Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Historia Natural I 00 Piso

    Uploaded by

    Breno Gomes
    258 views452 pages
    Natural history of Brazil, an old latin edition. The Dutch colony, settled in the Northeast of Brazil in the XVIIth century, has a wonderful and short history that can be told by the science research and the works of art produced by many schoolars that lived there at that age.

    Original Title

    Historia Natural i 00 Piso

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document
    Natural history of Brazil, an old latin edition. The Dutch colony, settled in the Northeast of Brazil in the XVIIth century, has a wonderful and short history that can be told by the science research and the works of art produced by many schoolars that lived there at that age.

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    258 views452 pages

    Historia Natural I 00 Piso

    Uploaded by

    Breno Gomes
    Natural history of Brazil, an old latin edition. The Dutch colony, settled in the Northeast of Brazil in the XVIIth century, has a wonderful and short history that can be told by the science research and the works of art produced by many schoolars that lived there at that age.

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 452

    j

    '
    t
    1
    GuiLIELMI PlSONIS, M. D.
    LMgduno ''BataVt y

    © s

    MEDICINA BRASILIENSI
    L I B R I CtV A T V O R:

    L De Aere, Aquis, &: Locis.


    II. De Morbis Endemiis.
    III. De Venenatis & Antidotis.
    IV. DeFacultatibusStmplicium.
    E r
    GeorgI MarcgravI de Liebstad,
    Mifnici Germaniy

    H l S T O R I ^
    RERVM NATVRALIVM
    B R A S I L l i£,
    L I B (III 0 C T 0:

    Quorum
    Tr^x priores agunt de Plantis.
    Quartus de Pifcibus.
    ^/>/^^^x de Avibus.
    Sextus de Quadrupedibus & Serpentibus.
    Septimus de Infeftis.
    de ipfa Regione, & illius Incolis.

    C M
    appendice DE TAPUYIS, ET chilensibvs.
    lOJKNESDELJET,
    Jntmrpianus,

    In ordmemdigefrit& Annotationes addidit , & varia ab Audore


    Omifla fupplevit & illuftravit.
    i

    7
    ,

    CELSISSIMO PRINCIP/,

    DEI.GRATIA. PRINCIPL AVRIACO. COMITI. NASSOVI/£.


    CATTIMELLIBOCI. VIAND/E. DIET Z I/E.LINGi£. MEVRS/E.
    BVR/£. LERDAML VER/E. VLISSI NG/E QV E. MARCHIONJ.
    BRED/E. GRAViE. DITIONIS. CVKIANiE. DIEST/^. GRIM-
    BERG/£. HERSTALLI. CRANENDONCKL VARNESTONL
    ARLmL NOSEROEL VITL DASBORCHL POLANI. VVIL.
    S.

    HELMOSTADIL NIRVARTI. ISELSTEINI. S.M ARTINODICL


    MONTIS.GERTRVDIS. C A S'T ELLORENAR-DL S VPERIORIS.
    ATQyE.INFERIORIS.SVVALUVV/£.DOMINO.BARONIQ\^E.
    ANTVERPI/E. BISONTIL BVRGRAVIO. H/EREDITARIO.
    HOLLANDIiE.H/EREDITARIO.MARSCHALCO.GELDRI/E.
    HOLLANDIiE. ZELANDIiE. VVESTERISI/E. ULTRAJECTL
    TRANSISVLANI/E. ET. GRONING/E. GVBERNATORI.
    EOEDERATL BELGIL TERRA. MARIQVE. IMPERATORL
    PATERN/E. ET. AVIT iE. VIRT VTIS. AC. GLORI^. H/EREDI,
    UNICO. GENERO. REGIO.
    Domine ClementiJ^ime

    Rafilia Medica, quum falutiferos fuos


    thefauros iu natali tibi Batavia, tam-
    quam illuftrifTimo Europ^ theatro , di-

    verfica^li folique hominibus exponere


    & condonare conftituiffet, Tua^ Celfi*
    tudini fe approbareprimam Tuo be^ ,

    neficio apudca::teros uticonvenieotif


    fimum putavit, Neque mereri parum
    fibi vifa eft Principalis Nominis
    audoritatem quum fum-
    ,

    mam non folum & incredibiiem adferat, quam pro minimo


    tamen fui ^ftimat, deledationcmj fed iifdem facie quoque ac
    ^ 3 ^
    figura
    »

    figura jucundifsimisfpeciebus5quopofl:huncca;lo delatum


    fpiritum nuUum majus bonumdatummortalibus, fanitatis,

    bonx corporis ejufque fenfuum habitudinis , vitx tueadae, &


    pa^ne, fifas.eftdicere, fataliumac decretoriorum temporum
    prorogandorum novas rationes proponit t otius ac tanti orbis
    incolis & pra^fentibus & futuris,neque fluxas & amiftioni auc
    oblivioni obnoxias,fed xternislitterarum notis illigatas.Fuic
    illa prifcis feculis regia^ eruditionis pars eximia percontari na-
    turam & ccrli ac terra; mariumque cenfusatque opes fcrutan-
    do eruere, combinatifque ApoUinis &Martisftudiis,quafi
    majorem regno pofTefsionem fuamfacere. SicCa^far media
    inter prxlia & armacoeli plagis fuperifque vacabat. Ipfum
    quoqueSoIomonem&Zoroaftremreges,natur§proprietates
    rerumque caufas non modo calluifFe, fed pie & fapienter in-
    terpretatos efle exlibrisplus quamHiftoric^ veritatis novi-
    mus. Alexandrum Magnum inflammatum cupidineanima-
    lium naturas nofcendijdelegaflfe eam comraentationem Ari-
    ftoteli, eique aliquot millia hominum,quos venatus, aucupia,
    pifcatufquealebant,parerejufliflre, Plinius audoreft. Cujus
    decoris exemplum in Illuftrifsima Tua Naflbvia domo hic
    prarterire res ipfa vetat, quia fcio hoc etiam tu^ pietatis & ma-
    gni animi eflfe, Celfifsime Princeps, quod tuarum certus, Go-
    gnatorum tuorum quoquelaudeslibenterexaudis. Excel-
    lentifsimus enimComes I. Mauritius, in India Occidentali,
    domitis provinciis compluribus , terreftribus navalibufque

    pra^liis decertatis, religione fincera defenfa &au6l:a,inter tan-

    tos labores &c£\immx reicuram , quodadcorpus animum-


    que recreandum vacui temporis fibi concedebat unico pro- ,

    pemodum triboebat avocamento ingenii cultui, adeoque ,

    abacum & dodum illum pulverem Archimedi^ fubtilitati


    semulus agitabat tum & conatus hofce noftros circa Hifto-
    :

    riam Naturalem ita promovebat , non modo infi-


    ut ipft
    tam multorum vim perdifceret, fed ad publicum frudum
    prodendorum eorum viam aperiret. Equidem, ficuiquam,
    mihi
    mihihancremcommodam accidiflehicfateri libet, quiinter
    honorata minifteria,qua2 pro fplendidifsimaSocietate, atque
    Illuftrifsimo Comite NafTovio fubibam hac mea peregrina-
    , ,

    tione patri^E fimul & mihi infervire, atque ad pofteritatem ali-


    ^

    quid tranfmittere defideravi. Quamobrem Hiftorias Natura-


    lispartem domefticomeo G.Marcgraviocommifi, partem,
    quantumpermuneris curasindefeflaobfervationeIicuit,ipfe
    collegi & in ufus applicavi , terra: & animalium ,
    ipforum de-
    nique hominum vifcera Iuftravi,fpecierum fimilitudines ad
    vivum delineavi, vires & poteftatesfimpliciftyloenarravi,
    & quantis inde profedibus Medicina: fcientia augefcere pof
    fit,demonftravi, Audiant,Iicet,qui pertinacia majore dubium
    an infcitia in folas veterum obfervationes jurati, atque eo-
    rundem veftigiisanxieinfiftentes, artem medendi omnibus
    partibus confummatamexiftimant, &altius abdita mtmx
    rimari atque inventisufqueaddere, religioni habent,dum pi-
    gritix fux velificantur, &
    prxcedentium induftria fervitu-
    tem aut foporem imponi fibi patiuntur. Enimvero, ficut an-
    tiquorum inftituta adhibere &
    venerari grat^ pietatis eft fic ,

    nobis omne jus dodrinarum fines ac pom;i^ria proferendiin-


    terdicere invidia & detre£latio debet cenferi. Nequeenim
    (ut Plinii verba mihi vindicem) quafilaffa & effkta natura
    eft,

    ut jamnihil laudabilepariat: neque illi hac fini


    fcripferunt,

    utnos ab fimili conatu deterrerent, fed ut exemplar opera^


    egregie collocand^ haberemus. Quod fi caftifsimi illi natur^

    facerdotesHippocrates& Ariftoteles abinferisexiftere pof-


    fent, iliostamquamdegeneres difcipulosejurarent, & vifo
    novi hoc orbis theatro non parcioribiis opinor tot
    ,
    rerum
    , ,

    ignorantiam lacrimis, quam Abderitanus ille fortis utriufque


    cafus rifuconteftarentur. Sed eos quidem res ipfa fatis con-
    ,

    futat.Tuvero,Gelfifsime atque InviaePrinceps, accipefe-


    impeni ac
    reno vultu hoc Americx inter ktifsima exordia
    principatus tui, Tibi fe comraendantis, Teque
    patronum fibi
    adoptantis,non vile,nec fpecie magis,quam ufu
    xftimandum
    ?^
    4 donum.
    :

    donum» Veronenfem illum librorum helluonem non con ,

    fero mecum
    Sed longe feqmr, ^ ueftigta pronm adoro.

    Tamen re non multum difFerimus, eique Hiftoriam Natura-


    lem CarfariTito Vefpafiano, deliciispopuliRomani, infcri^

    pfiffe Tu noftr^ delici^e Tuorum majorum du-


    honori fuit. :

    du Belg^e, quo navigaffe magnum fuit eam provinciam feci-


    ,

    mus qu^ nihil nifi ferrum & mortes minabantur, ita naviga-
    5

    bimus, utnonmodoauri talentis&preciofifsimis mercibus


    nos ditet, fed etiam corporum noftrorum vitx fidelia admini-
    cula pra;beat: Tuo fe perfeveraturum infide noftrahoc pi-
    gnore, velut rato omine Deuslm-
    fancit. Itavelit faxitque

    mortalis qui quavis in minima naturarum fux immenfx po-


    ,

    tenti^ fapienti^E bonitatis notas imprefsit Idem Celfitudi-


    ,
    , :

    nem Tuam cum omni illuftrifsima domo fofpites & incolu-


    mes diu propitius fervet , ut omnibus defideratis potiti in
    profperis perpetuifque fuccefsibus quamlongifsimum asvum
    exigatis.

    Celjitudmis njejlr^

    DeYotiffimus &HumilIimus Cliens

    GULIELMUS PISO.

    Bene-
    E N E VOLO
    L E C T O R I.

    '

    Auca de pmipm Brafilk Medicu , minufyue ante

    haccognitk rermi naturalium qualitatilm exhikre

    confiitui, ^arum Hiftoriam nec altim extendcre,

    multo minm ad pompam exornare voki. ^od veri;-

    tati fimul ac kevitati liudens , qua vel incerta vel

    fuperftjtiofa [ficut non paua quidemeft reperire pervaftamillam Ame-


    ricanam Barkriem) in alios derivarem. Vacile equidem vulgareilkd

    vitium condonandum fore exiftimo, fpeciofis fcilicet titulis frontifpicio li-*

    ki pr^fixis , fuperiire. Atvero illud majus mihividetur emendandum

    potiusquamculpandum.feculicacouhes ,tumido & prscociopereinum-


    hradomi enutrito, pofieros demereri ,
    totque crudisS inexpertis exo-

    ticis ex remotifimis mundi cardiniks hinc indecorrafis ,


    paginas tantum

    feplendo errores propagare. Cum vel circa ea qu£ trita in Scholis , tot-

    que retro feculisante oculos pofita non leviter etiam nunc cacutiamm. Ego
    quidem omne tulijfe punSum videkr,fime veritatis antifiitem , nec

    huic, nec illi vitio okoxium , hofque tenuiores conatm, Sileno AIciMadis

    potim, quam Templo Aegjptiaco fimiles, aqua pofieritas judicaverit.

    Invitatm enim quondam ab Amplifihm Societatis Indis Occidentalis un-


    deviginti Viris,ut lllufirifimo Najfavia Comiti.tum quoqueBrafilia.qua

    paret Belgis , in arte Apollinari praejfem : pukica uttlitatis fofe me-

    cumarhitratifunt Spetlatifimi Viri D. Alkrtm Coenradi Burg , S


    D. loannes de Laet , primi Mufarum fautores , molefiamhanc provin-

    ciam mihi impofitam naturs indagatione horis fukifivis lenire. Cui fimul

    oneripuHico 6 privato ut ferendo par effem Georg. Marcgravium ,

    S H. Cralitiium Germanos Medicina 6 Mathefeos candidatos


    ,

    mihiadjungivifumfuit. Hicimmatura morte fufocatm: lUefeduIm


    per
    AD LECTOREM.
    pr fexcnnium Mediterraneorm locorm explorator^ meis primm ^

    moxlUuflrXomitis fubfidiis fuffhltus , partes fm circaGeograpbicas^


    Afironomicas , Hiftoriape Naturalis oifervationes , acriter tutatm

    eft.
    Atque in Africam tandem transfretans fuccukit. ^amokem
    ne illius Viriperiret memoria^Aftronomica Clarifimo D.Frofeffori Golio^

    aliquando edenda : Hiftoriam vero Naturalem cura Vraftantiftmi Vtri


    L de Laet , de Americanis meritipmo , per Illuftriff. Mauritium Naf-
    fovium tradi curavi. Atque ut defunUi cinerilm fua perfolverentur pra-
    mia , opm ejm poftbumum meis traUatilm non intermifceri , fedadjungi
    volui.

    ^MCunijue itaque ohfervatu digna ex heatifimo boc natura tbeatroy


    vela me eruta, vel a primis incolis nobis tradita funt , examini (3 praxt

    fuhjeci, ac qua potui fedulitateS finceritate , vera hfalfis , noxiaa


    falutarihm difcrevi. Tandemque eorum imagines advivum h piUore me--
    cum per deferta peregrinante expreffks, adjunxi. Si boc qualicunque

    Gpere conjunllis virihus peraHo, S campo quafi poft futuris nunc aperto^

    fertiHfimam banc America partemh crafiis tllis caliginihm aliquatenm


    vindicari poffe Benevolus Le^or cenfuerit , plus quam digno lahoris

    prmiome afe^umarhitrahor.

    G. PISO.

    ^VMM A
    . .. . : .

    S V M M A R I A
    LIBRORVM SEQVENTIVM.
    Iber Primvs agit de BraJilU Aere, XXIII. De^nda.
    K^quis ^ Locis. XXIV. DeGuahiraha.
    XXV. De Aracalha.
    LiBER Secvndvs de mtorbis Endemiis XXVI. DeGuajaha.
    nimirum Cap. xxvij. DeBacoha&Banma.
    I . De Fehrihm. XXVIII. DeLMangaiba.
    II. De Oculorum vitiis. XXIX. De K^baremotemo.
    III. T>e Spafmo. XXX. DeVmhu.
    IV. Ve Stupore^ XXXI. De Cebipira guacu.
    V. T>e Catharris. XXXI I. DeCMureci.
    VI I>e prolapju Cartilaginis mucronatts.
    .
    XXXIII. De lito, vel Vra^e guacu,
    VII. De ohfiruBionihus Vifienm naturalium. XXXIV. De Guabi poca iba.
    VIII. De Oppilatione Hepatis Lienis. & XXXV. De Zamouna. .
    .

    ix. DeHydrope. XXXVI. De Andira ibaiariba. ^

    X. De tumhricis. XXXVII. De Camhui. .

    XI. DeVentris fluxihus. XXXVIII. De Loco arborc^.


    XII. DeTenefmo. XXXIX. DeCupouna.
    XIII. DeChoLera. XL. D^-Pinhones doBrafil.
    XIV. DeDyfenteria. X L I De lurepeba.
    .

    X V. De fluxu Alvi hepatico. X L 1 1 De CMamanga.


    .

    XVI. De Vlcere &


    Inflammatione ani. XL De (JUanaca.
    1 1 1 .

    XVII. De Morbis mulierihus ^infantibus fa- XLiv. De Pagimirioba,


    miliarihus. X LV. De Camara juba.
    XV1 1 1 • Morhis contagiofls. XLVi. De ^nanas.
    XIX. De LueVenerea. XLVli. DeBetiiSyvelBetrc^
    X X. De Vulnerihm Vlcerihm, & XLViii. DeT^amhi.
    XXI. De Papulis Impetigine, & X L I X. De Caa-apia.
    XXII. De externis malis. L. De Acaricoba , feu Erva doCapitaon.
    Li. DelsQiambuguacu.
    LiBER Tertivs agit de Venenis eorttmcjue
    Lii. DeTangaraca.
    Antidotis : in quo funt Icones novem.
    L 1 1 1 . De leticucu , feu Mechoacan.
    L I B E R Q_v A R T V s agit de Facultatihus
    Sim- Liv. DeCaapeha.
    plicium i in quo funt Icones decemfupra cen- L V. De Tajoaha.
    tum : & hac Capita L V I i>e immbaja feu Silva de praya^.
    . ,

    I . De Saccharo. L V 1 1 De IS^andi , feu Ptpere longo.


    .

    II. DeCMandihoca. L V II I De lacape, vel Sape.


    .

    III. De Melle Silveflri. Lix. De laborandi.


    IV. De Copaiha. Lx. Delacuacanga.
    V. DeCahureiha. LXi. De Saffafras.
    VI. DeAcaja arhorcJ. Lxii. Delupicanga.
    VII. Delcicariha,&illimnflnalcica. Lxlii. Delamacaru. -

    VIII. De letaiba ejm lachryma. & Lxiv. DePotincoba, feuPulgera.


    IX. De Caopia arborc-J Lxv. De lpecuanha.
    X. De Palmis, earumque variisJpeciehm. Lxvi. DeCaacica.
    XI. DeK^roeira. Lxvii. Deluricuara.
    XII. DeVrucu. L X V 1 1 1 De Capijpuba..

    XIII. De Zahucayo arhore^. LXix. Salfadepraya.


    XIV. DeCueticoroya. Lxx. Dei^ninga.
    XV. Delanipaba. L X X I De Aguaxima feu Malua dlfco.
    . ,

    XVI. De Acaia feuihimetara. Lxxii. De Caapomonga.


    XVII. DeT%pia arhore^ L XXI II. DeMurucuja.
    XVIII- De Araticu fleciehm, L X x I V. De LMurucuja-miri.
    XIX. DeCaaroha. Lxxv. De ^iya.
    XX. De Emhirayfeu Pindaiba. Lxxvi. De Aguaraquiya.
    XXI. Delhiraec^. L X x V 1 1 De Aguaraciunha. .

    XXII. De Ambaiha. L XX V1 1 1 De fecunda Caapomonga.


    .

    LXXIX,
    .

    1 X X 1 X. T>e Cdnna Silvefiri. xcil. De Aninga feri.


    Lxxx. DeBafourinha. xciii. De Mecru.
    Lxxxi. Ve Caa-ataya. X ci V. De Alhara, feu Pacivara.
    Lxxxii. Ve Caraguata. xqv. DeTupaipi.
    L X X X III De Trevo , fei^ Erva d amor.
    . xcvi. Delnquirii feu Caaeo.
    iLXXXiv. DeTapyrapecu. xcvii. Erva dlrapige.
    L X X X V. De Herba lanugimfa x c v 1 1 1 Faifons d'I mpige.
    .

    L X X X V I De Vite ArhuHina.
    . Xc I X. De Mafaranduba.
    Lxxxvii. DeCMangles. C. De Amonzeaba.
    Lxxxviii. DeCurmu-ape. ci. De ihipitanga.

    Lxxxix. DeTimbo. CH. De laniparandiha,


    xc. De Paratura. ci II. DeGlobulo bovim , illiufque ufu.

    xci. De ihirarema. C I v. De Cordlio alho Brafilits.

    Errdta , q^ua ahfenie Autore impferunt ^pc corrigenda.

    Pag. 1. Hn. 8. Prxfidis. p. 2. 1. 39. falfo opinatos. 1. 48. prxfentiffimo. I. 53. durabllis. p. 3. 1.15.
    Halones, 1. a^.Imbrium. l.zS.Aridis. p.4.1. 27. ^MfWredundat. -p. 6. 1. 18. Defatigatas. I.25-
    famslica. I.27. Cibique. p. S.l.^^.Intemperie. p. 13. 1. 22. Concipiunt. p.i^.l.^S.Ex. p.17.
    l.aS.Aeris. l.i^.Imo. p. 18.1. 51. obambulent. p. 22. l. 26. derivant. p. 24. 1. 18. per Methaftafin.
    p.29.1.antipenult. Conveniunt. p-30.1.35. adsj. p.jS.l.J^. orbiculata. p.40,1. 27. Cxterum.

    p. 54.period.penuIt, Minus,

    GUI-
    GVILIELMI PlSONIS>M. D.
    D E

    MEDICINA BRASILIENSI
    L I B E R P R I M V S>

    Qui agit de Brafilix Aere , Aquis & Locis.

    IcTURUs de humani corporis malis , eorumque remediis in novi illa orbis


    parte familiaribus , operspretium fadurus videor,fi de Aere, Aquis Locis &
    ,feu de liatura coelifolique Brafiiiani pauca qusedam praemittam.Quod vel id-
    eo neceffarium eft , nc fideribus deinceps aut regionibus fertilifTimis omnino

    & faluberrimis perperam attribuatur , quod vel incolarum vel advenarum in-
    fcitiieaut intemperantije eft imputandum. EorumimprimisquiextremasSc
    incognitas mundi plagas adeunt ut profclTione artis , faiutis hummx prxfi-
    '

    diis,mortalibus operam prxftenttMagni tamen Hippocratis efFati immcmores,tam infanitatem


    confervando, quam in collapfam erigendo , non raro deficiunt Brafiiia autemprxftantifli- .

    ma facile totius Ameticx pars penitius introfpeaa jucunda imprirais falubrique temperie ex-
    ,

    cellit ufque adeo,ut merito cum Europa atque Afia de clementia


    Aeris Aquarum certet.Si- &
    gra-
    &
    tum fi fpeaes figuram,a fecundo ab ^quatore ad quartum fupra vigefimum latitudinis
    ab orientein
    dumexcurrens, trigonioblongifpeciemrefert: cujusbafis/^.quaroriobverfa,
    Latus ad oricntem fpedans Hefperiis iEtiiiopibus objacet, va-
    occidentem reaa protenditur.
    ftiftimo mari interpofito unde tam:
    corporis obleaarx.ento, cjuam vitjE ac valetudinis mmmo
    bono habitata ejus frons, blandum &
    benignum Subfolanum ab auris matutinis natum, con-
    tin'=nter recioit quo
    5
    homines caeteraque animantia demulcet , & ab intolerabili folis vertica-
    lis --eftu vindicat.
    Qni fimareaccedat , fummo quidem mane, firecedat adultiori aurora
    , ,

    perfentifcitur. Necianguefcit circa


    vefperam ficut folet multis Indiarum locis , fedintendi-
    ,

    turadeoa comitantefoleutultramediasnoais horasnon


    rarovigeat, condenfatioqueaeris
    nofturnanequeatdilatationem & motumillumnaturakm Aeris facilehebetare autvincere.

    Alterumverolatus (quod a Peruanoregno celfiirimamontium juga&immenfadifterminat


    mediterraneufque ventus,propter infinitos quos perflat palu-
    fpacia) Zephyrus Ucet infaluber,
    dofos lacus,fera noGtc infeftet: tamen a
    montibus mari vicinis perpetuo coercetur, adeoq^ ab
    ufquc vix queat penetfare.Qui,fi aliquando ob pluviofas ma-
    aura marina pellitur,ut ad littora

    lacias,per diem integrum (quod rarifTime


    quidem obfervatum eft) fpirafle conftiterit,remotio-
    re^sariiarijoccidentiqueobverfosjvehementius^ maris vero accolas imprimisnautasuna &
    vixleucaa'littoreremotos benigniusexercet. Quemadmodum jucundiftimisacconftantif-
    fimis his anni tempeftatibus haudmagnas
    mutationes, itadiurnis nodurnis evidentiores &
    contingunt, quoddies&noaesnon magis pares fmt fpatiis, quam difterentes calore &fri-
    poros , profundius
    aore. Nam'Sol altius afcendens , poftquamterrarum&hominuni
    aperult

    pari intervallo fe occuiit unde condenfatio aeris


    major extremam pariem noftis magis ro-
    & ,

    rifluam efficit. Hinc rigidum &


    pcnetrans frigus a tertia hora nodurna circa gallicinium ad
    exortumufque Solis corpora ferit. Ita ut hanc terrara recens ingreftis
    moleftum fummequc
    beatam in hifce vel aliis Indiarum
    noxium efle foleat. Quod qui non evitat haud facile vitara ,

    Brafiliani focum pcrennem in tuguriis juxta ledos pen-


    oris exordietur. Cujus rei non ignari
    filesalunt, ejufque beneficionoammimfrigustolerare& vcnatainfeaaarcerequeunt. Por-
    / '
    rore-

    /
    2, GviLlELMlPlSONIS
    ro redus afcenfus & defccnfus Solis breviffima facit
    crepufcula , no£i:efqae adeo diebus pares,
    utne quidem unius horx difcrimen agnofcant. Noftibus aeftivis , frigus intenfius: hyber-

    nis, quodmireris, mitiusfjepe perfentifcitur aerefcilicettranquilio nubibusundiquaque


    : &
    preflbpluviasmoliente. Ruricolae poft nodes folitofrigidiores , diesferenos; Medici vero
    firmam validamque corporis conftitutionem pollicentur. Contrarium fitepid3£& humidae
    no^les praeceflerint.
    PluvialistemporisinitiumfitmenfeMartio vel Aprili, Augufto finitur quoSoI reduxex
    Cancromateriampluviseexpartediftblvit inventos. Vnde procellie & turbines fubinde na-
    fcuntur, quas mox vernum tempusexcipit, eafque blandilfnne componit. Diverfitatem qui-
    demumbrarumnuncin Auftrum, nunc in Septentrionem projeftarum agnofcunt Tropico-
    rum Incolac qui Amphifcii proinde didi; verum nuUam circa anni tempeftates mutationem
    ,

    bis accedente &


    retrocedcnte Sole ut multi exiftimarunt, fed folummodo abeunte ab /Equa-
    ,

    tore vei ad Tropicum Cancri vel Capricorni , ufque dum eo redierit aequinodium abfolve- &
    rit. Projper Alpmm duplicem seftatem uno anno dari teftaturin/Egypto, non adeo quidem

    a Solis ,
    quam miro Nili acceflli & receflu pronatam.
    Antseci funt Hifpanis
    Brafiliae incolge &
    j^thiopibus, Periseci Javenfibus, Antipodes Aureae
    Cherfbnefi incolis. Duotantum dantur anni tempora quorum unum cahdum ficcum, &
    iEftas dicitur alterum caHdum :humidum aeftati &
    Europaeae fimile, Brumae vicem f jpplet. Id-
    que in omnibus Indiis intra urrumque Tropicum veriflfimum deprehenditur. Licet enim hy-
    berni &
    aeftivi temporis initium &
    finis , ob particularia incidcntia loci, tum /Equatoris ma- &
    jorem velminoremvicinitatemnon inidemincidant; plerumquetamen Annus fexcirciter ,

    menfibus ad humidum, & totidem ad ficcum vergentibus abfolvitur. Et quidem ea ratione, ut


    in multis Africae & Afiae ejufdem nobifcum latitudinis oris, maximaexinde intenfio & remif.
    ,

    fioaeftus, hicnuUavel faltem exigua percipiatur, Sole, hcet Brafilienfium Zenith, menfe
    Odobri & Februario tranfeunte radiifque fccundum angulos acutiffimos reflexis terramfe-
    ,

    riente. Quae diverfitas iftarum Regionum incolis ob crebras malacias noxiosque tepores, ,

    interitum hifce ob dominatricem auram faiutem promittit perpetuam. Vnde faciie eft col-
    , ,

    ligere Anni tempeftates non tam immediate a Sole ejufque motu quam ipfa Ventorum fpe-
    , ,

    cie, aftrorum adipectus diverfitate


    , regioniiquequalitate &fitupecuharidifcernideberi. Ea-

    demcaufafblemnibus illisTorridae Subfolanis velFavoniis reddipoteft. Quinin locishifce


    mediterraneis paulo verfus occidentem nodes funt frigidiores quam in maritimis , ufque
    ,

    adeo ut aliquando pruina capillos quibufdam riguifle conftet. Etenim in Indiis cum multa
    ,

    admiranda tum iilud imprimis omnium phyficorum ingeniafuperat quod in eadem coeH pla-
    , ,

    ga, pari Sohs acceflTu recefltique,iifdem anni menfibus ab ortu circa Oceanum aeftas & ficcitas,
    ab occafu trans juga montium & paludes BrafiHjE, hyems , nebulae & pluvix. Vt in tanta loco-
    rum vicinitat .',quod ad racionem tempeftatum attinct,iidem pene popuH fibl mutuo antipodes
    videanturefle. Quam diverfitatem diflbnamque naturae varietatem atque alia ejufcemodi , fi
    quis diligentius apud fc rcputet profearointelliget antiquos multa de /£quinoftiali circulo
    , ,

    &torridal.onaopinatosefle. Proinde contra Ariftotelis & Plinii aiiorumque mentem non


    folumhabitabilehocCHma, fed temperatum &
    fertile utique reddunt, tum rores perpetui,.

    tum pluviae & jucundi a pelago flatus , dum vapores mane furgentes & nebulas tempeftive difi

    cutiunt, aeftumque meridionalem temperant, ac foles puriifimos & nitidiflfimos reddunt.


    Hincporro humorum, qui innobis funt, aputredine confervatio. Neque tamen praecipua
    falubritatisvellongxvitatisratio, utquidam voluerunt, /Equatoris vicinitas, ob aequalita-
    tem tempeftatum quam imaginantur. ,
    Nam multis fub hnea sequinodtiaH locis habitatis, nec
    folumneccoelumeft falubreficut InfuIaeD.Thomac, Guinea, aiixque provinciae teftantur,
    ubi corpora a torrente calore arefcunt & refolvuntur , minimeque longjeva fiunt. Quoniam
    attradivapores, aSolelicetverticali &
    praeftantifTimo , obperpetuas malacias non di/per-
    guntur neque aquae ventilantur fed
    ,
    ftagnant. Tum fi qui perflant venti , languidi iiint vel- &
    uti e longo itinere defatigati , ventis fubitis vel mediterraneis facile fe fiibmittant. Vnde tepo-
    res vaporofi , nebulse & putredines enafcuntur. Qupd fub /Equatore navigantes mifere circa
    penuaria&aquamiraprimis expetiuntur, quaebisterve foetoremac putredinem concipitin
    vafis antequamdurabilesomnifque corruptionistandem expersfiat. Brafili£e vero vaftifH-
    ,

    musoceanus tumpluviis, tumimprimisventisperpetuammateriamfabminiftrat, qualittus


    exhilaret, non tcpidam, ficut extra Tropicos fubinde folet fed veluti gelidam & ficcam , eam- ,

    quea Soleilluftratam aboriente inoccidentem ad millaria aliquotperfpirat. Acceditquod


    paluftribus&olentibuspluviis ex continenti ortis , numquam infeftetur : Cum infulis vicinis
    (quibus multae Indiae orientalis & Africae partes cinguntur ,
    turbidifque ventis agitantur) haec
    regio careat.
    Caelum fepe quidem nubibus ex oriente verfus occidentemlatis obdudumvideas, fedra-
    riffimis
    DE Medicina Brasil. Lib. I. 3

    rilTimis & tcnuiflimis , inque fubiimi aeris extenfis ,


    exccptis diebus pluviis. Sol oncns& oc-
    cidensimmotisoculis adfpicipoteft , ordinariajquc tumfcre magnitudinis &coloris, appa-
    ret, itautdiameterejusmenfurari queat. Mira enim undique faieritas eft, pra^fcitim circa
    vefperam: qu^nullosumquamfuccedcntiLunoetradit vapores vclncbulas, led noaesrcd-
    ditadeoclarasutvetus & novilunium uno eodemquedie confpiciantur , litterseque adqua-
    drantem Luns commode legi polfmt. Aftronomo dcnique ad coeleftia intento, circa Eclip-
    fes, nubeculas magallanicas,vcncrem falcatam poft
    cmerfionem a Sole,Mercurium fcintillan-
    tem&corniculatum, appulfusLunjead fixas ftellas aut Planetas, ca:teraque phoenomena,
    eminentiori obfcrvato-
    partim antea in Europa non vifa multa promittat. Sicut multoties in
    no Aftronomico ,
    per Illuftrifl: Naflavise Comitem exftrudo, anobis obfervatum eft.

    inferioribus fuas reci-


    /£ther pro diverfitate adfpeduum Planetarum , accedentibus caufis
    pit intemperies. Crebris fulguribus abfque tonitru ca4um
    fub vefperam corufcat, tempefta-

    te vel qux circa aequinodia fuboriantur, rariifime eaque


    maxime ferena, fed ficca. Tonitrua fi

    cum imbribus fme fragore multo in Pernambuco, in Maranhon proprius ad ^quatorem vehe-
    mentius&crcbriusexaudiuntur. Multacirides, Holones dracones ignei volantes apparent. ,

    nec altiftimos montuim


    Nulte nubes neque nebuk, grandines ne vix quidem confpiciuntur 5
    in Canariis perpetuo contin-
    apices ulla canicie brumalem detinuifle faciem (ficut monti Pico
    2it)hic umquamobfervatumeft.
    Pluviarum guttse admodum funt magnx , gravique decidunt impetu , quas fuffocativus ah-

    quando tepor prjEcedere velfequi folet.


    & nitro multo im-
    Ros hic Europao tum pinguior ,

    Quod pa-
    preonams foecundior tum multo penetrantior & tenuior, prjEcipue seftate exiftit.

    praeteream) quae abfque ullo


    tetinomnimetallo&ferroimprimis (utmateriasminus folidas
    facile exedit. Intenfior folis radiorura fervor
    poros corporum fubluna-
    nubium adminiculo ,

    rori fubtiUfllmo profunde fuppcditet introitum.


    rium aperitufoue adeo de die ut noaurno ,

    Unde per quotidianam viciflltudinem humidi^:atis & caloris iUata


    jam putredme, vermium ,

    diverforumgcnerumfiatgeneratio, moxque totalis rei comfumtio.


    Verum quantum his o-
    ne jEftate pluviarum, mopia, grami-
    mnibus noxius,tantum aliis ros proficuus,imo neceflarius,
    na & pafcua torreantur, fed qu^ in locis avidis &
    fitientibus funt eo fere folo refocdlentur.
    ^

    hxorxdiverfis temponbus gaudent. Semeftri


    Etefiisfeu anniverfariis ventis ferenifllmis
    intenduntur & Vulturm velutr naturam
    enim hiberno five pluviofo ex nubilofa auftrina plaga
    induunt, tantoque vehementius, quam Aquilo
    menfibus jeftivis dominantur, ut dudus aqua- ,

    ReHquo anni tempore ex Septen-


    rum, a menfe Martio ad oaobrem illis obfequia prseftent.
    occidentale Brafili^ oppofitum, plane
    trione in Auftrum maria coguntur. Circa Afric^
    latus

    Quippe ab Aprile ad lulium menfem verfus Septentrionem


    rapi-
    diverfo modo res fe habet. 0=
    Hinc ad lanuarium verfus meridiem
    dus eft fluxus inde aJl Odobrem tranquillum mare.
    ,

    ceanustruditur Mox circa medium Aprili. denuo nullum C^r..;..


    :
    potiffinaum qm-
    ^"''''''^i^Taroir
    kmVeruiamius appellat) maris experiunturnautae. Atquehae
    diverfitates
    percipiumur. Adeout hi venti generales,
    demintra Tropicos hbero .quori
    navisanUt,us
    regendo Currer^s mans partim proprio flam (non fpon-
    Tron^i didi minime fegnes, partim
    ,

    taneo aliquo rapm ab ortu in


    occafum ut doaiflimus ScaUger aUique inter veteres imaginan-
    ,

    f nr^ id efliciant ut nequeant


    hinc navigantes verfus Africx vel Europ^ oras, eadem redire. qua
    BrafiUam fed inde redeuntibus tantum , tranfitus fit
    venerant via Unde fit ut non adeuntibus
    ,

    oer Infulas Elandricas miram iUam lenticulam marinam Sarcafo Hifpanis diftam quae longe
    & :

    adeo tenaciter fuperficiem maris obfidet,ut


    folumi non falum diceres, obortif-
    lateaue difperfa.
    Gue malaciis navibus haud leviter
    procelUs infeftatur,
    refiftat. iEquor Brafilienfe rariflimis &
    temeritas Barbarorum fe.fidens gemmo ligno fuberofo in^
    ut plurimum tranquiUum eft. Cui
    fidentes , fecure pifcaturam exercent
    aliquot leucas a littore remoti. Cc^rulea fubnigra eft &
    nocliu ignefcit fortiufque lumen emittit tum
    exterioreiusfades, interiusviridis agitatum
    , :
    :

    peUucidum ut pifces ukra vigmti


    falfius quoque deprehendimr
    quam verfus Polos, adeoque ,

    micantes, ex altis puppibus commode confpiciantur,


    ulnarum profunditatem aureocolore
    meridianotempore,Solequefplendentb.ActumfimulintueriUcet,quamdu|e^^^^^^
    quiin ftiperficie a tumultuarus fit ventis , quod
    Sis fubinde fitmotus in profundomari , ab eo
    iadas bolides, aliafque artis nauticiE conjeauras
    non parum eludit. _

    vehementi falum inmmefcat,non tamen agros mvadit


    aut
    Licet autem circa littora ^ftufatis ^m/.
    ingenti fremitu rupem quandam five mans teniam
    vicinas terras depreflas inundat , fed
    verberat,quamfummo natur^ miraculo & be-
    Lufitanis diftam pulfat ac poteftate impemofa
    n^onceZo^^^^^^
    refiftat,ac fidam tutamque navibus ft^^^^^^
    Lr muri, violentix Barbari & indignantis elementi
    magnatuin ^edibus matenam qua Olind^ &
    nem & portus rcddat. Opulentifllmam quoque ,

    Maxunam BrafiU^ partem,nunc mterrupto, nunc


    Paraib Jmoaafteriafuperbiunt, fuppeditat.
    ji 2
    ^ GVlLlELMlPlSdNIS
    continuato dudu tuetur. Ejus latitudo planijTima eft &
    quafi arte in fupcrficie levigata , ad vi-

    ginti, fubinde triginta paflTus &


    ultra fe extendit. Tantae vero aititudinis eft ut vix fummo seftu

    inundetur. Mare novo &


    plenilunio ad duodecim pedum altitudinem ( quod in Parnambu-
    cenfi littore fit circa horam quintam) attollitur, aquafque evomit ac pirera depreftionem pa-

    titur , dum funditus prope multorum fluviorum alveos reforbet. Verum non rite obfervata
    fexhorarumviciftitudine,fedpro ratione decurfus fluviorum&pelagiintemperie, velcirius
    vel tardius a;ftum vaftiflimus Oceanus abfolvit. Ita tamen ut menfibus a^ftivis diuturniores &
    vehementiores acceffus,hybernis vero receffus dominentur. Quid, quod fluxus lunares, pau-
    cis a littore milliaribuscurrens veromaris pet univerfum gequor perfentifcant navigantes.
    ;

    CjEterum ad extricandas perpetuas nautarum controverfias circalongitudinem hujusconti-


    nentiSjfcire intereft,magis ad occidentem a natura collocatum.quam peritiflimi quoque Geo-
    Opers pretiiim itaque duxi illud addidifle quod exfedulaob-
    graphi hafitenus opinati funt.
    fervatione Eclipfium Lunatium nobis conftat. Initium fiquidem deliquii, quod in vigefimum
    Decembris,annomillefimofexcentifimo trigefimo odlavo incidit,inter01indam Parnambuci
    & Uranoburgum Dani2e,tribus horis & quatuor minutis differre deprehendimus. Unde redu-
    ftocalculo, facile erit coUigcre qujecaufa fiterroris-, cum plerique naucleri ultra quinqua-
    ,

    gintaminuta a no-bis difcrepent.


    Univerfa Brafilia Coloniis &
    Praefeduris quatuordecim , totidemque circiter fiuviis nobi-

    lioribus (ab aliis fatis mem oratis) diftinguitur. Horum beneficio territoria fertilitate & com-
    moditate differunt. PrjEter tot torrentes & amnes pifcofos, non Umofos, fedfaxofos, habitata
    orientalis pars,
    fontibufque inclytis
    rivis, &
    utcumque herbofis fcatet iifque paflim, mira di- ,

    vina bonitate,ut potumhominibus juxtaacpecoribus abunde fubminiftret,irrigatur. Armen-


    eo confugiuntifeque ad luxum dulciflfimis inebriantes aquis non raro
    ta filveftria fitijeftuantia
    praeda fiunt venatoribus. Rapidifuntpleriquefluvii pluviis menfibus,& tunc fubito altilfime
    excrefcuntac ripas egrediuntur aufto aquarum pondere ruptifque obicibus valentius ruunt
    , ,

    in campos. Is autem qui S. Francifco facer eft, totius Praefefturse Parnambucenfis facile maxi-
    mus, infulifque & fcopulis horridus,ac tempore quidem aeftivo, incerto quidem gurgite,aquis
    exundans, altiflimuseft. Hyeme veromodicetantum inpelagus fefe exonerat. Diverfitatis
    caufam perhibent efl^e immenfam originis diftantiam,tum etiam pluviarum ex alto allapfarum.
    Caeterienimfluvii nobisvicini aeftate navigari non poflTunt quodaquis deftituantur, acfiin ,

    continenti intus abforberentur Cum nuUi tamen alii in hac Americae parte reperiantur amnes
    .

    quitantosimbresalveofuoexcipiant. Sed conftat ratio. Vaftiflfmia montiumjuga haudpro-


    cul a littore fficut in regno quoque Peruano j demittunt vim illam pluviarum a tergo , & exo-
    nerant fe verfus occidentem. Mox ad rapidiflTimos fne dicam & totius orbis maximos^ altero
    brachio verftis Septentrionem in Amazonum & Maranhon flumina
    alf ero , ad S. Francifci, :

    SLtqac illa q\ix de la rlatadcde laneiro dicuntur, verfusauftrum erumpunt. Hiecreceptis infe
    &
    quibufdam amnibus invalefcunt ad milliaria aliquot in Occanum labuntur, tanto impetu, ut
    procul ob oftio in ipfo mari dulces a Nautis hauriamur latices. Porro & Lacus juxta littora re-
    periuntur qui mari licet vicini
    ,
    &
    quafi contigui, aquis tamen funt dulcifllmis. In defertis re-
    motiflimis, exigui quidam rivi e lacubus oriundi, dulces hycme, fubfalfi aeftate exiftunt quod ,

    ftagnantes Solis afliduitate adurantur. Prseterea putei paucis ante annis inlnfula Antonii
    Vaez, circa ipfum littus, quoufque maris aeftus pertingit , effofli, potabiles aquas & dulces, in-
    cognito veldubio venariim commercio, impertiunt. Unde percolatas omnifque falfedinis ex-
    pertesprorfushauriredatum: quaelicetfontanis fint inferiores , tamencibis coquendis opti-
    mae habentur.
    Tellus hsec amoeniflima ex diverfo naturae lufu conftat. Qua enim in planitiem longe late-
    •

    que fternitur, glebofa & ponderofa,praepingui riguoque eft folo, vergea difta Lufitanis,mi:iIto-
    rum fruftuum ferax ; cannas Sacchareas imprimis, tum&credita qusquefeminamultiplici
    reddit foenore. Prata & aprici campi minus aeftate, fed menfibus potiflimum pluviis (licet fo-
    lum tunc habitantibus triftius videatur) laetiflTime virefcunt locaque meflem negantia pabulis
    ,

    vigent. Frumentum & fecale nimis celeriter profunduntur & in germen evocantur a jugi per-
    petuoque Solis fervore & agri indulgentia, qui proinde multa verfatione (nec enim interquie-
    te umquam indiget) fatigandus eft ,
    additaque potius arena quam ftercore , fcrendis frugibus
    aptior redditur. Secus enim germinationem nimis feftina-
    alia florefcendi exinanitio fequitur,

    tam adurens vel exhauriens. Qui ab exoticis feminibus proventum expeftant , maturationem
    retardent oportet , quod diutius in terra foveri expetant ; ne inftipulas faftigiatas herbae multaer
    maturefadae, granis tamen & feminibus caflae, agricolarum votis minime refpondeant. Men-
    fe Februario & Martio quando finemaeftatis excipit tempeftas humida, plantac & femina terrx
    committuntur, idque prima vefpcra, non de die, nec adulta no£te fieri convenit. Omnia qus
    profundius , quo folares radii non pertingunt, inhumantur, vitae difcrimen incurrunt>quod fub
    cute
    IDE MeDICINA BrASIL. Lib. i. ^

    cute fua intenfe frigida terra, prxcipue aeftate, taleas & fcmina facile enecet. Cujus lei advcnx
    & novitii agricola: non fine magna jadura experimenta fccerunt. Semina ficut & fruftus coUi-
    guntinlocisacciivistScfitientibus, diverfopianetempore, quam declivioribus & uliginofis.
    Quid,quod hxc omniatoto anni tempore plantantur & producuntur Felicius tamen vel infe- :

    licius pro locorum & plantarum diverlitate. Quod evidentilTime apparct ex pluribus pr^fer- :

    tim verocirca proceras illas arbores quas Cocos &c Palmas nuncupant; qucb citra ullam anni
    temporis, feniique arborum obfervationem tranfplantatae jucunde virefcunt eximiifquc fru- ,

    ftibus confpicujE cxcoluntur, Quod a nemine accuratius quam ab Illuftriffimo Comitc Naf-
    favijE tentatum omnibus veteranis incolis admirationi fuit quod adultae licct
    , nih:l pateren-
    ;
    ,

    tur tamen ab alterarione illa quam fubirent, fed fterile,arenofum,& perpetuafalfctudine imbu-
    tum littus natale foliun habercnt, eoque gauderent foveri modo radices quas infinitas & bre-
    :

    vilTimas habent lcviter tantum terra cooperirentur. Harum enim caeterarumque Brafiliae ar-
    borum radices adeo a frigore fubterraneo abhorrcre videntur,ut nonnumquam defiderioSolis
    prorumpentes vix terra fe condi patiantur. Plurimas arbores & frutices toto fere anni tempore
    ,

    flores & frud;us feliciftime producunt, fimulque Ver,/Eftas & Autumnus in iis confpiciuntur.
    Horum facile principes MHrucuja,MangabayBacoba, Banana, lanipabatf^racajPmdo^va^CoceirOi
    LMamao?^ , Pinhones Piementa : Quibusannumerantur,vitis,citrus,malusmedica, aliaque
    ,

    plurima ex Lufitania atque Angola,olim &


    nupcr e Belgio addu£ta legumina, radices & olera,
    paflim nunc in hortis exculta atque in culinis domeftica fafta.
    Qui racemos per totum annum defiderant, vineas diverfas , diverfis putant menfibus,matu-
    rafque poftea uvas coUigunt, unde non ignobilc vinum &
    Creticum ^mulans, exprimitur.
    Atque hse omnes plantae fru6tus&hortenfes , licet ab infedis noxiis non plane immunes

    fmt; prxcipueautemaformicisiilisgrandioribus nonrarodepafcuntur, ab impigrd tamen a-


    gricola facillimo negotio, vel ignis, vel aquae beneficio arcentur.
    &
    NonnuUae arbores quidem nobiiiores, ficut <^caju^Caja,VbipitangayAnda^ Zabucajo, Mu-
    recy, letajba, ^raticu, GuabirabayFicm & Myrtm American^ fruftus Ananas & alia femel
    : dum-
    taxat in anno florent, verno tempore, quod eft circa Odobrem, repullulant mox fruaus pro- :

    trudunt, idque mediocres tantum Sole ingrediente Capricornum& durantultra tres menfes,
    pofteaque quiefcunt. Solus, quantum conftat frudus Guitycuroy, femel per biennium fru-
    , ;

    ftus autem arboris ibirae^ five Guaici Brafilienfis vix per quadriennium producitur. Paucae ar-
    bores nativx hadenus ad fativas relata: : filveftres tamen cum fint , frudus elegantes & gratif-
    fimi faporis proferunt , maxima quidem ex parte frigidos , cum adftringendi facultate. Quafi
    natura benigna h^c mortalibus immodice sftuantibus folatio dederit , ruentibufque humori-
    bus frenum impofuerit.
    Qualacuftris h^c regio, ob perpetuam uliginem, prascseteris jucundiftlme funditus aeque ac
    infuperficieviret. Tumdiverfo plane Herbarum fruticumque paluftrium
    genere , adeoque
    mira naturx folertia luxuriat, ut folum non aquam diceres amphibiorvim a-que & pifcium la-
    ,

    fluviorum , ubipaludemaquamarmafinguhs acceflibus


    tibulis deftinatam. Circaoftia.vero
    inundat ab Immenfa oftreorum & cancrorum multitudine perreptatur, atque tortuofo ilio ar-
    ut viatoribus prorfus
    borum genere Guaparaiba five CMangle dido, ita obfidetur , fit inaccefla.

    Qua in acclives colles, vaftofque montes, nunc glebofos, nunc grandiflimis faxis veluti ftratos
    attollitur fertiliflima quoque & raro fterilis
    ,
    vel otiofa apparet Brafilia arbuftis filvifque den- :

    fiflimis paflim veftitur, ut mt^lto olim


    labore Lufitani adpixidem nauticamiter fuumin-
    muniendis viisin defertis. Unde tot fragrantiflimae &
    ftituerint. Quod hodie quoqu^ fitin

    praeftantiflimse arbores lucri caufa ob colores &


    , tinduras varias. aliofque ufus eximios , huc

    apportantur^utfunt/^ir^/^/^^^^^^arborillaBrafilienfibus v.Ar llox^ itadida&rubratindura


    notiflima. Dein Tatajba five Pao amarello^Arariba cortice rvkiXOjacaranda.Antuniba five cedrus
    alba, & alix multx, quae aedificationi & ftruendis navigiis aptiflimae,quod aquis minus pervis,
    a;tatemque ferentes fint. Ex quarumdam corticibus nunc funes ignarii in militantium ufum,
    nunc in navmm neceflitates torquentur & rudentum materias nauticis fubminiftrant, fupplen-

    te cannabis defedum Barbarorum induftria. Si


    qu2E loca fint arida a fterilitate , -mirabiles illas

    herbas fuperius defcriptas.feufunes potius d(pv)i^ovg, generalinomine


    Ttmbo Cipo appellatos &
    &
    producunt , quae fua flexilitate tenacitate apud fabros vietores &
    ligaminum ; contufa apud

    pifcatores,coriarios, naupxgas , Rhois &


    ftupae vices implent. Denique e collifis lignis Cara-

    guata & imbatba aliifque ferulaceis plantis ibidem nafcentibus ignis luculentius, quara ex coii-
    cuflb filice, a barbaris elicitar.
    Nemorahxccumnon quotannis foliis veftianturnec priventur , non eodem fimul,fed di-
    verfoplaneidaccidittempore, quodab Autumni& Veris permutationibus nihil patiantur.
    non omnis quoque arbor foliis fimul omnibus orbatur,fed parte una decidente,altera
    Praeterea
    Arundines proce.
    tamdiu manet, donec prior repuliulat. Accedit quod varii generis phafeoli,
    #

    ^
    '

    GV I L I E L M I P I S O N I S

    nunc liumum longiffime.perrcptantes. nunc


    Hederxqiie perpetuo virentes luxurient, quje
    rsE
    quafi inacceffibiles re-
    adfummaarborum cacuminapertingentes, tametfirilvasprmio intuitu
    tamenfummo
    obleaamento exiftunt.quodtopiarii inftar operis pcrpetuam um-
    pr^Efentent,
    bram Unde inter virgultorum opaca ferx & homines nutriantur, fecrctique trami-
    prsebeant.
    tes venandi fuppeditent fummam
    voluptatem qux filvarum fontiumquc prserogativa, maxi-
    ;

    parti Africce occidentalis habitatae denegata eft,


    ac propterea torridae regionis nomen me-
    mcE
    utadfluvios umbrofofque faltus
    ritoobtinet: abimmodicoenim&ingentixftudehifcitilla,
    diffitifrimos pecorumgreges amandarineceflum fit.
    Porro , ficut Peruvia crebro ex «ftuantibus cavernarum latebris , ita nufquam hic Amencas
    tradus orientalis terrjEmotum eft pafliis ; quod metallis igne fubterraneo Spirituum va- & , &
    porum genitore deftituatur Atque hsc de diverfitate
    .
    terrx nobis cognitae.

    Illasautemdefertas inhumanafque folitudines, jugis arduas in occidentem ultraviginti &


    locis incognitis vaftiflimos illos
    leucas excurrentes Antropophagi tenent. Qui inveftigandis
    &fragofosfaltuspenetrarunt, teftanturfenon minus fertiles herbofofque montes &
    conval-

    les, omni animalium genere quam in maritimis habitatis terris. Quod


    confpicuas illic vidifle,
    ipfumquidemdeindeveriflimumcomperi, fed in eo potiflimum diflerre ab iis quodquoad ,

    mediterranealocapenetres altius,eo plura metallica eaque ignobiliora invenias corpora,


    fed

    fontium inopiam rariorefque amnes atque ob auras defatigatis asftus diurnus ma jor,
    , ,
    &
    no-
    frequentiores vero lacus, paludcs,ftagnaque pifcofiflima, hybernae plu-
    ftium frigusintenfius :

    nammediterranea opemplurimam decoelo imbrido


    vi^einaeftivam penuriam fuppeditant :

    habent, non circa vegetabilia folum , fed ferarum & pifcium miram pinguedinem, ut
    obfoitari
    melleque
    eos oleo vel butyro non fit necefle. Tumloco fruduum Acaju ,
    palmis , filveftri

    abundant. Carduis quoque & Rubis, caeterifque fpinofis fruticibus paflim


    horrent.

    Duse tantum indomitx fer^e in tam vafta regione extimefcendae reperiuntur,Tigres &
    Aprij

    quorum illx infidiofae yelocitate valent, hi tardiore funt curfu ; utraque autem familica exiftit.

    ut ab ipfis Tapuye-
    Ejedempafta:, quod niirere, tanta ignavia a venatoribus deprehenduntur,
    ris&gregariis etiam canibus infugam confeftimagantur&capiantur adeo potus
    ubique fa- :

    tietas, non homines tantum, fed & feras enervat.


    Notatu dignum,quod eximiae tot arbores, frutices & innumerae herbae, figura, foliis & fru-
    aibus a veteris orbis vegetabilibus, paucis exceptis, diflimillimae appareant. Idem
    de avibus,
    pifcibus deprcheriditur, ut & Infedis alatis atque alis deftitutis. Quae
    & ineffabili
    animantibus
    &
    colorum pulchritudine portentofa multitudine generantur , partim nota nobis ,
    partim in-

    cognita. Ex quibus utique apparet,quam miris & variis modis divina


    natura ludat in orbe ter-

    rarum. Ac proinde merito beati incolae habendi forent, fi verum horum


    omniura Creatorem
    cognofcerent. Quum e diverfo tam uberrirao & nitidiflimo fub coelo, tam agreftia & diftor-
    tailUsfintingenia.
    Hsec breviter de aere, aquis & locis diaarufliciant. Quprum optiraa utique tempenes pa-
    rum culpabilis cx fe. Quippe cum neque Solis caiore torreatur haec terra ,
    neque fqualore vei
    aquarum penuria reficcetur neque frigore violetur ^
    ,
    fed rore perpetuo imbribus multis at- &
    feraciflimam efle multaque illic tempeftive nafcantur oportet. Prae-
    q ue fontibus irrigetur , ,

    unius generis renideat, herbis ac ra-


    terquam enim quod nativis balfamis , oleis, melHbus non
    potens quaeftuofiflimam quoque culturam dat,
    dicibus medicis ad tutandam valetudinem
    fit :

    quantum ex aliquot retro annorum meflibus colligi potuit.


    Animalia denique omnia boum &
    imprimis armenta vel maxime abundare , crebriufque parere certumeft. Unde prudenter
    quondam Hifpani fenes, valetudine minus profpera utentes , ex patria fua diflitis quoque In^ &
    diisad aerem & aquas hafce coeleftes fe contulerunt ,
    tanquam duo validiflima ad vitam va &
    letudinem requifita. Prxmature enim pubefcunt, tarde fenefcunt incolae. Quo fit ut fupra cen-

    tefimum xtatis annum, viridi & longaeva fenefta Brafiliani &


    ipfi quoque Europxi hic potian-
    reprefliis, temperatiorem eam in his calidioribus
    tur Ac fi feiTor juvenilis, frigore feneautis
    pla^^is relinqueret. Pueri enim
    advenarum crebris licet morbis infeftentur , vixque tertia pars
    corum infantiam egrediatur, non tamen id cceli intemperiei adeo,
    quam praepofter6 nutriendi
    modo debet imputari. Exemplo eruntvel maxime BrafiUanorumliberi vivaciflimi,qui ventre
    injurias cceU fecure contem-
    duro prominulo,folidis toris, fubuculatantum leviori induti ,
    &
    Rident matres ineptam no-
    nunt brevifllmoque temporis fpacio fignare humum
    ,
    nituntur.

    ftratum in veftiendis &


    educandis parvulis induftriam , qua perfpirationem impediri cathar- &
    aut gibbo deformati inter lUos in-
    ros multos generari a junt. NuUi Strabones,Lufciofi,Claudi
    veniuntur,cumfafciisaut linteolis infantes numquam involvantur, aut
    Europxorum more
    idemproveaioribusquoqueproprium, cumobinna-
    lisentur. f rigida frequenter lavantur :

    tam huic genti mundiciem, tum ad firmandam tuendam


    corporis fanitatem. &
    Porro alacres

    funt fucculenti omnes vafifque ampUs , brachiis cruribufque


    & ,
    iacerrofis firmiter compa- &
    ais.
    DE Medicina Brasil. Lib. 7 I.

    diSj minustamcnpinguedinefardis. Moribus non admodumfunt agreftibus, neccorporis


    ftamravalde proceralittorisaccol.^, qui nobifcum militant: mares maribus , muliercsmu-
    iieribus fimiles , quodpaucioribus anni tempeftatibus obnoxii , rariora quoquc/vitia prima
    feminis eftbrmatione eo incidant. Pierumque enimliominuminftituta, mores&naturam,
    pro varia regionis conftitutione mutari videmus. Rariftime adverfa valctudine afficiuntur.
    LongiEvi funt admodum. Primo quod athleticis nati parentibus , incomparabili ifti aeri , ven~
    torumque fcrenitati & tumvelmaximequodcuras, cxteraque animi
    aequabilitati expofiti :

    pathcmata , corporis quoque voluptates veluti ignorent. Sub eodem tedlo Icvi prielongo, , ,

    pice, calce, cottoque lapide deftituto fed arundine & palmarum foliis inftrato multa; funul
    , ,

    famiiia; degont idque peregrinantcs deferunt pro tempore , curtamque omnem fupelledilcni
    ,

    liberofque impigrse humeris portant foeminse. Eodem femper vidu & amidu , eoque fimplici
    gaudent: quippe folum goifypium ad veftitum , &
    radixaltilisMandiocacum mellefilveftri
    advictumillisfufticit. Nuilus denique illis habendi amor, paupertatique fe addicunt volun-
    tariae , ea quidem aequitate , ut cui plus eft , lubens impertiat aliis minus habentibus , pari
    dandi &
    pofcendi invicem facilitate. Caeteras radices alimentofas , quod dignitate Mandiocje
    cedant, imo ipfum panem ex Milio aut Oryza , apud Afiaticos tantopere expetitum , contem-
    nunt. Poma Acaju caeteris frudibus praeferimt, quod ad vidum&potum pariter fufticiant.
    Nam ficut vinum inde exprefliini dcpofita immunditie ad menfes refervant ita praeftantifli- :

    maseorumcaftaneasin penurecondunt. Vina praeterea liceat itanominare, e variis frud:i- ,

    bus , imprimis Pacova , Ananas Mangaba. lampaba Caragmta expreflb le inebriant. Idem fit
    , , ,

    ex radicibus Mandioca Patata Milio Turcico , Oryza


    , , &
    aliis quae a vetulis mafticantur , ma-
    :

    fticataque multa cum faliva exipuuntur. Hic Uquor mox vafis reconditur , donec ferveat , foe-
    cefquc ejiciat.
    Medicamentisutuntur fimplicibus, noftraque deridcnt, quia compofita. Inquo veniam
    merentur, quodfimphcioribusquiipfiscontingunt afFeftibus&humoribus, nulla arte, fed
    communi quadam animi notione, contrarium remedium opponunt. Nam calidius & tenuius
    quod evafit , refrigerando & incraflando reftituunt & vice verfa
    , , fi quid turget , evacuant , &
    ficporro. Quifque fibi & fuis ,
    praecipuefeniores, faciU negotioomnisgenerismedicamina,
    undiquaque in filvis acquifita , conficit. Quae tanta fagacitate interne & externe illos adhibe-
    re videas praecipue in morbis a veneno natis, ut hic quis illorum manibus tutius & fecurius fe
    ,

    tradat, quam imperitis quibufdam fciolis fecreta fua in umbra educata proferentibus qui-
    , ,

    que propterea, fi diis placeat, Rationales dicivolunt. Vel corneis cucurbitulisperfuctio-


    nem vel per fcarificationes ipfamque phlebotomiam redundantem fanguincm educunt dcn-, ,

    te pifcis loco fcalpelli adhibito , fine quo vix umquam illos peregrinari videas.
    Lamiae , ,

    lugumfervitutisneutiquamtolerant. Saltationibus & potationibus impendio funtdediti,


    ft:ataque cibum capiendi temporaignorant. Rede autperperam fadis, nihil poft mortem
    premiiaut fupplicii fiiperefle exiftimant. Licet vana quaedam fabulentur, eorum quos fua
    morsextinxit, animos immortales fore.
    Otiumamant, magnofque labores declinant , fed
    fecure & in diem vivunt.
    Cujus ratlonem cum Hippocrate eam efle arbitror, quodrerum
    actemporumunomodofehabcntium, eademfacies, focordiam ingeneret; varietas autem
    &
    animum & corpus ad labores excitet. Quin etiam otio quiete ignavia crefcit j exercitatio-
    nevero, mentis&animi robur(quod inmeticulofumhuncpopuium haud quaquamcadit)
    alitur.
    iEtatcmacvitiedecurfum, cumveramnumerandiartemignorent, exfrudu Acaju, qui
    femel dumtaxat in anno provenit , metiuntur.
    Poeminx mire foecundae , facili negotio pariunt , rarifllme abortientes. Maritus tem-
    pore puerperii uxoris loco decumbit primis a partu diebus , puerperae inftar , bellariis & e- &
    , fubindicans neceflitatem
    lapfas vires reftaurandi. Praepofterus fane mos , qui
    pulis fruitur
    tamenillis lau^atiflimus videtur ,
    cumpleraeque puerperae ftatim poft partum , nemine ob-

    ftetricante , furgant aut obambulent; imo adfluvium vicinum corpus ablutum properent,
    vidumque hinc inde conquirant. Liberos extinftos ultra biduum aut triduum non deplorant,
    matribus miferando ejulatu totam domum implentibus. Profiifis iachrymis quas in potefta-
    tehabent, cognatos reducefque amicos excipiunt , quorum calamitates& labores peregre
    cxantlatos , multis fufpiriis &
    gemitibus deflent circumdatis collo brachiis , capite ad &
    pedus adpreflb.
    Quiinter Belgas & Lufitanos dcgunt , Chriftum fequuntur, fed frigidius , & adulticirca
    facra noftra valde remifli nec vix placita noftra, nifi tenelte setati ,
    :
    nondum prieoccupatis
    Lingua inter fe haud differunt. Etquamvis
    animis, remotifqueparentibusinftillatipofliint.
    quondam ex Antrophagorum profapia orti, tamen mutuo cum Europsis commercio &
    confuetudine excultij exutaque barbarie, humanitate nonnulli cum noftratibus contcn-
    dLint.
    G V I L I E L M I P I S O N I S
    g
    immanes fme lege , fine reiigK^ne ferind
    dunt Meditcrmnei contra agreftes , trucuienti , , ,

    ufque diem nulla fixa aut ftabili fede huc illuc providus ubertate
    prorfus ritu , in hunc , ,

    LtDenuiaa pifcibus&ferismirafagacitate&celeritate infidiantur: validiftlmis lacertis)a-


    norunt. Ominibus tantum augurns dedm, ariolis & &
    cula ftuDcnda arte fine arcu torquere
    ,

    alii Vrfam minorem aliaque fidera pro numine ha-


    imooftoribus quxftui funt alii Tonitru ,
    ,

    circa pudenda velamento , fufis


    capilhs diverfa hcet
    bent Viri pariter ac foeminx , nullo
    ,

    incedunt ; aviumquedifcoloriumplumisleex-
    tonfura, ca^teris partibus corporis depilatis ,
    exlanipapa pomoexpreflb, corpus turpiterpmgunt. Etne
    ornant. Colore quodam fufco
    faciesornamento deftituatur lapilios viUifimos ,
    longiftlmos, per-foratisapnma mfantia &
    auriculistumlabiisinferioribus&maxiUis infigunt. Quodlicet
    vifufoedum , iUistamenre-
    pr^fentiam averfintur. Tuguria nec
    sium videtur. Soh vivere amant, omnemque hominum
    latibulaferunt, fedfub dio perpetuo viditant.
    Itautpauca, qua^ de ipfisdici autfcribime-
    diverfitas linguarum , utexmdefolum &
    reantur occurrant. Tanta eft inter illos confufio
    nafcantur. Ita ut inimicitias inter fe exer ceant
    perpetuas , fupra-
    atrociffima bella & crebra ,

    aliquando in ferias c^edes & mutuas ia-


    que fas humanitatis & odii fxvas imo vel ipfos ludos :

    nienas convertant. morbum eorum quis incidit, amici accedunt, quifquemge-


    Cum in
    comparavit profert. Mox ipmis
    nium advocat remedia quorum notitiam experientia fibi ,
    ,

    arbons Carmtba pifciumque dentibtiS , quibus fagittas


    ,
    afperant in torofis brachiorum ,
    &
    Idemtere
    femorumpartibusaltecutem fcarificant& incidunt, ut fanguis abundeprofluat.
    Brjeftant per validiffiraam fuaionem, ore
    pando parti dolenti apphcato, membraque mte-
    gra amorbis &
    laflitudine vindicari autumant. iUum ad Medicinam fpedare novit Sudum
    Menelaum vulneratum curante fanguinem , inquit, exfugens,
    Homerus , qui de Machaone ,

    Camaibaioyiis, gulaequeim-
    leniamedicamentaadfparfit. Vomitum vi concitant contortis
    nec tamen ajgrum relm-
    miflis His &
    fimilibus remediis fruftra adhibitis , nihU ultra tentant,
    defperantes clavis hgneis illumfero-
    quunt, fedunanimiconfenfu, tanquamdeejus falute ,

    &
    ille fibi, quod mafcule interire ipfi contmgat,
    om-
    citer interimunt gratificantes tamen iili
    :

    mortis articulo gloriantur. Non mi-


    nibufque miferiis eripiatur Hoc enim l^tabundi in ipfo
    :

    turpi amore hoc


    noricumapplaufuinparentisquam vidihoftis cadaver fjEviunt, illudprjE ,

    crudelifllmarumferarumritudilaniantes. Utriufque carncs ofla tenus


    prseimmanivindiaa,
    dentibusabrafjedirxipfisepuIjEexiftunt. . .

    Nemo itaque mirabitur fi longe majorem herbarum cognitionem habuerint Afiatici,qiiani


    membrifque tce-
    Americani cum hi animantibus non contenti , in rationalia quoque ruant ,
    :

    vefcantur. Illorum autenamulti,


    tidis, nunc crudis, nuncUgneis verubustoftisavidifllme
    exinftitutoPithagor^, vegetabihbus maxime vitam fuftineant. Non
    abs re fore exittimavi,
    miferam, tumqus
    apropofito fadapaulifper digreflione , aberrafle , barbariemque illam
    ,
    creaturis
    huicgentipaterna &
    annatafunt, paucis perftrinxifl-e. Denique ut conftet , nullis
    a venenis eas diftin-
    adeo voluifl-enovercari naturam quinexade aUmenta& medicamenta
    suere docuerit. Quod cum in aliis
    animaiibus &
    piantisquam plurimis folertiflime , tum in
    radice Af^W/oci^BrafiliiEaUmento
    imprimisvidereeft. Cujus rafuram falutiferam a noxio &
    Praeterea ut demonftrem longe hanc a nobis diverfam vi-
    venenato fucco vindicare norunt.
    aliquando morbos,.& medendi modos fuppeditare.
    vendi rationem & temperamenta.diverfos
    Reftat itaque confideremus, qu^ valetudini
    potiflimum vel profint vel adverfentur unde &
    Hippocrates, confpiratio una, perfpirabiha omnia,
    ori-inem ducant morbi. Inquit enim
    hominis ftrudura facile corruit.
    compatibiliaomnia. Quorum fi vel unum deficiat, tota
    vehementius agant , idque motu an-
    Eninivero cum fub zona torrida , omnia aftra
    verticaUa
    vero diurno , perpetua viciflitudine calo-
    nuo exceflU fubinde caloris & humiditatis motu :

    ris eofdem microcofmus


    & frigoris ,
    &
    fortitur effbaus. Qui fi adventitiu^ in tempore labo-
    fiferendo impar fuent. Vtenim planta
    ret commovetur, nonnumquam etiam
    evertitur,
    mmus co^vementes, li-
    novella, aeris, terrjE & aquarum mutationes
    tanquam naturce ejus
    ,

    aut imbecillitate naturaMut


    cetinmeliustranfplantata, f^penonfert: ItamuItiEurop^i,
    minus afliaef-
    rite vivendi imperitia , aeri &
    aquis hifcc faluberrimis , primarUfque vit^e fiilcris ,

    fpontanea querelae quae ex fententia Hippo-


    cere pofllmt. Vnde non raro ilUs de laflitudine , ,

    minus quam Meridionales corporibus habeantut


    tis voa^uc^.^Q^ (he^l^cn. Boreaks , Ucet non
    carnium ex hepatis intemperie incurrunt, nifi tempeftive ea
    compaais, taraen mollitiem
    miflis compofitis folis fimpUcioribus tenuiommque par-
    cochymica faburra exturbetur :
    , ,

    '

    tiumalimentisfe tradant. Netarditas & crafllties humorum fomitem obftruaioiii ,


    obftru-

    & circulationi fanguinis impedimentum aflerat. Adeoque ii Hippocratis


    aioperfpirationi
    locum habeat hicfane ejus , tam ncceflitas quam perpetua veritas elu-
    eff-atum ivTH/o.c. , ,

    , fi perfpiratio undique
    eft libera, nuUa exinde per-
    cefcit. Quippe immodico cxiftente calore
    fentifcituTmoleftia; fin minus , ponderofius fit
    corpus, ^c brevi fomes matcnaque morbi
    D E ME D I C I N A B R A S I L. L 1 B. I.
    9
    Circuktionc cnim naturje perpctua , a ccntro ad circumfcrentiam ini-
    fatiira colligitiir . ,

    pedita, humoribusfpiritibufque five ab intcrna five extcrna cauia, cohibitis, ingcminatur


    ,

    fervor, pejurqueindequemlibctfe habereoportet. Quod ficutin omni vitsc oiticio verifTi-


    mum ita in fomno manifeftum deprchenditur. Idem cogita fi laflb vel febricitanti intcm-
    ,

    peftive mcdicamentum velcibusexhibcatur. Abhisitaque fequcntibus vitx inftitutumfiat.


    -QuifqueinIociscxcclfisexoccidentcob)e£tis, atqueoriente apertis liabitare cligat , ubi ,

    cx continenti craflTum ventum arcere , tenuem vero auram foiifcquam pcrpctuo cxciperc pof-
    fit. Pcdorisacftomachiregioneprobctcaa, domiacforisquilque vivat, quod nihil hifce
    corporispartibusmagisinimicum, quampoftasftum diurnum, frigus noaurnum. Quofit,
    iit, claufis cutis mcatibus, fudorcs retro pulfi, varios morbos |)rogcnerent. Quibusenim

    rcmpcftive fudores fluunt, rarius valctudinem adverfam incurrunt, aut fi quando in mor-
    bum incidant, minori ncgotio rcftituuntur. Econtra fit iis, qui difficulter fudant. Aquae
    thermales vcl balnca ha£tcnus incognita funt. ArtificiaUa humida ficca , contra externa &
    & interna mala , maximo falutis commodo in ufu exiftunt.
    Qnx ex herbis , quas Brafiha producit odoriferis eximiifquc conficiuntur. Cavendum ,

    tamcn, prjefertim noviciis &advenis, ab immoderato vel frigidorum vel calidorum ufu,
    quorumillatorpores&obftrudiones , matcriam intus cogcndo , iia;c membrorumlanguo-
    res, carneiquecffceminataspropter/pirituum cxfolutionem excitant. Quamobrcm nehu-
    mor alimentalis attraftus refolvatur , fideliter oleis balfamifque nativis cavent mcolx. Quafi
    barbaries commune quid habeat fubinde cum erudita antiquitate , cui familiaris olim fuit,
    licet nunc exoleverit, undionis ufus. Porro exercitia praeter ambulationes , feduio vitan-
    dafunt.
    Aurahasc, licetblandiftlmeterramcxhilaret , Solifque ardores clementer mitiget , tamen
    motu defatigatis obcft. A vento enim adiapneuftia ab immoderatiori vero exercitio fum- : ,

    ma humorum fpirituumque accenfio atquc acrimonia proficifcitur. Tempus oportunum ad


    ambuiandum eft raane, modo acceflus maris auram intendat & maturet, ut exhalationes
    noftirrnae domentur tempeftive , atque tunc blande ftringitur &concentratur calor naturaUs.
    Maxime autcm conducit circa Solis occafumprimavefpera, quod vircs corpori robur& ,

    appetitum ftomacho reftituat, ob tempericm optimam aeris auram intenfiorem. Aura &
    illavefpertina , Seren a Lufitanis difta, quaealiisEuropaeregionibuscalidioribus, coelofe-
    reno extimcri folct , hic falubris eft prorfus. Peritiflimi quique incolae , labores motus ve- &
    hementiores tiuii animitum corporis, maxime obcfle lucubrationibus quoque mentera tur- :

    bari , memoriamque imprimis labefaftari aflertint. Hoc certum eft diflicilius vigilias , infe- ,

    riorefque longe labores ob citam virium exhauftionem tolerari fub Zonis torridis quam
    temperatis torporemque & defidiam advenas tacite fubcuntes licet, primo invifam placidami
    :

    tandem contrahere. Somnus diurnus brevis , quemaprandio inledis penfilibus promifcua


    multitudo capit commendatur. Infuctis tamen aliquando obeft , ac propterea multum con-
    ,

    cedendum hac in re confuetudini. Corporis vigilantis decubitus merito fomno praeferendus


    cft idque eo loci, quo aura marina quidem, non tamen radii folares poflunt pertingerc. Som-
    ,

    &
    nus nofturnus in Ie£to molliori plumis avium referto , admodum improbatur quod vif- ,

    cera accendat. Qui fanitati Confultum vult, pedibus nec coxis detcdus jaccat: prasfertim
    poft mediam noftcm. Denfato enim corporis habitu a nodurno vento , venx arteriaeque
    meantifanguini , tumhalitui invifibih&fudoriexitum praecludunt: actumquidem obtran-
    fpirationcm cohibitam poftridic pejores &graviores fehabent. Ediverfo illiqui coopcrti
    .

    foranum capiunt jucunde ac optime valent , leviorefque fe fentiunt corpore , fudore levi
    , &
    tenui, roris inftar, madefcente.
    Qui Vcnerc abutuntur ardorem juvenilem cxtingimnt , , & feneftutem ante tempus matu-
    rant , perfpirationem &
    circulationem fanguinis remorantur , unde cruditates facile ad ambi-
    tum diffunduntur , catharros in cerebro, in corde palpitationcs moventes. Quare coitus , fic-
    utubivis^hicismaximeconducit, quo quis natura turgente , nonvagaautintempeftiva libi-
    dine abreptus ,
    Vcnerisincendiurareftinguit, idquctutius nodu, interdiupejus. Itatamen
    ut ncquc hunc cibus , neque illum cum vigilia labor ftatim fequatur.
    Animi pathematis praecipucMelancholiae quifrenuni
    , ,
    injicere ncfcit, utmotus naturae
    & fpirituum pcrpctuo fit impar habetur. Incdiam ha;c re-
    liber , hujiis caeli tcmpcriei fercndse
    gio impatientius fcrt ante omnia biliofis vehementer
    , obeftj qui fi ftomacho forte vacuo
    Jbmnura capiant , faciletumcapiti, tum cordi raala accerfunt. Proinde aegris juxta &fanis
    conducit raodice & faepiufcule cibum & potum capere , qui quo minus compofiti vel calidi,
    eo conducibiliores ad fanitatcm. Quicunque cnirh ad altam beatam fencdiitem pertin- &
    gerevclit, fiveadvena fiveindigcna, cavcatfibiavino&carniumufuquotidianojquodquae
    cxnutrientum atque calefacientium funt genere, fiquidem vincantur, calefaciunt^ fin mi-
    nus, contrarium evenit.
    B Omnia
    GVlLIELMlPlSONIS
    Ommaamara& acria, imprimis mane, evitanda. Poma vero aurea , Limonia ,
    Citriaj

    Murucuj^, Citrulli, reliquaque refrigerantia con- , five cruda five


    Tranata Melo pepones,
    delicias facrahabentur ; quod hepati confe-
    ditautilitercomeduntura jejunis, quibus inter
    ucundiffimam maturitatem perveniant. Undc in
    runt tum &
    mmfibus imprimis xftivis ad j

    in quarum veftibulo crebri Aurantiorum corti-


    provcrbium abiit , Non intrat ^des Mediciis
    ces mane confpiciuntur. , , . ., n.
    Sedulo cavendura frudus ullos antequam radii folarcs ab exhalatiombus noaur-
    colligere,
    Prsftat illos ante, exceptis aftringentibus, quam poft paftum,
    tum quo-
    nis eos repurgaverint.
    quefaccharoconditos,quamcrudos,apponere. Qupdfugacescumfintmulti,facillimecor-
    funt ventriculo. Ego qiudem
    rumpantur, imprimis iis , qui imbecilli & intemperato
    raro fugacibus fruaibus fefe obleda-
    Galeiium imitatus , perpetuo fuafor fui amicis ut
    Qui in quotidiano ufu fruaus , hi potilfimum funt
    rent unde ipfis diu multumque bene fuit.
    (namreliquaadHiftoriamnaturalem pertlnent) AmnM , MangahA, Acaju, Araca major &
    ibapiranga CMalaranduba , Acaja, Araticu,
    minor, Guajaba, Murucuja ^ivz^^x i^^zi^s , ,

    Guitacoroy, Birinqela, Mamaon ,


    Bacoba, Banana, Cocos ,YiCXii Indicx varios; Piper dome-

    fticum multoruni generum. Hiomncs inter patrios habentur , quorum aliqua pars fponte
    autina^ris provenit: nonnuUi a Batavis & Lufitanis in hortis excolunturtamfeliciter utipfi ,

    radices Batata Nhambi & VnM tum glandes Ame-


    fr'iaus vilefcant. Inter fabterranea funt , ;

    ricani /I^W^y optimi faporis &


    nutrimenti atquefecundaemenfs delicije. Non procul a ht-
    ,

    imbutis adeo luxuriant Portulaca & Brafllca man-


    tore in locis arenofis & falfa squoris unda
    ,

    naqu^dam, utfolumlateatfubillis. . •
    .
    o
    & minores,
    •

    pluriim exiftunt quxviaum adminiftrant. Apri majores


    Inter ipfas feras, ,

    umbelico in dorfo prxditi , carnibus optimis & faluberrimis cenfentur. Amphibii porci,
    Capiverres didi Lufitanis , haud multum dignitate ciEteris inferiores, integris miUtum &
    Barbarorura cohortibus alimento funt gratiifimo.
    expenantur; pulverem
    Quodficrudioris cibiconcoaioni, aqus potumminus fufficere
    norunt, con-
    ex modico piperis Brafilienfis praeparatum, Fuquitaya diaum, intermifcere
    merito circum-
    dimentumqueinde conficiunt faluberrimum , atqueinomniperegrinatione
    carnes guftatu bubulas plane refe-
    ferendum. Ant^ etizm lucifugx rmira afpeau animalia)
    Cotia^ quas nominant, tum lepores & cuniculi
    & Europjeis haud cedunt,
    runt Caprese , Paca^
    palatogratiftimje&
    r^^^/^^deniqueloricatx&infignes iHseLacertse r/^^^^^4&r^>di6lx, ,

    fed&alia identidem filveftria &dome-


    indelicatioresepulasexpofitse. Neque hsec tantum ,

    ftica catervatiminfaltibusoberrantia, nuper a Lufitanis mox Batavis , inveaa


    funtpeco- ,

    teneritate carnisexcel-
    rumarmenta, imprimis boves , porci , arietes. Inter hsecnefrendes
    ovillae longe praeferantur. buum enim
    &
    lunt, ufque adeo, ut iegrorum dixtam ingrediantur ,
    & aallinarum imprimis fummum eft incrementum bonitas ob coeli temperiem. &
    optimi guftus, haud
    Avibus filveftribus partim in nemoribus partim in aquis viventibus,
    , ,

    omnes tamen prseterire nolui,


    quaquam deftituuntur. Licet non fit hu jus inftimti enarrare, eas
    Ut funt qux in montanis habitant, Perdices lambi, Phafiani
    quse palato & faluti inferviunt.
    ,
    ,

    lacu &: Aracua diai Mouton pavonis magnitudine,


    Brafilienfes diverfi, BiLibmsMacuagua,
    Turdi , Fringili^
    fed nisris plumis, carne optima & tenerrima. Pfittaci Palumbi Ficedulae, , ,

    diverfi admodura generis. Accipitres item a quorum numero Nifus, quem Guavtlaon Lufita-

    ni Brafilianiverorf'^^j?f&/^^;>nuncupant, gallinis & columbismfidiantes. Examphibiis

    celebranturanatesfilveftres, quarumquaedamEuropaeisminores, qu2dammajores& anfe-


    His adjungo lacana min & lacana guacu gallinas paluftres quae
    toftae
    rum maanitudine funt. ,

    genera Ardeas, Grues, Cataraaas, Coturnices,


    menfis inferri folent.C^terum tot volatilium
    tanquam Hxoranesambr^ grifeae primarnfunt
    ignobilioris carnis pr^tereo.
    Struthiones,
    pra;dones, quamdurantemaristempeftateinipfolittorecertatim devorant , antequam ma-
    risaccol^eopolfmtpervenire. -r rt^
    cum fluvii & lacus tum mare pifcofilTimum vicmum
    Pifces fquamatos afperos Ixves , , ,

    falubres judicantur, utneque febricitantibus


    abundefuppeditat. Qui in hifce regionibus ita
    noceant Cancris qiio^ue, Teftudinibus,
    Gammaris, SquiUis, Conchis, Oftreis, ommbufque
    maris fubinde exficcat^e maximopere fca-
    teftaceis& cruftatis , pr^fcrtim paludes receflu
    incolis exiftunt. Multi pifces mari &fluvns
    tent gratifllmoque alimento omnibus
    pariter
    fluvialis in mare prolabatur fua-
    communes funt maxime menfibus pluviis quod tunc aqua
    ,
    . ,

    que dulcedine pifces trahat. Unde illeai altius


    afcendunt (ficut quoque tempore pleni no- &
    quodherbisfuaviffimis, quibusplerumquefundiluxu-
    vilunii) ibiqueimmorarideleaantur,
    numerantur, Duja, Piajuba Acarapucu , Alburnum
    Euro-
    riant inefcentur. Inter fluviatiles
    ,

    pulcherrimi pifces varioque colore in-


    p^umreferens, Cyprinifaxatiles, perc^ optimi ,
    & Con-
    qui hyeme tantum capiuntur , Anguili^ item ,
    fi-nes. LuciiequorumgenereiJ^^^^/^»,
    ^ gruSj
    " f ,

    deMedicinaBrasil. II.

    grus, Scams, hujus gcncris alii, quibus fupcrfedeo. In finubus vero


    & lacubLis^me- &
    diterraneis (qui Ahgoas Lufitanis dicuntur) pifcium immenfa
    eft multitudo quorum facilc ,

    optimi exiftunt , Smdia. , Gueha lioja , qui &


    fquamis carent , Tamau five loricati. Qoi licet
    fiuvialibusdicanturinferiores, haudmultum tamen cedunt, quod non ftagnantes verefint

    aquse , fcd perfpirent indcque fluenta


    ,
    rivi egrediantiu". & Pifccs denique vel fole exficcantur

    velfale(quicopiofiftimein lalinis hic colligitur) condiuntur, inquc penu & falfamcntariis

    , Cunma parati {^tXhtX^


    Inter quas praeceilunt Bclgis.)
    confervantur :

    obleaanturobfonio coquefane pr^Eftantiffmio quodex


    OmnespariterBarbarieodem , ,

    oleo&acetopr^ftantiori &
    efficaciori contra pifciumphlegma , cui miiltumpipcns Brafi-
    immergitur prjeparant. Qui recens capti a pifcatoribus ex Oceano ad nos defcruntur
    lienfis ,

    ac celcbrantur ,
    eorumque nomina Brafilico idiomate vel Lufita-
    hic potiffimum recenfeo ,
    ,

    Ptrapmme, Carantia
    mco, quatenusvulgonotiora, exprimo; Piracam Piraumbu , ,

    Europaeum xmulantem, fed paulo majorem.


    pifcis eft coloris rubri. Cyprinum noftrum
    Lufitam AT^-ro , Ba-
    Cxterum Carapantangele^zicx eftfimilis. Quem vc^oCunapu vocant,
    reperitur. Huic fimilis eft Ptrata apuaM non
    tavi laCOb €tiertf$/ in mari juxta & fluminibus
    xquecraftlis. ^/.^^ pifcem C^r^^/z^peromniarefert , excepto
    colore dentibus. Beyupira. &
    Cuaramcu<L2.\^\\o^Uravallo Carafitanga, marinorum pifcium facile funt prmcipcs. Hi
    &
    dicuntur, quod fundo fem-
    omnes quovis anni tempore capiuntur,& pifcatoribus Fundt Pifces
    plerumque fuperficie maris cernun-
    per adhxrefcunt. Nam qui arftate folum capiuntur ,
    iii

    deindeP//^^^?, Ptcudo feu Lucius nofter, VVariha^


    tur, ut Aurat^marinK,HifpanisPW^^5
    Corcovado non muitum abfimilis, fed
    na optimi palati, verum difficilioris concodionis :

    Acuum,Ra,arummult^ fpe-
    dorfociEruleo,nimifquerotundo. Orbium, Scombrorum,
    veluti Tritones Luiitanis P.^.v. ^^/^/^j- didi, Ba-
    cies edules. Pr^eter hxc denique luftpape
    ,

    ien^ Vacc^ marin^ aliaque prodigiola Neptuni


    , ,
    pecora inter qux Delphini & Thynni infi-
    ,

    Lami^e porro Brafihenfibus Cacaon Bel-


    gni velocitate caeterosfuperantes, confpiciuntur. , ,

    lisi^atieil, &ferr^ qux illis Aragua^ua nobis


    ^teaectt3!(i£^ei1 inter rapaces primum lo- ,

    cum obtinent. Illi formidabili riftu pifces non tantum fed &
    homines fub aquis urinantes
    ,

    , eorum pr^cordia gladio acutiflimis


    devorant: Hi perpetuum cum Cetis bellum gcrentes
    ,

    tingatur. Cetorum enim pr^fertim menfibus plu-


    radiis horrefcente fodicant ut mare cruore ,

    recedente,contmgit eos in vadis h^-


    viis ma^na apparet copia,foetufque ibi edunt;mari autem
    Qips vero volare videmus
    rere aliquando, atquehinc multiimoleiinderedundat.
    p^^^^

    provida natura opinor alas addidit, ut ho»


    cdules, atque plus minus halecis magnitudine. His
    perfequuntur , evadant. Cu)us rei non
    ftes qui omncs pifciculos minutos gregatim natantes
    ,
    redimun^.
    hamis affixos profundo immittunt, magnoque foenore
    illos
    iffnari pifcatores, vivos
    Potusporroufitatiffimus&longefaluberrimus ^fupra iUum quem ex
    tot f™^^;^P"|^'
    diximus)aquaeftHmpidiirima.divinitushifceresionibasconcefta.
    f ^^^f^^J^^[
    Largius&cre-
    SoUsardore&longoitinerefraaos refocillare ac fummopere
    recreare folet.
    flams aut tormina excitat neque ventriculuni
    bdurDOta nullo in ventre velhypochonddis
    ,

    inde fe habet: modoc.J\«V^.@^& regionis temperamento


    Simt fe^^^^^^^^

    conform'is fiient. quidem illico fudores & urinas provocat adeoque appetitum
    Atque hmc ,

    IlIaqu^examnibusP.r.y/../.0^^^ acal-
    ftomachoacuit, itautvoraccsincolasreddat.
    culofisimprimis&articulommmorbispra;fervat; rariftlmaeque
    deduobus hifce malis qux-
    serumnis libera , centefimum at.
    rel^funt Conftat, plurimos beata admodum fenedaatot
    prxteraquamtotovita.curriculoguftafle. Cumenimaqu^
    tiaifteannum , necaliumpotum
    hS pler^que nive&metaUisdeftitutx e fublimi
    prolabantur profimdis efontibiisorienti &
    excoquuntur,
    Xerfirfcaturiant,longoitinereafllduoque Soliscalore ^-^^^^-^'^^^
    menfibus mmus quandoque limpid^ obcre--
    fimxevadunt, nihilque fubfident. Hibernis
    ,

    brres pS
    nec Aue frigid^ iEftivis ob auram
    durx Sd mo les kves atque concodu
    intenfiorem frigidiflim^ funt, nec tamen
    .

    faciles. Aqu. ex imbribus coilea. ,


    leves quidem

    ^edcaUd.^^^^^^^
    excoquantur. Qu^ ex tumulis
    3untduri^conveniunt. Si qu. vero aqu. faxa
    ventre,quodventres
    & montibus his
    f---
    , mctalhs fere

    cogant&reficcent Veteraninonm inus f


    deftitiitis

    P~ profluunt ,
    iis qui

    quihumidiori&moiliorifunt
    guftandis , quamnoftratesin divxrfis
    vinorum quahtati-
    foTertes font in aquarumdifferentiis
    fi nullohabito difcnmme
    aquas hauriant,
    busdifcernendis, quos imprudenti^ infimulant,
    hauriunt
    Mtruiffiml&dulciftimas, ^-f'fl^^^^^^^^^
    rfubtertaneis negledis; in urceis fiaiUbus , noftes
    ob teporem ^-^^^^^^
    nvitis radiis verticalibus , intenfiftime ipfo momento ^'^^7" ."^PP^^^^^^^^
    A,ftuantibustamcn
    moxxvi libV Aquaqu^citocaIefit&citorefngeratur,leviftimacft. Cum e
    deguftata bibcrc non convemt.
    Tm UceV^a^^^^^^ nifi off^a conditur^ antc
    3 3r
    j2 GVILIELMI P O H I S I S

    contrario noflra pubes nautica & ruftici,peffima omnino confuetudine, frigida largilfime hau-
    fta vinum fdilatitium ob metum cruditatum fuperbibant. Q^afi ejufmodi vehiculo opus elTcrj
    equeduobushifcecontrariis, hepatis aliorumque vifcerum tonusnihil pateretur. Praeterea
    militum Afrorum proitiifcua turba olenteillo&nimio famiiiari potu, qmGarapa vulgo
    & ,

    appellatur, fe implent, quem caupones lucrionesex nigro faccharo aqua conficiunt vix & , &
    defcxcatum ,
    viHpretio divendunt, additis nonnumquam foiiis arboris Acaju, quorum calore
    vapores excitantur citiufque inebriare faciunt. Conceditur tamen modice, fi rite concin-
    ,

    netur vetufque fadum fit.


    ,

    Dilutum quoque aiium ex aquafontana Saccharo Limonibus a mulierculis noftratiuni


    , &
    confedum fani pariter ac aegriin deiiciis habent. Vini Abfmthitx cerevifis Europseae , vini ,

    imprimis adufti maximum in his oris ufum, quidam voluerunt fed immerito. Vinum Rhe-
    , ,

    nanum Galiicum vel quod nimiis fuffimigiis infedum huc deferatur , vel delatum minus bc-
    &
    ne confervetur , minus fanitati conducit. Vinum Hifpanicum per omnes Indias , quod per fe
    fine arte fubfiftat Europaeis longe eftprjeferendum. Cujus ufus modicus vefpe-
    , cjeteris vinis

    rifacer, maneprofanus. Necleviterpeccant ,


    quitorridishifce plagispaulo plus juftoillud
    potant. Quippe numquam expertum eft potus frigidioris exceffum , tantum nocuifle , quan-
    tum calidioris , quicquid nafutiores refragentur. Galen. in Hippocrat. commenL Ub. v. de
    Sanitatetuenda. cap. 12.
    &
    Hadenus de ufu abufurerum, ut inde conftet,hunc orbem habitanti, quibus quo pado &
    tueri ac firmare valetudinem poflit debeat. Antequam &
    autem de lapfa reftituenda agamus,
    paucis perftringendum duxi , quinam morbi qiijecunque annitempora , conftellationes , prie-

    cipue Lunx seftufque aquarum refpiciant quique inter diverfas gentes , vel difcrepantes vel
    ,
    :

    communesfint. Primumquidem , cum ob conftantiam xquahtatem tempeftatum , haec &


    plaga faluberrimam temperiem ex calido humido fit na£ta &
    verifimiliimam , mutationes nec

    tam magnjE , nec tam crebrae , unde certa falutis & longxvita-
    ut fupra a nobis didlum , fiunt ,

    tisindiciaproficifcuntur. Quia, ut ait Hippocrates, mutationes tcmporumpotiflruiiumpa-


    riuntmorbos: & in ipfis temporibus magnae mutationes autfrigoris autcaloris, &aIiapro
    rationeeodemmodo. Semeftri fiquidem pluviofo Ucet humiditatis praedominium , tamen ,

    a jugi Solis fplendore , accipit moderamen. Qupd fi ex debito & tempeftive fiat , annum
    proximum fequentem faluberrimum & a multis morbis immunem prsenunciat.Semeftre aefti-
    vum, rorecopiofiore imbrium rarietatem compenfat & prjefentiam Solis diurni lenit; ut- ,

    cunque tamen media jeftate , nimirumDccembrivellanuario, fole redeunteaTropico Ca-


    pricorni terra iis irrigetur aquis , quas pluvias de Acaju appellant quibus fi non prorfus de-
    , :

    ftituantur, necnimiumobruantur dumpraedidlaarborfloret optimede Barbarorummef-


    , ,

    fe& vindemia agitur. Hifce temporibus aeftivis , ficut raorbi citius definunt , ita acuti ut plu-
    rimum & boni judicii funt. Secundum illud: Ex conftitiitionibus anni (Hippocrat. lib. 3.
    Aphor.xv.) inuniverfumficcitates, affiduis imbribus funt falubriores minus mortiferae. &
    Hinclaterales morbi, febres ardentes, raro lcthales. Per ficcitates enim febres acutae fiunt, &
    fiquidem annus maxima exparte talis exftiterit, qualem eff^ecerit conftitutionem talesut ,

    plurimum quoque morbos expedare oportet. Verbi gratia caecitates vel diurnae vel nodur- ,

    nx dyfenterix , haemorrhoides , inflammationes ani , pruritus totius corporis , impetigines


    ,

    ex adufto fanguine generari contingit. Lepra autem fcabies incognitae funt. &
    Hibernis menfibus fi Aufter perpetuus corpora exfolvat humeto , languidaque reddat, ,

    qui generantur morbi prscipue funt febres putridje, multa capitis ac ventris pituita (juxta illud
    Hippocrat. Aphorif 16. Iib.3. Affiduis imbribus morbi fere fiunt , febres longae fluxiones ,

    alvi , putredines) lapfus cartilaginis enfiformis , albus alvi fluxus ,


    hydrops , Hernia. Om-
    nium autem maxime oppilatio hepatis ,
    ventricuU imbecillitates &
    qux vifcera fimul cum :

    anni tempore mutationes accipere folent. (Hippocrates de aere, aquis locis;) Spafmus, tor- &
    por, ftupor, caeterique nervorum affedus in Indns inter advenas frequentes funt,atque prae cae-
    teris pifcatores , fabri piftores illis infeftantur. Porro pedum ulcera
    tantae funt maligni- ,
    , ,

    tatis, utvixcurationem, nifixftate recipiant. tempora bene velmalefe Morbi aUiad alia

    babent fine medicamentis aliquando audore Hippocrate. Plerifque tamen his morbis asftas
    ,

    nonvacat; ad Aphorifinumdecimumnonumlib. 3. Quilibetin quibufvis anni temporibus


    morbi fiunt tum exacerbantur. Atque hi omnes enarrati affedus huic regioni tanquam pa-
    ,

    trn funt. Africae autem oris occidentalibus Scorbutus, Cachexia & Synochus putrida. In ChiU
    caeteris malis prxdominantur , tanquam endemia , ftrumae quidemin parentum
    femine laten-
    tes, fedortxpotlffimumexaquanivaU, quae illis ex altiffimis montium jugis allabitur. In
    Javalndiseorientalis infula(J. Bontius demedicina Indorum) Berybery, paralyfeos fpecics,
    famiUaris eft.

