
Perpetuoque calore, ^ Longo tempore fotum
Exercebis, huicfinfimfka pabulareddes.
Nec graue decreti Jpatium tibi ternporis efio,
Qmcquid id efl: certo nam prodit tempore quicquidi,
Exoritur, donee perfeBum circuat orbem ’>■
Qm fc vitalisprofert in luminis auras.
Ac veluti informis paulatirn matris in aim
Eoetus inaugefeit, paruus dumfingitur infans :
Sic locus exceptus dextre,cuifimina mandes
Aurea continue producens illafouebit.
Donee in optatos adolefient edimfiuBus.
Tumque miniflrahis paruum crefientibits ignenu
Principio, humentemque, (fy corrumpentibus aptumA,
Temperilmque illis, Maria quA balnea diBant,
I nter ^ humor em fames inter que calorem-j.
Qmdquefimumfalso appellant, ^ balnea, tantu/nS
Tu rnitern acpropriumgignendis vfique teporem^
C 3 Suffg
^8 lo. Avr. Avgvrelli
ûfficies dqum: neque enirn cjui deficit, aut<ûi
'Bxcedit calor^ & medium Jeruare neûit: fed
'jilternat varidtque vices hie profuit vnquum-j
ISIatis j aut certonafeendis tempore rebm.
^âteriam quoque nec multatn concludere parua
Pyxide curandum efi: modico namque ipfit calory
Jiaud poterit rcfiluta Juas expromerevires.
Jd quoque non opus efi: nam cum feme! ipfie beati
Tulueris ex titer is compos j non dmplius optes
'jiutmultum, aut ipjum rurjm componere: namqu^^
\Augebis quotiesvllitibi venerit vju.
Jllud nec parui facies quod clara beams
Signa dabit puluis tibi, cum manifefius haberi
Coeperitj ^varios ofiendet rite colores j
Sed ruber in primis epuamuis optabitur ^ albunt-r
'ôn tamen excipies^ quin ^ rnagni quoquependas
^tque atrum: namque hie operis tibi monfir at aperte
Principiurn magni jfecreta^ oflia pandit
Prirna via y ignarum fiufira qua vulgus anhelaty*^
pt vaga rnultiuij coltis diuertit in ora.
I lie iter incceptum quondamypropiuJqueperaElum
Jam medium ofienditynecjamprocul efi’e rub oris
indicium ygaudet cum vis humanapropinquum
^ffore opus y quo non maius perfeceritvlla
uirs vllis adjuta opibus:licet ip/a potenti
Jsfil non ingenio peragat y qua fidera coeli
Sujpicit y atque obitusfignorum injpeât&ortuSy
Confcendltque polum gradibus fubnixa fuperbisy
Ac maris terra traBus metitury&ipfas
Jnnumeras prorjus numero comprehendit arenas.
CAefies etiam concentus voce refierri
£ôcet humanayfidfbujqde imitata canom
t/£therei
Chrysopoei^ Lib. If. 5^
{■z/Ethereifepterntentat difcrimina cmtm.
I ^rte etiam inuent& leges cmica jura :
^rt-e vrbes con^ntclarA ,/anHi<jue Jenatm:
Arte regunt reges populos: exercitm
Ducitur: attune etiam prA^hns dux imperat artz^^
Ars Corporibm fejfis diuina minifirat
Adjumenta e^mhmreparant languentia vires:
Fertilis & terra cultm non abnuit artem->,
Cum dptra ac flerilis tellm manJuefcit arandOf
Et fecreta prim crejcunt vineta Jub vlmis.
Hac igitur tûa nos inter verfantur vhiquz^,
'Tra^t j & ilia etiam conternplans audet adirz^
Qua procul d nobis tamo Junt edita trailu.
Qmn beneJi reputes, arti pene omnia cert a
Attribuit genus humanum: nec die ere ejuicepuam-j^
Aut facere illius rebki fine lege requirit'
Saluehomimm pr^fens fimul & gratijftma cur a
Ars qrauiurnjfeu te JdnBa de Pallade natarru ^
Seu famulam potim dicam Jub Pallade primarn :
Nam(pu€feruntillam propriurn feruaJJ'e pudorenu
Semper, earn êpuarrivis adamarit Lernnim her os
Ex ejuo dijiecitpatris caput ipje fecuri,
Prodijtvnde feroxpatrio dea prAdita Jenfu.
Salue rnagna parens iterum, foeeundaviroruntj
Atque operum: tihi totfacris e vatihus vnuSi
Quosaquo ad tamos grejju procedere rims
Par erat Aoniisaufim conjpergere lymphis
Tantarum caufas rerum caligine tetra
ObduBas y atrdfque illis detergere Jordes,
Etliquida ablutas aifergine ferre nitentes
Ante oculos. Ergo cum tu deprehenderis anz^
EJcirnia feriern tantarn & manifejk colormu
lo* Avr. Avgvrelli
îgna^frocul longijperespromijj'a labor is
Trmnia: narraâe ttbi diuim rnunere piduis
Tr&flo erit auripotens, parua (ûi ejmdcjuemetallHrn
I'îrtefuipuruynjubito Conner tet in anrnm.
jic velmi rnodicns^ ^forte coagula dejint,
■ Ca/ens^ extemplo Ijmpha refolutus ioni
Adjiringit plena liûdi rnulUraria laUuy
Cogit âlterius lac in fe vertereformam.
Sic argenta facer pulnis liepentiafiflety
Sidereacjue anrijpecie donabit, vt ornni
^rafient ^ nullo prorjks Juperentur ab auroy
Jpfeetiamaugemrpuluisy ne forte' labores ,
êve iteres opus expleturnJemel: adderefkmmarn,
Virn licety vt minimus cum puluis denisjue viui
imrîenftm argetitivaleat conuerterernolem.
Sen ieuis & nulla demum non parteJolutus
"Spiritus tngreditur longa in penetralia denf
Corporisy ^ toto penitus fivijceremifiet:
Seupotius longo concoFlus temporepultpiSy
Cor/spreJJufûe diuy multumiûe fpe reduFlus
Infifcypropium cogit denfdtcpue vigorern.
Vtque croci exigutts pur a flosJparjus in vnda
Jmmodicum grata dijfundit odore color em:
Plurimafc agttans contraElo in puluere virtus
Obuia perciirrit liûidi loca cunEla metalli
Seunulla hie ratio eft hominum deprehen/a fagaci
Jngenioy <ûare visparuo infeminetanta eft.
jfierculei netjue enim lapidisft forte requiras
Jnuenies caufimy ejua ferrea vincula nellaty
ft trahat abiun^t pondus per inania ferri:
Nec mtnus vnde regat nautasy & vergat ad ArElon
SpeUantes parua claujumfiibpyxidefdus.
Multa
I
! Chrysopoei^ Lib.
Multa tegitfacro inuolucronatura: nequevlli$
H.
Fas efifiire tûidem mortalibiis omnia: mult a,

41
Adrnirare modo, necnon venerare: neque ilia,

I Inûiras cjUAjunt arcanisproxima: narnque
1 /n manibus qua Junt hac nos vixjcireputandum:
I FJl proculd nobis iideo pyajentiavevi.
! Ne tamen baudJperesartemperdi/cerepojje
I IDifficilemj atque aliisgrauiorem^percipe iarn nm
Qaa dicar/ij &pofihac altatibimenterefirua.
j Q^fciripoterum eaprimumfolaputabis
Cognofienda tibi: dehinc ordine coetera difces,
Inprimis etenimrerumcognojcerecausas
j Fie dubita: nam fape ferunt qu&rentibus ilia
j tiltrifacilesJ fiquemvia refla reducat
‘ Continuisad fegradibus: necjijiere detur
. Ante illi quamJe thalamo concludere pojfit
Qj^fe maiejias veri veneranda receptat.
Illic^ qua fuennt fingendis prima metallic
Demina vijuntur^ quave his coûra Jerendis
Diuerfas adeo conjunxeritvltimaformas :
Flee minus apparetratio quapojje metalla
Jp/a vices prabere JuaSj alienaque ferre
Jmperia a fj)icitur: necnon gignere^ Jiqua
Ars^ juuet atque manurn natura, porrigat alma :
■^Quin etiam vt/enjirn madeawLy &molliaperJierVL^
i Magnum opusy ^ quo non credos operojim vllum
[Ejjealiudy nec quo magis ars fe maxima jaUet.
Fercipiasipfoynam vinclo \unSh tenentur

■ '^no hineq^ modus lend deprehenditur ien^^
: Et locusy atdecens lapidis menjura futuri, ^
■Ft color optato vario Jub puluerefujusy
c 5
lo. Avr. Avgvrelli
modo augendm deerit fi forfitan ante
Cmditmy & multo durarit tempore puhu.
Omnia qua Utopajfm tibi certzi pateburvL,
rerumferiem longo Jeruauerisvfu.
'Bt /ûandoefue probus non dedignabere for fan
His equidem dtgnas mentis perjolueregrates.
Quiprocul ignarilinquens ludibriavulgi
Hunc iter ingrederis nobis ducentibus arHum
VCaue adeo vt paucos capiat, paucofque remittat
IncolumesyCrehris laceros quinveprihus ornnes
fd referaty nifcjuos altafkbrupe relintûit
Brrantes ccecis in flexibuSy vnde nec ipfi
Se vnquamy rnortalifve manus miferata referret.
Sed tu ne dubites finuofa err are per antra:
Cdca reges filo veftigta quod tibi nuper
Ofendiy vt tutmferresy tutufque referres
Jpfe pedem. Quod fi finem ajjequerere^ beams
Optatumy Diuis agereturgratia primum :
J)einde mihimerito, tibi qui pr<zfentibm Hits
Confului. Verumfinoncontingeremetam
Borte darent /uperiy cdptumfidfifiere curjum
Bfiet opMSy caju quo Jape humana iaborat ^
Conditio : atJaltem falfi mendacia vulgi
Bxagitansy alios err antes cernere pojfis.
Illud Jape etiam inprimisy iterumque monebo
Jê fi rara tibi contingatgratia coeloy
lâmq^ aliunde ftbi nemo Jperaverity vUi
Jrlancvix infinues caro fidbve fodaliy
Iêdumalijs ref ere Sy ea necte nofcere jafles
Quafcieris: verum Jecreto inpeHoreJeruans
Tecum habitUy & tecum tantum ipjd arcana reuolue.
'Ham fufieHsa probts ars ipja inuifit^ multis
Inuifos^
Chrysopoei.€ Lib* II. 45
j Inuifos etiarn cultores ejficit artis :
I Jêndaces adeo multi cûacunque vagantur^
J^tdtd<jue polliciti vane, multn nec ipji
1 Refciuere y neque eji illis ea nofcereprompti^nu^
I reHa qu£ nos ducit via prorjks aberrant.
, d\4ult os quin etiarn injignes (jr cat era doHos
j Vidi cunBa equidern traBare (dtpendere magni
I Quacunque ignarnrn probat ac ignobile vulgm.
Quid? qui derident omnes, qua maxima turba ejl^
i Art ific es tanquam nihil hos inter jit & illoSy
; Atquevno pariter pendunt examine cunBos-.
i Sunt qui jape petant qu&namJit cauj'a qmd vfquanUy
j Aut vnquam tantos inter qui talia cur ant
Apparet nemo qui re miracula tanta
Comprobet: idcirco nullam quam dicimm artem-t
i Ejjeyfedingentes nugaSy &inania mentis
Infana commenta Jibi manifejki videri.
Sed quis tarn fragili rnunitm roborepeBm
Non queat hac vlli nunquarn referanda mcer^?
^ Nam quern non prohibet rerum prudentia fari
Qua jibi continm fuerint cum diBa ncêbunt ?
Tutm ab injidiis qua fe virtute tueri
Pojjet y qui pra fe ferret fe condere paruo
Diuitias loculo ingenteSy quibm vndique regum-i
Et regna ajjurgunt y ef opes y opulentdque cedunt:
Omniay tanquam illis fint vnis\ quaque minora ?
T^hejauros igitur tantos componere fquis
lam potuity mire Jub arnica filentia feruat.
Qu^dquoque tu facies: neque te defjiere cceptis
Id moueatnullos opibm quod talibm auBos
Videris aut vulgo fefe ojlentare beatos.
Jjec quoque te grauia haCjatau irnportma retardent
Tern--
“Tempora, nurn^tjuam rmferi jperauhnm ant^: \
Hojiis vt hen mites imaderet has qmcjue terras j
Barbartis^t:^ longoJeruatum tempore pacerti^
Berderet vfqueadeOy nedurn turbaret iniqnns.
Nunc licet inuafas vrbes, direptaque pajfim^
Oppida: mmc turpes pradaSj raptuj^ nefandos
uiudirej ^mifiris inielha incendia
Naruijiam vnde fttam trifiis jlet Jliuja Bononi:
Turpatos etiam culttiSy violatdquejoedo
Militetempla demn, fcelerateque infuper vjbt,
Bt confufa firml d'mina hmnandque tantwm-^
Bella nefasy feelerurnqne parens difiordia neUit,
BeBora quinetiam diro commota patioro^jy
Bt concujjk hominmn paucis Jic ante diebtis
Cernere eraty veluti dirarum agitata jlagellis :
Vt fbi quifque nouas trepidaret qu&rere fedes,
ColleBifque opibus proprtis oner atm abiret y
Atque folum linquens patrimn fe ferret ad vrberru
Reginam magna qua cingitur Amphitrite^:
'Tanquam illo Jub tutaforent tunc omnia coeloy
Off ffi quondam fuêns elecla recepit
Gens Jtalumy vt paruis fcopulis feruaret & vnda
Se modica y immenfm totam cum exureret ignis
Italiamaccenfm faua pene vndique ab omni
Barbaricy ^ rnultos duraret fotm in annos. i
Quare agCyquo magis hac fortune fubdita cernis .
bona mendaci mortales nomine juBanty j
illim aduerfkmviolentosfHlminis itlrn '
Vrafdio hoc fabili ternet munire labora t
V^t fi forte metus pauidos inuaderet vnquarrLj i
Nositerum horrendmyquemRexhominumque deumq^ j
Iniufiospotim conuertat jujius in hojies y j
Jffe\
I Chrysopoei^. Lib. II. 45
j mis ^ ainicu comrmdm adjis.
\ Namûevbidiuinumfecreternunns habebisj
Diuitibm cunUis cpulentior iffe Jub ala
I Aptim am locul o cpmuis^ nuUocûe lab ore,
1 Qm te cuncpHe pedes, e^Hocuncjue in tempore, tecum
OmniafecursLgeflabis commoda vit&.
At Jipax iterum nos exoptaturevijet,
£Puamprope jam, ficjnid vert mens auqurat, ejje^
Credimm, ^ nobis mijjum dininitm iri,
Quo potior€(jueas tranquilla munera pads
^x ere ere mo do <ûamquo,feu feria trades,
Seutibijint cordilujm^honejki voluptas,
V'raquetum fiugipoffis turn juftpts obire^f
Nam necjvie auarities, neûehonormninfana cupido.
Nee <pui permrbant reliqui mortalia corda
Affedus, variequemouent ^ inaniter angunt,
JUecebris poterunt vUis te vincere , tztnto
Prajidio acplacida mentis munirnine mtuTfij.
Sed neque bellorum diri motm, neque pads
Alma quies taniummoueant te qu&rere caufas
/o
Kerurn adeo cbfour as, nec opes , nee commoda qua
Perpemo qmcunquevolestum mulm fequentur:
Vermn idpractpue moueat quod munere dignm
Hoc ipfi euadastunto, quo maxima pojfis
Jntimaque ingemurn penitm primordia rerunu
Nofiere,quas facile baud vnquam natura crearit
Niquts earn exterimjam nomadiuuerit art^
quijdre queat, felixqueat baud minmiderru
ê: nec optandum qmcquam formfe relinquat
I raterea quod non inuentis tulibus ipfe_,
Poftbabeat, Utujque vein fecif'e minoris,
M^ns etenim arcanisfolwn cmema reclnfis
Caudep
4^ lo. Avr. Avgvrelii
Gaudet fars noftri melior : nec plura recûirit
Cumfefe in verifecejjm intulit altos.
LIBER TERTIVS.
P Rotinm optntos opulenti pulueris ortm
Rxecjuar: hanc etiam folertes fumite parterru
Artificesj anirnûe din verfiate volenti.
JUaxirna iam vobis ^rauiurn miracula rerunuy
Jngenteficjue aufim, artijijue ex ordinejumm^
Ignes j ^ jpacidj numerosy ^ pondera dicant->.
In rnagnis labor eft, nec non par gloria yfiquem^
Refpiciunt placido pr^fientes lumine Diui y
Infietûiturj^ ardens velut inde accenfia voluntas:
Ne VOS difiicilts rerurn experientia mrbety
Iêu rne aicendi nouitas ingratzs retardet.
Tu (^Hoqucy ficfuid adhuc tibi qua prdufimus alrnunu
Tenmrunt peblizs, votis perfape vocata
JSIyrnpha znihiy dudurn jacri cufiodta fiontts,
,
Extremarntuntorurn operurn ne defiere curanu
Hanc nofir am oramm: nec fi qua maximm oIvtu
Hie turn cecinit vates ornantia fiupra
Tellur em complex a foueSy contemnereprorfim
Jnducas animum qua nos imitamur: & ipfif
Illius imprejjis qua nunc vefiigia fignis
Eonimtis y interna Jcrutati vijcera t err ay
He velut ex alto penitus deêda re futes.
Qmn videos fiquapariles eafigerefirte:^
Cmamury paruo vadentes grandia pajju.
Sic eataternum puris tibi leniter vndis
Minctusj tenera pratexat armdine rip^. ^^
Chrysopoei^ Ltb. III.
47
PrincipioJpontis propria , Jemotmab omni
Sit CHra, ^ vitarn trancpmUa per otia ducat
Secretm latitdnfque etiarn, cuitulia cura.
J Hi Jit non amp la cpuidem^Jed commoda multis
TraHandis domw^ vulgo cpits, abjuncki recedat:
locis habeat Jeer eta cubical a cert is
Quo nullis aditm pateat ^ niforjitan ipfk^
Jujferit hue famulos non nil inf err e minijierj
Qui neûe quid gejient norinty nec cuim in vfumî
Hiebreuis ajiiuaJpatiantemporticos aura ,
Pt modica excepturn brumali tempore Jeruen^
^tria y contineantque dornt: necparuulpis abjit
Hortusy vbi vacuum toto fe exerceat anno
Et velut huic tantum Jludiose deditus injiety
Semina nunc olerum proper anti feligatvngu^y
JSIunc eadem exculu telluri condim mandety
Moxanimumatqueoculospafcat forentibm herbis^
Pitic etiarn interdum dulces admittat arnicas:
Diffimuletque domi quid agat ygratoque fadalei
Detineat luju captos yfkauique lepore ,,
Jnterea non ille tamen cejjare calorem^
Occultumfinatyaurigerum fiforte locarit
Semen y vbiproprios aui {am compleat orbes x
continuoque ignij multjque laborer
Abjtrufum in venis auri perquirere tentet
Atque idea hand abs re fuerit quajijj'e f dele
Munertsegregqfociumy longlque laboris y
Interioredomusfe qui turn parte recondlt
Inp vicempartitm onmeuranda minifiret
Ejt etiam non ilia quidern pojirema beati
Artifcis ratio y quaji commendet, ^ ipfum^
Djts opus aterm : nejm enimfme numine dmhL.
Hac
48 io. Ayr. Avgvrelli
H&c venimt y necjue ad hac vlli adfpirare licehit
Ouinon rite deos ftuduit JihiadeJJeprecando.
'Tê ego qui tantmn hdc tenuinmc carmine tento
Tanderey ter Mufisfeci pia votay precesque
Jntendis manibus fapplex & pefiore puro:
Vnde mihiinfolitumcoelo adjpirarefamrern,
JPaulatimque nouasin carmina Jurgere vires
êniio perque altos coliesy atque aaiaferri
Ter nemora incertus videor: ducor fed auenti
Mente tamen quo fataferuuty vt primus arnoeno
Tx Helicone facra refer am mihifronde coronarn
Trirnus & Aoniis intexamfloribus aram:
Ouamihi curnfueritteneriseretla fubannis
^PhceboyPhoebiquechorOy Genioquepotently
$tat mar is Adriaci fecreto in littore duHa
Ad culmen placidis quafertur Ariminus vndis^
Aut rapitur torrens vaflum violentus inaquor,
Jncl)ta dumfuhterpontismonumentavetufii
Tr&terit y & dulces vtjdaspermifcet amaris
Tropterea incoeptas arteSy operumque labores
Trofequar indikos priuSy &fumantia circum
T'eUaferarBiuumy tenues quifollibus auras
Captant y&liquido difienduntarecammos.
ftiarn Cyclopumfremims audirevidemur
Cominus ingentes: coelurnque incudibus aflutn
Murmur at y & longo chafbumflridore liquentmn^
Inflttijque mihirefonatmugitibus ABthna.
$eu quis fementem faciendi quAritatauru
Seu prius argenti refle primordia pofiit,
Nojcegradusprimum varios nefpreuerit ignis.
Sunt plures etenim per quos procedat oportet:
SedduoprMpuh Natura efi armlus alter
Tran4
Crysopoiîte Lib. II L
TrmcfuilU: afi alter violent^ conuenii arti.
jSHtitur hie oferurn immenfa vi trudere femen
£ folido innexmn miris comfanbm auro:
Cum prim, vt tibi mox referabo, foLuerts aurum^
Reddiderlfûe humens, necnon &putrefubatlmnqHS
Vt facile idvalido demumpatiatur ab igne,
E-xhaietiûe turnens atijue in fkbltme feratur,
Exemptumfouet tUcy nee excedentis adurit
"Turn virtute calorie cpm: figere nec ante
Eermittit ejudrnfe mire cornponaty C rinte,
Quam fej'e propria perfeBurn jponte reponat:
Hie rnihi ccmpcftzi dedatur rnvnte minifler :
JViagna etenim referam primurn, turn plurima fandti
\ Commodm expediamy qua prifea barbara tu-rba
1 Subticuit, ûaveipjametiamcelaffevolentem-^
i Crediderimy autverbie nefeiffepotentim vtis
I Hdc idea lingua nunc illufirare Latimruni^
\ Aufm : quinetiam nmneros hie addere Conors
i Gram magis dotbasiêniant^ vtmiffa peraures.
In prirms auri larnnosy ramentarve puri
. Accipiensycrebris contundes iBibmyatque
I Pulueris in rnorern tritiy autfluuialzs arena
: Diminues longumque teres: quo denique putri
: Humore ex fefe interim refol^taliquefcant-.
Proderithuc etiam largos inf tndere rores
t- Seyninis interdumproprijyne forte alienurny
t Vtdocuifuprdy qmc quam mife ere lab ores:
[ Eli quod mulm queat conneBere forfitan addas^'
* Qmdve etiam jparfum rebm communiter in/it.
I Nam ftmili gandere fiofimile omneputnto :
i Atque etiam exterim jirniliquodcumque \nuari:
,1 Prxfertim cum namram .natura requirat,
4 Atque
^0 lo. Avr. Avgvrelii
Atque amplexa parem contraria cunch recufet.

Sic qmcjue non digitis aut pleBro pul fa mouetut
Forte fideSy tanquam fidibm tunc ajjonet if Its
Ip/d (puibus fuerit concordi confona voce: !
Jn cunflis adeo ferumconcordiapoUet. i
Quare id ne pigeat puodcunpue efi quArere compar^ i
ût vbicumque I at et-, feu rnontibm abditur irnis, \
Vel marls eruitur fcopuh-Syaut fotjtibm haret j
In mediisy alto vel fe producit OlympOy
Seu quacunque pat et yfeu parte abjconditur ornni : - I
Qmcquid id efl^ totoveorbis fe corpore mifcet,
Cujm pr&ualidd vi mm compafh refiluas.
Frgo vbi jam hutnefcent,angufli vajis in alto
Fundo comp ones ip/d hdcnon or dine nuUo:
Flamqueper aqua tibirnaneant dijpanjd neceJJ'e eU,
Ft calor ex Aquopenetrans per cunfki feratur (
VnuSy & cx Omni compellat parte vaporern. j
islunc quibus exceptum rebm eomponerepojfis
Jn/iituamvas illud vbi perferre calores
Jmmenfos opm efi aurum /ic riteperaflum,
Ffi genm indomitA mirum tellurlsylberm ;
Quarn fojjor vitreas Jmlurn tranfmittit ad artes:
fiac etenim argilla fiflis vitrarim ollls
Vitra liquatferuens, eademque liquetjtia mas
Nofles atque dies longo depurat in igno^j.
Jrianc igitur primum crem compone tenaci,
Qua/iqyilas currente romfurgentia pro/erf
Va/culay & his pergit gratae inducere formas.
'Bfietiam Euganeis tellmin coUibus atra
Sulphurei ad fontes Aponi qud/ernim duck;
FfeC'minus effojjis puteis quandoque/ubalba
Fruimr rnarmoY referensperfape vetu/intn:
Chrysopoei^ Lib. hi. ^
vt tu cpmEla6 vna conjimgerc cures
lEji cpm j atque adeo rnanihm mifiere Jubindo,^,
f'nam quo par iter pojjis induc^re mafjarrLj.
\IndeJcyphiJpeciem obJ-ongifimulantia flnge^
iPocula: queis etiarn parua circurndare zjona
.lOs Jkmrnum Jiudeas, illis aptentur vt alte
'Vitrea vafa fuper tenues captura vapores.
dSlec rnuior ilia quidem fuerit tibi cur a camini,
\Quo validum accendasignerny multumquejdiuqu^
\/lccenfum Junma fotteas induftripts arte^.
'‘Himcigitur duplici rnuniturn parietefirmay
; Compojitoque apte limo due ornnia circunu.
\Nec 7nihi dijpliceat vinclis pracinlilm & êro':
\Et Jilice imetlm dura qua tegmine ferri
IPortior, hoc melim mnti virnperferat ignis.
<Hanc quoque continuo multoque for amine complz^^y
\Vafcula quo pojfis illictarnmultn. locare^y
\Qua7n multa eji operi Jdtis y ^ qudm rnulta lab or i.
His it a compojitis cum primum accenderts ignenug
I ^y^fiuat is claufa rapidusfornaceyferttqutL.^
I Vos reEld tnferius totumque ignefeere cogit.
':Ar proprio quondam jpecies madefach liquoro^
(AureUy quis credat ? lamen hac videre periti ,
; Soluitur y & fponda paulatim vajis adharety
IjMox pet ere Line fenjim vitri conuexa videtur :
: Durdque qua quondam fuerat y denfuy graulfqueg
I J\d ollis hebety volitdtque leuisy ^ rara fatijeit.
I iQuin niueo candore etiamfucata rentdet
Principio : rnox caruleo pallore repente
* pJ viola leuiter tinBo perfunditur omnisy
Qm prius aflrorum coelique imitata colorenu
Pulferaiy atquc ami fnlua perjkibat in aura,
d X
lo. AvR.AVGVRElLr '
No'ri Uimen indicium facient hdic vna^/ed ipfiirn
Jllim interea licet objeruare faporemy
Hdiferit os circurn cum vix perceptus arnaror \
I'/îcio eH: etiumfonwhinc chtufus, & aure
Deprehendi haudfacilis: necnon odor hand orauis, etji
ûlphuris exemplopaitlum (pirauerit atri.
Quid quod (p- interdum liquidam fefundere in vndatn-
Jpfa videtur it em quiZfkrfum repjerit ojfa ?
VJque ade 'o non grande femel mutarier aururn,
Vifum e$i, Juperas ferri qraue pondusin auras.
Hie liquor efl qui ficerto fit tempore leElm
Bina minifteria exfiefie pr^jkibit abunde :
Alterum vt hinc aurttm proprq quandoque liquore
Seminis infundas: ipjum cum soluereprimum
Coeperisyprprima jhnulid contriueris arte:
Alterum erit quod cum hie dolle immificebitur humory
Icorfitan adueckis Indo de littore baccasy
Cu?n fietno obduBa, nomiil pallerevidentur^
Rejiituet quondamproprio candore nitentes.
Atit ex arte nouas etramj fit forte cupido
Idfacere incejjit vnquam tibiy finperepofie
Perjpicuo inuetiies illo puroque liquore.
Quodfi quando fie ques rerum pulcherrimayquoddam
Pgreguim meditari opus y pr componere velies:
Tulchrum &que baud quicqudynec tarn mirabilepofifs
JDcligere, humanam quod tunc imitere per art
Has adeo circurn ludit natura creandas.
Seu cum fi Jiimmo pandunt tn marmore concha y
V’■.genitalis eas anni finnulauerit horuy
Implenturque leui conceptu rdris hiameSy
Bt grauida certo mox edunt tempore feetusy
zsBtherif^
ChrysopoeivC Lib. HI. jf
\t/£theriujûe iilis fit candenf vnio jtartm:
\Srde animaduenas cur non fe rojcidm vnam.^
dnduat in jpeciem Jirnili conceptus ab ortu.
SjSlmnqiie vbi rospurtis cupidis infidxerit
\Conjpicimr toto diffufm corpore candor :
Tûrbidm atfoetumprorjks jbrdejcere copit:
: Quern rurfm videos coelo pallere rninant^.
iQmppe illo conjkint, coelique his motor meji vis
^Q^m marts: hinc variant, ^pro lurore vicijfp^
\'Nubilm efl nils color,am pro luce ferenm
' Dum fouet alba ftnis Tithoni Aurora cubilz^.
■Hinc etenim pafci tunc illas cernimus, & c'wn^
I Se tempejliu'e faturent grandejcere foetus.
\ Comprimitur vero fi fulgurat ipja repente
! Concha pauensyrefldtque minor jejuna timendo.
' Verum fi intonuit ypariter comprejj'a pauenfifu^
Inflammvento jpeciem, &fine corpore gignit:
Atqueht concharmn ver 'e perhibentur abortus,
Ham cute multiplici Jani conjktre feruntur,
Et penitusfolido co?npleri corpore partus :
Atque im quo callurn reputes id corporis eJJkjt,
Quod fale permulto foie ant pur gar e periti.
Id mirum eji coelo turitum>g4udere fereno :
Sole rub ere illas j candor em (Srperdere: ipfunu
Cujlodire ideo merfas pelago altius atqu^
Se radif valeant vjquam contingere Phoebi.
Elauefcunt tameny & rugas traxere fenetki:
Nec conjiat vigor ille nifi durante juuenta
Quer/^petirnm: fic hts etiamlonga ojficit at as i
Haretop’inter dum duxis veius vnio conchiSj
Quern nequeab his valeas nififorti auetlere lima:
Quanquam omnis pariter proprio fit in aquore mollis,
d 3 Exenfi
lo. Avr. Avgvrelli
^xem'ptus vero durefcat^rotinm idem-,-. ‘
jitJiforte manurn capientts pr<zmdet ipja
Concha jjkitirncomprejfa operit fefe'^HefHafjuz^
Jnmsopes ,fegnarapettviolenter oh illas:
jitipueitapraueniens acie profcindit acuta
Sape manumy & poenas decepto fkrnit ah hofl^
‘Denipue puodfolers Jummiprudentia, vatis
'Ejje apibm circa regeyn rniratur ^ id ip/knu
Ohferuareferunt conchas: vtgrandiorauo
Jmperety atque alias pafumpracallida ducat.
fi forte capt, nam htzc vrinanttbus vna
Cura efl contingatpalantes protinm onmes >
Jncludi relipuas facile ejl turn retibm: aipu^
Jncolurni puo rnaior erat fiducia reaQ^,
Hoc Hits capto fubit inconftantia rnaior;
VJpue adeo incunBis duBorernarnittere magnum efi.
jPracipua his vero dos efi apuijfmm orbis,
Candor item athereptSy turn lirnpidmvndipue Umr^
lEt rnagno pariter iufium Jub corpore pondus.
Sed fatis haCy ne pua videar contendere fitmrnis
Jpfeviruy rneritofibi puipeperere virentem->
Semper, ^ in nullo languenterntemporelaudertt-j:
JSIec mihi certandi veniat tarn vana cupido.
modi) curn dabitur colleBurn rite lipmremjy
Islam non fipe fiuit, tantos feruabis in v/ks
Harnpue illoJparJus pallens prius vnio candet:
ûin nouus efiicitur yfipoft cornponere cures
Cater a pua cur a nihilo rnaior e parantur,
Vt referunt pui hac egere ^ fcripfire docentes.
Pofiern rnulta tibi puarentmn inuenta ref err
Artificurn : pui durn res has fcrutantur, & errarvt>
Nffnc hue nunc illuc, aliendpue[ape fepuuii
Chrysopoei^ Li b. III. 55
Qmm -peterent ymiranda alias y nec cognita pridenu^
■
.InuenerCyûtbpis fruituv nuncvttarepertis. ^
Ft qui vitra adeo varias irnitantia gernrnM
Ejjecereprim: necmnqui nitrajdlefqu^
Jnjmxerefirmd l^mphd & alumina primiy
Sejungique aliis aurum docuere metalld:
Vel qui tot nobts ettam ofiendcTe colotes ,
PuTpuyeutn y vifidemqus aut quo coelejlia teckly
,
Interpi&i micant ^crebris ignibrn ardent:
Seu quern floriferi tranquillo tempore veris
L&ta marts fummas fpsirgit Galatea pervndas,
ûem pacere extmia Ji qua cupvs arte coloreYn->y
JSIamsjUîllusm nobis etiamnatura minijirat
Jnuentum fcabrisin rupibusy hictibi nulla
Proueniet de parte magisy quacunque vel artCy
Carula qui placidi refer at Neptmia ponti,
Qmm quipratenuis fauo detergimr auro:
Hunc adeo ex fefe proferty& detegit vitro
jiurea cyaneo conjpirans aura colori:
Cum floret mirain ynorern rubiginis aururru
Sufpenfum jupra os oHa candentts aceiiy
Aiarmoreoque etiarn eompleta puluere prirnuni-',
Deindefimo in pufri jugtve humore repofla.
fits ergo atque aliis quos enumerare colores
Longum ejjety cunîn tabulisJi/nulata reponunt
PiElores quAcmque procul propiujve videri
Contigit: vt prifii rnira expreflerCy neqne vlli
Tion eademmire nuncpinxere minores.
Qms mem ingenio cunflos imitatm & art^ '
luliusy effingit quicquid natura fub ipfis
Expojuit diuerfa oculis : feu furgere monies
AerioSy imdfque firml Juhfidrre vallesy
d 4 Gell
5'^ 1q. AvR. AvGVRELLi
Colhbm atque etiam introrjiiyn protendere hiatus
.Ajpiciasy vacutfcjue ipfos fefindere rimis:
Sea pet ere exigm comprehenjos margine cures
ProJpeElu late campos^&fiorida rura,
'Fhtmindqueimmenfias inter currentia terras]
Pt maria ^tque lacus^ viridtûein or amine fantes:
Quo Jslympha, Satyriejue ^ ^ monticoU Syluani
Conueniunt, cosloyue illic&fole fiuuntur
Qmfyiiejkoy variis intenti luftbm omnes,
JHultacfue praterea eyuibm artes hattd pudet vti
Ceuproprits reltyuas^ fi typia immifcere metallis
Per git rite rnanm: vt cum fiirantia yuondam-j
t^ra Jldyrhonyvel nunceademcurn excudere Crijpm
Certat \mgendiprafians jttp’ fundere juxtn,
Adultaytte conftruere^ multa admificere, fuumyuz^
Stiff.cere his ignemdoHm. Nec inaniter ilium
^rediderim arcanam meditaturn pluraper artem
Qui genus idnuper tormenti ex are peraflum
Horrendum fniferis edit mortulibmy altos
Quo murorum apices longe yuatit, &grauepondm
A/lachina terribiliiaculaiur in a 'era bombo:
Quo telltis tremit aJJultunSj atyue oppida circum
procul dirofirepitu ceu fulminis horrent.
Qytales attonitafiupidipercepimus aurz_f
JLittore ?mnc VenetOy Pataui dum magnns ad vrbem
Mex Jedetj ^ latos diuerjo milite campos
Occupat: at contra V'enetus Je exercitm intra
Continetj edf 'variis arcetterroribus hofiem:
Sedyuidinhacfando diuerfivenimus? an yuod
Nos &agityni^ nuncvertitferm omnia Mauors^
Pierides contra contenfiite: nam neyue vobis
Vnyuam aberunt aufim yui taiia :/ed neyue munm
Inara-*
Chrysopoei^ Lib. III. 57
Jngranmefi(^vio(icun^^-paro:namquehoc mihi tantum
lujfiftisj (jmd or ipfi lubens pr<&jhre Uboro,
<iJ^cfumin hi<s (fuamuis labor eBy ^gloria dijpar^
Nunc age continum calory fecretior ignis
Quofouetac reficitfeje vis feminisintusy
Edemry tempupfuefacri geniale Hjmen&iy
Eerpetmfqmalrni fuccenfa cubiliatedts
Conjugisy (gj-veri Veneris dicenmr amores.
Ergo nrnem elm tti vitro deraferis auriy
Eianc hjali paruo rurjiss in vafe repones:
Cnim item modicum feruenti os obflrue vitro,
Turn tibi 'feu lapide excifum formare caminuMy
Siue lutoficlum fiude/zs: cui Jubdim lamp 'a^
Ardeat ajfiduum producens vjque teporem:
Quern Juper impoftm dense cinis aurea feruet
Semina. qu<& fmdo phiala claudanturin irno,
Et vitreo dum vafe diu concluft coquuntury
Ofiendantprima varios infronte colores.
Viamque ip/umquoniampra cmHis qti&rimusatrum
Pofi quatervndenos files cum noblibm aUosy
Vnde color toM candens educitur arto^y
Ex atro ad candentem alios extare necejje eUy
Qms Jpefles medios inter contraria fenfirn
Apparere tibi. Namqm hoc natura re quirk,
Quofibi emueniat concorsy atquevndiquc tota
Nec nifi decurfis (patm extrema tenebis.
Omni narnque dabunt tibi totfi parte videndos
Quot trahit aduerfi filis jplenqore colores
Irisy vbiterris coelo incuruata recumbit:
Aut quotfitpe leui motu variata videmus
Coda referre auiutn qttas luno fingere curru
^nte alias ommsvolucres di.gnata fhperbts
d 5
5^ lo. Avr. Avgvrell>i
Centum jlrgi voluit WAtexere lumina pennis,
\AJi vbife fufco perfuderit ip fa col or
JidaJjaj putesproprium teJuffeciJje teporenUy
femella marern Juatii complexafoueret
Jn gremio: aji illifenfm infillaret amorerru
Fotus arnans j dulctque fimul langueret vterquz^
Connubio j ditem pro ferret deniquepartunu.
nine ea paulatim pullam deponerevejiemj
Incipity fife pallenti ob due ere pall ay
Jndp dies rninm atque minm pallere: neque uUo
Cejjare interea momenta temporis vnqptam^
SApim innumero conjferfa colore viciffm^
Qmn alhere iterum maturetfoedere mnti
Conjugij junfloy quo jam refiluta latenter
Tutruit y ^ vires quo nunc recreata refumit.
Hie igitur ne qua tepidum fitmmoueris ignerrUy
Ft genitalem intm vim vi Jubeuntefoueto:
yAles vtaffidu'e tepidps fuper incub at ouisy
JSJ'afiendifque adhibet pullis interim vigorerrui.
Quern tu continue morem feruare mementoy
Jianc vtj dum Phoebi circum fe verterit orbis,
Plurimus exablo comprehendatternpnre candor,
Hac tibi tangenda efl duranti dertique metay
Hie equm eji foluenduSy ^ hie jam terminal Aquor,
Qujt curfum tenuijje diu latere laborunu
Tantorumy (t^longumpatienter mtdmtulijfi^:
adc iarn tempus adeft quo felix pramia fwnas
Debim j quA tanto demum fitdore pararis.
tU^ccipies igitur viui de more JubaElurrij
>Argentipondu6 y triquetroquein vafi repones
cal efabiafo lent immiJJ'a metal la liquerzî
Cumque tibi in medio vas ipfum aptauerps igniy
CceperU
Chrysopoei^ Lib. III. 59
Cceperit & miffo^rjurn feruej'cere furnOj
Fulaens exiguam perfeFiiproijce partem
Defitper^&tantis faccendoi folLibus ignem'.
'Narncpte id continuo, quod m mirere^ liquejcet
jirgenti inJpeciem, quamfufarn deinde canali
Anûfio in gracilem videos durefiere virgam.
Non tamen hicprorfits fifiendum eFi: eja age longum
Ingrefjoiibirejkititer, quopergere cur a
StrenuuSy quondamfelicemperfice curfum.
Necmihi detvitio quifquam ji condita claojira
Nature refer are nimisyVel inutile forfan
Hurnano quicquam generi proferrevidebor:
CurnyVeluti cunBos auro ditejcere vellem,
Ipjumqua fieripojfit ratione dccero^
Tentabo. Abfiru/um quod fic naturafiub imis
NLontibm occuluit-, quo gens humuna per omnes
Id peteretpatiens atque exantlatalabores:
Quove vnopreti'iquemodumfiummamque tenerent
Adortales, illoque foret mutatio rerum
z/^quior, & Varias inter commercia gentes
Aptamagis. Quod fi certa produxerit art^
In lucem id quifquamyVulgoque vtpergatin vfkm
Feceritj atque ideopretiofum vt vileputetur:
Continm exciderintreliqua tarn fegniter artes.
Quantum hoc extulerit caput indcfefi'a : neque ipfe
Forte pater curis acuet mortalia cor da
AmpliuSy indegraui pafius torpere veterno
Omnia yV elpotius fceieratum rnox genus omnem
lufierithumani jpeciem mutare decorts.
Ipjum auterUy 'utvariis agitauerit ante periclis
Autorem fceleris tantiy aut detrudet ad orcum
Fnlmincy vel celja religatum^ in rupe perem^s
a^ter-
lo. Avr. Avgvrelli
'fy^ternum pcemu coget dare. Itâm <jmd Olyrapo
Ojjafuperpojitm , necnon & Pelion OJJa
Coeumi^He lapetumcpue magt^ faumneûe Tjphcea
JPinxerit hofrendi loun irao^ fulraine diqnos?
Am magps athereis JubdaHm fcdibm igau
(â-Hcafea merit urn valuer teûe rupe Promethea y
Qvmm epui has irnprudens aurum inuulgauerit art^
Dignm erit poenaJimul vt multetur vtracjuî
Cauerat hac princeps re forfan Claudim vna
Plexibile qjt Jieret mira?jdo cxamine vitrum^y
Detraheret nequidpretia olimhnpofla metaUis.
Vidit idem inferior longo pofi tempore C&far
Jpfe etiam fortnfjey artis ciirnperdere iunta
Artifices voluityjufittûe exurere librunty
Adtiltoram aggefiurn cumulum y dum forte peragraa^
A4iiite compojito ^y^gjpti ditijfima regnay
Et timet imperio Romano prouidus art<Ly
Ex ilUy f^multis opibm tunc inde paratis.
Quin fiufiraPhaunm Pice fiatuSy ^ louts almus
ipfe neposy meriiu ferretur laude cjuodolbrL^
Primus ad Hejferios jpecubus deprompfierit aitis
Argenti late venas, primufepueper ipJum->
Aurum aditm Wntos tellure recluferit imUy
Horum conditio fi epua vileficeret art^.
Vêritm id non agimuSynon omnibus cmtiia narnpuz^
Scribimm: •' hac totavulgus fed parte- perofi
Eudimus:'& proculhinccertum efi arcereprofanum,.
Ej terrore etiam feripttSy neattingere fenju
Speret puA paucis canimmprudentibuSy & epum.
2V on tanpuam artifices yfedvt olim cater a tanpunm->
Scrutantes opus id nature a dicimuSy & qua
Vix illis pateant rnagno percepta labors
Chrysopoei^. Ltb. III.
Q^ynoniti nobis di^nicjue ad taîta vocaniur:
Praferthn cum rite vohmt indicki relincjui
Nonmdlay am dicifcelm efl ea ^tdppe nefatidwru
JStipenitm cacis ambanbm hiuoluantur.
-Ac nonnulla etiam, epuodparce nos tarnen vitro
Pccirnus^ interdum Jparguntur faljd: neque illic
Omnia pracipue credos ttbi veta rejerri
■At s vbijecretps duci tentatur in vjhsy
Atque vbi cjuo patio fefe experientia protnat
Prodimm, addiHi perplexa leqibm artis.
Qjiinvbi natura vires aperirnmy & arterrLj
lllim ajj'eclam decernimmyOtcpue vbi primurru
Ej]e hancy mox^ qua ca Jit ojlendimuSy omnia pajfim.^
Vera tibi porrh occurrent magiSy ^ ynagis ind<2_^
Omnia percipies qua Junt diwenda fub vfurm.y
Quam mine artis vbi nobis modus ip/e doceri
EfivifuSy nojirdque patens fieri doemnentOy
JSi ec fuithaefandi mntmrt fiententia quamutm.^
Hicmihi neficio quis Juror incidit y vnde fiauentf
Numine non trito dubhrer calle fiub aim
CulminaPieridum'y latdfique inuifibre collesy
Et font es hakrireJacroSy ^ carpere Jrondes
Sperarem dofla jam pramia frontis honefhy
Atqueada?nammihiy&multosquafiim per annoSy
EJac ttam Jollicitos inhibent fiolatia cur as:
Pile amor yhac vacuam tenet oblechtio menteTrUy
GranaqueyOtq^ vna hac animum complexa voluptas
Explety&hinctotumpercurrum gaudia pecluSy
Gaudia Cajialidum dotio concefija/'or or urn.
Ergo hinc digredicns edico ne quis ab igjiz^
Amoueat quod rexit opus y ne forte rernittat
Conceptum duranfc diu virtute cdor^rru:
Sed
6z . lo. Avr. Avgvrelli
SeJ contra intendat potim, ejuo perferat ipjunu
manm tarnen artificis ^ ne ûando mouentenu
Vim Je/e cxcedat calor, ac tarn jugis ^ aqum
Perdptret cjuarn l&ta ilium natura fecjuatur.
Ergoijmn pergas tunc te mora nulla retardet^
Dejieris cum jam vlteriusproferre nhorem-j
Sperati demum jam turn candoris adepti:
Sedtamen vt properes objiet patientia fimper
Fida comes tepariter ne longa moretur
Ipfa dies faciat. Necjue enim tibi temporepartd
Tama breuijperes ejVits, Ji conquirere pojfiSj
Fbulla &que qudtrenda alia, aut cptanda relinquas:
Hie itaquevlterius poftquam procejjerit ignis,
Hon vnus color, aut facies fpechinda: fed antz^
Quam tibi purpureas fe proferat ipfe videndum->
Paulatim croeeo perfujus candor atniflu.
Ft varie immutans totum durabit in annum^.
Cum ruber ofiendi m:.x coeperit, atque Jkb altanu
Perjpicum forere cutim, vioUq rubenti
A^milis, juxtdque nitensTyrio hyacimho.
Haud tarnen hie etiam Ji(kis,Jed protinus vltrd
Perge nec d recki qua te viaducit aberres.
Turn tibi ne in mentem vemat, necfuadeat vHm
Vt quicquamimmutes ignem, ni forte parumper
Intendas, quern ferretamenvel tangere pofjjs,-
Cttm libet, ilUJks: qus. fit tibi rneta, modi fy
fhto nihil hoc toto feruandum tempore credos
Ejfe magis, namque hoc naturam imitabere tanturru.
Catena fipecces aliquid v el forte relinquos,
Corrigere, autrurjks componere nil prehibet if
Meble anirnaduerfa hoc pridem, & quaftafuerutvLj^
At f deffas, quo vis intermoriatw
Chryso poei^ Lib. III.
Jêa continmeûA foturnfomite vafcit,
Nti agiij ^fubito curnprimum definet ignis
Cuncht ruenty quA non vUa yeparaueris art^
Ampltmâc jûfira tentesfulcireruinam.
F"rriim ft contra fiudeas augerecalorem
Jmpatiens, pigedtijuemorA te, protinm illud

Amittes longo i^md dudurn tempore cjUAras.
P'Topterea ajffiens operi bombycina lychnis
Nunc ipfe imponas filo contorta trilici:
Nunc oleo demijja leues^ eademyueretorto
ProferacHj autputres contundasforcipefungos.
Contemptator item cum fe mutotter it a'ery
Sumpferit & vires jam tempejkttibusAûas:
Si mediay vtpar eH, torrentiAfiate calefcety
Et tuns hie etiarn nolens augebitur ignis:
At fi figejeetgelidis Aeyuilonibm aery
Et turn hie etiarn nolens fdabitur ignis. ‘
Tu verofifrigm eritrnox addereprimis
Eilatribmyfapiens accingere ^ha tibijperes
Ejje/atis: fedfiAjhitisJuperemmet afluSy
Occurras, demjfûe celer <yuA adjunxeris ant^
Am latera extemplo attenua nirnis arnpla carninL
Et qyraciles lUi Jfondas aptar^ labora.
Am contra tenuis paries vbi forte maligna
Ex fefe admittet vel rimis figorOy Umo
Turn Utera Uc eader^ emf due omnU eiremn
iJûe potes fuffum confemesam teporem
Nec pudeM crihro cineres agitare, neque Ms
AmpuUam circmn tenues aptare tepentemy
Interea quando videos imlefceê foetum ^
Scilicety & denfurn magts ajfechre ruborern
fertia quo tandem veniap feliciter aJkiSy
^4 io. Avr. Avgv^rrellj
Otu tibl pra terms demat ferfech lab ores.
jtmul ac plenum color ejfert purpurem Je
Cuntkmdum nihil eH, qurnpuluis vafe beatus
Jêtnatury varioffie tiblferuetur in vjks:
Catera jiue veils auro rmttmre metuUa,
Sen lihet affeUis etiammormlibm ejje
AuxiUoy & trifles Hits depellere morbos.
Baudurnen exaEle qiiiflpMmjic computet annos
Vt nil diminuat numero huicy nil infuper addatyi
JSlam feu materies habilis cjuandoque reperta
Accekret curfmy eadem nonaptu returdet:
êu calor tntenfm paulo minm aut maais aquam
Aienfuramexuperetyvariet tempufie, locufhe :
Bine tibifiJpecieSy ratibque& canfapatebtt
In lonqum tuntijpatium qust duxerit ortmy _ ^
Fecerit aut breuius. ISfeque enirn quern feptimm edu
Menfis eritfallax hominum partmy nec & hum quern
Frotulitvndecimm non vernm dicere pojfls:
Ouamquam hm in faperos/oleant & in afltra referrt,
^ni qui dehide Urnen nonparuis igmhtmllum
Bofles atque diesfeptem infornace peruflum
Betineanty donee rnagls hie denfeturyVt aiunt. ^ ^
Vuod tamen baud omnifapiens eX parte probarrt:
‘âmfacere hand quiequJflmile huie natura videtur:
Cmperit at fiquem fentatmox vna tenor^m
Sempery & incoepto quaflni diuerfa refutut.
bJc tibi quo totumperagant quern eircumagu orbem
Reblmsy integri rrmneo nejpreuerls anni
Obfernare tuts in rehm ternpora pajfim.^
Acfi me quieqviarn fiudeas audi/rey fiib ipfurn
Ver adeo incipies quo totmparturit orhisy
Et quo Je cunblis aperit natura creandjs:
' Chrysopoei^ Lib. IIL ^5
i Cuius ad arcanum componas cunRa tenorem
i Jide duce, quod monuiJemperj ne calle reliUo
I IHiuSj d re^la quoquam difiedere tentes.
' Vere igitur turn vitra tibi conflare iubetoi
i Vere etiam formare lutOyUtque aptare caminoSy
i curndefoeuit hyemsy ac durn non%npedit tafias
' Vt quarnuis validos per traces cominus iqnes.
Forfitunhic numeros qut&raSy ^ ponder a rerum
Quas tibi confiituaSy opm id qudmperficit ant^:
Veriim fi reputes tria Junt primordia tanturtiy
Dehinc duo dehinc etiam refle fi videris vnum
Tantum erity &fiolo triplex conjkibit in auro, '
I Quin ipjd hac vno comprehendas pondere cun^ .*
A/am nihilo dijkint inter Jejunbkt fiuumqu^
Quoque fibialterno permutat pondere pondus.
Qm tamen exaEle prorfm fic omnia tracesy
Vt neque tarn tenui numero Jubducere curejvL-y
jit neque turn modica perpendere lance minutirru
fii quibpts argento mirefecernitur aururruy
Jnfirumentaquibus maneaivL, quA templavocanturt
Islam templi faciem prajiawL, circumdata vitroy
Ft pedis vnim modulo confirucba decentiy
Qm nufquam tenuipenetret vi fiirituSyatqu^
Hie erecki bilanx praceps imrnotdqueperfiet.
Atque idea argenti mafiky qua continet aurunLj
Jnfufumy drachrnam capiunt, quam rurjrn acuto
Jnciduntjferro y medidmque illius in acres
Hiffundunt latices partem : max ilia virentes
Farticulas auri linquit refoluta per vndas.
Ha propria nigra adfundum grauitute feruntu¥\
illi excipiunt, ^ parua lance receptas,
c fixu
I o. A V R. A V G V R E LL r
'ExigHO eûuumcjue I cues fint fonder e pendunt:
SubduUifjue ipfis^ dum cjuodfub parte repertum efi
'Tunc ammn artrficis miro filertia dulln
Computat:, in toto reperit fiurmna refultet.
jit quarnijmm nurnem opm ejl vtare rninutis
Vfique adeOj vel ponderrbm^Jdtis attamen vna
*Tantum elecki tibi fuerit tribrn vncia primis
Ex tUis^quarn tu vt docui fic riteguhernes:
jltit Ji forte duos fkrniSj nil arnplim adda6.
TSiamte^quod/kperefij etiam nonnulla doceboj^
Qm tibi cum fuerint aim Jub mente repofii,
JSlorii cur modica contentm parte labores.
Hie ego non fiîs qua funt traclanda f aun's
filoquay-j & longis obduch ambagfbm edam
Qua quondam artifees ipfi calajji fatentwr
Confulto mnquamveteris mandarnSibylla.
Extreme huic igitur prudens ne cede labori:
Jsfnm breuis atqite artisminhna efi Jed diuitis vfus,
Erao vel in primis fuluo confunde memlio
ConfeBi paulum medicarninis: idque bead
Tulneris aButum prafe vim ferrevidebts.
Vel qrauidum puro femen cum rurfm ah aura
Hand facilij rnulm extrufumcollegens arte.
Qua mo dm ex Hits qu&pridem exegimm exmt
Expref/m fads, & fari non omnia par efl:

Huic tu purpurei partem mox pulueris aquarn
Jmtnifce: atque Hits lentum fuccende calorem,
jic geminos illas etiamfimul excoque menfis „
Oho firiemjpmio cunikimprcdire colorum
Eûideas, qualem terms miratm in annas

Videns: atque breui fumof qua muximft longo
Vempore
CrysopoeIj€ Lib. III. 67
Tempore iam tom cpmfifti fedulm arte^.
ld(^ttermn,atijueiterHm facias: i^Piotieff peraEurrU
Id fuerity tones vires illiusy & ipfam-j
PuluereutnexaaMes cpirnalum: namc/ue ocyus ip/k^
CreJcitj & hinc aliam fptmity retinetcinepriorerru
Virtutern crefcentem etiam. Nec credere vanurn ej^
I Ham adeo mterdam prifctc auHoribtts aubktm-jj
Jpfim vt tenui proiech parte per vndas
'i/£:pitorisy argentum Ji viuum turn foret aûory
Ornne vel immenfum verti mare pojftt in aururru:
IS!epmnufque fitpra dims ditijfimm ornnes
Turn fieri y Jirato lufmn Nereides aura
Ire Juper puro jiccantes foie capillos
Tarulea, quo non alim col^r aptim auro
Jiarety^ athereo cui plene conuenit avirunu.
Hac Juper aurifera non inuidm arte canebamy
Bum ferns Aufonia populcs agitvndique motm /
Atqpte rapit rejides <Sr longa pace quietos
Arrna per y innurnerdjque irnmanivulnere cades '.
Morrendum in facinus: quo rnixtum ignobile vulgas
VrincipibuSyrerum quibus ejipermifia potejlasy
Pracipimtyjlupidi/quenecernmormlibus atrarn
Ingerity atque ip/d grauiores morte labores.
\lllo Augurellum me tempore tutus habebat
Adriacus baccante finrn per cunSki furore
Barbaricoy magna vet cum prirnoribpts vrhts
Verfantemy aut Jiudiis Jldujdmm multavacantern^
Carmina qui fidibus iamprtdem apmre canorisy
Turn doPtos falibus fermones Jpargere puris
Tenmuij ^ demum iam rePlos aufm lambos
Eders^
I
<jS Io. Avr. Avg^relei I
t^dere: nunc lufi fomno velut excitm arUoy j
datuportzi inter geminas fornnia feruant: I
Cornea nec nobis patuity necprorfm ehurna f
^mij}ks cecinifalfis infomnia 'verbis.
(-M
lO. AVRELLII AVGVRELLl

P. Aciminenfis
VELLVS AVREVM ;
adVonicum. i
V T noris qua forte mihi Venice videnda

ContigeriwLy pofitis rebus paulijfer agendis
^ûdi quA poterunt forfan tibi vana videriy
Si reputes fed vera tarnen nec fornnia credos :
Vt Japiens qui multa vides velarnine rnotOy
Qmd circumpofitu fic caligantibm objht

Sape oculis vt vix paulurn difeernerepojfirvt>
Dijerirnen rerum obfeururn. Sed pergite Mujk
Vefirurn opus hoc: paucis hominum nunc vifa canarnm,
Tranjieram medium fub itery jam milleferoci
Jpfi animo horrendis perpefjus monfir a periclisy
Cum me dijfcilis ceperunt tadia vita.
Bt jam terga locis venebamfefiits iniquis,
Numina ni unti mouifi'entJanSla labores.
Nam quis tot vajkis potuifi'et rep ere rupes
Vi fine ctxlefii? fyludfque y & lufira ferarum,
t Immndque abjcijjos intir eurrentiu vuUes
T
V E L L V s A V R E V M.
l“ranfij]et vim incohimi, mtu/^tte rnalomrru
SedfeJJo auxilium Dem attulit: ^ fnihi certus
Cotinuo i^Hxit puro Jub lumine
Cum frim ojferrent fefe quocunijue tenehr£.
Principio anul/hm mag?iode corpore/axurn^
pt contra arreHmn prarupm mole[ubiharny
Qm tenuis tantum venienti rimapatefcity
Et tjud nec radios profert nec lurnina Phoebus
Erraharn m ccecis tenebris & noBc profunda,
JDonec fttpe graui pajjuloca tetra remenjks
Jllicvnde breuis rnihi fe lux obtulit hafi.
Hie vero prhnmn Jubfedifeffm: & anti_j
ProJpeHanSy circurnque oculos perfimula voluens
Extirnui: retroque pedem turn forte mlijjem.
êd me ne facerem tenuis qui rupe cadebat
Exiguis humorgmtisy acrernque leuar^
Jpfi fititn admonuit Jiccis qu& faucibm olim
Haferat: & nujquam fuajit defiflerecoeptisy
Sic ego jam modica requie, parutjque refeBm
Hauflibus inceptum qua catlis permits extat
Ire iter inflituensy iteritm fub luce maligna
Conuallem obfeuram nebulis pluuiifque madentent^
Ingrediory quAcmnque patigrauioraparatus.
Atque hie lenta folo putri vefligia fgens
Vndems quater ip/e dies cum no Bib us egi:
lamque via ad/ummum tandem venijfe videbar
Cum mihife penitus oculis lux abfiulit omnis.
Quidfacerem ? vel qua tantisproferrer in vmbris^
Aut quo me Jolita retrofine luce referrem-j ?
Nec tibiqua interea tran/rniJJa jiuentalacHfquc
Euaji refers; am medijs quam fape fiib vndis
e 5 AiemB^
J\demehabuij collo/ûe tenmlateraipfe fkhegi.
Qm non vom T>iis jfeu non mittere voces
Sufiimti} cfu&ve ipfeanirno non jufhpereoi?
Tuin rnihi vifa preces inter difiindier in gens
Curntonitru nubes jpurum^ne per atthera ferri
jiccelerans ^ lux terrisplacidijftma reddi.
jicvallem interea jarnprdtergrejfm opacam^
^xierarn alios in campos, lat^cûe patentes.
^trpue hie diuerjis rnaculis injperjd per ornne
Corpus ouisj varioûe micans turn forte colore^
Quarebauenuern lana candentts arniBurn
Sedula propter aijuarny vitreis vbi rimltu arnnern
J^rmerit irmnenfurn lyrnphis, fiorea ciremn
jirua fonans fcatebrls leni curn murmure fertur,
Hanc ego, perfeFllsvotisj vtproximavidi
Grarnina carpentern , nitidicpue adfurninis vndas
Siccantem vellus fluuio yuod rnerferatante:
Continuo objlupui, rniro fuepen/tis arnore
Seflari pecus earegium yuo tendere grejjus
Jnde videretur, vel ejua. fe veHeret vfûe,
fi&c ita perpendens jhbili dum rnente voluto,
Et r£â jam tento gradus, auidufûe propinquo
Jlla folo teneris, alta ceruice, reliflts
Eloribm that ouans contra ,meqHe ip/a petebat t
^cveluti nouiJJ'et her urn, rnihi protinus vitro
jBlandiri, clrgremio feje dare,<^ aurea fipe
Cornua,/ape vngues ojiendere, verficolorque.
J[4otare inter dum variurn latu-Sj & rnihi prorjus.
S>ola vnitantis opibus gejlire colenti.
^fl ego, quam poteram rnagno veneratus honore,
tAccipio hanc blmdeque fouens deducQ /kb antrum
fxcijfurn
Veil vs Avrevm. 7*
)Excifkm, ^Hodforte caua de rnpeâtebat,
lObduHum uiridi rmtfco cor)rnbis.
Wetnde thoro leBis foliis&fronde recenti
\SubflratOyliquidos fontes Uta rnmiftro
(Pabula: ^ hinc paribrnfindiis certizre lab or o.
I H 'tc ilia exuuiii pofitis noua vellera primunu

\Jndnit y & vicibm tot eas mutata rejurmt
i Ouot trahit aduerfb foilsjplendore colores
1 IrtSy vbiterris coelo incHruatarecmnbit:
J Avitqmt fepe lent mom variamvidemm
1 Colla ref err e auiumqures luno jmgere currtt
,1 Ante alias omnes valueres dignata Juperbis
i Centum Argi voluit pr&texere lumina pemm.
i BiJJems rnenfes im fe variantibm ilUs
J Praterij yCu?n \amniueo candorevider^rmj
I Omnia conjpergi: lato mihi peBus inrbat
: Fertentzire famryfmul Crpertunderecura.
i Contemplabar enim quo dives vertere vellus
i Cceperaty (Irmihi non paruum rabida ora tirnorerru
\ Intulerant animo qust vix arc ere cubili
Js!oflra vigilpoterat cuftodia yfue luporum-^
Jngluuies eraty aut rabies pellenda leonvmy
Etquos inuidia exagitatvefana timebam:
Sed rnetus ille tamen vanusy neque vis rnrhi obejj'e
Amplius vlla virurn poteratynon vUa Jerarum-^.
. Vê/cebatur ouispajfm forentibm herbis.
Apricos vaga per camposy vbi nulla perennis
Vrit hyems glacie fegetes aut folibus aflos:
Temperies illis mnta efi, ^gratia cAi.
At grata quondam viBu mihi mitia poma
Prabebat ramis feeta incuruantibm arbos:
e 4 Sem-
7^ lo. Avii. Avgvr£lli
Semper cîrrigui complebantpocula fontes.
Alter ^ inter ea dr cum fe valuer at annus :
Jnflubatûe dies promijjl mptnerisjvt jarn
Sperarern rediturn longopofi tempore Utm
In patriam^ & tanto finem prope adeffe labori:
Jgnarus ûod erant mihifex < beunte calore
Seruandi^ atcjue etiam totidernfitb frigore menjes.
'Nam eûa marmoreo fuccrefcens alba colore
Jam candens €bur& nitidos fuperabat olores,
Nefcio cjuem in croceum fenfiyn conuerfa ruborem
Tendebat Tyriopaulatim murice pind.
Vt vidi tunc maim opus, tunc aurea terâ
Speraui: attune operi tanto praferre laborem
Haud vllum pafjus, pariterjue intendere tempm
Omne illi infiituens, iterum melioribus ipfe
Aujpicus tantas accingor vincere moles:
Donee concejjiperfeFlotemporis orbe.
Candida purpureum Ireferebant cunElacolorem,
de purpureo fubitus color aureus that.
N ec mora, continue pecus ore ^ naribusauram
Aurea fupiranscadit: & grauepondus inani
Corporevellus adejipedibuftpue cornibus aureis.
Hie ego turn grauiter caju perculjus acerbo,
L&titiapue, auidujpue loco dijeedere, primum
Jôtu dijs, gratejpue Jimulperfiluo ben 'tanis :
Jldox loumerts onm imponens, ad proxima tendo
Littora : ^7* inpatriarnrediens,Jic alter Jafoti
Aurea foelici deuexi vellera Cole ho.
natha-
;1SIATHANIS ALBINEI
Dodoris Medici.
CARMEN AVREVM
AD lANVM CVSINVM.
ITAne Cvsine, tibi decreuimm omnia -paucii
j l^Namrt&atûeanis rnyfieria^ carmine arnica
1 Scribere ludentes : & te de no[le profunda
i Ereptum in mediofm Solus perducere lucerru.
j Ergoaê, (^întentis animisad/ingula ^ prudens
i Abjirufos plants e fenjibus eruefenfm.
Principio mundi regionem implebat inanem^
\ Torpens maj]'a,exp€rs motm, form£j atj^ caloris:
! Quamlatepatet expanfis toto orbe tenebris.
I Vnde Creatoris nutn omnipotente fupremunt^
1 Limpida luX fortita locum^ rutili area coeli,
\ V~ndoJum pelagusy terr&que grauiffima moles
pxiliere : chao in mundum fe veriere iujjo.
Turn juge d reliûis terra impragnata elementis,
Subtpue fuperûe folo, vario difcrimine rerurru,
Jnnumerasjpecies nojiros produxit in vfus.
i Hinc plumbum nigricansy jhnniftridula venal
Lunartcjue nitens argentum albedine: ferrurru
Hinc durumy cuprumcjue rubenSyCognammetaUa^
Lenicjue ^ hinc aurum duxit primordia fulgens,
Namûe vdd quodcunque alrnA telluris in aim
e 5 Conci^
74 Carmen Avrevm
Cfincipitur corpus yJanElo de fernine lucis
'Exijt, er medio tenuu de (permate coeli,
JnconjkinHs acpuA foecunda in menjirna fujis:
Imprimis jp^cie atcûe gradu diflincki memlla,
Qmrum princeps eflaurum yfinifûe fupremus.
Deficit hoc Hit ^penetratis Venice cUuflris
^Qmd fefe in Juperas vegetans non proferat auras^
Sed fi erile in latebris aternum tor peat imis:
iNimanus artifiicis crajfa de mole Jolutum-> ^
Do^ minifierio fuaidy vegetale metuUum^,
Degradibus mediis, nec durn aurinotnine diqnisj
Sublimct, ditifipue fibi foecundet in vfim.
Dune te feire opus efiujdem epuibus ipfia creata
Naturam totum fubrnittere legibm orbe/ru: -
Vt prtus in tenebris lateant primordia rerutruj
Jncjue chao torporc graui confufa puieJearvL^
ûarn puavis extra caufits inceperit efiz^.
uirti feitoeHamnullis elementa fiubejjk^
Cignendis rebm, puam pua namra creando
Foetibus infiruit: nec libertaic potiri
Fdendis aiiis ea, ni cerruptin prrmkm
Fômpofiti primiprae fierit. 1. dememento
Dmma ab intcritu Icnge rneli: -a renajei:
Fnneipm d Je didt^disj purificads ^
D obihufipue itermn m JeJeredeuntibustfidentj,
iV onnifi eonfkintes animi, mentefpue J'agaces,
Contitmo fiudp forttpue tenorc, latentis
^hteisdaturarcanos veri penetrarerecefiusy
Huic fe dent operi: pHGd\lomo tempore, vili
Frincipioy varies per cafus per rfue !ahoresy
Ducitur bicep turn Jimma ad fajiifia rerurru.
Qhtcpiiid rnim namra parens per duett in ortum-}.
Fromouet
Carmen Av r e vm. 75
Promouet id certa & conjhnti tege dierHyn->.
Ex cjuo rndternu cornpYenfwn eflfe?nen in aluo ,
ISIonne videsrnen/es Jeptemve nouernve recfvdri^
Queis vms tandem vitalis nafcituv infans ?
z/Eejuiits exemplumdiUo^me judice^ nonefi.
Pmter&d ne quis nojlra fe immifieat arti,
Experientia quern non fecerit ante fcientenu
Queis'âdibus paulatirn infiirgant luxq^ calorqy
Vnde parigrefju fequimr produtiio in annos.
Poflquam erqo ex vno triafeceris: ex tribm vnirntj
T^t confles itemrn, naturarn imitare creanterru,
Perque qradm Jimiles fubjeHurnintende calorem->:
Donee ea feriern conjpexeris arte colorurrtjy
Oui tandem in fixis niueorubeove quiejeant.
Plm fatis h£c: cur non etiarn fecreta reuelerru
Pondera ? Printdpia tria Jimt feptmque rnetalla
PHoflroin Jubjeblo: primus Je jpiritm effort
Sublimujquideinde animam de corpore fxo
AiLicit, ^ leuibm per inania portat inalis:
Deque tribus tanturrrdm funty vnttmque decemquz^:
Ex quibus emergunt feptern longo ordinefiatres.
Ergo vbi natura motus legefque magifira ,
Conjknti fludio & longo cognouerts vfu:
NullasneBe moras yfubmitte laboribm artis
Vim ignu inexperti miner am pr&diuitis auriy
In qua habitetvitaJcintillaintegra latentu,
Qtt&que fmu modico vberius coeleflia dona
tiauferit. Hincfldphurviuum y clardquerenidens
MimditiCy aptjpiciu Saturni yatque arte fagaci ,
Ehee: mercurioque nitens irnmerge nitenti,
Cornpojitumque iflud cryftallo conde ferena.
Pluic vbi continuos Juccenderps vjque cal ores
Exterilis-?
7^ Carmen Avrevm
ExterinSj quales languens optnuerit ignis
Interior: ûijefe alio jirniltque foueri
^xgetit imprimis, inajoriômite major
âHmeget cjubito videos^ mirabile dichty
In chaos antiquum rwrfusy tenebrdfque Jilentes
Omnia dijfundiy ^ noblemJuccedere opacanu,
Tu ne deficias animo: nam poji tenebras lux
Splendida rejiituet disjeFlas vndi<ûe partesj
Digeflumque noua reuocabit origine mundum
'Turn (ûoque terra breuis coelefiem infra ilia rorenLj
Vurior excipiet mineris fine labe creandis:
ûeis non argentumy ajl argentea femina crefrant:
I'roque aur 0 aurificum tellus fere t aurea germen.
Is!on tamen hic operum finisy non meta, laborunu:
Islam vel in argentumy vel Ji tentaris in aurum^^
Fuluere projefloy mutare infebki metaUoy
JHoris vt efty operarn jpevana luferis ornnern.
Frgo prius fxisfatuges vnire metuUis
Mercurijs lapides mediantibns: vt tribns ilOs
Vnum in compofitum coeuntihm igne perenni^
Optatos tandem valeas contingere JruElm.
OfruBm dulces y Jummoipue cacumine mantis
Trojhntes: ad quos raris exercimplantis.
Ter labyrinth&os infexuSyfimita aucit!
Jldons eft praruptis altiffmm vndiqueJaxis :
ûjusin occulta radix defiendit in atra
TârtarOy vertex deJuperato file triumphal y
In medio Jplendent argentea cornua luna.
Hifunt qui totOy dominantur in arte coloresy
yAtquey manu veluty artificem per fingula ducunty
Qmdlibet artis opus peragrantes or dine eodem-j,
Hac ntfi fiijfcianty addive quid atnplimoptes :
Accipe
Carmen A v r e v m. 77
I Accipe demurncjUA viridi coslatzt/rnaragdo
I Vmuris pajuituoluenda nepotibm olirn.
Arcane interpresfophU,^ termaximm Hermes,
Tu licet obferues fundograue corpus in irno
StarCy leues aura dum ingens per inane vagantur:
Sunt tarnen ex vnoi natura efl id tamen'vnumy
Qmdcumep.ue efly epuamurn^ etiarn in diuerfa ?nouetur^
Honfecus ac circum epuicepuidpatet vndipue coeliy
Suhiacet & cpuicepuidcoelo terrapue marifpuey
Ex vna maj]'a eft diuino numine cretum.
Hacjble ^ Luna res vna parentibus orta efly
Aereo geftata vteroy telluris alumna:
Conftantirirtificis qua in terrarn verfa labore^
PerfeSla virtute vigens miracula praftat.
Dirue cornpofiturn naturay elementdcpuemiris
Xlonfociata modisy paulatim dijliccy magno
Ingenio. Leuibus tranfcendit in athera penniSy
Et coeli interea vires adipifiitur altas:
Jndejolum redit,(^ magno decedit inani,
Etterrainterea vires adipijcitur irnas,
Hinc eflpracellens totiusgloria mundi:
Cui cedunttoto miântes corpore morbi,
Durapuepaupertasyfalldxpue infcitia rerum.
Jane valeyrtoflrumpue hilari vultu excipe carmen^
Aurea quo leuibus latetars obduSla figuris.
Scilicet annulus eflvigili vere aureus illcy
Molliter inferto turgens viridante fmaragdoy
Quote prateritddonarinoUevidebaSy *
Grata prafagi delufus imagine fomni.
FINIS.
N AT H AN IS
ALBINEI
JE N I G M A.
1 Nfans in facro accepi baptifmate nomen ,
Êxprcirnm Gtarcis dementis quod cnbus,ut fit
Liccra Nw prima, rccunda>& teitia ©mt^,
Ticspraebct totidem fapientum arcana figuras:
Protiniis in primis quse namque dcclIc videntin:
SLifficitaequipotentia, vel proporcio fuppiet.
Ha:c cc veridici Euclidis gcometrica libiis
Syntaxis primo dubium (cxcoqucdoccbunr.
Quinctiam gentile quod a pra-nominc nomen
Majore accedit numcro artcm fignat eandcm.'
Nam li prarccdit viginti quatuor vnus,
Succeditque alius,res ht pretiofior auro y
Tics luces vbi naturjE motufque gradLifquc
Artifici oltendanc cabalas magia^que pcrito.
.NA© En vbi fal.