    Quantum ad xtatem , infantia & juventus , ut didum eft fuperius , morbis frequentioribus
    infe-

    p
    D £ ME t> I C I N A. B R A S I L. L I B. I. 13

    infeftantur: fenesverorarioribus, Aphorifmo 3.1ib. 2. Etquxdam setatesad anni tcmpora


    & vidus genera. Et paulo poft Aphorilino trigcfimonono hb. 1 1 Magnam partcm icncs .

    juvenibusminusjegrotant. Catharri qui frigidioribus regionibus fcncs, hic potilTimum u>


    ,

    fantes & juvenes infeftant.


    Morbidiverfisinnationibusvariant. Noftratibus, imprimisnovitiis , funt compofitiplc-
    ramque&Chronici. Atqueeorumlonge plurcs morbis corripiuntur frigidis quam cahdis,
    quod a nodurno frigorc minus fibi caveant & a diurno seftu calorem innatum cvocari patian-
    tur. Tum quoque cx nimia nutrientis cibi & potus ingurgitatione calor naturaUs inftar flam- ,

    mceimbeciliis, cuimultumolciconfcrtiminfunditur, fuffocctur unde corpora nonfolum -,

    noncalefiunt, fed&frigida vitiagignuntur. Quippetam pcrtinaces incurruntvel vifccrum


    obftrudiones , utpaffmi languentcs dccolorefque ac vivacadavcraincederc
    velalvifluxus ,

    vidcas. Lufitanis minus compofiti , fedacutiores folent obveniremorbi. Brafilianisrari, ii-


    que acuti &
    fimphces.
    Qiiod fi zeftas admodum ficca fuerit , bihofis melanchohcis ob nimiam aduftionemmalc &
    cft. Humidum fiquidem quod in ipforum corporc adhuc rehquum eft , calor depopulatur
    ,
    &
    deficcat, partibusvifcofis&craffioribusmanentibus. Pituitofis hxc omnia e contrario ob-
    vcniunt. Hyeme autem nimis pluviola , teporibufque nimio flatu fufcitatis corpora non ,

    conftringuntur fedcerebrum nervique humiditate ac uhgine opplentur, qnx , acccdentc


    ,

    arftate, jeftuque, ac mutationc fubito acccdente, circa /Equinodium A.utumnale valde noxia.
    Namquia venterarcdundantehumoreliberarinequit aquam intercutem, profluviumalvi ,

    ac diflScuItates inteftinorum inde enafcantur oportet. Sic muheres quantumvis foecundae, non
    tamenconcupiunt, crcbroque abortiunt , aut fi quando parturiant, difficulter fcrtum eni-
    tuntur, eumqueimbecillemacdebilem, brevique interiturum , aurcertevaletudinarium.
    Quod quidem potiftlmum de advenis muheribus didum fit.
    Quaiitumvis tempus aeftivum hiberno magis fit falubre , quoniam in Brafilia ficcitas hu-
    mtiditati prxvalet , naturarum tamen ahse ad jeftatem , ahx ad hyemem bene vel malc fe ha-
    bent. Proindemulieres &infantes cumcorpore fint magis pituitofo; seftate melius quani
    ,

    hyeme valent. Contra , biliofa corpora & gracilia melius hyeme, pej us autem jeftate. Et hxc
    quidem de intemperatis quae moderato contrariorum ufu conlervantur , corrumpuntura
    ,

    fimih. Contrariumvero intemperatis fiericonfuevit. Ca:terum a morbis qui evaporibus


    ex terra aut lacubus ortis, nafcuntur, non eft prorfus iibera Brafilia, Coelo enim exiftente tur-
    bido, & vento marino a terreftri vido , fubito fiunt catharri raucedines. Abiistamenqui &
    Epidemici dicuntur &
    a maligno
    , fiderum influxu ,
    vitiofaque qualitate coelitus dimifla cer- ,

    tis temporibus fseviunt immunis femper fuit habita.


    ,
    Anno miilefimo fexcentcfimo quadra-
    gefimo &
    tertio , ^eftate admodumficca anthraccs apparuerunt. Tiiginta annorum decurfu

    fcmel duntaxat Afri ex Angola huc variofls laborantes devedi , rcHquos nullo malo contami-
    natos, ingentimancipiorumftrage,inquinarunt. Pari propemodum
    modo contagiofa lues
    hyeme pluviofa aliquos grcges depopulata eft. Eo tamen maligni-
    inter peco^ra domeftica , ,

    tatiscontagiumadfcendifte, utpeftis^ficut in Peruvia a tergo Brafihae fit)aut morbuspefti


    affinis inde exortus fuerit, a
    nemine umquam compertum eft. Quafi affiduitas Euri ab Ocea-
    no fpirantis aerem ferenet &
    quafi verratus adeo ut fcminaria contagu impediantur , haud ,

    aliteracalido&ficco, quamfubZonis temperatis a frigido ficco exftinguuntur. Morbi &


    vulgaribus funt vehementiores , tantum maioremaeri
    fiquidemEpidemiciquantumcaetcris
    admutandumcorporishabitum&adpeius aut melius difponendum, ineflevim quamindi-

    aa& C2£terisnonnaturalibusapparet. Pleni novilunio , imo& quadrantibus & fingulis, al-

    terationes manifeftas corpora recipiunt.


    Quo fit ut Medici non nifi neceftitate urgente
    ^aris medicamenta porrigantj tunc enim dolor exafperatur pejus habet jEger. Idem &
    cooita de Sohs motu diurno cum fupra fidem
    , circa meridiem , biliofi morbi , nodu vero pi-
    tuirofi in^^ravefcant. Motus Luns
    diurnus finguhs fex horis non minus quam menftruus mu- ,

    tationesevidentesfufcitans, obfervatu digniflfima operatur. Singulis enimfex horis , modo


    accedentcmare, morbum ingravefcere , ac dolorem mitigari viciffim fex aliis , modorece-
    dcnte, cruciatuspaulatim minui, ipfi aegri teftantur. Quod in acutioribus juxta ac minus
    acutis morbis , pr^ecipue in hs qui e fluxionibus
    plenitudine oriuntur , apparet. Adeo ac- &
    incidente confliguntur cum infirmitate non-
    crefentibus aquis , aeftuque maris in plenilunium
    nulh , ut etiam vitam cum morte commutaturi videantur
    cum tamen vix quenquam tunc in- ,

    autem pelago decrefcente extingui aegrotos quia prjEtcr alio-


    teriiflfe meminerim. Plerofque
    ,

    rumteftimonia, ipfetoties experientiacomprobatum habeo, confidentius aftirmare


    aufim.

    Idcm in partu fieri ab obftetricibus fuit obfervatum. Ita ut vahdiffimx & hse influentiae occul-

    tx coeh qualitates eofdem , effeaus nafcenti & denafcenti impertiri videantur & hunc a vi^ ,

    tieanf^uftiis illumacarcere&vinculisuterimaterniabfolvant.
    ,
    Haec cademde animantibus
    ^ B 3 brutis
    GVILIELMI PlSONlS
    httis-^^^irmant
    quodametamennondumcxperientia exploratum fateor. Anftoteles nul-
    biutis.mimant^^^^
    PlmiusquoqueNatm-.Hift.lib. ii.cap. io2.itadcMa-

    ;rCll4-.-^/-^/-^ mgenacmmm, f^onde. „ue &


    fabulafenUre ,
    eadem ....

    cmnia^enetrante^.
    ^ Empvricos in praxi cxercitatiftimos , ad ho-
    ADlucimisexpenentmimisVirisaccepi , r
    :)cncbr,ui}.j)i.i«-'-'^^ ^ .

    &tSncdemum ptoiuuitiafii poftquam ,am aqua:recer-


    r»:ftSummortemfibip«dixiffe;
    ad fequeutem rcccffum
    fiff^n clqu Uumdefluxumcvafiffcnt, fpemccftam conccpiffe
    difto occubuetunt. Ha:c
    Quod ipfum itacontigit, tempotcquc modo
    fcforeVup^^
    utadm Kc di-nTita Mcd.co perquam neceffatia, utde altenus fa utc fuoquc honote

    fymptomat.ctu^ qmd
    eftausfciviffc, quod pctturbatio hsc criticum , aliqnando
    Sicut en.m nox , Apho-
    ptScrat pro dffpofit one natura. aut viriam maten« morb.fic^e.
    molefta cffc folet qus vero fubfeqmtur lcv.s,
    rifmo X iTx' 1* z Lfim pr^ccdcns , ^gris
    ,

    dcfmcns , quo graviot fuerit, eo lev.us mehus d.fpo- &


    oppt ffio tec aqu. dec?cfcentibus
    crifim adfint fin mmus, mors eo cctt.us
    fubfcqu.-
    tut^^elinquit cotpu.s, fi modo tcquifita ad
    :

    f quam .„tetd.u«.fta.u.
    ObfeivandumauKmquodh^ perturbationes noSu fomotes ,
    ur quam .nterd.u v.res
    motumfcquetenrar qu^ noau mag.s
    Ouafi hi moms Luns plcmmquc
    ,
    ,

    fa^KCrit Potro crifium obfetvationcs


    frequentiff.mc occuttunt , modo pr«:fcnt.s prx- &
    , motbi natuta
    dignofcamt, pr.nap.um catctaquc
    tcriti'tcmporis conftitutio titc^xarainctur
    quidem in fub,ea.s ad ccsl. fol.q; hu,.,s te.ii-
    b tcmpora non negligantut. Et totum
    Itoc
    mo Ommum autcm max.me .n Indis eotumque t.-
    pericm conftimtis , vckmium compcries.
    fu vivemibus fdicius morborum
    ,
    eventum ptxfcntitc plur.maquc cxl.bt.s folum nota , cx-
    ,

    Crifesfcepcperfca^fium, &qmdemtcmporea;ft.vopo-
    pcricntiatandem confir.Bare licct.
    tuncfunt tcmpota. Quaproptet H.ppocrat.s
    riffimm^, quia magis conftantia & asqualia
    Aphot.lib.m.veriffinumquotidiecxpetiridatut.Conftant.bustcmpot.busfitcmpeft.«
    inconftantibus auteramftab.les& mali
    pcftivefiant , morbiftabilcs&bonijudiciiaccidum;
    veto pcr fudorcs , quos cahdos .i,agna &
    futo S«p quidcm per hcemorthagias , fi.piffirac impar.bus p^xta
    falutares compct. . tdque djebus
    copia e corporibus flucmes, .mxi.nc
    Aphotifmum trigcfimum & fcxtum lib. iv. fm minus.
    ut cx dcfeftu v.r.um fit c t.us &
    Nccminusctebropcrfluxusventriscnfes mamfcfte apparcnt In
    quamdiefcptimo.malum.
    pctpetuo .n h.s tetns exctucmu m tan-
    qna.«um fy.™to.;atici fluxus alvi . miferos mottalcs
    mmnamI"wcepcteandemfccxonctarearaat.Deniqucficutlo.isoalv.pro9uv.odctent^
    ita fpontc fupcrveniens fa=p.ff.mc folv.t raorbura.
    vomitus , arte co.icitams ,
    prodcft , ,
    novos
    Cstctum, qucmadmodumvcrcrcs morbos nonnumquam
    cxt.ngu. conns.t, .ta
    Namprster-
    ;kca:lifidctumquchoci.ifluxu&terrK Auftralis tcmpciie , generari conftat.

    auam quodaftra aet , anmtcmpora , aquatum


    ,
    & ciboramdivctfitas, ratioquc vivcndipror-
    acceditvariatumnat.onu.ncon,una.o. SicEuro-
    fi«alia faciletempctanicntaimmiitent.
    MuUm
    ; cum Biafilianis
    Mamaluc^ .ut vocant proge-
    oxi ctm /Ethiopibus concumbentes modos , fua malacom-
    AmcricaniEuropsis. petquofvisfamiliaresvivcnd.
    ncta.itAfri&
    &divcrfi, nunc novi gencra.itur morb., qm
    municant & viciffira. Undenmicimplicati quam
    rxercitatiffimosquandoqucviros ita dcfatigaruntin praxi. utc.rcamorbid.asnofia ,
    rei incertimdinc , non mmus h.
    crca motbos endcra.os.
    maiimc vacilkvcrint. Ita ut in tanta
    & curandis. .nfc.nam
    Zm Uli fuam olim in lue venetca. aliilq; id gc.ius
    morbis d.gnofccnd.s
    remcdiis exquif.tionbas mventis . morbotumquc tcm-
    hiJcnuc fint confcffi. Doncc tandem
    Nonnullimorb. expatte noviv.dcntur.
    poribusaccuratitisobfctvatis. quofdamexpulctint.
    accidcntia nonritc obfcrvant, curandttamentat.one
    qu rpe.i^dum, tempus. cadcraque
    Zfempcrdiffetunt Qna:ora.iiautrcaedisnofcimut,folem& fagac. ,ud.c.o , multaque
    fuffuran potu., obfetvanombus
    exne.™nt.aopuseft. E^quantumtemporispubliciscuris
    inPatriamremcans, lubensnunctra-
    XXcTdi impc,idetc, .ifque, quibuslampada,
    ut fuo ingcnio atque .nduftt.a , ca qux adhuc
    do impcrtiri volui Spc ccrta fretus fore , ,

    autfiquxmiuusrcaediaa,cand.d^
    dcfitomut aUquandofuppleam, batbar.es facle pa-
    enim ,
    conatibus, ptincipii gravitas , mcultaque
    licettcnuiltibushifce
    trocinabuntur.
    GVILIELMI PlSONIS,M. D.
    L I B E R S E C VNDV S,

    Quiagit
    D E

    ENDEMIIS & FAMILIARIBVS


    MORBIS IN BRASILIA.
    C A p. L

    T>e Fehrihm.

    Uemadmodum multa in tam crafla barbarie cruda vel corrupta, arteque


    Hippocraticaindignareperiuntur ficetiamnonpauca utiliffima , antiqui-
    tatemredolentia, quse veleruditiffimosMcdjcosadvenas difcipiinse fiibji-
    ciunt, obfervanda occurrunt. Quippe cum multaruni artium rudimenta
    .velabipfisanimantibusbrutis(quibusbenigna mater natura arte infitaim-
    primis curandi morbos deftitui noluit) ad nos redundare fatendum fit.
    Quis
    f

    dubitet ab his mortalibus licet remotiffimis a dogmatica & rationaU meden-


    diarte, nonplurimanobiliffima&fecretaremediaatqueantidota, mcdendiquc modosve-
    teribus incognitos quotidie adpofteros derivari ? Qoibus paulatim ad manum traditis ,
    ,
    &
    tandem quafi in fuccum fanguinem a Rationalibus convcrfis , doaorum Scholse libri fu-
    & &
    perbiunt. Experientia enim tum authorum teftimoniis conftat omnes
    paffim fervidarum ,

    plagarumlncolasEmpyricos , morborum caufis negledis, fumpta indicationea morbis &


    fynTptomatibusadduopotiffunumauxiUa, fcilicet evacuandi & refrigerandi praecipites ferri
    atqueibidemfubfiftere. In quibusmedendi conatibus, quantumvel fibi conftent, veldefi-
    ciant , folcitiores faciie viderint: ex hac qualicunque Medicina BrafiUanorum a me per fepten-
    nium obfervata & quam potui fuccindc tradita.
    Java, vaftailla India: orientalis Infula, odavo circiter a Unea /EquinodaU
    ficut Brafilia

    gr adu verfus Auftrum, ab intermittentibus febribus habetur immunis, paucofque


    morbos qui
    certam periodum cum intermiffione obfervent, iftic graflari teftatur
    J.
    Bontius, in Indiis
    quondam Archiater. Morbis autem epidemus & peftilentialibus, tum Synochis putridis, om-
    nibufque febribus continuis habitatores aftliguntur. Idem de Angola, ejufdem nobifcum lati-
    tudinis gradu , a Medicinaeperitis Jefuitis accepi. InRegno Peruano &Chilenfi provincia,
    regionibus a tergo Brafilise oppofitis , fed frigidioribus promifcue peftem, omniumque fe-
    ,

    brium genera , ficut in Europa reperiri teftatur fenex Hifpanus quondam in Potofi pradicus
    , ,

    fcUciffimus. BrafiUapcfte, cseterifque epidemiis &


    graflantibus quidem plane deftituitur non :

    ceque tamenfcbribus, Synochis putridis& , cum impeditas circulationes & ventUationes, faci-
    le obftrut^iones& putrefadiones generent ,accedente fr uduum fugacium & horariorum ni-
    mis frequenti ufu ac ambiente aere calido
    , humido. &
    Eebres continuje ardentes ex bik eraginofa ortae &
    cum furore aliquando infurgentes, om-
    nium fxpifllme hic reperiuntur. Tertianis quoque cjEterifque intermittentibus vcris & fpuriis,

    haec terra non caret quscum exquifitae & fimpUces non r^ro fint vehementius citiufque
    ,
    ,

    terminum folent abfolvere. Noftrates imprimis Baccho indulgentes, prxterjamenarratas


    febres
    GVlLIELMlPlSONIS
    Oaaitanas non minus hic quam in
    Europagraves , licet minus durabiles incurrunt,
    febres
    lEftate exiftente ficca , ob confumptionem tc-
    nnod inoxiTtem aduftionem recipiant huraores
    nuilfimi! permarifionem accrrimi Sc craffiffimi. Quibus, malo
    & exiftente Hepate, n.on ra- m
    roHydropsfuccedit. ^
    afferere audeo me numquam quoque ul-
    , i

    Ouotidiana; rariifime hic dantur. Cura Galeno ,

    luiT^uIvenem aut virum , natura caUdos utcunque


    & biliofos , iis febribus corripi vidifle, exci-
    pe pucros voraces , hyeme imprimis exiftente
    calida &
    valde humida. Ephemeros ob accen-
    experimur quas multa frigid^ UTora-
    fionemfpirituum, velexfolamorafubSole verticaii ,

    reftituunt in athletis , inftinftu naturah , an Hippo-


    tione per totum corpus fada Empyrici ,

    cratis&Galenipraeceptisduai, ignoro. ^

    Hipleriquemorbiprognofi &
    curatione aliquando abEuropieis difterunt, nlquepartim

    ex veterum inftitutis, medemur. Inquibufdam vero Regioni, viaui, cieterifque admo-


    ,

    folertiores fynochos illas at-


    dum ab EuropjEis diverfis plurimum concedendum. Empyrici
    ,

    milfione tribus modis, fcilicet vena-


    que ardentes continuas promifcue fanguinis creberrima ,

    accedente frigidx potu & fola


    rum arteriarumque fedione & cutis fcarificationibus inftitutis ;

    Ma^Mocaf^iaa, paffimemendant. NonnuUi vero potiom exaqua fonta-


    ptifana ex radice
    ad fyrupi confiftentiam coax , fc fi-
    momento & recenti Limonum fucco
    na cum facchari
    ,

    dunt eamquecaUdamfeiicicumfucceflli reiterant, bis terve de die, atque hoc modotur-


    gentemfervidumillumhumorem, aciditate tanta fremant fedantque ficutin olia bulUenti :

    faeoe contingit.
    Somnumper externa foporifera , eomndemque hauftus concihant, (ad amara quoque
    iS^ayptios confugere teftis eft Profper Alpinus) tum imprimis cum
    imtempeftivjE , ut folent,
    ab im moderata forte venere
    comitantur vigiUx , atque febris fubjcaum effoeminatum atque ,

    contigit. Tunc enim


    exhauftum corripuerit utLufitanis pariter ac Indis frequentifllme
    ,
    ,

    &
    fpirituum humorumquc accenfio magnis iUis remedus evacuanti-
    prxfens iadara virium ,

    humoribus ,reftituipoftulat: quodto-


    bus omiflis , per narcotica , qux coagulo fint ruentibus
    &
    diverfis medicamentis , accedentc vifcidaquadam
    tius corporis, prjecipue capitisUndione
    & frigida materia e ramuUs cardui littoris contufa , inftituitur.
    ita in Indiis nocef,
    Porronegledus in horum morborum principiis , ut ubivis terrarum ,
    venas fecandas
    necattendendumad Avicennie confiUum, qui nonnifi poft concodioncs ,
    prsecipit, principio&ftatu morbi jamelapfis. Febres
    enim acutJE qnx mentem de^iciunt,
    adeo invalefcunt, fi ipfo ftatim initio magn^ illa enarrata remedia
    non adhibeantur , ut
    diem non movendum, quod mo-
    non raro letliumfecum trahant. Ita ut poft fccundum
    imo in acutifllmis turgente materia fjepe poft
    primum, ob exolutas vires
    tum non eft:
    Cujus rei veritas ut experientia dcprehenfa in Grxciae infula
    Co, hc mdies magis
    filendum fit.
    magifqueinBrafiliaelucet. Atque hasquidemfanguinis evacuationes inter advenas &no-
    corpora,
    ftratespotiflimumftriaius obfervandas cenfebis quod Lufitanorum calori aflueta
    ,

    ampUs vafis, raraq^ pinguedinc infai-aaj indoi-u.m folida, denfa & compadatutius &
    diutius ta-

    Ucet.' A prima namqueinfantia ad


    ipfam ufque feneaam (quae utraque vaUda & firma ut
    ti^are
    fedamiciprofperofucceflu,
    pluriummeflefoletj cito.tuto&jucundenontantumChirurgi,
    venas incidunt. In iUo Rhafin, in hoc
    Avicennam imitantes, invitis tot Galeni ahorumque vc-
    1 refpiciunt , non qux ^tas fit , nequc quid intus
    terum interdiais. Celfique illud didum lib. 1 .

    incorporegeratur, fed qu^ vircs fint. Eatamen


    cautione, ut quantum Europaeis Boreali- &
    promtitudine prseftent; tantum ilU quantitate,
    & qnx unica vicefit, defi-
    bus iteratione
    Hippocratis prseceptum aflecutos memini , ut ad animi deliquium fan-
    ciant Nec umquam
    raro concurrant. In vegeto & juveniU
    auinememiferint, quod requifita adiduno fubjefto
    plethoricocorporevixfeptemunciasexcedunt, quatcrtamen, imo quinquicsdie eodemfe-
    licitcrincifionemrepetunt. Raro hirudinibus ,
    qusefuntEurop^isminores, utuntur. Sca-
    rificationibus autem frequentifllme ; tum
    &
    cucurbituUs corneis rite apphcatis phleboto-
    mixdefeduminmulieribuspinguioribus, fenlbusdebilioribus infantibus molliori carne &
    cucurbitularum apud Americanos ufus exiftitj
    pr^ditisoptime fupplent. Solus cornearum
    alteraanguftiflima
    Lquefunttaurommparv^perpoUta^, quibusalteraextremitaslatiflima,
    oris fuaione, retrafta refpirationc cu-
    parvo meatu conftat, quas non igne vel aqua calenti,fed
    tivalidifllmeaftigunt,reiterantqueproUbim. tutum njdtjum fitnfnedmm uftucu- &
    curbituUrum contra plurima mdaexterna & interm, pr^ter Galemm & Celfum
    , OrthafiusdeHe^

    Hocidemfaciuntfanguinem volentes trahereeadem cutefca-


    rodotorefertlib.vi ii. cap. 17.
    dida: A\x magn^ fcarifica-
    rificata hincquc copiofior quam cucurbitulis cduci folet. Verum
    ,

    tiones abfque cucurbituUs nec attrahendi


    modo nec fanguinis quantitate cum Europ^orum
    ,

    vel dcntibus pifcis Lami^ profiinde


    conveniunt , quippe e^ raro cultello fed fpinis arborum.

    aliifque exterms membris ficut /fcgyp^u


    inftituuntur, noninmaileolisadveterumnormam,
    t

    MED I C t N A B R A S I L. L 1 B. L 17

    brachiis&omnibustoirofiscorponspartibus, vulncra-
    ^Jiiqac folent,fcdfcmonbLis, furis,
    queaquacalidairrorant. Hacratione librasfanguiniseducunt, nonlccusac per vcna:fcaio-
    pcac laborans duas
    ncm plurimumque adeo differunt a cucurbitulis fcarificatis. rOnbalius
    eduxiffe fibi cum fucceflii, de.feipfo teftatur.) U
    circiter fanguinislibras per fcarificationem
    opus aggrcdiantur non folum fndlioni-
    vero doloribus fcarificationis fuccurrant antequam ,
    ,

    ftuporem quafi mcmbris inferunt. Perafto opere


    biis fed &manuum vapulationibus crcbris,
    plurimos affeaus, fcbres
    hoc remcdio
    cafJccis &balfamisleniunt anodynis. Atque
    folo
    intcrnafque partes nobiliorcs a noxiis libcranthumoribusabi-
    imprimisnonraro reftituunt,
    quemultaviriumjaaura. . r^^c^ , •

    horiscibant. Dcfe- i

    Citterumrcligiofifuntinpr^Kfcribendadixta. Sjcpius& ftatisinterdm


    alibi nocuiffe , multis expcn-
    aum enim quamcxceffum o^grispliisfemper in Indiis quam
    tenent , juxta illam Septalu animad^
    mentis ratum habent. In quo tamen medium cordatiores
    m indicatione 'viriutts detertoresm dejedtm /r^-
    tenui viBu fr^vdente
    verfionem xx i Errores
    .
    ,

    pares errores
    ^dente morbo , deteriores in exce(fu tn pari tndtcatione
    .
    ,

    ,ha:c abillis maxime


    Porro fyrapi & conditarefrigerantia &putredinirefiftentiacordialia
    granadiUx pomum) Limoniis Au-
    probantur Syrup. de LMurucuja ( quod eft celebre illud
    • ,

    Oldangaba, Vbtpttanga , ficus indicx fragantioris Iam4^


    rantiiscorumquefloribus. Pruaus ,

    caru^^iCtx pulpacticurbitsmaioris&pomi
    lampaba: tum pyrorum & prumorumpunico-
    & Guajaba vulgo dicuntur,aut faccharo condita , melones itcm
    coaa
    rum- qua; Araca
    aauaticsVivecitrulli, Balancias vocant Lufitani.
    Tum &
    radices fucculentce ^ihonsFmbt

    \ au2e dio nitate &


    fapore citrullis haud cedunt)mirifice ardorem fitim exftinguunt, virefquG &
    profternuntur 5 atqueferms
    ilrimi^sreftituunt, qmbus Empynci quod ,
    cegri in Indiis citius
    cautiffime femper confulunt. Qu?.m-
    Quamqui frigidiores plagasincoiunt, convalcfcunt ,

    vivendi rationem diutms mftitimnt adeo-


    obrcm morbolicct profligato, inquifitiffimam
    ,

    caput exponant convaldcentes , ut ex noftns


    Gue cavcnt , ne vel foU aur^ve fubtiUffim^
    pr^varicatores ab ipfis prorfus dereiiaos vi.
    Bekis quofdam paulo rigidioris vitx regiminis
    ,

    frigidioribus terris, pr^diaiones falla-


    de Neque enim conccdunt, idco folummodo in
    quod acris cibi potufque craffioris tum humorum
    mor- ^
    cio Simperfeaafque fieri crifes
    ,
    ,

    quin&abea, quxipfomorbi unoperperaminpro- principio,


    borumTom^
    ultra Tamarin-
    sfpSdi fit adeo abftinent k medicamento fortiori , ut
    neceffitas, ufque
    atquead ^^^^^'^' ^''^:'^'^'^:
    dosvelMechoacanx rccentis condituram vix alcendant,
    impingant in pr^cepta Hippocratis,
    Jint Quaifi retamen folertiores difpenfant, ne nimis eli-
    fed in venis contineantur ,
    quippeZiimhumores undefebres hx nafcuntur noninalv^,
    guntpharmacum, quodhumorcs e venis cducat: qualia ^^^^"^P^S^";^^^ P^Xalia d^^^^
    viaufque ratio ^^^^^^^^^^/
    rerum conftitutio & temperamentum Regionis , '-^^^^^^^^^
    facile litem , utrum maius haberi
    dcbeat
    ciicarnorooruniidLivj
    --^f-^^^^^^^^^^
    ^ittloSem,,
    1-11.^ rririr-T^ha^mOlThao- ,
    tUmpraXlsqUOtldiana.

    „ec/£gyptios pb
    noaS aSaimt.lnquo
    fangaiaem edacere amant. Sed medmm tenentes mtet uttofqae*
    ^faos oaTie imis folis offam conditnta: cnm modico fng.da
    mane ad cLcLttandas vites,lypothymafqaeevi
    evacuatio inftitai poftulat, licetminustntumiUis
    ^°Siveto&'ven"Sio^^^^^^ nimis
    vena fuerit Incifa; medicins tamen confultiores,
    habeatut alvum laxare antequam vigiliis, phte-
    utgentibus
    laxate folent. Arteriotomiam,
    iut^car^ compefcete , aftriftamque
    craciatuummagiimdinc&membranarumcapitis affeftibus, pr^fertim.n-
    niride fdittas, minotes in fumm.s
    vetetatir fdmkmnt ob difficiliotem illius fanguinis reftriaionem ,
    : licet

    ^"Ssst:-o!;^rpr^^ confetvanda; va-


    s^otoonenda.^ in feptentrionalibus pta^poni folet, f.ve
    nairbus te
    incolas , qaam advenas
    Cd^i reuCbotollendofiat: qaod tamenfttidius interprimos
    chronicifquc motbis ob..ox.os obfervandam
    eft.
    feotemnonaleTviau crafl-.oti utentes ,

    fib.multum fi"",t ahb. d.-


    fediff-erantparum, nmilefque
    ta^^^^^^^^^
    tumquoque fubCane&
    Imeft tamen hibetno,SoleCanctumingrediente,
    fubSoIftitio
    fnTcai erob ventorum mctidionalium tepores,
    & humiditates pra:doni,nantes , non a=que
    quod in Capricorno fit o«
    ?aeUe^nS~rgationes, Idem cogita de Solftitio xftivo, ,

    iEftate potiffimum per


    q-d ob
    s ra m idionales f=tvores protrahatur.
    platimi fmt faciles ad vomitum: Hyemeveto
    biUsdominium, nimiumquefaaaum ufum
    GVILIELMIPISONIS
    convenit, ob redundantiam pituitx, imprimis rimateriapec-
    Dcr infenora corpus purgare
    cans infrareptum tranfverram hxreat
    , ad Aphorifm. 4, lib. iv. Cujus
    neceffitas fi tanta m ,

    majorerit. Quippe Picrocholqi-cato qui dicuntur, Isevitatibusm-


    Grjecia, in Brafilia facile
    per fnperiora haud facile ferunt Aphorifmo 1 2.
    teftinorum infeftari folent , purgationefque :

    officinis deprompto potius, quam nativo medican veht.


    lib IV. Slquismedicamentoex
    , ut iunt potiffimum
    Rhabarbaruni , Caf-
    confideret qux fimphcia magis vel minus durabiha
    ,

    fiafiftula, Turbith,Zalap,Scammonea:
    Ekauariafereomnia. Infufiones, fucci^frudus
    & flores omnes pedorales, Radices PaeoniiE, AngehcjE & Bryonise Valeriana, Althea,
    partes depo-
    :

    Meon femina frigida majora hordeum Farinx , & fi qu^e funt aha , nobihores
    ,
    , :

    vero,', Aloe,
    nentiaacterreftresretinentia,modonihilaIienum acquirant: Gutta camboides
    foliaSenjE,Colocynthis, aUaque hujus generis, imprimis extrada
    chymica & mmeraha , vix
    medendiprohtentibus
    uUuradetrimentum e mora patiuntur. Hinc dubium plerifque artem
    dofis in officmis excrelcat:
    hjeret, quare fub Zonis torridis, medicamentorum fimphcium
    majorique quanti-
    cum tamen a prxceptoribus edodi fint, tiitius fortiora medicamenta,
    tate interrisSeptentrionahbusfubminiftrari. ubilapfus
    virium &humorum accenfiommus
    petenda , quam e fohs medi-
    extimefcenda. Quamobrem diverfitatis hujus ratio altius
    camentis , rnam licet recentiffima &maxime vcgeta, non taraen tam vahde quam pa- m
    individui-, quodfubhoc coelo calor
    tria, operantur)potiffimum quidem, ex difpofitione
    minufque concentratus debihus agat in id , quod
    vitalis , ab extraneo ambiente attraaus . ,

    Porro circa medicamenta praeparandi mo-


    a circumferentia ad centrum trahere debet.
    ab Europxis differunt Americani , quod remedia ex diverfis
    compofita admodum
    dum
    averfentur ,
    medendi genere ampkaantur, quod in plagis his
    fed fimpliciora in quovis
    fervidioribus corpora noftra minus compofita non ufque
    adeo irritent: adde quod nuda
    cujus indagationi ftrennue incubuifle
    & genuina efficacia fimphcium clarius elucefcat :

    fore exiftimo. Prae-


    in hoc novo rerum incognitarum raundo non
    inferioris utilitatis

    terea Lufitani «que ac Brafihani Empirici ex aqua


    Umpidiffima, nativi medicamenti m-
    fufum raro igni fed aeri & rori matutino verfus Orientem exponunt.
    ,
    Ex quo frigidmf-
    cula aura, fubtiUffimufque ros vicem correaorii
    attenuatione fua prasbet dum medica- ,

    pene-
    menti acrioris & calidioris vires moderatur , terreftrefque partes ab
    aereis efficacia

    pecora namque & hommes a:ftuan-


    trabiU feparat. Eximiic utique eft efficacise ros Brafiliae :

    tes & a fpiritibus diffufis fraaos roborat,


    fipratamanepaulifper obambularit. Adhxc uri^
    perditum
    nam provocat , concentrandoque colorem nativum ingeminat ac appetitum
    Quid denique boniautmaU, vel extus velintus adhibitusprseftet , inmorbis par-
    reftituit.

    ticularibus diaum eft.

    C A p. II.

    "De Ocuhmm^hm,
    aquis & locis 3 7. & pag. oculorum mala,
    MErito quidem Hippocratcs lib. de Aere
    alibi,
    ,

    vehementes meridionalem plagam


    tumimprimislippitudinesduras ac habitantibus fa-

    miliares elTe, tum quoque iis quibus


    carnes calidae & ficcje funt, teftatum reUquit. Inter Brafi-
    poftremum locum fibi vendicant oculorum mala miUtes prae cx-
    li^ enim calamitates haud
    ,

    teris &penuriapreffos fparfim


    non gregatim infeftant , vivendi facultate vitiata & corrupta.
    praebeatur quam opus eft, maxime tempore
    Ex his quidam Sole occidente, quod minus lucis ,

    Prior affeaus vvy.'Q.Aa7nct, pofte-


    plenilumi- nonnulUcrepufculomatutinovideredefinunt.
    capitisdolor accedat&non in tempore
    rior^>.f«A«^V.Grxcis diaus. Quibus fipertinax
    prorfus tandem ccecutiant , vocaturque Gutta Serena
    remedus fuccurratur , periculum eft ne
    tempore, fed xftate potiffimum ficca quje aquarum exors
    five ducwpc>i<ng. Omni quidem anni
    juvencfque vix indigenas infeftat , rariufque
    fit invadit hic oculorum affeaus adveiias,
    rerumque America-
    nunc quam oUm dominatur. (Qupd noftrates quondam
    adventitii ,

    profpeaas quas poftea


    narum ignari , multorum morborum origenes nondum habuere ,

    i^v^hKu>7nc. hxc fponte fua


    edoai evitarunt eorumque principia declinare didicerunt. )
    ,
    protrahitur, nec rara reCidiva eft.
    curatur, aUis ad feptimanas fex imo menfes totidem
    vel hon tranfparerl-
    Duplex eft hoc malum. Externum quando nubecute tranfparentes
    oculo apparet. Pofterius hoc
    tes fuperveniunt. Internura, cum nihU omninp
    exterius in

    priori frequentius infcftat, & diffidlius curatur.


    Vtrumque externam & internam caufam
    vekun-
    fomitem habet. Pauperes & mUites gregarii corruptis
    faUtis fxpe
    ,
    alimentis
    vinoque ardenti rancido ac facuknto uti v^de^a^-
    tiir. Aquis praeterea ftagnantibus ,

    m
    deMeoicinABrasil. Lib. I. 19
    illc roiis vcrticalis adcxuftum & torridum littus rq"od
    percuffus
    Addo quodlntolcnbilis ,

    vehemcntcr obfufcct& de-


    nonraroplantas pcdum viatoribus comburit) oculorum acicm
    Ipecillis viridibus vix tutum fit meridiano tempore apertis ocu-
    bilitet ufque adeo ut finc , , ,
    ,

    in caftris Illuftr. Comitis Naflav. a mc cft obfcrvatum.


    lis littus legere. Sicut fepiiUmc
    agentibus , ardentiflimoque Solis fcrvore
    Accedit, quodpcr vaftillimas hafceregionesiter
    toftis fpiritus vifoni pravc afliciuntur
    debilitantur 5 &
    catarrhi quoque ad nervos ufque
    &totf3Epe nodes fubdio, luna plena,
    opticos folvuntur. Mox delalTatis
    porifqueapertis
    ,

    fl mte mediterraneo
    vento recubancibus, fluxiones figuntur.
    ^
    incolarum ritu , hoc modo tolh & fchciflime
    Hicc incommoda oculorum atque caligines ,

    emendari folent. Primo interdidis illis ahmentis ,


    qux diu in penuarhs recondita mucorcm ,

    ficca, temperata fubftituunt quod labe-


    atque fitum contraxerunt, in eorum locum recentia, ,

    fadato ventriculo fpiritus viforh craffis & vaporofis hahtibusfacilcinficiantur, oculorum-


    aciesnonleviter obtundatur. Pr^tereatam jeftum
    diurnum , omnequeobjeaum jufto
    q-ie
    fortius quam frigus noaurnum quod
    caput replet , arcent. Ad hxc fortiora ccphalica pur-
    ,

    santiaahquoties repetunt. (Hippocrat. Iib. de vifu ,


    commendat qux caput purgent tum cer- 5

    poft aures aperiunt. Dein rafis capilhs , alper.


    &
    vicis fcarificationes.) mox venas temporum
    oines cncuphas adhibent. Sternutatoria ex pulvcre
    Arboris (7»^^^r4^^ Tabaci momento, &
    praeparant. xMafticatoria itemex xadicc laborandi
    Cicterifquefimilibus exficcantibus apprime
    exhibita, nullamnoxam irritatione m-
    nonexi-uum faneufum prceftant, modo tempeftivc
    cornearum hirudinum quoque ufus , mipnmis m cervice,
    &
    ferre au?ant Cucurbitularum
    cantharides , fonticulos denique apphcant,
    commendabiiis eft Tum & fetones in nucha,
    codem modoquoinEuropa,adcorroborandumvifum, ardorefque ocuiomm extmguen^
    dos Tum in hoc externo & interno •, tum in aliis oculorum affedibus aquam , ,
    qu^e ex fra^

    c^rante illo flore arboris GuaMa & e cannaSacchariferarecenti deftiUat, eximia virtute pol-
    fimplex. vel dUutus cerufla^cum lade muhcris deni-
    kre quotidie experimur. Tum & ros
    ,

    arboris Zamoum expreflfus, ocuhfque mfufus vel


    Que liauor UIc pnsftantiffimus ex fpini^
    Externo autem oculorum vitio cum nu-
    rircnm circa iUitus vifum acuunt & corroborant.
    beculaovum recens adhibent adduritiemcodum, additis tribusSacchari Candi &pulvens
    Exquo hquor exprimitur q«i<^^^bitum itun oculis
    (7^.fe^.partibus, &ana vitrioli albi.

    Idem quoque pricftat ^qxxAMampmra ex radice


    MaMoca , qux hcet pota vene-
    inimittitur
    nofa habeatur ocuhs tamen prodeft ,
    ,
    vifumque emendat. Quod fi maluna riltcrius renitatur,
    ^grotnnfufliatur-, moxma-
    fumuscontriticarbonisecortice G.a...^.&Tabaciinoculos
    impofitis Gmkraba cineribus, cilia ejus identidem lambun-
    fticato alho jejuno ore, lingu^que
    erat remedium hoc fequeiis. Aqua ex albumme
    ovi
    ur Cantabro cuidam Medico famUiare &
    quarite pr^parata cum aquaflorum Auraicorum
    d^ftillata, cumviridis ^ris momento ,

    .Pra:ter remedia modo dida,


    Lufitani xque ac barbari idiotx fincrafia
    Gmt rlla ocnli lavantur
    orada^^^^^^^^^
    ^eo^o.at. qoo v.dcturquoquefpeaare
    caro. Quod ipfuml.BontiusdelndisOdentahbu.
    c to v<uy y proutmaxima devorarepoteftde
    j-^^^^iib deVifu. Unumautduofrufta
    exhibeto. Mihi utriufqueenarrati remedU fehcem fub-
    heoatebTuIo^r^^^^^ inmelletinaa
    Hifce potiftimum remediis accedente tenm dma curatio ab-
    fnde efFeaumviderecontigit.
    afupradiais caufis externis & internis fedulo , dmque etiam
    reftitutus
    folvitur. modo^ger
    cum intus dominatur affeaus, nervufque opticus dudum receperit
    fihi caveat, pr^efatim
    fluxiones Atqueh^Ecquidemmala plenilunioimprimis ingravefcunt. Undehumoresmoti
    caputpurgia evitare pr^Eftat.
    non parum augentur, quo tempore

    C A p. 111.

    DeSpa/mo,
    recipiant^ftus & frigoris
    ^Um moderatum fubhoc coelocorpora ftiblunaria
    nihUfere
    ficut acutiflimi& calidiffimi, itafrigidi
    Cex^elUishaudquaquam evadunt. Undefit, ut,
    magisfintfamiliares quaminEuropa. Etmteracutos
    imodr^is & S-o?Uci morbiinM^^
    ,

    diaoque citius hominem ftantem fedentemve & mvadit , rigi^


    Tod Uequens^^^ eft ,
    (Hofman. Inftitut. lib^
    ftatuam, nunc Tetani nunc
    Opifthotoni inftar, tenet. .

    Srr^) kauti^ermtervaUamiferandof^^^^^
    'iSptflcyniLinterveniente,ablataquerefpirationisacdeglutiendifacultate^^^^^^
    terrifica nonnumquam '^^^^^
    credo diaphragma&oefophagum)
    _r quoddam\orridum; Epilepticorum ritu,
    ^y^^^^f''^^
    exaudiatur. ( Vide Hofman.
    ib de^n
    & .

    GVILlELMlPlSONlS
    Nonnulli vero tardius,citraque tot
    dida accidentia corripiuntLir.dentibus primum
    paracrr. 6.)
    adeoque occlufo , ut vi ac fpeculo ferreo effrmgi debeant fi de-
    ftrid?ntibus ore mox diftorto,
    Hutire & refpirare velint. Tuncqtiidem
    non raro ftiffocatioms periculum mcurrunt, ex-
    in Coac. pr^n. 3 5 5 ex vulnere convuffio letha-
    crementaque retinere nequeunt. rHippocr.
    •

    lis 1 Infeftantur potiffimum


    hoc affedu vel leviffime VLilnerati, Pffcatores,Pabn, Piftorcs: tum
    ingruente nodurno frigore fibi non cavent; tum
    ciuod interdiu madidl ac fudore ^ftuantes,ab
    & obftruaiones lienis graviores incurrant,mde-
    auod craffiori veteri alimento affueti advense
    quequafinovum&calamitofumScorbutifymptomanafcatur. yide Scnnert.de oris convuff.

    & ScorbLito. Tempeftive itaque remedium adhibeas oportet , fm minus, ante quartam & vi-
    cefimamaconvulfionehoram,aEgerfuccumbit. r j n
    venafecandaeft ,mox acribus
    Primum,rinuilumgrave contraindicans obftet, confeftim
    PofthiEcfudorifera ex Alexipharmacis.Theriaca,
    clyfteribus,aliquoties reiteratis infiftendum.
    Symptomataemni
    Diafcordio, cornu Cervi &Rhinocerotis,boloarmena,exhibenda.
    protrahatur morbus decodo SalfapariUse,
    curatio malignum quid adeffe teftantur. Quod fi
    .
    ,

    Saffafras, laborandt , Betm , ^han.ht,


    eorticum Guajaci, Chinx radicis, qux lupkanga dicitur,
    fuccurrendum eft. H^c fub^
    aharumque ejus generis, Brafilianomm indigenarum herbarum,
    caballino , cLim Benzom , Anime&
    fequantur balneahumida &ricca, fuftimigia e ftercore
    friaiones vahdse inftituendse funt.
    fimilibus aromaticis. Poft h^EC fudoribus alte abfterfis,
    MoxinunaiocoUi, dorfi^partiumque vicinarum
    fpinie fuccedat ex oleis balfamis appro- &
    calideque maneatin conclavi,
    priatis nativis &
    exoticis. iEger perpetuo probe cooperiatur,
    corpoi-e perpetuo fudorc diffluente Saepe .
    &
    modice cibetur, ob lapfum virmm , bibatque ca-
    praecipue vero fi febris, vel alvi quo-
    lidum Neque raro fi pr^dida obferventur , eluaatur ;
    ,

    fuperveniat quod evacuet materiam convulfivam tranfiatam e nervis ad


    quc profluvium ,

    venas (Hippocrat. Aphorifm. 57. Spafmo aut Tetano vexato febris fi acceffcrit,
    lib. iv- ,

    ortas febris folvit acalviflti-


    morbumfolvit. EtCoac.358. Convulfiones autem derepcnte
    officii immemores, velleviffimoer-
    xus) Sinminus; medicufque ac ipfe xger vel aftantes
    certo certius de vita erit aaum.
    rore, antequam materia peccans vida fuerit, commiffo,
    aliquando accidiffe memini, ore ar^e claufo, ac motu convulfivo
    immaniter per paro-
    Quod
    xifmosj maximis cum doloribus & ejulatibusinfurgente.

    C A I?. IV. ,

    T>e Stufore,

    TNter Chronicos Brafilix morbos familiares eft ille qui nervos tentat, altumq,-
    membrornm
    itorporem inducit.Cuj us naturam nemo, quod fciam, tradidit. Eum Lufitam appellant Air,
    nervofarum
    quod ab aeris inclementia & ex incompleta obftruaione, intemperieque frigida
    partium oriatur. Fimita cnim lenta & giLitirvofa , loco fpirituum nunc ex capite promanans^»
    ,

    efpinahmedLilia in artus deftillans , facilenervos occupatac tendines brachiorum vei


    nunc
    refrigeratione nontantumnervorum, fed
    pedum, velutrorumque fimulinfeftat: accidente
    Id ex diffeaione /Ethiopis , ex hoc
    & venarum, arteriarum, carnis, membranarum, cutis. frigido
    ftupore dumviveret laborantis, animadverti, cujus nervi & tenaci phlegmate obduai
    erant Senfus non in totum tollitur ,
    pulfu exiftente exiguo & debili cum profundo & obtufo
    doloi-e ,
    pondereque membrorum fummo , ac cum titillatione fubinde fenfus oberrat

    Stupentis fcnfusac titillationis vera ratio ex Rod.


    aVeiga Comm. inCalen. delocis affe-
    A
    paralyfi differt quodfenfus hic perpetuo adfit, licetf^Epe moleftus.
    ASpaf-
    aispetenda.
    noncontra-
    mo quodconvulfivismotibus utcunquedeftituatur , quia artus prolongantur &nervi inde
    utligamenta
    huntur, humorefrigido&humido in junauras fe infinuante ,
    ita
    divexatis , membra minus contremifcant.
    laxenmr. A Beribery diftinguitur quod hoc malo ,

    medullofamnervorLmifubftantiam,membranofam quoque cum paroxyf-


    Aliquando prjEtcr
    misacvehcmentibusdoloribustentaricomperi, prxcipue circa vefperam acxftus marisvi-
    ubifubjeaumfuumacriterinvaferit, utob
    ciffitudinem. Vfqueadeo invalefcithocmalum,
    Affeaus potius
    maximos atque continuos cruciatus, facultates omnes de tono dejiciat.
    recidivus ex aho morbo, ut f^pe
    srumnofus ob diuturnitatem, quam lethalis per fe 5 nifi forte
    adfententiam
    fit, fpirituumque defeaus fubfequatur: cum
    mentis& vocis interceptione ,

    Hippocratislib. I. de prjediaion. Vocis interruptiones cum exfolutione ,


    ftupore detinente
    tranflabuntur. Multis enim ex
    funt periculofx', tum & iUa qu^ fubito inutramque partem
    judicii funt & tranl-
    obftruaione morbis fupernafcitur , iifque prs cjeteris fuccedit , qui mah
    lationefymptomaticaformidabilesfiunt. Quibus fi accedant gravitates acuti capitis dolo- &
    res, convulfiones fieri folent quod ab Hippocrate in
    ,
    Coac. confirmatum eft. Citius evadunt
    3£gri,
    deMedicinaBrasil. Lib. I. 21
    gEgri, fifebrisacceflerit, quo; noii talis fit , utfruftra cicndotcnaccs humorcs opprcflionem
    faciat, fcdacutaquxnervos &
    mufculos iis libcrarc, intcmperiemque frigidam cxficcando
    corrigere valeat. lilis vero qui calori diurno aut frigori nodurno caput & lumbos derepente
    cxponunt, folutione velcomprefllonepituita in nervos partefquc vicinas labitur , ibiquera-
    dicesagit. Adeout paucos antc trium vel quatuor menfium decurfum, quofdam ncj^nni
    quidem intcrvallo rcfl:itutos viderim. Vix fubito unquam , fed plerumque (enfim «Sc per
    ,

    gradus invadit magnus iiic morbus, ac magnis generofifque remediis propulfari poftulat, qui-
    bus defeftus virium non raro contradicit.
    Primo, aernonnifiafolisradiis repurgatus admittatur, ventus imprimis nofturnus, aura
    frigidiufcula excludatur, quod fudantibus illis maxime obfit,porofque permeando perfpiratio-
    nil-efiftat. Nodu aer fuffimigiis tepcfiat. Potus fit vinum dilutum aftu caiidum vcl dccoaum
    ligni Saflafras nativi. Cibus optimi ficci tamen efto nutrimenti. Aves montanx
    ,
    perdices, ,

    phafiani palumbi caeterique id genus


    ,
    alites tofti jEgro exhibeantur. Si elixatis plus deleac-
    ,

    tur, roremarino falvia, majorana & aromatibus


    ,
    condiantur. Allium quoque & cepas pi-
    adjician-
    perque Brafilienfe, fi febris non impcdiat atque evacuationes jam inftitutx fuerint
    ,
    ,

    tur, qu^E ex jufculis & lade caprino pota robur addidifle ac multum profuifle memini.
    ,
    Se--

    mel atque iterum purgationes inftituantnr ex Meclioacana indigena, quae recens & fucculenta
    fit
    , additis correctoriis e fpica Nardi & Zinzibere , tum & ftimuUs ex
    Hermodaailis & colo-
    quintide extradfura Mechoacanx in pilulas redigatur.
    , fi

    Ad ha.'C balneis &fuflimigiis ficcis potius


    quam humidis , nempe ftercore caballino , cum
    thure, myrrha ca:terifque fimilibus accenfis ad decem plus
    minufve dies utatur. Moxpoft
    hauftumdecoftumSarfaparillcE &
    Saflafras , altis friaionibus fudores abftergantur, collum,

    fcapuI^E totaque dorfi fpina ad focum fideliter


    inungantur accedente adipe colubrorum in^ :
    ,

    dic^enarum. Confultum quoque validiflimo per cucurbitas


    corneas fudufpiritus attrahere,

    tum imprimis per altas illas fcarificationcs partem affeaam liberare. Tandem fi neceffitas
    ui^-

    freat, ferrocandenticutempertundente, membra languida


    roboranda lentaque nervcrum ,

    affedaeita obteage fintut


    pituitadigerendaeft. Convalefcente aegro, noftes diefque partes
    nuilum a§rem admittant, fitque exercitium membrorum perpetua &
    agitatio. Mira equidem

    tumtuendsefanitatisergo, tum in plerifque morbis fanandis , fridione


    undione frequenti &
    incoIxprjEftant; illam in frigidioribus chronicis, hancinacutioribus adhibentes. Qux
    &
    remedialubentesadvenJEimitantur, &utpareft ex legibusartis, hxc&plura medendi Ena-
    pyricorumgeneramodcrantur. QiKEpaflimdocetGalen. lib..2. De fanitate tuenda, &Cel-
    fiiscap. 14.

    C A p. V.

    T>e QiXdrrhis.

    T> ArifTimis deftiUationibus


    veterani incolx, creberrimis advenx juvenes puerimole- &
    i^ftantur Exque vel a frigore
    • noaurno,aftriao &
    compreflb capite vel a caloribus a:ftivis, :

    plurimas f^pe noxas vel per fe vel ratione partis in quam


    rarefadis carnibus exoriuntur. Qua:
    xque tempore , ac pluviofo oriuntur , humoribus capitis in
    fluunt fecum trahunt. Aftivo
    arteriam partefque diflitas decidentibus. Quemadmodum
    fauces' quandoque in afperam
    enim o^mnia oppleti capitis fymptomata in
    primigenia febre rtefte Hippocratc Galeno) fta- &
    aliquando Solis ciere catarrhos animadvertitur, e cu;us af-
    tira enafcuntur •
    ita vis non minus
    oriri foient. Ut enim aqu^s ftillatitix , fubtrado aut
    extmao
    fiduitate maxima interdum mala
    intenfifllmo folis calore fufcitatus non prius lub-
    i^ne profluere ceflant^ ita catarrhus ab
    ,

    fiftit quam jEftus deferbuerit.


    Hyeme pluviofa , perpetui redundantes humores vifcera laxiora

    pervadunt , unde tufl^es , tabes prjEcordiorum ,


    maxime vero ventriculi oppletiones alvique ,

    didi; cum phlegmate ex capite defcendente profi-


    albi fluxus (qui cerebrales vulgo pradicis
    ,

    cifcuntur-
    quod ipfa nervorum paria fpmalemque medul-
    vide Aphorif. so.lib.y.) 0^^ ,
    r
    partiumque facultates retcntrices minus va-
    laminvadunt, quodhumoresoppidomobiles,
    recens famtati reftitutos , recidive
    teinhisterris deprehendantur. Maxime vero homines
    utomnespene nervos occupent, unde
    quafiiteratoquecorripiuntCatarrhi, tantoimpetu,
    & tarditates in fenforiis & motoriis excitantur Atque haec om-
    c^citates in opticis, ftupores .

    fiidariis
    niagravioraoriri cxiftima, ventus e continenti oriundus ante diluculum, apertis
    fi
    coh.beat. Porro
    caput peaus frigido malignoque vapore fubito feriat, tranfpirationemque
    & vagifqueartuumdoloLi-
    fiquandocontingatvirilem vel fenilem xtatem ftiUiGidiis e
    capite ,

    tentari diuturni curatu difficiles efle folent qui tempore


    &
    bus (Cunmcntos vocant Lufitani) , :

    exa^pei^^^w^
    plenilunii tum accedente , retrocedente mari , prccfertim poft folis occafum
    & ,
    GVlLlELMlPlSOKIS
    occurrendum fit. Si utroque iremcdio
    ufque adeo ut milTa caufTa , folis f^pe fymptomatibus
    ,
    venxfedio ex Galem pr^EccpEis,
    fcilicetpur-ationis&vena^fedionis utendumfit, pr^ccdat
    moti humoresdivertantur , fluxufque e cerebro excidentes fiftantur.
    ut ^ ,
    , .

    Catharticis validis & cephalicis ex alto pituitam provocare, haud confultum habetur:Jutti-
    con-
    ex fequentibus catapotns quorum
    enim inftituilfe unam atque aiteram purgationem
    ,
    cit
    Gutta: Camboid. an. p. 3 Colocmth. Gummi am-
    fcaio hxc eft. Recipe Aloes Socotrini,
    •

    vafe vitreo adfolem , dem


    moniacimed.part. acetoviniacerrimodiffolvantur ponanturin ,

    fortiter exprefla & percoiata matcria


    exponatur rurfus donec contraxerit confiftentiam
    S. Hisfiforte ruens humor refragetur
    &gravius
    mafl-^E pilularum, cujusdofiseft aB) adBj
    neceffitate profedus non
    peritulummiiieturaftupefacientibus, quod eximiifmt in fimili ,

    quandiu figna repletionism capite&


    ulteriusabftinendum-, qu^tamen cautius exhibenda ,
    pedore apparent: nam tunc eorum loco fudorifera ,
    fridiones undiones pra:ferend^: &
    obfederint. Recipefummi-
    maximcvero,ubiacresdeftilIationes vifcera&membra jamdiu
    Befm Laurofdveftre laborand,, malm
    tates Bafourhtna, radices ^mngajalfa
    do Praya, ,

    Camara, Vtmente filveftre longo. Ex


    d'jrco, Cafca dc Cepmrajolha^
    lapoarandtha, Caaroha,

    quibus, accidentibtfs folismyrti, &


    radicibus d'Araca, balnea fomenta concmnentur, &
    partefque doleiites aliquotics laventur. Mox
    fpiritu vini &
    thure liquefaaoftupa afpergantur.

    FriaionesdeniqueexoleoRicini, Chamomeii Myrti Amencam, quo thus aliquandm& m


    maceratum fit ,
    inftituantur. o .

    PrjEc^terisprobaturlinimentura, quodex pinguedine vermium to<A.omm


    larumai^s^-
    prxftantifllmo Elemni gummi
    nenofa rana Cotora , conficitur. Poftea emplaftrum ex
    Icicatha, nuce myriftica caryophyllis rore marino,
    ,
    adipe capra:
    ,
    pice partibus aftiiais & ,

    apponendum. Quod ab empyricis rationalibus, profpero&eventu inftituitur. Fonticulo-

    rumdeniquenecclfitas, magna eft , modotemporius


    fiullibi, his terris
    ,obmajoremhumo-
    rum mobilitatem, inferioribus ieque ac fuperioribus membris applicentur, quia velutiper
    cloacas, noxiamfentinamanobilioribuspartibus detinent,
    &ieque exiftenti morbo quam
    prjefervationivaletudinisopemferunt. Adde mafticatoria, quorum prmcipem locumfacile
    obtinet/4^or^«j^VdecantataiIlaradix,quxmanemodicemanducata, grato acore pituitam at^

    tenuat &educit. • ^ -tr


    abftinentia a Venere
    Cibus fit temperatus ad caliditatem & ficcitatem inclinans, totalifque
    fibi caveant ne modo ca-
    & Baccho. Ad hjEC ab illa perpetua viciflltudine noais atque diei ,

    familiareeft. Probe teganturutfu-


    lor, modofrigus, quidmoveant, quod incautis advenis
    dores fluant ne ventus aut blandiens aura admifla fluxiones
    ,
    magis concitet. Poftremo potus
    farfaparilla, faflafras, liqueritia na-
    fitdefecatusexaquafontana, quemquer^^r^^/cortices,
    tiva ingrediantur.
    Ca^terumcum cerebrum pituitje efle fontem Medicorum princeps
    eam partmt affirmet

    gignit, partimcalefaaum, utf^penumerohicfierifolet,


    etotocorpore trahit, acmrfusm
    pulmonem demittit eumqu.e exulcerat allq nando, unde Tabes enafcitur. Cu)us pecuuarem
    ,

    curandi modum operx pretium duxi paucis addidifle. Cum enim non minus beato cxlo folo-
    velGraecia, Galeniim imitarilubuit. .Quiut
    quehic Americ^traausgaudeat, quamltalia
    tabidos ad InfulamTabiam, ita cgo
    adfaluberrimum montem marivicinum, pulmonela-
    borantesable-^arefumfolitus, ^dibus verfus ortum apertis,
    Euroque expofitis, occidentem
    mcnfibus pluviis fed asftivis fieri convenit,
    verofpeaantfbus, obteais. Quod quidem non
    eximiailla aeris tenuitas & ficcitas , pulmonis ulceribus amiclflima coHapfis vifceribus
    cum ,

    vitalibusroburreftituat. Adde , quod praeter aquam OlindanamaSole excoaam, illaquae

    circaParaybamfcaturit, fulphur nonnihil fapiens,


    admodum conducat. Accedit aviumfil-
    pr^cseterisveropulmenta, emulfiones , boleti pla»
    veftriuminfinitacopia, laccaprinum, ,

    confolidantes qu32 &


    reliquis alimentis medicamentofis facile
    cent^ > ripioca exficcantes ,

    palmam pr^ripiunt. His addantur aqu^e florum Aurantix & Gmhtraha.\.ozo confervae
    qux ex fragrantibus prunis & pyris granatenfibus fit praeftantiflima ,
    fubftimi fo-
    Rofar illa
    caelo ac mari clemention , animo & corpon pro-
    kt. Na vigatio quoque modica circa littus ,

    ficuahabetur ob motum aerifque mutationem.

    C A p. VL
    De Trolapju C^rtilaginis Mucronat^e.

    \ X Orbus ille cujus Codronchius, Sennerms & alii videntur meminifle , Spinek Lufitanis
    JVlappellatus. interque Endemioshabitus , non infrequens inhis terrarum orisgrafl^tur-
    compreflione ventricuU a coftae ex-
    FerneUus meminit v i Patholog. cap. 3 fmgultus orti ex
    . .

    tremo.
    D E ME D I C
    I B. L I N A B R A S
    2$ I L. L
    ttemo, Hanc caitilaginem prolabi non poHe, incurvan poflc putat Hofman. Tnftitutpag.4.94..
    Corporistotiuslanguorcm indacit, cum dolore Stomachi, aliquando vomitu, rumma
    refpirationis difficultatc , quas ex refrigcratione pedoris mufculorum , tum imprimis mu-
    cronatJEcartilaginisprolapfu&comprcffioneoritur. Hincmox cx dejcdione appctitusma-
    gna virium imbecillitas fubfcquitur, & atrophiam minatur. Chronicus eft morbus & frigidus,
    nontamen lethalis, niii ex accidente, paulatin^tjue invadens cognitu in principio diifi- &
    ciUs.
    Hifpani Empyrici primarium , ut putant, ejus fignum ex inlpeaione & contaftu colligunt
    brachiiiegroti, in quofivalvularuni inftar nodos comperiant, morbum hunc adelTepronun-
    tiant. Ditfert ab oppilationc cachedica quod pedoris hoc vitio moleftati vultu tamctii
    , ,

    dejedo & trifti non tamen decolore & Hvido fint nec pondus aut duritiem utriufque hypo-
    , ,

    chondrii fentiant tum comedendi quoque concupifccntia prima;que concodionis inftru-


    :

    inentum langueat. Frcquentiusforte eft quodpaucifententiam CelfiUb. i. cap, 2.tam ftrifte


    ,

    obfervari debere exiftimant quando ait. Si quis interdiu fe implcvit poft cibum neque fri-
    , ,

    gori neque xftui neque labori fe debet committere. Pedore enim denudato in pubiicum pro-
    dire, ventoquefe exponere nodurno pedoris , & ventriculi refrigcrationem & codionis
    ,

    defedum caufatur. Curatio autemdifcutientibus, calefacientibus & corroborantibus tam ,

    internis quam externis abfolvi poftulat. Internafuntpilulae ftomachicce Tabellss diarrhod. ,

    abbat. Aromat. &fimilia. Vinmii generofum & guttae aliquot Balfami de Copail>a diGbluti:
    deco6ta SalfaparillK Saflafras , cum femine Anyfi & Cinnamomo pugilloque pulveris ,

    7S(ha^i^i. Jufcuia, quibus utitur aeger, croco terreftri Frum, pipere Brafilienfi fativo & filveftri,
    &finihil impediat, ccEpis atque allio condiantur.
    Externafunt, cucurbituke ficc^e multoties reiterata: , mammarumque regioni appofitse.
    Moxftomachi &pedorisinundionesexoieocortic. aurant. Artemifiae &Mentaftri. Scu-
    tum dein ftomachale ex herbis corroborantibus atque confortans tandem emplaftrum
    ,

    fuccedat quod fit compofitum ex decantato illogummi Icicariba, ovorum vitellis ceoco,
    , ,

    oleo de Copaiba, baifamoque Cahmeiba admixtis.


    Nonindigna obfervatu topicorum&externorumomniam remediorum neceftltas, quo-
    rum infignes effedus videre eft etiam ab ipfis morborumprincipiis: tum quod eorum effica-
    cia cutis& carnis poros patentes altius penetret, quam in frigi iioribus regionibus um quod ; f

    vifcera nobiliora in morbis admodum languentia cerotis & inundionibus refocillentur, ,

    virefque manifefte acquirant. Cucurbitulas quoque corneas, qu^ per exiguum foramen folo
    fudu ex alto trahant , oranes pariter incolsefeliciffimofucceflliapplicant. Egototprolperis
    cfFedibus motus, ufum earum Chirurgis noftris commendavi , iifquein coHcis cruciatibus
    & ventris fluxibusfanguineis fiftendis, atque principio atrophiaemembrorumoccurrendo,
    infigni profedli fum ufus.

    C A p. VIL

    T>e OhstmUlonihus^ijcemm 3\(hMralimLj.

    VBique terrarum confervatio humani corporis , interaliain circulatione fanguinis motu-


    queperpetuo intraTropicos , ut plurimiim , vehementiori confiftit. Qui fi inordina-
    ,

    tus, pertinacioresplerumque&graviores velobftrudiones velfluxusconcitarefolet. Hinc


    fanguinei ilUac perniciofiventris fluxus non immerito Indiarum peftes habentur cuminter ,

    morbosacutos nulU tanta vehementia graflentur autpluresmortales e medio tollant. Qui ,

    quoniam ex variis caiffis , potiffimum vero ex impedita tranfpiratione primam origincmtra-


    Iiunt de frequentioribus obftrudionibus , qus vifceribus naturalibus fiipervcniunt , ante-
    quam ad fluxus defcendo, pauca praemittam. Mefenterium , Hepar Lien Inteftina a ven- , & ,

    triculomultapatiunturmala, qui, licet pcrfe tot morborumcaufanonfit tamen ab intem- ,

    perantia vivendi toties tentatus , vegeto fuo caloretandem deftituitur , craffifque ac crudis hu-
    moribus obfitus , officiorite funginonpoteft. Neque ventres hyeme inhis terris caUdiores,
    ficut inEuropa, teftante Hippocrate , fed frigidiores potius funt, multoque humore abun-
    dantes ob crebras pluvias aeremque calidum&humidum , acproinde pauciori alimcntoin-
    digent. Juvenes imprimis adventitU, maximopere hoc malo affliguntur (veteranos cnim
    obftrudionibus rariiis infeftari videas) tam ob faburram cacochymicam , recens ex itincre
    fecum delatam, quam , quae ex immoderato fruduum crudorum, tumcibipotufquefcKCU-
    lenti& compofitiimmodicoufucontrahitur. Enimvero promifcua multif udo nuncnecef^ ,

    fariisad fex res non naturales deftituta, modo eifdem abundans , facillime obftrudioncs in-
    currit. (Optunis namque cibis & plurimi nutrimenti fupra modum afllimptis morbos frigidos
    gene-
    2^
    GvlLlELMlPlSONl S

    expericntia docent.) Potu vilifTimo exfacchari fecibus &aqua confeao>


    & ratio
    Eencrari
    , avidiffime feingurgitant,
    undeebrn fepeac
    fum vinoardentiex eodempotu concinnato vaponbus exterraaf-
    diffluentes , humiprocumbunt ac maiignis
    seftuantes totique fudore
    ,

    no^tes exponunt. Quofit ut vems arteriifquc


    cendentibus corpus denudatum pet integras
    corporisocciufis, circulatio&perfpiratio illico
    ceffent, moxque tonus ventriculi robur &
    Hepatis enervetur. Unde debilitas ex intgnperie
    frigida cum multo labore laffitudme &
    ut ferendis cibis ac medicamentis impares fiepe cxiftant.
    fpontanea , tantaque naufea fuccedit ,

    confuetamperfpirationiviamaperiendo vifceraque exo-


    . Cuififorteinitiononfuccurreris, ,

    tamen Chylus
    ncrando roborando hxc mala fubfequi videas manente
    priori calamitate.
    & ,
    ,

    eas
    mefaraicas permeare haud poteft,
    fiquidem craftus &crudus, quia minutiftimas venas
    jecinori, inteftinis, cceteroque corpori, non quam
    debet, fed quam poteft,
    obftruit,fuumque
    Hinc funaiones naturales impediuntur & ob diaphragmatis fympathiam
    ex pon- ,
    miniftrat.
    accedunt fudores
    dere Hepatis & Lienis enatam, magna comitatur
    rcfpirandi difficultas:

    virium languor, durities atque murmur


    prscterea frigidi in partibus fuperioribus fummus ,

    Quid, quodfufFufio
    utriufquehypochondrii, deniqueex ventilationis defeaufebris &fitis.
    obftruao Hepate&prognata faepe fe jungat ficut de India Orientali
    flavx bilis ex fchirrhofo ,

    morbos habet communes) teftatur lacobus Bontius. Unde tan-


    (cum qua America plurimos
    demhydropsnonfolumfedMetaftafinPhrenitisfubfequutafuerit, manente dejeaione pul-
    Si quem fingulari naturje beneficio a tot
    tacea & ftercorofa a bile in venas regurgitante.
    jerumnis vindicatum conftet , hoc per liberale alvi profluvium biiiofum nonnumquam &
    Sed antequam ad ipfam curationem, qu^
    contin^it hinc enim obftruaiones fluxu tolluntur.
    :

    medicamentorum adminiculo fit defcendas, optimam & ftriaam dicKtam per multiim tem-
    porisinftituas. Illapotiffimum fit ex
    cibofecenti,partiumquet€nuiumacdigeftufaciiiimo.
    confert.
    Potusfitaquafontana. Vena;feaio fi non febris praefentis refpeau, faltem futurx
    Quippecaufa morbi remotalicetfrigidahabeatur, compUcatatamen &compofita eoufque
    caloces concipit poftmodum, ut Hepatis quoque inflammatio
    merito extimefcenda fit.
    dejiciantur, tor-
    Blandioribus primo medicamentis incidentibus &aperientibus,nevires
    ut funt radices herbarura x^cmcoha,
    mina cruditatefque ex alto provocentur, infiftendum,
    Imipaba, Caapomonga, Pagimmoba,Pafyrapecu,Alcacu, Aguape, Araca,
    Aguaxima coQixo. Li-

    monum'& ibiraee unde apofemata ex arte conficiunt , aliquandiu reiterata feliciffimos&


    effeaus edunt. VentricuU debilitati , emplaftrisStomachicis ex gummi/f^f^ri^^ &mellefiU
    veftri per os exhibito, fuccurrunt incolae, fi Denique vinum in quodragmae
    febris abfit.

    duxradicislpecuanha maceratas fuerint: tumcaftaneam nucis Anda a;groto propinantj ut


    tuto materiam praeparatam exturbent per alvum.
    Quoniam verode iis adScorbutum quoque faciunt egi, pauca
    morborum caufis , quse ,

    hzec de ejus curatione addam. In Mari potius quam terra viventes affici
    hoc malo folent, qui
    miffis falitis , rancidis &
    faeculentis cibo &
    potu , folo cibo potuque recentioribus , fruaibuf-
    que liortenfibus i-eftituuntur. interhos primas tenentnuces quas Ct)f appcllant quarum ,

    liquor medullaque praeterquam quod gulas lenocinentur , faluti profunt , ut


    ,
    mala aurea, &
    citrea eorumque fuccus recens, melones aquatici , Tamarindi , Caraguata , Guajaha , Ananas-,
    conditae aceto admodum condu-
    Murucuja : Braffica denique marina ut portulaca , recens ,

    exaquafontana,Limoniis&Saccharo. Accedat corporism,otus quampof-


    cunt. Potusfit
    , paucorum
    Atque his folum remediis miffis cxtcris pharmacis,
    dierum fpacio,
    fibile fuerit.
    non cum aliis compofitus fit gravioribus obftruaionum morbis , priftinx multi fanitati
    fi

    redditi, corporis vigore vel cum Athletis certarunt.

    C A p. V11 L

    De Opilatme Hepatis &- Lienis.

    popularis hxc fane eft oppilatio hepatis & iienis quae vere endemia cenferi
    SI quis morbus
    , ,

    difficilique refpiratione & laffitudine


    debet. Eft nutritionis defeaus cum anguftia peaoris,
    fpontanea ex obftruaione hepatis & lienis
    ,
    orta. Nullus Chronicorum in nofocomhs no-
    hoc ipfo frequentior , priecipue menfibus pluviis exiftit. Clam glifcit &
    paulatmi invadit
    ftris
    femper lethalis , mfi
    morbus, undedifficulterfxpeejusprincipiumcognoveris. Perfe haud
    fortemoradiuturniorehydropem comiremaut fubfequentem habeat , aut ahum
    quenquam
    opulentius viventes invadere amant,
    recidivumfecumtrahat. Sicut morbi articulares nifi ,

    oppilatio, duntaxat penuna preflos


    &ob xgritudines divitum appellari folent; ita haec
    id
    vultu
    moleftat. MiUtes macie confeaos ac mortua veluti corpora paffim incedere videas
    laborare credas.
    decolore & pallefcente, adcoque in cibum inhiantes , ut perpetua fame eos
    .

    t) E ME D I C I N A B R A S I L. L I B. 11. 2'f

    S^ccimachas fiquidem debilis, juftoqLie calorc dcftitutus , facilius congerit, quam felicius dige^
    rit, fuoquc munerc rite fungi non poteft unde prima concoftio impcdita, , & chylus obftrudo
    mefenterio male diftributus a fecunda in Hepate corrigi non poteft. Hujus mali caufa antc-
    ,

    cedens potiftimum intromifltim,perrpirationcm&


    eft frigus circuiationem riftenSjCompofita
    &
    tamen mixta, ex diflbluta inordinata vivendi &
    ratione. ( Aerem pro refpiratione attrattum^j
    non minus ventriculum intcftina ingredi , quam &
    pulmonem ,
    elcganter probat Hofmannus
    Inftitut.pag. 3 ) Fit cnimplcrumque
    5+ utviatoreslongo tempore cxhaufti intenfiftjmoque ,

    Solis ardore icftuantes, ad gelidiiBmos lacus vicinos properent, fitimque immodicis hauftibuS
    extinguant. Qoibus ubi adOinopoiium vcntumeft, potum Garapa, Qyafqiie extradumfive
    Spiritum aifiuentiusfuperbibunt ,ftigida calidiffimis mifcentes. Qiiofit, ut vifceribus, prse- &
    cipuenaturaliumnobihflimis, nonexiguum damnum inferatur. Prxtcr hsec, putrefccntej

    mucidaac difticiHoris concodionis carne , larido itemolente & rancido vcfcuntur. Pcaore
    & ventricLili regione femper dcteda fudoribufque diffluentes Iiumi procumbLUit ,
    ,
    pluviis in-

    fuper ventoque nofturno fe exponunt. Quid mirum fi Lien ofticii immemor, Jecorifque

    tonus licdatur vifcerum horum valde obftruiaorum pondus , diaphragma deorl um trahat,
    , &
    & liberumilULismotum impediat. Unde tnoxrefpirationis acventilationis defedus exiftit.
    ExqLio imperitiores praecipuam &primam maUcaufam pecloriattribLicruntj quamvis non
    injuria vidcri poflit pectus per confenfum laborare, ex nimis interrupta & difficiU
    refpiratione.

    Videatur locus notatu dignu.s apud Galenum 4. de locis afredis, cap. uit.

    Sio-na manifefta exiftcntis morbi funt ex colore Uvido , laflltudine fpontanea refpiratio-. ,

    plLis fonto puifantibus , duritie atque ar-


    nis defedtu vifu vitiato , temporum ac coUi arteriis
    ,

    &
    dore utriufque hypochondrii febre lenta Quamobrem cum fimilem in
    ScorbLito habitum
    .

    cachedicum , Ufdemq.ue remediis aperientibus aquas ducentibus curari &


    a feieaioribus

    praaicisteftatumfit, quis dubitethunc affedum non fimulcomponi exScorbuti quadam


    fpecie.
    -rr r
    malum, annum circiter, aUquando etiam longius durat, rariffime fe^
    Qupd fi radiccs egerit
    nes & viros aftici videas. Infantibus ,
    puerifque advenis imprimis ,
    zeque infeftus morbus ac
    juvenibus 5 iUis pene nuilam eluaandi fpem his meliorem plerumque rclinquit. ,

    Ego , ficutin multis alus , itain curatione hujus morbi , confuetLidini & difcipUnae Imjus
    regionismefubjicerefumcoaaus, eo tamen moderamine , utdia:tam pharmacia exciperet,
    Nam quicquid etiamviri peritiftimi obludentur nihU tamen antifcorbutica& hydragoga aut
    certeparumproficiunt; quodieminamaUreUdapoftea morbum denuo repuUuiare faciant,
    CiEterum incolse antequam ad medicamenta generalia defcendant perodo autdecem ,
    plus ,

    minus,dies certam vivendi formulam legris praefcribunt.Primum in locum editumac


    falubrio--
    &vento
    rem concedere jubent, xdibus qua meridiem & occafumfpeaantprobeobteais ,

    Ad h^c variis laaiciniis & acetariis exportulacaimprimis &Soldanella rc*


    auftro exclufo.
    centibus , carnibus denique bene toftis vefci, aquamfontanam, cum vcl fine femine anifi

    &liquiritia bibere ante omnia motum corporis


    :
    qLiodob difficilioiem rcfpiiationem feden^
    .

    fint.injungunt. Atque hsec orania toto


    curationis tempore,qus circiter duorum menfium
    tarii
    Diaeta hoc modo inftituta robuftioribus Anti-
    intervallo abfolvitur, rite obfervari imperant. ,

    monium vel vitriolum Romanum porrigunt,quibus fuccedunt fyrupi pr^parantes ad inciden-


    dammateriam: Deinipfius maUquafi antidotumpertriginta,quandoqLie quadraginta diernm
    fpatiimi concedunt prout morbi pertinacia &
    aegrotantis natura expofcunt. Recipe pulveris
    ,

    Fl^iraee {cu)iis quoquepugiUus fimplicitertempore


    intermedio ex ovo forbiliprodeft) Scorijs
    ferrian.^ij.miUiIndici^j.fabarumminorum,cucurbit.amar.fcm.&puIp3e,foliorumScn3san.§ja
    Quze minutiftime trita inquepulveremredaaaexhibentur ad |j. mane& vefperi
    tantumdem
    exercitatione corpus
    pulmenti e Tipioca cum Saccharo. Quibus vires paulatim reftituuntur :

    Moxreftitutia curfu, cpulisf^-


    fatigant, quotiefcunque dofin prjcfati pulveris afllmiferunt.-
    cilisconcoaionis & digeftionis iifque recentioribus fe refocillant.
    Prxterquam enim quodinomni medicamento quod chalibem velferriScoriam
    recipit,
    naturales
    motuscorporisconducerevidetur- itain hocmorbo praecipue , in quofacultates
    funtoppreflraenecefiariorequiritur; fecusenim ftatima pultefumta
    deonereconqueruntLii- ,

    jEgri tum quod utrieqLie illx excretiones urinss &


    •,
    fudorum minus fufcitentur.
    "Chalybis ufus laudatur aCelfo lib. 4- cap.9. Etiam fine ftibfequente motu Vclexercitio

    chalybs inkao cumfruauab segris aflumitur. P. ZaCchia de mal.


    hypochond. pag. i3 8.
    Sudorem nonconvenireinufu chalybis, idemeodem loco dicit. Tum quoque lienemper
    lotium vix expurgari pofle probat Septal. 7- caut. 62
    Mirum forte videbitur nonnulUs , remcdio hoc populari, tam gravem morbum
    radi^

    citus exftirpari pofle ; verum cum bafis medicamenti fit


    chalybs & cortex Vhiraee {quod

    quorum primo gradu caUdus tenuium partium , duicis 5s


    eft Guajacum Brafil; hic ,
    f

    ,5 G V I L I E L M 1 P I O I S N S

    aromadciraporis.meraraicas&Hepatisviasvalideapcntrillelentosinomni
    deftinatus merito c^teris remedus pr^fertur.
    tionehumoresincidens, maximeque lieni fit ,

    His itaque omnibusaccurate obfervatis plurimi convaluerunt. Nififorte ahquid pe)us


    ,

    quod accedentibus reUquiis &debilitate vifcerum, recidivam faciat.


    in hepate delitefcatj
    morboque cxpugnato, ex artis PJ^^cri-
    Ouapropter confultum, ut fublato mah fomite,
    didis religiofe obfervatis , ahquandiu exhibere.
    ptS- deco6l:um SalfapariUx fimplex,
    metliodus neque ratione , neque ex-
    Tametfi autem h^c medicamenta eorumque utendi ,

    perientia, deftitutafmt. minime improbanda; necelfe tamen ad rationis amuffim ea


    &
    exigere, &:nonnihilinventis adderevel toUere.
    •
    Cap. IX.
    T>e Hydrope,
    nobis ctimEurop^is communes tum
    CUm multi fint morbi in hac alterius mundi regione
    'illum inter pr^cipuos referendum cenfeo
    qui aqua intercus Latinis dicitur, pueros atque
    ,

    c^teras caufas ex iinpenta educatione


    juvenes pr^ecipue infeftans. Illis enim pr^ter requifitas
    aquifque paluftribus vifcus iHudlan.
    & tranfpiratione impedita his ex vivendi intemperantia
    ,

    generis hydrops vel primario inducitur , vel fecundario


    alus
    p;uificationis affligitur ,
    omnifque
    acutioribus male expurgatis.ut
    morbis ut Cachexije, laero, Dyfenteriis,quartanis febribufque
    Hipp paftim comprobat 1. de affea. fuccedit. Quemadmodum
    omnes hepatis afFedus hifce m
    frigidioribus plagis generantur; ita non adeo mfehcitei:
    Indiis facilius & crebrius quam in
    Facilius tamen quam caeteri morbi
    curationem recipiunt ii qui non cx alio morbo nati fuerint.
    patiuntur. Hinc cautio in prognofi & curatione exfurgit,
    fecundum lUud Hipp. efta-
    recidivam
    alio morbo,
    tum Hydropsqui Medicinserevenit ac concedit, defperatus eft prscipue fi ex :

    fcirrhus extmaio itemcaloris


    quodfsDefit, profeausfuent. Quippcfi atonia hepatis vel
    virtutis fanguificx caufse mferantur, multum
    fanauifici-, omnes denique alienat^ vel impedir^
    quidem folatii ea remedia a:grotanti tunc conciliant , quibus abdomen
    pedes detumelcunt: &
    nosrccedere cogit) morbusja
    fedceflanteMedicina (a qua neceflitasfraaaeque vires faepe
    difledione , eorum impnmis , qui ex
    perennitate caufic morbificae renafcitur. In cadaverum
    Afcite laborantes intericrant , quandoque hepar
    colore albicante rmufque tatil-
    Anafarca aut
    censreperi, ne veftigio quidemfanguinisin jecinoreapparente.
    Vnde facile liquet qux Ipes
    autdefperatio Hydropisa vifceribus captandafit. Contrarium
    vero nonraro contmgit, lU
    vitio foium tertije concodionis^ut vocant,malum hoc
    cadat in fubjeaum vifceribus bene mo-
    ratis cxterifque requifitis pr^ditum. Tunc enim & per
    cognitas & latentes vias miperatae ex-
    .

    fehciilime ; tum per


    cretiones, naturx & medicamentorum virtute, tum per alvum utramque
    fponte fua natura
    circumferentiam corporis tranfpiratione recuperata, egeruntur. Quas vias.fi

    Hipp. in Coac. de Hydrope


    inveniat , non exiguum folatium lEgrotanti prieftat , quod verba
    -z^^yo ineunte Hydrope ,Ji aquofatncidat diarrhaacruditaw
    c xix.fentent.viii. comprobant.
    expers morhum e
    ,
    xolvit ficm enim ager
    ,
    mn morbm tcUitur. Si vero medicamentorum admini-
    quam diarrhaeam inftituitur quoniam diflScile eft
    ci^o opus confultius hoc per Perirrhaeam ,

    ex lcge critica per inteftina perficerc. Tum


    excretionem illam hydropici humoris fufceptam ,
    alvus arte liberaliter mota , merito
    in his terris fufpicionis plena habetur ,
    quod diuturnum m
    tutiusaquaeeducuntur-, tum ob
    imo kthiferumprofluvium nonraro degeneret. PerirrhjEa
    medicamentorum mdigeria-
    maiorem in vifceribus pororum apertionem; timi ob eximiorum
    mirabiliter fane curatioriem abfolvunt.
    rum affluentiam, qu^ aperiendo,ficcando,aftringendo
    diuretica Caapeba tra.aatu fimplicmm dida; ex
    Quippe nonrarocontigit, utfolaradice
    fuerit eduftus. Idem pr^ftant
    Viiro vel aqua Varayhenji, fubinde ^gro propinata, latex intercus
    radices, lahorandt , Saflafr. CarcapariU. hqui-
    mirabilis Peruana^, Caafomonga, arboris filiquof^
    ritia radix qu^ Chin^ dicitur, cortic.
    &
    Limoniorum prunorum Granatenfium radices lun- .

    validiftlmis , plus confidentiae quam


    &
    peba & Maha d^lfco. Quibus nativis utpote recentibus
    Theriacam&aliaejufinodiqus
    exoticiseffatis&adnaufeamf^pe refervatis, ponendumeft.
    &
    educendi vi poUeant exhibuifle oppido conducit quod per laxiores
    per fudores diflblvendi ,

    purgatur commodefequentibus reme-


    abdominis& vifcerum poros multi evaferint. Alvus
    PiUulisPanchymagogisnoftrisfupradefcriptis, quaeGuttam Camboid. recipmntj Nec
    diis.
    pra:parandi modum
    non Mechoacann^ recentis vel foecula, vel extrado. Quorum ulteriorem
    videre eft in capite de fluxu albo. Balnea conducunt
    qux parantur ex folus piperis longi mali ,

    Camara , Bafourinha lauri filveftris althex Jlhahaca


    aurea; , hetel, artemifise, falviae filveftris , , , ,

    quam plurimis. Hisadftringentiaaddifolent, utfunt


    a%/r^, radices
    laboaranMha, ^Mifqu^
    prunorum & pirorum Granatenfium, frudus & foUa Myrti Silveftris.
    Inundiones ex praeditta-

    mm herbarum oleis inftituuntuc. Acceditoleum ex corticibus Auriac. & citn deftiUatum^


    E MEb I C I K A B R A S 1 L I B.

    Qiiod valide coiToborat & digerit.Non exiguo qUoque commodo Paraccnthcfis, qtise maximd
    convenit, foiet inftitui, idque ex lege Magni Prxccptoris ubi fexto Epidemion.
    afciti
    Amofos ,

    citoftcan deherefracepit. Qupd per epicrafm ter quaterve uno die, mediantibus pcrpctuis cor-
    roborantibus fit. Sin minus ob virium jaduram licuerit, pedibus ex lcucophlegmatia
    tumcn-
    tibus. cutis fupra & infra taIos,inciditur. Plurimi ex ulcere in crure, modo fponte orto, modo
    igne comparato curantu.-. Miiltis denique profuit navigatio, vomitufquc a motu
    ,
    aliquoties
    concitatus mediante Pharmacia & diaeta convenienti, aerifque ficcitate perpetua.
    Ca;terum Hcrniae in ventrem inferiorem, praecipue vero in fcrotum defcendentes, non raro
    hydropum comites funt. In expeditionibusper afpera& confragofa loca milites armatiitec
    facientes iianc calamitatem incurrunt: moxfradi, toto corpore leftuantes
    friddiffimam ,

    reftinguendo calori affluentius hauriuntj fomnumque fubaperto ]ove capiunt. Hincflatus


    generantur, &periton3eum nonnunquam rumpitur. Ratio verocurandieadem qujeinEu-
    ropa, fomentis fcilicct, inunaionibus, ligaturis & fimilibus.
    C A p. X.

    T>e Lumhricis,

    QUam nihil inhac orbisparte^ putredine fitlii?erUm j omnes qUicunqlie fub zon4 tdf^
    rida vi vunt experiuntur Unde infedorum maxime vero vermium tahtus proventus \xt
    . ,
    ,

    propemodum intaaum ab iis relinquattir. Eodem modo cum Microcofmo fe res liabeti
    nihil
    quera non minus quam totura hoc univerfum, varii generis vermes identidem Cxagitanti
    tamque vifcera intuspuerorum juxta acadultorum; quamforinfecus vulneira atque uicerai
    a calido &
    humido ambiente, miris modis infeftant. Hi Chirurgorum opera qua:que vulnera ,

    & ulcera mundificant , profliguntur ; illorum curationcm perficere totque latentes hoftes
    ,

    exturbare, levenon eft ,propteringentemconcept2Eputredinispropagationem. Hincfebres


    graves , ne dicam &
    malignae generantur, aliaquefymptomata fubfequuntur. Q;liippenon
    ,

    folum ano & fed farpilfime quoque ventriculo reliquifque Vilceribus


    inteftinis familiares
    ,

    nobilioribus vermiculos innafci anatome notum fecit. Qui cardialgias dehquia animi pal-
    ,
    , ,
    pitationes cordis , ftridores dentium &
    horrores nodurnos inferunt. Unde fit , ut his malis
    divexati cachexia, multoque halitus foetore , viva veluti cadavera, vix mortem efFugiant, nifi
    ,

    forte ipfo morbi initio fummum ftudium adhibeatur. Theriacam, non infim^ alias dignitatis^
    ob febrium incendia raro admittendam cenfent. Barbarofum jeque ac noftrorum ufitatif-
    fimaacprcecipua remediafunt, recentes frudus acidiirimi C^r^^^^/^ didi eorumque liquor
    ,

    deftillatus , idque exigua quantitate cochleari exhibitus, ob vehementiam addito mellis filve-
    ftris parum. Semiria citriorum recentia ex fyrupo Arantiorum C^r^^^/^-j/^propinata, mul- &
    tum profiint. 01eiarantiorum& Citriorum praEftantiflTmii , quod ex corticibus per alembi-»
    Gum elicitur > guttulae quinque vel fex cum d;<ais fyrupis , vcrmibus tum cardialgiis ventrifque
    torminibus contrariantur. Laridum recens ano immiflum , fi iumbrioi in inteftinis inferiori-
    bus haereant, eos expellit. Deinnuces arboris Angelyngh indoda multitudine valde com-
    mendantur; fedquia nullamin hoC efficaciflTimo reraedioobfervantDofin , fimulcum lum-*
    bricis , vitam infantibus aliquando inttilifle memini. Licet autem a quibufdam animantibus in-^
    ftindu naturali , ut &
    ab Indis&rufticis validioribus atque jetate provedioribus tuto contra
    h^c & alia tamen , ob indomitam vim jufta dofis ac prseparatio requi-
    mala expetatur , ,

    ritur. Nimium fiquidemeft, quod dimidium fcrupuli excedit, ficutpoftea fuo locolatius
    demonftrabitur. ^

    C A p. XI.

    T>e Ventm Fluxihm,


    XTlfceranaturaliaoppilata, ac toties ab humoribus qualitate& quantitate peccantiijus la^
    ^ ceflita, tandemexonerationem moliuntur. Ettunc quidemfluxus variipro diverfitate
    partis affectjB &
    naturjE humoris vel bene vei male morati , fequuntur. Unde vel critici vel ,

    fymptomatici judicantur. Sicut enimex intemperie ventricuU & chylificationis fruftratione,


    fymptoma Lienteriae feprodit, & fluxum hepaticum laefa hepatis fubftantia &venarumme-
    faraicarum regurgitatio profert Praeterea ficut inteftinorum eorumque venarum erOfio,
    :

    ulcus dyfentericum ; itaaniexefio inflamraationem putredinem caufatur quje Eicho Lu- & ,

    Adhaec orgafmus acerrimi humoris ex aere


    fitanis dicitur. frudibus calidis & humidis &
    prognatus > choleram , multafque colicas pafliones producit Horum omniurh proxima; . &
    immediatae caufae impeditje tranfpirationes vel obftrudiones non funt; fcd illorlim potiflTi-
    D % mum
    GVILIELMl PlSOtsIS
    qiudiarrhe^& fluxusalvi vocantur.
    Sinvero ab aliqua.acrimonia & malignitate ma^^
    mum
    ed^nrrbfic^,velatomapartiumincidanttales,quiDyrenter.xfiux^^^
    Diarrheeafimplex, velexarte, ve perfe faak& ato
    rppSrntS degenerat, qui vel ex cahda aut frigida matena
    Srnem recipit fin mmus in pejores ftuxus
    •

    alvi profiuvium fine febre vocatur


    (excipitur autem ille quem
    oriuntur Qui cx frigida, album
    igneo Uquefado proficifci teftatur) quando nimirum crudii. ac
    Saknus ab^ipc a calore
    ,

    abfque magno dolore paulatmi languefcere


    ^ji^tofus humor perpetuo delabitur xgrumque ,

    facit. Atque hic quidem fluxus


    omnem promifcue cetatem, hyberno potms quam ^eftiva
    Tametfi fine tebre
    temporeinfeftans admultosf^pemenfcs,nonnunquamadannumdurat.
    ,

    cenferidebettamen queinHipp. mpr^did.


    minufquelethalisfitquam ca:teri, non inter eos
    quod hic diuturnus & difficilis admodum dc-
    \z fz mitem&parum durabilem effetradit; qu^tranfpira-
    prehendatur. Cum hujus mali caufa fit cruditas pimitofaredundans ex frigore
    corporis partibus ad mteftma abeat.
    donem & ckculationem impediat, colleaa, & a priEcipuis mcipit. In-
    melfilveftreimprm-nsrecipiant
    curatioprimo a clyfteribns abftergentibus qui
    ,

    tan-
    pr^eparatur. Dchinc ad radicaii J/.r^^^^^^/^^
    terim corpus fyrupis ahquandiu fimilibus
    ,

    pr^ftantius aut tutms cum in hoc,


    quam ad facram anchoram confugiendum qua nuUum
    , ,
    ,

    compefcendis natura excogitavit le-


    tumin plerifquealiis, cum velfinefanguinc-, fluxibus
    ,

    tenaciflimos quofque humores per


    medium Quippe pr^eterquam quod tuto & efficaciter
    ejiciat & aparte affeaaderivet vmi quoque
    ipfam alvum, f^pifllmeautempcr vomitum
    , ,

    reUnquk. vomitus folum fponte fuperveniens ut ait Hipp.


    Non enim ,
    aftriaivam poft fe
    comprehendi poteft. IUud verq
    Aph 15 1 6 fed & arteconcitatus, fubeodem Aphorifmo
    Ipecacmnha in |ni) vini cod^ , vel per noaeni
    hoc modo perfxcitur Dragm^ dux Radicis
    .
    .

    exhibetur. Poftridie femel atque iterum


    macerats cujus infufum cum vel fine oxymelis §).
    repetenda , tam quod aegri debiliores cam facilius
    pro re nata, fecunda imo tertia ejus decoftio
    fcrant- quamquod aftriaoriaejusvis
    tunc magis efficax appareat. Ca:terum nuccsPmhon^
    (quibus vulgusimperitumnontamutiturquamabutitur) cum vehementer pervomitum&
    feceflum exturbent,fi ex prjefcripto exhibeantur,
    haud exiguum commodum prieftant.Rec.nu-
    exterioritunica conterantur arnygdalarum
    cleosfexvel feptcm , ablatataminteriori quam
    ,

    inftar pro emulfione , addito momento


    facchari &
    fol. fen. gj. vel ?jl5. femims anifi m
    veremtritamifceantur, fiatquepaftiUusin furno ficcandus. Sicnuces^W^, quarumnuclei
    dignitate illis non ce-
    iHnhonis prxdiai benigniores , etiam citra uUam
    prseparationem
    quam ,

    forbfli, fiveanoper
    dunt DeinoL de Copaiba guttje aliquot faccharo diflblutae , ori ex ovo
    immittuntur. Q^od firemediahjec enarrata, fortc nonm
    promptu fint, eorum
    clyfterem
    fpiritu vmi macerati , lup-
    locum Mechaocanna vel pugiUus feminis Ricini Americani in
    ,
    lUudvero bemgnms
    plerefolent: hoc fiquidem humoremvitiofum acredundantemfortms
    ,

    educit Non parum quoque hocmorbo exhauftosrefick


    decoaum Ugni Cacaranda & Saflakas
    . indigcnum. Accedant jufculagailinarum addito aromatum
    momento oviviteUo atque im- ,

    virtute & tinauira ipfo croco non multum inferior. Em-


    primis croco x.tnt?LnVrucu quae ,

    plaftrum fuper ventriculo imponatur


    ex Gummi Ickaruba, ha.lfamo dcCabureibaSc Copaiba^

    vel ex pafta de Tivioca vino dc


    ^caju
    ,
    pulpa kem prunorum Araca , flore Nhanjbu atquc duo-
    , ,

    bus ovorum viteUis. AdhjEC tofta potius quam liquida aut frixa aUmenta eUgat , idque faepe &
    guttulae aliquot oki cort. arant. praecipue
    parum Vinum non aquambibat, eique indantur
    ventris cruciatus inftar colici adfit, quem
    vefparum quoque ( Mar ipo/a^ Uifyznis
    tum cum ,

    ckmentermitigat. IdemfeUciterpraeftant
    diai) nidusex vinopotus, velventriimpofitus,
    Herbae caftx five raimofae in aceto frixae. Quando neceflltas ad magis corroborantia
    aftrm- &
    & fimilibus remediis qux Brafiliaprofert,utendum.Summitates
    fruauum
    eentia compellit,his
    vel vinode ^f^/^&immaturo pomo
    Bacoba^ntBanana femitoftaautarefaaa exvinorubello
    lanipaba Teftie teftudinis fluviatilis toftae
    rafuram coraUum &
    album mantimum omnes in-
    quod vaUde aftringant. Idem priKftant je-
    col^ in hoc fluxus genere , felicifllme propinant ,
    curcapre^ toftum &ex arte exhibitum; &
    caftaneaceleberrimae arboris CedriBrafilienfis.

    Cap. XII.

    De^Tenefmo,
    operas-
    CUmomniaquaeadventrisfluxiones fpeaant, inexamen revocaffb necefllmifit,
    pretiumduxi,eaquscircaTenefmum, (Belgis ^|lipplOOp/ Lufitanis Pucho dkUim)
    cottidkobfervavipaucisexhibere. Morbus nimium famiUaris &
    merito formidabiUs prs-
    Irritus enim hic conatus ex quo-
    anantibus quod foetum fimul cum foeta mifere extinguat.
    ,
    ,

    aliquando mfifpumiE veUan^


    visacri&ulcerifero humoreano adh^refcentenatus, nullam
    gumis
    ,

    O E M
    E D I C I N A B R A S I L. L I B. n.
    guiiiis aut puris excretionem comitem liabct. Quibus,fi oculi nidantes, inquietudines, crucia-
    tus, longaevigilia^atqueexcubiaenodlurnse accedant-, tunc aegre finirifolet. Exaliis fubinde
    dy/entericis fluxionibus nafcitur hicmorbus, quibusmedctur acfinem imponit, curatuque
    tunceftfacilior , cum tantum fint reliquiae &fanies ulceris inteftimrc6li. Inrerdum veroex
    pituita acida & bile mordaci dyfenteriam prjecedit,
    quse fi non exturbatur eam letlialem effi- ,

    cit.Quemadmodumenimomnesmorbosfuccelfione deteriores fiericonftat, ita pr^ecipue


    huncob jaduramvirium & dolorespra;greflbs. Quando ex fuperioribus ventris partibus vi- ,

    deiicct ventriculo , mefenterio & inteftinis materia cruda delabitur 5 prxter inccfllones & re-
    liquaquaeanumrefpiciunt, caufa fovens revulfione pervomitum toilenda, idque prseftantif-
    fimoatqueufitatiflimo illoremedio, Radice Ipepacmnha. Eadem porro curandi ratio fere
    circa cxterna, quxeft infanguinis profluvio,eaque humidis fuftimentis fomentis aftrin- &
    gentibus tepefadis ex foliis a.r:bons ^roeira, Araca, Acaja dcCimi\ibus,ii protuberetaut hiet
    anus 5 fi ulcus adfit , facculis ex lade , femine pfyllii & cydoniorum , Bafoure fummitatibus ac
    malvae floribus, tum intus tum foris continuc admotis, multum promo-
    inftituitur. His enim,
    vetur quippe quod fymptoma ipfumque adeo morbum tollunt. Allium quoque aflatum fi
    ; ,

    caufa plane frigida cumfucceflliadmovetur. Somnus qua fieripoteft, concilietur primo


    ,

    pultibus ex Carima & hordeo. Quibus fi minus provocetur,lenocinia foporifera addenda funt,
    interponendo clyfteres abftergentes. A.motu quoque &
    exercitio corporis abftinendum,
    quo lped:at illud Celfi confilium haudquaquam negligendum Ctimin ommfimre ventris, tum :

    m hocprdcipue tenefmo nece(fe eli, non /^mties Lihet defidere , fed qmties oportet, ut ha-c ipfa mora in
    ,

    confuetuiinem ferendi oneris inteftina deducat. Si tandem aftringentib us remediis internis fluxi^
    bilitalem humorum cohibere conducat, prseter fuccum ftillatitiumpomi/^wjc^^^immaturij
    rafura infuper ligni fandi Brafilienfis , 2\\i&Iacaranda-> ut & nuclei frudtus Gueticaroi triti (5c

    jejune ex cohvenientiliquorehaufti, eximie profunt.

    ,C A P. XI 11.

    T>eCholera, .

    PErniciofus nec infrequetis his quoque regionibus eft fluxus ille qui Cholera dicitur. Mor-
    bus femper fymptomaticus & vere acutus, ab aere calido & humido corpus perpetuo am- ,

    biente ,
    immodicpque fruduum fugacium & horariorum efu proficifcens. Omnem aetatem
    omni anni tempore infeftat. , potu
    /Eftate taraen ab seruginofa porracea atque aeftuante bile
    calido intempeftive accedente , juventutem vehementius exercet eum fubita quadam fpiri- ,

    tuumeffufioneaclypothymia extetris 6c fuliginofis vaporibus orra adeo, ut fi ante viginti ;

    quatuor horas non evadant fuccumbant. Qupd ex manifefta diagnofi conftabit fi nimirum
    , ,

    pulfus debilior , autimpedita refpiratio , exteriorum membrorum, tum flidorum frigiditas,


    fummum interiorum circa cor incendium ^ convuifionefquc interveniant. Hunc humorem
    efferum &quafi orgafino adfuperiora & inferiora delatum compcfcere, res profefto haud
    exigux difficultatis eft. Primum ad ea remedia quae cor, ventriculum ac inteftina modice refri-
    gerando aftringendo corroborant & furorem acerrimze bilis retundunt, confugiendum.
    &
    Corpus enim evacuare (etiam invita Plethora &
    Cacochymia)quamvis benigne,periculo non
    caref, tum quod vires collapfae atque exliauftx, ulteriori irritatione reformidandze fint. Ultra
    Tamarindos,quoshsecterraproducit, quaeque biliofos &
    accenfos humores refr^enant nihil
    tentandum; fed fyrupis potiiis &
    conditis de Municuja , lanipapa, limoniis, arantiis, Araca^
    Guajaba ; ut &
    Ficubus Indicis, Ubapitanga,Murecy, imprimis Tipioca uteris , c^terifque me^
    dicamentis roborantibus, & refirigerantibus ex Tipioca. Externis quoque fequentibus infiftes.
    Fomenta& inimdionesfintexaftringentibus refrigerantibus. &
    cataplafmata expor- Tum
    tulacarecentis plantaginis, myrto, Araca, oculis arboris Imbaiba confeda, quae cumaceto
    praeparata rite aegroto impofita, praecordia fovent, ventremque ac anum afflidumdemul-
    cent. Clyfterescjufdemgeneris (modotantillum temporisfuperfit) requiruntur, cceteraque
    remediaincapitededyfenteria &inflammatione aniprolixe enarrata. Verum, quemadmo-
    dum haec fajpe auxiho funt,non raro confulto ob temporis anguftiam morbi faevitiem,omit- &
    tuntur , confeftimque ad foporifera devenitur. Quje duo potiflime funt decantata illa fuperius
    tradita. Extraftum Croci Bontii , & conditum noftrura magiftrale , tam in anum per clyfte-
    rem quam in os per potionem exhibita. Linimenta denique opiata capiti & pedori admo-
    , ,

    vere convenit. Adeo nihil tutum nifi fomnum omni induftria conciiies. Cholera ficca eifdem
    remediis fere curatur maxime fi regione hepatis corneae cucurbitulae applicentur quae.cum
    , ,

    potentiflimeperfudionemoperentur, merito deiis hocteftor , quod GaienusdeEuropaeis,


    quas in colico affedu incantamenti inftar operari tradidit.
    V 3 Cap.
    GV I L I E L M i P I s o- N I s

    C a p. XIV. .

    'DeDyfenteria.

    ^ (i,™?!7ran<rnin<- utfantDvfenteria.flaxushepaticUsSrinflammatid
    <;EqauntM9uxusdumfebre&f»gmne,^^^^^^ .

    ^^^^.^
    Dani, Luruani.sS«^,<- abufivea,aa_^^^^^ „,editetranei fubito admiffi re-
    Oritur potiffimumexfttdoribu^^

    XtirH^tTraiXSoteS
    & huniido. HCEC excrtuu laiiQ
    jnn-ar m-affaram alioaue per contagmm migrafle,
    quam tamenin ^"^1-™-^^^?*^^^^^^^^^^^^^ &'motus , fiquidem^a folis
    conftat. QH9nouparum
    co.to^^^^
    &ventiorientalisaffiduaillullrationeatque a mi o ,
    ^ quaficontagiid.fpellunturac
    Epidemia exiftat
    prohibemur. Itautperpetuonobisfpora^ca&popu^^^^^^^

    ^^'^""'^.M«ttXrcS
    jmprimis apparet.
    '°"'j,^f
    ° °^
    meritoabHippocratehabeturcalamitofa
    X" °p '
    at„. tunett^^
    j
    fi,nefta. quippe qux nullis rcmedus cedat, licet
    ^^,^,^

    ^-^r^^&oSmrorarnS
    famihare & priettantiora ^namm
    ,
    cnrationeDvrenterix difta funt,ea tantum pro-

    ruftLTpSirm^dS«atTi\:^^
    fequar qmbus potiuimuui u
    ,
    fnnervenire Symptomata, tamque hor-

    ^
    (prxfertimfimulracacochyrni^^^^^^^^^
    ridi ^"ciatus tit lxp.ffime
    ^Sf^^^Xe confultumhabent (nifi ipfo quidem princi-
    poftulantibus) quoniam, edamfi revellend.
    '^"Z^^^Z^^^^^^i'--^--^

    humo.m pro— V^^^^^^-^^^:^ ,

    ^Tl; ruxron^squoque ruentes compcfcun.


    atque co^gubnt & orificia venatum clau-

    T
    dunt.
    X' ^Hfi n^reffitas ulrerius
    Qao'*''""™'^ "
    infutgat , vitibus corroborandis &fiftendis fiuxibus, hoc
    identidemexhiberefoleo. Rec. pulp* feu
    eleauarium mag,fl.de o^^^^^^^^^^ Diafcord.Fracaft. ^iiiXonfea.
    a iiiij.

    Decarabean liij. Coral rubr. pp. lap.


    ^.r-^^rvlth
    D"'^'"'^. .rii Trochifc. DeterrafigiUat.
    an. SM.Trocm^^^^^^ =
    Alkerm. j...
    B„i,A™en.
    harmarit. pp. ^n- ^-l,^™^
    gi^^.feSa i). Rob.fru.a.Mureci & Murucuia an.iii.Syrup.
    ;
    Bontii opiaram.
    '^rnVaZXSca a^^ F. Eleauarium. Vel optimam illam
    Gtanat.
    f.
    nigr:cpartemtertiam,
    Croc. Oriental. an. p.e. ambrs
    ^}'^°%^f^^f°%ln^ol.
    Rec. opiielea.lang.Urac.
    •^^"^o"'
    „ tantum , ut
    affundeacerie vino fortiffimi
    coniiceinvasvitreumoblonguna&c^^^^^^^^^ ^
    «aflamfuperem^^^^^^^^

    lumborum ,
    venrris & 1«'°°'^'^/^.^''^"'° ^ qua: confolidanr , immiffis,
    fi.rgulisvicibus quibusalvusde,icitur^^^^^
    putredioes & calotes ,
    vel P'='f^'''«
    '^^^^^^^^^^^^^^ decoto de Carma Ovum quoque .

    5e inflammatione ani. P°''>'<1''°^S '^"'^^P"^^ ^™oaum quod confortando


    guttulis olei Copa.ba
    forbile cumtribusquatuorvc
    ac promc^^^^^^^^
    bombace ^
    f.mul pattes ixfas c-f ^^^^
    deMedicinaBrasil. Lib. II. 3i
    fecantur Sc in fole ficcanmr , , atquc in maflam addendo aceti momcnto
    , coguntur loco pa-

    nis. His acccdunt plurima alia remcdia nativa, aftringendi fimul refrigerandi qualitate pol- &
    lentia, quzeprimi incolac partim utarcana celant, fecumque interire cupiunt , pattiminno-
    tuere &in tradatu de fimplicibus tradita funt.

    C A p. XV.
    De Fluxu alVt Hepatko,

    ANno 1 6 3 S. urbe Salvador in Bahia, menfibus admodum pluviis obfeira, nulla clades leque

    exercitum noftrum attrivit quam fluxus fanguineus , fignis


    , curatione nonnihil a Dy- &
    fenteria diverfus(vide de liujus morbi caufa Platerum &
    Sennertumjquijlicet non minus quam
    illa perniciofus , fymptomatibus tamen longe minoribus comitari folet. Saepe enim ad finem

    ufque,abfque ullistorniinibus,cruciatibus,exulcerationibus,cuiiiquefaciliexcernendimodo,
    exiftit, Dejedio autem hiEC eft, velpuri fanguinis, vel cumgrumis vcl loturje carnis fimilis- id-

    que dupliciter fit: vel ab atonia hepatis, quae licet curata, ad priftinam cruditatem redit:
    vel a quantitate ex venis meiaraicis atque inteftinis regurgitante , quae plus timoris quam de-
    trimenti inferat, &
    juventutcm niaxime infeftet. Quippe tales excretiones aliquando febrium
    acutarum criticae habeiitur , exque eutonia jecinoris, non inteftinorum exulceratione cau-
    fatae funt. Fit demum hic fluxus ex qualitate fimul , orificia venarum corrodente referante. &
    AtquetuncquidemDyfenteriampropter ulcus&dolores inteftinorum mentitur Eaquaeex
    hepate profluxio fit, iis remediis oppugnanda fuamoperamtam
    ,
    quae confirmando jecinori
    intrinfecus quam extrinfecus dicarunt. Raro in principio folamen uUum a clyfteribus confo-
    lidantibusautanodynis accedere videas. Venaefedio , tametfi inrCliquis fanguinis profluviis
    vix admittatur , inhoctaraena veteranisincolis laudabilis habetur: noftratibus vero utique
    moUioribus ,
    non alfuetis , cautius ac parCius inftituenda eft. Immo in
    intenfiorique calori
    cucurbitulis revellentibuslumbisac natibus impofitis aliquando fubfiftendum. Reliqua
    , ,

    qu£E tradu temporis exfurgunt circa curationem , quumDy(entericis affedibus magiscom-


    munia funt , iifdem remediis , in capite de Dyfenteria monftratis propulfantur. Ad eum au- ,

    temfluxum qu^ exatonia hepatisnafcitur compefcendum irriti, ut plurimum curandi


    , , ,

    fiunt conatus ,virium lapfu ne quidena Rhabarb. myrobal. aliaque fimilia adhibere
    ita ut prae

    confultumfit, acproindeadopiatafaepenumero confugiendum. Utfuntimprimis Extrad.


    illud Bontii , noftruinque conditum magiftrale fuperius tradita. Quod fi ex acrimonia malum
    profluxerit , ad fcmina frigida recentia accedendum. Tum ad ea omnia quae urinam benigne
    provocant utfunt , decotlum luripeba raaris , radicis Araca frudus Alkekengi , rad. liqui-
    , ,

    Erva moira, Erva de Capitaon & Pagimirioba,zt(\\xc fimilium quae hepatis & venarum mefa-
    rit.

    raicarum ardores mitigant,& orificia demulcent.Horumprae caeteris palmam obtinentEmul-


    fiones & pultes qujE Carima didas ex Tipioca de m^^dihoca. Inter fruaus in pretio habentur, la-
    nipaba ,
    , &
    Mmucuja, Gmjaba Ardca minor major, quae pyra &pruna funt Granatenfia. Aqua
    quoqiieftillatitiaexcanna faccharea &
    cumalbumine ovipota, additoino-
    ^one: Guabiraba

    mento fucci aurantiorum. Denique cataplafmata ex portulaca S^ Erva moira cum aceto tem-
    perata dorfo
    , &
    ventri applicata , mirifice intemperiem hepatis folantur , fluxumque inor-
    dinatum compefcunt.
    Cap. XVI.
    T>e%)lcere&- Ljflammatione Ani,

    QUae a Barbaris meaque longa cxperientia circa rationem curafionem tam funefti la- & &
    mentabilis mali confecutus fum , in medium proferam. Hunc affedum Lufitani Bicho
    del Culo abufive vocant , vel quod dolor pruriens principio fentiatur , vel quod gangra^nam,
    jeque acpedumillivermiculi, inferat. Ufquamterrarum adcoquamin Brafiliahoc malum
    graflari a nemine obfervatummemini. Nil autem aliud eft quam incendium corruptio ani , &
    cum ulcere depafcente fine vel cum fanguinis fluxu dolorifico. Hunc morbum , aut praece-
    ,

    duntfluxionesDyfentericaecuminteftinorumcaloribuS; aut perfe, &citraullum morbum


    prjevium ingruit. Cum
    Dyfenteriam praecedentem habet , ob medicinam adhibitam Sym- &
    ptomata excretionefque ceflant , non nimium fidendum eft nifi forte fudor caUdus mul- : &
    tus pulfufque ac caetera omnia refpondeant. Detenta fiquidem matcria accrrima a calote ni- ,

    miojamaccenfa, maximequeafquallente &


    fordida corporis coiluvie intus alta, magnum
    gradum cum tam atroci dolore & inflammatione acquirit, ut mufculum fphin-
    putredinis ,

    derem atque ora venarum haemQrrhoidaUum ftatim exedat. Unde fluxus cruentus exoritur.
    ,

    G V I L I E L M i P I S O N I §

    adintemnoramtunicasarcendit,tamdeformiarpeau,utanns latediducluScloacceiil- .

    ak'ufl-
    colore appareat, ac turpiter patefcat.
    Nonnunquam vitmm hoc per fe
    ftar Uvido & plumbeo
    retentioneexcrementorum,qu^ jccmoris ac Mefarei
    nimirumexdolore,cum
    man feftatur
    cLore arefeaa atq- indurata,non fine maxima
    difficultate & cruCiatu egeruntur, egeftaq, nign^
    ipfe in me quo-
    cantia apparent. Aliquando
    vero, ingenti licet conatu,nihil prorfus e jicitur (ut
    prominente. Hinc atroces f^epe dolores ex rctentis f^cibus
    cuc expertus fum ) ano multum ftomachi,
    laifitudines, vigili^, pulfus vehementes concitatio
    fufeitantur, quos febres poftea
    ,
    ,

    fequuntur. Quamobrem, antequam malum ferpat (fer-


    ac capitis imprimis dolOres & ^rdores
    extcrnis laxantibus & refrigerantibus remedns refiftatur.
    Cly-
    pit autem citiffune ) internis &
    admoveantur. Suppofitorns,inunaionibus lava-
    fteteseiufdems-eneris femelatque iterum
    perpetuo infiftendum. Ven^feaiones pr^cipue non
    negligantur
    cris , balneis , fSffamigiis
    Mul-
    Ouibus omnibus fi morbus non brevi cedat,proculdubio inlethiferumdegenerabit.
    figno prscedenti.
    toties pr$tereafiericonfuevit,utnullomorbo inteftinali, vel quovisalio
    infmuemr, ipfumque «grum &medicummprmcipio
    parti minusfenfibili feminarium clam
    raro inferat , incurabile habetur. Si autem
    prodat
    lateat. Quod, quoniam gangr^nam non mem-
    malumTprxvia utcunquehac diagnofifieri folet,ut,fpontanea laftitudine, capitis&
    fe
    totius corporis intemperie infomniis,
    brorum doloribus, appetenti^ cibi languore , calida
    ,

    abfque manifcfta podicis affliaione, nifi forte ali-


    pulfu arteriarum injequali nimifque celeri,
    nuoprurituautinaniexonerandialvumdefiderio. Quamobrem in omni
    mteftinah praecipue
    Quoincol^ Empiricinoncontenti. vifu
    affeau de anidifpofitioneMedicipercontarifolent.
    appareat^mox pulpx limonum affriau
    & taau explorant podicem,num aiiquid pr?ternaturale
    hic affeaus , fe-
    nartes illas tentant dolores excitant. Diff^ert autem ab hxmorrhoidibus
    &
    adeft ac hiantis late ani oftium fatifcit.
    Quentibus potiffimum fignis. Gravis capitis dolor ,

    barbare loquar) nonnunquamraortcra


    Dein rationeprognofeos,quodmorbus UzBichoiui
    adferat;hiEmorrhoides autem non item^qujE eifdem,quibusmEuropa
    &quidemconfcftim
    &liquorepulp^ Nucis Cocos
    medicamentis, imofolis hirudinibus Brafilienfibus curantut ,

    quicontrahanclabemfetucriftudet^aqua
    putrefaaje fa^pius admoto, mitigantur. Cjeterum,
    marina frigida vel
    tepida&liraoniorumfuccorecentium,anum,quotiesventremexonerat,
    conftiterit malum invafifle & ferpere altius,
    probe abluat. Quando vero ex indiciis fupra diais
    doloris atrocitas, haud permittit , acribus
    medicamentis vel per anum vel per os uti led , ,

    cucurbitul^e infra dorfumaftigan-


    blandiffimis. Si lapfus virium contra indicet ven^feaioni,
    qmanodynaimoltu-
    tur Exindead clyfteres refrigerantes , confolidantes&adftringentes ,
    .

    veterumincolarumritu, aquafaccha-
    pefacientia opiata recipiant, progrediendum. Poftea
    duobus digitis iiffertis pofte-
    fea, gummitragacanth. amyl. zxTtpocadt MmdthocaM^t^.
    rioraproluantur. Pofthiec,dilutumexceruffa,aquarofarum &flor. G^^^^/^^^, faccharo ra»
    opii concinnandum , .in quo tasda made-
    bro ovi albumine & laae muUeris cum momento
    fere prxftant herbx <iua;dam natiVJB
    faaa ano profunde imraittatur, idque frequenter. Idem
    ,

    morbumreceptaeuruquelongocomprobatat:; utlunt, tolia &tlo-


    prse caeteris contra hunc
    tesutriufque ?a<(immohA Tapa. arboris longe &praeftantiffima; addita Er-uaMoira, toties ,

    infertaquoties defidendot^dx vel


    fuppofitiora intromiffa removentur. Qupd fi pars affliaa

    manuumattaaumreformidet, fuffimenta ex emolliemibus &


    ficcantibus fubftimenda funt.
    frigidis & roborantibus maxime uti convenit,
    Porroquantum ad viaus rationem alimentis ,

    irritantia autem cane pcjus &


    angue deciinanda. Abfit moms corporis. Quum vero opn ufus a
    omneslndias, ubi morbi acutiflimi , iraprimis ventris fluxus
    multis tantopere extollatur per
    egregie opitulari , expertus fum .
    mali2ni ^raffanmr profeao adverfus hunc ani affeaum
    ,

    deinde replendo, affumatur & Tum poft totius cor-


    Convenit ut ventriculo vacuo nec cibis
    :

    ^
    opprimit hoftemque introcludit Si dolor atrox vero
    poris evacuationesj fecusenimpeaus
    & mordacis fuperfit,morbumfiraul&fyraptoma toUunt
    e- reliquiis tantum materi^ calidx
    opiata . Qupd propter tria qu^ adfunt hic fieri confuevit , nempe
    certe aperte
    infomnia

    fluxiones
    contumaces&viriumproftrationemexingentidolore.

    C A P. XVII.

    "De Morhis ^dulierihm &- Lifantihus Familiarihus.

    QUodolim a prima ftatim hujus regionis invafione Medici


    Lufitani de Mulieribus In- &
    denoftratibus hodie conqueron
    fantibus,antequam vitia vitare didiciffent, id ego jure
    incurrit partis iftius nobilioris,qua/^x«;^ dignolci-
    Maxiraa enira earura pars calamitates
    undecaetera mala,tam matri quam in-
    mus. imprimis quidem frigidara uteriinteraperiem,
    fanti'enafcuntur. Infuetse calori diurno & frigori
    noaurno muUercul^ noftrx obefiores &
    ,

    deMediginaBrasil, Lib. ll. H


    Quo fit, ut paulatim no-
    rcdeiitan^ , aerem fLigidiorem dejeais veftibus ac ftragulis, captant.
    &
    xium hoc penetrabile frigus , fbecundumillum naturx agrum debito & naturali fuo alias ,

    calore defraudet, fterilitatcmque finon penitus inducat, tonum tamen uteri dc)icia|. Ita
    ,

    utfivitalem , rarotamen longxvum foetum edant. Accedit potus ille frigidilfimus , qucm
    domi ex acidiftimis Limoniis conficiunt tum nimius aftiduus fru^tuum horariorum : &
    ufus. Unde tandem cum ob atfinitatem mutuam , fumme refrigc-
    ipfo ventriculo uterus ,

    ratur profluviumque & hydropem


    ,
    patiturj imo propter debilitatem ac kxitatem liga-
    mentorum, ejus aliquando procidentia fuccedit. Quidmirum fi gcnerationi deftinata ma-
    ob ortam intemperiem magno iiio naturje opere deftituta cloac^e inftar tot excre-
    trix ,

    mentorum & cruditatum fiat receptacuium inque varias caiamitates mulieres detrudat. ,

    Affirmare aufim noftratium ut &


    Judjearum (quae inrempeftivis balneis ex religione ob-
    ftriftce ) ne quidem dimidiatam partem profluvia
    uteri evadere. Quod vel cx pudore ,

    vel negligentia dum occultare ftudent , pallidje , exfangues , triftes viris ingratse , tanto &
    temporis°decurfu , conduplicare malum folent. Hifce morbis ,
    partim ex inftitutis au-
    thorum , partim methodo Incolarum remediis nativis occurrere oportet. Cum enim
    hic affedus , Ucet aliquando compofitus , ex frigiditate tamen potiflimum natus cenfea-'

    calidis curari poftulat. Quamobrem abftinentia fit a frudibus


    frigidis, laducis, po-
    tur,
    tuque omni frigidiore & crudiore. Ob imbecillitatem corporis fint coopertx ,
    nodu im-
    loco a mediterraneo vento libero vivant. Venaefcaiones requifira; vel ad de-
    primis ,

    derivandos fuccedant. Purgationes ex mafla noftra Pan-


    plenda' vafa vei ad humores ,
    ,

    chyma^oga' ad pituitofam cacochymiam praeparandam &minuendam inftituanmr. Cs-


    tera evacuantia, prjsfertimtunc cumprofluviahzecmodum , tempus &,
    colorem variant,
    quibus pr?emiflis opiata fubfequantur
    non negligenda
    fecund. Aphorifm, 36. lib; 5. ,

    iis mirum in modum vires


    reftituantur humorefque ruentes coagulentur. Deco-
    quod ,

    dum poftea Carcaparill. &


    radicis nfqueira atque Fhiraee ad fudores urinas moven- &
    robur addant partibus , dies aliquot exhibendum. His aliifque ejufcemodi prs-
    das ,
    quodque
    milTis, locus affedus confiderandus cui imprimis conducit mel filveftre ,
    decantariftl-

    mum remedium in hoc fimili affeau , &


    infigniter abftergens confortans tum vcn- & •,

    triculi inteftinorum , mox renum


    & uteri cruditates vifciditates &
    digerens. Exhibe- & ,

    tur jejunis utcunque vel firaplex vel compofitum hoc Medicamentum addito vino Hi-
    fpanico &
    aromatibus tum caepis fi nihil impcdiat
    ,
    ad confiftentiam vini coaum.
    & ,

    His fuccedat exercitium. Si neceffitas major urgeat ante diaum


    potum exhibitum , per
    fpatium femihorse circiter ingrediatur balneum ex aqua; fontana: partibus tribus una &
    vini confeaura, cumMyrta, artemifia , foliis piperis longi , Beiele, LMaha ifcaC^momel
    profert Brafilia. H«c per
    filveftris , i_yilhahaca , Mentaftro , uborandt &
    fimilibus , quas

    duodecim vel quindecim dies pro re nata continuentur , ex quo fingdis vicibus probe
    abfterfse , corpori corroborando aliquid alimenti
    capiant. Veftitae fedeant , & fi de do-
    per infundibilum , fuflfitum ex calefacientibus &
    ficcantibus ac-
    loribus nteri quxrantur ,

    tum & peft^aria fyringafque , fi maritatx fuerint. Quin mimme coqtemnendum


    cipiant
    confeaum quod circa umbilicum il-
    oleum iilud ex toftis vermibiis in palmis viventibus ,
    •,

    linitum , multum prodeft. His &


    fimilibus remediis haud vulgares eftcaus vidifle conti-

    ait & fteriles liabitae , fibi


    quK inter &
    generationi convaluere. Ex imprjegnatione ma-

    Sniim fubfidium ob ficcitatem duplicatum calorcm fubfequi folet. Haaenus de Mii-


    &
    ferentes magis diflblutum faepe modura infti-
    Ueribus non gravidis. Sed quia utcrum
    vitia incurrunt: quibus haud facile eft appli-
    tuunt, laxatis^appetitus habenis, plurima
    Infantes enim
    caremedicinam quod vel diflicultates pariendi vel abortus promoveant.
    in lucem extinguuntur morbo, minorque pars ad pueritiam pervenit.
    editi, vel leviiTimo
    Huc accedit quod prieduris iilis ac ftriaifTimis fafciarum mvolucris non
    exiguo fanitatis

    difpendio conftringantur. Cum tamen


    Indigens ipfique quoque Lufitani ,
    miffis iis quac
    ,

    capite prs-
    fumraopereperfpirationemimpediant, ab ipfii nativitate denudato corpore,
    fertim educari frigidaque eos tempeftive lavari fatius exiftiment. Nutri-
    infantes feliciter
    ces denique Brafilienfes laae fuo faluberrimo complures noftratium
    & /£thiopiflx ,

    infantes enutriunt cum Europ^is mulierculis laais vires ingenita; ob fupradiaum vi-
    ;
    ,

    vendi «^enus nonraro depraventur aut extinguantur. Prceterea haud tutum exiftimant
    Incolse^^ante biennium fubftrahere nutricem;
    quod tenelii mutationi huic ferendae impa- ,

    res fenfim deficiant; vixque bimuli,


    morbos graves incurrant. Hincfit, ut toties triftes,
    decolores aquofoque humore inflati
    ,
    ob debiliora vifcera extenuentur, durifque paula-
    ,

    contingat raro pro-


    timhvpochondriis contabefcant. Si qua: medendi praefidia adhiberi ,

    ab Empyricis accepi , eaque potiflimum


    o ufu comprobata
    funt 'Qaiedam tamen,j longo
    ^ externa
    ,

    GVILIELMlPlSONlS
    externa ut unaiones , fri6tiones ,
    fuffumigia , illotiones ,
    cataplafmata , & emplaftra ennol-
    lientia' 'attenuantia & aftringentia. Ex omnibus probatiffimum quidem amplexus fum
    ,

    pra-paratum) quod ex radicibus d^Ervadeqapttaon&c


    (nuncemplaftri nunclinimenti forma
    atque fimihbus concmna^
    Nimphe/ cumoleoearundemhcrbarum Aninge& capparum,
    tur & per multum tempus
    appUcatur. Internofiremediolocus, extraftum ex cortice F/^/-
    gratumque & tutum eft medicamentum.
    ra/e ad mellis confiftentiam ^gro
    propinatur ,

    PrsEter lumbricos inteftinorum quibus divexantur pueruU, vcrmmm quoque genus exi-
    ,
    aliquoties vidi generatur,
    2uum & fordidum in ventriculo (ut in diifeftione infantium j

    quoque xtatis homines invitis medicamentis mtenrefaepe


    quorum morfibus provedioris , ,

    Mulieribus vel carum fobole. Nam


    continait Nihil horum videre eft in Brafilienfibus
    five prjegnantes. five pucrperae , vivacem cnituntur
    pro-
    robuftx , vegetae agilefque ,

    hmites mftituti no-


    lem. Antcquam finiam, iUud fubjiciam, quod non
    prorfus extra

    ftri fit fed inter AriftotcUs forte difcipulos de viribus


    imaginationis fuperfoetatio- &
    ne Utes movebit. In Paranambuco Anno i 6 3 8. ex /Ethiopifia Lufitano Ge- &
    alter alba cute, alter nigra, crifpis capiilis, ocu-
    melU MafcuU nafcebantur, vaUdiffimi,
    lis caefiis. ,
    C A r. XV 1 11. ^

    T>e MorhisContamfis.

    VldereeftinBrafiliamorbosEndemios famiUares imo malignos ,


    etetris&
    , licetrarius,

    fuUginofis cxhaiationibus , terrae paludofx & aquae ftagnantis natos^ nuUi autem ex
    mutationetaUtempeftatum, qusftatistemporibusfaeviunr, autfyderummaligno
    influxu &
    oriuntur. Anno 1.63 magno noftrorum com-
    noxia quaUtate c^litus defcendcnte, 9-

    modo, juxta omnium fanaorum, tcrtia pars


    finum claflis HifpanicjE maligno conta- &
    giofa febre extinda eft. Quippe hoftis longo& faftidiofo itinere defatigatus, & fuba;qua-
    fjetlda pluvia cibique ac potus corru-
    tore diu propter folitas malacias hsercns, multa ,

    ptione & penuria fradus paulatim attritus eft. Contigit quoque pecora femel atque
    ,
    ac moUioris venti mediterra-
    itcrum, miro aftrorum afpeau, pluvUs ex continenti ortis,
    aeris malignitatem unquam accre-
    nci afflatu morte repentina pernfle. In tantum vero
    ,

    vifle. utpeftis exinde enata ac graflata fuerit,


    nemo unquam expcrtus cft. Mihi bis tan-
    totum cor-
    tum contigit toto fcptennio , febre petechiaU laborantes vidcre , macuUs per
    crcbrius, fed non contagiofi
    pus diffufis, morte poftridie fequente. Anthraccs maligni
    graflantes, ac curatu multo quam in Europa faciliores, dantur. Magnos autem & fre-

    quentiflimos iUos Dyfentericos ac malignos affcdus


    Epidemios tranfiifle ,
    nunquam in

    admiratu dignum. Vlcera porro (ut & alia mala con-


    hoc obiter dicamj luis Vcnereae

    tagiofa &
    ferpentia, beftias aequeachominesmutuaconverfationeinficiunt. Idem facmnt
    foetida UlaVariolarum ulcera.
    Quod autem ad Variolas & Morbillos ('quos Bejigas uno vocabulo Lufitani vocant; at-
    Americae Incolx bcnignius tamen corripi iis fo-
    tinetTetfi non evadant eos Meridionalis ,

    lcnt 'citiuscuranturlaborantes,
    ob perpetuam pororum apertionem viaum fimplicem, ,

    huniorumque minorem foeculentiam, modo ab aere nodurno ambiente fibi caveant fe-
    dulo Quemadmodum autem ventum dcclinando facile reftituuntur ita per aerem vel
    clementiflimum retropulfae, mortem accelerant.
    Cum febrespaulo vehementiores ar- &
    principio fccare venas , idque cum fuc-
    dentioresprxcedunt, Lufitani non verentur in
    quantum conftat fadx funt variolx. Neque cnim pefti-
    ce(fu Epidemia; ex accidente bis
    Profp. Alpinus de /£gypto bisanno fieri teftatur.
    ferjEvariolsE vagarifolcntin pucrosficut
    Primo ante annos triginta /Ethiopes Angolenfes
    Brafiliam ingrefti, variolas ex A- &
    frica adducentes, infigni
    mancipiorum ftrage, reliquos infecerunt. Etnuper Anno 1641.
    nos nataEpidemici iftms morbi prm-
    idemfcre accidit. Ita utaUunde derivata, non inter
    Iiumidiftlmaacccdcntehyeme, per integra territoria prope annum, graffata fue-
    cipia,
    rint Lufitani autem tanquam facrx anchorae fe fidebant, fuof-
    his remediis vulgaribus ,

    curabant. Fimum equinum arefaftum & in pulvcrem


    tritum ex con-
    que non infcUciter
    venienti liquore itcrum atque iterum «grotanti
    propinant. Poftea peaori & gutturi
    '
    defendendis , gargarifmo &
    potionem ex albo Graeco , canns facchareae aurantio- &
    medicamentofo ex T/-
    rum recentium fucco concinnatam prxparant. Pro alimento
    pioca deCManMoca pultem optimam
    pro potu, ptifanam feu dilutum ex eadem 7/-
    ,

    pioca exhibent. Utrumque hoc ardores compefcit


    nutrimentum fuppcditat. His &
    filveftre vel fimplex, vel, fi calor obfit,
    dilutum ex aqua cannae faccha»
    fuccedit mel
    rcae
    ,
    -

    deMedicinaBrASIl. LiB. 11. ; 35


    tctc quod hydromelis inftai* immundities pedoris & vifccrum abftcrget,.3egrofque fuaviter de-.
    mulcet.
    C A p. XIX.

    DeLue Venerea,

    LUcs quxdam ex coitu non tantum per contagium, vel parentum haereditario malo in libe^
    ros, fedexleviori attaftuatque per fe contrahitur orta potiftimumex alimento foetido ,

    & iaifo potu rancido & corrupto. Inter Afros non folum atque Indos fed Lufitanos & Bcl-
    , ,

    gas quoque fsevit, tumoribufque fchirrofis & virulentis ulceribus, totum corpus infeftat. Quae
    quidemlueshmc regioni eft Endemia S>cBuba6 abHifpanis & Brafilianisappellatur. Etficuti
    citius fanatur a folis remediis indigenisj ita citius contaminat, quam illa quae lues gallica vulgo
    vocatur & ad Incolas huc defertur. De qua dilTertationem inftituere non eft pifopofiti mei, fed
    de prjefenti quie licet in quibufdam conveniat cum illa accidentibus & curatione tamen
    , ;

    maxima ex parte difFcrt. Empyriciinitio data opera eam negligunt, qnod curationemante
    quintum vel fextum invafionis menfem perperam inftitui ajunt ,
    humorifquc tenacitatem , in
    quo mali fomes maxime inhceret , tot menfium intervallum requirere ad prajparationem , cre*
    dunt. Vitaminterim intemperatam vivere interdicunt, aquae calida; lavacrainftituunt fri- ,

    gus nodurnum ne peripiratio cohibeatur, maximopere arcent carnesrecentes , imprimis


    , ,

    ferinas, toftas,remotoomnipifciumgenere, prxcipiunt. Vinumpermittunt, quodfudores


    & fuligines non fine jegrotantis levamine, per poros expellere, comperiantur. Qui abhoc
    medendi modo recedunt fy mptomatum quidem pro tempore levamen allaturos fed poftea
    , ,

    recidivam artuumque dolores fuccefltiros, ratum habent. Tandem prasparato hoc modo
    corpore, evacuationesinftituunt: mox , eos,quipr^fertimtenuioris fortisfiint, admolendi-
    nas facchareas ignefque luculentiftimos ablegant •, & folo decoflo, cujus bafis Caaroba & Car-
    caparilla,curationem cx inftituto propemodum Europcco, feliciflime abfolvunt. Ulcera quo-
    que folo attritu aut lotione Caaroba aliarumqueherbarum exficcantium & abftergentiuni
    fucco, tollunt. Indi autem foliis C^^ro^^ nunc coftij probalneo, nuncore jejuno raaftica-
    tis, ulcera, quae perfe non evanefcunt , exficcant & malignitatem extrahunt. Quodipfuni
    aliquoties per Chirurgosin Nofocomio imitari jufli , & voti nos compotes reddidit. Ne quis
    autem fallatur , haec luesfive ex Hifpanica mixta,ut faepe fit; five fimplex Endemia, Euro-
    paeispraefertim, nonadeo Neque enim u^
    parvifaciendafive inprincipiofive inprogreffu.
    quidam ob hafituum
    exiftimarunt, intra Tropicos levior a fole perpetuam extradionem; gra-
    viortantuminfeptentrionahbusregionibus datur. Acfinofturnum frigusmodo leviterad-'

    miftum, apertos diurno calore poros noncum fammo detrimento «gri altiusoccluderet,
    difcuffionem tetrorum vaporum impediret, verfafque perioftium, in quo dolor, repelle-
    ret. Sicut quotidie fit, veliegrorum vel medicorura incuria, qui differentias diei&nodis
    contemnunt. Et timc quidem male morata ulcera, quibus hoc malo infeftati turpiter fcatere
    folent, fimaligni illi halitus minus exfpirent, cariem in oftibus ,
    caeteraque fymptomata,

    seque ac in patria caufari videas.


    Addam quae de Gonorrhaea , Scantamei^to Lufitanis 'dida , notatu digna exiftimavi. Go-
    norrhaea fimplex, ficut haud difficilis habetur curationis itafacile acquiritur, modo afola ,

    equitatione fub aeftumeridiano. A


    purgantibus initio fibi caventin omni Gonorrhasa, vixque
    blandiffima ex Manna , Caftia ,
    ne quid cacochymicumprovo-.
    fyrupis laxantibus exhibent ,

    cetur aut irritetur, Tamfilutaria contra hunc affeftum domi nancifcuntur remedia Incolas
    utraro in exotica, quaein ofticinis proftant inquirere illis neceftumfit. Praeferunt, Guabi-
    ,

    poiocaiba , Lufitanis Pao Podre quam ego Arborem Siliquofam , in tra(3:atu de fimplicibus ap-
    ,

    pellavi. Ejus radix in taleolas diffeda & in aqua ex canna faccharea deftillata macerata , , ae-
    rique expofita , eam abfterforia & diuretica qualitate imbuit quae mane & vefpeii pota , , pa
    raftatas &renes infigniter mundificat. Cavendum tamenne immodice hoc medicamento
    valido Litare quod fanguinem ducat. His accedit luripeba Canna lacuacanga dida filveftris,
    ,
    ,

    radix item laborandi, qujE no6tu fub dio maCerata in aqua fontana diiuitur, ejufque diluti
    quatuor plus minus unciae per quindecim circiter dies bibuntur unde rene^s vefica repur- , &
    gantur. Pofthcec pro potu quotidiano , ejufdem cannae filveftris decocto utuntur, Atque
    alternatim ob calores fufcitatos, manephtifanamfculiquorem exT//'/of^ exhibent. Dilutum
    x2.di\Qis Pagimirioba, Fedagofo ,Caapomonga, Emulfiones exTi/^/W^, nuce Coco
    Malva ifco ,

    recenti &
    feminibus frigidis, cannaeque facchareae aqua praeparat2e,familiaria illis funt remedia.
    Contraretentiones &
    inflammationes lotii, poft frigidam dorfi perina^i inunftionem, geni- &
    taiia emollientibus fomentant, nempe decodo fummitatum Bafurinha & Imbaiba, floribufque
    malvsc Americanae & fabarum vulgarium , atque id genus aliis. Caiorifica vero , tam a medi-
    ^ ^ camento
    ,

    jubent, ne vitulentia & incendium invalefcant. Ego tamen


    Lmentis amm epulis procul efle
    utpoteexqmfitionbus mexhi-
    rJe d Mli etur. Semperenim condonandum eft Empiricis ,

    diftinguendis morborum caufis (^.ppe ficut ex his me-


    in
    bcndt 1^0^^^^^^^
    (^od
    geniturx cum Gonorrh^is videntur confundere.
    d nd fo muiis apparet, profluvia
    Lang. Epift.z. 1. 5 Solenand. pag. 199. v. 45 Hof,
    nui ieW^re velit ' adeat Plat. Ob. pag.yzp-
    • •

    p.5lo.QuocircainGonorrha:avmtotamalisnitateexturbatafubfift^
    fndkado aSingendi , confolidandi & ficcandi eft
    Quod quidem optime fit balfamo CopMha.
    .

    olivarum diflbluto atque per 03 & penem


    mjeao.
    faccharo vel oleo

    C A p. X X.
    T>e Vulnerihm &- Vlceribm.

    &
    ulcera ejufdem ferenaturx cur^in novo hocorbe acin
    &
    ^Ametfi pleraque vulnera
    prxtenre nolui. Sicut emm in mul-
    TpaTria x,ftant , ca tamen in quibtis differunt, filentio
    tismSernis confiderandum' qu. infrahepar fint aut qu. fupra facilioia exiftunt Tum
    Qu^fupernefunt, pra^cipueincapite, multo benigniora
    curatu &
    vulnera aeris cahdioris benefi-
    q^od ab humorum peccantium afflu^u libera,tum quod
    capitis

    cio
    Ea autcm quac in inferioribus partibus corpons,
    & fola mundificatione reftituantur f^pe.
    partim ob perpetuum defcenfum
    maxime in pedibus exiftunt difficillimx curationis ftmtj
    ,

    humoris in acrimoniam degenerantis partim ob


    facultatem reten-
    & mobihtatem calidi 5

    veriffima deprehenduntur , fitempus anm refpon-


    tricem debiliorem. Atque h^cquidem
    ^ftate enim ficca , fponte vel fe licius faltem cu-
    ^eat nimirum conftitutio caUda & humida ,
    rantJr. Quid mirum fi hac regione
    ,
    qux toto coelo ab Europa diftat vukiera & ulcera
    & peculiare habcant, cum authores paflim teftentur, non-
    aeri expoika, diverfum quid
    autmeUora tum capitis, tum
    nunquam obdiverfum urbis autregionis fitum, aut pejora,
    IncoUs oleis unguentis aut empla-
    pedum malafieri. Longa experientia obfcrvatum eft ab ,

    ftris, minusprofici quaminEuropa,


    ob impeditam perfpirationem halituum. Haud facile
    pollent etiam tum, cumob
    fedimoveripatiunturavegetabiUbus qux aftringendi facultate ;

    maUgnitatemaltiorem, ad/Egyptiacum, pr^.cipitatum


    aUimenuftum , & fimiUa afcendere
    five loci affeai corruptelx fi^x
    debent. Tamen ab ipfo principio ufque ad curationis finem ,

    vicin^ carnis moUitieiinvigilantes , nativas fuas


    aftrigentes & ficcantes herbas . refinas & pul-
    generaUbus purgantibus tentant. Avmo
    veresnondeferunt. Quod cordatiores prsemiffis
    ,
    ,

    curationem vulnerum
    &fruau imprimisiUo^clebri^./.^./, fibi cavent. Quia non folum
    conftat quod calore
    & ulcerumremorari, fed &
    inpejus difponere, recidivamque facere ,

    infenfo humores acccndat. Di^ta utique iUis tenuis


    refrigerans effe &
    folet^ Porro us , quibus
    recensinfliaafuntvulnera, duopr^cipue hic obfervanda funt.
    Primo aeftum diurnum devi-
    tent ne fanouis attenuetur,
    venarumque orificia aperiantur , quod ingenti virmm jadura
    ob diftipatioliem fpirituum &febriUs caloris accenfionem in caftris aUquoties contigiflTo
    maximam calamitatem, fpafmos, convulfio-
    memini Deinde ne nodu fub dio CLtbent, unde
    curatione vulncrum &ulcerumLufi-
    nesmortemque ipfam pofteaincurrant. Cum veroin
    BrafiUani peritiores longo ufufafti, &
    filvas- remediorum quavis regioms
    tani plerique & eaproferamqu^oppidoapprobata
    fibi inpromptu habeant,
    parte, omnique anni tempore
    confirmata funt. Optato fucccflu balfam.s
    &anoftrisrecepta, longaque rerum experientia
    W?. &
    Copatba vulnera reftimunt haimorrhogiamque non tantum fi-
    Ulis fracrrantibus C. , ,

    exhibita nervis opitulantur. Gummi lUud


    pr^ftantiffimum
    ftunt fed &internc ac externe
    admodumfamUiare, (quodElemni vere dixeris) nervorum capitis afteaibuspr^
    TacaA &
    Tipma autcm, ficut pota fluxus fanguinis hepaticos&
    dyfente-
    c-^teris remediis medetur.
    avulnere concitatas , five haufta five
    ricosinternoscoercet, &incraff'af,itahaimorrhogias
    applicata , mundiiicat , temperat fanat quod ex- &
    plagis emplaftri aut cataplafmatis forma
    ,
    .

    cellens remedium fi tamen fimplex exhibitum


    minus profit opiatum ahquod admifcendumj
    ,

    ut coagulentur fimul humores moti.


    Porro fuccum ex arboris fummitatibus expref-JmMa
    fummiraoperariperhibent,quippegraviffimisquoqueinftillatusvulncribusfoh^^^^^^
    Populare eft mcdicamentum hoc corroborans , mundificans exficcans
    quod ex ladicibus&
    jraca & Limoniorum myrtique foliorum fucco fit.
    Communia denique funt remedia , foiia
    d Inferno,Herva de lio([a Senhca
    Nymphex, Lavapratosjuripeha,commqu^ dccoa^i.F^guero
    fuccus Bacoverra, aliaque pcne mfi-
    plammoba, Cuipouna , Ambatba, Tafia, Folhos do Spmhera,
    hiftoria fimpUcium. Addanmr fi fimul
    pedum tumoi cs
    niti incolis ufitafa de quibus mox in
    ,
    ,
    Myrto^il-
    arboris Cep^p^ra , fummitatibus Amnga ,
    adfint, balnea vel fomenta cx corticibus
    o

    DE Medicina Brasil. Lib.IL i57


    veftri
    ,
    Bafounnha ,
    Guabtrab, , Camara &
    fimilibus. Gangr^.nam, Europ^is rclidis rcmcdiis,
    foh folns reccntis Tabaci contufis, totics
    ab Empiricis rcftkutam vidi, quippe majorcs facile
    ipfi redcunt frudus m
    curatione multorum malorum , cx ufu
    foliorun-Jviridium corumquc
    fuccis & olcis 5
    quam ca^tcris orbis incolis , cx fumo cxficcatorum. Furunculos Apoftc^ &
    ma a maturarc folcnt folus Araucu vulgaris Brcdos , Tulgcra , Vagmmoba. Hcrva
    ,
    Mmofa , &
    bulbis Lilii Bralihcnfis, Mccrt didi : Tum & radicibus nfirabilis Peman^ rubr^.
    C A p. XXI.
    T)e Tapulis & Impetigme,

    K'fv!?''' rv'"'r"°"/''^!^^^''^^^' ^^P^^^' Elephantiafinobfervairecondait, ficutin


    /tg}pto aliifquefervidioribus regionibus graft^ari teftatumeftab Autoribus. Sedpapul^
    cuiudaraina, quibus cutis exafperatur
    & rubet (vulgo BoOtUont) advenas fcreomnes U
    leccns brahham ingreftos, genioque
    imprimis largius indulgcntes , fummo cum prurituin-
    \ aaunt. v la. l ulpu Obf 44.
    Hae puftulcE totum corpus fxpenumcro arrodunt, fixxque ac
    3
    1. .

    itabiles totam ventris regionem


    occupant,ut Zom dici poftint. Quod malum.balneo quidem
    aqux marina: h-igidj cum Hmoniorum fucco
    compofito, abolerc plerique ftudent. fed minus
    tamcn confiietum eft exhibere quod ardores intropeUat , feu
    fr^rd^ lotione, bahieoque nimis
    aftrmgenti id fiat five per fortiora purgantia acrem
    humorem a circumferentia rcvocare infti-
    tuas. Si vero malum nimis excrcfcatjongiufque
    ferpat,lcves admodum & faciles pur-ationes
    extemperatiscomponantur,qu3e hepatis calorem, fentin^que corporis
    , mcfenterii"fcilicet
    obftru6hones tollant, ut funt,fyrupus ex novem infufionibus
    & ex cichoreo cum Rhco. Crc'
    mor tartari Tamarindi. Decoc1:a radicis lunpcba &
    limoniorumqucE cichoreiiviccm fap-
    ^^"^^^ ^^'^''^ '^^'"'^ infiftendum eft. Externis
    N T^V
    r u
    abfterlo, hibucLilam frequenter mutes.
    ita utare , ut fudorc crcbi

    ovi, iemmibus frigidis maioribus,


    Moxfomentis exaqua
    , albumine fulphuris & nitri
    cum aceto & limoniorum fucco codis
    immiftb lintea- ,
    mine, corpus defrices. Qli^e, licet primo attadu acrcs
    fepe dolores excitcnt, cuteinque
    yelhcent ftatim tamen ceftare folent quos , fi quis
    impatientior ferre non potuerit 5 eorum
    loco, balneotepido exrefrigerantibus& emollientibus herbis
    utatur. SciendLmicft, quod
    pleriquequamdiuhocmalo tentanturacpruriunt, a multis morbis fint
    immuncs, acpro-
    fperevaleant. Quamobremqui hxc incommoda
    fanitatis gratia aliquatenus obdurarema-
    lint, meoquidcm judiciorcamsfecerint.
    Ante omnia moderatam vivendi rationem infti-
    tuant ciboquc acpotu frigidiore utantur , ut materia attenuata
    , felicius pcr fudores evoce-=
    .

    tur neexintempeftivaillamaterijE bihof^ reprcftione


    ad interna tiuxus ventris Dyfenterici ,

    enafcantur , quod aliquoties fadum memini.


    Quumveroeruptionesha£biliofa:per porosexitum fibi qu^rentes, intra cutem detent^,
    _

    viquefrigorisautauraefubito admiflae reprefts atquc obftrua^ in acres igneos halitusde- &


    gencrcnt, cum multamateriafalfa& adufta, in orbem quafi fe cogunt
    conglomerantur &
    pertinaciterque ad annos faepe cuti adheerefcunt. Et tuhcquidem perverfam
    plane ahenani &
    naturam induunt. Ahquando autem mobiles puftulx fejugatae non fine cruciatu,
    maximoque
    fcalpcndi ardore ac pruritu pr^cipue 3£ftate juvenes ut plurimum
    ,

    noftrates, Lufitani Emptgc zb Impetigine vocant. Quando


    infeftant. Has HmalSSO m
    inftar Herpetis exedei^ ali-
    quandiumalumduraverit, externis fupradidis facile refragatur. Intertopica
    tamenremedia
    qux reqmruntur cxaaiftima illa graminis junceifpecies , dicla &Siliquxfil.
    veftrcs longiftimiK, inter fimpUcia defcriptse priraarium
    obtinent. Horum attritu morbus
    non lcviter emendatur, imo in totum nonnunquam tolhtur Interdum . iocus affbftus mutatur
    & ieque vehcmcnter poftea hominem fi ab interna caufa foveatur , divexat. Qnamobrem
    medicamentumcompofitum ex fuccis fupradidis adlavamenti vcl unguenti fomam parti-^
    busaffearisapplicuifle, eximiam utilitatem
    Rec. fuccigraminis &fihquarum prx^
    prasftitit.
    diaarumpartemunam, fulphurisvivi&nitripartem dimidiatam, Turbith.albiparumung,
    refrigerantis caphurati partes duas. (Fide porro remediorum
    infignium cofum contr^i mpettnncm.
    quam ?aulu4 ^gincta &
    dd mbis fubmimjlrarunt.) In trad-u Paraybienfi excrcitatiores in-
    co\x nullum reraediupi prjefcrre folcnt cortici Ccbipira cujus aftliaus
    & lotio , ficut fca- ,

    biem, mahgnaque quaevis ulcera exficcant& ciirantj ita abftergendi beneficio


    hanc quoque
    impetiginem feliciter reftituunt. Multoties tantx malignitatis hic aftbdus
    confpicitur, ut ve-
    naEfeaionibus purgationibus fudoriferis ex farfaparilla fimilibufque remediis
    ,
    , ^ixtx refri- &
    geranti , licet rite inftitutis, vix ccdat. Tunc curationem nifi per
    ipfum Mercurium, tanquam
    propriuni antidotum,non recipit. Exquo tamcnintempeftivcintusautexternefumpto,
    non-
    nuUos ardentioris pruriginisimpatientes in morbos animiq; deliquia non fine Vitx difcrimine
    ' £ i inci-
    GVILIELMI PlSO^JlS
    repulfam^quod facile fit, fi pedus coUam
    ob materiam virulentam ad cor ufque
    incidiire vldi
    Enecare autemhommem, perfe hocma^
    ^emunaoriaobfita, Mercuriilitumnonferant .

    egofancquidquidauthoresfcribant, nondumcomperirepotm,
    lumTcorpuscinxerit,

    C A p. XXII.

    T>e Externis Malu ciuorundam InfeBoruM,


    Bicho dos pes.
    h^c terra nutrit Qui f^pe
    Mlnutifnmos vermiculos Lufitanis Bicho Brafilianis Tunga ,

    mnafcuntur. Ma-
    .

    cum pruritu, raro cum dolore pedum digitorum extremitatibus


    in qui-
    ximopere infeftant pr^ c^eteris eos qui nudis pedibus, loca arenofa perambulantj
    Imtio
    invifibiliter, fugiuntque pavimentalythoftrata.
    bus utpote calidifllmis vivere amant
    in cute exteriori aliquandiu latitant. Mox ingenti cum pmritu, prxcipUe circa plantas pedum,
    Guineenfibus vermiculis com-
    cutem noxapenetrant, inqueeaferecondunt. Nihil cum
    fine
    & referunt. Hi vero exigui mtul-
    mune habent , qui longi, iati albicantes chordarum fpeciem
    & nigricantes apparent eofque per
    que paulo profundius occuitati veficula orbilata inclufi ,

    exadefatis perfpici poflunt.


    Mxfocopium explorare oportct ; fecus enira ne alynceo quidem
    qultriduum excrevifle com-
    Tandem ubi ad juftam magnitudinem, quod eft circa triduurH vd
    aut argentex cu-
    pertum fuerit tunc maxime de excifione cogitandum quod folius aciculae
    ,
    ,

    fpidis beneficio a Brafiliano aut ^thiope ,


    faciliimo ncgotio fieri confuevit. Ea folum adhi-
    nevitiofus humorquidam
    bendacautio, ut vemiis membranula inclufus integer exiraatur,
    contentus quod fjepe contingit , difpergatur Tunc
    enim nova parti vitiat ae exfurgunt acci-
    .

    dentia Rupta enim vcficula, ftatim novi


    generantur , qui vicinas & illaefas, partes depakunt.
    habentur, adeoque gangr^enam
    Ettunc quidem nonminus calamitofi, quam illi in Guinea
    ipfam intulifle memini , ut pedum digitos amputare
    non femel coadus fuerim Videre mihi
    latitabant vermicu-
    conti-it in Nofocomio, cutem in calce pedis callofam , fub qua innumeri

    li miUtibus penitus
    fuifle refedara. Remedium quo prcecautionis gratia Lufitani icque ac i5ra-
    illudolcum glandium, qui po-
    lianiinun-unt pIantas&digitospedum,eftmordacifllmum
    mis arborurti Acaju adnafcuntur. Quod quidem
    oleum fit extraaum ex inamatuns & crudis
    uftiva caret , & gul^e potius dehcias ,
    quam huic
    alandibus : nam fi maturuerint , qualitate
    admotum eidem malo
    affeaui remedium prxbet. Lachryma flavx arboris Camacan didae
    prodeft. Qupd ipfumquoque gentem
    nauticampice navalipr^ftare videmus,

    Maribonda Luf. "Brafil Copuerugu.


    armenta, fed viatores aufugien»
    '
    TNfeftilTmia vefparum examina in arboribus nidificantia non
    Ates licet nerfequi amant ; imo turmis equitum
    non parcunt irntata , Mmfojas vel Manbun-
    inramorum extremitatibus fabricant, inmedici-
    ^/^Hifpariisappellata. Nidusearumquem
    tura exteme potiffimum abhibe-
    nim receptus eft, atque contra frigidos afFedus, tum
    interne

    tur
    Macmltudine&figuraEuropxisvefpishauddiftimiliafunt. fed crabronibus atquexftris
    infefta velociftlma ipfo eodemque mornento,
    quoinful-
    omnibiis^infenfiora. Noxiahxc ,

    petunt atque mox avolant. Unde atrocifllmus dolor curn


    tant aculeo rigidiflime faciem ,

    ardorefummoexfurgit, duratque ultra horam , manente rubore & elata cute. Vixullurafa.
    pars eorum balfarais m-
    tis prxfens tam imraani
    cruciatui exiftit remedium conveniens , quod
    parscautemspotentialibus, calo-
    digenis, atquerefrigerantequodamunguentode//^W^5
    rem extrahendo praeftat.

    MofcitesLw/ Braf Marigue.


    genus datur vermiculi alati nigrum adeoqueparvum, uttaaus fenfupo-
    ALiudporro ,

    tiusquam vffuspercipifoleat. gregatim volitant. Nunquam apparent


    CuUcum more
    potiffimum '^^'^^^^"^.^^^^^;;,^^ "^^^^^^
    nififumraa exiftente malacia, idque vefpertino tempore
    hxrent. Merito ab omnibus pariter incolis exti-
    inter paludofas iUas arbores Mangues didas ,

    lancinant agncolas , ut non io- &


    mefcuntur hxc infeda moleftiftlma quippe adeo exercent
    acuumque mucro-
    lummembraeommnuda, fed&leviter veftitamorfu dolorofo infeftent,
    mecum Hifpanis adeo mturauerat,
    nesreferant. Scapha fluvium lentogradu afcendentibus
    ,

    a familiariftlmis ne quidem dignolceremuL


    veficifque ac mbore confperfa erat nobis facies, ut
    palo affixum perque integram noaem (rairum
    fupplicii
    amicis. i^thiopem juflli domini fui ,

    genus)reUaum, poftridie delirio capmm . exmeris doloribus. memim. ^^^^^2""^"^''^?^


    ,

    deVknenis EoRVM<3j/E Antidotis LiB. in. 39


    deferta denfaque Brafilix nemora, qiio defatigata aura marina vix pertingit, prjcfcntiorem
    cautelam non ampleduntur quam ipfum ignem integrofque rogos tum quoque balfamum
    ,
    :

    Cepaiba &cCabuberiba quibus me^ibra niida inungunt. Ante horam unam atque alteramj
    ,

    humores&puncluraeevanefcerefolent,modo rion nimia fridione vel frigidae afperfione irri-


    tenturparteslxfae. Dolores apprime fedantur mucagine carduilittoralis tum&herba Pagl- ,

    mtrioba^Imbaibci , carterifqueejufdemgenerisfuccisinfpilTatis, quse frigidaSc anodyna qua-


    litate pollent.

    GuiLIELMI PlSONIS, M- D»
    LIBER TE RT I F
    Qui agit

    T>e Venenk eorumque Antidotis.

    Agno venenorum proventu, quibus paffim animalia plantse, ac mineralia ,

    turgent, univerfusOrbis terrarum luxuriat. Prxter primum Naturae inftitu-


    tum accidit, ut quiddam alicui fit malum & noxium. Nam quod multis ali-
    mento,quibufdam eft veneno; ac viciflim,quod uni eft veneno, utcicuta
    homini, quibufdam animalibus ut Caprx&Sturno eftalimento. Sic radix
    altilis Mandthoca a venenato fucco nondum^repurgata , homini lethalis,

    equis & bobus casterifque animantibus nutrimentumpraebet. Cclebris quo-


    que illa herba Mimofa Ittqmri dida, oves & capras pinguefacit
    , interimit homines. Bafilifco

    venenum eft naturale & aliis animantibus


    minime. Non auteni Plinio affentiendum , qui in.

    eum finem a natura produci teftatur ut iis pro libitu


    , homo , incurabili vel animi vei cor-
    poris morbo detentus, utatur ac violentis toxicohaufto cruciatibus&vitas finemimponat,
    Nifi hoc forteattribuendumhuic gentiBarbarje, artibufqueMagicis fupra modum dcditae &;
    in omnibus prope venenis dignofcendis mire folerti, quibus hoftes & focios , lucri aut libidi-
    Mancipia illa ex Africa huc deduda, ubi horrendi voti com-
    nis caufa , pari forte exftinguunt.
    potesfieri nequeunt, cum dominorum vitae infidiantur , duriftimae fervitutis jugi ,ine^ae aq
    variarumcalamitatumimpatientes, ad unicam illam libertatis viam, nemini nonperviam,
    confugiunt. Veneno ubiqueobvio ,fibimetipfis atrocesmanusinferunt. Gratulantesfibina-
    turse renuntiare , vindidamque , dominis plus jufto feveris , reponere Sed haec , relido ab- .

    nfu , fecus interpretanda funt cum animali


    : nonYoIum rationali fed irrationali inftindus
    , &
    litdatus , per quem creatis omnibus dextre utatur , bona vitae vitilia feligat , &
    fugiatque no-,

    citura. Ecquid enim, per Deumimmortalem, ex quo non aliquam percipiat utiiitatem ? ex

    ipfis viperis adverfus viperas conficit Antidotum quo venenis omnibus


    , venenatis morbis &
    refiftat. Ex Mandthoca radice , maximo fcatente veneno optimum alimentum non folum ,

    fed & Antidotum concinnatur. A


    Scorpio Scolopendra , Colubro
    , reliquifque Serpenti- ,

    busictus, ab iifdempetit remedium Elephantiacos.viperarum efu frequenter fanitati refti-

    tutos Galenus audor eft. Nec exiftimandum benignam naturam remedium denegafle , ubi
    morbum invexerit , fed omni veneno alexipharmacum indidifle atque oppofuifle. Bafilifci
    lethifero veneno, muftelae virus, falivamhominisjejunijSerpenti, Viperze, Scorpio cjete-
    rifque venenatis adverfari conftat. Adeo placuit Naturas nihil efl^e fine pari. Equidem vix dixe-
    ris venena an alexiteria plura fint pronata-, &
    ubi fpecificum incognitum , Diafcordii &
    Theriacx ufus, vicemfupplet. Sic folia, flores & frudus Herbarum Tangaraca &cluquer§^
    venena Brafiliis facile prima propriam fuam unaquaeque radicem oppofitum habet Anti-
    , ,

    dotum. Bufoni Cururi aliifque infedis venenatis , folius T^ambi decantatie illius Paifaccac
    fuccus fuffufus, prarfentem morteminfert. Plurima alia hujufmodi hic producuntur Barba- ,

    ris multo quam Europxis ac eruditis , notiora. Qui viperarum pinguedinem capita , tum &
    & integra infeda quae vulnera intulerint, ex arte parata, audaaer&felicicumfucceflfu, ve-
    nenatis idibus applicant. Adcoque per ipfos effeaus comprobare nituntur in omni venenato
    contineri fuum Antidotura. Videatur locus Galeni lib. ji.de Simplicib. cap. de Dracone
    marino; & libr.de Theriacacap. II.
    Qiiamvis autemoccafionemultoties defidcrata multa nondum explorare licuerit, ea ta-
    men qua: aflequi atque addifcere potui , poftcris ultcrius indaganda relinquo. Nec enim facile
    eft veneni fpeciem cito diftinguere •, neque etiamfi cognofcatur , protinus iUius proprium
    .
    '
    alexi-
    4»o
    GvilielMiPisonis
    al.qua tcpenantur qux in Emopajenenata h,C
    aicxipWmacum fuccumt. Accedit quod ,
    , ,

    noxia fmt & vice vetfa qmppe rans & p.rcicuh


    h.c da.Kur pta: er
    vefca vd ftlte.n minm
    , ;

    ill=e gtandiotes. tum catnes


    al.quo ferpentum, la-
    rohim^e.i venenati E contvatio fotmica: :

    vermium & gUr.um filvellrium ptimis .ncolis i.uer del.cKts habcitur.


    cerr.r b.X."am ,
    ,

    l.b. v. cap. 36. Scahget Exerc.t . J 9.


    cap. z,. Celfus
    H m plnLts de Africa co.tfitmat foluminnoxios ferpentes multos
    lib. vi.
    fedct.ara dculentos
    fea 4 In India atque /E.thiopianon
    ,

    Frx cxtetis auterain Braf.lia ,


    centipedes arafm & Caramourm v.t.des & n.gt. ,
    toft. & •

    Sc Caramator, , pingues alb cantes .nque me-


    &
    tura imptirais vetraes iUi !ar«ma>
    ,
    evifcetati .

    truncis viventes. in pretio .llis funt Phn.us hb. x v 1 1 cap. z4.


    filVeftaum palmarura
    .
    dlofis
    nattantvermes.nufQmult.sIndisefle.
    iEUa.tuslib.x.v.deAni.«alib.cap.i3. _

    pottentofa a Tapuyet.s fando accepi, qux.quod eotura ahqua fotte fabulofa


    Inmme;a alia ver.tas
    inveftigatione atque expet.mento eotu.n
    f.le."tiopt«ereo^ tantifpetdonecultetiore
    ° notatu d.gniffima i nem.ne tamen quod fc.a.n,
    „ cefcat Muha equidem inter hse
    , .
    1.

    Ctita o ura fcrt^tis raandata adeoque neglefta.


    "V^V«"'S'7.,^X:t'^„X'"Q--
    Phyficas quis .Uuftrate pofi.t. qua;.
    ,

    miliumnaturi rairabiliumexftet undclucubrationes .

    ?a"va"r:condira habent veterani agricolte, quibus fib.


    multisptec.busaBa.bat.sex-
    ftituti co"unturfuccurrere. Quamobtemraaximampattem,
    otq. ete .Teceffe f.,it: qui ficuhenebtiones
    font in porrigendis venen.s pettmac,fllr«. .n &
    in exhibendis a„tidot,s , d,aoquc
    ct.usub. de na-
    reSi e uf.nodifecretis, ita olficiofi
    colUgunt quasconmfas .nftat pot.oms
    uLvencniconftitetit, .nfi visefficaciffiraas hetbas
    ,

    Atveto, h.sremed.orumgener.bus
    L.?isrub. .nfttant,an.mafquepenecxftinaasfufcitant.
    batbati , futUia .lla ac .Ihc.ta , ut fafcmat.ones
    nS contenti raircA mottales , ac rupetftitiofi
    Q.,od tamen ex patte condonandum hu.c
    "ncantan e t" , philtta ac fortilegia arapleaunmr.
    LcrpSx u%otenumsliterisvelDeicutairabutis,redStygiista.uumatqueanfet
    Illudmitura,tepetitiet.am.ntetCht.ft.anos,quos

    S
    au"utUs
    a bic
    "orLtor.nan
    °
    t' taquamcredipoteft,dedita;.
    & creduUta involvat. Pudet profeao , quarn
    ndict.la
    htd.gne hora.nes cxteta
    i^orum&pecorumf..orumexternos&intetnosaffeat.s.nerc.oqu.b^
    .lotiati mearaque incrcdulitatem
    haud parura aceurantes, aud.vet.m.
    ftbUs fc c.'ratos .

    veneficiis ac magicis i„canrament.s


    obvelata
    O.U m tarae qua: priraum technis i.npoftorum.
    wXe^
    X
    e^ t

    equ.dera tam excors, quin fateatur pluriraos


    Nemo
    re^tt abfqu^raanifefta caufafanitatiteftitui
    pr«er expeaat.onem Med.c., c.t a
    velfola iraas.nat.on.s,v.; qu.n .movxcotdm
    occultas illas totms lubftant.a: ptopt.e- &
    poti" effe mnnia ma.iifeftis quaUtatibus arcribere
    nihU ad ptrf.g.a aut pattoc..
    ra° s^^lkt;^ V^^^ Andt.'as C.falpinus qu.ft. x,... Sed h.c
    charaaeres funt Medicinx dxmonum, fyrup, &
    Apo-
    i.T,poftorum refpiciunt. Vetba
    um &
    raSSnum,in;,itParaceirus.ExAsyrtis&chcumfotandsqt^^^^^^^
    „,orbisrua amuleta inft.tuant. Si fucceflutes careat
    a:ge,m
    runt auotcmpore& quibus
    ,

    cad.t
    fyl- In myftcriis magicis qm
    curatur Inm.ni.no enimquipeccat,omniumfitreus. .

    eiufmodinugis, plus fidei& fpei i.s concipit,


    fThi caditcaufa Plebecula maximc
    dcdita
    Otationescumcertisca:remoniisdicendas fufc.p.t & ,amv.x dc-
    laudens faU. fpecie reai. clam.-
    imaginationis aliquam convalefcent.am fent.te fe
    vi fottiffirax ,
    raur.rrui verbis Unde
    pluresfanat. cu, plutesfidunt.
    Zodipfum quoqtieGalenushisvctbisteftatur;
    admittit. Sed lons.us provcaus dum
    m^ritSulos Agdppa ad facra magia: extemoniaUs vcnenatorum enatrat.onem tedoo. .

    tevoco me & ad
    re antTctedt hta°t.s p^^^ medicamentorum ptopr.etate (qua: per expet.en-
    ^orum occultx qualitati , abdita quoque
    tiTtTi fneritrevelata') fuccurrendum. ,

    Serpentes ptimum ocum occupant, c quo™-"™-


    Lct verenata BtafiUa: animantia ,

    utfunt,B»x<«««, Araho,Bo,ch. Bo,- five nhy„


    mero c rc tervi<.intihaaenusinnotueru,«,
    Cucurucu, Caramm,C~m,ga Cmnfauaguara
    TZa slZpl Bo,a.pu»ga,
    Mamma, rona,Tarcibo,a& Cacah,a,
    Bo,fet,a,
    <ino. J^orepmma,
    Zr lacapccla iLLa. tararaca. a.
    sdcs & filvas petteptantes. ,n hoc ha-
    r^mucs Sisi^i funt angues aquatici. Erequentiotes uaturara, cogot pr«cr,re.
    Co pl™,nbtTci,m Ameticanotura
    au rttingo; rcliqaotum rainus cognitorura
    tr
    aUqui, Europxis minus funt noxn,
    utcunque tamen .na,o-
    Horum Semcnt
    regionum calot cxternus , nat.vum .n h.fce
    ft,g,-
    vetettecs .Tsexiftunt- quafi hart m
    raulta funt argumenta ab
    d a^Urairbus A.^tctGaleni ahotumque teftiraonia,
    ,luto
    terapcriem naaam effe fr,g,dam . omncm
    lacerro-
    fnft exrrtenrii dea,mta qua: cvincunt jutaaus
    Avicennx opinionem. Nara "on .olu,n
    tlTs .fZn^Z:o[L,con..
    fed corum nonnulh ad menfes '^onmi^^^i
    pftfrioidus vel maxima a:ftatc, hoc atguit , .

    hoc confirmanti cumtamen fi qmdefcul


    tefcrvat,
    feptimanas aUquotvivi abfqttecibo
    ,
    DEVENENlSEORVMQ_VEAl^tlt)OtlS LiB. IIL
    illis prjEberetur , comedereiit. Idem teftatur magnus Scaligcr commentariis in Hiftoriam
    Aniraalium , lib. 1 1. &c.
    BOICINININGA.

    Primo Serpens ille Boicmminga , quem Cafcdvei&c TMgedormfpam


    nominant, proptere^
    ,

    quodfonituminftartintinabulicauda edat, in triviis juxta acdeviis locis cernitur, tamque

    celcriter proreptans ut volare videatur.Huic tam perniciofo colubro, benigna natura cautio- ,

    nis quafi gratia, nolam addidifle videtur ut illiusfonitu


    admonitus quilibet tempeftive fibi
    ,

    caveatavicinoliofte. Brachii eft craftitie longitudineinterdum quinquepedura linguabi-


    ,
    ,

    fulca dentibus longis & acutis, colore fufco & adflavum


    ,
    vergente. Quotannis articulus, quo

    infeftarefolet, incaudacrefcit, cujusextremitateinanumhominisimmiffa,


    mortem infert
    confeftim; venenumautem quodore veldentibusinfert , multo lentius vitam toliit. Exvul-
    neremox fanies cruenta effluit, carolivet, ulcufquepaulatimferpit.
    remedia extrahen- Ad
    tia , vulnus dilatantia , fcarificationes cucurbitulas , fi pars
    ,
    Ijefa intercipi poiTit , ad vincula &
    junco cui remediomaximefidunt Brafiliani; finminus, cauterio
    feftinandum, idque
    utendum eft. Interim dum veneni qualitas ad cor penetrat, curandum
    ut interius prxmuniatur
    infiftendum. Praefentiffimum prse cseteris remedium,
    Tmoci liauftu , fudorefqueevocantibus
    morfus reftat,eft ipfius nocentis caput,
    quod Barbaris contra hujus aut qualifcunqueSerpentis
    applicant cui remedio fimul ad-
    quod contundunt, contufum emplaftri forma vulneri calens :

    perpetuo partem affedam demulcenr,


    dunt in omni fere morfu falivam hominis jejuni qua
    , ,

    (Pliniusiib vii.cap.2. Galenuslib. Simplic. Scaliger inHiftor. Animal.lib. ii cap. i s.


    x. .

    hanc falivs vim quoque agnofcunt) adeoque his duobus Antidotis nituntur, ut defperent,fi in
    illis voti compotes non fiant.
    &
    Ego hxc fimilia remedia, qux longa illis experientia diftavit,
    iubenteneceflitate, lubenter fumimitatus. Non intermittendo tamen ea qu£Ea veneranda
    antiquitate &
    autlioribus nobis funt reliaa. Ne nimium temere hifce novitiis aut pertmacms ,

    veteribus videreradhserere.
    C tr c u R u c u.

    flavus externis maculis nigris


    C u c u R u c u eft anguis cr aflus cineritii coloris interius
    , , ,

    vcftitus novem & interdum duodccim pedes longus.


    diftindus, & iifdem ut c^/..Wfquamis
    :

    a Barbans comeda» caro e jus pra^parata


    Maxime eft venenatus & plurimum metuendus am.
    , licet
    Brafiiiani intercepto quantocius caput
    tur Prxcipuum illi venenum in capite ideoque ,

    ,tremoribus, torminibus, ani-


    putant&cooperiuntliumo. Abilloiaus, corripiturvertigine
    quibusfudorfrigidusacipfadeniquemors, mtradiem na^
    mi deliquiis, febribusardentibus,
    qualitates pccuhare eft huic Ser-
    turaleni aliquando &
    celerius fuccedit. PrjEter enarratas ,

    penti quod morfu ejus virulento , ven^ crodi videantur


    tantamque inflammationem ar-
    ,
    &
    dorem efliciat, ut fanguis bulliens mox e
    naribus, auribufque imo manuum pedum ungui. ,
    &
    detur ipfius Serpentis qui morfum mtuht ca^
    bus promanet. Huic malo fi qux Medicina , , ,

    put emplaftri forma, vulneri appUcatum; tum


    & foliaXabaci recentia, leviter tantum ab
    profunt cauterii loco. Idem pr^ftat contra hu,us
    aUorumqi^
    ignis flamma tada , mirabiliter , ,

    Serpentium morfus radicis C^^^/^i^ decodum. Deinde fucceduntfudonfera, velipfoftatim


    Uborandt mter hm-
    initio convenienter exhibita , ut funt radices lurepeh rmcu Malv^/co , , , ,

    plicia fatis fuperque defcripta,


    B O l G U A C U.

    hominis craf-
    Bo GVA c v Serpcntium omnium facile maximus , peaus fere
    five Tihoja
    i , ,
    ms
    Dorcades integras devoret idque fugendopo
    fus LufitIntscLV.^.rJ.diaus^
    ,

    quam maftic^^^^ horum genere quidam oaodecim vel quatnor &


    tur longi; Cineritio, fpadiceo
    variegato funt colore. Non ^que vencno,
    v.gmn
    ut muln
    "^f^^'
    ^^!^
    fcd & noftrates vefcuntur,
    O ne cm-um non folum Indisen^ & Nigrit^,
    ,

    42 GVILIELMI PlSONIS
    anguisvelexdumetisprofilit, caudxque fuxnitens, horrende fe erigit ftrennue cumferis &
    &hominibus ludatur, fibulat irritatus&: vel ex arbore infidiofe in viatorem defilit , eumque

    validiffimis cingit amplexibus , ita ut vel fola complexione interimat nec minus validi atque
    :

    feroces exiftunt duo ingentes illi Arabo &


    , Cucurmu hominibus aeque ac capreis infidian-
    ,

    tur. Quippe omnes hujus generis folidis vertebris & coftis praeditos ex
    Anatome animadverti.
    Idus eorum vix cenfetur venenatus , & perfealiquando , etiamfinuUo vei leviori faltem ad-

    hibito remedio curatur. Ita ut hi inter non venenatos


    ,
    Serpentes, de quibus paiTim audores
    multateftantur,debeantnumerari: Q^-h\x%Cmimm,Miiv'm<i^.Vocia. annumerarelicet, quod
    iib.iv. cap. 5 s.
    nihil vel parum faltem hominibus noceant.Vide Voflium de Idololatria Gentili

    Iararaca.
    BrevisefthicSerpens, raroqaefemicubitilongitudinemexcedit , venis quibufdam in ca-
    piteprominentibus, inftarviperarum, &liaudaUterquamillaEftridens: rubris nigris ma- &

    culis infignis ,
    morfus venenatus non minora adfert fymptomata,
    cseterum terreo colore : ejus

    quam verreliquorum Serpentum , exceptis iis qui lente & clam vitam depafcuntur. Ipfa fera
    poftquam vulnus inflixit , a cute , cauda , capite & intraneis repurgata, & in aqua radicis Jure-
    peba, cum fale, oleo, porro, anetho & fimilibus cofta , a vulneratis comeditur ,
    magnoque
    illis folet efle praefidio. Convenit denique prae caeteris ,
    Caatia quae merito Herva de Cobras di-
    ,

    citur, quodforis & intus exhibita, hujus aliorumque Serpentum


    morfus facile reftituat. Idem
    feliciter pra;ftant acini arboris Gmbtra contufi morfibus ,
    appUcati. &
    B O I T I A P O.
    craflus , fepteni
    Boiriapo Brafilienfibus ; Lufitanis, Cobre de Cipo, anguiseft vix brachium
    pedes longus, Olivacei coloris , viditans ranis. Maxime venenatus, ac xqnc calamitofis

    malis audor exiftit quam morfus cucurucn quippe eadem vi , eodemque modo ab extremi-
    ,
    ,

    tate membrorum fanguis diftillat.


    Remedio autem vix ulli cedit,nifi igni forte vel ferro,modo
    pars kfatam violentum remedii genus admittat.
    I B II A R A.

    IB II A R A M viperam (lconem vide apud Marcgravium ) Cobre Vega vel Cobra de dos Ca-
    ,

    hecas appellant Lufitani ,


    quod duo capita videatur habere, fed falfo. Ipfe Plinius qui idem de ,

    eadem tcftatur aliorum forte relatu , deceptus fuit. Familiaris frequens eft, fub ruderibus in&
    digiti eft cralTitie fefquipedislongitudine, atquc argentei
    terra latitans-, Formicis vefcitur: ,

    coloris. Ejus morfu nihil eft virulentius, non tamen citra fpem curationis exiftit, fi fupradidis
    remediis tempeftive interne & externe utaris. Quae, quod nihil immutandmn occurrit, toties
    repetere fupervacaneum duco.
    Ibiboboca.

    appellatur, duos pedes


    IB I B o B 0 c A Brafilienfibus, anguis pulcher, Lufitanis Cobn de Corais
    longus.
    .

    deVenenis eorVmqveAntidotis Lib. III. 4.3

    longus, pollicem autem craflus, colore niveo, & nigris, rubrifque maculis variegatus. Morfus
    illius venenatiffimus, non cxtemplo viram depafcitur , fcd tarde fe promovet. Sanatur empla-
    ftro e capite Serpentis concinnato & efficacitcr appofito. Pulvis plantae Nhambi, tum & fuccus
    foliorum Caapeba & Caiatia , vulneri inftillatus , extrahit virus.

    B o I o B I.

    BoioBi Brafilienfibus , Lufitanis Cobreverde y ulnse eft longitudine &pollicis craffiitic;


    coloris porracei & pulchre micantis. /Edificiis gaudet
    neque uIU nocet nifi irritanti morfus , ;

    taraen illius venenatus, remedio quamvis eximio vix cedit. Radix autem
    illa nodofa herbx

    Caa-apia contufa & cx aqua pota ,fummopcreprodeft, CiEterifqueherbisantidotalibusfacile


    palmaminhoc cafuprxripit. Milesquidam gregariusanguemhunc interarbuftalatitantem,
    dum pede forte conterit ab eo in fcmore *demorfus , paucispoft diebus, toto corpore tu-
    ,

    mefado&Iivefcente deficicnte radice Caa-apia, cxterifque remediis fruftra adhibitis prae-


    , ,

    fentibus commilitonibus quam miferrime exfpiravit.,

    Caninana.
    CAN I N A N A Serpens dorfo autem viridi ofto circiter palmos longus.
    , ventre cft flavo , ,

    inter minus venenatos habctur ovis viditat volucribus Capite : cauda refeftis , ab Afris& : &
    & Amcricanis coracditur. De peculiari ilHus antidoto , nihil adhuc certi affirmarepoffiim.
    Vulgaribus alexipharmacis five Europseis five indigenis fupra enarratis , malum fi quodinfert
    ,

    facile expugnarur. Familiare autem illud decodLmi antidotalc , ex radice lurepeba , cum
    pauxillo falis, huic aliifque morfibus vel pun£turis venenatisfaspeapplicandumeft j necnon
    frudus Ananas viridis , ifque in cataplafmatis modum contufus, Denique fi neceffitas ultetius
    urgeat , pars laefa fcarificetur moxque vivus gallinaceus puUus imponatur
    ,

    I B I R A C O A.
    I Bc o A Brafilienfibus , Serpens cft variegati coloris , albis , nigris , rubrifque maculis
    I RA
    Ejus morfus eft admodum venenofus,
    infignis. peffima fymptomata infert, haud fecus &
    quara Cucurucu , ut a Brafilienfibus accepi ; quippe fanguis quantocius a morfu , ex auribus,
    naribus &
    oculis profluit & nifi ftatim fubventum fuerit , moritur vulneratus. Si virus nondum
    ad cor abierit , carne ipfius anguis coda cum radice lurepeba jlaborandi , Malva ifco ,
    Caapeba^
    Capypuba, additisfummitatibusiV^^???^i,exvinointerneexhibitisvulnerati reftituuntur. Ad-
    datur cxternum remedium ex capite ipfius ferae contufo cum Herva de Cobre , aliifque ejuf-
    , &
    modi ante enarratis , prasparatum.

    Tareiboya & Cacaboya.


    Poftremo angues duo amphibiorum more raodo in lacubus, modo in ficco degentes con- ,

    fpiciuntur, ac proinde hydri vel natrices jure dici poffunt, tametfi non aeque perniciofi ac 110-
    ftriEuropsei effe perhibeantur. Atri funtprorfus nec valde magni. Irritati nocent, vulnufque
    facile curabile infligunt. Prior T
    neyboia, pofterior Cacaboya appellatur, qui lutei eft coloris, fex
    paImaslongus,ruricolis potius extimefcendus quod Gallinas devoret, quamquodhomini le-
    thale venenum inferat. Tamen fecuritatis caufa Herbse ISlJoambi & Erva de Cobrm appofitae ex
    arte , vim vcncni , fi quod modo fit , retundunt.
    C R O C O D l L U S .

    Crocodili in fliiviorum ftagnorumque latebris degunt , Africanis Crocodilis fimiles , fed


    >

    utique minores: raro quinque pedumlongitudinemexcedunt, /^<;WBrafilienfibus noftris ,

    CflPtWSn^ dicti; hominibusnatantibusinfidiantur, ridulatedidufto,acutiffimifq; dentibus,


    ino-entia vulnera inferunt. Quae vulgaribus remediis coalefcunt prsefertim vero adipe ipfius ,

    animantis. Vulnerati pariter , & non vulncrati Crodilos fummo ftudio venantur, partim pro-
    pter virtutemMedicamadipis; partim obipforumteftes myrotheciuminfigniterredolentes,
    quos magno pretio divendunt. Omafus quoq; hujus lacare exficcatus &in pulvercm redadus,
    contramorbos calculi ab incolis exhibetur. Ova quae plus quam viginti veltriginta fubinde
    profert, anferinorum ovorum magnitudinem excedunt, nec folum a Barbaris , fed & mihtibus
    noftratibus expetuntur & comeduntur. Idem de ipfa carnc Crocodih exenterata didum volo.
    B I B o R a.

    Inter tot lacertorum exercitus ,


    quipaffim in filvis, aediumque ruderibus confpiciuntur,
    unicustantum, quantum quidem conftat , reperitur venenofus qui Bibora dicitur. Caeteris ,

    lacertis non adeo quidem diffimilis eft fed minor , digitique ma)oris magnitudinem vix exce-
    ,

    dit. Cute eft cineritia & magis albicante. Corpore omnibusque membris craffioribus
    vene- ,

    noque tumentibus-, caudadeniquemultobreviori&latioriexiftit. Plaga ab eo illata dilutam


    foetidamque faniem effundit , cum turaore livido ,
    cardialgia , torminibus , ac magnis crucia-
    F z -
    tibus.
    ,

    GVILlELMlPlSONIS
    PeculiarehLTicmaloantidotumnondumeftmventum. Quapropterhsecaliaqueeom-'
    tibas. ^

    munibus alexipharmacis tam exoticis quam indigenis , exturbanda


    funt.

    ScoLOPENDR^. Ambva. Scorpio.


    ScolopendrjE grandes & exigujE ut & centipedes hirfuti Ambtu didi
    , , ac arcuatim repdn-
    tes ad Venenatorum ordinem referuntur. Illx a;des,h3E

    filvas perreptant , oleruraque hortenfium frutices non


    folum ,fed & hominesinfeftant. Scorpiones Europaeis
    funt fimiies, Ucet nonaeque noxii, proinde idus eo-
    rum curatuminus difticiles. Verum cumhorum trium
    infedorum natura &Audoribus paflim
    curatio ab
    ante me tradita fint ncc quicquam
    , ad ulteriorem illu-
    ftratiohem occurrat,acquiefcam.Quippe folum oieum
    quodeorumviventium qualitates abforbuerit , contra
    morfus vel idus cumfucceftuappUcatur.
    Nhandvgvacv.
    Ex Araneorum genere inrignis& ftupendsemagnitudiriishic reperitur (forteldem cujus
    Plinius meminit in hidiis paiferis magnitudine confpici ) qui in
    ruderibus veterum arborum &
    minorum ritu texere non-
    concavitatibus nidificat, ISlhmdugmcu appeliatus. Eum caeterorum

    dum compertum eft. Exuvias deponit niger eft hirfutus, dentibus acuminatis praelongis ar-
    ;
    &
    matus,ob pulchritudinem & ufum in pretio habitis. venenatum aculeum cuti infiglt,
    Irritatus
    tumor non cruciatu, multoque dolore ex-
    ita tenuem, ut vix conlpici poftit. Hinc
    lividus fine

    furc^it. Nonnunquam rationepartispercuflaE


    &fymptomatumfupervenientium malumadeo
    exafperatur ut incurabile reddatur omnibufque remediis cum ab
    , ,
    Indis tum a me inventis , ,

    prorfus refragetur. Proinde ratio habenda ut vulnus


    remediaquepaftim ex ofticinis
    dilatetur,

    & authoribus^petita, forinfecus & intrinfecus adbibeantur hiter quae fit Cancer Aratu prajpa-
    :

    ratus eodem modo ficut in capite de Pifce Guambajacu fum


    didurus.

    PiscEs Venenati.
    Inter planos Pifces cartilagineosdanturPaftinaciemarinje,Torpedinum
    & B.a)arum fpc-
    ,pra;terquamin caud^e princi-
    cies la;ves , c£EruIejE fine fquamis vel aculeisintoto corpore
    , ,

    proinde hi Pifces
    pio ubi duo breves non ferrati fed ad fagittae figuram formati apparent ac
    ,'
    , ,

    anoftratibus merito jl|laeCt a Brafilianisi\r^r/>2^r/ appellantur. Iconem


    ;
    videapudMarc-
    gravium. Non procul a littoribus degunt , vefcuntur Pifcibus ,
    quibus ex occulto infidiantur,

    radiumque iis infigunt, quo ablato edules funt , ficut ferc omnibus illis terreftribus marinis &
    vulneratainfeftifti-
    pecoribus contingit qux idu vel morfu tantum venenum infundunt. Pars
    ,

    modolore, aliquando& paralyfi mifere afticitur. Anaculeus etiammortua paftinaca vires


    foas fervet atquenonfolum inanimantes fed & infaxa &
    herbas, exferateas, ficut Oppianus,
    ,
    ,

    ^Iianus,& alii teftantur de Europxa paftinaca, egonondum comperi. Dolores f dantur opti-
    ma illa radice CMangue aftata eodemque modo
    ,
    ficut rn iau Pifcis Kl^iqm didum eft, Dein di-

    latato vulneri ejufdem Pifcis jecur, & teU ipfius cineres cura fucceflli applicantur. Ita ut hic

    quoque Pifcis veneni fui antipharmacum in fe habere videarur.


    De Brafilienfi Torpedine ejufque malo vix ad horam unam atque alteram
    ,
    ,
    durabili ,
    quia

    cumEuropjea inplcrifque convenit, iifdcmque remediis &eodemmodo curatur ,


    particula-

    tim nunc agcre fupervacuura duco.


    M o V c I c V.