NOVVM LVMEN
CHEMICVM.
E' NATVR^ FONTE ET
MANVALI EXPERIENTIA
Uepromptum.
Cm 'acceftt Tra^tm
DE SVLPHVRE.
Avctoris A»agrammay
DIVI IlESCHI GENVS AMO.
GENE
Sumpt. I. Ant. &: Sarniielis De Tournes.

tM. Ê>C. LXXIIL
'
,»,IWp^h
•ft. .
■' ■ , %.r
)
PRjEFATIO.
Omnibus Chemigre artis Inquifitoribus
Genuinis videlicet Hermetis Filiis,
Author falutem benedidio-
nemaDeo precatur.
FA/ me cum perpen--

detenu , Candido
Lector , multos adul-
termos Ltbros, falsa-
que 5 ( vt VO cant,) (Âlchem'tfta-
rum "êcepta^lmpoftorum fraude^
auantia compofita , in quihm ne
feinttUa qutdem êritatis elucet ^
inter nMuraltum occult arumque ar^
tium indagatores *verfari qmbm
^ 2 (f
4 PR/EFATIo, I
^ qmm plunmi decepttfunt^, £5^.
adhuc dectptmtur : mhil me ^tiX
Itm faSlurmn extHmaui, quamyj)
âlentum a lummum mihk
concreditum ^ cum filqs ^ harediX
hiis fctentu commune haberenu.
€5* polieri ammaduerterent^ ^ mm,
folum prionbm feculis , êrum ct--
iam hoc nofiro , fingularem tllami
T>ei benediHionem T^hilofophtcamx
qmhmdam hominibus non
denegatum. Jômen meum certify
de caufis publicare non confultumx
njifum eft, dum non mibi laudemx
qturo, fed Vhilofophu amaiorihusx
prodeffe fludeo. Ideo ânam glaru\
cupiditatem reltnquo illis qui
lufptj V 1D E RI qudm E S S E.
hic in ueritatis Philofophicaindubi^
PRi£FATIO. 5
' Mteâtionem Jcribo , paucis
.:omprehenfa, aManuali experien-
namthi ah oAlu/^mo concej/a y de-
t?romptafunt: ij (jai in hac lauda^
ftpma fcientia^ primal realtapo-
■ (uerunt fundamenm^ hac cvhottatio-
ne 5 pulcherrimarum rerum exerci-
mttonem non deferant: ^ ftcafce-
lemta F umiuendulorum turba^ cm
\dulce eft dectpere , tutt (intj. Non
Ifmtfomnia, vti^narum ûlgm lo¬
quitur , nec inania otioforum homi-
num commenta^njtJlulti ^ infipien-
tes^qui artem ridentSUeritasejii^fif-
fima Philofophica j quarru , njt njeri-
i tatis amaior:, in êntMis ChemicA^
immerito proclamatA, fuhjidmm ^

confrmationem ^ occultare aut /Hen-
tio irmoluere non debui nec potuu
^ 3
6 Pr^fatio.
^lâmuis hifce malignis tewôYtht^K
(vbt <virtm ^ nj 'ttmm ^qmparan^'
tur) propter fuult indignitutem ho\i
minumque ingratitudtnem ^ infi\
delitatem [nequidde Phtlofophoru?7i^
maledifftonihm loquar) tn publicurn^
prodtre^ maximopere pertimefcatl
ôjêm adducere ChemicA huim
n)eYttatis tefles , autores ^videlicet
gramfîmos ^juxta ^nanimem êne'^
randA Antiquitatis m tot diuerji^
Natwnibm confenfum: At quA ex^
perimento oculan ^vtdentur proba^
tione non indigent^. Vtderunt tUam
fine ^je(ie D l A N a m hifce elapfis
annu{ fciens loquor) multi fupre^
mA^f infimÂ fortis homines, Et licet
reperiamur quidam male feriati^qm
mi ex Inmdia^ aut malttiaâut metu
dete^
PRiEFATIO. 7
HeteBionis mpofturamm fmmtn,
kUmitent aurofuam animampojfcj
rxlrahi, (S pompofa ac ‘vana often-
tnttonis delufione , alieno reddi cor^
port) non [me temporis, lahorum ac
• fumptmm ja£tura (S detrmento'.
^fciantprocerto PCermet 'uFilij, eim-
i moit animarum, 'vt loqumtur ,ft’‘
i tie ab Auro,fitie a huna (quacun-
que 'Ota 'vulgart Alchentijlica) ex-
tradionem , rneram e(?e perfuafio-
nem; quod quidem a multis non cre-
ditur ,fed tandem per exper ientiam,
'vritcam ^ folnm 'vertmtu magt-
Rram, curti damno 'verifcatur. E
contra ■,qut ('v'ta Philofoph'ica) hoc
Jine fraude ^ fuco praflat e pojdit^'ut
<vel minimum metaUum, fiue cum
lucro, due fine lucro, realtter colored
8 Pr^fatio.
Solis 'velLturiA in omnibus examini\
bus requifttis pnmanentt:_,, tingat \
lUttmjure affirmare foffum haber<_,\
fores Jfaturx, apertas . ad ’vlteriorA
^ altiora arcana inueftiganda, £5*5
cum D E1 benedicfione acquirenda. t
Torrbpra/enteshos Tradhtm, mea
expertentia conferiptos, feientu flits
offer0: vt dum omni cogttatione mo-
tuque animi in Nature occultis ope-
rationibm inquirendis verfanturpn-
de rerum vermtem, ipfamf J\(^_
turamperfficiant ^cognofeant^-in
qua ‘B.e fola totitss fan£iifm£. <iAr-
tis Fhdofophica perfedio confilitt y
modo via Regia, quam Natura m
omnibus operationtbm praferibit y
progrediantur. ideo htc fandtdurru
le ciorem admonitum velim, vtferi-
pta
PRi^FATIO. 9
mea^ non tarn ex ^jerhorum cor--
ticequam e Nature mribrn mtellu
\gat > ne pofiea tempusy laborenu, €5*
'fumptum frultra expenfum deplo--
ret. Confideret Sophorurru hanc
ejje fcienttarnyuon imperttorurn^: Et
longe aliumejfe Philofopborum fen-
^fum^quam'VteuYn percipiafpL>, w/
TIhrafonesgiorio/iy njelhterati irrifo-
res j aut contra confctentlam njitiofi
{^qut dum virtutibus emergere non
pojfuntji fceleribm & honejiorum
njirorum calumnus id raohuntur, )
êlimperiti ctrcumforanei y qui fuis
dealbatiombus ^ rube/d£iionibuSy
cum indtgnifîma laudatiJ^mA fcien^
tu ChemtCAdtffamatione^y^jniuer-
fumfere mundum deceperunt^. T)ei
enim donum eft 5 ft quidem aa earn
■k
5 non
lo PRi£FATIO.
non ntfi fola Det intelleûm iUumi-
nantisgratia ^ per patientem ^ veil-
giofam humiluatem peruemri pofît
{mt per ocularern experti pr^cepto-
risdemonjlrattonenu:) ^luapropter
a Deo alienos mento d fecretis fun
procul abtgit. ^luod reli^juum eHh
filtos artis vnice rogo vt meum bene
de ipfl$ merendi ûdium animograto
accipiant^: curru OCCVL-
TVM fecertnt Manifestvm,
atque Dei nutu , conftanti labore in
optatum portmn Thilofophtcum ap-
pulerintj, Thilofophko more omnes
tndtgnos ab hac arte excludant: amo-
risq^ erga proximum egenum in tk
more Dei ( poftpofta âna often-
tatione^ mernore^, Optimo-ter-
Qâxtmo
Pr^F ATIO. 11
Q^laxttno pro [peciali hoc munere^

fine ahufu, in tactto ^ pic gauden-
ti finu ^fempiternasgratitudints
des decantentj.
Simplicicas Veritatis figillum-..
Cunx*
V'm a PRi®FATIONE
hac fpatii aliquid inanis
fupereffet, eiqj implendo
vtvacarem rogabundus inftaret.
Typographus t Arnaldt Villa-
NOVani Teftamentumbreuius,
a me olim fequentibus verficulis
exaratimi, in mentem mihi venit.
Hoctibi Lector hiccommuni-
care non indignum vifum eft;
quippe in quo defiderata verbo-
rum elegancia ab expreiTorumin
cjus generis fcriptis (emper opta-
biliore integricate ruppleatur".
TESTAMENTVM AR NALDI
De VILLANOVA.
Tradituy his dim mentem fupremam

2ipp£ gentis hofjos Arnaldus Villanouanus.
E terra exoritur, virefque acquirit in ignc^
VerfeBas Celebris veterum lapis iRe Sophorum,
Limpidm hunc horis his fenis nutriat humor^
Donee diflentis turgentior undique membris i
Bxpofttdfque loco ficco modkeque calentt,
Horarum quoque bis fenarum tempore ^ fenfim
Expurget fefe nimio externoque vapors ,
Duratifque ttiam folidefcat partibtu intut^
De lapide exprejfum meliori virgtneum lac
Confejlim vitreo claufum feruatur in ouo,
Vuilifico inque dies mire variatur ah igncj .*
Dum varij in fix o teffent candore colores.
Excipit hunc tandem crefeentis viribfss ignis
Purpureusj completi operis virtutis ^ index.
NA©.
I
tractatvs primvs
DE NATVRA,
QVIDNAM EA SIT,
& qûales ejus debeant efle
Scrutatores.
Vlti SapienteSjDodiflGl,.
miqj Viri ante cotpplurg^
Sascula, imo ( fjermete
teftejantc diluuiutn, multa
fcripferunt; dc ironficienda
lapide Philofophorum;
tot nobis reliquerunt fcripca, vtnifi Natu-
ta in dies operaretur credibilia nobis, vix
jam aliquisverumexiftimaret cfTe Natv-
RAM : quia fuperioribus fxculis non toj:
inuentores return fuerunt i Nec ctiam an-
tcceiTores noftri aliud quicquam confide-
rarunt practer Naturam ipfam , & Naturae
poffibilitatem. Et quamuis illi in fimplici
tantiim Natmas via manferint, eatameit
qux nos nunc in tot rebus ver-,
A
a NovvM Lvmin
fantes i vix nofhis ingeniis potuiffemirt!
imaginari. Hoc fit quia nobis Natura,
Generatio rerum in orbe jam vilis (implex-,
que vidciur. Ec ideo ingenia noftra, non i
ad res cognitas, fed ad taliaquscnon vel
-vix fieri pofTunt, incendimus: quapropter
ita etiam nobis fuccedit facilius cxcogirare
resfubtiles, &: quas ipfi Philofophi ncfci--
rent imaginari, poiTumus, quam ad verum
Natura: curfum , Si Philofophorum fenfum
peruenire. Ec fic Natura hominum compa-
laca eft, vt ea quae feit negligat, alia Temper
cjuscrat;muUb magis ingenia Humana qui-
bus NaturaTubditaeft.Exempli gratia;vides
qucmlibcc artificem ciimjam adfummara
artificij fui perfedionem peruencric, alia
quxric, auteoabutitur, auc plane definit.
Ita etia'm generofa Natura femper agic
vfque in iplum Iliadum , hoc eft , Tcrmi-
niira vltimum, poftea ceffat. Nam indita
eft Naturae pcrmifTio quaedam ab initio, vt
per curfum integrum poftit ad meliora ve¬
nire , & requiem habere plenariam, ad
quam omni conatu tendic, &: gaudcc fuo
fine, non alicer vt Formica fenio, cui in fe-
ne(ftute Natura creat alas. Ita nimirum &C
noftraingeuiaeoufque progreffa funt, pix-
fertim
Chemicvm. 5
fertim in Arte PhilofophicaJ'cu lapidis pra-
3ti,vc jam fere in ipfum liiadum perlieneri-
mus. Nam Ars Chemixeiufmodi fubdlira-
tesnunc inuenit, vc vix majorcs pDifint re-
peririi &L eatenus differt a veterum Philofo-
phorura ATte, prove Faber Horologiorum
afimpiici Fabro Ferrarlo : Ec licet ambo
tradenc Ferrum,nihilominus neuter feiren
alcerius labores, quamvis ambo fintinfua
arte Magiftri, Si hodie reuiuifeeret ipfe
Philofophorum pater Hermes, fubcilis
ingenii Gebcr, cum profiindiflimo Rai^
MV-NDO Lvllio , nonpro Philofophis,
fed potius pro difcipiilis a noftris Chemiftis
haberentur ; Nefcirenc tor hodie vfitatas
diftiliationesjtoc circulationes, cot calcina-
tiones, & tot alia innumerabilia Artifta-
lum opera, qux ex iiiortim feriptis huius
fgculi homines inuenerunt ^ excogirarunc.
Vnicumeantura nobis deeO:> vtidfeiamus
quod ipfi fecerunt, lapidera videlicet Phi«
lofophorum feu Tindurara Phyiicam. Nos
dum illam quasrimus alia inuenimus: Sc nih
jta vficata eflet procreatio humana, Sc natu-
ra ineofuumjus tenpret, jam vix non de«»
viaremus. Sed, vt reuertar ad propoficumj
Promifi in bpc primo Tradatu Naturam
A expii-?
4 Novvm Lvmen
cxplicare i ne nos a fimplici via vera , vana
dcfledac iraaginatio. N a t v r a m igi-
tur dico Vnami veram , fimplicem , in-
tcgram in fuo efTe, quam Deus ancefecula
fecit, dc fpiritum eiinclufic: fcito autem
Natura: Terminum eiTe Dcum, qui & Na¬
turae principium eft i fiquidem nullum fini-
tur initium nifi in co in quo incipir. Dixi
vnicam efTe tamura,per quam Deus omnia
facie : non quod Deus fine illaoperari ne-
feiret, (fiquidcmipfcNaturam feeir, & o-
mnipotens eft s) fed ita fibi placuit,& fecit,
Resomnes ex ilia Natura vnicaproueni-
unt i nec eft in orbe aliquid extra Natu-
lam: Et quamuis aliquando abortus fiant,
lioc non eft naturae 5 fed vel artificis vel lo¬
ci vitium. Natura h^c diuifa eft in loca
quatuor,in quibus h^c omnia operatur qu^
apparent Sc in vmbra funr, fiquidem res po¬
ems in vmbra func quam vc vere appareant.
!E4utatur in mare &;f(xmina}&: Mercurio
affimilatur, quia fc iungit variis locis i SC
fecundum terrse loca bona vel mala res pro-
ducit; licet non fint loca mala in Terra,
provt nobis videtun Qualitates aurem
lunc tantum quatuor , & hae omnibus in-
funt rebus, neque eoacgrdanc j femper vna
C H E M 1 C V M. 5
I exccdic aliam. Nat lira autem non eft vifibi-
I lis, licet vifibiliter agat; nam eft fpiritus vo-
latilisquiin corporibus fuum agic ofticiuilo-'
cum & fedem fuahabet in voluntate Diui-
na.Nobis hoc loco ad nil aliud ipfa prodeft,
nift vteiusloca fciamus quar fincipficon-
ucnicntiora velpropinquiorai hoc eft, vc
fciamus coniungere rei rem, fecundum Na-
turam ne mifccatur lignum homini,aut Bos
vel animal metallo ; fed quodlibet agat in
fuum fimile : 6c tunc etiam Natura fuum
prasftabic officium. Locus Nature non
eft alius quam, vc fupra diftum, invclle
Dei.
ScRVTATORES Natutsc tales elfc
debent qualis eft ipfa Natura,veraces,ljm-
plices,patiences, conftantes&c. & quod
maximum, pii, Dcum timentes, proximo
nonnocentes. Pofteadlligcnter confide-
rent num propoficum fuum cum Natura
concordeti an fit polfjbilc ab exemplis di-
fcant apparentibus, ex quibus videlicet re¬
bus quid fiat, quomodo, 6c in qualivafe
Natura operciur. Nam fi fimpliciter ali-
quid vis facere,ficut ipfa facie Natura , fe-
quere Naturara •• fin verb prarftantius quid
moliris quam Natura , id animadueite in
A 5 quo
^ Novvm Lvmen
qljo , &r per quid melioratur, &: fempcr in
fuo id fiatfimiî. Exempli gratia, fi cupis
nietailum (q\^x eft noftra intentio ) vlterius
quam Natura fecit, in virture promoucre j
Naturamaccipere oportet Mctallicam,
hoc in mare &C fe3emina, alias nil cfticies: Si
cnim intendisex herbis create Mctallum,
laborabis in vanumjficuticx cane vcl beftia
lignum non produces.
TRAGTATVS SECVNDVS.
J)e Oferatiofê Naiuya in nojlro frofofit^
Atvram jamdixieffc veram,vni“

In cam, vbique apparentem, continuam,
qua: cognofeitur ex rebus produdis, lignis
videlicet, herbis, &c. Dixi ctiam feruta-
torem Nature efte oportcre veracem, hm-
plicem, patientem, conftantem, vnicac fal-
rem reianimumapplicantem, &c. Nunc
de naturae adu incipiendum. Sicuti Natura
in Dei vellecft, & Deus creauit illam, vcl
impofuitomni imaginationi iita Natura fe-^
cit fibi femen, hoe eft, veilc fuum in Ele«J
mentis
Chemicvm. T
mentis. Ilia eft quidetn vna , &tamentes
ptoferc diuerfas; fed nil operatur fine fper-
mate: quidquid fperma vuli operatur Natu-
ra,nam eft inftar Artificis alicuius inftrume-
tum. Spcrmaigitur vniurcuiufque reiraeh-
us&cvtilius eft Artifici quam Natura ipla:
Name Naturafine fpermateefficiestantum
quantum fine igne, auro vcl argento Auri-
faber,aut fine grano & feminc agricola.Ha-
biiofpermate Natura prarftb aderit,fiuc ad
malum, fiue ad bonum. Operatur ilia m.
fpermatc vtDeus in libero hominis arbitrio;
& hoc eft magnum miraculiim,qabd Natu¬
ra obeditTpcrmatij non coada,fed propria
fponte i ficuti &c Dcus omnia conccditqu^
Homo vult,non coadusjfcd ex propno vel-
Ic: Ideb homini liberum dedit arbitrium,
fiue ad malum, fiue adbonum. Sperraa
igiiut eft Elixir cuiufquc rei, vel quinta Et-
feniia, feu pcrfedifiima rei decodio &C di-
geftio,vel fulphuris Balfamu,quod idem elt
quod Humidum radicale in Mctallis. Ma¬
gnus quidem hie de hoc fpermate poUet in-
ftitui fermo, fed nos tantum ad propofûm
inArteChemica tendimus. Quatuor ele-
menta generant fperma, Voluntate Dei 8^:
imaeinatione Naturae: quemadmodum e-
^ 4 4 mm
8 Novvm Lvmen
nim viri fperma habet centrum, feu vas ful
fcmini^ in renibus > ita quatuor elements
motu IndefinetiCquodlibec fecundum fuam
qualitatemjprojiciunc fperma in terras cen¬
trum, vbidigeritur ,& per motum emitti-
tur foras. Centrum vero terrse eft quidatn
locus vacuus vbi nil quiefccre poteft:in Ex-
centrum ( vt ita loquar) feu centri margi-
nem & circumferentiam quatuor Elementa
fuas projiciuntqualitates. Sicuti virfuum
emittit femen in vtcrum mulicris j in quo
nil manetdcfcminejfedpoftquam debitam
matrix aceepit portioncra, ceterum cjicic
foras: fimiliter accidit incentro tetrx vt vis
Magnctica partis alicuius loci rem ad fe at-
trahatconuenientem fibi ad pariendum a-^
liquid i ceterum ejicitur foras in lapides &
alia excrementa.Nam omnes res cx eo fon-
tc habent origincm, ncc quicquam in toto
mundo nafeitur nifi per hunc fontem. Ex¬
empli gratiS; Habeaturin aliquamenfa pla¬
na vafculum aquse, quod loceturin menfag
medium 5 &: circumcirca ponantur res va-
tix,&colores varii, itcmfal,&c. quodqj
feparatim / effundatur poftea aqua in medi-
limj videbisillam aquam hinc indc diffluc-
te > & dum riuulus vnus attinget colorcm
tubeiinl
CH EMI CV 0
Jlibeutn rubefiet ab illo, fi ad falem falls fa-
porem mutuabitur, & fic dc cieteris. Aqua
enim loca non mutar, led locorum diuerfi-
tas mutat aquam. Simili mode e centre ter-
tx femen vcl fperma a quatuor elcmentis in
centrum ptojedura ad varia locatranfir, &
fccundum loci Naiuram naturaiur res / fi
peruenit ad locum lerriE &: aquas purumfic
les pura. Semen & fperma omnium rcrum
eft vnicum, & jamen vaiias res gcncrat, vti
'e fequenti apparet excmplo. Viri femcneft
femen nobile, & faltem ad generationem
hominis eft creatum i nihilominus li vir ab-
utatur eo , quod eft in eius iibcro arbitrio,
nafeitur abortus; Nam ft, contra grauilTi-
mas Dei inhibitioncs,vir iniret vaccanijaue
aliam beftiam , ftcilcconcipetet beftia viti
femen,quia Natuta non eft nift vnai tunc
non nafeeretur Homojfcd beftia abortus;
ftquidcm locum non inuenit femen ftbi
competentem. Tali inhumana&: deteftan-
dacommixtione virorum cum beftiis varix
beftix produceremur hominibusftmiies.Ica
enimfit, ft fperma intrat centrum nafeitur
quod inde nafei debebai; fedciimiamiii
locum venit & concepit, non amplius mu¬
tat fotmam: verum dum adhuc in centro
fperma
lO Novvm Lvmen !
fpermaeft , arque facile ex i!lo fpermatc !
produdpoteft arbor quam metallum, tarn
citb hcrbaquam lapis, 6c vnus pretiofiof
altero,fecund urn puritatem loci. Sed quo-
tnodo Elementa fperma generent nunc no-
bis diccndum eft, & hoc modo fir.Elemen-
ta funt quatuor,duo funtgrauia 6^ duo func
leuia, duo ficca duo humida, fed vnum ma-
xime ficcum Sc alterum maxime humidum,
funt rUafculina & fceminina 8^c. Horum
quodlibet per fe eft promptiftimum ad pro-
ducendum res fibi fimilesin Iphasra fua, Sc
ita voluit AltilTimus: Hxc quatuor non qui-
efcunt/ed femper inuicem agunt; Sc quod-
libet per fe emittit fuum fubtile , ac in
centro conueniunt: In centro verb eft A%
chseus,Naturae feruus, qui ea fpermata mif-
cendo cjicic foras. Quomodo autem id fiat,
in Epilogo horum duodecim Tradaiuum
copiofius viderecft.
TRACT AT VS TERTi VS.
De Vera frima Met alloyum materia,
P Rima Mctallorum materia duplexed,

fed vna fine altera metallum non crear.
Ptima
C H E M 1 C V M. n
t?rifna 62 principalis eft humidum aeris ca-
liditatemixtum; hancPhilofophi Mercii-
iriumnomsnarunc, qui radiis Solis Lunac
gubernacur in mari philofophico : Sccunda
eft terra: caliditas ficca, qiiam vocaruntful-
phur. Sed quiaomnes veriPhilofophihanc
iinaxime occultaucrunt, nos paiilo lucidius
lillam explicabimus; pondus pfarfcrtiniiquo
ignoraco omnia deftruuntur. Inde fir vc
multi ex re bona producant abortus func
cnim, qui tocum corpus pro materia feu fc-
mine vel {permate ftimunr > alii fruftum,
hiomnes a re£to dcclinanttramite. Exem¬
pli gratiaifi qiiis viri pedem & muiicris ac-
ciperet manum,&: vellet ex hac commifti-
one create hominem, non eftet poATibllc.
Eftenim in quolibet corpore ccntium Sc
locus, vel feminis feu fpermatis pundum,
& Temper 8100. pars, etiam in ipfo grano
tricici; &c hoc aliter effe non potcft:Na non
totum granum vel corpus vertitur infemen,
fed tanium eft in corpore fcintilla aliqua
neceflaria, qua:afuo corpore cuftoditur ab
Omni exceffiuo calore & frigorcj&c. Si ba¬
bes aurcs Sc renfuSjhicanimaduerte Sc fecu-
rus eris,non tanium ab illis qui locum fper-
aiatis ignorant,totumque granum in femen
redu-
n Novvm Lvmen
rcducerc nituntur; vcrum etiam ab his o-i
mnibus quiin folutionemetallorum verfaii-,
tur vana, metalla per cotum folvere vo-
lunt, vt poftca ex illorum commixtione
mutua,nouumcreentmetallum. Arhi,
Naturae proceiTum confiderarenr, viderent.
retn fc habere longe aliter : Nam nullum:
metallum eft tam purum quod non habcat
fiias impuritatesjvnum tamen altero pau-
ciores vel plures. Sed tu,amice ledor, pri-
mum obferuabis Naturse pundlum, vt fupra
dictum, & fatis habes: fed hanc tibi habe-
to caurelam, ne in metallis vulgi illud quae-
ras pun6tum,in quibus non eft. Nam hxc
metalla praefertim aurum vulgi , mortua
funtifed noftra func viua,rpirUu habetia,quae
omnino fumenda funt: feito cnim metallo-
rum vitam effc ignem, dum adhuc in fuis
mineris funt 5 &: mortem etiam ignem, fu-
iionis videlicet. Priraa verb metallorum
materia efthumiditas quaedam mixta acre
calido i eft in forma aquae pinguis,adhae-
rentis vnicuique rei purq vel impurae i in v-
no loco tamen abundantius quam in altero,
quod fit quia terra eft in vno loco magis a-
perta&porofa, vim attradtiuam habens,’
quam in altero. Prouenit aliquando per fe
in la-
Ch E M I C V M. I5
n luccm induta veftc aliqua, prscfertim in
'ocis vbi non habet adhaErere alicui; co-
' ^nofcitur ita, quia res omnis cx tribus prin-
:ipiis eft compofita: In materia verb metal-
^lEorum vnica tanium fine coniundione,
Sxcepta vefte veleius vmbra; fciiiccc ful-
' )hure,&c.
IB'
H - -----
TRACTATVS QVARTVS.
ômodo met alia in tertA vifcerihm

generantur.
P Roducuntur metalla hoc modo: poll-

quam quatuor Elementa virtutes fuas
projecerunt in tcrr^ centrum, Archseusdi-
jftillando fublimatcalore motus perpetui in
irerr^ fupeificiem : Eft enim terra porora,6£
Iventus ftillando per poros terras refolvitur
jin aquam,ex qua res nafeuntur omnes. Sci-
lant ergo dodrinx filii fperma metallorum
Idiuerfum non efte a fpermatc rerum omni-
lum, fcilicet vaporem humidum : ideb fru-
ftra quxrunt Artift^ metallorum redudio-
Jnem in materiam primam, qux tantutn va¬
por eft, Phiiofophi non talera intellexerunc
14 Novum Lvmen
materiafn primatn> fed cantum tiiaterian:i|
fecundam, dcuti BernardusTreuifanus o/.
ptime dirpucar,cûan3uis non ica lucid^jCpjiai
dequatuorElementis loquitur, nihilomi^
nus id dicere voluic, & folummodo cum M
liis locutus eft. Ego vero vt clarius Theorin'
cam detegcrem, omnes hie prqcauere mo-i
ncre volui, vt tot folutiones, tot circulatio-t
neSjtot calcinaciones ac reitcrationes fine-:
rent; nam fruftra id quxritur in re dura
cum per fe mollis vbiquefit:Nonptima,red
fecunda tanium quseratur raateiia, talis ni-i
miruni quae fimul ac conceptaeft, in aliam:
routariformam non poteft. At fi quxras
quomodo metallum in talem reducatut
matcriam fequor in eo Philofophorum in-'
tentionem : Hoc tantiim prae ceteris volo^
VC filii artis intelligant fenfum Icriptorura:
non fyllabas, dc vbi Natura definic, in me-:
tallicis videlicet coram oculis noftris perfe-:
£kis corporibus, ibi arti elTe incipiendum.i
Sed vt ad propofitum rcuertar (fiquidemi
bie non eft inteniio noftrade folo lapide,)
agamus nunc de materia metallorum. Pau¬
lo antedixi Res omnes nafei ex acre liqui-
do vel vapore quern Elcroenta perpetuoi
moiu invifeera teri^ ftillani; *• hnnp
C H E M 1 c V M.
ijqiiam Naturae Archasus accepit, per poros
jfublimat, vnicuique loco fua fagacitate
tribuic ( ficuti inpr^cedemibus retulimus,)
ific locorura varietatc res etiam proucniunc
nafcuntur varise. Suot qui opinentur Sa-i
I lurnum habere aliud fcmen, aurum quoque
,£aliud,&: fic confequenter metalla reliqua:
fed vana funt ifta; vnicum ramiim eft fe¬
rn en, idem in Saturno quodinauro inueni-
Itur, idem in Luna quod inMarce ; Sed lo-
: cus tert^ diuerfus fuic, fi me rede intelligisj
: quamuis in Luna Nacura citiiis quam in So-
1 le delierit, & fic dc aliis. Quando enim ex
terr^ cecrofublimatur vapor die, tranfiepeu
loca vel frigida vel calida.-Si igitur trade va-
] por per loca calida &:pura,vbi pinguedo ful-
I phuris parietibus adherer, vapor die, quem
: Phdofophi Mercurium Philofophorum di-
: xerunt,accommodatfe &: jungiturilli pin-
I guedini, quam poftea fecum fublimat s
\ tunc fic vnduoficas, relido nomine vaporis
accipitnomenpinguedinis; quas poftea ve-
niens fublimando ad loca alia, qu^ jam va-
; porantecedensp'irgauic, vbieft terra fub-
tiiis, pura, S>c humida, implet poros eius &
^ jungiturillii&ficfitSol: fi verb pinguedo
ilia venit ad loca impura, frigida, fit Satur-
Aus : fi verb c^lis terra pura fir mixta fid;,
l6 NovvM Lvmen
phuri; lit Venus &c. Quo cnim magis (3e-‘
puratus locus eft, eo pulchnorareddit me- •
talla;nam fciendum eft quod ille vapor con- *
tinuc cgredicur cx centro ad l'upei'fici^cm,|
eundo purgat loca. Indc fit qubd hodie re-i
poriantur minerac in locis vbi ante millc an- •
nos nullx fuerunt i nam progrelTu fuo fern- •
per fubtiliatcrudum imputura, purum fuc-.
cediue fecum trahcns: Ec hxc eft reiteration
& circulatioNaturasitamdiu fublimaturjres r
nouas produceiido, donee locus depuratur
optimcj&quo magis depuratur, eoctiami
nobilioresresproducit, Hyerae verb, cum ,
aerfeigidusterram conftringit, congelatur:
etiam ille vn£tuofus vapor > qui poftea, re- •
deunte vere n vn^ ciim terra & aqua mifee- ;
tur j &: fit Magnefia trahcns ad fc fibi fimi- ;
lem Mercuriutn aeris, qui dat vitam omni¬
bus rebus > per radios Solis, Luna: Sc ftclla-
rum,Sc fic gramcn,flores Sc fimilia profert:
Natura cnim nc momentum teporis otiatur,
Mctalla verb fic procreantur i longa deftil-,
latione purgatur terra, poftea accelTu pin-
guedinis ea gencrantur t alio modo non
proveninntjficuti quorundam, Philofopho-
rumferipta finiftie intcrprctaniium > vana
opinio eft.
C H E M I C V M.
I?
•[---—--
i TRACTATVS QVINTVS.
'i
' De generatione lapidum omnis
gemrls.
j'T Apidis materia eft eadem qiix & alia^

JL/rum return; ^fecundum locorum pu-
iricatem hoc modo nafcuntur.Quândo qua-
tuor Elementa fuum vaporcm ftiliant ia
terras centrum, & Archacus Naturae eun-
demejicic &:rublimatj hic,dum tranfirpec
llocaporofque terras, trahit fecumomnem
terra: impuritatem vfquc in fupcrficiem,
quem pofteacongelat aer ( namquod aer
creat purus , aer congelac crudus, quia aec
inaerem habet ingreffum &: fe jungiint in-
uicem, nam natura Natura iajtatur:) & fie
fiunt petrse montes lapidei, fecundum
magnos &c paruos poros. Et quo maiores
terrse pori, eo etiam melius purgatur locus:
dum enim per rale refpiraculum maior cali-
ditas, &: aque maior quantitas tranfit, eo
citiiis depuracur terra i &: fic pofteain ciuf-
modi locis commodiiis metallanafcunrur.
Sicuti & ipfa teftatur experientia, vt aurura
B non
Novvm Lvmen
non alibi nifi in moncibus quseratur & repe- •
riatur, qucd in planuie , nifi rare , fieri ne- *
quit: nam fsepifiime taliaioca humida funr,
non vapore, ied aqua Elementali qoas ad fe
trahic vaporem ilium , &c ita fefe ample-
£tuntur vtnon facile fepareniur; poftea Sol
ccrli digerens illam facie argiilam pingucm
qua figuli vtuntur. In locis verb vbi eft are- f
nagrofta, dc vapor non habet Cecum pin-|
guedinem vel fuiphur, herbas S>c gramcn
in pratis creat. Sunt & alii lapides pretiofi,|
'vt Adamas, Rubinus, Smaragdus, & teli-i
quse gemmse : generantur omnes hoc mo-!
do. Qnando vapor Naturae per fe fublima-j
tur, fine acceffa pinguedinis fulphuris, sA
venit ad locum aquse puiae falis, fiunt Ada-|
mantes i Sc hoc in locis frigidiflimis,ad quaes
non poteft peruenire pinguedo ilia, quiai
pinguedo non permitteiet ifta. Sciendumi
cnim eft qubd fpiritus aqux facillime fubli-^
matur calore facili j fed oleum feu pingue-^
do non nifi magno eleuarur calore}& in lo-i
ca calida: edamfi cnim ex centro progre-f
diatur, leui congelatutfrigore , fic fubfi-i
ftiti vapor verb ad loca debitaafeendit, 621
congelaiurinaqua purain lapides granula-r
tim. Quomodo verb in gemmis colores:
fianti
C H E M 1 G V M.
;iiant; fcicndum eft illudratione fulphuris
rin huncmodum fieri ; fi fulphuris pinguedo
icongtlatur, motu iilo pefpciuo pofteafpi-
iricus aqux traiifcundo digeric &:purificat il-'
) lud vi falls, donee colore digefto rubeo vel
jalbo coloretur, qui color tendens ad melio-
lacumilio rpiritu,quiafubtiliatusefttotrei-r
teratis diftiilationibusêlcuatur: fpiritus po-*
ftea habet potemiam inrrandi res imperfe-
1 das, &c fic introdocit colorem, qui poftea
i jungicur illi aqusc tune partim congolatac,6C
! fic implec poros eius,6^ fixaturcumea fixa-
i done infeparabili.Cogelacurenim onuiis
I fi
qua calore eft fine fpjritujcogclatur firigo-
rc fi habet fpiritumifed qui feit congeiare a-
qua calido,&: fpiritum cum ea jungere,certe
lem invenict millefies pretiofiorem auro
omni re. Efficiac igicuc vc feparetur fpiritus
ab aqua, vc putrefcat, dc appareat granum 5
poftea rejedis fsecibus reducac fpiritum ex
alto inaquam , & faciat conjungere fimul 5
illaenim conjundiogenerabic ramum dif*
fimilem forma parentibus.
B 2 TRAC«^
^0 Novvm Lvmen
TRACTATVS SEXIVS.
X>e Secunda Materia^ ^ putrefa- j

rerum. |
D ,
Iximus de prima materia rerum 52 \
quomodonafcuntur resex Natura fi-»
i
nefemine, hoc eft , quomodo Natura ab i

Elcmentis accipitmateriam ex qua general j
femen: Nunc verb de fcmine , & rebus gc- *
neratis exferainc , fermonem inftituemus. )
Omnis res habens femen muhiplicatur in i
CO, fedabfqueNaturae auxilionon fit : fe- ?
men enim nihil aliud eft quam aer conge- 1
latus in aliquocotpore, feu vapor humidus;
fiinifi hie refoluacur calido etiam vapore ,
nuiliuseft vfus. Sciant ergo inueftigatores
artis quid femen fir, iie qu^rant rem qua? no
eft: &L feiant illud efie triplex,quod ex qua-
tuor eiemecis produdumeft.Primu eftMi-
iÊRALE, de quo hoc loco fermo eft i al-
terum Vegetabile i TerrJum Anima-
XE. M inerale femenaPhilofophisco-
gnofeitur; Vegceabile commune ac vulga-
rc eft, vt videmus in frudtibus: Animale
ima-
C H E M I C V M. 21
imaglnaUMie eogiiofcitur. Vegetabile
)nobis oftendic quoraodo naturacreat illud
?ex quacuor Elemcntis. Sciendum enim eft
iquod hycmseft putrefadioniscaura, liqui-
demfpiritas vitales in acboribus congelat
i&c quando hi calore folis (in quo eft vLv ma-
jgnetica omnis humiditatis artradiua) re-
ifoluiinruri tunccalor naturae, per motum
(excitatus, pcllit ad circumferentiam va-
tporem aqua: fubrilem, qiii poros arboris
aperit,&: guctas ftillate facie, Temperpu-
lum ab impure feparando. Praecedic tamen
iinterdum purum impurumj purum ftat&:
icongclatLirinflores, impurura abit in folia,
IgroiTum & fpifTum in cortieem : arboris
! cortex manec fixus, foliacadunt frigore vel
I calore, quando obftruuntur pori ejiis: flo-
rescongelantur in tali colore qualis eft ipfi
calor, Sc adferunt frudum Sc femen ( vclu-
ti pomum in quofpermaeft, ex quonaf-
citur arbor i fed in illo fpermate eft fe¬
men vel granum intrinfece, ex quo eriarn
abfque fpermate nafeitur arbor ; nam mul-
tiplicatio fit non in fpermate, fed in femi-
ne.) Sic ocularirer videmus Naturam crea¬
te ex quatuor elemcntis femen, nc nos in
liocfruftraoccuparemurj nam quodcrea-
B 3 turn
Novvm Lvmen
lum efi: creacore non indiget. Hocexcm--
p!i loco ledorem admonuilTc fiifficiat; led!
adpropofitum Minerale redco. Semen Mi- *
rserale vel Metallorum creat Natnra in vif-
ceribus terras: propcerea non creditur rale
femenelTe in rerum Natura, quia inui fibi-
le eft. At non eft mirum quod ignari dubi- •
tent vfiquidem id quod prse oculis eft non j
percipiatur ah illis; multo minus iftud quod i
inuifibilircr abTconditum eft: fed verifti-■
mum eft quod luperius non eft nift vt iftud 1
quod eft inferius, & vice verfa id quod naf- ►
uiturfupri, nafciturex eodem fonte ficuti
illud quod infra in terre vifceribus.Er quam .
prxfogatiuam vegetabilia pras metallis ha- ^
bent, vcDeusilUs femen inderec, & hare f
iramcritQ excluderet ? Nonne ciuidemdi- '
gniraris metalla apud Deum cuius 6^ arbo-
res ? Hog pro cerro ftaruatur , nihil fine fc-
minc crefcerc : vbi enim nullum eft femen,
res eft morcua. Necefte eft ergo vt, vcl
quatuor clementa creent femen metallo-
rum, vel ea producam fine femine : fi abfq;
feminc producuntur,tunc perfeda fieri non
pofiunt i fiquidem res omnis fine femine
imperfeda eft , rarione compefiti : qui
hanc indubitatse vericati fidem non adhi-
betj
C H E M I C V M. 2,3
bet, non efl dignus vc natural fecretafcru-
tetur; nil enim in orbe nafciiur quod lemi-
ne dcftituatur. Semen mctallorum vcteSC
realiter ipfis eft indicum : generatio autem
eius ita fie. Qûacuor elementa in prima
operadonc naiurse ftillant, per Archseum
Nacuras, in terra: centrum vaporem aquse
ponderofum , qui eft mctallorum femen,
&:diGitur Mercurius propter eius fluxibili-
tatem>& vniufcuiurque rei conjundioneraj
non propter eftentiam, aifimilatur fiilphu-
ri propter internum calorcmi poft con-
gelarionem eft humidum radicale.Etquam-
vis corpus metallorum ex Mereurio fit pro-
creatum, quod de mereurio Philofopho-
rum intelligi debet, tamen hi non funt aii-
diendl qui pucanc Mercurium vulgi femen
efte metalloru,& ita corpus locofeminis ac-
cipiunt.' non confiderantes quod &di6fcus
vulgi Mercurius fuum in fe habcat femen.
Errores omnium horum e fequenci patebuc
exemplo. Manifeftum eft quod homines
habeanc femen in quo multipUcantur : Ho-
minis corpus Mercurius eft i fed femen oc-
cultumcft incorpore,^: racionc corporis
quantitas in pondere exigua : qui igitur ho-
minem generare vulc, non Mercurius, qui
B 4 corpus
2,4 Novvm Lvmen
corpus eft, fed femen vapor aqux conge-
latus accipiatur. Sic in regeneracione me-
callorum finiftre proceditur a vulgaribus
Chemicis : Corpora metallica foliiunc , fi¬
ne McrcLirium, fine auium , fiue SaiiirnLim,
liucLunara, &:corrcdunt ilia aquis forti-
bus, &âHis rebus heterogeneis ad vcram
artemnon requifids ; poftea conjungunc:
nefcientes quod ex corpore bumanodific-
£to nongencratur homo; quia corruptio
corporis, & feminis deftrudio hoc pado
prxcefilr. Vnaqusque res in mare & fee-
mioa niuk’plicatur, vc in tradaru dc du-
plici materia mentioncm feci: Diuifio fe-
xus nilcrcatvelpfoducic , fed debita illius
coniimdio profcit nouam formam; Semina
vel fpermata ergo,no corpora> rum accipie-
da: ergo raarem viuum &: foeminam vi-
uam ; hos conjunge fimul vt inter fe imagi-
nencur fperma ad procreandum fux Natu-
ra:frudLim. Primam enim materiam ne¬
mo mortalium credat fe facere pofie : Pri-
ma mareria hominis terra eft, nemo ho-
miniim ex ilia hominem ereare potcft,folus
Deus hoc feit; at e materia fccunda qu^
jamcreataeft, fi in locum debitum pofita
fueric, facile Natura operante generabi-
tur
f
C H E M 1 C V M.
•trur id cuius formx femcn eft. Artifex hie
•nil facie nifi vtfeiat fubtile a fpifTo fepararc,
& in vas imponcre debitum. Nam hoc con-
jfidcrandiim eft, prone res incipitur ita fini-
j:ur : ex vno fiuntdno, ex duobus vnum, Sc
bonvlterius. Vnus eft Dens; ex hoc vno
jDeo fiiius eft:gcni£us: Vnus dedit duo, duo
|i/nnm dederdtSpiricum Sandum abvtroq;
procedenteu!: lie fadus eft mundus,
brie finis eius. Coniidera priora quatuor
Dunda exadiflime .* habes in illis Pattern,
Partem 5^ filium , vltimb SS : habes qua-
Ifuor Elementa: habes quatuot luminaria ,
duo Coeleftia, duo Centralia : Nil amplius
bft, fuir,& enf,quam inhac figurapatet : li
debetem omnia myftetia hinc clicienda
confignare 5 magnum oriretut volumen:
.tledeo ad propofitum , tibi dico verum,
dli mi, non creatut ex vno vnum, quia hoc
lolius Deieftproprium: fufficiacte polfecx
duobus create vnum tibi vtile. Scias ergo
■perma multiplicatiuum efTc materiam fe-
cundara, & non primam; Prima enim ma-
::eria return non videcur, occuka eft inna-
.;uravelin Elementis; fecundaverb incer-
jiumfiliis dodnnar apparet,
TRAC-
!
}
Novvm Lvmen
TRACTATVS SEPTIMVS.
De virtute Sccundsi materU.
S Ed vtfadlius pofTis comprchenderct

qnalis fit hxc fiscunda materia, viriutcs.
ex quibus illam cognofces defcribam tibi .
Ac primiim fcias quod Natura in iriaRe .
gnadiuifaefti Duo funt Regna quoriin
qiiodlibet per fe fiare poteft, eifi alia due
non efient: eft regnum Mincrale, Vegeraj
bile,6^ Animale. Minerale per fe fubfil
fterepoteft, etfi nullos hominuminmun
do efletnec arbor ,vcl herba. Vegetabil
itidem , ciiamfi nullum mctallum ,nec anii
nial efiet, per fe ftaic poteft : hxc duo fun
ex vno per vnum creata. Tertium verb e^
didis duobus vitam habet, fine quibus effe
non poifet, eft nobilius ac pr3E:ftantiu|
quatn duo prardicta, ficuti etiam poftrCf
mum eft inter ilia , &: dominatur eis: qui|
fcinper in teriio virtus finitur , bc in fecun[
do multiplicatur. Viden in vegeiabili R^.
mio ? Pritna materia eft Herba vel AiboE
Qiiiim til create nefeis) Natuia hocfolurrt
^ modi
C H E M I C V M. 17
fiTiodo facie: In hoc regno fecunda materia
lell femenquod cu vides: in hoc multipli-
;€atui Hcrbavel Arbor. In Regno Anima-
ih prima mareria eft Beftia ve! Homo,quern
tu crearc nefeis: fed fecundam materiam
ifpcrmatu nofti, m quo multiplicatur. In
H<cgno minerali mccallum tu creare nefeis,
: & ft gloriaris vanus cs 8z mendax, Natura
hoc fecit: Sc quamiiis haberes primam ma¬
teriam fccundum Bhilofophos , illud fal
rcentrale , rameiifine auro multiplicare im-
p )ftibilc tibi force.- femenaucem mctalloru
(vegecabile filij ranrum dodrinse nouerunr.
I In vegctabilibus femen apparec extra, Re-
|nes digeftionis eius eft aercalidus. In ani-
I malibus femen apparcc inrus 6c extra, renes
i digeftionis ejus hint renes viri. Aqua in mi-
ncralibus femen eft in centre cordis eorum
6c vita; Renes digeftionis eius eft ignis.
Vegetabilis feminis receptaculum eftcerra.*
Animalis feminis receptaculum eft matrix
feeminse : Aquse, mineralis feminis, recc-
ptaculum eft aer. Et ea funt feminum re-
ceptacula qua: funt congelationes corpo-
rum : ea eft digeftio quse folutio .* ea putre-
fadio qux deftrudio. Virtus autem cuiuf-
que feminis eft vnicuique rei in fuo Regno
28 Novvm Lvmen
fe conjungere , quia fubtile eft,* nihil
aliud quam aer qui pinguedme ni aqua con'*
gelatur: cognofcitur ita, quia non mifcct
fc excra fuum Regnum naturaiiter alicui
rei: non foluitur fed congelatur, quia fo-
lutione non indigec , fed congelatione.
NecclTc eft ergo vt pori corporum aperian-
tur, vt emiktatur fperma in cuius centro fe-
men jacce quod aer eft: illud quando in
marricem venit debicara , congela^tur &:
congelat quod reperic purum, vei impurum
puromixtum. Quamdiu in corpore feraen
eft viuit corpus i quando tolum confumitur
corpus moritur, omnia autem corpora polt
emiflionem feminis debilitantur : Expe-
rienda ctiam teftatur homines vencri ni-
miiim indulgentcs debiliores fieri , vt ar-^
bores nimios frudtus ferentes fieri poftea
fterifes. Semen igitur , vt jam muitoties
repedtum eft , l es eft inuifibilis, fed fper¬
ma eft vifibile, &: fere eft anima viucns,non
inuenitur in rebus mortuis: Elicitur dupli-
cher, fuauiter &: cum violentia. Sed, quia
hic de virtute eius faltem fermo eft , dico
quod nil fine femine nafcatur>virtute femi¬
nis fiunr omnia: feiant artis filij in arbo-
ribus amputatis fruftra femen quseri, quod
folummodo in viridibus reperitur.
C H E M I c V M. 19
tractatvs octavvs.
ômodo fer memoferAlurnutura,

in Semina,
O Mke fcmen perfenulliusmomenti

eft, ft non ponatur, vel ab arte , vcl }t
Nacura in tnatticem dcbitam. Etlicetfc-
nien per fe nobiiius fit omni creatura ta
t men matrix cius eft vita, qua; faeit pu’tref-
cere fperma vel granum,& puri pundi con-
gelationcm cauiatut , infuper calorc cor
porisfui illud nutrit & crefeere faeit •
hoc fit in omnibus fupradidis tribus natu-
ra: regnis, & fit naturaliter, per menfes.
anuos, & tempota. Sagax verb ats ilia eft
qua; ,n regno mmerali & vegetabili aliquid
abbreurare poteft fed non in animali^; in
mmcrali folummodoperficirhoc quod na-
tura non poteft, propter aerem crudum qui
fua violentia impleult potos corporiscuiuf-
que.nonm vileetibus, fed in fuperficio
terra;, vtanteain pr^cedentibus cap.ruli!
d>xi. Sed vt faefius intelligatur hoc ad
hue adjungcre volai qu6d Elementa ccr’tan-
ter
-o Novvm Lvmen [
ter inter le ptojiciunt in centrum terra:, t
quail in renes, femen fuum : centrum ve- t
ib pertnotum emitiic iilud in matticero:;,
inauices veti) funt innuroctabiles, quot lo-
ca tot matrices, vna putior altera, Si fie »
m infinitum fete. Scias ergo qubd puta ma- jr
itix purura dabit foetum inluo fimihiExeni- l
pli gratia , in animalibus funt matrices ho- h
minura, vaccamm , cquorum , cannm yh
$cc. fie iiimincrali vegetabili funt me-fc
talia, lapides, falia : nara ialia in hifee duo--
bus icgnis funt confideranda, & ioca eo- j;
rum, fecLindum magis vel minus. ■
TRACTATVS NONVS. 1
j)e {J\/l€ta.lIoruw ^ vet 1
de diciendd |
OHeta/iico. !
D IximusdeNatura, de Arte, decor-

pore, &de ipermateae femine : jam
adpraxim defeendamus , quomodo vide¬
licet mecalla commifeeri debeant, & qua¬
ils corum fit inter fie correlpondentia. Scias
erso mulierem non diicrepare a viro , ex
° eodetn
C H E M I C V M. 31
eodem feraine&in vna matrice ambo naP
cuntur, nihil defuic pra^ter digeftioncm,
&: VC matrix puriorcll in fanguine &:lale :
fic Luna ex codem fcmine cum Sole, & ea-
dem matrice; fed matrix magis habuicde
aqua quam de fanguine digefto > recundum
tepus Lunse coeleftis. Vc verb eb faciliiis ti-
bi imaginari poffis qucmodo mecalla coeat,
VC emittant & recipiant remen,intuerc coe-
lum &:p!anctarum fplu^ras: vides qubdSa-
turnus (upremus (it, cui fuccedit lupiter,
huic Mars,poheaSol, quern Tequitur Ve¬
nus, hanc Mercurius , vltimo loco Luna
ftatuiCLir. Gonfidera jam qubd planetarum
virtutcs non afcendant , fed defcendant:
. dcdithoc &:ipra experientia qubd ex Ve-
nere non fit Mars, fed cx Marte fit Venus,
vtpote vna fph^ra inferior: ficetiam lupi¬
ter facile tranfmutatur in Mercurium, quia
lupiter fecundusa Firmamento, &L Mercu¬
rius fecundus a terra.^Saturnus primus a coe-
lo, Lunaprimaaterra : Sol mifcet fc omni-
! bus, fed nunquam per infcriores meliora-
tur. Non autero te lateat magnam effe cor-
refpondentiam inter Saturnum & Lunam,
1 quorum in medio Sol confticucus eft: ficu-
ti inter louem 6c Mercurium ,, in quorum
medio
21 N O V V M L V M E N
medio So! etiam confiftit; Eodcmplandsi
modo inter Marteraai Venercm , quiduo i
Solem etiam habeiit intermedium. None-;:
runtChemiftxfcrrum in cuprum ieu Ve-^
nerem fine Sole mutate; nouerunt etiam e;
louefacete Metcunum funt aiiquiquii
c Satutno conficiunt Lunam : fed fi feirent
his mutatioiiibus Solis adminifttare natu-
ram, cette rem omnithefautoinuenirent|
pretiofiorem. Proptetea dico non igno--
randum effequa: metalla inuicem fint con-'
jungenda , &c quotum naturanatut* cot--
lefpondeat. Proptetea vnum datur metal-.
lum quod habet potentiam alia confumen- ■
di, eft enini fete vt aqua eoium , &c fere i
mater: vnica tantum res, humidum radi- |
cale, Solis videlicet &c Luna:, refiftit ci, S£ i
meliotatur pet iilud.- fed , vt detegaro , i
Chalybs vocacur. Si vndecics ccit autum i
cum eo, emittit fuum femcn, & debihta- !
tut fere ad mortem vfque : concipit Cha- ■
lybs,&;genetatfilium patte clatiotemipo- ■
fteacumfemenjam nati imponiturin fuam *
matticem, putgat.llam, & facit millefies .
aptiorem ad pariendutn optimos fru6tiis,
m & alius Chaiybs qui allmiilatur huic, |
netfe a naiuita cteatus, qui kit ex radus
^ folk
C H E M I C V M.
i|roiis ('mirabili vi S>C virtutc j clicere illud
ciquod toe homines quseficrunc, U operas no-
•iftu principium eft.
■i| TRACTATVS DECIMVS.

‘ De Cenemione Supernaturdi
ij Solis.
TRadauimus de rebus quas Natural

creac, & quas Deus creauit; vt feruta-
|«ores artis eb faciiius poiribilitatcm nature
.lintelligercnt. Sed > ne diutius differam c
rmodum ac artem conficiendi lapidis Phi-
iiorophorutti aggredior. Lapis Philofopho-^
rum feu tindura nil aliud eft quam Aurum v
'in Tupremum gradum digeftum : nam Au- J
:rum vulgieftficuti herbafine femine,quan-
;do raaturefeit producit femenj fic aururn
.quando maturefeit, dat femen feu tindu-
I ram. Sed quscretaliquis quare aurum vel
i aliud metalkim non producat femen : ra«
itio reddituir tails , quia nonpoteft efTe ma-
! tiuum,propter aeris cruditacem, non habet
i fufticientem calorem : &c conringit in qui-
f biifdani locls vt reperiatur aurum puriim
' C quod
^4 NovVM LvME'NF
quod natura voiiiic perficcre, fed impedita
fuit abaere crudo. Exempli gratia, vide-:;
intis quod Pomorum Araiitioiiun aioores.
in Polonia quidem crcrcant inftar aliarumi
atborum ; In Italia alibi, vbi eft illarumi
Tolum natiuuin, dant ferunt fcudlus,
quia fufficientein habent calorem j in his
■verb frigidioribus locis minimei vbi enim
maturelcere debcrenc, dermunCj quiafri--
gore opprimuntur; & fie nunquam a Natu--
rahifee locis habentur caiura fiuaus: fed
fi aliquando juuetur natura fuauirer & eumr
ingenio , tunc ars jam perficit quod natural
non potuifTer. Idem plane in metallis ac--
cidit: Antum poteft dare fru»ftum femen i
inquofe muhiplicac, induftria fagacis ar-i
tificis, qui fcic naturam promouerc i red|
ii abfque natura id velit tentare i errabir.
Nam non folum in hac arte, fed & m omni
rc, nihil pofTumusquam Nacuram juuarc i
hoc non alio medio quam igne feu calo-
re. Sed cum hoc fieri non polfit, fiquidem
incongelatocorpore metallico non appa-
leant fpiritusi oportet vt prius foluatur cor¬
pus, pori ejus aperiaiitur, quo natura
operari pofiit. Qualis autem ilia debeat eft
fc fiolutio, hie ledo'rem admonitura velim,
diipli-
I
G H E M I G V M.’
'iduplicem elTe folutionem, licet multae fine ^
ialix folutiones, at inutiles; vna tancurti eft |
^vera naturalisjecunda eft violenta fub qua
! alise comprehenduntur omnes. Naturalis
ejarmodieft,vcpon corporis aperianturin
I aquanoftra,quo digeftum cmiitatur femcn,
' &: matrici fuse iraponatur: Aqua vero no-
^ lira, aqua eft coeleftis, nonroadefaciens
manus , non vulgi fed fere plimialis: Cor-
' pus eft aurum quod feroen dat .• Luna no¬
ftra eft (non argentum vulgi) qux reeipiC
femen auri. Regitur poftea igne noftro
continuo, per menfes fcptem,5i interdum
decern , donee aqua noftra confuraat tres,
§4 relinquat vnum ; hoc in duplo. Poftea
nutritur lade terrse ^ vel pinguedine ejus
quse nafeitur in vberibus terr^, & regitur
vel conferuatur a putrefadione fale Natu¬
rae. Er fie generator ille infans fecunda: ge-
nerationis. Nunc ^ Thcoriea ad praxin
accedamus.
C i
Novvm Lvmen
TRACTATVS XI.
De Fraxi ^ confeîone Ufidls feu tirMura

fer artem.
P Er tot capita fparfa eft oratio de rebus

per excmpla, vt eo facilius intelligatur
praxis, qu^ fieri debet natuiam imiiando
in hunc modum.
Terrae noftrxper x i. gradus xi.gra-
na,aarinoftri &:non vulgaris granum i.Lu-
ne noftras non vulgaris grana ii. fed hoc
admonitusfis, ne accipias aurum &: argen¬
tum vulgi, nam hare fiinc mortua, accipe
noftra qua: funt viua : poftca pone in ignem
noftfum,& fiet inde liquor ficcus; primum
refoluetur terrain aquam qua:Mercurius
Phiiofophorum dicitur, ilia aqua refol-
uet ilia corpora Solis & Luna:, & confiimet
ea vt non remaneat nifi pars decimacum
vnaparte, hoc crit huinidum radicale
tnetallicuni. Poftca âquamfalisnitride
terra noftra, in qua eftriuulus &vnda vi¬
va fi ad genuam foderis foucam , accipe
igitur ex ilia aquam, fed claram accipe,
huic
C H E M I C V M.' 37
huic impone illud humidu radicale, & ini'
pone igni putrefadionis & generationis,
non tali vc inprimaoperatione fecifti: rege
omnia magno cum ingenio , donee colo¬
res appareanc inftar caudae Pauonis , rege
digerendo, nec te tatdeac, donee cefTenc
coiores, & vnus per tolum apparcat color
viridisj&ficdeca^teris: & quando vide-
bis in fundo cineres bruni coloris, & aquam
1 feretubram, aperito vas, madefacito pen-
nana , inunge ferrum aliquod , fi cingat
I habeto in promptu aquam de qua po-
1 ftea exit fermo , dc infunde tantum eius
, aquas quantum acris intrauic crudi, iterum
; coquico priori igne donee irerum tingar.
I Hucufque peruenic mea experientia, non
j plus pofTum, non plus inueni. Aqua vero
i ilia debet efTe menftruum mundi,ex fphasra
1 Lunas, toticsrcdificatum quod poflitcal¬
cinate Solem : Hie tibi volui omnia detc-
gcre , & fi fenfum meum interdum non
ryllabamintelliges , cunda rcuelaui, pras-
fertim in opereprimo & fecundo. De igne
verb adhuc dicendum reftac. Primus ignis
Peu primx operationis eft ignis vnius gra¬
des,continuusi qui materiamcircumdatrfe-
C 5 cundus
58 Novvm Lvmen ^
cundus eft ignis natutalls, qui matetiam di-
eerit & figit- dico tibi vetitatem quodpaie-
feci Ignis regimen, fi naturam intelbgis: de
vafc adhuc reftat loqucndum. Vas Natura:
cffe debct, & fufficiunt duo : Pnmi opens
vas totundum fieri dcbet: In fecundo veto
paulb minus vitiuminftar phiol* velour.
Sed per omnia fcito Naturz ignem eUe
vnicum , quicquid opetatur diuerlum lo-
cotum diftantiaefficit, Vas item Naturae
vnicum, fed nos propter abbteuiatroncm
binisvtimur; materiavna, fedcx
fubftantiis. Si igitur animum mtendis ad
res cteandas, confideta primum res ctea-
tas • has vtpote obuetfantes oculrs tuis it
nonpotcsafTequi, multo minus res crean-
das quas produccre cupis. Scito eniro re
nihil create pofle.quod folius Dei ptopnum
eft : fed tcsoccultas in vmbra latenres ra-
cere apparentcs,&; vmbtam ab illis tollere,
hoc Phtlofopho intelligenti a Deo per na-
luram conceffum eft. Confideta obfecro
fimplicem nubis aquam : Ecquis vnquam
credcrct illam in fe continete omnia qu*
mundus habet., lapides dutos, faha, aetern,
tertam, ignem, cumtamen fimplex per Ic
^ppareat aqua ? Quid dicatii de terra, qu^
C H E M 1 c V M. 35
infe concinet aquamj igncm, falia, aerem,
per fe Hilda terra videtur ? O mirabi-
lern naturam/ qusc nouic cx aqua in terra
frudus produccre mirabiles, &: ex aercdlis J
■ fuppediraie vifam. Ha:c omnia fiunt , ^
vulgarium hominum oculi ilta non videnr,
fedocLi'i incelledus imaginationis per-
cipiunc, viiu veto , veriffinio: oculi enitn
i fapienturo naturamvident aliter quam ocu-
I li communes. Exempli gratia, oculi vulgi ,
vident Solem elTc calidum , oculi verb Phi-
lofophorum e contra vident Solem potius
eiTc frigidumjfed motus eius calidos: Adus
enim & effedus eius per diftantiam loco-
' rum deprehenduntur. Ignis nature vniis
&: idem cum ipfo eft .* fictiti enim Sol inter
fphseras Planerarum centrum eft > & ex boa
Centro cceli deorlum calorcm motu fiio
fpargit, ftc in centre terras Sol terras eft,
qui motu fuo perpetuo calorem vel radios
furfum ad icrraE fuperficiem pcllif. Is ca-
lor intrinfecus muko efficacior eft hoc igne
elementali, fed temperatur terrena aqua
quae de die in diem poros terras penetrac
illamqucrefrigerat; fic Solem coeleftem
eius calorem temperat aer qui de die in
■ diem citcumuolat oi bem : & nifi hoc eftet,
C 4 calo-
•40 Novvm Lvmen
calore tali resomnes confumeientiir, nee
quicqiiam nafcerctur. Sicuticnim ignis iiie
inuifibilis feu calor centralis omnia conru-
picretlinon intcrccdcrer aqua, fie Solis
calor omnia deftrueret fine intermediante
acre. Sed quomodo hsec Elemcnta inter
fe agantbreuibus dicam. In cemro terras
eft Sol centralis,qui motu (no vel fui firma-
inenti dac calorem magnum, qui extendic
fe vfque ad tettx fupcrficiem. llle calor
caufatur aerom hunc in modum : Aeris ma¬
trix aqua eft, quas parit filios fuse naturae,
fed diflimilcs, &: multb fubtiliores, nam
vbi aquas introitus eft denegatus aer in-
trat : quaiido itaque ille calor centralis,
qui perpetuus eft,agir,facie diftillare aquam
& caleficri, & fic ilia aqua vi caloris ver-
tirur in aerem, atque hoc pa6to erumpir ad
fuperficiem terras, quiafe includi non pa-
titur .* vbi poftea refrixic refoiuicurin aqu£
In oppofitis locis interim etiam fit vt non
folum aer, veriim edam aqua exeat, ficu-
ti apparec dum nigra; nubes vioicntia in
aefrem attolluntur : cujus rei tibi fit hoc
exemplum domefticum. Facias inollafer-
uere aquam, vfdebis igne lento Icntos va-
pores , & vencos: Igne vehementiori ap-
pare-
CH E M I C V M. 41
parebunt nebulae craffiores. Eodem plane
moda calor operatur cciuralis, fublilem
aquamin aerem cleuat, quod fpiffum eft ex
fale vcl pinguedinc diftribuit terra:, vndc
res variaenalcuntur, refiduum faxa & Pcirx
fiunr. PofTet aliquis obijccre , ft ita fc res
haberec , tunc continuo id fieri deberet,
cum tamen faepe nuUus fentiatur *
Rcfpoiideo , ft non violenicr in vas diftil-
lacorium infunditur aqua non fit vcnins,
nam parum aquae patuum cxciiat vensum:
vides non Temper fieri lonitrua, etiamli
pluviafic& ventus, Ted tanrum quando vi
aeris aqua tutbida fertur ad Tpbaeram ignis,
nam ignis non patitut aquam. Habes ante
oculos cxcmplum , dum in calidam forna-
cemeffundis aquam frigidam, vnde toni-
tiuaexcitantur. Sed quare non vniformi-
ter aqua intret in ilia loca cauitates , ra¬
tio eft quod multa Tunt ciuftnodi vafa
loca, pellit interduna vna concauitas, ven¬
ds , aquam a Tc ad aliquot dies menTes,
donee iterum fiataqux repcrcufiio : vt vi-
demus in inari,cuius fiudus aliquando raul-
lamilliariaagitanmr , antequam repercu^
fionem, vtregrediantur, oftcndant,fedad
tem noftcam. Dico ignem vel calorem efie
caufam
41 Novvm Lvmen
caufam mocus aeris, viram omnium re¬
rum : & terra eft horum omnium nutrix,
vel receptaculum. Sed ft non efTct aqua
qu? refrigerat tcrram dc aerem noftrum,
tunc terra cxficcaretur, propter has duas
rationes, nimirumob motus centralis Sc
folis coclcftis calorem : nihilominus con-
tingithocin aliquibus jocls , quando pori
terras obftruuniur, vthumidum penetrate
non poftit, tunc per correrpondentiam fo¬
lis coeleftis Sc centralis (quia vim habenc
inter fe magneticam ) accenditur terra a
Sole; ficq5 ctiam aiiquando cadet grauis or-
bicamundi. Fac igitur vt operatio talis in
terra noftra fit : vt calor centralis aquam
pojfit mutare in aerem , vt in planiticm
mundi egrediatur, Sc refiduum,vt dixi, per
poros terras fpargat, & tunc in oppofito
aer vertetur in aquam mulio fubtiiiorem
quaiii fuit prima : Sc hoc fie fiet , fi feni no-
ftro aurum& argentum deglutiredabis, vt
ipfe confumat ilia, 6^tandem ille etiam
moriturus comburatur, cineres cius fpar-
ganturin aquam, coquito earn donee latis
eft, Sc habes medicinam curandi lepram.
Hoc faitem animaduerte , ne frigidumpro
calido , vcl calidum pro frigido accipias,
natii-
ChemicvM. 45
:;rrhicrra“r”^
quod pator fil.o deb« : qo‘

d,at,& qui habet fenfus animutn aduettac.
TRACTATVS XII.
De Lufidci^tju* virtutcj-
-r N pta:cedentibus fufficientet d,aj> fuit

Idc produdione tetutn
Elcmemis, & de materia
a^vimuceorum. Conicnp
conficiendi lapidem û; â-
e,as veto virtote tarttum
turaconceffii,&; expenentia patefec t,
teuclabo. Sed,vtptiusadb«c
& breuibus vetbis comprehendam o
niumhotum iradatuum
Deum timensleftor
quatut 8£ fenfum raeum, tea fe res hab«.
44 Novvm Lvmen
P-o/a Philofophorum antiquiflimorum ra-

tionc & Expcricntia verificatafctipta, qui-
us vt fidedignis, mfuaattcfidcs nondc-
ropnda ca : qui vero illis fidcm non ad-
Iiibet,tunc contra principia negantem non
cflcdirputandum novimus: Surdienim &
muti loquinonpoffunt. Quam cnim prx-
logatiuam in hoc mundo tcs omncs habe-
rcnt pra: mctallisi> Cut hxo fola per dene-
gationcm/eminis immeriib a fummi Crea-
tons vniucrfali multiplicationis benedi-
£l>oneexcludenius, quamfacr* liter* af¬
firmant omnibus rebus creatis ftatim i con-
dito mundo inditam & impertitam fuilTe >
fiverofemenhabent. quis ram fatuus eft
quinon eredat in fijo femine ilia polTc mul-
t>rIicariJIn naruta fua ars Chemia: vera eft
vera etia natura/ed rare verus artifex: Vna
natura, ars vna, fed multi artifices. Quod
autem natura creat res ex dementis, gene,
rat eas per vclle Dei ex materia prima.
quam folus Dcus feit .• natura creat res illaf-
que multiphcat ex fccunda materia quam
Ph lofoph. ferunt. Nil fit in mundo fine
quodhbet m fua lpha:,a eft, fed vnum abfq;
iiltero
C H E M I C V M. 4S
altero e(Te non potell, vnum cx alio viuit,
& tamen coniunda non conueniunt i fed
aqua eft omnium clementorum dignior>
quia mater eft omnium return: hanc fuper-
natac fpiritus ignis. Caufante igne aqua fit
materia prima , certatione videlicet ignis
cum aqua; & lie generaniur venti vel va-
pores aptivc congclencur cum terra, per
aerem crudum qui ab initio feparatus fuit
ab ilia. Et hoc fit line ccflationc,moiu per-
I petuo j quia ignis liue calor non excitatur
aliter nifi motu :quod facile videre eft apud
: fabrum ferratium ferrum limacomminuen-
tem, quod eatenus motu vehementiori in-
1 calefcicacfiigneincanduiirct. Motus er-
,go caufat calorem , calor mouet aquam,
aqu^ motus caufat aerem omnium viuen-
! tium vitam. Crefeunt igitur res hunc in
I modum, vt fupta dixi, ex aqua videlicet:
namexillius vaporefubtiliori,rcs fubtiles,
leues proueniunt ,* ex oleo verb eiufdcm j
' gtaues maioiis pretij ; ex fale autem
res prioribuslonge pulchriores. Quiaau-*
tern Natura inies dum impeditur ne res pu-
ras producerc pollici fiquidem vapor, pin-
guedo, falmaeulantur, 6c mifcenife ter-
iîocis: proptereadocuitnos experientia
, puium
4.^ Novvm LvIvÊN
putum ab impure feparare. Ideo fi velis vt
natura mclioreiur in aau, folue corpus
quod vis , K illudquod nature acceffit hc-
tcrogencura fcpara, purga, conjunge pura
puiis , cofta codis, ctuda crudis, fecun-
dura natura: pondus non materia;. Nam
•Tl'cito quod fal nitti ccmrale non accipic
^plus de teiranifi quantum opus habct, flue
fit puta flue impota; Aquq verb pinguedo
alitct fe habet, nam nunquam habetut pu-
1 a; ars purgat illam pet duplicero oalotero,
He denud conjungit illam.
EPILOGP'S S E V
cmlufto horum duodecim
mBituttm.
Ônfctipfi, amice Icdot, praccede^'

( nes duodecim Ttadatus in gramnll
filiorum artis, vt antequam manum adhi--
berent opeti , naturae operationem ha-
berent oognitam , quomodo videlicet il-
la operando res ptoducat ; ne fine clam-'
bus portam ingredcrentur, & enbro aquam
haudrent: fruftra enim labotat ille qm fine
cognitione nature manus ad labotes potti-
Ghemicvm. 47
git. In hac fanda &c veriflima fcientia, in
nodurnis verfatur tencbris cuifolnonlu-
cec, in denfa vmbra eftcui de node non
apparct luna. Habec natura iumcn pro-
prium , quod noftris oculis non eft per-
uiumj vmbra natura: oculis noftris corpus
eft .• fed fi quern lumen naturae irradiat, il-
li confeftim nebula de oculis tollitur, & fi¬
ne impedimenio poteft Gonfpicere pun-
dum raagnetis noftri correfpondentis vtri-
que centro radiorum , folis videlicet & ter¬
ra: : eo vfque cnim naturse lumen penetrac
& interna patefaciti cujus rei tale tibific
cxemplum. Induatur vcfte vniformi ado-
lefcens duodecim annorum & puellaejuf-
dem a:ratis; fi juxta fc locentur , nemo
cognofeet quis mafculus, qux fa:mella fit;
oculi enim noftri penetrate non pofTunt,
jdeo decipit nos noftervifus, Scfalfapro
veris accipit.- fed cum veftibus fublatis de-
nudantur, vt ira appareant quales natura
eos formauit, facile vterque in fijo digno-
feiturfexu. Simili plane modonoftet in-
telledus facit vmbrxnatura: vmbramiNam
corpus nudum in homine eft feminis na¬
turae vmbra: ficuti igitur veftimenris tegi-
tur corpus humanum, etiam tegiturcor-
pore
4^ Novvm Lvmen
pore natiu'a humana, quatn {ibiDeusre-
feruauittegendam & detegendara. PofTem
hie prolixe & Phiiofbphice difTercre de ho-
minis dignitate, creatione cius, be genera-
tione : Sed cum eiufmodi non fine hujus
locijfiientio prjEtereunda funt i de vita eius
folummodo paucis agam. Creacus homo
de terra, ex ab're viuit: eft cnim in acre oc-
cultus vita: cibus, quern nos rorem de no¬
de , dc die aquam vocamus rarefadam,
cuius fpiritus inuifibilis congelatus mclioc
eft quam terra vniuerfa. O fanda& admi-
rabilis Natura quae filios dodnnx errare
non perminis, ficuti in vita humana in dies
demonftras! Porto in hifee duodeeim Tra-
datibus tot radones natut ales in medium
attuli, VC cb facilms cupicris &c Deum ti-
fficns ledor intelligere pofiit ea omnia quae
oculis meis, Deo benedicente, vidi, mani-
bus feci propriis Cne vlla fophifticationis
fraude : fine lumine enim cegniaone
naturse impoftibile eft hanc afiequi artem,
nififingulari reuclatione diuina alicui con-
xingac > vel per fccretam amici demonftra-
tioncm. Res eft vilis &: pretiofifiima, quam
aliquocies deferiptam nunc denuo repeto.
aeris partes X. AuriviuUel lunae viua:
partem
C H E M T C V 49
partem I; hxc omnia imponc vafi tuo; co-
que aercm hunc inprirais vt (it aqua, 6c
poftea non aqua ; fi hoc ignoras, &. aereni
coquere nefcis, procul omni dubio erra-
bis 5 fiquidem hâ eft veterum Philofopho-
rummatcria. Idcnim accipere dcbes quod
eft, fed non videtur donee attifici placeat i
eft aqua roris noftri, ex qua excrahitur fal
petrae Philofophorum, quo omnesres cref-
cunt 6c nutriuntur : Matrix ejus eft cen¬
trum fobs vel lunae tarn coelcftis quam tcr-
reftris: 6c vt apertius dicam , Magnes eft
nofter, quern in prascedentibus chalybetn
eftedixi : Aer generatmagnetem, magnes
verb generat vel facie apparcre aeremno-
ftrum. Sande tibi veritatem hicmanife-
ftauijtoga Deum vt ccEpta tua fccundet: Ec
lie hoc loco habebis veriftimam explica-
1 tionem Hermetis aifeuerantis Pattern eius
i cfTefoIem, matremverb lunam, 6c qubd
ventus poitauerit ilium in ventre fiioini-
miriim fal Alkali, quodPhilofophiSal Ar-
moniacumSi vegetabile nominarunt, oc-
: cultatum in ventre magnefias. Operatio
i ejus tabs eft, vt foluas congelatum acrem,
in quo folues auri decimam partem;
.hqc figilla, 6c igne noftro labora, donee
D ' aef
50 NdvVM Lvmeu
aer vertacur in pulueres 5 6c apparebunt,ha- ^
bito mundi Tale , colores varij. Defcripfif-
fcm integrum proGeffum inhifce Tradati-
bus i fed quia ille , vna cum multiplicatio-
ne, in Lulli) be aliorum verorum Philo-
fophorum libris fufficientcr cominctur;
propterea fatis mihi fuit tantum de mate¬
ria priraaSi feeundatradare; quod candi-
de fadum eft , nee arbitreris vllum moita-
lium me luculentiiis illud prseftitiftei fiqui-
dem id non e muiiis libris, fed ex mcarum
manuum labore be propria experientia feci.'
Si igitur vel non intelligis , vel non credis
veritati > noli meum librum , fed te ipfura
acciifarci bc crede Dcum tibi hocfccre-
turn nolle reuelare: hiine igitur precibus:
fatiga , be mulcoties reiieratisledionibus!
hue libellum euolue,prxfertim horum x 11. ■
Tradatuum Epilogum: confiderando fern- ■
per naturse poiTibilitatem , bC elemenco-
rum adiones, bc quodnam fit in illis pra?- ■
cipuum, bepraefertim in rarefadione aquas:
velaetis , ita enim creati funtcacli & totusi
mundus : hoc tibi ficut Pater filio fignifi-'
catevolui. Ne mirerisquod tot Tradatusi
feripferim, non mea caufa fadum eft, cumi
libris non egeam, fed vt multos qui in va-
I
G H E M I C V M.' 51
nis rebus laborant monerem ne fruftia
fumptus cxponcrenc. Potuilfenc quidem
omnia pauciilimis comprchendi iineisj
imo verbis i fed per rationes exempla
volui te ad natura: cognicionem deducere;
VC ante omnia feires quidquscrere deberes,
anprimam vel fecundam matcriam : Ha-
beres etiam patefadamnacuram , eiufque
lumen &: vmbram. Noli moueri quod alw
quando contradidoria in meis Tradati-
bus 5 more Philofophorum viuato , tibi
occurraiit i opus babes illis li intclligis,
non reperitur rola (ine fpinis. Perpende di-
ligenter quod fupra dixi, quomodo vide¬
licet quatuor cicmcnca ftiilent in centrum
terr^humidum radicale, & quomodo fol
terrenus centralis motu fuo pro ducat &:
fublimec illud ad terras ruperficiem. Dixl
etiam folem coeleftem habere correfpon-
dentiam cum foie centrali nam fol c^le-
ftis&: luna pcculiarem habenc vim &: vir-
tutem ftiliandi per radios fuosinterram :
calor enim ealori, lal fali facile jungitur.
Etficiitifol centralis habetfumn marfe, 6^
aquamcrudam perceptibilem i fic fol cx-
leftis habet etiam fuum marc &: aquam fub-
lilem &L iinperccptibilcm .• In fupcrficie
D X terras
Novvm Lvmen
lerrxradij radijs junguntur, &c producunt
ilotcs, U omnia. Propterca quando pin-
uiafit, accipit ex acre illam vim vitac, &
conjungit illam cum Tale nicro rcrra^, (quia
fal nitri tense eft inftar calcinati Tartari,
fua ficcitatc aeiemad fc trahens; qui aec
in CO refolvimr in aquam: Talem vim at-
trahendi habct ille fal nif ri tenXj qui etiam
aer fuit,6i eft coniundus pinguedini ter-
tx) 5^ quo radij folarcs copiofius tunc fe-
riunt, ebmaior falls nitriquantitas fit, 6C
per confequcns maior frumcnti copia ere-
feit, hoc de die in diem fit. Tanium de
correipondentia rerum inter fe, & efiica-
cia folis cVlun(^6i ftellarum innuere volui
ignorant.bus i nam feientes non indigent
liac inftrudione. Verfatur fubjedum no-
llrum ton mundo ob oculos & noncogno-
feitur. O caelum nottrum / O aqua no-
llra i O Mfercurius nofter ! O fal nitri no-
ftrum inmarimimdi vetfans.' Ovegetabile
noftrum ! O Sulphur nnftrum fixum vo¬
latile / O caput mortuum, feu faeces maris
noftri / Aqua manus non madefaciens, fi¬
ne qua nemo mortalium viucre poicft, dc
fine qua nil nafeitur & generatur intoto
orbe! Ec haec funt auicul^ Hermetisepi-
theta>
C H E M I C V M.
theta , qusc nunquam quiefcit i vili/fima
eft, nemo ea carere poteft : he babes
remomni mundo pretiofiorem deredam ,
I qiiam plane dico nil aliiid elTc quam aquam
I noftram ponticam, quas in foie dc luna con-
I gelauir,& extrahiture foie & luna,cha;ybe
noftro, artificio Philofophico , miris mo-
dis, per prudentem arris filium. Confi-
lium meum nonerat, propter rationes in
prasfatione commemoratas , himc librum
publicarc j attamen vicic me de liberalibus
'dc Philofophicis ingenijs promerendi cu-
pidicasvt ijs qui menorunc animum often-
derem bonum; fimul illis qui artem callcm:
manifeftarem me illis parem elTe ^focium,
eorumqjiiotitiaappetcre.Non dubito mul-
los bonx confeienti^ & voluntatis homines
illud donum Dei clanculum poffidere i hi
meo admoniti exemplo , & meis periculis
cautiores & prouidetiores fadi, Harpocra-
£is fibi commendatum habeant filentium ;
quotiefeunque enim me magnatibus dete-
gere volui , Temper aut in damnum, aut
periculummihi ceffir. Hog Tcripto me ade-
ptisfilijs Hermetis patefacio , & ignoran¬
ces ac errantes inftruo, ac in viam veram
teduco, Grcdant Tcientise hasredes Te nun-
D 3 quam
54 N O V V M L V M E K
quam habituros meliorem viam cui infi-
ftanc quam quse ipfis hie demonftrata eft;
omnia enim aperte dixi: Extradionem fal-
tem noftri falls Armoniaci vcl Mcrcurij
Philofophici ex aqua noftra pontica, eiufqi
tantum vfum non ita aperte reuelaui, quia
a magiftro naturae non habui vlterioretn
loquendi licentiam i & hoc folus Deus re-
iielare debec, qui nouit hominum corda
& animos: quern fi diiigentcr oraueris, per
reiteracam huius libri ledioncm potcrit ti-
bi intcllcdiim tuum aperire. Vas,vc fupra
didum, vnicum eft: a principio vfque ad
hnem, vel ad fummum duo fufticiunt va-
fa : ignis eriam concinuus in vtroque operei
quo nomine leganc errantes Tradfatum x.
&: X I. Si in tertia materia operatus fueris
nil efficies: hanc tradant hi qui extra hoG
vnicum fal noftrum quod Mercurius cft,Ia-
boranc in herbis, animalibus, lapidibus,
& mincris, excepco foie & luna noftra quae
obdudaeft fphsera Saturni. Et qui opta-
tum defiderat finem , feiat conuerfionem
clementorum , & leuia faccre ponderofa,
& Spiritus facere non Spiritus s tunc non
laborabit in re extranea: ignis eft regimen,
quicquid fit igne fit i vt fufficienter in prse-
ceden-
C H E M I C V mI
cedentibus, & hie conclufionis loco, fatis
didum eft. Vale Icdor bcneuole, hifee
per expen'entiammeam venficatis labori-
bus dill,ad nominis Diuini gloriam , anirnse
tuar faiiuem, proximique commodum,per-
fruere.
AD FILIOS VERITATIS
? R<iy£F ATIO IN ENIGMA
Philofophicum,
I AM vobiSjfilij feientisc, e fcaturigine

vniuerfalis fontis detexi omnia, vt nil fit
amplius rcfidiium. Nam in prascedentibus
meis Tradatibus nacuram per exempla fuf-
ficienter explicui : Theoricam & praxin
quantum fas fuic manifeftaui. Sed nc quis
de Laconifmo conqueri poflit, quod ali-
quid omiferim , totam artem aenigmatice
adhuc vobis deferibam i vt videatis quo-
vfque Dei dudu peruenedm. Infiniti funC
libri dehacarte tradancesj vix invllore-
petietis veritatem eatenus vobis patefa-
dam.- quod hanc ob caufam prseftarevo-*
lui, quia cum multis Philofophorum rcri-
pta fe bene intelligere putantibus fermo--
D 4 nem
N O VV M L V M E K
nern comwHi fed dcprehendi illos eadem
fcripEa longc fubtiliu^ explicate quamna-
tura, qu£e firopicx cd, tcquirebat: imb om¬
nia mea didaveridica, ipfisfemper aka fa-
pientibus, videbantur nimium vilia &:in-
crcdibilia.Aliquoties accidit vt quibufdam
dp vcrbo ad vetbura attem infinuarem fed
nequaquam afTequi potuerunt , non cre-
dentes aquam in mari nokro cfTe, 6c tamen
Phiiofophi videri voicbant. Cum ergo ver¬
ba meaoretenus dicta non potuerint intcl-
ligere, non timeo (vt alii Phiiofophi timue-
runt) VC qiîs ram facile concipere poffit;
Donum eft, Dei dico. Verumquidcm eft,
fi in ftudio Chcmico rcquircretur fubtilis
ingenij perfpicacitas, 6c res eiufmodi cfTct
vt ab oculis vulgi poffet confpici i fatis apta
vidi illorum ingenia ad indaganda talia: fed
vobis dico vt fttisfimplices, 6c non nirnium
prudenccs^donec arcanum iniieneritis, quo
habito necelfarib aderit prudentia 5 tunc
vobis non dcerit libros infinites feribendi
facilitas : quod longc facilius erit illi qui in
centro eft, 6c rem videc, quam huic qui
in circumferentia ambulat, 6c nil praftet
auditurn habet. Omnium rerum materiam
fecimdam lucidilfime deferiptarn habetis:
fed
C H E M I C V M. 57
fed hac vobis commendo cauce]am> quod li
adarcanu hoeperuenire volueritis, feitote
quod in prirais Deus orandus, podea puo-
ximusamaiidus fi: : deniqiie nolite vobis
res adeb fubtilesimaginari, de quibus nacu-
ra nil feit i fed manete , manete inquam
in via naturae fimpiici i quia in fimplicitate
i'em citius palpate, quam candem infubti-
litate vidcrc poteritis : oolite in ledlone
meorum rcriprorum femper inhxrcrc (yl-
labis, fedlegendo vcique conGderate natu-
raroj^ eiufdetii poflibiiitatem. Antequatn
verb ad opus vos accingatis, inuaginemini
diligentcr quid quaeratur, 5^ quis dtimen-
tionis veftrae fcopus ac finis: nam multb
melius eft ccrebro &c imaginatione prius
difeere quam manu & fumptibiis. Ec hoe
vobis dico , qubd opus eft rem quaercre
aliquam, qu^ occulta eft, ex qua fit ( miro
modo ) talis hurniditas qnce auriim fine vio*
lentia feu ftrcpiiu folvic, imb ica fuauiter
naturaliterficutiglacies aqu^ oalidae be-
neficio liqucfcic : fi hoc inueniftis, habetis
rem ex qua aurum a natura produdtum eft:
6c quamuis omnia metalla, 6c res orancs ex
ilia ortumhabcaiit, niltamen ita amicatur
ei ficut aurum i nam aliis i^busadhêret ira-
puricas
58 Novvm Lvmen
puritas, auro autcm nulla, propferea in-•
l]:ar rratris eft ipfi. Er fic finaliter conclu-
ido ; ft hifce mcis fcriptis & admonitionibus
cauti cftc non vukis, habetote me, bene
dc vobis mereri cupientem 5 cxcufatumi
fcci fideliter quantum licuit, ftcuti bon^
confcicntise viium decct. Si qu^ritis quis
fim ) Cofmopolita fum : ft me noftis ,
boni ac honcfti viri efte defideratis, tace-
bitis: ft me non noftis nolite de me inqui-
rere , nnlli mortalium enim quandiu vixe-
ro plus a me reuelabitur quam hoc publico
fcripto faftum eft. Cfedifemlhifinoncft*
femciufroodi ftatus ac conditionis homo
ficutfum, nil mihi foliiaria vita force ju^
cundius, vcl cum Diogene fub dolio de-
litefcerc : video enim omnia quas funt va-
niiatem efte, fraudem &: auantiam inua-
luifte vbi omnia venaliafunt, &iniquita-
tem virturem fuperaftc: fururae vitas mclio-
ra prsc oculis video, hlfce gaudeo. lam non
iniror, vt anteafeci, cur Philofophi ha-
bira tali mcdicina non curarunt abbreuiare
dies fuos i quâ omni Philofopho ita eft prac
oculis vita fequens ftcuti in fpeculoapparcc
tibituaprepria facies. Quod ft tibi Deus
dabit optatum fincm, poftea credes mihi>
nec te fcuclabis mundo. PA-
C H E M I C V M. 59
PARABOLA
S E V ■
ENIGMA PHILOSOPHICFMy
Coronidis dr fuperadditamenti loco
adjunciim.
E VeN1T aliqiiando cum per tot annos