    Movci cv Brafilienfibus excrementum maris pellucidum-, pulchre rubrum & levifti-


    ,

    mumj buUae inftar, figura varia , nunc ovali , nunc triangulari fere, aquis fupernatatj fia-

    Qui nudis pedibus littora ob-


    tuque intus contento tur-idum ftrepitum edit fi vi rumpatur.
    ,

    conculcant , magno ^^^^^'^^^^^^


    ambulant , buUamque hanc venenatam minus provide
    DE Venenis eorvmq_^ve Antidotis Lib. in, 4$
    ardore afficiuntur in plantis pedum licct calloris. Ad horas aliquot durat malum , invifo
    quovis remcdio rcfrigerante anodyno & , ad quod confugiunt faepc fruftra: c^^o fciicius
    caufticis & calidis ad extraiiendum ardorem ufus fum : applicato mordaci illo oleo caftanese
    de Acaju diflbluto in fpiritu vini.
    /

    N I Q^U I.

    Noxiis pifcibns annumerantur quoque uterque illi,qui Niqui dicuntur Brafilienfibus.


    Aculeis in capite &dorfo pra;ditifunt admodum noxiis, quibus irritati tanta veliemcntia ,

    punguiit, utdolornon folum intenfus inde exoriatur, fedrriembrumparalyticum pro tem-^


    pore maneat praefertim fi telum (quod aliquando fit) in parte vulnerata relinquatur. Pra:fen-
    ,

    tiflimum remedium eft , dilatatio vulneris applicata mox radice


    , aflata contufa. CMmgm &
    Unde quidem dolores in inftanti exacerbantur, fed mox ceflant.
    Hadenus de Natura Serpentum eorumque animantium quge morfu vel idu virulento ,

    hominibus infidiantur & toxico fuo noccnt. Qoibus calidas & humidas hafce regioncs abun-
    dare haud mirum eft quodpaucaagricolarum induftria excultae nec r/ifngorisa venenatis
    , ,

    & noxiis animantibus repurgat^e eae in immenfum multiplicentur. Nunc ad illa venena quos
    ,

    intra corpus afllimuntur defcendamus. Quae quidem duorum flint generum ncmpe vene* ,

    natatantum, veletiam manifeftaquaiitate nocentia. Utrifque fua remediorum genera, ma~


    nifeftaevel occultae qnalitatis oppofitafunt, qugs Ucet diverfa tamenin curandi modocon* ,

    veniunt. Nam cujuicunque generis venena ore percepta , fi in prima adliuc corporis regione
    hcereant, pervomitum & ciyfteres exturbare convenit : finin corporisrecefllis abierint, cir-
    cumferentiam verfus trahuntur. Interim cor adverfus hoftem admiflum , muniri debet , modo
    vera& infallibiiia figna veneniintus aflLimti compareant. Non enim seque manifefte hicat-
    que in morfu vei idu Serpentum morbi caufa fe profertj fed ferc latet quia qui venena fubmi- ,

    niftrant variis technis dolum non foium tegunt, fed execrandis artibus , novasquotidie mix-
    turas comminifcuntur , appiicando aftiva pafllvis, & qualitatibus aut addendo, aut de- ,

    mendo ut lOngo tempore poft , figna illa & fymptomata ulla vix fe prodant. Nec enim (ut
    ,

    fieri foiet iis qui forte improvide fimpiex aliquod venenum hauferint) fcmper animi & virium

    defedus, cordis anguftia , vertigo, vomitus , torvus afpedus , aliaquefimiliafubfequuntur,


    ficutGalenus docet cap. vi.de iocis afFedis evenire. Qaidj quod fubinde vLx ulla primis
    menfibus triftitia aut levifllmum aegritudinis indicium in iliis notetur. Donec tandem longo
    temporis intervalio ungues & corporis extrema Hvere incipiant. Aliquando nihil nifipof^
    ,

    mortem exterius apparet prorfus , atque unum vei alterum vifcus corruptum ac tabidum per
    anatoraen fcfe oiFert. Cur & quantum venena lateaut docct Thom. a Vega Com. in ioc.
    AfFed. Utinam Barbarorum nequitia numquam excogitaflet tam perniciofos horum ve-
    nenorum abufus minoriquefoIertiaprjEparare noviflent, ut ociusvei tardius operarentur;
    ,

    Nam Hcet obmajorem velminoremfubjedi refiftentiam, eaarte concinnareilla nefciant>


    titftatahorainterimant tamenutexperientiapotius quamrationeconftat, ignaviorem efle
    :

    cicutseacopnoperationem, quamarfenici autfublimati ita venenailH habent veifimpiicia :

    yelcompofita, quaeexhibita&admota admenfesaiiquotfepultamanebunt , antequamfuas


    facuitates exerant. Unde liquetvenenahaud unaeademqueratione operari, nequereftaad
    cor femper ferri , fed eam partem maxime occupare cum qua occulte inimicitiam exerCent:
    ,

    CumaUas tefte Aviccnna oporteret omnia venena cflTefrigida &ficca. Nam ficutSoianuni
    . & Hyofciamus ; ita quoque fei pifciculi Guambajacu cum capite antipathiam habet, Fungi &
    Mmipuera nervos infeftant, Ipafmos convulfionefque mortiferas inducunt.
    F $ Sup^ii-
    ^6 GvlLlELMlPlSONIS
    Sappliciuraquidam Brafiliani venefici fiabituri mihi obnixe roganti , ut me horum arca-
    ,

    norum paufquam e vita difi:ederent, participem facerent, invitipauciora quxdam revela-


    fed & regium effe
    runt, fafiique funt impune non folum fe haec & fimilia veneficia exercere ;
    ,

    laudemque mereri inter fuos ingenufoiertia excellere, novafque veneni mifcelas excogitafie.
    ,

    lUi namque fagittas , aquam aerem veftes cibos & fr u£tus crefcentes inficiunt , ut tardius &
    , , ,

    pedetcntim, non ftatim homines extinguant.


    Sic fellis Bufonis Cururu & vermiculorum ex vencnato fucco Mmifuera pronatorum,
    herbarum denique Tangaraca , luquery fruduum Ahovay & Mucuna aliarumque multarum
    ,

    modisab illis intenduntur ac retunduntur. Itautin his ac fimilibus


    vires artificiofe &variis
    venenis, adinnatamabditamqueeorumvim, occukaqusedammixturaaccedat, acproinde
    curationis aliquando fitexfors. Qo^apropter ipfoVeneno, quo noxa eft illata, incognito,
    ad communia primum antidota, pafiim a Diofcoride,aIiifque authoribus prodita, dein ad pro-
    priailla nativa, abincolisprimiscelebrata ,
    confugiendum. Multa fane ad hanc dodlrinam
    facientia defiderantur ,
    acfortafleferaperdefiderabuntur , invitofedulo acindefeflb, occulta
    remedia inveftigandi ftudio adverfus tot abditas & tam
    , malignas rerum qualitates, calamitofo
    generi humano infeftas. vero contingat figna venenorum calidorum & frigidorum tum
    Si ,

    & obftruentium , fuflbcantium atque erodentium in legris apparere fingufis ftatim qualita- ,

    tibus fua opponenda remedia contraria nemo ignorat. Minus tamen confultum
    effe folis

    iUis fidcre; quia licet manifeftarum qualitatum fymptomata multa graviora videntur, aliis

    latentibus, occultatamen magis exitiafia adeoque pluris facienda funt.

    C u R u R u.

    Intervenenaqusedeleteriapotifllmum vi pollenteft hw^ioCururUy infignis &


    tumens , du-
    ploque Europa:oma)or , cineritii vel fpadicei coloris , nimium notus, ac quovis modovcl
    mictu & faliva exterius, vel intuS, longe qui-
    dempejus, fanguine, imprimis felle affum-
    to, inficit. Hos perditiflimi Barbari aliique
    eorum lemuli torrefados in puiverem redi-
    gunt, & lethalia inde pocula conficiunt
    , ea-

    que vel minima quantitate clam propinant.


    Hincfaucium ftatim & gutturis inflamma-
    tiones, ficcitates anhtlitus, faetores , fingul-
    tus vomitus , dyfenterijE , animi deliquia,
    ,

    oculorum caligines convulfiones , ,


    deliria,

    ac pallores. Siremedio locus, corpus fta-


    timper fuperiora &inferiora evacuant & li-
    berant a reliquiis veneni , exercitio , balneo,
    asgro in furnum calentem vei animal difcifi

    fum impofito. Generalia alexipharmaca,


    compofita, per dies aliquot, juxta & Tipioca,
    tum rad'ces nativas antidotales ex vino pro-
    praerogativam abenigna natura videturaccc-
    pinant. Prxcaeteris vero h^xb^ Nhambiy quie
    piffe tam magno malo adverfam exhibenda.
    ,
    , Nam
    etiamfi bufo , hic tam perniciofo turgeat

    veneno, non tamen


    non cedat. Quippe folus fuccus
    ita invincibile eft, ut fuo contrario

    Nhambi, expreffus capiti &


    veldorfo bufonis (prjefertim prius interram fricato) inftillatus,
    illumdiaocitiusinterimit. Ranse quoquedantur variae, terreftres & paludofae partimedu- ,

    xxxi v. de quibufdam ranis


    ks partim ficutin Europa , non edules. Idem Plinius iib.
    ,
    ,
    i cap. .

    teftatur.
    C O T O R A.

    eft quod fupradidis reme-


    lUa qu2e Cotora a Brafilianis nuncupatur, intus affumta veneno , ,

    diis facile expellitur forinfecus vero applicata


    :
    ex arte linimenti &
    vel emplaftriformapr^pa-

    rata, doloribus articulorum &


    membrorum ex frigore natis, medetur.
    PiscesVenenati.
    Inter tam immenfa fluviorum & marium
    pecora Americana quxdamin totumedulia, ,

    quiedam parte aliqua vel externa , vel interna venenata habentur Quod ut in aliis animanti- .

    bus,itain Serpentibus& quibufdam Pifcibus evenit. Sicut enim Draco marinus in Europa
    foIisfpinis,Paftinacafoloradio, Julidesfolo morfuvenenum infundunt, aliis partibus fine
    pernicieedulibus: itaimprimis in hisPifcibus GuambajacuyiidtTct\^, quinon minusexterna
    quam interna qualitatefiint admirabiles. Cseteris autemeiufdem fpeciei praeeminet
    facie,
    familia -

    r
    DeVeNENIS EORVMQjyEANTlDOTIS LlB. III. 47
    familiariiTima rana pifcatrix GuambaiacH atmga^ parvus , vix palmam longus , pi^lus, pulchris
    ,

    oculis, rotundus,quiinterOrbcsliabitus, Lufitanis Belgis merito fiifflator dicitur , quod &


    mirum inmodumab ae^uis extradus ronchum quendam edat ad orbis figuram feinflet,
    atque inmomento intumefcat ac detumefcat. Multum expetitur pro epulis, maximo &
    interdum vitae difcrimine, ab imperita plebe apponitur, fi a folliculo feUis non probe Uberctur.
    Intra horae namque fpacmm, ejus particulavel ciceris magnitudinc aifumta , tam horrenda
    fymptomata infert ut mox aegro caligent ocuU, mens vacillet lingua tardefcat , membrorum
    ,
    ,

    trcmor , fudorque frigidus fubfequatur omnes refolvantur & fileant moxque ve-
    , facultates ,

    neno extinguantur. Scd benigna mater natura prsefensac facUe remedium huic calamitati
    ,

    oppofuit. Cum enim orbcs Guambajacu juxta fluviorum oftia, ubi paludes & fta-
    pr^edicti
    gnantia loca fingulis aiftibus inundantur , fedem figant iifdcm quoque locis plurima Cancro- ,

    rum genera vivLint & arbufta habitant paludofa. Quos inter non ita magni reperiuntur , mul-
    tipUci ac variegato colore, cxruleo, albo, rubro , violaceo , chelis aequalibus armati ,
    quorum
    crurapilisnigricantibusfunt veftita. \{o^Aracu appellant BrafiUani. Exhisunus contufus&
    ex vino , citra moram aflumto veneno (nam ante horas quinque vel fex lethum faepe infert)
    propinatus, per vomitum virus exturbat, qualitateque occulta malo validifllmo refiftit. Prae-
    miflis fpecialibus , communia quoque praefidia fuperius tradita nonnegligenda, ut funt Ti-
    poca de Mandihoca, radices laborandi, Ipepacuanhi., Caiapia, Vrucu, aliaque fimilia remedia quae
    neceflitas excogitavit. Nec forte naturadiffert hicCancerBrafilienfis, abillo dequoGale-
    nus in Ubro fimplicium contra Pelopem praeceptorem fuum contendit , Cancrum rabiofis
    conferre occulta, non manifcfta qualitate. Et PUnius Ub. i x. cap. 3 1 eos contra Serpentum .

    idlus mederi dicit. EtimprimisiUudUb.v.cap. 3 2. Cancrifluviatiles tritipotlque exaquare-


    centes contra omnia venena profunt. Morfis vero a cane rabido , item Phdlangio , Scorpio
    ,

    aliiiquc venenatisprodefleetiam apud Ariftotelemlegereeft lib.ix cap.v. Diofcoridemlib.i i.


    cap. 12. &GalenumIib. ix. de fimplicium medicamentorum facultatibus /Etiu.m lib.vi.
    cap. 24. iEginetam Ub. v. cap. 3 •

    Alius datur Gmmajacuguara BrafiUenfibus didus, priorimultum fimilis, fed viridioris colo-
    ris. Noxam fere eodem modo infert fel ilUus , fcd longe remiflius , quam pra:cedentis j cura-
    tur autem eifdem remediis.
    Tertius denique Guamsjacu-ape^&risSx^iznGbViS:, ejufdem quidem generis, non tamen orbicu-
    laris , fed potius triangularis a fquamis quoque ut caeteri nudus , verum quafi fcutiferus
    •,

    & loricatus. Hicfi ex cacabo ferventi accipiatur &calidus comedatur, adeo mentemfta-
    timturbat, ut nonnulU ebrUs , quidam &
    phreneticis fimilesvidcantur: Sinvero codus pet
    integram nodem fervetur, caeteris pifcibus dignitate neutiquam concedit, atque tutocon-
    vivis apponitur.

    F V N G I.

    Novem fungorum fpecies diverfis nominibus funt diftinarae ficut alibi traditum eft quos , ,

    omncs ^c\\Qx:2S\nommc Carapucu nominant. Horumquoque in hoc Americae traftu, ficut


    funt coloris , lividi & ca:fii ex SterquiUniis Ugno-
    in Europa alii venenati , qui confrafti varU
    ,
    ,

    que putrido protuberantes: aUiedulesac copia tantum nocent, quia ventriculum frigore
    & flatibus nimus diftendunt caloremque naturalem
    ,
    extinguunt & craflb lentorc ftrangulant.
    Ob reo-ionis temperiem calidam & humidam , nodium denique frigus & vapores venenatos,
    minus tuti judicari debent qualefcunqj Fungi,quam in aUis regionibus frigidioribus.Inter iUos
    pejoresquifunt, fingultum excitant , inteftina exulcerant corporiac faciei inducunt pallo- ,

    rem, urinam remorantur, arterias intcrcipiunt ad haec frigus tremorem fudorem frigidum, : , ,

    mortemdeniqueafl^erunt. Praeter communia alexipharmaca caUdiora eximium& pracfens ,

    natura produxit Antidotum utramque nimirum radicem laborandi , de quibus fuo loco age-
    ,

    &
    mus qux fudores urinas cundantes provocant , &: colorem nativum fuffbcatum a frigido
    ,

    maUgnoque vapore vindicant imo : deiperatos revocanta letho, fiftatima fumtoveneno,


    fuccusUlarumex h^uftuviniexhibeatur.

    Tangaraca.
    Tangaraca omnes^fpecies lethiferae (ficut in tradatu fimpUcium dicemus) ac proinde inco-
    lis & advenis pariter deteftabiles habentur. Quarum folia & flores , non
    facie Ucet externa ,

    tamen efficacia diflerunt foliisenim autfloribus


    :
    deguftatis, corpusmoxintumefcit, mens
    turbatur; ocuUincipiuntcaligare, vertigines , animique deliquia oboriuntur, deniquemors
    ipfafequitur, firemediumnon protinus adhibeatur. Reliquis antidotis merito praefcruntur
    radices illx decantatae Pecacuanha &
    Caiapia , toties defcriptae. AUqui prae caeteris Antidotis
    tutiflimum exiftimant, ipfi radici hujus plantce Tangmca fidere, quam miro ac feUci cum fuc-
    ceflu.
    GVlLlELMlPlSONlS
    indifcreta quantltate exhibent.
    Barbara haec geiis raro cert^dofi nititur , quafi id cit-
    ceOli
    aliifque medicamentis , ilUs empy-
    iufque jadicio relinquens. Quod quidemin his Antidotis ,

    famiUare eft. Inexceffuenimpeccaremalunt,


    ricis nonfolum fed &
    ,
    rationahbus pracricis
    forte a veneni copia vincatur.
    quam in defe6tu,'ne Antidoti inopia

    Herba Casta five Mimosa.


    Exoticorum confultis defcriptae,fed
    Eximise illae herbae caftJE five Mimofse a Clufio^aliifque
    a nemine adhuc, quod fciam, earum qualitates
    bonx vel mala; explicatae.
    Primoquidemearum folia in pulverem redada, &exigua quantitate aliquoties exhibita,
    dam exitium liominibus inferunt ,
    pecoribus aiimentaha exiftunt.
    quam foha perniciofo tur-
    Secundo radices earum non minus tutum praeftant Antidotum ,

    autem eft Medici in hoc & fi-


    sent vencno , fi multum & f^pe in ufum adhibeantur Providi .

    aiexipharmaca five exotica , five


    miU cafu przeter fpecifica ad generalia quoque confugere ,

    domeftica Tum quod fcelerati homines hxc &


    fimilia venena varie componant & clam ,

    cibis immifceant tum quod fubinde in


    ,
    principio vix quicquam evidenter ac fignis prxviis ap-

    pai-eat fenfimque vitam depopulerur.


    Quippe non folum pro fubjefti refiftentia fed venem
    herba, ut cacheaici , m-
    quoque mifcela & quantitate, tardius vel citius vitam depafcitur hxc
    helofi, triftes incedant, donec tandem vita
    defungantur. ^

    Manipv erA-
    Tametfi inttaaatudeMandihocxradice, demedica
    &venenofa qualitate egerimin ge-
    nonintaaumreliquiflevenenumtam familiare, nedicam
    nere, ordotamen nuncpoftulat,
    domefticum,^^;2/>^^'^^^'', ideft, {hccum
    dcMaMoca, quipotatus vehementer inflat cor-

    pus ventriculum afticit dolore cum ruftu naufea &


    tenefmo
    ,
    hinc mox oculi
    ,
    obfufcantur, :
    ,

    dolores capitis accedunt tandemque extremorum frigus anuni deh-


    verti^ines perpetuique , ,

    fuccedit. Qnapropter famulis hanc radicem prgeparantibus ,


    ne a noxiis
    quium &ipfamors
    efculentis&potulentis admifcerene-
    vaporibusinficiantur, ^orcs2^hamhi6LY^diccsrmcu,
    celfe eft ad muniendum cor, ventriculum. Sed diabolici vcnefici tam praefenti veneno non
    &
    putredinem, alrioremcorru-
    contenti, exfuGCohoc, ftudio refervato ufque adtotalemejus
    ptionis gradumexvermiculis inde pronafcentibus
    (qui Tapum ipfis dicunturj quaerunt , iif-

    redaais,hominibus pro Ubitu infidiantur,ita ut exigua Ucet quantitate, vitam


    que in pulvrrem
    certilfime & adimat, fifimplex exhibeatur-, ficompofitura
    citiftime
    viribus immmutis &
    (quod notiftlmum pulvere herbjK de T^ofa Senhora &
    Nhambi fieri folet; longo poft tempore,
    -nenefandafcelera inpubUcum prodeant, mifereinterimat. Multa quidem remedia contra
    ipfo ftatim prmcipio morbi
    hoc malum exco-itata omnium tamen praeftantiflima funt , quse
    ,

    pervomitoriainftituuntur. Horum ipecacuanhaSi Cakpia facilc pra^cipua funt , quodalexi-


    ac flatus tetros dif-
    teria vomitiva vi fimul polleant. Clyfteres veneno frigido refiftentes ,
    &
    cutientes mox faccedant , eofque Tipioca radix laborandt imprimis ingrediatur quorum an-
    & ,

    tidotalis vis alte pofita eft


    aNatura. Pofthaec praeter Diafcordium Theriacam , malum per &
    educentia, familiaria praefidia funt , radices de cJ^f^/t^^ , Pie de Galinha,
    fudores& urinas
    Nhambi, lacape, lurupeba , Vrucu, Vifyueira Caapeba. Adha^ c radix
    , & prsefertim fuccus fruaus
    o<f;?4;2^, largiter & crebro hauftus.
    Araticvpana.
    anonnullis comedatur , quia copia tameni
    Sequitur frudus arboris Araticu pana , qui ^Ucet
    eademque ventrisfymptomata exci-
    Ijedit/dumfrigore nimio caloremnaturalcm opprimit ,
    frigida folent movere , ad venenatorum
    claftem referri folet. Nihil ulterms
    tat quae venena
    fitintaaum, quippeiifdem medica-
    dehocfruau dicendum reftat, quodin pr^cedentibus
    ha;c quoque expugnatur.
    mentis, quibus Fungorum & Manipuera noxisE
    qualitates,

    MVCVNA GVACV.
    tJliucuna nuacu faba ,Siliquarum
    in tanta &
    Silveftrium multitudine , csteris puichritudinc
    qu^e e jufdem eft nominis. Faba autem h^c
    ac mamitudtne facUe praecelUt. Crefcit ex arbore
    ni-ra pelle lapidis fere duritiei , pihs flavis piolliter
    eft veftita nianum longa tres digitos
    , ,
    &
    prodeunt, tres quatuorve,
    lat°a Vi effia6>a, pulcherrimi globuli , interftitiis divifi , exinde
    qui fi in aqua macerentur vim no-
    punicei &rubricoloris, rotundi , l^ves , magnohylo,
    ^^/J/Wi/^^r^prseparatiBarbansedulesfiunt. Itaut
    xiam exparte deponunt, &cumT^/oc^
    pofita a natura videatur , quin retnndi le
    venenata eorum qualitas, non ufque adeo alte
    interior fabae fubftantia acris fit&mordi-
    patiatur a correaorio convenienti. Quippecum
    cans vifcera veUicet &
    ufque adeo corpus turbet , ut vomitus violentus
    alvus moveatur. &
    l

    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 49


    Refrigerans & demulcens, alimentum lioc medicamentofum ex Tipoca. fadum , ccetcris An*
    tiddtis praeferri lolet.

    A H o A t.

    Duplex datur A h o A y arbor; altera Ahoay-gmcu, five major, altera Ahoay-miri, feu minofj
    dida. Propter arboris non folum , fed & fru£tuum quoque magnitudinem, difFerunt. Quippe
    hzec pofterior vix nucem avellanam, cui multum fimilis eft, adxquat ilia plus quam caftanesK :

    magnitudinis nuces profcrt. In diftitis tantum nemoribus ha; arbores reperiuntur foliis ma- ,

    <Tnis oblongis, deterrimi odoris, quarum fruftus monftrarc, toties negarunt Barbari,prae mcta

    ne aiiquando in ilios lixc cuderetur faba. Cum enim pra:fcntius venenum , quam nucleus prae-
    didi frudus ab illis nondum fit inventum id fecretum fibi fervandum arbitrantur ut tuto ve-
    , , ,

    neficia fua diabolica exerceant. Nucleos enim illi in pulverem reda£tos variis dolis & tcchnis ,

    prseparant, & clam ciborum obfoniis vel Nicotianae immifcent, ut ocius vel rardius vires exer-
    ceant. Scrupuli enim plus minufve quantitas ore aflumta, graviora facile fymptomata quam' ,

    ab aliis iilis vcnenis illata,inducit. Qujibus fpecificum antidotum ad htec ufq; tempora nondum
    eft inventum, quamobrem mortem quantocius adfert,fi generalia & comraunia alexipharma-
    ca niliil profint. Horum fruduum putamina, duriflimafunt & tinnula, quare ab illis tintinabu-
    lorum vice ufurpantur , &
    bracliiis pedibufque circa talos in faltationibus potiflTimum circum-

    dantur ornatus gratia. Quo modo fiUs e goflypio inter fe conncxa fint , videre eft ex Icone?
    quamdeditC. Ciufius inExoticis, in notis ad Hiftoriam Garciae ab Orta, lib.ii, eap.xi.

    GU I L I E L M I P I S O N I S, M. D«
    LIB EK ARTV S,
    Qm agit de Facultatibus Simplicium.
    '

    C A P. I.

    T>e Saccharo,

    O T QjJ A M iila Americx pars, quas nunc vulgo B r A s i l i A dicitur, Intetf


    s

    duos fluviosyl/^r^^/W S^delaPLu^ fita, paulo poftCapralis accefllima,


    Vefputio Emraanuelis Regis Portugalliae aufpiciis paulo accuratius anno ,

    circiter cl^ lo. eflet explorata, Lufitani, intra promontorium Olindae


    amoeniirimum& InrulamZf^w^/'/?^^^, primum httoraantea incognita le-
    gerunt. Ubi juxtarupemfiflamBrafilianorumtugunis confpedis adter- ,

    ram appulerunt & de nomine loci folliciti quantum potucrunt inquiren-


    , ,

    tes Parammhuco hoceft, mareperforatumvocari, aBarbaris refponfum tukrunt. Unde


    ,

    hodie quoque omnium Praefedurarum Brafilienfium feliciflima & princeps , idem nomen
    obtinet, Cujus recefluscum altius explorarent
    indignum exiftimarunt, lignorubro, liceC
    ,

    maximi proventus ad tingendos pannos , acquiefcere praefertim cum pra^ter confragofos


    :

    montes& faltus inacceflbs, miro Dei bcneficio, longelateque partim in planities folutas,
    partim in coUes clementer aflurgentes terras confpicerent ; tum prxftantiifimis frudibus & &
    frugibus Europxis inveftis, mirabili proventu , ea producere foetificare experirentur. Tan- &
    dem fcecundum hoc foium cannis Sacchariferis aptiflimum judicarunt:eafque a campeflLribus
    quondamhominibusdetedasinlnfulisFortunatis, huc detulerunt, qux tandem obfuavem
    fuccum quafiadmanustraditx, ufum quem pollicebantur , olim filveftres, nuncexcultaeSc
    domefticae,totofere generi humano prxftant. Ita ut coelcfte hoc donum, Attico melli multis
    partibus prxferendum , excelfisinclufumarundinibus, hifceregionibus imprimis concefiTum
    fit. E quibus tum aquaria mola,
    tum boum indefeflTo labore agitata, dulciflimus liquor expref
    fus,in ahenis excoqueretur, quemadmodum hacfequentiimagine expreflTum videtur.
    Multxhodie Lufitanorum& Batavorum hu jus generismachinx hic con(piciuntur. Ngc
    uUa hujusterrxmerx eft, cxquaplus lucri &
    enlolumenti ad negotiatores redundet. Nam
    Saccharorum ex omni BrafiUa oiim colligebantur Arobx decies centies mille idque quotan- ,

    nis, atquein Europamdeveda, certiflfimo compendio divendebantur.


    in i£gypto Sacar Arabicum (unde Saccharum noftrumdidumvolunt) cxhumili cxi- &
    gua planta, inftar cryftalliviSolis coagulatur. In Indiavero Orientafi, exManU iLi:borcamn-

    dinea (vide Garc. ab Orta cap. xi i .) &: nodofa ,


    populo infigni non abfimili, Sacar Manhu,
    G quem
    GVlLlELMl PlSONlS
    Uquorem promanare conftat, ut Avkenna,
    quem Taha^cir appellant, vifcofum albicantemque
    Ss & Serapio teftantur. Tamen alterutrum vel infita qualitate , vel conficiendi dexten-

    huic arundinaceo pofle, nemo credat. Planta fiquidem hasc noftra fruticis
    inftar
    tatc adjequari
    Silveftriarundiniexternafacieeft fimillima; nifiquod
    firmitateprsedita, fuccodulciturget.
    anni terrseque intemperies mi-
    h«c crebrioribus articulis aliquando diftinguatur imprimis fi
    , ,

    feliciorem meffem , quo breviora eo infe-


    nus refpondeat. Quo enim majora internodia , eo
    licioreniagricolaepraenuntiant. ...
    Hxc arundo , Viba Brafilienfibus diaa, minus in montibus & coUibus, hcetirriguis , quam
    pratls glebofis & pinguibus , luxuriat ficuti
    , videre eft in Parnambucenfis priefcauriE maxima

    fertilitate & planitie agris,optimeque canniferis:


    qui inclytis undiquaque amnibus dividuntur,
    quarum beneficio a formicis cx-
    & a pluvlis & inundationibus ripas egredientibus rigantur Sed milfs
    terifqueinfcaisnoxiis liberantur, ficutporniveminEuropaeis
    regionibus folent.
    digieirioneadpropofitumredeo. ,

    inqoe rettosSc
    Primo agrivomereinvertuntur, cratibufque aut ferro ancipiti farrmntur ,

    ita inhumantur , ut fummi-


    squaliterdiftantes fulcos profcinduntur. Quibus cannarum taleae
    tatesutriufque fe contingant atque earatione lacunae
    :
    vomere faftx , manent repletae , quje
    xftate, qua operiantur, requirunt, ne intenfioE
    ipfa eadera terra poftea adimplentur. Plus terrae

    Soiis seftus penetret, cannafquc exficcet Hyeme vero


    : minus, ut facihus uligme imbuantur, &
    terrae nondus germinationem retardet.
    Quo ma>or humiditas,eo citius exfurgit arundo,hinc-
    cannas fuas ac radices,ex lacuna
    que quilibet articulus novam producitcannam,ab omniparte
    cui impofita eft, extendens. N
    odo cannx circumcirca pullulat turio, a quo, terrae incumbenSj,
    truditur frutexque emergit: ita ut decem aut ad fummum duodecim menfium fpacio , canna
    ,

    maturefcat, inque juftam longitudinem


    excrefeat. Expertiores agricolae menfes Auguftum &
    lanuarium plantationi confecrarunt.
    Augufto tz men,qui menfium hibernorum poftremus,fe-
    tellus noviftimis pluviis imbuta,plantas fuo grcmio mollias foveat.
    licius hsec inftituunt, quod
    Arundo maturata tempore prxfatoexfcinditurjnonnunquam & ad annum ufque feqoentem
    Intra hoc tempus nova
    in agro relinquitur , &
    tunc canna vetus nominatur, quafi feges reftilis.

    refecatur. Si intra biennium non fcindatur,


    denuo progerminat, qu« poftea fimul cum veteri
    marcefcit, acdeficiente humore extin-
    nulliusexindeprctiihabetur paulatim enim in agro
    :

    forte peculiari terrx beneficio


    prorogetur ultra ordinarium durationis tempus.
    guitur. nifi

    Ilant^^tenellx & juvenes bene inhumatac, denuo propagari numquam fere indigent, quod diu-
    quadraginta vel quinquaginta annos quidem ita ut
    turnitate temporis non emoriantur, ne ad
    •,

    vei nemoris durationem adaequare valeant,


    nimirum folo bene pmgui 5 nam quae
    fuapte natura
    erefcunt, vix ultra quinquennium vivunt. Interitum
    antem exaccidenti
    in fitienti & arduo necfuperve-
    cannisinferunt, fideratio , caries ,
    potifrimumverofiimmilToaEftateincendio,
    niente pluviaad radicem ufque prxnimia ficcitate
    comburantur, magno hercle polfeflbris

    damno. Proinde qui cannas inutilcs frugiperdas exftirpare, fuoque bono comburere cogi-
    &
    , non acftivo , hoc inftituat.
    Immodica quoque
    tat, ut novce renafcantur , hyberno tempore
    ita ut utriufque exceflU, nimio
    inundatione cum nuUa cacumina,emergunt,cannx fufFocantur:
    unde ftirpitus evelli,
    xftu exarefcant,nimiaq-, fluviorum illuvie,eaqueftagnanterefrigerentur,
    Gmrapeacoca
    ali^que de novo plantari poftulant. Genus denique quoddam
    vermiculi nigri alati

    Brafilienfcs, /.^.^^(?^//^^^vuIgusappeIlat,
    inlocispotiflimumuliginofis, radices corrodit,
    fit,qux mirum in fsepc modum
    cannafquc interimit. Poftremo ab herbis voluntariis male iUis
    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. $i
    luxuriantcs, hifcc fativis adinodum obeflc folent. Proindefingulisannistcr quatcrvfi, imo
    & fa-pius aiiquando , iiterrapofiulct, agera noxiis lierbis liberetur, idquetantifpcr , doncc
    adtantam maturitatem pervcnerint taleie, ut fuo robore zizaniis obniti poHint. Terrafi"
    quidem earura herbarum quas fponte profert mater cft , caeterarum vero quas quafi vi coada
    fufcipit ,
    fazpcquc invita fovet, novcrca judicatur.
    Porrocanni-E maturaefadx, circafundum ac inipfo geniculo abfcinduntur , quod in co
    aqucus quidam humor contineatur. Mox amputatae, frondibufque, quibus maximam partem
    veiiiuntur, rcfedis, in fafciculoscoguntur currui imponuntur. &
    Molendinatribusgravifnmis axibusex folidilfimo ligno confedis , circulifque ferreisob-
    dudis, nituntur. Inter quos arundo continenter inferta axium fe contingentium angu- &
    Ilia comprcila, liquo^cm fundit dulciflimum. Mola aquarianullis indiget jumentis, aquae

    fiquidemimpetucirc(jUiiagitur, quselongiffimo canale dcduda, lapfu impetuofa exaltoin


    fuper nos eximia; magnitudinis rot;E lintres decidit; Qiiod quidcm licct celerius fiat , plufque
    facchariindercdundct, quam a fex vel odo robuftilluTiis bobus eorum tamen contentione :

    exadius &
    fidelius canna exprimitur.
    Caeterum liquor hic qui in Saccharum ipfum poflea abit ad viginti quatuor duntaxat horas ,

    durat, moxqueacelcit , &


    ad conficiendum Saccharum prorfus fit inidoneumj fedfidiutius
    fervetur, bonum inde nafcitur acetum.
    Axes afferefque per quos fuccus expreiTus fluit , tum &
    alveus , per quem decidit bis ,

    fpacio viginti quatuor horamm veluna , TarefFa (TarefFa eflrfpacium terrse, cujus quadra
    viginti circiter eflpafiuum, & tot cannas profert , quot per diera Naturalem moli pofliint)
    lavari debet.
    Cannaprimo a tergo axium excepta vicino denuo immittitur, ut Ci quidfucci in ea fic
    ,

    reliquum , penitus exprimatur , tunc Bagajfo vocatum quod tanquam inutile excremen-i ,

    tum flammis abfumitur Adeo corufcantes & formidabiles , node dieque conftruuntur
    .

    ignes, quiahenis fubjiciuntur , utaquindecim lignorum vehibus ad quadraginta ufque fpa-


    cio diei naturahs, pro ut cruditas fiquoris requirit, abfumantur, integrasque filvae exfcin-
    dantur.
    Succus qucmCaldo vocantHifpani , percanales& duftusiigneos, in ampliffimos srcog
    cacabos derivatur , in quibus continenter, nunc vehementius nunc lenius, toto quomolae
    agitantur tempore, fervefcit , frigidaequeafpcrfioneintenfior ebullitio coercetur , utfubftantia
    minus confumatur. Abhoc fuccoinprimo aheno confiftente modicoque ,
    fubftrudo igne,
    paulo fceculentior &
    copiofior fpuma aufertur , vocaturque Cagajfa , qiix folis pecoribus
    efcam potumque fuppeditat.
    Sublata Cagajfa , Hquor feu Caldo in proximum ahenum, Caldera de melUr Lufitanis efFun- ,

    ditur, in quo coquitur &


    praegrandicochleari, crebris foraminibuspertufo, a fordibus hbe-
    ratur. Utexquifitiusimmunditiesfecernatur, forte quoddam lixivium aiFunditur. Hincper
    linteumpercolatur, ac tandem fuccuseo pado noviflfimum excrementum, fi quod habet,
    deponit. H^ fjEces mancipiis viCtumfufficiunt, qui iis contenti tam improbos atque inde-
    feflTos labores exhauriunt quippe toto femeftri aeftivo, nodes atque dies perpetuo molendina
    :

    agitantur. Vinum quoque exinde, vuigo Garapa di£tum , conficiunt , intermifcendo aquam:
    quod avidiflime expetuntincolae, eoque,fi vetus Vinumitaque fit redditum , feinebriant.
    Sacchareum, vinum aduftum, acetum, mel codum, ipfumquc Saccharumex primo hoc
    iiquore concinnari pofl"unt.
    G M Porro
    ^2,
    GVlI-lELMlPlSONIS
    Porro minores qui fubfequuntur cacabi, Tuhas appellant , quidam funt ad concutiendum,
    quidam ad coquendum parati. In quibus fuccus jam didus, tantifper condcnfatur donec Se- ,

    rapii &moxSacchari confiftentiam acquirat. Ad


    hjEC vehementi & arduo labore primum ,

    inmajoribus, tum in minoribus ahenis inter coquendum, capacilfimis cochlearibus agita-

    tur quatiturque , & ad altitudinem viginti plus , minus , pedum attoilitur ,


    unde rurfus in
    ,

    vafaprolabatur.
    In Cacabis minoribus ob ignem intenfifTimum vehementioris ebuUitionis habenda eft
    ratio, ftatutifque temporibus olei modicum guttatim inftilletur , ne ignis vehementia Saccha-
    rum aliquid detrimenti capiat. Obfervatu dignum., quod oleum fi majoribus inderetur ahenis,
    inquibusUquor, primo o/^o diftus , purificatur, Saccharoconficiendoplaneforetineptus.
    Viciflim minoribus lixivium ficut majoribus , infimdatur , seque impoffibile , Saccharum
    , fi

    conficere. Sideniquemomentum fucciLimonii, velacidi quid injiciatur, Sacchari confi-


    ftentiam numquam acquiret, fed in totum perditur.
    FormzE porro fidiles innumerje ,
    quando fuccum fluidum acceperunt, ordine afleribus per-
    foratis, in ampliflTimis ^d^ihus {Cafa do prg^rvulgo)imponuntur; mox fuperimpofito luto
    humefado, dida vafa, a melle, quod fubfufco antea colore Saccharum tingebat , repurgantur.
    E formis excuflum , candidum a nigricante , Mafcovado difto, feparatur , in fruftra redadum &
    foli recondatur. Haec omnia incredibilis
    fereno exponitur , probeque exficcatur , donec ciftis

    funtlaboris &ingentium fumtuum; proeterquam quod operariorum multitudoj jumento-


    rum infuper & mancipiorum affluentia, multum ex emolumentis derogat.
    Medica Sacchari auxilia quoniam maximam partem Europaeis cognita
    , ,
    paucis tantum
    funt perftringenda. Cannx viridis fuccus frigidus eft multoque fi deftilletur per Alembicum
    ,

    durabilior&efticacior; multis oculorum mafis tumhepatis, renumque ardoribus medetur.


    ,

    Sedcum meduliahaec cannarumtotmutationesfubeat, antequam repurgata in grana redu-


    catur, primam naturam deponit imo alienam induit
    , palato magis gratam quam valetudini
    , ,

    proficuam. Saccharumenim,multafixiviifortifllmivialbefadum, indeliciis quidem opta-


    bilius; fed qualitatem facile acrem, vifceribus& capiti infeftam retinet. Quamobrem illud
    quod fanitatis gratia culinae vel Pharmaciae infertur, praeftat ut modice tantum repurgetur:
    quippe quod ingenitas refervet vires ,
    intenfiufque ferapia , eleftuaria & fimilia dulcificet.

    Imo rubrumSaccharum, alias inferius habitum (ficut &illudquod exlnfula S. Thomaeaf-


    fertur, omnis lixivii expers) minime contemnendum , praecipue in clyfteribus. Saccharum
    itaque primo gradu licet calidum & humidum , tamen quo antiquius & defecatius eo calidius
    eft, faciliufque in bilem convertitur atque intenfius digerit & folvit. Recens vero non folum
    ,

    pedori & Stomacho fed & veficae renibufque prodeft. In omni denique xgrorum condi-
    ,

    mento, veteri Saccharo & melli longe debet anteferri.

    Cap. 11.

    T)e Mandthoca.

    FRumento complures Indiarum regiones ad haec ufque tempora caruerunt : ea tamen qui- ,

    bus hominum & animalium fuftentatur vita , defiderari , benigna mater Natura noluit. Ra-
    dix enim fativa feu altilis , quae Mandihoca Barbaris appellatur, in farinam redada tritici
    locum fupplet. Qua planta licet Angolx & Hifpaniolae atque aliarum Infularum incolae gau-
    deant ( ubi radicem hanc Hiuccam , praeparatam &
    in farinam redaftam Cajfavi vocari Mo-
    nardes teftatur ) Brafiliae tamen naturalem , fummoque ftudio excultam conftat.
    Plures hujus fruticis, quem Maniiba & Manduha Brafiliani vocant , dantur fpccies: quae
    licetprima fronte inter fe haud diflerre videantur , tamen ab experientibus agricolis dignitate,
    caule , &
    colore diftinguuntur ac diverfa fortiuntur nomina quorum haec praecipua funt: ,

    Prima , CMandiibabuar^. Secunda , LMandiibparati , albicantibus radicibus truncis. Tertia, &


    M^ndiibucu. (^tt!i yLMandiibumana. QaintjjLy^ipi. Scxta, Tapecima. Septimaj Arpipoca.
    Oftava, Mandyupeba. Nona, Macaxera. Hae feptem pofteriores rubentibus funt lade- &
    fcentibus radicibus &
    caulibus. Omnium harum iftirpium radicibus folum Mandihoca nomen
    inditum , &
    alimentofis , medicamentofis venenofifque qualitatibus , licet impari inter fe
    ,

    gradu, pollcnt. Quas proprietates , utpote admiratione digniflfimas, penitius introfpexifle


    operaepretium erit. Hae frutices omnes eleganti acftellatim fefe explicantefuntfolio. Caule
    refto, nodofo , hominis ftaturam raro excedente. Ejuscraflfitiespro foecunditatefoli, coe-
    lique tcmperie, varia. Floremfertexiguum ,femenautem Ricini Americanifeminifimile,,

    fed mutile. Reliqua exipfaplanta ad vivumdepidacognofcerelicet.Fruaumverofubterra-


    neum, ipfam fcilicet radicem efculentam Mandihocam, paftinacae haud diflimilem produ-
    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 53
    cit , qnx lafteum trahens fuccum ab , oculis prorumpentibus , e trunci internodiis natis , hoc
    liquore egregie intumefcit.
    Terraminime glebofa aut irrigua utcannafacchariferagaudet, fedficcapotius fitiertte
    , ,

    &montofa, atquein tuberculos , quafi a talpis, egefta. Adeo humiditatis omnis inimica
    eft, ut xftivis dumtaxat menfibus, terrje committi velit idque locis apricis ac minimeum- ,

    brofis. Quod , ficuti in hac , ita in quavis plantatione obfervandum quia guttatim ex arbo- ,

    ribus deftillans aqua perquam noxia habeatur, Cum adeo acclive & arenofum folum requi-
    ratur, maluntincolaedenfiftimademolirinemora, demolita exurere, eaque arvis& fegeti-
    bus (
    chocas Lufitanis ) deftinare.
    Tres hujusplantjEtrunci, frondibus fpoliati, figura propemodum pyramidali , haudpro-
    funde fimul terras grumis, trium circiter peduminterfediftantia , inferuntur, prominentef-
    que ad palmx altitudinem fuperius feinvicem ampleduntur. QuifoUisIicetdenudati , no-
    ,

    vis tamenilicoveftiuntur, nec quicquam radix inde detrimenti patitur , modo caulis integer
    &:ill3efusmaneat.
    Dignitate «5c mole excellit MaftMhoca , fi anniterraeque temperies ficca fuerit: tunc enim
    qujElibet radix fefquipedem, vel duos, interdum etiam trcs pedes longaevadit, craflitiem
    habens brachii vel etiam cruris humani , quando latis adoleverit.

    Ratiohabenda ut ager a zizaniis, quae valde fuppullulant ter quaterve repurgetur, do- ,

    nec plantae adoleverint ad odo nimirum vel decem menfium /patium. Maturitatem afle-
    ,

    cutae radices quod annuo circiter a plantatione /patio fieri folet , ad tertium vix fub terra du-
    ,

    rantj alterotamenplerumqueannoparsillarumputrefcit&corrumpitur ideo ad iiimmum :

    linquunturannuofpacio, & de novo per taleas plantantur. Ingruente nimias humiditatis ne-
    ceflitate, exfcindi ftatim poftulat , fex menfibus ante Juftae maturitatis tempus.

    (^andiba c\u'X.Y oc2itm Mandiibumana omnium citiflime crefcit & maturefcit , atque opti-
    ma inde conficitur farina. Hsec planta maximegaudet folo arenofo & magis ambufto quam
    reliquae, Primaria omnium, inque quotidiano ufu&Iucro, producitur quidem promifcue
    in quavis terra , vocaturque Mandiibparati.
    E terra evuIf3eradices,vixpertriduumdurant,etiamfifideliterhorreisrecondantur. Mun-
    datae,& a cortice,quem tenuiflimum habent, liberatas, molae trufatili, cujus Iconem hic daturi
    fumus , a. duobus hominibus circumadae, admoventur, fcrriqj cufpide conteruntur5& contu-

    farum radieum farinam excipit alveus. Alii radendi modi pedetentim exoIcverunt,ob majores
    labores & liimtus. Pauperibus tamen ufus Scobinse manualis fupereft, quae ab Indigenis Ta-
    pti nuncupatur. Raliira deinceps torculari velprjslofiibjicitur, quomagna vi humor ille fii-
    perfluus & noxius exprimitur ut ficca atque abfqueulla humiditate maneat Mox cribro,
    , .

    Vrufeba dido percolatur. Exinde planefado fidili aut aeneoinjicitur, in quofubftrudo igne
    circumagitatur tantifper donec coquatur. Semicoda vero adhuc mollis efculenta eft , & &
    coda non
    voczt\y^Farinharelada,c{ViodL eft farina & exficcata. Rehquum quod fupereft re-
    majorem vel minorem ignem pro arbitrio mifcent atque exa£l:e ficcant.
    fervare volunt, fupra ,

    parina cnimhxc quo plusexficcata&excofta, eo durabilior eft. Optimetamenficcata &


    fideliterab aeredefenfa, ultra annum vix fervari poteft namfivel: leviflima uligo eaminfe-
    ccrit corrumpitur unde non parvam militum ftragem in caftris exortam vidi. Quapropter
    ,
    ,

    noftri, Barbaros imitati , eaminbolos ,quosvocant%'^,paftillos&libacogunt,faperque


    craticulos modico igneindurataminpenualiquandiurecondunt.
    Ex hoc frutice expreflb manat liquor LManipuera Barbaris didus qui vafi infufus poft ,

    duas horasfundoadhaerefcit: exquoaliafitfariiia, meliorpriori, ac majoriaflluentiafloris,


    G 3 quai"
    GVILIELMI PlSONIS
    fundo fubfidente, bolosquoquecon-
    auamcremoremdeT^/^i-^^^vocant. Ex aqua farinx in
    optimi faporis. Tum Guramiquoddamfeupotius amylum ex ea
    ficiunt Tmoccto didos,
    infervit. Hic liquor Mampuera , quod dulcis fit fapons ,
    ab animalibus
    fit atq ue eidem ufui
    exftinguit ex radice tamen non expreflus
    avidiffimehauftus, viquadamvenenata ea ftatim
    :

    mirum ) caetera animantia , excepto homine nutrit.


    ( quod
    ,

    PriEterca e radice aSole exficcata,


    aliafarina&pollens albicans, imo & pams filigineus
    qualis e tritico (cui & fimillimuseft ) pinfitur. Hoc
    alimentum integrum &
    & bifcoaus,
    in pabulura cedit refervatur.
    non comminutumpro jumentis &pecoribus quibus , ,

    haec planta mifere folet mfeftari magno


    A vermibus & integris formicarum cohortibus ,

    depo-
    ,

    amcolarumincommodo, nonfolumfolia atquecaulem, fed ipfam quoque radicem


    pulantur ferarum greges &animalia domeftica, Ipfi
    Brafihani /E.tliiopes & noftratium , ,

    nonpauci, hujus plantsefolia amant, adeo ut contufa, coda & probe condita pro cibis &
    laducis apponant atque in maifara eftbrmata Mmicoba nuncupant
    ,
    Brafiliani.
    ,

    aqua macerata & emollita, Mandio-


    Porro radix haec quafuor aut quinque dierum fpacio in
    ptha dicitur, qusaflata, maxime ab agreftiori
    Indorum & Barbarorum multitudine expeti-
    farina mollis notaeque meHoris confici-
    tur & manducatur. E fedimento hujus confiftentiae ,

    tur quamBrafilianir/>c^^5 Lufitani, ^-^rw^^/^T^^ cognominant.


    Ex Mmdihoca contufa, butyro ^ faccharo , infignes fiunt boH vel paftx, ad cdendum
    optimje.
    Pultisdenique genus pricparant ex J/W/fi»/'^^^ , quod noraen ^CQ.z^\t
    Mmgm-fetmga.
    exficcatur exficcata appellatur Canma,
    Mandihoca illa mollis , iUis fuha, igni impofita ,

    Ex hac Angolenfes panem optimac not?e conficiunt , quem Mufarn vel K^ngu interdum ,

    condiunt, quod vocant


    Enfonde appellant. Omnium autem prseftantiftim.um pultis genui
    Mm(rau de Carima , cui aromatum loco momentum piperis Brafilienfis, floris Nhambi
    ad- &
    in prandns efle
    mifccnt: quodoptimi cum fit faporis , fanitatique conducat , frequens illis
    folet; nec fuaviter fe vivere cxiftimant nifi hoc alimento utantur. Sanis xque atque aegris
    inde confeaas exhibent.
    cjufiiiodi pultes, emulfiones, atque adeo ptifanas faluberrimas
    'XmocA fiquidem & Canma pota , vel fyrupi fpecieflorum auriacorum
    cum aqua pauxfllo &
    facchari exhibita antidoti loco plerumque eft.
    ,
    dignitates Tipoca
    Ego quanti Carma fa- &
    exphcavi. Ttpioca enim, multa lo-
    ciam, in defcriptione morborum Endemiorum fatis
    fi

    tione defoecata atque exficcata, probe ab omni humiditate refervetur ,


    Tabidis Dyfente- &
    ricis ex arte propinata , medetur. Eebricitantes , animo deficientes ,
    veneno infedos reftituit.
    PrjEter haec, violento exercitio fraftis vires.recuperat , fudorefque immodicos compcfcit,
    Ptifana illius Quafcunque hsemorrhagias imprimis exvubiereinfliaas, tum intus
    fimplcx. ,

    afliimta, tumemplaftri forma applicaca, cohibet.


    vulne-
    '^TiMacaxera optimum fit vinum , ferum ladis fapore referens. UVCandihoca rafa,
    ribus & ulceribus antiquis impofita , atque attemperat.
    ea mundificat ,

    aVLanifuera coaa craflefcit pultis in modum alimentoque


    ,
    convenienti exiftit. Quodfi
    fuperinfundas con-
    oryzam & Saccharum , cum aqua deftiilata ex floribus aurantiorum ,

    fervse o-ratiflinije formam induet ,


    mutatoque nomine MarmeUda de Mandihoca appellatur.

    Poftremo illa fpecies Macaxera, praeterquam quod vicem


    farinae praediftae fuppleat, igne
    praeparatione, comeditur, ac Macapera appellatiir.
    etiam aflata, abfque uUa alia

    cseteris radicibus abftinendum eft , quod


    praefens fint venenum. Dantur enim quaedam,
    A edendum idoneae reddantur.Quin
    quas citius combufleris.quam ut virus fuum deponant,& ad
    ipfiBrafilianiolimminusexercitati, infeparationealimentofi&venenofi ,
    multotiesmortem
    praecipuo exiftit vitaefuftentaculo fed
    oppetierunt: nunc eruditiores fadi , non folum illis ,

    omnibus Lufitanis &


    noftratibus. Idque pani triticeo prxferre non verentur , licet minoris ha-
    beaturnutrimenti. ....
    Brafiliani inter edendum pugnos farinae plenos in os
    jnjicmnt ut manu quo-
    /Ethiopes & ,

    aut parum inter prandendum potu


    que longius ab ore remota , vix tamen mica pereat. Raro
    utuntur^quod farina aquam nimis imbibat, ftomachum &
    inflet.

    &
    Cum aratrum e jufque ufus hic ignorctur , improbi ac multi jugi laboris t^dia declment,
    facilemhanc&nimissrumnofam agriculturam,tamvitae acreifamiliarituendae , quam^ri
    mancipu mduftria &ia-
    corradendo, egregie adhuc ampkauntur. Quippe unius dumtaxat
    decurfuabfolvunt. Hujusautemfarmaeuna,
    bore centumtuberculos, aliquandounius diei

    quaevi-inricantharosnoftratescontinet,autfefqui^/^'^/>^, hoceft, modius unusautfefqui,


    homini robufto & laboriofo , in menfem integrum plerumque fuflicit. Quem modium fex
    aut feptem aut ad fummum ofto folidis comparaveris.
    Haecfunt qu^ ufu &fedulain hanc radicem inquifitione
    arufticis hortorum culto- , &
    quod hasc planta ubique tre-
    ribusrefcifcerepotuij qux fufius& explicatiusperfequivolui,
    l>ErACVLTA.TIBV'S SlMPHClVM LlB. IV. 55

    quens fit& ^omeftica, tamqueexcellcntisurus,ut vaftifllmiorbis Americaniincolis , abunde


    Vidum fuppeditet.
    Tapuyeri vita & moribus agreftiores
    nec Mandihocam hanc, nec quicquam fimile plan.
    ,

    tant,fedarborumfi:u£tibus,variisherbis&meUe agiefti fe fuftentant. Inter radicesquas co.

    medere amant , CMandihoca quaedam filveftris, Iponte proveniens, frutexque arborefcens:


    eft

    caeterum fativse fimillima, fi


    caulena &
    folia confideres, verum dignitate longe inferior.

    cuguacucuremia,vs\z.ns 2^QCoViS Cuacu - ma?tdffl/a diStz Cujuslconemexpref-


    .
    Mediterraneis
    fam hk videre cft.
    C A p. III.

    T>emelleSiheJlrL

    MKTis iis ,
    qux vel ab aliis ante me tradata , ut Ambra grlfea & nigra Lapis Bezoar
    , , vel
    Oriza , GoftTipium , Milium Tur.
    aliunde hucfunt tranftata, ut Zinziber , Tabacum ,

    quae potiflimum quaeftui non autem Medi-


    cicum, Anil, vel IndigOj aliifque praeteritis, ,

    duxi , quae Incolis longa cxperientia innotue-


    cins funt comparata Illa tantum perftringenda
    :

    runt, atqueinMedicinam funtrccepta, atque ame


    ad artis noftra incrementum profpero
    ufurpata fuccelKi. r u r i,-^

    Inter primaquidem, Brafilianorum folertia ,


    etiamantequam Canna faccharifera hic co-
    leretur, melSilveftre , quodipfi//>/t vocant, ex
    vaftifllmis filvis &
    faltibus fibicomparavit.

    quod in ufu atqu€ deliciis, Europieis xque ac gentilibus , tam fanis quam
    «gris habetur,
    magis magifque illuftrantur.
    Cujus dignitates ingenti mortalium bono quotidie
    Apes, EiruU illis did^, diverforum generum hic reperiuntur, qu^ in arboribus, mms
    & variis modis nidificantes noftrisquidem nonplanefuntdiflimiles, fed utcumque paulo
    .

    minores,quarumexaminaubiqueperegrinarivideas. Regcm vero eligant necne, nonfa- ,

    adeasin ne-
    tishaaenusconftat. Reliqua qu2 de illarum regimine produntur, obdifficiles
    oeftra, vei^
    mora aditus, nondum cxperiri datumeft. Ignavum pecus, fucos, crabroaes,
    56
    GVILIELMI PISO NJ S

    pluraque infeaa fimilia de quibus in Infeaiorum Hi^


    D-^cmcn^fcras & non melliferas ,
    alia ,

    ftor a dicctur, qnx nimis quam multa Brafilia nutrit, viatoribus & armentis infeftiffima,

    ufus prieftantia c^eteris omnibus infeais alatis, prxccllunt facile Apes


    ^^huSiratque ,

    mellificantes, quarumduodecim
    adminimum generaobrervantur ut funt Jmamcaj/-min, ,

    Amamcayncu, Aibu MumbHcci Tixuna Vrutmtra


    ,
    Tubum THtuba Eirucu Eixu, Cuhiara,
    , , , , , ,

    quarum ultima C/^r^i!//m>^ a Brafilienfibus contemiiitur. Qua; auremiuterillas


    Curupiretra,
    omnes merito obfervanda: funt potifrimum ha; fequentes.
    ,

    mel, licet non quoti-


    Pruno Eirincu, grandiores, non pungentes, qujebonumfaciunt
    e quibus veiuti alveariis Brafiiiani arte &
    diani ufus. In concavitatibus arborum nidificant,
    emanet.
    dolo mel eliciunt per duftus aliquos ut foras
    •

    Deinde -Eixu Cofij &


    apes minores ,
    nigricantes , exterius coytice mdum affabre con- m
    ftrudum componunt inftar alvekrii, favis ex arte & concinne difpofitis, acpropoii ccra &
    candida veftitis e quibus optimum mel colligitur
    ,
    fed minore quantitate , quia mfigniter
    , &
    aculeo appropinquantesinfeftant,minusexpetitum.
    Denique apes Munbuh flavJE exiguge in arboribus nidificant& optmium hoc mel, de quo :

    potifllmum ago faluberrimum producentes, quod ablndigenis arbores proceras con-


    , &
    exiguoquc pretio affertur. Maxima
    fcendentibus ad Europa;os incolas , magna quantitate ,
    ,

    autem copia hujus reperitur in Infula Maranhon , cum multa cera


    nigra , ubi copiofius colhgi-
    flores Silveftres maxime virefcere folent , fer-
    tur vafifque integriscompletis , aeftate , cum
    in arbore Tapuratba flos , quem poftquam apes gu-
    vatur Inter hofce flores reperitur unicus
    mel amarum
    conficiunt , ficut de apibus in Syria Abfinthio infidentibus teftantur Au-
    'ftarunt
    thores' Qualitate&dignitate , nihil hercle hoc Europseo melli concedit in fecundo gradu ,

    confiftentia idmodum fluida , clara & tenui, odore fuavi quidem fed Silveftri nec , ,
    calidum
    fed gratiflimo acore oxymelis inftar, palatum
    nimia autingratadulcedine, naufeam parit , ,

    Abfterforia qualitate, partiumque tenuitate, tantum ftomachum , vifcofis humori-


    afficit
    Inteftina imprimis & renes,
    busobfitumabftergit, quantum calida , languidum confortat.

    five fuperius five inferius exhibitum


    a cruditatibus vindicat , atque urinas promovet. Tum &
    a reliquiis variolarum &morbiIlorum ob-
    infantibusad abftergenda &demulcendavifcera,
    prodeft. Simplex vel compofitum ( ut in capite de Mulierum morbis didum
    fita ,
    fummopere
    eft/uteriintemperieifrigidxfummumadfertfolatium.
    Lono-jE durationis magnae dignitatis vinumquoddam inde conficifolet, fortiflimum
    &
    hydromel vel mulfum ex aqua
    quidem°& admodum abftergens. Sin temperatiusplaceat,
    fontana, finecoaionerori noaurnoexponitur. j. r .

    denique nonfolum, fed &cibos potufquequotidianos mgreditur decantatum


    Pharmaca
    meritoque de illo
    hoctriumapum mel, ficutinTradatudeaere, aquis&locisdidumeft:
    idem prsdicare licet quod Plinius lib. xxn. cap. 24. teftatur. MeUis naturamtalem efle,
    quscorporaputrefcerenonfmat: tum, multos exftitifle qui feneaam longam mulfi tantum
    adhibita cautione , ne biliofis, hepatis, renum &ftoma-
    nutritutoleraverunr. Hac tantum
    nifi fumme dilutum exhibeatur.
    chi ardore laborantibus
    '

    ,
    ^ ,
    .

    eft Europxae poftponenda quidem , fed ad cmplaftra emollientia


    Cera ejus qux ,
    nigricans ,

    utiliirima habetur.
    &digerentia', contramalaefrigorenata,

    Cap. IV.

    T>e Copaiba.

    variaBalfama producunt , quorum facfle princeps eft quod vocantde


    Brafiliae
    PRovinci^
    Copatba a nomine arboris e qua
    emanat. Copaiba autem arbor eft filveftris procera , cor- &
    tice cinereo qux fuperius in
    ramos difpefcitur. Folia habet femipedem longa , majora quo-
    duo conjunfta: oblonga,
    Que&minora duo fibiinvicem oppofita, in extremitate autem
    ,fuperius viridiora, inferms ddutiora. Inex-
    acuminata nervo&venispaulumrufefcentibus
    folia frondmm figuramfi-
    tremitateramorummajorum multi ramuli congefti funt, quibus
    dent. ubi & quos fequuntur fruaus baccx laun magnitudme &figura,
    flores enafcuntur;
    fubdulcisfaporis, aqua nigra
    initiovirides,poftmaturitatemnigri, cumpaucifllma carne ,

    eft , ut in pruni filveftris fruau lapidem contmet ovalern,


    cutis facile feparatur qnx crafllor
    :
    ,

    fed non edulem. Frudus qui menfe


    durum , qui nucleum album in fe habet farinacei faporis, ,

    Aprili maturefcit , comeditur a Brafilienfibus ,


    qui fuccum exfugunt exfpuunt cutem. Si- &
    m\x valde illis fruaibus dekaantur. Has ipfe menfe
    ]unio collegi baccas mox femiger- . &
    Pinguisautem&odoriferusiUeliquor, quo
    minatas,mandaviterr^, l^Etequeprovenemnt.
    j

    DE FACVLTATIbVS SlMPLlClVM LlB. iV- S/


    vaftahaecarborabundat,abinciro corticead medullam ufque, luna plena, tanta quantitate
    deftillat ut fpacio triuni horaruni , ad duodecim libras olei cfFundat. Sin nihil forte pro-
    ,

    fluat,ftatim vulnus cera autargilla obturandumeft ,ne quid effluere pofrit,& duabus poft
    hebdomadis cum foenore moram compenfalTc videbis. Non adeo frequens in Prsefeftura
    Parnambucenfi hxc arbor quam quidem in Infula Maranhon , ubi valdc luxuriat, unde quo-^
    ,

    que copiofe illius balfamum ad nos afFertur.


    Nonautem foium mirifica polletvi mundificandi confolidandi ad quaevis vulnera & , &
    primaintentione reftituenda, morfufque ferpentum curandos cicatrices toUcndas fed& & :

    abomnibus pariter incolis & a mc interne


    exhibitum, infignem praebere utilitatem, obfcr--
    vatum fuit. Tam fuavis tamen odoris, ficut MafFeus vult, non eft, Calidum in fecundo gradu,
    crafium vaideque pingue & refinofum.
    ,

    Pedori ad ftomachum ianguidum ventri ad colicos frigidos cruciatus , ilHtum conducit:


    , ,

    guttulae aliquot convenienter exhibitac per os , roburaddunt vifceribus, illifque tonumred-


    dunt: fluxiones muliebres , curfusventris &
    gonorrheas quoque fiftunt. Inanum perclyfte^
    rcs , in penem per Syringam cum Saccharo ex aqua plantaginis , vel oleo rofarum dilfolutum
    adverfus eadem mala profpero fuccefiu injicitur.

    C A p. V.

    X)e Qthureiha,

    DUas arborum Cabureiba fpecies, non in habitata Brafilia, fed in remotiflimis defertis trans
    immenfaillamontium juga , vidi. Utraque eft excelfifllma , vaftiflima & odorifera , fed
    cortice & ligno differentes. Altcra rubefcentis eft coloris , odoreque Cedro Brafilienfi , quae
    Incolis Acajacatinga dicitur , non diflimilis.
    de qua nos in prxfenti agimus , folio eft
    Altera ,

    exiguo, inftarMyrti, cortice cinereo , digitumcraflb,tenuimembranaminiati coloris ex- ,

    terius cooperto , fub qua flavus liquor , quototus cortex turgerc folet , latitat , qui vctus gra-
    tiorem ipirat odorem quam fi recens fit , fitquc confiftentise craflioris & coloris punicei.
    Revirefcente arbore circa Februarium &
    Martium , lunaplena, exljefo cortice,pendulis
    vafculis , excipitur hoc Balfamum fragrantiflimum & prseftantiflimum Cabureicica diftum.
    /Edes non folum fedLucos integros gratiflimo odore, Peruviano perquam fimili , infi-
    ,

    cit. Subftantia eft compafta & tenaci , fed calefadum fequaci & dudiU. Circa fluvium po-

    tiflimum leneiro & in diftriftu divi Vincentn & Spiritus San£ti quam in Parnambucenfi , cre- ,

    brius reperitur, Jicet non adeo magna quantitate inde ad nos deferatur.
    Ad internos & cxternos affedus non inferiori gaudet quaUtate quam Copaiba. CaUdum &
    ficcum eft in fecundo gradu diflblvens , digerens & confortans. Aliquot ilUus guttulae per os
    jejunis exhibitae, Afthmati profunt: intemperiem quoque ventricuU, vifcerum languores in-
    veteratos corrigit tepidum peftori & hypochondriis iUitum , eorum oppilationes & frigidi-
    :

    tatestoUit. Irrigatione & fridione capitis & cervicis ex pannorubro, corroborat cerebrum
    &prjEfervat a Paralyfi & fpafmb j imo debiUtatum omne nervorum genus in priftinum vigo-
    rem reftituifle , faepiflfime hic fumus experti.
    Cseterum Lufitani aeque ac Brafiliani adverfus vulnera&morfus venenatorum animaUum
    inefleilUvirtutemquandamfingularemteftantur, adquam animaUa, inftinftu folonaturaU
    confugientia, corticemque deterentia , parti la;fe, pfaefentiflimum inveniant remedium. Quas
    omniain caftris &Nofocomio noftro, tumimprimis militibus iftis a feris atque Barbaris, mc-
    cum per deferta peregrinantibus, comprobavi. Quippe folo hoc eximio Ballamo recenter cx
    ipfis corticibus coUedlo , vulneratos&luxatosreftitui. Iconem videre eftG. Marcgr. p. 137,

    Cap. 14. 1. 3.
    C A p. VI.

    T>e (lAcaju arhore&^illmfruBu.

    QUantum lenta folent interviburna Cuprefli,tantum inter casteras Brafilia; arbores emi^
    net t^cayatbaj divino beneficio harum regionum Qus ut a(pe£tu incolis concefla.
    pulcherrima , Ac quamvis umbrofa & patula ramifque
    ita multifaria virtutc celebratiflTima. ,

    proceris fpeciofa , nontamen adeo in altum exfurgitf fed cum reveramalus fit, variis & fi-
    •,

    nuofis flexibus fefe incurvat , ramis humum verfus dependentibus. Eft duriflimo Ugno a nau-
    pegis valdeexpetito,acGummi optimoturgente, quodfuafponteasftivismenfibuserumpit,
    ob facultatem, pellucidum colorem, fragrantemque odorem Arabico vix cedens. Arbor
    haec nufquamlocorum, quam arenofis&fitientibusreperitur. Foliis eft, finervos, fifigu-

    fi ran)
    58
    GVILIELMI PlSONlS
    jucrlandi fimilibus ,
    nec aromaticum odorem deponen-
    fed fragrantioribus ,
    ram fDeaes
    forti. Multo autem magis odorifera illa folia , qux yerno tempore Brafi.
    tibus nifi diftillattone

    annuaquc
    lienfi pullulant , & hinc quidem pulchre & fature rubicantia paffim in filvis videas ,

    folia tamquam inutilia detrudunt


    hibernum tempus. Mox flos prorumpit Pi^lcherri-
    , circa
    imprmiis manc ( quod Sol
    mus variegatus , rofaceoque fubinde colore ; adeo odoriferus ,

    vehementer afficiat) ut totis tn-


    dedieviresmultas attrahat & herbarum arborumque flores
    bus menfibus Septembri , oaobri &
    Novembri integras filvas repleat
    ,
    viatorem miri- &
    In Alembico per ignem communicant aliquem odorem aquae
    minus tamen ,
    fice obledet
    fortemautgratum. n r n u r v r
    arbor mcipit deflorefcere , caftaneamque phafeoh forma
    . . ,

    Circa Decembrem pomifera hxc


    pomi producit. oleoadeo mordaci& cauftico , inter duos
    ac cineritii coloris e fummitate
    cortices ut contreftanti valde
    noxium habeatur , quamobrem non nifi inter erodentia nume-
    ratur a tertio ad quartum gradum , nec nifi cancrofis
    Calidum eft
    mahgnis ulceribus , vi- &
    carne laborantibus adhibetur.
    ,
    Lychenes quoque , Scabiem pedum vermiculos, Btchos ,
    tiofa
    diftos, aliaquecutisvitiaexpugnat. ^ ^ ^ . .

    oleomtus contento fenfim mitefcit acvimfuam


    .

    Maturefcente autem caftaneaipfa cum ,

    maxima ex parte deponit ; quod principio quidem


    aufterum &
    acidum , 4entibus ac palato m-
    gratum & mox a Sole excodum
    noxium , &
    matutino rore turgidum , noftns Europjeis

    "tatiflimum, &indeUciiseflefolct.
    oHm Quercus, pomum hoc, tum glans ei
    Brafilianis veronon minus quam Arcadibus
    quie frequentia
    adhxrefcens a tot Jamfeculis^vitxfolatiofuerunt. Bella,
    & fuperinnafcens ,

    fruaus amore geruntur. Viaores caftris po- emm


    inter illos excitari folent, expartehujus
    fitis loci expugnati pofleffores
    tamdiu manent , donec omnem arbons fruaum depalh ixie-
    rint TEtatem exinde fuomore
    dimetiuntur, nam femelin anno dumtaxat celebris hic fru-
    &Februario, tunc enim deficit fubla-
    aus provenit, idque menfibus Decembri Januario ,

    titudineParnambucenfis Pr^feaurx; quiameftls vindemiae tempora pro fim regionis mu-


    &
    tari folcnt. _ ^ rni-
    Pomum modicerefrigerat&fauces conftringit: ventriculogratum,fimatururn,fin 1 1-
    fucci corrofivum cft ac mordaci acore mfeftum
    nus, & immatLirum inftar Limonior um , .

    gura
    BE FaCVLTATIBVS SlMPtlClVM LlBi iVs 5^
    gura eft oblonga &turbmata, pyrum,haud malum diceres: odore grato fragrante, co- &
    lore qua Soli obvertitur, rofaceo, cstera croceo ad aureum vergente. Subftantia intus &
    fpongiofa eft&multo faporofo hquore tumens fedacinis&feminumcellulis carens. Cru-
    ,

    &
    dumicque cupide ac codum priEparatum , expetitur. Saccharo quoquc conditur aLufi^
    tanis&noftris.
    Vinumquodexhocmaloablndigenis exprimitur, infigne eft nec dubiumquindiu per- ;

    durare, & complures in annos ubi defcrbucrit firmum & floridum fcrvari poftit Vetus
    , , .

    citius inebriat quam recens, non fecus ac ficera Europaeaj licet adftringat, urinas tamen
    egregie movet ut in me & aliis comperi Aquam quoque deftillatitiam optimumque ace-
    , . ,

    tum inde elici& componividemus, quod urceolis exceptum, vicemacetifupplerefokt.


    Caftaneae autemfeu glandes pingues &
    fccundo gradu calidje, renis leporum figuram ^s-
    mulantur. Crudze ac recentes, ficumvino&momentofalismanducentur, juglandes guftu
    referunt , fin aflatas aut faccharo conditas comedcris , multo fuaviores , durabiliores com- &
    peries-, quapropterquoqueprodeliciis inter bellariaapponuntur.
    Incolse arboris gummi redadum in pulverem , ex liquore convenienti propinant mulie-
    ribus obftruftione menftruorum laborantibus. Hxc dtf^cajii arborumBrafilisefacileprin-
    cipe, didafufficiant. Utinam seque copiofe in dcfertis&remotis Brafilismontibus & filvis

    a natura efletcoUocata, ficuti in locismarivicinioribus.

    C A P. VIL
    De Idcariha , tUm ^efina Icica,

    IN arenofis &lachryma
    nemoribus excelfa reperitur arbor guramifera quae a V>2xh^nsldcariha,
    effaetis

    quam fundit quae ipfis/f/V^, LuCmnis Al^aclgadidtm. Arborhaec


    ,

    appcliatur a ,
    Fagi in modum crefcit, caudice
    non ita craflb , cortice glabro &
    gryfco. Folia fertinramuiiSjduo
    lemper fibi invicem oppofita &
    tertium folitarium infine.Sunt au-
    tem pyri foliis fimiHa,obIonga,an-
    terius acuminata, craffa inftar per-
    gamenijlaste viridia & fplendentia,
    nervo fecundum longitudinem, &
    venis oblique difcurrentibus In .

    ramulis adfoliorum exortum co-


    piofi pronafcuntur flofculi , race-
    matim feu vcrticillatimpofitifive
    congefti , parvuli , quatuor foliolis
    viridibus conftantes, ftellulae pene
    figura : Foliola autem illa in am-
    bita lineola alba funt circumdata,
    &in raedio exftant ftaminula ali-
    quot flavefcentia. Poft florem fe-
    quitur fruftus,figura & magnitudi-
    ne Olivae, colore autem mali gra-
    nati, intus habens pulpam odoriferam uti& Iachryma eft^rboris. Cortex exteriorfimanLi
    ,

    vel paulum mulceatur infignem,


    mox odorem de fe fundit.
    Cortex hujus Arborisaltevia-lneratus, plenilunio imprimis, ftatim nonnumquam poftri-^ ,

    dic,aut tertio poft die gummi feu refinam fundit odoratiflTuiiam (odorisinftar Anethirecen-
    tis contufi ) praeftantiflimamque , colore albicante &
    virefcente. Eft gummi Elemni plane fi-
    mile quod tamen noftro officinarum , utpote recentius , odore
    , qualitate efficacius. Cali- , &
    dumeftadtertiumgradum,primum molle, mox indurefcens, praecipue frigefadum. Inomni
    topico, five fimplex, five compofitum, ad vulnera aperta ad interiora mala , ex frigore po» &
    tiflimum nata, adeo expetitum, ut profanum habeatur illud aut ignorafle aut non applicuifle.
    Hoc cum partim rufticorum indulgentia ad me allatum , in quotidiano ufa eflct, vix ulli um-
    ,

    quamemplaftro ftomachaU, vel ceroto corroboranti adeo fumfifus, quam huic. Vifcera
    enim roborare, flatusdiffiparc&doloribusfelicitermederialiquotiesfumexpertusj itautin
    frequentori praxi hoc prae cxteris commendare ,
    reliquifque omnibus praeferre voluerim. Po-
    ftremo , ut hoc quoque adjiciam capitis vulnera , licet gravifllma,
    , (anat, ac prima intentione
    reftituit ; cujus rei veritas faciii experimento elucefcit:
    ^ H C A p.
    ,,

    60 GVlLlELMl PlSONIS
    C A p. VIII.

    T>eIetaibaarhore &- illmlachryma,


    quoad
    RAriora quidem aromata & balfama pro fua fertilitate, hic Brafilix tradus profert
    ,
    ,

    refcifcere potui, qnx tamen gummi & lachrymarum copia compcnfat.


    Interhsec per-

    petuo virofe con(picua nemora,


    praefertim in Paraybae diftridu
    fpiffam & fpeciofam producunt
    Arborem letatha ,
    ligno duro
    albo , cortice lento , punduUs
    ex albo flavcfcentibus variegato,
    & hinc inde clypeiformibus ma-
    culis ex albo fubflavefcentibus.
    ,

    In ramis continet folia direde


    oppofita,figura parva.fedobion-
    ga,viridia. ad tadum laevia, ner-
    vo fecundum longitudinem &
    venulis tranfverfis ,
    eleganterin-
    Fabas
    ferius confpicuis, praedita.
    producit magnas, miniati colo-
    ris , quibus farina alba eduli^

    juxta tda lapidea grana digitalis ,

    longitudinis continetur: e qui-


    bus vi fradls prodeunt nuclei
    niolles,oblongi & miniato colo-
    re nigrefcentes , admodum odo-
    riferioptimique faporis , amyg-
    ,

    dalisEuropsis minime inferio-


    res,quibus animalia non tantum,
    fed peregfiinantes faspe fe fuften-

    tant. Ex ipfa autem arbore la-

    chrymafeurefina deftiliat pellu-

    cida & nunc albicans ,nuncfla-


    vens , fuccinofit maxime fimilis

    colore & duritie ( Brafilianis le-


    taicica , Lufitanis anime vocatur)
    & prunis impofita fuaviflimum
    prsbet fuffitum; facillimae autera
    eft confumtionis.
    Hoc crummi per meatus corticis interiores decidere certiffimum eft illud enim, tellure ef-
    fofla fub^arboris trunco radice occultatum extrahere folent. Quod potilTimum fit fub finem
    &
    jEftatis menfe Februario. Monardes
    ex vulnerata arbore , in Nova Hifpania , coiligi teftatur,
    haud aliter quam Maftiche aut Thus. Eo nonfolum
    Medici , fed vulgus familiariter utun- &
    tur, pr2ecipuein.capitisilloaffeautollendo,
    qui ipfis Chabequos dicitur, quem Cephaleam
    autem ad roborandum non folum caput,
    vel Hemicraniam rede dixeris. Solus
    illius fuffitus

    fed& reliquas corporis partes frigore afFeftas , valet. Calida & ficca in fecundo gradu. Cx-
    terum vi quadam aromatica & peculiari fuo calore hoc
    gummi prxftare ac partibus nervofis il-
    prodeffe aliquoties fum expertus.
    litum , vel eraplaftri forma applicatum ,
    ^
    enecare , fi exhibeantur , conftanter aflirmant.
    Eolia arboris contufa lumbricos
    Interior corticis fubftantia rafa &
    aquse impofita , contra ventriculi ventofitates, ad potiun-

    cul^ formaraprieparatur, alvumquefimulmovet.

    C A p. IX.

    T>e Caopiaarboreejujcjue facultatibm.

    Umilis ac tenera hjec arbufcula guttifera, a Lufitanis Pao de Lacra appellatur, quod gum-
    mi feu gutta qu^edam vifcofa ex cortice ejus defluat. Paffim & e quovis terrae generepro-
    ^ germi-

    m
    ,

    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 6l


    germinat. Ligno eft lento , cortice e dnereo rufefccntc : difpcfciturinmultos ramos. Folia
    habet folida inferiori partc ex
    , viridi qua(i rufefcentia & afpcra fupcrna dilute viridia& fplcn-
    ,

    dentia. Florum in umbellas congcftorum rudimcnta funt globuli brunni magnitudine lentis, ,

    qui fucceiru tcmporisprotrudunt flores quinque foliolis conftantcs cxterius ex viridi flavef- ,

    centis colons,intcriustomento albo veftitis , &ftaminulisluteisfubtilibus repletos. Poftflo-


    res proveniunt baccae, primo virides, magnitudine cerafi, rotundae, quje diflcajE cx
    mofli, quo
    tcguntur, cortice, fuccimultum cleganter flavi exfudant: intra corticcmautem continetur
    pulpa alba conftans meris cylindris juxta fe pofitis, qui fibi invicem cohasrent.
    . In extremitatibus ramorum , qui florum rudimenta aut flores fuftinent femper duo
    , fo-
    liola acuminata brunni co-
    loris compacta funt invi-
    cem ,
    quafi femiglutinataef-
    fent , &
    haftam (ive venabu-
    lumreferunt: hxc decerpta
    ex pediculo croceum humo-
    rem emittunt.
    Florent hiearbores potif-
    fimum menfe Novembri &
    Decembri lanuario : & Fe-
    bruario bacca; funt maturie.
    Si cortex medius hujus ar-
    boris incidatur, prxfertini
    quando florere incipit, &c
    linquatur per unum atque al-
    tcrum diem exfudat lachry- ,

    ma croceo riibra egregia ,

    coagulaturque qux initio ,

    mollis , poftea indurefcit,


    Coiivenit colore confi- &
    fl:entia cum Ghitaremi five
    Cutta gamba , & eodem fere
    modo purgaf,eft e flavo pau-
    lo ruffioris coloris , quam il-
    lud, nimirum ficcatum, nam
    moUe croceum : tingit co-
    lore luteo five aureo paulo
    faturatius.Difllblvi poteft eo-
    dem modo in fpiritu vini , &;
    tind:uram facit croceam .

    Nonnumqitam ignes lucu-


    lenti ftruuntur juxta arbo-
    rem,quorumpoteftate cortexdehifcit, majoremque fundit lachrymaecopiam , qusein maf-
    famcoad:ainufumMedicinalemfervatur. Quod ameprimumtentatum, optimefuccefiit,
    a nemine autem antea faditatum, Indigenae & Lufitani teftantur.
    Olim afFridu hujus refinae in aqua diflblutae , impctiginem tollebant. Licet autem tantje
    .

    efiicacix non fit quam gutta Cambides (quod an infitae tarditati an prssparandi modo fit im-
    , ,

    putandum,dubito) tamenadrachma dimidiata ad drachmam unam, perintegram nodem


    in aceto fquilhtico, autfpiritu vini macerata, di ex vino propinata , ventrem folvit fortiterque ,

    perinferioraexonerat. Meotamcn judicio rediusfaciunt qui diiutum ex aceto pr^edido,


    ,

    in pillulas accedente ftimulo congiobant, quam qui potiones exilla conficiuat,quod ob tena-
    citatem difficinime folvatur.
    C A p. X. .
    '

    DeTalmisy eammquevariisj^edehm»
    T)LurimaPaImarum gcnera producitBrafiiia, quarum quiedamfpontefuacrefcunt, quce-'
    A dam incolarum induftria terrae inferuntur,
    inque fpeciofam altitudinem exfurgunt.
    Inter filveftres frequentiflfima eft Pindova , eximia & procera arbor denfiffima nemora ,

    conficiens. Palma autem mas & foemina daayUfera tum imprimis Cocero , non procul a
    ;

    littore in prcediis Belgarum &


    Lufitanorum excolitur , tamque ad ornatum quam ufum edu- ,

    '
    . H 3 catur,
    ^2 GviLIELMlPlSONIS
    catur,omniqueannitempore , &
    fundo, felicimme tranfplantaq
    adulta licet, fitienti trifti
    -^^"i'
    folet.' Circa dioecefin
    Paraybajenfem e remotiffimis nemoribus
    bra-
    adhortos obelegantiamtraduaaPalmaconfpicitur, cujus
    aemulantur. Barbari Caranai-
    chia fiveramicaudamPavoniam
    ham &c Anachecartri , Lufitani Tmar appellant , forte ,
    quod fru-
    ftus dadylis fimiles ferat. Eft autem arbor Palmx daftyliferx

    altitudine habens lignum ruffum , durum , craflis nervis intus


    :

    conftans, nullius tamen ufus: cortex exterior gryfeus «Sccarti-


    lagine a terra ad aliquod Ipacium fquamatus , fquamis ordine
    cochleatimpofitisj qux primo longiores , fenfim fiunt brevio-
    res, imo tandem decidunt fuperne nam arbores
    adultiores cau-
    :

    dicis fuperioris medietatem habent glabram , inferiorem foluni

    fquaraatam. Squamx enim nihil aUud funt quam ramorum.qui


    ,

    5 arbore
    exciderunt reUquiae in altum furgente enafcentibus &
    aUisramis. Arborinfummitateramosfuos orbiculatim expan-
    dit,diredefurfum, deorfum , &
    ad latera , ut palma daftyUfera,
    fed longe elegantiori atpc^tu. Ramus quiUbet duos vel ampUus
    pedes longus , fatis craifus , compreflus in utroque latere , fpinis
    duris nigris armatus, figura Dentifcalpium referentibus.
    Unicumin cujuflibet rami extremitate foUum rotundum, fi-
    our£e & ita pUcis donatum , ut manuarium foeminarum umbra-
    cukim coloris viridis, ab extremitate ad medietatem fere intror-
    fum fedum, in multa aUa carinata foUa foUis palmae daayUferae
    ,

    ftru6turafimiUa: quodUbet ex his fedis foUis, duos circiterpedes


    longum.
    Inter ramos foUa ferentes aUi prodeunt longiores , nimirum
    quatuoraut pkires pedes longi , in mukosramos & inramulos
    lanuginealbefcenteobduaos, expanfi akerna-
    tim, fivequafi exvaginula prodeuntes. Inra-
    mulis hifceakernata ferieexiftunt flofcuU pal-
    lide flavi , fine pedicuUs finguU tribus foUoUs
    ,

    conftantes.
    Poft flofculos iUos proveniunt frudus, figura
    & magnkudine oUvae , primum virides , amari,
    non edulcs j mox maturi nigrefcentes evadunt
    dulces menfe Februario , &
    Ucet noftratibus
    nuUiusufus.gentilibus tamen tam crudiquam
    prseparatiin deUciis habitiyTiraiie nuncupantur.
    Tarde crefck haec Arbor.
    FoUa apprimc ferviunt ad tegendas aedes &
    corbes.
    quae inter palmas filveftres Vrucury
    Ea vero
    indigcnis vocatur, ut &
    Tmu , in tantam proce-
    rkatem non exgrefcunt, mukoque cjeteris funt
    humiUores , minufque cognkae fpinis afperri-
    mis horrent &
    Ugno funt ferreo , fed nuUius
    ufus.
    Eruaus autem funt fi-uaibus Pindovx mi-
    nores, cxterum ejufdem ferme naturse & race-
    matim quoque crefcentes.
    Qu?e Pirtdova dickur, Ugnum albicans &
    fcabrofum corticis loco habet , Ugni autemlo-
    cofungofam &intus filofam medullam facilc
    combuftibilem , e qua fana & fortiffima Uxivia
    norunt conficere. NuUum praeterea aut certe
    exiguum praeftat ufum ad ornatum duntaxat
    :

    ob infignem akitudinem & ramos pulchre por-


    reaos expetitur ; iis fiquidem eleganter coma-
    tis & foUis radiatis utrimque veftitis ,
    Lufitani

    atria & templorum parietes exornantjlndigenae vero


    ,

    DeEaCVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 63


    vero loco tegularum tuguria fla ad pluvias &
    alia arccntia ftcrnunt. Fifcellas quoquc & vafa

    viminea ex illis conficiunt. Folia auteni hujus.atboris non ita dcpendcnt in or bem, ut Cocoeiroy
    fed maximam partem ftant /LUTC^ta.
    Prope foliorum exortum, ctiamrami provcniunt penduli , profcrentes racemos quatuor
    vel quinque pedes longos , plenos flofculis poft quos etiam r-acematim proveniunt fru- ,

    dus ovi gallinacei figura & mole aut ctiam majore, faftigium habentes acuminatum al- :

    tera autem extrcmitate infident calici veicupulx, ut nuxpinea, foliis triangularibus con-
    ftanti.
    Maturus ftudusexterius cxviridi flavcfcit, veletiam brunefcit. Cortexexteriorfilamen-
    tofus eft, ut in Coco vcrum haud craffus, fed duplam tantuni habcns ovi Gallina: teftje
    ,

    craftitiem. Hicmorfusdctrahipoteft: illo detracto apparet pauca caro crocei coloris vix ,

    uUo manifefto fapore prxdita quseaNigritiscumfarinacomeditur. Caro autemhsec ambit


    ,

    iiucem duriifimam, inftar Coco ovalejn, cjufdemfere craftitiei, fed fine foraminibus. Hac
    frada apparet in cavo per intcrftitium more juglandum diftincto nuclcus magnitudine ju-
    ,
    , ,

    glandis, albus,duriufculus, paulo ficcior ncquetam fuavis ntCoco. CoUiguntur pertotum


    &
    annum nuclei tam ab indigenis quam advenis comeduntur. Inaia-mtri id eft coco. parva, , ,

    Brafiiianis difta.
    Oieum infuper Gptimum inde exprimitur, album & jucundiodoris, quod quia refrigerat, ,

    defe£i:um rofati fjepe fupplet,& cum recens eft, in .cibis,cum vero vctus, ad luccrnas ufurpatur.
    E frudus quoque cortice ahud non ignobile & magis flavum eUcitur fed minus reftjgerans, ,

    quod tamen ad multa mala cmoUienda adhibetur.


    E faftigio arboris gummi pellucidum odoratum &pulcherrimum fluit quod in locum , ,

    Arabici nonnumquam venit Poftrcmo medulla coloris albicantis & recentem juglan-
    dem refipiens in vertice ligni continctur , optimum alimentum fi cum pane & fale co-
    ,

    medatur.
    C o c o E I R o Indica quaf a Brafilianis vocatur Tmjagmcmha & frudus iliius Inajaguacu^
    ,

    Pindova^ (de qua jam diximus) m


    muitis diftimilis. Nam caudice raro cft rcdo fed ple- ,

    rumque inclinato, quatuor, & intcrdum etiam fcptem pedes craflb fxpe ad «uinquaginta : &
    pedes alto. Quapropter mirum eft , eorum truncos poflTe fic brevibus , tenuibus vix, &
    terra coopertis radicibus in aere fubfiftcre, neque fuo multo pondere & raoie, vcntifque
    etiam vehementibus faepe eas quatientibus humi conciderc. Accedit quod pars*caudicis ,

    humi proxima non craftior auf fortior quam in fummitate exiftat. Caeterum eft cortice
    ,

    cinereo, & inde tranfverfim notato per ambitum. Lignumnon multi


    quafi vibicibus hmc
    eft ufus , conftat enim ex mcris filamentis eft dulce quafi ladeo fucco turgcns : &
    unde arbore csfa a formicis appetitur. Caret ramis; fed in fummitate quindecim , vi- ,

    <Tinti aut plura habet folia magna , a'ara, in orbem difpcrfa, partim furrcfta partim de- ,

    pendentia, grato afpedu. Inexordlo fuohxcfolia alata quadam tcxtura veftitafunt, obf-

    cure o-ryfei quiE folvitur fubfequente alia. Qaodlibet folium longum eft circiter
    coloris ,

    ac in exortu unum circiter pedem craf-


    fedeciin pedes Rhijnlandico'^; plurespaaciorefve,
    fum diftedum in folia five alas ordine juxta fe pofitas aut oppofitasj quodlibet tale fo-
    ,

    lium'tres pedes longum eft duos digitos latum, fed verfus extremitatem anguftius &
    circitcr ,

    acuminatum, habensfecundum lon^.itudinem nervum ofleum flavcrcentem, ac tranfver-


    'fim fubtiliflfimas lineas feu ftrias virides, ac totum carinatum cavitate furfum verfus fub- ;

    ftantiae inftar fohi Gladioli, Ijeteviridcac fplendens.


    Inter folia alata in fummitate arboris

    oritur filiqua five vagina duos pedes aut amplius longa , in extremitatibus faftigiata, vi-

    ridis ftriata qux deinde rufefcit


    , ,
    &
    fponte fe aperit. Antequam autem fe pandat, cauiis
    intus reperitur eleganter compofitus pedem longus , tres aut quatuor digitos crafius in ,

    plures raraos pcdales aut femipedales divifus qui rami apte a natura in theca illa compli- ,

    cati ma"-nam fpicam repraefenrant Rami autem hi onufl:i funt triangularibus corpufcu-
    .

    lis ma)^nitudine amygdalae excorticatcE albis qu^e rudimenta funt florura & deinde nu-, ,
    ,

    cum. Nam rupta vagina rami hi fe explicant & oftendunt flofculos lutcos. Hinc fuccre-
    fcit frudus ,
    quilibet infiftens brevi pediculo ,
    pcnnam anferinam craflb , & cupulas , fqua-

    mis conftanti ex rufoflavefcentibus. Pondere & duritie fumma nuces caput humanum
    excedentes profert Toto anni tempore maturis pariter atque immaturis frudibus deco-
    .

    ratur, qui arde &racematim caudicis fuiTimitati adhaerefcunt &putaminibus craflis ,fila- ,

    mentofis & tenacibus veftiuntur quibus fublatis ligneus calix apparet quem fi immatu-
    , ,

    runxperforaveris, ahquando fupra heminam dulciflimi & gratiftirai Ilquoris emittet, qui
    adufrif^idilfimusHcet ,
    &tenuiorumpartium urinamque cun-
    potentiatamen caliduscft , ,

    dantern provocat. Nucibus autem raaturatis ladeusille humot condenfatur & coaguli in- ,

    ftarcaiamifcriptorii craflfitie concavo adh3fj:efcit qui exemtiis ac manducatus vixullinu- ,

    clcoj
    , &:

    - •
    GvlLlELMlPlSONIS
    quamvisrapidiffimo. dignitate cedit
    nutrit enim fuaviter reficit: proinde a viato^
    :
    &
    deo Cabdus humidus exiftit & m
    r bus loncro itinere delalTatis
    rcorbuto infeai^ &
    valde expetitur.

    Oleuminde premendoextraaum , in plurimos culinx pharmacopese ufus &


    primo crr^^
    rcrervatur,necamygdalorumoleopraeftantiacedit
    malis medetur oleum, alvum quoque laxat, fi largius exhibeatur
    Per os akimtum peftoris
    exaltolierismiruminmodumprodeft,urinafquecit. j . .

    Pr^terealiquor quidam ftillatitius albicans


    eximi^ virtutis exmde ehcitur , renumquc
    , &
    a mulierculis mter cofmetica adhibi-
    & Gonorrhex ardoribus exftinguendis utilimmus , tum
    tus Obfervandum autem aquam
    illam copiofilTimam gratiffimam invenirim mediae^tatis &
    neque gratam. Nucleum autem tum optime
    nucibus in plane maturis tantum modicam,
    ita
    :

    fapere, quumadfummammaturitatempervenit.
    arbufculie mftar novae qux ex loculo,
    exfurgit
    E trunci porro vertice medulla quxdam , , ,

    concretus ille nucis humor,


    ferequalitatis cujus
    quocontinebatur, prorumpens, cjufdem .

    folum , fed & cofta inter epulas apponitur & cum


    de quo jam diximusfexiftit qu^e non cruda
    ,

    brafficaCvprinacertat. Nondum matura magis


    refrigeraf, quocirca vicem acetariorum &
    quod non ^que contmgit inferion radicum
    laaucarum pr^ftat. Sed ea ablata arbor moritur,
    fit ut plures indigenx fibi
    hinc perfuadeant idem quod Profper Alpinus
    parte l^fa vel concifa
    • ,

    palmas, cas fcilicet non terra radicibus attrada, fed


    de /Egypti populis cir ca dady liferas narrat
    aereexfubUmioriarborisparteaUacvivere. /- -r^ mi- -u • •

    didafint. De cxteris ilhs rarioribus


    Atqueh^ec dePalmis, earumque medicis prxfidns
    atque Afia non folum, fed
    nativis minus ufualibus ; ut & de dadyliferis exoticis, in Africa
    &
    Naturali plura dicentur.
    ItaUa notiffimis, fi quid reftet in Hiftoria

    C A P. X 1.

    Jroeira ejujque qualitatibiis,

    Jroeira nuncupatur.
    ARborarenofis, Uttore imprimis & promontorio Olindje frequens ,

    Myrtofilveftrinoftrati qualitate non valde abfimilis,


    adLentifcostamen rcferadebet.

    Prxter eximias facultates quas cum Araca , ,


    &
    Myrto ,
    reliquifque , aftringentibus & odoriferis
    arboribus habet communes , hifce peculiaribus
    in-
    pollet , quod refinam fundat fragrantiflimam
    ftarLentifci, ex qua emplaftrum adverfus frigi-

    dos affeaus componitur.


    FoUis convenit cum Guabiraha foUis nifi ,

    quod hujus fint paulo minora: Sunt autem in


    ramulis bina fibi invicem oppofita , quinque &
    aut feptem in extremitate. Ad cu juflibet ramuli
    plenus flofculis
    exortum ramulus eft brevior,
    ,

    minimis qui conftant quinque folioUs ex albo


    ,

    fubluteis.
    Fruaumfertexiguum fanguinei colons ra- ,

    cematim congeftum ac pendulum cujus acri- ,

    monia & ficcitate carnes recentes a putredine


    confervantur.
    Oleum quoque ex fucculentis ilUus baccis ex-
    primitur, eidem ufui cum refina inferviens.
    FoUa infignem & nobilifiimum odorem emit-
    tunt, fi conterantur, quae fubamara ,
    cumqua-
    damviadftringcndi, aromaticas calidafque par-
    tes habent conjundas , quemadmodum e bal-
    neis&lavacris, quxexillisfiunt, videre eft.
    Has vero virtutes tam profunde exferit, ut per
    deftillationem foliorum , imprimis recentium
    odorifera & adftringens aqua inde eUciatur,
    quae tum ad pellendos corporis affedus , tum

    Empyricorum more exhibent cum ,


    fuccelfu, oculos
    ^'^Tem^ore^p^^^^^^^ febricitanti ,

    feugemmasarborisexaquanoaurnororiexpofitos.
    ^^^^
    DE FACVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 6 5

    Casfcrum fciendum^ eft in ramis Aroeira, Inxuriare fepe polypodium, illo quod e terra
    prolilit longe probatius.

    C A p. XII.

    T>e Z)mcu , ejujque cpalitatihm*

    Y Ocum inter arborcfcentes Plantas obtinet rrucit, filveftris


    quidem, fedaBrafiiienfibus
    J-^inter liortenfes & olim tranflata.5, niultaque etiam nunc induftriaeam exco-
    fativas jara
    lunt partim utgraniiloramfolliculis involutorum , minio fefe exornent acpingant; partim
    )

    vero utLufitanis divendant, quJEftumquexx illo faciant. Lingua ipforum lianc plantam Vrucn
    didam, Ciufius Bixam Americanam Oviedi efls exiftimat.
    Foliis eft grandioribus & mucronatis, figura cordis, ut pingi folet, alternatim pofitis,
    in pediculis , duos, tres, interdum &c quinque digitos longis, ncrvum fecundum longitu-
    dinem & venas obliquas inferius prominentes liabentibus , l^ete viridibus caulibus ca- :

    lamo fcriptorio tenuioribus, ligno albo & Gortice fufco, inftar coryli. Circa extremita-
    tem ramorum in brevibus pedicuiis multi proveniunt flores in uvas figuram difpofiti: ,

    quilibet flos eft rofa: magnitudine quinque foliis conftans albis incarnatis dilutis. In me-
    ,

    dio cuinfvis floris ingens numerus eft ftaminulorum luteorum apicibus purpureis vix :

    fenfibilem aliquem liabet odorem. Poft florem frudus fequitur myrobalani ob- in filiqua
    longi figuram liabente, feu pyramidali rotunda, fefquidigitum aut duos digitos longa:
    quje immatura virefcit exterius matura rufefcit , eftque tota hifpida ob fila profenentia
    ,

    quce liabet, fed non aculeata. In qualibet autem filiqua ultra triginta, imo quadraginta
    grana , quodque fuo pediculo innitens continentur figur^e conicas acutae aut cxigui
    , ,

    pyri, &
    in duobas lateribus quafi digito comprefliim. Color granorum infigniter mi-
    niatuS &
    fplendcfcens fuccoque tali madens
    , ita ut ad tadum inficiat manus egregio ,

    miniato coiore Grana recentia haud dura funt fed ut granum pomi intus carnem ha-
    . , ,

    bens albicantem: exterius etiam quodlibet granum punclulum habet argentcum. Siliqua
    matura fpoate fc aperit grana ficcata evadunt rubra, obfcure nihilominus tamen, ut an-
    :

    tea, tin£luram in k continent &


    recentia five ficcata ufurpari poflunt: Trita fimpH-
    •,

    citer in aqua fimplici fcu ftiliatitia , egregiam dant tinauram miniatam Colleda grana .

    in mairam coguntur, fpherulasque &


    tabellae in multos annos durabiles inde conficiun-
    tur, quiE in Europam tranfmiflalonge latequediftrahuntur. Magifterium etiam inde, mo-
    & in ufus refervatur. Grana recentia matura &exficcata, inque pa-
    re corain, prseparatur
    conformata, quantitate indefinita, cum pulte ex Ttptoca, qux Carima dicitur, alio-
    fl:iIlos

    que conveniente decumbentibus exhibent five veneno , five aliunde infirmitatem con- ,

    traxerint.
    Radices ipfje nec grana , multi flmt faporis
    ,
    , proinde ad medendum faciliores. Incola-
    rum nonnulli radices granis prxferunt , quod liarum recens iliorum veroufus , longefit an-
    tiquior, & vicem croci, colore & qualitate (ficut de Cmucuma |, Bontius retulit) fupplet. Tum
    cxtraftum ejus ex vino adufto confedum fibi refervant. Qupd etiam nunc hodie colono-
    rum non paucos imitari videmus. Videaturlcon Hift.Nat. G.M.
    ,

    C A p. X II I.

    De Zahucajo ^ ejuffieufu,

    A Ltifllma arbor eft cortice gryfeo


    , duro injequali , inftar Quercus veteris
    ,
    , (ex&
    -^^quo atramentum fcriptorium conficitur) folia juniora rufl^afunt, vetuftiora autem
    viridia, fimilia foliis Mori, in ambitu ferrata , quodammodo contorta incurvata. & &
    Capaciflimos & fummx producit calices, ore in terram obverfo,
    duritiei operculo, &
    admirabili naturae lufu , inftar pyxidis, opertos. In iis continentur nuces jucundi fa-
    poris , qux ubi maturitatem fuerint confecuta^, excuflb illico tegumento, fine cujuf
    quam auxilio e calicibus decidunt &gratiflimum, incolis leque & animalibus fuppedi-
    ,

    tant alimentum. Semel in amio maturefcunt media videlicet hyeme. Sapore & excel- ,

    lentia piftaceis adaequantur, & venerem fopitam dicuntur excitare.


    Potiones & pultes, tam ad Medicinamquam ad epulas ex iUis comparantur.
    Oleum quoque pinguiflimum ex ilhs exprimitur, amygdalino calidius; nuclei enini, e
    quibus elicitur, infecundo gradu caUdi &in primo ficci perhibentur. Pr^eftat aflatis quam
    / crudis
    56 GVltlELMlPlSONIS
    ordine ipfi calici , mediante vifcofa ma-
    cmdis vefci , quod caput infeftent. Plufquam triginta
    agglutinatih^rcnt,figuraqueferetriangulariexiftunt, Myrobalano Chebulononadeo
    teria,

    diffimiles" Tants duritiei hx pixides funt, ut Tapuyeris non folum vafa potoria fed & difcos, ,

    fufficiant. C^terum arbor


    infaltibus & locis mediterraneis adeoluxuriat, ut jufto
    6t ollas
    exercitui,fufficicntifuftentaculofruausejusaliquandofnerint.
    truncocraflb &reao, inqueinfignem proceritatem aflurgit. Lignum exi-
    Pulchraeft
    unde ob fummam fimul duritiem, molendi-
    mium ufum prxftat , putredini mire refiftit,
    arbores multum antecellit.
    norumfacchareorumaxes ex illofabricantur , caeterafque
    Cortices prxterea contufi &
    rite praeparati naupegis loco ftupje inferviunt.
    arbor priori fimillima nifi quod calices magis de-
    Alia adhuc datur iifdem locis Zabucayo , ,

    inferiores habeantur quippc ex immoderato illarum


    formes producat, earum nuces dignitate :

    ufu,quibufdam capillos defluxifle Incol^ teftantur.

    C A p. XIV.

    T>e (jueticoroja , &- illius facuhatihus,

    frudus flavefccntes producunt.pauca


    VArise arbores excelfje Guetijs diaic, ejufdem generis quorum fruauum ad minimum
    carne, magnoque lapide ovalis figur^e intus refertos;
    mihitresvidiflefpeciescontigit,Guentoroba^Gueti-mm, ^Gueticoroya efculentos quidern
    omnes, feda paucioribus expetitos ,
    excepto uno hoc eoque prjegrandi , de quo m prxlenti
    agimus, &amagnatibusindeliciishabetur. r t;. ;„
    qux Guety-coroya dicitur cortice gryfeo. ^^^^^^^^^^^
    Eft autem ha;c arbor .

    ^^^^^^
    .

    DE Facvltatibvs 5implicivm Lie. IV. 67


    frondescongefta. Nimimm pediculiruntinextremitatc ramorum, unumautrcfquidigitum
    longi, aitcrnatim oppofiti , & quilibet
    duo aut tria foliafuftinentes , decem
    & plurcs digitos longa, quatuor aut
    etiam fexlata , ad taaum inftar corii
    Hifpanici, oblonga, lingux'figura,fu-
    pcrius dilute viridia, inferius ochrcc in-
    ftar flava nervo fccundum longitudi-
    ,

    nem eminente , & coftis obliquis in-


    tervallis, partim jequalibus, partim
    insqualibus diftinda. Adfrondesflo-
    res proveniuntjin longam fpicam con-

    , pene inodori.
    gefti , parvi, flavi Flo-
    ret Januariomenfe, Majo & Junio fru-
    dus maturefcit fcmclquc biennio in- ,

    tegro provenit Malum Europaeum .

    magnirudine excedit eft tubcrofus, :

    deformis & maculis nigricantibus di-


    ftind:us5 in fuperficie ubi maturuerit,
    mollis, ablatoque cortice , flava pulpa
    pinguis &
    carnofa apparet Odore, .

    fapore, ipfaque fubftantia nutritiva


    confervam aliquam recentem & aro-
    maticani refipit. Mox ftimmx duri-
    tiei ac ponderis lapis
    , ovique magni-

    tudine, multis filamentis veftitus con-


    fpicitur-, qui vi efFradus, nucleum
    fubftantiffi carnofo rubicantis 8c com-
    paftx continct , ingrati faporis & a-
    ftringentis. Is tritus & cx convenien-
    te liquore a:gro porredlus , vi aftrido-
    riaimmodicum alvi profluvium fi-
    ftit. Ufum, quantum quidem conftat,

    aliuminMedicinanonhabet hicfruaus; utnec ipfa arbor, qu^ foliditate & altitudine, &
    duratione ipfam Quercum fuperat.
    ^

    Cat. XV.
    '

    T>e lampaba eju/que facultatihus

    VNa ex procerioribusquae Brafilije arboribus eft to/»^^^ ; foliis izevibus cubitum longis & , ,

    faturate viridibus , fingulis annis menfeimprimis Decembris deponit, non om'nia


    ,

    quidem fimul fed partem iiiorum , diverfo tempore Mox nova prioribus multo Ijetiora
    .

    acquirit.
    Ligno eft duriflimo & optimo. Florem gignitexiguum, menfe Martio & Aprili, cjEtcrum
    Narciflbhaud multum diflimilem odorem Caryophilli Carthufianorum iemulatur ; coloris
    ,

    albi, cumunguibus interius flavis: inmediofloris ftamen craflTiufculum flavum


    liabens , ac
    infuper interduo foliafloris corniculum pallidum e medio floris prodiens deorfum
    , incur-
    vatum.
    Fruaus illius magnitudinem habet mali Auraici , vel majorem rotundus cortice tcnui, , ,

    lento cinereo fub quo primum continet carnem folidam lentam fucculentam flavefcen-
    , , , , ,

    tem faporis acidi , & refrigerantis odoris grati. In medio autem fruftus eft cavitas repleta fe-
    , ,

    minibus molliori pulpa circumdatis , ejufdem cum reliqua carne faporis. Seminis grana funt
    comprefla & fuborbicularia fercut Mangaba quae una comeduntur. Immatura poma viri-
    , , ,

    dia funt, mox matura, mefpilorum inftar, putrcfcunt atque efui apta fiunt, unde
    iiotr-appd^
    aplebe noftrate appeflantur. Cruda non coda appetuntur: Saccharata& condita lautiora
    funt. Contrafluxum vcntris feliciter exhibentur. Ardores palati &ftomachi
    compefcunt,
    fanifque & segris folatio funt.
    Vinum, quod ex illis exprimitur, in eofdem ufus refervatur , fed vetus redditum calidius ex-
    fiftit, minufque adftringens.
    I 2 Ex
    GVILIELMIPISONIS
    Expomoiiondummamro viignis liquorem extralumt barbari , quoadverfus eademmala
    utuntLir.
    Ex pomi cortice immaturo pi-
    <Traenti quoddam genus
    eliciunt ,

    quod recens aqueum eft mox nigre- ,

    fcit, quo corpus


    pingunt, ut veftitum
    iiigrum eminus , fxdo equidem fpe-
    aaculo , mentiantur. NuUum alium
    ufumhic fuccushabet, ad nequitias
    dumtaxat exogitatus. Tinftura enim
    corporivel chart^illita, circa
    illius

    nonum diem evanefcit j nuUa aUara-


    tioneabluipoteft.

    - C A p. XVI.

    T>e oAcaja qu^e &


    Ibametara,

    PRoceriorem,vetuftiorem & fron-


    dofiorem arborem, in BrafiUa me
    memmi. Cortice eft craf-
    vidiffe vix
    fo, rugofo & e cineceo albicante,
    in-

    ftar Sambuci.
    FoUa iUius funt Ijevia , direfte fibi

    invicem oppofita , ad quatuor inter-

    dum digitoslonga , circinata ,fplen-

    dentia, &nucis juglandisfoUishaud


    abfimiUa, verumacutiora; quxme-
    dia xftate deponit novifqae ante ,

    hycmem decoratur , ut redintegrato


    quafi robore fruftum melius profe-
    in ma-
    rat. Flofculos habet copiofos,
    e-no racemo conaeftos ex albo fub- o c ^
    &
    .
    t-
    noftratium magmtudine figuta, paucx
    lavrfcemest poft flores ptoycniunt prana flava,
    continemia magnum ex filamentis l.gnofis, nec
    auidem fed Lculem=e carnis lapidem :

    fe, ex albo flavefcentem. Iru-


    r um Ved dentibus cedentem; qui nuckum continct in fibi viadicat. Hybetn.s men.
    ptoinde inter tragemata locum ac
    aus hic gii "ft acotis ,
    &
    Cbus inaruratur, seftate media floret , & tunica tenaci veftitur. Ptimo loco refirigerat

    intcrnis affedibus medemr. His fuccedunt


    '''^rouffucci.oculi&cottcx, externisiuxta&
    Myrtus , Araca , qu^. omoia in gatgatifmum comta gutturis inflammationem &
    « multos externos pedum & corporis affeaus
    ,

    toma mah pr^eparantur vel in lavacto, contra ,

    profunt.
    Senmr. GeLmsprstereahuiusarborisiuacetatiis, febricitant.bus
    PecuUate habet hsc ^caja atbot , qusd
    volucres picx masn.mcinis, n.gtis aureis &
    pU^kelegamerveftitx, inextremitati^
    concmne pendulos fuos &
    nidos conftriuint.
    C A p. XVII.

    T^el^afta arhore, ejufciue facuhatihus,

    totaqueferepr3efeauraPamambucenfih3.carbornafcitur, in fagi altita-


    TN UrbeOlinda, multoshabet ramos, &foUam fmguUs
    pediculis
    1 ? T.)^{T^r c^rt^J^XxV^ cinereo-,

    -ani quaft, colleai, in quorum qr.-


    longis habetque cum h s alte
    -

    lib t flos nafcitur


    quatuor foUis conftans albis & digitum
    ,
    ,

    multa, cir-
    inter qu^e exftant ftammula fubruffa
    natTm pofita quatuor foUoIa virefcentia,
    citerfefquipedemlonga. -^^^^^
    .

    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 69


    Licet autcm hxc ai-bor foliis fmdibufque malo Aflyrise quam fimiilima fit , tamen quali-
    tateab ilia omnino difcrepat, quodexceptisfoliislongcinfcrior fit. Quarc Brafiiianis pa-

    riter & noftratibus , obrmgularem efficaciam qujeillis ineft, vehementer extoliuntur. Vm-
    terquamenim, quodvariiscorporisaffedibus fuccurrant, immodicos fervores leniunt, &
    atroci illi ani vitio, Bicho dd culo, did:o,niirum in modum folatium adferunt fuccusfiqui- :

    dem foliorum contuforum txdarumque, tum fimplex, tum compofitus, ano inditus , jcjuno
    refrigerioincendiumreftinguit,fqualorem ac immunditiem abftergit , immanes dolores &
    mitigat.
    Pr^Eter hxc folia illius contufa & auribus indita reftituunt dolores capitis ex caiore na=
    tos , nullo accedente alio remedio

    C A p. XVIIL
    T)e Jratku ejufqueJpedebus 6^ cjualttatihus,

    ARaticu, arborum Brafilia: indigenarum quarum dusequse


    diverfje dantur Ipecies:
    Araticu-fonhe & parum diiFerunt.
    AraticHitpe aBrafilienfibus dicuntur,
    K^raticu-fonhe enimeftarborcaudice, ramorum figura, corticis colore A urantiae malo
    fimiiis fed folia, flores & frudus differunt. Folia illius femipedem circiter funt longa alter-
    , ,

    natim fibiinvicemoppofita ,
    fuperius faturate virentia ,
    fpiendentia, inferius dilute viridia,
    crafla, &
    ad tadum folida , duos circiter digitos lata & in extremitate acuminata. Hinc inde
    fios provenit &
    magnus , totus flavus , compofitus exterius tribus foliis cordiformibus, fefqui-
    digitum longis , inftar corticis mali aurantii , craflis , erede ftantibus. Haec in fe continent
    alia tria foliaminora quorum quodlibet femiglobum excavatum refert; ita tamcn inter fc
    ,

    compofitafunt, ut integrumglobum, interius cavum magnitudine nucis juglandisreprjE-


    ,

    fentent 5 & in eo ftamen rotundum luteum cum apice fuo orbiculari. Flos totus flavus , fuavis
    primum odoris, fednaufeabundi. FloretmenfibusSeptembri, Octobri, Novembri, Flores &
    / S mulu
    GVILIELMI PlSONIS
    fe aperiunt, &moxrponte decidentes , ob gravitatem ,
    ftrepitum inter
    ^altifingulisdkbus

    "^^^^^^lu^^Tic^^ per omnia huic eftfimilis: utr^que poma ex acido dulcia proferunt,

    efculenta , fed filveftria & frigida & ,


    y\

    propterea quibufdam non


    expetita.
    &magnitudine nucis pinejE,
    Pi<Tara
    flavefcentia, fubftantia &
    carne intus
    molliori , feminibus ex falvo nigri-
    cantibus turgida.
    De Medica harum qualitate vix

    quicquam mihi coi^at nifi quod ,

    folia ^rmcw maxime


    communis,
    in oleo olivarum macerata & apo-
    fthemati appUcata, tumorem emol-
    lianr, extergantque.
    Illa autem arbor quse
    Aratim fma.
    vocatur, cxteris fimiUs eft, nifi
    quod
    magnitudine differt Flore enim,fru- :

    au"^ hgno &


    folio quoque eft mi-
    paluftribus-,
    nore, &crefcit inlocis
    confpiciuntur,
    cxteriE vero in filvis
    pa-
    exque infinitx praeiertim circa
    ,

    gum/^^^^^p-
    Arbor hsec magnitudine & fohis
    eft inftar citrii,fed
    magis craffis &:
    fature virentibus, florepkno&
    ju-

    fruau, ficutreli-
    cunde flavefcente :

    quae AYnmu fquamofo ,


    & conatim
    defcendente-, cui tantum ineife fri-

    goris perhibent , ut crebro vefcen-

    tes interimat ,
    quamobrem inter ve-

    nenahabetur.
    Radix illius kviftima eft , inftar

    fuberis ,
    tantaeque magnitudinis , ut

    radicem pro&ndc in tcrrara


    "'lt"t"'um,
    Notataaut.mai nu aAoris Wiasinpaludibuscrcfcentis
    g^^Qii^ a,boribus haudfacilc confpicias unde
    , credibile.
    frigorc
    qua fruauranocereconftat, exinfefto.err.
    'noxi^^haSdr;"';^^^^^^^^^
    acquirere.
    C A p. XIX.

    Caaroha arbore ejufque quafitatilms.

    tantum folidis & gleboCs in Prrfcaura Parnam-


    Aaroha nivearis & procera arbor , terris
    idque mcnfe Juho Semen
    C^^r r Zu^.Z Tlorera fert e coerulco purpurafcentem :

    ^c"an:f;odma:i;"^^

    coft^^Sise—
    peridonea^ Qua. ex
    candi&fanank vi
    ^^^^^^^^^^^^

    iUis conficuntur remcdia


    pollcnt: quodfeliciter
    fi™»^""*.;'^^,™!
    inptamis '
    ™
    'Xt^ufq^
    atquememplaftrumpr..pata a^^^
    nercacuranda,frmexpertus. Eademtrita
    motbumque rad.c.tus f^pc
    plicata, mitificc profunt, ,^ f;'"^',„;„7"'^
    ptiraut^ corpore , eomm dccoaura per aliquot dies bibatut , & fudoies provocentut.

    Cap.
    » E Facvltatibvs Simpljcivm LlE. IV» 71

    C A p. XX.

    T>e Embira feu Tindaiha ; ejujque facultatihus,

    juxtaOlindie
    SEquituu nuncfilvcfl:rish3Ecarbor£«>2^ir4, five Pmdaibd didaBrafilienfibus ,

    promontorium fpeciole ut piurimum nafcens, & ob acrimoniam fruftus , csEterafque

    qualitatespipcris Brafiiienfis iemula. Folia fert exigua & acuminata, & Oliviefoliis fimillima:

    lignum ejus eft tcnue. Procera eft admodum arbor, & in fummam altitudinem rcda aifurgit.
    Menfibus pluviis acini illius

    virent , fcd maturefcentcs men^


    fibus Decembri & Januario ru-
    bent, atque decidunt, qui fi fue-
    rint deficcati, nigrefcunt, urunt-
    quelinguammafticata, & aro-
    maticum quid fapiunt , ablato
    femine nigro oblongo quod in ,

    illis continetur ,
    quod junipe-.

    mm redoiet.
    A jejunis manducataftoma-
    chum debilcm corroborant &
    difcutiuntflatus. Tumcontufa
    & applicata morfibus ferpen-
    tum medentur.
    Excoquuntur ut referventur
    inofficinis.Culinisquoque vi-
    cem pipens prseftant.
    Ex Arboris deniqiie cortici-
    bus , funes igniarii , quo milite^
    ignem fovent , conficiuntur,

    C A p. XXI.

    T>e Ihiraee arhore^eju/que


    facuhatihus.

    ANtiqua nemora hanc va-


    ftam&proceram arborenl
    producunt. Indigenje ibiraee, id
    cft , Lignum dulce , non autem
    Hiouraee, utLetius Thevetus &
    prodiderunt, appellant.

    ^ olia hujus arboris Laurum prorfus aemulantur. Truncus cortice glabro , intus albicante,

    cxterius rubefcente fpe£tatur.


    JruCtus fert flavefcentes prunis fimiles , gratiifimique faporis verum non quotannis,
    ,

    Ligno eft prxftantiffimo & prseduro & putredini refiftente


    , quodaNaupegis expetitur.
    liquo-
    Arboris hujus virtutes auxiliatrices foli cortici inefle creduntur , qui recens avulfus ,
    rem albicantem fibi agglutinatum habet, cujus color moxperditur, paulatimquedecrefcit,
    &cortice fimul exficcato, in naturam&dulcemilliusfubftantiam abit. Duriffimusexiftit,
    femidigitali craffitic, fapore aromatico cinnamomum dulcedine Glycirizama^quans.
    ,
    Sunt
    qui Gmaci feu lignifandi fpeciem efle contendunt.a quibus non diflentio. Moderate
    calidus eft

    & tenuium partium, quapropter peaoris &


    jecinoris affedibus optime convenit. Praecipuum
    enim incolarum refugium eft in veteribus illorum vifcerum obftrudionibus, ut jam diximus:
    tum quoque adverfus Luem Veneream eximium rcmedium fubminiftrat deCodum illius ex
    ,

    aqua fontana ,
    quidem non ingratum per aliquot dies reiteratum.
    palato ,

    Pugillus denique, ventriculo adhuc jejuno, ex ovo forbili, jufculo aut aliquo conve-
    niente liquore affumtus, bronchia pulmonis aperit, & ceflantem quoque urinam
    educit.

    Quapropter omnibus artis Medicae indagatoribus fuafor fuerim,utcorticemhunc inulterio^

    res ufus reponant. Succus autem ladeus exrecenti cortice expreffus , fcabiei
    &tine^capi-
    tis, pras ca:terismedetur. ^
    .

    72 GVILIE LMI PlSONIS


    C A P. XXII.

    T>e Amhaihaarhore:, ejujque facultatihm.

    Rvis quondam dekaatur hxc ficus filveftris in quibus fponte nafcitur in filvis
    excultis , ,

    -vero raro reperitur. Unico eoque levilTmio & ferulaceo trunco in mediocrem altimdi-
    ,

    nem attoiiitur. Ut Europiei Sambucum, ita Brafilienfeshanc arborem in fuos ufus ^ lufus ex-
    cavare folent & ex radice ignem in defer-
    tis peregrinantes, collidendo, aliisque arti-
    bus e2;reG:ie eliciunt. Raris & in fummitate
    tantum expanfis ramis, veluti corona, cin-
    gitur,paucifque,fedpregrandibus,fpeciofis
    & laciniatis foliis. Julos profert aibican-
    tes,racematitncopulatos,penduIos,&ro-
    , qui
    faceis ninicis involutos maturitatem
    confecuti deflorefcunt &
    decidunt media
    Pinguis ex eorumfummitatibus ex-
    jeftate.
    prelTusfuccus, recentibusnonfolum, fed
    & inveteratis ulceribus feliciter medetur
    Folium quoq^tenerum & rccens,aut levior
    arboris hujus cortex fi apponantur, tempe-
    rant&mundificant partemaffeftam. Suc-
    cus e gemmis expreffus,qui facultate refri-
    gerandi atque aftringendi pollet, pulti de
    Tipioca inditus, calidam ventris proluviem
    fiftit. Menfcs denique nimium flucntes,
    &
    tum virulentum genitaliumprofluviuni
    compefcit.
    Traduntlndigenarum & Lufitanorum
    , hoc remedium puerperis, im-
    peritiifimi
    modico menftruorum profluviolaboran-
    tibus.infigniter prodefle,fi in modum cata-
    plafmalis umbelico apponatur, cujus rei

    verifilmaE teftem me praebeo.


    Nihilmirumitaque fi h^c arborprimis
    Brafilize incolis, ut &
    advenis, tantopere fit
    prxdicata. Digna medius fidius, cujus vir-
    tutes etiam nunclatentes , pofteri fcruten-
    tur & in lucem protrahant.
    Altera cjufdem generis, cujus mentio-
    nem fecitloannes de Laet , K^mhaitmga appellatur & &
    ramo eft rubicundo , ligno minus
    ,

    quaedam cum iis poflint lievigari. Liquorem continet


    cavo foliis vero afperis , ut loco
    ,
    limas

    oleofum ejufdem cum fucco Amhaih^ ufus & efficaciae.


    Cseteras ejus facuItates&auxiliaMedicaquia
    nondum fatis explorata habeo filentio prae-
    vero fit Ahiegm, de qua Clufius in Notis ad Monardem, ego valde
    dubito.
    tereo. An
    C A XXIU.

    T>e Anda arhore , ejuj{j[uefacultatihus.

    NOnprocuI a littore,in locis arenofis , nunc mediocri, nunc fumma altitudine , pro terrx
    temperie, exfurgit arbor Anda : quae ligno eft levi, raro &
    fpongiofb. Florem fert magnum

    & concavum' aurei coloris pr^Iucentis. FoUa illius funt laciniata, ut Mamoeira, multo tamen
    minora. Prudum feu nucem gignit cortice duplici, cxteriore cineritio,Iigneo,prasduro per- &
    forato putamine veftitam,quo duo glandes continentur,jecinorileporino
    non valde diflimiles,
    & nuces caftaneas fapore quodammodo referentes, licet virtute &
    qualitate difFerentes. Una

    fiquidem atque altera cruda manducata ,alvumducit: quibufdam fimul &vomitumexcitat.


    Olim magnates,tum&facroruminBrafilia antiftites,purganshoc&falutareremedium, cae-

    terisomnibuspraeferebant. Validae eft operationis; quamobrem aegrismorbo fraaishaudtuto


    aut tabu-
    exhibetur, nifi opportune a manu Medici correaorium accipiatanqueEleduarii
    larum
    ;

    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 73


    hnim fonnas redigatur. Accipeduasveltrcscaftaneas contufas&cum faccharodcfpumato
    excodas, addito anyfi & cinnamomi momento gratiinmum non folum erit medicamcntum,
    ,

    fcd & tutifllmum , infantibus , iifque omnibus qui a purgantibus folcnt abhorrcre.
    Lufitani & indigcnse ex eadcm nuce olcumexprimunt , quodlychnisalfundunt, atque eo
    corpusinungunt. E cortice autem iilius uftulato, incolae optimum & famiUareremedium
    contraventrisfluxum,iifque, quibus poft aflumtam nucem, alvus immoderatius ruit, fub-
    miniftrant.
    Arboris cortex contufus flumina inficit , atque enecat pifces.
    Vide Iconem arboris & nucis in Lib. I II. fol.iio. Gcorgii Marcgravii 5 quam hicrcpo-
    nere nonduximus operxprctium.
    C A p. XXIV.
    T)e (juahiraha arhore ,
    eju/que facukatihus,

    confragofis nemoribus Brafilix, reperitur vafta arbor quse gentilitio vocabulo Guahirabx
    IN
    appellaturj ligno obliquo multifque flexibus
    ,

    , tortuofo, altiflimoinfuper atque duriflfimo


    «Sc contra putredinem optimo, In coliibus vepo & campis eadem Cmbiraba ad longe minorem

    molemafllirgit, vix prunum ad^quans foliaque multo minora fruaufque fert minus agrc-
    : ,

    ftes. Adeo denique ob diverfitatem foli difcrepantes interfe, uth^aMedicis,iilaeafabris


    ,

    potius expetantur.
    Fiorem niveum valdeodoriferum, ifque mediaaeftate, mane antequamSol rorcm
    fert ,

    exhaufcrit, colUgitur, &alembico inditus, eximiai virtutis


    liquorem exhalat: qui refrigeraiis
    prxfertim& mundificans ,'oculoruminflammationesoptime temperat.
    hyemis
    Fruaus,fiveglobuUrotundi, urabiUcatim prodeunt, qui maturitatem fub initium
    confecuti nigrum induunt colorem , dulcilTimique funt fapons.
    ,

    Polia variie Hgurx, quxdam acuminata & pene figura cordis, qujcdam
    obtufiora,fubalpera,
    ° ^ /C emmen-
    ,

    74 GVILIELMIPISONIS
    leviffmie fricata aromaticum fpirant odo-
    eminentibus nervis funt foliorum pyri magnitudine:
    fecundum gradum. Aqua quoque
    rem: quare infignem in balneis ufum prxbent , caiidaad
    fragrans^ficutiffloribus.exiliiseiicitur.
    pulvis hujus ligniinCarbonemredaai, oculis inflatus conferat aliasdemon-
    Quantum ,

    ftravi.
    C A p. XXV.
    T)e Araca-Iba ^ eju/que facuJtatihus &• uju.

    'Ujus arboris frudus a Brafilianis appellatur Araca-mir^ prunum Granatcnfem vocant no-
    -ftrates. Externa facie , frequentia , tempore , &
    loco natali , convenit cum Gmbiraba , de
    qua capite prascedenti egimus.
    Frutex efl:, ligno, foliis & floribus ut Gi^^jaba, fed magnitudine differunt &
    fruftu. Sed ut va-

    rius &mirusefl;naturslufus,omnes dignitates, eafq; eximias,fruaui&radiciinfevit,cumC7«/^-


    biraba nullas, nec in frudu, nec in radice , fed omnes in floribus & foliis infitas virtutes dederit.
    Locis gaudet apricis , raroque
    in filvis aut umbrofis nemoribus
    confpicitur.
    Floret bis quotannis , bis quo-
    que fert fru£tum,menfe nimirum
    Martio & rurfus Septembri. Pru-
    na coronis , mefpilorum infl:ar
    eleganter ornata ,
    innumerifque
    acinis turgentia profert ,
    quse, ubi
    maturuerint , flavent mufteam- ,

    que habent in fe dulcedinem at- ,

    que fraga quodammodo refe-


    runt fapore. Cruda potius quam
    coClaappetuntur, fuaviflimique
    odoris exiftunt & faporis . Opor-
    tet autem ut tempeftive decer-
    pantur-, nam omnifrudui, pro-
    pter intenfiflimu Solis ardorem,
    non minor injuria fit, fi paulo tar-
    dius quam fi citius avellatur.
    Conditus qui ex hoc frudu
    fiunt, jucunde refrigerant , ad-
    ftringunt & corroborant, locoq;
    carnis cidoneorum.confervje ro-
    farum, aliorumque fimilium ex-
    hibentur.
    CiEterum ipfe fruftus virtute
    medicinali non deftituitur.Ex fo-
    hisfiquidem&oculis utpote ad-
    ftringentibus
    ,
    optima balnea
    componuntur tam contra inter-
    ,

    nos quam externos corporis affe-


    £tus , ut fupra in capitc de ulceri-
    bus diximus. Prae cieteris autem hujus fruticis partibus, radix didis qualitatibus excellit. Atque
    hoc peculiare habet , quodfumme fit diuretica , partiumque fubtilium fubdulci fapore cum &
    adftringendi facultate polleat. Proinde prxter eximias quas prseftat virtutes henis retium , &
    affcdibuscon ucit.
    AUa ejufdem generis Araca reperitur, fed non ita frequens qu^e tamen fr u6tum facile prae-
    ,

    ftantiorem procreat, &


    multo majorem. Quapropter ab indigenis Araca-guacu , id eft , Araca
    major , appellaturquod in juftam arborem excrefcat folioque eft glabro, laete viridi, figura &
    , :

    fragrante odore Lauro multum fimiU. Frudum fert maU mediocris magnitudine rotundum, ,

    fupernc umbiiicum continentem: carnem habet albam,carni Araca-miriy odore, fapore & fub-
    ftantia fimilem in : medio multoslapides, pifis minoribus cequales, continentem, obrotundos,
    paulum compreflbs ex albo fubflavos & duros , ut nuclei ceraforum, intus continentes nu-
    ,

    cleum album. Adhierent hi lapides carni per multa tenuiflima filamenta.


    Cap.
    DE FaCVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 75

    C A p. XXVI. .

    T)e (juaiaha arhore ^ ejufque facultatihus,

    Ik /fAgnaaffinitateinter reconjunda^funtC/i!;;?^^^^ y^^-^f^.^^^r;^ ejufdem quippcnonfo- i

    ^''-a^lum altitudinis fant, fed folia & flores qualitate & facie externa conveniunt.
    Sunt autem
    folia bina fibi invicem oppofita in brevifrimis pediculis, quse prjedita funt nervo & venis paral-
    lelis lunaribils, obliqj difcurrentibus &
    valde confpicuis, ad tadtum dura, inferius quidem pro-
    tuberantibus, fuperius profundis & qtiafi rugofis
    Fru£tus quoque hujus granis innumeris fca-
    :

    tent undc
    , & merito pyra Granatenfia dicuntur fcd in eo foium differunt, quod hi oblongio-
    :

    rcs & magis flavefcentes exterius interius roficeo colore vifuntur. Dignaprofeclo atbor quie
    ,

    Europ3£ importata magnatum & Principum hortos illuftret. Montibus aut filvis denfioribus
    ,

    non innafcitur , & campos amat. Agreftis effe defiit, villicorum quippe induftria
    fed planitiem
    viridariis iliata
    , numerofas plantas concipit & procreat,ut niliiifrequentius occurrat ,fru-
    ftuum enim grana ab avibus & pecoribus deglutita , & mox per alvum cum excrcmentis de-
    pofita, locislicet arenofis&triftioribLis,altiffimegerminantmaximcqueluxuriant. Ahis In-
    diarum regionibus communis ha:c arbor,,ac proinde hic patriam Brafiliani negant, fed
    traftu temporis inter illas habita eft.

    Semel perannumfrudusprofert, quialbumflorem ieftate vigentem excipiunt ad initium


    hyemis numerofoque proventu , totis fex menfibus pluviis maximo omnium incolarum
    : ,

    obledamento dantur. Pyrahsecftomachoprofunt, quae fi immatura coquantur,eo fortius


    ventriculumcorroborant,atqueaivum adftringunt. Matura croceo colorenitefcunt. Meiius
    fanitati confulunt, qui coda & faccharo condita, quam cruda, menfis inferunt : odorem enim
    gratiorem acquirunt , palatoque magis abblandiuntur.
    ConcedendumfacileClufio&Monardo, quod in defcriptione hujus floris &frudus na-
    tura& facie nonnihilame difcrcpent, quoniam hasc &aha exotica adiiffe & expcrimento
    comprobaffe ipfis forte non licuit.
    C A P. XXVII.
    T>e ^acoha &• ^amnd ^ earumque facuhatihws.
    "pRudus lippis & tonforibus noti, tamque familiares,ut nulliprorfus in Brafilia jam reperian-
    tur horti, in quibus ilH paffmi non fpedentur. Indigenae tamen hic non fLint,fcd aiiunde huc
    deportat.^e hx plantae . Brafiliani quoque earum nomina fua lingua exprimere non ndrunt. Afris
    vero atque Afiaticis olim fuiffe notas , Serapiori Avi- &
    cenna teftantur,qui Mufai appellant. Hujus itaque plan-
    tzedefcriptionem, quamMatthioIus, Clufius& Dodo-
    naeus habent , libenter ampledor, paucis tamen, in qui-
    bus hallucinatifunt, mutatis.
    Duoautemfuntejusgenera, qua:ob maximamaffi-
    nitatem quamhabent, una (quod ajunt) fidelia hic deal-
    babimus. Pulcherrimx fane plantze five fruftum five , ,

    foHum , fivc culturx , nafcendique modum fpcdes. In


    quovisfolo, licet trifti&fitienteproveniunt. Quovis
    anni tempore incolas earum frudu gaudent.
    Caudex feu craffior pars arboris e foliis compadilibus
    fquamatim coagmentatis conftat, qui frudibus decerp-
    tis ut inutilis detruncatur, nam femcl tantum in vita fua
    frudum producit. Verumexcifaparente, fexvei odo
    furculi e radice exfurgunt, qui matrcm renovarit & fub-
    fequente anno frudum fcrunt. Seminibus & ramis pror-
    fus deftituitur uterque frutex horum vicem ornatiffi-
    :

    ma &puIchrevirentiafolia, unico eoque craflb nervo


    obduda, fex pedes longa duo lata , fupplent illorum
    , :

    germen fatis longum c medio exfurgens , crebrifque no-


    duhseftdiftindum, cujus extremitatiturio, ovieffigie
    & rubro colore infignis, adnafcitur unde triginta, eua- ,

    draginta, nonnuniquam centum iobi progerminant': Hi


    in isedibus fufpendunturtanti/perdonec juftam maturitatemconfequantur.
    Uterque tam Bacoba quam Bamm inter horarios frudus , & .( ut nonnullisplacet ) intet
    K 2 ficus
    .

    G V I L I E L M I P I S O N 1 S

    ficus recenfentur.Uterque flatus excitat, modice refrigerat & venerem fopitam adjuvat.
    flomachi obkaamento ejufque calores re-
    Paucifunt alimenti pcaorifquepotiusquam
    ,
    ,

    ftinguere Aviccnna autumat. n.


    Banma paulo funt longiores , cute flavefcente & quadrangulari , qua detratta caro fuc-
    ,

    cedit mollis pinguis , minufque quam Bacoba


    fucculenta ad hoc qualitate frigidior, nec
    ,
    , :
    ,

    tam facilis digeftionis, valde matura. Tofla biliofis prodefl:, pituitofis non item. Nondum
    nifi

    matura fi aflitur adverfus alvi profluvium auxiliatur. Bacoba. brevior eft, rotundior, nullifq-, an-
    facile primumlo-
    gulis diftinda pinguiorinfuper&digeftufacilior quofit utinter bellaria
    :

    cum occupet. Ad ignem arefada eodemque modo quo 'Banann , , ,


    prjeparata , eandem utili-
    tatem pra^ftat. Immatura ^eque ac matura , ad ignem folemve exficcata , diu fervatur , & Euro-
    pjE importata, longe lateque diftrahitur . Eadem in taleolas difleda^cum faccharo & ovis frixa,
    ve} in placentas ad artocreje modum , coaaa,gratifrimifaporis,optimiqueeftalimenti.
    In Infula Maranhaon , ubi maximopere luxuriat , vinum inde exprimitur ,
    non diu durabilc,
    quod taraen inebriandi facultate poUet.
    Aqua vero quae ex S^fo^r^ trunco perpetuo humore turgente , eiicimr , cum frigidiftlma
    ,

    fit &adftringens in magno ab incolis pretio habetur , contra calidos, internos &externos
    ,

    corporis affearus. Quibus prsetereafacultatibuspolleant, Avicenna, Rhafes, Almanfor&


    Serapion , fufius & explicatius funt perfecuti.
    C A p. XXVIIL
    T>e Mangaihaj ejujque facuhatihus

    EXimium arborispomum,quod CMangaiba vocatur, nec ignorandum, ncc praeter-


    Imjus
    cundum arbitror tametfi ad menfarum potius delicias , quam ad Medicum noftrum
    ,

    Tanta enim fuavitatc gulje lenocinatur, tanta faporis eft prx-


    inftitutum facere videatur.
    ftantia.
    DeFaCVLTATIBVS SlWfPLlClVM LlB. IV. 77
    ftantia jut haud fciaman venuftiorem aut gratiorem frudum Amefica producat.
    ,

    Arbor pulclira, crifpa& foccundifllraa fupra altitudinem PruniEuropjEX non attollitur,


    cuam frudu , prarcipue vero ligno&foiiis ^Emulatur. In quibufdam Bahise Paranambuci &
    locis inintegra nemorahafceluxuriare videas. Diilnbuitleinmultosramos, ipfiquedenuo
    in ramufculos tenues inftar Betulie: cujus lignum &
    corticem valde aemulatur. Folia fert
    parva, folida, egregie virentia binafemper fibiinviccm oppofita, qua:inmediofecundum
    ,

    longitudinem nervi. non tam venulas quamlineas habent iubtiiifTimas paraiiele difpofitas.
    Exfpirantehyeme, menfenimirum Augufto, florere incipit, ultraquenovem menfespomis
    leu prunis oneratur & ornatur. Fiorem producit exiguum, album fumme odorum frudum & .

    rotundulum, efculentum, qua Soii exponitur aureum, rubrifque maculis diftindum, Abrico-
    cum diceres. Tenuiinma cuticula tegitur , intufque lapiilos quinque velfex contmet , turget
    lafte unde vel leviter prelTus niveum palatoque gratiffi mum fundit liquorem , & iicet fequax
    ,

    ac duftilis illiuspulpavideatur , tamen manducando nihil tale deprehenditur oriquc inferta ,

    ftatim liquefcit. Inarbore numquam maturefcit, fed decidens in terram ilico maturitatem
    confequitur. Cujus rei ignari adventitii, & externa pomi pulchritudine illedi, ubi primis labris
    deguftarunt, ftatim ut aufterum &
    amarilTimum abjiciunt j quid quod ne pecora quidem im-
    ,

    maturum curant. Pr obe maturum facilis eft digeftionis, ardores vifcerum domat & febricitan-
    tibus auxiliatur ut in me ipfo aliifquc multis fum expertus. Porro haud facile hfec poma no-
    ,

    xam, etiam abunde jejuno ftomacho manducata, inferunt: nifi q.uodfrigida & humida fugacia-
    que alvum dejiciunt ,'flatufque cxcitanr, quod folertia muliercularum noftratium aromatibus ,

    corrigi foiet. Lufltani integros frudus condiunt, nullifque tunc epulis cedant.

    -Cap. XXIX.
    T)e (tAharemo temo arhore^ ejujque fkcukatihm.

    H/Ec arbor mediocris eft altitudinis, montofis nigrefcentibuSj


    locis crefcens, fbliis viridibus, exiguisj
    miris variifque modis incur-
    trifte

    buccini fimilibus, filiquis inutilibus ex minio


    vatis, aeftivis menfibus confpicitur.
    Arbor cortice exterius efl: cineritio , in-
    terius fature rubente , quem folum exper-

    tiores in Medicinae ufum receperunt licet ,

    foiiisejedem qualitates adftringentes a


    nonnuliis attribuantur. Cortex enim qui
    guftu amarus eft, five in pulverem reda-
    dus five excodus
    , fomenti loco adhi- , &
    bitus, ulceribus inveteratis &malemora-
    tis feliciter medetur ipflimque , cancrum
    fubinde , infigni mundificandi & ficcandi
    qualitate curafle fuit compertum.
    Pra;ter haecquia eflicaciflime adftringit,
    balnea ad firmandas eflbeminatas carnes ex
    illis conficiuntur. Potiflimum vero mere-
    trices iis utuntur , ut laxis pudendi parti-
    bus tonum , aEtatemque tuto
    , reftituant
    mcntiantur; imo qua pofTibile , virginita-
    tem hoc dolopraetendant.

    C A p. XXX.
    T>e Dmhu arhore ^ lUlujc^e
    facultatihus,

    VNicam tantum exhocarborumgene-


    re in habitata Brafiliae parte , hadenus
    confpicere pago Iguaraca excul-
    licuit in
    tam: diflltae autem fylvjeinter Guojanam
    & Paraybam fluvios iis luxuriant. E longin-
    quo profpicienti,magnitudine,ftru£lura &
    frudu, parva cittus vel iimonia videtur.
    K 3 Trunco*
    ' , .

    G V I L 1 E L M I P I S O N I S

    inbelle quidem fabricatis dividitur. Fo-


    Trunco eft fere nuUo fed ramis multis tortuofis , ,

    lia fert haud magna


    l^Evia l^teque vi- , ,

    rentia guftu autem


    ,
    acida & adftrnigen-
    tia Florem albicantem
    :
    Fruaum ex al- :

    bo flavefcentem, pruno majori fimi-


    lem, fed carne duriori, licet
    pauca,quod
    intus magnum contineat lapidem ficut ,

    fruaus L^caja, quifimaturuerit,quod


    fit gratiifmii
    fit menfibus pluviis, faporis

    ex acido dulcis fmminus, adeo eftau-


    :

    dentibus inferatj
    fterus, ut ftuporem
    proindeque tunc eidem ufui cui folia
    fcilicet ad refrigerandum adftringen- &
    dumrefervantur. Radixautem, cuipe-
    culiare quid prse cseteris arborum ra-
    dicibus conceQum ,
    imprimis eft no-
    tanda: quod.longe lateque, in diverfa
    & crafla ,
    ponderofae molis tubera fub
    terra luxuriet; pondus, figuram at- fi

    que colorem exterius einereum con-


    ,

    fideres majores radices Batau aut


    ,

    hyama diceres; a quibustamen ablata


    levi peliiciTla differunt: quippe inte-
    ,

    rius confpiciuntur nivei coloris , molii


    turgidaque medulla , cucurbitx plane
    fimili, qujEmanducata in aquofum, ,

    frigidum fuccum eumque dulcilfimum ,

    atquepalatogratiffimum, folvitur. Fe-


    bricitantes , a;ftuantcs peregrinatores
    mirificereficit , ut ipfequampluries fum
    expertus; neque aquae duicedine & falu-
    britate Citrullo quicquam cedit.

    C A p. XXXI.
    T)e Cehipra-guacu arbore^ ejujque facultatthus
    & altitudine infignis Arbor in rariftimis nemoribus rcperitur, Cebipira-guacu Bra-
    C Ralfitie
    filienfibusdiaa,addifferentiamejus
    mmor, abillis appeliatur. Utrae-
    notandam ab ea quas Cekpira-miri /i^ eft, Cehipira

    que funtfoliis exilibus obiongis,


    oiese fimilibus , fed craffioribus,
    minufque acuminatis , ordine di-
    geftis & pediculis utrimque fe
    ,

    contingentibus.
    Utriufque arboris lignum com-
    mendatur, &non minuscelebre
    apud fabros ad axes machinarum
    Saccharearu cofificiendos, quam
    cortex apud Brafilianos ad ufum
    medicum exiftit. Qui craflus eft

    & compa6\us ,
    faporis amari at-
    que adftringentis ,.calidus infuper
    & ficcus in fecundo gradu. Bal-
    nea & decoda ex illo folo fiunt
    prxftantiflima adverfus morbos
    a frigore natos , pedum & ven-
    tris tumores , dolorefque mem-
    brorum , Cmimetitos\.v&iX7Ci\\s> di-

    aos ipfam denique luem vene


    ,

    ream, non inveteratam , forin


    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 79
    fecus & intnnfecus adhibita , reftituunt , fudorefque provocant.
    Cum vero abftergendi facultate fimul & acrimonia quadam agant , fcabiei 5 tineaeque & aliis
    cjufdem generis cutaneis affedibus medentur.

    C A p. XXXII.

    T>e Adureci ejufquequalitatihm.

    ARenofa & fitientia PrKfecturje Paranambucenfis loca , mediocris altitudinis arbores


    producunt, quarum quatuor ad minimum diverfse fpecies fub nomine Mureci nume-
    rantur. Earum duse maxime celebres & in ufu iiabentur ,
    Mureci-petmga & CMureci-guacn
    didcE. Omnes floribus pulchre flavefcentibus confpicuae funt, frudibus rotundis & race-
    matim corufcatis , eodemque quoflores colore
    , , praeditis : foliis autem & cieteris crefcendi
    modis inter fe difcrepantes, ficut ex imaginibus conftat.
    Fru£tus maturi gratiifimo qui-
    dem acore palatum vellicant , fed
    ftupoL-em tandem dentibus infe-
    runt , fimulque aftringendo intcn-
    /e refrigerant. Qii^apropter probe
    Condiri folent & loco Berberis,
    quibus fapore & efficacia fimi-
    les funt, ^gris ad exftinguendam
    fitim & Stomachum recreandum
    exhibentur.
    Prima harum, utpote fruftu
    minus fiiveftri a me maxime fuit ,

    expetita , & in officina rcpofita.


    Ejus quoque corticibus retia &
    coria tinguntur contra putre» &
    fadiones muniuntur. Barbari ex
    iifdem potiones conficiunt ad ,

    purgandum alvum , quod a me


    nondum comprobatuni eft.

    C A p. XXXIII.

    DefitOy alias Z)rape-guacu


    arbore^ejufque qualitatibus,

    Tjr/Ec Arbor eft pyri Europaeae


    -*-magnitudine , undiquaque in
    prcefedura Paranambucenfi ob-
    ob fruftuum rarum
    viaj qua:, ficut
    afpedum multis nota ita paucio- 5

    ribus ejus radicis qualitates pro-


    beconftant. Si ulli figura , colo-
    re,totaque prorfus facie, racemos
    uvarum e longinquo ad/picienti
    videantur, hujusfanearborisfruftusfunt, quorumuvae tamen inutiles habita: lignea:que in- ,

    tusexiftunt. Toto anno apparent verno tempore la;te flavefcentes moxtriftisminiatico-


    , ,

    lorisfiunt, nihilquepromittunt utneque folia, neque lignum ipfum arboris


    , fedtotumin :

    cortice radicis quodadrem noftramfaciat confiftit. Cujus efficacia indomita adturban-


    , ,

    dum & purgandum corpus tam alte a natura pofita ut non impune ab imperito vulgo
    , ,

    traStetur.Qujppe dubito anplures calamitates ex illius abufu an optatos iiicceflus ex opor-


    tuno ufu, promanafle viderim. (Idem de LMannca & Angelin cog\t2L.) Nec mirum, cuni
    unufquifque idiota ad Medicina^Sacraria afpirare audens nec remedii agentis , nec fubjedi
    ,

    rationem habeat, loco medicamenti, venenum porrigat.


    patientis
    Cortex enim hujus radicis , qui faporis eft acris & calidi in pulverem redadus ab indi-
    genis & robuftioribus agricolis Lufitanis contra inveteratas obftrudiones capitur indif-
    creta
    , ,

    G V I L I E L M I P I S O N I S

    circiter. Mihi rarior fuit Uiius ufus. idque niri dcficiente forte
    crcta quantitate, femipugillus
    benigniore medicamento , mcdian-
    tibus' tamen corredoriis ,
    quse &
    vim purgatricem infringunt , ficut
    oportet fieri ex judicio Medici, prse-
    cipue circa validiora incognita &
    fimplicia.

    C A p. XXXIV.
    T>e Cjuabipocaiba arbore^

    ejufcjue facultattbus .

    CUm primum
    mericanorum
    haec
    luftra
    Paunoru A-
    intrarem
    in ftuporem mepenededit, vaftif-
    fima &: pulcherrima Arbor, hi-
    bernis mcnfibus innumeris rofa-
    ceis floribus confpicua , aeftivis , in-
    inutiUbus , du-
    finitis caftiae fiftulis ,

    plo officinarum craffioribus lon- &


    gioribus onufta , Brafilianis r^/jr^-
    coana<X\^z.
    Nec minus admirationem nos
    in
    advenas rapuit, vicinae cujufdam, ne
    dicam, affinis mediocris altitudinis,
    arboris pulchritudo, florum elegan-
    tiaminime, licetfiftularummagnitudine fuperiori cedentis Huic enim ex oculis viridibus

    prorumpunt flores comofi , au-


    rei, mox plumarum inftar fe exten-
    dentes qui in fummitatibus ex ru-
    ,

    bro purpurafcunt , bre^ique per-


    eunt.
    Neutra harum arborum in denfis
    umbrofifque filvis , fed apricis cam-
    pis nafcitur. Hanc ego Siliquofam
    arborem nominavi ,
    quod vi3c fibi

    conftent incolae de genuino nomi-


    ne. QuidamPortugaUi Paovelhodc
    Faomolle dixerunf, quodcortex il-
    Uus adeo moUis &
    rugofus exiftat.
    Parum admodum differt ab ea arbo-
    re , qu3e fiUqua dulcis Dodonaeo
    Officinis panis S^' Joannis dicitur:
    floribus enim decidentibus ,
    quod
    fitmenfcMartio, filiquse fuccedunt,
    dulces, tortuofae & deformes ,
    pri-

    mum quidem virides mox maturi- ,

    tatcm confecutx, fiunt nigrse & pu-


    trefcunt.
    Poliis quoque rotundulis,eodem
    ordine congeftis, & fibi invicem op-
    pofitis veftitur.
    Ligno eft admodum flexuofo,
    corticc rugofo , moUi & cinerei cb-
    loris, ficut quoque radix, cujus facultatem medicam hic paucis perftrmgam.
    talcolas diflecatur, exque aqua
    Ejus meduUa ex albo flavcfcens, a leviori cortice Uberata, in
    malo medetur. Urinam
    fontana macerata per noaemfubdio , &aUquotiespota , nonuni
    ejufquedecoaumvelfo-
    enim cunaantem cit, renum&: veficaeobftmaionibus opitulatur,
    lumGonorrlKasreftituiflevidi; -^m.
    Duutum
    ,

    DE FacVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 81

    Dilutum hoc fubamari nec tamcn ingrati eft faporis, lurepeba, & K^mbmyembo, ^muli.
    Partium valde eft tenuium, & adftri6tionem quandam poft fe relinquit.

    C A P. XXXV.
    De Zamomciy ejujque

    facuhatihus.

    '
    I qua; adfpedu mirabilis , excelfa
    *fane cft Iijec arbor Zamoima , iit
    dem locis quibus Cabireiba confpi-
    cienda. Qua; fuperiori & inferiori
    trunci parte , ordinaris eft craffitiei,

    fed inmedio duplo plus obefa, inftar


    mulieris uterum ferentis , adeoque
    tumida apparet ut peregrinantem ,

    attonitum remoretur. Totus trun-


    cus fubftantia eft intus alba , medul-
    lofa & plane fuberofa : exterius ci-
    nerei coloris , validis& horridis Ipi-
    nis a pede ad verticem ufque obfefla,
    Ponderofi iliius rami, quinque
    foliis acuminatis oblongis ve- &
    ftiuntur.
    Ex turgidis hifce fpinis rafis &
    contufis , fuccus elicitur eximius
    cujusvelexiguaquantitas, inflammatis&involuntarielachrymantibus oculis affridus , iiie-

    detur i tum manifefte quoque vifum acuit, atque robuc ilii addit.

    C A XXXVI.
    T>e (lAhdira Ihatariha five
    Angelin^ejufq;Jacukatibus.

    Ediocris pyri akitudinis hxc


    Arbor,fub nomine <^ngelm
    Lufitanis notiftima , hinc inde in
    nemoribus , in hac prxfedura Pa-
    ranambucenfi, con(picitur.
    iLigno eft duro , cortice cine-
    reo, foliis Lauri fimilibus , fed mi-
    noribus , oculis feu gemmis nigri-
    cantibus , e quibus plurimi flores
    fragrantes , copulati ,
    purpureo &
    coeruleo colorc infignes , prorum-
    punt.
    Fru6lum profert ovi figura &
    magnitudine , primo faturate viri-
    dem, fed mox nigrefcentem.
    Frado duro putamine granum ,

    feu nucleus apparet , ingrati fapo-


    ris , cum adftriftione quadam, cu-
    )us pulvis ventris lumbricos ex-
    pugnat , ea tamen cautione , ut in--
    fra fcrupulipondus exhibeatur,
    ne medicamentum in venenum
    abeat , quod quibufdam imperitis
    aliquando contigit, cum infantibus illud incaute exhibuiflent.

    L Cap.
    ,

    G V I L I E L M I P I "S O N I S

    C A P. XXXVII.

    Te Cambui/ive M^rto fihejlri .eju/quefacukatibu^


    pinguioribus prx^cCtmx Paranambucenfis terris circa Olindam dux fpecies arbufcula-
    IN
    rum ^Cambui did^ mihi innotuerunt.
    , QujE ob fragrantiam , adftriaioncm foliorum , flo-
    rum & fruduum, Myrti filvcftris nomen merito obtinent. Prior arborefcens, cerafum nigram
    per omnia externa lemulatur, fi lignum, ramos, folia, flores frudus confideres : casterumin- &
    terna qaalitate eam fuperat ,
    quod folia &
    flores optimi nonfolum fint odoris, fed fru-
    ftus nigri admodum fint faporofi , grata ac-
    cedente adftrictione , omnibus pariter In-

    colis expetiti, & in foro publico venales.


    Pofteriorautem frutex Myrtm eft rubra
    quantumque magnitudine praedida; cedit,
    tantum dignitateillamfuperat, acproinde
    fruaos non tantum inter fecundx menfai
    delicias, fed & PiiarmaGOpeje habentur.
    Frutex hic adfpedu pulcherrimus eftfo-
    liis fragrantibus , Iste viridibus ,
    oblongis,
    acuminatis &
    fibi liinc inde appofitisdeco-
    ratur.
    Semel per annum floret tempore Brafi-
    ,

    lienfi verno Sole ad Scorpionem acceden-


    ,

    te , tam grato odore olfadum quam niveo


    colore vifum reficiens.
    Frudus crocei baccarumfunt magnitu-
    dine, rotundo umbelico pra;diti , quifian-
    tt ingreffum Solis in Capricornum avel-
    lantur , fucco turgent optimo , fed tan-
    dem fauces fi multum illis vefcaris con-
    , ,

    ftringunt. CsterumStomachum reficiunt,

    corroborant, seftumquefedant. Nulluseft


    incolarumhujusdeftridus, quinonad fru-
    aus & folia \\xc uriliffima confugiat, &
    medicamcntum fibi ex ipfis conficiat five ,

    interno, five externo malo conveniens.


    & fomenta illorum , tibiarum impri-
    Succi
    malis adftrin-
    mis ulceribus, atque aliis ,

    oendo & mundificando medentur. Balnea


    rnteg;ra,tamfluxibusalvi,quamuteridica- , . . .
    , .

    Omniadenique bona polhcetur h^c Americans


    ta cuti feliciffimo fucceflu adhibentur.
    Mjrm, quje de Europsea Audores paflimteftantur.
    Oajenuncbrevitatiftudensomitto. r a-
    qu^/Krr/^albaappellatur, fedmfirequentior
    TTrtiaquoque^j^/^ fpecieshic reperitur,
    eft, neque a me
    hadenus in ufus Medicinse applicata.
    PrieftaHtioris Iconem hic
    adjungimus.

    C A p. XXXVIII.

    T>e Loco, ejufque facultatihus , & ufu in Medicina.

    celcbris eft Lufitanis Empy-


    VErfus diftridum Portus Calvi in prsefeduraParanambucenfi nomen ,

    mihi alufque eft in-


    ricis planta, qu^ Loco ab iUis dicitur. Cujus Brafilianum
    co2,nitum. ^ s^^a
    Nafcitur tantum circa oram maritimam locis fitientibus :
    , , «
    foha habet parva, oblonga ,
    i
    & ad

    lingu^e figuram acuminata, glabra,


    Myrti foliis firailia. &
    Caulesornateexiguisfloribusalbicantibus veftiuntur.
    & fubamarum habet r
    . .
    fa-
    Radixquamfunditcopiofe, masa^ceftefficacix, caletinfigniter
    DE FACVLTtxIBVS SlMPXICIVM LlB. IV. *
    85
    porem. Ejus particula ad digiti longitudinem, probe contufa , & ift fefquicanna aqax fontanx
    tnacerata , fi hauftus ordinarius exinde capiatur , vifcerum obftrudiones tollit immundities ,

    renum & vcficx cxpellit mirum in modum. Tumoribus & doloribus tibiarum, ulceribus in-
    vetcratis imprimis autem
    ,
    (quod hic frequens eft) mcdetur fi illo medi-
    a lue venerea relidis ,

    camento membra afFefta bis terve de die laventur. Quamobremfacrum hoc remedium habq-
    •
    turomnibusquibusinnotiut.

    C A p. XXXIX.
    T^eCmfOMaarhore^ejuJcjuedouhus,

    MUlti multis «& eximiis dotibus excellere hanc arborem teftantur. Ego pauca, fed vera, &q
    quiE ipfe fum expertus, de filveftri hac arbore Cuipoum, quae floribus flavis decoratur, ex-
    hibfco: Succus e cortice rafo expreflus &
    ctim aqua limpida mixtus , ulcera inveterata mundi-^
    ficat & purulenta, eaque carne rcplet.
    Prazterea eodemfucco atramentum qonveniens elicitiir, quo etiam ad tingendos pannos
    iituntiir.

    C A P. XL. .

    T)e JVlunduy-guacu LufianisTinhoes do^rajil , ejujqueuju


    in Medicina,

    ARborumBrafilienfium vixullaautl2etiusprovenit,aut majori foliorum umbra luxuriat,


    quam quae. has nuces catharticasprofert ob facilem potius proventum & perpetuum
    ,

    frondium virorem quibus pulchre.horti muniri folent , quam ob fruftuhm praeftantiam ex-
    ,

    petita. E)us ramuli amputati, omni anni tempore, omni terrae vel ieviter immiflTi paucorum ,

    dierum decurfu virefcunt, & novas emittunt plantas, frudufquefereper totum annum ferunt.
    Quos tamen vulgus quod ufum ab abufu diftinguere nefciat, contemnit. Nam imperita mul-
    ,

    titudo, ut rerum novarum eft ftudiofa gulaeque dedita , nucumpulchre flavefcentium venu-
    ,

    ftate&jucundo fapore illefta, avideillas vorat, undevomitu& ventris torminibus mirum


    in modum exagitantur. Nonnulli exemta membranuia, quae medias iUas dividit, noxiam yuxi

    Arbuftula hxc non alte aflurgit interque frutices


    ,

    arborefcentes habetur. Ramulis eftnodofis, fpongio-


    fa medulla ; folio mucronato &
    glabro , fru6tibus ro-
    tundispendulis&copulatis, quosmaturos pariter &
    immaturos fert hi a Sote poftea excodi «Sc arefadi de-
    :

    hifcunt, &
    nucleosintus nigrefcentesoftendunt; quo-
    rum tresin qualibet nuce, velutiin cellulis feptis &
    continentur ac dividuntur. Pineis Eurppaeis funt fi-
    miles, fedpaulo rnajores, verum juglande minores.
    Interiusalbefcunt&funtpingues'; calids adtertium,
    ficcse ad fecundum gradum. Et quodaramodo palato
    lenocinantur , ita ventriculo firnt infenfiflimae, nam
    tresvel quatuor nuclei manducati deglutiti, crudos
    ""humores.ihco provocant, provocatos per fuperiora
    &
    inferiora exturbant tanta vehementia, ut invitae ,

    difcrimen, praecipue imbecilliores nonnumquam conjiciant, atque alexipharmacis opia- &


    tis ruentes humotes Sed ut legitimus earumufus conftet, indiuturnis
    fedare necefle fuerit.
    obftmdionibus vifcerum naturalium imprimis conveniunt quatuor aut quinque nuclei ma- :

    turi, fi a pellicLilis interioribus & exterioribus liberentur,& mox leviter torreantur & macerati
    e vino, additis corredoriis exhibeantur.
    Porro ad rem familiarem , ufumque domefticum hzec arbufcula a. multis expetitur: ex
    nucleis enim oleum quod exprimitur, elychiiiis afliinditur , quod inventum Brafilia Lufi-
    tanis debet. Teftatur Monardus cap. i.v. de oleo Cicini v in Nova Hifpania pro infigni
    cathartico refervari, ejufque qualitates quas illi attribuit, hujus oleo nucis quoque pro-
    prix fiint. Quamobrem nomine potius Monardus &
    Clufius a nobis difcrepant , qui
    Cuna^ hunc frudum vocari teftantur, idque fub Ricini fpecie. De qua tamen ipfe meri-
    to dubitat.
    l 2 Cap,
    ,

    j^' GVILlELMlPlSONlS
    C A P. XLI.

    T)e lurlfeha^ejufcjuefacuhatthus.

    nafcuntur in areno-
    Omine luripeba, duo ejufdem gencris. fed non qufdcm fexus , frutices

    N fis Brafilix locis. Uterque

    fert acinos , more racemorum


    pulchris .& umbrofis
    copulatos &
    frondibus adolefcit
    e brevi pediculo pendulos.
    ,
    uterque grainmeos

    hominis altitudinem vix afcendit folia-


    -
    Prior & quidem mas, paul5 foemina eft minor, ad rarioribus fpmisobfitum, floremBora-
    ,

    quehabetminora.necmultumfmuofa; caulemque
    einifimiUimum,fedmaculatiorem. r^r- r i
    •

    atergolanugmofa&fp.mofaornate,laci-
    Pofterioraltior, fpinofior,foliahabetgrandiora,
    floremeundemcummare, fed nitidiorem. Uterque obMedicinx
    niate &fature virentia^
    ufumquotidianumofllicinisnotiffimus; au-u -r
    Polia enim &
    fuccus temperandis & .,
    mundificandis vulneribus
    ,
    & ulceribus adhibentur
    c , -t
    eif»
    .
    ,

    auxiliantur. Licet autem amarum


    quidfapiant folia & radices ficut Cichoreum
    ,
    que egre-ie
    &Pumaria,tamenintercalidavixrecenfentur. „. . ...

    Omnium autem maxime radix virtute & efficacia


    ,
    excellit multoque amarior cxiftit pr^-.
    , ,

    Quippe folum iUius docoftum urinam


    rinneveroMaris, qu^oartium adeo efttenuium.
    ,

    hepatis & paraftatum obftruaiones tollendas


    locoradicum aperien-
    cunftantemeducit Ad
    cum fucceffii fa^pe adhibetur . Ufque adeo invaluit ejus utilitas & prsftantia, ut a doto
    tium
    pariter & indoaa plebc expetatur & inter facra reponatur.
    C A r. XLII.

    T>e (^^amanga frutice , ejufc^ue facultatihus.

    di^ firutex cft trivialis arborefcens ,


    ubique obvius ,
    quem La-
    'jmanga BrafiUenfibus
    M: Lufitanorumvulgusappellat.
    &poft hosplurimas filiquas oblongas copulatas
    Flores fert multospendulos&luteos;
    primum quidem virides ,fed mox nigras putridas & , &
    frequens femen in ilhs ^0"^^"^"^^'^^.^
    r>E-FACVLTATlBVS.SlMPLrCIVM LlB. IV. 85
    Folia habct citriis haud diffimiiia, paulo tamen longiora & molliora, & qualitate rcfri-
    gcrandi & abftergendi prjedita.
    Procter aiias dotes , quibus
    •cxcellunt,vulncribusatqucui-
    ceribus opitulantur, partefque
    vitiatas rcparant.Cujus reiChi-
    non ignari , ca in
    rurgi noftri
    quotidianura ufum colligunt.
    Raro videas viatores iter fu»
    fcipere, nifi probe hoc reme-
    dlo inftrudos.
    Succus oleofus denique e
    , ad maturan-
    filiquis expreifus
    da apoftemata refervatur, &
    applicatur cum profpero fuc-
    ceflii.

    C A p. XLIIL
    T>eManacafmtke^ejuf,
    que facukatihm,

    T Ocis umbrofis , maxime


    'circa AldeamTapicirica lu-
    xuriat Frutcx arborefcens Ma-
    naca, corticc gryfeo , ligno du-
    ro quidem, fcd fragili ex albo
    cineritio , foiiis acuminatis.

    Florcs fert exiguos, quo»


    " ' rumaltercoeruleo, altervero
    (quod ut rarum,ita maxime jucundum) ladco nitore nitefcit Menfe Januario vegetus & valde
    :

    fpeciofe florefcen^ confpicitur,


    atque integras filvas infigni fra-
    grantia Narcifli xmula implet.
    Flori fuccedit fru£Ius baccjc
    Juniperi fimilis, fed inutilis.
    Radicem habct magnam, fb-
    lidam & albicantem cujus me- ,

    .dullofafubftantia in-pulverem re-


    dada, magna in Medicina polli-
    cetur «Sc praeftat.

    omnes,tam Lufi-
    IncoIjE pcene
    tani quam Brafiliani
    licct magni ,

    aeftiment, tamen ob indomitas


    operationes hadenus in ufumad-
    mittere vix aufi fuerunt. Quippe
    periculo non vacat hoc geniis
    medicamcnti , quod nimis vio-
    lenter corpus fuperne & interne
    moveat. Quamobrem tantum
    hominibus robuftilfimis exhiberi
    folet, idque additis corredoriis,
    tum &juftaobfervata dofi, quas
    Scammonei potius inferior quam
    fuperior efle debet
    ad illud enim :

    validum medicamentum proxi-


    me accedit hcec radix; verum non
    ita infipida eft , amarorc enim
    & acore nonplane deftituitur.
    L 3 CA8,
    .

    G V I L I E L 14 I P I S O N I S

    C A p. XLIV.

    T>e Tagmirioba , ejujque uju in Medicina,

    DUum genemm Pagmirioba in Brafilia rcperitur ,


    quam LuCtani Uerva de Bicho nominant,
    aquotidiano ufu.
    Orobi fpecies judicatur, In.qualibet
    terra, prsscipuetamenarenofa, aclponte
    fua nafcitur. Frutefcentes funt plantae,
    flore cereo ,
    longis & tenuibus filiquis.
    Sature rubefcentibus , quibus femen ro-
    tundum , cinereum continetur Quali- .

    tate utraeque funt intenfe frigid^ , facie

    viridi fimiles , exceptis foliis ,


    quoruna
    uni acuminatiora, alteri rotundiora exi-
    ftunt.
    Plantae lippis & tonforibus notx funt
    ob ufum & frequentiam quod nimirum ,

    folia earum contufa & fuccus recens ex-


    prefTus anoque infertus, pr^fentiffimum
    quafi Antidotum fit contra calamitofum
    illud & familiare animalculum.
    In omni denique inflammatione , im-
    primis tibiarum , fomenta ex illis confeda
    piurimum valent. llS^ota^ quodquaemu-
    cronatis foliis exiftit, felicius haec prae-
    ftet atque in ufum frequentiorem ve-
    ,

    niat Praeter refrigerandi , de obftruendi


    .

    quoque qualitate poUet^ aqua enim ex


    floribus&foliis faepe pota urinas fortius
    movet quam Orobus, ardorefque renum
    & veficas temperat.
    Rotundiori quae eft folio ,
    agricolis
    cJKatta falia di£ta ulceribus anthra-
    , &
    cibus,quod calores extrahat-, applicatur.
    Ex foliis quoque ejus aquae impofitis &
    pvitrefadis, crafla quaedam & unguis fub-
    fl:antiaemanat ,
    qua unguenti mundifi-
    cantis loco paflim utuntur.

    m
    C A r. XLV. .

    T>e Qamara luba ,


    ejujque facultatibus

    TR.es Camara fpecies mihi innotuerunt frutefcentes & h quovis folo emergentes facic
    , ,

    non folum externa , fed infitis quoque virtutibus fimiles quae calidx & ficcae haben- ,

    tur ad fecundum gradum: neque differunt, nifi quod una illarum reliquis paulo magisar-
    borefcat.
    Dux flore gaudenrex aureo rubri coloris; tettia autem flore albicante. IJ^^mnes exi-
    guo funtflore, jucunda tamen &infigni fragrantia, aromata redolent Ex his tribus, tam .

    foliorum & florum elegantia, quam odore medicaque qualitate, Camara luba, quje florc
    eft rubro &
    ftirpe omnium minim^, caeteris antecellit Folio eft Meliflae , fed paulo mi- .

    nori, tamque odorifero, iraprimis ii^icetut, ut vel potiflimum propterea ad ufum ex*
    "
    petatur.
    Balnea inde conficiuntur optima , tam ad roborandum interne , quam mundificandum
    externe multos namque cutis affedus, ipfamque fcabiem abolent.
    ,

    Poft flores fequitur uvula baccis plena viridibus , magnitudine baccarum Sambuci , &
    uvula cum baccis fimilis eft fruftui chamapericlymeni Glufii. Digna eft haec Camara , quss;

    inter fativas plantas excolatur , tam ob pulchritudinem , quani ob ufum.


    ,
    Quarta
    .

    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 87


    Quarta denique Cmiara-min dida ciEteris anniimeratur , cubitum longa, caule tenui &
    lignofo, florc unico, exiguo , lu-
    tei coloris ,
    qui (
    quod mirandum^
    quovis anni tempore fe aperit de
    die hora undecima , manetque ex-
    panfus ad fecundam pomcridia-
    nam atque omnes fimul tuncea-
    ,

    dem hora clauduntur , ufquc in po-


    fterum diem quod ficut verijTi".
    :

    mum, ita rarifTimum eft vifu, fum -

    moque peregrinantibus obleda-


    mento exiftit.

    C A p. XLVI.

    T)e (tAnanas ,
    ejujqm -

    qualitatihus.

    ACtum agere nonnullis vide-


    bor quod frudum toties de-
    ,

    fcriptum & ad vivum exliibitum


    hic denuo producam Verum cum
    ea prcfequi fit inftiruti noftri , quae
    Praxina'que ac Hiftoriam Ectani-
    cam illuftrent ; proferam quse de
    K^n^m^s quaiitatibus, tum ab aliis,
    tum propria experientia didici,
    Redequidcm in comparanda re-
    rum novarumnotitia, Ibliicitein-
    fitas vires inveftigamus fed non :

    minus intereiTe exiftimo , etiam


    indies cognitarum hcrbarum &
    fruduum ultcriores dignitates la-
    tentes fcrutari, ficut in hoc &l mul-
    tis aliis verilTmie mihi contigit , &:

    proculdubio f^piffime mihi aliis &


    pofthac continget.
    K^nmit6j aliis Nma , Monardo
    P/;?^ didus,neminiinIndiis credo
    ignotus,facilcqueoptimus frudus
    hortenfis in Brafilia ,
    fecundseque menfce obledamentam &
    ornamentum , five crudus five ,

    faccharo conditus ex- ,

    fiiftit. Altilis hujus Car-

    dui fpecics cinarse in


    modum nafcitnr, /picis
    compactilib cri^? inftar
    ftarum,in fummitatibus
    emergcntibusjfohis ob-
    longis , fpinofis , & in
    fpeciem gladii mucro-'
    natis. Menfibus asftivis,

    Sole exiftente in Capri-


    corno maxime viget
    ,

    Exiguafemina feu gra-


    na fubrufa in fuperficie
    pulpae latitant. Extu-
    berantibus bullis ex fla-
    voalbicantibus exterius
    palTmi diftinguitur, &
    quafl
    ,

    GVILlELMlPlSOKIS
    quafiVCL-miculis aut tefferulis variatur.
    Hicfruaus ,^uia fucco corrofivo immodicc fumto
    lineuamvellicat, acguttuds ardores infert, defcilTo cortice in taleolas fecatur , inque vino
    Hifpanico maceratui^tantifper, donec
    quaUtatem noxiam deponat,quigratum faporem &
    odorem vino quidem communicat , lingux tamen morfus gutturis infiammationem & ,
    fi

    fuccus quo turget frudus mirifice animum languidum


    potetur vinum, inducit. Ipfe autem , ,

    rccreat, &fpiritus fopitos fufcitat,


    &
    imprimisftomachum naufeabundum reftituit. Addo,
    quod recens ejus liquor , tum vinum inde exprefTum , urinx
    fuppreffioni doloribus nephri- &
    imprimis fucco C^i^andihoc^ adverfatur. Idem ilhus
    ticis fuccurrat; tum quoque venenis ,

    radix , fruau deficiente , praeftat.


    ^ c r
    Omnia frudu vi igms extradus, fi modica quan-
    haec efticacius operaturliquor ftillatitius e
    titate exhibeatur nam fi iargius:
    concedatur vafa urinaria infeftat adeoque corrodendi qua- , ,

    litate pollet , ut non tantumlinguam &


    palatum fauciet , fed & in cultro quofccatur morda- , ,

    fi non probe maturus fuerit. Atque tunc praegnan-


    citatis veftigia reUnquat idque intenfius ,
    ,

    Pebricitantibus tum vulneribus vel ulceribus infefta-


    tibus non minus obeft quam Carawau. ,

    accendit ut non folum impediat


    tis,
    prorfus abftinendum ab hoc frudu adeo enim humores ; ,

    reftitutionem xgrorum , fed & in pejus eos difponat.


    Quapropter miroroptimumMonardum, frudum K^nmas frigidum & humidum
    dixmc,

    Mimis fallitur Chriftophorus a Cofta , qui calidum & humidum efte aftirmat.
    Silveftres quoque dantur o^??^;-/^ ex Carduorumfamilia,quinunc
    humi, nunc altisar-
    ,

    boribusfupernafcuntur,quostanquaminutilespraetereo, ad Cap. xl. Bellonii Ledores


    -
    remitto.
    C A p. -XLVn.

    T>e "Betjs yel ^etre ^


    ejujque facukatibm,

    tum in ruderibus urbis Olindse efle folet ^^/y^ frutex elegans vel
    FRequens tum infilvis, , ,

    potius arbufculaquatuorautquinque pedesaltaj caudiceredo, nodofo, digitum


    craffo,

    pallide viridi &


    pertotum pundtulis albis nota-
    to. Superius ad aliquot nodos ramulos adipi- ,

    fcitur identidem nodofos ejufdem cum cau- &


    dice coloris. Inramishabet folia, adquemlibet
    nodum unum , fimul unum &julum Folium .

    quodlibet quinque fex aut feptem digitos


    ,
    eft

    longum ,
    lingucE figura ,
    pallide viridis fcu fub-
    flavefcentis coloris ,
    fuperius fplendens , craffi-

    tie Lauri foliis pene fimile. Denique piperis ftirpi

    Sarmentis , caule & facie externa fimillima. In

    hoc tamen differt , quod folio & frudu paulo


    quam pipereft grandiori.
    }uli qui ex ramuHs dependent , formam pipe-

    ris longi mentiuntur , fed infipidi funt & nul-


    lius ufus . Verum licet frudus fatuus fit , radix

    tamen fapidiffmia eft & celeberrima nam & ;

    aromaticum quid fpirat , & Zinziberis praeftan-


    tiam fapbre , colorc , atque odore xmulatur
    pr^cipue fi recens fit , tunc enim dignitate illi
    vix cedit.
    Foliorum &radicum decodum colicum do-
    lorem fedat , dolores membrorum mitigat, ven-
    trem flatibus turgidum componit , pedumque tu-
    inores ex frigore natos amolitur.
    Idem praeftant balnea fomenta inde con- &
    feda.
    Prseter hznc Befyn, alixadhuc, inter quaseft

    Betys fo^mina, in faltibus reperiuntur, julisgra-


    ciUbus & exiguis botrorum modo congeftis &
    pendulis.

    CAt,
    . ,,

    P E F A C, V LTAtlBVS SlMPLIClVM LlB. IV. «9

    'C A P. XLVIII.

    T>e 3\(hamhi , ejujcjue facukatihus

    OLim negleda planta , in filvis & nemorofis dumtaxat locis reperiebatur tandem cognitis ;

    illius virtutibus, hortis eft illata. Pro vario naturae & culturae iufu,'variis modis ex-

    crefcit & faciem fubinde


    mutat. Herba eft caule fa-
    tis craiTo ,
    lignofo , tereti
    genicuiato , qui portulacse
    modo partim humi ferpit,

    &^ hinc inde fibras in ter-


    ram afe demittens, radices
    agit , partim afTurgit.
    In ramulos multos varie
    difpanditur ,
    geniculatos
    duos fibi ubiqj oppofitos,
    in iifque adfingula genicu-
    la , bina folia oppofita ha-
    bet, interdum &plura,inx-
    qualis magnitudinis : in ex-
    tremitate autcm ramulo-
    rum,quinque,fex,feptemve
    folia fibi invicem appofita
    funt.
    Qnodlibet autem folium
    figuram fcre cordis habet,
    oblongLim,&in ambitu le-
    vitcr ferratum ( quxdam &
    laciniata ) coloris dilute vi-
    ridis.

    In extremitate ramulo^
    mm fiores proveniunt fo-
    litarii, magnitudine cerafi
    minoris,c6ftantes folo um-
    biiico rotundo fine foliis,
    Semen in umbeiico (fufco
    per maturitatem) ovali fi-
    gura,plane compreflum,ex
    fufco gryfei coloris ipleii-
    dentis.
    Radix filamentofa , tene-
    ra, albicans.
    Flofculus, quem fert cha-
    menielo non multum ab-
    fimiiem, terrx mandatus,
    paucorum dierum decurfu
    profilit, plantamq-, afpedu
    non minus quam efticacia
    nobilem producit.
    Calida & ficca eft in tertio gradu, linguamque pra^guftata vellicat. Ladacas cjeterafque hu-
    meftantes & refrigerantes herbas quse pro acetariisfolent apponi temperat & fapore aro-
    ,
    , ,

    matico imbuit & commendat. PtiEterquam quod tenuitate partium & caliditate intenfa cai-
    culum frangat , vis peculiaris contra colicos affedus ilh incft.
    Plattis & obfttudiones ex frigore ortas difi]pat, fi intusalTumatur, autbalneis, fovendo
    corpori concinnatis , injiciatur.
    & toxicofummeadverfari, experimento compertum habeo.
    Potentia antidotali praeftare
    quod vidi hic referam: Brafilianus quidam Bufonem nadus prjegrandem & veneno tu-
    itaqiie
    midum fucco fl.oris & foliorum tergo leviter inftillato ? eum confeftim enecavit, Nec tantum
    ,
    ,
    ,

    G V I L I E L M I P I S O N I S.

    animantia venenata exftinguit,


    red&prsEcordiahominum adverfus veiienamunlt, fi mane
    &ventriculo adhuc jejunomanducetur. . , j- a
    Aquas hydropicorum feliciter educit , roburaddit vifceribus. Indigenx ad firmandam &
    indunt non fine profpero fucceiru.
    valetudinem pultibus e Oiimdihom fadis , hanc herbam
    ,
    ,

    Cum pifcibus quoque folet coqui & egregie convenit.


    C A P. XLIX.
    *
    T>e C^a-apd:, ejufquefacuhatihm.

    SEcretumhujusherb^Indigenis debemus, quiprimi illius virtutem nobis fevelarunt.


    Ex
    planta&depreiTa, /ed quje humiiitatemprseclarisdotibusabunde^ompenfet.
    fiila eft

    radice enim vel duos di^itos lon-


    ^
    ga , & pennam olorinam cralTa

    nodofa feu verrucofa , filamentis


    ad Iatera,& inferius tenuibus prx-
    dita,exterius e gryfeo fiavefcente,
    interios alba, tres vel quatuor pul-
    lulant pedicuii , tenues , teretes
    tres aut quatuor digitos Jongi, qui
    quilibet uaicum folium fuftinent,
    obrotundum vel oblongum , tc-

    iiertimum, fuperius fplendide viri-


    paulum albicans , ha-
    de, inferius
    bens nervum & inferius venas
    ,

    tranfverfim confpicuas.
    Plorem fert in proprio pediculo
    rotundum, umbeiicifigura , floris

    Beliidis«mulum,multis ftaminu-
    lis conftantem , cx quo femen
    provenit minus Sinapi.
    Radicem fundit pro mole fua

    fatiscraflam, tortuofam & cepa-


    rum more fibratam, ejufdemfere
    cum Pecacuanha prseftantix & effi-
    unde & Tecacuanha abufive
    cacisE,
    a quibufdam appellatur. Cujus vi-

    cem in vomityi ciendo , & alvi pro-


    fluvio compefcendo egregie fup-
    plet. Eo tamen difcrimin^ obfer-
    vato,quod primam fuamdignita-
    tem a virtute antidotali fortiatur,
    cuius vices an aliunde mereatur, -
    ^ ^ •

    quam quod vifcera tetris fuliginibus hb^ret. Lufitani prjeter hanc, ab-
    cxperiri nondum licuit,
    qualitatem radiciinefle contendunt.
    ditam quandam & occultam
    V>\^zxt^oiio\Fecacmnha , quodadvomitumproritandum mmus fit valida , necpari effi-

    cacia humorespeccantes per fuperiora exturbet quo fit , ut radix , quae odore : & fapore alteri
    cedit,majoriquantitateexhibeatur. ,
    .

    Indi^-ense intcgram plantam


    contundunt , & fuccopraelibato virusaventre excludunt: a
    percuflTi, eundemantidotiloco, vulneninftillantnonfine
    colubrrslaefi aut fagittis venenatis
    fucceflu Daturhic&aliaC^-«-^;i^fpecies,priori peromniafimilis; exceptis foliis , qusqui-
    fed in ambitu ferrata & hirfuta quidam & pediculi horum raris ve-
    dem ejufdera funt figurx , ,

    ftiuntur pilis.
    ^ r C A P. L.

    De oJcarkoba , Luftanls Erva do C^fitaon , eju/que Vmhm.


    EtdeJgnape,

    PLanta reperitur pr^cftantifllma , locis irriguis , maxime vero circa rivos & aquas falien^
    appeilatur. Eolium habet
    tes qux ab Indigenis K^carkoba , a Lufitanis Erva, do Captaon
    rotua- ,
    &

    DE Facvltatibvs SimpliciVm Lib. IV. 91


    rotundum, glabrum, & fatis crafllim, atque Nymphe^
    minori perquam fimile.
    Florem fert ex luteo albefcentem. Radice gaudet
    multa, albicante, humi repente, &

    quafi nodis diftinda longa bulbofa , fucculenta, & Petrofelini quodammodo faporem
    , ,
    refe»
    rcnte. Eft tenuium partium&calidarum,guftatuperquam)ucunda&aromatica.Prscipux
    quaiitates quse hanc herbam commendant, inhaerent
    radicibus , interque aperientes haud
    poftremum locum merentur. Hepatis & renum obftrudiones, & intemperiem
    caUdam emen-
    dant tam feliciter ut nullum remedium illis pra;tulerim.
    , ,

    Inter illas herbas qus mundo Occidentali cum Europa funt commun^s , Nymphea, eft , illis
    Jguape diaa , quaelacubus&ftagnispaftim innatare confpicitur. Ejusfolia&floresficutex-
    terna facie, itaqualitatibusadmodum conveniuntcumcommuniEuropiea,iifdemquefunt
    ufibusdicata, apud omnes paffim incolas. Quippefolia fola, tibiarum ulceribus, inflam-
    mationibus & eryfipelafi apphcata , medentur.
    Oleum radicis Nymphe^ quoque prsftantiflimum exiftit atque contra
    nos aiteaius calidiores in quotidiano ufu receptum.
    , internos & exter^
    RadiceshiE.^^^^;.^^ dictas, longae & fucculentae funt coaxfiveleviter afiatis intermedi-
    ,
    camcnta ahmentofa numerantuf , & pro epulis apponuntur inter acetaria.
    C A P. LI.

    T>e 3\(hamhu (juacu , /he , Figuero ilnfemo.


    "O Icinum duorum generum producit Brafilia, majorem quidemunum, minorem autem
    -a^^alterum. Uterque eftarborefcens,fpeciofafacie,nec filveftris
    folum , fed hortenfis &
    altilis. Caulibus eft proceris &
    flore ex albo luteo , floribus vero pulcherrimis
    , ftellatis in^ &
    terfedis , latifiimeque fe extendentibus Viret perpetuo , jundimque viridia /bmina imma^
    .

    tura nigra vero matura


    , &
    cineritiis macnlis diftinda profert , a Lufitanis
    Carapatos appellata
    qux echinatis lappaceifque inclufa cellufis , mox fponte erumpunt
    pinguique ac medul' ,

    lofa fubftantia.turgida, &


    quovis annitemporecolleaa, inSoleexficcantur,arcfaaa
    con-
    tunduntur &ex aqua coquuntur, oleumque fupernatans ab indigenis
    excipitur Bel^^se vero
    & Lufitani olivarum inftarfolent exprimere. Lychnis afFunditur,
    eoque olei defeSus fup.
    pletur. Nec proinde tamen ignobile^ quum omnibus paflim incohs
    in ufu fit quotidiano
    contra aff-edus frigidos tam internos quam externosj ita ut optimi
    olei Europsi
    ^ vicem
    prseftet.
    Calidum habeturadtertiumgradum. Refolvit apofthemata , &
    matricis ventrifque tor
    mma &flatusillitumdifcutit5 prodeft tinnitibus aurium ; rcftituit tenfos
    convulfofque ner-
    vos. Tres vel quatuorguttulae, ex conveniente hquore
    fubinde perosvel anum exhibit^
    fanantrigidos articulorum affbftus &
    fimul alvum laxant. Cutem quoque a pfhora,
    reliquif-
    que externis corporis affeaibus vindicat. Umbilico inunaum
    lumbricos ^puerorum ex-
    pugnat.
    Semen illius catharticumeft, multo validius quamoleum: humores
    & enim crudos per
    fupenora&inferiora exturbat, ac proinde praeparatione indigent.
    Convenit in fpiritu vini
    optimo, lococorreaorii, macerare femina multa, &inde unciam
    circiter e cochleari cxhi-
    beri ,
    ut venter benignius a craflis humoribus cvacuetur.
    Si ipfa feminis grana infubftantia accipere
    mahs , minus
    tutum exiftimant incol^ ' fepte-
    narium numerum excedere licet Dodonseus id fuadeat.
    ,

    Eoha aqua yel aceto macerata Herpeti


    authujusgenerisaflfeaibusmederiprEeterDiofco.
    ndem, teftemhabeo quotidianamexperientiam.

    ^2 ' C A jP,
    ,,

    G V I L I E L M I P I S O N I S

    C A p. LII.

    T>e Tangaraca , ejufque facultatihm.

    KMcnfcsTa^-igaraca LuCit^niErva do Rato z^^dhnt eundem fruticem , idquenon fine


    B , ,

    ratione, quod facultate fingulari deleteria polleat homines aeque atque glires interi- , &
    mat. Ejus tres reperiunturfpecies.
    Prior, qux maxime noxia eft, florem producit, primo albicantem, mox
    aureo colore

    iiitefcentem: folia autem la:te vircntia, acumi-


    nata , fefquidigitum circiter longa , & multis
    nervis atque venulis diftinda.
    Pofterior folia fert priori quidem Tangaraca haud difTimi-
    lia , fed longiora &
    trifte viridia Florem autem fature pur- :

    pureum & umbilicatum , cui fuccedit fru^lus rubo filveftri


    haud difTmnlis.
    Licet autem foliis , floribus ac fruaibus differant utrx-
    que hx plantae ,
    ligno tamen, natali folo, & proceritate con-
    veniunt. Cxterum ubivisfere in triviis obviae ,
    qualitate vi-
    rulenta Arfenico vix cedunt. Tanta fiquidem tum folio
    tum imprimis flori & femini potentia ineft, ut manducata
    confeftimhomineminterimant, nifi quantocius prsefentif-
    fimo Antidoto obviam eatur.
    Nullum autem praeftantius alexipharmacum , quodque
    '
    efficacius noxam hanc expugnet , hadenus extat , quam
    ipfaehujus plantae radix quae contufa ex vino aut alio
    , &
    aliquo conveniente liquore propinata , aegrosfepe in inte-
    grum reftituit. Ufqueadeo benigna mater Natura , faculta-
    tem non minus falutarcm quam mortiferam cidem , plan-
    tae infudit. Sicutfufiusdi^tumiiitrato.de Antidot.
    C A P.
    DE FaCVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 93

    C A p. L I 1 1.

    T>e leticucu five Mechuacan y itemque^atata^ j Lihame&'


    (tAmenduinis,

    INter frudus fubterraneos alimentofos primum locum merentur quos Batatas Inhame & , , ,

    Amendumas nuncupant vulgo. Batat£ quidcra diverfi funt coloris, fed qualitatc congeneres,
    nutrientes magnoque incolar um commodo in vi£tum cedunt. Pingues funt & dulces atque
    ,

    fiatulentae hyeme dcmum ob multam uliginem maturefcunt, & in hortis tantum excoluntur.
    :

    roliailliusmagna , glabra, faturate viridia , fupra terram repunt. Flores ferunt exterius dilute
    UtvidereeftapudiVlarcg.pag. i6.
    virides, interius candidos.
    QmmtQmlnhame dicunturfuntponderofiores, mukoque majores , fed viliores quamS^-
    tat<ey filofi ac tuberofi, a pauperibus folummodo expetiti.
    Inhame deS.Thome, ,
    Congenfibus ^iquoAqtiecongo planta eftcaule
    Brafilienfibus C^r^ ,

    quadrato, &paulum hinc inde contorto; longiffime repit fuper terram aut etiam afcendit
    fepes, longiffimequefepropagat: namramuliilliusterram contingentes , fibras protrudunt
    & novas agunt radices. Interftitio feptem aut etiam plurium digitorum ad caulem proveniunt
    pediculi duo oppofiti, quinque aut fex digitos longi , itidem quadrati quorum cuilibet infidet ,

    foliam Sagittalis noftratisfigura, novem aut decem digitos longum, latura circiter fcx, ubila-
    tifiimura, quodljEta viriditatefplendet, folidum, fcptera autnovemnervis ex pediculiinfe-
    dione prodeuntibus &
    per longitudinem difcurrentibus , inferius prominentibus ,
    fuperius
    profunde jacentibus , in extremitate acuminatum. Crafia eft radix , unum pedem longa , cu-
    ticula excinereofufcaveftita, fub quaflavefcit, intus autem habet caraem fucculentam &:

    quafi ladefcentem.