/vitse mea: nauigarc a Polo Ar^lico ad
Polu Antardicum,vt fingulari Deinutueji-
eercr ad littus magni cujurdam marls: & li¬
cet marls illiiis mudi adieus & proprietares
optime cognitas &: perfpedas habcre^ nihi-
lominus infeius fui an etiam in illis oris ge-
neraretur pifciculus ille Echeneis , qnem
tot magnas & parux conditionis homines
hadenustarn follicire qugefierunt.Dum au-
Icra in littore Melofynas hinc inde natan-
tes cum nymphis confpicib, felTus etiam a
prascedentibus laboribus , cogitationi-
bus varijs grauatus, ab aquarum murmure
fomno corripior: & dum fuauitcr obdor-
mifeo, occurric mihi in fomnis vifio mira-
bilis. Video e mari noftro venerandx ca-
mcici Senem Neptunum cum mdeee egre-
dientem?
(ao Novvm Lvmen
clientem, qui me poft amicam falutationem
in Infulam deducit amoeniflimam. Hxc In-
fuiapuicherrimaverfus Auftrumficaerat,ac
rebus omnibus ad hominis necefricate,& ad
eiufdem dclitias fpcdantibus rcfcniilima :
Virgilij Campus Eiyfius vix cum ilia po-
tuiiTeccomparari. Totum infulac littus vn-
dique virentibus myrtis, cupredis ac Rote-
marino cindum erat. Prata virentia varie-
gatis floribus teda , iucundiflimo afpedu,
iuauiilime redolcbant.Coilcs Vineis, Oleis,
dc Gedris miro modo decorati erant. Ne-
mora Arantiorum Limoniorum arbori-
bus referta. Vix publicse laurorum ac Gra-
natorum arboribus, fingulari ardficio inter-
textis, vtrinque confitsc graeiflimam pere-
grinantibus pra:bcbant vmbram. Vt paucis
dicam, quicquidin toto mundoeft ibi vi-
debatur. Inter ambulandiim monftraban-
tur mihi a dido Neptuno fub aliqua rupe
launtes dua^ illius iniulse mincra:, Auri &C
Cba'ybis. Non longe illinc deducor ad
prarum , inquo peculiaris Kortus v^riis
fpedcLtu digniilimis arboribus plantatus
era .InterGompliires Arbores autem often-
dit mihi fcptem Arbores nominibus infi-
gnitasi
C H E M I c V M.
gnitas ; ac inter has duas prajcipuas aliis
eminentiores obferuaui, quarum vna fe-
rebacfrudum inftar Solis lucldiflimi & fui-
genti/Timi, &: folia cjus eraiit inftar Aiiri:
Altera verb producebat albiffimos Lilijs
candidiores ftudus, & folia ejus erant fi-
cut Argentum finum : Vocabanrur aurem
i hx Arborcs a Neptimo, vna Solaris Arbor,
I & altera Lunaris. Etquamuis in hac infula
omnia ad nutum cfTent, vnicum tamcn ipfi
deerat: Aqua non habebatur nifi magna
I cumdifficiiltate. Erant quidem multi qui
|- partim tentabant illuc Aquam Fontis per
! canalcs deducere,partim etiam ex varies re¬
bus eliciebanr: fed fruftraneus erat atten-
tacLislabor; quia illic locorum nullo pote-
rat haberi medio ; fi habebatur, inutilis
tamen fuit &c venenofa, mfi e radijs Solis
vel Luna^, quod paucf prasftare potuerunt;
& qui in hoc perficiendo fortunam habuit
propitiam nunquam vltra deccm partes
potuit attrahere; erat enim Cjufmodi Aqua
mirabilis: crede mihi quod oculis meis
viderim, 8c palparim Aqua: illiusniueum
candorem; & dum illam aquam contem-
plarer valde miratiis fum. Interim finga-
tusillaconfiderationc cuanuit coram ocu¬
lis
NoVVM Lvmen !
lis meis Nepcunus, 6l apparet mihi vir 1
gnus 3 cujus fronti nonien Sacurni erat in-*
fcripcurn.Hic acccpto vafe hauriebat Aqu^ s
panes dcccmi ftatim de frudu Arbons
Solaris acccpit&impofuit; S^vidifrudum i
AtborisconfumiSi refolui inftar glacici in :
Aqua calida. Quxfiui cx illo; Domme,
video rem mirabilem , Aquam clTe fere ex
nihilo; video frudus Arboris in illaadeb
fiiauicaloieconrumi,adquidifta ? At ille
iTiihi gratioserefpondit. Fili mi, verum eft
quod res \\xc eft mirabilis i fed ne mirerisj
ita enim oporcet effe. Namhaec Aqua eft
Aqua vita:, habeas potentiarafrudus ar- .
boris hujus ita meliorare vt poftea, non!
plantaiione auc infitione , fed folo fuo |
odorc facial fibi cameras fex arbores vni- *
formes. Infuper hxc Aqua eft huic fru- r
dui inftar foeminse; in re nulla polTunt ar- «
boris huius frudus putrefieri nili in hac 5
Aqua : Et licet frudus per fe fit mirabilis, i
Sirespretiofa; attamen din hac Aquapu--!
irefeic, cx hac putrefadione Sala- i
mandram in igne pcrfeucrantem,cujus fan- *
guis orani Thefauro pretiofior eft, habeas \
facLiltatcm lex arbores, quas hie videosfcr- ■
tiles reddercj illaiumque frudus mclle dul-^
ciOKSS’
C H E M 1 c V M. ^3
ciores profcrte. At ego petij, Domine,
quomodo ficiftud? Dixi tibi Arboris Sola¬
ris frudus elTe viuos, dulcesi atvbinuna
vnus faltem ex illo focuratur,q’jando in hac
aqua coquitur polTunt poftea mille ex eo
facurari. Quxfiui porro, Domine, coqui-
turne igncforti,&: quamdiu ? Atille, Aqua
ifta habec inttinfecuni ignem , &C fi juuatur
calorc continue , comburit tres partes cor¬
poris fui cum hoc corpore frudus , &C non
remanebit nifi pars minutiflima, quse vix
iraaginari poteft, fed in fumma virtute;
I coquitur fagaci ingenio Magiftri feptem
I menfibus primo, poftea dcccm : Sedin-
I tcrea apparent res variae, &feraperindie
1 quinquagefimo plus vcl minus. Adhuc in-
1 terrogaui: Domine , nonne poteft eciam
i in alijs aquis coqui hie frudus, vcl addi-
I turne illi aliquid .<* Refpondit: Non eftnifi
i hxc vna Aqua qua: vtilis eft in hac regione
vel infula : nulla etiam alia Aqua poteft pe-
; netrareporoshuius pomi nifi hare : &. fei-
t CO Arborem Solarem etiam ex hae Aqua
ortam, quseex radiis Solis vel Luna: vi ma-
I gnecis extradaeft : Propcerea inter fe roa-
I gnam habent concordiam : fed ft aliquid
I peregrini ipfi adderetur non poiTet id prx'
ftare
Ci, NoVvm Lvmeu
flare quodfacit pcrfe. Relinqucnda igitur S'
perfc,nihi!q-,ciaddatur, nifi hoc pomum.- '
Poll decoaionem cnimxft frudus intimor-
talis vitam habcns & fanguincm , qui fan-
Buis omnes atborcs fteriles facit pottarc :
frudus eiufdcrn Naturae cum porno. Ro- •
eaui vlrerius: Domine, Hauriturne Aqua ,
hxeaUomodo, vel habetutne vbiquc ? Et [
ille, In ornni loco eft, 8£ nemo fine j
uere poteft, hautitur mltis modis, fed ilia i
eft optima qua: extrahiturvi Chalybisno-'
ft ti qui inuenitut in ventre AiciETis.Dixiij
Adquidvtilis; Refpondit, Ante debitamj
codioncm eft fumnaum venenum ; fed!
poft codioncm conuenientem furama i
eft medicina , & dac viginti noucm gra- j
na fanguinis ; quodlibet autem granum'
odinfTcntos fexaginta qnatuor fuppedita-
bittibi ftudus Atboris Solaris. Quarfiui;
Nonne vltcriils meliorari poteft ? j
frriptura Philofophica , ait, ptimum ad
decern, poftea ad centum, demde ad mil-
le. Si decern millia 8tc. poteft cxaltari. In- |
ftabam, Domine mi, nouerdntne multi)
iftam Aquam, & habetne nome ptoptiura?!
llleclamabatpalam, dicens.- Pauei noue-i
runt, fed omnes videtuni, Stvident, S£I
amant::
C ri E M I C V M.’ ^5
lamant; habec noniina, fed multa 6>c variai
at noracn proprium eius eil Aqua maris
noftii, Aqua vitx non madcfaciens manus.
Petij adhuc : Vtuntiunc ea alij ad res alias?
Vtitur ea, ait j omnis creatura, fed inuifibi-
liter. Nafcitiirne in ea aliquid ? interroga-
m: Atille : Exeafigntresomncs inmundof
ineaviuunt; fed in ea propric nihil eft,
fed eft res qux fcmifcct orani rei, Quaefi-
ui. Eftne line hoc Arboris frudu vtilis? Ad
hoc dixit: In hoc opcre nequaquam i fiqui-
dem non nifi in folo hoc Arboris Solaris
frudumelioraiur. Incepi rogare, Domine
qucefo nomina niihi illam tarn manifefto
nomine vc nullum poftim amplius habere
dubium. At ille fublata voce clamauit> vt
me e fomno excitarer i ideo nonamplius
poteram quserere, nec ille vlterius mihi
refpondere voluit , nec ego tibi plura di-
cere poftum. Contentus efto hifce ero¬
de quod non eft poftibile lucidius loqui
Nam ft hsec non percipis, nunquam alio-
rum Philofophorum libros aftequeris. Poft
Saturni infperatu ac fubitaneum dirceftiim
nouus me fopor inuarit,6^ deniio mihi for¬
ma vifibili apparet Neptunas: Pra^fentent
inHortis Herperiduni congratulauirfelici-
E tatem
66 Novvm Lvm^-n
tatcm, monilrando mihi fpeculum, in quo j
totam Naturam detcdam vidi: Poft varios |
vitro citroq; commntatos fermones gratiasi
ipfi pro cxhibitis bencficiis ago i quod, fuo
videlicet du6tu, non folum hiinc amernidi-
mum Hortum ingrelTus fuerim, verum et-
iam in optatiflimum Saturni colloquium
venerim. Sed quia propter improuifum Sa¬
turni difcelTum dirficukates aliqua^ quasren-
dx &: inueftigandx adbuc reftarenc, ro-
gauienixevt hac exoptata occafionemihi
ferupuium cximeret. His autem verbis il¬
ium compello, Dominc, legi librosPhi-
lofophorum affirmantium generationem
omnem fieri per marem & feeminam, &c ta-
men folum frudum arboris Solaris vidi in
fomnijs Saturnum Mercurio noftroimpo-
nere ; credo etiam tibi vt Domino Maris
huiusqubdifta benKcias i refponde quac-
dioni mex , qu^fo ? At ille, Verum eft , fi¬
ll i omnis generatio fit In mare & foemina i
fed , propter diftindioncm irium Nature
legnoium , alio modo nafeitur Animal
quadrupes,aiio modo vermis: Licetcnim
vermes habeant oculos,virum> auditum, &:
icliqu.os fenfus, tamcn per puirefadionem
prodiicunsur , corum locus vcl terra in
qua
\ c E ^ 1 c M.
H V ^7
4ua putrefiuni fcemina elt. Ita iiioperc
'Pliilolophico mater eft liujus ret repeiita
4otiesilla Aquatua, & quicqmd ex ea naf-
'Icitur, more vermium pet piirrefaftionem
taafctut : Ideb Philolophi Phoenicem K
ISalamaodram creatunt. Si enim e duorura
jcotporumconcepcioncfierce eUec res mor-
(ti obnoxia/at quia fe tantum reuiaificat,de-
ftnido corpoce priori, cmicat aliud incor-
luptibilc. Siquidem mors rerum ml aliud ^
eft quarn Teparatio vnius ab altero. Ecm \
ihacPhoenlce ita fit, qu6d fe vita a corpore J
corruptibiii per i'e feparat. Iiiruperquaefim:
nDomine mi, funtne diuetlxres rerum vel
compoficio in hoc opere ? Ac ille : Vmca res
eft, cui non mifceturaliquid aliud prxtcr-
quam AquaPhilofophica tibi inlomiio a!i-
quocics mamfcftara,quiE in dccuplo efte de-
bec ad vnam corporis partem. Ec firmiter
! ac indubitate credas, fill, qua^pet fomuia
i in hac irdula, pro more regionis, tibi a me
( &:aSaturnofuerunc patefada nulio modo
; effe fomnia , fed puriflimam veritatem ,
I qoam experientia vnica rerum Magiftra
1 tibi Dei afiiftentia detegere poienr. VI-
I terius quasrentem line rcfponlo poft vale-
] didiodcm difccdens , me a fomno cx-
j E z citatum
Nowm Lvmen
citatum in dciidcraram Europx regioncm
fiftit. Ec ita tibi etiam, amice Ledor , Tatis
hadenus a me didum Tufficiar. Vale.
Soli Triuno Lam ^ Gloria,
D I A L O G V S
MERCURIL
ALCHEMISTS
Et Natvrs.
I N illo tempore conueneriint Chemiftsea

6c confilium fceerunt, quomodo L a p i-
PEM Philosopkorvm facere aeprse-
parare deberent, 6c lie per vota’ qnilibec
fuam opinionem vt diceret conftituerunt.
Etconcurfusillefuit Tub dio inprato quo-
dam, die ferena quadam. Ec multi con-
cordarunt Mercurium eiTe illius primani
materiam,alij Sulphur, alij alia. Sed de
Mercurio maxima iliorum fuic opinio, prse-
fertim ex didis Philofophorura, quoniam
illi
C H E M I C V M. ^9
llli pro vcra materia prima habcntj^ etiam
pro prima materia Metallorum; clamant
cni[nPhilorophi:NosTER Mercvrivs
to. Et cum ita inter fe ccrtarcnt laboribus
varijs, ( quilibcc enim illorum expedabac
cum deiiderio dc lietitia conclufioncm^
furrexic interim tcmpeftas maxima cum
pfocellis,nimbis, & vento inaudito , qui
illam congregationem dirpcriic in varias
prouineias , quemlibet fcorfim fine con-
clufione. Quilibet tamen illorum impref.
fit fibiqualis debebatefie illius difputatio-
nis finis. Cospit igitur quilibet labores fuos
ficut prius, vnus in hac, alter in alia re,qu£e-
rentes Lap idem Philosophorvm ,
•S^hoc fit hucufque fine cefiationc. Vnus
verb illorum memor difputationis, quod
necelTarioinMercurio quairendus fit Lapis
Philofophorum, dixit adfe: Etiamfi non
eft faifta conclufio : tamen in Mercurio la^
borabo, faciamque ego conclufionem fa-
do lapide benedido j erat enim homo qui
femper fecum folebat loqui, ficut folcnt AL
chemiftas. Cerpit igitur legcre Libros Phi¬
lofophorum 5 iocidit in Librum Alani
qui de Mercurio tradat, & fic fadus eft
ilk Alchemifta Philofophus, fed fine con-
E 3 clufio-
Novvî Lvme>?
clufionc. Et acccpto Mcrciirio coepit !a-
bciarej pofuit ilium in vitrum, 6c clcdiC
i^ncm , MercuriuF ficiic fold', cuaporauir.
Alchemifta rairer neTcicns naturam, vxo-
rem (uam verbcrauit diccns: nemo hue
vcr?ire pomic prxtcr ce, Tumihi accepifti
Mercurium ex vitro. Vxor flendo fe cxcu-
fat; dfcirquc tacite Marito : Facias tii mer-r
dam ex his. Accepit Alchemifta Mcrcu-
liumdenuo , 3c icerum Impofuis: vaiit &c ne
vxor acciperet cuftodiebat illud. Sed Mer-
curius fno modo iterum euaporauit. Alche-
mifta recordatus, quod materiam primam
lapidis Philoidphorum volatilcmclTc opor-
teatj gauifus eft valde , fibi omninoper-
luadens non Icjam poftefalli, habita hac
materia ^ coepir jam auda6ter Mcrcurium
iradare, didicit poftea ilium fublimarc,
calcinarc miris modis, jam falibus, jam ful-
phuredam mctallis, jam mincris, jam ftm-
guinc, jam crinibus, jam aquis forribus,
jam herbis, vrina, aceco , fed nihil potuiG
imienirc adpropofitum fuum ; nihil fnor-
be imaftum rehqait, cum quo non tradaf-''
let bonum Mcreurium. Ec cum omnino ni¬
hil proficere polTet jincidir in hoc didumj
quodinjlerqmlvm iriuenitur, Ccepic Mcr-
clui’Un
C H E M 1 o V M. 7^
curium cum ftcrconbus varijs traclarc , fi-
mul&reotiim ; îcumita facigatus foiircr,
plcnus cogicationum> obdoimiuir. Et ia
fomnvs apparuit illi vido *. vcnit ad ilium
Vir fenexc|uiialutauic ilium & dixit r Ami¬
ce quidcontriftaris ? Refpoiidit, Libentcr
veliem faccre Lapidcm Philofophorum.
Tliuc ille, Amice ex qiubus vis facere La-
pidem Philofuphorum ? Alche?nijla. Ex
Mcrcurio Domine. Se»ex. Exqualiautcm
Mercurio? Aich. Non eft nifi vnus Mercu,
rius. Sen. Vecum eft vnumeiTe Mcicurium,
fed variatura varijs locisi vna pars purior
altera. Alchem. O Domine, Ego ilium fcio
purgaie optime aceto falcjiiiito vitrio-
lo, Senex. Dico tibijhsec purgaiio non eft;
vera, nec Mercurius fic veius eft : alium
^ cnim Mercurium habent Viri fapientes,
aliamqj eius purgationem > fic cuanuic.
Excitatus e fomno Alchemifta , cogitabat
qualis eftet ilia vifio , cogitabat qualis efTe
deberet ille Mercurius Philofophorum: ni¬
hil potuic excogitarealiudquam hunc fuum
Mercurium vulgi. Sed tamen deliderabac
VC cum illo fene longius loqiii potuifTet ;
laborauit tamen affidue , jam in fterco-
nbus animantium, U puerorum, poftea
£4
72- NO V V M LV M E N
in fuo proprio ftercorc laborare c^^pit.i Ee
quolibet die in locum vbi vifioneni vidic
ibat, vtfenero ilium iterum alloqui polTct:
interdum firaulabac forDnum , clautis oculis
jacebac expcdando fcncm. Sed cum ve¬
nire nollet putabac ilium timere,neque cre¬
dere quod dormirer, jurabatergo dieens :
Mi Domine Scnex , noli timere , certe ego
dormio i refpice oculos fi no^credis: £c
•miferille Alcliemida , poft tot labores
confumptionem bonorum fuorum , jam 62
in dedrium cadebar,renriper de illo fenc co-
gitanda. Et ex ilia fortilErna imaginatione
apparuir ilii phantafma per foranimi, in for-
mailjius fenis 5 62 dixit ilb: Nolidcfpera-
re amice; Mercuries tuus bonus eft, &: Ma¬
teria tua, fed (i L;bi non vult obedire , con¬
jures iltum,ne fit volatilisi• Tamen& fer-
pences lolenr eonjurari, quare 6211011 Mer-
purius f & iic difcedcre voluic feiiex.At AI-
chomifta ab iilo petijt dieens: Domine ex-
peda, 62 prse clamore excitatuseft mifer,
famennonfinem.agnaconfolatione. Acce-
pit poftea vas plenum Mercuric , 62 coepic
ilium miris modis conjuraie,ficiit iliiuii do-
cuitfonmium. Et recordatus eft veibo--
nim feiiis, quod dixeric ; Serpemes
rantur^
C H E M 11: V M. ^ 75
fvnur^ & MercLirius pingitur cum fcrpeii- (
tibus, cogitauit, cerite fic dcbcc conjora-
ri ficut fcrpcns. Ef accepco va(e cum Mer¬
curic csepic diccrc : VXVX, OSTAS &CC,
Ec vbi dcbuit cfTc noraen fcrpCQtiSjMercu-
rij pofuit dicens. Et tii Mcrciirii nequilEma
bedia, 6<:c., Ad qux vetba Mercui ins car-
pit ridere , &C loqui ad Aichcmiftara di¬
cens. Quid visquodmcturbas miDomine
Alchemida? Akhem. Oho, jam me vocas
Donainum qiiando cibi viuum tango, jam
tibi inueni frenum, expecta parum, raox
meam cantilenara canes, & coepit ad ilium
ffcrenuMpqui, quad cum ira, Tuneesille
Mercurius Philofophorum ? Merc, (quad ci-<
merer rcrpondic ••) Ego fum, mi Domine,
Mctciuiiis. Aichem. Quare crgoraihiobe-
direnoluifti ? nee te dxare potui ? CMeycur*
O raagnidee Domine , togo parce mihi
mifero.? nefeiui enim quod ds tantus Phi-
lofophus/ Alchem. Ndnne hoc fentiebas ex
mcis laboribus, cum ita Philofophice te¬
cum procedebam ? Merc. Ita eft mi Domi*
ne magnidee, attamen occulcarc me volui,
fed video mifer quod me occultare non
poifum coram Domino raeo magnidco.
Alchem. lam ergo nofti Philofophum ?
.
Merc
74 Novvm Lvmek
Merc. Maxime mi Domine, video domi-
nationem veftram magnificam Philofo-
phum eiTc cxcellentiirimum. Alchem. (La:-
lus in corde fuo dicit, J Ccrte ego jam in-
ueni quod qusefiui. itcrum adMcicurium
dicic vocc tenibili: Nunc Eia, ergo c(lo
obediens, alias non bene tecum erit. CMerc.
Libcnccr mi Domine, fi tantum poffim:
nam jamdebilis valde fura. Alchem. Quid
jam te excufas ? Merc. Non , mi Domine,
fed langLicrco. Alchem. Qmd iibi nocet ?
CMtrc. Alchemiftamihi nocer. Alch.Qm^
tu adhuc me rides ? JMerc. O Domine non,
de Alchemifta loquor, tu autem Phiioro-
phus cs. Alchem. O bene, bene , ita eft.
Sed quid fecit Aiciiemifta ? CMerc^ O ra*i
Domine muka mala fecit mihi, nam cora-
mifeuie me mifemm rebus mihi concrariis,
vndc nonpoifum peiuenircad vires meas,
fam fere rn011LIUS : cruciatus enim fuin
vfque ad mortem fere. Alchem. O dignus
esiftis, quia es inobediens. Merc. Nun-
' quam inobediens fui alicui Philofopho, fed
; exnatura mihi eft ridcre ftultos. Alchem. Et
de me quid fentis ? CMerc. O Domine tu es
Vir magnus,Phi!orophus maximus, tua ma-
gnitudmcexccliis Hermetcm. Alch.CQuh
ita
C H E M I C V M- 75
in eft, ego film vir dodus, menoio
iandare ipfe, fed 6c vxormcadixu mihi
quv»d ego lim valde dcdtis Philoiopnus, il¬
ia hoccognouic in me. oTên^-Credo facile,
nam talcs cporteccfTe Philolophos qni pix
nimiapfudenna&3aborciidanianr.^/^/ê«^.
Age dicas mihi ergo quid faciam tecum?
qiiomodo ex te faciam Lapidem Philo o
phonim ? Olên. O mi Domine Philolophc
ego nefeio. Tucs Philofophus, ego Seruus
Philofcphorum, quod illi ex me faceryo-
luntfaciiinc, ego illis in quantum poflum
obedio. Jichem. Tu mihi diccre debes
quomodo tecum procedere debco, 6^ h ex
tefacere pofTum Lapidem Phi’ofophicum.
Merc. Sifeis facies, fi veto nefeis nihil fa¬
cies : a me nihil addifces fi priiis neicis, mi
Oominc Philofophc. Alchem- Tumecum
ica loqueris, ficut cum aliquo fimplici ho-
mine , fortalTe ignoras quod ego apud ma-
gnos Principes laboraui, & apud iilosPhi-
lofophus fui. J/frr. Facile credo mi Domi-
nc,nam iftaoptime fcio, adhiic fordeoex
huius laboris mixtura. Alchem. Die ergo
mihi. Tu es Mercurius Philofophoriim ?
CM ere. Ego fum Mercurius, fi autem fum
Philofophorumte feire oportet. Alchem.
NO V V M LV M E N
Die mihi folummodo fi tu cs verus Mercu-
rius, vclli eft alius. Mere. Ego fum Mercu-
y.iusj fed eft 6^ alius. Ec fie euanuir. Alche-
mifta clamac ^ loquirur,fed nemo refpon-
det illi. Et cogitans inter fc dicir: Vere ego
fom vir opnmiis, mecum iocutus eft Mer-
curius, certe me aaiat: &: incoepit Mercu-
rium fublimauci diftiilare, calcinate, curbi-
2are,pra!cipi£are, folucre mirismodis 6^
aquis varijs , fed vt prius fruftra conatus
eft, inanitcr confumpfic fumptus & tempus.
Quapropter tandem incipit maledieere
Mercurio, & Naturam blafphemare quod
creauerit iilum. Natura verb cum audiuic
ifta, vocauic Mercucium ad fe,3^ dixit illi:
Quid til feclfti huic.? quid mihi maledicic
propter blafphemat me? cur non prê-
ftas quod debes? Sed Mercurius modefte fe
excufar. At Natura jubet vt fit obediens fi-
Ejs dodrinx quaerentibus fe : Mercurius
ptomifir fe id prxftiturura, aitqi: Mater
Hatura, fed ftukis quis fatisfacicc ? Natura
fubridens difccfiic: Mercurius verb iracus
Ajcbemiftar, eriam ad fiium locum vadir.
Poft aliqirot dies ir*cidit in mentem Alche-
rmftae quod in faboribus fuis aliquid omife-
ii£; itcram ad Mcrcuriumrecurrit > 3^ il¬
ium
C H E M I C V M.'
IiMiicum ftercore porcino ccmmifcere c6-
ftituir. Sed Mercurius iracus quod ilium
niftre coram Nacura Marre accufauerat, ad
Alchemiftam ait: Quid tu ftultc ex me ha¬
bere vis ? cur me aecufafti ? Alchm. Tunc
csille quern ego defideraui videre? Merc,
Ego fum, fed nemo me coccus videre po-
teft. Alchem. Ego non Turn coccus. CA/lerc.
Maxime coccus es,nam teipfum non vides,
quomodo ergo me videre debes ? Alchem.
O jam fuperbus es, ego tecum modeflc lo-
quor , &: tu ica me contemnis : nefcis for-
tafTe quod ego apud multos Prineipcs labo-
rauerim, U apud illos Phllofc phus fuerim.
Merc. Ad Principum aulas ftulti concur-
luntjillicenlm honorantur, & pra: csete-
risbene habent; fuifti tu ctiam apud au-i
lam. Alchem, O tu es diabolus non bo¬
nus Mercurius, fi tu ita vis loqui cum Phi-
lofophis : ixam & prius ita me feduxifti.
Merc. Noftine tu Philofophos? Alchem. Ego
ipfe Turn Philofophus. Merc. Ecce nobis
Philoibphus (fubridens dicif.* & Gocpitcum
illo vlterius loqui,dicens) mi Philofophe,
die ergo raihi quid quxris, &quid visha-
bere?facerequidcupis ? Lapidem
Philofophorum. ^Merc. Ex qua igitur ma¬
teria
Novvm Lvmen
teiia vis ilium facere ? Akhem. ExMercu-^
no noftro. uMerc. O mi Philofophc , tunc
cgoclirceclam,quianonmm vefter. Alch.O
tu es non nifi Diaboius, & vis me fcducerc.
tj\ierc. Ccrte mi Philofophc , to mihi es
Diabolns non ego tibi: nam to peflime me
tradafti more diabolico. Alchem. O quid
audio. Certe hie eft Diaboius : nam ego
omnia fecundtrm Philofophorum feripta
facio,&:rciocpdme laborarc. Merc. Opti-
me fcis: nam 6^ magi, facis quam ids le-
gis; Philofophi enim dixerunt naiiiram na¬
tures mifccndam , & extia naturam nihil
jubent; tu verb jam me cum omnibus fere
rebus fordidiflGmis, &: ftercoribus miices.
Alchem. Ego nihil facio extra naturam: fed
femiiio femen in iciram iuam, iiciit Philo¬
fophi dixerunt. Merc. Scmuias mcinller-
eus,& tempore meflis ego euancCGo, tu ve-
lo itercus metei,efoicSr/4/r/^.Tamen fie Phi¬
lofophi fcn'pierunc , qood in (lerquiiinio
materiaillotum quxei debcac. jl/^/'^.Verum
eft quod ilh feripierunt 5 tu ad fyiiabani;
jncclligis, U. non corum fenfum & mea-
tcm. Akhem. Nunc video quod tu es Mer-
curiuslonalfis; fed non vis obedirc mihi.
Et ccrplulium kci'um conjuiare , dicens:
CH E M I C V 79
■vx vx. Sed Mercurius ridcns refpondit:
Nihil proficies, mi Amicc. Alchem, Non
fruftra de re dicunt quod rairabilis es,&: in-
conftans ac voiaiilis. Merc. Tiimedicis
eife inconflahrcm, hoc tibi dc foluo. Con-|
flans ego fum conftanti anifici i dxiis
fixoanirao : fed tu, tui limilcs incon-
ftantes funt, vagantes exvna rcinaliam,
ex vna materia in alteram. Alchem. Dig
ergo mihi, fi tu cs ille Mercurius de quo
Philofophi feripferunt, quem cum fulphu-
re & fale omnium rerum principium dixe-
runt, an verb alius quaercndiis ? Merc. Gcr-
te friidus ab arbore non procul cadit, fed
ego meam gloriam non quacro : fum idem i
qui fui,red anni mei diuerfi funr. Ab initio )
juuenis fui taradiu quamdiu fui folus, fedl
jam Tenior fum, fed idem quTfui ante. aU
chem. lam mihi places, quod jam fenior lis:
egoenimfempertalcmqu^fiui qui fit ma-

turior & fixior , vt eb facilius cum iilo con-
ucnire poflim. Merc. Fruilra me vifitas fe- ^
nemjqui me non nofti in )uncx\t\MQ.Al€hemJ^
Nonne ego te noui,qui te Temper miris mo-
distradaui, vttu ipfedixiili ? &adhucnon
definam donee perficiam Lapidem Philo-
Tophorum. Merc. O memsiTcrumf quid
fira
So Kovvm Lvmen
Cmfiaurus? qui tWaffe iterucn cum fter^
conbus mifccbor, jam ciucior denuo.O me
milcrum! togo te 6 DominePhuolophe,
noli me tamum porcino ftercon miicere :
nam alias jam peribo , faiore emm hoc
cogor meam mutate formam. Ec quid vis
vt amplius faciam I nonne fatis cruciot k
te? nonneobcdio tibi ? nonne mifceo me
rebus quibus tu vis ? nonne Tum Tublimis
nonne praxipitatus ? nonncTurbit? non¬
ne Amalgsma ? nonne mafâ? quid jam
magis a me cupis’meum corpus jam ita fla.-
gellacum cft.jam Iputatum vc lapismci pol-
iit. milercri i cx me babes lac j cx me car-
ncro, cx me fanguinem, cx me butyrum,
cx me oleum, ex me aquam , &c quod vn-
quarn mctalioium aur mincralium id pnx-
ftare poilic quod ego folas? & non pft miie-
ticordiamccum. O me raiferuro yi/rW
O ho non nocct tibi, tu es nequam , licet
to quouis niodo iiuicttas, tu non mutas te,
nifi formam tibitingis,itcrum feroper rcdis
inpnmam fpeciem »uam. Mere. Egotacio
ficut vu vis, li vis vt lira corpus, coipos lorn.-
fi vis vt fim puluis,puluis fum. Nefcio quo-
modo me magis humiliare debcam qu^
cum puluis iSi vmbta fio. Aêhem. Die ergo
G H E M I C V M. St
roilii, quis tues in centro tuo ? &nonte
plus cruciaho. Merc. lam cogor Cecum ex
fundameiito loqui. . Si vis potes me mccl-
ligcre : formam meam vidcs , dc hoc libi
non eft opus. Sedquod de centro meo in-
rerrogas, centrum meum eft cor omnium
hxiftimum , immortaie, Sc penetrans : in
iilo eft requies Domini mei, ego veto ipfe
fum via Sc cudor, petegrinus 8c domefti-
cus, fidelifliraus fum omnibus meis foeijs,
aon relinquo comitauces me 5 cum illis ma«
nco, cum illis pereo. Sum corpus immor-
tale : morior quidem cum cccidor, fed ad
^judicium corara fagace jadicc refurgo.
them. Ergo tu es Lapis Philofophorum
Merc. Mater raea talis eft, ex ilia nafeitur
artificialicer vnum aliquidjfrater verb meus

qui in arcc habitat > in velle fuo habet quod
Philofophus vuk. Alchem. Es ne tn fenex.?
Merc. Mater racagenuit rae,fed ego fenior
fummatre. Alchem. Cîs Diabolus te po-

teft intcliigere , cum mihi ad propofitutn
non rcfpondcas ? femper parabolas dicis.
Die nsihi ft tu es fontina dc qua Bernardus
Comes Treuifanus feripSt ? Merc. Fontina
non fum, fed aqua fum, fonrina me circun-
dedit. Alchem. Solviturne aiwum in tc cum
F aqua
8^ N O vv M LVM E N
aquafis? Quicquid mecum eft amo j
ficut aniicum i Sc quicquid mecum nafei-
tur,huicnutrimcntLim defj Sc qiiicqui^ nu-
dumeft, alis mcis tego. Alchem, Video
ego, quod tecum non eft loqui, ego alia
quacro , tu alia dicis: fi non vis bene ref-
pondere, certe jam tecum eo ad labores.
tjMeycur. O Domjne rogo te, efto mihimi^
fcricors j jam libencer dicam quod feio.
Alchem. Die ergo mihi, ft tu cimes.ignem?
tMercur. Ego ipfe ignis fum. Alchem. Ec
quare igitur ab igne fugis ? CMercur. Spi-
ritus meus cum fpiritu ignis amantfe, Sc
quo poteft comitatur vnus altefum..^/f>^^'w."
Ec quoifum foies ire qiiando cum igno
afeendis? Mercur. Scito,omnis peregtinus
feinper in patriam fuam tendit, Sc quando
illuc vnde egreftus eft vciiic, requiefeit, Sc
femper redit fapientior quam exit.
chemiB. Reuerteriihe iterum allquando ?
Mercur. Rcuertor, fed in alia forma. aU
them. Nonintclligo quid hoc eft, ncque dc
igne quidquam. Mercur. Si quis ignem cor¬
dis raei noLiit, vidit ignem ( calorem de-
bitumj cibum meumefte: & quo diutius
ignem fpintus cordis mei comedit pin-
guioretit, cuius morspoftea vita omnium
terum
C H E M I C V m'
i-erum ell: quxcnnque in hoc regno funt vbi
ego Turn. Alchem. Esnetu magniis? Mercur,
Habes mein exemplum, exmillcguttulis
vnus ero, ex vno multa milliaguttarum do:
& (icuE corpus meura eft in oculis luis, ft
mecum luderc fcis,. potes mpdiuiderem
tantum in quanium vis, iterum vnus ero :
quid igitur fpiritus (cor meum) intrinfecc,
qui Temper ex minutiffiraa parte multa mil-
lia profert ? Alchem. Ec quomodo igitur te*-
cum facere oportcr,vt ita Ignis Turn
intus, ignis eft raihi cibus, vita verb ignis
aer eft, fine acre ignis extinguitur i ignis
prxualet aeri, propterea non quiefco, nee
me cfudus potcft confttingerc aer: adde
aerem aeri vt fine ambo vnum &: tencant*
pundus, cum igne calido.conjunge, tem-
poribus daadcuftodiendum. Alchem.Qm^
poftea erit ? Meveur. Subtrahetur fuper-
fluum, refiduum combures igne, in aquam
pones, coques, poftea codum segrotis in
mcdicinam dabis. Alchem. Nihil mihi di-
cis ad meas quasftiones. Video ego, quod
tu me tantum parabolis vis eludere. Vxor,
after ftercus porcinum, ego iftum Mercu-
lium nouis mod is tradabo , donee mihi
dicat quomodo Lapis Philoibphicus fit fa-
S4 Novvm Lvmen
ciendus ex illo. Mercurius auditis hifce,
incipitlamentarifupcrAlchemifta, vadic-
que ad matrem Naturam : accufac ingra-
turn laboranrem. Natura fijio Mcrcurio
credit, qiii verax efl, iracommota ad Al-
chemiftam venit, ilium vocati heus tu
vbi es ? Îchem. Quis eft qui me vocat ?
Hatura^ Quidtuftulte cumfilio meo agis?
cur illi facis tantam injuriam f cur ilium
crucias ? qui tibjomnebonuni faccrevult,
fi tantum inrelligere vclles. Alchem. Quis
Diabolus meincrepat, tantum Virum &:
Philofophum.? Natura. O ftulte, plenum
fuperbia ftercus Philofophorum , noui ego
Phllofophos , Si cmnes Sapiences, quos
âmo, nam & illi me amanc, &: omnia mi-
hi faciunt ad placitum: &: quo ego non •
pofTurnjillimejuuanc. Vos autem Akhe-
inifta^, ex quorum ordine tuquoque vnus
es , abfquc meo feitu, & confenrii j jmo
omnia contraria mihi facitis : propterea
vobis eiiam contrarium euenit. Putatis
quod bene filios meos tradetis, fedmliil
perficitis ; & fi rede confiderare vclitis,
non VOS illos tradatis, fed illi vos tradant:
nam VOS nihil ex illisfaeerc poteftis neque
fcitis, illi veto ex vobis, quando volunc, fa-
eiun^
C H E M I C V M.’ %
ciimtftultos. Alchem. Non eft verum, ego
etiam Turn Phiiofophus, &: fcio laborare
bene. Fui ego apod Principcm non vnum,
& fui apud iliosPhiiofophus, quod & vxor
mea fci£, ctiam jam nunc habeo librum
; manufcripciira , qui erat aliquot centum
; annis in muro quodam occultiis, jam cetta
I feiamfacercLapidem Philofophorura ,
1 etiam hifee diebus reuelatum eft mihi per
I fomnium. O ego foleo verafomnia habere:
1 Vxor tu feis. Natura, Facies fieuc fece«
[ runt alij tui collegse, qui in principio om¬
nia feiunt ^ feire fe putant, in fine veto
nihil. Alchem. Tamen alij ex teffi tues ve-
• raNatura) folentfacere. Natura. Verum
eft, fed folummodo hi me nouerunt, qui
pauci font. Qui me verb nouit non crueiat
filios meos, neque me impedit > fed mihi
facit ad placitum, Ss augmentat bona mea,
I &: filiorum meorum corporafanat. Alchem.
' Tamen &: ego ficfacio. Tiatura. Tumihi
I' contraria omnia facis, & contra meam,
! voluntatem cum filijs meis‘procedis .• vbi
I deberes rcuiuificarc , tu occidis : vbi fige-
le ,tu fublimas: vbi calcinate, tudiftiilas;
przefertim hunc mshi obedientiflimura fi-
lium Mercunum,quem tot corrofiuis aqiiis
F 5 tot
^6 N O V V M LV M E N
totvcnenofis rebus crucias. Alchem< Tuiiq:
egofic procedam cum illo fuauiterpet di-
geftionem folummodo. Naiuya, Bene efti
iifeis I'm minus, non iili, fed fibi nocebis :
ipfe, be fijmpiibus tins; nam idem eft illi»i
itacum ftercore fe mifcct (icuti cum eo-’
dem gemma, femper bona eft, Sc ftercus i
illam nonminuir, ctiamfi in illud proijcia--
tur , quando lauatur eademeft gemma qu^ :
fuitantea. Alchem. Sed egolibentcr feirem
facere Lapidem Philofophicum. NaturA,,
Ergo non fie filium raeum tradato : feito
enim quod egomuitos filios Sc filias habeo,
Si adfum pr^fto quacremibus me, fi funt;
digni. Alchem. Die ergo mibi, quis eft ifte
Mercurius ? T^dtura. Scito quod eft mihi
vnus cantum tabs fiiius , vnus ex feprera
eft, Sc primus eft ,* ipfe quoque omnia eft,
qui vnus tantum erat; nihil eft, Si numc-
liis cjus integer eft j In illo font quatuor E-
lementa, qui tamen non eft Elementiim;
Spirituseft, qui tamen corpus habet j Vir
eft > Si tamen vices foeminas agit; puer eft.
Si viri arma gerit; animal cft,& tamen alas
auis habet ,* Venenum eft, & tamen leprara
curat; vita eft. Si tamen omnia occidicj
p.cx eft 5 alter camen pollidct ejiis regnura;
C H E M I C V M. §7
fnglt cum ignc, tamen ex illo paratuc
ignis; aqua cll, 5c non madefacit; terra €fl:>
&c tamen feminatur i a^'r eft , & viuit aqua.
y^/f^.Iam video ego quod nihil fcio,fed noa
audeo dicere.nam perderem bonam cxifti-
mationem , vicinus mens non impende-
retamplius in me, ft feiret quod ego nihil
feiam: ego tamen dicara quodfciocerte ,
alias nemo vel panem mihi darec: multt
cnim illorum fperant a me multa bona. 2V4-
tura. Et fi in longum pertrahes, quid poftea
erit ? interim & vicini quilibet repetenC
fuos fumptus a te. Alchem- Alam fpe omnes
quoufque potero. Natura. Et randem quid
vltimo.? Alchem. Tentabo tacite varios la-
bores : fi fuGcedat foluam i fin minus ibo
in aliam prouineiam > & hoc idem agamJ
Natuu. Et poftea quid crit ? Alchem, Ha
ha ha, funt mulcas proulnciac, multi quoque
auari, quibus magnam copiam promiitatn
auri, idque breuiftimo tempore, & ficîes
diem fequetur, interim aut Rex, aut Afinus
rnorietur,autEgo. iVrf/dr^.Laqueus merito
talcs Philofophosmanctrapagetc, & finetn
tibi, &: tali tua: philofophise, malacruca
quam ocyffime imponc : hoc enim vnico
confilio nec mihfinec proximo, ncc tibi ipfi
fraudi eris. F 4.
NOVI
LVMINIS CHEMICI
TRAGTATVS ALTER
SVLPHVRE-
Kûthorit anagrammt
ANGELVS DQGE MIMI IVS.,

Vm mihinonlkent.LeBor bent-
tide , apertm qukm alij veteres

philofofhi fcri^feruni fcnbere.for-
taffe fcriptis meis non eris conten-
m: Prajertim cum tot vhUofophorum libros
alios pra manibtts habeas: fed crede t nec mihi
ttiam lihros confcribere opfts eft > quiet ex iUis
nec commodumy nec vanam ojlentatwnern qud-
yo i ideo nec quis fum euulgare cupio. Ba qud
tua vtilitati jam in publicum tradidi magi^
qukm falls ejfe mihi videbantur j reliqua ad^
Harmoniam y vbide rebtas naturdibus copiose
propo/uiy releganda dejiinaui: attamen hor/a-
tu amicorum ^ hum trad alum de Sulphates
confcribere debui; in quo an ad prior a addert^
aliquid opus ejl nefeio. 1 mb neque hie etiamyfi
tibitot Philofophorum feripta non fatlsfaciunty
fatlsfacict: Et maxime fi tibi quotidiana ope-
ratio natura non falls exemplo eft, nnlh exem-
pla juudunt. Namfiifta quomodonatmaope-
raturmaturojudicio confideraresy non opus ha-
beres
9^ PRi^lfATlO.
beres tot Vhilojophorum volumimhus : qmniam
meo^ judicio meiirn eH ab tp fo magiftro Natura
qtfam a difctpulis dijcere., Satis iff prafatio/je^
libellt. -yî I. Trafiatuum, turn ^primo traBa-
tu: ibidem babes quod in arteifla tot ^ tan
libri reperiuntur vs jam inquirentes magis im^
pediantquamjuuent: ^ itaep videtur quo-
niamfcripta Fhilofophorum ex tarn parua fche-
dula Her met is in tarn magnum Uhyrimhum
maxime erroneum excreuerum, ^ in dies ad
Eclipfim dedinam: Ei hoc non nifi ab inuidik
fcientibstspipium ejje credo^cum ignorans nefciat
quidaddi vel fubtrahi debeat, nifi forte autho-
rss manm non bene legs pefiit. Si in aliqua feien-
iia multum juuat am nocet fit vnum verbum
deeft vel fuperatddnd maxime in ifia.Adexem-
plum: feriptum eft in loco vno: Poftca has a-
quas fimui mifeeas, alter addiditrôn-, pa-
rum quidem addidii ^ mhilominus totum ca^
put contrarium fecit. Studiofus tamen diligens
feiat apem etiam ex venenofis herb is mel coB-
gere ; ft enim adpoftibditatem natura lePHo*
nem dirigit facile Sophijmata fuperabit: dr ta¬
men legere non defmat, quia liber lihrum aperit.
Sedegouaime/iexiy quod libri Geberi Philo-
fop hi, dr '"quis fiis fi non dr diorum autorum ?
vencficiis maximis incantati fum, ita vt nul¬
la
P R 7E P A T I or
lo modo pojîm nec deheojit inteU'igl mfi mille-
^ fimn leîione, ^ hoc ab wgemofo lecidye \ fatug
} flam ab tUorttm UBione excludumur. Sunt
\ quldem multi qui ilium, ficuti ^ alios Auto-
t yes, intcrffcta^ttuT j fed video exflicationem
» effe dtfficiliorem Uxtu : Meum confilium ejl vf
in texiu mane^ts^ (jr qukquid legis , omnia ad
I fojsibilhatem nature applices i quidJit natu-
i rainpyimisperquiras. Omnes quidem [crihssnt
quod res eH vilisy facilis f communis i y^verum
quidemefi-i fed adjungendum fisit, Scientihus.
Sciens idr interjlercora illam cognofcit, ^ igm^
rans eiiam in auro illam €(fe non credit, Bt hi
omnes qui eiufmodi libros obfcuros compofue-
runt, f artem nefcirent , fed ex eiufmodi lu
hr is {quiquidemverijiimi funt) artem quarere
deberentdllam diffieiltm inuenirent, qudm mo-
derni inquif tores inuenium. Ego mea fcripta
laudane nolo, ille judicabit qui iUa ad poftbilz-
tatem^ curjum natural applicabit: ^ Ji ex meis
feriptis, confiliis, (jr exewplis, operationem na¬
tural, ^ mimjlros eius jpiritm viiales aerem
conflringemes , turn ^ fubjeilum prima mate¬
ria, cognofcere non poterit, vix ex Raimundo
Lullio intelliget: difficile enim efi credere Spi-
ritus habere tantam potentUm in ventre venti,
Bancfyluam ^ ego tranfire eoaiins jum, 6"
Um
, Fraâtio.
Um quoaue multiplicare iuui, tali

quoLe. flit a verisfliuart^,&hum S.Sjen-
LfiuSefts per fjluam har,c
bJ, in figna & quafi lumen ac duces fjje de-
heant; (um enim meapUntie quaft jptnt^ cor^
pt,ales.lam emm fecuU praterierunt vht confi-
dentUamicorumflormt, &bac fctemu orete-
f,m dahatur; iam nonmfiafdm
infhiritwneacqHiritur: idea non dejferetdt »-
JnsacDeumtimensinquifitor-y St lUam qua-
iet inueniet. ôniamfactlm a Deo quam ab
homine impetratur: tile entmeft tmmenfami-
fericordia Detts ,qui nef :it jtdentem deferere.î ,
apud ilium non ejl rejpeam perfonarum i cor
conlrttum& humtlUtum non deffmet, qttt&
met, eim Greaturarum indignijs'mt, mifertui
eft; cuim fotentiam , bonilatem, inexplicit-
lem mifericordtam, quam mihi oftendere dt-
onatHf eft, explanare nonfttmfufficiens
ton alias grates dare pofjum , calamo faltem non
definam lemporibm porrigere ifta. Sts ergo bona
animo, Ledorcandide, cjr tibi quoque hancgra-
tiam non denegabit :fi in illoftem integrampo-
fseris,illtir» adorabts inuotabis » tile tibi ape-
riei naturie ianuam \ Hi videbts quomodo na-
tura fimplkifime operatur. Stilts pro certo cfuoa
iamra fimpticiftima eft, nec deleclawr nift in
fimpUcitate i ^ crede mihi, quicqmd in nAttt-
ra nohtlm eft eo etiam ^ fAcilm , nc fimplt-
cm.quomam omnis veritoffimplex eft: Hem 4/-
tiftimm condttor rent nihil difficilepofuit in riA--
tuTA, Si igiturvls ejfe imitAtor natural tibi[ha-
deo vt in fimplici via maneas natufA, ^ omnia
honAtnuenies. Gôd ft verb tibi necmea fcriptai
nec con fdiumplacet,ad alios Authores ito: Pro¬
pter ea ego nonmagna volumina fcribo vt in illis
non mult urn expen das, citbque perlegere poftis\
vt tibi fit ad alios Authores recurrendi tempm:
^ quarere non de^nas pulfantienim aperietur^
lam etiam ilia temper a adueniunt in quibm a)^
can a mult a namra reuelabuatur: lam ilia M$-
narchia quart a Bore alts incipere h abet: Jam tem-
pora appropinquant j rnater fcientiarum venieP,
maiora eluddabuntur qua in hts tribus prateri-
t is Monarc hits faJium eft. ônia hanc Monar-
€hiam(vtveteresdimnarunt)plantabit Beus per
vnum ex Principibus omnibtfs virtutibm Aita-
tum-i Gquem fortafte nobis iam tempora produxe-
runt. Habemm enim in hac parte bore alt Prin-
cipem Sapientiftimum ac bellico^tftimum y quern
‘ nuUm cJHonarcharum viJioriis fuperaty huma-
nitate ac pietate nullm excelltt. In hac Monar^
chia Bore alt Deus omnium conditor rerum ma-
ioraarcanaftne dubio in natura elucidabit quam
P R ^ F A T T O.
mis tempGrihus vhi /tut Pagmorum aut Tyran-
mnm Principum fedesfmt.Sed has MonArchtOS
ph'dofofht non feamdumpotentioresi fed fecm-
dmn Car dines mundi numerant: Inprimis 0-
rientaUm; pofea Meridiondem i jam 'veto Oc-
cidenialemhabent -^ dr vlt 'tmam Septentriona-
lem in hac parte BoreAli expeHam: de qmbus in
UarmorM dahitur, Inhac Septentrionali at-
tra£liuA polari Monarchia (vt Pfdmifia ait)
Mirerieoidia dc veritas obuiabunt fibi; pax
^ juRkia ofculabuntur i Veritas de terra
orietur lulliria de cojIo profpiciet. V-
ncm ouilCyU vnus paftor i (loh.io.i6.) Scien-
tta mult a fine inuidia : quod dr ego cum defitde-
rio expcdo. Tu quoqus, Candide Lecior, Deum
inuoca, time, ama, medque ficripta diligenter
lege^ ^tibi eerie diuinare bona, fiûod Ji Deo
f&uente» natura operante 5 (cuim imitator fis )
adpertum defitderaium huim Monarchia appu~
lerls \ tunc videhis dt iudkabls omnia me tihi
bona & vera dixijfe. Vale^\
DE SVL«
97
DE SVLPHVREi
, SECVNDO PRINCIPIORVM.
Vlphvr non eft poftrcmuni

inter Principia, quoniam illud
eft pars Metalli i imo pars prin¬
cipalis Lapidis Philcfophorum: j
6c multi Sapiences varia 6c veriftima deSul-
phurcreliqueruntjlmo ipfe Geber Sum-
mse Perfei^ftrqnis libr. i.eap. 28. dicit; Fe^
Deum ipfum illum 'tmt omn^
eorfus'i eft lumefi alumine y Ûn6iu^
ra. Nos autem antequam de illo fimus tra-
ftacuti, vifum eft nobis Ptimb originem
principiorum deferibere ; prsefeitim cum
Sulphur pro principali Principiorum anti-
quitus habitum Cit. Vnde autem Principia
oriuntur pauci hucurque oftenderunt; 6C
difficile eft judicare de aliquo Principio-
rum,ficut 6c de quauis alia re, cuius origo 6c
gencratio ignoraiur: quid enimde colore
cjecus f Quod igitur anteceffiores noftr
G omi-
98 De SVLrHVRE.
omiferunt, id nos in hocTractatu adim-
plere propofuimus.
Suntautcm principia rerum , prêfertim
/Meiallorum, recundiim antiques Philofo-
t phos Duo,Sulphur & Mercurius: Secun¬
dum Neotei'icns vero tiia, Sal, Sulphur, 6^
Mercurius. Origo autcra horum Princi-
j piorumfuntquatuor Elcmencai de quorum
ctiamoriginc. nobis imprimis incipiendum
eft. Sciant ergo ftudioli huius S. Scientiac
quatuor Elemcnta efTc ; &: quodlibet ho-
nim quatuor habere in fuo centre aliud
!£lementum a quo clementatur: & base font
quatuor Statuse Mundi, ex Chao in Crea-
tione Mundi a Diuina Sapientiaêparatae,
qu^ hanc machinam Munfeêr fuum
actum eontrarium in xqualiraifC"& propor-
tione tenent, ac virtutum coeleftium incli-
jiatione omnes res infra &c fuper terratn
producunt; de quibus fuo loco : hie ad pro-
pofitum, prime de propinquiori Elemcnto
Tcrrac.
DE
I
. De SVEtHVRE.
I DE ELEMENTO
I T E R R
T Eb,ra eft Elementurafatisdiignum in

fua qualitate dignitate : In hoc Ele-
imento alia tria, & prascipue Ignis, requicf-
jcunr. Eft Elcraentum prseftanciflimum ad
celandum &: manifeftandum ea quae fibi
concrcditafunt; grolTumeft & porofum ,
graue rcfpeû fuse paruilatiSjfcd leue refpe-
(use nature : eft etiam Gcnrrum Mundi,
turn aliorum Eiementorum; Per ejus
Centrum tranfit Axis Mundi vtriufque Po¬
ll. Eft porofum, vt diximus, ficutfpongia .;
qua: nihil ex fe profert; Sed quicquid alia
' tria in illud ftillant &: proijciunt, omnia le*
cipic > feruanda feruat, manifeftanda ma-
nifeftat. Nihil,vt diximus,ex fe profert, led
eft receptaculum aliorum, &c eft in quo
omne produtftum manet, aepcrcalorem
morivum in illo putrcfic, acpereundem,
feparato puro ab impuro, mukipUcatur :
quod graue eft in il!o occultatur, &c leue
peliic calor in ejus iupcfficiem. Eft omnis
femuftscommiftionis nutrix S)i matrix:
G 2. nihil
100 De SvLPHYRir
nihil quidcm aliud prarftarc potcft quam
cueri I'emen & compofitum ad maturita-^
tern vfque. Eft frigidum liccum, tempera-?
lur aqua; extra vifibilc , fixum i intus veto t
inuifih>ile&: volatile. Virgo eft cxCieatio-r
ne diftillationis Mundi relidum caput mor- i
tuum,quod aliquando voluntate diuina cal- .
cinandum eric, poft extradionem fui hu-
midi, VC ex illo noua Cryftallina creari pof^
fit Terra.Diuifum eft etiam hoc Elemecum
in partem puram & impuram: Pura vtitur
aqua ad res producendas, impura verb in
fuo globo manet. Eft hoc Elementum oc-
cultacio & domicilium omnis thefauri. In
Gentro ejus eft Ignis Gehennalis, continens
hanc machinam Mundi in fuo cfTe; & hoc
per expreftioncm aqua: in aera. Ignis ille
per primum Mobile atque per influentias
Ilcllarum caufatur &:accenditur: huicob-
viat calor folaris acre temperatus,ad matu-
randum &: adcrahendum ca quacjamcon-
ceptafuncin ftio Centro. Propterea Terra
participatcumigne,& eft ejus intrinfecum,
nec purilicacurnifi Igne:& fic quodlibet E-
Icmentum fuo intrinfeco purificatur. In-
trinfecumauiemTerra:, feu Centrum, eft
fumma puritas mixta Igne vbi nihil quie-
fcerc
DE S V L P H V R E. lOI
Tcere poteft: ea enim quafi locus vacuus,in
quern alia Elementa fuos aftus proijciunt,
vt in Libello x 11. Tradatuum didum cd.
Et h^c de Elemento Terrac ? quam Spon-
giam eflTe diximus dc aliorum receptacu-
lum>qu5d ad noatum propofitum fufficit.
DE ELEMENTO
A Q^y JE.
A Qv A ea Elemeniumgrauiffitnum;
plenum vnduofi phlcgmatisj &c ea
Elementum dignius in fuaqualitatc, extra
volatile, intus veto fixum, frigidum & hu-
midum ca j tempcratur acre : ea fperma
! Mundi in quo femcn omnium return con-
i fetuatur: ed euaos feminis cnjudibet rei.
Sciendum tamen ea quod aliud cd fcmen
I &: aliud fperma : Spcrmatis receptaculum
Terra eajfeminis verb receptaculum Aqua.
Quicquid in aquam dillat aer, caufanto
! igne,hoc aqua porrigit tcrrar. Caret inter-
dum Spermafufiicicnti femiric , ex defcda
calorisdigerentisillud; Sperma enim fern-
: per ea in copia expcdans fcmcnquod ex
G 5 ima-
'I
loz D E S V L P H V R E.
iinaginatiane ignis per aerismotum portal
in matricem: &c inEcrdum dcficicntcfcmi-ri
nc intrat Ipernia ; icd exit itcrum abfquo
fru6i:u : dc quibus aliquacdo in tertio Prin-
cipiorurn, S ALi s, Tradaca iatiiis. Accidie
fsepilTime in Natura quod Sperma cum fuf-
ficienti feniine matrieem intrai i Ted rna-
€iix indirpofita,replcta peccannbus fulphu-
ribus aut phlegmatibus, non ccncipie, ncei
fit hoc quod dcbuit.ln hoc Eiemento ctiam
nihil proprie eft, nifi vt in Spermate eftc:
folct: delcdatur maxime motu proprio quii
fit per aerem, & eft mifcibile rebus preptec!
fuperficiale corpus volatile. Eft, vt dixi-'
mus , receptaculum vniuerfalis feminis: fa¬
cile in iilo terra piuilicarur &: refoluitur j 8C
aer in illo congelatur, ac conjungitur illi
iiiprofundo. Menftruiini Mundi eft, quod
aerem pcnctrando, virtute caloris, trahic
feciim vaporem calidum , qui caufat gene-*
rationem nacuralem earum rcrum quibus
terra imprargnaraeft ficuc matrix i 6^ quan-
do matrix debitam portionem feminis ac-
cepit, fit quid fit jam progreditur, natura-
queoperacur fineintermiftione vfqueadfi-
nems refiduum verb humidum , feu Sper¬
ma, cadic ad latus, dc agente caloie in ter-
lam
D E S V L P H V R E. 103
ram putrcfic (illud ad latus rejedumj ^ ex
illo poRca generantur rcsalix, interdum
varix bdtioix ac vetmiculi. PofTet qui-
dem lagacis ingenii arcifcx in hoc Elemen-
to, licuc ex ipermatc, varia videre Na-
turse miraeulai fed opus eifecillud Speima
accipere in quo eft jam imaginacum femen
aftralcccrci ponderis. Qîa Natura facie SC
producicex priraa puuefadione respuras,
fedex fccundaputrefadione mulio purio-
resâc multb digniores,6Enobiliores, vt ba¬
bes cxemplum in ligno vegetabili 5^ vbi in
prima compofitione b5aiuta facic lignunij
quando autem illud poft maturitatem coc-
rumpitur,putrcfi£ Sc generantur cx illo vci>
mes Sc alias beftiolac vitam Sc vifum haben-
les: Manifeftum autem eft quod fenfibilo
feinpet dignius eft vegetabili j nam adfen-
fibilium organa multo fubtilior ac purioE
materia requiritur: Sedadpropofitum.
Hoc Elementura elTc menftruum Mun-
di, Sc irifariam diuifum dicimus; Nempe
purum,purius,ac puriftimum- Ex ejuspu-
rilfima fubftantia coeli creatifunc , purius
etiam inaeratefolutum eft, purura autem
fimplex Sc grofTum infua fphasra lem'anfir,
ordinatione Diuina j Naiura operance>
G 4 cufto-
104 De Svlphvre.
cullodit omnem rem fubtilem. Vnum glo-
bum cum Terra efficit: habeteriam fuum
centrum in corde maris.* vnam axim pola-
lem Glim Terra haber, per qiiam oranes
curfus 6^ fontes aqaarum exeunt, qusc po-
ftea in magna flumina excrcfcunt.Per eiuf-
jnodi egreffiones aquarum Terra confcrua-
tura coobuftione, & cumhac humcclatio-
iie deportatur fcmen vniuerfale perporos
vniuerfa: terras, quod motus & calor fa-
ciunt. Manifeftutn autem eft quod omnes
curfus aquarum in cor maris reuertuntur;
fed quo poftea perucniunc non omnibus
conftat .• funt cnim aliqui qui crcdunt om¬
nia ftumina, aquas,& fcacurigines quas cur-
fum fuum in marc habentcx aftris genera-
ri, qui cum aiiam rationem cur illis mare
non excrefcit nefciunr, dicunt in corde ma¬
ris has aquas confumi. Sed hoc in Natura
locum non Iiabet, ficut de pluuijs oftcndl-
mus. Aftraquidem caufanc fed non gene-
rant i cum nihil gcnerecur ni/i in fuo fimili
Cjufdem fpeciei: aftra verb funt ex igne dc
acre: quomodo igiturgenerabunt aquas ?
Et (5 hoc itaeftet quod quasdam ftcllac aquas
generarent, tunc neeelTario & alias terrain
gcncrarenc, turn & alia: alia Elemental
quo-
D E S V L P H V R E- 105
quoniam hxc machina Mundi quatuoc E-
Icmentis ita detinetur vt vnum aliud mini-
nia etiam particula non excedat, fed in a:-
quilibrio virtutibus ccrtent; alias fi vnum
aliud excederet,ruina fequetetur. Attamen
maneat qui vult in fua opinione , nobis ita
in lumine Natursc datum eft quod iftis qua-
tuorElementis,corum acqualitate afummo
Creatore proportionata, hxc machina
Mundi conferuatur, &: vnum aliud in fua
operatione non excedic. Sed aquae fuper
fundamentis terras, tanquam in doUo ali-
quo ab aeris motucontincniur, & verfus
Polum Ardicum ab co conftringimtur,
quia non datur vacuum in mundo; hac do
caufa eft in centre terras ignis gehennalis
caliditatis,quem Archeus naturae gubernat.
Nam inprincipio Creationis mudi Deus
Opr. Max. ex illo confufo Chao imprimis
quintam effentiam Elementorum exalca-
uit a^fada eft plus vltra : poftea ignis putif-
fimam fubftantiam ad locandam SS. Maje^
ftatem fuam fuper omnia eleuauit, ae in fuis
terminispofuit & firmauit. In centre Chat
(voluntatc immenfas fapientise diuinae) ac-
cenfus eft ignis ille, qui poftea illas aquas
puriiTimas diftillauit : Sed quia jam ignis
lo6 D E S V L r H V R E.
iilc puriflmius firmarncniDm cum tkrono
DeiakifTimi obtiniiic , aquae fub illoigriC
condenratx funt: & vc fortius firmaremur
ignis jam grofiior priorc diftillauit/caufan-
tc Temper illo igue centraii) qui in Sphse-
ram ignis fub aquis remanfit .* SC fic aquse
‘inter duos ignes in coelos congeiat^ 6C
corapreife func. Sed ignis ille Centralis
nonceffauit, fed didiliando vlterius aquas
etiam alias minus puriores in aerem refol-
uit, qui eciam fub Sphxra ignis in Spha:-
rampropriam remanfit, &: ab ignis Eie-
menro canquam a fortiflirao fundamcnco
eircumdatur; &:ficutaqux coelorum non
poifunt tranfgredi ignem ilium fupercoeie-
flem, ita ignis elementiim non poteft cranf-
gred» aquas coelorum, nec eiiam aer poteft
tran/gicdi Sc exakari fuper ignis clemen-
tuin. Aqua verb cum terra in vnum glo-
bum remanfic, quoniam non habet locum
in acre, excepta ilia parte quam ignis in
aerem refoliik propter fortificatione quo-
tidianam hujus machina: mundi. Si cnim
fuilTet vacuum inaere, tunc aqu^ omnes
diftillaiTent Sc in aerem refolutae fuilTent:
fed jam aeris Sphxra plena eft, qux Temper
cx aquis per continuum calorem centralem
diftilian-
De Svlphvre. 107
diftillando adimpletur, ira vt cetcrx aquae
ab aeris compreflionc circa terram voluan-
tLir,&: cum terra mmidi centrum ceneanc.
Et iixc opcraiioficde die in dicmi lie
etiam hie mundus dc die In diem fortifica-
cur , 6c incorruptus manfurus eft naturaU-
ter, excepta Aiiiftirai condisoris abroiuca
volLiiuate. Quia ille ignis centralis non
celTabic motu vniucrrali influentia coele-
ftiura virtutum accendi, ac aquas calefa-
ccre ; nec aquse cefTabunt relolui in aerera;
nec aer cctTabic comprimere refiduum a-
quarum cum terra,ac ita in centro contine-
re vr non polTint raoueri ex fuo centro :
fic naturaliter hie mundus a fumma fapien-
tia diuina fa6tus eft 6c continctur 3 &c lie ad
exemplum hujus omnia in mundo natura¬
liter fieri necelTe eft. Hanccreationcm hu¬
jus machinx mundi voluimus tibi elucida-
re propterea vt feias quod quatuor clcmen-
ta habent fympathiam naturalem cum fti-
perioribus, quia ex vno chao eadem nint:
fed a fuperioribus gubernantur ficuta di-
gnioribus i inde & in hunc locumdlibluna-
rem hxc obedientiadeuenir. Sed feias ifta
omnia a Philofopho naturaliter inuema ef-
fc> vt fuo loco declarabitur.
Nunc
Io8 D E S V L P H VR E.'
Nunc ad propofitum de aquarum curfi-
bus, fluxLiqj 6crefluxii maris, quomodo per
axcm polarcm ab vno polo ad alium ferun-
tur. Duo luntPoli, vnus Ardlicusin parte
luperiori Septentrionaii, alter verb Antar-
dicusfub terra in pane meridional!. Polus
Ai dicus habet vim magncticam attrahen-
di 5 Polus vero Antardlicus habet vim ma-
giieticam expel send i, quod nobis natura in
inagnete cxcmplum oftendic. Trahit igi-
Sur polus Aicticus aquas, peraxem,quas
cummtrauerunt iterum per Poli Aniardi-
ci axem erumpunt: 6c quia aer non permit-
tit ina^qualitatem j coguntur iterum ad Po-
lum Ardicum centrum luum, reuerti 6c ita
continue corfum iuum obferiiare. In quo
curfua Polo Ardico ad Polum Antatdi-
cumpcr medium feu axem mundi, per po¬
los te: rat difFunduntur,6^ ficfecundum ma-
lus 6c minus fcaturigines oriuntur; & po-
fteam flumina excrcfcunt congrcdientes,
ac iterum illuc vnde egrelfe funrjreuertun-
tur i 6c hoc motii vniuerfali incefTabiliter
hf- Has aquas aliqui, vt diximus ^ ignoran-
tcsraotum vniuerfalem 6c polorumopcra-
ciones, in coide maris confumi 6c ab aftris
gencrari dieuRt> qua: nihil materiale pro-
ducune
D E S V L P H V R e!! 109
ducunt nec generant, nifi quod virtutcs
imptimunl & Ipiritua’es influcntias, qux
tamen non dam pondus. Aquas igitur non
gcneranlur, fed ex Centro maris per poros
tcrrsB in uniuerfum mundum cas egredi fci-
to. Ex iftis fundamentis naturahbus Philo-
fophi inuenciunt variainftrumcnta, acdu-
dus aquarura, & fontanas, cum fciatur na-
turaliier aquas non altiusafccndi poffe nifi
vt egrediuntur; nifi ita cffet in natura
arsnequaquam pocuifTet, quia ars imiratur
naturam j & quod innatura non eft per ar-
icm non fuccedit > aqua cnim vt diximus
non altius afcendit nifi vtafTumitur :Exem->
plum habcs illud inftrumentum quo vinum
ex dolio euocatur. Conclufiue igitur fcias
non ex aftris fcaturigines generari > & om-
nes exitusaquarum, fed ex Centro maris
quoiterumrecurruntj acfie motiim conti-*
nuum obferuanc. Si enim hocnoneffet,
nihil omninb neque in terra neque fupec
terram generareiur, imb ruina mundi fe-
qucretur. Verum ne obijciatur quod ia
mariomnes aquas falfas fum &: aquas fcatii-
riginumdulces: rationem cfTe fcito , quod
aqua ilia per poros terras diftillarur, & mul-
Jamiiliariaper anguita loca ac per arenas
cranfiens,
IIO De SviPHVRE.
tranfienSj amifTa falfcdine, dulcoratur : ad
cujus cxcmplum Gifternae inventa: funr.
Sunt ctiam in aliquibus locis pori 5C mea¬
tus majores & largiores per quos faifa aqua
erumpic, vnde poftea falis fodin<^ 5^ fonta-
nx habentur,vt Hallae in Germania : In ali¬
quibus eciam locis calido conftringumur
falinarenis relinquitur , aqua verb in alios
poros fudat, vt in Polonia Wiclicix Bo-
chnire. Sie ctiam cum aquse per loca cali-
da fulphurea continuo ardentia tranfeunc
incalefcunt, vnde Thermae oriuntur: func
cnim in vifcenbus terrx loca in quibus na-
turamineram folphureara diftillat fcparat-
que 5 vbiab ignc centrali ilia accendstiir :
Per hxc loea ardentia aqua currens fecun -
dum propinquitatem &c rcmotioncm magis
niinufve incalcfcit , &: fic in fuperficiem
tertx erumpit , ac fulphuris faporem rc-
tinet, iicucorane jufctslum a fua dccodio-
ne carniuni. Eodcm modo fit cum aqua per
loca mineralia^fine cuprea, fiue aluminofay
tranficns eorum faporem aoquirir. Talis
igkur eft diftillator conditor omnium re-
rom, in cujus manu hoc diftillatorium eft,
ad cujus exemplum diftillationes omnes a
Philofophis inucnias fuiu , quod ipfemet
aUifli-
D E S V L P H V R E. Ill
akiffimus Deus ac miferieorSiabfque diibio,
horninibus infpirauit: qui poreric, quando
critraii6ta ejus voluntas, aut ignem centra-
lem extingiiere,aut vas frangerc,&: crit om¬
nium finis. Sed cum ejusbonitas in me¬
lius cendar, exaltabit aliquando SS. Maje-
ftatera fuam , Sz ‘ignem ilium omnium pu-
rifiimum quiâquis cosloruminfirmamen-
tumeft, alciusextollet , dabitq; gradura
fortiorcm igni Centrali , vc oranes aqua:
inaeraeleuentur, &: calcinabiturterra:
ita ignis, confumpto orani impuro , reddet
fubtiles, circulatas in acre aquas purificatae
terr3e,atque fic multo nobiliorem mundum
(fi alias licet philofophari)efiicier.
Sciantergoomnes huius artis inquifito-
res quod terra & aqua vnura globum ha-
bent,omnia fimul faciunt, quia func Elc-
menta tangibilia, in quibus alia duo occul¬
ta operantur. Ignis conreruat ccrram no
fubraergacur,vel diflfoluatur : aer confcruat
ignem ne extinguatur : aqua conferuat ter-
ram ne comburatur. Ha:c ad propofitum
noftrum vifiim eft nobis vtile dcforibere,
\t ftudiofi fciant in quibus fundamenta E-
lementorumconfidant, quomodo Phi-
lofophi eoium a6tus contrarios obfieruaue-
runt.
liz D E S V L P H V R E.'
runt> igncm cum terra aerem cum aqua
copuiantes.* licet quando aliqiiid nobile
voluerunt, ignem in aqua decoxcrunr, ani-
maduerecntes quodfanguis vnus altero pa¬
rlor,(icut Sz lacryma purior eft vrina. Suffi-
ciat igitur tibi quod diximus. Elementura
aqux fpcrma ac menftruum mundi clTc >
turn receptaculumfeminis.
DE ELEMENTO
A E R I S.
A Er eft elementum integrum, digntf-