    Inter K^mendumas mdices, oblongse quae duos cineritii coloris nucleos,


    prseftantiores ,

    optimi nutrimenti & palato gratos,fed flatulentos,atque ad Venerem incitantes,loculamento


    Ignobiliores
    includunt ut merito piftacei fubterranei dicantur ex Africa huc deportantur.
    ,
    :

    bulbirotundiT:^w24o/4r^;^^aBrafilienfibusnominantur.
    De eanunc agamus radice, quae Lufitanis Batata defurga alias Mechoacan^tMi^msIiticum
    appellatur : paffim in agris & locis incultis proveniens, nuUaque olitoris induftria traaata aut
    M3
    94
    GVILIELMI PlSONIS
    filvas luxuriat , ut terram pcne impleat Eadem plane eft fa- omnem
    exculta. Adeo per omnes :

    cies &efficaciaplarits,foliorum radicis , &


    cujuseftyJ/d-f/^o^f^^^inreliquis Americaepartibus.

    Species eft convolvuli feu Smilacis , nam caulis illius farmentofus eft longiftime ferpens &
    fcandens niultangularis , lentus
    ruffus , atque etiam viridis. , Folia fuo proprio pediculo inni-

    tuntur , unum digit um longa , figura cordis ut vulgo pingitur , duabus ad latera auriculis , ad ,

    tadum tenera unum , aut etiam plures di-


    gitos longa, faturate viridia, inferius nervis
    & venulis tranfverfis confpicua •, nullum
    habent odorem pr^ter herbaceum: caulis
    autem incifus ladteum fuccum. edit

    Flores fert convolvuli magnitudine &


    figura , pulcherrimos , albos pauco in- &
    carnato dilutos exterius , intus autem pur-
    pureos , menfe potiflimum Julio :
    qui ubi
    deciderint , fuccedunt femina ,
    pene pifi

    magnitudine fufci coloris , , verum haud


    rotunda, fed quifiduae particulie cxfeftse
    eifent, ita ut ferme triangularis fmtfigurae,
    qnx menfe Septembri coiliguntur.
    Ejus autem radix pinguis , alboque fuc-
    co turgens , gummofa eft atque infipida:
    ^xterius obfcure cinerea five fufca , refi-
    namquandam recens funditj interius eft
    alba. CoUigitur opportune circa menfem
    Oftobrem in taleolas circulares dilfefta,
    :

    filoque tranflutim excepta refervatur , &


    contra omnem externam injuriam vult
    defendi.
    Calida in primo & ficca in fecundo gra-
    du cenfetur: Blande & citra noxam pur-
    gat :fed quia agit in vifcidos potiftimum
    & craifos humores/, indiget vehiculo
    &
    ftimuio correftorii loco.
    Pulvisexvino infufofoloprseftata dra- r n. .

    chmauna adduas &ultra, foecula iUius , ut in


    Morborum obfervatiombus fupta oftendi,
    &
    ipfa radice fiunt, non folum funt bonl
    Condimrse & confervse, qu2e plurim^ tam e flore quam ,

    faporis,fedblandelaxantatqueaperiunt.
    Pluraquifcirevolet,confulatMonardem, Dodonasum, atque alios.

    C A p. LIV.

    T)e Caapehajlliujque faculta"


    tibus , (Tufu*
    tenaci
    CLematiti non abfimilis ,

    ac pr^Elongo farmento nunc


    yi- ,

    cinas arbores ornate confcendit,


    nunc humi inftar colubris repit haec
    Herbaj ob fimilitudinem Ctjfo deCo-
    bras ob eximias virtutes & prxftan-
    ,

    tiam Erva, de mj[a SenhorcL a plebc


    Lufitanica cognominatur Tenuif- .

    fimo eft folio rotundo , laeteque ,

    fempervirente; Radicetortuofa e ,

    cineritio nigricante, digitalis cir-

    citer craftitiei, fi juvenis fit,


    finvetu-

    ftior, brachium adaequat , nigraque


    exiftit. , .

    & pingui,
    .

    Subftantia intus eft folida, compada non multi, fedtamcnfubamanfaporiSj


    partium calidarum & tenuium.
    Floret
    DE PacVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV- 95
    Florct planta menfc lulio , & femcn fert magnum coloris rofacei , e capfulis (lupulo fimili,
    bus^ prominens.
    Ego duplicem radicis fimul & foliorum ufum fum cxpertus.
    Radix in taleolas fedta perquc aliquot dies fub dio in liquido convenienti macerata vim
    , ,

    fuam ilii communicat, nec ingrato adeo fapore aut cerevifiam, aut vinum, quo diluitur,
    imbuit quin potus ordinarii loco 2egri ilio utuntur quod renum , ureterum & veficiE obftru-
    ; ,

    aionibus medeatur. Ufque adeoCalculi expellitmateriam (licet rarius hic detur hoc ma-
    lum) ut Magnates Lufitani aliud nuUum medicamentum huic praetulerint. Czeterum haec tan-
    topere prxdicata herba non tantum proptcr virtutes )am didas fed & eximiam qua contra
    , , ,

    Venena valet , facultatem, ab illis expetitur. Quippe fuccus cx recentibus foliis^exprefTus fer- ,

    pentumfanatmorllis : radix autenicuni foliiscontufa,& evinohaufta,veneni intus aflumti


    vim retundit, penitufque expellit.

    C A r. LV.

    De Tajaoba ;,
    ejujcjue uju,

    JverfasBralTicajlpetiesnovushicorbisproducit, quarum folia T^j^o^^ , ab Indigenis vo^.


    cantur.
    H arumunaal-
    ba exiftit, cujus,
    foliaedulia,uti&:
    radices,laxant al-
    vum: altcrz Man-
    garapeum, cujus
    foHa funt fatura-
    teviridia,iit&ra-
    dices itidem:cor-
    tices & caules
    funt rofacci co-
    loris: hujustion
    folia , fed radi^
    ces dumtaxat e-
    dules: tertia,quas
    Tajaoba volMan-'
    gara-miri appel-
    ktur , cujus foliai
    funt minora 6c
    duriora nec edulia , ied fola radix. Quarta eft Tajaoba fil-

    veftris , alias Tajoharaon difta & ncnnuUis Mangara hra-


    ,

    'va. Ex qua profanum & fuperftitiofum vulgus philtra^,

    aliaque fimilia, nec minus ridicula conficipofle exifti-.


    mat. Radicem autem ejus vere caufticum elfe, ejufque
    loco profpere ufurpari experientiam teftem habeo.
    ,

    Quippc praeter balnea quse ex iis folis contra morbos qw-


    taneos tum imprimis frigidos articulares , apprime con-
    ,

    ficiuntur , membra quoque affeaa prsviaScarificatione, contufisrecenter radicibus frican-


    ,
    imponun-
    turcumoptimofucceffu. Mox cataplafmata exiifdem, partidoienti undiquaque
    tur qu2e fi per viccs aliquot reiterentur , inveterata
    :
    quaeque mala , citra recidivae metum , Qy^
    terminarefolent. t , r •
    i r
    •

    Qux alia prxterea Braftlcarum genera h^c tellus producat, adMedicmam uitcyius lpe<»

    aantia, fedula pofteritas, ut fpero, inveftigabit.

    C A p. LVL
    T>e Inmhdja^^fiue Siha de Traya^ Lufitanis.
    infilvisarenofis&iittoribusfi-
    Spere echinatus ille&vix traaabilisOccidentis frutex,
    ^tientibus abunde puUulat acjucunde virefcit. Lobosechinoidesquos C. Clufius vocat,
    profert,duabasvcltribusfphjeruUsIapideisrefertos.
    .

    GVILIELMI PlSONlS
    caUda ad gradum, & faporis amari,
    Radix ejas eft gracilis & dura interius albicans, tertiuiii

    Hujusrerinaadpugiiium, plusmi-
    ,

    ^
    nufve affumta , excitat vomitum
    ,

    Contraqueilia venena potiffimum


    operari teftantur Empirici , qus
    lente vires fuas deleterias exferunt
    & tarde vitam depafcuntur.
    C A p. LVII.

    3\(%a?idi^p^er hngum.ejuf'-
    que facuhates,

    arborefceotis fruticis pene al-


    IN
    titudinem affiirgit filveftris plan-
    ta, qujE Pimientados Indios aLufi-
    tanis vulgo appeliatur. Caule eft

    faturate virenti, & maculis albis di-

    ftinao. Polia fert levia, ut AraticUy


    & oblonga piper ornate produ-
    :

    cit longum ,
    idque eredum ,
    pri-

    mumex viridi flavefcens , mox fa-

    turate viridem colorem acquirens. Orientali piperi oblongo,


    cralfitie nonniiiil cedit efficacia licet neutiquam
    ,
    inferius. Aro-

    matici eft faporis & infigniter urentis ,


    praefertim fi maturum
    media jeftate decerpatur , fenfimque fub Sole arefcat ni- &
    grefcat, atque tunc calidum cenfeturin fupremo gradu. Di-
    gitieftlongitudine, conftansfoiis quafi granulis , congeftoor-
    dine, (plantaginis inftar feminis) difpofitis : femelque tantum iii
    annoproveniit.
    Paffim interra folida&pingui, maxime autem circa oppi-

    dum Olindam confpicitur.


    Quoniam autem tot Capfici Brafilienfis fpecies in hortis
    aluntur hoc piper non admodum expetitur. Pharmacopolia
    ,

    etiam minus illo indigent , ob rariorem illius in Medicina


    ufum. Sed tamen radices & folia , cum fumme fint fortia,
    etiam exficcata & diu refervata viceni herbarum calidarum
    ,

    &
    corroborantium , ad balnea concinnanda , contra univer-
    fam illam frigidorum morborum cohortem, abunde fupplcnt.

    C A p. Lvin.
    DeSape./iyefacape^ejulqueufu,

    GRamen junceum ddhominis prope altitudinem cx radicula geniculata juncea , alba , ex-
    ,

    furgit, caule primum fimplici, inftar culmi filiginis, tereti , qui


    poftea in aliquot folia fin-

    ditur graminea, angufta, in medio album nervum fecundum


    longitudinem habentia. Nulhus
    cffa;to , nafcens , radices fub terra
    cft odoris, nec tiorem gerit nec femen. Soio, ut plurimum,
    longe
    DeFaCVLtAtIBVS SlMPLlClVM LlB. IV- 97
    longe lateque agit,& mire luxunantes extendit, novafque herbas tenaces &
    dudiles protrudit»
    quibus IndigenjE plerique & Lufitani utuntur, ad membrorum vulneraliganda morfufque
    ,

    ferpentum,quo minus virus ad cor afcendat, conftringendos, donec vulnus fanatum fuerit.
    Sed miffa hac fuperftitione , vires& facultatespotiuscommendo, qujeilliusradicibusjun-
    ceis fucco grato turgcntibus , infunt. Multis enim profuilfe expericntia comprobatumeft,
    fi decofto iliarum, pra:fertim quibus male fuit, ex fumto aliquo veneno,
    utantur.

    C A p. LIX.

    Prior in fruticis altitudinem, inque terris tantum folidis 8c pinguibus crefcit; folio
    & flore Lauro fimilibus. Caulibus affurgit minimum digitum craflls , per longa inter-
    valla nodofis, teretibus & fature viridibus, qui ad nodos habent ramulos itidem nodo-
    fos. In his & illis etiam alternatim pofita, a fex ad decem digitos
    folia vel adpofita, vel
    longa, (aturate viridia, fplendentia, &in extremitate mucronata. Semen julisinhaeretinten/e
    &
    calidum & urens. Radice cft tenui luxuriante, in qua hujus plantoe dignitas quafi tota confi-
    ftit. Ad tertium gradum calida eft &
    ficca,fubtilium partium &
    caufticarum, pyretrique vicem
    merito fupplet in praxi.
    Pofterior ob eafdem qualitates, licct non aeque intenfas idem nomen obtinet eftque fruti-
    , ,

    cefcens, ocymononmultumabfimihs, ficcisac fitientibus locis gaudens, fuafque virtutes>


    non minus quam prior, in radices transfundens.
    Utriufque radicum qualitates Brafilianis, qui illas Lufitanis & noftratibus revelarunt adeo ,

    commendantur, ut inter Panaceas hodie habeantur, ufumque in Medicina praeftent eximium,


    & vicem Antidoti non raro fuppleant. Pugillus fiquidcm recentis radicis contufus , eque ge-
    M nerofo-
    G V I L I E L M 1 P I S O N I S

    nerofo vino propinatus, vim veneni per


    fudores urinas exturbat. Cujus & rei fpecimenBarba-

    rum quendam edidiffe vidi, fpedante Excell. NalTav. Comite.


    effeaus, tum peculiari vi attraaiva
    Mordaci denique acore loco Sternutatorii falutares edit
    derivat,oculofque a perpetuis catharris vindicat,
    loco mafticatorii alte pituitam e capite ad os

    C A p. LX.

    Delacuacanga, alnsTacoCaatinga, ejufquefacuhatihm.

    INnumerainBrafilia arundinum filveftrium genera reperiuntur. Prseter eximiam illamfati-


    vam Sacchari cannam reliquarum omnium facile reginam , in nemoribus exfurgunt admg-
    ,

    dum excelfae plumifque veftitae , ut ar-


    borum altitudinem , tibije vero huma-
    nae craflitiem adaequent. Quxdam du-
    riores , fagittifque fuiit dicatae. E qua-
    rum radicibus decodis lixivium con- ,

    tra capillorum defiuvium concinnatur.


    Plurimce quoque dantur aliae ,
    quas fi-

    lentio praetereo ,ob ornatum vel ufum


    ab opificibus dumtaxat aut agrorum
    colonisexpetitae.
    Una in Medicina
    reftat quae ufum
    praeftat, bulbofa &
    femper virefcens,
    lacmcanga ab Indigenis nominata.
    Caulis internodiis rarioribus & mol-
    lioribusdiftinaius
    ,
    amplis craffis fo- &
    confpicuus:e cujus vertice,com-
    liis eft

    '
    padus, fquamatus figura pyramidali,
    &
    ipeciolerubefcens flos, progerminat.
    Egregia haec Arundo, fpongiofa pul-
    pa, acidoque fucco turget. Interfecre-
    tiffima & optima habent remedia con-
    traGonorrheam manducare multum,

    hu)us cannae caque fola renum vefi-


    , ,

    cae & genitalium immundities expelli


    •
    tradunt. Ego fuccum illius acidum ex-
    primi certaque dofi , addito conve-
    ,

    nienti fyrupo , aegro bis de die exhiberi


    confultius duxi , &
    multum profuifle
    fum expertus. Ea tamen cautione, ut ufus illius frequens.vitetur, quod fuaacore ventriculum

    infeftet , genitalibus quoque obfit , quemadmodum in multis videre contigit , qui temere illo
    utebantur.
    C A p. LXI.

    vaftiftimis & diftitis Brafilia^ faltibus, duie vel tres infignium & fragrantium arborum
    IN
    fpecies reperiuntur quaeo/^^^^^^aBrafilienfibusdicuntur. Quarum alia; nigricant , alias
    ,

    albicant ac proinde Cedro branco vel Camla ob odorem 6idcx. Quae K^nhuyha-feabya a Bra-
    ,

    filianis, merito ab Hifpanis ?ao funcho nominatur, quod infigni faeniculi fragrantia totam
    domum repleat , tam ipfum lignum f quod e cineritio flavefcit Sandali inftar) quam cortex
    &radix. Proinde Monardi defcriptioni circalignumi'^?//^^ non acquiefcendum , licetac-
    curate ufum& abufumejus defcripferit namcumde delea:u& prsftantia partium arboris :

    agit corticem dignitate longiflime fuperare


    ,
    excedere lignum teftatur , Sajfajras floridx & &
    decorticatum lignumvix dignitatis ullius efle affirmat, cumhoc Brafilienfe eximiae virtutis

    & dignitatis habeatur atque a cortice liberatum


    ,
    in aliquot annos immune fervetur.

    Ad hjec fortioris odoris eft & eflicaciae,atque fecundum caloris & ficcitatis gradum excedit.
    Tertia autem fpecies t^uhmba^miri , quantum duabus prioribus magnitudine inferior,

    tantum virtutibus fnperior , omnibus pariter incolis in quotidianos ufus repofita. Fo-
    lio eft Lauri, fcd minori, fruftu odorifero & nigro, ubi maturuerit, coque fimul cum
    foliis.
    T>i Facvltatibvs Simplicivm Lic. IV. 99
    foliis, ligno, radice intenfc calidis ultra fecundum gradum y cortice efl: coloris e cinerco trifte
    riibcfccntis, cjufdemque qualitatis.
    Dccoda e\' his non tantum contra luem Veneream , fed & alios plurimos morbos a frigore
    natos adhibcntur 5 fudorcs deniquc &
    urinas movcnt, tum vifccrum obftrudioncs, atque uteri
    intcmpericm frigidam tollunt languidos imprimis amorbisChronicisrcfufcitatos, hydro-
    :

    picos quoque ab aquis jam liberatos, a recidivje metu liberant.

    C A P. LXII.

    Delupkangay ejujquefacultatihus,

    EAndem quam Chinse radicem vulgo vocant , ha:c quoque producit terra fed Pfcudo- :

    Ciiinam, de qua Dodon3eus& alii fcribunt, frequentius, eamque admodum nodofam


    &
    lignofam, quam ipfe aliquo-
    ties e terra , in Territorio impri-
    mis Paraybienfi , ubi copiofe nat
    citur, evulfi.
    Sed ne quis fallatur,tres omni-
    no reperiuntur fpecics, licetpau-
    cioribus cognitx , quae omnes
    fub eodem nomine comprehen-
    duntur ob fummam quam inter
    ,

    fe habent fimilitudinem ; quas ta-


    men fiinufus applices,diftingue-
    re necefle eft quapropter eligent
    :

    da eft qu£E magis craflTa , glabra &


    rubcfccn^ cft quxfacileex ma-
    :

    gnitudine pedis planta^.tum & ex


    infrcquentioribus caulium fpinis
    internofci poteft. Ejus brachia
    fpinisacutiflimis hincinde obfi-
    ta, Clematis inftar , vicinas arbo-
    res,earumquefi.u'nmitates,finuo-
    fis flexibus ampleduntur. Folia
    fert Plantagini haud diflTmiiiia , &
    baccas croccas ad aureum colo-
    rem vergentes,ac raeematim pro-
    venientes.
    •
    In hac planta cum nihil fit fere,
    quinab aliis ScriptoribustraQa-
    tum, & ad vivum fit eyhibitum,
    follicite aut prolixe dilferere ope-
    r?epretium non Ea nti folcnt
    erit.

    ad eadem malaexpugnanda. qu^


    in Europa expelli folcnt tametfi :

    Chinenfi (ur, quod fcntio.dicam)


    dignitate & praeftantia fubinde
    nonnihil concedat.

    C A p. LXIIL

    T>e lamacaru, Vrumbeha, &- laracatia^ earumijue facultatihus atcjue ufii.

    mirus natur^E lufus, certe in hac Carduo fiveficufiivcftriapparet.


    ullaBrafilise planta
    Slin
    Vid. Marcg. Icoocs pag. 116. quippe adeo inter fe variant, pro natalis foli diverfitate, ut vix
    &
    omnes ad eafdem fpecies quis referat nifi flore frudu , tum ioterna qualitate convenirc de^
    ,

    prehenderentur. In diflitis enim &


    denfis nemoribus , ad qux vix adirus patebat, aliquas cora-
    munis arboris magnitudinem fuperare inlittore vero fitienti aliquot vixfruticisaltitudinem
    ,

    adxquare videbam. Trunciis e terra primum^nunc triangulari, nunc qiiadrangulari figura,uni-


    cus.erafl^us, horridis fpinis obfitus,pi-ofiiit, Ex quo multi deinde, ramorura
    ioco fimiles,trunci
    JV 2 produr
    GVILIELMI PlSONIS
    albi Nympheae majores fimilis , adnafcuntur. Quibus
    prodiKuntur- hifce flores haud inodori, ,

    mox seftivis menfibus fuccedunt frudus rubri ovi


    ,
    anferinifigura
    , &
    magnitudine multaque ,

    ni<n-a &
    exigua femina, candidiffimae &
    fucculenta^ eorum fruauum pulpa: , intus con-

    tcmx ' immerguntut. Pr^terquam quod ob deleaabilem


    fruauum fragrantiam ob fuccum &
    ex acido dulcera, ab leftuantibus expe-
    tuntur febricitantibus imprimis
    :
    & bi-
    liofis conveniunt rccentes, quod grato

    acore palatum afficiant,& fitim fedenf,


    deniqueCor &vcntriculum mire re-
    ficiant. Succus dcnique ex hac planta
    extradus , fcbribus ex bile natis me-
    detur.
    Admiratione quoque digna eft niti-

    diffima hxc arbor ,


    dida , ex familia horumcarduorum fiveficuum
    r>'«r«;;.^^^^Brafilienfibus
    tantum repenturj ac
    Indicarum. Qaie in defertis Mediterraneis
    in ufus Medicin^ nondum fit recepta ,
    neutiquam
    propterea licet

    eft praetereunda.
    Trunco eftadmodum fpinofo, eoquereaiftimo /^r^c^//^ , et-

    iam {^zQ\z'i,Umacaru, vere Pinum diceres,


    fi reaitudinem al- &
    quod fohis po-
    titudinem confideres, verum in csteris
    differt,

    protrudentibus quam ramis in arboris fummi-


    tius fe invicem ,

    tate.decoratur, quae rotunditate &


    crafTitie palmam , iongiffimis

    fpinis di2itosmanus2;mnhntur. Diffitaehujusarborisnuperano-


    & fenioribus Brafilianis mecum pere-
    bis deteaae frudas, miiii
    Caudicis medulla eft
    orinantibus. hadenusminus innotuerunt:
    contmuo ex-
    Sambuci meduUa facile moUior quae feda arbore
    ,

    pulverem qui decidit, moxque


    ficcatur abitque in leviffimum
    ,
    ,

    arundinele-
    ablatofpinofocortice, relinquitur fcapus concavus,
    fabricatus: quihabigne
    vior, miriscancellis,quafi exartemire
    fovet, facifque ioco nobis iter
    accendatar, flammam luculenter
    mdu-
    facientibus de node inferviebat. Quamobrem fumma
    ftria inde huc, tibix craffitiei, viginti circiter
    pedum longitudi-
    Lugdu-
    nis fcapum transferri juffi &nuncinHorto Academico
    ,

    ni Batavorum, apud Clariffi Profeffiorem


    D. Vorftium refervan^
    dumdedi.
    Cap.
    ,

    DE FACVLTATIBVs SlMrLlClVM LlB. IV> lOI

    C A p. LXIV.
    T>e Totincoba , Lufetan. Tulgera , ejufquefacultatihm,
    TjErba ulti-atibix altitudinem vix aflurgens, folio oblongo, nunc maculato, nunc imma-
    -^culato , iiinc inde per paiudofa & aquola loca ftagnantia con/picirur Perficaiix per ,

    omnia funili'> undc cam Pcrfica-


    ,

    riamAmcricanam appellare placuit.


    Radix illius coramanfa intenfiorc
    fervore & acrimonia linguam infi-
    cit , Europeumque Hydropiper non
    tantum fupcrat.
    Fomenta e foliis veteres membro-
    rum dolorcs diifolvunt frigiditatef- ,

    que aboient. Pubi fxpius applicata


    urinas e frigore cunftantes ciunt.
    Cseterum rccens herba inter cauftica
    primas tenet, cujus rei nonignari
    Chirurgi, ea quotidie utuntur con-
    tra ulcera putrida.

    C A p. LXV.
    T)e Ifecacuanha , ejufque
    facuhatihus,
    ^Andem ad decantatas has falu-
    T; tjferas radices ordo noi. deducir,
    qujeprjEter facultatem purgatricem
    per fuperiora & inferiora , omni
    veneno eximie adverfantur. Nec
    credo prseftantius remedium advcr-
    fus plurimos morbos ex longa obftrudione ortos ,
    imprimis in ventris fluxibus medendis,
    in hifce terris reperiri
    facilc,
    Duje exiftunt fpecies,
    neutra a nemine, quod
    fciam, delcripta, ea-
    rumve qualitates exi-
    miae in lucem protra-
    dix. Utraque eidem
    ufui dicata , fed gradi-
    busfacultatum,tum &
    facie, & natalifolo,dif-
    ferunt. Una enim ea-
    rum humi deprefl"a,exi-
    guior in praris crefcit j
    Pulegio non admo-
    dum diflimilis, nam
    caulis foliis lanugino-
    fis exfur ',it multis : al-
    bifq; flofculis cingitur:
    radix illius eft crafla, fi-

    lofa, alblcans, a Lufi-


    tanisad dilFerentiam
    Ipecacmnha Blatica di-
    da , quae , quod minus
    turbet corpus & venc-
    nis validiflime refiftat,
    leque pueris ac gravi-
    dis exhibetur,
    ^ Al=
    , .

    ^Q, .
    GVILIELMI PlSONIS
    foiiis ornata. Gaudet locis
    Altera eftlongimdinisremicubitalis, trinisveiquinistantum
    opacis,i&tantumindenfioribus reperitur nemoribus. Infummitate cauiis baccas producic
    nodofa coloris, faporis ingrati, amari,
    ni<^ras,Vedpaucas. Radice eft tenui, tortuofa , , fafci

    &acris. Exficcatain multos annos refervatur, nec facile vires deponit.


    E)us inpulverem
    caUdi
    redadsedofis cftdragraa; in infufo, dragmx, plus, minus, dnx.
    Utriafque quotidianus eft ufas , malunt tamen dilutum quod vel unius noctis fab dio ma- ,

    ceratione aut afticne in aqua,Medicam fuam virtutem abunde liquoribus communicct.


    Poft-

    ea caputmortuum refervatum, denuoque eodem modopriEparatum,incumdemufumeX"


    ut
    hibetur minus quidem efficax ad purgandum vel vomendam fed magis adftringens. Ita
    •,
    ,

    revellat, eamq;
    radix hxc non folum materiam morbificani,licet tenacifiimam,a parte affefta
    per fuperiora expellat fed & aftringendo vifcerum tonum
    , reftituat. Prasterquam enim quod
    fiuxibus ventris aliifquc morbis medeatur , venenis adverfatur, virufque,
    ,
    tum occulta quali-

    tate,tum manifefta, per vomitum ftatim expellit. Quamobrem rcligiofe a Brafilienfibus re-
    fervatur, qui iUius virtutes primi nobis revelarunt.

    C A p. LXVI.

    De Caiatiay alits Caacica ^ ejujcjue

    facultatihus.

    PReeftantifllma haec Herba merito a Lufitanis Erva. ,

    dos Cohres eft appellata, quod colubrum morfibus fe-


    Uciftime medeatur, necuIUAntidotafiumherbarum di-
    gnitate cedat Lippis . &
    tonforibus , tam ob infignem
    ufum, quam frequentiam notiffima, quodintriviisubi-
    que crefcar , omnique folo gaudeat. Exigua hiec Panacea,
    lafticefcens eft inftar Efulas, foliis Menthae non diftimili-
    buSjfedlongioribus paulo & anguftioribus exiftit, ufque
    criftatis , fed admodum & fature viridis coloris
    triftis

    cauUcuUsadrubedinem vergentibus, radicibus miniatis,

    , humideprelfa
    terrjehinc inde infertis tota repit planta.
    Ita ut Ucet afpedus imbeUis ac ignobiUs fit , quaUtate ta-

    men interna compenfetur.


    Quippereeens mafticatavel contufa, &morfai Ser-
    pentumapplicata, doloremnon foIumfedat,fedipfum
    venenum vaUdilfime extrahit , vulnera reftituit in integrum &
    Sicca vero , in pulverem &redada , fi e convenienti Uquore, ad pugillum exhibeaturs

    munit cor, virefqueavenenoiapfasreftituit.

    C A p. LXVIL
    T)e luricuara , ejufque facultatihus*

    1N umbrofis Brafiliae nemoribus Herba /mVi^^/^^Brafilienfibusappellata^foliisqua-


    crefcit

    tuor utcunque crafiis, & inftar y^/^rri rotundis, fed exterius paulum
    palmse magnitudinis,
    afperis & minus glabris, fucco multo, eoque utiUftimo turgentibus. FoUa quippe haec,
    five integra , five contufa , ter quaterve applicata ,
    maUgna ulcera Venerea mundificat &
    reftituit.
    Radices ejuidem plantae exficcatae fi contundantur,&ex zc{\xzIurepeb<e,Sc liquore nucis

    Cocos dio expofitx ,


    aUquoties propinentur , Gonorrheam virulentam 6c calorcs expelUti

    C A p. LXVIIL
    T>e Capi^uha ^ ejufcjue ftcultatihus,

    TAmetfi pauca habeara quae de hoc gramine dicere poftlm , non tamen eam praeter-
    eundam duxi. Lufitani Pe de Galimha optima comparatione appeUant , qiiod fummi-
    tates hujus herbae in tres unguiculas definant Ubique locorum maximo proVentu con- .

    fpicitur.
    , Ejus
    ,

    DE FacvltatibVS Simplicivm Lib. IV.


    &
    Ejus radix contufa e conveniente liquore propinata, quodvis venenum exturbat , ut te-

    ftantLii: omnes Indigenx BrafiUae

    C A p. LXIX.'

    T)e Salja do Traya ,


    ejujque uju,

    PRjeter C^rf^/^my/^w Peruanam officinarum, altera haec


    non imbellis licet ignobilior vulgari reperitur. Ma-
    , ,

    gnum & purpureum fert florem,foUa glabra,& craffa,atq;ro-


    tunda , tenui validioque farmento, Oceani littus , infinito
    duftu perrepens, Lufitanis .y^;//^ Pr^jy^, five Carcalittova-

    lis nuncupata,quam tamen convolvulum maximum redius

    dixeris.
    Sarmenta & folia recentia, tcmperate caUda habentur, &
    emolliendi quoque vi pollent , ac proinde in balneis fafti»

    tandis ufum habent haudexiguum tum ad corroboranduni


    ,

    corpus in affedibus praecipue frigidis fumme profunt.,

    &
    Decoda denique e farmentis radicibus exficcatis per
    os exhibita , eidem ufui inferviunt. Polia recenter avulfa
    fonticuHs appofita folatium adferunt.

    C A p. LXX.
    De dA'mga^ eju/que cjualkatihus,
    ^Nter tot immenfas paluftres herbas duo frutices , fub no-
    ,

    &
    ^mine K^mnga, ficut ob raram pulchram faciem caeteris
    facile praecellunt, ita qualitate Medicahaudinferioresexi-
    ftunt. Utrique ultra quatuor pedum altitudinem ex aqua eri-
    guntur. Quae autem K^ninga-iba dicta , caule cft re£to

    moIU &junceo, IjHufij^mBacova minoris inftar j tribus vel quatuor rotundis, prsEgran-
    .

    j
    GVILlELMlPlSONlS
    l^ymphea fimilibus , decoratur. Fiore unico magno & candido ,
    dibts l^evibufque foliis ,
    Amna. viridis oblonge rotimdus, crafiUs. com-
    ouo pro<rerminat fruaus haud vulgaris,
    inftar ,

    padas, lc veluti granis & pundulis diftindus. Nobis inutilis habctur fere, Barbans autem edu-
    lisexdcfeaumeliorisalimenti. r j n.

    Radice eft crafla, bulbofa, qu^E fola & fruaui hujus plant^e in Medicma pr^ferenda eft,
    foliis
    tenuium quoque partmm & deobftruens ,m fit
    Qiiippe cum prster primas qualitates frigidas,
    variosufusadhibeturaLufitanis&Barbaris. „ . r •
    a
    Contra Hypochondriorum &renum inflammationes &
    obftruaiones, fomenta exmde

    conficiuntur. Oleum dcniqueex ^;^/;^^^ exprefllim, prseftantiflimum habetur contra prse-


    dia:amala,atqueoleicapparumvicesfupplet.
    Siexradicibusdeniqueinurinahumanacoaisbalneafiant, eaque ahquoties calida
    reite-

    quam recentes.
    rentur, fummo exiftunt folatio con tra morbos articulares, tam mveteratos,
    C A p. LXXII.
    T>e Agmxima, Lufetanis alAialva d'IJco.
    illoOlindae Promontorio copiofe
    Nplerifque Brafili^ locis , maxime vero in fertiliflimo
    nafcitur hxc planta. Plurimique ejufdem generis
    reperiuntur frutices , afpedu non imbelles,
    fedquorumqualitateshaaenus '
    ^y/. ^
    mihi f^mt incognitae. Excepto
    hoc imico , eoque faciledignif-
    firao, qucm hic ad vivum depi-
    dum exhibeo, cujus fruftus,
    folia & radices eximiis dotibus
    praeftant.
    Frutex eft elegans , inftarar-
    bufculjE excrefcens , ad trium,
    atque etiam fex pedum altitu-
    dinem. Caulis nodofus teres, ,

    viridis, iignofus fere ut caulis


    Solani 2da.d{pQd:i\m.
    Folia fert Tiliie quam fimi-
    •
    lia.paulotamen grandiora.qux
    fingulatim pofita, quodlibct
    fuo. pediculo ad nodos inniti-
    tur : funt autem folia lata, figu-
    ra cordis , multis venis fecun-
    dum longitudinem arcuatim
    eieganter notata.
    Ad nodos ubi foliaprove-
    ,

    niunt, etiam juli multi, quatuor


    aut fex digitos longi enafcun-
    cuntur,incurvati, figurie ut cau-
    da muris , unde Lufitanis Pi-
    mentn rabuda , hoc cft ,
    piper
    caudatum appellantur.Simt au-
    tem virides & menfe 0£tobri
    ,

    & Novembri decerpuntur,ac in


    Sole ficcati , evadunt nigri
    Continent autem granula ro-
    tunda, nigra inftar feminum pa-
    paveris magnitudine: arfte jux- „ . . , , j-^ «4r«^#-nr
    unam compofita faporis acris inftar piperis quod ex
    ta fe in ,

    & magis^f'^^^'^'''''-^.^^
    ,
    durabile in omnes ufus
    Si ex aqua buUiat & Soli dein exponatur , fortius evadit
    qu^ odore Caryophyl^
    Radicem fundit exterius nigricantem optimam atque utiliflimam , ,

    lum^fubtili&mordaciacoreradicem/^^f^-W/, aemulatur.
    habita,cumque partmm tenumm,
    eft ad tertium gradum,facra & inter antidotales
    fit
    Calida
    pr^claras virtutes, quibus abundat, cognita.
    Con-
    valide aperit,ac deobftruit. Nemini non ob
    tufa, inque malagmatis aut cmplaftri modum partibus affliais impofita optimematurat& ,

    mundificat.
    S^^^^js
    PE Pacvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 3:05

    Siiccusfoliorum quiafrigidus , membris ambuftis efficacitcr illinitur. Ipfafolk} proptej


    Virtutes,quas cum malvis iiabent commuiies, clyfteribus induntur.

    C A p. Lxxn.
    T)e Caajandhyap , alm C^apomonga,

    ESt Hcrba filveftris fruticefcens , Lufitanis idcirco Vifqueira & Erva d'amor di£l:l quod phi-
    ,

    lanthropos quafi , fua vifcofitate manibus & veftibus adhsereat. In locis confragrofis & ari«»

    disluxuriat. Floreeftalbo&diluterubro , &exiguo,fedpulchro: folio fublongo Scfature ,

    viridi radice flavefcente , fubdulci, aromatica , in fecundo gradu calida. Qiiam praefens anti«
    :

    dotum femper habuerunt Incolae, fi in conveniente liquore prxparatum hauriatur,quod vomi^


    tu partim, partim miftu quodcunque venenum tuto ejicere credatur.
    Eadem prjEterea Herba clyfteri indita , aivum cun6tantem provocat , & ^ifcofitates intefti*
    norum prorfas cxturbat.
    0 Chv,
    JQ5 CVILIELMlPlSONlS
    C A p. LXXIII.

    T>e Mt^^^ticuja, variifque illius J^eciebus^ & facultatihus,

    POftrcdulaminquifidonemadminimum novcmfpecies hujus plantserepperi. Quarumfe»


    ptem maxime filvcftres, inque faltibus remotioribus nafcuntur ut funt Murucujafata, Etc^
    ;

    Mixira, Peroi/a, Piruna, Termcuja, Vnk fativis plantis Murucuj.i,non quidem fruftu, fed folio
    :

    &eximiifloris facie & fragrantia fimiles excepta unica, quaefolahabet foliaunita grandia,
    :

    non crenata, aut in plura divifa , ut Murucuja-guacu, hoc eft, granadilla major hortenfis. Hanc

    prseter alias adhuc ejufdem generis plantas, pomifque longe minoribus vidimus, quarum qux-
    dam trifoUum,qu3edam quinquefolium habebant. Flore ex coeruleo purpurafcente, pomifque
    quantum ad externam faciem fimiiibus cjEterum fapore diffimillimis quod nonnulia dulcia,
    , ,

    qusedam acida erant. Efculenta tamcn omnia & palato non ingrata, hcet minus ab IncoUs ex-
    petita, ob frequentiam & nobihtatem duorum iftorum in hortis crefcentiura, quorum frondes
    jucundiftimam umbram praebent fi hederaeaut vitium inftar huc iUuc flectantur, funium-
    ,

    que modo flexibiles & fequaces in fornicis formam ducantur.


    Hsec planta cuivis terrse infita crefcit , totoque anni tempore pulchre virefcit feUcius :

    tamen fi vinearum ritu quotannis a luxuriantibus farmentis Uberetur , fecus enim fuffo-
    catur.
    maxime autem fub finem aeftatis, frudumque menfibus
    Floret toto fere anni tempore,
    pluviis aequeac seftivis maturum magna copia producit. Ejus brachia & virgulta hederae ,

    aut convolvuU in modum vicinas arborcs ac te£ta confcendunt. Elores omnes pulchritudine
    & odoris praeftantia conveniunt, diff^eruntautem fola magnitudine. Omnestertia poftSo-
    lis ortum hora aperiuntur pauloque ante Occafum denuo clauduntur ne decora eorum
    , ,

    facies nimis proftituatur. Contrarium fit in floribus Mirabilis Peruvianae , qui de die clau-
    duntur.
    Frudus LMurucuja-guacu figura eft rotunda & ad ovalem incUnante pyrumqfie Euro- ,

    paeum magnitudine excedit. Odore & faporeeftaromatico &tamjucundo, utnihil fupra.


    ,

    Semine feu acinis fcatet intus nigris oblongis, perpetuaque muccagine dulci tenaci obfitis.
    ,
    , ,

    Omnium autem pomorum CMurucujn pra^ftantifllmum eftillud, quod ab xgris pariter


    &fanisexpetitum, exafte rotundum eft, glabrum, laete virefcens , &macuUs albicantibus
    diftindum; maturum vero flavum cortice craflb & tenaci, quo pulpam iUam croceam
    ,

    & illuftrem , gratoque & vinofo acore jucundam continet. Quo magis miror aliquos
    ,

    ^inter
    DE Facvltatibvs Simplicivm Lib. IV, 107
    (imerquosMonarduseft) fcribcrepomum hocefleinfipidum. Nifi forte de Peruviana gra-
    nadilla lint locuti.cuius meminit Petrus deCieca inHiftoria Peruviana, quam colorc
    & fapore
    ^ib hac noftra differre facile crediderim. Ad Medicam illius hiftoriam
    tranfeo.
    Pulpaqusefummofebricitantium folatio&obkaamcnto eft, mihiin quotidiano ufu efle
    confuevit, viccmquefyrupicordialisut&RobRibiumvelBerberisegregie fupplet. Quali-
    tate refrigcrandi cxteras Granadillas omnes antecellit, nullamque ndxam, etiamfi abunde
    co-
    medatur adfert nifi quod immoderato ejus ufu dentes ftupore obtorpefcant. /Eftu labo-
    , :

    rantcs mirifice refocillat fitimque exftinguit. Ad hxc appetitum cxcitat, ftomachi ardores
    reprimit, fpiritufque vitales, cum recens pomum tum fuccus ejus in fyrupi confiftcntiam coa-
    ,

    a:us, &expofcapropinatus, reftaurat. Idem prasftant flores& pomi cortices conditi,


    qui
    vix ulli fruaui dignitate conccdunt. FoUa loco hederjE cauteriis applicata multum profunt,
    ,

    ufumque quotidianum fubminiftrant.

    C A p. LXX I V.

    T>e Murucuja-miri , ejufque qualitatihus,

    pXfimilitudinequamhabctcum filveftri CMurucuja. five Granadilla, minorisnomen huic


    ^Climaci indiderunt Brafiliani. Folio enim &
    crefcendi modo vix difFert ab ea , nifi quocl
    , minus alte arbores confcendat, foliifque
    multo minoribus-, viribus denique& faculta-
    fit

    tibus diflimiilima exiftat. Quippe ufque adeo infignis habetur efficacix hjec Planta (licet
    paucioribus Incolis nota) uc non folum aemuletur Carcaparillam officinarum , fed eam faciie

    fuperet, deobftrucndo,&fudoresatqueurinasmovendo. Integra enim Herba , qu^epaucieft


    faporis, modo leviter attrita, & ex vino, vel ex aqua exhibita
    tuto , cito & jucunde fecundinas
    ,

    & caeteras uteri immundicias expellit. Mox robur vifceribus reftituit quod cum ab exercita-
    :

    tiflTimis reiBotanic3eBrafilianis,juxtaFIumenFrancifcihabitantibiis,accepiflem,quinul-
    S"*'

    lum remedium huic Murucuja-miri in obftrudionibus


    , &
    frigiditatibus prjeferrent ; illud tan-
    &
    dem a Lufitanis Batavis noftris colonis imitandum volui , qui profpero fucceflti etiam nunc
    id in ufus quotidianos appUcant.
    Polia denique contufa ferventique aquse , donec tepefcat indita atque podici aliquoties
    , ,
    ,

    appUcata, prgefentiffimumpraebentremedium contra hjemorrhoides.

    C A p. LXXV.

    /^lrciterdecemdiverfaefpeciesPiperisdomeftici five Capfici Brafilienfis rcperiuntur: qua-


    ^--'rum pleraeque a Dodonseo aUifque exoticorum auftoribus traditae funt. Summa diligentia
    pb ufum&elegantiampalTim inHortis BrafiU^ non folum, fed Hifpanise quoqiie excultae.
    0 ^ Frutef-
    GviLlELMlPlSONIS
    Frutcfceiitcs runtomnesatqueinfigni fmauum pulcritudine inter fe ceitant. Cseterum iicet
    virium gradu differant , fere omnes tamen
    funt acres atque infignis efficaciiE, & imprimis
    Quiyainii, Lufitanis Malagueta ,
    ^iya-apua five Pimenta rodonda , ^iya-cumaci ^iya-ca- &
    rapo. Excipitur tantum unica qua;
    Ptmenta dolce appellatur , five cruda &five condita menfis
    ,

    delitiisinfertur fine uUo calore molefto. Fiores omnium funt candidi, fruftus fanguinei coio-

    ris , femine funt ex flavo aibicante & ferventis caioris, foiiis ocymi fimilibus , iaete virentibus.
    Indigense , Lufitani, &
    noftrates hxc piperis genera omnia, Orientaiipiperiionge praeferre
    foient, eaque, tura exficcata,concifa,cibo,imprimis pifcibus optimum faporem
    tum recentia,
    conciliant, fanitati conducunt. In multipiicem ufum prxterea a Medicis juxta ac vulgo are-
    &
    faftarefervantur nec faciiiores dcponunt fed potius fumunt ad ficcitatis
    ,
    , caiiditatis fupre- &
    mos "radus. Integrum piper recens (quod minoris eft fortis; deglutitum, fummopere vaiet ad
    difcuticndos Stomaciii flatus, ianguidamque concodionem, corroborat denique vifceraa
    frigore obfita. Tutius autem &
    jucundius \\xc praeftat, firite praeparatum ciborumobfoniain-
    grediatur,quod fit aceto, cui integrum piper immerfum fuerit tum quoque fi in puiverem re-
    .

    digatur com modico falis Brafiiienfis. Recens enim tuftim vaiidam proritat
    corpus turbat, ,

    atque pedus maxime infeftat, fi carbonibus impofitum, ejus fumus excipiatur ore vel naribus.

    Omnium liorum fruticum foiia & radices prima baineorum calidorum funt ingredientia.
    , C A p. LXXVL
    T>e (lAguara-cjuija , ejujque facuhatihus.

    Nlliil tutius , niliil praeftantius adverfus vitium iilud ani endemium exiftit liac planta undc ,

    Erva do Bicho nonnuUis , aiiis Erva mora vel Pimenta de Gallmha quoque appellatur.

    Sponte in agris & deviis nafcitui: , atque in arentibus locis maxime luxuriat.
    Perpetuo viret , folio eft mucronato , flofculo exiguo & aibicante , quo excuflb, baccs fuc-
    cedunt
    , ,

    DE FaCVLTATIBVS SlMPLlClVM LlB. IV. 109


    cediint niguie ,
    exigux &
    cleganter copulatje ; quae ubi maturuerunt , nigrum colorcm in-
    duunt; itautnontantum facieextcrnaSolanumaEmulcntur fed & virtCite & efficacia illi fi-
    ,

    millirax exiftant.
    Vulneribus tibiarum , rimis papillarummulierumfolia cum optimo fucceflu apponuntur,
    omni denique excedenti calori atque inflammationi profunt, ardorefque nimios exftinguunt.

    C A p. LXXVH.
    T)e (lAguaradunha-acu ^ five Fedagofo , ejufque qualitatihus

    pRuticefcens & ornatiffima planta in arenofis potiffiimum locis luxurians, a


    , noftris ac Bar-
    baris in ufum quotidianum recepta.
    I
    Foliis eft craffis lS(ep€ta fimilibus,
    palmjc magnitudinis , fugofis , & ad

    taftum plufquam Vrtide afperis. Ex


    quibus exfurgit caulis , granulis per-
    petuis, eifque viridibus coopertus
    more PUntnginis , nifi quod fummi-
    tas iiliuscaudaeScorpionis inftar in-
    curvctur ,
    quae finitur flofculo albi-
    cante&parvo.
    Inter abfl:ergentes & mundifican-
    tes numeratur haecplanta, contra
    vulnera& ulcera, quod fimul confo-
    lidandi qualitate poUeat ; tum &
    contra cutaneos affedus ex adufl:io-
    ne natos feliciter adhibetur, five fim-
    plex five compofita.
    ,

    C A p. LXXVIII.
    De fcunda Cua^omonga ^

    -
    ejufjue qualitatihHs,

    EX lcnta
    radice dulci
    & recta & paucis
    ,
    ,
    oblonga , tenui,
    fibris ve-
    fl:ita , tres velquatuor progerminant
    caules , partim humi repentes , par-
    tim flirredi , rotundi , nodofi , viri-
    des.atque exparte rufefcentesre quo-
    rum nodis prodeunt quatuor folia
    fibiinvicem oppofita appofita ha- &
    bentes , obrotunda mollia ,fuperne ,

    faturate viridia , inferne albicantia :

    quodlibet autem folium fuo petiolo


    infidet. Summitas vero caulisflofcu-
    los habet umbiHcatim pofitos exi- ,

    guos dilute purpureos. &


    Celebris utique omnibuspariterlndigenis &Incolisherba, Iponte inlocis arenofis luxu-
    rlans. Ejus radix tenuium eft partium qux ab iUis ex,
    aqua fontana , fi me audias ex aqua Pa- ,

    gimirioba Orobi fpecie, coda & fubinde potata, urinam provocat ,


    renibufque & veficse
    maximopere prodeft.
    C A r. LXXIX.
    T)e CannaSihefri ejufcjue ufu.

    ARundoquxdamhicnafcitur, quam exLufitania olimhucdclatamteftantur. Excolitur


    jam in hortis, Indigenis prius incognita. Sature admodum viret, cannjE quidem facchareos
    altitudinem excedens , cseterum illi quam fimillima. Radicem habet admodum magnam
    dilute flavam , nodofam , atque radicis Chinae inftar ponderofam.
    Ejus fubftantia in pulverem redad;a, & ex vino pauxilla quantitateexhibita, tamvalide
    . 0 $ urinas
    ,

    j
    GvlLIELMlPlSONlS
    &menftrua movere , foetumque mortuumexpellercdicitur/utquibufdamvix tutum
    urinas
    medicamentum vide*atur.

    C A p. LXXX.
    T>e ^afourinha five Tu- ,

    peicalpa, ejujque virihus,

    'Ihil vulgarius in triviis undi-


    1
    quaque crefcit quam Bafouraj
    qua /Ethiopes dominorum fuo-
    rum aedes verrere folent. Alia huic
    affinis, fed mmor, Bafourmha dida,

    in longe nobiiiores ufus a Medici-


    nx peritis applicata, Brafiiienfibus
    Tupeicava nominatur.
    Herba non in filvis , fed apricis
    campis, in viis & deviis paffim ki-
    xuriat. Vix cubitum alta, tenaci-
    bus , tenuiffimis multis caulibus
    ornate exfurgit qui undiquaque •,

    plurimis anguftis exiguis acu- &


    minatis foliis , hinc inde fibi invi-
    cem oppofitis, veftiuntur. His in-
    fertiapparent infiniti oculi virides,
    aciculje capitis magnitudine , e
    quibus flofcuUdilutealbicantes&
    caerulei erumpunt.
    Totiusherbx, prxfertim juve-
    nis , decoda balnea
    , ,
    fuffimigia
    admodum funt anodyna, emol-
    lientia& attemperantia ut tot in- ,

    fignibus CMdvis m Brafilia luxu-


    riantibus proeferri debeant . Nec
    memini meinTenefmo, Aniin-
    flammationibus vel doloribus, > .
    ..

    priefentius adhibuifle remedium tam familiare, five externe, ut fupra diaum, admotum?
    five per Clyfteres in)e£tum.
    Huic emoUiendi qualitateaemulxfunt
    herbzE Paratura & AmongeabajQXtQmm di-
    gnitate multum inferiores.

    C A r. LXXXI.
    T>e C^aataja^ejuffie qualitatihm.
    uliginofis & apricis campis ele-
    INganspratis
    planta Caaataja reperitur unico
    :

    tenuiffimo caule vix palmae altitudine af-


    furgit, femper laete virefcens cujus
    medie- :

    tati folia haud multa , exigua annafcun- &


    tur, rotunda, giabra, tenuiffima, &fub-
    inde pro naturaelufuinextremitateftriata.
    Ex caulis autem fummitate , fubtiliffima

    filamenta inutilia emergunt.


    Radice eft fibrofa , tenui, patva, fub-
    amari faporis.
    Inter nobiliffimas vcre medicinales &
    aperientes hsec herba merito cenfetur a pe-
    ritioribus Incolis a vulgo profano vix
    :

    cognita, & nondum in ufus applicata ; ut-


    DE FACVLTATIBVS SiMPLICIVM LiB. IV. III
    pote cnjus manibns vix tuto permittitur tam medicamentum. Quippe illius decoCtum
    efficax
    vel fuccus , tum quoque pulvis , fi , pauca
    exficcetur quantitate exhibitus tam valide menfes ,

    movet, utnonimpuneabomnibuscapiatur. Egoruccumrecenterexprefllim ad 5). circiter,


    ex convenienti liquore propinatum , menftrua & urinas , tum quoque excrementaper alvum
    fatis vehementer aliquando exturbafle , obfervavi.

    Cogitct fedula pofl:critas de ulteriori hujus aliarumque plantarum vero ufu atque abufii.
    ,

    C A P. LXXXII.
    yariis C^raguata /peciebm y eammquequalitatibus.
    TMmenfi eflet laboris omnes & fingulas elegantum harum ftirpium diffcrentias notarc. Pri-
    •*'mam itaque & prjEcipuam Caragmta-acanga ^ ex univerfa illarum familia, defcribendam

    fufccpi,qo3e frudu
    efculento & Me-
    dica facultate co-
    mendatur.
    E terris potiffi-
    mum glebofis prO'
    venit, olim filve-
    ftristantum, nunc
    ob ufum &elegan-
    tiam exculta.
    Nafcitnr foliis

    in fpeciem gladii
    mucronatis praelongis , utrimque ferratis denticu-
    , ,

    lifque adeo acutis , ut nuila arte tradari , frudufque,


    quem intimo gremio occultat vix impune erui pof^,

    fit. Eum Barbari proclamant divenduntque. Figura

    eft digitali , cujus longitudinem craffitiem adae- &


    quat colore tam intus quam extus albo, & ad flavum
    -j

    inclinantc; femine totundo &


    nigricante: Carne
    fpongiofa, multoquefucco turgida, quas palatoaci-
    dulo faporeapprimeapplaudit. Cavendumtamen ne
    affluentius utaris quod dentium ftupOrem non fo- ,

    lum inducat fed linguam atque fauces fauciet , pa-


    , &
    latumque excoriet , ut non immerito ^iljptong^
    a nautica pube nominetur. Succus Cochlearis menfura addito pauxillo Sacchari infantibus
    ,

    cxhi-
    .

    112 GVlLlELMl PlSONIS


    exhibims eos vermibus & orisScorbuto liberat. Adhsec febricitantibus prodeft. Menftrua
    & urinas ftrenue , imo plus jufto , non decenti dofi propinetur provocat. A praegnantibus
    fi ,

    manducatus foetum ejicit. Cujus rei non ignarze meretrices ut viris tuto fe proftituant fcele-
    ,

    ratam infanticidiam exercent.


    Optimum vinum ex eodem plantse frudu exprimitur,.& ufui refervatur.
    HaCtenus de Caraguata maxime famiUarij fed nec iila in totum prsetereunda, quae Caraguata-
    guacu five magna, appellatur, Pulcherrimafane & rariiTuiia vifu planta , foliis praelongis acu-
    ,

    minatis , craflis & compadilibus , quae ab ipfo fundo ultra decem aut duodecim pedum altitu-
    dinem expanduntur. Elegantilfimum & eximise proceritatis producitfcapum , levem atque
    intus Ipongiofum qui maturus in fummitate multo flore flavefcente decoratur , mox ficcatus
    ,

    retibus feu leftis penfilibus portandis eft aptiflimus ut videre eft in Horto publico Lugd. Ba-
    ,

    tavor. Ignem quoque ex attritu multo & colUfione duorum lignorum eliciunt peregrinantes.
    Folia ultra trium digitorum latitudinem crafla , ftuppam quandam & filofam materiam fubmi-
    &retia fuapifcatorescontexunt. Eadem punfta
    niftrant, equafila vulnerata vcl & leviter,

    fuccum tenacem & pinguem exfudant, & fmegmatis defedum fupplent.


    Aliaedeniquedantur Caraguatd (pecic^s quae faxis horridis ex alto adhaerere confpiciunturj
    ,

    atque vifci in &


    morem arborum ramis truncis innafcuntur. Fruftu purpurci coloris infignes
    funt , caeterum figura Cmarm fimili Amnoi filveftres diceres femine numerofo in caule tenui
    , :

    & recto turgent Folia ferunt denticulata , ampla & Vipfaci inftar incurvata , quae aliquando
    .

    medium fextarium, plus minufve, aquae limpidiflTimae continent,maximo peregrinantium fola-


    cio, qui per loca deferta, nullifque fontibus irrigua iter facientes,ad hanc plantam properant, &
    fitim extinguunt. Sicut mihi cum indigenis mediterranea locaperluftranti nonfemel contigit.
    Polypodium praeftantifllmum his plantis fupernafci folet , omni polypodio ad ufus Medicos
    praefercndum.

    , C A p. LXXXIIL
    T)e Tre^O) yelErva d'amor, ejufque uju,

    PLantam hanc exiguam quidem fed eximiam alii Trevo,


    Erva d'amor nuncupant, quod vifcofitate quadam di-
    alii

    gitis.adhaerefcat. Ramulis fere deftituitur foliaque habet ,

    tenui admodum cauli annexa ; & minutiflfilmas fert filiquas


    ex filamentis pendulas.
    Radixillius parva eft & fibrofa, calida ufque ad fecundum
    gradum , qux ebullitione ex aqua fontana vel alio conve-
    nienti liquorc praeparata , &
    aegris propinata , facile inter pri-

    ma remedia , quae fluxibus ventris ex frigore natis , profunt,


    habetur.
    ^
    LXXXIV.
    C A p.

    T)e "Tapjra pecu ^ jiue Er^a do Figado^


    ejufjuefacukatihus.

    DE qualitatibus tam celebris Herbae plerique Incolx inter


    (e conveniunt, eamque inter frigidas agnofcunt: verum-
    tamen de nomine diifentiunt, quod velex fimilitudine,vel ex
    ufu, improprie hic velille rufticus Lufitanus pro arbitrio
    imponit nam quibufdam Lingua di Facca, aliis Rahe di rapofo^
    :

    Brafilienfibus appellatur Tapy rapecu> inomni terrscgenere


    fponte nafcitur, facie & ufu nulliincognita.
    Caule plerumque nititur unico, qui fupra tibiae altitudinem affurgif, folia fert dcntata,
    moIIia,obIongaquidem. fedangufta, figura penepyramidali conftri6ta, donec circa fiim-
    mitatem caulis , foliis tenuiflimis &
    flofculis albicantibus ornate finiatur.

    Haec planta quod abftergendi , aperiendique fimul ac refrigerandi praedita fit facultate,
    ,

    omnibus contravulnera&uicera inpretio ufque adeohabita eft, ut vulnerariam nominent.


    Lxperientiores £rva do Figado nuncupsLmnt quod praeter externa mala , Hepatis quoque in-
    ,

    terna, deobftruendo reftituat,fidecodum illius exhibeatur, apofematis loco reiteretur. &


    ItautMedicis sequeacChirurgis decantatafit,
    Cap.
    A* DE Facvltatibvs Simplicivm
    C A p. LXXXV.
    De HerbaLanugmoJa ,eju/queujH,
    Paucioribus cognita,& in nupcmmaperegdnatione mihitradita lizecHerba, afpeau
    egrcgia. Quamhaaenus veronomine deftkutam, primo intuituZ^;2/^^/«o/^;;?appcllarc
    ^

    ,
    placuit, quod caulem
    lanugine obdudtainvcniflem.
    &
    Frudum fert rotundum &viridem: Radicem habet
    folia

    parvam & tenuem non ingrati fed fLibamari faporis cum


    quadam adftridione.
    ,

    Contra fluxusventris a frigore natos , apudquofdam


    mediterraneos Sc remotiorcs incolas familiare efl: reme-
    dium mihique admodum commendaturo , fed nondum
    ,

    in ufus adhibitum.
    Lib.IV.

    , eaque exigua

    ,
    ,
    11}

    pulchra

    C A p. LXXXVI.
    T>e Fite arhufdna , ejufciue qualitatibm.

    X avium, qu3£rf/)';i?jLufitanisdicuntur, ad
    fl:ercore
    'arbores Aurantiorum depofito, herbanafcitur volun»
    taria , quje vitis arbuftinx inftar, fcd folio Mjrii majoris
    fimiU , ipfi arbori maritatur quam prx nimia luxuria
    :

    tandem cooperiens exitium totaleiili infert. Sed quan-


    ,

    tum haec Zizania Aflyrice malo noxia tantum homini ,

    proficua exiftit. Quippe a radicibus &ramuiis contufis


    & ex oleocommuni frixis, emanatinfignemedicamen-
    tum calidum, cuiuscrebrisinundionibas, ad vices ali-
    quot reiteratis venrris & pedum inflationes tam adul-
    , ,

    tommquam puerorum, exfrigido dcnat^, feliciflime reftituuntur, Adeo difcutere & con-
    fortare creditur hoc oieum , priefertim vetus,
    Ut nulii remedio cedat , meritoque a longe
    diffitis rufticis tanquam domefticum refer-
    vetur.

    C A p. LXXXVIL
    T)e variis j^eciehm <^5\da?tgues ,five
    Mangles^ &
    earum qualitatihm.

    jUantum arerumExoticarum fcriptoribus


    .didici,per omnesindias, paludofa loca,
    falfedine vicini maris imbuta, ab hoc arborum
    genere, quod Mmgue vulgo vocant, obfiden-
    tur. Cujus quoque meminit Car. Clufius. Sed
    cum potius ob rarum & eximium crefcendi
    modum, quam ufum hadenu^ tradita fuerint,
    operxpretium erit penitius naturam illarum
    introfpexiflle.
    Tres dantur fpecies Mangue : Prima Cereiba^
    quae Mmgue eft alba.
    Secunda Cereibuna, quse
    nonradices ex ramis in terram agit nec tam ,

    tortuofo flexu luxuriat.


    Folio eft craflb , glabro , rotundo dilute ,

    viridi , flore albicante


    exiguo frudu valde , &
    amaro , nucis avellanae magnitudine quibus a ,

    palumbis &
    cxteris volucribus , defeftu me-
    lioris alimenti, ingurgitatis, adeo earum caro
    amarefcit, ut vix efculenta fit. Cortice exiftit
    P '
    rubro.

    1
    ,

    GVILIELMI PISONIS
    conficitur pifcatoribus quoque ad re-
    rubro, ex quo Rhois coriaria, Europaea haudinfcrior , ,

    tia tingenda, in quotidiano ufu.


    Tertia poftremavcra ci^Mmgue Guaparaiha dida,
    & ca^teris magnitudine & praeftantia

    lontrefuperior. i^ftivis mcnfibusfert filiquas inutiles , pulpaamara refertas , oblongas duas


    fimulcopulatas-, ejufque admirandus eft crefcendimodus. Sicutenim ramos in altum ver-
    gentes & pyri inftar frondefcentes habet , ita multi cjus rami <t(pv)^oi in radices converti vi-
    Jentur, quod deorfum tendant &
    fub terram fe figant aliifque ramis apprehenfis iis copulen-
    , ,

    tur, fimulque fe cohsreant quam primarii arboris trunci , ita


    protrudant, nec minus firmiter ,

    ut ex multis caudicibus fimul connexis arbor conflata videatur egregio fane fpedaculo & fin- ,

    gulari arboris hujus natura.


    Radix autem ipfa qnx mollis eft & humida filTa & tofta calida punaurx venenatae utriuf-
    ,'
    ,

    quc pifcis Niqui, appHcata, ejus dolores fedat & membrum la^fum reftituit , licet prima fronte
    dolores exafperet. Magnum fane remedium eft, & a pifcatoribus primo inventum nobifque
    traditura.

    G A p. txxxvni.
    "--^
    'De Cumm-ape,ejujquequalitatih^.

    tanta vegetabilium multitudine noh mirum eft, quafdam hominibus tantum, quaf-
    INdam folum cjeteris animalibus vel prodelTe vel obelfe. Inter has
    ,
    ,

    , exiftunt imprimis Cu-


    ruru-ape & Guajana-Timbo U- .

    traque in Medicinam receptaj


    utraque pifcibus noxia. Quas
    proinde potius inter falutiferas
    quam venenatas recenfendas exi-
    ftimo.
    Hxc itaque Cururu-ape nec
    facie , nec efficacia vulgaris exi-
    ftit. In vaftis nemoribus aliis ar-

    boribus innititur. Ligno eft te-


    naci& fiexibiU , foliis decoratur
    oblongis , dentatis , cx fe invi-
    cem , ad ficus fere IndiccE mo-
    dum, pronafcentibus. Ita ut non
    raro , pro naturx lufu , quinque-
    folium conficiant , inferius duo-
    bus expanfis foUis ,
    fuperius tri-

    bus eminentibus.
    Frudus feu fabas profert , uvae
    figura &
    magnitudine , cxterius
    la;te rubentes interius candida
    ,

    pulpa refertas , fub qua nucleus


    nigerpulchre emicat. Hifrudus
    ad abufus potius quam ufus re-
    cepti funt quippe contufi, aquas
    :

    venenata quaUtate inficiunt , ita

    ut pifces inebrientur morian- &


    tur. PoUa autemviridiacontufa
    appUcata, eorumque recensfuc-
    cus vulneratis tantura prodeft
    quantum fruftus alTumtus aUis
    animantibus folet obefle.Adeo e-
    nim quaUacunque vulnera, etiam
    prima intentione , mundificat &
    reftituit, ut merito inter prscipuas vulnerarias hasc Herba numerari mereatur.

    Cap.
    . )
    ,

    De PaCVLtAtIBVS SlMPLlClVM LlB. IV^ 11$

    C A p. LXXXIX.
    De ^limboj ejufquefacuhatihus

    PRaeter nominc Cipo nuncupatas eiTe diximus variac


    cas quas gcncrali mirabiles dan- : &
    tur Herbae Tmiho
    a,(pvykoi, vulgodidoe, &
    variisufibus &aburibus dicatas; qux omnes
    jucundum dant fpedaculum, Quxdam enim inftar funium , in aere tenfx vix pollicis craf- ,

    fitiei, ad altillimarum arborum faftigia enituntur, indeque rurfum demiCfae humi fe praeci-
    pitant; unde denuo continuato& tcnacifTimo ductu infurgunt in infinitas chordas, ita ut
    lilvas vix penetrabiles connciant. Quaedam verofunt humani cruris craffitie, triangularis
    quadrangularis , & rotundje figurx ,
    arborumque cacumina adzequant ,
    eafque nunc hederse
    in modum ampleCtuntur , nunc eas rurfus deferunt, atque in nodofos gyros concinnos &
    hinc inde luxuriant adeo flexibiles
    , validse , ut &
    quoquomodo conftringas , numquam rum-
    pantur. His Tiw^c-^^^f/i! a magnitudine illis TimbodeCono •,
    a vulgo nomen inditum, quod
    vietoribus ad vafa liganda, contufa coriariis Rhois , Naupegis ftupjE vices praebeat. Pifca-
    toribus ad retia nonfolumtingenda, &pr3efervanda infervit: fed & ad Pifces capiendos , in-
    teripri &exteriori fubftantia abutuntur. Quibus ad Fluviorum ripas ( ut ipfe multoties vidi
    contufis, aquas atro colore &
    virulentia quadam inficiunt, undePifces nontam moriuntur
    ftatim, quam vertiginofi &quafi ebrii in retia fepraecipitant. Malequoquefit pecoribus fi
    ex hac aqua bibant. Sequitur Gmum-Ttmho nomine &
    noxia hac qualitatc praecedentibus
    fimilis, caeterum diflimillima apparens, quce fola in Medicosufusreceptaeft , foliis non &
    folum non caret ficut multx
    , alix Timho fed floribus rubris, filiquis &
    decoratur quarum & :

    cortexfuccumquidcmPifcibusquoqueinfeftum , fed impetigini & puerorum fcabiei, caete-


    rifquehujusgeneris affeftibuscLitaneis , proficuum continet; fi probe partes afFedise illo fri-

    centur fucco.
    C A p. XC.
    DeTaratura ^ ejujque qualitatihus,

    \c\xt Carex, Belgis l^dlH/ in HoIIandiae locisarenofis circamare; ita fere in fitientibus&
    S arenofis IittoribusBrafiIiaeha;c HerbaP^r^/^^/-^ confpicitur. Raroad cruris humani alti»

    tudinemafcendit; cauleduro, ligneo, rufficoloris ,foliis multis tenuibus, fature viridibus,


    ad tadum afperrimis , ornate comatim aflijrgentibus.
    Radix eft tehuis , aromatici odoris quae fufFumigiis , balneis , in ani
    •, inteftinorum af- &
    feftibus ,indita , non folum emolliendi , fed &roborandi facultate pollet, atque in pretioa
    Lufitanis habetur.
    C A P. XCI.

    T)e Ihirarema , Jive T^ao d'Alho , ejujquefacultatihus ; &- Tipi,

    ALiquot plantze, invaftisBrafiiiaenemoribus reperiuntur,quaeufqueadeo ^///V quaiitates


    lemulantur, utvel leviflime attadae gravifllmo odore filvas & acdes integras inficiant^
    afque fimul capiti & naribus obfint. Duae diverfjepotiflimummihi innotuerunt, quarum
    prior ibirarema Brafilienfibus Pao vel Cipo d'K_y4lho Lufitanis nominatur. Illi enim fub nomine
    ,

    Cifo compleftuntur omnes illas mirabiles herbas in filvis luxuriantes , qux altiflimarum arbo-
    rum cacumina adasquantes eas flexuofo & tenaci du£tu ampleduntur.
    ,

    Pofterior frutex cft arborefcens; rnfilvis, tumquoqueOIindaepromontorioreperitur37/;


    nomine. Utriufque facultates conveniunt & iifdem ufibus inferviunt. Barbari ad duo po-
    tiflimum mala applicant. Cortices admixta aqua contundunt , indeque vifcidum muccum,
    five fmegma vi eliciunt, quonunc puerorum integra corpora, qu;s febribus lentis ob- &
    ftrudionibusillisdiuturnis e frigorenatis, obnoxiafunt: nuncadultorum membra vagis ar-
    ticulorumdoloribus infcftatainungunt&fricantcumfclicifuccefiu. Ego ob ingentem ha-
    &
    rum arborum calorem efficaciam , pofteriorem hanc potius curationem , quam illam prio-
    rem in pueros exercere malui. Multi enimadultia frigidis illis mufculorum, nervorum &
    tendinum affedibus internis & externis ( Curimentos generali nomine appellant Lufirani
    ]
    crebra & forti hujus muccilaginis inundione rcftitui folent.

    Cap,
    ,

    1I6 GVILIELMI PlSONlS


    C A P. XCII.
    T>e Qjfninga Ten ,
    eju/que facuhatihus,

    ATlingATeri dida eftplanta fruticefcens, quae pafiim in filvis Brafilias na-


    Birarilienfibus

    fcitur, floreexiguoalbicante, cuipaticaeuvulse e coeruleo nigricantes , Sambucibaccis


    fimiles , fuccedunt. Foliis decoratur lanugino-
    fis , vuidibus quidem fed
    ovalis figuras , trifte ,

    afpedu pulcherrimis 5 ad tadum inftar urtic^


    mortux, mollibus &veluti lanuginofis quse- ,

    que nervis multis & craiTis diftinguuniur.


    Polia recenter contufa vel in pulverem re-
    d'a£ta , recentibus &inveteratis ulceribus me-
    dentur prima intentione , fi profunde illoruni
    fuccus autpulvis iis iramittatur.

    C A p. XCIII.

    T)e Meem ^ Jhe Canna Indica.

    Nter eas plantas quae in Europse regionibus


    calidioribus ex Indiis tranflata; vigent , haec
    ornatiftlma quoque datur, quam Cafmm Americanam nonimmerito appellarunt, quod
    ejus Stolones Canmrum , five
    arundinum modo firmi , no-
    dofi extus & fpongiofi intus
    reda odco vel novem pedum
    in
    altitudinem exfurgant. Prima
    illarum occurrit illa qux Mee-
    ru Brafilianis didla cujus cau- :

    lem viridem folia folitarie po-


    fita ambiunt , duos ferepedes
    longa. Caulis fuperius in alios
    ramulos dividitur , aurei colo-
    inodoros produccn-
    ris flores

    tes quibus capfula five frudus


    ,

    echinatus.primum viridis, mox


    nigrefcens, ubi maturuerit, fuc-
    cedit in quo pcr cellulas diviia
    ,

    funt multa feminis grana , ni-


    gra , levia , raagnitudine & du-
    ritie pifis fimillima , albaq-, fub-
    ftantia quadam repleta.
    Radix mirum in moddm eft
    crafla, tuberofa, longa, fuccu-*
    lenta, fplendens, inftar Cepae &
    fquammisruffis praedita. Hujus
    plantae velCanna Indicae ulte-
    riorem Defcriptione apud CIu-
    fiamLib.4 Cap. 54. tumquo-
    que apud noftrum Marcg. vide-
    re eft Ego enim ejus foliorum
    .

    dignitates experientia compro-


    batas exhibere fatago, quae ad
    fecundum gradum refrigeran-
    tia, tum & abftergentiacontra
    multa mala cutanea calida ex-
    terna atque intcrna applicantur.
    Hypochondrio denique dextro
    contra Hepatis calores cum
    oleo Aningae Nympbaeae Bra- &
    fiUcaeimpofita, curationem abfolvuntfeliciter, Ca p.
    S) E FacvltatibVs Simplicivm LlB.lV. \17

    C A p. XCIV.
    T)e Jlbara ^ aJiis TaciViray ejujquefacultatihus,

    Iirdemlocisrilveftribusatque triviis umbrofis luxuriat aliaqusedam planta afpeftu pulchirajt


    ftolonis& radicis firmitatc atque pondere Cmmm
    quoq-, Indicam ; fed fummitate fua Ltlium
    Americanum filvcftrc xmulansi
    quoque licet praElongis,an-
    foliis
    guftioribus tamen eft & ex imo
    caulis erumpentibus. Florede-
    nique (licet leque flavo &ino-
    doro ficut Canm Indica) majore
    & cochlcariformi , nuncincur-
    vato, nunc in poftica parte inftat
    cufpidis extenfo. Semineeftni-
    gro, & radice bulbofa,ficut Mee-
    ru, pr?edita.
    Folia vuhicribus & ulceribus
    utiUter adhibentur , wndQ. Herba.
    dos feridos vulgus Lufitanictim
    nominat. Tuberofa & fuccu-
    lentaejus radixaNigritiscome-*
    ditur &ab omnibus pariter In-
    colis intenfa; habetur calidita-
    tis , ac proinde Hifpanis a;que aC

    noftris Chirurgis Batavis in quo-


    tidiano habetur ufu maxime in
    Apoftematis &
    ulceribiis raa-
    turandis.

    C A P. XCV.
    T>eTupaipI^ aliis

    X)rucatu,

    "OLanta eft nobilis , quae nunc


    humi,nuncfuperarbore(ficut
    aliae multas planta;) fine radice luxuriat, interque bulbofas ,
    quod bulbum habeat praegrandem
    &iitilem, facileprimumlocum meretur. Cujusfiformara externara, fi vires ipcdcs, fquil-

    lam Europzeara diceres, quod iilara per omniareferat; acproinde Brafilienfes Indigenas a po-
    tiori videntuc nomtnTupaipi, quod bulbum
    fignificat , Lufitani Cehola , irapofuifle. Folia
    habet nuraero quinque velfex, tribus nervis
    fecundum lorigitudinem praedita, nec florem
    nec frudum ferentia-, funt autera cubitum lon-
    ga, gladiata, inferius definentia inbulburail-
    lura praegrandera quimeduUam virefcentem
    ,

    pinguem & inodorum , fed fatis eflScacera fup-


    peditat. Dolorcs enim fcdare ex calore natos,
    perhibent Barbari:Lufitani vero mecumipfum
    bulbum in ufum quotidianum ficut fquillam
    Europaeam feliclter applicabant.

    C A p. XCVI.
    lucjuiri^ aliis CaaeOy fpeciehuS:^
    eju/que facuhatihus,
    iUas HerbjE caftae vel mimofae, (ut quidam
    nuncupant) diffbfentias notavi.
    Prior quis fruticefcens eft, in mediocrem altitudinem attollitur , caulibus ftriatis quadratis,
    P ^ viri-
    ,

    funt muniti. Ad latera per intervalia ex-


    viridibus qui frequentiffimis fpinulis flavefcentibus
    ,
    longi . itidem fpinoii. Quilibet autem in extremitate
    tcnduntur ramuli , duos aut tres digitos
    habet ut plurimum quatuor folia
    duo juxta fe appofita, fefquidigitum
    circiter longa , inferius albis pilis ve-

    ilita.fuperius laevia & viridia non fer-


    rata. Ad
    fingulos illos ramulos pro-
    veniunt tres vel quatuor pediculi
    breves,&in iis capitulum rotundum,
    villofum , album, cuialiquidpurpu-
    rei admixtura, qui flos efl. Poft quos
    fequuntur filiquulje in orbem difpo-
    fitsE, longis pilis albis veftitse, in qui-
    bus femen continetur.
    Pofterior , eaque nobilior herbe/^
    cens , vix humo fe erigit utraquc ,

    fpinis crcbrioribus horref, utraque


    manu contredata, licct levilTmie,

    contrahitfolia, &ftatim rurfus ex-


    plicat. Optima qux eft, jucunda vi-
    riditate , foliis exiguis , fed latius ex-
    panfis, Fraxini inftar, utrimque con-
    geftis,floreepallidopurpurafcente, >
    ^

    confpicitur . Caulem habet adeo tenuem, ut craffitie filum fenceum vix fuperet.
    Hjecfpadiceicolorisfiliquis echinatis& oblongis involutum iUa afpens & rugofis fphas-
    :

    rulis ejufdem coloris ,fed pufiUum femen profert. Ex


    arenofo & efi^^to folo, utraque ut plu- ,

    rimum, nafcitur. „ - . , . .

    defcriptionem
    Hanc ftirpem Orienti cum Occidente efle communem a Cofta teftatur qui ,

    dubitet Clufius, utrum admota


    ejus licetvaldeimperfedam. nobis reliquit. Neceft quod
    manu marcefcat; toties enim contadu complicari, modicoque intervallo denuo
    exphcart
    denuo revirefcere, venflimumelt.
    vidimus. Sole quoque cadente fenefcere, oriente vero
    noftri non eft nuS^s re-
    Sunt qui motum fpontaneum & fenfum iUi tribuant. Sed quia inftituti
    proferemus ea qux ufu atque expenentia comprObata &
    z
    fellendistemporis a auram j facere,
    nemineanteproditafcimus.
    Brafs-
    . :

    deFacvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 9


    Brafiliani , fi ciii forte necem moliantur, momentum hujus herbae in pulverem trita;,
    epulis indunt vitamque eripiunt. Hoc admirationedi-
    ,

    gnum, quod nullum huic malo remedium aurantido-


    tum a Medicis hucufque repertum,ipfi radici hujus Plan-
    tx praeferendum. Haec fiquidem liberalius porrefta , vim
    veneni retundit. Folia illius venenata in emplaftri for- ,

    mam reda£ta,fl:rumasrerolvunt &curant.


    C A p. XCVH.
    Deju^icd^five Srva d Empige ^ ejujque
    qualitatihus,

    pafcuis irriguis paulo fupra graminis altitudinem


    IN
    exfurgit caulis tenuis, junceus, ex planta gramini
    fimillima , fed concava & fucco refrigerante referta.
    Brafilienfes appellant lupicai. , Lufitani Erva d'Em-
    fige,Menfibus pluviis frequentius provenit hic cau-
    lis , & non
    minus ipfo afpedu , quam ufu eft gratus
    quippe in fummitate gaudet capitulo exiguo ele- &
    ganti.
    Ob praeclaras virtutes praecipue ad toUendam im-
    ,

    petigincm atquefimiles cutaneos afFe£tus, ex calore&


    humorum acrimonianatos , vix ulli eft incognita planta.
    Quippe fololiquore plantae recenter contufae, pars af-
    feda fortiter fricata , fummum accipitfolatium , & pruri-
    tus intolerabiiis mitigatur& fedatur, quinipfaimpetigo, finonfoveatur a multo tetro hu-
    more,tollitur.
    C A p. XCVIII.

    Fatfaons d'Empige , eommque cjuali^

    tates ^atqueu/m.

    INter tot Smilaces & Convolvulos arborum ,

    cacumina pafllm confcendentes hic filiquo- ,

    fusConvolvulus vifuatque ufu cceteris haud eft


    inferior , utpote qui admodum tenax finuofis
    flexibus , frondofis , magnis & glabris foliis
    hinc inde vagatur tenuibus phafeolis
    , & &
    cubitum longis eft ornatus , qui merito a Lufi^
    tanis faba; Impetiginis, five Faifaom d'lmpige,
    vulgo appellantur. Quce filiquae menfibus plu-
    viis detradae immaturae &virides, fucco tur-
    gent praeftantiflTimo , eoque frigido acri, &
    quo fi fricctur qui Impetigine laborat non le- ,

    ve folamen accipit, imo curabitur, fi aliquoties


    reiteretur remediu m
    Quando maturuerunt filiquae tempore asfti-
    vo i mox exficcantur tuncque non folum tu- ,

    nicam externam , fed & fuccum atque femi-


    na, quibus fcatent, paulatim nigrefcere a- &
    romaticum odorem fpirare comperies ve- :

    rum tunc praedido malo minus aptae judi-


    cantur.
    Quo nomhie a Brafilienfibus nuncupeturp
    nondum a me obfervatum : alioquin planta omnibus eft notilTima.

    Cap,
    I20
    GVILIELMI
    \J ^ V 1
    PlSONlS
    c A p. xcix.

    T>e Mafarandiha, ejufiiue facuhatibus.

    A RBoR h^c Cerafum altitudine non folum , fed & ligno ,


    folus fruaibufque xmulatur
    apparet. Olim filveftris & m montofis potif-
    Adque, e longinquo confpixiatur, fimillima
    fimum , nunc in
    locis nafcens
    hortisLufitanorum quoque ex-

    coUtur. Floret menfibus hyber-


    nis, moxque fertfrudus infini-
    tos,cerafiquidemEurop3ei ma-
    gnitudine & figura ,
    cxterum
    multum dilTimiles ;
    quod peili-
    cuia veftiantur tenaci, crafl^a,
    prius rubefcente , fed ubi matu-
    ruerint,miniati &triftis coloris:
    prseter duriorem quem conti-
    nentlapidem, lafteo turgent li-
    quore dulciftimo, eoque non in-
    grato , ac proinde ab omnibus
    pariter incolis inter epulas expe-
    tito. Qaia temperatecalidus eft
    hicfuccus, &
    nutriendi facultate
    poUet , expreflus emulfionis in-
    ftar exhibetur ; tum imprimis ^
    remediis pedorahbus admixtus
    ,
    guttur
    contra frigidiores peftoris afFedus velfolus velaliis :

    denique &
    afperam arteriam male
    affedam maximopere mulcere
    ,

    compertum eft.

    C A p. C.

    T>e Amongeaha, ejufque fa-


    cuhatihus,

    MoNGEABA herba qux gra-


    -minis videtur fpecies , in aue-
    nofis locis fponte luxuriat, ultra &
    tibix altitudinem aflurgit, unico
    caule eoqueduriore fereligno- &
    fo, fohis oblongis Gladioh in mo-
    dum nafcentibus.
    In fummitate capitulo afpero
    inftar ariftx Panici filveftris deco-
    ratur.
    Pacies hujus plantx mihi diu-
    tius nota quam ufus ; quippe ab
    iUisIncohs tantum mihi traditus,
    quibus Malvae & Bafourhinae co-
    pia deeftquod earum emoliien-
    ,

    tium herbarum vices fuppleat , &


    eodem modo prxparata & externe
    adhibita ufus eofdem praeftet im- :

    prirais autem fomentis & lavacris


    ex illa confeftis anum ex Tenefmo
    '

    affliftam demulceat , magnumque


    iihfolatiumadferat.
    ,

    DE Eacvltatibvs Simplicivm Lib. IV. 121

    C A p. CI.

    T)e Ibipitanga ^ fiue Qrajb "[Brafilianaj ejujque cjualitatihm,

    T A N G A vel \Jbipitanga olim filveftris tantiim', fcd nunc ob ufi.im in hortis Lu-
    p
    IB i i , ,

    fitanorum & Batavorum quoque exculta merito inter Ccrafos^vei Prunosob florum&
    ,

    fru6tuum fimilitudinem referenda eft nifi quod trun- , :

    cus contortus in varios ramos hinc inde difpergatur-


    Foliis eft faturate viridibus ad quorura exortum flores ,

    albi quatuor foUolis conftantes prodeunt. Undefrudus


    rotundus inftarbaccaemoriprimo miniatus, mox laetius
    paulo rubefcens & odoties profunde ftriatus emanatj ,

    menfibufque pluviis potiflimum maturefcit. Umbelico


    ex minimis foliolis congefto eft praeditus. Cuticula eft
    tenui pulpa rubra admodurnquefucculenta, faporis ca-
    lidi Scfubamari, cumque grato acore aftringentis. Lapis

    qui continetur unicus nucleum calidum


    , amarum ha- &
    bet, FruiJius autem hi celebres , fecundae menfe deliciae
    non folum funt, fed & aegris prodefle folent: vcntricu-
    lum enim languidum mire reficiunr , flatus difcutiunt,

    naufeam ftomachi reprimunt. Pedori denique, fi cum


    pauco facchari exhibeantur, folamen adferunt.
    Cap. CII.
    T>e faniparandiha,

    DE vulgari hac arbore in triviis no-


    tlflSma ne aftum agerem , pauca
    addenda habeo, praeter ea quae a Georg.
    CUarcgravio Fol. 109. funt dida. Ra-
    morum hujusarboris paucitatem , fo-
    liorum frequentia compenfat , quibus
    foiis vis medicatrix,quantum hadenus
    conftititjinfita eft: nam florelicetin-
    figni, pulcherrimo, fuaviffimique odo-
    ris , tum frudibus egregie copula-

    tis pomi magnitudine, quibus nuclei

    fplendentes inhasrent, ornctur: nihil


    tamen Cuhnoe vel Pharmacopaeae ufui
    funt. Foiia autemhaec inordinate ra-
    mis ipfis oblonga pedem ul-
    annata ,

    tra , nervo fecundum longitudinem


    multifq-, coftis fecundum latitudinem
    confpicuiSjVel intcgra,vel contufa, he-
    patifque regioni applicata aliquandiu,
    durities &obftrudiones hypochondrii
    rcftituunt eifdemque malis, fi rite ex
    :

    arte praeparentur, atque in Apofcmate


    exhibeantur, conducunt: ac proinde
    numero aperientium afcribenda funt.

    C A p. CIII.

    T)e Cjlohulo bovinoJlliuJq;ufi4.

    VAux magnitudinis poma rotun-


    da, inboum ventriculis repeita,

    Qux examihans interius ex meris pilis bovinis


    ianiones ad me deferre folebant. penitius
    & exterius glabra, nigra & dura pelle tegi. Unde
    araifllme compaais conftare tomperi ,

    evellere, qui cum ab omalo dt-


    crediderira boves fibimet, pruriente cute, dentibus pilos
    majons magnitudinem
    geri nequeant, in maflam coguntur rotundam, qnx
    poftea in pilae
    GVIL. PlSONlS DE FACVLTATIBVS
    SlMPLIClVM L I B. I V. .

    122,
    incedunt: fficut caprex quibus lapis Be-
    excrefcit,unde anhelofi &quafi afthmatici diu
    ruftici , nc totius animalis jafturam patiantur, eos
    zoar innafcitur) quod animadvertentes
    maaant. Itauthujuspomiconftruaiofitanimalisdeftruaio.
    Barbarirafurampilofaminterne exhibent contra pertinaces alvi fluxus fanguineos. Ex-
    fieri folet, contra hsemorrhiagias Cum
    fehci fucceftu
    terne emplaftra, ficut epiUs leporinis
    internumremedium imitari malui.
    applicant. Ego hoeexternum; quamillud

    C A p. CIV.

    T>e Corallio abo ^rafilia,

    illam Reciffo vulgo didam, quando maris


    TN quibufdam Paranambuci locis juxtarupem lapideae excrefcentiae nunc arbufcularurn.
    Ireceftibus Uttus minus immerfum eft ,
    infinitae ,

    coelo fereno confpiciuntur Qua: prodi-


    nuncBralficarciprin^inftar fadx, inipfofundo,
    verfitate vel algs, vel fungorum ,
    plantarumque maritimarum ( quibus Cryftalh morc pau-
    latim finsulis acceffibus aqua falfa vi
    SoUs agglutinatur ; vario &
    miro natur^ lufu cre-
    duriffimae, fi infolentur in littore ficco, niveique co-
    fcunt, atque e fiindo erutiE, mox
    loris fiunt A
    Magnatibus in Hifpania &
    Belgio admodum expetuntur ut aedes fubterra- , &
    neas cavernasiins exornent. Maris accolae
    pifcatores in &
    ufum Medicum potiushocCo-
    rafuram ejus contra fluxus ventris &ruentes humores exhibent
    & m-
    raUi eenusadhibent,
    ex arte, ficut ofticinarum CoraUum, prjeparctur , iifdem,
    difcreta quantitate . Quamobrem fi

    ufibus eft dicatum , nec dignitate mult um iUi cedit.

    (^m in hoc K^merica tra6fu ah Eurofm nec facie nec


    fUnm,
    NE (tctum Afrerem circa eas
    efficacia Merunt fe^ cum altis mundi partibi^
    ,
    communes exiBunt , atq^ue ab authortbm
    fatl fuperque fmt defcnpt^ : finem
    operi fum impofiturus , fi
    prim leviort penicillo una, &
    nottpmas attigertm atque tn Syttabum coegertm ut funt
    idelia earum quafdam ufaales&
    , ,

    Mentafirum, ^cetofa, Aloe, Ltlium, Sonchus Uvis Cucumer Afimnm , Alkekengt, qu&
    ,

    qualitate Europm fimtles ,gradutamenillis cedunt. K^corm.Mdua^


    omnes fdvefires funt & Portulaca, Poljpodium [^fruSiui Caraguata fu^
    AlthJa, rttimdlus, Centaurea minor, Filtx,
    Sahia Sihefiris^ pares gradm quafi efficacia
    percrefcens) Vrtica, Serpentaria, Liquiritia ,
    Blitum, Solanum, Ocynium
    tum iis obttnent : Soldanella autem , Perficaria, ramarindis ,

    fiheFire, Nymphea, Artemifia, Cmurbtta


    dulcis &amara , &aliaEuropm dignitate factk

    fuperant

    F I N I S.

    Index
    . 1 6
    11

    N D E X I
    RERVM ET VERBORVM
    A. C. Erva do Capitaon Lufitanis. 90
    Erva do Rato X«^f<«w«. 92.
    Bmmo temo arbor, 77 CAaapi£, herbaqualitates, 90 Erva de noffa Senhora Lufitanis.^^
    Jcaja arbor. 68 Caaatajaherba. 110 Erva dos Cobres Lufitanis. lopi
    AcMi arbor , ^ iUm fiu- Caacicaherba. 102 Erva do Bicho Lufitanis. 108
    Caaeo fpecies. 117 Erva do Figado I«]ifrf««.
    57 iiz
    Caajanduvan herba. 105 Erva dos Feridos Lufitanis,
    AcaricohiH herba qtidittites. 90 117
    Caapebiz berb£ qualitates, 94
    Afiica jiu^iuum victfitudo. 3 Erva d'Eiiipige i«^umf. 119
    Aguape Njmpbei& Jpecies. Caapomongaherba. 105
    91
    Aguaracitinha-acu herba. 109 Caaroba arbor. 70
    108 Cabureiba arbor,'^']. balfamum. ibid.
    Aguaraquija herba. FAifaons d'Empige Lufttan, 1 19
    Aniaxhna Cacaboya ferpens. 43 Fetw contimu in Brafilia,
    o herba. 104 15.
    Aboaj fiu£lus venenatus. Caiaiia herba. loz quotidianA rarifiima.
    49 1

    Albara Camara juba herba. 86 Fedagofo herba. 109


    flatita. 117
    Amenduitu radices. Cambui myrtus filveUrU. 82 Figuero d'inferno
    93 foeri^i?.
    91
    Ambaiba arbor. Caninanaferpens. 43 Foemina BrafiliA f&cundx.
    7^ 7
    Ambua C^WK^i Indica. ii6
    centifes hirfuim. 44 F/«a;«4 ventris. 27
    Amongeaba herba. 120 Canna filveitm, ejufque ufus, 109 Fulgura crebra in Brafilia^
    3
    S7 Cannarum Saccharicultura. 50 F««^j
    Ananas ejufque qualitates. Brafilienfes.
    47
    Anda Caopia arbor. 60
    arbor. 7^
    Andiralbaiariba arbor. 81 Capiipuba herba. 102 G.
    Caraguat/& variin fpecies. iii
    Anzelin arbor. 81 G^r^pte rft«|i«. ^5
    Cara radix. 93
    Anhuiba arbores. 98
    Aninga frutex, jo^. oleum,
    Caranaiba arbor. 62 Gtobulus bovinus. I2t
    104
    Aninga peri herba. 116 Cafcavel ferpens. 41 Gonorrhjia.
    35
    Catbarri inBrafilia. 21 GUabi pocaiba afbor, 80
    Ant& quadrupedes. 10
    Aquarum difcrinien & ufus. u, 12
    Cebipiraguacu arbor, 78 Guajaba arbor.
    75
    Cerafus Brafiliana. 121 Guaparaiba mange fpecies,
    Arabo ferpens. 42 1 14
    Aracaiba arbor.
    Cliabecos morbus Lufitanis. 60 Guaiana-timbo, 115
    74 Cbaljbis
    Araticupana. 48 ufis laudatus, z5 Guabiraba arbor. 73
    Chint&radicisfpecies. Gaefy^ arbores. 66
    Arbores haud altas radices agunt in 99
    Cholera morbm, 29 Gummi letaibte. 6q
    Brafilia, 5
    Cipo de Cobras Lufitanis. 44
    Aroeira arbof. 64
    Cobre de Cipo ferpens. 42 H.
    Ati(& fiecies. 69
    Aurmtiorum creberufmfalubris. 10 Cobre de Veado ferpens. 41 Epaticus alvi fluxus. 3
    Cobre de Corais /^rpw. 42 ri'»! C(jf?<i , ^v^ Mimofa. 48
    CobreVerde ferpens. 43 Herba lanuginofa, ejufqueufus, 113
    B.
    Cocoeiro palma. 62 Hjdropis confideratio, i6
    Copaiba arbor, 56. 57
    BAcoba&Banana arbor. 75
    Copuerucu i/feitum. 38 I,
    Balfimum Cabureiba. 57 CoraUium album Brafil^ 122
    Ban.m.i arbor. 76 IAborandiherb. qualitates.
    97
    Bafourinhaberba. iio
    Cotora rana. 46 lacape gramen junceum. ^6
    Crocodjlus.
    Batata de purga Lufitanis. 93 43 lacuacanga qualitates. 98
    Cuapomonga fecunda herba, 109
    BatatA radices. ibid. I^fM^ic^m planta.
    99
    Cucuraciu ferpens. 42
    Betigas Lufitanis. 34 lampaba arbor. 6j
    Cucurucu ferpens. 41
    Betjs,fiveBetre. 88 laniparandiba arbor, 121
    Cupouna arbor. 83
    Bibora ferpens. 43 I<!r^w?M /jyJioj'. 100
    Curimentos Lufitanis. 2
    Bicho morbusLufitanis, 17532. ver- I^r^wfiZ ferpens. 42
    Cururu-ape herba. 114
    miculus. 38 ^fc intermittentibusfebribus im~
    Cururu bufo. 46
    Boicinininga ferpens. 41 munis. 15
    Boiguacu ferpens. ibid. D. Ibaraee arbor. 71
    Boiobi ferpens. Ibipitanga arbor. 121
    43
    Itttd MedicorumBrafilienf. 17
    Boiti.ipo fcrpens. 42
    Brafdii& aeris temperies,i, fitus, ibid. Ibibohoca ferpens. 42
    anni tempeHates, 2. ferenitas, 3. Djfenteriamorbus. . 30 Ibijara ferpens. ibid.
    aquoris facies, ibid. (fci?2i5,
    4. ^jj^ Ibiracoa ferpens.
    43
    E. Icicariba arbor.
    Prrfi/aTarie, ibid. Solifiicies,\h[d. ^9
    nemcYa& fylv<& t 5. falubritas& Elrirucu apes grandiores. 56 Icif^j rf^fM. ibid.
    incolarumlong&viias, 6. Meduina, liruba Brafilienfibm apeSy^y-y. ea- letaiba arbor. 1 60
    7. Incolarum diverfttas
    , 8. ^m- rum fpecies. 56 ijboja ferpens. 41
    mantia, 10. obfimum, 11. potus EixM minores. ibid •
    lir^j Brafilienfibus mel filveUre. 55
    ufitatifimiis , II. morbi, 12. pro- Emhira arbor. 71 liticucu radix. 93
    gno Uicay 14. E orbii 1 5 Empige X^jjf^m 3-7 Irto <?r&flr. 79
    Erva d' Amor I«^f<t«^. lo^jin inflmmatio ani. 3

    1^2 Inhams
    1 6

    I N D E X Rervm et V E R B O RV M.

    Nhanduguacu araneus. 44 contraLuem Vemeam, 35. comra


    Inhawe radues. 95
    Niqui pfcis vencnatm, 45 Gonorrh&am. ibid.
    Inimbojaherba. 95
    Ipecacuanhat ejufquefacultates. lox
    O.
    Iw^icajf platita. 119
    luftcangaChina Jpecies. 99 Bflru^lio vifcerum naturalium SAcar Arabicum. 49
    Salfa de Praya 103
    luqueri Planta. 117 23
    lurepeba mraque. ib Sanguinis educltones in Brafilia. 1
    84 Oculorum vitia in Brafilia.
    Sape gramenjunceum. « 96
    Turicuar<& herba facultates. 10 z O^platio Hepatis & Lienis.
    Sarcafo Hijpanis. 3

    K. P. Saffafias Bfafil. 98
    Scantamento Lufitanis. 35
    PAcivira flanta. 117 16
    ^H^tU ^^k^ jpafmi jpecies. 19
    Paco caatinga. 98
    Scarificationes vari<&.

    86
    Scolopendra venenata. ,
    44 _

    L. Pagimirioba herba.
    Scorbuticuratio. 24
    Pdmarum differentia. 61
    Seren Lufitanis aura vejpertina. 9
    LAmi& fifcii jecur. ,19 Pao d'Alho Lufitanis. 115
    Siiva de praya Lufitanis. 95
    Loco arbor. 8i ViomoWe Lufitanis. 80
    SpafmusinBrafilia. 19
    Lumbrici ventris. 2,7
    Pao podre Lufitanis. 35 SfMpoj' worto Brafili&. io
    Papula in Brafilia. 37 1
    Sabfolanus Brafilim familiarit.
    M. Paranambuco etymon. 49
    Paratura herba. ^15 T.
    MAchinA UandihocAlcon. 51
    Pe deGalmhzherbaLufitanis. 102
    Machina Sacchari lcon. 50 Jpecies.
    Pimenta da terra i«/tw»fo'. 107 T^;<jo&i£ 95
    Malua dlfco herba Lufttants. 104 T^iw^^r^f^e /petiw ow/wcj
    Pindaiba arbor. 71
    M^iW/JK^^j frutex. 84 47. f^r«»? defcripio & qua-
    Pindova arbor. 61, 6i Z^y,
    Mandihoc&hi^ioriu. 52,
    Pinhones do Brafil. 83 litates. 92
    Mandihoca filveHris. 5 5
    piper longum Brafil. 96 Tangedor Hifpanisfer^ens. 41
    Mangues aiboris varia jpecies. 113 (58
    pifces venenati. T^p^^ 4r!?or.
    Manacafutex. 183 44
    Pluvialis temporis in Brafilia ini- Tapyracoana arbor. 8a
    Mangaiba arbor. j6 1 Tapyrapecu herba. iiz
    tium.
    Jdang.ira feunaherha. 95
    Pluviarum gutta magna in Bra- Tareyboia ferpens. 45
    tr^w fjat^.
    M4«?^y<« ibid*
    28
    filia. Tenefmus morbus.
    3
    M^JKJpm^ fuccusMandioca. 48
    Potincoba planta. 101 Tiwjfco kr&i«. 115
    Maribunda Lufitanis infeilum. 38 Tipi ^«tex. ibid.
    Prolapfus cartilaginis mucronata. zz _
    Marigueinfeftum. „ ibid*
    Pucho tenefmus Lufitanis. 28 T&tFMSi Gr&cis. 19
    Mafarandiba arbor. lio TungainfeBum.
    Pulgera herba Lufitanis. loi 38
    Mechuacanradtx, 93. Tupaipi bulbofAplantA.
    Purgandi methodui in Brafilia, 17 117
    Meeruherba. 116 Tupiecana herba. 110
    MeUis filveUris confideratio. 55 Tupuraiba arboris fios. 5<^
    Mort j contagiofi in Brafilia. 3 4
    8
    ^^^iya pi^er Brafil. 107
    Morborum crigo in Brafilia.
    V.
    Mofcites.tMjit<«J2W- 38 R.
    MoMcicw excrementum maris. 44 Eciffo Brafilim.
    VMt« <ir&or.
    77
    Mucuna guacufaba. 48 3 F^Kf«<i aBarbaris excogttata./^o
    B.emedia contra oculorum vitia.
    MuliebresmorbiinBrafilia. Venenata animantia Brafilia. ibid.
    19. contrajpafmum, 10. contra
    Munbuca afesflava. 56 Vifqueira herba Lufitanis. 105
    fiuporem , 21. contra Catharros,
    K^^wi ^tytor. ritw arbuUind qualitates, 113
    79 22. prolapfum cartilaginis
    Munduyguacu pnhones doBrafil. 83 Vlcerum curatio. 36»
    mucronatAy 23. cowtr^ obftru£liones ^«4c«
    Murucuja variis, Jpecies. 106 Fr(«pf <4r&or.
    79
    vifcerum,!^. contra oppilationem
    Murucuja-miri. 107 Vrucatu planta. 117
    Myrtmftlvesiris. 82
    Hepatis & Lienis, z'^. contraHy-
    Fr«c« 4rfcor. 65
    drqpem, z6. contra Lumbricos, ij. Vrurumbeba arhor. 100
    contrafiuxus ventris, 28. contra Vulnerum curatio.
    N. ^
    36
    Tenefmum, 29. contra Choleram.,
    44 29. contra Dyfenteriam, ^o. contra Z.
    Nhambi herbiz qualitates, 89 jiuxum alvihepaticum, ^i. contra
    Nhambu-guacu herba. 9 inflammationem ani, 32. contra ^5
    Nhandi p^er longum. 95 morbos muliertbus familiares , 53. Zamouna arbor. Si

    *
    J I N I S.

    G EO R-
    : ,

    GeorgI MarcgravI de Liebstad,


    MISNICI GERMANI, ^

    H I S T O R I

    RERVM NATVRALIVM
    B R A S I L I

    L I B R I O C T O
    Quorum
    Tres PRIORES AGVNT D£ PLANTIS. '

    QuARTus VE PISCIBVS.
    QuiNTus D£ AVIBVS.
    Sextus t>e q_uadrvpedibvs, ET SERPENTIBVS.
    Septimus DE INSECTIS.
    OcTAVus T>e IPSA REGIONE, ^riLLIVS INCOLIS.
    C V M
    APPENDICE P£ TAPUYIS, £r CHILENSIBVS.
    lOANNES DE LAET, NTFFE RP I A NVS
    In ordinem digeffit & Annotationes addidit mukas & varia ab Aiiflore
    ,

    Omifla fupplevit &: illuftravit.


    I
    lOANNI MAVRITIO
    TERR^ ET OCEANI BRASILIENSIS
    SVMMO PRiEFECTO,

    SUIS PER BRASILIAM PEREGRIN ATIONIB VS INDE-


    FESSO STVDIO INQVISIVIT, ACCVRATE DESCR.IPSIT,
    ET QVORVM ICONES AD VlVUxM IPSE PECIT, NO-
    MINA APVD INCOLAS INVESTIG AVIT ET qV/EDAM ,

    CONVENIENTIA IMPOSVIT, E ACVLT ATES, QV ANT VM


    EIERI POTVIT,INDAGAVIT, ET IN HANC HISTORIAM,
    IN OMNIVM NATVRALIS SCIENTI/E STVDIOSORVM
    ET ADMIRATORVM USVM DIGESSIT,
    IN DEBITAM BENEFICIORVM MAXIMORVM AB IPSO
    ACCEPTORVM AGNITIONEM ET GRATIARVM
    ACTIONEM

    ^EVOTE OFFERT ET VEDICJT

    GEORGIUS MARCGRAVIUS, de Liebstad,


    CMifmcm Germanm.

    (t) 2 I O A N-
    loANNES DE LaET,
    ANTVVERPIANVS,

    EoRGius Marcgravius, Auftor hujus Hiftoriae, do^lilTimus


    & Rerum Naturalium inveftigator iVlathematica-
    diligentiffimus ,

    rumquc fcientiarum imprimis gnarus cum hoc ageret, utaccuratam ,

    daret Defcriptionem ommum Rerum Naturalium B r a s ^ ad 1 1. 1 ,

    quameoanimo erat profedus (cumquibus reliquse Americse maxi-


    ,

    mam partem congruunt quanquam ibi, ut& inaliis orbis partibus,


    ,

    qujedam pecuharia reperiantur) non ex aliorum relatione , ied propria


    &;diligentifrimainquifitione atque accurataobfervatione , multisiti-
    neribus propterea fufceptis, non fine periculo , primo confufe illas de-
    fcripferat &
    deiineaverat prout variis locis , &
    temporibus fe(e offerebant, aut ad ipfum ab in-
    colis afrerebantur deinde illas ordme fuo difponere
    : &
    ad fuas clalTes referre cceperat: fed quia,
    prjefertim in plantis non uno tempore omnia fefe exhibent qux ad plenam & perfedam ea-
    , ,

    rum defcriptionem requiruntur hinc fadum eft utin aliquibus plantis, aut flores aut fruftus &
    ,

    femina obfervare atq ae defcribere non pptuerit,aut omifTa poftea fupplere. Nam cum fingulari
    ftudio de publico bene merendi ( quodinadmodumpaucis reperias, fiquidem plerique fuas
    potius res curantquam pubhcas) e Brafilia fe in Africam contuliiTet^ut ibidem fimilidiligentia
    res naturales indagaret & defcriberet
    morte praeventus fuit , neque potuit aut fuo, aut alio-
    ,

    rum defiderio fatisfacere. Quum itaque iUius


    commentarii ita indigefti atque imperfediab II-
    luftriComite Jo. Mauritio (cujus beneficio , favore, atque impenfis hxc egerat) mihi
    fuiftent traditi obtulit fe ftatim haud levis difficultas
    , fiquidem Audor metuens ne quis : ,

    ipfius kbores fibi vendicaret fi forte quid humanitus ipfi accidiflet ante quam ipfe ilios poflet
    ,

    pubiici juris facere bonam partemillorum &qux erant maximi momenti, charafteribus
    , ,

    quibufdam ab ipfo commentis exaraverat, quse fecundum alphabetum fecreto relidum pri-
    , ,

    mum enodanda & transfcribenda erant, majori moieiHa, quam quis facile in alieno opere vel-
    letfumere- Superavitamen hoc faftidium & laborem, quanquam alias fatis occupatus, &
    ,

    fimuldedi operam, utfingula adfuas claflesvenirent, &quam decentiflimo ordine interfe


    componerentur nam Audornullofervato ordine & herbas & frutices atquearborcsinterfe
    ,

    mifcuerat prout venerant ad manus verum ab ipfo omifia in Plantarum defcriptionibus,


    , :

    quanquam multum operae adhibuerim, fupplere non potui , praster admodum pauca , quse di-
    verfo charadere exprefla invenientur, &
    quarumdam plantarum icones , quie decrant, quas ex
    herbis ficcis ab ipfo confervatis , delineandas curavi. Librum autem oaavum quem Audor
    tantum affectum reliquit, &pene nudos tantum titulos, concinnavi e variis fciiedis tum
    ipfius,tumaliorum, quas Illuftr. Comesbenignecumvariislconibusfubminiftravit^ Scob
    vicinitatem argumenti adjeci etiam brevem rerum Chilenfium hiftoriam qualem noftrates ,

    dederunt,cum nuper illam provinciam luftraflent,& compendiofiorem navigationem ad marc


    Pacificum invenifl!ent. Denique addidi Annotationcs perquam multas , praefertim ad illas
    Plantas, quas certo deprehendi etiamin Nova Hifpanianafci , quarum defcriptionemfumfi
    a Fr. Ximene cujus hiftoriam (quam idiomate Hifpanico in Mexico edidit anno cI^Idcxv,
    :

    & infcripfit 5 ^atro lihros De la Natvraleza, y Virtvdes de las Plan-

    T A s , Y ammAles que efiam recevidos en el vfo de MedJcina en la TSlueva Ej]?anna y la Methodo, ,

    y correccion , y prisparacion , que para adminifirallas fe requiere , con lo que el VoU^or Francifco
    Hernand:^efcrivio en lengua Latina) jam dudum in Sermonem Latinum tranftuli, integrum
    (t) 3 opus
    Lxf«D LECrORES.
    opus cditUL-Lis , fi Plantamm, quas ille imllas, uti nec animaliutn , addidit vel cx parte
    Icoiies ,

    nancifci potailTem. In queLH finem &


    multas herbasficcatas &
    in chartabibulacompofitas ex

    Americ^E Infiilis ab Araicis mihi mitti curaveram, cseperam &


    ad Audorem hunc noftrum
    mitteredefcriptionesXimenis, utcomparatione fada defpiceret num esedem in Brafiliana-
    fcercLitur, quodin aliquibus bene proceiTLt, utiefequenti Hiftoria apparebit, Non dubito
    autem quin ahi quibus plus otii & fcientiae fuppetit quam mihi , obfervaturi fint in Plantis
    , &
    Animalibus Liiulta convenientia cum iis qux in aliis Orbis partibus rcperiuntur , mihi per alias
    graviores occupationes non hcuit operofius ifta inquirere . Deftinaverat autem Au£tor
    nofter operi fuo prsemittere, Progymnastica Mathematica Americana,
    tribu.^feliiombm comprehenfa. Prima fe5fio efi Astronomica Optica, ommum ^
    fiderum Auftrdium tntra T ropicum Cancri (^ Polum Anta,r6iicum exfvantium tnfiaurationem : ob~
    fervationes varias multas&ommum Planetarum deliquiorum Solis &
    Lunix. , indeque exfruBa &
    fngularia: novas&veras Theorias inferiorum Planetarum Veneris Mercurii , obfervattonibus &
    propriisfuperJiruBas : Rejra^ionum &
    Parallaxium doBrinam , oblicjuitatem maximam Ecliptica
    definitam , nec non aliqua de maculis Solis & varias raritates Vranicas alias continens. Alterafeciio
    ^'i^GEOGRAPHiCAC^ GEODyETicA, longitudtnum terreflrium doBrinam eorumque ini-
    tiumnumerandiconfiituens , Terr^totius veram dtmenfionem ex obfervationibus propriis demon-

    ftrans ac Antiquorum
    , modernorum Geographorum errores detegens. Tertiaex duabus antece-
    dentibus exfiruSia , Tabul^ Mavritii AsTRONOMiciE. Etenim hunc titulum
    inter fchedas illius inveni, fed tantum titulum , utrum opus abfolverit , &
    quid illo faftum fit,
    ignoro. Titulo autem huic fubfcriptum eft ;
    opus defideratum }i> nemine adhuc tentatum, acce- ,

    dente munificentia lllufir. & Excellentiff. Herois


    J.
    Mavritij Nassovi^ Comitis,
    &c. Terrts, & oceani Summi, Inchoatum Feliciter
    Brafilienfis prafe^ii, itidem cum bono Beo poB &
    multos labores abfoUtum , in nova civitate M
    a v r i c i a , fita in Brafilta Americ£ Aufiralis re--
    gione Auoiore Georgio Marcgravio de Liebfiad Germano. Caeterum benevolos
    ,

    Ledorcs rogo ut hanc noftram qualemcunque operam boni confulant , Audorifque manibus
    omniabonaprecentur: & fiquid autcorrigendum aut addendum noverint , candide imper-
    tiant non enim defpero fi Deus mihi vitam ad paucos annos proroget & bello in Brafilia
    ; , ,

    finis imponatur,Hiftoriam hanc magis perfedam fore, & iis qui bene de illa merebuntur, con-
    dignamgratiamredditamiri. Intereafruiminihisquiejamdamus.

    SVM-
    S "V M M A R I A
    LIBRORVM SEQVENTIVM.
    ^§ Ibro Primo defiribmtur Herh^y m quo fitntlcones fix fupra oBmginta^ i^nnota-
    tiones o^odecim.

    LiBRO Secvndo defiribmtur Vlanta Fruticefcentesj ^Frutices ; in qm funt Icones mvem.


    fupra triginta , & Amotationes undecim.

    LlBRO Tertio defcrihuntur Arbores ; in (po funt Icones quinque fufra feptuaginta , Anno-
    tationes fipendecim.

    L I B r o Qv A R T o defcribuntur Pifces tam CMarini quam FluviatileSy atque item teUacei : in


    quo funt Icones fex fupra centum , & Annotationes novemdecim.
    LlBRO QjiNTO defcribuntur Volucres in quo funtlcones quatmr fupra quinquaginta, dr^
    Annotationes oUo.

    LiBRO Sexto defiribuntur Animantes ^mdrupedes , & Serpentes ; in qiio funt Icones tres
    fupra triginta , & Annotationes oBodecim.
    LlBRo Septimo defcribuntur InfiSfa-^ in quo funt Icones novem fupra viginti, Amotatio-
    nes oSio.

    LiBRO OcTAVo agiturde ipfaRegione, de illim Indigenis &IncoliS'^ in quo funt Icones
    quinque & vari<e Annotationes.
    Appendix de chilenfbus , in qua funt Icones dua. ^tiapartim ^ nolhorum Belgarum Com-
    mentariis , partim ex ^ucfore Italo eB contexta.

    Denique in oflo hifce Libris funtlcones quadringentae & viginti novem, maximam
    partem ab Audore ipfo accurate delineatae. •

    Errata
    Errata qu^dam emendanda.

    Quanquam diligens admodum cura adliibita fuerit , vitari tamen non potnit quin aliquot
    errata irreperent , quse fic corrigenda funt.
    Pag. p. 13. 1. ^/i^.Hauhqmlitl. p. 16. 1..5. pannonici. p. 25. 1. 23. corymbacei.
    8.1. 21. hepatici.

    pag. 57.1. 24. corniculati. p.73.1- 34. aculeatos. p. 75. 1. i.tamen. p.83.1.33. Feo degalinha.
    lin. 49. EB^ew^o. p. 104. 1. 20. Jocara. 10 j.l.iS. azeda. i^.i^yO.L ^z. Bonito. p. iSo. 1. 34.
    pgador. p. 271. 1.
    5. pro cum is lege omnis. I. 52. Vulgo alios e petra faciunt cofque, &c.
    p. 272.1. 4. cochlearium. !.i8. quemque corda. p. 278.I.35. pro pene, pone. %e 1. 4<$.ullum
    pro illud. p. 279. 1. 17. Medicis. p. 280. 1. 1. promoturi fint. p. 2,81.!. 33. matri. 1. 51. majo-
    ris. p. 282.1. 38. continentem. 1. 4<5. Subfidio veniret. p. 285.I. 57. ipfevivit. p. 287. 1. 36.
    Nentoques.

    . Geor-
    ,

    GeorgI MarcgravI
    HISTORIiE PLANTARVM
    LIBERPRIMVS,
    Qui agit de Herbis.

    Capvt Primvm.
    T)e variis (jraminis j^eciehm»

    RAM I NIs , ut alibi , ita in Brajilia varia referimturJpecies , quarum has


    ab Au5fore nojiro obfcrvatas ^ defcripas inveni.
    Frimajpecies, Caulis teres , tenuis , cavus, gramineus , in o£lo4ecim aut
    viginti digit. altitudinem alTurgit ,in medio habens nodum & inferius tres:
    fuperius autem fupra nodum , unum folium acutum gramineum in fum- :

    mitatecaulis quinque autfex Ipicas tenues, duos circitcr digitosiongas,


    craffo filo iiaud cralTiores , coloris argentei , a quibus parvuli e cinereo ad
    purpureo-caeruleum colorem vergentes flocculi dependent , tremuU &
    qui vento abi-
    guntur.
    SecunAa JJecies. Vocari poteft Gramen triangulare caulem enim habet triangularem
    quindecim fedecim aut viginti quoque interdum digit. longum fupra terram longis angu-
    , ,

    ftis& venofisgramineis fohisprxditum. In fummitate caulis capitulum eft quadrangulare,


    quafi e quinque glandibus compofitum, magnitudine paftlilx majoris , adcujuslateraqua-
    tuor fohola graminea extenduntur ipfum capitulum odorem habet quafi chamjEmeli.
    :

    Tertiajpecies. Itidem caulem habet triangularem circiter pedalem , atque juxtahumum


    ,

    duobus aut tribus foliis oblongis gramineis veftitum. In fummitate autem in brevibus petio-
    lis , proveniunt fex, feptem aut odo capitula alba, juxtafe pofita quorum quodlibet circum- :

    ftant fex foliola viridia acuta.


    ^^artafpecies. Ex radicula capillata multi prodeunt caules , teretes tenues , Spithamam ,

    alti, ad terram unico foliolo gramineo acuto veftiti, e quotanquam vagina prodit caulis.
    Summitatem autem caulis in orbem circumftantfeptem foliola , angufta , acuta , duos circi-
    ter digit. Ionga,viridia quidem,fed ad partem ab cxortu interius albiffima. In horuni foliorum
    medio aliquot granula inftar avenjE fibi inviccm funt appofita , in quibus femen latet. Caulis
    & folia pilis albis & mollibus veftiuntur.
    ^uinta fpecies Inferius triangulatum habet caulcm, qui ad quatuor circiter pedum altitu-
    .

    dinem affurgit folia autem quatuor aut quinque , fefquidigitum fere longa arundinacea fu-
    : , :

    perius umbellas, multis acutis granulis, quafi Echinorum aculeis, onuftas,


    •
    Sexta JJecies. Gramen elegans plicatum atque miliaccum in trium quatuor aut etiam ;

    quinque pedum altitudinem afturgit, ex radicuhs filamcntofis arundinis modo: folia circiter ,

    unum pedem longa cleganter plicata viridia figura pene ut palmje nuciferae junioris. Cau-
    , , ,

    lis fuperius fert fpicam, circiter fefquipedem longam, milii Ipicae fimilem.
    Septimajpecies. Gramen florens. E pilofa radicula caules protrudit pcrquam multos pe- ,

    dem aut fefquipedem longos ,


    qui inferiori parte gramineis foliis veftiuntur. Quilibet autem
    caulis fuperius habet capitulum fquamofum, Iplendens, coloris fublutefcentis e pallido, huic
    flofculus infidebatunicus, tribus foliolis luteis conftans.
    filamentaemittuntquatuorautquinque caules
    Octavajpecies. Exiles radiculaefeu redius
    gramineos, anguftos, quatuor pedes altos. Quihbct autem caulis fuperius di-
    circiter tres aut
    viditur in umbellam, ut gramen cyperoides capitula fquamata continentem.
    A liona
    :

    ^ GeorgIMarcgravI
    7{onaJpecies. Gramen ftriatum fimpliciter dici poteft. Ex uiia enim radice quatuor aut
    quinque folia cnafcuntur & affurgunt in fex pedum altitudinem fimilia gramini Hifpanico
    ,

    ftriato, pr^eterquam quod in medio folii tantum unica ftria firalba.

    Vecimafpecies. Capupuba Brafilianis: gramen plumeum ad duorum aut trium pedum al-
    :

    titudinem aftiirgit , caule tereti ,


    geniculato foliis ad genicula plus fefquiped. longis qui in •,

    fummitate quatuor & interdum triginta tenuiores caules dividitur quorum


    in viginti, viginti :

    quilibet verfus fummitatem ad duorum, trium, quatuorve digitorum longitudinem, argcntea


    veftitur panicula, qujE in medio femen gramineum continet. Caulcs egregie rufefcunt.
    Vndecima fpecies. Bicubitalem vel tricubitalem fortitur altitudinem caule & foliis grami- •,

    neisj panicula fuperius in duodecim quindecim aut plures divifa quarum quselibet ofto aut
    ,
    •,

    novem digitos longa, coloris obfcure rufcfcentis.


    Buodecimafpeaes. Foliis &caulequidem ut antecedens , fed panicula longiore & pene
    pedali, fubtiliufque compofita, atque coloris viridis.
    Decimatertiafpecies. lacape Brafilianis , Lufitanis autem corrupte Sape : Gramen junceum
    & tenue. Ex radicula geniculata juncea ad trium pedum altitudinem caule
    , , alba ,
    aflurgit •,

    primum fimplice inftar culmi filiginis, tereti, qui poftea finditur in aliquot folia graminea, an-
    gufta, in medio nervum album fecundum longitudinem habentia: nullum habet faporem ma-
    nifeftum; necfloremfertnec femen. Valet contra ferpentum morfus , hoc modo : fimanus
    fuerit morfa fiat poft manum ligaturaex hoc gramine, venenum ultra non ferpet.
    ,

    C A li.

    J^ilkis JpecieS:, Trifoliij^ecies ^ Tolipodium Oiionis,

    FI L I x.,BrafUam: in duorum trium aut etiam quatuor pedum altitudinem afliirgit


    , , caulis
    quadratus, cx ruffb nigricans , Iplendens lanugine ruffa obdudus. Fciia ejus alata fibi in- ,

    vicem alternatim opponuntur quinque aut fex digitos longa. Foliola autem alae funt tenera,
    ,

    viridia , itidem alternatim oppofita , in ambitu fubtiliter fcrrata , in uno autern latere cujufque
    folioli, pulvis fecundum oram folioU in longum adpendet rufFus. Nafcitur ubique in Medi-
    terraneis.
    Filicis anfpecies? Planta caule lento, farmentofb,rufFefcente, ferpit atquc fruticibus aliifque
    plantis fe circumvolvit foHa ad caulem alternatim funtpofita elegantiflime difl^eda , refe-
    :

    rentiadentatasillastexturasquasfcemina£folentconficere. Necflorem fertnec fcmen. Co-


    piofe nafcitur prope fluvium Capibaribi. Nafcitur & alia Ipecies haud multum diflfimifis in
    Infula Tamaraca.
    Ftlix an Polipodium ? Herba unico caule aflurgens in trium circiter pedum altitudinem rc-
    fto, continente folia indiredc fibi invicem oppofita,feu potius altcrnatim pofita,circiter qua-
    tuor digitos longa, angufta , acuminata , in ambitu fubtiliflime ferrata atque poftica parte & •,

    fecundum nervum in longitudinem ubique bmnna alperginc variegata.


    T R I F o L 1 1 fpecies videtur Herba qu^ copiofe nafcitur in Stnu omnium Sanciorum. Ex
    radice reda, paucis filamentis prsedita arbufculx pene figura ad unius aut duorum pedum al-
    ,

    titudinem aflurgit, in multos ramulos cxpanfa funtque caulis ramuli iignofi, atque hinc inde :

    acutis fpinis muniti. In pcdiculis propriis , in quolibet ramulo tria fofiola fibi funt appofita
    more Trifolii. Hinc inde prodeunt in pediculis digitum longis flofculi ex viridi albi ,
    magni-
    tudine florum Anagallidis, fubtilia ftaminula in medio habentes. Flofculos fequuntur filiquu-
    l£E teretes , circiter duos digitos longie in quibus femcn rotundum , rcfercns limacis con- ,

    cham , coloris epatici. Quando femen eft maturum


    , filiquulae fponte diffiliunt efrundunt &
    femen. HerbaodoremhabetinftarFcsenugrJEci.
    H
    £ R B A qu^ paflim in Brafilia nafcitur an Trifolium Americanum fpicatum dici poteft? ,

    Ex radice lignofa, lenta, gracili, aliquot aflTurgunt caules fefquidigitum circiter alti, qui unum
    atque alterum ramulum nancifcuntur. Cauhs rotundus, pilofus .& quafi geniculatus. Ad ge-
    nicula autem in brevi petiolo nafcuntur , juxta fe triafolia, fuperius viridia , inferius pilola
    & canefcentia. Flofculos fertinfpicam congeftos purpurei coloris. Poft quos proveniunt
    fihquulae compreflae , hirtae quam vocant Ferro-cavallo, &
    , incurvatae leulunatas , ut in herba
    quafidecifas^ nammaturx in totconceduntpartes, quotgrana continent feminis. ^emen
    eft magnitudine Sinapi fed figura phafeoli ex albo flavefcens & pundum fufcum parvulum
    ,

    loco hili habens fapore quafi pifi. Inter eundum h^ filiquulae facillime veftibus adhierefcunt
    ,

    ideoque Lufitani vocant hanc herbam Amores.


    PoLYPODiVM Brafilianum& radice viii.autix. didt. longa, nodo0, digiitum crafla
    fubrufio mufco obduda , interius ex albo flavefcente , faporis fubdulcis cum quadam auftcri-
    tate,
    HiSTOR. PlantarvmLib I. 3

    tatc, fucculenta, afcendit caulis tres aut quatuor pedes altus ftriatus contortus niger aut ru-
    , ,

    ber, qui in fummitate multa habct folia, trinafibi direde vei altcrnatim oppofita, quatuor cir-
    citer digit. longa plus digit. iata, la:te viridia mollia, nervo obfcure ruffo fecundum longitu-
    ,
    ,

    dinem juxta quem in utroque latere infcriori quadruplex feries pundorum pulveris lutefcen-
    :

    tis e ruffo confpicitur & inter pundula a nervo per latera tranfverfim multae tenues venul^e
    ;

    virides.
    O NoN non fpinofa & floribus luteis. Multi caules teretes , lenti pilofi ex una radice
    I s , ,

    enafcuntnriongi, partimhumiprocumbentes, partim furredi , ad tadum quafipinguiufculi


    feu glutinofi e quibus liinc inde alternatim & quafi fe amplederentur in exortu prodcunt
    ramuli quos eodem modo hinc inde petioli breves compleduntur , atque quilibet tria fo-
    ,
    ,

    liola, quidametiam tantnm unicum continentes funtquc foliola oblonga angufta nervo
    : , ,

    fecundum longitudinem & venulis obliquis infernc praedita , & leviter pilofa. Flofculos ex
    finu prodeuntes fert luteolos Ononidis modo.

    C A P. III

    Arundines &- Camm,

    T A B o c A Brafilianis dida Arundinis fpecies in viginti aut plurium pedum


    IA Silveftris eft

    altitudinem excrefcit & anterioris brachii acquirit craifitudinem medullofa & exterius
    ,
    ,

    , ,

    ramos autem habet alternatim oppofitos & in iis r amulos


    coloris e viridi fubflavefcentis :

    ad eundem modum, dimidium pedemplus minufve longos , folitarios vel plures , & ufque ad
    o£to juxta fe proximepofitos ramuli autem circa exortum fpina muniuntur in ramulis fo-
    ,
    : :

    lia funt alternatim pofita , in quolibet feptem ofto , vel novem , graminea
    , angufta , acumina-
    ta, atquelieteviridia, quatuoraut fexpedes longa. Necflorcmfert nec frudum. Magnum
    ^tem impedimentum objicit haec planta viatoribus fiquidem paucis menfibus vias obturat,
    ,

    A 2 cele-
    4, CjeorgIMarcgravI
    cekriter crefcens &
    recrefcens abfciflfa. CjEterum ufurpatur ab Indigenis pro lignis ad pa-
    ricresicdiuai: excavatur etiam atque impletur aqua aviatoribus ad itinera agendaperloca
    cleferta& inaquofa.
    VvBA Brafilianis dida, Nafthos Grsecis , Armdo Sagittaria: itidem in viginti aut pki-
    rium pedum affurgit altitudinem. Caudex illius reftus ,infcrius ad trium aut quatuor pedum
    altitudinem quafi lignofus durus reliqua parte fpongiofus &
    Isvis inferius albicantis flavi
    , & :

    coloris, fuperius plane viridis. Craffities ejusinferius quatuor aut quinque digitorum-, fu-
    perius digitum auricularem ^quat. Verfus inferiorem partem habet folia quafi convoluta,
    reda & plane laevis , atque ex hac fiunt fagittas. Caulis habet interdum unum atque
    fuperius
    akcrum ramum. Tredecim aut quatuordecini pedum akitudine aterra, per trium circiter
    pedum longkudinem , veftitur foliis arundinaciis anguftis & pene fex pedes longis. Supra , ,

    horum fohorum finem circiter duos pedes, rurfus liEvis eft & fine foliis.
    M
    E E R V Brafiiianis dicta,
    Canna Indica Car. Ckif Rar. pl.
    Hiftor. hb. IV. cap. 54. in oOlo
    aut decem pedum alTurgit alti-
    tudinem, caule arundinofo, fuc-
    culento , viridi , digit. craflb
    quem per intervalla ambiunt
    foka folitarie pofita quatuor
    aut quinque digit. etiam felqui-
    pedem longa , decem aut unde-
    cim digitos lata , fimika foliis
    Paco. Superius habet cauUs tres
    aut quatuor ramos qui mukos ,

    ferunt flores, tribusfoliis Ungui-


    formibus conftantes , circiter
    duos digit. longis eredis , quss ,

    circumdantur ab akis foliis acu-


    minatis & convolutiSj in raedio
    autem funt duo angufta paulu- ,

    kmi contorta atqu"e in horum


    ,

    medio adhuc unumfolium in-


    ftarhgulae, habens ad latus fta-
    men fufcum in quadam promi-
    nentia. Flos eft inodorus , co-
    loris ignei. Poft flores fequitui:
    frudus , nimirum corpus ob-
    longum , teres , iii tres exedras
    extuberans, echinatum, inftar
    fruftus Ricini, coloris viridis, at
    ex parte rubefcentis: quum vero
    femen intus maturum eft tunc ,

    nigricat : dividitur interius in


    tres cellulas,habens in qualibet,
    utplurimum, duodecim grana
    feminis ,
    magnitudine piforum,
    rotunda Ixvia , nigra
    , durif , &
    fima maileo
    : contufa continent
    intus duriflimam fubftantiam
    albam qujE cavitatem intra fe
    ,

    habet inftar vitri vinarii &


    incavitate illa corpufculum inftar vermiculi cafei, ex quo pro-
    germinatio fit ex hoc femine
    , vulgo corollae precariae fiunt. Radix humanam craflitiem ac-
    quirit , longa , fplendide ex albo flavefcens inftar cep^ fquamas habens ruffas atque fuccu-
    , ,

    lenta: per intervallaautem hinc inde habet tuberafeu prominentias faftigiatas, unde no-
    vos profundit caules, nam perennat haec planta.
    CAnnotatio. Hasc Planta ut bene obfervat Car. Clufius loco ab Audore citato hyemem
    noftram segerrime admodum patitur diligentia tamen haud difficulter etiam in noftxa Ba-
    ,

    tavia confervari interdum poteft , &


    vidimus utramque Ipeciem nonnunquam florentcm , at-
    que radice fe propagantem , fedante primumfi:igus inhypocauftum transferenda eft, nani
    frigoris
    ,

    HisTOR. PlantarvmLib. I. 5
    frigoris impaticntior eft. Obfervat autem dodiffimus & diligentiflTimus audor , e vctuftis fto-
    lonibuscummarccfcentcsin vaporario prxfcinduntur lacrymam exftillarc albam, Traga- ,

    cantha: xmulam fubdulcem & lcntam atque in ipiis foliis etiam fcnefccntibus cxiftittenuc
    , >

    quoddam excrementum nitri fa-


    pore. Qiio nomine, inquit , vc-
    teribus dida fithxc planta, me
    ignorare fateor ingenuc.
    R eperitur & alia fpecics prio-
    ri fpecici Meeru fimilis figura,
    colore foliorum & venis , fed
    flos variat: folia quoque funt an-
    guftiora , magis acuminata , ac
    utplurimum circa imum caulis
    erumpunt ex vaginis in medio :

    aflurgit caulis ferens aliquot flo-


    res paulo majores quamprioris:
    conftat autem flos tribus co-
    chleari-formibus (puta Lufita-
    nici) foliis , tres digit. longis
    incurvatis , in quorum medio
    adhuc anguftuni foliolum fef- ,

    quidigit. longuni , inftar culpi-


    dis direde extenfum. In pofti-
    ca partc fioris, poft tria iiia ma-
    jora folia, itidem talia foliola
    duo mucronata extant , ita ut
    totus flos odo conftet foiiis , &
    adliuc in medio , more Giadio-
    li ftaminuium flavum , extre-
    ,

    mitate fua fufcum obtinet. Flos


    inodorus flavus &Semen . &
    radixut prioris. Nigritx com^
    medunt radicem.
    \^nmtatio. Audio Plantam
    hanc jam & femen flium maturafle in Horto diiigentiflimi Botanici Henrici Mimting M. D.
    Groning^e, unde ipes eft iliam magis familiarem coelo noftrati fenfim futuram,

    - ^
    '

    C A p. IV.

    De Camaris varlis.

    CA M A RA Brafiiianis
    utraque autem fruticefcit.
    diverfx ejus repcriuntur fpecics ; Camaratmga, & Camarafiore albo:
    Camara flore ruhro : caulis hujus hirfutus in muitos expanditur ramos foiia habct fer- :

    rata, menthae crilpse fimiiia fed magis fpiendentia leni hirfutie prsedita , &: ad taftum mol-
    , ,

    iia, binafibiinvicemubiqueoppofita, quodiibet brevi pedicuio infidens. In extremitate ra-

    morum, uti & ad exortum foiiorum ad cauiem provcniunt obiongi pedicuU aiiquot jiixta
    fe pofiti ,muitos flofculos habentes rubros. Poft flores fequitur uvuia baccis plena vi- ,

    ridibus, magnitudine baccarum Sambuci & uvula cum baccis fimiiis eft frudui Ghamaspe-
    :

    riciymeni Car. CiufuRar. Hiftor. iib.i.cap.38. tlosinfignis odoris Sc ipfa herba iuperat :

    odore Mentham.
    Huic piane fimilem Ipeciem inveni adripam Fiuvii S^^ Francifci, exccpto coiorc floris,
    qui piane flavus erat.
    Camara flore albo : cauie lignofo duro , quadrato hifpido in duorum aut trium pedum
    , , ,

    adftirgit aititudinem atque in multos expanditur ramos


    , partim ctiam caules iongi in terram
    •,

    procumbunt ferpentes cum fuis ramis. Folia autem liabet rugofa hirta & ad tadum dura, io
    , ,

    ambitu ferrata fplendentia, faturate viridia, bina femper fibi invicem oppofita & ad exortum
    , ,

    ramorum fparfim. In extremitate autem ramorum & fummitate cauiis umbcliatim prove-
    niunt flofculi parvi , inftar florumLyclinidis chaicedonicae , coioris candidifeuiadei , fuavis
    odoris. TotapiantaodoremhabetfereinftacMcnthaftri.
    A 3 Cama-
    ,

    6 GeorgIMarcgravI
    Camara Vvba Brafilianis , in eximiam altitudinem adfurgit , caule hirfuto , nodofo.
    Folia quoque hirfuta& ad tadtum
    afpera, in ambitu ferrata, urticx fo-
    liis fimilia ,
    inxqualis magnitudi-
    nis , bina ftmper direde fibi oppo-
    fita.
    In extremitatibus ramorum e-
    nafcuntur flores magnitudine flo- ,

    rum Bupthalmi, egregie lutei , no-


    vem foliis conftantes , & in medio
    iimbilico magno, luteo, cui ad-
    mixta ftaminula nigra , odoris qua-
    fi medii inter urticam men- &
    tham.
    Planta ad tadum plane glutinofa
    fentitur.
    Pofl: flores fequitur fcmen ob-
    longum , nigricans , ut in cicho-
    rcjo.

    Annotatio.
    Icon quam hic damus , quan-
    quam illam acceperimus cum ad-
    fcripto nomine Camara uuba , po-
    tius videtur altcrius Ca.maxx de qua,
    antc Author^ nam manifeftc bac-
    cas pro frudibus reprefentat cum
    huic tribuantur femina oblonga in-
    ftar cichorei ; quod hic monen-
    dum duximus, ne quis erret.
    Caeterum hxcvidetur illaplan-
    ta quam Fr. Ximcnes fcribit a Me-
    xicanis vocari Tomat:^it:^caz.tli
    quae fpecies ,
    inquit , eft urticae , at-

    que in moiem humanam adolefcit>


    foHahabetfuccida, grandia &ple-
    na ipinis & villis , caules laeves &
    blancQS flores luteos. Nafciturlo-
    ,

    & frigidis Provincise Mc-


    cis calidis
    chuacanse & alibi faporis eft ama- :

    ri, cum quadam acrimonia, tempe-


    rie calida 6{ ficca. Decodum fpiflatum curat ukera vetera , & lenit dolores capitis , fi illa ab-
    luatur.

    C A p. V.

    Aguara pnda, lacua acanga, Caacica, Innommat^ dua,

    AGvARA PoNDA Brafilianis , Myouros five Myurus , Belgis Rattenfteert in fefqui- :

    pedalcm aut majorem quoque altitudinem afliirgit caule geniculato tereti viridi ad , , , :

    fingula autem intcrnodia folia habet quatuor , quinque aut plura , angufta ferrata & fafti- , ,

    giata , viridia ina;qualis magnitudinis. In fummitatc caulis fpicam unum pedem longam,
    ,

    teretem undique flofcuhs eleganter eoeruleo-violaceis plenam coloris ut violae martiae no-
    ,
    ,

    fl:ratis quilibet flofculus conftat quinque foliolis fiibrotundis ac integer flofcitlus non male
    : ,

    refert violam martiam ac paululum quoque ejus odorem. Radix illius reda , mediocri-
    ,

    ter crafla , &


    multas parvulas radiculas adjundas habens adhaec filamentofa.
    Reperitur &
    alia prxcedenti plane fimilis nifi quod Ipica florum lata eft cubicis foveis in-
    , ,

    '
    fignita loricam reprefentans viridis ex foveis autem illis prodeunt flofculi coerulei ut in
    , :

    altcra {pecic, quam defcripfimus.


    Iacva Acanga Brafilianis,J^'(^^g'f;^f Lufitanis,,fpecieseftScorpioeidis. Aflurgitin
    duorum
    HisTOR. PlantarvmLib. I.
    '

    ^
    duoriim aut tniim pediim altitudinem, caiile hirftxto, pilofo, multis ramis prjedito .*
    foliabina
    fibi oppofita cum aliis parvulis habet,
    veledam quandoque folitarie pofita,
    funtque corrugata, fimiUa foliis Scar-
    leiJE, raris piUs veftita, oblonga.
    In extremitatibus fupcriorum ra-
    morum enafcitur fpica dccem aut
    duodecim digit. longa in quaunicus ,

    ordo flofculorilm coloris e luteo & ,

    coeruleo mixti : quihbet flofculus au-


    tem figuram habet parvi caUcis: extre-
    anitas fpicae curvata fblet effe inftar
    ffloris vulgaris Scorpioidis.
    Poft flores fequitur femen miUi no-
    ftratis fimiUtudine, flavum, triangula-
    re, & circa extremitatem acumina-
    tum , figura pene fagopyri , fed fufci
    coloris.
    Radix pedem aut fefquipedem lon-
    ga eft fere reda pauca aut nuUa fila- •,

    nienta habens cortice fufco , intus


    ,

    alba, Ugnofa ac lenta , fapore fubdul-


    ci fed parum manifefto.
    Reperitur & aUalpecies plane prio-
    ri fimiUs quod paulo major fit
    , nifi
    quo ad caules. Radix eadem eft foUa ,

    autempaulo moUiora, fpica quoque


    iit in priori incurvata , fiofcuU albi feu
    laftei , quinque foUoUs conftantes.

    Semen denique rotundum , noa


    triagulare ut in priori.
    Annotatio j Non invenio has ipecies
    Scorpioidis hadcnus a Botanicis effe
    defcriptas.
    CAAc I cA BrafiUanis , Brua. de
    Cobra Lufitanis •, cx radice parvula fi-
    lamentofa multi proveniunt caules juxtafe, femipedem aut etiam pedem longi, ex viridi
    rufFefcentes paululum hirfuti ,
    , &
    unius digiti intervaUo habentes nodos ad fingulos no- •, &
    dos duo foUa fubtiUter ferrata , appofita magnitudine ,

    &
    figura aemula foUis Veronicx aUquantum hirfuta, ,

    fuperne viridia in fernc albicantia. Inter fbUa ad nodos


    ,

    multi prodeunt flofculi viridis coloris cum aUquantillo


    rubore mixti, in umbenam compofiti. Tota planta fun-
    ditlafteumfuccum. Prsefentiflimumeftremediumcon-
    tra ferpentum morfus herba hj£c contufa impofita. &
    Valct etiam ad alia vulnera.
    Planta (quam Auctor non mminat) ex radicula alba,
    multis filamentis prxdita , protrudit unum aut duos cau-
    liculos , teretes , virides , ramofos , hinc inde folioUs
    veftitos inftar finapi. In fiimmitate cauUcuU enafcitur
    longa ipica flofculorum albiflimorum , tants magnitu-
    dinis, quantse Acetofa; minimae. Poft fllofculos fequi-
    tur femen ex fufco cinereum , rotundum mediae ma- ,

    gnitudinis inter femen finapis papaveris hirfutum ad& , ,

    tadum ut capiteUum iierinacei. Tota planta feptem aut


    ofto digitorum altitudinem acquirit,
    Flanta (cui Audor nomen non appofuit) ex radice
    brevi , multis filamentis prjedita , emittit novem aut de-
    cem cauies , teretes , ruftbs , unum vel duos pedes al-

    tos, qui foUa oppofita fibi habent , figura foUorum faUcis. Infumraitate cauUum &ramo-
    rum
    g GeorgIMarcgravI
    mm prodeunt flores albi ,
    longis pediculis innitentes ,
    quatuor circitei' digit. iongis , flmiles

    plane floribus Tanaceti , fed vix fextam partem aequantes. Bini flofculi juxta fe pofiti in pro- ,

    prio finguli pediculo in caule quovis &


    ramuio inveniuntur. Caulislcntus & fucculcntus.
    C A P. VI.

    ^lant^ mnommat£ duce, Caapotiragoa.

    PLanta h^c (quamauSformnnom'mat)'m^QdL2ltm. atque etiammajorem excrefcitalti-


    tudinem, caule nodofo partim incumbente terras , partim fe furrigente pars qua: terrs .

    incumbit crebras agitradiculas. Diflrant nodi cir-


    citer trium digitorum intervallo ex quibus pro- ,

    deunt folia , unum aut duo minimum digit. longa,


    nervo & quinque aut fex venulis fecundum longitu-
    dinem, ut in Plantagine fuperius viridia , infcrius
    ,

    ,parum cinerefcentia. Infummitate caulis duo folia


    parva fibi applicata inveniuntur , figura conchulje
    quam mifellam vocant , ex quorurn medio flos
    enafcitur eleganter coeruleus, foliis tantum duobus
    obrotundis conftans , aliquot ftaminula habens
    coerulea, flavis apicibus. Tota planta Gentianam
    aliquo modo reprefentat.
    Radixteres, tenuis, longa, finc fibris , hepa-
    lici coloris.

    Reperitur & alia planta habens flores inftar Loti


    tetragonolobi ,
    ' folia oblonga , caulem craflum,
    ftriatum , paulum hirfutum, multis ramuIisprK-
    ditum.
    Planta (quam Audor non nominat) caule len-
    to
    , angulofo , ruffo ferpit , , &
    trium aut quatuor
    digitor. intervallo, in pediculo digitum longo , tria femper folia fibi appofita habet, quin-
    que aut fex digitos longa inambituferrata, Isete viridia , nervo
    , &
    venis obliquis confpicuis
    pra;dita. Ad pedicu-
    lum foliorum alius
    pediculus quinq-, aut
    ifex digit. longus pro-

    venitrufllis, quium-
    bcllam habet inftar
    Sambuci, flofculis mi-
    nimis , qui nullis fo-
    liis conftantrin totum
    fanguinei clegantifli-
    mi coloris quilibet
    eorum figuram habet
    rhopah quo leprofi
    mcndicantes circum-
    curfant.
    Caapotiragoa
    Brafilianisex radice :

    longa contorta, len-


    ta , exterius fufca , in-
    tuscandida, multie-
    nafcuntur caules qua-
    drati,duoru aut triuni
    digitorum intervallo
    geniculati , odode-
    cim , viginti & inter- ,

    dumplures digit.Ion-
    gi , qui partim terrse
    incumbunt , partim fe furrigunt. Ad fingulos autem nodos annafcuntur duo , tria vel quatuor
    folia.
    HiSTOR. PlantarvmLib. I. '

    9
    folia, figura & magnitudine liylTopi, inxqualis tamcn magnitudinis. Quidam etiam caules
    hincinderamulosprotruduntadnodos , codemmodofoliis veftitos, Caulisautem, ramuli,
    & foliafunt pilola , viridia, incana.
    In fummitatc caulis & fefquidigitum fub ipfa & tali intervallo rurfus vcrfus inferiora
    , , ver-
    ticiilatim enafcunturflofculi , globuli luforii magnitudine, plurimi, albi, quatuor foliolis
    conftantes : &
    prope quemlibet vcrticellum flofculorum bina foliola iiyflbpi iEmula. Pofl:
    flofculos capfuias rotund?e ftriatae fequuntur , magnitudine myrtillorum in quibus femen ,

    conrinetur: cujm formam Auifor defcnbere omifit. PlantahjEcfilfl eft faporis & proinde Kali
    geniculatimifeuvitriariapoteftappcllari. Frequens cft inlocis arenofis maritimis, in mcdi-
    terraneis autem nequaquam reperitur.
    Reperitur&aliaejufdemfpecies, cujus caulislignofus etiam partim terrie incumbens, ,

    partim furredus. Foliaautcm Rofmarini oemulaad genicula caulis conflftunt acque ibidem :

    flofcLilos habct multos congeftos candidos , in capitelli figuram circa caulem.


    , ,

    C A p. VI I.

    '"T^aiommoha. Innommata, Aiicambe. Tarerocjui. Iva^ecanga


    Jeu Sarcaparil/a.

    PAiOMiRioBA, orobus Brafilienfis mihi Loti luteo. Ex unica radice multi pro*
    flore
    deunt caules , circiter tres pcdes longi , lignofi, virides, nodofi, inmultos ramos diva-
    ricati, qui e nodis prodeunt: in quoii-
    betramulo o£to vel novem folia nimi- ,

    rum quatuor vel quinque paria fibi in-


    vicem oppofita , plane fimiiia orobi pan-
    nonici Car. Clufii Fvar. Hiftor. Lib. vi.
    cap. 44. in extremitate ramorum enaf-
    cuntur flofculi ,
    quinque foliolis con-
    ftantes ,
    plane fimiles iliius orobi panno-
    nici , fed omnino lutei.
    Flores fequuntur filiquse , quataor,
    quinque , fex aut feptem digitos longje,
    teretes paulum compreflae
    ,
    haud craf- ,

    fx , incurvatse ut enfis polonicus: qux per


    maturitatem fiunt fufcie & , fponte rum-
    puntur atque effundLint femen rotun-
    ,

    dum, latiufculum, comprefllim^fufcum,


    paulomajuslentibus. In qualibet fiUqua
    quinquaginta & interdum paulo plura fe-
    mina continentur. Toto anno floret &
    fertfemen.
    Aqua diftillatur ex hac planta qux u- ,

    furpata , comminuit & expelUt calculos


    veficx.
    Radix longa re£ta , multa fuperius ,

    habens filamenta flavi coloris. ,

    Radixcontravenena: foliacontra Bi-


    chcs de Cu : femen cum aceto contra im-
    petiginem valet ftranguriie quoque ra- :

    dix medctur.
    Planfa qtioque contufa & calide ap-
    plicata iaterum doloribusauxiliatur.
    A
    N N o T ATi o.Nats nobis afiquoties
    plant^ hae e femine ex Brafilia miflb , fed
    nunqLiam fl.oruerunt.

    P L A N T A [cuineque nomen dat neque Iconemjta ah ipfo defcribitur) e radice proveniunt ali-

    quotfolia, vigintiaLitpaulopkiresdigitosionga, laete viridia Jfplendentia adtaftum mol- , ,

    lia , figura foliorum majoris Lapathi , nervo craflb in medio fecundum longitudinem ,
    mult-
    venis vero tranfverfim eminentibus. Inter h^c folia afTurgit caulis teres digiti
    angulari , ,

    minoris craflitie , & duarum ipithamarum longitudine , in quo julus fpithamam longus , co-
    g loris
    ,,

    jQ GeorgIMarcgravI
    verum quinque aut fex digitos craflfus videturque quafi compofitus
    loris ut julus jufflandis , :

    in medio pundum habet brunnum fubfequente


    ex quadratis gemmis, quarum quzeUbet
    •,

    tempore gemmae prodeunt (etiamplanta evulfa&in cubiculo appenfa) & cum prodie-
    runt ad tertiam digiti partem funt elegantis brunni coloris dehinc amplius
    fe produnt
    , &
    reliqua Hii parte funt coioris eximie incarnati cum paululo brunno fuperius. Frudus ita in- ,

    regercumprodiit, tribus fubtililTmiis filis quafi pihs appendet interius autem habet pulpam :

    candidam & nucleum in medio.


    M I cA {&ut'videtur ex AjricamBrafiliamtrmJIata) inpedalem cir-
    M B E Angolenfibus ,

    citer altitudinem affurgit caule tereti , contorto quem circumdant foliola parvula , hinc , &
    indc ramuU circiter duos digitos longi quorum finguU fuftinent flofculos ex albt» fubluteos: ,

    fequuntur dein filiqu^ incurvat^ , obrotundje , tenerae in quibus multum feminis nigri , ro- ,

    tundi ,
    majoris quam papaveris. ufurpatur a Nigritis in cibis.
    Annotatio. Miffum nobis iiujus Plan-
    tx feme e Brafilia aliquoties nomine Mofam- ,

    hes d'Angola , quod & feliciter pullulavit , &


    praefertim ;^ftate hujus anni cId Idc xlvi.
    non modo folia & caulem produxit , fed &
    floruit Uberalitcr , & femen tulit, quod ta-
    men a leviflimo frigore, initioOdobris, cum
    ipfa planta corroptum fuit. Eft autem elegan-
    tiffima planta'*, foUis fimiUbus pentaphyllo
    flofculis fingularis conformationis fed mi-
    nutis admodum : filiquis contortis 5 fed cum
    ineo effem ut iconem fieri curarem ,
    priEter

    cxpeftationem perUt.
    Tareroq_vi Brafilienfibus Matafajlo ,

    Lufitanis fpecies cft Payomiriobae


    ,
    ejuClem
    figur^ &
    cadem radice , caule , ramis flore :

    quoque eodem fed paulum minori , eadem


    difpofitione foUorum & ejufdem coloris. dif-
    ferttamen foliorum figura nam hujus funt :

    digitum aut paulo plus longa , figurae ovaUs,


    ad exortum fuum anguftiora fuperius viridia ,

    inferius nonnihil incana \ nervo lecundum


    longitudinem & venis obUquis praedita. Poft
    folis occafum folia fua componit quafi..^**,/^?^^*'^^r^ &
    marceffitmane iterum explicat. Semen ro-
    ,
    v ' (

    tundum, nigrum, minutum & multum diver- /


    j
    fumafemincPayomiriobae. '

    A N N o T A T I o. Et hujus plantae femen '

    fjEpius e Brafilia ad nos delatum , fed non


    tam feUcitcr pullulavit quam payomiriobie
    ut differentias harum plantarum non licuerit liquido obfervaxe.

    IvAPECANGA Brafilicnfi-^

    bus Sarcaparilla Hifpanis. Cau-


    ,

    le farmentofo , lignofo lento , vi- ,

    ridi ferpit , aculeos feu fpinas hinc


    inde habente acutas. FoUa folita-
    lia , quinque fex vel etiam duo- , ,

    decim digitos longa , exterius a-


    cuminata tres , quatuor aut
    , &
    quinque digitos lata , ubi latifti-
    ma in quibus tres nervi infigni-
    •,

    ter confpicui fecundum longitu-


    dinem tendunt , tranfverfim au-
    tem multas minutas venulas habet
    varioflexu difcurrentcs^ exterius
    dilute, interios virent faturate. Ad
    quemlibet cujufiibet foUi pedicu-
    anncait,
    Ium(qui brevior)du^ claviculje prodeunt ientae,long^,quibus aliis plantis fe firmiter
    Flo-
    HisTOR. Plantarvm Lib. I. IS
    Flores feit racematim : fequuntur deiii baccac , primo virides , mox cinnabriae , ubi autem
    maturuere , nigrx , magnitudine mediocrium ccraforum quaelibet in umbella
    rotundce , :

    confiftit feu proprio breviori pediculo , quorum pediculorum decem aut duodccim uni lon-
    giori infident, Baccae autem rugofae ut cerafa ficcata. Intus continent unum aut duos lapidcs
    albo-flavos , duros in quibus durus aibicans nucleus. Datur
    , alia fpecies hac validior. Vi- &
    de Monard. cap. xxii.
    Annotatio. Fr. Ximenes. Mexicani vocsLnt MecapatlniobiliCCimsLm illam plantam
    qiix Hifpanis dicitur Sarcaparilla, cujus in Nova Hiipania plures reperiuntur fpecies, quas hic
    ordinerecenfebimus. Prima eft quas paffim nafcitur in Hifpania&prjecipueinagro Hifpa^
    lenfi, incampis&vallibus, quam quidam Botanici referuntad Smilacem afperam qu^ea ,

    Diofcoride defcribitur iixc repcritur haudlongeaMexicoinpago S. Fidei, juxta fontem


    ;

    cujusaquaifuavifllmae&faluberrimasperaquxdudLisin civitatem deducuntur-, itemque in


    Tz.onpango &
    Provincia Hondura unde potiflimum infertur Europ^e
    , de cujus figura nihil •,

    attinet dicere , quia Diofcorides exade illam defcribit neque ilHus facultatibus, quas obti-
    ,

    neteafdemcumc^terisfpeciebusj hcet Diofcorides nihil dicat de illius temperamento , ne-


    que virtute qua provocat fudores & tolht dolores jundurarum atque aliarum partium , mul-
    tafqueaUasfanatinfirmitatesgraves acpeneincurabilesj fed folum explicet illius yim qua
    venenis
    refiftit &
    inter alexipharmaca numeratur. Eft itaque haec planta fpecies Sarcaparillae;
    licet Hiipani, qui nunquam adierunt Americam, non patiantur id fibi perfuaderi ,
    neutiquanl
    tamennegabuntquiillam comparaverintcunicaettris fpeciebus novi orbis, quanquam A-
    mericananonproducatfemen verumhaudinfolenshomines faftidirenota & peregrinaat-
    :

    que longius petita admirari & magni facere. Eft frigida & ficca , iicet non omnino carcat
    partibus calidis &
    fubtiUbus quibus movet fudores
    , corroborat calorem ventriculi (& li- &
    cetaliihocnegent) mundat renes &
    ureteres-: Sanat raorbos chronicos. Variae multse &
    funt opiniones dc exhibendi modo , quas omnes hic referre nimis longum forct folum mo- •,

    nebo quomodo fimplex decodum fiat ad ordinarium potum credo enim vix ullam domum' ,

    fineilloreperiri: Sume
    unciamunamSarcapariUaerecentiflimaE fiquidem facile poteft ha- ,

    beri,& divide illam &


    confcinde minute &
    cum quatuor azumbris (id eft,odo fextariis) aquae
    tantifper ebuUi donec quarta pars confumatur-, reUquum bibitur ordinario. De liquore,
    quem folent praeparare non pauciores funt opiniones , verum eflem author Us qui in Ameri-
    ca SarcaparUIam.funt ufurpaturi , ut utantur fucco e recentibus radicibus expreflb, (fiquidem
    ubique funt obviae) q^.iatuor unciarum quantitate fingulis vicibus obfervavi enim mirabiles •,

    efFedus, tam in lue venerea,quam in alUs morbis,& credo nuUum magis falubre medicamen-
    tum pofle reperiri. ExCIuf edit. cap.xxii. DodorMonardesinpriore parte fui operis de-
    fcribit fyrupum e SarcapariUa compofitum cum alUs fimplicibus quem longe utiliflimum ,

    efle faepe deprehendi , fit autem ad hunc niodum Sarcaparillae uncix duae minutim concifset:

    Guajacitritiquatuorunc. Zizipha fex &


    triginta , pruna paflaxxiv. utraque ofliculis repur-
    gata: florum Boraginis femuncia violarum tantundem pugnus hordei mundati
    , fradi: : &
    in fex aquae lextarUs lento igne coquuntur ad quatuor fextariorum confumtionem , expri-
    muntur valide &
    colantur: &
    decem hujus decodi unciis, admifcetur unafyrupi violati.
    Calidus mane &
    vefperi forbendus datur eodem fervato ordine , qui folet in ejufcemodi po-
    ,

    tionibus obiervari fudorem fi quis fubordiatur detergendo. Conceditur ab initio efus pulli
    , '

    galUnacei exigui , & fervatur idem ordo qui in ufu Guajacan , 5s: bibunt aquam aut decodum
    iimplexquodmododefcripfimus. Ea ratione curatur omne genus morbi gaUici atquealias ,

    etiam infirmitates quae ufu Guajaci aut Chinae curari folent. Fit & aUus fyrupus , hoc mo-
    ,

    do : Sarcaparillae odo unciae concife & confradae in odo aquae fextariis ad fex conftimtio-
    nem coquuntur •, in binis qui fupererunt fextariis , faccharilibraeiv. injiciuntur, fitque fyru-
    pus ut moris eft. Hujus unciae tres mane &
    totidem vefperi fumuntur prandium efto e cibis •,

    boni fucci, coena fobria, potus ex aqua SarcaparilliK fimplici. Eo utantur donec abfumtus fit,
    quotemporeadfuanegotiaperagendaegrcdinonvetabitur. Curat hic fyrupus plerofque e
    morbis fupra didis fine moleftia.
    IdemXinienesj delpecie Sarcaparillae quamvocant ^jfauhmecatlAwzolTS.Taugmtlanvo-
    cant hanc herbam Cocoz^capatli five Cocozticpalancapatli , Mechoacani Tzhuatzoz, quae eft fpe-
    cies Sarcaparillae peregrina , habens radices furculolas h quibus faUunt caules volubiles, ,

    cum horridis fpinis & multis capreolis foliaejusfunt fimilia ocymo acumJnata & curtata
    ,

    cum certis laevitatibus & nervulis qui difcurrunt per longitudinem nullum fert femen pol- •, •,

    let eifdcm facultatibus quibus caetcrae. Reperitur ad radices Vulcani haud longe a pago At-
    latlaluca omnino fimilis planta verumradicesfunttenues&fibraegraciles. Sunt quiomnes
    ,

    verum quia radices piurimum difFcrunt


    has plantas referendas putent ad fpecies Chinae , , ma-
    giscredendumeftfuigeneriseflTeplantas, Ucetfigura foliorum, caulium volubiUtate & ca-
    B 2 preo-
    GeorgIMarcgravI
    preolisconveniant. Suntfrigidje
    ficcx omnes, &licet non omnes adftringant , funtta- &
    menutiles contra dolores
    jundurarum alios quofvisnatos eluevenerea: ad fudores & &
    ciendos inveterata ulcera
    • fananda , morbos pertinaces chronicos adverfus vitia qux & &
    infirmitates, ut vulgo jam notiffimum eft. Idem Ximenes Quau-
    nervis accidunt plurefque
    .
    •,

    fertfolia grandia figura


    timecapatliiilafpecies, cujus radices in Hifpaniam transferuntur ,
    furculofam fruaum producitnullum ob-
    cordis, caulesvolubiles &fpinofos, radicem
    , :

    tinet multos capreolos , qui illi ex omnibus


    partibus enafcuntur. Nafcitur in campis Toto-

    pec Miztitlan , verum optima creditur quse provenit in Hondura ,


    & potiffimum mfertur &
    Europce.

    C A p. VIII.

    Camam. Inimhoy. Ahhece ^ecies. Caram. SemferVimm marinum


    hacciferum. Icipo. Terexxil.

    Ex radice parva, al-


    CAmarv plantadiaaBrafilienfibus-, Solani
    circumdata, enafcituE
    veficariieft fpecies.
    caulis fatis craffus, quadrangularis no-
    ba, multis filamentis ,

    dofus viridis , pilis albis vefti- ,

    tus , quiin multos fe expandit ra-


    mos itidem nodofos qui ra- , &
    mulos profundunt, ut plurimum
    binos fibi appofitos ad nodos :

    folia nafcuntur duo vel tria , di-


    lute viridia , ad tadum mollia,
    longis pediculis innitentia •, figu-
    racordis, craffo modoinambi-
    tu dentata , fimilia foliis noftra-
    tis folani veficarii. Ad exortum
    foliorum ex
    in proprio pediculo,
    thecula rotunda prodeunt flofcu-
    li parvi pallide flavi , unica qui-

    dem parte conftantes,fed in quin-


    que angulos expanfi •, intra flo-
    rem funt quinque maculje ob-
    fcure purpureae quafi ungues , &
    quinque ftaminula itidem pur-
    purea. Quidam flores tantu qua-
    tuor angulos habent , totidem &
    maculas. Plofculi fe claudentes
    ftellam quadrangulare vel quin-
    quangularem cxafte referunt.
    Poft quos fequitur fruftus pallide
    flavefcens , cerafi magnitudine,
    folliculo ihclufus modo noftra-
    tisHalicacabi frudus nimirum •,

    pentagono turbinato cujus an-, ,

    guli Hneis purpureis intexti. Pe-


    diculus frudus haud ita longus
    &:itidempurpureus. Frudusco-
    meditur & fapore fere ut noftras Halicacabus. Herbacoaafervitlavandis cruribus.
    eft

    I NI M B o Y BrafiUenfibus fpina illa quse fert lobos illos echinoides Car. Clufio memora-
    •,

    tos: in cynoflDathi magnitudinem excrefcif, caudex ramuli pleni fpinulis hepatici colo- &
    ris, lignumautemintusmedullofuminftarfambuci. Habetin
    quolibet ramo multosramu-

    los direde oppofitos j in ramulis porro folia itidem oppofita a quatuordecim


    ad viginti in u-
    no ramulo, qui inter quodUbet par foliorum duobus munitur aculeis. Sunt autem foUa
    l^teviridia, fplendentia, fere cyUndracea, unum circiter digitum longa. Flores fertin &
    fpicamcongeftoslutcolos. Hos fequuntur lobi fpinofi hirfuti , coloris , cummaturuerunt, ,

    hepatici , in quibus fingulis continentur duo globuU duriffimi , cinerei coloris


    glabri ,
    &
    fplendcntes qui quaflato lobo ftrepitum edunt nucleus interior ex albo flavus amari fapo-
    ,
    : ,

    ris , inftar Lupinorum. Lobus autem per maturitatem diffiUt


    effiindit globulos. &
    ALTHEiE
    HisTOR. PlantarvmLib.. I. 1?
    AiTHEiE fpecics. Caulis rediis teres, uno latere rufFefccns ad duorum aut tnum pe,
    ,
    ,

    dum afllirgit altitudinem ramis multis hinc indc cxpUcatis folia fingulatim pofita in pedi^
    , •,

    culotresautquatuordigiroslongo, in tres vcl quinque lacinias fefta , cralTe in ambitu fer-


    rata , nervis & venis ruffefcentibus , fuperne
    faturate viridia , inferne incana , hirfuta 8c
    ad ta£tum mollia. Ad caulcm prope exor-
    tum foliorum & in fummitate caulis & ex-
    tremitatibus ramorum provenit flos cgregic
    incarnatus , conftans quinque fohis , flami-
    nequeinmedio incurvato. Florem fequitur
    femen,nimirum tot triangulares,hifpidjE, ad-
    ha^rentes capfulje gryfei coloris , juxta fe in
    orbem pofitae quot folia flos habuit , : in qui-
    bus femen triangulare fubrotundum , & fi-
    ,

    gura l\inx gibbje , coloris gryfei magnitu^ ,

    dinefarris.
    CARARv Herba dida Brafilienfibus,Lii-
    fitanis Bredos , eft Ipecies Bliti. Ex radice al-
    ba , multi prodeunt caules , ab
    fatis crafla ,

    uno ad quatuor pedes alti cum foliis fimili- ,

    bus Blito quae interdum quafi farina viden-


    ,

    tur alperfa. In fummitate fert flofculos , viri-

    des fpicatim congeftos ut in Blito. dehinc fe-


    men provenit minimum infl:ar feminis pa- ,

    .paveris minoris rotundum , paulum com- ,

    prefliim , nigerrimum , fplendens pellicu- ,

    lae gryfto fufcae inclufum.


    Herba oleris loco coquitur ut Bcta aut A-
    triplex , eftque boni faporis & cito moUeA
    cit cum coquitur.
    AnmtAtio. Fr. Ximenes fcribit in Nova
    Hifpania reperiri multas Ipecies Atriplicis,
    tam fiiveftres quam hortenles quas Mexi-^ ,

    cani generatim vocant Hautiquilitl Hifpa- &


    ni corrupto nomine QuiUtes & ftudiofe ad-
    modum colunt in fuis hortis ,
    praefertimquamvocantZ/^/^/^^^^i^//^?/, quas radicemhabet
    groflam , brevem , fibrofam caules roflbs,
    folia oblonga&per interna ferrata, ejufdem
    coloris ,
    quae cofta manducantur & funt grati,

    faporis , addito oleq & aceto.


    An femfervivum marinum bacciferum ? In
    fefquipedalem aut majorem altitudinem afllir-

    gunt multi caules , digitum crafli Ugnofi, fra- ,

    giles, terctes , foliis circumcinai , eo modo


    quo Braflica folet aut potius Portulaca: qux
    funt egregie viridia , crafla, fucculenta, figu-
    ra foliis PortulacjE fimiUa , verum longe ma-
    jo«a & magnam Acetofam sequantia.. Inter fo-

    lia in fingularibus pedicuUs prodeunt fiofculi,

    quinque foliis conftantes , uno latere in am-


    bitu ferratis , albi coloris , figura caryophyl-
    lorum. riores fequuntur baccas magnitudi- ,

    ne olivje ,
    nigrae , fplendentes , fucculentae,

    carnem habentes inftar nigrorum ceraforum,


    multam & nucleum in medio inftar pruni,
    •,

    nuUius apud incolas ufus.


    Radix longa re£ta uno latere multa fila-
    , ,

    menta coacervata habens , lignofa ,


    albicans,

    fed intus fubflava.

    Ici-
    ,

    14
    GeorgI MarcgravI
    c I p o Brarilienfibiis , cujus multce funt fpecies
    I
    : circumvolvit fc arboribus. Ligtmm ejus
    kntum, vimineum corti- ,

    ce cinereo : folia dilute vi-

    rentia , hinc inde in ramulis


    pofita, cofpicuis venis tranf
    verfim praidita , c]uatuor cir-
    citerdigitos ionga, acumi-
    nata. In ramulorum extre-
    mitatibus prodeunt
    multi
    flofculi , conftantes quinque
    foliolis albis , deorium in-
    curvatis-jin medio autem ha-
    bent multa ftaminula colo-
    ris lutei, odoris funt fuavis-

    Poft flores fequitur fruftus.


    quem tcimen ab Authore noftro
    dejcripum non inveni.
    Anmtatio. Dubito an hcec
    planta fit eadem cum Apara-
    qua quam Fr.Ximen. ita de-
    fcribit. Radices agit longas
    & per intervalla tuberofasj
    e quibus multi cau-
    faliunt
    les ,
    qui fubeunt arbores &
    eifdem fe applicant fert fo- :

    lia inftar aurantije mali , flo-


    res albos &
    minutos , fru-
    £tum nullum. Decodum ra-
    dicum hauftum mitigat do-
    lores e lue vencrea natos •, &
    eft utile contra impeditam
    movendi facultatem.
    Perexxil Lufitanis j Cri-
    thmum marinura non Ipino-
    fum poITes vocare : femipe-
    dales aut paulo longiores caules adipifcitur , teretes , nodofos , rufefcentes , partim humo in-
    cumbentes, partimnonnihilfeerigentes. Ad fingulos
    nodos duo aut quatuor folia habet hiflbpi semula fed , ,

    cralfiora ac nonnihil carinata , oppofita. Superius au-


    tem capitulum oblongum five ovale cft, albumutin

    Trifolio fere , pro flore , habens in fe aliquot ftami-


    nula parvula crocei coloris.
    Plantaeftfucculenta. Folia& breves ramuli decer-
    pti ac parum cofti fuperfufo aceto tanquam muria
    condiri&fervaripolfunt, quando libet cumcarni- & ,

    bus aut pifcibus edi.Benc fapiunt ac magni seftimantur a


    Lufitanis excitant enim appetitum , movent urinam
    :

    &aperiuntvifcerumoppiIationes. •
    PL A NT A {cui Au5for nomen non adfcripjit) trium
    pedum altitudinem acquirit multos caules ex una ra- ,

    dice protrudens qui crafli intus medullofi uno la-


    : , ,

    tere fufci altero Virides alternatim proveniunt ra-


    , ,

    muli &
    folia fex feptem , ofto digitos longa , laste
    , &
    viridia acuminata , fplendentia , paulum rugata , in
    ,

    ambitu minimis dentibus ferrata. Flores enafcuntur in


    pediculis duos digitos longis figura cornu venatoris, ,

    plus duorurn digitorum longitudine eximii rubri co- ,

    loris , intus cavi ex concavitate autem prominet fta-


    :

    men ex albo incarnatum, habens apicem magnum, fuf


    cum, pilisalbis. Poft flores fequunturpomarotunda/
    ftriata
    V

    HisTOR. Plantarvm Lib. L 15


    poma Amoris
    ftriata ut , intus diftinda iit capita papaveris , femen quoque minimum & fuf-
    cum contincntia.
    C A p. IX.
    '

    Amhuyaemho. Caacica Jeu Theps major, DAarruhrum, Innommata.


    fetka, I^ecacoantia.

    AMbvyaembo Herba fcandens, qux aliis piantis&fuuticibusfe cir-


    Brafilienfibus
    cumvolvit, caule fuofarmcntofoinftar Clematidis. Hinc inde ad caulem enafcuntur
    folia unum atque al-

    terum , in quoru me-


    dio pediculus longus
    continens folium fo-
    litarie pofitum , funt
    aute folia figuracor-
    dis , lata nervo craf
    ,

    fo in medio & venis


    obliquis decorata, di-
    lute feu ferc pallide
    viridia (quafi paulum
    ef
    albedinis viriditati
    fet admixtum.) Hinc
    inde quoque fert flo-^

    rem egregia' & pene


    mirabilis ftrudurie •,

    habet enmi figuram


    ventricuiiliumanii &
    eft magnus , quippe
    logus abfque procef-
    fu & caule fex digitos
    fere. pediculus floris
    curvatus efl:,fpithama
    longus,viridis& fl:rio-
    fus, reprzeftntans dex-
    trum fcu interius ori-
    ficium ventricuU liu-
    mani, pylorum didui
    ab alia extremitate
    proceflu habet qua-
    tuor digitos longum,
    figura colli cygni cle-
    vati , fed in extremitate retrorfum inclinatum, repr^fentans orificium finiftrum ventricuH feu
    fuperius cardia didum. Secundumlongitudinem autem procefliis ille fuperius apertus feu

    fifliiscft. Vcntriculoliuicadnediturfeudefuperincumbittenuis membrana obrotunda , du-

    pljE latitudinis quam hiiperiahs , innumeris venuhs rubris varie intertexta haud male referens
    hepar humanum ventriculo incumbens. Totus flos coloris ex albo flavefcentis, venisru-
    bro purpurcis majoribus fecundum iongitudinem , minoribus fecundum latitudinem, in-
    ,

    tertextus, &
    intervenas quafirubro purpureo pundulatus: nuHius tameneftodorismani'
    fefti.

    C A A Cl c A tamen ab illa qmm AuBor ante defcripfit) Brafilienfibus, Peplis major fiof
    [alia

    culis albls. Ex radice alba lignofa, ladefcente, paulo majori fcmipede multi prodeunt cau-
    , ,

    les, teretes, nodofi, virides , unolatererufefcentesmultisramisdonati, quipartim humi


    jacent , partim ftantad nodos caulium
    eredi : , &
    in ramulis bina folia oppofita reperiuntur,

    in ambitu fubtiliter ferrata ^ ramulorum paulo minora iis qux ad caules. In extremitate cau-
    Hum & ramorum multi nafcuntur flofcuU fubtiliflimi albi , qoatuor foliolis conftantes; quos
    ,

    qua femen [quodAtithor non defcrihit.) Tota planta copiofe la-


    excipit triangularis capfula , in
    defcit, quodlac commendatur a Lufitanis ad oculorum rubedinem & dolorem auferen-
    dum. Vide Carolum Clufium Rar. Hiftoriar. Hbro. vi. capite xi. & Dodon. libro xii.
    capitcxviii.
    M A R-
    GeorgI MarcgravI
    (qHomodoh^cplanta^^BrafiUenfibmappelletur ah AuEiore notAtum non in-
    MarrVBIVM-,
    aut trium pedum altitudinem af-
    'vem.) Planta hxc in duorum
    furgit caule flriato
    ,
    nodofo , leniter Jiirfuto ad fingulos
    , :

    nodos ramuli tres aat quatuor proveniunt ut


    folia quo- •, &
    antiquiora fimilia funt Marrubii pannionici Car. Clu-
    rum
    fii foliis , in ramulis autem junioribus Marrubii vulgaris.
    Fert flofcuios verticillatim pofitos , coeruleos tribus folio- ,

    confliantcs. ^odnam femen fuhfequatur ah Audtore


    prodi-
    lis

    tum non inveni. Tota planta fuaviflimum odorem Marrubii


    fpirat , & ad taaum eft glutinofa.
    Plantahisc {cuiAuthornomenmn adfcripfit) caule quadra-

    to pilofo ,
    partim aflurgit , binafolia fibi op-
    partim ferpit ,
    ,

    pofita habens , longo pedicuio innitentia urticas semula , den-,

    tata , fed obtufiora in extremo ambitu. Ad


    fmgula paria pe-
    diculorum foliorum aliuspediculuslongus exit, capitulum
    ,

    habens onuftum flofculis oblongis galeatis faturate purpu- ,

    ut Camaratinga.
    reo-brunnis faturatioribus quippe vioHs martiis , odoris fere
    :

    Lufitanis ^^/^/^. Caule far-


    Ietica Brafilienfibus Congenfibus .^i^z^o^^z^M^/'/^/^,
    ingcrens terrss , ex
    mentofo lento , viridi tcnui , fuper terram ferpit , femper nova filamenta
    , ,

    quibus novje radices generantur. Vnlus aut duorum digitorum intervallo diftant pediculi in
    caule ab invicem quorum quiHbet duos tres quatuorve digitos longus , in exortu incurva-
    ,
    , ,

    tus , folium fuftinens figura cordis ut vulgo pingitur , vel etiam ad latera auriculas habens ut
    ,

    leticucu. PoUafuntdiluteviridia fuperius&inferne quafi canefcentia. Nec florem fert


    nec
    fruftum, fedtranfplantaturfcindendo in taleolas radiccm & imponendo terrae itaenimco-
    ,

    piofiflimeaugetur.- Radices multas agit unus cauUs , variae figurJCj quaedamenim quatuor,
    quinque, fex digitos longse , inftar rapi craflae quaedam rotundae , alise altcrius figurse colore
    ,
    :

    funt
    /

    HisTOR. Plantarvm Lo, I. 17


    funt Gxterius albo flavefcente interkis albiffimo priEbentde fe fuccum ladeum. Coquun*
    , :

    tur aut fub cineribus affantur funtque optimi faporis


    , &
    prxferendae noftrisrapis. Batatare-
    cens contufa & affufi paucula aqua atque macerata feipfim fermentando fitpotus, quo
    , ,

    Brafiliea^es utuntur. Quaedam funt rubri coloris per totam fubftantiam , accodje tingunt
    manus cxruieo Cuticula eft obfcure rubra cultro concifa nigrefcit inftar atramenti fcri-
    :

    ptorii.
    Ipecacoanha ex radice fpithamx longitudine
    Brafilienfibus , ampliori flexuofaj & ,

    nodofafeugeniculata, multis filamentis lateralibus prxdita qua;que corticem habet fub-


    ,

    ruffum inftar Tormen-


    tillJE , autem
    interius
    alba eft, ac inmedio
    habens medullam , k
    qua reliqua fubftantia
    viridis radicis detrahi
    medullaque re-
    poteft,
    moveri progeneratur
    unus aut alter caulis
    fcmipedalis aut paulo
    longior , teres , ligno-
    fus , lentus , coloris ci-
    nerefcentis-;partim ter-
    rae incumbens , aliasq*,

    radices agens , partim


    furreftus. In uniufcu-
    lufque hujus fumitatc
    fex ,
    feptem aut o£to,
    ut plurimum , folia in-
    fident , modo Herbae
    Paris , fuperius fatura-
    te viridia , inferius di-
    nervo uno fe-
    lutiora ,

    cundum logitudinem
    & multis venis tranf
    verfis prfcditainftar fo-
    liorum Lupini, adta-
    dum ut folia Afari.fed
    molliora. Emediofo-
    liorum inproprio pe-
    diculo enafcuntur decem , duodecim aut quindecim flofculi in capitulum congefti parvuli, ,

    albi, quinquefoliolisconftantes&totidemftaminulis albis. Poft flores fequuntur totidem


    baccae brunnae feu faturate iaccze coloris magnitudine cerafifylveftris bacca continet intus
    , :

    pulpam albam,fucculentam cu duobus granis feminis duris.flavefcentibus, lcnticularis figur^e.


    Radix effofla in umbra non Sole ficcari debet , recens ut & ficcata fuperamari faporis pun-
    gitlingiiamfuaacrimonia , proinde calidam in fecundo gradu&ficcam judico. Facultatem
    habet abftergendi , meatus expurgandi ac infardus exfolvendi.
    Amat planta humidas fylvas & in hortos tranflata nullum fumet incrementum quia amat ,

    fylveftria. Vfus radicis dragma una aut altera contunduntur , ac in poculo vini aqua mixti
    ,

    pernodemmacerantur j mane leniter ebulliantur ac percolentur bibitaeger, pervomiturti ,

    & fecefllim purgat , &


    non folum in dyfenteria fed etiam in affedibus ventriculi datur opti-
    ,

    mofucceflu. Quo autem reccntior eft radix eo fortior. In quibufdam plus fuperne quam in-
    ferne purgat.

    C A r. X.

    Zin^her, Aducuna, Innominat£, Ibaii.

    ZInziber {qua planta mn videtur Brafilu naturalis fed ex Jndia huc traduBa) caulc
    haud craflb afllirgit in pedalem aut etiam felquipedalem altitudinem •, folia habet xiphii
    feugladioh, minoratamen,qualis&caiilis. Radixnoneftfimilislridineque crefcittalimo-
    do-, fed ad quindecim, fedecim, plures pauciorefve digitos continuae crefcunt quae dein- ,

    C defra-
    jg GeorgIMarcgravI
    de fradura diftingiiLintur , alioquin conftituentes radicem planam latam.
    Recens eft exterius
    faporis eft fortioris quam ficcata quse
    coloris inftar lythargyri auri intus vero flavefcit j viridis
    :

    cx India affertur quae aetate corrupta


    ,
    noftra
    hxcoptimaeft. Quando cum caule&folio
    tranfpiantatur , folia decidunt & poft trime-
    ftre demum fpacium nova generantur •, ideo
    fine caule fola radix plantanda , nam facile

    crefcit. Habui interdum integram radicem


    parietiappenfam, quaeibi progcrminavit ad
    duorum digitorum longitudinem. Februario
    & Martio terrae commifi item egregie cau- &
    lem & folia protulit. Magna quantitate hic
    faccharo conditur.
    Annotatio. Vide Garziam ab Horto
    lib. I. cap. XLI. Aromatum Hiftor. & quae
    Car. Clufius & Vir doaiffimus apud eundem
    dc hac planta annotavit.
    Fr. Ximenes. Quod Mcxicani vocant Chil-
    ti Orientis Arabes , Turcae
    ,
    Perfae dicunt &
    Gmz,ihit ,
    autem illius
    officinze Gmz.ther : duse
    quarum una dicitur mas,
    reperiuntur fpecies ,

    altrrafoemina, Mashabet folia magis afpera


    quam Gingiber & craffiora,verum ejufdem fi-
    gurae: radicemquoquemajorcm & craffio-

    rem , faporis acris & aliquantum amari :


    u-
    furpatur adverfus affeftus ventriculi & inte-
    ftinorum e caufa frigida ; contufam & irriga-
    tam oleo e Coco applicant parti dolenti , eft
    fingulare remedium prodeft itidcm advcrfus :

    potiones venenatas , &cum oleo jam dido


    inixta imponitur vulneribus venenatis , caquc
    fanat •, dicitur majoris elfe efficacice quam foe-
    mininum. Indigenae Philippinarum confi-
    ciunt ex illo vinum quoddam medicatum.
    Foemina eft vulgare Gingiber herba cft duas tertias partes ulnx longa , habens radices ple-
    :
    ,1-1
    cannis , cum fo-
    nas nodis & tuberibus , atque decuffatas , e quibus enafcuntur caules fimiles
    liis lon^^is & anguftis , fimiles Lilio , infummitate eorum &
    capitella haud diffimilia Stae- ,

    chadi.Nafcitur pene in omnibus Americae provinciis ubi feritur propagatur tam per femen, &
    quampervivamradicem: nam quod fponte nafcitur vile eft. Colitur autem in folo pingui&
    caUdis menfe Martio , dividun-
    bene ftercorato atque culto , fub umbra arborum in terris :

    turradicesinpartespolUcismagnitudine, quas diftantia quinque aut fex digitorum, infcro-


    bes altas fingulx difponuntur terra opcrtx ftatim rigantur , &
    poftea bis fingulis feptimanisj &
    ubiautemprodieruntdiligentermundandaefunt folum farriendum, ne detrimentum ca- &
    aruerint , quodfere fit initio lanuarii: demi-
    piant: radices quotannis colliguntur ubi folia
    tur autem exterior cortex conjicitur in muriam , hora aut fefquihorio maceratam expo-
    & &
    collocatur donec omnis humidi-
    nunt Soli tantumdem temporis tum fub tcdo fuper ftoreas
    tas fiierit confumta nifi forte opus fuerit iterum
    ,
    aut tertio exponere Soli.

    Herba {cmJuaormUummmef^adferipp) in duotum aut ttium pedum altitudmem af-


    furgit caule lignofo alba , filamentofa. Caulis autem in ramos fe pan-
    , tereti : radice lenta ,

    dit! quialternatimoppofitahabent foha alata, unum,


    duos aut paulo plus digitos longa-,
    mmirumqujelibetalacontinetduodecimautplura paria fohorum vmdium , fimilium fohis
    Iuteus,quin-
    Herbx Vivx. Ad quemlibet exortum alarum prodit flos brevi pediculo innixus,
    Poft florem feqmtur filiqua
    quefoliisconftans, quorumduo reliquis minora, fine odore.
    comprefla, duos aut tres digitos longa, femen continens ut in Herba
    Viva.
    decem digitorum altitudmem
    E R B A (cujm mmen. AuBor mfier mn
    H prodit) in novcm aut
    multosramos expanfa. Poha fert alternatim fibiinvicem oppo-
    aflurgit,inftararbufculxin
    paryulos,
    fita&Rorifmarini foliis fimilia, fedinodora: flofculos fuperius in ramulis albos ,
    PoIygonatxaemuIos&eodemmododifpofitos,radixtenuis,albicans. x u
    altas afcendit arbores
    ^
    &
    M V cV NA BrafiUenfibus : caule farmentofo, fatis craflb, lento ,

    digitos longo, triaubique


    implicatferamis: in quolibet pediculo duos, trcs autquatuor
    H 1 s T o R. PlanYarvm L I b, I. 19
    foliafibiinviccniapponiintitr, phafcolomm more , oblonga nimirum tresaut quatuordi-
    git. nervo & venis obliquis pracdita,
    fuperius faturate viridia , inferius albi-
    cantia & fubtiliffima lanugine ad ta-
    dum fericuni sequantia. In pediculo
    tres quatuorve digit. longo , qui fupe-
    , pro-
    rius in plurcs breviores dividitur
    veniunt flores quatuordecim aut fede-
    cim juxta fe , calicibus infiftentes in-
    flar filiquarijm pifi: figura floris eft qua-
    fi duce filiquJE pifi apertas , una alteri in-
    ferta eflent : nam quinque foliis conftat
    flos quilibet , quorum quatuor duos
    digit. fingula longa , quintum unum
    digit. fineodore , in mc- coloris flavi •,

    dio ftamen fiftulofum pallidum , fupe-


    rius mLiltipliciter divifuminfila, quo-
    i^um quodlibet apicem habet fufcum.
    Fiores fequuntur filiquae fpithamam ,

    longx aut etiam longiores tres digi- ,

    tos circiter latx , exterius rugofx , ut-


    pote fetis pungentibus, ruffis ,
    prxdkx;
    qux non folum adh^rent & pungunt,
    fed etiam puftulas ardentes excitant,
    qux vix oftiduo fanantur infigncm &
    excitantpruritum: fihquae maturae ex=
    terius nigrefcunt aperiunt fe atque &
    diffiUunt : interior earum fuperficies eft
    inftar matris perlarum alba , fplendi- ,

    da & quafi poUta: in quahbet conti-


    nentur ut plurimum tres phafeoli orbi-
    culares, compreffi, coloris luridi, cum
    femilunari macula nigra in uno latere,
    majores vcrticello. Floretplerumque menfe lunio & luho. Fruaus cum fiUquis convenit

    cumanagyride Car. ClufiiRar. Plantar. Hiftor. pag. 93.


    Annotatio. FaUitur Audor quod judicet cumfruftuA-
    nagyridis convenire , ut ex comparatione liquido apparet. Memi-
    nit autem hujusfirudus Clufius Lib. 11. Exoticorum cap. xi. &
    fcribitfelobosrecentesaccepifleePernambuco Macouna appel-
    latione infignitos feque phafeolos terrx commififlc quorum unus
    tantummodo germinaverit , &
    in binorum cubitorum altitudi-
    nemexcreverit: fed , inquit , quumferius germinaflet adfrugem ,

    pervenirenon potuit & prsraatura liyems corrupit antequam ul-


    lum Floris etiam rudimentum dare poflet. <

    Herbahasc {cuimmen AuBor m7i adfcripp) humi ferpit caule


    cavo qui hinc inde folia obtinet in longis pedicuUs pofita , cordis
    ,

    figura atque Smilacis xmula. Flos albus , magnus , inftar orbis


    menfarH minoris uno tenui folio conftans , in quinque angulos
    ,

    cxpanfo , fubftrata paUida ftella quinquangulari. Sine odoreeft,


    nec ladefcit h^Ec planta.
    Herba AuBor ?ion mmimt) longeferpit caule fuo farmentofo cinereo, paulum
    [qitam ,

    pilofo qui duorum circiter digitorum intervallo folium habet brevi pediculo infidens qua-
    j ,

    tuor plus minufve digitos longum figura; cylindracese nervo fecundum longitudinem &
    ,
    ,

    venis aliquot obUquis confpicuum, paUideviridis coloris. Prope quodlibet autem folium
    cxoritur brevior pediculus , fuftinens tria foliola figura cordis quibus infidet flos campanu-
    ,

    \x figura , albus , & in medio fex ftamina alba habens ,


    apicibus umbrx coloris. Nigritx An-
    golenfes hic vefcuntur foliis & floribus.
    I B ATI Brafilienfibus , planta caule farmentofo, exterius cinereo , interius viridi, Ipongio-
    fibi
    fo ,
    longe humi ferpit , aut aUis plantis fe implicat. Polia femper fert bina in fuis pediculis
    oppofita figura cordis quando vetuftiora, oblonga cum juniora , moIUa fubhirfuta, exterius
    ,

    Q 2.
    paulum
    20 GeorgI MarcgravI
    paulum incana. in caule quoque multosramulos furredos folitarios , cum fimilibus foliis ap-
    pofitis. Flofculos fert copiofosad cujuflibet folii pediculum, varionumero , fmepropriis

    pediculis quilibet autem conftat quinque foliolis & ftellam quinquangularem apte reprae-
    :

    lentat : medio habet obtufum ftamen , haud elevatum , cum coronula quadam totus eft
    in :

    pallide hiteus, interius umbratus , inodorus. Hinc provenit frudus oblongus , ovaUs in ex- ,

    tremitate acuminatus magnitudine ovigalhnacei aut anatini, cx viridi fubflavus quando


    , ,

    maturus , habens corticem crafliorem aurantiis , cxterius multis prominentiis inftar acu-
    leorum praeditum fundit de fc fuccum ladeum, glutinofum ita ut glutinis loco fungi poflit:
    : ,

    maturior aperit fe, ac interius fcmina oblonga, nigra , infigni ordine difpofita habet quodU-,
    :

    betautem granum feminis habet floccum quafi e pluma, coloris argentei fplendidiflimi.
    Hi flocci in extremitate frudus interius etiam junguntur, & fuperior pars cavitatis frudus
    monftrat femina inferior floccos illos argenteos, jucundo Ipedaculo. Tota planta olet gra-
    ,

    viter, & copiofumlachabet albiflimum.

    Cap.
    HisTOR. Plantarvm Lie. I, ?1

    Cap. XL
    Sejamum. Imominata, Curuha, laee, Cumru a^e,

    C Esamvm , Congcnfibus GangtU Lufitanis Girgilim : caret nomine apud Brafilienfes quia,
    ,
    ,

    '-^non efl: huic provinciae naturalis, fed ex Africa huc a Lufitanis tranflata. Ex radice tcnera,
    reda , multis filamentis prjedita, exterius rufFa, interius alba exfur- ,

    git caulis redus, quadratus, viridis \ cum foliis obiongis haud latis, ,

    teneris , colore AtripHcis albae quxque quafi farina inferius funt ,

    afperfa, atquchinc inde pofita, plerumquc tamen bina velut fibi


    oppofita vel etiam altcrnatim pofita. Plores fert aibos , cito deci-
    ,

    dentes , figura campanula; quos fequuntur fihqux erede ftantes ad


    :

    caulem (non in ramis) virides quadrangulse , continentes feraen ,

    copiofum, parvum, album, figura cordis: maturae autem fiunt fufcje,


    & fponte difiiliunt, ita ut femen excidat.
    A N N o T A T o. Pr. loannes de Santos Hiftor. TEthiopise Orien-.
    I

    taUs Hb. I omnibus, inquit, his provinciis plurimum Ger-


    .
    cap. 4. In
    gilim reperitur, candidiflimum& optimum, ex quo fit oleum, quod
    vulgo ufurpatur &
    comeditur ut in Portugallia olivaceum. Con-
    tunduntur femina in vafe ligneo fado ad modum mortarii , grandi.
    Cafres (ita vocantur Nigritaeiiliustraaus) MozQcox.chtini , & Portu-
    galliPiUon. Pofliquam bene contufum fiierit, & coaftum in maflam,
    exprimitur rite iifdem lignis quibus contufum fuiti effluitque oleum
    valde clarum& amurca, qua: reliquafit, comeditur a Nigritis, cum
    :

    miho codo loco butyri. Vide & Proiperum Alpinum de Piantis


    /Egypti. cap. 3 2.

    H E RB A \quam AuBor non nomtnat^ fed cujm hanc datuonem^


    caule tereti, inferius nodofo feu tuberofo , pilofoque, affiirgit in pe-
    dalem altitudinem , &inaliquot fepandit ramulos folia cjus funt :

    alternatim pofita, oblonga, &


    craflb modo ferrata, pallide viridia &
    pariimpilofa. In fummitate caulis &extremitateramulorumcnaP
    citur flos flavus , ducati am-
    plitudine, conftans quinque
    atque in medio habens
    foliis
    ftaminula Ititea. Radix par-
    vula & tota planta fine odo-
    re.
    CvRVBA BrafilienfibuSi
    Cucurbitse cft ipecies :primo
    protrudit duo folia cucume-
    ris modo , fibi oppofita , digi-
    tum longa figura linguse e
    , ,

    quorum medio poftea prodit


    caulis farmentofus , humi re-
    pensautfcandens cucurbita-
    rum modo ac capreolis fuis ,

    fe annedens. Folia hinc inde cucumerum modo appofita habet fingula fuis pediculis longis ,

    infiftentia, in lacinias divifa, inferius hirfuta, uti & cauHs & pediculus , albicantia, fuperius vi-

    ridia & glabra : fucceflii temporis caulis glaber , ftriatus ac viridis longiflfime ferpit & interfti-
    tio femipedis ubique pediculum protrudit tres aut quatuor digitos longum, paulum incurva-
    ,

    tum, cui folium infidet ad taftum glabrum , viride fplendens circinatum feptem aut odan-
    , , ,

    gulum exterius , fex aut feptem digitos longum & totidcm latum aut paulo latius. Prope pe-
    diculum cujuflibet folii clavicula prodit longa, contorta arde fe implicans vicinis arboribus ,

    aut pedamentis appofitis. Inter foHa hinc inde in propriis pediculis nafcuntur flores: rudi-
    mentum autcm floris eft corpufculum conicum ex viridi fubflavum , in quinque foliola ex
    viridi flavefcentia deorfimque incurvata definens •, ex hoc corpufculo prodit flos magnus,
    craflis foliis, exterius glabris, interius hirfutis, dilute flavus & exterius lineis feu ftriis virefcenti-

    bus fecundum longitudinem diftinftus plufquam fefquidigitum altus , unico foHo conftans,
    •,

    corpus
    verumultra medietatem in quinque lacinias fedo , elliptic^ fuperius figuras, in medio
    Q 3 rotundum

    1
    ^_ - GeorgIMarcgravI
    rotundum flavi coloris ,
    magnitudine avellan^ , quod fpeciem prjebet inteftinorum vituli,

    conftatquetribuspartibusfeparabilibus. Fruauslongus eft circiter quindecim digitos, un-


    decim craffus , cortice glabro ut Pepo ex rubro purpureus. Caro feu pulpa ad flavedinem ac-
    cedit, odoris dulci-acidi , inftarpyrorum agreftium, faporis ingrati,
    idco non comeditur,
    femen continet copiofum , figura & magnitudine cucurbita; feminis , fed quod exterius in

    fuperficie fua fufco eft pundulatum in obfcure-flavo.