fimum in fua qualitate, extra leue SC
inuifibile, intus verb grauc , vifibile & fi-
xum. Eft calidum& humidum, tempe-
ratur igne, eft dignius terra & aqua. Vo¬
latile quidem eft, fed fixatur, &c quando fi-
xum eft penctrabile reddit omne corpus.
Ex ejuspuf jirimafubftantiacread funt Spi-
ritus Vitales animalium, minus purum iu
aeris propriam Sphseram eleuarura eft , re-
fiduum verb, pars ejus groftior, remanfit
in aqua, qiise cum aqua circulatur, ficuc
ignis cum terra, quia araiei iunt. Dignift
ft mum
DE S V I p H V R E: IT|
fimumeft, vtdiximus, & illud eft verus
locus feminis omnium rerum: In illo ira
femen iraaginatur ficut in viro, quod poftea
inocLi circulaciuo proijcicur infperma fuura.
Habet hoc Elementum formam integrita-
tis ad diftribuendum femen in matrices per
fperma mcnftruum mundi: in illo eciam
eft Spiritus vitalis omnis crcaturse, per om¬
nia viuens, penetrans, & conftringens fe-
men aliis Elcmentis ficuti vir vxoribqs: ille
nutritea, iile impi^gnat, ille conferuat ea,
&:doccthocindies experientia quod hoc
Elemento non Tolum Mincralia, animalia,
vel vegetabilia,veriim etiam alia Elements
vivLint. Videmus enimomnes aquas putre-
ficri, ac Tordefeere fi non habent recentem
aerem : Ignis quoque cxtingui,turfi illiadl-
mitur aer: (Indc feiunt Alchemift^ ignem
per aerem diftribuere in gradus, & fecun-
dum menfuram aeris regiftra fua ordinant:)
Terra: quoque pori conleruanturaere: la
fumma rota ftrudura inundi acre confer-
uatur. Etiam in animalibus, Homo necatuE
cui adimitur aer, &:c. in orbenihil crefee-
retfinon cftec vis aeris penetrancis, & al-
terantis, attrahentifque fecum nutrimen-
tura multiplicatiuum. In hoc Elemento eft
H hnagi-
h4 De Svlphvre.
imaginatum feracn, virtute ignis,quod eon-
flringit menftruum mundi.ilia vi oceulEa,vc
in arboribus & herbis, cum per poros terrar,
adu fpiritualis caloris, cxil fperma cum fe-
niinc &C vinus aeris in proportione con-
ftringit illud & congclatguttacim; ficde
dicindiem,dcgutiam gujtam crefeendo,
iirbores magnac erigunturjficut in libro xii.
Tradatuurn tradatum eib In hoc Elemen-
to funt omnes les integral per imaginado-
nem ignis i & eft plenum virtutis diuina::
Inillonamque inciufas eft Spiritus Altifti-
nii qui ante creatione ferebatur fupra aquas,
tefte facra Scriptura, dr voUun fuperpemas
•vmomn. Si igiior ita eft ficuti eft, quod
Spiritus Domini in illo ferebatur, quid du-
bitas quod de virtute fua diuinain illo re-
liquit?Nam hie Monarcha folec ornate ha-
bitacula fua i ornauit autem hoc Eleraen-
tum Spiritu vitali omnis creature. In illo
namque eft femen omnium rerum difper-
farum, cui a creatione ftatim vis illama-
gnetica (vt fupra diximus) a furamo opi-
iice inclufa eft, quam fi non haberetnon
polTet attrahere quicquam denutrimento,
fed fic femen in fuaparua quantitate relin-
queretur, nec crefeeret, nee muItipUca-
relur,
D E S V L P H V R E. Ily
retur, fed ficut lapis magnetis rrahitadfe
femim durum ( adcxemplum poli Ardiei
trahentis ad fe aquas,vt in Elemento Aqnx
fcripdmus) fie acr per raagnetem vegerabi-
lem, qui in femine eft, trahit adfenutri-
, mentum menftrui mundi, id eft aqu^. Ifta
omnia fiunt aere,nam ille eft dux aquarum,
-ejufque vis inclufia eft occulta in omni fe¬
mme ad attrahendum humidum radicale,
^ hxc virtus eft, vt fupra diximus, in omai
femine femper pars 280, vt in trad. 5. xii.
Tradatuum tibioftendimus; Si igiturali-
quis velle^t efie bonus plantator arborum,
' aniraaducftendum eft iili vt cufpidem at-
tradiiiln verfus partem SeptentrionaJem
vertac, fic nunquam fruftrabitur laborer
quoniam ficut Polus Ardicus aquas , ita
pundum verticale femen trahit adfe, &c
quÎibet cufpis artradiua correfpondet il-
lis. Habesexemplum in omniligno cujus
cufpis attradiua naturalitcr ad pundum
verticale tendit,& trahitur ab illo.Nam fiat
lignum quodcunque aequaliter claboratum.-
fi vis feire qua: cufpis eft fuperior , pone il-
lud in aquam ac fubmergatur, ( extra tamcn
fuam longitLidinem; videbis femper cufpi¬
dem illam prius ex aquis cmergere quam
^ ejuis
11^ De Sylph V re.
ejusoppofitaiH partem, nefeitenimnatura
errare in fao officio,de quibus latius in Har-
monia vbi de vi raagnetica ( quamuis dc
magnate facile is poierit cui natura metal-
lorum cognita efi j traclabiiur, Hie nos di-
xifTefufficiat Elemencum hoc effe digniffi-
mum, in quo eft femen fpiritus vitalis feu i
domicilium animse ononis creaturas.
DE ELEMENTO
IGNIS. f
I G H I s eft elcmentum puriflûm

omnium digniffimura, plenum adliseren-
tis vnduofse corrofiuitatis, penetrans, di-'
gerensjcorrodensjmaxirae adhscrens, extra
vifibile,intus veto invifibilejfixiffimum; eft:
calidum fiecum, &c temperatur terra. E-
jus omnium puriffima fubftantia dC effentiai
cumThrono Diuinae Majeftatis increaiio-
ne primum eleuata eft, quando aquaj coelo-“
rumfirmatas funt, vt inElcmento aquas di-
ximus: ex minus puriffima eius fubftantia
Angeli creati funt: ex minus puriori cum:
purifliruo acre mixta luminaria ftellaci
creataci
D E S V L F H V R E. II7
creatas funt: minus purura adhue in Sphac-
ram ad concludendum & fublcuandum
coelos eredum eft : impura verb &: vnduo-
fa in centro terrae, ad continuandum mo-»
tus operationcm, a fummo Cteatore fa-
pientiftimo relida & inclufa eft, quam nos
gehennam vocamus. Omnes hi ignes diui-
fi quidem Tunc, fed habent ad invicem fyra^
pathiam naturalem.
Hoc clementum eft omnium quietilli-
mum ac dmile currui, cum trahitur currit»
cum non trahitur ftat quiete. Ineft etiam
omnibus rebus imperceptibiliter. In illo
funtrationes vitalcs &: intellcdus, quas dit-
ftribuiintiir in prima infufione vitae huma-^'
nae,6i hae dicuntur anima rationalis, qua.
fola homoa caetcris animalibus diftert> dC.
Deo aflimilatur. H^c anima eft ex illo pu-
riflimo igne elementali,in fpiritum vitalem
diuinitus infufa, propter quam homo poft
creationem omnium rerum in patcicula-
rem mundum feu microcofmum creatus
eft. In hoefubjedo omnium rerum Crea¬
tor Deusfedem &Majeftatemfuampofuit,'
licut in puriftimo & quietiflimo fubjedo,
quod a fola voluntatc ac immenfa fapientia
diuina gubernatur. Propterca abhorret
H 3 Deus
iiS De Svlphvre.
Deus omnera impuritatemjniliiirordidunij
compofitum> macuJatum , appropinquare
poteltDeoi ideo nullus morraiium Deum
vidcre nec accedeienacuralirer poteftaiam
ignis ille quicft in circumfcrentia diuinica-
tis, in quo deportatur fedes & Majcftas AU
tifTimi, eft ita incenfus vt nullus oculus il¬
ium penetrare poflit : quoniam ignis non
pajiiur accedere compoficum: ignis enim
omnis compofiti mors eft , &: ieparaiio.
Quieciflimum fubje(ftum illud efTe diximus
( quoniam eftj alias fcqueretur (quod & co-
gitarc abfurdumeft j Deumquiefcere non
poftc ; eft enim quietiilimi filcntij , plus
ejuam mens humana imaginari poceft. Ha-
bes exempfnm in filice, in quo ignis eft, &:
tamcn non lentitur , nec apparet donee
motu excitatur accenditur inillo vtap-
pareat:ita ignis ille,in quo loeata eft SS.Ma-
jeftas Crer'roris noftri , non mouetur nift
propriavofunrate Altiftimi excitetur,
depoitaiur quo eft S. Voluntas eius. Fit
enim voluntace fupremi conditoris motus
vehementiftimus &: terribilis.Habes exem-
plum , quando aliquis Monarcha hujus
mundi in fua pompa fedet, qualis circa il¬
ium quiesquale ftlcntium ^ dc etiamft ex
fuis
D E S V L P H V R E. II9
fuis aulicis aliquis inouetur motustantum
vnius 62 alterius particulatis eft , qui non
confideracur. Scd qiiando Dominusipfe
mouetnr fic rumor 62 motus vniiierfalis,tuni
omiiisaiTiftentia moueturcum illo. Quid
igitur quando Tupremus illc Monarcha,Rcx
Regum, ac Conditor omnium rerum ( ad
cuius exeraplum principes miuidi confti-
tuunrur in tercis ) mouec auchoticaiem ?
qualis motus ? qualis tremor quando eirea
ilium mouetur rota afliftentia code ftis cxer-
citus?Sedquacrcc aliquis quomodo ifta fci-
mus > cum coeleftia ab humano intelleiftn
abfcondita fint. Quibus rerpondemus,om¬
nibus Philofophis ifta manifefta effe , im6
ipfa incomprehcnfibilis fapientia illis infpi-
rauit omnia ad excmplum natura: creata
effe, 62 ex illis arcanis naturam retradum
habere ac operari, nihilq? fieri in terris ni-
fi ad exemplum coeleftis monarchic , quod
ex Angclorum varijs offieijs habetur. Sic
etiamno nafeitur nec generator quicquam>
nilinaturaliter. Omncs Humana: inucntio-
nes, imb 32 artifieia, quas aut funt aut crunC
non nifi ex fundametis naturse proveniunr.
Voluit Altiflimus Creator omnia naturalia
hominimanifeftare,propterca 62 ipfa Csc-
H 4 leftla
12.0 DE S V L P H V R E.
leftia naturaliter fada nobis oftendit, ex
quibus eo melius cjus abroiuta ae incom-
prehenfibilis potentia Sc fapicnriacogno-
iccreturi quasomniaPhilofophi in lumine
naturae ficuc in fpeculo vidcrc habent; pro-
pterea hane feientiam, non auri vel argenti
cupiditare fed cognitione , non.folum om¬
nium rerum Naturalium fed ipiius Crea-
toris potential,magni ^ftimarunt, U dehis
quam parciflime non nifi figuratiuc lo-
qui volucrunr, ne myfteria diiiina, per qux
natura elucidatur,indignis patefiant. Quod
tu, fi teipfum feire noueris, & non cs dursc
ceruicis 5 facile comprehendere pofTiSi qui
ad fimilitiidincm majoris mundi, imbad
ipfius Dei imagincm creatus cs. Habes in
cuo corpore Anatomiam totius mundii ha¬
bes in firmamemum qiiintam ciTcntiara
quatuorElcmemorum, ex Chao fperma-
tum in matrieem extradam, & in cuccra
plus vlrra conftridam s habes puridimum
fanguinem loco ignis, in quo fedes animse
( vice Regis; fpincu vitalilocataeft i habes
cor loco re: rx, vbi ignis centralis continub
operatur, &: hanc machinam MicroGofmi
in fuo e/Tc condnet ; Habes polum Ar^li-
cumosi habes aluum Antardicum ,& om-
DE S V L P H V R E. Ill
nia membra cceleftibus corrcipondcnt ;de
qmbus in Harmonia noftra aliquando la-
tius relinquemiis in Capiculo de Aftrono-
mia, vbi fcripfimus quomoda Aftronomia
an facilis,naturalis, quomodo afpedus pia-
netarum &: ftcllarum cauianc, 8^ qiiare ex
afpedibus de pluvijs &: alijs euentibus pro-
gnofticatur, quod hie longum elTccrcccm
fere, & omnia ifta funt fibi concatenata, &C
naturaliter hunt: Deitatem cantum aliqua
adimplerc. Quod veteres omiferunt dili¬
gent! ftudiofo hojus arcani indicate volui-
mus, vt ilii tanto clarius incomprehenfi-
bilis potcntia AldlTimi Dei ad Cor penie-
niar, & ille ilium co ardentius amet &C ado¬
rer. Sciac ergo inquifitor huiiis S.Sciential
quod anima in homine mnndo minori, Mi-
crocofmo ,Dei Creatoris fni locum tenens,
feu vice-Rex eft,qux in fpiritu viiali in fan-
giiine puriffimo locata eft. Ilia gubernat
mentem , mens verb corpus: quando ani¬
ma aliquidconcipit, mens omnia feic,
mentem omnia membra intelligunt, pa¬
rent menci, ac expedant cum defiderio ad-
implere voluntarem ejus. Corpus enim ni¬
hil feic, quicquid in corporc fortitudinis
ftue motus eft, mens facitiftai corpus tan-
lum
IZI D E S V L P H V R E.
turn cftmentificut inftrumenta alicujus ar-
tificis. Anima autem, qua homo a cseteris
ammalibus difFert, ilia operatur in corpo-
re, fed majorem operationem habet extra
corpusi quoniam abfoluie extra corpus do-
rainatur, & his difFert ab animalibus quae
tanciim naentem non animam deitatis
habent. Sic quoque Deus &: conditor re¬
rum jdominus &Deusnofter, operatur in
hunc mundum ea quas ad mundi ncceffaria’
pertinent, 3c in his includitur mundojvndo
Deum vbique efTe credendum. Excluditur
autem ilia fua immenfa fapientia extra cor¬
pus mundi, qua operatur extra ilium 3c alia
mufto altioraimaginatur quam corpus md-
di concipere potefl, 3c ifta funt extra natu-
ram, fohus Deifccrcta. Siciit eft cxem-
plum in anima , qua; extra corpus muha
profundillima imaginatur, 3c hifceaflimi-
latur Deo qui extra Fuum mundum opera-
Cur extra naturam;licct 3c ifta fint adhuc ft'
cut candela accenfa erga meridianam lu-
eem : quoniam anima imaginatur fed non
.cjcequitur niftin mente, Deus verb omnia
'codem momento quo imaginatur efticit;
ftcut anima imaginatur cfTe Romae vei alibi
quidquid fit, in idu oculi, fed mente tan-
tum,
D E S V L P H V R E. U5
turn iDeus vero taliaeffcntialirer facie, qui
omnipoCens eft. Non eft ergo Deusinclu-
fus mundo nifi vc aniina corporii feparatam
habet fuam abrolutampoteftatem,licetiam
animacuiurcunquecorporis eft, abfolLuam
habet bc fcparaiam potentiam alia faacre
quam corpus concipere poieft ; maximam
ergo habet poteftacem in corpus fi vulr,alias
fniftra effec noftra Philofophia. Ex his igi-
tur difee cognofcerc Deum, fciesqui-
bus diffetc Creator a creatis. Tu ipfe majo-
la concipere poteris cum jam a nobis por-
tam apertam habes. Sed ne nobis hie tra-
datus excrcfcatjad propolitum accedamus.
Diximus fupr^, Ignis Elementura quie-
tiftimum cfre,&: quod motu excitatur,quam
exeitationem nouerunt viri fapientes. Om-
nem generationem & eiufdemcorruptio-
nem Philofopho neccife eft feire ; cui non
foiuin Creatio coelimanifeftaeftjfedetiatn
omnium rerum compofitio & commixtio :
fed licet omnia feiunr, non tamen omnia
pofTnnr. Scimus quidem compoiitionem
hominis in omnibus qualitatibus, animara
tamen infunderc non pofTumus; quoniam
hocmyftcriiimeftfolius Dei; êjufmodi
Infinicis myfterijs fuperat Qinnia. Cum ifta
fuiif
124 De Svlphvre.
fuol extra naturam non funtadhucin diT--
pofuione naturse : naturanon prius opera- -
lur nifiquandoilli materia porrigicur : Pri- •
ma materia a Creatore, fccundaa Philofo-
pho. In operatione verb Philofophorum ;
naturahabec cxcitare ignem quia Create- ■
rc occulle in centrum cuiuflibet rci inclu- •
fus cft:talis ignis excitatio fit per velle natu- *
rx, aliquandoper velle fagacis artificis na¬
turam difponentis. Naturalitcr enimom-
nes impuntates & pollutioncs return pur-
gantur igne : Omne compofitum foiuitur
igne: ficut aqua lauat SC purgat omnes res
imperfedas quae non funt fixae ; fic ignis,
purgat omnes res fixas, & per ignem perfi-
ciuntur: Sicut aqua omne folutum conjun-
giti ita ignis omne conjundum feparat. Sc
quod fuê naturae Sc proprietatis eft optimb
purgat Sc augmentat, non quidem in quan¬
titate fed in virtute. Agit hocÊlementum
miris modis occuUe in alia Elementa ac in
omnes res*- ficut enim anima eft ex illo pu-
fifiimo, ita vegetabilis eft ex Elementali
quod h natura gubernatur. Agit hoc EIe«
incntum in Centrum cuiuflibet rei hoc mo-
do naJiura dat motum , motus excitat ae-
icni > aerignern, ignis verb feparat, purgar,
digeiir,
De Svlphvke. 115
digerit ? colorat > rnaturcfcerc facit om-
ne I'cmen, maturumque expellit per fpcr-
ma in loca&: matrices, loca pura vcl impu-
ra,caUda, magisautminus, ficcavclhu-
mida; &L fccundiim dilpofitioncra matri-
cis, feu loci, varix res producimtur in ter¬
ra, ficut ctiam in libello xii. Tradatuum
de matricibus mentio fada eft quot loca
tot matrices efTc. Ita conditor omnium re¬
rum , AltifTimus Dcus, omncs res confti-
tuit 6^ ordinauic quod vna contrariatur al-
teri, lamen vt mors vnius fit vita altc-
rius: quod vnum producit alterum confit-
mit, &: aliud exhoc&: quiddam nobilius
naturaliter producitut : ac hifce eonferua-
tuc sequalitas Elcmentorum,&: fie coropofi-
ti. Omnium return prarlertim viuentium
fepatatio morsnaturalis eft : propterea na¬
turaliter hominem mori oporret i quia cum
homo ex quatuor Elementis fit compofitus
fubeft feparationi, cum orone compofitum
feparctur naturaliter. Sed hare feparatio
humanar Compofitionis in die ludicij tan-
tum fieri debuic: nam in paradifo homo
immortalis erat. Quod omnes Theologi,
& ipfa SacraScripturateftanturj rationem
tameu fufficientem immortalicatis nullus
Phi-
n6 D E S V L P H V R E.'
Philofophus hucufque oftendit; quam hu»
jus fcientia: S. inquificori fcire conucnit, vc
videre poffit quomodo ifta omnia natura-
liter fiunt , 8c facillime inteliigi pofTunr.
Verum 6c veriflimum eft omne compofi-
tum huius mundi corruptioni fubefTe ac fc-
parari pofte i qiise feparatio in regno ani-
mali mors appellatur : homo autem cum
eriam ex quatuor Elementis compoiitus 8C
creatusfit> quomodo immorralis efte po-
terat ? hoc naturaliter fieri credere difficile
eft , imb fupra naturale aliquid hucufque
babctur, Deus tamen Philofophis viris bo¬
nis ante complura fecula hoc naturaliter
efle infpirauit, quod tu^ nobis fic accipe.
Paradiius erat 8c eft locus talis a fummo
Conditore rerum cx veris Elementis, non
Elementatisfed puriffimis, temperatis, in
fummapeifcclioneanatiratis, creatus;
omnia quarcunq; in Paradifo funt ex ijfdem
Elementis crcata Sc incorrupta,- ibietiara
homo creatus eft, ex ijfdem incorrupcis E-
lementis jufta cequalitace anarifatis confti-
auL'us, vt nullo modo corrumpi potuerit,
idcb imraortalkati confecratusfuit: quo-
niam paradifum hunc pro hominibus dum-
taxat Deus fine dubio creauit> de quo nos
Sc vbi
D E S V L P H V R e; U7
&: vbi fit in Harmonia copiose. Sed cum
poftca peecato inobedienciae mandatum
Alcifiimi Condiioris tranfgrederetur , in
hunc mundum corruptibilem Elennenta-
tum, quern tantum pro bellijs creauerat
Dcus, homo ad beftias expLilfiis eft .* cui,
cum fine nutrimento viuere nonpofiet, ex
Elcmencis Elementacis corroptis nutrimcn-
tum fumere neccffe fuit. Quo nutrimento
inficiebantur ilia Elementa pura creationis
fuar, &ita lente in corruptionem declina-
uit,donee vna quaiitas alteram riipcrauit,5C
ruina totius compofiti, infirmitas, acvlti-
mo feparatio dc mors advenit. Poftea ad-
huc magis corruptioni &morti proximio-
res fuerunt illi qui jam in dementis corru-
ptis cx femine corrupto &: non in paradifo
procreati funt, quoniam (emen excorru-
ptis nutrimentis produdum durabile efie
non poteft i &: quo diutius ab cxpulfione
paradifi eo corruptioni propinquius homi-«
nesaccedunt: inde&: vita breuior, &: dc-
ueniet hucufque quod &; procreatio pro-
prer abbreniationem vitas celTabit. Sunt ta-
men aliqua loca vbi aerem benigniorem
fydera propitiora habent i ibi non itacito
natura: corrumpuntur, quia & homines
natii-
ItS D E S V L TH V R l"
nacuralius viuunt. Noftrates vcro temere
gula inordinar vita, ad corruptionem
feftinant: Docet hoc experientia,quodex
infirmoriim parentum femine nati non du-
rant. Sed fihomo in paradifo manlilTet, in
loco illius natura’conuenienti, vbi Elemen-
ta incormpra omnia virgo funr, in seternum
immorralis eiTec: certum enim eft, quando
elcmenta pura in asqualitatc virtutibuscon-
junda fline , fubjedum hoc incorruptum
efTe, tabs dtbet efte lapis Philofopho-
tam : Kali cieationi humanas a vetcribus
Philofophis aftimilacus eft , fed moderni
Philofophi omnia ad litcram intelligeates,
ad Lujus feeuli generationem corruptam
imendunt.
Hacc immortahtas principalis fuit caufa
quod Philofophi liunc lapidem quasrere in-
geniati luni:; feiuerunt enim hominem ex
f ahbus Elemeniis intcgris creatumefte.Me-
ditad font ig;tur de Creacione iftaj quam
<2um naturalcm efte cognouetont, ccrpe-
runt fcrutari an talia elementa incorrupta
poften£haberi,auL ftillain aliquo fubjcdo
conjungi &: infundi poiTenc ; quibus ipfc
Akiftimus Conditor rerum iiifpirauit com-
pofidonem talium clcmentorum in auro
D E S V L P H V R E.' 119
ciTe quoniam in animalibus fieri ed im-
poiTibile, cumex elememis corrupcis vitam
ludcmaredebeann in vegctabilibiis etiam
non ed, quia inxqualitas Elementorum m
iiiis inuenta eft. Et cum omnia creaca ad
multiplicafionem inclinata lint, pcopolue-
runt Philofophi in hoc regno minerali banc
naturse poflibilitatem experiri j qua inuen¬
ta 5 aiia innumerabilia arcana nature ineffe
viderunt, de quibus vc de fecretis divinis
parciffime reliqiierunr. Sic igitiir babes
quomodo elementa corrupta in fubje^bo
cadiint, &: feparancurj quando vnumaiiud
fuperac: &: quia tunc fic per primam fepara-
tionem putrefadio, &per putrefadioneca
puri ab impuro feparatio^fi tunc fit conjun-
d:io’ noua virtiite ignis acquiiit .formam
mukb nobiiiorem prima. Nam in fiio pri-
mo ftatii corruptio fuitexgroftb admixto
quod non nift per putrefadioncm purga-
tur, Sc meboratur; Sc hoc fieri non poteft
nifi conjundis viribus quatuor elemento¬
rum quê func in omni compofito : com e-
nim compoficum cadere debet per clcracn^
tum aqu^ cadit ; Sc dum ita confuse jacenc
ignis qui eft potentialiter in quolibec alio-
rum vtpote in terra , in aere, conveniunt
I fsaiui
350 D £ S V L P H V R £.
iimul, 5^ conjunda manu, vincunt polled
aquam,quamdigeru-nt&:coquunc,&: vltimo
congelant; ac tali modo natura naturae au-
xiliatur. Si enim ignis centralis oecultus,
qui vita captus erat, vincic agic in id quod
Irbi propinquius ac purius eft, ficut & ipfum
puriflimum eft, &: conjungitur cum illo :
itaviiicit contrarium , fcparatque purum
ab impure, &: generatur noua forma, &: fi
adhuc adjuvatur priore niulto prajftantior:
interdum fagacis artificis ingenio fiunt res
immortales , maxime m regno raineralL
Sic omnia folo igne,5i ignis regimine fiunt,
& perducuntur in effe, fi me intellexifti.
Hie igitur babes Elementorum origi-
nem, &: naturas eofum ac operationes
quam breuifiime deferiptas, quod ad no-
ftrum propofitum hoc loco fufficit. Nam
alias fi quodlibet Elcmenium deferibere-
tur vt eft , magnum volumen oriretur, no-
ftro propofito non necefiarium. Ifta om¬
nia, vtdiximus, ad Harmoniam remitti¬
mus , vbi, Deo fauente, fi nobis vita fu-
perftes erit, dc naturalibus copiofius rclin-
quemus»
DE
b E S V L i> H V R Eo 151
DE TRIBVS PRINCIPIIS
OMNIVM RERVM.
Escriptis hifce quaiuorElementiS

I 7ad tria principia rerum defcendaraus:
quoraodo aurcm ilia producuntur ex qua^
cuor Elementis fie accipe. Poftquamnatu-
ra ab Aldifimo Creatore omnium rerum
priuilcgium feudi fuper hanc Monarchiam
mundi acceperit, ccepic loca &: provineias
vnicuiquefecundum dignitatem diftribue-
re; &: in primisquatuorElementaprinci-
pes mundi effcconftituitj & vc adimplere-
lur voluntas Altidimi (in cujus velle natura
pofica eft) VC vnum in aliud inceifabilitec
agcrct ordinauit. Coepititaque agere ignis
in aerem & produxit fulphur.- Aer quoque
coepic agere in aquam & produxit mercu-
rium. Aquactiamcoepitagere interram
& produxit fal. Terra autem , cum non
habuerit in quod ageret,non produxit quic-
quam , fed produdum remanfit in ilia:
propterea tria tantum principia cuenerunt.
D E S V L P H V R E.
& terra fada eft nuctix & matrix aliorum.
Tria vt diximus Principia produda fane J
quod veteres Philofophi non ita ftride con-
fiderarunt ^ qui duos tamiim ados Elemen-
torum dcfcripfeiunt f vel ft etiam volentes
obticuerunt quis illos judicabit, cum iili
feripca fuafilijs fuis tantura dedicarint ?) &:
fulphur cum Mercuric,quod nobis fuffi-
ciat, materiam raeta!lotum , imo Sc lapidis
Philofophorum effe nominarunt.
Quicunq; igiiur vult efte verus indaga-
tor hiiius fticrae Scientise neceffe eft vt feiat
accidentia , Sc ipfom accidens nofeat, vt
difeat ad quod fubjedura feu Elementu ac-
cedere proponit,vtper media feCe ad id ac-
coramodet>fi alias quaternarium numerum
adiraplere ieftderat. Sicut cnim hxc tria
Principiaexquatuor produdafunt, fic o-
portec per diminutionem vt etiam hxc
producant duo, mafculum Sc foemlnam;
duo verb producanc vniim incorruptibile,
in quo erunt ilia quatuor aequaliter fyncera,
ad fummiim depurata , digeftaj Scfic rc-
fpondebit quadragulus quadrangulo.Et h^c
eft ilia quinta efTcmia omni artifici multum
neceftaria, a multis contrarijs feparata. Et
iic babes ill his tribus principiis in quacun-
que
De Svlphvre: 155
que compofitionenaturali corpus, fpintum
& animam occultam : qua: tria fi feparata
& bene pucgata, vc diximus, conjuiwcns,
fine dubio imitando natutara puriffimum
ti uaum dabunt. Quoniam etiarafi anima
cx nobiiiffimolooo affuropta eft, illuc ta-
men quo tendit non poteftpcrvcnire nili
pcrfpirltum, quicft locus & domicibum
anim* i quamfi vis reducere m locum de-
bitum , opus eft vt fit lauataabomni pec-
cato, locus quoque fit purlficatus, vc m
illoanimapoffit glotificati, &C non amplms
feparati. lam ergo babes triumPtincipio-
rura otiginem cx quibus tuum eft imitando
naturamMercuriumPhilofophotum & eo-
rumptimammateriam producerc , Si ifta
ptincipia return, maxime raetallorum, ad
tuum propofitum deducete: cum fine iftis
ptincipijs impoffibile fittibi aliquid petfi-
cerc pet attem, cum Si natuta ipla fine
ipfis nihil facial, nec producat. Uxc ttia
font in omnibus tebus, Si fine illis in orbe
nihil eft.nccnatutaliteretit. Sed quoniam
fupta fetipfimus quod veteres Philolophi
duotantum ptincipia nominarunt, ne in-
quificot abertet, feiendum eft quod licet
illifulphut Si Metcutiumdefetipfetunt, fi-
^ I 3 ne
154 D E S V L P H V R E.
nc faletamcn ncquaquam ad hoc opus ac-
cedere potuerunc, cum illud fit qlaiiis &:
principium hums fiacre fcientia^: illud eft
quodapcricportas juftitias, illud eft quod
claueshabec adcarceres infernalcs,vbirul-
phur ligatum jacec, ficuc aliquando laiiu?
dabuiitur ifta in tradatu tcrrio principio-
i:ura,de Sale.Nunc ad propofiti)m,quodh^6
rriaPiincipiaomnino Tunc neceftaria, quia
ilia func materia propinqua. Duplex cnitu
eft materia metallorum : Proxima, Remo¬
ra. Pfoxima eft Sulphur & Mercurius, Re-
inota funt quatuor Elemema ex quibus fo-.
liusDcieftrescrcare,* relinque ergo Ele-
menta quoniam ex illis nihil facies, nec po-
teris nifi hxe tria Principia producere, cum
&natura ex illisnihil aliud producat.Si igi-
rur ex Elementis nihil aliud quam ifta tria
principia producere poles, ad quid tibi ifte
vanus labor id qiia?rere vel facere velle
quod jam a natura generatum eft? Nonne
melius eft ire tria milliaria quam quatuor?
Sufficiat ergo ribi tria principia habere, ex
quibus natura in terra & fuper terram om¬
nia producit; quse tria inomni re integre
invciiieso Ex horum debita feparatione &c
coniun-
De Svlphvre. I3S
conjundione natura producit cam mctalla
quam lapides in regno minerali; in regno
vcro vegetabili arbores, hetbas omnia;
in regno etiam animali corpus, fpiritum, SC
animam i quod maxime operi Phirofopho-
rum adsequatur. Corpus eft terra, Spiritus
eft aqua, Animaeft ignis feu fulphur auri:
Ouaiitiratcm eorporis augct Spiritus,virtu-
tcm verb auget ignis. Sed quia magis eft de
Spiritu in pondere quam de igne, exaltatur
Spiritus Sc opprimit ignem, trahitq; ad fe:
quilibet eorum crefeunt in virtute,8C
terra qux eft intermedium illorum crefeit
in pondere. Omnis igiturindagator artis
concludat in fuo animo quod quacrit ex his
tribus. Sc huic in auxilium fuccurrat vc
poftit vincere fuumcontrarium j poftea ad-
dat ad pondus nature fuum pondus, vt ad-
impleatur defedus natura: pet artem, Sc ita
vincet fuum contiarium. Oixirous in Ele—
mento terrx lerram nihil aliud elTc quatn
receptaculum aliorum, id eft fubjedum in
quo ifta duo ignis Sc aqua eertant, median-
te aerei fi prsedominatur aqua producit res
temporales SC corruptibiles; ft autem ignis
vineit producit res perpetuas Sc incorrupti-
biles .* coiifidera igitur quod tibi fit nccelTa-
I 4 tium.’
i\e De SvlphvrE.
lium. Scias prarterea quod ignis & aqua
funt in Omni re i fed ncqiie ignis neque a-
qua faciunc aliquid, quoniam ilia inter fe
tantumcertanc U, pugnant de velocirate ^
de virtutc, & hoc non per fe (ed per exci-^
cationem caloris excrinfeci qui motu coelc-
virtucum in ccntroterra? aeccnditurj
line quo ifta duo nihil faceicnc vnquam,
harenc vtcrque illorum quodjjbct in fuo
tcrmino &:pondere : fed nacura poftquam
conjunxic iha duo in proporcione, tunc ca-
lore extiinleco cxcicat ilia, & fic incipiunc
inter fe pugnarc, U quodiibet illorum vo-
cat fuum limilc in ad)utorium,{icque afeen-
dunc fi^crercfinr, quoufque terra cum illis
ampliusafcendcce non poteft; interim ilia
duo inejufmodi rercntione terra; fubrilian-
mr;(nani in ii!o fubjedo ter; ar ignis & aqua
afeendunt incelTabiiitcr , per pores re-
feruatos ques aer prarparac agunc) &: cx ilia
corum fubtifiatione flores &: frudys fcquii-
tur, in quibus amici fiurjt, vt in arboribus
videreed i quo enim melius fubniiantur Sc
punficancur afeendendo co pr^Pcantiores
producunc frudus, prîertira fi ^qualiter
viriutibus coajundis finiunr.
Pufgatis ergo rebus , fac vS ignis 6c aqua
amici
De Svlphvri. ^7
amici fiam^ quod in terra fua qua; cum il-
lis afcenderac faciie faciencj ^ nine id bre-
vius perficies quani natura 5 li bctic (ccun-
dum pondus naturse Gofijunxeris non ficut
prius fuit fed (icar natura requirit 6C tibi o-
puseft. Quoniam natura in omni compo-
litionc magis apponit de atiis quam de igne:
Minima pars ignis (emper cft> fed natura
fecundiim plaeitum addit ignem excrime-
cum, ad exeitandum ilium internum fe-
cundum majus vel minus pet niulium auc
pariim remporis, & fecundumhoc ii ignis
fuperat aut fuperatur perfcctae aut impetfe-
res fitint, lie in mineralibus vt in vege-
tabilibiis. Non intrat quidem ignis extrin-
fecus in profundum compoiitionis effentia-
licer, fed tantom virtufei quoniam ignis
intrinfeciis raaterialis fufficit fibi fi rantum
nutrimentum habet, & ignis cxtrinfecus
eft iili nutrimentum, &: quaft iigna refpeiftu
ignis Elcmentalis, îfccundum talenutri-
mentura crelcic muitiplicator. Cauen-
diim tamen eft nc i’le nimius ignis extrin-
fecus adveniac r quoniam fi quis multum
8>c extra pofte comedic fuiFocatur: paruum
ignem trfagna fiamma dcuorac : ignis ex-
trinfecus debet elfe mukiplicatiuus , nu-
triens
138 D E S V L p H V R E.
triens, non deuorans, ita enim res perfi-
ciuntur. Decodio ergo in omnibus rebus
cftperfedio: ita natura acidic virtutem ad
pondus & perficir. Vcriim quia difficile eft
ad compofitum addere, cum hoc longifli-
mum laborem requirac, confulimus vt de
fuperfluo amoueas tantnm quantum opus
eft, vcl naturarequirit: Remotis fupcrflui-
tatibus mifce, oftendet poftea natura quod
quarfiuifti. Tu quoque cognofccs fi natura
bene aut male conjunxitelemcntacum in
conjundione clementa omnia confiftant.
Sed multi laborantes ftratnen pro tritico fc-
minant; aliqui vtrumque: multi verb id
proijciunt quod Philofophi amant: aliqui
incipiunt &: definunt, quod ex illorum in-
conftantia evcnir; artem difficilem, labo¬
rem facilem quaeront, optima rcijcientes
peffima(pminant: fed ficut hsec fcientia in
pracfatione occultatur , fic & materia in
principio proijcirur. Nos autcmdicimus
artem hanc nihil aliud efTe quam virtutcs
Elementorum aequaliter commixtas: cftca-
lidi,ficcij frigidi, humidi-> acqualitas na-
luralis; conjuniftio mafculi & foeminje,
querneadem faeminagenuit> id eft, con-
iuK^feio ignis humidi radicalis metallo-
rum
De Svlphvre. 139
rum. Conftderando quod Mcrcurius Phi-
lofophorum habet m fe fulphur (uiimpro-
prium bonum fecundum minus & mams,
depuraium decodum a natura, cx Mer-
curio omnia peificerc potctis ; fed fi feies
adderc ad pondus naruras luum pondus ,
duplicare Mercurium , &c triplicare ful-
phur, cicius terminabitur in bonum , poftea
in oielius, vfquc in optimum : quamuis
vnumtantum apparens eft fulphur, & duo
Mercurij , fed vnius radicis i non crudi
nec nimis codi, purgati ramcn & foluti, ft
me intcllexifti.
Materiani quidem Mercurij Philofopho-
rum & matcriam fulphuris eorundem de-
feribere non eft opus .* nemo mottalium po-
tuir,ncc in pofterum poterir apertius &: cia-
rius illamdcfcribere quam ab antiquisPhi-
lofophis dcfcripta&cnominata eft, nifi alias
anathema arris effe velit. Eft cnim ira com-
muniter nominata vt etiam non seftimetur;
ideo inqiiifttores ad alias fubtilicatespotius
fe conuertunr, quam in naiurar ftmplicirate
manerenr. Non dicimus tamen Mercu¬
rium Philofophonim commune quid efTe
& aperte nominari, led dc materia ex qua
Philofophi fujphur fuum Mercurium
ereant:
creant; quoniam Mercurius Philofophoru
non haberur per fe fiipcr terrain,fed ex ful-
phiire 6c Mercuric conjunftis ediicitur ar¬
te, non prodit in loccm, nudus cnim eft, fed
anauira miris modis involutus eft. Con-
cliifiuG dicimus repetendo fulphur 6c Mer-
CLirium cftc mincram noftri argenti vivi,
( conjuoftatamen ) quod argentum vivum
habetpoffe metalla foIvere,occidcre,& vi-
vificare,quam poteftatem accepit a fulphu-
re acetofo fax propriae naturae. Sed vt ad-
hiic melius concipere poftis, audi qux dif¬
ferentia eft inter noftrum argentum vivum
S^Mercuriuin vulgi. Mercurius vulgi non
folvit aurum nee argentum vt ab illisnon
feparccur: aj-gentnm veto vivum noftrum
fo!uiC aurum 6c argentum 6c non fepara-
turabillis in aeternum, fieut aqua mixta
aquae. Mercurius vulgi habet fulphur com-
briftibile malum quodenigrantur : noftrum
argentum vivum habet in fc fulphur in-
eombuftibile, fixiim, bonum, albiftimum 6C
rubeum. Mercurius vulgi eft frigidus, hu-
midus; Mercurius nofter eft calidus,humi-
diis, Mercuj ius vulgi corpora denigrat 6c
inftcit; Argentum vivum noftrum corpora
dcalbat v fque ad cryftallinam ferenitatera.
Mereu-;
• D E S V L P H V R E. I4I
Mercurius vulgi vcttitur perprascipitatio-
nem in pulverem citrinum,rulphur malum:
Argentum vivum noftrum mcdianie calo-
re verlitiir In fulphur candidiflimum , bo-
num , fixum $C fluxibile. Mercurius vulgi
qao magis decoquitiir eo magis fluxibilis :
argentum vivum noftrum quo magis deco-
quitur eo magis infpiftacur. Ex hisigitur
circumftantiis conftderare poteris quomo-
do difFerunt inter fe Mercurius vulgi ab ar-
gento vivo Philofophorum. Si adhuc non
intelligis noli expedare, nullus mortalium
dabit clariora ficut hie diximus.* fed de vir-
lutibus. Tails vittutiseft argentum vivum
noftrum quod Sc per fe fufticic & tibi Sc fibi,
abfqiie omni additione rei extranex , fola
decodione naturali folvitur: SC congclatur
fed Philofophi propter abbreuiationem ad-
dunt illi fulphur fuum bene digeftum Sc ma-
turum, Sc fie operantur.
potuiftemus quidem eitarc feripta Phi-
lofophorum fermonem noftrum confirma-
tia; fed quoniam clariora eorum feriptis
feripfimus non indigent comprobatione ;
is intelliget qui in aliorum feriptis verfatus
eft. Si igitur noftrum confiiium visfequi,
confulimus vt aQiequam adhanc artem ac-
cedas
14^ DE S V L r H V R E.
cedas mprimis difeas compefcere linguant
& naturam minerarum &c metallorum in-
quiras, turn vegetabilmm ; quoniam in
omni fubjcdio Mercurium noftrum inve-
nies, & ab omnibus rebus Mcrcurius Phi-
lofophorum excrahi poteft , licet invno
fubjcdo propinquius quamiiialio. Scito
ctiam pro certo quod hcec fcientia non in
fonuna neque cafuali inventione , fed in
leali fcientia locata eft , non eft iiifi hsec
vnica materia in mundo per quam & ex qua
prasparatur lapis Philofophorum. Eft qui-
dem in omnibus rebus, fed in extra6lione
cjus vita defiflcret: fine cognitionc ramen
rerum naiuralium, pra^fertim in regno mi-
nerali, fimilis eris cxeo qui vfu ambular
Talisquidera artem no nifi cafualitcr quse-
rit: & etiamfi, ficutmuitocies accidit, ca-
fu abaliquo materia tradatur argenti vivi
noftri, tunc vbi incipere debec opus fuum
finit i dc fic ficut cafu invenitur cafii amitti-
lur, quia nefcit (uper quid fuam intencio-
ncm fundare debet. Ideo hxc fcientia eft
donum Dei AltilTimi: &: nifi Dcus perin-
genium bonum , vel per amicum, alicui re-
velaucrit, difficilecognofcitur.' nam non
omnes Gcbri, non omnes Luliij elTe poftu-.
mus
D E S V L P H V 11 E. 145
mus*Et licetLullius vir fubtilis ingenij fair,
tamen fi ab Arnoldo ariem non acccpilfcc
certe fimilis fuiffet alijs qui illam cum diffi-
cultate inquirunt j fiquidem 5c Arnoldus ab
amico acccpiffe Gonfitecur. Facile enitn
fcriberc cui ipfa natura didat: Eft Prouer-
bium ; facile eft addere inuentii. Omnis ars
&: fcientia magiftro facilis, fed incipicnti
difcipulo non fic : & ad hanc fcientiam in-
quirendamtempus requiritur longum , co~
pia vaforum, be expenta magna , be quo-
tidianus labor, cum immenfa meditatio-
nc 5 quamvis feiemi omnia leuius. Gon-
clufiuc dicimus hanc artem folius Altiflimi
Dei donum efle, qua cognita orandus eft
vt etiam ad artem hanc benedidionena
fuam dare dignetur; quoniamfine benedi-
dione diuina omninb inutilis eft. Quod
nos ipft experti fumus, cum propter fcicn-
tiam aliquot grauiflimapericula pafli, plus
infottunij ac incommodi quam vtilitatis
indc habuerimus: fed credimus in mun-
dum tempus adueniffe cum ferb fapiunt
Phryges : ludicia Domini abyffus multa.
Actamen divinam prouidentiamin eiufrao-
di noftris infortunijs admiratus fum .• Sem^-
per cnim Altiflimi conditoris noftri prote-
dioncm
144 De S V L P H V R E. ^ ^ ^
£i:ionelii pisefto habuim'Js, vt niiilus inimi- -
cus poiuerit nos opprimcie ; cuftos fuici
ferapcr Angelas Domini Arcac hujos, ia i
quam AlcHrimus conditor rerum tanciim i
thefaurum mciulit j quern vfque tue- ^
tur. Audiiumus namque inimicos noftros i
in laqueiim quern nobis paiauerunt inci-»
diffc .* Qui in noftram viiam irruerunt ^
vita priuati iunt: qui vero bonanoftra in- '
vaferunt bona (ua > nonnulli &c regna, ami- ■
ferunt; Pra:tereaillorum qui noitro hono- >
li detraxetunt multos infames periiife fci-•
mus: taniam cuHodiam ab omnium rcrum i
Creatore Temper habuimus, qui nos ftatim i
ex vtero matris noftrae Tub vmbram alarum i
fuanim fufcepit, fpiritumque intelligentiac :
rerum naturaUam infudit,cui fit iaus & glo- ■
ria per infinita fsccula (xculoium. fanta be-
ncfiaiaab AltSlTinao Deo Creatore noliro '
accepimus, vt non folumcalamo verum 8^
mente compreheiidere fit impofTibile : Vix
vnquam morialium allcui majora, imb fal-
tem talia, contuHc Deus. Vcinam lantum
animi jtantum Spiiitus,&: eloquential, in-
relligentiseque liabctemiis vt debitas gra-
liasilliagcrcpolTcmusi feimus enim taha
non mcruifle : hoc vnicum credimus elTe*
De SvLPHVRie. Uj
quod in illo folo fempcr fperauimus, fpera^
mus i &: fperabimuis. Scimuscnimnon efTe
inter monales qui nos adjuvare pollic, ni(i
hicfolus Dens 6^ Creator noilcr i quia va-
num eft confidcre inPrincipibui,quonjami
homines runi5( vt ait PfalOOtrincs hi a Deo
Spiriturn vitse habent,quo ablato,piiIuerem
omnia efTe, fed fperare in Domino Deo,a
quo ficut a fonte bonitatis omnia bona ab-
undantiftirae fluunt, tutum & fecurum eft.
Tu igitur quicunque cupis ad hanc S.Scien-
tiam accedere , pone in primis fpem inte¬
grant in Deo Creatore tiio, illiimquc prcci-
l3us fatiga , ^ crede firmiter ce ab illo non
derelinquedum : quoniam ft Deus cor tuum
candidum , Sc fpem integram in fe pofitam
cognoucrit,facile dabit medium, per hanc
hue per aliam viam adjuuabit te vt voto po-
tiaris. Initium fapientise timor Domini.O-
rajfed nihilominus 6c labora: Deus quidera
dac intellecturajfed tu illo feias vtirnam fic-
ut func dona Dei intelledus bonus 6c oc-
cafto bona, ita eft poena peccati quando o-
mittitur occafio bona. Sed vt ad propofi-
tum redeamus , dieimus argentum vivum'
materiam primam iftius operis elTe , 6c vere
^lihilaliudi quidquid addicurilli oritur ex
K illo
illo. Diximus aliquoties quod ex tribus
Ptincipiis fiunt gencrantur omnes res
mundii fednosaliquaab accidentibuspur-
garausjpurgataiterum conjungimns; addi-
tisaddcndis , dcficientia adimplemus, &L
imitando naturam ad finem fuinmaE pcrfe-
^Jtionis decoquimus , quod natura propter
accidens perficere non potuic, 6c jam fini-
vit vbi arsincipere deber. Proptcrea ficu-
pis naturamimitari, in his illam imirare in
quibus ilia operacur. Nec te moueat quod
fcripta noftf acontraria fibi videantur in ali-
quibus locis i ica enim opus eft ne ars pro-
derctur: Tu autem clige ea quag cum nam-
ra conveniunt; accipc rofas, rclinque fpi-
nas. Si intendis mecallum facere metallum
he tuumfundamemum, quia non generatue
cx cane nifi canis,ex metallo nifi metallum:
nam feico pro certo, fi non accipies ex
metallo humidum radicale optime fepara-
tum nihil facies vnquam; Sine grano triti-
ci fruftra colis tetram: vnica res, vnica ars,
vnicaoperatio. Si igitur metallum vis pro-
ducere metallo fermentabis; ft veroarbo-
rem arboris femcn fit tibi fermentum. Vni¬
ca vt diximus eft operaiio,extra quam non
eft alia quae vera fit. Etranc itaque omnes
qui
De Svlphvre, 14^
qui dicunt aliquod parcicularc extra hanc
vnicam viam 6c natnralem materiam ve-
rumefTei etcnim non habetur ramus niii
cx truiico arboris: ImpoiTibile efl:&; fatuiim
ramiim prius quam arborem producere
veile; facilius eft ipfum lapidem confieere
quam pariiculare aliquod ctiam ftmplrcif-
fimumquod ftc vtile , 6c in examinatione
cumnaturaliperfiftercr. Sunt tamen mul¬
ti qui gloriantur fe poftc faccre lunam fi-
xam, fed melius facerent vt plumbum vel
ftannum fixarent, cum meo judicio idem
labor fit; quia ifta non refiftunt examini
ignis donee in fuanacurarunc; luna autem
in fuanatura farisfixa eft , ncc opus habec
fixatione Sophiftica. At cum quot capita
totfenfus, nos relinquiraus cuilibetfuam
opinionem : qui non vult fequi noftrum
confilium. 6c naturam imitari, maneat in
fuo errore. Bene quidem particularia fieri
pofiuni habita arbore, cuius furcu’d varijs
arbotibus inferi pofiunt: ficut habita vna
aqua variae fortis carnes decoqui pofTunt in
ea, 6c fecundiimearnium diuerficatem juf-
eulum faporem habebit, fed hoc ex codem
fundamento. Goncludimus itaquenon efie
nifi vnicam naiuram, lam in metallis quam
K 1 in
I4.S D E S V L P H V R E.
in alijs rebus, fed diverfamcius operatio-
nem, vnam ctiam vniuerfalem maceriamt
fecundum Hcrmetem. Sic ah hac vâre
nesres ncktdijimt. Multi tamen funt artifi--
ces , quorum quilibec fequitur fuum cere- -
brum ; quacrimt nouam naturam, nouam i
materiam, propterea etiainueniunt nouum
reeenfque nihil, quia non ad poilibilitatem
naturx, fed ad fyllabam feripta Philofo- !
phoruminterpretantur. Sed hi omnesfunt
exilliscomitijsdequibus in Dialogo Mer-
curiicum Alchemiftafcriptum cft,qui fine
conclufione domum redcunt, non folum
abfquemedio, veriim&fine principio fi-
nem quorum, & hoc indefic, quod non
ex fundamentis vel ledionc librorum Phi-
lofophorum, fed ex auditii & recepcis cir-
eurnforaneis artem afiequi conantur.* ("licet
jam libri Philofophorum ab inuidis fortafTe
defoiati funt , in mulris locis addunc vcl
fupprimunc; pofteacum illis non fucccdic
adSophifticationes convertuntur , & ten-
tant mira opera vr na,dealbando, rubifican-
doylunam fixando, animam auri extrahen-
do,quod in Prsfationeiibelli xii. Trada-
tuum fieri pofTe fads negatum eft. Non qui-
dem negataiis, imb omninb cfTe necefTa-
rium
De Svxphvre. 149
rium dicimus, animam mecailicam extra-
hidebere, fed non ad Sophidi am opera-
tionem; fed ad opus Philofopi arum : quse
extradaSi purgataiterura corpori fuo rcd-
di debet, vt fiat rcfurredio veracorpo'is
j glorificaii. Nunquam hoc noftrum pr^ po-
1 fitumfuicjfine granotfitici triticura muiti-
i plicate pofTe : fed vt ilia anima cxtrada ali-
quod aliud mecallum Sophiltico modo tin-
I gere poflic falfiffimum efle fcias, omnefque
qui dc hoe gloriantur falfarios cfic : fed ifta
intertio principiode Sale copiofius, cum
hie non fit locus extendere calamum.
DE SVLPHVRE.
I N T E R tria Principia Sulphur tnerito

Philofophi primo loco pofuerunt, fieut
digniflimum Principiumj in cujus praspa-
ratione totafeientia later. Triplex enim
fulphureftjS^ inter alia eligendum: Sulphur
tingens feu colorans.* Sulphur congelans
Mercurium : Tertlum eft effentiale macu-
rans. Dequo quidem ferio tradare debui-
mus, fed quia pet Dialogum vnum prin-
K 3 cipio-
i5o De Svlphvre.
cipiofLim edidimus» ita alia finirc cogi-
mur , ne alicui iilorum injuiiam infcrre vi-
deamur. Sulphur maturius eft cseceris Prin-
cipijSj &: Mercurius non coagulatur nift
fulphure : ergo totalis noftra operacio in
hac arte nfui eft nifi vc feiamuc exmetallis
fuiphur cliccre quoin vifeenbus terras ar*?-
gentum vivurn noftiuni in aurum argen¬
tum congclatur : quod quidem fuiphur in
hoc Opere loco mafeuli, ideo dignius ha-
becutjMercurius verb loco fcrminas.Ex ho^
rum duorum compohto 8c adu generantur
Mercurij Philofophoium.
Defcripfimus in Dialogo Mercurij cum
Alchemifta congregationem iliam Alchc-
miftarum vbi confultabanc ex qua materia
&: quomodofacicnduslit Lapis Philofophi-
cus. Scriptum eft etiam quomodo tempe-
ftatis infortunio ftne Conclufione fere in
vniuerfiim Orbem difperfi funt. Surrexic
cnimtempeftas vaiida venrufque maximus
qui illps hue illuc dilperfic, & aliquorum
capita iea per flauit, vt ad hoc vfque cempus
fefe nondumrccolligcre poftint, vnde in il-
lorum cerebrifs varia: fortis mufeas generan¬
tur. Eranc aute-m inter illos vaiiarum na-
tionum ac conditionum homPnes, inter
quos
D E S V L P H V R E. T5I
quosfuicetiamhie Alchemifta, de quoin
hocTradatu fermonecn inftitiiimus: erac
alias vir bonus,fed line Conclufioiie, ex nu-
rnero horum qui cafualitcr Lapidem Phi-
lofophorum inuenire proponunt .* erac
focius illius Philofophi qui cumMercurio
ceriabat. Hie verb dicebat, fi mihi ira ac-
cidifTet eum Mercuric loqui, paucis verbis
ilium expifeatus fuilTem : ftultus ifte alceri
inquit, nefeiuit cum illo procedere. Mihi
quidem numquam Mercuriusplacuit, neo
credo in illo aliquid boni clTe; at Sulphur
mihi probatur, quia in illis Comiti^js opti¬
me de illo dirputauimus: finon ilia tempe-
ftas nos difturbalTet, primam materlam id
elTe conclufiflemus: quoniam in meo capi-
te non folcnt eiTe res leues j caput meum
plenum eft profundarum imaginationum.
Sicque confirmatus inftituit in iulphure la-«
borare. Inccpic itaque illud diftillare , fu-
blimare, calcinate, fixare, oleum per cam-
panamex illo faccrc , turn per fe, cum cum
Gryftallis, corticibus ouorum, & alios mul-
tos labores in illo expertus eft: ciimquo
multuratempotis & furaptuum confumpUt,
& nihil ad propofitum inuenire potuit, tri-
ftis fuit j mifer multas nodes duxic infom-
K 4 nes.
D E S V L P H V R E.
nes, exibat ctiara fsepenumcro extra vrbem
adfpeculandum, vt cb commodius aliquid
certi in fuo labore excogitare pofTer. Acci-
dit aucem quadam vice, cum ita fere in ex-
tafi fpeculando deambularet , peruenit
adquoddam nemus viridifliiniim,omnidm-
que rerum refcrtifTimum , in quo erat om¬
nium minerarum merallorum fodinse ,
omniumque animalium auium genera,
omnium aiborum, herbarum & fruduum
copia: ibi etiam erant varij aqux dudus .•
quoniamillisinloeisaqua non habebacur ,
nifi qu2c per varia inftnimenta & canales
trahebaturi & hoc per varios artifices ex
variis locis: praecipua fuit iila , claridrqiie
cartens, quas a radijs Lunx trahebaturj &c
hxc non nifi pro Nympha nemoris iliius
procurabacur. Ibietiarnpafcebanturtauri
iSârietes, 6c paftores erant duo iuvencs,
quos A’chemifta interrogans : Cujus , in¬
quit , cit h;ec fylua ? cui refponderunt: Efl:
nemus 6c hortus noftra: nympho Veneris-
Alchcmifta hue illuc inambulabat: Placiiic
illiquidem locus, fed illetamen femper do
fuo fulphure cogitabat; atque ita ambulan-
dofefTus, mifer confedit ad latus canalis,
fub quadam atbore, 6c expit niiferrirne k-
mentarij
D E S V L r H V R E. 155
tncntari, deplorando tcmpus &: fumptus in
fuo iabore fruftra impcnfos ( non eratalias
decepcorix facultacis, fed fibi jpfi nocivus)
aifquc. Quid eft hoc? omnes dicunt rctn
cfrccommunemjVilemjfacilem,^ ego fum
vir do<ftus,& hunc miferum iapide nonpof-
fura cxcogicace. Sicqj lametandocaspitma-
lediGcre fulphuri > quod in illo cot fumptus,
tot labores fruftra conliimpfeiit: & fulphur
fuic eciam in illo nemorcjfed infeio Alche-
mifta. Interim diim ita lamentaretur,aLidi-
uit vocem quail alicuius fenis: Amice cue
malcdicis fulphuri? Alchemiftacircumfpe-
xitvbique, neminemque videns perterre-
fadtuseft. Voxaucemiliaiterumait: Ami¬
ce cur ita contriftaris ? Alchemifta refum-
pco^nimo, Dominc, inquit, efuriens fem-
ptf^de pane,ica ego seper de Lapide Philo-
fophorum cogito. Fox: Et quare malcdicis
fulphuri ? Alchem. Domine credidi illud cf-
feprimam materiam Lapidis Philofopho-
rum ideoin illo laborandoper aliquot an-
nos raulta eonfumpfi, & non perui iftum
Lapidem invenirc. Vox : Amice ego qui~
detn fulphur noul verum & principale fub-
jedum Lapidis Philofophorum, fed re non
Hofeo, neqj de cuo labore &;propofito quic-
quam
quam fcio: Injufte maledicis fiilphuri; quia
illc eft ill duriflimis carceribus, non poreft i
vnicLiique adeiTej qnandoquidem hicliga--
tispedibus in tenebrofiffirao carcere poft--
taseft,nec egreditur nifiquo ilium depot--
tantcuftode' ejus. Alchem. Et quarc eft in--
carcerarus > Vox: Quia omnibus Alchem-n--
Itis obedienseiTe voluit, & facere quicquidi
ipfi volebant, contra voluntatem m-atris!
fu5c,qusei!!i interdixerat vt folummodo ijs s
qui ilJam nouerunt obediter, propterea tra- ■
didic ilium in carceres, & jufTit ligare pe-■
des cjus, cuftodcTque conftituit illi 5 vt fine <
illorum feitu ^ volimtate nufquara ire pof- ^
fir. Alchem. O mifer / propterea & mihi
nonpotuir fuccurrere : cene mater ejus fa-'
cic illi magnam injuriam : & quando dimit-
tetur ex iftis carceribus ? Vox: O Amice,
Sulphur Philofophoru non poteft hinc exi-
re nifi longiffimo tempore , & cum grauiffi-
mo labore. Alchem. Domine,S£' quifunt cu-
ftodes ejus,qui ilium euftodiunt? Vox: Ami¬
ce , cuftodes ejus funt ejufdem generis, fed
tyranni. Alchem. Doraine, &: tu quises,
quomodo vocaris.? Ego fumludexS*-
Praefedus carcerum, Si nomen mihi Satur-
nus. Alchem. Ergo in luis carceribus Sul¬
phur
De Svephvre. 15J
phurdctjnctur. Vox: In meis quidcrncar-
ceribus Sulphur decinecur, fed habec alios
cuftodcs. Aichem. Ec quid facie in carceri-
bus ? Vox: Laborac quicquid eiiis cuftodes
volunt. Et quid fcic laborare? Vox.
llle eft millc rerum artifex , & eft; cor om¬
nium return : feit emendare metalla, mi-
neras corrigir, animalia intelledom docec;
fcic facere omnia genera florum in herbis
Sdarboribus, atque illis omnibus praseft,
corrumpit aerem , quem iterum emendac:
eft omnium odorum in Mundo artifcx> om-
niumque colorum pi(ftor. Aichem. Ex qua
materia facie flores ? Vox: Guftodesdant
materiam & vafa, Sulphur verb digerit, &
fecundum digeftionis varietatem & pondus
varios flores &: odores facit. Aichem. Do-
mine,eft ne fenex? Vox: Amice,fcito quod
Sulphur eft virtus omnium rerum, & eft fe-
cundus natu , fed fenior omnibus \ fortior,
&:digniori fedpuer obediens. AlchemXô-
mine, quoraodocognofeitur ? Vox: Miris
modis, fed optime per rationem vitalcm in
animalibus, per colorem in mcrallis , per o-
dorem in vegetabilibus: fine illo mater ejus
nihil operatur. Aichem* Eft ne folus ha:res,
vel fi habet fra^rcs F(fx: Amice vnicum
taniura
D E S V 1 P H V R E.
tantumcjufmodi filium mater cjus habet,
fratres ejus alij funt mali afTociati, rororem
habet quam amat,<Sd ab ilia amatur vicilliQT,
nam illieftfTcut mater. Alchem. Dominc ,
vniformis neeft vbique? Fox : Quo adna-
turam ejus vniformis,fed in carccribus mu-
tatur : cor ejus tamen Temper purumeft ,
fed veftimentaeius maculatafunr. Alehem.
Domine, fuit ne etiam aliquando liber?
Fox : Maxime fuic pr^fertim illis tempori-
busquando fucrunc illi viri fapientes qui-
buscum matre ejus magna amicitia inter-
cedebat. Alch. Et qui fuerunt ifti ? Fox: In-
numerabiies fuerimc: Fuit Hermes qui cum
matre ejus vnum erat: poft ipfum fuerunt
multi Reges, ac Principes, nee non multi
alij fapientes, vrpote hifee feculis Ariftote-
les, Auicenna,&rc. qiu ilium liberarunt .* hi
cnim ejus ligaturas .difToluerc refeiuerunt.
Alehem. Dominc , quid eis dedit pro libe-
ratione/ Fex: Dedit ilb triaRcgoa : nam
quando ilium aliqui^ diifoluic, &: libcrar,
tunc ille cuftodes fuus,qui modo in fuo Re¬
gno gubernant, vincit, & ligatos huic qui
ilium liberat in fubditos tradit, ac eorum
Rcgnain pofTe/Iionem dac .* fed quod ma-
jus eft, in Regno ejus eft fpeculura in quo
tocus
D E S V L P H V R E.’ 1^7
touts Mundus videtur. Quicunqueinhoc
fpeculum infpicit, crcs partes fapientix co-
tius Mundi in iilo viderc & addifcerc po-
teft, atque ita fapicntiffiiTius in hifce tribus
Regniscuadet i qualcs Ariftoteles6^ Aui-
cenna fucrunc & alij multi qui, ficut &: ca:-
tcri antecclTorcs, in hoc fpeculo viderunt
qiiomodo & Mundus creatus eft: ex illo di-
diccmntcosleftium virtutum influentias in
inferiora, & quomodo Natura perpondus
ignis res coraponic i turn etiam motum So¬
lis &Lunse , praefertim verb motum ilium
vniuerfalcm quo mater ejiis gubernatur: ex
illo gradus caliditatis, frigiditatis , humidi-
tatis, liccitacis, virtuteTque herbarum ac
omnium rerum cognouerunt; vndeoptirai
Medici fadi funt. EteertcnifiMedicus ta¬
ils fie vt feiat cur haec herba talis vel talis,
cur inhoegradu calida,curficca, curhu-
mida fit, non ex libris Galeni, aut Auicen-
nsCjfed ex fonte Natura:,vnde Sc illi ifta ha-
buerimt, fundamentalis Medicus elTe non
poteft. Ifta omnia diligenter illi confidcra-
runt, Sc fedpta fua fuccelToribus rcliquc-
runt, vt homines ad altiora ftudia allice-
rent, Sc difccrent Sulphur liberarc, atque
«jus vincula dilToluere : fed homines hujus
fascu-
IjS D E S V L P H V R E.
fseculi fcripra iilorum jam pro finali funda-
mento habenc,& vlceriusnonquacrunr; fuf-
ficitque illis quod fcianc diccre , fic Arifto-
teles fic Galenus fcripferunr. Alchem. Ec
quiddicis, mi Doraine , poteftne herba
abfque Herbario cognofci ? Fox: Veteres
illi Philofophi ex jpfomct Naturae fonte fua
rccepraconfcripferunt. yf/f^<fw.Quomodo,
mi Dominc? .-Scito quod omnes res in
terra, be Taper terram ex tribus Principijs
gencrantur &;producuncur, aiiquando duo-
bus quibus tamen tertium adhêret: qui igi-
tur nouit triaPrincipia, &:pondus illorum
vt ilia Naiura conjungic,facile ex decodio-
nc gradum ignis in fubjedo , an bene, auC
malcjvclmediocritercodum ,idque fecun-
dummajusvel minus, intclligerc poterit:
nam cunda vegetabilia ab his qui tria Prin-
cipia nouerunc cognofeuntur. Alchem. Ec
hoc quomodo ? Fox: Ex vifu, ex gudu, 6d
odore i in his tiibus Tenfibus coneiuduntur
etiam tria PrIncipia rerunij^: gradus eorum
decodionis. Alchem, Domine,djcunt quod
Sulphur eft Medicina. Fox: Imbipfe Me-
dicuseft, be qui ilium ex carccribus libe-
lanc , illis pro gratiiudiue be Tanguincm
Tuura in medicinam dat. Alchem. Dominc,
habiu
DE S V L P H V R E. 159
habita vniucrfali Medicina quamdiu ho¬
mo potea fe conferoaiea morce?rtfx;Vfque
ad teiminura mortis: caute tamcn hxc Mc-
didnarumenda eaimultienim viri fapien-
ics hac Mcdicina ante terminum inieric-
lunt. Jlch. Etquid dicis,miDotnine,cftnc
venenum.? Fax: Nonne audiuifti quod ma-
gnaflarama ignis confumit paruam ? muiti
cram Philofophi qui ex aliorum doitrina
artem habuerunt quinonitaprofundevit-
totem Mcdicina: fctutatunt; imoquoMe-
dicinaeratpotcncior,fubtiliot, c6 fanioc
illis vidcbatur; & vnum granum ejus mulla
inillia metallitranfraeat, multbmagiscor-
pushumanum. Akhem. Dotnine,quotno-
do ergo vti debueiutjroxMedicinavti de-
buerunc qu«c calorem naturalem confor-
tandonuttiret,nonlupcratet. Alchem. Do-
mmc, ego fcio facete iftam Medicinam
Fox: Beatus es fi fcis j Sanguis eiaim Sulphu-
ris cftiiU inttinfeca vittus & ficcitas con-
vcrtens & congelans argentum vivum in
aurum, turn etiam onmia metalla&cot'
pora humana ad lanitatem. Alchem. Dorai-
ne, ego fcio facere oleum Sulphuris quod
eum cakinatis ctyftallis pt^paraiut, fcio Sc
aliudpercaropanamfublimate. Fox; Ccr-
1^0 D E S V L ? K V RE.
tu ctiam es Philofophus ex illis Comitijs; *
nam optime mea dida inierprecaris, iicni
fallor, & omnium Philofophorum. Alchem.
Doroine, nonne eft hoc oleum fanguis Sul-
phuris?/^^.v.-0 Amice,fanguis Sulphuris non i
datur nifi his qiii illud fciunc cx carceribus ;
liberate. Alchem. Dominc , feitne etiam .
Sulphur aliquid in Mctallis? Vox: Dixi tibi,,
quod omnia fcic, &inmecallis multo me¬
lius quam alibi ; fed cuftodes ejus feiunC
quod ibi facile libcrari poftit, propterea ibi
in duriflimis carceribus detentum cufto-
diunc, itavt&: refpirarc non poific, timenc •
enimneadpalatium Regis perveniar. Alch,
Dominejinomnibufne metallis ita incarce-
racus eft ? Vox: In omnibus , fed non vnifor-
miter, in aliquibus non ita ftride. {.alchem.
Domine , quare in metallis ita tyrannico
more.? Vox: Quia tunc non amplius time-
ret illos quando ad palacium fuum Regale
pervenerit: jam enim poteft videri, jam li-
bere exfeneftris profpicit i quoniam illic eft:
in proprio Regno, licce nondum ita vt de-
ftderar. Alchem. Domine,&: quid comedit.?
Vox:Q\hm ejus ventuseft, ciim liber eft co-
dus; fed in carceribus cogitur coraedere
crudum. Alchm, Domine, poftent nc ifta?
inimi-
- D E S V L J? H V R E.
inimicitisc inter ilium &L cuftodes cjus rc-
conciliari? Vox: Imo, fi quis efTec tampru-
dcns. Alchem. Quare cum illis de pace non
trad at? Vox: Illud non potcft per feipfum;
quia ftatim ira furore excandefcic. Alch,
! Facial hoc per aliquem commiirarium.r(?X’
' FeliciiTimus hominum eerrc eiret,&: astcrna
memoria digous , qui inter illos feiret pa-
cem facere > fed hoc non nifi vir fapientif-
fimus qui cum matrc ejus eonveniret,& co-
intelligentiam haberet: nam fi amici effenC
vnusalterum non iropedirct, fed conjun-
dis viribus facerent res immortales. Geito
qui illos reconciliaret elTet vir setcrnitaii
confecrandus: Alch. Domine, Egocompo-
nam iftas lites inter illos, & liberabo ilium:
fum alias virade6dod:us,&fapiens; adhasc
etiam fum bonus pradicus {^rsefertim vbi
ad tradandura venitur. Vox: Amice.- video
quidem quod fatis magrius, & cum magno
capite fis, fed nefeio num tu ifta facere pof*
fis. Alch, Domine, fortalTis tu ignoras quid
fciunt Alchemiftae, quoad tradatus femper
ilii funt vidores, &: certe ego non fum po-
ftrcmus, racdo inimici ejusmecum trada-
re veliiitfi tradabunt, cfto fecurus quod
caufa cadent. Domine, crede mihi,Alche-
L miftiS
i6t De Svlthvre.
miftie fciunt tradarc.Si taiitum mccum tra-
ârc vclinf. Sulphur confeftim libcrabitur.
jrax:Placct mihi ingenium, audio quod pro-
batus fis. Domine, die adhue mihi li
hoc eft verum Sulphur Philofophoium ?
: Hoc quidem eft Sulphurjfcd fi Philo-
fophoru eft tuum eft Tcire. Saiis ego libi de
Sulphurc dixi. Alch. Domine fi etiam cjus
carccrcs inueniam,an cum liberare potero?
Vox: Si fcics optirae potetis; facilius eft c-
nim ilium libcrarc quam invcnirc.y^/r^.Do-
minc rogo die adhue mihi fi ilium invene-
ro, faciam ne cx illo lapidem Philofopho-
twrci.Vox: O amice non eft meum diuinarc,
fu ipfe videto: attamcn fi matrem ejus no-
ucris, illam fecutus fueris, fulphure foluto
Japis in prompiu erit. Alch. Domine in quo
fubjedo eft hoc fulphur ? Vox: Scito pro
certoquod hoc fulphur eftmagnae virtuiisj
minera ejus funt omnes res mundi, eft enim
in metallis,hctbis,arboribus5animalibus,la-
pidibuSj mineris. Alch, Et quis diabolus in¬
ter tot res fubjeda ilium laientem inve-
Hire poteft ? Die lu mihi maccriam ex qua
ilium Philofophi accipiunt. Vox: Amiceni-
mis piope accediSj attamcn vctibifatisfa-
ciam ,fci:o fulphur vbique efie, fedhabet
quaedam palatia vbi folct Philofophis aU“
I) E S V L P H V R E.
dientiam dare ; fed Philofophi illudin ma-
rifuo natans &:cum Vulcano ludens ado-
rajit, quando illud vilifTirao veffcitu inco-
gnitum Philofophi acccdunt. Jick Domi-
nc in mari illud qiiarc non efi: raeum, cum
hiepropinquius fir abfcondiicuni. Di«
xi tibi quod cuftodes cjus illud in carceri-
bus tenebrofifiimis pofuerunt ne illud vide-
re pofiis, eft enim in vno folo fubjedo ; fed
fi illud domi noninvenifti vix in fyluis in-
venies. Ne autem defperes in inquirendo
illo, tibi facrofande dico illud in auro dC
argento efie perfcdiflimum t fed in argento
vivo facillimum. Alchem, Domine liben-
ti animo facerem lapidem Philofopho-
rum. Fox: Rcnibonamdcfideras,fulphuc
quoque libenter diffoluerctur Et fieSatur-
nus difceflic. Alchcmiftani veto fefium
grauis fopor invafic, & apparuit illi vifio ta¬
ils. V idit in illo nemore foneem aquar ple¬
num , circa quern dcambulabant Sal cumi
Sulphure inter fe altercando , donee vltimo
toepefunt pugnare ; & intulit fal fulphuri
vulnus ineurabile,cxquo vulnere loc# fan-
guinis aqua quafi lac candidiflimum effliw
xit^ ac in magnum fiumencreuir. .Tunc ex
iiio nemore egreiTa eft Diana virgo pul-
L i eherri-
1^4 ^ ^ S V LP H VRE.
cherrinia> quas csepitlauari inllumine illo:
qiiam dum tranficns Princcps quidam vir
fortilTimus (&: maior fuis fervitoribus J vi-
deret, cx^k admirari ejus pulchricudincmj i
quodq> effet nacura: iibi drailis eiiis amo- ■
recapiuseft :quodcumilla vidcrct viciffim
cjus amoreexarfitiquamobre quafi inanimi
deliquium cadenscqpic mergi: quod videns;
Princeps ille mandauit fuis fcruitoribus vti
illam adjuuarent: fed omncs timuernnt ac-
eedereadflumeii; ad quos Princeps ille :
Quare(iiiquit)non adjuuaiis Dianam virgi-
netn? Cui refponderunc, Domine flumcn
eftquidem paruum quad exfiGcatiim, fedi
peticulofifTimum: Quadam vice abfque tuo
fcitu voluitnus hoc tranare, ^ vix a pericu-
lo xtemx morcis euafimus ; feimus etiam
quod & alij noftri antccclTores hie perie-
xum. Tunc Princeps ille , depofito fuo pal-
lio groffojitavc erac armams in fluraenpro-
filiit,vtopemferret Diana: pulchcrrimie,
porrexitquc illi manum; quas volens fe fal-
uare ipfutn etiam Principem ad fe traxit 9
atque ambo fubmerfi fiint. Paulb poft ani-
iilorumex flumine illo exiuerunc yoli-
laiites (upra flumen, aiiintque, Optinieno-
bifcLim adum eft, aliter enim ab hifee cor-
poribus liberati non potuiffemus quas pol-
D E S V L P H V R E. ^
luta & itiacuiata crant. ^^/^-^-interrogans ait:
Revcftimini aiiquando inillacorporaP/^î-
w&. Non ill tam pollutai fed quando purga-
buiitiir, &: hoc flumen exficcabitur per ca-
lorem fobs, provincia hxc faepius per ae-
rem cxaminata fuerit. Alch. Interitn quid
faciccis ? Amma. Hie fapraflumen volitabi-
mus donee iflac nebulx &: tempeftates cef-
fent. Interim Alchemifla in magis optatura
fomnium de fuo fulphure incidit i ^ ecce
apparent illi, veiierunt in ilium locum
multi Alchcrniitae qusefitum etiam fulphur:
& cum apud ilium fontem a falc occifum
cadauer invenerunt > illud inter fe diuife-
runt: quod Alchemifla videns etiam par¬
tem accepit; &: fic qiiiiibet illorum domum
rcuerfi funt, cseperuntque in illo fulphure
iaborare^&hueufquenonceflant. Huic ve¬
rb Aichemiftsc Saturnus occurric & ait: A-
mice quomodofereshabent ? Do-
mine multa mirabilia vidij vix vxormea
credetifta ; jamedam inueni fulphur, rogo
le mi Dominc, adjuua me faciamus iftum
lapidem. Saturnm. Libenter mi amice.Prac-
para ergo argentum vivum fulphur,& vi-
trum hue da. Alch. Dominenoli habere nc-
8;otiurmcumMeicurio,quia eft nequam,de-
^ L 3
l66 De Svlphvre.
lufitfocium meum & alios m\i\to^,.Satur»Hi,
Abfqueargento vivo incujus regno lulphur
jam Rex eftPhilofophi nihil feeerunt, nec
ego aliter feio. Alch. Domine faciamus ex
folo fulphure. Satur. Bene mi amice, fed ica
fuccedetficut jubcs.Accepcrunt icaque ful-
phur illud quod Alchcmilla invenit, & fe-
cerunt ficuc voliiit Alchemifta, cxpcruntqi
laborare miris modis, illud fulphur cradare
in fornaculis mirabihbus , quas plurcs Al-
ichemifta habuic: fed Temper in fine cx quo-
iibetlaborecvenerunt illis candeltilar quas
vetiilat: ad accendendum ignem vulgb ven-
dunt. Denouo inccpcrunc, & fulphur fu-
blimarunc, calcinarunt, ficut Alchemifta:
placuic i fed vtcunque fecemnr illis Temper
in fine vt priTis cvenic : nam quicquidexjl-
lo fulphure Alchemifta voluic Temper can-
delulafuic: & ait ad Saturnum, Vcrc Do-
mine, video quod juxea meam phantafiam
non vuit fuccedere, rogo tefac tu folus ficuc
feis'. TuncSarurnusair,Vide ergo&rdifce-
Accepic icaque duo argenta viva diuerfa:
fubftantia^, fed vnius radicis, qua^ Saturnus
Janit vrinafua , & vocauit ilia fulphura de
fufphuribus, & commifeuitfixum cum vo-
lacili, fada compoficione in vas debiturq
polyjc.
De Svlphvre; 1^7
pofuit, & nc fulphur aufugcrct cuftode fup-
pofuiCjS^ fic poftea in balneum ignis Icntif-
fimi, VI materia requirebat, pofuit, om¬
nia optime fecit. FeCerunt itaque lapidem
Philofophicum , quia ex debita materia
nonnifi debitum opus euenit. Alchemifta
gauifus valde accepic lapidem cum vitro*
colorem cjus qui crat fûam fanguis corn-
buftus confiderans admirabatur, & pras ni-
mialxtitiacoepitfaltare, in quo faltu ela-
pfum eft Illi e manibus vitrum in terram U
fradum eft; fic^; Saturnus euanult. Alchc-
mifta quoque e fomnio expergefadus nihil
praetor illas candclulas quasfeeerat ex ful-
phure in manibus invenit: lapis verb auo-
lauit, & hucufque volat, vnde volatilis di-
«itur:&fic mifer ille Alchemifta nihil aliud
didicit ex ilia vifione quam candclulas ful-
phureas facere t qui poftea relido lapido
ccepit cfTc Medicus ; inquirendo lapidem
Philofophicum lapidem renum acquiliuir.
Vltimb duxit vitam vt folent ejufmodi AI-
«hemiCta:,plerumque fiunt mcdici aut fme-
gmatiftse, quod omnibus eveniet qui fine
fundamento ex auditu aut receptis cafuali-
fer perdialedicam ad artem accedurt.
Aliqui poftea cum iliis non fuccedit di-
L 4 cunt:
i^S De Svlphvre.
cunt: Viri fapientes furausjgramen crcfce-
reaudimusjfi arsveraeffetnospra; ceteris
habuiffemus : lie pudorc vediti ne ha-
beancur pro indignis ( ficiiti Tunc, imb
dura: ceruicis) contra artem cucujant. Ta¬
les h^c feiemiaodic ac illisfemper in fine
principium oflendit. Nos autem indignis
iianc artem nihil efTe concedimus > virtutis
amatoribus V€r6,&c veris indagatoribus 5 fi-
liifqi dodrinê/ummopere illam commen-
damus, veramqi cfrc,6<ômnino veriflimam
affirmamus. Câm aliquoties coram viris
CO rpedaculo dignis,magn2e & infimsc con,
didonis hominibus , reipfa coprobauimus.*
( Non tamen noftris manibus h^c medici-
na fuic fada, fed ab amico taha acrepimUvS,
veriirimatamenjad quam indagandam fads
inquificorcs informaeimusi quibus fi feripta
nollranon placcnf, aliorum Authorum le-
viora leganc, hac tamcn cum eaucela vt
quicquid fegerint femper ad pofTibiliratem
nature confeiant, nec tentent aliquid con¬
tra naturam. Nec credant ctiamfi eifee feri-
plum in iibris Philofophorum quod ignis
non vrit, quia hoc eft contra naturam ^fed
ft fenbitur ignem exfiecandi drcalefacien-
di vim habere , hoc cum naturaliter fiat
creden-
De SvtrHVRE- 169
ctedendum eft ; natura eniro fcroper cuiia ^
fano intelledu conuenit > & in natura nihil (
difficile,omnifque veritas fimpicx eft. Turn
etiam difcant cognofcere qiix res in natura
func fibi propinqmores,quod per fcriptano-
ftra facilius quam per alia fieri exiftimamus,
cum Tatis fcripfilTe puicmus donee aliquis
alius veniac qui totam rccepram ficut ex
Ia£l:e conficere caTeuni conferibat, quod no¬
bis non licet.
Sedne omnia in infipientes vertamus,
vobis quoque qui jam has tranfiiftis arrum-
nas aliquid dicemus. Vidiftifne regioncm
jjâm vbi vir fiiam fibi perduxit vxorera >
quorum nuptise indomo nature celebrata^
funt ? Intellexiftis quomodo hoc fiilphur
vobifeum vulgus vidit ? Si igiturvultis vt
veftram Philofophiam vetulse exerceant,
monfirate horumfiilphurum dealbarionem;
Vulgo dicite: venire &: videtc, jam enim di-
vifa eft aqua ^ fulphur exiuit i redibit can-
didum,8^c6gelabitaquas. Comburite ergo
fulphur ^ fulphure inc©mbuftibiii)&: lauatc,
dealbate,rubificatejdonce fulphur fiat mer-
CLiriiis, ac mercufius fiat fulphur, quodpo-
ftca anima auri ornabitis. Namfinonfu-
blimabitis fulphur a fulphure,& mercurium
^ mer-
lyo De S V l p h V r e.
a racrcurio nondum aquam invcniftis qua;
cx fulphi^re & mercurio quinu efTenria
creatur 8c diftillatun non afcendet qui non
defccndir.Quidquid in hac arte eft notabi-
lein p^separadone araittitur a multis, f^jl-
phure enim acuirur mercurius noftcr, alias
nonprodeftec. Princeps fine populo mifer:
hic Alchemifta fine fiiiphure &. mercurio.
Si meintellexiftis dixi.
Alchemifta poftca domum reuerfus la-
pidem amiffum deplorabat , & maxime
condoJebat quod Saturnum non intcrroga-
uerit quale Sal hoc fuerir,cum tot varia ge¬
nera falium reperianturjcactera vxori dixip,
G O N C L V S I O.
M N I 5 Inquifitor hojus artis dcbet

Vînprimismaiuro judicio quacoor cle-
mcntorum crcationem , operationem, &c
virtutes,cum fuis adibu': examinarerfienim
horum originem & naturem ignorat, ad co-
gnicionem principiorum non perveniec,
nec materiam veram lapidis cognolccr,
muleo minus finem bonum alTequetun quo-
niam omnis finis /upra fuum principium
lermi-
D E $ V L P H V R I. I7I
terminatur: Qui bcnc fcitquid incipit be¬
ne Tciec quid finict. Origo eaim clemcDCo-
rum eft chaos,ex quo Deus conditor rcrum
creauit Sc feparauic elemcnta, quod folius
Dei eft: Ex dementis verb natura producic
principia rerum, Sc hoc per velle Dei folius
naturae eft: Ex principiis poftea natura mi-
neras producit Sc omnia : ex quibus etiatii
artifex imitando naturam, miilca mirabilia
poteft. Quonia natura ex his principiis qux
func Sal, Sulphur Sc Mercurius, mineras ac
mctalla Sc omniagenerarerum producitiSC
non producit fimplidter ex elcmentis mc-
tallum, fed per principia quae funt medium
inter elcmenta Sc mctalla: Ergo fi natura
ifta non facit, multb minus ars potcrir. Et
non folum in hoc cxemplo, verum in omni
proceflu natural! difpofttio media obfer-
vandaeft: propcerea hie inhoccraclatu &:
elemetaipra,& illotum adus& operatione,
turn Sc principiorum originem fatis copio-
$e dercripfimus,{qubd hucufque nullus Phi”
Jofophorum clariora dedic) vt inquifitor
bonus faciiius confiderare poftic in quo gra-
du lapis amctallis. Sc mctalla ab dementis
diftanc. Diftcrenria enim eft inter aurum
^ aquara, Ted minor inter aquam Sc Mer-
curium
172^ D E SV L P H VR E.
curiumjminima inter aurum di Mcrcurium:
nam ômus auri Mcrcurius efts &:clomus
Mercurij eft aqua .* fuJphur autem eft coa~
gulura McrcLirij i quodquidcm fulphurdif-
licillimepra^paratur, fed difficiliiis inuefti-
gatur. Quonlam in fulphure Philofopho-
rum totiim hoc arcanum later, quod etiam
in penetralibus Mercurij continetur : de
cujus pracparatione,fine qua inutile eft, da-
bimus aliquando in tertio principiorum de
fa!e, cum hie virtutem sioriginciii, non
praxim, fulphuris trademus.
Non proptcrea tamen tradatum hunc
conferipfimus, vr anciquos Philofophos re-
darguere vclimus, fed potius corum feripta
confirmaremus , 6c aliqua qu^ omiferunc
adimpleicraus: cum dc Philofophi homi¬
nes fine, non omnia ira ad amuftim pofTunt,
nec vnus de omnibus fbfticienter poteft. A-
liquos etiam mbraculaa via lincari naturae
feduxerunt, vt in Alberto Magno, viro
Philofopho fagaciftiaJo accidifTc legiraus;
qui feripfir temporfbus fuls grana aurca
inter dentes demonui in Icpulcro in-
venta effe. Huius miraculi rationcm cer-
tam non pouiic in venue, fed hoc vi mine-
rali in hominc adjudicauit, S^fupcrhanc
opinio-
D E S V L P H V R E. ^ 175
opinionem cecidit illi confirmatio didi
Morienis^c^* h^cmitem, Rex^k te extuhitur:
Sed hoc erroneiim eft , nam & Moricnes
Philofophice ifta intelligerc voluif. Virtus
cnim mineralis in fuo regno locata eft, ficut
animalisin fiio regno , vein libello xii.
Tradacuum ifta regna diftinximus & in ttia
regna diviiimus i quia quodlibet horum
abfque ingrefTu extraneo in feraetipro fta£
^ miikiplicatur. Verutn quidem eft in re¬
gno animali efte & Mercurium ficut mate-
riatn,5i fulphuc ficut virtiitem, fed anima-
lemnon mineraiem. Vis fiilphuris anima-
lis fi non fiiifiet in homine, non congelaret
fanguinem Mercurium in camera & offr.^c
ctiamfinon eftet vis fulphuris vegeiabilis
in regno vegetabili, non congelaret aquarn
feu Mercurium vegetabilem in herbas SC
arbores. Sic quoque in regno minerali in-
telligenduraeft. Non differunt quidem hi
tres Mereurij in virtute, nee ilia triaful-
phura, quia quodlibet fulphor habetvim
naturalem Mercurium fuura coagularc ; SC
quilibet Mercurius habet vim a proprio
fulphure coagulari; fed non ab extraneo.
Cur autem aurum inter dentes demortui
inventum vel generatum eft hare eft ratio,
174 D E S V L P H V R E .^
quod m vita demortui per aliquem Mc-
dicum Mercurius in corpus iilud infir-
mum incrodudus eft,vel per vndionem,
vel perturbiih, vel peralium modum, vt
morisvfiis natara Mercurij eft
ad os patientis afcedcrc, per vuliicra oris
cum plcgmate evacuari.Si igitur in cjufmo-
di curainfirmus obijr, is Mercurius non ha-
bens egrefTuraîn ore intra dentes rcmanfir,
dc fadumcft cadauer iilud in vas naturale
Mercurij fic per longum fempus occlufus
folphure proprio in aurum congclatus eft
calore naturall putrcfadionis a phlegmatc
corrofiuo CorporishumanipurifiGatus. Sed
iiibi Mercurius mineralis introdudus non
efret,nunquam aurum produdum fuiflef.Ec
hoc cftcxemplum veriffimum quod natiira
in vifccribus terra: ex folo Merciirio produ¬
ct aurum Sc argentum, ac alia metallafc-
cundum difpofitionem loci vel matriciSr
Quoniam Mercurius habetin fefuumpro-
prium fulphiir quo coagulatur in aurum,ni-
ii impediatur ab accidcnte, vel non habeac
calorem requifitum, vel locum occlufijm.
Non ergo vis Tulphuris animalis congelac
Mercuxium in aurum, fed in carnem .• fi e-
nira talis vitrus in homineeftet,in omnibus
hoe
D'i: SvLPHVRE. 175
hoccveniret cotporibus,quod non eft.
lia multa miracuU & accidentia eveniunt
quae non bene confidcrata a Scriptoribus
errores ledoribus inferunc : Inquificor ta-
men bonus omnia ad poflibilitaccmnaturx
applicate debeti Si cum natuta non con-
veniunt omicrenda funt.
Sufficit diiigenti Studiofo originem Prin-
cipiorum hic accepilfejcum incognito prin-
cipio finis femper dubius, de quibus nos
in hoc tradatu non aenigmatice, fed cla¬
rion fermone quo potuimus & nobis licet,
inquififorem allocuii fumus: per quemfia-
licui Deus mentem illuminabit, fcict quid
fucceffor fuis antecefTotibus debeat, cum
hxc feientia femper per cj ufmodi ingenia
acquiratur : quam nos poft ejufmodi cla-
ram oftenfionem in finum Dei Altiflimi
creatoris ac Domini noftri reponimus, 6c
nos ipfos vna cum bonis Ledoribus ingra-
liam 6c immenfam cjus mifericordiam
commendamus. Gui fit laus 6c gloria per
infinita faccula facculorum.
F 1 N I s:
1
V.,. '/v-:.-
,f '... .r--' ^ ' I
. : ■ //'■' A
•V . ‘fy ''■>v.|
:\ ■'J;-'.. 4 > - ■ ^.•^.#■ \
4^ ' .... V .4:, .1
; - . ■
ENCHIRIDIOlSf
P H YSI CiE
R E S T I TVT
IN QVO VERVS NATVR^ CONCENTVS
exponitur , plunmicjiie antique PhilofophiiE
enores per canoncs &c ccrtas demon-
fliariones dilucide apcnimcur.
Alter
ARCANVM HERMETIC^
Philosophic Opus:
In quo occulta Naturas &c Artis circa Lapidis Philo-
ibphorum materiam & operandi modum ca-
iionice <Sc ordinate hunt manifefta.
VtrumcjHe opus eiufdem Anfloris Anonymi.
SPES MEA EST IN AGNO.
GENEVA,
Sumpt.I. Ant. & Samuelis De Toumesi
c^. DC. LXXIIL
1
'-i
■■
3
3
LVCIS PHYSICiE
STVDIOSIS S.
OsTQVAM nuperapubli-
cis curis &:proGellofis Guri^
fyrtibus fpome reuocatum
inpacatum domefticsc tra-
quillitatis vadum me recepi
(arcanorum Naturae ftudio-
li) ita vt didumilludpoetae animopraege-
ftienti frequenter occurreret:
Scilicet afferui um me fugique ctuhenas»
antiquam dc rebus Naturae cogitationem
qu^ mecum olim ab Ineuntc aetaie adoleue-
ratjrcdeuntemfenfi, eique opportune ac-
ccdenti lubcns mcobtuli, quo abdicatum
vltrbFortunas fplendorem prxfcnti quodana
luminis fui beneficio Natura repcnderet,
turn etiam vt a publico reatu me vindica-
rem i parataenim iam in me videbatur, ve-
lutin transfugam,patriarum leguro &publi-
corum munerum accufatio, quern nc fuis
^ 1. fufFragiis
4
fuffragiis eo titulo profcriptum dannnarent^
ad facram arcanamm Icgum Vniuerfi, cui
caiDmunispatrisenomcn dcbetur, tutclam
confiigi, quae rjnc innocenicm a calumnia
ieruarct. Neque cnim politicas leges pu-
dor feret grauem fententiarn in virum de-
cernere 5 qui pofthabiu ciuiliiim curarum
follicitudine, mundanae Reipublicae ftudio
cultuique fe addixerir. Verfantem itaque a-
nimum circa Naturae imperium, leges, or-
dincm, praefc^turam, concentum, cfFediis,
caufas, immenfas denique opes, admi-
ratio ptimum inualic, quae liberalibus in-
genijs non minus addifeendse fcicntisc
calcar, qiiiim ignorantise argumentumeft ,
ilia cnim mentem in fublimc rapit, quo
rnotu deftderio accenditur adipifeendae
cognitionis rei, quam ignorarc puder. Ta¬
li animus cxcrcitio incalcfcens plura anti¬
que PrincipiTque Philofophias dccreta
fub incudem rcuocando illis affentiri rccti-
fabat, quippe aliud creperum anccpfque;
per nubiia lumen Natura eminus, quad in
remoto veritatis confinio, priraa fronte
porrigere videbatur , donee inualcfcente
fnlgorcniibium ftupor cdomitus ceriiorem
lucem aperuic, qua mcns^^cifula iucidior,
in
in arcanis naturae eruendis confidcntioc
fada til. Primi antiquoriim errores, qui SC
pe{rii'ni&; caeteroruen radices, circa Nature
pnneipia fe mihi obuiam dcdere:De mate-
riaptima Si forma vniucrfalijaquibus ca:ie-
ra fluxeruntjde numero Elementorum , de
corum qualitatibus, repugnantia, fitu, reci-
procarione altiias cogitanti,a!ia mihi arccc-
pra fenteniiavifa efts Neqj me giauiorum
philofophorura pondus, nec minus anci-
pites quam ingeniofae eorum rationes a Na-
tursc lumine mentem amoliti potucrunt,
qu^ fe tota illi mancipauerat. Admiratio
itaque animum in amorem feientix traxit;
Amor, qui igneis radiis pro telis vcitur,
mentem accenfam infandiores Naturae a-
dicus rapuic i haufta indc arcana, an vobis
fphiloiophisE alumni) communicate debue-
rim, diu haefi, vobis enim forfan ingratum,
mihi verb periculofe plenum opus alcac fore
fufpicabari ab annis fiquidem, quioptimi
confultores funt, monitum me fentlebam,
vt alieno malo mihi faperem^quippe quanti
famae naufragium fcci&nt feriptores, fatis
mihi perfpedum erat i quam parca in pro-
bandis, quam pronalint alicnis lucubracio-
mbus damnandis ingenia ,quam audaces in
* 5 laruis
laruis effingendis, fouendifque, quam per-?
uicaces in fubmoueda veritate anirnis quatn
denique arduum , necnon plerumque dam-
iiofum fic inueteratas receptarum opinio-
num radices conuellerc , nouas inferere,
Vicitfandem veri veftriquc amor ( candidi
lueis afTertores) vtquiperquirendas
veritatis author fuerar, idem efTet publican-
d^. Hoc vnum a vobis liceac obtinere,
quo ^quiorcs fedeatis judiccs, excutite Pia-
tonis, Ariftotelis, & grandia Antiftitum
Philcfophorum nomina, exuite fummorutn
virorum authoritatcm, veftram, quam fibi
deuinxere fidem, apud vos integram ferua-
te, in cuoluendis ipforum monumenfisad-
dite Pra^fifcini, ncpopulare prseclarinomi-
nis fafeinum mcntibus obrcpac. Abfit vt de
allorutn fama, ingeniiquc nngnirudine tan-
sillum detrahi jubcam, quiindar naminum
colendi mihi Temper fucre ,• omnem laudis
ac gloria: cumulum taritorum ph Sofophoru
gloria: imparem cenfeo; ipfi vagtencem e
CLinisPhilofophiam fdfceperc.ac fupra arra-
tern cius roburin rantum auxere , vAiifendi
vitravixrpem pofleris Tublimes ilhc animê
rcliqucrinci verum omnes NaturÊ finus &
masandrosexpIiciiiiTcôcciiIti/rimaqueeius
arcana
7
arcana exquifite &C citra errorem penitus sr-
peruiiTe prima nafcemiSjnec dum pubefcen-
tls Philofophisc areas, vel ipfis judicibus non
patiebatiujfxcunda fucceflbrum ingenia in-
uenta promouere, latentia prodiderc , af-;
pera coluere, perplexafulcierei fic per fa:-
cula in pcifeftam artatem prouedse funt
feientiari fic longa illis annorum feries cul-
men addidir, quantum humani ingenij viri-
bushadenuslicuit, pluraforfan quarrenda
funt adhucquam poffefia : fenio detruanon
fit, vt veftis, fed vaiidior philofophia^ qui
erroribus anni fidem qu^riint,iidcmctiam
adimunr. Noliteprsecipiti judicio & causa
non fatis excufsa infontem daronare: Si fa-
cros Phdofophi^ terminos amouifTe crimen
videatur, nolite excandercere,& ftatim me
facrilegum pronunciare; at expendire, an-
non magis promoti 5 quam amoii vobis cx-
bibeantur i annon magisreftituta illius jura,
quam corrupta j annon magis auda illius
Majeftas, quam imminuta i vnde forfan dc
jpfa benificij gratiam rcpenfura,nee patro-
cinium fuum aduerfus Sophiftarum prarfti-
gias, nec pia:fidium aduerfus liuoris &i-
gnorantia: ferocitatem inficiabituri inftac
bclluarum latratus, prior alicno bonota-
befeens
8
bfefcens,altera csecitatc fua infanienSjambê
incuitiora fcientiarum viridaria, in amas-
niora Philofophix fata pctulantcr irrum-
punt,&:laudandos fseliciorum ingeniorura
laborcs vaftant: IncalTum ilia! mihi fua ter-
riculamenta objicient j derpe(5l:i mihi crunt
illarum conatus,quandiu confpedum veri-
tacis numen, cuius tutela tutus incedam.
Hsecocijnoftri libamina, quo vobis ofFe-
runtur , excipite animo , quae fi parum
arrideant, aut alia potiora vobis habcan-
cur, munufculum hoc noftrura leui morFu
quad blandientcs perftringite, eo ipfonon
ingratum, quod vos ad meliora prouoca-
iierit.
IN
9
5.»> Sf. !«S
IN PHYSICAM
RESTITVTAM
Epi gramma.
N Vhj[icA iuhar exorkns, qaam forte fw
nijlra
Barharies Stygiis merferat atra vndli.
Sic formA ^ dot is Vhyfice fibi damn a rependi
x^Jpicit^ vt flutes jperet habere procos.
0 Jlupor ! b miro quern non percellit amore i
ilpn Venm e patrio gratior orta mart.
Nee fe reftitui put at his hac aurea fcriptisi
Sedmfci ecerebro parturiente louts.
v^%^<l^!^^f.^ '■- 'v^-C^ vj'I ■*lt*^^^!q
' ,\x%'^n ^ \tr> , .;^^,%»«^jJ|-..
.w.y VV*S':;VX?.\*V'\ i i \^W^^''4-

ENCHIRIDION
PHYSICtE
RESTITVTiE.
C AN O
L
EVS eft Ens a:ter-DEvs;

num, vniras infinita,
radicale rerum om¬
nium principium ;
cujusEftemia eft lux
immenfa : Poteftas
omnipotentia: Voluntas bonum per-^
fedura: Nutusopus abfolutum. Pki-
ra defideranti oceurruntftnpor,filcn-
tium,& abyirusglorixprofundiflima.
11.
V N D V M ab asterno inAr-
eheiypo fuo deferiptum fuiffe
A fapien-
i Enchiridion ^
(apientutn plurimi duxerunt: Arche*^,
lypus autem ipfejqui torus lumen eft,
ante vniucrfi creationem in fe com-
plicatus, ceu liber, fibi foliilluxit j in
Mundi veto produdione, quaftpar-
turienSjfe aperuit & explicuit, opufq,
fuiim in mente,velut in matrice,ptius
occultum,quadamruicxtenfioncma-
nifeftum feclr, ac Mundum Idaealera
quafi duplicata diuinitatis imagine,
adualem materialera cduxic Hoc
^/«?r7»4-annuit Trifmegiflus, dum Deum
formam fuam mutafte, ac vniuerfa
fubitb reuelata &: in lucem conuerfa
fuiffc refert : Nihil aliud quippe eft:
Mundus , quam patens occultac di¬
uinitatis imago. Hunc Vniuerft or-
tum intellexilTe vidcniui antiquiper
Palladem fuam e louis ccrebro, V ul-
cani, nempe ignis fiue luminis Diui-
ni ope extradam.
III.
A E T E R N V s return parens,
non minus in otdinando fa-
piens, quam in creando potens, or-
ganicam Mundi molem in tarn prac-
clarum
k PHYSlCiE Restitvtje.' %
jclarum ordinem digeflic, vtfumma
ima fummis, citra eonfufio^
nem iiitermixta , & analogia qiia-
dam fimilia fine; vnde extrema to-
tius opificij, fecreto quodam nexu,
per media infenfibiliaftridiflime in¬
fer fe coh£erent, ae fponte omnia
in fupremi moderatoris obfequium,
inferioris naturas commodura
confentiunt, folo nuiw ejus , qui col-
ligauit, folui fe pafTura: Rede ita-
que Hermes id quod inferius
fimile effe ci quod eft fuperius, aftir-
IIII.
V I fummum jus Vniuerfi inNATVRA?
KJ. Naturam transfert aliam adi*
uina Natura, Deum negat; ncque
enim aliud increaCiim Naturae Nii-
men 3 aut in producendis, aut in
conferuandis expanfac huius machi-
na: indiuiduis, agnofei fas eft, pra:^
ter fpiritum ilium diuini opificis*
qni prim is aqiiis incubuic , & con--
fufa in chao rerum femina de po-
tcntia in adum eduxit > eduda pec
A % eon-
4 Enchiridion
conftan*ctii alterationis rotam vetV^’
fans componendo 6l rcfoluendohasc
iiifcriora Geometrice tradat.
V.
Q V I cvN Q^v £ fpirirum ilium|

ûiidi creacorem Sdredorem, t
Naturae operibus cocinuo quafi affla- p
tLi infufum, Sc per omnia large difFu- p
fum I fecreto Sc perenni quodam i
adu vniiierfa Sc lingula , fccundum i
genus fuum, raouentem, Animam i
Mundi effe nefeit , Vniuerli leges i
ignorati isenimqui creauir, crea- '*
ta regendi fibi jus vindicat i eun- -
demque fpiritum creationi, gene- >
rationi Sc conferuationi prxefi’e fa- ;
tendumeft.
VL
N A T V RA M tamen caufam
feeundam vniucrfalem, primae
ancillantera, Sc tanquam inftrumen-
tum ab ca motum , immediate lin¬
gula in Mundo materiali ex ordine
movens, qui agnoiierlt, a Philofo-
photum Sc Theologorum mente non
rece-
Physic.^ Re^titvt^.
iccedet, qui illam naturantem, hanc
jiatutatam dixerunc.
VII.
A T V R A M illam fccundam i
JL 'N primasminiftramjSpiritum elTe
Vniuerfi, flue luminis in principio
creaci, & in corpus folare comradi
virtutem viuificam fecrera foecun-
ditatedotatam, arcanorum Naturae
peritus non inficiabhur. Spiritum
ilium igncum, ignem invifibilem ,
animam MundidixcreZoroafter fiC
Heraclitus.
VIII.
R D o Naturas nihil aliud eft.
quam fcrrcs explicata Icgum 9-
temarum, quse a sumo Principe fan-
citx , ac innumerisfuis varise naturasi
populis, in muldplici pagina cxaratas
&: confcriptas fuerunti quarum aufpi-.
ciis moles Vniuerfi motus fuospera-
git; extremas nouiftimi voluminis
oras vita & mors p^r vices occupant,
castera motus ad altcrutrutn.
^ 3 IX.
IX.
Vndvs eft quafi opus fabti* •
IVi Icinorbemgiraium : parrcs a
ejus quafi cathenic annuli fe mutuis 3
amplcxibus ftcingentes; Natura tan- •
quam vicaria in medio fita , rcrum i
vices exercens Opifex vbique pr^- -
fens qoafi faber actritus eontrnuo re-
parans.
X
Vndi vniuerfiras vt triplici
XVxnaturaconftac,lie triplici re-
gionediftinguicur,rupercoeleftinepe,
CGelefti,& fubcoelefti:Superco£leftis,
qii2c intclligibilis dida , omnium fu-
prema, omnino fpiritualis &: immor-
taliscft, diuinsE Majeftatiproxima,
Coeleftis medio loco fita, qux perfe-
diflimorum eorporum fortemnada,
fpiridbus abundans virtutesinnume-
ras, vitalefqiie auras per riiiulos fpi-
lituales effundit, eorruptioms impa-
tiens, rautationis tamen , abfoluta
quandoque periodo,non expers.De-
nique fubccclellis ^ quse vulgb Ele¬
mental
Physics Restitvt^,. 7
mentaris nuncupata, infimam muri^
diplagam obtinet. Hacc iota cor-
poreaexfecucrj fit, fpiritualia dona
&beneficia, quorum fuprcmum in
vita poficum c(t , precario tantum
coeloque rcpenfura pofTidet. In (inu
ejus gcneratio nulla fine coriuptio-
ne, ortus nullus fine interitu.
XL
L Ege creationiscautum eft, vt
infetioca medijs , media fiipe-
rioribus, fuperiora autem fupremo
redori fuo adnutum immediate ob-
fequantur : Hie eft totius vniuerfi
oxdo dc fymmetria.
XII.
S O LI rcrum creatori, vt cx iiL
hilo licuit, quaccumque placuir,
create; fic eidem folicreata innihi-
lura vertendi jus competit; quicquid
enim entis aut fubftantise charaderc
fignatum eft, ab eo deficcre, & ad
nonens refledi Naturae lege prohi¬
bitum eft : Nihil itaque in Mundo
mori, fed omnia tranfire & iramu-
J 4 tari
s Enchiridion
Elefncnris iiqiiideni coniponuniur

mixca, qux iterum per naruras ro-
tam in fua Eicmenta refoluontur.
^ Lucres ^ Hmcacceditvtiqmcqueinfuacorpd->
fA rurfam
Dtjfolmt nAtuTA; neque ad mhllum
interimat res.
XUL
Mate¬
ria Pri-
M A T E B I A M qiiandam pri-
mam, Elememis antiquiorem
ctedideruut Philofophi , fed illam
qi?ia pauirn cogiiouenint , paium
cciam tariquam in niibe explica-
mnt i vt lit quaiicatuni accidenf
tiuni expers, pfiiniini camcn coiuni
fubjedom : quantitate vacua , per
quam tamcn omniaquanta funt: fim-
plex , conecariorum umen fedes:
fenfibas incognita , fenfibiiium ta-
menbafisd vbique exrenfa, nullibi
tamenpcrcepta: formarum femper
cupida, nullius tenax : Corpotum
omnium radix , que camea foia men¬
tis operatione concipi nec fentiri
poceft.- denique adu nihil, poteftace
omnia.
Physics Restitvt^. 9
omnia. Ita fidiuum 6c vmbratile
naiurse fundaraentum pofucrunc.
XIV.
C Avtius ariftoteles, qui li¬
cet mundum xternum credi-
deric, maieriam quandam primam
6c vniuerfalem indicauit , cujus an-
fraftusfugiens fobrie & ambigue dc
cadilTeruitj vt melius efTe dicat fa- ,,
, ^cap.^.lw.
i cere ^ vnam eandemque return om- j
Ilium maceriam infepacabilem, qua:
tamen ratione diffetaci cx qua pri-
nia corpora 6c caeccra , qua: fenfu
percipiimsur » coiiftent > ptimum-
qiie eile eorum principium, eamque
ab illis infeparabilem, fedfemper'^^^î-d*
cum repuenantia copulatam ; qygp 2-
1 .. . I-.! oYtuct tnz
I eontranis uibijciatur 5 ex qua hie- .
; mcntaoriantur.
XV.
M e L I u s Philofophusj ma-
tcriam illam primam a con-
trariorum pugna vindicaHct,eamque
a repugnantia liberam agnouilTet,
cum ne quidem ipfisElementis Vila (
inh?-
lo Enchiridion
inhasreat contrariecas , qux a qnali-
tatum intenfione rc(ulrac, vt ignis
& aqua: communi experientia do-
cemur, quibus quicquid ineftoppo-
fiti ab intenfione qualitatum proce-
dit: Ac in veris re.rum Elementis,
quae in mixtorum gencratione eo-
eunt , nequaquam ilia: qualirates,
qua: illis remifse infunc , fibi inui-
cem aduerfantur i temperara enira
contrarictatem non admittunt.
XVI.
^ H A L E S, * Heraclitus, & HeJ
«pimZbm ^.‘^dusAquam, primam rerum
materiam efTe exiftirnauerunr i quo-
c’pinioni faerx Genefeos ^feri.'
nef. ptor aflentiri videtur, illam aby/Tum
& aquam vocitans j per quam non
aquam noftram> fed quafi fumum,
aut vaporem humidutti & tenebro-
fum, hue illuc errantem, &: fine vlla
lege incerto motu adutn , intellC”
3tiffe furpicio eft.
xvii;
pHYSiciE Restitvt^. n
XVII. /
D E antiquo illo rerum prinpi-
pio quid certi decernere in
promptu non eftj cum illud in tenc-
bris creacum nondum in lucem in-
genij humani emerfcrit: quamob-
lem qusecunque de illo Theologo-
rum,tumetiamPhilofophorum lur-
ba cenfuit, lalia fint, necne , folus
Islaturse author nouic ; quod verifi-
milius eft, de obfcuris dicenti ve-
fiia debetur.
XVIII.
A Nt I (^vissiMVM aliquod,MvNDi
fed obicurum ineftabile prin- creatio
dpium materialc improprio nomine
Hylam didum , raateriam primam
prxGefliiTe nonnulli Rabinorum opi¬
nion! afTentientes credidcrunt, quod
non tarn corpus, quam vrabram im-
menfam ,• non tarn rcm, quam rei
imagincm opacifTimam , aut Ends
laruam quandara fuliginofam, no-
dem tenebrofiftimam, tencbrarum
latibuium didconucnici quodadu
nihil.
12- Enchiridion
nihil, poteftarc omnia menshunia-
na nifi fomnians fibi vakt fingere.
Anccps illud principium , Orcum
ilium tenebrofum imaginacio non
ahtcr nobis exhiberc potefl:, quam
a NaturacarcoSolis lumen aures in¬
dicant.
XIX.
E X remotiffimo illo principio
AbyfTum quandam caliginofam,
informem ac indigcftam, proximam
hlcmentorum 6c Mundi materiam
Deum eduxiffeac creaiTeijrdem vi-
lum eft : Molem autem hanc modo
terram inanem & vacuam, modo
aquam facrapagina nuncupate licet
aduneutra efTcc ,fed vtraque pote-
ftare ac dcftinatione i illam fumo auc
va^ri tenebrofo hand diftimilem
fuifte licet conijcere, cui ftupcns qui-
dam fpiritus frigoris 6c tencbrarum
inera t.
XX.
D I V I s I o aquarum fupcrio-
rum ab inferioribus in facra
Gcneii
Physics Restitvt^. i|
GencfiexprcfTa, fad\i videtur fcpa-
rando fubcilea ipiffo, &:,tcnuem qua¬
il fpirirum a fuliginofo cdrporc : id
opus fuit fpiritus luminofi a diuino
verbo prodeunns ; lux enim , qua:
fpiritus eft igneus , fegrcgando here-
rogenea, denfiores tenebras a vici-
jiiori accQiinentiori plaga deorfum
verfus profligauic, materiamque ho-
tnogeneam , tenuiorem 6c fpiricui
proximiorem colligendo, in lumen
iramortale, quafi oleum incombu-
ftibile ante diuinse Majeftatis thro-
num accendit; Goelumillud Empy-
reum eft, medium inter mundum
inteliigibilem 6c materialem, quail
vtriufqiie Horizon 6c finitor; a fupe-
nori fpirkuales dotes fufeipiens, 6c
inferiori proximo cceIo medio ncm-
pe communicans.
XXL
A B Y s s V M tenebrofam, feu
raateriam mundi proximam,
aqueam , line humidam efle ratio
exigebat, quo attcnuaii commodius,
6c per attenuationem vniuerfa cce-
lorura
i4 Enchiridion!
lorum dsC totius fabrica: moles fluxo
materise diduci, &:in corpus conti**
nuum extendi poiTet > fiucre cnim
humoris proprium eft , omnifque
corporis continuitas Tolius humoris
beneficio dcbetur i humor enim Ele-
mentorum &: corporum gluten eftac
ferrumcn .• Ignis verb in humorem
agens calefaciendo ilium rarefacit;
calor fiquidem eft ignis inftrumcn-*
turn, cuius ope duo oppofita vno co-
demque laboreoperatur i humidam
quippe naturam dura a terreftri fc-
parat, illara rarefaciendo hanc cbn-
denfac: fic per heterogeneorum fe-
parationem fic homogeneorura coa-
gregatiozHac arte procochemica fpi-
ritus increatus Mundi faber confiv
fas rcrum naturas diftinxit.
lÂTE- XXII.
Forma Mundi Architedlo-

QP I RiTVs
SvNT An-O iiicus aduobusprincipiis vniuer-
TiQîs-falibus crcationis opus inchoauit ,
SIMA Rfi-vnum formalc fuit, alterum raate-
c ^ enim aliud verba ilia Pro-
I Qen "^Ponant (In principio creaule
‘ ‘ Deus
PhYSICjE Restitvt^. ly
Deus cG^lum &: terram&c.) quam 'y
quod Dens in principio informatio- '
nismaterise, earn in duo fumma di-
ftinxic principia , nempe in princi^
pium forraaie & materiale,c<xlum vi¬
delicet Sc terram:terra: autem nomi¬
ne ipfamtenebrofam Sc nondura for¬
ma indutam aquarum &:abyffimaf-
fam inteliigi verba fequ^tia indicant
(Terra autemerat inanis & vacua, &:
tenebrse crac fuper faciem abyfli See.)
quam creator coelo fupremo, Empy-
reo nempe, include ac terminauitj
quodinNatura primum principium
formale eft, licet remolum.
XXIII.
S P I R I T V enim Dei, qui diui-

nitatis fplcndor eft, in ipfo crea-
Cionis momento fuper aquas , id eft,
fuper humidam Sc opacam Abyfli fa¬
ciem effufo,lux ftatim apparuit, quse
partem eminentiorem Sc fubtiliorera
materise in idu oculi inuafit, lucida-
que circumferentia quad limbo, earn
fepfit, veluti corufeatio, qua: ab O-
tience in Occidentem lumen igneum
jaculaturi
i(y Enchiridion
jaculaiuui autflamma, quê celerri-
mefomumproximum aqecndit: Sic
prima dies orca ell, pars autem tcnc-
brarum inferior luce vacua , nox re-
inanlit i ita in diem 6^ nodcm diuifq
funt cenebrse.
xxiy.
D E Coelo illo prime, formal!
principio, non cnunciatur fuif^
fe inane, vacuum , & tenebris obli"
tum> quod Tatis indieat, Cerium il-
lud imprimis expanfum illico luce
diftindum fuilTe a mafsa tenebrosa
Tubjace^nJ, propter vicinitatemglo¬
ria; Sc Majeftatis Divinse Sc ptx-
fendam fpiritus luminofi ab ipsa
fluentis.
XXV.
D Vo itaque rerum principiaab
initio creara fuerunt, vnum lu-
minofumSc Tpirituali naturae proxir
mum > akcrum omnino cotporcum
^tenebrofumi illud vteffet princi-
pium motus, luminis &:ealoris; iltud
verb principium ftuporis, opacitatis
ScfiU
Physicje Restitvt^. 17
&frigoris i illud adiuum &mafcu“
leum, iftu^pailiuiim &:fosniineum:
ex parte prioris, motus ad gcnera-
tionem in Mundo elememtari, vnde
vita .* ex pam; pofterioris, morus ad
corruptionem > vnde mors initium
trahic: Hie eft vterque mundi infe-
ris limbus.
XXVL
V ONI AM autemAmorto-
V^^tus extra feporrigitur, divina
Naturafolitudinis impatiens, &pul-
chritudinem fuam in lumine jam
creatp ,tanquam in fpeculo mirata,
in cjus extenfionem & ftmulachri fui
multiplicationem exardefeens lumen
illud proicndi 6c propagari juftit *-
Tunc lumen, fpiritu igneo a mente
diuina progrelTo, ac fe in gyrum vol-
uente, cerpitin proximiores tene-
bras agere , illifque debcllatis ae
deorfum, centrum verfus dcprcftis»
illuxit fccunda dies , & fubftitit fc-
cundaluminis manfio , fiue coelum
fecundum , totam regionem sethe-
ieam compledcns, in eujus plaga
^ fuperio-
iS Enchiridion
fuperiori tot faces pofteafparfx &3
affixse funijin infcriori atitem feptem t
crraniia fydera ex ordine fita fuere,,
q\3X lumine , motu & influxu fuo na- -
turse fubjacenti, tanquam rcdores a
& prazfedi, legem dicerent.
XXVII.
E T ne quid operi tanto in raente t
divina jampridcm exarato defi- L
cerct, idem Spiritus igneo & mican- •
ce gladio lencbras condenfatas, vm-»
bramque ex aduerfo fubterlabentem ji
profligauit, & in centrum abyfTi de¬
trude, fic poftremum coelorum fpa- ■
tium lumini peruium fa^fum eft > i
quod aerem,fine cosluminferius re- 1
die dicimus i tertia tunc dies effuldt:
Tencbrac autcm,qua5 totam abyffi fa-
ciem inprincipio obumbrabant,a lu- j
mine fuperveniente in regioncm in-;
fimam per triduum deprefTac ita con- -
denfatac funt, propter fpatij angu- -
ftiam frigoris conftridionem, vt:
in aquae naturam & molem ingen- .
tern migrauciint, librato in medio j
aquarumfirmatdqueexfsecefic craf-l
dori I
PhYSICvE Restitvt^. 19
iiori abyin materia , in folidum 8c
opacura terrê corpus, totiu^ opificij
nucleo&: ccntro, quaii lencbrarum
valle actumulo. Poftmodum , Spi-
ritu impelleme, aquê a terra: facie
adejuslatcra circumvolutx rccefife-
lunr, &c apparuic Arida > vt infini-
la pene plantarum genera in lucem
ederet, toiqiie animalium fpccies,
hominem potiflimum csetcris pr/e-
dominantera hofpitio excipcrct j il-
iifque vidura, homini vero aroplam
rerum ruppcllectile oxhiberet. Ter¬
ra itaque &c Aqua in vnum globum
deiierunt, cujus propter denfitatem
opacitaSjfiue vmbra,AbyfIi tenebro-
fa: imago totam Aeris viciniamSoIi
oppofitara continuo obfidet ac in-
voluit; petfequentem enim lucem
pari rpacio aduerfa refugit,
Lahentt fimilis femperfugitiua recedit.
XXVIII.
L Vcem autem illam , qu^,Solis

profligacis &: demerfis tenebris,CRE^T
omnia Abyilifpatia fparfim occopa-
uerat, inlucenrcm & nobililTimum
B ^ egre-
xo Enchiridion
cgrcgiac magnitudinis &: forraae Solis
globum concrahere funinao Opifici
vifumeft, vt quo contradius lumen,
c6 etiam efficacius clTct, & radios
potentius jacularetur j turn etiam vt
lux creata, proxima divina: gloriac^;
natura , ab vnitate increata proce- -
dens, per vnitatem in creaturas ef- >
funderetur.
XXIX.
A b ilia face Mundiluminosalu-
cem mutuantur cartera omnia
corpora: quam enim in Lunac glo-
bo opacitatcra fenfu deprehendi-
mus, propter Terrsc vicinitaiem, 3c
cjus vmbr^ extenfionem , fimilem'
in caeteris globofis corporibus crede¬
re verifimilitudo fuadec, licet perci-
pere diftantia prohibeac : Prima fi-
quidem 3c omnium fenfSbilium prac-
ftantiflima Natura lucis fons Vnitati
debebatur , a qua (piraculum vitae
hsEC inferiora fufeiperent; Vnde
optime philofophus > Sol 3c homo
generant hominem.
X X X.
Physicje RESTITVT^. XI
XXX.
N O n citraprobabilitatcmphi-
lofophorum nonnulli, animam
j Mundi in Sole, Solem autcm in me¬
dio Vniucrfi conftituerunt: scquita-
tis enim & Nature ratio poftulare vi-
dctur, vt acquali fpatio Solare cor¬
pus diftet a fonte &: origine lueis
creatac, Goelo Empyreo ncmpe > dc
a centre tenebrofo Terra, quaeto-
tius opificij funt extrema , quo fax
Mundi, tanquam natura media, fic
vtriufque extremotum conciliatrix,
in medio fedem habcat, vnde com-
modius a fummo cardine immenfas
virtutum opes fufeipiat , Sc in pari
didantiaad imum tranrmictat.
XXXI.
A n T E lucis ercatas in Solare
corpus contradionem, Terra
in folitudine penc otiabatur mafeu-
lum expedans , vt ex ejus copula
prargnans fada omne genus aniraa-
lium parerct; hadenus cnim effoe- |
tos Sc quodamodo imperfedos foe-
£ 3 tus,
Z-L Enchiridio^t
tus, vegctabilia nempc, enixa erat;
debilis quippe & impotens fparfe lu-
cis calor humidx frigennque marc-
rise prscdominari, ncque vicerius vi¬
res fuas extendcrepotucrar.
XXXII.
Lux Est
Fo rma
A Luce igirur materia prima,
turn etiam Elemcnta infor-
VnI VER-
mationem fuam reccperuntj & ita
SALI S.
per communem luminis naturam ,
quafi jure fanguinis,
inter fc am ore m, non odium & pu-
gnam, ex vulgati fententia, contra-
xerum, feque mutuo neceflitudinis
vinculo amplexa {line , vt in varia
mixtorum corpora , recundum fpe-
cics fuas coalefcant. Lux autem So¬
laris priori longe potentior eft for¬
ma formarum, ftue forma vniuerfa-
!is, qiise omnes formas naturales in
opere generationis, in mateiiamdif-
pofitam & return femina infundit:
quodhbet enim indiuiduum naturse
iucis fcintillam in fe rceondit, cujus
radij virtutem adiuam &: motricciii
Icmini occuhe fuggerunt. »
XXXIIL
PhySICtE RESTiTVTiE.
XXX III.
T Otam maierix prim<jportio-
nem, quse huicplagx inferiori
addida fait, lutn etiam Elemcnta,
quxexipsa fluxerunt, tenui primx
lucis tindura ab initio imbui nccefTe
fait, quo majori potentionqueliici
lufcipiendx in mixtorum informa-
tionc apia fierenc : Sic ignis ignii
aqua aqux,&: lux luci, quia homoge-
nex naturx funtj perfedc vniuntut
ac coeunt. .
XXXIV.
E x fitu Sc cfficaei Solis virtute li¬
cet infer re , eum cordis vice in
Vniuerfo fungi, ab eo cnim vita in
omnes partes deEuit i lux quippe vi-
tx vehiculum eft, itnb fons Sc cau-
fa proxima 5 Sc viuentium animx
funt radi) lucis coeleftis, qui vitarn
rebus infpirant j fola hominis anirna
excepta, qux lucis fupcrcoeleftis 6^
inercatx radius eft.
£ 4 XXXV,
XXXV.
D EV s tripliccm diuinitatis fuse

imaginem in Sole expreflif,
primam in Vnitate; ncque enim So-
lem mnltiplicem Natura, ficutnec
Deorum pluraliratem Divinitas pa-
titur, vt fic ab vno fluant omnia. Se-
cundana in Trinirate , feti triplici
piunere 5 Sol cnim ranquam Dei vi-
€arius omnia natural beneficia dillri-
buit per lueem, motum & calorem,
indc vita,qua: fupsemus & perfedîf-
£mus eft in Mundo noftro Natura:
adus, vltra quern progrefTus non fit,
fed regreflus: A iueeautem & motu
calor proccdit, fieut tertia a prima U
fecunda Trinitatis pcrfona. Poftre-
mbDeusquieftlux a:terna, infinica
&incomprehenfibilis,pcr folam lu-
ccm feipfum cxprimcre & Mundo
cxhibcrc potuit. Nemo itaque mi-
recur, cur Sol aeternus pr^ftanri/fi-
ipam fuiipliusimaginem, cuiusipfe
Iculptor fuit, Solem ca:Ieftemtan-
tisdotibus decoraucritj ineo cnim
aabernacnium fuunj pofuit;
XXXVL
PHYSlCiE ReSTITVT/E.
XXXVI.
So L liicidum eft diuin^ glorias
fpeculum i ilia enim cum fupra
matcrialium crcaturarum fenfus vi-
refque attollatur, fpeeulum fibi eon-
diditjcujiisfplendore seccrnse fuas lu-
cis radij in omnia fua opera reflede.^
lentur, & perreflexioneminnoiefce-
rec:diuinum quippe lumen immedia¬
te intucri mortali nature^ prohibitum
eft. Regius hie divinitatis oculus eft,
qui prccfentia fui libertatem ac vi- ^
jam fupplieibus indulget.
XXXVII.
P OsTREMvs opificislabor,
‘
tanquam opens vmbilicus aut
^CREATIO.
corollarium, homo tandem prodijt,

mundanas fabricas compendium^ 6C
diuinac naturae imaguncula. In par¬
tem fext^ lucis totius operis no-
uifTimam ejus ortum diftulir creator,
VC diues vniuerfte naturae fupellex ,
omniaque fuperiorum & inferiorum
munera inhnmanamnaturara, tan¬
quam in alteram Pandoram , con-
flaerenr^
2.6 Enchiridion
fluercnc. Sic rebus Vniuerfi jamof-
dinatis, operis conipleracnio , qui
folus deficiebat, additus eft homo ;
qu6 Natura multipliciluce robuftior
fada raundiora clemcnta in tempe-
ramentum perfedum contribucrct;
iimus purior ad vas fidile tarn ex-
quificum effingendum habcrctur.Ta-
Jem globus inferior cjufquc incoJae
redorem poftulabant , vt obfcquij
jngum non decredatent.
XXXVIII.
E X T o ^ creatione, tertio ab
O ortu Solis die e terra furrexic ho¬
mo i quo produdionis tempore &
dierum numerofummum myfterium
adumbratum eft : quemadmodum
cnim quarto die creationis in vnutn
Solis corpus vniverfum coeli lumen
coadumfuit; a tertio autem die na-
ti Solis , qui fextus fuit creationis,
tert^ limus vitas (piraculum fufcc-
pit, & in homincm viuentem , Dei
imaginem, furrexic .• Sic die quar-
to , millenario videlicet, ab origine
mundi Sol increatus, divina fcilicet
natura
Physic.^ REsxixvTiE. 17
hatiira infiniia & nullis tcrminis an¬
te comprehcnla , humani corporis
clauftro comprche^di, &c quodam-
modo terminari voluit: Tcrtio au-
tem die flue millenaiio i miiie anni
jQquidem coram Deo,ficut dies vnus>
compiitantiir; pod primum Solis i!«
lius ortum due adventum, circa
finera fexti dici , nempe millenarij
a creationis tempore , fiet gloriofa
humanac nature refurredio in fecun-
do fupremi judicis adventu i quod
ciiam per beatam illius tertia die rc-
furredionem nobis indicatum fair.
Sic arcanam Mundi aetatem fata
fub ejus genefi oecultauit Propheta.
XXXIX.
L I c E X Omnipotens, vt ei pla-
cuit, Mundum creauerit, imo
in momenco 5c folo nutu ilium, d li-
bueric, e tenebris in lucem eduxe-
liti dixit enim 6C fada funt omnia;
ordo tamen creationis principiotum
&c Naturq fLiccefTiuê fecundumprius
& pofterius, antequam natura creata
effet , in menie divina deferiptus
2-8 Enchiridion
crat, quern ordinem potius quam
ipfum crcationis opus in fua gcnefi
expofuifTe videturfacerphilofophus.
XL.
Infor.-
mati
ÎS Ma-
o- INformationis materise
prima; ratio gcncralis triplex in
TFRiyE principio fuiflTc videturj in quapor-
PaiM^ tione enim materia: lucida forma ir-
Ratio
rationalis fuic, & citra vllam pro-
Triplex.
•portioncm longe fupcrior, vtinooe-
lo Empyreo, vbi primum lux mate-
riam delibauit, tune forma virtute
pene infinita pra:polIens raateriam
uam abforpfit, ac in naturamfcre
piritualcm, & ab omni accidcnte li-
beram tranftulit.
XLI.
U BI verb ad juftam lancem &

arqualkatem forma: & materiê
vires concurrerunt, qua ratione coe-
um a:thereum & ec3elcftia corpora
intormata funt, tunelucis aftio , cu-
vis in agendo potcnti/Ema , eo
progreffacft, vt matcriamfuam mi-
ffum in modum illuminando & atte-
niiando
PHYSlCiÊ ResTITVT^. 29
nuando abomnilabcoriginal!, nec-
non a virulenta corruptionis tabe re-
dcmerit; eaque verc pcrfeda infor-
macio habeilda eft.
XLII.
I Nformata in tertia ra-
tione materia dicenda eft, in qua
impotencior forma rcmanfit 5 quali-
tcr, licet diuerfimode , inregione
hae noftra Elementari contigit; in
qua appetitus materise, qui defedus
&: imperfedionis argumentum eft,in
bafi ic radice fua luxuriantis ac re-
calcitrantis, propter remotionem
diftantiam a forraali prineipio fuffi-
cienter cxpleri nonpotuit, nec cjus
infirmitas fanari: vnde materia non
plene ad votum informatanouat for¬
mas defiderio languet > qua tandem
potita ei tanquam marito in dotem
amplam corruptionis & vitiorum fti-
pelledilem confert ; Hsee morofa,
peruicax,rebeliis, inconftans fempec
nouos concubitus exardet»omnium
formarum auida,nulla contenta,quas
ablentes defidcrat > prsefenies odir.
XLIIL
30. En c'h I R I D I o
XLIII.
i^tioÂ XT ^ (luibus conftatalterationis &!:

qvali- J V corruptionis fcrmentum, ae
TATVM tandem fatale mortis venenum non
Contra-a qualitatum repugnantia, fed ex in-
RiETATEfe^l^ matrice & vcnenato materia:
iôN menftruo, turn Elemen-
C £ Dl T. .
tis, turn eciam hiiiiis infim^ regionis
mixtis conringere,quoda labe &: im-
perfedione fua debilis &c infufficiens
forma , nee ad juftitiam librata in
piima&: radical! vtriufque vnione
purgare non potiiiti cujus rei facra
pagina fidem auget, in qua licet ob-
feruare primum'parentem noftrum
non immortalem fecundum mate-
riamcreaturofuiiTe; verum vtacor-
ruptione iSc labc original! materi^ fe-
curus fieret, arborem frudu vitê
abundantem Dcum in Paradifo (la-
luifTejquo canquam vindice &: afTcr-
tore contra materia labilitatem, dc
caducitatis mortifque feruitutem v-
teretur, a cuius vfu prsefentia poft
lapfum & latam mortis fententiam
remotus fuit.
XLIV.
PHYSICit RESTITVxyE. 51
XLIV.
D V o itaque tantum ab initio
fimplicia Natucx principia,
quibus cxcera omnia pofteriora, nul¬
la anteriora fuere , materia prima
fcilicet, U fua forma vniuerfalis, ex
quorum copula orta func Elementa,
tanquam fecunda principia, quse ni¬
hil aliud funt, quam materia prima
diuerfimodc informata, ex quorum
mixtione materia fecunda conflatiir,
qux proxiroe accidcntibus fubcft,
generationis &: corroptionis vices
patitur: Hi funt gradus, hie ordo
principiorum Naturx.
XLV.
Q VI materix formx tertium
addunt rerum principium>pri-
valionem videlicet,Naturam calum-
niantur, a cujusmente alienum eft,
aliquod principium fini fuo contra-
rium admittere; finis autem ejus in
generando ciim fit adeptio formx,
cui privatio advcrfaturjhxc deinten-
done Naturx efte non poteft. Verius
illi.
32 Ejjchiridion
illi, (i Amorem Naturae principiutn
agnouifTcnt i materia enim priori br-
baca forma nouas forma: affequcndai:
deficlerio fiagrat: Ac priuatio Rihil
aiiudefl:, quam mera forma: abfcn-
tia, cui propcerca auguftum priiici-
pij Natura: nomen non debeturs fed
multb raagis Amori>qui mediator eft
inter appetentem & appetibilc, inter
pulchrum & deforme, materiam
formarc^
XL VI.
Orrvptio principio gq-

ncrationis longc proximior eft,
quam Priuatio; cum ilia fit mocus
materiam per fucceftiuos alterationis
gradus ad generationem difponens
Priuatio autem nihil agic nihil exe-
quitur in opere generationis .• at cor-
ruptio materiam promouet ac prjc-
parat, vt capax fiat fufeipiend^ for¬
int > &c quad mediatrix lenocinium
Gxercet, quo facilius materia natu¬
ra: libidincm adimpleat > atquo cjus
ope forma: copulam afTequatur: Eft
itaque corruptio ca«fa inftrumentalis
\
dc. ne«
Physics Restitvt^., 55
&; necefTada gencrationis: At pri-
vatio nihil aliud eft , quam mera
principiij adiui ac formalis carentia;
& tenebrse fuperfaciem Abyffi, rna-
terias fcilicct informis ac tenebrofa:.
XLVIL
V N IV E R s I harmonia in di- HARMoi

versa & graduali matenx in-NiA vnx-
formatione confiftit 5 a ponderatavERsi<
enim material primas & formjc fua:
mixtionc fluxitElcmentorum, turn
etiam Mundi plagatum differentia;
quod paucis , fed veriflamis verbis
indicauit Hermes, dum id, quod eft
fuperius, fimile ci quod eft inferius,
dixit j fuperiora enim &: infetiora ex
eadem materia U forma condita
funt, fedratione mixtionis,{i£us&:
perfedionis differunt, circa qux par-
tium Mundi diftindio, dc vniuerfse
iâturse latitude verfatur.
XLVIII.
A T E R I A M primam poft
IVi fufeeptam a luce informatio-
pem, 6c rerum diftindionem,totam
c extra
34 Enchiridioi^
extrafemigrijfTe , ac in Elemental
exillis conflata tranfmifram, tolam-
que in opere Viiiuerfi perficicndo
exhauftam fuifTe credendum eft i ita
vt jam manifeftatis, & in iucem e-
ditis, quse prius in ilia occukaban-
tur, ccrperit tota in ipfis occultari, <
nec ab ipfis fcparatam dari poffe fa- •
lendum eft.
XLIX.
N T I M illius mafTac con- -
fufas, feu materia: primae fpc- -
cimen aliquod nobis naiura reliquit |
in aqua ficca non madefaciente, quae :
ex terra: vomicis, aut etiam lacubus ;
fcaturiens, mulriplici rcnim femi-
ncpraegnanscffiuitjtotacalore etiam i
IcLiiftimo volatilis; ex qua cum fuo
mafculo copulata qui intrinfeca Ele-
menta eruere Sc ingeniose feparare,
ac iternm eonjtngerenouerit, pre-
tiofiftimum Nature & artis arcanum,
imo coeleftis Efientia: compendium
adeptumfejaêr.
Physics REsTiivTiS. 35
L.
Imelicia corporum EIc-Elemen-.

menta, ab omni mixtione fepa- ta.
rata qui quasric , vano torquetur la-
bore , ingenio quippe humane inco¬
gnita funt: quse enim Elementa vul-
go habentur jnequaquam fimplicia ,
imb inter fe infeparabillter mixta
funt. Terra, Aqua, Aer partes inte-
grantes vniuetfi funt verius, quam
Elementa, fed te6te eorum matrices
diei eonvenit.
LI.
Err^ > Aquas &: Aeris Gorpo-
i ra, quas fphasris fuis fcnfibiliter
difbinguuntur,aliaruntabElementis,
quibus in operc generationis vtitur
Natura , quxqj mixtorum Corpora
conftituunt j base enim in mixtione
prac tenuitate imperceptibilia & fen-
fibus occulta funt, donee in raate-
riamdenfam &: corpus coietint:
* £x infenftbilibus nam(]ue omnia confix ^ Lucrei^
tCAre Princifiis confiar^.
JUaautein , qua: globum inferiorem
^ i Vni'
Enchiridion
Vniuerfi eonftituunr , tanquam m-
mis denfa, cruda, impura & indi-
geftaaperfedaj generationis lege ar-
centur; magis enim Elementorum
idola & fimiilachra funr, quam vera
Elemenca.
LIL
L E M E N T A , quibusin mix-
JP^ tionibusfuis & fingendis corpo-
ribus plaftes vtitur Narura, licet ante
mixtioncm deprehendi nequeant,
in opere tamen abfoluto & mixto
perfedo, quia partes ejus partibus
Mundi proportione quadam refpon-
dents & quodammodo funi analo¬
gs , iifdem nominibus illas nuncu¬
pate liceat : folidiorcs enim partes
terram i hiimidiores Aquam i fpiri-
tuales aerems ealorem innatu ignem
Naturae j occultas verb & elTentiales
virtutes non male ccrieftes & Aftra^
les naturas ^ iiqe quintam cflentiam
quss dixerit i &: ita quodlibet mix-
turn analogice Microcofmi nomine
gloriabitur.
LIII.
PhYSIC/E RESTiTVTiE. 37
LIII.
V I prima rebus generandis

Elementa conftituit, idem fo-
lusex ijs rerum individua compone-
re, compolSta in ea nouit refoi-
uere. ,
LIV.
L V M E N igitur non refugiant,
qui circa Nacuras Elementa ope-
rantes, in aliquo ôrpore ex ijs ptc>-
d.ucendo, vel naturaliterproduûm
in earcfoluendo erucem fibi ponunt;
Elementa quippe ilia ex pleno Natu¬
rae dominio funt, eique foli ab ortu
fuo mancipata > arti & induftria: pe-
nilus ignoca.
LV.
Lementvm naturae diei
■ > poteft fimpliciflima roaterl(^pri-
mx portio, per propriam difFcren-
tiam & qualitates diftinda, partem
elTentialem in material! mixtorum
compofitione conftituens.
C 3 LVI.
5S Enchiridion
LVI.
P Er Elemcnta Naturae, princi-
piamaterialiaintelliguntur,quo¬
rum alia a!ijs puriora & perfcdiora
lunt, pro raajori &: potenciori vir-
tute format perficientis. Diftinguuii-
tut autem plunmum raritate &:den-
iirate,qua: rariora ^ fpirltuali naturq
proxiiiijora, ea puriora & leuiora,
niotui &c adioniaptiora funt.
LVII.
Niversvm Orbis impc-
V rium inter tres fratres Saturni
filios cohaeredes propterea divifum
fuilTe vencranda finxic antiquitas,
quia tres lantum Elementorum na-
luras,aur verius vniuerfi partes agno-
uit: Per loucm enim omnipotentem
coeli dominium rortitum,wirulco ful-
mine armatum, casteris ftatribus fu-
periorem, scthcrcam coeleftium cor-
porura rcgionem in hxc inferiora jus
imperij fibi vindicantem intellexe-
runc illi arcanorum myftq ; infima:
atutem Goeli plaga:, flue aeri noftro»
luno-
PHYSICiE Restitvt.5. 39
lunonetn louis conjugcni pr^cfcce-
runt, quia hxc regio vaporibus in-
quinaca, humida frigida, ac quo-
dammodo impura eft , foeminedque
temperamcnio proxima > turn etiam,
quia fuperiorum decrelis fubjicitur,
eorum aftediones fufcipit , eafque
nobis communicac j craltioribus na-
turis fe commifcens, ac eas ad coele-
ftium vota infledeiis : quiaautem
mas &:foeminaêxuta^tum,non^pc-
cie differunt, ptopterea aerem fine
caelum inferius aliud omnino Ele-
mentum a coelo fuperiori elTentia
fpecie diftindumnoluerunt,fed loco
&c accidentibus cantiim diverfum.
Neptunomaris Numinijus in aquas
tribucrunt. Per Plutonem infero-
lum tyrannum, opibus affluentem,
tcrrseglobum fignificarunt , diuicijs
refcrtum; quarum turn etiam hono-
rum defiderio, &: omni cupiditatum
jeftu ferucntes hominum mentes a-
cetbe torquentur. T res itaquc tan-
lum Vniuerfi partes, feu tria , fi pla¬
cet , Elcmencafapientes illi admife-
runt , quia ignis Elemcntum Tub
C 4 scthe-
40 Enchiridiqm
a^thereanatura comprehcndi voJue-
nmtj louem fulmine armatum pro-
pterea pinxerunt.
LVIII.
O Mnia mixtorum corpora in

nccLim & huraidum per analy-
liin refolui; omnia animalium excre-
menta ijfdcm dilFcrentijs terminari
expcncntii docemur: Vnde liquids
tonftat mixtorum corpora cx duo-
bus tantum Elementis feniilibus ter-
rx& aqu* refpondcntibus conflata
c e > quibus tamen cartera virtute ac
autem, fine
tall mfenons Eiemeiitum fcnfus fu-
gi^t.quia degencte fpiritualium quo-
dammedocft, tatione noitri. Ignis
etiam Natura:, quia principiutn eft
forma e , nulla analytica defttudio-
ne, nullo artis ingenio dcprcbendi &
eparan poteft; formarum enirana-
turalenfuumcenfuratnon fubmicti-
«ur, quia fprritualiseft.
LIX.
Physicje Restitytê. 41
LIX.
T E R R A eftcorpolum Vniuer-Terra.
ii denfifTimum, ideo grauifli-
muni & centrum habitum;cjus iia-
juratn per fe frigidam , & per acci-
dens ficcam efTe contra vulgarera
opinionem ftatuendum eft ; quia
pius retinct de natura opaca & tc-
nebrofa primac materia:; vmbraau-
tem 5c tenebra: frigoris latibulum
cxiftunc 5 vnde lucem fugiunt, & ex
diamciro ei opponuntur j at terra
propter fummam ejus denfitatem
vmbrse &tenebrarum mater eft, lu-
ci calori difficile peruia, ideb fum-
mo frigore rigefeir. Atrabilis humor
omnium frigidiflimus ea de caufa
cenferi debet, quia terras dominio
fubijeitur. Terra autem Saturno, qui
frigidi & melanchoiici teraperamcii-
ti author habetur. Prxterea, qux in.
terras vifceribiis ex terrea fobftantia
generantur, veluti marmor Si lapi-
des, frigida: funt naturae ,* quamvis
dc metaliis aliter rentiendum , quia
aerea: naturae magis luut, habentque
info
Enchiridion
infe ignis piuriraum > proprcr infufas i
coelitus Ignis Naturae fcimillas, ^
fpiritum fulfureum ipforu materiam r
humidam & frigidam conge!antcm.-Li
Mercurius tamen humidicate
giditare caeteris praepolicns, terrxa
frigidum &: aquse humidum fuum ac- -
ceptum refcrr. Alitcr fc res habec in i
ijs,quae in mari produc.untur, vt pcc 3
Ambarum CoraIlLira,aliaque plu- ■
rima a mari fl-’minibus genus du- ■
eentia, quae cahdo temperamento <
gaudent, fatis conftat .* Rationc ita- ^
que & experiemia docemur frigidi-
ratem maximam terrae, non aqu^
deberi. 1
LX.
S I c c 1 TA s autem peraccidens |
& remifse terr^ competic,in me-
dio enirn aquarum creata fuit j & re¬
rum ordopoftulabat, VC pr« grauita-
re fua aquis immerfa ab humido nu-
qoam rccederct i verum creator Turn- :
mo j ure vfus, aquis remocis, liberam j
cjus faciem cxhibuic,vt mixtorutn
ereacioni, cum habitationi Jociis da-
rerurj i
Physics RestitvtjE- 45
rctur: Terra icaque non I'ecunduna
natursc legem, Ted per gratiam ana-
turali feruitutis jugo &humonsiy-
rannide liberata eft, vtficcafronte
in auras emcrgeret,gratumque Mun-
di lumen perciperec.
LXL
O Mne frigidumSificcumafa-
cultate generatiua alienum eft,
nifi cxterno juuetur auxilio; propter-
ea retfte fapientiftimus Nature au¬
thor frigidum Terras vtcrum Igne
ccclefti incalcfcere voluit i & ficco
Terrse globo humidam Aquae Natu-
ram adjunxit,vc admixtis duabus gc-
neratiuis calidi & humidi caufis, ter-
IX ftetillcati fuccurreretur, as me-
diante omnium Elementorum con-
curfu & mixtione, Terra pbyficura
vberrimas generationis vas fieret.
Terrse itaque omnes qualitates 5^
omnia Elementa infunt.
LXII.
PoNGiosvM Terras cor¬
pus fapienter a Mundi condirore
creatum
44 Enchiridion
creatum fuit, vt aeri, imbribiis ac
cosleftibus influentijs adieus pateret:
vt etiam vi caloris interni vapores
humidi a centro ad fuperficiem per
terr^ meatus expulfi rerum femina
modica putrefa^tione corrumpant,
&adgenerationem prajparcnci qug
ita difpofitacaloremcoeleftcra vivi-
ficuni cxcipiunt ; Natura fiquldcm
amoremMagneticura in rerum pro-
fundo demerfic, cujus vi fuperiorum
virtutes evocant SiTugunt, quas in-
formationis robur augent, &: vitaliJ
aura: duleedincm accclejant.
LXIII.
C A L o R e terra: linu emergens

humidus Sc impurus propter
terra; & aqna: admixtx labem cor-
lumpit, puriffimus autem ccelcftis
general excitando, dilataiido, & ad
vitam vrgendo calorem infitum, in
rerum feminibus abfttufiim, &rtan-
quam narurar arcanum in eoruni cen¬
tro occulratum : Quia verb homo-
genei funtdrabo caloresilli, blande
iiiopcicgcnerationis coeunr, &in-
fepara-
Physic.^ Restitvt^. 4y
feparabiliter vniunciir, donee in vi-
jam âinplam vegetationemexeant
LXIV.
A Qj' a eft natura media inter Aqv a

denfum & tenue, inter Ter-
ram & Aerem j menftruum Nature,
corpus volatile,fugax,ignis impatils,
calore etiam mediocri in vaporem
cxhalans, multiplicem induens figu-
ram,Prothco denique inftabilius.
LXV.
Vmidvm Ilcmentum Mer-
X_ JL curius eft, qui modo corporis,
modb fpiritiis naturam induens fu-
periorum &: inferiorum virtutes fuis
revolutionibus in fe trahit, &: quafi
eorum mandata fucipiens inter re¬
moras vniuerfi naturas, velut earum
ador &rponforncgotiatur ae com-
mercium cxercetj ncc a nundinatio-
nibus fuis temperabit, donee omnia
natursE corruptibilis Elementa ab
igne purgata Sc fixata fint, fiatquo
fabbacum vniuerfale.
LXVL
46 Enchiridion
LX VI.
A Qva , quia materia^ primse
proxima naturaeft, facile ejus
firaulachrum induit; Chaos cnim
antiqiius rerum parens vapor quidatn
fubtihs5^ tenebrofus fuit, feu humi-
da quxdam tencbrarum , furao tenui
fimilis, fubftantia, ex cujus fubcilifli-
ma portione coeli cx ordine edudi 6C
expanfi funt, quorum triplex diffe¬
rentia tres eciam ejus provincias con-
ftituic, nempc fupreraam , quae nobi-
llfTima eft: mediam, quae fecundum
pr2eftantiae&: dignitatis locum occu-
pat: poftrema autem fitu & nobilita-
te ceteris eft inferior. Denftor mate-
f iae fubftaFitia in aqueam molcmjqu^
media quedamnaturaeft,ceflic.Den-
ftftima pars quad f^x totius mafTae, in
fondo fubftidt, &: in corri'padu Ter-
raeglobum firmata eft. Extrema to-
tius opificij,Goelum videlicet Sc ter¬
ra, roagis a primo materiae fuae ftatu
Be aatiqua figiira rccefferunt > coelum
proprer fummam raritatem Be leun
fiatemi Terra propter fummam den-
fitatcm
PHYSlCiE Restitvtje.' 47
fimem & grauitatem ; Aqua veto,
quse medium inter vtruroque fortita
eft, inform! ab.yffo proximior natura
remanfitjvnde facile per rarefa-
6:ioncm in fumum,feu vaporcmjquac
Hylântiqu^ imago eft,fe convcrcat.
LXVII.
V M 1 D I T A s magis propria
n eft aqua:, quam frigiditas, quia
magis rara & luminofa eft Aqua,
quam Terra i at quas majoremeum
lumine participationcm habent, ma¬
gis a frigido recedunt: rarioraverb
corporalumini viciniorafunt. Aqua
humiditatis fymboluma materiapri-
ma &r Abyffo rctinuit 5 ficuti terra
frigiditatem: DeniSores enim partes
in duas illas affines nacurasSpiritus
mundi Arehitedonicus divific.
LXVIII.
Rigiditas ficcitatem a-
1 mat, camque induit, vbi ftrenue
dominatur humida conftringendo
ae dcficcando, vt ex niue, glacie Sc
^raadine docemur ; Aquam enim,
qu^
4? Enchiridion
qua nihil humidius, frigore tanquarri
proprio inftrumenio conftringere ac
deficcarc Naturae opus eft i itno pra:-
cipuum &:commune caioris &: fcigo-
ris ftibjedum eft humor,qui ab vtro-
que fortiteroppugnarur,donee expu-
gnetur j vnde fit > vt tot autumni
frigore prime ficca cadant folia i de-
bilium plantarum caulcs , vrgenre
hyeme, ad fummam ficcitatem hu-
morc deftituantur &: arcfcant; fic
penetrabile frigiisadurit, viraleTque
return humores hoftilitir invadit,
indc flaccida & marceicens fenedus,
mors tandem acerrimo frigore, quad
falcc chalybea, omnia dciiccata me-
tens,6e in horrea fua conferens. Quo-
modo igitur frigus humido Eicmen-
to indulgere, & tanquam maxime
proprium ineffe quis profitcaturJeum
Natura elementa in feipfa agere non
patiatur, ne vires fuas deftruant aut
opprimant, atfrigiditas intenfior re^
miftam imbellemqiie humiditatem
ftatim prociildubib debellaret, ac
fortiter per conftridicnem deficcan-
do totamexhauriret, autinvalidam
pro-
Physics Restitvt^. 49f
profterncreti ficvno ex Elementis
ruinampalTo, reliquorum opera im-
perfe6ta,&: rerum generationem om-
ninb deficere necefTarib fcquerctur.
Aqux igitur furamam frigiditatem
tribuere Naturae legi repugnar.
LXIX.
X duabus illis denfioribus natu-
B V ris Terra &: Aqua nempe , Ele-
menta fua hauric Naturaiquibus vafa
fua 8c organa corporea fingit; ex
vtriufque enim mixtione fit limus;
limus autem eft proxima materia ge-
neratotumdllc enim eft ve’uti chaos,
cui omnia confuse & virtute infant
Elementa. Ex limocreatusfuit pri¬
mus humani generis parens; omnis
dcinceps generatio ex limo prodiit.
In generatione animalium ex (per-
raate&: menftruo fit limus, inde ani¬
mal.In vegetabilium produdione fe-
mina per putrefadionem in limum
fubtilem primb tranfeunt, deinde in
corpus vegetabile firmantur, In ge¬
neratione raerallorura ex fulfurc&
mercurio perfebVe mixtis, & in aqua
J> pin-
50 Enchiridion
pinguem refolutis exit limus, ex quo
corpora metailica per longam deco-
£îonem indurantUF. Inphilofophi-
ca metallorum folutiooe , &arcani
Philofophorum creatione pnmb e-
ducitur limus, expurgaco & mixto
viciufquc parentis fcminc.
LXX.
Qv A eft bafts & radix omnrs
humidijimb humor Ipfci a quo
omne humidum denominatur; Re-
d:e itaque Element! humidi, vel hu-
moris fons 3c piincipium Aqua defi-
niri poteftjcujus proprium eftliquo-
re fuo madefaccre. Humida autem
dieunturquac hurnorem fiue liquo-
rem aqueum,fecundum plus vel mi¬
nus infe continent. Humor omnium
qualitatum fufceptibilis eft : ftc fan-
guis &flaua bilis humorcsftint cali-
do fuo imbuti,licec in Elemento aqu(^
baftm fuam habeant: Aqua fortis 3C
fimilescauftica ignea virtutepol-
lent; Aqua ardens 3c pUirimse rerum
e/Tentia: quas fub olei aut aqua? cor-
pore extrahiinEur, calido abundant J
licet
PHYSICiE ÊSTlTYt^. 5I
licet Aqua earum radix fit frigida :
quia Natura in Elemento humido
varias virtutum fuarum fignaturas
primum imprimit, illique principeS
i qualitates radicitus infundit. Hu-
I mor eft primum Naturas fubjcdum,
in quoprima ejus cura, primus labor
. impenditur : cuius liquorc multipli-
( CCS fuos colores &: tinduras indelc-
i biles diluit ac mifcet: illi fpiritualia
idonaprimofe communicant, inil-
! lo primum hofpitaniur & agere in¬
i’ cipiunt.
^ LXXI.
A Qv^ inferiorcs bifariamdi-
uifa: diftindas regiones occu-
I panr, pars cnim carum Terra: conti-
j guaci canquam bafi propria: infidet,
I cum ea vnicum globum cohftituit;
1 altera pars furfum euolans per aeris
! vicini plagam vago motu peregrina-
I tur, ibiqiie larnatas corporum ima-
gineSjmultipliceTque phantafmatum
figuras fibi fingens pendula hucilluc
errar.
D ^ Lxxn.
51 Enchiridion
LXXII.
M N I tempore magna pars a-

quarum dcfuper habitat,&va-
rios aeris tradus hue illuc ventorum
flatu impuHa perGurric: quod ita di-
iiinas Sapientix dccrcio a die crea-
tionis conftitutuiii eft j vt patens ac
libcraTcrrae facies rebus generandis
exurgeret: Neque enim maris & flu-
minum aluei aquae vniuerfa: fufei-
piendae fuffiqerenc, quinfi totalaxa-
tis coeli repagulis rueret fuperata
Terr^ planitie alti/fimos forfan mon¬
ies adaequaret. Tale profluuium ca-
laclyfmo caufam olim dediffe licet
coiiiicere.
LXXIII.
N O N folo Galore Aqua in vapo-

rem fublimatur,ncc folo frigo-
re innubem conGrefeitjad vtrumque
Solis Sc fyderum virtutes plurimum
conferunt, non folum vires Elemen-
torum multiplicando , Ted etiam vi
quadam Magnetica humorem plus
auc minus attrahendo ac retinendo
pro
PHYSTCiE ResTITVTjE. 55
pro diuersa eonim pofitionc coe-
liquefigurai vnde diffimilis fpeda^
tur annorum ac tcniporutn conftitu-
Eio: moles fiquidcm Aquarum ilia
non folo frigorc aut aeris fo'liditate,
fed potenti fiiperiorum corporum
imperio librata cohibetur.
LXXIV.
D Ivi-NiR juftitiaene fuafiippli-
cia in vindidam deelTent , O-
eeanum, qni capiti noftro immine-
retjvolatilem fecit, SZ ignita fulminis
telafuperinduxic; vtquac amorefle-
di non polTet hominum audacia ter-
s:ore iifteretur.
LXXV..
A Eri qui fummam humidita- Ae
tern tribuunt, eo quod difficile
fuo termino continetur,facile autem
alicno, pliitimum errant, hoc enim
tenuium Sz liquidoriim corporum,
nonhuraidorumptoprium cft,a£que
ita igni & coslo , quorum naturx ra-
riores func magis conuenit qu&m a-
qua: aut aeri; nam corpora rara,quia
D 5 vndi-;
^4- Enchiridion
vndiquc fponte fluunc , proprio ter-
mino confiftere non pofTunCjpropter- -
eaalieno egent .* Sola corpora denfa j
^ firma fuo ambitu & fua fuperficie :
cohibentur. quod fubtilia non pof-
funt, quia prac tcnuitate liquefcuntSi
fc cfFundunt ,* & quae rariora funt,
inagis efflaunt, ac minus confiftunt:
Inde requitur aerem efTe corpus ra-
riusj fed non humidius.
Lxxvr.
Er nullam intenfam ex fe qua-
.X^Htatem habctjaliundc quando-
qwe mutuator. Ejus natura media eft
inter fuperiora & inferiora corpora,
ideb viciniorum qualitates & affe-
dioncs facileinduiti vndefit, vc re-
gio ejus inferior pro temporum va-
yietatc diuerfimode temperata fen-
tiatur; cuius inconftantiaa propin-
quiorum Sc craffiorum corporum,
aquae fcilicet & terre,mutatione pro-
ûracur, quorum ftatum calor Sc fri-
gus facile immutant.
LXXVIl
Physics Restitvta. 55
LXXVIL
Ek vniuerfusCoelum eft,area
Vniuetft, Nature cribruni,per
<|uod virtutes &c inftuentiac aliorum
corporam trafmitiuntur: media na-
lura fpatfas omnes Vniuerfi naturas
conjungens: fumus fubtiliftimus ab
igne ccelefti in lumen j cjuafi flam-
mam immorcalemjacccnfus: lucis dc
vmbvx, dici noaifque fubjedum;
vacui impatiens; diaphanorumpri-
mum , qualicatum fer^ omnium
affedionumfacillimusfurccptor^nul-
lius tenaciflimus cuftos, fpiriiuali na¬
turae vieinuSj propterca in arcanis
pbilofophorum tradandis fpiritus
nomine defignatur.
LXXVIII.
R e G I o aeris inferior coUq
fuperiori parti alcmbici fimilis
eft, per cam enim vapores feanden-
tes ad cacumen dclati a frigore con-
denfantur, mox In aqu3,m refoluti
pondere fuo relabuniur. Sic natura
per fedulas diftillationes aquafubli-
D 4 man-
5^ Enchiridion^
mando, & cohobando cam rcdifi,
cat, Sc exubcrar. In huiufmodi Na¬
ture opcrationibus tcrracO: cucurbl-
13,6^ Vas recipicns. Vicinior itaque
nobis hxc aciis plaga , nubium rc-
gione.tanquam concaincrato fun te-
d:o tcrmmata dcnfior &:impurior eft
carteris fubjimioribus.
LXXIX.
M e D I A aeris regio ea non eft,

in qua coguntur nubes, fiunc
corurcationes, & lonitrua , qux infe-
riorispars fuperior eft, &; terminus ,
led qua: fupra nubes eft , ad quam a-
quea natura pondcre attolli prohi-
betur, ea media dicendaeft, quam
tamen fulfurcac exhalationcs vapo-
rum grauitate liberaraj fcandunt, Sc
pererrant, &: ilJicmotii fiue proprio,
ftucetiam alieno inGalefccntcs igne<
Icunt. Talia funt ignita diuerft gene¬
ris nnctcora , qua: media in rcgioile
conipieiuntur, vnde calido Sc humi-
ao, nonaqueojfedpingui, quale eft
Jgnis pabulum,illam abundare,conji-
cerc licet. In ilia temp erics &: tran¬
quil-
Physic.^ Res'TITvt^. 57
quillitas muica,quiatumultuofis non
vrgcciu flacibus , Sc Icuiora tanturn
infeiiorisnatura: excrementa iiieam
euejiuntur.
LXXX.
Vperior I'egioLunas vicina
tota aerea eftjiion ignca > vt fals6
in fcholis dudum inualuit: Illic tran-
quillum puriflimi aeris domiciliuin,
62 vt seihereas plagas fitu , icanatura
propinquum ; nulla enim inferioris
. AbylTi fuligine inquinatur. Tempc-
lies illic fumma ,• puritas a coeli vici-
ni puritate parum remota. E6 loci
fphasram ignis comminifci philofo-
phumpudeat, qui violatis Naturx
legibus, Vniucfll fabricam jatndiu
vaftafTer.
LXXXI.
G N E M tanquam quartum Na- Ignis*
X turas Elementum in fuprcma aeris
rcgioncjvelutinfphseta propria,prin-
cipes antiquas philofophias ftatue-
runt, quod itaillis ordinis causi &
fufpicionejmagis quam veritatislu-
rainc
5^ Enchiridion
mine vifum eft s Ignem enim Natu¬
rae alium a luce coelefti nemo fibi
fingat i propterea facer philofophus
in fua gcnefi ignis mentionem non
facit,quia lucem , quae verus naturae
ignis eft, prirao die ereatam dixerati
ncque ignem Naturae principium
omififTeCjCum Tcrrac,Aquae, &: Gosli
volatilium memincrit.
LXXXII.
I G N I s ardentis regionem Lu-

nari contiguam nemo fibijnifi per
fomnium, fingat; tantae enim ignis
intenfiftimi copiae fuftinend^ totus' ■
aer non fufEceret, quin vniuerfam
Orbis molem dudum depraedatus
fuilTetrquicquidenim attingit prsc-
do die, ftatim depafeitur, Mundi &:
Naturae exitio deftinatus.
LXXXIII.
T Alem Naturaevaftatorempro
Natunr elemento ncque fubli-
mis aer,nequc ima tcllus holpitio re-
eipiti Veriim tyrannidem cxercet
die plcrumque in regno Naturae,liue
in
Phvsic^ Restitvt^. 59
in aeris fublimitate.fiue in terra: pto-
fundo, flue etiam in eius fuperficie
accendatut. lure, itaque ilium inter
sieantcs &: Mundi tytannos excelfi ^
ingenii Lullius numerat. Cont«
Naturam etiam dicitut, quia quiG
quid Naturam deftruit ,Natut* ad-
vcrfatur.
LXXXIV.
I G n I s nofter communis partim

r.aturalis eft, partim etiam attifi-
cialis •• Ilium a coelefti ad \KX com-
modum&neceffitateforfan mutua-
tus eft homo.ejus radios vniendo; ac
vires multiplicandojvel etiam perat-
tritionem, aut duotum cotporum
collifionem.Spiritu diuino ingenium
adidfuggetente.
LXXXV.
S Vmmvs return creatorigneumIgnis
benigni calotis fpititum in globo nat vr^s
Solis pofuit, vt lumen & caloremvi-
uificum caeteris Vniiseifi corporibus
infpiret > vnde cor totius fabrics
mundane ilium plures credidcrunt,
ab
Enchiridiok
at> CO fiquidem omnis gcncration.'s
.Pr’ncipiuin defluit : Qui
aliudigms Elcmentum in rerum na-
tura qiia:rit, caicutit, quia Solem
ignorai
LXXX VI.
TG M I s iraque Nature fcaturigo
J.inSo!erefider,Guiuscalor femper
xqualis &: temperatiflimus in fe eft,
licet nobis intenfior aut remiffior pro
acceffu&reccftu, ciufqueradiotutn
direaione aut obliquitate, vel etiam
locorurafitu & natuti fentiatur. Il¬
ium tanquam animam Mundi Natu-
ra: rnotum generandlque facultatem
mlpirantcmpleriqucphilofophotum
admirati funt.
LXXXVII.
C o L non eft vniuerfioculus ; vt
^veteriim non nullis placuic, fed
lenfibiles fuas creacuras fenlibilitec

intuctur; quo blandienfes amoris ftii
radios m easelFundit; quo fe confpi-
cuumillis exhibet: Vixenim infen--
fibi-
PhYSICjE ReSTITVTj£. 6l
fibilcm authorem Nacura fcnfibilis
agnouifTetiproptercacorpus tarn no-
biie gloria fua indutum ilbinobifqs
fingere vbiuir, cujus radij diuinilau
proximi func fpiritus& vita.
LXXXVIII.
B illo vnitjerfali Natural priiv

cipio calor omnis infitus lam in
Elemenca, quatn mixta dcfluit, qui
Ignis nomen meruit i vbicunque c-
nim calor fpontaneus , motus naiu-
ralis , aucvita hofpitatur, ibi fuutn
Ignem tanquam eorum principium,
& primum Elementorum motorera
occultaiiit Natura; a quo elementa
cliam fenfibilia , feu Mundi noftri
prouincise clementaniur,& velut ani-
mantur, ardius tamen terra: vtero
conftridus propter eius denfitatem
Sc frigiditatem antiperiftafim exei-
tantcm mhasret.
LXXXIX.
Gnis ille Natura: mixtis infitus

X humidum radicaie, tanquam fe-
dem proptiam elegic ? huius autem
62. Enchiridion
dornicilium prxGipuum eft in cordcf
(licet per omnes corporis partes dif-
ftindaturj tanquam prinio vitar orga-
no & Centro Microcoftni,vnde Prin-
ceps iile Natur;^, veluc ab arcefua
imperans, omnes faculcates, ca:re-
raque organa harmonice mouet;
mixti humoribus, fpiricibus, toti de-
nique mafe EJementari motum, ca-
lorem & vitaminrpirat.-& quia Solis
filius vicarliis eft, omnia agic in
qiiolibec Mundo minori, quae Sol in
maiori.
XC.
Q Ve m a d m o d vm Sol me-
dius inter reliquos Planetas lu-
mine fuo illos irradiat, virtute im-
plct, fpiritu viuifico in vitae concent
turn conciliat : Itafpiritus Solaris in
medio Naturae Elementaris illi lu¬
men influit, ac in opere , genoratio-
nis Eiemenu congregat^ vnit, ac vi-
uificat.
XGI,
Physics Restitvt^.' ^3
XCI.
P R I M V M Ageiis in mundo eft

Ignis Naturae,quiin globo So-
lari fedem habens ealoretn viaificura
per cjus radios in vniuerfum Naturae
imperium diffundit, fecuin adus po-
tentiam feminibus infinuans, prin-
cipiumque motus & adionisinillis
ftatuens, quo remoto celTat omnis
motus,adionis & vit^facultas.
XCII.
C Alor Naturae Sc lumen Na¬
turae rcipsaidem funt,ab eodem
enimfontc , Sole videlicet, jngitec
ac vniformitcr fiuunt, fed cfficio di-
ftinguuntur; caloris quippe munus eft
ad interiora naturae penetrate, lumi-
nis verb exteriora patefacerc : calo¬
ris eft occultas rerum naturas moue-
re j luminis,accidentia fenfibiliatan-
lum oculis fubijcerejvtrumque Solis
radij operantur .* Sol itaque eft pri-^
mumnaturôrganura, cujusacceiTu,
Sc receflu omnes naturae operatio-
nes per lumen Sc calorem varie
regun-
^4 Enchiridion
reguntur, imendunrur ac rcmictuii-
tur.
XCIII.
S E c V N D V M Agens vniuerfa-
Ic eft illud ipfum lumen , non ra-
men immediate a fonte fuo flucns,
fed a corporibus dcnfis ab ipfo illu-
minatisjqualia funt coelcftia , imo ^
ipfa Terra rcflexiim j lumen enim
Solare corpora ilia percutiendo eo-
lam dilpofitiones & facultares mo-
uet, contaduque illorum alteratur,
a<5 diftimiles eorum virtutes per re-
flcdioncm radiorum in vniuerfam
Cosli Aerifque noftri arcam diflfun-
dir, radiis enim illis tanquam vehi-
culis Vcîa: tarn multiplicium corpo-
rum aftcdiones in vniuerfam Natura:
falutem 6^ concordiam vndcquaque
fpargiintur , qua: a nobis influential
didla: funr. Ha:c vera funt primaque
Natura: Elementa , quê fpiritualia
cum fint)re nobis Tub Aerea Natura>
vel etiam aquea communicant, quo¬
rum beneficio omnis foetus acvitx
munus tanquam Elementorum radi«i
cibus dcbetur, XCIV.
PhYSIC^€ RlSTlTVTiE.
XGiV.
A Mor Deorum antiquiflimus^MOR

a Platone didus, a diuino Spi- natvr^
ritu nafeenti Natura: infpiratusfuitj^sN^vsv
eidrque ingenio , tanquam Genius
j pr^pofiius. In prima Vniuerfi diui-
i iione inter fratres priraseuos famili*
i ercifcundae judicium tulit 5 deinccps
i in re rum generatione Prsefeduranji
1 excrcuit.
XCY.
P R I M V M Amoris in
Naturas vinculum pofuit Natu¬
rebui
re Author inter materiam primam

&:formam vniucrfalem , caelum S£
terram, lucem Sc tencbras,Porum, Sc
Peniam, copiam nempe Sc inopiam;
pulchrum ac deforme. Seeundus a-
moris gradus ex prima ilia copula*
quail parentum amplexu,in Elemcn-
ta fluxir, qua! fraterno inter fe animo
deuinda vniuerfumNaturse jus opti¬
ma ratione diuiferunt. Tertius & po-
ftremus gradus in mixtis abfoluitur*
quse into Sc a Natura ingenitis
£ amo-
66 Enchiridion
amorisignicLilis ia Tui fimilium pro-
pagationem multiplicationem fe-
nuitur. Tripliccm hunc amoris ne-
%utx\j tanquam noduni magicum , in
rebus creatis diuinus Amor confti-
tuitjVi re,quafi per traduces, in vni-
vcrfas & finguias opificij fui partes
extenderet: Amorfiquidem bafiseft
Vniucrfi, Nature cubus, &: firmif-
fimum fupcriorum 66 inferiorum vin¬
culum.
XCVI.
Con- "r Atebras qu(^rantquicon-

TRARiE- I ^ cordes Naturae motus difcordiac
T AS Ab- mancipant; tota enim in agendo pa¬
ir emen- bcneuola Naiura operatur,
^^5 imo in generando eft pruriens Ipfa
rcrum Elementa, dum cocunt, tota
in libidincm foluuntur , vt mutuis
araplexibus coalefcant, &: cx pIurL-
bus vnum fiant.
XCVII.
E s V R G A T Academia , vt
IX nobis i iftnuet, qucmodopriraa
niateiia primum contrariorum fub-
jcdum
PHYSlCiE RESTiTVTiE. (>J
jedum efTe po{I]C,&: qui inter aducr-
farioru iices Si pugnas quiefcat amor?
feu vehemens ille appetitus , queni
in. corde ciurdem matetias (icum
agnouit Academise Princeps, caj> Âib
non minus ilia formam,quMTi feemi*
na virum concupifeat? Annon hoftes
illi return femina Si mixtorum cor¬
pora conftituentes a:ternum pugnan-
do amorem Si eoncordiam expiigna-
bunt?
XCVIII.
Q VI cupidinem inter materiam

Siformam s odium veto Si re-
pugnanciam in ipsa materia Si de¬
mentis conllituunCjin hae contrario-
rum pofitione fibi ipfis fumrae con-
trarij funt i quippe in omnibus gene-
ratis, homine folo except© , forma e
potentia feu fecreta matetias vi, ex
ejufdem Academiae dogmate, educi-
tur ; at quomodo id nifi per amo-
lem ? Si materia contrariorum difli-
dia radieitus patiatur , annon eiiam
forma , qua: ex altaipfius radice e-
mergit)eandcm vim fentiet? imo in
S i ipfi^
^8 Enchiridion
ipfis Gunabulis opprimetur? Quisfta-
quefanus inipfopundo mixturse E-
lementorum, & informationis mate¬
ria, Araoris Islatura? matrimonio
gladiatorcs iftos prseficier?Quis pro-
lem vniformem > annon potius mon-
ftrofam ex buiurniodi heterogcneo
reludantiuin parcntum fcmine ex-
pedct ?
XGIX.
D E s I NAT philofophus altc-
rationis Elernentorum, corru-
ptionis &caducitatis mixtorum cau-
fam in repugnantia Elementorurn
quacrercjfed culpam in matcrise pri-
m^penuriam &: imbeGillitatem rcij,
,
ciat i Deque cnim in antique Chao
Frigidafugnabant cdidis hume^ttU
fleets^
vtvuigocreditur, cum duartantum
quatuor illarum qualiratum minime
aduerfa:, frigiditas nempe & humi-
uitas foeminas & matcri^conuenien-
tGs, illi inefTcnt s dux verb reliquse,
caliditas & iiccitas , quas mafcule^
lunt & forraalesjcx parte lucis infor-
mantis
Ph YSIC^ ReSTITVT.£. 69
mantis proceflerinc : Nec infi poft
aquarum reccffum 5c lucis aduentum
terra Arida dida eft , qua: priiis hu-
mida 5c aquis mancipaca crai.
C.
/'atvor itaque illas quali-
, quas repugnances vul-
gus credit, in materia prima, nifi
poflcius informationcm non exti-
tifTe reda ratio docet: Nec contra-
rietacem patiebaturilla in folitudine
fua; alij fuerunt eius morbi, nempo
opacitas, confufto, deforinitas, fri-
giditas, humiditas indigefta, 5C im-
potcntiajquse omnia morbofi & lan-
guentis corporis indicia fuere .- Cor-
ruptionis itaque labe ^ creatione fua
infeda fuit, quam ilia ad natos 5c ne-
potes traduxitin has infima 5c infir-
ma Elcmentorum plagahofpitantes:
Propterea de AbyfTo ilia tenebrosa
non enuntiatur in Gencfi, qubd effet
valde bona, fed luci, ca:terirque po-
flea creatis, clogium illud mcrito rc~
feruatum fuit.
M 3 CL
JO Enchiridioh
Cl.
R Ixam &: litigiiim a forma in
matcriam cffluxiiTe poft vniQ-
ncm quaruor illaium qualitatum in
materia informata quis fanus fufpi-
cabiturcum fie ex efientia ^ inteii'
tioiie forma: materiam perficere,
eamque in harmoniara, concentum
& temperamentum pro viribus per-
fedum coroponere.
Cl I.
P Rima per inimicas qualitates
contraria fucrunr lux tenc-
bra:; lucibin.T qualiratcsjcalidicas 6C
ficcitas, tenebristotidem , frigiditas
& humiditas, penitus interfeoppo-
fitce, quia intenfa:, inerant: Ac
quam duo antiquillima ilia Naturas
principia coicrunt > tencbrofumque,
matcriale ac foemineum a lucido,
formali & mafcLileo principio infor-
matum ac luminc imprxgnatum fuir,
tota Vniuerli materia , omncfque
ejus plagas gratiam luminis, fuis la-
men gradibus hL differentiis diftim
dams
PHYSlCiE ReSTITVT^. 7^
aam^rufGeperunt, ignea emm ilU
Spiritus luminofi tindtua nihilim-
pcnetraium rcliquiciqualitatesciiatn
quacuor prius intcnia^ , in materia
informata pec mixtionem remiirae,&:
fic optime coalcfccmes amiciriam
contraxerunc, ac in temperamentum
confcnferunc: concordcs itaquejam
fadsc inhomogeneamElementorum
familiamtranfietunt, vtdeinceps in
mixtorum generatione nihil inimi-
€um aut reludans fubeffec, quo tran-
quillus Naturae motus periutbaretur,
CIIL
N E c in Natura contrariae funt Cotra-^
inter fe quatuor illae principes rietas
qualitates, fed tantum diffimiles ^cab^^ten.
diuerfe,neque mutub fe expugnant,
fed vniutur ftrido feeders coeunt,
fic in reraiffo grada calor 6C friges pôcE-
amice conueniunt & commifeentur dit,
in fubjedo, vt mediam &'teperatam
qualitatem,teporemnempe, produ-
cant : Quod fi in graduintenfonon
fine luda & pugna concucrunt, hoc
ab intenfionis exceifu &c lytanmde
E 4
72^ Enchiridion
proccdit, qua: duas qualitatcs pariter
iiitcnfas Si^ aduerfas emidem domiiiq
confones & panicipes ferre fine tu-
niultu non potcft, qualitates aurem
incenfas tanquam fpurias & extra-
neasrefpuicNatura.
toIvL^ ^TEmo itaque (ibi fingat Natu-

qvalita- ^ ^ ignem intenfum in Ele^
tes svnt fuorum familiam admit-
tere, talis enim deftrucns eiTet, non
generans, non rccundum, fed contra
Naturam, quar violenta rcfugit,
lempcratis gaudet » a quibus abcfl:
omnis piigiia, omnis contrarietas :
Non ealoris vrencis, aut frigoris va-
Itaotis rabiem, non humidi aut ficci
jntcmperiem Nature imperium pa-
titur, m temperie benigiie quiercit.
Imenfas igitur qualitates in return
fciementis nemo qu^rat, remifTas fe-
ciindum plus aut minus inueniet.
GV.
C Alidvm itaque & frig,-dura,
humidu-m & ficcum contraria
i^mpli-.
pHYSICit RESTlXVTiE. Jy
fimpliciter qui dixerit, errati Terra
enim,qua: maxime ficca ab Ariftote-
le ftatuitur, Aeri, qui maxime humi-
dus ab eodem habeiur i repugnaret:
Aquaparitcr incense frigida Igni in¬
tense calido, ex eiufdcm renteniia>
adiierrareturihêc repugnantia quod-
libcc Elementorum vulgarium, feu
quamlibet Mundi regionem incra
fphera: fuse fines cohiberet, & a con-
trarij hofpitio & ditione afceret pro¬
pter antipathiami alitettamenrcm
fc habere ratio &experientia nos do-
centjnam fcrobes &C concaua fubter-
ranea,imoipfaTerrx vifccta Sc pori
acre replentur, & intrinfeciis Terrx
humor quo omnia vegetabifia j tan-
qua proprio macris fin? Ia6te nutriun-
tur i nihil aliud eftquam aer ealidiis
Sc humidus Terrx ftridiflime adhx-
rens, ei vim altricem Sc nutritiuam
propinansj terra? pori funt ipfius v-
bera, Sc humor aereus ipfotum lac,
quo ipfa return parens Sc alumna foe¬
tus fuos alit, eifqj dat incrementum.
CVI.
74 Enchiridion
CVI.
Q Vi quatuor Elcmenta in toti-
êm humoribus confticuunc,
naturam humidam quatuor qualita-
tum Elementarium fLifceptibilem,
imo Tubjedum eiTe agnofcunc i quo-
modo ergo cotrarias illas quas in eo-
dem rubje(5lo Gollocant, proficencur?
quamuis enim quatuor illi humores
fuis differentiis diftinguntur, vnicam
tamen baiim omnibus communem,
eandcmque radicem habent>humo-
rctn videlicet,nequc enim flaua bilis
ignc refercns minus humor eft quam
flegma,quod Aqua: adfcribuntudem-
que dc arra bile & Tanguine fit judi¬
cium, licet compatatiue non abfolu-
te quatuor Elementa in humido con-
fundant.
evil.
S I vlla efiet inNatura:qualitati-
bus &Elcment!s repugnantia,in^'
ter calidiim &: frigidum maxima in-
lercederet, deinde inter Aquam&:
Jgnems at ignis & aqua: naturas fibi
non
PHYSlCiE RESTiTVTit. 75
non aduerfarl multiplex , qux Tub
aquisfiegeneratio, fatis convincit i
vbicLinque enim fimt generation vi¬
ta, ibi ignem eiTc nccelTc eft, tan-
quam caufam proximam, intrinfe-
cam, efficientem, moiientcm &: altc-
rantem raateriam ad gencrationem,
J^de heminum fecudumque genm, ^neid,6^
viuque volantum,
Et qudi marmoreo fert monjlra [uh
dqmre Vontus ^
Ignem tfl ittis vigor & cceleftis erigo
Seminihm.
CVIIL
Q Vatvor illas primseuas qua-.
litatcs rebus ipfis,n rerum Ele-
mentis innatas,n effentiales, ad Na-
turse nutum permifcibiles, n ideo
non aduerfas qui pofueric, non hallu-
cinabitur; funt enim velut quatuor
organa, fcii inftriimcnta, quibus Na-
turain alterationibus & generaiioni-
bus fuisperagendis vtUur,
CIX.
7^ ^nchiridiqj^
CIX.
^TAtvra fiplinam artemexer-
i ^ cct,tota enitn in materia fuacit-
culariter fingcnda occupatur: qua-
tuor ill* qiialicarcs func quafi totuli,
quarumope ilia oirculari, & lento
motu opera fuagradatim, & fapicn-
ter informar.
CX.
E X nilsqaatuorrodsdu*,humi-
di feilieet & fieci, materia: ma¬
g's conueniunt, quia inter hos duos
terminos Natura materiam vetfat.S:
vices fuas peragit.- bina: ill* qualita-
Cates materia ptoximiores funt.quia
paflioni, Sc mutationi magis fubia-
eenci cartera: autem dua:, calidific
digidifcrlicet,magis funt adiue.quia
pet vices fuas ptiores illas alterant,&:
immutant 5 patiuntur ill*, ift* mj.
gis agunt > Sc flint vclut aîua Natu-
ratinftrumenta palTibilem materiam
CXL
PhySICjE RESTiTVTiE. 77
CXI.
E XrLODAMvs Jgiturillam
contrariotum dodrinam, tan-
quatn concordi naturse contrariam,
eamque a isorrupto philofophix al-
bo, cum bona Academiac veuia, fti-
lo ferreo expungere; &: in ipfius lo¬
cum fymbolum Concordia: aferiberc
nobis liceat,quam natura confortem,
& fibi coseuam agnofcit, cujusope
adiuorum cum paffiuis blanda co-
pulatio in omni generationc procu-
ratur.
GXIL
Q Vi quatuor rerum ElemenU QuintS
fibi mutuo aduerfantia ex re-ELiMEN-'
•epta fcntentia, ftatuunt, quintum
admittant neceffe eft, tanquam no-
dum Siconeordia: vinculum y cadu-
ccatorcm &pacisconciliatorem, fc-
cus perfeda: roixtionis , nec vllius
temperamenci in opere gencrationis
fufccptibilia forent,fcd errabunda fi¬
ne clauo & redoreper vaftum Na¬
turae pclagus ncque portum ncquc
par-
78 Enchiridion
partum inuentura vagarcntur i Si iti
proletarium Naturse gcnium fine fuo
fraudarenr.
CXIII.
V A T V o R enim ilia cum
V^^propter repugnances qualirates
asterna inter fe odia cxcrcerc credan-
turdn mixtorum generatione aduna-
ri, nee placari pofTent, quin potius
mutuo conflidu irtuentia Nature^ ab-
ortunijmagisquam partum procura-
rent, nifi aduerfa ipforum ftudia cu-
jul'dam nacuras quintê coeleftis Sli
temperantis benefieio in pacem SC
amorem flederentur, qua* calidi Sc
frigidi,{icei Sc humidi expers tempe-
ramentum inducat.
GXIV.
ViNTVM illud quod vocanC
%_Êleracntiim, eft fpiritus sethe-
reus, incorruptibilis , alumine, mo-
tu Sc virtute coeleftium corporum in-
hxc inferioradefluens, Elcmentaad
mixtionem Sc vitam pr^parans, in-
diuidua Nature , quantum patitiic
ipforuin
PHYSICi^ RESTITVTÊ. 79
ipforum conftantia, a ruina prohi-
bensjvnde Tal Nature,nexus Elemen-
torum,& Spiricus Vniuerfi ab occul-
tx philofophise ruyftis nuncupari
meruit.
cxv.
S I Qjy JE inter rerum principiapjû^^
contrarietas fuit,eacerte inter lu- contra-
cem &tenebras exiitit,propter qua-Rietas
litates bine indcoppofitas ; verum
qualitatcs iliac vrriufque principii
coitu temperamentum receperunt
(Si ab extremis mediae Sc temperatasFvix.
prodierunt, talefquc a primis in fe-
cunda principia nempe Elcmenta
iianficrunt.
GXVL
X T RI M A tantum inrer fe
Tv contraria funt propter qualita-
turn Gppoiitarumintenfionem; quê
autemab exiremorum mixtione or-
ta funt, nequaquam inter fe aducr-
fantur, quia media funt: propterca
elemema Naturae minime contraria
habenda, quia funt media, Sc a duo-
rum
8o Enchiridion
rum extremorum, lucis cempe 62
tenebrarum vnione &: rempcrannren-
lo etHuxa.
CXVII.
Xcontrariorum, Iiicis 62tenc-
g V brarum fcilicet niixtione, non
contrarujfedtemperataproduci Re¬
gis prophctse carmen fatis annuiCj
de asterno luraine in hsec verba eiu-
pens i Ifidinauit cobles ^ defcendit
^ cdigoerat fub fedihweit^ &c. Po-
fuit temhrasUtihulum fuum, m circm-
tu eimtabernaculume 'm^ f^c, Ipfe lu¬
cis incrcatar fons, ut glorise fuae infi-
nlta: fplendoremhominumoculiscx-
hiberct, ilium nebula &tenebrosa
caligine, quafi indumento , velauitj
62 luci tenebras admouit,vtex vtro-
qucexrremotemperatamlucempro-
duceret,ac immenfi luminis fupra vi¬
res humanas corufeationem tempe-
raret. Iridem etiam a Deo dacam in
fignum & tcfTeram foederis cum ho-
minibus initi, ac gratiae diuinac, ex
tenebrarum 82 lucis mixtione produ^
âm affirmant philofophi 5 vt fcili?
Physicê Restitvt^. Si
cet ipfum temperatSE vindida^ diui-
nx fymbolum a conrrariis refulcans
ex variis maxime cohxrentibus 6C
amicis colonbus cemperatum elTet.
cxviir.
Q V I Terram, aquara , aerem ,
jgnem Tphasris fuis diftindapARXEs
Mundi Elementa efTe, caque mutuaNEctVE
inter fc reciprocatione coniierti tra- elemen-
diderunt, male Nacur^ arcana per-
ferutaci fum, partes fiquidcm Mundi
integrantes, aut clementorura
nas dicereiutius erit : ncque cnira tvntvr^
Mundi Elementa per proprias regio-
nes feparata fenfibus fc cxhibent,fed
in matricibus fuis occulta latent, do¬
nee in mixtoru generatione coeant,
& corpus conftiiuant. Gonuertiau-
tem inter fc partes illx Mundi non
polfuntjquia nimium differunrj nec
communis vna qualitas qua illse na¬
turae inter fe deuinciunsur, tantam
mutationem operari pot^ft,vt ex he-
terogeneis fubdintiis homogeneasj
iaio exdem penitus fianc.
/ CXIX.
Si Enchiridion
CXIX.
S I qiiatiior ilia quae credunturelc-
menta,proprias naturas & domi-
cilia per vices, quafi per nundinatio-
nes commutcnt, tota huius Mundi
moles cafui motuiquc fortuito man-
cipata pcrpetuafluduationc verfabi-
lur, quae tamen certa eonftantique
lege fede , partibufque diftindis a
Deo firmata efti Terra enim mox
aquafiet i ex aqua aer 5 ex acre ignisj
& e conuerfo ; hoc pado centrum
in circumferentiam, & citcumferen-
tiain centrum migrabitj cxtrcmae 6£
mediae Mundi partes locis fuis vitro
I'c fubmouebunt» ita vc poll longam
faeculorum feriem ordoNaturje pe-
nitus inuertatur,dumfummaimis&
ima fummis perpetua confufione per-
mifcebuntur. Qui he ordinatam
Mundi fabricam hbi fingit, opus tarn
egregiumnon Mundum, fed chaos
& abylTum dici jubet, quod ordinis
arnica abhorret Natura.
exx.
PHYSICill ReSTITVT^. 83
cxx.
1 "^ X T R E M A ilia Mundiinfe- Terra
^ tioris corpora terram & ignem ET IGNIS
(pofita Si non Gr)ncer5>a ignis Tpha^r^ NON CO-
qiii vicesinter feobirc tradunt, (ibi VERTVN-
T VR.
veritatique illudunc, nimiuincnim
djffirx repugnanteYque corum natu¬
rae ab huiufmodi viciflitudine difTcn--
tiunt; fummaquippc terra;: frigidi-
laSjCrafiTitics & grauitas,fummc Ignis
caliditaci,rubtilitaii,&: Icuitati ita ad-
verfantur, vt mucuatn inter fe con-
vcrfioncm non patiantur. Prêterea
Terra, qua: fix a eft , igni non ce-
dir,eiurqi vires defpieic, fi ehemico-
rum placitis &C vulgari experientix
fides habeatur,nec aliud cx ca cuolar,
prxterqua humor pinguis aut aqueiis,
veerque terra: extraneus. Si quid au-
tera in ignem Elementarcm^ conuer-
ti poftet, id leue Si volatile fieri nc-
cefTe efTet, vt in cius fphaci^m Sina-
turam transferretur. Terra itaque
cum fit omnium grauiffima , Si ideb
centrum: cum Gt omnium fixiftima,
§£ ideb miohne voiatiiis, quombdo
F 2 in
^4 Enchiridion
in igncm conuerti, &c ad ignis (phse-
rameuehi j aut Ignis omnium fupre-
mus 6c leuiflimus, quomodo in ter- .
lam, contra ISIaiurse leges, detrudi,'
eique elTentialiier vniti poteft?Aqu^
& Ignis facilior clTet ccmmutario,f
quia vno gradu proximiores funt,Sc
quam Terra & Ignis.
exxr.
Vi exhalationes ex terreftri [
V^^plaga in aeremfublimatas,quia i
illic ignefeunt, ideoterreas & in ele-:
mentum Ignis conuerfas credidere,:
longe in vtroque falluntur i ncque:
cnim terrese naturae illae funt, fed po-
tius aereae j Acrenim noftcr propteri
aquae contagionem humidus inficco:
terrae Iinu dm torpenspinguedinem:
conirahit , &c Terrae conloitio hu-
midum.ficco temperati vbi autem
per Terrae poros& rimulas, calore;
vrgente, cxhalat; aut ctiam materiê:
copia vires multiplicante , non line!
ftrepitu & fragore, eonculTo & effra-
do carcere erumpit , vndeTcrrac
niotus & hiatus plurimi faepe cum
ftrage
Physics Restitvt^. 8^
ftrage fenciunturi Exhalatio illali-
bertatcm confequuta in corporum
leuium regionera euolat,& illic vago
mom ac calorc in fulfuream mate-*
riam pleniiis digefta accenditur. Ma¬
teria itaqiic ilia vere rerreanoneft,
quia a pondete & frigiditate abhor-
retjfedquiaexcalidi, (icci & humi¬
di concurfu pinguis fa(3:a eft & com-
buftibilis , Ignis accidentalis fomes,
eitihs quam Ignis Nature & elemen-
taris cenferi debet: Spuria qusedam
ilia generatio eft, qux inter Elemcn-
tareferri, nec eo nomine indigita-
ri meruit: proptcrea rede ab Arifto-
tcle huiufmodi ignitioncs imperfed©
mixta dicuntur. Idemdefurao com-
buftorum judicandum i fumus enim,
quia pinguis eft,facile flammameon-
cipit,quac nihil aliud eft,quam fumus
accenfus.
GXXIL
I Gnis pinguivefciturjciuspabu¬
lum eft pinguedoipingue aut5 hu-
midum aereum eft Ijcgo contempe-
ratum j vnde licet matcriam fulphu-
F } ream
S6 Enchiridion
ream exirinfecus ficcam frcqucntius ^
iniueri & ficco terminaiam, qualia ;
funtfulfur vulgare, puliiis tormenra-
rius, fimilia, quas licer exterius?,
ficca vidcantur, interius tamen pin- -
giie humidum occculrantj 6c. in illud i
igne admoco refoluuncur.
exxiii.
S VriNO etiam errore labinitur,
qui lapidcs 6C corpora qusedam ’
grauia nonnunquam io Acre genera-
ta,ac indc per ftslgurationcs, fulraina
&l niibium eruptioiics dejcda coiifpi- i
cati Igncm lapidercere,& in rerram
coniicrci, aut terrain co defcrri fibi |
perfuarerimt i quod longe aliter fe |
habet; materia cnim ilia induraia
nunquam Ignis aut terra fuit , nec a
igr»ea,{i quas talis eft,aut ter¬
ras corpore cgrcffa; Vcruni pinguis
Si vifcofus humotjquafi luteus,innii-
be, tanquam in fornace inelufus, ve- |
iutopas fidi!e,per ardorem ignefcen- '
tiuni exhalationum ita perftringitur
ac decoqui«ur,vt lapidefcatj inde vi-
bracafulmiois jaeuia conrpedaftint:
HuiLif- :
Physics REsTixvTiE. S7
Hujufmodi meteora fuiu tumores,
graucdines, morbi denique Naturje ,
non Elementa. Simili modo, fed Icn-
tiorc,calculus ex flegmate in rcnibus
aut vefica , quandoque in itomacho
generatur: fua cnim meteora etiam
niicrocormus habec.
€XXIV.
I G N I s Nacursc ab igne noftfo
artificiali aut accidental! longe a-
lius eft , plurimiimque inter fe dif-
fentiunt. Ignis naturx duplex eft,
vniuerfaliSj^ particularis fiue indiui-
duus: Vniuerfalis per omnes vniaer-
fi partes vndique diffunditur ; cor-
porurn coeleftium propenfiones ac
virtutes fuauiter excitat & mouet;
globumhunc noftrum rerum gene-
rationi dcftinatum pullifico femine
imprj5egnat ac fouet, feminibus vires
infundiCjimplicatas Naturas vires ex-
plicat, Elementa mifcet, materiam
informat, arcanum denique Naturx
aperiti fons autem eius eftinSole,
qui tanquam cor Vniuerfi calorcm
viuificum) quafi amorcm fuum, in
F 4. omnes
SS Enchiridion
omnos plagas efFiindit. Particularis
auremignis Naturae ca cuilibetmix-
to ac inciiuitiuo inficus dc innatus^qui
ab illo vniueri'ali tanquam riuulus e-
manat) omniaq; in fuo Microcofmo
analogice, quae Sol pater eius in Mi¬
crocofmo operatur. Ignem autem
iioarum communcm omni gcnera-
tioni aduerrantcm,non nifi cx pr^da
viuentem, cx aliena ruina fubfiaen-
tcni, viiae dearudloremj cineri om¬
nia dcainantem,quis non potiiis Na¬
turae hoaem, quam ho/pitcm) exci-
dsum, quam viraecolumcndixerit?
Qui autem inaereapJaga generan-
rur ignesjcafui magis, quam conaiio
iNatur^ debcntur.
cxxv.
If\[ ^ ^ proxima fitu terra: &
jiON CON-- ^ corpora inter fe conuer-
proprer vicinitatem com-
tvr. îjtontur tantumjta vtaqua terrain
diluat, & terra aquam iurpifTettindc
nt Iimus,ncLitrum corpus, fed me¬
dium inter vtrumque, cujus fi vi ca-
Ions fiat refoJutio , fiet & integra
ytriufqiie
Physics Re ST IT vT^. §9
vtriufque nacuiae Teparano : Aqua
euolante,Teri:arubridet, neque mu-
luafiec earum conuerfio, folacmrn
vtrique cointnuiiis qualicas frigidi-
tatis id non operabitur , cum ficcita-
ti$,& humiditaiis auerfionon minus
valeat ad reiiftendiim, quam mutuus
frigidicacis vtrinque confenfus ad go-
eundum : Turn etiam quia tcvtx fic-
citas &:flxacio humiditati, & volati-
litati aquae aduerfantur i iic vnica
tamum qualicas alterationi confen-
tiens datur,plures autem dilTentieii*
tes, quae in redftendo prscualebunc*
Occurret cciam Nacura, quae ad fui
conferuationem femper parata, ad
ruinam, & immutationem nunqnara
nifi coada, aut vida inclinat.
GXXVI.
N I V E R s V M terrae glo-
bum non minus conftaniis na¬
ture efiTcjquam coelum,lunam ac ftel-
las licet fufpicari i fi enim centrum
Mundi fitjVt creditur, non minus ne-
cefTariaeft eius conftantia,quam cae-
terorumcorporum Vniuerfi : Quin
etiam terra eadem nunc eft, abfque
Vila
90 Enchiridion
Vila effentialiiramuiationc, quarab
initio fuit, quse ad finem vfquc fxcu-
lorom futura eft. Quod li detrimcn-
tum quoddam vniucriale cataclyfmo
pafTa fir;aut particulare per accidens,
vcluti charmate,aut maris fluminum-
ue impccu ; id fuprcmo redVore to-
tiiis imperij fui aut prouinciarum le¬
ges ad niitum immutante,aut Mundi
conccntus difcordia, Nacurêqiic la-
boramis morbo , magis quam terras
propenftone aut vitio eontigit: La-
bores enim morbos fuos omnia
Vniuerfi corpora patiuntur, licet di-
uerfimode pro Nacurx difcrepantia
& pcrfedionis differentia,comm ta-
mcn naturam Sc conftanriam, ratio-
nc totius, accidentia non immutanr.
Soli Deoaeterno abfoluta conftantia
& impaftibilitas conuenitj'at cerium,
aqua,terra. Sc extern vniuerfi corpo¬
ra fecundum effentiam fuam perfta-
bunt vfquc ad cQnftitutam astatis fuac
periodum.
CXXVII.
Physics RESTiTVTi£.
CXXVH.
SI Q^v jp, quaruor illarumnatura- Aqua
rum ad rautuam conucrfioncm
AER
et
MON
CON VER-
propenfio , mediarum longe validior TVNT VR.
eft > Aqua enim aer roaioui inter
fe afiinirate, quam cum cactcris , aut
etiam quam cseteras inter fe conjun-
guntur, ftquidcm non tarn qualicati-
bus, quam qualitatum intenfione dC
remiflione, neque tarn feeundum na~
turam , quam feeundum accidentia
diferepare videntur; nam cum aqua
frigiditatem 5£ humiditatem jure
Kamrsc fibi vindicet,vtramque infe-
riori Aeris plagx ratione commcrcii
communieat; ( Aer auiem nullam
pene propriam qualitatem, prxter
fummam tenuitatem 3 obtinetjcaetc-
ris tamen imbui capax , proptcrea
naturas coeieftis eft) qnx ex fe tern-
peratiftima, 6^ nulli propriac qualita-
ti addi£ta cum ftc j alienas, nempe
Gorporum coeleftium difpofitioncs,
influxus &: virtutes facile fufeipit SC
communicat) Denficas ^ raritas,
que remiffa: confines fintjprascipuam
^ ^ inter
52. Enchiridion
inter Aquam Sc Aerem noftrum dif-
ferentiam ftatuere videntur; eado
causa infacraGcncfi Deum aquas ab
aquis feparaiTe legitur,quafi vnius na¬
ture ratione firus diuifio vcrius quam
racione ellentia: mutatio fa6ta fuerit.
CXXVIII.
V IciN^ tamen duas illas natu¬

rae veram Sc efTentialcm reci-*
procationem non patiuntur; verum
fccundum quid,nec omnino, fed
quodammodo conuertuntiir, eaque
in inferiori folumnaodo aeris regio-
nc commutatio excrcetur; qusenu-i
bium conuexitate tcrminatur, nec
n^diam, multo minus fuperiorem
oftendir. Aqua, quia ope rarefadio-
nis fit vapor,euolat, & in aerem ma-
gis attollitur,quam conuertitur, va¬
por autcm ille condenfacus & in a-
quam refolutus relabitur.Hanc vnius
tamum naturae circulationcm & in
ic reuerfionem , duarum conuerfio-
ncm antiquitas profefTaeft, fenfus
falhcia, magis quam mentis lumino
«uaai lynceis enimoculis vniuerfa;
Naturae
PhYSICÊ RESTiTVTiE. 95
Naturae arcana peiquirenti res alitet
fe habere inuenitur. Vapoiemeciam
tenuifTimu qui fimplicitet Aei em di-
xerit, fallitur, cum vapor fit corpus
quoddam medium & impeifedum
interduplices aquas fuperiores & in-
feriores, aquam noftram U aerera,
neutrum tamcn, quod quantumvis
rarefiat,nuquam ad fublimem aereae
nobilitatis gradum cxaltabitur j fpu-
riusaer fiet, fed non naturalis & Ic-
gitimus: neque limpidaaerisnatura
tantiim deprimetur,6d a puritatc fua
recedet, vtinvaporem, nubemaut
aquam craiTefcat : primacuam fiqui-
dem illam aquarum feparationem,
quam re veraadluque fecit Spiritus
Architedonicusjftatutdfquepartium
Mundf terminos, quos indelebili fuo
figillo fignauit Dominus, noua con-
fufione dclendi aut amouendi jus
Naiura non obtinuir.
CXXIX.
A Lt 1 o Ri rem indagine pene- Ac^va so-
trantes terram tanquam Mun- ci r-
di hujus vterum^ vas generadonis,^'^^"''^^^’

multi.
i?4 Enchiridion
muitiplicis &: pcne innumerce pro-
lis matrem agnofcent, quae inpria-
cipio creaiionis a rupcraacantiom a-
quarum dominio hberata, fuiqj juris
fada arida &: ticca rcmanfic, cjufque
corpus dentius fadlom in opcris cen¬
trum & tanquam fundamentum ccf-
tic, ac patentcm vcgetabiiibus anl-
mantibufquc aream cxhibnit; quo
tamen frequentitiimae generarioni
apta fierce > humore indigebati ejus
indigenciae a diuina lapientia proui-
fumefii earn obiem aqua ab initio
volatilis fada eft, vtin vapores eue-
iieretur, qui frigore innubem con-
creti tepore irerum in aquam foluc-
rentur. Hoc diuinae mentis arcificio
terrae vbertati confiilcum fuit s ticci-
taS)qu3efterilitatem minabatur, lar¬
go humore temperataeft,mat'ris vre-
rus foecundatus. Sola icaque aqua ad
irrigandum Terrae gremium circula-
tur,au£ verius in inferior! aerisregio-
ne, ranquam in aicmbico diftillarur,
vtper cohobadones dc reitcratas di-
ftillationcs exuberata fuperiorum dc
inferiorum vires confequatur, coe-
lefti-
VnYSlCM Restitvt^. 9S
leftiquc imbuta Nedarc Tcrrseli-
num efficacius emolliac, ac prolific!
virtute imprsegnet. Summus rerum
opifex, quiNatura pro arte vtitur,
opificio fuo nihil fuperfluum addidir,
nihii defiderandum reliquit.
cxxx.
V o N I A M autcm Aqua eft
Mundi menftruum, rcrum fc-
mina Sc Elementa in fc continet ac
fouet i dum itaque ilia circulatur,
vera etiam Natura:Elementa, quae
Terra: tanquam matrici SC vafi gene-
rationis, Aqua: verb tanquam men-
ftruo infunt, etiam totantur : vapori
itaque terra: aquae Sc aeris elementa
infunt ,Gum ipfo fublimantur Sc exu-
berantur: Non quidem Terra:, Aqux
SC Aeris corpora, qux fph^rasfuas
habentjSi Mundi plagas conftituunt,
fed ipfa Natur^ Elementa fpiritualia,
qux in illis habitant Sc delitefcunt,
€x quibus lapides & alia corpora in
aere,ignc excoquente, generari pof-
funti vbi enim omnia Elementa opti-
mc mixta,qualia funt in vapore,Gon-
currunt,
9^ Enchiridiok
currunt, corpora gencrari pofTunt^
verum quando extra matricem con-
venientemfit huiufmodi generatio,
velut in Acre , mixta producuniur
imperfecta, non tam cx defeCtumix-
lionis, quam matricis.
CXXXI.
Qjy A mediam inter Terrain
& Aerem naturam & fedem
obtinens vtriimque fuamobilitate
inconftantia perturbac: Aerem atra
fuliginc infeftifque vaporibus inqui-
nans .• Terram profluuio pjerumque
immergens: aeti turbines, terras rui-
nasjin vtroque corruptionemprocu-*
rat: fuperioiis hofpitium leuitate, in-
ferioris domicilium granitare hofti-
litcr inuadic : fui copia aut inopia
anni tempora Naturxque ordinem
inuenit: Omnem vtrinque vieiniam
fragore ^ tumultu imperiofa mouef
& concutlr. Tota eius natura cum
fit fceminea.illam quad foeminam ac
malum neceffarium Mundo dcdille
videtnr fummus creator: dc ilia om¬
nia pro imperio dbx artogat,Si qu^ ia
Natur^
Physicvt. Restitvtu^. 97
Natura: commodum fiint ei concef-
fx vires,in perniciem plerumque ver-
tir. Denique diuinas flagel¬
lum ctl,vltrix Nemefis, qua: fceleri-
bus generis hiimani vindicandis de-
ftinatainpoenam irruit j fpem opef-
ûe fuperbise radices variis indutafl-
guris coeli ludibrium facit.
€XXXII.
U NiviRSALES Natura: qu6
crafliores,e6 ctiam impurioresj
quo tenuiores, eb mundiorcs; Terra
quia dcnfior eft Aqua, eo ignobilioti
fic aqua acre, aer coelo ,• Rcgionum
aurem coeli fublimior,quia fubtilior,
?deo nobilior fane habenda eft. In-
dubitata: cnim vcritatis eft naturas
fpirituales corporeis longc prxftan-
liores,& fpirirualibus viciniorcs per-
fe^tioni proximiores cfle.
CXXXIII.
G Enerationis &corruptio-
nis fundamenturn eft in humi-
do, in vtroque cnim Naturae lab ore,'
humor cxeleraenrisprimum eft pa-
6r liensjf
Ekchiridiok
tiens, primum formas figiilum fufci-
piens: IIU facile fpiritus naturales
vniuncur, quia ex eo manant > facile
in iliud redeunt, quia ipforum radix
eft: inillo &: per illud csetera. ele-
menta mifcentiir.Nec minus in mix-
tis &C indiuiduis,quam in Mundo hu-
midum Elementum tarn in opere ge-
nerationis, quam nutritionis circula-
tufi opus enim vtrumque iifdem ra-
rcfaiftionis & condenfationis inftru-
mentis,iifdem medijsjfpititibus nem-
pe, fieri Naturae placuit.
GXXXIV.
T Erra eft vas gencrationiSjAqua
eftmenftruum Naturae viriutef
feminales etiamformales in fecom-
pledens^quas a Sole tanquam mafeu-
lo, &c formali vniuerrali4> principio
mutuaturj ab eo cnim ignis Nature
formalefquc fpiritus rerum femini-
businfluunt, quibus omnia genera-
tioni aeceifaria infunt, calido innato
^ in humido latente. Optime Hip-
Dkta. pocrates base duo elcmenta ignem &
aquam omnia pofTe,omnia illis ineffe
affirma-
PriYSlC^ Restitvt^. 99
affirraauit: a pritno fiquidem binae
qualitatcs mafculinae calidi dc ficci:
ab altero totidem fosmininse frigid!
&:humidicfflaentes in mixtorumge-
neratione concurrunc& commifce-
tur : duobus illis tanquam prsecipuis
Elcmentis duo maiora luminaria*
prjcfuiit, Sol ignis Naturae author,
Luna humdrum domina.
cxxxv.
C Ircvl ATioN EM volatilisEIc- Tres
mcnti triplici adione veluli circv-
inftrumento adimplec Natura, nem- lationis
pe Sublimatione ,Dcraiflioiie, fiue
Refufione & Decodione,qua: diuer-
fo indigent tcmperamcnto. Sic bene
ordinaca Naturae intentio per varies
errans motus opera fuU interrupta ad
fincm propofitum dirigit, & per vias
oppofitas ad eundem fcopum tendit^
CXXXVI.
Vblim ATio eft humide grauif- Primvs

^quenaturae in leucm conueriioifi- circv-
ue in vaporem cxhalatio: cuius finis
6<^vtiii|:as triplex eft: primo vt per
G 2. aue-
100 Enchiridion
acrcnuationcm corpus crafTum & im-
purum mundetuf,& fccibus fuis fen-
iim exuatur: Deindc vi per fublima-
tionem fupcriorum virtutes , qua:
continub defluuntdargiiis afTequatur.
Dcnique vt per huiufmodi euacua-
tionem Terra fuperfluo & prxgra-
uanti humore cxonererur, qui ejus
meatus occupans caloris adionem &
fpirituum naturaiium tranfitum im-
pcdit, imb violentcr ipfos fuftbcar.”
Haec humidi fuperuacui fubftradio
obftrudionum caufam amouet, &
faftidientem Terra: ftomachumfub-
lcuat> euraque digeftioni aptiorem
teddit.
CXXXVII.
C Aloris ûtemimpulfuhumor
fublimaturdgne fuo quippe tan-
quam proprioinftrumcntovtiturNa-
tura, vt corpora humida rarefaciat :
Ideb vapores, ex quibus nubes
pluui^generantur, brumali & verno
tempore frcquentiores attollunttir^
quia Terra: vterus tunc calido hu-
mido magis abundat, humor autem
Physics RESTiTVTit' loi
cftcaufa raaterialis, calor cfficiens
vaporum !&: cxhalaiionum. Calorem
quodammodo intenfum in rubliraaii-
do exhibet Natura, inter fines &: lati-
tudinem temperamenci dum cohi-
bcacur.
GXXXVIIL
D Emissio fccundaNature ro- Secvn-

ta in opere circular! eft fpiri-Dvs cir'
tuofi vaporis in corpus denfum ^cvlys.
aqueum redudio : fine rarefadi &c
fublimati humoris itcrumque con-
denfati refufio: acin terram defeen-
fiovtcam exubcraco liquore diluat,
& quafi nedarco coclcftique potu
imbibat.
CXXXIX.
T Ria intendit Naiura irrigando:
prime vt non efFundat, fed fen-
humorem fuum exuberatum di-
ftillet ,ne gorges fiat, &aqua:copia
fpiritui viuifico in Terrac vifcctibus
permeanti aditus prascludat, ac in-
trinfecum Terrse calorem exiinguat:
omnia enim fua beneficia prudens ac
O ^ iufta
103 Ekchiridion
jiifta ilia gubernatiix in pondere, nu^
mcro &C menfura largitur. Sccund6
vt per divcrfa ftillicidia & varia Tub
fpccic humorcm diftribnat, pluuiam
fciliccctpodb dcfiorem,mod6 rario-
icm ; modb rorcm, modb pruinam^
rnodb largius , inodo parcius cfFun-
dens, vt Terra? plusminufue fitienti
pro appctitn vel neccflitatc porum
cxhibeat. Tcnio, vtnon continub,
fed per viccSj&: interniixtis alijs ope-
ratlonibus irrigationes fiant i Soles
cnim imbribus , imbres Solibus ,
dies nodibus,& nodes diebus alter-
natimfuccedunr.
CXL.
F Rig vs tcnuiflimum fine potius
ca!ordcficiens&: expirarw elatos
in mediam regionem , ib;(ûe con¬
cretes vappres laxat & caducos fa¬
cie : calor fiquidem immodcratus
difiipat corumqiie condenfationem
jmpedic: frigus etiam incenfum eos
iiaperftringic & congelat, vt humo-
rem deciduum exhibere nonpofiinr.
CXLL
Physic* Restitvt*. 103
CXLI.
P OsTREM A circuli Naturae rota'j*£p^jjys
fineadio eft Dccodio,quênihilCircv-
aliud eft,quam humoris crudi in ter-lvs.
IX gtemium inftillati digeftio, matu-
ratio , 6C in alimentum conuerfio.
Haec aliarum fcopus ^ finis videtur,
quia eft laboris remiffio , & cibi per
antecedences labores quscfici perce-
ptio: rufeepeum enim humorem cru-
dum vi caloris internicontcrit, co-
quit,ac digerit fere immota & fomno
correpta,Igncm fecretum,veluti pro-
pdum Naturae inftrumentum infum-
mo fileniio quicte mouens,vt cru-
dutn ilium liquorera cum ficco tem-
peratum in pabulum conuertat. In¬
teger hie eft Naturae circulus , quern
per diuerfos laboris caloris gradus
ilia reuoluic.
CXLII.
C Ontêx* & ita corrclatae in¬
ter fc funt tres iftx Naturae ope-
rationes, vt finis vnius fit alterius ini-
tium , & ex ordine necelTario per
G 4 vices
104 Enchiridion
vices fuccedant fecundum Naturae
intentionem. Sicintertextie & con-
catenatjc func viciflltudinis leges, vt
in Vniucrficommodum Gonfpirantes
mucuas fibi prseftenc operas.
CXLIII.
Xtra fuoscancellos tamenin-

XL'Uitaplerumquetraliitur Narura,
iiec certis indftit vefl:igijs,maxime iin
diredione elementi humidi,cuius le¬
ges interruptsefallunc, & facile vim
faciunt & paiiuntur, turn propter
volatilisnatur(g inconftantiam: eum
ctiam propter variam fuperiorum
corporum dirpofitionem , qua: hêc
inferiora, humorempr^fercim incli-
nanc, a iuis legibus defledunt ad
nutumxterni modcratoris, quiillis
ranquam inftrumentis & organis vti-
tur ad mouendatn Vniuerfi machi-
nam : inde fallax & inconflaiis man-
ionis huiusnoftra: tempcncs,&: im-
mutata anni tempera deprehendun-
lur .• Sic terras vtcrus varie afFcdus
copiodus, auc parcius generofos aut
i^fFcecos foetus nobis pa^c^Stc aer vi-
^:mus
PhYSICjC RESTlTVti*.
(cinus purior aat irapurior ianitateni
aut morbos inducit: huraida naiura
pmnia apud nos jrauolueme.
CXLIV.
Q Voniam inferiora a fuperio-
ribusicgetn acdpiunt,quoruna
natura Sc affediones homini maxi-
me incognit!^ func, idcb fallax Sc in^*
certa nobis eft Coeli noftri rcgula;
Natura: tamenintentionem, raagis
quam adioneraiordinem magis quam
ordinis turbationem ob oculos fibi
proponac philofophus.
CXLV.
H VmidjE Naturae volubilitat«m Circv-
nonfalum in gencrali Mundi,i-ATio
verum ctiam in particulari, mixto-
rum harmonic lieetobferuare : Per*^ mixtis*
reuolutionem enim humidi ilia ge-
nerantur,outriun-rur ficaugentur: de-
ficeando,humcdando, & digerendo,
quapropter tres iliac Naturae opera-
tiones cibo , potui Sc forano compa-
rantur> quia cihus ficco refpondcri
pocus humido, fomnus verb deco-
dioni. CXLVL
lo^ Enchiridion
H
CXLVI.
O M o ne fomnia fibi jSngat ,

dum varijsgloiiatur titulis,duni
quafi proprium Microcofmi
nomen vendicat, quod in materlali
cjus opificio naturalcs Macrocofrai
motusanalogies percipiantur: quod-
liber enim animal,etiam vcrmiculus.*
quaslibcc planta,ctiam Alga,Mundus
eft cxiguus maioris imaginem refc-
rens: Extra fc ergo Mundum quarrat
homo & vbique inueniet .* creatura-
rura fiquidem omnium idem Archc^
typus eft,a quo infiniti Mundi ex ca-
dem materia, forma tamen diflimi-
les procreati font : Homini itaque
deiedio Sc humilitas/oli Deo gloria
tribuatun
GXLVII.
Aqval
Fermi
I Nferiores naturae a fuperiori-
bus fermentantur : aqua autem
tatio.
morae impatiens coeleftium muneri-
bus occurrit: aer quippe vapori ad-
uolanti peruius cum hofpitio in nu-
biubregione, quafi in aula excipit.*
quo
Physic.^ Restitvt.e 107
quo priufquam perueniac , corporc
quodammodo in fpiriium vcrfo, hu-
mida natura pondere fuo exuitur, vt
addita celeritate votum citius cx-
plcat, & ambiguir naiur^ priuilegio
fuiatur.
CXLVIII.
S Ol interim coeleftis ehoriPrin-Piemen-
ceps & fuperiores naturae inferio-
mm latagemes jugi aftlatu Ipiritus vi- ^
uificosjtanquam riuulos apuriffimis ^men-
fuis fontibus fcatucientcs inftiilant: xatio.
vapores autem auc rari nates in acre,
aut innubem, quad in fpongiam na¬
turae concreti nedar illud fpirituale
auidiifime fuguntj& vi quadam mag-
nedca ad fe trahunt,quo fufeepto in-
tumefeunt, & prolifico illo Icmine
impraegnati, quafi reddico pondere,
in rorcm,pruinam,pluuiano,aut aliam
naturam humidam foluti in lerrae
gremiumrelabunrur; illaautena elc- .
mentorum mater redueem humorem
vccro excipir, &: coelefbi femine gra-
nida innumeros fuo tempore emit-
tic foetusjplus.minufue gcnerofos.pro
feminis
loS Enchiridion
fcminis vircute , turn eriam matricis
di(pofirionc, Aqu^ eriam inferiores
hums ccrJeftmm beneficcntise parti-
cipes hunt i qiioniam vnum cum
Terra globum conftituunr, commu-
nlafiunc ipfis rupcrioriim beneficia:
Per aquxautem Naturam c(^cera elc**
raenta fermentantur.
CXLIX.
F Ermentvm autemilludeftfpi-
rituy viuificus a fuperioribus na-
turis in has inferiores defluens, fino
quo terra iterum inanis vacua fie-
rct; eft enim vitas femenjiine quo ne-
que homo, neque vllum animal, ne-
que vegetabile aliquod gcnetacionis
aut vitae beneficio potirctur .* neque
enimfolopane viuir homo, fed ma-
jcimecibo illocoslefti , aereftilicet
fpiricu huiufmodi aftlato &: fermen-
tato.
CL.
Tria £-
i£MEN-
TA SE-
T Ria elemcnta matcrialia quia
in reriun compofitione remota
. VN B A. funt, foil Deo Naturae ©bediimr,
ncG
PHYSICiE ResTITVT^. I09
necartis aut ingenij humani leges pa-
tiumur: Tria autem alia cx priorum
illorum copula nafeuntur 5 qux per
viam refolutionis extrada in mixto-
rum compofitione proxima elTe fatis
arguuntjSal nempc, fulfur &: Mercu-
rius. Et ita rrinitatem Elementorum
& vniuerfac Naturae ligillum cfTe fit
manifeftum.
CLI.
Orvm triumpoftenorumElc-
JL Imentorum fpeqies ex triplici
tcium priorum matrimonio generan-
turiMercurius liquidem cx Terra: &
Aqu^ mixilone i Sulfur cx Terrse &
Aeris amplexu; Sal verb ex aeris dc
aqua: condenfatione producitur; nec
plures dari poflunt eorum combina-
tiones. Ignis Naturae omnibus, tan-
quam formale principium ineft, coc-
leftium virtdtc influence & coope-
lantc.
CLII.
N E Qjr E cx quolibct priorum
corporum concurfu poftcriora
generan-
no E^tchiridion
generantur; ex terra enim pingiii &
aqua limpidaoptime dilutis &C mix-
tis exit Mcrcurius: Ex terra? aurera
{ubtiliflima? 6c ricci{rim2e,& aeris hu-
midi cenfortio fulfur gcncratur .* Sal
denique ex aqua crafsa pontica S>C
falsa &c acre crudo iniercepto eon-
crefcif.
GLlH.
Emocriti fententiam, ora-
l_/Ilia corpota ex Atomis ficr,i, a
Natura alienam nonelTe licet a|fir-
marci cum enim ratio & experiential
acalumnia vindicanc: elementorumt
quipp« inixtionem obfcuro fernione
velare , nec reticcre omninb voluic
ingeniofus Philofophus, qua? vc Na¬
tura? intentioni congruat, per mini¬
ma & a6tu indiuidbilia cotpufcula
fieri neccfle eft, fecus in corpus con¬
tinuum 6c naturale non coalefcerenc
elementa. Docet nos expericntia in
artificiali mixtorum refolutiene 6c
compofttione, qua?per diftillationcs
exerccntur, perfe£tam duorum auc
plurium corporum mixtioncm non
fieri.
PHYSICiÊ RESTITVT.E. Ill
fieri, nifi in fubiili vaporc : At longi
fubtiliores mixtiones fiias &: quo-
dammodo fpirituales facir Natura,
quas Democritum imellcxifle fanius
crcdendum cft,eorporuni cnim craf-
ficics mixtioni obftac , proptcrca
quantb niagis res attenuantur, tantb
mixtioni aptiores fiunt.
GLIV.
T Riplex in mixtis cxiftenda: Tria
gradus tria fumma mixtorum
genera exhibet, nempeMineralium,
Vegetabilium &: Animalium. Mine-
ralibus in Terra generari: Vegetabi-
libus in terra & aqua radices agere :
Animalibus in terra,aqua & acre naf-
ci &vefci NaturÎegc coGcfiumcft;
omnibus tamen Aer prsecipuus eft
vita: fomes & pabulum.
CLV.
M iner ALIA fimpliciter exifte-Mine-
re,nec viuerc creduntur j licet rah a.
Metallaex mineralibus prsEcipua vi¬
ta quodammodo pr^dita dici poflint,
sum quia in ipforum generatione fit
quafi
Iix EucbMmdiow
quafi coitus, & duplicis fctriiniSjmaA
culei &: farminei , fulfuris fcilicet
mcrcurij commixtio , qux duo pef
longam & multiplicem circulatio-
nem rotata,purgata,fale Naiur^ con*
dita &: fermentata y ac in vapore fub-
filiflimo pcrfed:c mixta in limuro 8c
mollcm mafTam/piritu fulfutis mer-
curium paulatim congelame , for-
mantiir; moles aucem ilia tandem
concrefcic, & in corpus metallicuiii
roboratur.
CLVI.
T Vm etiamqoiametallaperfeda
potiflimiamj vitae principiumin
fe fecodunr, ignem videlicet infitum
coelitus infufum, qui fubduro metal-
Ji cortice hebes fa£lus,motus expers,
& veluc thefaurus incantatus later^
donee folutione philofophicaSd fub^
tili artificis ingenio liberiatcm con-
fequutus fpiritum fubtilem 8c cocle-
ftem animam per vegetationis mo-
tumf»otentcrcxpIieet,tandemque in
fummam artis 8c Natarse perfedio-
nem exaltctur.
CLVIl
pHYSlCiE RESTiTVTil. II3
CLVIL
V Egetabili A autem animaVfiGETA

etiamfeu fpiricu vegctante po- bilia.
tiuntun motu vcgerationis crefcunc,
& multiplicantur i fcnfu vero & ino-
tu animali carent. Eorum femina
’ hermaphrodite funt natursc, quod-
libct enimgranum fingulare contineC
femcn prolificum abfqiie copula, auc
duplicis feminis mixrione : licet in
^ omni fere Vegctabiiium fpecie v-
trumque fcxum reperiri experiemi»a
. doceaf, ^
CLVIII.
E Tiam in vegetabiliuni feminn

bus fpiritum fecretum Deus oc-
■ cultauitjgcneraiionis autorcm fpeci-
fico earadcre infignitum,qui penitus
c^lcftis eft,ac aetherei luminis radius,
corruptionis cxpers, in quo fpccilica
forma conferuatur fub corpore cu-
; juflibet indiuidui, quo percorrupdo-
ncm emollito & refoluto fpirltus ille
iramortalisa viuifico& homogencQ
; Solts ealorc euocatus in ftirpem no-
H uam
,14. E N C H I 111 D I O K
uam confurgit, ac in earn antiqux
formam traducir.
CLIX.
'Anima-
LIA-
A n IM A L1A prxter exiftentiarn
& vegetandi faGultatem anima
fcnficiua prxeeliunt, qux in ipfis eft
principium motus vitae. Animal
itaque in fummo return inferioium
gradu fitum opus Nacurx in regno E-
Icmeniati complet, proprie viuit,
propric gignit, in eo fexum vtrum-
quG vere diftinxit Natura, vt ex duo-
bus tertium producatur, proles vide¬
licet: Sic in perfedioribus perfedius
elucefcit Trinitatis fymbolum.
GLX,
Homo H Omo animalium & inferioris

Mundi PrinccpSjvniuerfae Na-
[COSMV ^•turx compendium habetur, aiiima
quippe ipfius diuini luminis radius eft

immortalis: corpus eft elegans Ele-
jraentorum congeries: Interiorcs &C
imperceptibiles fenfunm facultates,
quibus quxeunque obuiadeprehen-
dit homo, penicus funt coclcftes > &c
vclut
tHYSIC^ ReSTITVTjE.
Vcliit aftra rerum cogniriones influe-
tia. Motus & animi percurbationcs
Mint veluti venti turbines , fulgura-
tiones, tohitrua,& meteora, qu^ in
aerea fpiricuum regione cbulliunr,
cot Sc fanguinem commouent: Me-
ritb itaque Microcofmus homo di-
ftus eft, Sc abfoluta Vniuerfl ima-
guncula.
CLXI.
N On folumhotriojverum etiam
quodlibet animal,quasiibet >
ta Microcofmus eft: Sic vnumquod- est^mi-*
quegraniimautferacn eft Chaos,cui cRocok
totius Mundi femina comperidiose mvs.
infunt, ex quo cxiguus luo tempore
Mundus proditurus eft.
CLXII.
Q y^cVNÊ perfede Naturae Mixta

mixta vita praedica corporc/ph n-
ricu &animaconftant.* corpus ex
mo fit cui omnia materialia ad gene-
rationcin necefiaria infunt j ex duo-
bus cnimmaximbcorporeiselemen- coks-
tis, Terra feifteec Sc Aqua corpo-TANx.
H Z j;;i.CORPV$h
11^ Enchiridion
ta fieri rationi congruit.
GLXIII.
Spiritvs OPiRiTvs eft purifiimi aeris vel
astheris portiuncula; inter
animam 6d corpus media natura , v-'
triufque nodus &: vinculum, Animxf
capfulaSc vehicuium fubtilioribus
fpiritualibus corporis partibus ad-;
hserens.
CLXIV.
Anima:! a N I m a fiuc forma mixtieft‘

jfÎgnis naturae fcimilla, lucifue!
coeleftis radius imperceptibilis c po-
tentia feminis feu materise per mo-
tum gencrationis in a£tum produ-
d:us > corpori clememari mediante:
fpiritu alligatus,mixto dans efTe fuum e
fpeciale, proximum vitae principium;
& caufa efiiciens : Agit autem fc-
cundum materiae difpofiiioneni
organorum vires.
GLXV.
A NiMiE fiue formae natura, quijii

rota eft^ in animalibusi
praefer- ■
prxfertim.tantum ab opaca & tcrrc-
llri corporum materia diftat, vt ei
penitus fit irrationalis, & citra om-
nem pcoportionem ea nobiJior, ac
ideofttiaiffiraonexu, qualiin one-
tibus fuis vtitur Natura, eotpori am.
gari nequaquam poflet propter dif-
conuenientlam ac diftantiam , niii
proprij & potentis cuiufdam medij
virtute & lenocinio conjunaio &:
quafi fcrruminatio fierct, proptcrea
fubtilc medium inter vtrumque fta-
tuit prouidus return creator,fpiritura
fcilicet^thetcum, qui nafeentis for¬
ma: fufeeptor ac retinaculum eft;
ejufque cum fuocorpore vinculum
vtriufque natutam participans. Hxc
de ccElefti return naturalium, non de
fupercoelefti ac diuina hominis anl-
madiaa cenfeantur , quam taroen
etiam pet media naturalia cum cor-
porehumano confottiuminite con-
ditoti ejus placuir.
CLXVI.
F Orm^ fpecificx Idealis Arche- Form/e.
typi cataaere a die antiqui; ciea-
^ 4 tionis
Enchiridion
tionis in primis indiuiduis Ognarx
func 5 diuinumque illud &i indeiebile
figaacuiurn ad pofteros opc gcnera-
tionis tradiici juflir creator > vt per
fiicceiliuam indiuiduorurn furroga-
tionem immorcalitatis bencficium
fpeciebus hrgirctiir.
CLXVII.
Ormas in mareria aliasfibifi-

X miles gcnerare noncftexiftiman-
dum i generare enim corporiim pro-
priutp eft, fed organa fua harmonice
mouendo per ipfa niateriam femina-
lem ad gencrationetn difponcrejeiqi
lucis radium,due arcanam vir^ fcin-
tillara , quad thefaurum includero
form^ jus &odicium eft,caraderem-
que fuum fpecifiGiim fpiricui illi vi-
qidcoin femine occultato imprimo-
rc, qui in opere generationis calore
pullifico 5c ftato tempore in aniniam
feexplicatjdue vegetabilcm due ani-
malem, itavt, qui fpiricus fccrctus
5c formalis fuerat in fcmine , forma
fiat in mixto.SicoccuItum in Naturae
firm fit nianifeftum,& depotcntia in
educicur CLXVllL
PhySICJE REStiTVTiE. 1^9
CLXVIII.
F Orm A a fola femiiiis aut mate-
rixpotentia &: victute non exit,
quia return gencfi cocleftes virtutes
jnfluunt, quie materige vires augent,
multiplicant,&: Naturequafipartu-
rienti opera ferunt: Spiritui quoque
formali &: fcminali materix infito,
cuius etiam coelcftis eft origo,fe infi-
nuanc, admifeent, SC vires auxiliares
conferunt.
CLXIX.
N ON foliim corporeacleraonta,
verum etiam cranes vniuerfx
Natutx virtutes &: poteftates in cu-
juflibec mixli generatione concur-
runc, &:defuo nonnihil largiuntur.
Ita partes Vniuerfi dcuinciuntur, vc
in vitam vnanimes conrpirent,& mu-
tuo coeant amore.
CLXX.
N Atvrales rerum forma:li¬
cet potetia ferainibus infint> do
inferiorum elementorum fubftantia
H 4
izo Enchiridion
nequc funr, Deque ab illis generate;
anobiliori enimfonte deriuantiori-
go ipfarum coclcftis eft,pater quippe
eariMn eft So],nacura aftherea eft vin¬
culum quo illas material alligantur.
CLXXL
S PECIFICS mixtorumformôb-
feuram quandam originis fux no-
titiam in fc recondunt, propriaque vi
Sc ocGulto motu ad fuse fcaturiginis
altitudincm,aquarum more,euehun-
turjSic anima humana quia a diuino
luminis incrcati fonte dcriuataeft,
in eundem mentis acumine Sc con-
templatione reflcaitur. Cxwrotum
animalium formje, quia ex arcanis
Cceli SoliTquethefauris egrcfe funr,
cb vfque naturae indindu & veluti
I’cminifcentia quadam impcrfcda rc-
grcdiuntur ; Vnde frcquentia ani-
mamium circa Solis motum Sc cceli
mutationes vaticinia obferuare licet.
Vcgetabilium autem forma: quia ae-
rcx plurimum funt, & ab infima ae-
ns noftri regione infpiratsc, idcb vl-
ira earn vires faculiarcfque fuas cli-
PHYSICÊ ResTITVT^. 121
niinare 6c cxcenderc eis non licetjca-
put rtirfum & in aerem, quad in pa-
triam rcuerfut^jpro viribusattollunt;
fed anguftos corporum fuorura fines
prxtcrirc prohibentur, fenfu motuq>
anitnali ârentes,quia virtutis Solaris
tantilliim illis ineft, vt fupra vegeta-
tionismotum non fufficiati ordine
enim creationis vêtabilia Solcm
prsccefferuntjpropterea ei fua natalia
& antiqua vitae primordia ex aequo
ac aninaalia non debent, fed ab'ri lu-
minofo tanquam proximiori agenti
accepta referunc : illorum quippe
materiac difpofitio fublimiori formac
fuftinendse impar Naturae decreta
judicata fuit.
CLXXII.
S Axa verb&: lapides, quia non
tam ex vera elementorum mix-
tione generantur, qukn ex Terra: 5c
Aquae concurfu per exccriorem ealo~
ris 52frigorisvim,quafi opusterreum
5C fidile , decoquuntur , propterea
oraninb ftupefeunt, a tenebrosa fri-
gentiqiie terrie 5c aqu« natuta for¬
ma ni
Enchiridion
mam inualidam miuua?!.
CLXXni.
E prctiofis lapillis & gcmmis a-
iitcr fcnciendumeft; formasc-
nim fuas a limpidiilimis Coî & So¬
ils fontibus hauriunci ipforumque
corpora font puriflimse roris exube-
rati guttul^cocleftibus influcntijs im-
prxgnatx, ac veluii concretas Coeli
lacryraa:jvnde plurimas fublimefquc
in fc viitutes polHdent.
CL^XIV.
/A T metallorum mateiiajquia a-
jLXquca & terrcftris eft,omniumq;
maximc compad:a,propter opcimam
Sc fubtiliflimam grauium clemento-
rura mix rionernddeo ftupida & fum-
mc pondc 'â,nislliufquc motus cx fe
capax: vcio. quoniam in terreis auc
faxeis inarriciDaj».quafi alembicis mi-
ro Naturae anidcic fublimatur SC
mundatuii ejiifquc mixcio in vapore
tcnuiflimo per reitcfatas diftillatio-
Bcs ira complctur,vt iin, propter im-
nienfam fubtilitatem 8c exuberatio-
ncm^
pHYSICiE ReSTITVTJE. U;
nem, Solis corporiimque coeleftiurm
opes fe infinuenc 6c admifceanc, ma-
ximc in perfedqrura mecallorum ge-
ncratione j eade causa nietalla licet
fua corpora ex aqua 6c terra traxc-
rinc,Natura tamcn figuli vice fingen-
do corpora mecallorum prarfertim
perfedorum cam ingeniose elaborar,
VC prêftantiflima forma digiia,ea coe-
Icftibus Nummibus informanda ex-
hibeat. Longiflimi laboris opus eft,
fed abfolutum, 6c adfupremas Natu¬
re vires excultutn i in quo coslum6c
terra magis coirc , quam confeniire
vidcncur. At formales metallorum
fpiritus,quia prasduro libro quafi car-
cere conftringuntur, immoti hasreiir,
donee igne philofophorum vinculis
foluti coelefti fuo femine in materia
fua baud degenerem Solis filium , ao
tandem quintam mirabilis virtutis
elTentiam , coeloapud nosperegei-
nance, producant.
CLXXV.
Ve RÊ M1 conditorisdccreto cau-
tum eft, ne nobilior natura in ig-
U4 Enchiridion
nobiliorcm, aut pra^ftantiorin dete-
riorem dencgcrer, & quafi abjurato
nacalium gentiliumque jurcjinferui-
lem mancipij fortem tranfcat. Co-
pulantur quidem fupcriora cum iti-
ferioribus, &c potcmiora imbecillio-
ribus (e communicant > vt eainfor-
mcnt ac perficiant per fpiritus fuos e-
niifTarios,quigcneri fuo &: natalibus
nihil proptcrea derogant, nec dum
return fcminibus aut etiam mixtisfo
infinuanr,jugo feruili fubmittuntur,
fed nouam dignitatem ac imperij jus
alTequuntut; quodlibet enim mix-
turn cuiufeunque generis fit, Impe-
tium eft, imb Mundus integer; cui
^piritualis fua formapracficitur, cuius
raunus eft Natural organis &faculta-
tibusjtoti denique Mundo fuo domi-
nari: Sic qua: in vafto Nature vnU
uetfx pelago indiftinfta & inanis an¬
te fluduabaf, ad Imperium nunc vo-
cata mittitiir.
CLXXVL
A Ctvs formalismateria prim?,
turn etiam elementorum nihil
aliud
PHYSICit RESTiTVTyE. UJ
‘ aliiid prater ipfa Nature principia
informat : Fotma itaque fpecifica
iTiixtum perfedum conftituit; neque
plurcs forrnse in eo exiftimandae funr,
cum ipfa elementa fua mixiione cor¬
poris cffingendi tantiim > non infor-
mandi prouinciam fufciplant.
CLXXVII.
V ,
I R T VT E M multiplicatiuaroj A forma
qux return feminibus ineft non Vi r x vs
a materia clemctari/ed a forma cce- Mvlti-
lefti, tanquam caufa cfficiente fluere
verifimilc eft: multiplicatip enimcft vn.
lucis adio maximc propria j ab vao
quippe lucis radio pene infiniti effutt-
duntur, ac in infinitum multiplican-
tur;vndefit,vtSol, quifonsimmor-
talis luminis eft,idem ctiam fit in na-'
tura prima caufa efficiens gencratio-
nis roultiplicationis. Câmlibet
itaque formam naturalem multipli-
candi vim a luce coelefti,cuius radius
eft, acceptam habere validiflimum
argumentum eft,qo6d ipfa gentilitijs
detibusinftruda, luminofa fit >ergo
multiplicans:Lutninora> quia fenfiti-
iiam
n6 Enchiridion
uam 8c imaginatiuam facultatetn in,
aniinalibus fplendorc fuo irradiat,ita
vtexduplici ilia facultate duplexfiac
rcrum apprehcnfio,& cognitio, exte¬
rior per rcnrus,& interior per Imagi-
natiuam; omnis auterti cogriitio lu¬
men eft j ficutignorantiarenebrar,iI-
lurainatioenim quaedam & luciditas
fuboritLir, cum rcruiii imagines ap-
prehenduntur,&: quas ignota in tene-
bris latebant,pernotitia: lumen reuc-
lanturi foloetenim luminis benefi-
cio res obfeuras patefiunf. Homini
tertium lumen Deus addidit, Intel-
le(ftum videlicec>cuius ope rerum co-
gnitionem per caiifks longe perfe-
îus adjpifcitur. Hasc omnia opera-
tione luminis &:pcrrp!cuitatis ab ani-
ma lucida effluentis producuntur.
Poftremaha^c luminis a(ftio fell ho¬
mini Gonuenit y dusc anccriores illi
cum briitis communes funt, quorum
animÎucis etiam cceleftis funipar-
ticipes. Vim ergo mulriplicatiuam
in an'mantium, imo 8c vegerabilium
indiuiduis ab Aoima lumen multi-
pdeante procedcre ratio eonuincir,
8C quof-
PhtSICÊ RESTITVTit.’ 12.7
& - ejus radios cum fpiritu
jcchereo (emini includi, ac in eo oc-
cultari i donee Jundem orientc vitx
Sole manifetleiuun
CLXXVIII.
X Vx &: tenebrsE vit^ & morti$Lyx et
I vfuncprincipia; mixtorum enimjENE-
forma: lucis radij funt,corpora autem br.* v i-;
tenebrarum abyffus: Per lucem om-
nia viuunt, imo omnis vita lux elt:
qusc amem viuere definunt, I’jniine
priuaniur, in orcum & cenebras an- pj^.
tiquas rapiuntur, in quibus latebant
& occuUabantur, antequama fatali
diuin^ praedeftinaiionis rota in lu-
cetn traherentur.
CLXXIX.
Pecific^ animalium,tum ctiamANiMA-
‘^vegetabijium format rationalesi-ivm et
funt, non quidem humano more,fed vegeta-
(ib; proprio,& feeundum naturas fuas ^
vires &caradcrem:HabcntenimilI^ ra-
fuadona vitalia, fuas cognitionesfii tiona-
feientias dc fuas ptaedeftinationes, ees,
Dote5 vcgetabilium Vitales funtjftt-
diutn
128 Enchiridion
dium fibi fimile generandi, virtutes
multiplicatiusejnutritiuar, augmenta-
tiu3e,motiua:j fenfiiiuas, 6(: cseterse fi-
iriiles. Notiones autcm carumfcicn-
tix deprebcridiinturin folerti tempo-
lum praenotione; ftrida mutationum
tanquam Naturae Icgum obferuatio-
ne; in confentanea motui Solis Ccc-
lique varietatcjin radidbus figcndis,*
cauleerigcndo, ramis expandcndis,
folijs & floribusexplieadiSjfrudibus
cfformandis, pingendis ac maiuran-
dis,in Elementis in alimentum trani^
mutandis, in viuifica virtute femini-
businfpitandaideniq; in miildplici
naturae fuac partiumqj difcriraine fc-
cundum Goeli foliqj vota ftatucndo.
CLXXX.
Rvtorvm auteformasfdentia
Xjpr^ditas fatis manifeltant eoruin
ftatis temporibus copulationes Sc ge-
nerationes; jufta? in partibus indiui-
duorum formandis Sc nutriendis di-
fttibutiones; diftinda partium illa-
rnm citra confufionem officia j varij
animorum motus, fagaccs fenfuum
facultates;
Physics RisTiTVTiE.
facultates j fpiritus fecreti membra,
velucorgana, harmonice mouentes
ad difciplinam aptitudoi erga domi¬
nos obfequium & reucrentiaj inflin-
dusfuiura prxfagiens i in plerifque
religiofus cultusi ars jnvidu procu-
rando'jinluftriscligendis: tutclapa-
randa, pcriculifque vitandis pruden-
tiaj csetera denique fcientia; &ra-
tioni accommodata, qux illis Natura
largitur: Natura autem inquolibec
indiuiduo nihil aliud eft, quam ip-
fa forma, qusc principium eft motus,
quictisjaftionis cius in quo eft,
cui euta,dircaio conferuatio cor¬
poris fu!, non feeus ac nautas com-
miffa: puppis, demandata eft.
GLXXXI.
P RjEdestinata autem rebus
nafcituris terapora quis inficia-
bitiir,nift quinaturam Vninerfi con-
fufam $C inordinatam fibi finget ? ilia
quippe omnia e finu fuo ex ordine
certo & prseftituto panditi ordinis e-
nim lex 6^ produdionu rempora ab
aiithoce fuo ei pr^feripsa fuerej
X impr^guatio.
130 Enchiridion
imprscgnatio,partus, vita mors fua
tempora habent) &:rata temporum
fpatiaGomplent : qux hoc vd altero
anno in lucem orca,aute luce fublata
funtjita fore prseordinacum erat,quac
Natura Dei vicaria in regno vniuerfi,
fpiricu diuino monentc ; prsefeiuir,
vt minifterio fuo ita fieri curaretinee
ilia cafu continguntjfcd caufam qua-
dam necdTariam, licet nobis occul-
tam, habent: fummo tamen rerum
modcrarorc necefiicaiis legem non
patientCjfedftatuentc jomniaque ad
nutum immutantei qui de rebus om¬
nibus etiam minimis dcccrnit; cuius
dccretum inordinatum aut ineertum
nullum eft : Ordo itaque, qui per re-
rutufid temporum fetiem &:fiiccef-
fionem labitur, ex diuinis decretis
neceflicatis legem habet.
CLXXxir.
Rervm
ORIVS
Q Vemadmodvm chaofingulq
vniuerfi partes feeundumma-
ET IN- teriam potentiainerant,quse adu po-
teritvs,
ftea feparatse &: produdx funt: Ira
fingula rerqm indiuidua vniuerfo
Mundo
PHYSICi^ RESTTTVtiE. I3I
Mundo materiali potcn:ia infunr,
anrequamin luccm cxeanr,inde<cm-
pore Sordine fuo fluxura&a'-iquan-
do adu cmerfura : Vbi autcm dcfi-
ciunt, in vniucrfam molcm, aqua
prodieranc, canquam flumina in ma¬
re rclabuncur,quaiibet nempe nacura
regionem fuam rcperentc,i*temm at-
que iieriim in Naiura: officinam rc-
gredienda, & fubejus incudem ad
opus nouum remittcnda. Forfan ea
fuic dudum cxptDfajquia non intelle-
da, Py thagdreoru metempfychofis.
CLXXXIII.
Olvto mixtOj&rvitiocorrupti-<ô
o bilium Elcmentorum in ruinam
lapfodnpatriaro reccdlr Nacura ^the-
reayfifque in eadaucre perturbatio &c
confufio Elemencorum fuo redore
amifTo : tunc dominatur corruptio,
mors Sc cenebras in materia dcfolata,
donee ipfa per corruptionem ad no-
uam gencrationem apra fiat, Sc fecu-
dum ejus difpofitione virtus cocleftis
denuo influac,ac errantiacolligens Sc
mifeens clemenja nouse formac lunne
I z dcbile
13X Enchiridion
dcbile acccndat,quod tandem robo-
ratis fenfitn Elemcntorum viribus
cluccrcir,&: rccens mixtum abfoluit.
GLXXXIV.
I N corruptione autem generatiua,
qiix raediocris eft>fitque cum Gon-
feruatione forma: fpecific^ feminifeu
mareri^ potentialitcr inh^rentis,non
recedic fublimis ille fpiiiiusinnatusj
qui cum debilis fit ac adhuc impotes
calore externo excicatus moueii, fi^
muique materiam mouere incipit>
donee tandem vires potentiiis exerat,
& perfede mixtum informer.
CLXXXV.
Atvr^, elementa, turnetiam
alimenta generatione & nutri-
tionem,quarum eadem fere ratio eft,
a putrefadione inchoant; vtraque
enim putrefied, & per putrefadionc
in humidam quafi in primam matc-
liam refolui neceife eft: tunc fit cha-*
os, cui omnia generationi aut nutri-
tioni neceffaria infunt. Siccuiufuis
Microcofmi genctatio & reparatio
Maerocoftni
Phystcje Restitvt^. 135
Macrocofini creationi & conferua-
tioni analogicc refpondent.
CLXXXVI.
S Ensibilia. rerufeminaj&qu^cx Rervm
illis nafcucurmixtatriplicinarura
c6ftanr,ccElcfti,eIementari dc mixta.
A CceIo illis radius lucis folaris incft
Omni astherea virtute indutus, adio-
nis,inotus,generationis & vitJC prin-
cipium,poteftate forma; cuius bene-
ficio feraina eonftantiam aftroruni
rediuiua fua virtute imitatur,&veluti
immortales coslcftium plantaru fur-
culi natursc corruptibili, quafi trunco
extraneo infiti jcterna quadam fuc-
cefTione illam a morte vindicat. Por-
lio elementariscorporea& feiifibilis,
CJU5E in animalibusfperma dicitur,efi:
feminis cuftos &: capfula,quse putref-
cit,& corrupiturjfecnen autc inuifibi-
le generat.Humor radicalis, fiue fcr-
mentLi Natur^,cui fpiritus inh^rct,eft
media fubftatia Goeleftem Sc elcmeta-
rcm copulans;ex parte materialiclc-
mcntis;ex parte fpirituali formx ref-
pondens j Aurorse fimilis, qusc tenc-
/ 5 bricosa
134 Enchiridion
bricosa luce pcrfuraexirGmalueis &
•vmbrse connedrir, neutra vcriufque
niixtuiam cxhibens.
CLXXXVil.
Yita etYTIta eft actus harmonicus ex
KORs. Y copula materise & formse pro-
cedens , efTe perfedum iadiuidui
conftituens. Mors autem eft termi¬
nus fine finis illius adus > raaccrise&S
forma: feparatio, ^ mixti refolutio.
CLXXXVI II.
SPIRI-
T VALES.
M Ixt A generationis & vitse fiug
radices in cceio habenc, vndc
NAT V-
cffluxcrunt corum czufx & principia>
vnde etiam tanquam arbores inuerfas
fiiccum &: alimentum trahunr. Ncqj
meruitintelledusrtnfuum autoritati
mancipari, qui nihil nifi fenfibilia
judicant: Mens autem extra fenfiium
pomarria longe porrigitur , 6^ altius
narura: fines pericrutatur. Corpora
font veluti cortices,crafiiores eleme-
torum partes,5^ return accidetia, fub
quibus mcras efficaces circnti^,quq
Icnfuum ccnfiiram non agnofeunt,
occul-
PHYSlCiE ResTITVT^-^ 13?
occviltanctir , quafque densa quadam
nube iiiduineceflTe fuiCjVt a coelefti ia
terreftrcm hanc corporeorum pro-
vinciatnmigcarcnr.Iiludrpiritualium
cum corporeis matrimonium fura-
mus Naturx Creator ranxit,quo fpi-
ritus eius incrcatus fpiriiualibus &C
fimplicioribus naiuris primb fe com-
municans per illas, tanquara per me¬
dia in corporcas defcenderec, &c fic
gradatim ac ex ordine per omnes
Mundi plagasjper vniucrfa &: fingula
fe eflfundes integrum opus diuinitatis
prsefentia fuftincret: turn etiam vt a
fenfibili ereatura per corporeas
fenfibiles imagines infenfibilis crea-
tot deprehenderecur.
CLXXXIX.
Q Vi*ECVNQXE viuut/iue vege-
rabilia^fiue animalia, cibofuo
indigent,vt naturales,qui cotinub pec
poros effluunt, fpiritus reftaurentur,
& Nature difpendium reparetur: Ex
fucculcntiori enim cibi fubftantia fic
fuccus nntriens, quo totius corporis
partes humorefqj refarciutur: cx pa-
/ 4 lioii
13^ Enchiridion
riori autem parte humocum, fangui-
nis pr^fertim; arthero influxu ilji fe
per rerpiratiojiem admifcencejhumi-
dum radicaie renouacur & reficitur.
CXG.
alimeto vitiemianu-
T VH> —^triuntur) corporeonempe j ac
coRPo- irituali,fine hoc autem parumillud
relim e t ad viram eonferc: Vegecabilia enim
spiRi- manifefte accreraenti fui&nutritio^

T VALE, nis beneficium non minus aeri & coe-
lo , quam terrse acceptum debenc »
imo & ipfa terra nifi ascherco lade
potarefur, eius vbera flacceflerent >
quod facer arcanorum naturae My-
^ca lofepho benedicens fans expref*
Deuten benedidione Domini terra
Arcani pomis coeli & rore atque a-
epsris bylTo fubjacente j de pomis fruduum
<r4». xljx. Solis & Lunaride verticcantiquorum
montiumj de pomis collium arterno-
rum &c. quo lermone myftico ter-
riE vberratema Solis, Lunar & largo
coeleftium influxu pollicetur Pro-
pheta.
Physics RESTiTVXiE. 137
CXCI.
P Abvlvm illud fpiritualc quan¬
tum adanimalium vitatn condu-
catjfrcquens refpiratio,fiue aeris ex-
terni attradio qucmlibet etiam ple-
beiumfateri compellit.Neque folles
fuos in cordis vicinia ad ejus rcfrige-
riura tantum affabreNatura conftru-
xit, vt vulgo medicorum placet, ve-
riim etiam vt frequeti fua ventilatio-
ne auram setheream infpirent, acthe-
reofq; rpiritas illi propinenc> quorum
afflatu rcccptionc vitales fpiritus
reparantur dc multiplieantur.
CXCII.
S PIRIT vales naturasvocatphi-
lofophi non folum eas qua: eitra
matcriam creatx folo intellcduco-
prehenduntur, qualcs credunturln-
telligentia:,Angeli,Daemoaes,verum
etiam qu^ licet ex materia origincm
trahant taraen pra: fumma renuitatc
& nobilitate fcnfiium examen fugiur,
& mere fpiritualibus proxima:,magis
rationc, quam fenfu pereipiuntur ;
hniufmodi
13S Enchiridion
huiufmodi naturx funt aer purus flue
a:cher, influenriar corpomm ccrlefti-
um)ignis inficus & fpiritus feminales,
fpiritus vegetabiles,auimales & vita-
les, & cetera fimilia, in quibus ipfa
leruin natura vcrius quam in crafiis
corporibus confiftit .* huiufmodi na¬
turae a Coelo ftirpcmtrahuntj & ra-
tione fenfibilium, nomen Sc jus (piri-
Cuum fibi vendicant.
CXGIII.
Ignis
N ATV-
I Gnem Nature inter fpiritualiarc-
ferre conuenit,nulIofiquidcm fen-
'RyE EST
fuum ex fe percipi poteft, fed per ca-
SPIRI-
lorem > aliofque a&£tus Sc acciden¬
TVALIS.
tia in corporibus fe prodit,vt patet in
aninialibus, quibus Ignis Natural im-
perceptibilis calorcm fenfibilcmin-
fundic i at igne illo furtim vitaque
finiul rccedcntibus , corpus Ele-
mentare fine cadauer integrum Sc
ill^fura mixto tamen foluto, rc-
raanet. In vegetabilibus auremquia
Ignis ille debilior eft, fenfum e-
ludit, nec fentiri per calorcm fe
patiiLir.
cxGiy:
PhySICjE ReSTITVTtE. 159
CXCI V.
I Gnem commiinem degenerefpi Ignis
ritualium etiara eiTe, magis quam commv-
corporeorum ratio conuincic : Si est
enim corporcus elTet^proprium infe- inte k

parabileque a fe corpus haberec, non
minus, quam terra, aquajaer, cseterac
natuf fenfibiles, quse proprijs fuis
corporibus confiftunt bc terminan-
tur, in illis &: per ilia exiftunt, vires
fuas exercent, &: l^nfui fe exhibent:
Ignis verb proprio eorpore feniili ca¬
rer, alieno tantum infidet; carbo fi-
quidem ignis non eft , fed lignum
ignitum,nequeflainma ignis eft, fed
fumusaccenfus: denique aiiena Tem¬
per prasdo il!e depafcitur i ex praeda
viuic,qua deficiente extinguitur, vn-
de alatur ex fe non habens. Practerea
corpus corpori additum'quantitatera
auget, at ignis ligno vel fumo additus
id non operatur, nequc enim lignum
aut fuinus per ignis acceflionem fe-
cundum quancitatem augctur 5 vndc
palam fit , fpiritum magis quam
corpus igncum lignum aut fumunt
inuadere.
HO Enchiridion
inuadere.Gladius intada vagina col-
liquefcenSjofTa confrada came ill^sa
igneo vibriati fulminis telo, fpiritua-
lem ignis eciam fulminci naturam
cfTe Tatis arguunt: Ignem tamennon
oinninoimmaterialeni c/Te facendum
eft, materia cnim tenuiflima conftat,
pcrquam circunftanti aeri adhasret,
vndea crafliori poteft detinerifpiri-
tus itaque nomcn magis quam cor¬
poris meruit , quia fenfibilis quanti-
tatis expers eft , ncque deprehendi
poteft,nift corpus alienum induat.
GXCV.
V G E M inter vere fpiritualia
'rccenfendam cfTc eius origo c5-
tiA. uincit : Ante materia: prima: infor-
mationcm & mundi ortum extra
Deum nulla lux cratjnafcente autem
Natura ab igneo Diuinitatis Spiritu
lux Tpiritualis in materiam fluere, ei^
que quafi ellychnio inhasrerc ccepit;
eaqueextitit luciscreatioSôrigojillo
fuic primus diuinitatis a<ftus in mate-
najpriraiim mairimonium creatoris
creaturaj Ipidlus cum corporc.
Lux
pHYSICi^ ReSTITVT^. I4I
Lux itaque primaria & informans
mcrusfpiritus fuit, qui ignea fua vir-
tute, qaafi caloreproximammate-
riam intenfiflime rarefadam luminc
fuo rpirituali accendit,& ita tenebras
in lucem conucrtit.Coslum primo lu-
mine diftindum, lic^c materiale fit
& igneum , nihilominus omnino eft
inuifibile,quiaex parte matcri^ fum-
mum tenuitatis gradum attigit; ex
parteformsc fpitituale efts In coelo
autem medio lux qusc fparfa flierar,
compendio terminata in globum fo-
larem migrauit, quern quodammo-
do dcnfura,veluti fumum accenfibi-
lem , fed incombuftibilem fieri ne-
ccfTc fuit, quo luce immortali accen-
fus cam fifterct, ac vniuerfac Naturx
quafi facem feu molem flammeam fe
exhiberet. Lux itaque folaris nihil
aliudeft, quam fpiritus luminofusa
fpiritu luminis acterni originem tra-
hensjcorpori fuo tanquam forma ag-
glutinatus & infcparabiliter inhijrcs,
propter denfitatem corporis fui fa-
dus fenfibilis 5 lumen ac pliirimam
fuam virtutem omnibus Vniuerfi
naturis
142- Enchiridion
natutis communicans , jngl fuo
XU fpirkum Vniuerfi conftitucns, in
commodum falucem corporcse
Natursecorpori addidus.
CXCVI.
A Dll tamen folares oculisno-^

Xvftris obuij puri fpiritus non funr,
nam jugiter a Sole exeiintes circiin-
ftantia:ihere illis confcntaneo induii
progrediuntur : nihil itaq; aliud fum*
quam fluxus continuus fpirituum lu-
minis, qui afonte fuoperenni quad
riuuli jugicer effluentes, ac xrherca?
naturae, nonaliterquam flammate-
nuiflimo fumo Tc infinuantes, vnde-
quaque per vniuerfam Oibis Jacitu-
dinem lumen rpargunr.
CXCVI I.
Vc I s natura eft, vt a fonte fuo

JLîndefinenter float; fpiritus illos
cmiflarios setherese naturae feadmif-
centes, radios nunciipamus, funtquc
primi lucis adus & luminis vchicu-
lunv corporis cnim lucidi proprium
eft, vt per radios agat, calorem
fplendorcm
PHYSlCi^ ResTITVT^. I4J
fplendorem cniittat: vt longe late-
que per radiorum ejaculationem
mulciplicarionem in orbem lucem
eft't.ndar. Per lucem fimpliciter pri-
marium corporis luminofi adura;
per lumen autem fecundarium, quia
primo manat liceat exprimere.
CXCVIII.
ER E o abfumpto, aut vcnto vr-

V^gente,extindo,fpiritus igneus &
luminofus cllychnium & fumum ac-
ccndens non perit aut cxtinguitur,vt
vulgo videtur, fed pabulo fuo defti-
tutusjaut ab eo auulfus in aerem fpar-
gitur &: euanefcit, qui abyfTus eft,
receptaculum vniuerfale luminum
& fpiritualium naturarum Mundi
materialis i vnde docemur fpiritualc
luminis naturam effe, & a fonte Ipi-
rituali manare s non fecus ac natura-
les formas a matrice fua,qua: eft fpi-
litus Vniuetfi a Sole tanquam a fonte
fuo immortal! jugiter flucns: Quem-
admodum eiiim naftcncia roixiorum
corpora a materia ptima clemcn-
iis fluuntjdcficientia m eadera prin-
cipia
144 Enchiridion
cipia fcnfim relabuniur: fic formal
naturales indluiduorum accedences,
a forma vniuerfali > qnac tanquara
forma formarum feminibus virtuic
formalcm infpirat, efHuuntireceden-
tes in earn refluunt: forma autem ilia i
fpiritus eft luminis Vniuerfi,ad quem i
lanquam ad principium fuum &na-'
turam homogcneamomnesfolicaria::
Sc a corporco nexu emancipatas for¬
mat Sc lucis fcintill^ etiamregrediun-1
tur.Sic omnia mixta in principia fua,
rcfolquntur, ipfa autem principia ad i
perennem natural fuse fontcm, quafi i
proprium centrum, autpatriam tefe-1
runtur.
CXCIX.
Spiri-
TVS VNI-
S PIRIT vs autem illeVniueiii fola-
ris quidem eftjiion tamcn lux ipfa
(VERSI.
Solis nobis per corporis fui preefenti^
am conrpicuajfed fpiritus ille inuifi-
bilis, qui a radiis folaribus per vni-
uerfam setheris plagam cotinuo fpar-
gitur, SC per communicationem in
coelum nodrum, imb vfque ad terrac
centru etiana abfente a nobis Sole, SC
node
PHYSICi^ ResTITVT^. 14^
no£lequauis opaciffima , Te jugiccr
cxccndic onanes ad generationem &C.
vitam dotes necefTarias confercns,ac
per omnia vniuerfi corpora (b effun-
dens.
CC
Iv IN V s Amor feipfo contineri
i Jnonpotiiic, quin cotus extra fc
in creacione, quafi feipium midripii-
clns migraueric i totuin fe etian. in
conferuatione ereaturarum fiiaiu ic
efFundat.Lux qnse proximum diiiini-
tacis exemplar eft, diuinumetiam a^
morem imitatur; corpore enim fua
luminofo cohiberinon valet,fed per
immenfam radiofum multiplication
nem in commodum alienum long^
latcque diffundit'iir, ac non tam fibi
qiiam alijs nata,veliit diuinsecharita-
tisfymbolum, quibuspoteftfe com-
municans inlocaeriam remotiftima
fe protendit>nifta denfo corpore in-
tercipiatur.
CCI.
Vx infinitam Dei naturara nobis
etiam exhibetineque cnirn 1am-
M padis
14^ Enchiridioh
padis autcandelq flammnia indcfefTo
radiorum fluxu , nequeflammse fuse
in infinitum communicationeexhau-
riri autminui,ftante pabulo, poierit:
quot radij» tot nuuli ab ipia mananti
quantumuis largiatur, quantumuis ei
dctrahatur, neque cxinanitur, neque
difpendium patiiurjquod folifpiritu-
ali natursE conuenit, &c a natura cor-
porea alicnum eft. Sic dona intclie-
dualia,qualcs font fcientise &: rerum
cognitiones , quae lumina fpiritualia
merlto habentur, cjus generis funt,
vt frequenliftime communicatafem-
per apud fuum pofTeiTorem integra
maneanr. Aliquid diuini lumini in-
elTc fatendura eft.
CCIL
AdII corporis lucidi licet fpiri*
ivtualisnaturse fine,nihilominus a
corpore denfo fift:untur,quia acre pro
vehiculo vtuntur, fine quo a nobis
percipi non poiTunc, cujus copula ip-
ii etiara corporci quodammodo fi-
unc, propterea nifi porofa corpora
non penetrant. Sic fpiritualia apud
nos
Vn^svcjE Restitvtje. 147
nos per medium aliquod fenfibile a-
gunt) VC agere deprchendantur. Ab-
fence autem corpore luminofo ladi)
ctiam reccdunt, nec eius praefentiarn
deferunt , quia ab ipfo immediate
fluunt.
CGIII.
N On tanium per corporis lucidi
&c radiorum pra^fentiara, fed
etiam abfente corpore & radijs fub-
tradis,a fpiritu luminofo ab iiliis cx-
euiice aereminus lumine inficitutivc
pacec in maxima Solis eclipfijauc cos-
lo denfillimis nubibus , vel eciana
nodis ccnebris obdudo ; necnon So¬
le fub horizonte imraerfo : neque
enim adus ille luminis pr^fentiSjCor-
pore lucido radiifque abfentibus,ali¬
unde proficifcitur, quam a fpiritualis
luminis accelTu &: prasfentia.
CCIV.
Co RPVS diaphanum , quale vi-CoRPvs
trum eft, radiis folaribus percuf- Diapha
fiimipfos cogit, acimaginera Solis^^^^’
iii fe fufcipic, licque luciduAi, dc quafi
K z Solis
14^ Enchiridion
Solis compendium , quod radios et-1
iam Tuos in partem vlterioremSolil
oppofitam cmittit; vnde firvtradiji
Jfolares vitri concurfii rcfiadi ipfemD
vitrum traijcerc penetrare videan-.
lunquod tamen re vcra non fit; nam t
radij propter aerem eisadh.Trentcmf
circa vitrum liftuntur, folo (piritu lu-1
cis tranfiniiToiradij autcm qui in alte-t
ram parcem effunduntur , radij funtl
Solis vitrei,fine vitri a radijsfolaribus l
in corpus luminofum accenfi.
ccv.
O Mne corpusdiaphanum,maxi-1
me vitrum,eft medium luminis,,
quia fufcipit in fclumen, ^fiirce-'
ptumscfi vlteriori communicat:non|
per aeris luminoii hinc inde trafmif-»
iioncm, quod Natural repugnat, fed ■
alia dupiiciviaj primb quiadiapha-'
Bum fpiricui luminis peruium eft, ip- *
fumq3 in fe conceptum tranfmittir, i
qui tranfmiftiis aerl fe infinuat, inde *
lumen vberrimum .• Turn ctiam quia j
ipfum medium diaphanum beneficio i
luminis accepti fitnonmodo illumi- -
natum, i
PHYSICi^ RiSTITVT^. I45>
natum, fed ctiam luminofom , &. a
fpiritu liicis diaphanis amico, quafi
cllychnium lumme accenfumiat om-
necorpus luminorum luminis efiPiia-
■ dendi jus faculcatem habet, quod
denfis & opacis corporibus non licet,
nifi per refiexionein.
GCVI.
M Erê edam mixtorum naturae
fpirituales font, corpora func
carum^corcices &: tanquam teftaeea
vafaiquibus iliac cuftodiuntur; nequo
I alicet mare iftud inferum transfreta-
i rc , inhocabyffi centre hofpitart
potuilTent fublimes iliac naturae, nifi
corporeis dementis alligatic corum
pondere fiftcrentur: Iliac per corpora
(entiuntur, corpora per illas mouen-
tur,6,^ agunt; fie mutuas fibi praeftanc
operas. Homericac lunonis arcanum
iilud eft,quam ineudis pondere pedi-
busadjcdoluppiter demifit.
CCVII.
/^Vm vniuerfimaehinavnicumfit
V^corpus, vnica N atura vniuerfalis
K 3 pluribus
150 Enchiridion
plutibus naturis ac corporibus, tan-^
quam partibus, per fua media vin-»
cula cohasrentibus conftans, mirum (
videri nondebet, quod huiufmodi, ,
membra ford, licet arcano, nexu j
inter fe deuinciantur, & mutuafibi '
confcrant auxilia j neque enim rela- '
tionem tantum, veriim etiamcom-
mifuicationem habent, &:coramer- |
cium quoddam multiplices ilia: iiatu-
ra: exercent;extrem(^ nempc per me-
dias, mediae verb per proximas: Per
fpiritus autem emilTarios fit ilia com-
munieatio : omnes enim Mundi pla-
gar, omnes naturae , etiam indiuiduac
fpiricibus abundant, quorum plurimi
jugitcr effluences adfluentibus ce-
dunt, Sc itapcrcontinuos fpirituum
acceffusSc recefTus fit quaedam parti-
um Mundi naturarum renouatio.
Maec eft Nature vniuerfi fcalalacobo
patriareh^c in vifione reuelata : illae
func Mercurij pennx, quarum ope
ipfe Deorum nuncius antiqiiis myfti-
ce didfcus iuperura inferoriimque li-
mina frequenter adire crcdcbatur.
CCVIIL
PHYSICiE ResTITVT.^. I5I
CCVIII.
C VIV s c V N QV E generis fine ve- p ^ c i-,
gctabilium fiue animalium p:ln- pi a
cipia adiua fpiritualia func; cerpoia actiya
funt rpirituum organapafliua,qmbu‘i
illi fenfunm faculcates cxercent, & xvalia:'
vires fuas mulcifariam agendo tan-
quam adionum autores explieantjita
VC vita in geiiere rede dicatur con-
centus adionutn , fine adus conti-
nnus adionura multiplicitate variiis,
a fonte fpirituali emanans, organis
fuis Gorporeis cxplicatus.
C C IX.
S PiRirvALis natura: proprium
eft agerc,Gorporeac verb pati: vbi
ergo vtriurque fit concnrfus, vt in
mixtiSjilla tanquamnobilioragitae
dominatur, hxc patiendo obtempe-
ratvagendi enim vis eft inftgnc domi-
nij, patiendi verb onus feruitutis no-
ta:fic ignis infitus in (emine eft prin-
cipium generationis & vitse, Naturx
Archxus Sc Oeconomus in materia
prxparanda U eftingenda in clemen-
K 4 torura
152^ Enchikidion
torummixcione diflnbiuionc: Sic
forma in mixto vires fuas pro imperi®
cxercer, tanqnam fons omnium ejus
actionum;fic ccelcftium virrutes elc-
memainferiora, corporcamque ma-
teriamdiiponunt ac figillanc.
ccx.
Qiuli- iÔrpora naturalia,quâdi-
TATEs v^yuam vim, oceulramque agendi
sTRv obtinenfjnon per folas quali-
ME NTA vulgo placer, fed fpiritus fe-
non neque enim ignis pec
AC- fimplicern caliditatis qualitatera ca- ’
TioNVM.Iefkciraut comburic, fed per conti¬
nuum fpirituum 6^ radiorum fluxum:
Neque terra aut aqua per folas qua-
iitatesfrigidiratis&humidicatisrefri-
geranr aut humed:ant,(ed per tenues
vapores & fpiritus innatos & emi^bs
ctiam eminus fenfum ferium: Neque
venena per folas qualitaies calidas
auc frigidaSjfed per fpiritus malcficos
tabem ac mortem ferius oclus indu-
cunt. De pJancis & herbis idem jii-
oicium ferre licet, quia ipfarura vir-
tutes adiuas non in quaiiratibus, fed
in ear uni
PHYSICiE ReSTITVT^. 153
in e arum e iTenri a late nt,,quam fp i t ici-
bus lociipletem fccic Natura, cuius
balls &: vires prsecipiiêfunc citca fpi-
ritualia; corpora enim funt tanquam
vmbr^ auc rerum indumenta/ub qui-
businuillbilis Natura occuliaturiqua-
btates autem cum fine rerum acci¬
dentia, earum eflentiam conftituere
non valent , neque mirabiles earum
viitutes agendo explicate , fed func
cantum inftrumenta adlionumSi paf-
{lonum materise inflta, qiiibus etiatn
vtuntur fpiritus mechanic! hue adi-
onum artifices in agendo; veiiim
illas efTc adionumprincipiaS^caufas
efheientes Natura non patitur.
CGXL
N AtvRALES return tindur^,'
odores & fapores fpecialia &C
fpiritualia flint Naturx dona, quibus
res fuas conuenienter ditauit, quê-
que non tantum ad ornatiim confe-
runt, aut tanquam extrinfeca acci¬
dentia illis inhêrent i verum caufam
infitam & radicalem habent,nee tain
accidentia.
154 Enchiridion
accidentia, qiiam demondtatiua vir-
rutum iriteriorum figna diccnda
fbnt, qaibus occultê & forraales re-
rum iignacLiras fe produnc.
ecxii.
T? & condenfatio
PACTio funt naturaeinftriimeta,qui-
deksa- corpora in (piritus, ^fpiritus rur-
Tio svNT corpora vertuntur j vel eciam
NAT vR^ <ûibus elementa eorporea in fpiri-
iNSTRv- tualia,&:fpirirualia iterumincorpo-
menta. fea eommutanturj has enim vices in
mixtis patiuntur elementa. Sie Terra

e finu Aio pabulum fpirituale vegeta-
bi/iLim radicibus miniftrat, quod dc-
paftum in caulem, corticem, ramos,
ffondcsjflores, fubdantiam denique
corporcam migrat. Idem Nacura
in animalibus exercet i nam cibus
potus, quibus ilia vefcuntur, melioc
faltem eorum pars in humores,ac ca-
demin fpiri^-us terminatur, qui per
poros fe infinuances carn{,neruis, of-
iibus, Cieteris partibus corporeis
agglutinati eas nucriunt & augent,as
per indefefTumfbrrogacionis opus la-
beiitcm naturam reparant. Sie fpiri-
PHYSICy^ RESTITVT^. 155
tualis & purioris fubaanti^ portio 111
fpumeum feminis corpus concrefcic
& coagulacur. Ars naturae xmuia in
Cuis rcfolationibus & compoiitioni-
bus fimlleexperitur.
GCXIII.
I NdivID VORVM vitaconfiftit in
rationali & ftri£ta inateriae & for-
Hvmi-
DVM RA
DICALE
mx vnione; vtriufque autem nature
nodus, copula bafis in fotti caforis
fine ignis innaii & hutnidi radicalis
amplexu lateti ignis enim ille forma-
lis eft cceleftis radius,qui humido ra-
dicali vnicuruftud autem eft materix
portio puriffima 6^ maxime digefta,
ac vcluti oleum per organa Naturx,
quafi per alembicos maxime defeca-
tum, cxuberatum, in naturam fpi-
ritualem quodammodo conucrfum.
ccxiv.
R Ervm feminibus plurimuna
humidi radicalis ineft , in quo
fcintilla quxdam ignis coeleftis, tan-
quam in pabulo fuo detinctur,qua: in
macrice conuenieati omnia ad gene-
racionem
Enchiridion
rationem neccffaria peragir. Vbi au-
tem conftans caloris principium eft,
ibi ignis fubefte credirur,quia genui-
num caloris principium eft cius in
quo eft.
eexv.
Hvmor
RADICA
LIS est
A Liqvid immortaleinhucnido
radicali licet obferuare, quod
1 MMOR- ncquemorte cuanefcic, nequcvllis
TALis. ignis violentiftimi vinbus confumi-
tur,verum in cadaueribus & combu-i
ftomm cineribus inuidum remanetJ
CCX VL
Hymor
JD YPLEX
D Vp L Exhumorin quolibet tnix-i
to later,Elemcnraris & Radica¬
IN MIX-
ls : Elenientaris, qui partim aqiieas
TIS.
partim aerc^ eft naturse, igni cedit,
^ in fumum feu vaporem euolat,quo
exhaufto in cioeres corpus rcfoluitur
dio cniai lanquamglutino elemenra
in mixdcne dcuinciuntur. Radiealis
aurem humor ignis communis tyran-
nidem (pernir; neque enim aut mar-
tyrio deficif, aut: vohm recedit, fed
mixto ftipcfftes eius cineribus perti-
naciter
Physics, Restitvt.e. 157
nacitcrinhasrec i quod p'eifcda: pu-
ricacisargumciuum eft.
CCXVII.
E Xperienti A humidi radicalis Vitrvm
incineribus occukiarcaaura vi-i'it ex
trarios rcrum Naturaeimperitos do- “vmido
cuitj ex cineribus enim pungentis
flammae fuae fuforiae acumine vitrum
eliciendo occukum faciunc maiufe-
ftum, vltra quod ncque artis, neque
ignis vires materiani protendere auc
eliminarc pofsuf.-eineres aurem flue-
re necefte eft, VC fiat quandcas cond-
nua 6c corpus folidum, quale eft vi-
trumi fluxioautemfinehumorene-
quaquam fieri poteft. Humidum ita-
que illud a materia fua infeparabile
tadem in nobile illud corpus diapha-
num quafi acthereum terrainatur.
GCVIIL
A LIVM e cineribus extradio, in Hv m i-
jOquibus rummamixtorum eft vir- dvm ra-
tus, rum etiam agrorum vbertas fti- dicale
pularum incendio &: incineraiicne
auda humotem ilium ab igne illiba-
cum
15? Enchiridion ^
turn radicale generationis principiu
Nature bafim efTc certifiimo fimc
indiciojlicet viriiis illafoIicariaSi in-
efficax in ipfis cineribus lateat, do¬
nee a Terta commune principiorutn
Naturx matrice rnfeepea occukam,
generationi multiplicationi con-
lentaneam facultatem explicet;vt et-
iajn in rerum feminibus mods eft.
CCXIX.
B Alsamvm illud radicale eft
Naturas fermentum totam cor¬
poris maffam inficiens: tindura eft
iadelebilis & multiplicans, (iquidem
penetrat 6^ tingit etiam foediora ex-
crementa, qua? frequens ex ipfis fic
generatio, licet iroperfeda, argu-
mento eft; turn etiam agrorum fter-
coracioimperitis agpisoiis fatis nota,
vetorpentes agri ad creditum cum
foenoie domino exoiuendum vrge-
antur.
GCXX.
HvMI-i
DVM RA-
R Adicem iliam Katurse ,mixto
fuQ in ruinam verfo,ruperfticem,
ni CALF,
material
PHYSICiE ResTITVT.€. ' I59
materix prirax informatê ac diuino est ra2
luciscaradere iignaias qiioddam mvn-
(tigium ac porcionem piiridimam &:

immortalem exiftere (ufpicio eiblii-
difToiubile quippe eft antiquilTimum
illiid materiae primas &C fotmx fux‘
matrimonium, a quo cactera corpo-
rea elementa origincm traxerunr.
Quin etiam incorruptibilem corru-
ptibilium bafim & radicem quandara
cubicam, femper ftantem 6c immor-
lalem in profundo corporum occul-
tari necciTe fuit,vt fit eonftans & per-
petuum tnateriale principium vita:
potentiam 6c aptltudinem habens,
circa quod, tanquam circa axem im-
motam fiat elementorum 6c return
viciflitudo : Etft liceat inobfcuris
aliquid veto propius conjicere, fubs
ftantiailla immortalis Mnnai mate-
rialis fundamentum eft, 6c immorta-
litatis eius fcrmentum, quod in die
conflagrationis vniuerfasjpurgatisper
ignis examen elcmeocis', fupetforc
setetnus reruns ponderacor pra:ordi»
nauitjvt ex pura 6c conftanci materia
opus fuuma peccatooriginal! 6c cor-
rupciO“
1^0 Enchiridion
ruptionis labe vindicacum in gloriam i
a;:tcrnam rcnouet ae reftaurer.
CCXXI.
B Asi m illam radicaiem de gcnere ^
formarum fpecialium non cfTe:
manifeftum eft, quia quodiibet indi- •
uidiium fingularem & indiuiduam a
foam formam habet,qu£e foluto mix*^ •
toacoiporereccdiE,ftantenec extin- ■
£i:o radicali illo principio , licet pro- •
peer abfenciam forma: admodum de-
bilitaio & parum efficaci; illi tameii ’
ignieiili quidam vitales reftancvilio-
ribus impetfedis faetibus produ-
cendis aptii quae produdio non tatn
Natur^, quam material partus eft,ni-
tcncisjfed line compari generate non i
valencis, propter virtutis formalis SC
fpecific^g abfemiam: Sic cadaner ho-
minis aut equi defedu feminis non
hominem aut equum, fed foetidos
vermes infeda quaedara generandi
capax eft; vnde licet fufpicari imbe-
cilleillud vitas principium ex inopia
material primarproficifei, Sc inagis
ex familia elementoriim infeiiorumi
quara
Physics REsTiTVTiE. i6i
quam fuperiortim cceleflium efTci
illi tam5 iionihil tinduraeiucis inefTco
CCXXIL
E Xigva fiquidem iliaprioris III-
cis rcintilla,qua: tenebrofam in-
ferioris abyHi materiam ab inirio in-
formauit infedorum gencrationi fuf-
ficerepoteftj confufoenim &:inordi-
iiato motu materiam agitat , vteam
dc potenda in adum debilem perdu-
eati verum ilia hoc igniculo tepcfcens
ac languenti, fimilis mafculi magis i-
maginc quam copula corrupta in li-
bidinem proruit,ac legitimo Naturas
foetui concipicndo impar immunda
phantafmata &: iimulachra quardam
animalitrm,quales fiint vermes, fuci,
fcarabî, & fimilia in excremeniis dc
putridis fibi fingit:Huraor itaque ille
radicalis eft proximum dc indeficiens
generacionis dc vite fubjedu , in quo
primum accenditur Ignis Natura? 6c
adus formalis in materia bcne'difpo-
fifa Scordinata : In materia autem
confusa & inordinata,vbihumor ille
mafculi vicem agir, fpucios dc illegi-
Z timos
j6z Enchiridiok
timos Naturae foetus procufat; mm
qux fine femine fpecifico fit genera-
lioj magis cafu aiu errore,quam con-
lilio Nacurse facia videturilicctetiam
in ilia quasdam obfcura &C indifcreta
adiuorumeum paffiuis copuiatio in-
terccdat,quas ad cuiufuis mixci etiam
impcrfedi produdionetn necefiatia
eft.
CCXXIIL
Hvmi- 'TÊrmemtvm iilud radicale, in

j)VM mixtorum profundo conftanter
jRADicA-permanens videcur concradi matri-
X E E s T jYjonij inter iucem Sc tenebrasjmate-
primam Sc formam vniuerfa-
jokmje contraria deniquc vincu-
VIN c v> lum, fedcs Sc retinaculum formarum
xvM. in mixtisifecus materia Sc forma pro¬
pter aduerfas fere earum naturas non
coalcfcerent j verum tenebrofa ilia
materiac pr^mse ferocitas Sc a lumine
auerfio cdomita fuit, &: ejus odium
in amorem conuerfum beiieficio pri-
irix illiusdndurê lu6id£c,quas aduer-
fa coneiliat.
CCXXIY,
Physicj^ Restitvt^.' 16$
CCXXIV.
C 'Âlid VM innatumt^humidum Cali-
^Tadicalc diuer ji generis fimc5 il- d vm in-
lud cnim cocum foJacc & fpiritiuilc natvm
eftjiftud veio media natiira iiuer fpi-
ritualem & corpoream, vcramqj dB-
thereamnempe &c Elemecarem par- le.
tiejpans: Illud ex ordine fuperiorum,
4ftud magis inferiorum, in quopri-
mum coeii Sc. tetix conjugium cele-
bratura eft, per quod Coelum etiam
in centre terras habitat.Failuntur ita-
que qui calorem innatum &: humi-
dum radicale confundunt, non mi¬
nus enim inter fediferepant quam fu-
mus&flamma jlux Solis &:aer, Sul¬
fur Sc Mercurius: in mixtis (iquidem
humor radicalis eft fedes &: pabulum
ignis innati& ccelcftis,vinculum eius
cum elementari corpore: at vis ilia
jgnea eft forma Sc anima mixtorum.
In femiliibus humor ille eft immedia¬
te cuftos &: capfula fpiritus illius ignei
in femine incarccrati, donee calore
aduentitio in raatrice apia ad genera-
tionempromouearur. Subftantia de-
X z nique
1^4 Enchiridion
nique ilia radicalis in quolibet mixto
eft officina Vulcani j focus in quo
CLiftoditur Ignis ille immortalis, qui
primus motor eft omnium indiuidui
facultatum.
ccxxv.
Vmidvm iilud radicale eft
X ibaifamiim caiholicura , Elixir
Naturae pretiofiftimum, Mercurius
vitae a Natura perfede fublimatus,
cuius dorimcuilibetfupelledilis fu^c
indiuiduo ad juftam lancem trutina-
tam diues propinauit Natura. Qui
tamumthefaurumincordeac foetu-
um Natur^ rcceftu abftrufum eruere,
elementorumque inuolucris obum-
bratum apte explicate mcruerit/um-
mum vit^ humanae lubfidium ac pre-
tiofiffimam panacasam fe adeptum
efte glorietur.
CCXXVL
P R IM A rerum exemplaria in cce-
leftibus Naturis primo cclata,
porrb ad inferiores tranfraifTafuifTe
rationis 6c creationis ordo poftulati
illic
Physics RestitvttE.
illic autcm longe pcrfediora exiftur,
turn propter maiorem materi^ tenui-
tatcm Si prjKftadam,cum etiam pro¬
pter viciniores seternitau* fedesrApud
nos autem muico ignobiliora , quia
in craffiori Sc viliori materia fculpta.
Sc ab a^terno fuo principio remotio-
ra funt. Nihil icaquc in hoc extremo
Mundi margine tranfcriptum eft,
quod prius in coelefti laticudine dc-
fcriptum non fuerit; ncquc vlla infc-
liorum naturarum ipecics eft, quê
confentane^ euiufdam fuperioris do¬
minium non agnofeat, occultumque
cjus figillum Sc fignaturam infitam
nonhabeatrfic inferioraa fuperiori-
bus dependent.
CGXXVII.
M Vnd V s ambigua: nature quafi Vni ve
animal eft, vtroquefexu enim si Har-
polletjpars fuperior, coeleftis nempe, ^
adiua & mafculinai h^c inferior e!e-
mentaris pafliua & foemlnina eft:
Terr^ globus vterus eft , quo prolifi-
6um Coeli femen excipitur foue-
tuf;a parte raafculi vita Sc rpburef-
^ 3 fluunr.
2^6 Enchiridion
flunnt, a parte fcrminse corruptio SC
mors ingcnerata prorumpunt.
CCXXVIII.
C Vm fuperioia &inferioracorpo¬
ra ex iirdem principiis tanquam
parcntibus originem traxerint, ncc
tamen sequaiem fortem nada finr,
^qiium eft iila,qu^ innobiliorcsfub-
ftantias digniora munera exaltata
gloriantur,frarribus inferioris fortis,
egenis &: penuria laborantibiis opum
fuaruni aliquid largirijac ipforum vi¬
tae & conretuationi confulere: Mun-
duin enimqiium ex insequalibus na-
luris couflari necefte fueric, imbeeil-
lioribus potcnjiores opein fponte
fcrre,virtTq; languentibus fnggerere
a diuina prouidentia cautum eft. Sic
Amor paitium Vniucrft vinculum eft
indiftoiubilc.
CCXXIX.
I N hacregionefublunari exdefc-
du propornonis auc teraperamen-
ti Elementorum, fine ratione qiianci-
cariSjfiue quaiitatum , ex nimia fcili-
cet
Physics RESTiTVTi^. Uy
cet incenfione aut remillione,rnorbi-
da iaborat Natura, & fit cacophonia
in mufica naturali , & dyfcrafia in
corporibus: Sublata iiaque ilia tle-
mentorum conronamia,qu£c ex pro-
portionc refultac,& tempcramentum
conftituit, materia &: forma totius
mixti male cohserenc .• pcrcurbatur
]Slatura& eonfufione perplexa ticu-
bati vnde motbi &c tandem mors in-
ordinatam SZ labantem Naturam in-
vadunt.
GCXXX.
D Iscordia ilia principiorum
aut intrinfccam &: radiealetn
caufambabetjveluti a femine viiiofo
pranageneratione aut fenio : vel ex-
trinfecam 5c aceidecalem, vt a nimia
repletione vel inanitione; vnde ma¬
nat excelTus vel defedus in humori-
bus5^ fpiritibus: autetiam apucrefa-
dione , lethali veneno, tabc, moe-
rore, laefione , vel impedimento ali-
quo vitae organis illato, cum fimili-
bus,quic Naturae vim inferunt.
L 4 CGXXXL
1^8 Enchiridion
CCXXXI.
Qua- A Tvo R radicalesEIemento-

T VO R Vîum qualirates fiinr veluti har-
civ ali- monici Nature coni,non fibi inuicem
TATES Gontrarij, fed diucrd, & ccrtis intcr-
HARMO- ex quorumra-
3^ icI differentia, intenfione & re-
T VR^ m iffione fit perfetSlus Natursc conce-
,toni. tus inrelledu perceptibiiis, vocali
Muficx, qux fenfu dcprehendicur,a-
nalogus.Toniis grain's & acutus, licet
excremi fintin Mufica, contrarij non
funt, fed &c termini mediorum, qui
interjacent,&:diuersa ratione a duo-
bus illis extremis componuiitiir &
temperantur: Sic caliditas &: frigidi-
tas, ficcitas & humiditas extreme
qua*itates func in Natma, nonpro-
pterea conrrarix, fed mediarum &
intcrjacenrium qualitatara termini,
ex quorum mixtione & tempera-
mento medias procedunt.
CCXXXM.
lOTvs. tnotuscotmuus ac in-

X ^ de^ffus eft 3 non minus in par-
Cibus
Physics Restitvt^. 16^9
tibusquara in toto j agit enim ilia
Temper,oGij impaticns,adeo vt mo-
mcnco quiefccrer, rueret fabricavni-
uerli, qua: kgi motus pcrpetui man-
cipata eft, nequc ctenim terra ftans,
mare pacatum, aer tranquillus, quia
moucri non percipiuntur, propterea
omnino quiefeunt i non fecus ac ho¬
mo dormiens , quies ilia adionis re-
miflio eft , non amiflio , vel cefTatio:
Nacura introrfum agit, quocunque
tempore organa fua mouet, nec ab
adione vnqua defiftit: ipfa etiara ca-
daucra motum eorruptionis patiun-
turiviuentia autem, lick non locali,
organico taraenmotu aguntur.
CGXXXIH.
Atvra vniformiter Sz ordi-
natemachinam vniuerfimouet,
ita tame vt inarqualia & diftimilia iii-
sequali & dillimili motu verfet.* bans
inaEqualitacis legem sequitas Geome-
trica poftulat: Ita omnium eorpo-
rum cccleftium motus aequales dici
pofTunt ratione Geometrica, habita
nempe ratione difterentije raagnitu-
dinis.
170 Enchiridion
dinis, diftanciac & naiurar eorum.
GCXXXIV.
N Atvra in operibus fuis Infor-■
mandis &: regendis non minus i
ingeniofa quam potens per vias ver- ■
faciles operaciones erraticas cer- ■
turn fuum fincm confequitur,quod in 1
terrê foctibus produccndis maxinie !
patet; iniequali enim temperie ele-i
mentatradaas foecundo femineTer-
rx vterum, hiemali potifTimum tem¬
pore replet) Verc partum facilemi
procuiat, JEQiSLtc frudus macurat,
Autumno vero caducos facie.
ccxxxv.
D Iversitas autemillaprsefer-
tim ex f >lis acceffu & reeeiTu ab
Vniuerfi creatore ad eum finem in-
fticutoproccditjSoIem enim elcmen-
torum moderatorem idem coftituir,
vt ex varia Sînsequali cius diftantia,
inflexione & reflexione diuerfum &:
inarquale temperamentum experi-
rciLiri & ica pex diuerfa tempora Na¬
tural diflimilia agenti fuceurreretur,
ac per
PHYSlCiÊ Restitvt^. lyi
ac per ceraporum vices ipfa vicillitu-
dines fuas adimplercr. Hxc naciira:
varietas (agaci philofophi feriu opus
tradantis confideratione digna ell;.
CCXXXVI.
C CELESTiA corpora licet altera-

tionis labem non patiantur: dif-
fimilis tamen eorumpropenfio5& va-
rij errantiummotns,qui eorum fitum
Sc diftantiara inter fe Sc coeli figuram
mutant multiplices in hancelemen-
tarem plagam rnutationes inducunt,
6^ affediones infpiranc j itavtcereas
elemenroriim naturas varie finganc
Sc inclinent, ac continue fuo influxu
fermcntarc non definant.
Gcxxxvir.
V NIV E R s A coslorum fubftantia Ccelvm
partes continuas habec j non^^^vER
contiguas. Nemo itaquc fibi fingat^^^
Miindum opus arris efre,quod Natu» ^
tx eft, qua: in fphajras & circulos fe- e s t.
dionem non patitur: qui primi enim
inorbium Sc circulorumpluralitatcm
^rheream regioncm diuifctunt, ma-
gis do-
172^ Enchiridion
gis doeendi facilitatem, quam do-
drina? vericatcra fibi propofucrut; v- -
nitatis fiquidem ftudiofa diuina Na- -
tura, quas vnitas eft muitiplicitatetn!
refugir, nec pliires ccelos raateria fe- ■
paratos &: fuperficie diftin£tos illam
condidifte cxiftimandum eft,cum v-
nicum raareriaj eontinuitate eorpus,
partium tamen dignitace 6c vircure ’
diuerfumjei fufticere potuerit.Neque
obftant leges motuumfiderum, quas
quia ignoramus, laruatam Aftrologi-
am nobis fingimus diuinamquc po-
tentiam mentis noftr^ imbeciliitati
audader fubmittimus i quamuis coeli
Gontinuitas aftrorum motui non ad-
verfetur, legcTque fuas humanjE ra-
tioni congruas fuppeditare poftic.
GCXXXVIII.
P Rimvm aliquod mobile fupra
c^los efte,cuius motu rapidifTimo
coeli inferiores quotidie rolentur,n6
tarn diuinac fapiendas inuentum , qua
hiimanas ignorantise fubfidium eft: ft
cnim prirao illi motori principium
niotLis ailignamus , eur idem globo
coelefti
PliYSICiE ResTITVT^. 171
ccElefti denegamus? quare coelo ex-
tcrnam motus Gaufam fruftra fingi-
mus, qux intrinfeca cfTe poceft.?
CGXXXIX.
''emadmodvm infimaharc
\^_^niuerfi prouincia mediae im-
perio fubjecta elt,fic media, artherea
i nempc,a fuprema & fupercoelefti ju-
: ra 6c vicafium munus accepit: Coelu
I quippe Empyreum 5c chorus incclli-
! gibiliiim eoelehiordinifufceptasruG-
i-ceffiueab Archetypo virtutcs infpi-
t rant, naturafq5 illashbi proxime Tub-
jacentes,tanquam prima Mundi ma-
terialis organa non fine concetu mo-
uentiquo motu inferiora eriam com-
mota vices fuas,quafi choreas ad nu-
mcrum exereenc,& qoicquid optimi
habent, a fiiperioribus mucuantur.
ggxl.
I Ntelligenti^ autema ditiinalNTEin-
mente, tanquam a fontc luminis
xcerni proxime fccundum ordines
fuos illuminancur, quo lumine, velut
pabulo immortali vcfeunturjac in eo.
quafi
174 E -N C H 1 RI D 1 O N
quafi in fpeciilo dining Majeftadsnu-
tus iriandataleguntjfufcipiunt, as
in obfequij gloriam acceriducur.Hiec
eft ttiplicis naturae Vniucrfi ratio ac :
vnio, cuius vinculum 6c nodus Her- -
culcus eft amor diuinus. Sic ternario (
abfoluitur vniuerfa hxc Refpublica <
imindana , cuius creator nequaquam ;
pars eft j non fecus ac vnitasneque 1
numerus eft,ncquc pars numerijlicec :

omnem numerumconftituaCjfed nu-
meri principium eft ac menfurajne- ■
que Muficus aut citharoedus concen-
tus pars eft, fed author.
CCXLL
Mvndi
PLV RES
Q Vi innumeram pcnecoeleftium
Gorporum multitiidinem ad
i
j
IN VNI “globi ierteftris, ejufque ciuium vtili- j
VERSO.
tatem,£anquam adfinem fuumcrea-
tam fuifTe cxiftimanC > hallucinanturj
longc enim nobiliores auguftiorefq;
naturas vilioribus , 6c deterloribus
mancipari naturalis ratio prohibec.
Annon verifimilius eft quemlibet
globuin Mundum fingwlarem confti-
luere,totq5 mundos,velut diuini ?fer-
Physic^ RisTixvTiE. 175
niqiimpenj feudos in vafto Athens
fpacio diffafos, coq? medio tanquam
communi vinculo inter fe colligatos
fufpcndi, mukiplicibufque illis naui-
ris totius vniueifi amplitudincin con-
ftare.^qua: licet inter ieplurimumna-
1 tura 6c loco diifiiaj lint mutuo tamcn
i amore itaconfentiunr, vt perfedtam
: in vniuerfo hafmoniam cfficianticce-
j liim autem communis eft omnium
; area, circa perfediora tamen eorpo-
1 ra longe purius,ideoque fpirabile te-
J’nuifliraum,& corpus vtcunque fpiri-
I male interjacet, ac interjeda /patia
i implec, vt varias tot natuxarum afFe-
, diones, arcanafque virtutes ab illis
ijugitcr emanantes facile fufeipiar,
! furceptafque aliis, licet remotiflimis,
; celerrime communicet ; eft enim
: coelum vehiculum Naturar, quo me-
I diantc omnes vniuerfi ciuitates inter
i {c commercium exercent, partici-
^ pcTque faeultatum fuaiurn inuicem
1 iiunt; ita potenciflimo amoiis neceA
i fttudinifque vinculo , quafi virtuto
jquadam magnetica, inter fe deiiin-
I ciuntur.
CCXLIL
176 Enchiridion
CCXLII. ^
Terr^
GLO B VS
T Err JE globum non minus inter 3
aftra, qusm Lonam, numerarii
INTER quid prohibet ? vtrumque cnim cor- *
ASTRA.
pus natura fua opacum efti vcrumqj i
iumena foie mucuatur: vtrumque cil:
corpus folidum & radios folares re-•
fledit; vtrumque (piritus &c virtures s
cmittit J vtrumque in ccrlo fiue acre :
liio pendulum eft;dc mocu dubkaturj
\erum ad quid motus Terras necefTa-
rius? quidni etiam ipfa inter totfixa ‘
corpora ftabit ? Et fuos forfan habet |
incolas Luna, fupra fidem enimeft
tarn immenfas Orbium moles ocio-
fas& iterileS’degcrejquasnullseerea-
curse incolant, quarummotus adio-
nes &: labores in folius globi huius in- |
finvi viliflimlq^ commodum vergantj
cumDeus ipfe folitudinis impatiens
per creationcm extra femigrans to-
tum fe in creaturas efFuderit, eifque
mulciplicationis legem dixerit. An-
non diuinse bonitati & gloria: proxi-
mius eft, vnicam totius vniueifi fa-
bricara, velut imperium variis plu-
rium
PHYSICiE RESTiTVtiE. Xjf
fium Mundorum n^turis,quafi pro-
vincijs aut ciuicatibus decotatu pro-
ficeri ? mundos autem ipfos tot innu-
merorum diuerfi generis ciuium do-
micilia effe i eaqj omnia ad fummatn
seterni fuicondicoris gloriam creataf
CCXLIII.
S Olem autem quad lampadem
immottalem in medio aulas fum-
nn Principis furpenfam, omncs ejus
angulos &: recefTus irradiantem; aut
tanquam diuinas Majeftatis vicarium
omnibus vniueiii creaturi’s lucem,
fpiritum ac vitam infundentem quis
nonvcnerabitur ? ^quum enim erat
Deuraa materia remotillimum ma-
terialia fua opera per organum quad
medium aliquod matcriale prasftan-
ti(limura,ac fpiritu viuifico refertilli-
mum tradare &: regcre, fenfibilibuf-
que creatLiris & populis fcnfibilelb
etiam Monareham prxficere.
CCXLIV.
N Eqjê base pluriumorbium fi¬
ne Mundorum dodrina faerx
M paging
T78 Enchiridion
paginac repugnat, quê nobis Mundi
huius noftritantum genefimcxhiber,
omnia fere de ii]a myftico magis qua
aperto fermonc rcferensjc^tcras vni-
tierfi naturas folummodo dclibans,
vt imbcciliibus hominum animis cu-^
liofitatis vitio &c fcicniise cupidine
dudum lapGs plus admirari,quam co-
gnofccre iicerer. Ilia vcritatisob-
nubilatio, illas mentis humansctenc-
br^ pars poena- peccati fuerunt,cuius
causa para difi voluptatejfcicntiarum
deliciis, Natura: coeleftiumque co-
gnitione excidit homo; vt qui ad
prauum prohibitas feienti^ defidc-
riuni fcextulerat) per juftani etiam
conceflTae priuationem depriincreturi
ficqucindudla feientiarum multipli-
citatc ac confufione, vcrasfcienti<ej
qu^ vna omnium rcrum eratjamilTio-
ne plederetur: Gherubin ille eft Pa-
radiii cuftodia: prasfedus, igneo gla-
dio imminens, luminis fui fulgore
eonfeias hominum mentes obcoe-
cans 5 &ab arcanis Naturae Vniuerfi-
que veritatearcens.
CCXLV.
CCXLV.
D Iviîtas fûm fit vnirasper-
feftiflima, duobus tainen quo-
dammodo conftare & abfolui vide-
tur.nempe intelleau & volimtate;
Per Jncellcaum omnia ab aiterno
cognofcit: Per voluntatem omnia o-
peratur.vtrumque abfolutiffime.Sci-
entia Si Capienria ad Intelleaumper-
tmenti bonitasautcm, juftitia, de¬
mentia,& ca:tera: virtutes, qua: mo-
rum apud nos habentur.ad volunta-
lem fpedant; imb & ipfa Dei omni-
potentia, qua: nihilaliud eft, qu^m
voluntas omnipotens. Intellieibilcs
naturae,nempc angelica & anima hu-
mana; qu* Diuinitatis funt imagun-
culae, duabusetiamillisfacultatibus
ad pondus fuum & menfurampra:-
d.taefuntiintelleaus eniminilliseft
otganum feientiar, Voluntas opera-
tionis, nee aliquid vltra poflunt.
finis.
T ’ •
'
ii' *' •
1) ' ?..4
arcaInvm
HERMETIC^
PHILOSOPHISE
O P V S:
IN Q^yo OCCVLTA NATVR^ ET
Artis circa Lapidis Philofophorum materiam
3c operandi modum canonice &
ordinate fiunt manifefta.
Opus ejtsfdem Author is A n o K y m i.
PENES NOS VNDA TAGL
GENEVA,
Sumpt.I. Ant.&Samuelis De Tournes
î, roc. Lxxiiii
;u < ^ •7
■.-‘A-;.'.. wm •
: M
'
■A'. I
y.i¥
,f--* ••'-iil
\ .,
■' ^.rcrA .1, ■•>riTi2'

■HERMETICiE
PHILOSOPHISE
Stvdiosis S.
N T E R arcatiiB
Philolophia: a-
pices Hermetici
lapidis opus su-
mum effe ,
1 miraculo propinquum fides
I dudura invaluit, turn pro-
i pter multiplicium operatio-
1 num ambages a quibus mes
; Humana nifi a fuperioris lu-

minis radiis accenia expe-
diro fe non poteft : cum
etiam
Pr^fatio.
ctiam propter nobililliinum
ejus finem , qui conftantem
fanitatis &C fortunarum co-
piam, duo pr^cipua vitse
felicioris columina , polli-
cetur: propcerea fcientiq hu-
jus Antiftites cam tropis fuis
& xnigmaticis fermonibus
a vulgi notitia reraotiflimam
fecerunt, in arduo, quafi
arcem'rupibus ficu tutiffi-
raam ftatuerunL, ad quam
acccdus non patereC , nifi
viammonftranteDeo. Stu-
duim artis occultandas irL,
artem, ejuique profeffores
calumniara mouit :nam im¬
pel itia fua infaufti velleris au-
rei prjedones vbi ie a vano
fuo
PR F A T t O.
fuo conacu dccurbatos , &
tantis viris longe imparcs
fenierunt, in eorum nomenL,
& fcientis glonarn furiosa
rapti defperationo , quafi
bacchantes, exarfere, fupra
fuam perfpicacitatena Scin-
genij vires prater inane quic-
quam efle inficiantes : &C
quia non innoxio labori in-
cubuerunt , arcan^ philo-
fophisprimicerios faliitatis,
Naturam impotentis, Ar-
tem pr^ftigiarum infimulare
non defierut, hand alia pror-
fus ratione,quam quod inco¬
gnita temere damnatjnec iuf-
ficit damnatio ad vindiftam,
nifi etiam addita rabies infa-
* z mi
PR^FATIO.
mi morfu iniontes difcerpat.
Doleo hercle eorum fortem,
qiii dum alios arguunt, con-
vid:ionis lux aniam pr^bcnr,
quamvis fuam ipfi Erynnem
jurepatiantur. Obicuraoc-
cuitilliiTiiK fcientiasprincipia
argumetis acervatim cumu-
lacis oppugnare> , latentia
machinis admotis ejus fim-
damenta convellere infu-
danDjqu£E fblis tam fublimis
Philofophia: peritis &fami-
liaribus innotefcunL, pere-
grinis occulcantur: Necad-
verttint oculan Cenfores,
quod dum alienam famariiL.
maligne vcilicanr , fuam
iponce produnc. Excutiant
illi
P R ^ F A TIO,
illi fecum, an quje carpunc,
intelliganr quis optinix
notas autor arcana fciencia:
Blemenca , operationunij
gyros, proceflum deniquo
integrum euulgauerit ? quis
Oedipus fchemata > impli-
cata fcripcorum xnigmata
bona fide ipfis explicueric?
quoipfiaugurio, quaduco
Sybilla in facrs fcientis San-
duarium indudi fine i quo-
modo tandem omnia dc ea
ita patefada fuerint, ut nihil
occultum reraanferit ? Qu^-
ftioni non aliter latisfaduros
coniicio , quam fi fubtilif-
fimo ingenii fui acumine^
i omnia penetrafle,autkranfi-
^ 4 eunte
PRiEFATI O.
cunte qiiodam circulatorc-
edodkos, vel potius feduftos
fuifTe conficeantur , qui lar-
vata Philofophi fronte eoru
fidem occupauerit. Proh
fcelus! Sapientum fatnarn^,
laborem, gloriam erodero
quis tacitus erucas iftas ferct?
quis cascos audadter de Sole,
lanquam ex Tnpode pro-
nunciantes patienter audiet?
Verum innocua garriilitatis
tela fpernere, quam refelle-
re gloria conuenientius eft j
tantum Nature &C Artis
Thefaurum odilTe liceat,
quibus potiri non licet: Nec
mihi propofui ancipitem
inaulpicata^ fcientiaj caufam
agcre
Pr^fatio.
agere, obnoxis tutelam fufl
cipere } infons Philofophia
noftra vacat crimino , in-
cocuflaceleberrimorum au¬
torum fide 5 muJtiplici plu-
rium feculorum experientia
vallata a blaceronum nu^îs
& livoris latratu fads tuta
eft, verum ftimulos addidit
Charitas, animum perculic
errantium rurba, vt eorum
mifertus nodis difcrimem
appoficaface levarem, qua
ducefirra? «tati fortunffque
fuis periclitandbus non for
lum fuperelTent, fed etiam
amphtudincmaddergt. Hoc
opufculum in rem veftram
5 (Herme-
PR^FATIO.
[Hermetic^ Philofophia: ftu-
diofi ] exaratum vobis oflfe-
ro, VC quibus confcriptum
fuit , iifdem dicatum eflet'.
Si quara forte querimoniam
de me intendere, aut mihi
tanquam violati filentii reo
diem dicere placuerit, pro¬
pter arcana prurienti vtcum-
que ftilo in vulgus emiflaj
nimi^ erga vos benevolentiij
reum habetis confitentem,
cum damnate, fi fueric ani¬
mus , modo crimen meum
apud VOS beneficii vicem
cxpleat, deliftum non in-
gratum, poenam fuavem
mihi fore vobis polliceor*
PRiEFATId.
fi hoc vno erraffe me fentiain
quo VOS pofthac errandi fi-
nem faciatis.
I
arcanvm
HERMETIC^
philosophic
O P V s.
C A N O
I.
ÎviN^ huiusfcientic
^ principium eft timor
^ * fiiiis auicm
g charitas & amor pro-
3 ximi.Templis & Xe-
nodochiis conftituendis ac dotandis
meflis h;Ec aurea debctur: vt quod a
!Dco Gonceftura, Deo ctiam acccptu
referatur: turn etiam patcise pericli-
itanti VC auxilium > carcere aut capti-
lUitate detentis vc libertas, inopia
labocantibus vtroiamen quceratur.
IL
2
Arcai?vm Hermetic^®
II.
S Cl ENTIRE huius lumen donum t-
Dei eft 5 quod, quibiis placet» pet t'
gratiam largitur : nemo itaque ad .
ejus ftudium animum conuertat, nift p
niundato prius & defccato corde re- y
rum mundanarum amore ac defide- -
tio vacuum fe Deo totum voucrit.
III.
L AriDis Philofophorumconfi-j.
ciendi feientia eft perfeda vni- -
ucrfsc Naturae artifque circa regnum i
metallorum cognitio, cuius praxis ii
in metallorum principiis per ana-/
lyfim inueftigandis, iifque longe per-j'
fedioribus fadis,quam antea fuerant e
iterumcopLilandis verfaturjVt inde^:
rcfultet medicina catholicaimperfe-*
dis metallis perficiendis, aegrifqiie:
corporibus, cuiufeunque generis fint,;
leftaurandispotentifTima.
IV.
a Vi publicishonoribus&raune-
ribus funguntur> aut ctiam pri-|
uacisi
Philosophise opvs; ^
itatis 6c necefTariis occupationibus
jugiter incumbimt. ad sumum huius
philofophia: culmen necontendant:
cotum enim homincm ilia defiderac,
inuentum poffidec , poiTeiTum ab
omni ferio & longo iiegotio vendi-
catjcastcra omnia aliena reputans 6c
! flocci faciens.
V.
Vi vs dodrinsc ftndiofus omni-
XTLbus prauis moribus animum
1 exuatjfuperbia poci/iimura,qua: Coe-
liabominatio eft, &inferni janua:
, precibus frequenter vacet: charitaiis
I opera exerceatr rebus Mundi parum
I inhasreat: hominum eonuentus fugi-
I at: conftanti tranquillitate potiatur;
’ vt Mens in folitudine liberius ratio-
1 cinari,&: fublimius attolli poffit: ni-
i fi enim diuini liiminis radio accenfa
i vericatis arcana non pcnetrabir.
VI.
A L c H E MI s T sE ,qui fuis
pene iiv
numeris fublimaiionibus,diftiI-.
lationibus, foiutionibus jcongelatio-
^ Aa z nibus
4 Arcakvm Hermetic^ .
nibus,multiplicirpirituum & tindu-
rarum extraaionejaliifque operaiio-
nibus fubtilibus magis qoam vtilibus
animos afTueuerunC) per vacios ei-
rores, quafitortorcs, diftraxcrunt, ad
fimplicem Naiurse viam&^ veritatis
luccm nufquam prcpriogenio refle-
deniur, a qua laboriofa nimis fubti-
liras eos dcflexic , per giros, quafi
Syrtes, implicaia iproriim ingenia
demerfiti vnica reftat cis fpes Taliitis
in duce & fido pracceptore inuenien-
do,qiii vindicatis a renebris ipfotum
oculis purum Solcm confpicuuni eis
leddac.
VII.
S Tvdiosvs tyro ingenio perfpi-
cax,animo conftans, philofophia:
Audio Eagrans, Phyricae admodum
peritus,corde purus,iTjonbus integeri
Deo plurimum addidus , licet Che¬
rnies praxeos ignarus, regiam Natu-
IX viam confidenter ingrediatur, ca-
didiorum philofophorura libros re-
iioluar, congerronetn ingeniofum
AudiormnhbiqusratjS^ voto potiri
noA
Philosophic opvs. s
t nondefperer.
VIII.
A V E A T accurate arcani ftudio-
\^fus a preudophilofophorum le-
I6tione& confortiojnihil enim quam-
1 libet fcientiam addifcenti pedeulo-
i fiuseft, quam impend autdolofiin-
j genij commercium, a quo falfa pro
] vcris principia inculcantur, quibus
j. bona fide mala doddna imbuitur
i candidus animus.
IX.
Eri TATIS amatorpaucosaur
; V tores, fed optimse notas &c ex-
I plorat^fideimanibus teratjfacilia in-
I lellcdufufpeda habeat, maxime in
i myfticis nominibus & arcanisopera-
; tionibusjin obfcuris enim veritas dc-
I litefcic 3 nec vnquam dolofius, quam
i quum aperte, nec verius quam quum
I obfcure fcribunt philofophi.
X.
INter prim^ notar autores, qui
de arcanis phyficis &: abftrusaphi-
3 lofophia
^ Arcanvm Hep.metic^
iofophia acute & vcre difTeruerunt,
cx antiquis Hermes Morienus Ro-
manus primas me judicc obtinent:
cx neotericis comes Trcuifaniis Sc
Remudus Lullius mihiprse omnibus
vencFandus; quod enim dodor ifte
acutiffimus omifitv nemo fere dixit:
confulat itaque, imo Icdione pluries
iterata reuoluat ftudiofus antiquius
eius teftamentum, nec non Codicil-
lum quail quoddam infignis pretij le-
gatum inde rcceplurus: duobus iftis
voluminibus addatvtramq, ejufdcm
pradicam, ex quibus operibus defi-
dcrata omnia cxcerpi pofTunt, matc-
x\x prxfcrtim veritas, ignis gradus,
U totius opens regimen, quibus to-
turn opus abfoluitur, quasque occuU
tandi ftudio anxie nimis laboraue-
runt antiqui. Abditas return caufac,
5^ feereti Natural motus nullibi cla¬
ims autfideiius demonftrantur. De
priraa & myftica philofophorura
aqua pauca ille, fed maxime fignifi-
(santia interferuit.
XL
Philosophise orvi- ^
XI.
D E aqua verb illalimpidaa mul-
tis qusefita, a paucis inucnta, o-
mnibus lamen obuia inferuicnte,
qusEoperis philofophici bafis eft>no-
bilis Polonus non minori do£tcinaj,
quam ingenio pollens, Anonyrous,
cuius nomen nihilominus duplex
anagramma prodidit, in nouo fuo
lumine ehemico, Parabola & iEnig- .
mate,, tumetiam intradatu fuo dc f
fulfure, fuse fatis & ingcniose dixit, i
imb omnia circa illam itadilucido
aperuit, vt plura delidcranti nihil fa¬
tis efTe poffit.
XIL
T Ypis &figuris 5cnigraaticis,mu-
to quafi fcrmone liberius & fi-
gnificantibs cxprimut fc philofophi,
quam verbis;exemplo fint tabula Se-
nioris, Rozarij pidurx allegorical,
Abrah^ ludaci apud Flamellumj turn
etiam ipilus Flamelli fchemata : ex
recentioribus infignia dodiifimi Mi-
chaelisMaieriemblemata,quibusve-
Aa 4 terum
S Arcanvm Hermetic^,
fcrum myfteria tain abunde reclii-
dumur, vt quad noua pcrfpicilla an-
tiquam be ab aniiis remotam verira-
tein,oculis vicinam nobis op time
perfpedam fubjicianc.
XIU.
Q VicvNQyE arcanum philofo-
phorum iapidem fupra Natursc
& arris vires efTc affirmac, penicus
carcutit, Solem enim be Lunam igno-
rac.
XIV.
De hA'
TERI A
D e occulci fui lapidis material-
dem diuerfo fermone feripfe-
J>APjdij
runt philofophi, ita vt pliirimi verbis
difTentientes, reipsa tamen optima
confenciantuicque dlfTona eorum Io*«
qautio feientiam ambiguitatis aut
faldtaris arguit, cum res eadem pluri-
bus Imguisjvariis enunciationibus, 6^
multifario caradere exprimi, turn c-
tiam vna aut multiplex diuersa ration
nc did valea^
Philosophise opvs. ^
XV.
A multiplici vcrborum fignifi-
catione ftudiofus ledor cauear,
dolofis cnim anfradibus dc ancipi-
ti orationc, imo plerumque contra-
j ria, vtvidctur, phiiofophi myfteria
I fuaexplicant* iraplicandse &: occul-
I fandasjnon adulteranda:autdeftru-
endac veritacis ftudio ; ideo ipforum

I fcripta vocibus ambiguis& homony-
\ mis abundant: Innulio autera tarn a-
f crircr concendunr, quam ki celando
I ramo ipforum aureo,
ûem tegit omnls ^netd. ^

Lucm, ^ ohfcuriscUudmt comal-
libtts vmbra:
nec vllis ccdit viribus, fed facilis vo-
Icnfque fcquetureiim, qui
j MAtetn06 Agnofeit aues
I ^ gemino cut forte columbo
! ^tcA •viri Coelo <venere velutes.
XVI.
Q Vicvncê extra metallorum
naturam imperfeda metalla
perfieiendi & mulsiplicandi arte qu^-
rit,m
to Arcahvm Hermetic^
iir,in viaerroris eft, a metalUsenim
metallica ,ficut ab homine humanai
& a boue bouina fpecies petenda eft.
XVII.
M Et ALL A folius Naturae inftin-
du & laborc multiplicarinon
pofte fatendum eft, virtutem tamen
multiplicandi in profundo eorum oc-
cultari,eamque artis ope manifeftari
licet aftirmare: In hoc opera natura
artis indiget auxiUo, vtraque totum
abfoiuit.
XVIII.
C ORPORA perfeda femine per-
fediori praedica funt i Tub duro
itaque perfedorum meEallorum eor-
ticc latet perfedum remen,quod qui
nouit refoliitionc philofophica erue-
rejregiamviamingrefTuseft, nam
Augureli in Auro
Chryfop. SeminA funi attri, quAmuis abjirufi
itb.u recedAfit
Longim. XIX.
E X Sole &: Luna omninb compo-

ni regium opus fuam pleriq; phi-
lofopho"
Philosophise opvs: it
lofophorucn alTerucre : Aliis Soli
Mercurium addi placuic:quidam ful-
furSd mercurium elegeruntmonnulli
fali naturseduobusillisadmixto non
exigLiam partem opereintanto tribu-
ctunr. lidem ipfi ex vna re tantum,
modo ex duabus, modo cxiribus,
raodo ex quatuor,tumetiamex quin-
que lapidem fuum creari profeffi
func : fic tarn vatio dc re eadem fer-
mone fcribenies, intecitionc tamcn
confentiunt.
XX.
N Os vtfublatis infidiiscyide Sc
bona fide agamus, duobus folis
corporibus,Sole nempe & Luna,rite
pra^paratis integrum opus perfici c6-
tendimus:Hsea enim mera genetario
eft, qux pec Naturam fit arte mini-
fttante, in qua raaris & focminac co¬
pula intercedic, vndc proles parenti-
bus longe nobilior educitur.
XXL
C IOrpo R A autem ilia virginitate
încemerata dc incorrupta j viua
^ animata
12. ArcaijvM Hermetic.®
& animata,noii'"Xtina.-3 qaaiialiint
quse a vulgo tradtantur, luins neceife
; effci quis enim a mdrcuis viram expe-
dtet? Corrupta autem dicuntur, qux
copulam pafTa runt:£nortua vero qux
vrgenre fummo mundi tyranno,mar-
ryrio animam cum fanguine effude-
runt, fuge fiatricidam, a quo in toto
opere fummumimminec periculum^
XXIL
S Ol mafculus eft, adtiuum quippe

informans fcmcn emitdtj luna
eftfcrmina, quse matrix vas Na¬
turae dicitur , quia vtero fuo raafculi
femen excipic, ae menftruo fuofo-
uet: Hasc lamen adiua virtutenon
omninb carcti prior enim amore fu-
rens mafculum fcandit, doneeab eo
extremas veneris deliclas &foecun'
dura femen extorrerit; nec ab am-
plexu defiftir, quoufquc pr^gnans fa-
da lentam fugamexperiatur.
XXIII.
L y^jE nomine Lunam vulgarem

phiiofophi non intclligunc quse
etiam
PniLOSOPHIiE OPVS. 15
ctiam in opert fuo niafculus eft> in
copLilatione mafculi paftcs agit; du-
orum itaq; mafciilorum nefariam &C
contra Naturam conjundionem ten-
tare nemo pratfumat, neque ex tali
copula vllam prolis fpem concipiat,
fedGabritium Beiae, fratrem forori,
Coniugto JlMi, ^ropriamque
dicabit i
vtgencrofum inde Solis filiumfurci-
piac.
XXIV.
Q VI Sulfur &: Mercurium Lapi-
dis materiam Ratuuni, Sulfuris
nomine Solem & L inam c. ramu-
nem; Mercurij vcroL^ lam philofo-
phorum intelligunt:lic remoto fuco^
plus Lulims amico confulit,
quseratopciariniiiGum Mercurio S£
Luna pro argenio , Si Mercurio &
Sole pro auro.
XXV.
N Emo itaque decipiatur duobus
tertium addendo i tertium e-
nim Amor non admitlit? &binario
numero
14- Arcanvm Hermetic^
numeto tcrminatur conjugium ^
Amor vltra quasfitus adulterium
non raatrimonium.
XXVI.
PiRiTVALis tamen amorvirgi-

)Jncm non polluit; potuit itaque
Beia eitra crimen, ante fidem datam
Gabritioi amorem contraxifTe fpiri-
tualem, quo alacrior, candidior 6^
rebus conjugi) aptiorficret.
XXVII.
Ib e R0RVM procreatio legitim!

X-/Conjugij finis eft, vt autem ro-
buftior Segenerofior infans nafeatur^
omni fcabie 6c macula mundetur
vterqueconjugum, antequam torum
nuptialemambo confeendant, 6c ni¬
hil extranei aut fuperflui ill is inhse-
rcat,quia ex purofeminemunda pro-
cedit generatio, 6c ita caftum con-
fummabitur Solis & Lunac conjugi¬
um ,quum thalamum Amorisintra-
uerint,&: conjundi fuerint, illaque a
conjugc animam adulando rccipiet:
ex hac copula nafeetur Rex poten-
lifiimusj
Philosophic ©pvs. 15
tillimus, cuius pater erit Sol, mater
vero luna.
XXVIII.
I tirfduram phyficam extra

V^ôlem & lunam quacrit, oleum
operara perditi fol ciiim vberri-
mam rubedinis tinduram, Luna ve¬
rb albedinis fuppeditat ; hsec enim
duotantum perfeda dieuntur, quia
puriffimi Sulfuris fubftantia ingenio
Naturae perfede mundaca referta
funt: Tinge igitur tuum Mereurlum
cum alterutro horu luminariumi tin-
gi cnim ncceffe eft antequam tingat.
XXIX.
D Vo in fe continent perfeda
metalla, qux imperfedis com-
municare polTunt, tinduram dc fixa- |
tionem .* ilia enim quia puro SulfurcJ ''
albo fcilicct &c rbbeo tinda funt dC
fix^> ideb perfede tingunc, 6l figunr,
fi cum proprio fuo fuifure dc arfenico
apte pr^parata fuerint, (ecus fuam
tinduram multiplieandi vim non
habenr.
XXX,
j6 ArCANVM HERMETlCi^
XXX.
Ercvrivs ex imperfcdis
metallis folus tinduras folis Sc
tunx fufcipiendac in opere lapidis
philofophici aptus cft,vt ipfetindura
plene imbutus cxtcra vberrime tin-
gat : Sulfure tamen innifibili prius
imprsegnari dcbet, vt viiibilipcrfe-
dorumeorporum tinduralargius in-
ficiatur, eamque multo cum foenore
rependat.
XXXI.
C Irc A arrem extrahend^ ab Au-
ro tindiirx tota philofophan-
tium plebs infudat grauiter tor-
qiictur; credunc enim iiii tindurain
^ Sole feparari, 6c feparatam virtute
augcri pofTej verum
Spes tande agricolas vanis eludit ariflis.
Ncque enim fieri poieft, Vt tindura
Solaris a corpore fuo naciirali omni-
nb ieparetur; nullum quippe a natura
<Gonflatum corpus elcraentare auro
perfedius daripotefi,cuius perfedio
aforci 6c infeparabilifulfurispuriSC
lingemis
Philosophise opvs. if
tingcmis vnione cum mercurio pro-
ccdiiiVfroqj ad id per Naturam opd-
meprasparato , quorum veram icpa-
racioncm arii Natura denegat: quod
quidiiquoris pcrmancnii per vio-
lentiam ignis aut aquarum a Soic cx-
trahatur,liquefadiau£ per vim (olu-
ti corpoiis portio,non unduric fepa-
racio habenda eft. Tmdura cnira
corpus fuiim fequicur , & ab eo neu-
tiquam feparatur. Ea eft artisillufio
jpfts artificibus incognita.
XXXIL
V E R V M tinduram a corpore fuo
fcparabilera efte concedatiir ,
non tamencitra corporis &tindurar
corrnptionera feparari pofTe faten-
dum cfticum perignemfufionis Na¬
ture deftriidoremâut per aquas for¬
tes rodentes magis quam foluentes
vim artiftas illi inferant; corpus itaq>
tindura aureo fuo vellere fpolia-
tum penitus vilefccre, Sc tanquatn
pondus inutile in damnum artilici
fuoverri, corruptamque tinduram
minus operari necefte eft.
Bb XXXIIL
iS ArCANVM HERMETlCiE
XXXIII.
T Imctvram tandemillifuamin
Mercurium,auc in quoduis aliud
corpus impcifedum inijciant, &: ar-
diflime pro ariis viribus vtrumqj dc-
vinciant,rpe tamen fua dnpliciter ca-
deiitjprimoquod (upra Nacuras vires
&:pondus Tindura nec penetrabit,
nec linger, quapropter nihil lucri in-
de cedet, quo refarciantur impenfse
& corporis fpoliatiabjediquc jadu-
ra, lie
Cum labor in damno ejl crefeit morulis
egeflas.
Denique extorris ilia Tindura esr-
pori extranco applicataperfedam fi-
xationem &: permanentiam non da-
bit, itavtexamen forte patiatur, &:
Saturno exploracori reliftar.
XXXIV.
P Edem igiturillicbreferantjtem-
pori fumpiibus pareancattis
chemicse ftudiofi huiufmodi circula-
torum& impoftorum hadenus fidem
fequuii, U ad opus vere philofophi-
eum
Philosophise op vs. 19
cumanimum conucrcant, ne (cro fa-
piant Phryges, &c tandem cuai Pro-
phctaexclamarecugantur, ^ cuinc' oxe^ cap.
deruni alien! robur meum. 7.
XXXV.
I N opere philofophico plus laboris

&: temporis quam fumptuum
impend tur, nam conuenientcm ma-
teriam habcnti paruac fuperfunt ex¬
pend fuftinendasi ptopterea qui ma-
gnamnummorum copiam prjeaucu-
pantur, Sc arduam operis metam in
fumptibus ponuf, plus alicnis opibus;
quam arti fuse confidunr. Caucat ita-
que a prsedonibus illis nimium cre-
dulus tyro, nam dum aureos monies
pollieentur,Auroinfidiantur : ante-
ambulonem Solem poftulantiquia ii»
tenebris ambulant.
XXXVI.
V T inter Syllam Charybdin IVfERc v-
nauiganres hinc inde petic i-i*’
tantur/ nonminori virinquefubiici-
^ ^ KYM.
Bb % uniuc
2.0 Arcanvm Hermetic>^
unrut pcriCLilOjqui vellcns aurei prx-
dx inhiantes inter ancipiies Suifuris
&:Mercuiij philofophorum fcopulos
fei untur. Peripicaciorcs affidtia gra-
uiorum 6c bonar fidei autorum Ic-
, ac Sole irradiante Su'furis
uotitiam adepti funt, veiiim in Mer-
curij philofophorum limmc hêrenr,
toe enim gyris ac ma:andris ilium
deflexcrunt feriptores tor jequiuocis
nominibus inuoluerunt, vt perqui-
renti mentis impecu cirius occurrar,
quam ratione aut fudore inueniatur.
XXXVII.
VT Mercurium fuumphilofophi
tenebris altihs immergerenc,
multiplicem eum fecerunt,&: in qua-
libecoperis parte ac regimine fuum
Mercurium,diuerfum tamcn, iflatue-
runti neque perfedam eius nocitiam
confequetur, qui aliquam operispar-
cem ignorabit.
XXXVIII.
RI p LI c E M Mercurium fuum
prîeitim agnoiierunt philofo-
phi,
Philosophise opvs. it
phi, nempe poft abfolutam prirai
. gradus pra?paradonem & fubliraa-
[ tionem philofophicam ; tunc en m
^Mcrcuriutn fuum Sc Mercunum
I fubiimatuni vocant.
XXXIX.
Einde inprasparatione fccun-
J
I _/ da;qu^ ab autoribus prima nun-
cupatur,quia primam omittunts Sole
jam rcincrudato, 62 in primam faam
materiamrefoluto, huiufraodi Mer^
curius 6orporum,fiue philofophorum
proprie dicituntunG materia vocatur
Rebis,Chaos,torus Mundus,cui om¬
nia operi neceiTaria infunt, quia ilia
vnica lapidi perficiendo fufRcit.
XL.
D Eniqve Elixir perfe(a:uni62
medicinam t ingen tern Mercu-
fium Tuum quandoque philofophi,
licet improprie; Mercurij enim no-
men non nifi rei volatili proprie con-
venit, propterea quod fubliraatur in
quolibetoperis regimine,Mercuriiim
dicunt:At Elixir quia fixiflimum eft.
JBb 3 fimplex
iX Arcakvm HermETICj?^
fimplex Mc^curij nomcn refugic, idl^
circofuLim Mcrcuriutn dixerc , ad
difFcrecâm vosatiii^. Reda tot Mcr-
curios philofophorum inveftigandi
& difccrnendi via iliis lantum fter-
nitur,
z^neil6, amAult
Jupiter, aut ardens euextt ad Mhera
vinus,
XLI.
E Lixir dicitur Mercurius Phir
dofopliorum propccr fimilicudi-
nem,&: magnam, quam cum Mercu¬
ric caeieftihabcc,conformitatem;hic
cnim elementariura qualitatum ex-
pers ad illas influendas maxime pro-
HUS creditur , .aliorumq; Planetarum
naturam ac genium verfai ilis illc Pro¬
teus induic&: auget, rationc oppo-
lit!onis, conjundionis, & afpc'dus.
Simile operatur anceps Elixir , nulli
fiquidem propri^ qualitati addidum,
rei, cuicommifeetur, qualitatem &
ingeniuro amplcdirurjciufque virru-
tes & qualitates mirum in raodum
mukiplicar.
xlU.
Philosophise op vs.
XLII.
I N philofophica Mercurij fublima- Philoso^
tione <iue prgeparationc prim.aPHicA
Herculeus labor operand incumbUj
nam fine Alcide expeditionem Gol-
chicam fruftra tcntalTct lafon j
Alter itt auratdm noto de verticepe/hm
Prwcipium velut oflendh j quod fume- Augurl
repofis; chryfop:
\^lter onus quintum fuheas,
limcn cnitn a cotnupetis belluis cu-
ftoditur,qu2e tcmere acccdentcs non
fine difpendio arcenti earum fcroci-
tatcm fola Dianac infignia & Veneris
columbas mulcebunc, fi te fata vo-
cant.
XLIII.
N Atvralem terrasphilofophi-
cac qualitatem, eiufq; cuUum
aitigifie videcurpoeta hoc carmine
Pingue folum primis extemflo a men^
fibui annt Georg^'u
Tortes imerteint tAttri:
tunc :(epbyro pmris fegleha refoluit.
Sb 4 XLIV.
i-f ArCANVM HERMETICi^
XLiy.
L Vnam philofophorum fiueco-
rum Mercurium qui Mercuriuiii
tulgarem dixcritraut feicns fajlir,auc
ipfe fallitur, Mercurium enim philo¬
fophorum Argentum viuum elTc,
cap.^. non tamcn vulgarc, fed ab co extra-
partis I.
'Slum ingenio philofophico Geberi
lih.'i.per-
feEli Ma~
feripta nos docent.
gijler.
XL V.
M Ercvrivm ilium philofo-
phorum Jion elTe argentum vi-
vum in natura fua nee in tota fua fub-
ilantia , Ted nicdiam Sipuram ejus
efTtniiani quas ab illo originem fum^^
prit,&: ab silo creata ell, grauiorum
philofophorum fcnrenli^ aftipulatur
expenenria.
XLVL
TJAriis nominibus Mercurius
iilc philofophorum enunciatur;
modo rcrra,mod6 aqua diuersa ratio-
nc dicicur; turn eriam quia ex vtraq;
mturaliter conflatur; Ea eft Terra
fubtilis
Philosophise opvs." if
fubrliis,alba,(uifurca,in qua elemen-
ta figuntur, &: aurLim philofophicura
femiiiacur: Hlaeft Aqua vitae,(iue ar-
deos, aqua permanens, Aqua limpi-
dsffima; aquaauri& argenri nuricu-
paia. Hie verb Mcrcurius quia Tuum
in fe habet fulfur,quod artificio mui-
tiplicatur, fulfur Argenti viui vocarl
meruit. Denique fubdantia iila pre-
tiofiflima eft Venus prifeorum Her-
maphrodica veroque fexu pollent.
XLVII.
Rgentvm viuumpartimna-
jl^turale eft, partim innaturale:
Intrinfecura &: occultum in Natura
radicem habet, qood nifi per prscce^
dentem mundadonem &: ingeniofatn
fubiimadoncra cuocari non poteft.
Extrinfecum extra Nataram & acci-
dentale eft; Separa ergo piirum ab
impurojfubftantiam ab aceidcntibus,
& fac occultum manifcftiim per
viam Naturae, fecus fiftcgradnm,hoc
enim eft cotius artis dc operis funda-
mentum.
XLVIIL
2^6 Arcanvm Hermetic^
XLVIII.
roK ille liccus & pretiofiHi-

X-^mus humidum radicale metallo-
rum conftituici vitrum propterea ab
antiquorum nonnullis didum eft; vi¬
trum enim ex humido radieall cinc-
ribus perdnacitcr inhi^rente elicitufj
quod non nili extrema^ flammse ce-
dit.'Mercurius tamennofter centralis
benignifTimo licet iongiori igne Na¬
turae fe prodif.
XLIX.
A Li I per calcinationera; alij per

fiibiimationem;nonnulli inter
vafa vitreantia; quidam inter vitrio-
lum fabtanquam inter vafa natura-
lia latentem Terram fuam philofo-
phicam quaelSuerunt: Alij a calce &c
vitro fublimare praeceperunt.Nos au-
Genef. cap. a Prophetu didiciraus, quod in
I. principio creauit Deus ccNum & ter¬
ram , Terra autem erat inanis & va¬
cua, Sl tcncbrac erant fuper faciena
Abyili, 8>c Spiritus Dei ferebatur fu-
per aquas, dc dixit Deus, fiat lux, dc
fa6la
Phtlosophije opvs. 27
faâ eft lux, & vidii Dcus lucem ,
quod cftet bona,& diuiftt lucem a ce-
ncbris, &:c. Bcnedidio lofepho ab
eodem prophetaenunciata fat erir fa-
piemi : DebenedidioneDomini'^^^«^^^*
terra eju-sdepomisccrli & rorejatq/'*^^^*
abyftb fubjacentc: De pomis fruû-
urn Solis &c Lunae; de \cn\cQ^nv.- p^yf^ygjut;
quotum rnontiuraide pomis collium can.CXCi
seternorum &;c. Deum ex imimo pag.iê.
corderoga jfili, vt bcnedife huius
terras portionem tibi largiacur.
L.
A Rgentvm viuum a peccato
origtuali ita inquinatum eft, vc
duplici labe fcateac, primam a terra
immuda contraxit,qua: in cius gene-
ratione ei fc immircuit,&: percongG-
lationem adhxfit. Altera hydropifi
contermina aqux intercutis vitium
eft,ab aquacrafsa Sc impuralimpidac
admixia procedcns, quam per con* |
ftridionem exprimere & feparare
Naturanon potuic, & quia excranca
eft tenui calore fugit.Lepra ilia Mcr-
curij corpus infeftans de radices:
fubftamia
Arcanvm Hermetic/e
fubftantia cjus non eft, fed accideta¬
ils,propterea ab eo feparabilis ,• Tet-
rea per balneum humidum & laua-
crum Naturae detergitur; aquca per
balneum ficcum benignogeneratio-
nis ignein fugam verritur: Sic per
trinam ablutionem 5^ purgationem
Draco fcammis anciquis & fcallida
peliecxucus renouatur.
LI.
D Vo B V s perficiturphilofophica
Mercurij fublimario, fuperflua
ab eo remouendo, Sc deficicncia in-
tfoducetido : ftiperflua funt exrerna
accidenr.a,quae fufea Saturni fphaera
rucilancein fouem obnubilantrEraer-
gentem ergo Saturni liuorem fepara,
donee purpr.reum loui? fydus tibi ar-
ridear. Adde Suifur Naturae, cuius
granum & fermenmm Mercurius
quidem in fe habec quantum fibi iuf-
licie, fedfac vt ctiam aliis fufficiat.
Multiplica itaq; Sulfur illud phiiofp-
phorum iiiuifibile, quovfque expri-
marur lac virginisi tunc prima tibi
pacet janua.
LIL
PhILOSOTHIu^ gpvs.
LI I.
T TOrti philofophoruingrrfTum
Xjl Heiperius cuftodii Draco; quo
parefado fons aquae limpidillima: ex
lepremp’icifcaturigiiie emergens in
limine feic vndique efFundit; in quo
ter fepicno magiconumero Draco-
nempota, bibacque, donee cbriiis
fqualidam veftetn exuat: Luciferae
Veneris & cornicularje Dianse tibi
propiiia Numinafunto.
LI II.
T Ria pulcherrimorum florumin

horto fapientum genera perqui-
renda,im6 iniienicnda funt; puniceae
vioiac, candens Lilium, & purpu-
rcus immorralirq; Amaranthus.Non
longe a fonte illo liminari vernantes
violas tibiprimum occurrent, quae a
largo flumine aureo per riuulos irri-
gatac riitidiflimura Saphirifubobfeu-
ri colorem induent:Sol tibi figna da-
b»i. Tam predofos flores a radice fua
Bon (eparabis quovfquc Lapidem
componasi recences cnimexccrptac
plus
50 Arcxnvm Hermetic^
plus fucci &tmdarx habent-'tunc fe-»
dulus carpemanu fubcili ingeniosa;
nam, ni fata obftenc , facilcs fequeii-
lurj&: flare vno auulfo , nondeficiec
alter aureus. Longlori cura Sc labore
Liiium Sc Araaranthas luccedcnc.
LIV.
M Are fuum etiamhabent phi-
lofophi, in quo pmgues Team-
mirque argentcis micantes gcnerait-
tur pifciculi, quos qui fiibtili rete in^
voluere &: extrahere nouerit, pifea-
tor peritiflimus habendus cric.
LV.
L Apis Philofophorum inmanti-^
bus antiquiflimis repcritur,&a
liuulis perennibus defluitjmontcs illi
font argentei, Sc riuuli aurci; indo
aurum Sc argentum , omneTque Rc-
gum tbefauri producuntur.
a LVI.
iîGVNQÊ lapidem Philofo-
pherum cunfequi voluerit, 16-
ginquam peregnnationcm inftituar,
vtramque
Philosophic gpvs. 31
vtramque cnlm Indiam inuifcre ci
neccffe eft , vt inde gcrnmas candi-
diffimas , aurum purilTimum rc-
fcrat.
Lvn.
L Apidem ruumexfeptemlapidi-
bus extrahunt Philofbphi, quo¬
rum duo precipui diuerfte naturae sue
& virtutisrvnus fulphur inuifibile, al¬
ter Mercurium fpirituale infundic .*
jlle calorcm 6c ficcitatem , hic veto
frigiditatem & humiditarem inducit;
fic eorum ope elementorum vires in
lapide multiplicaniur: Prior in ori- \-f
cntali plagl- poftcrior in occidentali -f
reperitur: vtcrque tingendi & multi-
plicandi vim habetj& nift ab illis pri-
mam tinduram Lapis hauferit, nc-
que tinget^neque multiplieabit.
LVIII.
Virginem alatam opfime Io-Praxi

* tarn & mundatam > femine
fpiritualiprirrd mafculi impr^gna-
tam , inccroerarae virginitatis gloria
icmanente grauidam,tin(ft^ puniceo
colore
Arcanvm Hermetic/e
colore gcii^prodenc : Illam fecondo
raafcalo, abfquc adiilrerij furpicione,
copula,ex cuius corporeo femineitc-
rumconcipiet, ac venerandam vtri-
ufque fexus prolem tandem parietj
vndc immortalis potentiffimorum
Regum proiapia exurgec.
LIX.
Praxis. a Quil am Leonem, vtrum-
jT^que optime purgatum in claii-
ftro fuo pellucido rccondc copula,
veftibulo ikidiffime claulb & cufto-
ditonc ipforum haliciis excac,au£ aer
cxtraneus fe infinuec. Aqiiila in con-
greffu dirccfpet& vorabit Leonenij
longo deinde romno correpta,&: fto-
macho tuigente hydrops fada in cor-
uum Higerrimum mirabili quadam
meiamorphofi tranfibit, qiii pennis
fenfim explicatis volare incipiec, Sc
volatu e nubibus aquam decutiet,do¬
nee plurics madefadus fpontc pen-
nas exuar, deorfumq; relapfus in Gi-
gnum migrec candidifTimura. Atto-
niti mirentiir,qui rerura caufas igno¬
rant s eoiifiderantcs Mundum ii|hil
aliud
PHILOSOPHIiE OPVS: 35
aliiid efTc, quam coiitiimani raeta-
morphofim: mirentur perfe£l:c dige^
1 (la rcrum feminain fumraum define-
; recandorcm. Philofophus iaopcrc
t fuoNaturam imicctur.
LX.
N Atvra in operibus fuss infor- Lapidis
mandis & pcragendis ita pro-
I greditur, vt ab inchoata gcncracionc
5 per diuerfa media, quafi gradus rem
lad vltimum perfedionis terminutn
j perducac.* feniim itaque &gradatim,
1 non per faltum intentionis fvsc fincm
IafTequitur,opusfuuminter duo ex-

I trema pluribus mediis , quafi inter-
I uallis, diftinda & feparata definiens

I includens. Praxis philofophica,
i qux Nacuras firaia eft, in opere fuo
tcadando & benedidi fui lapidis in-

I ueftigatione dirigenda a natura: via
\ U cxemplo defledere non debet •
quicquidenira extra naturae can cel¬
los fit, aut error eft j auc etrori pro-
xinium.
Cc LXl
34- ArCANVM HERMETICiS
LXI.
L Apidis cxtremarunt Argentum
viuum naturak &c Elixir pcrfe-
i
dumimediaautem,qux incerjacenr, y
quorum ope fit progreffus operis,tri- >
plicis funt generis j ve! cnim ad ma- i
teriam,vel ad operationes, vcl etiam
ad fignadcmonftrariua fpedant: e^- I
tremis &c mediis illis lotum opus ab-
foluitur.
LXIL !
Media
MATE-
M Edia Lapidis materialia di-[
uerfi funtgradus, aliaenim ex ir
RIALIA.
aliis iuccelTiue eliciuntur: Prima Tunc |(
MercLirius philofophice fublimatusii
&:perfe£lanietalla,qux lick extremal
fint in opere natura:, in opere tamcn |
philofophico mediorum loco haben--
tur. Ex prioriibus illis fecundaedu-':
cuntur,nempe quatuor clemka, qux !i
viciflim eirculantur & figuntur: cx^
fecundis tertia producuntur , fulfuri)
vtrumqi videlicet, cuius multiplica-j;
tio primum opus terminat:Quarta
poilreina media funt fermenta fiue:(
vnguenta j
Philosophic opvs.
ivnguenta cx ponderata fupradi6to«
:rum mixtione in opere EUxiris fue-
ijeeiTiiieproducla : Ex redo prarfaco-
|rumomnium regimine ereatur ran-
Idcmelixir pcifcdum, quod fiiprc-
imus eft torius opgris terminus,in quo
iqulercic,tanquam in Centro fuo, La-
ipis philofophorum, cuius multlpiica-
tio nihil aliud eft, quam brcuispra:-
miftarumoperationum rcpecitio.
LXIIL
M Edi A operatiua fiue regimmaMEDiA'

( qux etiara claues operis di- Opera-
cunturj flint quatuor, Priraum eft
Solutiofiue liquefadlo : Secundum
Âblutio.-Tertium Rcdudio: Quar-
itum Fixatio.Pcr liquefadionem cor-
ipora in antiquam fuam materiam re-
';fluunt,eoda reincrudantur,fitqi coi¬
tus maris & foemina? ex quo genera-
jtur Coruus: Deniq; feparatur lapis in
,quatuor eleraenta confufaquod con-
jtingitperreirogradationemLumina-
rium. Ablutio docetcoruum dealba-
f c & cx Saturno louem creare, quod
fit per corporis in fpiritam conn nfi-
Cc z onem.
36 ArCANVM HERMETICi^^ ^
onetii. Redadionis munus eft lapidi
exanimaco animam reftituere, ro-
lidoac fpirituaU lade eum nutrirc ,
quovrquepcrfedum robur actigerit;
Inambabushis poftcrioribus opera-
tionibus fteuic in reipfum Draco , dc
caudam fuara deuorando totum fc
exhaurif, ac tandem in lapidem con- •
'vertitur. PoftremoFixarionisopera-
liofigitvtiumquc fulfur fuper corpus i
fuum fixum,mcdiantc fpiritu tindu- ■
rarum mediaiore i fermenta per gra- ;
dus fuos decoquit, cruda maturac,,
amara dulcoratj elixir deniq, fluens,,
penetrans & tingens generat, perfi-.
cit, 6c ad fummum fublimitatis api--
cem extoilit.
LXIV.
ediA
M edia rmefignademon-ftrati--
ua funt colorcs fucccfTiue &:ex!
EMO U"
STRATI- ordine mareriam afficientes, eiufquo:

VA. afFediones 6c pafliones demonltran--
tes,quorum tres praccipui, velut cri-'
tici,notandifunt, nonnulli quartuml
addunt: Primus eft niger, qui caputi
coriii a rummanigtedme emergent©)
diciiurj)
Philosophic opvs. 37
dicitur, cuius crepufculum initiutn
adionis ignis Natura: &: folucionis,
nox autem nigerrima perfedionem
liquefadionis &: confufionis elemen-
torum indicat. Tunc granum pucref-
cit & corrumpitur, quo generation!
iiatapcius. Nigro colori fucccdit al-
busjinquodatur primi gradus ful-
furis albi perfedio. Hie lapis vocatur
benedi6bus: hxG terra eft albafoliata
inquaphilofophi aurum fuum femi^
nant. Tertius coloreft citrinus, qui
produciturin trafitu albi ad rubeuni,
quafi medius & ex vtroq; mixrus,eft-
que vcluti croceis Aurora capillis So¬
lis prxnuncia. Quartus color rubeus
ft Lie fanguineus ab a] bo folo igne ex-
trahitur : Albedo autem quia facile
a quouis alio colore alteratur;antelu-
cano oriente ftatim a candore fuo
deficit: Rubedo autem fufea Solaris
fulfuris opus complct, quodfperma
mafculinum > Ignis lapidis, Corona
Regia, & filius Solis nuncupatur, in
quo quiefeit primus operantis labor.
Cr 3 LX\r.
5S Arcanvm Hermetic^
LXV.
P rater figna iliadecrctoria>
quae materiar radicitus inhaerenc
&: mutationcsefTcniiales indicant,in-
finiti pene alij colores illudunt , &C
in vaporibas, velut iris in nubibus , fe
cxhibenc, qui brcui effluunt , & per
fuccedentes delentur, aerem magis
qaam terram afficiences:Eorum leuis
operanci curaeffe debet,quia perma-
jientes non funr, nequc ab intrinfcca
jnatcriae difpoiitione proficifeunrur,
fed ab igne quidlibet adnutum vel
etiamcafu in ccnui humidoperco-
lorem pingentc ac iingentc.
LXVI.
T7^, peregriiiis tamen coloribus

I ^quidam extra tcmpusacciri ope-
ri majeominanturjvcnigredo repeti-
tajcoruorum cnira piilios nido reli-
dlo nufquam ad cum rcgredi paticn-
diim cft.PrsEcox rubedoi haec etenini
fcmcl &: infinctamum ccrtam me/Iis
fpem oftediti fi priiis materia cubeat,
maximae ariditap^ argumentiiip eft,
non
non fine fumrao periculo , quod folo
ccelo imbrem illicb largicnte auem
poteft.
LXVII.
L Apis per fuccefiiuas
nes,quafipcrgradus, cxakacur,
3c tandem perfedionem aiTequitur.
Quacuor autem digeftiones quatuorjvoR.
fupcadidis operationibus feu regimi-
nibus afienticntcs totum opus com-
plenti quarum autor Ignis eft, ea-
rumque diftercntiam conftituit.
LXVIIL
P Rima digeftio folutionem cor¬
poris operatur, per quam fit pri-
ma mark &c foerainq conjundio,vtri-
ufque feminis commixtio , puirefa-
dio , elementorum in aquam homo-
geneam refolutio , Eclipfis Solis &
Lunac in capitc Draconisi totus dcni-
que Mundus in chaos antiquum 3C
abyftum renebrofam remeat, Hxc
prima digeftiofit vclut in ftomacho,
calore pepatico & debili, corruptio-
nimagis quam generationi idoneo.
Cc 4 L XIX®
40 ArCANVM HERMETICiE
LXIX.
I N fecunda digeftioneSpiritii? Do¬
mini ambuhi fuper aqiiasiLux fie¬
ri incipit, &: feparario aquariim ab
aquis, Sol &: Luna renouancur i cle-
menta a Chao extrahun^turj vt in fpi-
ritu perfede mixta noLiiim raundum
conib'tuant i nouum coelum & noua
terra formanturiomnia denique cor¬
pora fpiritualia fiant:Coruorum pulli
in columbas mutatis pennis migrare
incipiunt j Aquila & Leo arterno ne-
xii fc ampIcduntur.H^c aurem mun-
di regeneratio fit a fpiritu igneo in
aqu^ forma defcendete, &; originale
peccatum detcrgente : Aqua cnim
phiiorophorum ignis eft , qua: caiorc
balnei excitante mouetur. Sedvide
vcfeparacio aquarum fiat in pondere
^^^menfura, ne quse Tub coelo ma-
rtent, terram immergane, auc qua:
fiiper coelum rapiuntur aridamnimis
deftituanr.
Bicjienlem exigtm ne defer at humor
^renam.
LXX.
LXX.
T Ertia digeftio Terrae recens
natx lac roridum, ac omnes fpi-
ricuales quinrx efTencise vinutes pro-
pinac, aiiiraamquc viuificam fpiriiu
mediante corpori ailigaciTunc terra
magnum in fe thefaurum reeondit,
firque corufcanti lunse prim6,deinde
Soli rubicundo iimiiis : prior dicitur
terra Lun2e,pofterior terra Solis,vtri-
ufque cnim conjugio vtraque nata
eft : neutra poenas ignis amplius ti-
metjquia ambas omni labe carent,per
Ignem enim a peccato fuo pluries
mundata: fuerunc , graiucmarty-
riumpalTas, donee omnia elcmcnta
veifa fint deorfum.
LXXL
Q Varta digeftio omnia Mun-
di myfteria confumraar, & per
earn terra in prxftaniiflimum ferme-
tum converfa omnia in perfeita cor¬
pora fermenrat, quia in coeleftcm
quinta: cifenti^B naruram prius tran-
liit, illius virtus ab Vniueifi fpiritii
effluxa
42- Arcanvm Hermetic.^
effluxa omnibus omnium creacura-
rum morbis eft prxfens Panacica &c
caiholica mcdicina. Hoc Naturae &:
artis miraculum furnus fecretus phi-
lofophorum repetitisprimioperisdi-
geftionibus tibi pandet. Redus fis in
operibus tuis, vt Deiim propitium
habeas, fecus vana Terras tuas fiec
trituratio, neque enim
geor^. I. llU feges demum votis rejpondet aum
L^gricoU.
LXXII.
T Otvs operisphilofophieipro-
cefTus nihil aliud eft,quam fblu-
tio congelatioiSolutio corporis &
ôngclario fpiritus, vrriufque tamen
vnaeft opcratio: Fixum autem &: vo¬
latile in rpiticuperfede mirccntur&:
vniuntur , quod fieri nonpoteft, nifi
prills corpus fixum folutum fuerit be
volatile fa<ftura. PerRedufftionem
corpus volatile figitur in corpus per-
manens, be naturavolatilis demum
migratinfixam, quemadmodum fi-
xa prius in volatilcm tranfierat :
Quamdiu autem errant confufae in
fpiritu
PhI10S0PHI.£ op vs. 43
fpirini naturae, fpiritus illc mixtus
jnediam ruftinccnatiiram inter cor¬
pus ipiritum, fixum & volatile.
Lxxni.
L Apidis generatio fit adexem-
plum creationis Mundi, fuum
enim Chaos materiam fuam pri-
IPiam habeac necelTe eft , in qua con-
fula fluduant elementa donee fpiritu
jgneo feparenturjfeparata autem le-
uia rurrum,& ponderofa deorrum fe-
ffuntur : luce exorta tenebra: rece-
dunt:Congregantur aquas in vnum,&:
apparct Arida. Tandem duo lumina-
ria magna fuccefliue cmergunt ,pro-
ducLinturquc in terra philofophica
virtutes minerales, vegetabiles &
nimales.
LXXIV.
Re AviT Deus Adamum exter-
limo, cui infitx crant omni¬
um elemcntorum virtutes, Terras
prasfertim & aquas,quse feniibilem Sc
corpoream molem magis coftituunt:
Huic mafta: inrpirauit Deus fpiracu-
ium
44 Arcanvm Hermetic^
lum vira:, & Sole Spiritus fandi earn
viuificauit; MafculoEuam dedicin
conjugem , bencdicensq, illis mulri-
plieadi piarccptum facukatem de-
dir. Greationi Ada: non abfimilis eft
lapidis philofopborum gencratio, ex
corpore enira terreftri &: pondcrofo
peraquam dilToluto piimo ficlimus,
qui Terras Adamicas nomen infigne
meruit,cui omnes elementorum qua-
litates & virtiites infunLCoeleftis ta-
demanimaperfplritu quint? efTentiq
Solarem influxumei infunditur,8^:
pet benedidionem ac rorem Coeli
datur ci virtus mukiplicandi in infi¬
nitum mediate copula vtriufq; fexus.
LXXV.
CiRCV-
LATIO
S Vmmvm huius operis arcanum
confiftit in modo operandi, qui
£LEM£N-
torvm. totus circa lotationem elementorum

verfaturjmatcria enim lapidis de na-
tura in naturam tranlit,elcmenta fuc-
cefliue extrahuiitur, ac per vices do¬
minium obtinenr,vnumquodque au-
rcra per circulos humidi & ficci agi-
tatur , donee omnia vertantur de-
orfum
Philosophic opys. 45
orfum & ibi quiefcanr.
LXX VI.
TT N opere lapidis cetera elemcnta

Jk in figura aquae circuiantur,terrae-
nim in aquam refoluitur , eui reliqua
jnfunt elcnienta,aquain vaporem fu-
blimatur,vapor in aquam recidit, &
ita per circulum indcfefTum aqua
moLietur donee fixa fiftantur deorsu;
ilia autem fixata omnia clemcnta fi¬
xa funt: Sie in illam refoluuncur, per
illam extrahuntur, cum ilia viuunt
in ilia moriuntur : terra autem
illorum omnium tumulus eft ae iu-
premus terminus.
LX XVI I.
N Atvrc ordo poftulat, vtom-

nis generatio ab humido & in
humidoincipiacrin opercphilofophi-
co Natura in ordincm redigenda eft,
itavt materia lapidisjquae terreftris,
compatfta &■ ficca eft, ante omnia in
proximum fihi aquae elcmentum fol-
vatur &L fluat, tunc ex Sole generabi-
tur Saturnus.
LXXVIIL
46 Arcanvm Hermetic^?
LXXVIII.
A Qu^ per feptem giros feu re«

uolutionescircumad^ fuccedi't
aerqui totidem circulis 6c redudio-
iiibiis rotatur,donee figar ur deorfumj
6c Saturno expulfo lupiter indgnia 6C
regni moderamen fufeipiat , cuius
adventu infans philofophicus forma-
tur, in vicro nutritur, ac tandem iri
lueem prodit,Candida 6c ferena facie
lunas fplendorcm referens.
LXXIX.
I Gnis naturae demum elemento-

rum vices abfoluens, externo igne
vrgente,ex occulto fit manîfeftusrLi-
lium tunc tingit crocus: candentis
pueri jam validioris fadi genas rubor
occupat:Regi future corona paratur.
Hxc eft primi operis confummatio,
elemencoriimque rotatio perfeda,
cuius fignura eft, cum omnia termi-
nancur in ficcum,& corpusfpiricu va¬
cuum j pulfu motiique carens jacet:
Sic tandem in terra omnia elementa
quiefeunt.
LXXX.
LX XX.
I Gnis Lapidi infitus arehûs eft
Naturae,Solis filius vicariusjina-
tcriain mcuens ac digerens, oninia-
que in ea perficiens, fi libertatem c6-
fequutus fueriti ftib diiro cnim corti-
ce inualidus latet >. libcrationem ita-
queeiprocura, vtlibiliber inferuiatj
fed caue nefupra modumipfum vr-
geas, tyrannidis enim impatiens fu-
gitiuus fieret, nulla tibi reditus fpe
relidai blandc igitur adulando ipfum
euoea, &: prudens cuftodi.
LXXXI.
P Rimvs Naturae motor eft ignis

externus, Ignis interni &totius
operis moderators philolophusitaq;
ipfius regimen optime calleat,gradus
& punda obferuetsab ipfo enim falus
auc ruina operi immincr. Sic ars Na¬
turae opitulatur,vtriufque autem mi-
nifter eft philofophus.
LXXXIL
4S Arcanvm Hermetic^
LXXXII.
D Vobvs illis inftrumentis artis
S>c naturae lapis fuauiter cum
magno ingenio a foio in Coelum fe
attoliit, acecoelo in terram relabi-<
tur, quia terra nutrix eiuscft, &c in.
venti vterodciatus vim fupetiorum
inferiorum fufcipit.
LXXXIII.
Rota ^Îrcvlatio elementorumper
dvplex ^^^lupiiccm rotam exercetur, per
MAioR jnaioremfiuecxtenfamj&minorefi-
iw o R / ue contradam : Rota extenfa omnia
ciRcvLi elementa figit interra, eiufquecir-
TREs. cuius non nifi cum opere fulfuris ab-^
foluto finitur. Rotae minoris teuolu-
tio extradione & praeparatione cu-
juflibct elemenii terminatunhuic au-
cem rotae tres circuit infun^qui motu
quodam erratico Sc intricato mate-
riam iugiter 6£varie agiiat,ac pluries,
fepties ad minus vnumquodque Ele-
mcntum circumagunc fibi inuiccm SC
ordinate fuccedentes, Sc ita confcn-
canei, vc fi vnus defeeeric cxtcro-
rum
PhIIÔSOPHI^ OPVS. 45?
rum laborirritus fiar. Hxc nature
funt inflirumenta , quibus elcmenu
prarparancur. Conlidcret iraquc phi-
lofophus naturae proccfTum in era-
datu phyfico ad. hunc finem plenius
deferiptum.
LXXXI V.
Q Vilibet circulus propriurri

habet motum ; omnes auteni
circulorum motus circa fubjedum
' humidi & ficci verramur, & adco
concatenati funt, vt vnicam produ-
cancoperationcm, vnumque nature
concentum: eorum duo turn ratione
terminorum, turn eciani caufarum &:
cftc^tuum funt oppofitiiinouct enina
vnus rurfum percalorem deiiccandoi
alter deorfum per frigus humedan-
do, rertius verb quietis fomniqup
imaginem referens digerendo in
fumma temperie vtriufque celTatiQ-
.nem inducit.
LXXXV.
T Rivm circulorum primus eftCiRcv-

euacuatiojcuius labor eft in Aib-
£>d trahendo
prj,
to ArCANVM HERMETICiH !
trahcndohutnido fupeifluo , turn
enaminfeparandopuro, tnundo Si
fubtili 'afecibus craffis Siteneftnbus.
Summam autcm periculuminhuius
eircuiimotu verfatur.quia fpintuaha
tradat U Naturam exuberat.
LXXXVl.
D Vo in hoc circolo mouendo
fimt maxime caucnda; primum
nenimisintense,alterum.ne diutius ^
xquo moueatur : Motus acceleratus t
confufionem in materia I'ufcitat.ita ,
vtctafla, imputa Sc indigefta pats
vna cum pura &c fubtilijac corpus in-
folutum curn foluto fpiritui ad-
mixtum euolet ; Huiufmodi mo-
tu prascipiti cosleftis &C terreftns |
natura confunduntur , fpiritus
quintse efTentise terras mixtione cor-
ruptus hebes fit ^ inualidus.Per pro-
lixiorem motum terra fpiritu fiio ni-
niis euacuatur,&: adeb langucns> ari- »
daac fpiritu deftituta redditur^ vt |
reftaurari dc ad fuum tcmperamen- ;
turn rcuocari facile non poflit. Veer- |
que error tinauras comburit, vcl '
^ etiam
Philosophic opvs.'
^ ctiaminfugamvenic.
Lxxxvn.
S Ecvndvs cfrculuscft Rcftaura- ClRCV-
cio , cuius officium eft anhelanci LVS SE-
i dc debilicato corporipotu vires rcfti- CVNDVS^
i lucre; Prior circulus fudoris 6^ labo-
1 ris fuit organum; hie \êr6 refrigerij
I coiiiolatioiiis. JFJuius a(ftio intri'-
I turanda ^mohienda terra, figulo-
I rum more verfatur, quo melius miA
i'ceatur, fingatiir, & tandem deco-

i quacuti
I LXXXVIII.
H Vivs circuli morum prioris

motu leuiorem efte oportec,
maxime in prineipio eius reuolutio-
nis, ne eoruorum pulli in nidofuo
largo flumine fubmergantur, 8c
mundus nafeens diiuuio deleaiur.Hic
eft aqua? ponderaior Qc menfurarum
exploratory aquamenim exGeome-
tricarum racionum pricceptis diftri-
buit. Nullum feremaius arcanum in
lota operis praxi habetur, quam ra¬
ms & ad juftitiam libratLis huius cir-
Z>d z culi
ArCANVM HERMETICi^
culimotusj hifantcm cnim philofO'
phrcum informat, cique animam 6S i
\itam infpirat.
LXXXIX.
L Eges motushuius circuli funr, i

VC lente 6c paulatim deciirrac, ac
parce effundat, ne feftinando a men-
iura cadat, 6l aquis obrntus Ignis in-
litus,operis architedus hcbelcat,aut
ctiatn extiaguacur: Vt alternis vici-
bus cibus 6c potus adminiftrentur, ■
quo mclior fiat digeftiojac optimum
ficci&humidi temperamentumsin-
diffolubilis enim vtriufque colligatio i
finis ac fcopus cfl; operis i propterea .
vide, vttantum irrigando adijcias ,
quantum affando defeccrit> quo Re-
ftauratio corroborando deperdita- ■
rum virium canium reftituat, quan¬
tum euoealio debilitando abftulerit.
XC
CiRc V-
CVLVS
D Igestio poftremus circulus l
tacito 6c infenfibili motu agit; i
tertiv
^ ideoinfurno fecreto fieri a philofo- ^
phis diciturmutrimeturafufeeptude-
coquir.
PhilosopHii?- opvs* 55r
: coqLiic,ac in parres homogeneas cor¬
poris conuertit i putrefadio propter-
ca dicirur; quia vt cibus in ftoma-
cho corrumpitur antequam in fan-
guinem & partes fimilarcs tranfeat:
ita hxc operatic alimentum calore
pepantico ftomachali conterir, ac
quodammodo putrefacit, vt melius
figacur, & ex mercuriali in rulfuream
naturam comutetur : Quin etiam in-
humatio voeacur, quia per earn fpiri-
rtus inhumatLir , & quafi mortuus hu-
1 mo fepelitur.Quoniam autemlentif-
Jimcprogreditur , ideirco longiori
■ tempore indiget. Duo priores circuli
; infoluendo pracfcrtim laboranc, hic
i in congelando licet omncs vtrumque
5 operentur.
XCI.
H Vi V s circuli leges funt, vt fe-
brili & lentilTimo fimi calore
[ moueatur, nc volatilia efFugiant,
Iturbctur fpiritus tempore ftridifli-
! mx cius conjundionis cum corpore;
tunc enim in furama tranquillitare dc
i ocio negotium pcragitur; ideb ne vl-
I ^^3 lisvencis
54 Arcanvm Hermetic^
iis ventis aut imbi ibus commouca-
tur terra maxime eaiiendum eft; De-
ni-tn vt tertius hie circulus fecundo
ftatim U fuo 01 dine Temper fucee-
dat, veluti feGiindiis primo : Sic per
opera inlerrupta & per vices ties illi
cireuli erratici vnam circulationem j
integram complent, qux pliiriesre-
pecita omnia tandem in rerram vet- '
tit & pacem inter inimicos flacuit.
XCII.
“tGije vtitor Natura j turn etiam
>IATV RJB ad eius exemplum , tanquam
inftrumenco & malleo in cudendis
art\^. operibusdn vtriafque igicurope-
rationibus ignis eft magifter & pra:-
fedus. Qâpropterphilofopho igni-
um cognitio maxime neceftariaeft,
fine qua velut alter Ixion vano labori
aliigatus inGafTum Naiura? loiatn
tradabit.
XCIII.
I Gnis nomen apud philofophos |
homonymum eft , quandoque
enim pro calorc ractonyniice vfur-
patur, j
PhilosophIuE opvs. 55
patur, Sz fic quot calores, tot igiies. ^
1 n tnetalloriim & vegetabilium gene-
ratione tripiieem jgnem agiiofcitNa-
tiira,ccEle(tcin ncaipe, terreftrera, dc
inikam : pdmus a Sole laiiquama
fonte fuo in terrx finum defluic; fu-
mos feu vapores mercurlales & ful-
fureos ex quibus creancur metaila,
mouet, illiCque fe immifcet i ignem
vegetabiliumfeminibus infitum tor-
pentcm excitac,& ignieulos ei, qua-
ficalcaria, ad vegetationem addit.
Secundus in terrac vifceribus latet,
cuius impulfu&adiQne vapores fub-
terranei furfum verfum per poros
tubulos impelluntur , 6c acencro ver-
fus terras fuperfieiem cxrruduntur,
turn ad metallorum compofitionem,
vbi terra protuberat, cum ctiara ad
vegetabilium produ£tionem corum
femina putrefaciendo, emolliendo,
8c adgcncrationem prasparado. Ter-
tius a primo, folari nempe, genitus
vapido metallorum fumo, turn etiam
menftruo infufus vna cum materia
humidaconcrefeit, & intraipfius ro-
bur quad incarceratus retineturj aut
Dd 4 verius^
ArCANVM HFBMETICi^
vcrius, tanquam forma mixto (no al-
ligarur: Vcgecabilium autem fcmi-
nibus infitus hserct> donee a paterno-
rum radioriim acumine follicicatus
cuocccur, tunc mntus mareriam in-
trinfece raouec ac informal, ficque
plaftcs difpenfacor tociiis mixti. In
generatione aueem animalium ignis
ccrleftis cum animali infenbbiliter
cooperatur, eftenim primum agens
in Natura: Femcllic aueem calortcr-
refiricalori refpondet, dum (emen
putrefacic, fouer ac prarparat .* ignis
verb femini infitus, Solis filius mate-
riam difponit, difpoikam informal.
XCI V.
Ignis operis fui materia triplicem

XAPiDis Xignem obferuauere philofophi,
iTRiPLEx Natufalem , innaturalem, contra
naturam: Naturalcm vocant fpiri-
ilium igneum coeleftemdnfitum,
in profundo materiae cuitoditum, ei-
que ftritliilime deuindum, qui pro¬
pter mctalli robur hebes ftupefeit,
donee philofophico ingenio , 5^ ca-
lore externo exoit^tus ac liber fadus
corpus
Philosophic qpvs. 57
corpus fuum (bincum mouendi facul-
ratem adeptus fueriti tunc explican-
do,penerrando, dilatando; & conge-
lando tandem humidam ruammace-
nam informar. In quolibec autem
mixto ignis Natura: eft principium
caloris & motus.Innaturalcm ignem Innatv-
dicunr eum quiaccicus êxtrinfecus k-alis.
aducnicns miro arcificio in mareriam
introdudus eftjvt nacuralis ^ft^s au-.
gear be miiltipiicet. Ignem autem Natv-
' contra naturamnuncupant eum ,qui RAM.
compofirum putrefacit, & Naturae
temperamentum corrumpjt; Imper-
fcdiis eft, quia inualidus ad genera-
tionem vkra corruptionis terminos
non prouehitLin tajis eft ignis feu ca-
lormenftrui: improprie tamen ignis
contra naturam nomen ei inditum
eft,quia quodammodo eft fecunduin
Naturam, falua fiquidem forma fpe-
cifica materiam ita corrumpit , vC
earn ad generaiionem diiponar.
xcv.
I G N E M tamen corrumpentem,
contra Naturam' didum, non ali-
umab
58 ArCAKVM HERMETlCi^
ura ab infito, fed primum eius gra-
dum elTc ciedibilius eft : Natuia:
cnim ordo poftuiac > vc corruptio
prsecedat generationenijigtîs itaquc
inficus Naturse legi confentiens
vtrumque exequitur , duplicem mo-
tum in materia fuccefliue excicando,
primum cortuptionis lentiorem a de-
bili calore fufcitatum , ademoliien-
dum &L prseparandum corpus: Alce-
lum generationis vegetiorem a calo¬
re vrgenciori impulfum : ad corpus
clemenfare jam perpriorem difpofi-
tum animandum 6c picne infor-
mandum. Duplex itaque motns, a
dupUci ealoris gradu ejufdcm ignis
producitur, nec ignis duplex haben-
dus eft, Ac longe potiori jure igni
violento 6c deftruenti ignis contra
Naturam nomen debetur.
XGVI.
I Gnis innaturalis per fuccclTiuos
digcftionis gradus in ignem natura-
icm fine infiium Gonuertitur,euraquc
augcc ac multiplicat: totum autem
arcanum in muitiplicatione ignis na-
turalis
turalis confiftic, qui fimplex vltra
vires propriasncc agcre nec corpo-
nbus impeifeais pcrfedam tindii-
ram communicare valet, fibieniin
tantum fiifficit, nec vltra habetjquod
erogetifed per innaturalem multipli-
catus, qui virtute multiplicandi ma-
xime abundat, longe potentius agir,
ac extra Naturse terniinos fc porri-
gitjaliena imperfeda corpora tin-
gens perficiens proprer exubera-
tam cinduram & abftrufum ignis
multiplicati thefaurum.
XCVIL
A Quam etiam fuain ignemvo-^^^^
cant philofophi, quia fummeLAplDis
calida &: igneo fpiritu imbuta eft,EST
proprerea ab illis aqua ignis dicitur,Ignis,
quia corpora perfedorum metallo-
rumcrcmat & combutitplus quatn
ignis communis , ilia cnim per-
fede diffoluit, cum tamen ignino-
ftro refiftant, nec ab co folui fe pa-
tiantur, ea de caufa aqua ardens
ptiam nuncupatur: ignis autcm ille
pindura: in ventre aquie occultatur,
&:pei:
Arcanvm Hermetic/^
&:pcr duplicem, folutionis corporis
nempe, & mukipiicationis cfFedurn
fe manifeftat.
XCVIIL
Ignis “|~XVplici ignc vtitiir natura in
Dr^pLEx, i yopere gcnerationis, intrinfcco
Intrin- .
Pj.]oj. rerum feminibus
EXTER- mixtis infitus in centre eomm oc-

Nvs. ctiltatLir corpiifque fuum tanquatn
niotus &: vitae principium, mouec 6c
viuifieat. Pofterior verb,nempe ad-
uentitius, fine a coelo , iine a terra ef-
fundatur, priorem quad fopitum a
fomno excitat,8£ ad agendum com-
pellitrigniculi dquidem vitales femi-
jRibus innati externo motore indi¬
gent,vtipfi moueantur Sâgant.
XCIX.
S Imili modoferes habetinope-
re philofophico , na materia lapi-
dis ignem fuum iDteriorem pofTidcc,
quipartim innatus^partimetiam mo¬
re philofophico additus efl:,vnian-
tur quippe iili duo 6c introrfum
cocunt,qoiahoinogcnei func: Inter-
nus illc
Philosophic opvs.
nus ilk externo eget, quern philofo-
phus recundnm arris & Naturae praj-
cepta minirtrat i hie priorem ad mo-
tum impellit. Ignesilli, quad bina:
flint rota:, quarum occulta a fenfibili
ferius oeius perculTa niouetiir: fic ars
natura: auxiliacur.
C.
I Gnis internus medius eft inter
motorem ruum&!: materiam, vnde
fit vcqualiter ab illo mouetur,iimiIi-
ter hanc moueat; IS intense aut re-
mifse impulfus fuerit, eodem modo
in materia fua operabitur. Informa-
tio denique totius operis ab Ignis
externi menfur^ pendet.
CL
I Gnis externi gradus & punda qui
ignorauerit, opusphilofophicum
^ggrediatur; e tenebris cnim lu-
cem nunquam cruet, nifi per fua me¬
dia calores tranfeant; ficut Elementa,
quorum extrema, nid per media non
conueituntur.
CIL
Aj^cai^vm Hermetic^
CII.
Q Via totumopusin feparatia-
ne,&perfedaquacuorcIemen-
toiuna lapidis prxparatione confillic
proptcrea totidem Ignis gradiis ad
cam neccffarij funt j quodlibet enini
Elcmentum fibi pcoprio ignis gradu
extrahitur.
cm.
Q V A T V o R ignis gradus dicutuC
^gnis balnei 5 cincrum ) carbo-
ftum Ic flammx, qui ctiam opteticus
vocatur.-Quilibet autem gradus fua
habecpunda, duo faltem , quando-
que tria i Ignis cnim renfim & pec
punda mouenduseft, fiue augeatur,
Hue minuatur,vc ad exemplum natu¬
re materia paulatim fponte ad in-
formationem & complemetiim pro-
grediatur i nihil fiquidema Natura
tarnalienumeft, quam violentumi
lentum itaq; Solis accclTum recef-
fum conftderandum fibi proponac
Philofophus, cuius fax & lampas re¬
bus Mundi pro ratione temporum 8c
legiina
PHTLOSOPHIiE OPVS. 65
Icgiini Vniucrfi calorem fuum indul-
gct, actcmpeiatnencum impertitiir.
CIV.
Aloris bainci primum piin-
calor febrilis feu fimi dici-
tur,fecundum balnei fimpifcker. Se-
ciindi gradus primum pundum eftic^js
calor fimplex cinerum, fecundum pvncta;
verb calor arenar. Ignis autem car-
bonum & flammse pundta proprio
nomine carent> fed fecundum interim
fionem Sc remiffionem per operatio-
nem Intellcdus diftinguuntur.
CV.
T Res quandoque tantum ignis

gradus apud phiiofophos legun-
tur,nempe balnei, cinerum &: arden-
tis,quiignem carbonum & flammsc
comprehendit. Ignis fimi nonnuiv
quam ab igne balnei gradu diftin-
guitur. Ira plerumque aucores varia
loquutione ignis philofophorum lu¬
men tenebds inuoluunr; dius enim
feienda inter pra:cipuaipforum arcî-
nahabetur
CVI,
^4 ArCANVM HERMETiCiE
cvi.
ELtMEK-'yN opcre alboquia rriatantum ^!e-
ta L A PI-extrahuntur > tres ctiarn
Dis QVA-jg^-^ gradus (iifficiunt , pofttemus,
^ ° ficmpc opreticus quarto elernento re-
feruacurjquod opus rubeum abToluit.
Per primum gradum fit eciipfis folis
lunsE j per rccundutD. luiix lumen
jncipicreftaurarii pec lertium luna
' fplendoris fui plenitudincm affcqui-
curj per quartum autem Sol in fum-
inum glorix apicem exaltatur: in
qualibec verb parte ignis fecundum
j geometrix novmam adminiftratur,
■ jta vt agenspatientis difpofitioni re-
fpondear, eoriimque vires inter fe ad
juftaralancem librentur.
GVII.
I Gnem ruuraoccultadiiludioplu-
rimum incubuere philofophi, ita
VC ipfum attingere vix auii fuerint,
fed per qualitaiu &proprietatutn de-
leriptionem magis quam per nomen
indicent; vt fit ignis aereus, vaporo-
fiis, humidus &L ficcus > clarus > aftra-
lis, qui
Philosophise opvs. 6^
iis, qui ad nuriim artificii intend! '
aut remitti gtadatim facile poffic.
Plura de ignis notitia defideranti
Lullij opera fatisfacient, qui ptadi-
cx arcana candidis animis caadide
aperuit.
CVIII.
D e conflidu Aquilic & Leonis

varie feriptum eft,quia leo om¬
nium robuftiflimum eft animal,idcir-
coplures aquil^ ad ipfum dcbeilaii-
dum concLirrant neeefte eft, tres ad
minus,aut etiam pluresjvfque ad de¬
cern.- Quo pauciores , co grauior
luda, &, vidoria tardior,- quo autera
plures aquila? eo breuior pugna, &
prompeior Leonis direptio fcquetuiv
Fcrlicior feptem Aquiiarum nume-
rus ex Luliio, aut nouem ex Seniore
deftimacur.
CIX.
V As , quo opus fnum decoquunt^^sA

phiiofophi , duplicis generis
66 Arca>ivm Hermetic.?^
eft , vnum Natural, alterum aids :
vas Naiurse , qui ctiam vas phiiofo-
phias diciiur , eft terra lapidis, fine
fcmella, fiueetiaro matrix, in qua
femen mafeuli recipitur, putrefit,
ad generationem pra^paratur: vas
autem artis triplex eft j intripUcie-
nim vafe coquitur atcanum.
CX.
V As primum artis cx lapide pcl-

lucido, ftue ex vitro lapidco
confe£lum eft, eius forinam
nulli philoidphoru xnigmatica qua-
dam dcfcnprione oecultauerunt,
modo cx duobus fruftis , nempe
alembico 6c cucutbita , modo ex
tribus terilo duobus fupradidis ad-
dito, nempe coopertorio compoft-
turn affirmantes.
GXL
V Asorvm huiufmodi multipli-

citatemoperi philofophicone-
celTariam pleriquefinxerunc diuerfis
no mini-
‘ Philosophise opvs. Gy
iiominibus ea nuncupantes, pro di~
ueificatc opcrationiim, arcani oc-
cultandi animo , foliirorium cnim ad
1 rolutionem,purrcfadorium ad piure-^
t: fadionemjdifUIIatoriu addiftillatio-
netn, (ublimatorium ad rubiimatio-
i ncm, calcinatorium ad calcinatio-
^ ncm, &: alia fimilia dixeiunt.
CXII.
S Ed vt rcmoto omni dolocandi-

deagamusj vnicum vas tantum
ad vtriufque fulfuris opus termi-
nandum fufficit, ad opus elixiris
aliud, digeftionum enim diuerfitas
vaforum raiitationcm non cxigit,
imo nc muretur aut aperiatur vas
vfque ad prinii opens finem,maxime
caiiendimi eft.
CXIII.
“^Âsis vitrei formam in fundo

^ ceu cueurbita rotundam , vel
ctiamoLialcm, CGllum vnius faftem
palmi ant vltrapromincns, fatis am-
Me 2 plum.
Arcai^vm Hermetic.<e
plum, ore ftri6l:o,ad modum ampul¬
la fadum, fine fedione & continu¬
um cliges, vndique fpilTum, quo igni
longo,quandoquc acuto refiftat: cu- i
curbita caeca vel vas caecum d>citur,
quia oculus ei occaecatur ilgillo Her-
metico, ne quid cxtranei lubinirct,
aut fpiriius fe fubducat.
cxiv.
S Ecvndvm vas arris fit ligneum,
ex trunco quercino in duo hcmi-
phxria concaua fedo , in quo
ouum philofophorum, donee pullifi’
cet,foueaturi de quo vide fontem
Treuifani.
cxv.
T Ertivm vas furnum fuum di-
xetc pradici, qui caetera vafa
cum materia totum opus cuftodit;
Ilium etiam inter arcana fuaoccul-
tare ftuduerunt philofophi.
CXVI^
Philosophise opvs.'
exvi.
F Vrn V s arcanorumcuftosAtha- Fvrnvs
nor ab igne immortali, qucm atha-
jngicer cuftodic, didus efti conci-
nuum enim lic^t inajqualem quan-
doque igncm open exhibec,qucm
fcciindum materise quantitatem
& furni capacitaicm , maiorem
auc minorem adminiftrari racio po-
> ftular.
GXVIL
F Vrki materia fit ex codolate¬

re,aut etiam ex terra pingui, vel
argilla optim^trita,&:cum fimo equi-
no , pilis admixtis , prseparata, vt
pertinaejus adhsereat , ncc longo
calore rimofa fiat : Spiffi fiant pa-
rietes trium aut quatuor digitorum,
quo calorcm fifterc, efquerefiftere
valididspoflint.
CXVIIL
F Orma furni fit rotunda; altitu-

do interior duorum pedum auc
^ 3 circiter,
yo Arcanym HERMKTicyfi
circitcr, in cuius medio ftatuacar
lamina ferrea aur senca , rotunda,
dorii cukclli GrafTiiudinem habens,
furni latitudine intcriorem pen^ oc-
cupans,fed ca pauloangukior, nc pa-
rictestangat qux tribus aut quaiilor
fulcns ferreis paiietibus affixis inni-
iatur,ficquc crebris foraminibus per-
uia,vt caior per ca inter latera fur¬
ni oras laminx facilius furfum fe-
ratur.Infra larainam oftiolum, &c ali-
iid fupra in furni pariecibus rclinqua-
tur, vt ignis per inferius fupponatur,
per fuperius autem caloris tempe-
ramentum fenfu deprehendatur, ad
cuius oppofiram partem fiat fencftel-
la figurx romboides vitro munita ,
vt lux aduerfa oculo admoto colo-
res indicer. Laminx fupradidx vm-
bilico tripes arcanorum cum duplici
vafe imponatur : Demum tcftiidine
fine teffco fuo cohxrcnte continuo
furnus optime operiatur , oftiolis
etiam ftricte claulis. nc caior ex-
halct.
CXIX.
Philosophise opvs. 71
CXIX.
P Rimo operi omnia neGcfTAria Praxi

habes,cuius finis eft duplicis ful- Svlfv
furis generatio 3 vcriufquc compoficio
R
& perfedio fic adimplcancur.
Draconem rufiFum 3 animo-
• fum , bellicofum, cui natalis
roboris nihil defit:deinde fcptcm aut
nouem aquilas generofas, virgines ,
quarum acies oculorum ad folis ra¬
dios non hebefcac, elige: Aues cum
bellua in carcercm clarum ac forti-
ffer claufum conjice , cui balneum
fupponatur , vt tepido vaporc ad pu-
gnam accendantur : breui congredi-
entur longum ac durum ccrtaraen,
donee tandem circa quadragefimum
quintum aut quinquagefimum diem
Aquilas deprsedari &: feram dilaniare
incipianti ilia morienstabo & nigro
veneno totum carcerem infieiet, quo
vulneratas Aquilx eciam expirare co-
genturtEx cadauerum putrefadione
generabitur coruus , qui paulatim
emergence capite, balneoq; aliquan-
E e 4 tulum
7s Arca.nvm Hermetic^
julum audo mox alas cxtcndereac
volare incipieti verurn a ventis & nu-
bibus rimas qusercns diu circumage-
turjtUjne vllasinaenias, cauc. Tan¬
dem lenta longa pluiiia ac rore
coelefti dcalbarus in GandidifTimum
olorcm migrabir. At nafcens coruus
emortui Draconis tibi fit indicium.
In coruodcalbando extrahe clemen-
ta, &: ex ordine prasfcriptodiftilla,
donee in terra fiia figantur, & in ni-
ueos ac fubtiliflimos puluercs defi-<
nant, quo peracto primo ad album
votopotieds.
cxx.
O'! vltra ad Rubeum proeedere in-
jC)tendas, adde ignis elementum,
quod pperi albodceft: immoto igi-
tur vafe, ac igne fenfim per fua pun-
iia roborato, materiam vrge, donee
occultum incipiat- fieri manifeftum,
cuius index tibi fiet color eitrinus
emergens: ignem quart!gradus per
fuapundla rege, quovfque Vulcani
ope ex liiio purpureas nafeantur rof^j
tandem quo
Philosop hijE opvs. 75
tandcmquc amaranthus fufco fan-
guinis rubore cindus: fed nedefi-
nas ignem igne eiiocare , antcquam
incineres rubicundiffimos & tadui
infcnfibilcs marcriam terminari con-
ipcxeris, Lapis hie rubeus ad maio-
racibi aniraum erigac fandarTrini-
tatis au/piciis.
exxr.
Q VI Naturae &: artis ignorantia
^perfedo fulfure opus^^d mqta
perduxifrc,& arcani pra^cepra cxple-
pi/Te autumantjgrauiter decipiuntur,
ac incafTum projedionem tentabunt;
praxis enim lapidis duplici opere ab-
foluiiur, primiira eft, in creando ful-
fure , alteium in elixire conficiendo.
GXXII.
S VL F V R illud philofophicum eft

terra fubtiliftima, maxime calida
6>c fieca> in cuius ventre , Ignis na-
turi^ abunde multipliGatus oeeulcatur
proptcrea ignis lapidis nomen me¬
ruit,haber.
y4 ArCAKVM HeRMETICj^
ruitjhabec enim in fe vinoccm apcri- ’
endi be penerrandi mecaljorura cor¬
pora, eaepje in Tuum tcmpcranLien-
tum conuertendi, ac fibi fimile pro-
ducendbvnde pater,&: femen mafeu-
iiniim vocatiir.
CXXIII.
N E quid intadum relinquamus,

feiant phiiofophix ftudiofi ex
pritnoillofulfure aliud fccundumgi-
gni be multiplicari in infinitum pofie:
fapiens xternam ignis illius coelcftis
mineram nadus accurate cuftodiar.
Ex qua aiitem materia gignitur ful-
fur, excadem muliiplicacur, addita
primi porriuneulaj omnia tamen ad
larteem : extera ex Lullio petant ty-
rones, indicafTe fufficiat.
CXXIV.
ErixrRisqr^X iriplici materia edmponitur

coMPo-aqua iiempe raccallica
fiue Mercurio vt prius lublimaco,
fcrmenco albo, vel rubeo pro inten-
lione
Philosophise opvs.
tione operantis,6<: fecLindo ilio fulfu-
re, omnia ad pondus.
CXX V.
Lixiri perfe^lo quinque infant

propriiE &necenarisEqualitatcs,
vt iic fiifile , permanens, penetrans,
tingcns,&: raaltip!icans:tinduiam dz
fixacionem afcrmencoi penetratio-
nem a fulfure; fufioncm ab Argento
vino, quod medium eft conjungendi
tinduras, fcrmenti nempe&fulfu-
ris; muidplicatiuara autem virtutera
afpiricu quints efTenti^ infiifam mu.
ituatur.
CXXVI.
Vo perfcda metalla tindurain

_l__^/exhibentperfedam, quiapuro
naturae fulfure tinda funt, nullum
icaque metallorum fermentum extra
hÊc duo corpora quseratur : Tinge
igicur cum Sole &c luna timm Elixir
album 8c rubeum, Mercurius corum
tinduram primus fufeipit, fidccptam
aiiis
7^ Arcakvm Hermeticê
alijscommunicat.
CXX VII.
I N Elixire componendo caue ne
fermenta immutes auc commif-
ceas, vtrumque enim elixir fuo pro-
priofcrmento gaudet, & fua propria
elemcnta defiderat : Natnra cnim
comparatum eft, vt duo luminaria
fua fulfura diuerfa, & tinduras di-
ftindas habeant.
CXXVIII.
S Ecv'Ndvm opus in eodem auc

fimili vafe, eodem furno, ac iif-
dem ignis gradibus, ac primum, co-
quiturjfcd brcuiori tempore perfici-
tur. •
GXXIX.
Tresla-^T^Res funt in Lapide humoresi

piDis Hv- J[_ qui fucceftiue extrahcndi funr,
)MOREs. aqueus neaipe, aereus,radicalis:

Omnis .itjq> operantis labor & cura
circa humorcm verfatur, nec aliud
clcmen-
Philosophic orvs. 77
elementuminopuelapidis, pr*tcr
humidum, citcularur; Terr am enim
in humoremante omnia rcfuiui & li-
cpiefieri neceffe eft : Omnium autcm
radicalis humor, ignis habitus, eft tc-
naciftimus,quiaNatura:Centro alii- '
gatus eft, a quo non facile feparatur.
Ties ergo humoics illos feniim Sc~\
fuccefliue extrahe per rotas fuas fol- '
uendo & congelando ; multiplici -
enim & alteina Solutionis & Conge-
lationis reiterationc rota cxtenfa,to- j
tumqucopus abfbluitur.
cxxx.
P erfect 10 Elixiris in ftrida
ficci & humidi vnione &indif-
foIubiIimammonioconfiftir,ita vt
nufquamfeparentur, fcdficcummo-
dico calore fluat in huro.dum ad om-
nem igms prelTuram permanens. Si-
pum perfedionis eft ft tannilum il-
lius lupra laminam ferream aut znc-
am candentera injcdum fine furao
4JI1C0 fluat.
Gxxxr.
yS Arcanvm HermetiCjE
GXXXI.
R Terrae rubex fine fcrtnenti

• rubei rria pondcra , aquae &C
aeris vnapondusduplum, fimulopri-
me tritra mifceantor, fiat amalgama
inftar buiyri aut paftx metalline , ua
vtterraemoUitataduifitinrenfibili^.'
Adde ignis vnum pondus cum dirai-
dio:H^c in vafc fuo ftriaiflime figil-
Jaco ignc ptimi gradus, quantum fiif-
ficiac, digerantur, deinde fuis igms
gradibus cxcrahantur elcmcnta oc
ordine,qu5c lento motu deorfum vcr-
f'a in terra fua figantiir, ita vt nulla
inde volatiliaexcitaripofliiit. Mate¬
ria tandem inrupem illuminacam ru-
beam diaphauam cetminabitur,
cuius partem ad .votum accipe, &: in
crucibulum projedam igneieuigut-
tatim oleofuo rubeo pota &; incera,
quoufque omninb fundatar duac
fine fumo. Nec fugam timeas, potus
enim fuauitate terra eraollitaeumin-
tra flia vifceiâ fufceptum fifter.' Tunc
elixir compieuim penes tc habeto 6^
ftudiosc
ftudiosG cuftodi. In Deo gaude
race.
CXXXII.
E Lixiris albi componendi ac

pcificiendi idem eft ordo,eadem
rncihodus , modo albis cantum elc-
mentis in eius compofitione vtaris :
corpus autem ipfius addeeoaionis
metam perduaum in laminam ean-
didam,(plendcntem,&: quafi cryftal-
Jinam definct, quee oleo fuo albo in-
cerata fufionis grasiam adipifeetur.
De alterutro elixire pondus vnum
proiice fuper decern pondera argenti
viui abluti,&: cius efFeaum attonitus
miraberis.
GXXXIII.
Q Voni AM in elixireignisnatu-ELixiRis
ra: vires per iiifpiratLim quint^Mvixi-
eftentiaf fpiritum vberrime multipli-^^^ca-
caraerunt,&: praua corporum acei-^^^-
denria, qu« puncatem eorum, ve^
rum Natura: lumen renebns obiide-
banc.
So ArCANVM HERMETICiE
bant, pet longas & muUiplices fubh-
mationes ae digeftiones dclcta font,
idcirco Natura ignea comped.bub ims
libctata,aG virium coeleftium auxiho
roborata , in quinto hoc noftto blc-
niento inclufa potcntiffime agit:Mi-
tum itaque non fu, fi nonfolura im-
perfcda pcificicndi,vetum ctiatn vi-
‘res fuas multiplicandi v.mobtineat.
Multiplicationis auteni fons clt m
Principe Luminarium , qui infinita
radioi'um fuorum multiplicatione o-
ninia in hoc orbe noftro generar, gc-
nerata multiplicai virtutcm mulnpli-
caiiuam rcrum fcminibus infunden-
do.
GXXXIV.
multiplicandi via tri-
Praxis
l^plex eft perpiima ^ Ehxiris ru-
M VLTI-
PLI C A-
bei pondus vnum)quod aqux (ux ru-
T lO NlS bcicpt nderibus nouem admifee , ac
mvafe foiutorio in aquam difloluc,
matetiam optime diffolutam ac vni-
tam lento igne decoquendo coagula,
donee in R biûm ruie lammam
Eubeam roboretur, quam poftea oleo
Philosophic op vs.' Si
luo mbeo incei-a, modo prxfcripto,
donee fluat. Sic medieinam dccupio
ptima potentiorem habebis; Facile
&breui negotiumperagitur.
cxxxv.
P Er fcciindum modum. ^ Elixi-
ris tui portionem ad libitum
cum aqua fua tnixtara, feruatispon-
deribus j in vafe Reduftionis opti-
tne figdia , per inhumationcm in
balneo diffolue , diffolutam diftilla
clemcnta fuccefliu^ feparando pro-
ptusfuislgnibus, ac deorfum figen-
do, VC in primo & fecundo opere fa-
<aum eft, donee lapidefcat: demum
incera, & projice. Ha:c via longior
eft, fedlocupletior, ad ccntuplum
enim augetur Elixiris virtus , nam
quo fubtilior fit per reiteratas opera,
tiones , eb plus virium fuperiorum
Siinferiotum retinet, ac potentiils
operatur.
GXXXVI.
P OsTREMo 9i Vneiam vnam
dicti elixiris in virtute multipli-
'
cati, 8c
ArCAKVM HERMETlCAi
cati, &C ptojice fupra cenrum Mer-'
curij abluti,&£ modicoremporcMer-
curius inter pr-jnas calefadus in pii-
xum elixir conuertctur, cuius vnci-
am quamlibet fupra alia centum
iimllis Mercuri) proiccerls.Sol puril-
fimus oculistuis illuccfcet. EUxiris
albi multiplieatiocadcm rationc fiat.
Virtutes medicinas huius in omni
morborum genere curando &:vale-
tudine conferuanda , ejufque vfutn
ex Arnaldi de Villanoua , Lullij,
turn etiara aliotum philofophonim
feripcis pete.
CXXXVII.
Tempo- OR a Lapidls qua^rentein
uaLapi- I i,,iofophorumfigniferdocebiti
primum cnim opus ad Alburn in do-
mo Lunx i fecundum in fecunda
Mercursi domo terminari debet.
Primum aiitem opus ad rubeum iri
fecundo Veneris domicilio j poftie-
mum verb in akero regali louis folio
definec, a quo Rex nokcr potemiflTi-
inus coronam pretiofiflimis Rubmis
eoHtcxam
Philosophic op vs.
1 contcxtam fufcipier>
w fe fuaper vefligia volmturumtii:
CXXX VIII.
"T TÊllvs hoc aurcum triceps cu-

V ftodit Dracoj primum caput ab
aquis, fecundum a terra i tcrtium
; ab acre procedit .* tria hxc capita in
vnum potentiflimum draconcm de-
( finant necelTeeft, qui cseteros omncs
I Dracones vorabitrtunc ad vcllus au-
I reum via tibi patefada eft. Vale,ftu-
► diole Jedor, ha?c legendo fpiritum
i ajterni luminis inuoca; pauca lo-
> quereiplurimumratiocinarc &rede
( judica.
finis.
ir-'-
♦
Oo

Bibliotheca Chemica Contracta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bibliotheca Chemica Contracta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

-il

In grMtam commodum Artit

V Er VM fine mendacio, cer-

lohamh Aurelij A VG VRELLI

Cosmopolite Novum Lumen

A Vrij’erarn paruis animi pro viribm cirteyyi->^

I ^pfd exje magnoy variaque hinc rnente tenerer

Ahyo rontendant proprio rnolimlne Jltmrni

Cmceftm.pmtutn^^e obtHfoccHpc, rnris

Indent. jp(a<,re ^ '

Coqnitm: vtj^ vno Untiu quAjUm in auro:

^^^ueipjaexaurojpletidet confuta JkpeUex.

Jam Isuis afcenju Juperas contendat in or as: ;

'Hurdque mollefcat, naturam irnitata per artem^

Jnclufum fernen, vegetantis more , nec intns i

\Ardua conjhntis metuat jam vincula majjk.

^uri perpetuum gerrnen ,ferturqu€ fub auras,

Capreoli in morem nati circumdare truncos, :

Jmplicitmnque etiam faxis inuenit obefis,

Fas efifiire t^uidem mortalibiis omnia: mult a,

Adrnirare modo, necnon venerare: neque ilia,

Fercipiasipfoynam vinclo \unSh tenentur

Atque amplexa parem contraria cunch recufet.

Jmpatiens, pigedtijuemorA te, protinm illud

Expref/m fads, & fari non omnia par efl:

E^uideas, qualem terms miratm in annas

lO. AVRELLII AVGVRELLl

V T noris qua forte mihi Venice videnda

Qmd circumpofitu fic caligantibm objht

I H 'tc ilia exuuiii pofitis noua vellera primunu

.NA© En vbi fal.

DIVI IlESCHI GENVS AMO.

Sumpt. I. Ant. &: Sarniielis De Tournes.

FA/ me cum perpen--

immerito proclamatA, fuhjidmm ^

Q^laxttno pro [peciali hoc munere^

Simplicicas Veritatis figillum-..

Tradituy his dim mentem fupremam

J)e Oferatiof^e Naiuya in nojlro frofofit^

Atvram jamdixieffc veram,vni“

TRACT AT VS TERTi VS.

De Vera frima Met alloyum materia,

P Rima Mctallorum materia duplexed,

^omodo met alia in tertA vifcerihm

P Roducuntur metalla hoc modo: poll-

j'T Apidis materia eft eadem qiix & alia^

X>e Secunda Materia^ ^ putrefa- j

nefemine, hoc eft , quomodo Natura ab i

De virtute Sccundsi materU.

S Ed vtfadlius pofTis comprchenderct

^omodo fer memoferAlurnutura,

O Mke fcmen perfenulliusmomenti

D IximusdeNatura, de Arte, decor-

■i| TRACTATVS DECIMVS.

TRadauimus de rebus quas Natural

De Fraxi ^ confe^ione Ufidls feu tirMura

P Er tot capita fparfa eft oratio de rebus

quod pator fil.o deb« : qo‘

-r N pta:cedentibus fufficientet d,aj> fuit

P-o/a Philofophorum antiquiflimorum ra-

quodhbet m fua lpha:,a eft, fed vnum abfq;

He denud conjungit illam.

^Onfctipfi, amice Icdot, praccede^'

.w.y VVS':;VX?.\V'\ i i \^W^^''4-