    I AEE Brarilienfibus , Lufitanis BdancU , Bclgis VVatermeloen Melo aquaticus caulem.


    , :

    habet farmentofum , hirfutum , humi ferpentem , &


    multis capreolis fe affigentem j folia pro-
    fundelaciniata&incifa, longa ftriata-, Angurias Matthioli
    ,
    fere fimiHa-, quodlibet infidet

    pediculo fefquidigitum fere longo caule humo affixa ereda &


    ftant foha. Plos parvus flavus, ,

    quinquefoliisconftans, umbehco flavo fruaus rotundus feu globofus vel etiam ellypticus
    :

    cortice viridi , magnitudine capitis humani , autpaulomajor vcl minor-, carnem habet al-
    &
    bam in medio rubram (nimirum ubi femina jacent) feu fanguineam fucculentifllmam, bo-
    nifaporis: tantam autem copiam aquae dulcis , frigidae, utinter edendum tanquam e pocu-
    lo hauriri poffit. Semina continet multa cucurbitarum magnitudine figura , in quibufdam &
    coracini, inaliisrufficoloris , quaeinter frigida majora ufurpantur. Menfibus Decembri &
    lanuario maxima habentur copia , quamvis toto anno reperiantur. Amat etiam fterile &
    arenofumfolum, fed fi arena fimo mixto tcratur, feHciftimc provenit& fruftus fert ingen-
    tis moHs.
    Reperitur &
    hic Melo noftratibus fimilis , fed plerumque major carne viridi, femine albo', :

    falubrioreshiexiftimanturquamapudnos, &
    plerumque a Lufitanis , initio prandii vel cae-
    na; commeduntur. Eft & alter carne viridi priori per omnia fimiiis , excepto quod caro pla-
    ,

    ne viridis & faporis prjeftantioris.


    CvRVRV Ape Brafilienfibus.Plantacaulefarmentofoaclento , quifefe arboribus ac
    fruticibus implicat , habens multos ramulos &
    in quolibet quinque folia, bina & bina fibi

    oppofita & quintum in extremitate : fuperius viride fplendentia , fex incifuras habentia ut.fer-

    rxmajorisdentes ,
    eftqueinterhaecfoliaramulus, utrimquealatus, five ambitur cordiaH fo-
    lio , ut in Inga arbore.
    In extremitatibus ramulorum proveniunt longje fpicse, onuftae flofculis ex albo & viridi lu-
    tefcentibus j poft quos fequuntur capfulx ,
    triangulatx in fummitate , prope exortum cylin-
    dracese, & ubi maturiores ovalis figurse , exteriusrubicund^ : quae fponte intres partes de-

    hifcunt cortex autem exterior rubicundus par craflfitie cortici mali , interius eximie eft ru-
    •,

    ber , continetque quilibet frudus duas fabas Hifpanicis albis magnitudine pares eftque quas- ,

    hbet involuta materi;^ molli, albx, nuciconfiftentia fimiU ad tadum frigidae exilloal- , :

    bo involucro faba fecundum longitudinem eminet , nigerrima macula fpiendens feu po- ,

    tiusfemicirculotalifecundum longitudinem notata reliqua pars fabse fufci coloris. Con- ,

    tinetdeniquefabainterius carnem fabaceam flavam. Aquis injeaa necat pifces. Vide Ico-
    &
    nem in prsecedentibus apud, D. Pifonem, qui plura obferVavit de qualitatibus hujus plantie.
    .

    HisTOR. Plantarvm Lib. I,

    C A P. XI I.

    jhencjua. Agua^e, Acetofa, lamacaru. laroba, ^elingela,


    Camara lapo,

    AV E N Q_v A five AvencA Lufitanis ( quoi nomen apud BraJiUenfes


    Jlromnfroditur) Aviantum Latinis , fpecics eft Adianthi , &
    obtineat ah AuBore m-
    quidem duplex major &
    minor, hic reperitur.
    I. Avenca major , in duo-
    rum pedum altitudincm af-
    furgit ex radice intus flava,
    extus nigricante , fub terra
    ferpente & muita habente
    filamcnta. Cauiis hu'us te-
    nuis , ftriatus , ex brunno
    nigricantis & fplendetis co^
    loris, & lanugine quadam
    hepatici coloris veftitus
    Superius ramulos aliquot
    habet inordinate pofiros,
    qui ut, &
    caulis , folia ha-
    bent alternatim pofita,qua:-
    dam tres , quxdam duos,
    qujedamunum digitumlOf
    ga , dilute viridia , in ambi-
    tu dentata , atque fingularis
    figuras.
    Nec florem fert nec fe^^

    men.
    II. Avenca mmor. In ean-
    dem altitudinem; aflurgunt
    caules, cjufdem cum prio^
    re figurae & coloris , fednon veftiti lanugine , ve-
    rum pulvere albo veluti farina quadam afperfi.
    lolia alata alternatim pofita habet variae longi- ,

    tudinis a femidigito fcilicet ad tres digitos in cx-


    tremitate enim caulium breviflima funt. In quo-
    libet foiio alae hie alternatim pofit3E,interiores lon-
    giores , exteriores breviores ,
    fupcrne faturate vi-

    ridis eoloris , inferius farina pulvere nigerrimo mixta aiperfo. Inferiores cauliculi progermi-
    nantes parum convoluti , &
    pulvere farinaceo plane albi funt.
    *
    Nec florem fert nec femen haec quoque.
    Agvape Brafilienfibus^Co/^^^o^Lufitanis: Nymphea flore albo : folia noftrati habet fi-

    milia, inferius multis venis implexis praedita : florem etiam talem , fed qui conftat duodecim
    foliis oblongis, acutis, anguftis, albis, & quatuor foliis viridibus fubtus, fuavis odoris,
    Nafcitur paffim in paludofis fluviis.

    AcETOSA purpureo. Caulisteres, viridis, fucculentus: folia


    Brafilienfis flore dilute
    oblonga, l^via, foHda &
    fucculenta inftar portulacae. Infummitatc hujus caulis emcrgit
    aliuscaulistriangularisipitham^eferelongitudine, incujus extremitate, quje ramulos trian-
    gulares habet , nafcuntur multi flores dilute purpurei , quinque foliis conftantes ejufdcm ,

    coloris ut fuccus ceraforum rubrorum. Gratam aciditatem habet, & in acetariis utiliter ufur-
    patur.
    lAMACARV BrafilienfibusLufitanis Cardon. Fruticibus aut arboribus adnafcitur fpino-
    ,

    fahxcplantatenuesradiceshabensquibus feillis inferit. Folia ejus cralTa, triangularia va- ,

    rio modo fibi invicem appofira ut in Ficu Indica : quodlibet latum fub-
    folii latus digitum eft

    ftantis folidae inftar Aloes five Tunx. Folia viridia fucculenta fucco vifcido , haud manife-
    ,

    fefquidigiti fe-
    fto tamen fapore praeter herbaceum. In extremitatibus angularibus foliorum ,

    re intervallo , fpinulae acutx juxta fe pofitje funt quatuor cinerese. Ad eafdem etiana extremi-

    tatesprovenitfruto, cujus rudimento fa6to odo digitorum longitudine provenit m ejus


    fummi-
    GeorgI MarcgravI
    fummitate flos exterius conftans quadraginta circiter foliis,viridibus,anguftis,trcs aut quatuor
    digitos longis , interius autem circiter

    viginti albilfimi , latioribus quam vi-

    ridia illa , in medio copiofiifima ftami-


    na flava , luteis apicibus ,
    fpongiformi-
    busj &in mediohorum columna fla-

    va rotunda, fuperius in muitas partes


    fcifla&diduda. Flosdulcis naufca- &
    bundi odoris.Fcrt fructum ovalem ma-
    gnitudine Strobili talis figurae emi- & ,

    nentiis triangularibus conftantem. To-


    tus fruftus corticem obtinet cortici
    aurantii mali sequalem , interne & ex-
    terne coloreLaccKFlorentiae humeda-
    tx , elegantifllmo (triangulatae autem e-
    minentiae feu acumina funt ex viridi fla-
    va) fcu laccse & cinnabrii mixtorumdn-
    tus continet carnem ex albo cineream,
    fucculentam , fapidam, refertam femi-
    nibus nigris fplendidiflimis , magnitu-
    dine &
    colore feminibus Aquilegix fi-
    milibus , qux una cum carnc come-
    duntur.
    Vide & alias fpecies in defcriptione
    Arborum quibus innafcuntur.
    Belingela Melonge- Lufitanis
    la Latinis Tongu AngolcnCibm Ma- ;

    mmba Congenfibus.Ex radice dupla vel


    tripla, aliquot prodeunt caules rotun- ,

    di , varie flexi Hgnofi , partim ferpen-


    ,

    tes , partim erefti minimum digitum ,

    crafli vel circiter ex viridi hinc inde


    ,

    purpurafcentes : quibus hinc inde folia


    adnafcuntur, pedemlonga, majoraaut minora, feptemaut ododigit. lata , laciniata , ob-
    fcure virentia , nervo &
    venis purpurafcentibus, braf
    fics noftras jemula, cujus etiam odorem habent.Flos
    ladeus eft dilute purpureis venis intertextus ,
    unico
    folio conftans , quod inftar ftellx quinquangularis
    cxpanditurfoUdihoUandiQi amplitudine •, in medio
    autem decem ftaminalutea cylindracea unum album
    circumdaat florem fequitur fruftus , uti flos inter
    :

    quinque folia pofitus ,


    magnitudine filveftris pomi
    aut etiam pomi colochintidis , vel etiam major ro- ,

    tundus , \xvis ,
    Iplendcns , exterius albicans , mul-
    vel etiam exterius viridis&pur-
    tisftriis viridibus,

    purei partim coloris ,


    quando maturus flavi interius :

    carnem habet albam multa femina inftar Sefami ,

    continentem. Nafcuntur autem duo vel tres juxta fe


    invicem , in proprio quilibct pediculo. Coftus fru-
    auscomediturcumoleo&pipere, habetque fapo-
    rem citrii.
    Confercum Dodonei Melongelavel malis infa-
    nis.
    Annotatio. Planta \\xc nequaquam conve-
    nit cum Melongela vel maUs infanis DodQnei,neque
    foliis , neque floribus , ne quidem fruaibus , ut facile animadvertet qui ipfum Dodoneum
    confuluerit Ub. xv. cap. xxxi. ita ut Audor nofter in eo fuerit deceptus. Meminit & Melonge-
    \x Mathiolus in Diofcorid. Ub.4. cap. 7 1 in quo agitur de Mandragora . : & fane fi bene adver-
    tasmajoremcognationemhabethaecplanta, fi frudum fpedes, cum Mandragora, quam
    cum maUs ilUs infanis.
    Iaroba
    HiSTOR. Plantarvm Lib, L •

    2$
    ROBA Bfafilienribiis dida Cafaca amargo/a Lufitanis. Altiffimas arbores hxc pl anta

    afcendit, caule lento, tereti ,


    qui liinc inde in longis pediculis tria
    folia appofita habetPhafcoli modo,funt autem plane fimiiia foliis
    Mucuna. Frudus autem fimilis frudui Cuete, fed ut plurimum
    minor , eadempulpa, iifdem feminibus, ejufdem quoque ufus.
    Camara Iapo Brafilienfibus Mentha corimbifera Cor-
    di , Balfamina officinarum. HerbaD.Mariae , Mentha griaeca Ma-
    thioli.Lufitanis Mef2faJlro.liL\pQda.lem aut bipedalem altitudinem
    alTurgit, caule tcreti rufefcente, lenibus pilis hirfuto. Folia autem
    hirfuta , inferius quafi incana , acuminata, lata , in ambitu ferrata,
    figura foliorum urticse minoris. Confiftunt folia adexortusra-
    morum in fuis pediculis bina oppofita cum parvulis aliquot jun-
    dis. In cxtremitate autem ramulorum&praecipue infuperiori-
    bus ramulis caulis multi prodeunt pediculi, qui umbellatim flo-
    ,

    res ferunt Tanaceti modo conftantes multis ftaminulis meris,


    , ,

    laftefcentis &
    dilute cierulei mixti coloris. Semen profert ni-
    grum, oblongum, cxile, quod maturum pappis evolat. Floretto-
    to anno odor plantze ut Jvlenthaftri fed fortior fapor amaricans.
    :

    Calida eft & ficca. Radix tenella multis radiculis conftans.


    Ankotatio. Mathiolus in Diofcorid. Iib.5 cap.3 5. Cx- .

    terum, inquit , herba paflim in hortis crefcens folio Salvize


    cft «3c ,

    longiore, latioreque, Betonicje asmulo , undiquaque ferrato in viridi albicante caulibus , &
    bicubitalibus & aliquando majoribus in quorum cacumine flores exeunt corymtacei, colore
    :

    melino, Tanaceti modo. Plantain univerfum amaraeft, (iibadftringens &graviterodorata.


    Goritienfibus hxc vulgo vocatur M
    e n T H A graeca in Hetruria vero Salvia Romana, quod :

    potius foliis Salviam referat, quamMentham, quin&herbamDivaeMariienominant,&c.


    Porrononvidetureademplantaquam Audor defcribit cum illa Mathioli nam , folia Brafi-
    licnfis fuot acuminata , cum illius fint obtufiora ; congenieres tamen opinor , & ejufdem qua^
    litatis , ufufque in medicina.
    C A p. X I 1 1.

    Hydropiper. Caapeba. Caaetimay. Emhuayemho. Tajoja. Serpenta^


    ria major. Erya do Capitaon, Caapomonga.

    HYdropiper Lufitanis Erva fulgera. Caulem habet teretem , nodollim , viridem, &
    ad nodos rufefcentem : fummitate ramulorum proveniunt
    folia fimilia foliis falignis , in
    fpicjE florum tenues & longae plenjE flofculis albis. Fert femen triangulare, (plendens, obfcu-
    ,

    re brunnum feu fufcum, parvum. Radix eft inftar capillornm longorum, fufcorum,quibus fub
    aqua fc fuftentat nam caules oblique fub aqua natantes , adnodos copiofas habent fibras ca-
    :

    pillatas. Herbauritlinguaminftarpiperis.
    Lufitaniutunturadpurgandavuineraulcerolaloco Cauftici.
    Confer Dodoneum lib xx cap ,32. . .

    CAAPEBA Brafilicnfibus , Lufitanis Erva de Nojpi Senmra , aut , Cipo de Cobras : Scanfi-
    lisplanta, caulibus teneris, rotundis, viridibus, admodumlcntis. Folium quodlibet feor-
    fim pofitum in caule , in fuo pediculo rufefcenti , duos digitos longo & in exortu paululum
    incurvato, orbiculare vel cordislatioris , utipingitur, figura, confiftentia folio perfoliatas
    fimile , fuperius dilute virens , inferius albefcens (in quibufdam plantis folia pene omnia :

    luntrotunda) pediculusautemfoliicujufquenoninferiturinfimbriamfeu extremitatem fo-


    lii , fed plus dimidio digito ab ora verfus medium folii , ut fit in NafturtioPeruviano. Ad pe-

    D diculos
    25 •
    G £ O R G I MAR CGR AV 1

    longus flofcukim fuftincns pallidc


    dicLiIos foiioriim ctiam pediculus provenit fefquidigitum ,

    flavefcentem , o£to foliis conftantem


    hoc modo ;
    quatuor fuperiLis adpofi-
    ta funt parva , obrotLinda , his fubftat

    amplum obrotLindum adhuc magis ,

    inferius triaparva alternatim pofita.


    Infummitate pediculi intcrquatuor
    fuperiora foUola , granum provenit
    magnitudine parvi pifi, figurse ovalis,

    interius viride , hinc rubrum. Radix


    longa quafi contorta.
    Plantahaecnullum habetodorem
    pr?ster herbaceum. FoHa finguiare
    funtremediumcontramorfus vene-
    natorum animalium,ut ferpentu, &c.
    tam in hominibus quam in beftiis fi ^

    morfuipaulum contufa imponantur:


    curanturenimmorfus fine ulioalio
    impofito medicamento. Radix con-
    tra calcLilum excellentifiima & eft il-

    laquam Lufitanus dabat D. vandei: Duflcti, Optimo fiiccefTu.

    Caaetimay Brafilicnfibus,
    eft Herba quae in trium pedum al-
    titudinem excrefcit , caule viridi,
    intus medullofo ,
    quem ab ipfo
    exortu numerofa ambiunt fo-
    lia ,
    quatuor digitos longa an- ,

    gufta ,
    per ambitum incifa , laevi

    hirfutie praedita (ut & caulis) &


    molli lanugine paulum incana.
    Caulis fuperius in quatuor quin- ,

    que, fex aut feptem ramos fe fpar-


    git, 6c foliola parva obtinet , foHis
    hyffopi figura fimiUa in ramulis :

    autem multos fert flofculos , flo-


    rum Senecionis fimiles , pallide
    flavefcentes qui in pappos defi-
    ,

    nunt , vento diffipabiles. FoHa hu-


    )Lis plantse aerem & calidum fapo-
    rem habent, ac coda, contufa, at-
    que iUita fanant fcabiem in qua-
    cunque corporis parte.
    Embvayembo dida Brafi-
    lienfibus, Lufitanis corruptono-
    mine Occoemho: Herba radicem
    habet digitum craffam, interius
    meduUamlentiffimam continen-
    tem , varie contortam exterius
    fufcam , interius albicantem. E
    qua producit Caulem Ugnofumj
    tcretem , viridem ,
    fefqui aut et-
    iam duos digitos longum , foHis
    hinc inde onuftum quse infident ,

    pcdiculis digitum longis , tenuia,


    tenera duos aut tres digitos lon-
    ,

    ga, laeta viriditate fplendentia,ner-


    vo & venis praedita , quibus infe-

    riore latere adhxret pulvis fufcus,


    quemadmodum in Lingua cervi-
    na. Flons mt femims non meminit AuSior. Sapor radicis eft acris.
    T aioia
    HisTOR. PlantarvmLiu. I. 27
    •'
    TA I oIA Brafilienfibus dida. Herba fcandens & longifTime ferpens atqiie aliis hcrbis &;
    \ fruticibus fe implicans. Caulem habet
    2 ftriatum lcntum
    , , viridem , & ad eum
    certis quibufdam intervallis foliafolita-
    C
    ^^^^^ riepofita: quodlibet pediculo fuo alato
    prodiens tres quatuor aut quinque di'
    y^^^v , ,

    ^^'^ ^^^^k gitos iongum , in tres lacinias diflectum,

    ^^kJ^^^^^^^^ tenerum ,ad tadum tamen nonnihil hif-


    pidiim , &viride: quxlibet autem la-
    ^A^^ ^^^"iW cinia fuum nervum & venam habet. In
    5 iL ambitu denique foHorum denticuli mi-
    * ^ nimi prominent inftar cufpidum acicu-
    larum. Florem aut femen non defcripjit AuEtor.
    SERPENTARiAMAiORfeu dracunculus major polyphyllos, Lufitanis ErvA de S''^
    Maria. CauUbus afliirgit ad duorum pedum altitudinem rotundis , digitum craffis ex vi- , ,

    ridi, flavo&albovariegatisinftarSerpentisj quilibet folium gerit circumfercntiafoliiPeo- ,

    nix in quatuor aut quinque lacinias difle^tum


    ,
    continetque quxlibet lacinia nervum craf
    ,

    fum & varie in ambitum exfeftum eft,plufquam Hieracii aut Chondrills folia; funt autem gla-
    bra & viridia. Inter caules foliorum etiam exfurgit caulis ut reUqui e cujus fummitate pro- ,

    ditvagina, pedem aut ampHus longa plus quinque digitos crafla, inextremo acuminata,
    ,

    qu^ fe aperiens pediciilum fatis crafliim monftrat ad quem fpic^e in modum ut in milio In-
    , ,

    dico, compofita funt grana , milii magnitudine , ftriata, rotunda, fucculenta quinque aut ,

    fex particuhs compofita ,


    primo viridia hinc flava
    , & punctulis rubris fubtilibus variegata,
    iibimaturuerunt, rubra. In his granis continetur femen figurx ovalis , nuclei interioris cera-
    fimagnitudine.
    Radixhujusplantaerotundaeft, pomum majusiequans aut etiam fuperans, cuticula ex
    albo fubrufefcente praedita fuperius ubi caules erumpunt multa habens filamenta. Acris f^- ,

    poriseftinftar Ari.
    Commifialiquotharumradicumterraemenfe Augufto anni cb bc xxxix. &progermi-
    naruntdemumannocbbcxL. Februario raenfe. Itahic ^grc aliquid provenit plantatum
    feu fatum menfium ^ftivorum initio , ob ficcitatem seftum. Addo etiam in maritimis lo- &
    cisubifolumarenofum. Inhortis autem mediterraneorum locorum longius amaridiflito-
    rum, quirigariaquadulcipofllint, circum circa dudis rivulis, utifierifoletaequc asftivisat-
    que hybernis menfibus fata & plantata probe fumunt incrementum.
    ,

    Erva do Capitaon Lufitanis Radix reda, teres, geniculata , alba fub terra ferpit,
    :

    & ad genicula,unius aut duorum digitorum intervallo diftantia,multa agit filamenta tenuia,ac

    protrudit, exflem , teretci^i,


    ibidem caulem duos aut tres etiam odo aut decem digitos altum
    fiftulofum, exalbopurpureum inferius medio , in filum
    lentum habentem quilibet autem :

    unicum
    caulis fert fuperius foUum rotundum Ixte viridcut Nymphex,fed non ita fohdum, in
    ambitu crenatum, more folii Vmbelici Veneris : caulis in centro foUi aut circiter inferitur, &
    excentroinfertionistenues venie ad circumferentiam difperguntur.
    Radix contrita odorem
    Selini. Lufitani utuntur ad maculas corporis
    delcndas , Os Fh
    & faporem habet radicis Petro
    los vocant.

    p 2 Caa-
    )

    2S GeorgI MarcgravI
    Caapomonga Brafilienfibus dida, Lufitanis Erva do vina. Radicem habet femipedem
    pene longam lentam, tenuem, reftam,
    ,
    aliis radiculis interdum prjeditam, exterius croceam,

    (cum primum eruitur, umbrae coioris evadit) interius candidifllmam/ubdul-


    fed poftea dilute
    cis faporis e qua prodeunt caules tres vel quatuor , odo aut novem digitos longi , rotundi,
    :

    nodofi, virides, ex parte ruffi partim humi ferpentes partim furrefti. Ad nodos autem pro-
    •, ,

    deunt ramuli, in quibus itidem ad genicula duo, tria vel quatuor folia fibi apponuntur, aut op-
    ponuntur, digitum longa, mollia fuperius faturate viridia , infcrius incana quodlibet infidet
    , ;

    fuo pedieulo femidigitum longo nervis conipicuis pr^ditum- In fummitate caulium rami
    ,

    funt continentes flofculos parvos umbellatim pofitos dilute rubro purpureos. propter exili-
    ,

    tatem eorum conformatio confpici non poteft, fed adhibito Megafcopio, apparet hos flofcu-
    los efle inftar florum campanulas fuperius dentatos , habentque in medio duo ftaminula rubro
    purpurea, figurjeut campanula habere folet , paulum extra flofculum prominentia duobus
    apicibus. Erumpunt e conico cyUndraceo corpufculo viridi, quod antequam fe aperiat hifpi-
    dum eft & pingue, ita ut facile adhaerefcat veftimentis, unde Lufitani vocant Carapkos. Flot
    culi delineati ut per Megafcopium videntur.

    C AP.
    HisTOR. Plantarvm Lib. I. 29

    ^ C A p. X I V.

    Cara ,
    Inhame, Camaranhaya, Innominata. Quingomho,

    ARA Brafilienfibus, Inhame de S.Thome, Congenfibus ^iquoaquicongo; planta eft caule


    ^quadrato ,
    ad angulos pennato, viridi , hinc inde rufefcenti pauiulumque contorto lon-
    j ,

    gifTimc ferpit fuper terram aut etiam fepcs afcendit , tamque late fe propagat ut integri hortiili
    duodecim decempcdas in unoquoque latere habentis aream unica planta facile occupet.Cau-
    lisenim&ramuliejushicillicterram contingentes protrudunt fibras atque alias agunt radi-
    ccs*, quinimo fi terram attingere non poffint , nihilo minus has radices producunt, fed qujE
    propter defedumnutrimentiadjuftammagnitudinem nequeunt pervenire, ita luxuriat na-
    tura in hujus plantae propagatione. In caule , feptem , ofto , aut novem digitorum interfti-
    tio duo pediculi enafcuntur appofiti quinque autfex digitos longi , itidem quadrati
    , , pen- &
    nati quibus infident folia Sagittalis noftratis aut vomericis pofteriori parte circinati figura,
    , ,

    novem aut decem digitos longa , circiter fex lata, ubiiatiftima: laeta viriditate Iplendentia,
    fatis folida feptem aut novem nervis ex pediculi infertione prodeuntibus
    , per longitudinem &
    excurrentibus , infcrius prominentibus , fuperius proflinde jacentibus in extremitate funt :

    acuminata, acuminemolli digitum longo utin vomereprominente. Copiofiim liquorem


    aqueumfunditcaulisincifusinftarlachrymarumvitis. Radix crafla eftplusuno pede, odo,
    & &
    novem duodecim digitos longa plus quoque , cuticula ex cinereo fufca veftita , fub qua
    flavefcit, intus carnem albam fucculentam , &
    quafi lactefcentem habens.
    Nata mihi radix inHorto ann. 1 640.quae magnitudinem habebatAquari^e AUemannorum.
    J^ottimm vocmtl^uCit^m. Coda cum butyro , veloleo &
    pipere condita bene fapif, ficca
    tamen eft & farinam refert , unde pro pane a Guineenfibus ufurpatur. Habui tales radices
    &
    ad parietem pendentes & progerminantes in mufseo meo,quas xxi.Novembris anni 1 640. ter-
    rJECommifi &
    feliciter augmentum coeperunt. Ecceilla planta qux progerminare e radice
    ca;perat menfe lanuario anni 1 640. terrae a me commiffa quaeque tam late fe propagarat ,

    menfe lunio didi anni in extremitate caulis fenioris multas quafi Ipicas producebat , in
    , ,

    quibus multa triangulata &


    turbinata corpufcula adhiercbant fuperius rudimenta habcntes ,

    parvi fioris lutei ; interius autem inftar hmCx paftoris cava comprelTum femen indicabant:
    D 3 fed
    30 GeorgI MarcgravI
    fed quamvis ultm duos menfcs ita ftarentnumquam tamen fios fe aperuit, nec in capfulis aliud
    faclum, fedperieruntdeniqueomniapropteraeftatiscalorem.
    Camaranbaya
    0
    Brafilienfibus . Lyfi-
    machize fpecies fruti-
    cefcens, In quatuor
    pedum altitudinem af
    furgit, & dividitur in
    multos ramos, ruffos/
    pilofos, Folia folitarie
    pofita in brevibus pe-
    diculis,oblonga,hirfu-
    ta ad quorum quod-
    •,

    libet flofculus prove-


    nit.calice fere duos di-
    gitoslongo cui infi- ,

    dent quatuor foliola


    viridia , & cuiq-,ex his
    fuperfidet foliolu fla-
    vum ,
    conftatque qui-
    libet flos quatuor fo-
    liolisflavis, Excalice
    floris fit filiqua , ut in
    Filio ante patre Lobe-
    lii, qux femen cotinet
    minutulu, rotundum,
    fplendens , coloris ex
    pallido fubflavefcetis.
    Fert florem & femen
    ab Aug, in Novemb.
    Reperitur hic &
    alia ejus fpeciesprioriferc fimilis quse in fefquipedem adolefcjt, caule aii-
    *,

    gulofo , ftriato , nodofo , vi-


    ridi: ad quem folia pofita vel
    folitarie, vel majus cum uno
    aut altero minore majora :

    tres circiter digitos longa ,


    angufta , falicis modo , mol-
    lia , dilute viridia ad exor- :

    tumfoliorum calix eftdigi-


    tum longus, cui quatuor fo-
    hola quibus quatuor
    viridia,

    flava fuperftant , obrotunda,


    facile decidua: in calice poft
    florum cafum nafcitur fe-

    men.
    P L A N T A , {qmm non no-
    minat AuBor fed hanc ejus^ ,

    dat Iconem) Caule haud len-


    to ferpit , & ahis plantis fe
    implicat : folia fert in pedi-
    culis , duos , tres aut qua-
    tuor digitos longis , cordis,
    ut pingitur figura , mollia, ,

    dilute viridia In pediculis :

    autemduosaut tres digitos


    longis , & fuperius in qua-
    tuor aut quinque divifis naf
    cuntur totidem flores Smi- ,

    lacis florum jcmuli , albi &


    ad medietem extremam , diluta purpura mixti in medio floris ,

    cxftat ftamen album purpurafccns in ambitu vero interipri flos egregiam fteilam quinquan-
    :

    gularem
    ,

    HlSTOR. PlANTARVM LlB. 1. 31


    guraremi-epraefentat ,
    quafi in illum impreiTa eflet, aibi coloris uti flos. Poftflorcsenafdtui:
    triquetrum corpus fufcum fubrotundum , in tres capfulas divifum in quarum qualibet gra-
    , , ,

    numfeminis eftfufcum,magnitudine & figura medii pifl inaequaliter diflcdi. Flos inodorus
    ut&pianta, finefaporemanifefto. i

    Q_y I N G o M B o Lufitanis , Congenfi-:


    bus & Angolenfibus ^illobo: in duo-f
    rum aut trium altitudinem aflur- pedum
    git caule craflb , rotundo hinc inde no- ,

    dofo &
    ruffo pcdiculos protrudit variis
    :

    locis alternatim pofitos feptem


    , fex aut
    digitos longos ,
    partim ruffbs partim vi- ,

    rides-, quorum quilibet fuftinet folium


    laciniatum, in quinque lacinias fedum ,
    ac toto ambitu ferratum, magnitudine
    fere fimile folio ficus, fuperius obfcure
    inferius dilute virens, ac ibidem nervum

    ruflum &
    venas virides habens. In fupe-
    riore caule in pediculis brevibus , craf-
    ,

    fis , tres aut quatuor magni nafcuntur


    flores , quinque foliis rofaceis majoribus
    conftantes.fulfurei coloris.unguibus brun:-
    no-purpurei& , qui intus,& extus apparent:
    inmedio ftamen craflum fulfiireum, apici-
    bus fiavis , &
    fummitas ftaminis purpurea.
    Fru6tus ejus pericarpium eft tres digitos ,

    longum pyramidale, novangulare initio


    , ,

    viride, permaturitatem fufcum conftans alba


    : &
    parum glutinofa carne cortice craffb inftac ,

    mali aurantii intus in ofto loculamenta longa divifum in quovis duplex ordo feminum ro-
    •, •,

    tundorum , magnitudine feminis cannabis continetur, &


    quodiibet granum fuo petiolo eft
    appenfum. Pericarpium hoc viride odoris eft leguminofi faporis fubdulcis: coquiturto- &
    & &
    tum in aqua coftum comeditur cum oleo , aceto pipere quo immaturius eo melius ad :

    coqucndum.
    Radix alba eft , haud magnse molis , multas radiculas & filamenta habens , lenta , & nulUus
    manifefti faporis.

    •
    C A P. X V.
    Innominata. Caa ataya, ErvaCidreira, Imiominat^edu^, Tu-
    paipi, Innominata,

    PL A N T A femipedalem
    {cujm Aucior quidem
    letur,) in
    Iconem fednon
    pedalem altitudinem
    aut
    dat , annotat quo nomine a Brajilienfihus appel-
    afllirgit , caule tereti , ex viridi albicante,
    lanuginofo , quafi ei gofly-
    pium adhsereret. Habet au-
    tem hinc inde ^ terra multos
    ramulos iongos & folia foli-
    tarie pofita, inaequalis ma-
    gnitudinis quxdam tres, ,

    duos,etiam tantum unum di-


    gitum longa in ambitu , crif-
    pata ,
    figura fere fohi Sene-
    cionis . In extremitate caulis
    & ramulorum nafcuntur flo-
    res fpicatim congefti, parvu-
    li, fplendentes
    , ex argenteo fubflavi figura pene ut flores Abfinthii. Poft flores fteUuIae Iplen-
    ,

    dentesargenteasremanent. Radix exilibus conftat filamentis, Tota planta femper videtur


    quafi goflypio obdufta. Odorem habet fingularem fere ut Dydamnum Creticum.
    Folia recentia contufa impofita culicum &
    mufcarum morfus feu idtus fanant.
    Caa ataya Brafilienfibus. £rvade purgadeTuanPae:^l.uCitams. Ex tenui radicula
    albain pedalem affurgit altitudinem, caule quadrangulari , pallide viridi , geniculato , tenui,
    qui
    _ GeorgIMarcgravI
    qui partim terrs incumbens ,
    adgeniculaitemmradicesintcn-am agit parvulas ,
    partimerc
    ansftat.
    Ad quqdlibet geniculum , duo foliola

    fibi opponuntur,
    nummulariae figura &
    magnitudine feu redius Veronicae aut Cha-
    mxdruos, in ambitu ferrata pallide viri- , &
    dia. Ad quodlibet par foliolorum flofcu-

    lusminimus provenit,quafi galeatus,albus.


    Poft hunc nafcitur filiquula grani avenae
    magnitudine & figura ,
    quje fponte fe ape-
    riens.femen effundit minimum,rotundum,
    obfcure flavum , minus femine papaveris
    minimi. NuUius odoris eft planta fed fapo-
    ris amari Haec planta contufa cpda in
    . ,

    aquaacpota, purgat egregie pcrfuperiora


    & inferiora.
    Erva Cidreira Lufitanis in qua- :

    tuor aut quinque pedum altitudinem afiiir-

    git, caule ftriato geniculato. Adquolibet,

    geniculum duo rami fibi oppofiti nafcun -

    tur & itidem duo folia oppofita tam in ,

    caule quam in ramulis. Tolium quodlibet


    duos aut tres digitos longum , acuminatum
    & in ambitu ferratum , brcvi infidens pedi-
    culo. Infummitatecaulis &ramorumfpi-
    , ,

    caprovehitduosauttresdigitoslonga, habens flofculos minimos , dilute caeruleos multo ,

    ficcae odor minuitur,


    albomixtos. Tota planta maximi odoris, nec ante annLim quamvis
    gratiorquam Meliifae cum cytro mixtJE.
    H E r B A {(imm AuSlor qmdem non m-
    minat fed hanc dat Iconem ) in duorum
    ,

    pedum aflurgit altitudinem , ex radice te-


    n ii gryfea: caulis efttercs ,
    lanuginofus,
    in quo ab infima parte duo femper fibi

    appofita habet folia , digitum longa , in


    ambitu dentata & in utraque fuperficie
    nervo & venis obliquis intertexta,
    pilofa,
    follisHeder^feuTeucriialiquantumfimilia. Ad bina quaelibet folia ahquot parva appofita

    funtfoUola.
    Caulis in fummitate in caudam murinam longam extenditur, ac eo alternatim (utin m
    magnitudine circinati in quatuor quafi foha fe-
    Myuro) flores dupU ftuferi , ,

    di infignitcr rubri figura florum Lychnidis , in medio unum


    ftaminulum al-
    ,

    befcens exftat parvum. Tota planta caret odore.


    Bulbum
    Lufitanis CehoU dbaraa eft fquilla
    TVPA I P1 Brafilienfibus , :

    habet albura ,rotundum pomi noftratis magnitudine cuticula teaium um-


    ,
    ,

    qui inferius multas agit radiculas quafdam ad novem &


    braj coloris
    decem ,
    ,

    digitos longas producitporro , duo , tria aut quatuor folia pedalis aut fef
    :
    ,

    crafla fucculcn-
    quipedalis longitudinis , quatuor digitos lata, ubi latiffima, ,

    ta , viridia fplendentia linei^ fecundum longitudinem


    dilute ,
    latitudmem &
    viridioribus quafi texta.
    nobis dat Iconem)
    Herba hxc {qmmAu6iormnnommat, Jedcujus hanc
    altitudinem caulibus
    ex arida radice pullulafcit, atque in bipedalem afliargit
    •,

    abipfaterraadpofita funt folia, quae figuram confiftentiam habent foho- &


    rum Auriculie muris lanugine quadam per totum
    ,
    incana. Verfus fummita-

    temcaulisrariora&minora funt folia, atque in ejus extremitate eft fpica


    mollis five pilofa , coloris e gryfeo argentei ferens flofculos
    quatuor , quin- ,

    que,fex aut etiam plures,ftuferi HoUandici magnitudine, conftantes


    qumquc
    foliis caeruleis. Quilibet autem flos intra fe lafteam ftellam quinquangula-
    rem repra:fentat, ac in fui medio ftaminula aUquot habet alba.
    Plantatot-apenituscaretodore.
    ufurpatur. v lac
    Abvtilon Avicenn^ , vulgo hic Malva appellatur atque etiam ilUus loco
    Dodoneum.
    HlSTOR. PlANTARVM L I B. I. 33

    MandATIA Bi-afilicnfibus eft Lablab Afpini, dcquo vide Car. Cluf. Rar. Hiftor. pag.
    ccxxv 1 1 . Planta ha;c cx Africa in Brafiham tranflata ; Phafeoli ejus cocti comeduntiir. ,

    C A p. X VL
    JSQtnajhe Anmncu, Tareriaja, Ara^ahaca, Vrucatu,

    ANA Brafilienfibus ,Amnas Lufitanis lajama Oviedi Carol. Cluf Rar. Hiftor. lib. 1 1,
    ,

    cap. 1 X. Strobylus aut Nux pinea Monard. cap. lx 1 1 1 Ex radicc proveniunt quindecim
    .

    aut plura folia A-


    loe jemula,
    foliis

    duos atque etiam


    tres digitos longa,
    unum aut fefquidi-
    git. lata , ubi latifE-
    ma.verfus extremi-
    tates anguftiora &
    acuminata, crafla,
    faturate viridia , in
    ambitu denticulis
    prijedita, inftar den-
    tiumLucii: inme-
    diohorum capitu-
    lum provenit inftar
    Cinarse fru£tus , e-
    jufmodi foliolis a-
    cutis compofitum,
    infignis Cinnabrii
    coloris, quodfuc-
    ceflu temporis au-
    getur, figurainftai:
    Strobylij&dura au-
    getur inter foliola
    cjus prodcunt flof-

    culi cccrulei, tribus foliolis finguli conftantes. Folia plantx magna interius ad
    partem qua fru-
    ausinfidctetiaminrignicolorerubro funt tinaa. rrudus quando mafturuit magnitudinem
    obtinct majoris melonis vulgaris, figurse ovalis, exterius eminentiis conflans, quafi umbelicis
    humanis, qucE in totum flavefcentis coloris , per oras autcm incarnati quaelibet autem in me- ,

    dio foliolum habet triangulatum , ferratum gryfeum. Frudus ,


    odoris eft fuaviflimi faporis, ,

    apprime fucculentus. Cortex ille abfcinditur & fruaus fe-


    fere inftar fragorum , gratiflimi ,
    cundumlong1tudineminpartesfecatur& comeditur. Medium illius quod relinquitur inten

    fccandum inftar pilx quadratie etiam ambeditur, &pro optimapartehabetur infuimedio :

    habet medullam duram &


    lentam inftar paftinacx qux abjicitur Continet fruaus in fe gra- :

    nulafeminis. Fruaus maturus fuperius plantam juniorem habet qus decerpitur & ita fine ,

    radice (nullamenimhabet) terrse imponitur quie


    fequentiannofruaumfert. Vnaquaeque
    ,

    plantafemel & unicum fruaum profert annuo fpacio , &


    fiuaus novam fimul plantam, quae
    &
    cum plantatur, vetus eradicatur abjicitur utpote inutilis. :

    &
    Ex fruau hoc fuccus exprimitur cum aqua mifcetur , daturque in sgritudinibus a Brafi-
    lienfibusprout nos hydromel damus. Condiuntur etiam faccharo adfervantur Nana qux & .

    vi Solis maturatur haud bona eft, Brafilienfes vocant


    Nana cacaba. Menfe Decembri & lanua-
    riomaximahabeturcopia. ^c^zntm dcNanabrava, ideft, filveftris, cujusfiuaus infignis
    magnitudinis ovalis citrulli magnitudinc, compofitus e quadrangularibus cylindris in extre-
    ,

    feparari ab invicem pof-


    mitate quadrate pyramidalibus, per maturitatem flavefcentibus qui ,

    funt. Cavi hi funt inftar oflis in capite vitulorum


    quod Den Mitzahn vocamus continentes :

    granula ovalia innumerapallide flavefcentia, papaveris majoris femine


    majora, fuavia, &
    feparatum cxprimitur
    dulciflimo rore irabuta inftarmellis. Qupdlibet corpus cylindricum
    digitis in os, granula illa rore melleo
    ac imbuta abforbentur, gratiflirai faporis. Fruaus etiam
    tranfverfim difcinditur in taleas.
    Tareriaya Brafilienfibus : an Fraxinella filiquofa > an quinquefolium folio Capnfo-
    lenta albifllma afllirgit caulis tres circiter pe-
    lii ? Ex radice longa paucis filamentis pr^edita, , ,

    E,
    34 G E O R G I M A R C G R A V I

    des longus , raultis ramis praeditus folia ejus in longis pediculis alternatim pofitis , quatuor,
    :

    quinque, fex aut fcptem juxta fe in orbem pofita, oblonga, viridia, nervo multis venulis in- &

    terfeda, foliis Caprifolii haud abfimilia , fcd ad ta£tum mollia & glutinofa. In fummitate cau-
    primo parvis foliis alternatim pofitis ornatur , brevibus , obrotundis dein alternatim pro-
    lis :

    deunt ad ea pediculi longi ad quodlibet unus continens cylindraceum corpus album qua-
    ,
    ,

    tuor foliolis viridibus , parvulis , acuminatis infidens , hoc corpus funt quatuor foliola floris-,
    quo fe aperiente inferius primo prodeunt filamenta feptem tres aut quatuor digitos longa-,
    , ,

    hinc quatuor fohola floris expanduntur , quae fl:ant ere£ta figuram habentia cochlearis fila-
    , ,

    menta autem feptem barbse felinas modo direde ad latera vel antrorfum exrenduntur , egregic
    purpurea foliis albis decidentibus decidunt
    : &
    fex fl:amina, feptimum in medio manct, ac abit
    femipedem longam,continentem femen vix magnitudine finapis, rotun-
    in filiquam teretem,
    dum quidem fed quod in uno latere incifiiram videtur habere. Tota planta ad tadum gluti-
    nofa eft, & ad cujuflibet rami feupediculi foliorum acuta efl: Ipinula. Fert flores & femen toto
    anno. Flosinodorus, fedfoliareferuntodoremMajoranae.
    Arapabaca Brafiiienfibus difta Planta •, In fefquipedalem altitudinem adfurgit , cau-
    le tereti , cavo & vix duo folia aut duos ramulos ad latera habente In fummitate ta-
    viridi , •,
    :

    men cauiis, duo, tria, vel quatuor (fcrelemper) foliafuntpofita Plantaginis facie ner- , ,

    vofa, in orbem difpofita , & crucem effigurantia videntur, atque inter haec ahquotramuli
    furredi , duos aut tres digitos longi , cum flofculis oblongis , diiute ex albo purpurafccntibus,
    quae quinque foliolis conftant Ipicatim pofitis. Poft floris autem occafum enafcuntur globuli
    fm
    , ,,

    HisTOR. Plantarvm Lib. I. 3S

    fcii capfuk rotundae Coriandri feminis magnitudine, in quibus continetur femen exile, fubro»
    tundum niguum papaveris magnitudine & fi- , ,

    gura. Radix illius cft parva alba filamentofa, , ,

    habetque odorem radicis Petrofelini.


    Vide Androfacem apud Mathiolum.
    Annotatio. Mathiolus agit de Androface ad
    lib. III. Diofcorid. cap. 133. dat duas illius &
    lcones quarum tamen neutra ullo modo con-
    j

    venit cum hac quam Auftor delineavit neque •,

    alTequor quare hanc cum illa comparaverit


    praefertim cum Diofcorides fcribat Androfa-
    cen tenuia virgulta emittere fine foliis.
    Vrvcatv Brafilienfibus , Planta cft qu?e
    fuper arbore Vrucari iba nafcitur fine radice: ve-
    rum quatupr aut quinque folia inferius lata bul-

    bum faciunt ovalcm-, quatuor digitos longum,qui intus continet medullam quandam
    circitcr
    unguenti faditii confiftentia afpearu , pinguem ad taaum frigidam ex albo virefcentem
    & , ,

    multaadlixcfilamentafubtiliaalbidainfedifperfa habentem. Suprabulbum folia a fe invi-


    cem difcedunt,funtque ibi angufta,fedinpedalem aut majorem altitudinemexcrefcentia,fupe-
    rius latiora, linguje figura & fimilia Squillse
    quodlibet autem folium fecundum longi-
    , viridia :

    planta, unguentum quo-


    tudinem habet^res nervos. Nec florem fert nec frudum-, inodora eft
    que &
    illius inodorum. Hoc denique frigidum ad dolores leniendos judicatur aptiftimum at-
    que efficaciifimum foporem
    : quoque inducere experientia probatum eft.

    c A p. xvn.
    Tajaoha.ejmradixTaja. fahorandt, TlanUverhen^e facie. Munduhi.

    TAiAOBA Brafilienfibus cujus radix vocatur Taja.


    Tres illius fpecies hic reperiuntur.
    Prima folio ladefcente , radicem habet orbicularem
    non tamen bulbofam exterius incarnati coloris interius
    , ,

    flavi , cepse magnitudine aut porri multa filamenta infe-


    ,

    rius obtinentcm , tresvel quatuor digitos longam cau- :

    lem autem brunnum feu fufcum, foliapene orbicularia &


    nervos foliorum rufefcentes.
    Secunda folio laaefcente. Radicem habetitidem or-
    bicularem, ut prior. Ex qua radice porro prodcunt cau-
    les quatuor , quinque , fex & interdum plures , rotundi,
    fpongiofii fucculenti, virides, crafli, novem autetiam
    duodecim digitos longi cuilibet autem cauli infidet fo-
    :

    lium unicum fagittalis herbae figura & magnitudine quando junior adhuc eft planta alias tri-
    , ,

    E z plo
    ,

    36 GeorgI MarcgravI
    plo aut quadruplo majus , &
    Petafitidis herbze foliorum magnitudine ^ nervos habens confpi-
    cuos, viride &
    ad tadum molle ut Braffica, ac in am-

    bitu cingitur duabus venis.

    Radix co£ta vulgo comeditur ut Batata, eflque


    dulcis, fingularifque, quafi mofchati aut floris viola-
    cei, faporis.
    Vtriufque fpeciei folia cum caulibus craffiffimis
    etiam inciduntur &
    pro olere in aqua coquunturj
    moUefcunt ftatim & optime fapiunt.
    Tertia folio non ladefcente Radicem habet
    : ut
    caetera; fpecies, caules, ut prima,fufcos,foliafagittaHs
    figura ut fecunda fed anguftiora pedaUs circiter lon-
    , ,

    gitudinis, fuperius faturate viridia, inferius albicantia,


    nervo & venis ex viridi flavefcentibus, & in centro fo-
    lii purpurafcentibus. Hxc fpecies mihi florebat circa
    finem Aprilis anno 1 640. In caule autem longo(qua-
    lem quodque folium habet) flos erat unicus longus
    feu latus quinque digitos, albus, unico folio conftans,
    cujus fupcrior medietas alba, inftar corporis ellyptici
    per medium fecundum fiiam longitudinem fedi &
    veluti in fcapham excavati inferior medietas inftar vulvae , viridis coloris magnitudine juglan-
    :

    gis & ejufdem figur^e , aperturam habens ; uno verbo to-


    tus flos figura cucurbitae in medio vinftae dum crefceref,
    per albam autem medietatem floris variae difcurrunt albje
    regulae, quarum pars circa extremum folii quodammodo
    purpurafcit. In medio floris ftamen eft craffitie pennse an-
    ferinae, cylindraceum , in extremitate faftigiatum longi- ,

    tudinis paulo majoris duorum digitorum ac femis , con-


    ftans corpufculis clypiformibus, ac veftitum brevibus vil-
    lis luteolis , qui facile abfterguntur. Ita autem compofita

    funt hxc corpufcula ut columna feu ftamen laeve teres &


    appareat. Hseccorpufculafuntfemen. Flos caret odore
    aliquo perceptibili : claufus adhuc totus virefcit. Poftea
    flores tulit eademplanta.
    Iaborandi multx dantur fpecies. Prima {cujmhic Iconem damm) ad duorumpedum
    altitudinem affiurgit , caule lignofo , tereti ,
    per certa
    intervallanodofo tortuofo & inaequali coloris gry-
    , ,

    fei , quorum unus , duo , vel etiam tres ex una radice


    prodeunt & in ramos fe pandunt. Radix autem haud
    crafla eft fed in multas radiculas & filamenta dividitur,
    exterius ex albo flavefcens , interius albicans, odoris
    acriufculi , faporis acris ut pyretrum. In fingulis ra-
    mulis ab internodiis pediculus prodiens digitum lon-
    gus tria habet folia fibi cirucis modo appofita ad ta- ,

    £tum ut Tiliae folia, moUia, parum pilofa nervo con- ,

    Ipicuo&venis obliquis, ab uno ad quinque digitos


    longa, totidemque lata ubi latiffima, in^qualis quippe
    magnitudinis , paulum candi-
    pallide virentia, inferne
    cantia. In extremitate ramulorum multa foliola par-
    va venabuli figura fibi invicem confertim funt appofi-
    ta, induos ramulos quafi cornua diduda , inquibus
    flofculi albi quatuor foliolis conftantes-, quos fequitur
    femen dupHci palea teftum ut in cannabi , fufcum
    ,

    comprefliim , parvulum , cordis figura , cui ab uno la-


    tere pars abfcifla videtur. Radix valet contra venena
    & ea utebatur Poius qui fungos venenofbs comede-
    rat.
    P L A N T A Verbcn^e facie-, {cujm Iconem AuUor non
    deAit) ex radicc re6ta,haud crafla.ad latera multis radi-
    culis praedita , alba , guftu amaricantc adfurgit caulis
    HiSTOR. PlantarvmLib. I.
    37
    anguloriisac nodofus in refquipedalcm altitudinem:
    adfingulos autemnodos duonafcuntur
    tolia libi oppofita/efquidigitum longa,
    per latcra in mcdictate extcriorc fcrrata ad cofdem , &
    quoque ramuli duo exeunt fibi oppofiti , cum fimilibus foliis ad nodos oppofitis
    fed non fo- ,

    lum duobus fcd tribus aut quatuor foliis minoribus femper jundis
    , in hifce ramulis ad no- : &
    dos ctiam multi pcdiculi, breves quatuor ut plurimum ad
    quemlibet nodum , quorum quili-
    ,

    bet habet capitulum rotundum , cum parva promincntia


    inftar cufpidis aciculx quod fe ape- ,

    nens protrudit flolculum ladefcentis coloris , quatuor foliolis conftantem


    , habctque in me-
    dio multa parva ftaminula ercae ftantia qua; repraefentant plumam, ita
    , ut flofculus quafi plu-
    raatus appareat.
    C I
    cV TARIA PALVsTRIs : & in duorum aut trium pc-
    In ipfis aquis ad ripas nafcitiir,
    dum afliirgit altitudinem ; multos habens ramos & in
    caulis illius angulatus, ftriatus,nodofus,
    quohbet ramulos altcrnatim pofitos , qui folia itidem alternatim pofita habent trcs
    , aut qua-
    tuor digitos longa, in 0^:0 vel novem angufta
    & acuminata foUola diflcda , ita ut cornua cer-
    vma pene referant coloris dilute viridis, fapore apium refcrentia. Foha autcm in ramulis
    :
    ex-
    teriora funt mmora interioribus. Fert
    flores, fed ilios non invenio ab Audore defcriptos.
    M
    v N D V B I Brafilienfibus Herba , in
    pcdalem aut bipcdalcra altitudinem ad-
    furgit, caule quadrato aut fl:riato,ex viri-
    di ruffefcente & pilofo.
    Hinc inde ena-
    ,

    fcuntur ramuli priraoquafi caulcm am-


    pledentcs & foholis anguftis , acumina-
    tis ftipati mox habent nodum ac trium
    vcl quatuor digitorum longitudine ex-
    tenduntur continct q-, quihbct ramulus
    •,

    quatuor folia duo fcmpcr fibioppofi-


    ,

    ta, paulo plus quam duos digitos longa,

    fefquidigitumlata, fupcrne IjEte viridia,


    inftar trifohi , infcrne paulum canefcen-
    tia , nervo confpicuo fubtihbus venu-&
    Hs quafi parallelis dotata , raris quoque
    pihs veftita. Ad exortum ramulorum
    quifoliageruntprodit pediculus fefqui-
    digitum circiter longus ,, tenuis , flofcu-
    lum gercns flavum per oras ruben- &
    tem, duobus foliohs confl:antem, more
    viciorum aut trifohi. Radix ilhus haud
    longa, tenuis, contorta, filamentofa, cui
    adnafcuntur folhculi ex albicante gryfei,
    figura minims cucurbitse, oblongze,
    magnitudine Myrobalani, fragiles qui- :

    hbct autem continet in fe duos nucleos,


    pelhcula faturate purpurea veftitos , car-
    ne intus alba olcaginofa , lapore pifta-
    ,

    ceorum , qui comeduntur codi&intci*


    bellaria apponuntur. Multum tamen
    comefti capitis dolores caufare ajunt.
    Frudu integro quaflfato nuclei intus fl:re-
    punt.
    Confer Monard. cap. lx. Anchk Peruvianis, Hifpanis ibi^4;;?i vocatur , uti traditum hb. x,.

    cap. 2. Defcriptionis Americae.

    Cap. XVIIL
    Caraguatafeu Srva ^abofi, Herba innommata caule Tortulac^,

    /^Aragvata Brafilienfibus. Erva Baho/aLuCitSLms , AloeLatinis. Radicecum Aloe


    ^-^' Americana Dodonei , fohis cum
    vulgari convenit. Nimirum ex radice crafla , brevi,
    aflurgunt folia viginti aut plura,crafla, fiicculenta,acuminara,utroque latere dentata feu fpino-
    fa, unum vel etiam duos pedes longa, pallide viridia, atque hinc inde gryfeo colore maculata.
    Inter folia prodit cauhs, tres aut quatuor pedes altus, in duos ramos divifus quorum quihbet
    ,

    E 3 fert
    ,

    38
    GeorgI MarcgravI
    digitum longiis, ad oram fcxtupli
    fertfpicam florum flavorum eft autem quilibet flos cavus, :

    citer fciffus continens totidem fliaminula


    ,

    quilibet flos fuo


    fiava apicibus flavis. Infidet
    petiolo breviA apertus propendet deorfum,
    adliuc autem ciaufus direde ad latera: efl: in-

    odorus.
    A NNoT AT Haec planta aut eadem
    I o^.

    eft aut ejufdem fpeciei cum Maguey feuMetl


    Mexicanorum cujus plures reperiuntur in
    Nova Hifpania fpecies de quibus ita Fr. Xi-
    menes:prima Aloes,
    fpecies fert foiia fimilia
    verum multo ma;ora & crafllora , utrimque
    fpinofa &
    definentia in duriflimum acutif- &
    fimum mucroncm cxci-efcit interdum cau-
    •,

    lis in proceritatem mediocris arboris , & eft


    duplex j in cujus extremo nafcuntur flores
    lutei,oblongi,& in faftigio ftellati fucceflii &
    temporis femen inftar Afphodeli aut Batata-
    rium •, radix illius eft crafla , brevis & plena
    fibris propagatur e furculis feu ftolonibus
    •,

    qui exeunt circa plantam principalem. Eft


    patiens omnis foli licet magis amet cultum
    & frigidum coelum neque enim metuit ul- :

    lam coeli inclementiam aut marcefcit pro- ,

    ptcr ficcitatem. Reperitur maxima copia in


    totaNova Hifpania &, fi homines ea tem- ,

    perantia viverent qua convenit fola videtur ,

    hxc fufficiens fubminiftrare qusecunque ufus


    flagitat , praeter alios innumeros ufus quos
    prxftat. Namprimum, integra planta pras-
    bet infignefepimentum hortis & praediis folia tegularum vice funguntur ad pluvias excluden- :

    das, caules tignorum foliorum nervuli & fibra: eundem ufum habent quera noftrum linunl
    :

    & cannabe aut goflypium , ex iUis enim fila panni aliaeque telae fiunt e fpinis autem clavi, , :

    acus, aciculx, ftili, terebr^e ad auriculas perforandas : hifce barbari in fuperftitiofo Deorum &
    fuorum cultu corpora fua affligebant : nec ad bellica inftrumenta inidoneae crant. Porro ra-
    dendo novacula petrofa ftolones emanat e concavitate iiquor quidam tanta copia ut cx una ,

    folummodo planta mirabile didu interdum quinquaginta aut plures arobae effluant e quo
    , , :

    liquore fit vinum acetum mel & faccharum liquor quippe per fe dulcis coquendo
    , ,
    reddi- :

    tur multo fuavior & fpiflior ita ut tandem in


    faccharum coagclefcat. Ex eodem
    , fucco & vi-
    nuiTi fit afflindendo aquam & admifcendo femina aurantiorum & melonum , aliaque ut fa-

    cilius inebriet , nam huic vitio imprimis


    obnoxii funt barbari , quafi peniteret homines efle
    natos&brutisfimileseflefatagcrent. E faccharo illo faciunt acetum , diflblvendo inaqua&:

    exponendo Soli novem diebus. Succus movet menfes mulierum lenit ventrem movet , ,

    urinam mundat renes & veficam , frangit lapillos , purgat ureteres eundem fi ebullitus fue-
    ,
    :

    rit cum Tabaco aut Pitzitlxochitl aut


    Matlaxochitl vulnera curare produnt. Folium Maguey
    affum&exprefliiminfcutella, addito pauxillo nitri bene triti , fi inungatur cicatricibus re-

    centibus, brevi tempore illas ita toliit , ut vix ullum veftigium relinquat.
    Folia caudexin &
    fubtcrraneo furno percofta, funt edulia&fapiuntDiacitrum. Folia tofta
    applicata me- &
    dentur Spafmo & fuccus calidus una hauriatur) hcetelueve-
    mitigant dolores (prsfcrtim fi

    nereaoriantur, quia fenfum tadus obftupefaciunt. HmH/s^. Porro plerique Scriptores qui
    de rebus Americanis commentati funt meminerunt hujus plantae , Gomara
    Acofta , alii ,

    Franc. Her-
    qui omnes fere confentientia tradunt iis , quae Franc. Ximenes hic tradit ex Doft.
    nandez videndus :Carolus Clufius in Rar. Plant. Hiftoria lib. v. Longe autem aliam plan-
    &
    tam efle oportet quam D. loachimus Camerarius defcribit cu)us Iconcm dat in Epito- &
    medeplantis, fubnomine Aloes Americanae quia fcribit foliaabundarefuccoamaro, •,
    &
    alia qu« minime conveniunt cum fuperiori defcriptione.
    Crcdo hanc Camerarii efle veram
    A*loen aut faltem cjus fpeciem nam & nuper accepimus a noftris in Africa &•,
    quidem
    abundare ejufmodiplantas qualem D. Camerarius de-
    Loandx S. Pauli degentibus ibidem
    Aloe
    fcribit, e qua & fuccum exprefliim liquidum atque etiam coagulatum miferunt,
    quare diff^e-
    verslndicie iemulum, & qui haud dubioeafdem purgandi facultates obtinet,
    - rentia
    HisTOR. PlantarvmLib, 39 I.

    rentia harum plafltarum bene eft obfcmnda cum alioquin foliis & quibufdam aliis notis in-
    ,

    ter fc conveniant.

    H E R B A {ctijl^^ no-
    men AuBor uenprodit)
    caule Portulacse tere-
    ti, geniculato, rufFo,
    humi fcrpit & quibuf-
    dam fibris fe firmat in
    tcrra: ad quodlibct au-
    tera geniculum quin-
    queautlcrfolia appo-
    fita , figura fo.Uoruni
    Lavendul^e , verunra-
    men craiTa & foccu-
    lentautPormJacse. In-
    ter folia in fingulafi
    pcdiculo fert flofculu
    dilute purpuicu , quin-
    j r .'
    ,
    "
    foliolis conftan-
    tem deorfum incurvatis & multis ejufdem coloris ftaminulis in
    r.

    orbem difoofitis qvix in me-


    ,

    dioadhucftamenvirideovalecontinent. Radices hic inde unicas agit. pennam anfcrinam


    craflas, innumerabilibus fubtilifllmis filamentis
    circumdatas, &caLile ferpcnte fibr^eexillo
    variis locis prodeuntes fe terrac infigunt.

    C A p. XI X.

    Quijce vari^, j^ecies.

    I
    V
    I Y A Brafilienfibus, Lufitanis Pimenta multje dantur illius ipecies , ut plurimum figura
    Jruttus differentes, cum in caeteris fere conveniant.
    PrimavocaturP/»?^/^^^/^^^^^/^ (quam de Angolaprimum venifledicunt)
    quamBrafi-
    lienfes vocant ^iyaqui, inarbufculas formam &
    triumaut quatuor pedum altitudinein afllir-
    git, caule lignofo qui varie in multos expanditur ramos, qui
    , habent oppofita folia vel in pe-
    diculo alicujus folii rurfus duo oppofita foliola quodiibet folium habet fuum
    :
    pediculum te-
    nuem, Ipngiusculum, eftquefigurx oblong£e,acuminatum, nervo & venis obliquis pra;ditum.
    Ad exortum foliorum in pediculis longis duobus tribus vel quatuor juxta fe pofitis nafcun-
    , ,

    tur flofcuU inodori , quinque foliolis conftantes, coloris ex albo paliidi habentque
    , in medio
    totidem ftaminula e cinereo casrulefcentia. Sequitur frudus cylindrico-pyramidalis craflitie
    ,

    majoris chordae violae , coloris coccinei, quando maturuit, interius granuiis obrotundis
    compreflis refertus , acerrimi faporis , &
    csetcris fpeciebus acriormulto.
    x^nnotdtio. Ne quis erret alja longe eft planta ab ea quae fert notiflimum aroma Malaguet-
    ta quod Belga,- noftri vocant Grayn
    , quod ex Africa affertur nam neque femen nequc
    ,
    ,

    planta ullo modo conveniunt fiquidcm Maiaguettae femen nafcitur in lobis pene ad
    ,
    modimi
    Ireos , & folia dicitur habere fimilia Gladiolo.
    Secunda Ipecies vocatura Brafilienfibus ^iya cumm eadem figura cum prima fpecie :

    crefcit, verLimfoliafuntpauIomajora &folitariepofita-, nec flos differt autfigura frudus, ,

    nifi quod major fit &


    craflior &
    magis faturate rubens.
    ,

    Tcrtia Ipecies vocatur a Brafilienfibus ^iya afm Lufitanis pimenta rotunda mag^nitu- ,

    dine eft frudus cerafi noftratis acidi coloris rubri. Reperitur


    , alia hujus fpecies qua; in hoc &
    tantum differt quod frudus vix dimidiae fit magnitudinis & haud major nucleo cerafiiip,
    , ,

    dilutiufque rubet vel etiam flavefcit.


    Quarta fpecies Brafilienfibus dicitur ^ija uca, Lufitanis Fimentagrande feu Pimentoes qujE
    folia habet anguftiora & loflgiora quamfecLmda, & fruaum tres digitos longum cylindra-
    ceLun, acLiminatum, rubrum, cum maturuit. Alia invenitur ejus Ipecies, cujus frudus fe
    deorfura incLirvarc folet inftar iinci.
    Brafilienfes h^EC pimenta conterunt cum fale & mixturam illam voeant IuquitayA eam-
    ,
    ,

    que ufLirpant ad cibos inter manducandum utnos falem. Optimaeftacbene fapit. Eandem
    quoque mifcent CLim farinha & pifcibus coftis , exemtis fpinis acmixturamillamappellant ,

    Pira-quiya quam ufurpant iter facientes. Bene fapit & durat ad aliquot dies.
    ,

    Annotatio. Hujusplantce Iconem non damus, quiaapLidBotanicos obvia eft, &


    jam
    •
    /

    GeorgI MarcgravI
    jam dudum in hortis colituc. Operx pretium tamen duximus hic addere quft Tr. Ximenes de

    hac Mcxicani
    planta prodidit. inquit , vocant Chilli plantam quse fert filiquas illas quas In- ,

    fulse Hiipanioix incoise vocant Axt , & Antiqui, ut quidam volunt, Siliquaftrum Hifpani Pi- ,

    per Americanum & Aftuarius Capficum.Hsec planta licet jam dudum in hortis Hifpania: fue-
    rit culta , non modo propter ornatum verum & ufum in condimentis tamen quia in Ame- ,

    rica plures iilius Ipecies obfervantur & filiquac illius in tam frequenti lunt ufu , ut vix edulia re-
    pcrias quibus non admifceantur , & facuitates ilhus itidem notiifimje fant ,
    operseprctium
    puto illam defcribere , & varias iliius fpecies quas vidi
    autem pene omnium , indicare. Folia
    fpecierum funt fimilia Solani foliis , ^uauhchtlli tantum excepta cujus folia funt minora fert :

    flores candidos e quibus enafcuntur filiquse initio quidemrubentes tandem veluti adufti
    , , ,

    coloris inftar uvarum paflarum plenje femine minuto , fubtili candido & umbonato fa-
    , , :

    pore acri & cauftico , ita ut calidum cenfeatur in quarto gradu & ficcum in tertio : licet viride

    obtineat fuccum excremcntoflim , quitandem confumitur, Vndefitut flatus excitando ex-


    citet venerem atque etiam alvum folvat non fine torniinibus
    :
    przefertim in iis qui non af- , ,

    fuevere-, alioquin moderate fumtum movet alvum, (Cujus caufa videtur illius acrimonia)
    menftrua atque urinam corroborat ventriculurn a caufafrigida debilem excitat fupra mo- :

    dum appetitum genus quoddam Chiili falfum, mixtumcum Thomatis, utvocant Mii- ,

    tomatl appclhnt: evacuatliuraores pituitofos e quacumque parte corporis, pr^fertim ilios


    quijun£turascoxarumobfident,, &Sciaticamfolentgenerare. Hefticis ventrem ac lumbos
    claviculis aut acicuhs chiile imbutis pungere, ut folent barbari , utiliftimumputaturreme-
    dium. Vcruntamen fi quis crebrius & immoderate Cliille utatur inflammabit rencs & hcpar ,

    excitabit doiores in renibus phrenefin & dolores hypochondriacos , abfceifus internos 8c


    ,

    fimiliamala. A
    Barbaris fere pro cibo ordinario abHifpanis vero pro condimento ufurpa- ,

    tur. Nafcitur locis tam calidis quam frigidis, meliustamen temperatis aut aUquantum ca-
    hdis.
    Prima ilhus Ipecies appellatur a Mexicanis ^auhchilli, quafi dicas arboreara , & in Hifpa-
    niola ubiminor eft & filiqua rotundior Axi montenfe five Caribicum hxc fpecies omnium :

    minimaeft, forma & mole fimiiis oleaftri fruaibusj & cum omnes fpecies calidx fintin
    quartogradu, haecomnium calidiflima e*ft&maxime caufticaj quare tantum condimentis
    loco piperis adliibetur producit femen toto anno.
    Secunda fpecies vocatur chtltecfin , quia colore & figura valde fimilis eft mofquitis id eft, ,

    culicihus •, dicitur aliis Totocuitlatl , quod fonat ftercus avium ob coiorem & parvitatem-,
    ,

    audio ab incolis S. Dorainici infulie Huaratinac appellari hxc Ipecies licet viridior videatur, :

    taraen citius virorem deponit. Tres illius numerantur fpecies pro diverfitate locorum in qui-
    bus crefcunt , &
    tempeftatum quibus coiliguntur. Prima cft vulgaris altera huic quidem fi- :

    milis, fed vergens ad nigrum coiorem, unde Tlilchilli nominatur: tertia minima omnium
    feritur menfe Septembri &
    maturat frudam a Decembri ad Calcndas Apriles.
    feritur menfe Augufto, locis cultis
    Tertia fpecies appellatur T^nalchilli quandojam , ,

    pluvis ceifant maruratfrudum^NovembriadMartium, quiprincipio quidem eft viridis,


    •,

    fed fenfim rubefcit In Hifpaniola vocant Axi candidum.


    :

    £luarta fpecies appellatur chilco7^li ob croceum colorem quem addit condimcntis & ,

    cibisquibus mifcetur , undc in Hiipa.mola. ^^cafran Jtxi dicunt: filiqua fex fcptemve digitos
    tranfverfos longa eft & mediocriter tenuis coldre riibro & nonnunquam adufto.
    ^^inta illius ipecies dicitur a Mexicanis TZinquahyo quia filveftris eft in Hiipaniola Jxi , ,

    for/2/obformam&coIorem: fiiiqua eft tenuis & quinque digitos tranfverfos longa feritur :

    menfe Martio & fert frudum fere omnibus anni menfibus.


    ,

    Sexta fpecies appellatur T:^onchi//i quia blandior eft filiqua iUius eft longa & lata rubri co- •,

    loris femen autem tam remiiTam liabet acrimoniam


    : ut vulgo cum placentis qux e Mayzio ,

    fiunt & chillaquiles appellantur , commedatur optimum nutrimentum prxbere teftantur bar- :

    b^ri. Solent hanc fpeciem humi fpargere ut ficcetur ut ita melius poflit fervari nara aliter fa- ,

    cile corrumpitur ob nimiam humiditatem feritur & fert frudus omnibus anni raenfibus. :

    Rcperitur & alia fpecies quam vocant cujus iT/i/(r/7i//i? , filiqua quidera prsecedentibus non
    eft minor , fed attenuatur fenfim & definit in mucronem •, coloris eft aurei ,
    colligitur eifdem
    nicnfibus quibus Maizium. Plures prseterea fpecies obfcrvantur in Infula Hifpaniola & inter
    illasnotiftima, quse fiHquas fert inftar ceraforum eadem forma & mole nafcitur autemin- , :

    ftar arbufculae & appellatur ab aliis quidem Struchnodendron ,,ab aliis Speudocapficum ab ,

    Hifpanis cerafusaccr America;. Itemaliacujusfiliquam vocantroftrumpineae nucis: & ro-


    ftrum avis , Cazicar hortenfe:
    ob figuram utrafque. Baboram five Baniazam corniculatam :

    &ahasquasbrevitatiscaufapraetereo, dcpraecipuis dixifle contentus. H^ctlle. Scmcn hujus


    plantae adeo eft acre ut cavcndum fit rie quis digitosadoculosferat, cumilludconfricuif,
    quare
    HisTOR. Plantarvm Lib- I. 4t
    quafecauteadmodiimhocururpandumautumonifibeneprgeparetuj: & aliquo frigido addi-
    tamento temperctur. Infigniter enim urit linguam & guttur prxfertim cum fale mixtum.

    C A p. XX.
    fetkucu feu %adix Mechoacan. Manduhi. Innominata.

    IEticvcv Brafilienfibus 'LvSk^LmsBatatadepurga: CauKs farmen»


    Radix Mechoacan ,

    tofuseftlongiffimererpens&fcandens, multangularis , lentus, ruffus , etiamviridis. Fo-


    lia folitarie pofita , quodlibet in fuo pedi-

    culo digitum longo figuram habet cor-


    dis , uti pingitur duabus ad latera auricu-
    ,

    lis , teneraadtadum, unum, duos, tres

    & quatuor digitos longa , faturate viridia>


    inferius nervo &
    venis tranfverfis confpi-
    cua. nullum autem prseter herbaceum o-
    dorem habent fofia trita cauHs vero inci-,

    fusladeum fuccum praebet. Florem fert


    Convolunli magnitudine & figura , unico
    fblio conftantem album cum pauco incar-
    nato dilutum, intus autem purpureum. Sc-
    men continetpifimagnitudine fufci colo-
    ris , verum haud rotundum , fed quafi du«
    particulie exledae efTent , ita ut fere trian-
    gularisfitfigurx. Radix medium aut inte-
    grum pedem longitudine sequat , craffities
    plerumque eadem & utplurimum dupla
    & bifida , una parte breviore altera exte- :

    rius obfcure cinerea feu fufca , recens refi-

    nam quandam fundit , & eft interius alba.

    Habui radices per quatuor menfes ad pa-»

    rietem penduias in mufeo meo , quje ibi


    progerminarunt , quaelibet caulem unum,
    duos vel tres pedes iongum , craffitie fili
    &torum. Hanc terrae impofiii in horto , &
    ipacio odidui fecuta funt folia , feliciffi-
    meque adolevit planf a.
    V/us. Datur pulvis ilUus radicis in vino
    autbrodio, puerisjs. adultis^vi. in^vni. viniveljs. propueris, ^vi. pro adultis infiin-
    dunturin vini^x. pernodem, manecolatura fumitur &
    cum faccharo aut melle exhibe-
    tur. Vel. Recentes radices corticibus bene mundatis exprimuntur. perpannum, exprefliim
    fumitur per ahquot horas ut fubfideat , quodfubfeditficcatur in umbra {yozzntTapiora) hu-
    jus 511. &in, pueris5i. daturfemel. ritetiamexreCenticonfervacumfaccharo delicati fa-
    poris, cujus dofis choclear unum aut duo datur delicatis perfonis, quae a purgantibus ab-

    liorrent.Radix hxc habet virtutem piirgandi humores phlegmaticos ac ferofos iiti & bilem. ,

    Valet adverfus pafliones ventricuH & inteftinorum , ad inveteratum capitis dolorem , ad hy-
    dropem ad proftratum appetitum.
    ,

    Annotatio. Fr. Ximenes. Radicem purgativam vocant Mechoacani TAchuache,


    Mexicani TldantUqua cuitlaplle & aliae nationes Pufqua, Tres reperiuntur illius fpecies j qua-
    rum binaj funt mas & faemina, quae ambae forma&qualitatibus multumconveniunt- ha-
    bentque radicem longam & craflam e qua lafteus liquor emanat caules volubiles & tenues:
    , :

    folia parva figura cordis flores longos & roflbs frudum fimiiem pepino figura & mole , can-
    5,
    ,

    didacuteteftum & plenum femine minuto, lato & candido, cum certisfilamentis , inftar
    goflypii quae difliculter rumpuntur.Radix eft calida & ficca in quarto gradu & fi in ore niaftice-
    turadurens: unde fi hic aliorum morem imitari vellem poifem graviter reprehendere eos,
    ,

    quiimprudenter&ignorantermiiltadeilla fcripferuntj neque mirum, quum illam non vi-


    diflTent. Purgatperinferioraomneshumores praecipuetamenpituitofos, fifumatur ponde-
    ,

    re dragmae & femis aut ad fammum duarum ex aqua aut vino , jufculo autovo recenti fumi- , :

    turenimhocmodofacile&finenaufea. Qujdamutunturfucco illius expreflb loco Scamo- ,

    nex, ad cujus fpecies hanc putant referendam, &coniiciunt ex illotabellascumfaccharo,


    F quas
    GeorgI MarcgravI
    radicem pondere fex dragmarmii in pulve-
    edere affirmant. Aliifolent
    qiias mirabiles effeaus
    remredaaam&infexaqusEunciispernoaemmaceratam, mane exprimcre percolare at- &
    queaquamiliamexhibere: ego autem eandem mifcco cum unda aut paulo magis fyrupi de

    MatlalitzticautSalfaparillsEautfoliorumSenae atque ita purgat fine ulla moleftia. QuumSca-


    &
    monea defideratur hu)us fuccus exprefliis fpilTatus ilUus vice uf
    arpatur in Eleauariis , qnx il-

    lanipoftulant. Quidam radice hac utuntur forma unguenti aut emplaftri ad vitia oculorum
    &
    curanda. Tertiafpeciesmaximampartemnafciturinterranigra
    locis petrofis , radice ma- &
    cris tenui: e duabus hujus dragmis commodiflime fit
    eleauarium laxativum cum xx. dra-
    gmisSacchariTzauthfive Tragacanthae , quo leniter evacuantiir choleraatque flegma,
    nec
    Alii ex ilUus decoao
    puto in America facile reperiri pofle medicamentum quod illud fuperet.
    unciarum fumtus egregie purgat pra:diaos humores.
    conficiunt fyrupum qui quantitate trium
    NafciturmultislociscalidisNovxHifpanisE, licetMechoacanx provinciae, ubi primum in-

    communis quoque eft hanccum cau-


    in Temimiltzingo ubi radicem
    notuit, prxferatur^ ,

    daTiaquatzinanimalispariponderemixtam, mirabiles aflerunt edere effeaus mciendo uri-


    nam. Oportetficcariradicem&fervaritoto anno: fed in colligcndo vitanda eft radix haud

    multuminidifllmiUs, quseprxfentiftimumeftvenenum. Author nofter , quemfeqm- Quum


    Hifpaniaj poft
    mur, fcriberet, non tam probe cognita erat haec radix ficutnequeipfaNova ,

    tres illae fpecies ab ip-


    plures ilUus fpecies fuerunt repertae , magis lenes in operando , licet
    illa

    foproditse, celebriores fmt , magis &ufurpentur. Prima eft quam Hifpani vocam Mechoacaf^
    alocoubiprimumfuitinventaj cujusinillaprovincia&inGuadalajara dux reperiuntur fpe-
    alteraquae moderate purgat. u-
    cies; unavenenofa, quamAuaornoftermonuitvitandam,
    triufque radix grandis &
    fed nobiUs major. Alia fpecies quae appellatur Matlahtz.ttCy
    crafla ,

    multominuspurgansquamprxcedens, quam quidam perpcram frigidam faciunt, haudm-


    purgantium medicamentorum facultates , quae nuliam fngiditatem admittunt:haec
    telUsrentes
    remifliuspurgatquamantecedens, atque omni aetatum & fexuum generi convenit , etiam
    pregnantibusexhibeturfmenoxa: Exhacradicefitfyrupushocmodo: Recipe fex Ubras ra-
    dicum recenter efFoffarum & demto prius cortice rade & inde oWx vitriatae ; fuper
    infunde to-

    tidem libras aquse fontanae fervcntis , atque obtura os oUae & ita probe opertam
    relinque per,

    horasxxiv. dein exprime & mifce illiu§ colaturae quatuor libras facchari&coquelemigne,
    donecfpiflitudinemmelUsacquirat , fumuntur tres aut quatuor hujus fyrupi uncix adpur-
    gandum. '
    n
    AUa fpecies appellatur Xalapa a loco ubi primum fuit reperta haec longe potentior eft cae- :

    teris licetmolefitminor, evacuat


    generatim omnes humores peccantes , fedfummaopus
    fequenti. Ex hac quoque fit fyrupus , admodum
    eft vi<»ilantia eo die quo fumitur atque adeo
    utilisTnquibufvis morbis, &imprimis iis qui lue venerea laborant. Componitur ad hunc

    modum. Recipe radicum Xalapaeunc. v. Polipody unc. ij. Hermodaayl, unc. i. Florum

    cordialium, lujubarumanapu^numunum: Cinnamomiaut Canellae praeftantioris ; nucum


    mufcat. ana duas dragm. &
    femis frangantur omnia
    : &
    macerentur in /ex quartariis aquae per
    noaem, dein coquantur fecundum artem donec medietas confumatur: colaturae addan-
    tur duJE Ubrx facchari &
    percoquatur donec fyrupi fpiflTitudinem acquirat 5 denique cum pene
    refriguit,mifceanturoaogranaexquifitimufci. Monendi funtquiiftis radicibus utunturad
    purgandumnepofterodie mane fumant faccharum rofatum autaquam, fedpotius peau-
    fculumvolucrisalicujus, aut carnem ovillam aflam , nam aUasfacilerecidivampurgationis
    reperiuntur in Nova Hifpania magna co-
    patiuntur xgri non fine difcrimine. Omnes fpecies
    pia:yI/4/Mm/chabetradicemomniummaximam, \m\z^^ox\m2mMechoacan\ multomi-
    norem venenofa fpecies omnium maximam Xalap Ucet circulofior fit & longior. Vniverfae
    :

    auten\funt calidx & ficcae in quarto gradu ,


    praeter Matlalit^ic quae moderate calet & lenifli-
    mepurgat,ideoque& fecurius ufurpatur. Exiis qu^E diximus apparet quantum fidei adhi-

    bendum fit Monardx & Alfonfo Inojoflb in iis qux de his radicibus fcripferunt. diffe- Non
    foli , quo majores fit ut alibi
    runt autem hae plantiE folus , floribus aut fruaibus , nifi ratione
    alibiminoresnafcantur; tantumfloresnonnihildifFeruntcoIore, quifere ca:ruleus eft, ve-

    rum aut faturatus aut dilutior. ille.mc


    Ex hifce autem praefertim quae dicit de femine facile

    apparetpIantamquamAuaornofterdefcribitnon efle eandem cum illisquas Er.Ximenes


    defcribit. Car. Clufius notat ad Monard. cap l i fe anno m d l x i x duo genera feminis acce-
    . . .

    pifle ex Hifpania quae plantae Mechoacan efle dicebantur unum caUcuIo five filiqua,
    femine-
    :

    que nigro quale eft Scamonii aut Convolunlimajoris alterum oblongiori aUquanto calicu-
    :

    lo , femine ruffb & quam fuperius longiore tenerioreque. Utriufque filiqua parte interiore
    eratlanuginofa. Ex utroque ipfi natas plantas quae prodibant ConvoIunU modo dein pro-
    ,
    ,

    ximapedimentafcandebantmultis farmentis&ampleaebanmr foliis ConvolunUmajoris, ,

    fed tenerioribus &; colore magis fiavefcente j hyemis autem inclementiam eas fuftuUlTe.
    Ego
    femen
    H I S T O R. P L A N T A R V M L I B. f. 43
    femen e Brafilia allatiim aliquoties teiTae commifi & qiiidem adhuc fliperiori icftate , e qui-
    bus natae elegaiitifllmae plantjE& adrefquipedis altitudinem adoleverunt, ramulum appofi,-
    tumfcandentes , fedprimumfrigusftatimillasenecavit.
    P|l a n t a laxcBra/ilUfamiliaris,cujmtamefi
    mmen db Authore nojlro non proditur 5 in qua-
    tuor aut quinque pedum altitudinem adfurgit;
    caule rotundo ,
    lignofo , leviter pilofo ,
    qui-
    que fiiperius inmultos fe difpefcit ramosfur-
    fum elevatos. Incaule autem & ramisfolita-
    •rie pofita flmt folia angufta , brevibus pediculis
    innitentia quatuor aut quinque digitos lon-
    ,

    ga, atque pilofa^ diverfae


    fimilia foliis Saiicis
    magnitudinis , in Summitate enim plantae fiunt
    anguftiftima &
    parvula. Flores fertmagnitu-
    dineflorumLychnidis, albi coloris, quinque
    foliis conftantes , unguibus in medio purpu-

    reis & ftaminuUs luteis.


    Radix illiushaudlongaeft, fed habetmul-
    tas proies ad latera extenfas atque etiam fila-
    menta.
    ^ualefemen ferat ah Au6iore nojlro froditum

    non inueni.
    Reperitur &
    in Brafilia Planta Amaranthi
    facie , qux fefquipedalem aut bipedalem alti-
    tudincm adipifcitur , arbufculiE figura adole-
    fcens , caule lignofo cinereo , quique fuperius
    habet multos ramulos lignofos quafi geni- &
    culatos. Ad fmgula autem ramorum genicula
    rubrum eft capitellum minimorum flo/culo-
    rum & ibidem pediculus circiter digitum lon-
    gus & rufFus , fuftinens folium urticae figura^,
    verum longe minus & pallide virens.
    Radix albicans pene ,
    re6la , gracilis , fed
    multis filamentis praedita.
    Tota planta eft inodora.
    ^jiaLe femen ferat ab Aucfors noflro nonfro'-
    ditur.
    MAN DVB 1 D AN Go L A , in Congo VO-
    catur ^uubaci congo Cauliculotenuifarmen-
    tofo ionge fuper terram ferpit , inftar leticu , ac
    novas fibras agit in terram , atque hinc inde
    unius , duorum aut trium digitorum intervallo
    profertpediculos, tres aut quatuor digitosal-

    tos qui tria folia , phafeolorum modo


    ftriatos
    difpofita .fuftinent , dilute viridia , duos &
    amplius di-itos longa , figurx ellypticx , nervo fecundum longitudinem venis oblique &
    currentibus' Ineodemcaule etiamflofculi
    proveniunt fuis pediculis m
    egregie flavL Cau-

    lis ut dixi multas fibras agit , quibus fub


    terra annafcantur retis fere figura nucis avellanie &
    folliculi, quorum fubftantia alutam ovillam craflltie lequat,
    mamitudineautpaulomajoris,
    fplendide albi quilibet autem folhculus fecun-
    exteriusterrei feu umbrofi coloris interius , :

    dum lon^^itudinem circum circa quafi futuram monftrat & preflus fecundum
    illam fin-

    ditur continensinfeduograna vel etiam


    unum fi minor fit more , feminispiforumadhjE- ,

    ejufdemcumpifisrecentibuscon-
    rentia pififormia &ejufdemmagnitudinisflavo-palIida ,

    fiftenti'x&cumficcisfaporis; qux commeduntur.


    Plantaturhocmodo exempta e follicu- :

    ,fatisamplointervallo fiepiufqueirrigantur; (de-


    lisarana, dioitialtitudineterrxinferuntur ,

    fid?rantenim humiditatem) brevi erumpunt Cauliculi , qui deindc fe multiphcabunt


    fru- &
    dus dabunt innumeros. Convenit cum Openauck Virginiae defcripto a loanne de Laet.
    O/^^^^^c/?', operae pretium pu-
    Annotatio. Quia Auaornofter hancPlantamcomparatcum
    America; deilla dixi. Etiam radicesedu-
    tavihicrepeter^quxlib. iii. cap. xxii. defcripfit.
    rotundae , juglandi nu-
    lesfpontehicproveniunt, imprimis quas IndigincE 0/^^-^^^^ vocant,
    locis plu-
    cimagnitudinepares , interdum&multomajores; nafcunmrhumidis&paludofis
    ^ ^
    Y z J^es inter
    ^ •GeorgIMarcgravI
    res inter fe cohaerentes & veluti fiiniciilo coUigatas
    aqua coOix , aut igne toftse boni funt ali-
    , in

    menti. Dubito auteni an eadeni planta merito cenreri debeat : &


    magis credo eCTe fpeciempifi
    fub terra frtidificantis , hanc ab Auftore noftro defcriptam,

    G A p. XXI.
    Imommata. fummu, Cucurhita. CucumuSilveJlris. (tAlccea

    hirjtita, Conyza inodorata,

    HE R B A [qmm AuBor non mmtmt fed tmtum hmc ejm dat iconem) in duorum aut etiam
    trium pedum afllirgit altitadinem: caule tereti, geniculato, fubrufFefccnti,paululumr
    que pilofo ex geniculis emittit ramuios
    : &
    binafolia femper fibi oppofita, brevibuspe-
    diculis innitentia, quinque aut fex digitos lon-
    ga, aliquando crafTo modo dentata , interdum
    etiamnon.
    In extremitate ramulorum flores nafcuntur
    folitarii , lutei coloris,umbelico conico con-
    ftantes , & in ambitu illius quinque foliolis
    luteisminimis.
    Radix exilis admodum.
    Plos tritus odorem habet fuavem fere ut
    Cham3Emelum.
    I V R V M V Brafilienfibus : Lufitanis Bobora^

    Belgis Pompoen 5 folia fert fere fimilia no-


    ftratibus peponibus ; & florem quoque fla-
    vum quinquefoliis conftantem. Frudius au-
    temiliiusmagnus , orbicularis, compreflus,
    ftriatus , coloris exterius cinnabrii cumpluri-
    mo albo mixti, interius autem crocei fcmen :

    quoque album quale noftratibus. Boni Sapo-


    ris eft frudus coftus feu etiam aflatus fub ci-
    neribus.
    Reperitur hic quoque Cucurbitalagense forma cujus planta folia habet fimilia
    : caeteris /pc-
    ciebus :quoque flos magnus quinque foliis conftans obrotundus in medio ha-
    albus , , , ,

    bensftaminabrevialutefcentia. Semen fru6tus eft pallidum, compreflum, utraque extremi-


    tate quafi bicorne.
    Cucumis Sik>eJiris^^2S\]ixy farmentofocaule ferpitfuperterram, inlongis pediculis folia
    habens fmgulatim pofita , quodlibet in tres lacinias fedtum, ac in ambitu dentatum , atque
    hirfutum. Flos flavus frudus ovi gallinae magnitudine , ellipticae figurae tuberculis per am-
    : ,

    bitum acutis , maturus eft pallidus. Intus cucumeris modo femina alba tranfverfim fitamulta:
    eduliseft. Alc/ea
    HisTOR. PlantarvmLib, 4^ I.

    A L c A A hufuta florc flavo & femine mofcato ex parte refpondct /£gyptiacie C. Cliifu
    , , ,

    quje Bamia i^gyptia Alpini, & funt fpecies congenercs. Ex feminc fato primo
    furgunt duo fo-
    liola, nummulariae aemula , dein provenit caulis

    rotundus, unaparteviridis, altera ruffus, ^iirfu-


    tus , duos circiter pedcs altus , craflitie pennx
    anferiuje. Hinc inde in pediculis
    , quatuor quin-

    que aut etiam fex digitos longis , hirfutis uno ,

    latere viridibus , altero rufefcentibus , folia ap-


    pofita circinata , quinquangularia , in ambitu
    ferrata, hirfuta ac paulum rugofa, quaedam «3c

    triangularia duos digitos longa & totidcm lata,


    ,

    atque etiam minora quinque ocrvis e centro, :

    ubi pediculus inferitur procedentibus in exortu ,

    rufefcentibus , fecundum longitudinera praedita


    & multis venulis varic intertcxta. Ad pediculos
    foliorum , unus atque alter enafcitur pediculus
    brevior cum foliis minoribus in pcdiculo , &
    duos digitos longo flos inodorus magnitudine ,

    & figura fere floris goflypii elegans, quinque fo- ,

    liis conftans , fefquidigitum longis , laete flavis,

    ac flavis venulis fecundum longitudinem confpi-


    cuis , interius ungues foliorum infigniter ex ru-
    bro & brunno purpurafcunt ut 8c exterius ubi ,

    pediculo inferuntur in centro floris eft ftamen :

    ereftum , femidigitum altum , flavum , cui fu-


    periusquinqueclaviinfixifuiscufpidibus, brun-
    ni feupurpureicoloris. Flores fe aperiimt biho-
    rium aut trihorium ante meridiem ftatim a &
    meridie corrugantur decidunt. Poft florem &
    provenit corpus pentagonum turbinatum, &
    duos &
    femisdigitoslongum, hirfutum, inte-
    rius in quinque cellulas diftindum ; in qualibet
    duodecim tredecim quatuordecim grana fe- , ,

    minis ordine leviter adhaerent , ita ut in una cap-


    fula feptuaginta aut ctiam plura contmeantur grana. Senien autem eft figura lunae gibbae aut
    renis ovilli , cxterius gryfeum quafi ieviter ftriatum interius albam fubftantiam habens:
    , ,

    odorem fragrantiflSmum mofchi referentem fi mafticetur. Radix longa , alba , lenta in mul- ,

    tos ramulos & filamenta difperfa , ita ut longitudine fiia plantam aquet : & profunde inferitur
    Moriturfingulisannis. Locuftae virides minores lubentur folia depafcunt. Coliturin
    terr^e.

    hortis fevi fexto Aprilis


    : &
    floruit fine Augufti Septembri &
    tulit femen copiofum. &
    Co NYzA inodorata
    In fefquipedalem altitudinem aflurgit , caule cavo , tereti , leniter
    :

    hirfuto, & multisramulisexadverfopofitisprsedito. Ad ramulorum exortum&ad nodos,


    bina, ternaautquaternafoliafibioppofitaautetiamjunaahabet, mollia, oblonga, unum
    majus altero , dilute viridia , non ferrata , verum acuminata. Ad foliorum infertionem pro-
    deunt pediculi unum , duOs vel etiam tres digitos longi , qui flofcujum ferunt luteum , cum
    •,

    cprpore ovaH luteo in medio floris magnitudo floris ut Chamaemeli , fed planc eft inodorus,
    :

    Quale femen ferat ab Audore proditum non inveni.

    Cap. XXII.
    ^aryophil/ata. Camanhaya, (jfandirohalpel^^S^^handiroha. (jnafhalium

    ^rafiL Innominata, lafmimj^ecle^.


    Aryophillata triumpedum aut etiara majorem altitudinem af-
    herba : Caulis ad
    ^^furgit,ad fingulagenicula quafi duos ramos oppofitos habens,atque itidem duo folia,quae
    cum pediculo Tuo quatuor digitos aequant (fuperiora funt anguftiora) in quinque alia fingu-
    lafeda, nimirum bina priora oppofita &
    quintum in extremitate. Sunt autem foliainambi-
    tu dentata ac Inextremitatibusramorum , in fingulis provenit flos flavus , Tor-
    laete viridia.

    aemulus , conftans quinque foliis anguftis , quibus multa foliola viridia fubftrata.
    raentillje

    Poftfloresfequitur capitulumrotundum, hifpidum, continens femina oblonga, figura re-


    p 5 prae^erj-
    46 GeorgI MarcgravI
    pcgefentantia palos illos clavis ferreis armatos , quibus admunimenta utuntiit. Radix multa
    habet filamenta , odore refert & Garyo-
    phyllos Vnde nomen
    :
    meruit.
    Camanbaya Brafilienfibus j Her-
    ba eft filamentofa , dependens ab altiffi-

    mis arboribus gryfei coloris , & quafi la-


    ,

    nuginofa obducuntur illa integras arbo-


    :

    res. Filum eft cui hinc inde certis inter-


    ,

    vallis fex quinque , tria duo vel etiam


    j ,
    , ,

    unum folium rofmarini aemulum adfiftit,

    inodorum.
    Gnaphalivm Brafilienfe mihi vi-
    detur Planta ,
    qax ex radice minimum di-
    gitum crafla , multis fiiamentis prsedita,
    (odore aliquantum cum Elenii radice
    conveniente , fapore tamen haud manife-
    fto , perenni & quae novos fubinde caules
    protrudit) fcx interdum & plures prodeut
    caules, mediocriter rotundi, inferius craf
    fi , ad trium pedum altitudinem ,
    genicu-
    lati , quafi ob folia quie illosambiunt fub-
    fufci&alba lanugine obfiti: foliaautem
    ambiunt multa tres vel quatuor digitos ,

    longa, angufta, viridia, accopiofalanu-


    gine alba feu tomento obfita, fuperius mi-
    iiora fiunt ad caulem , & caulis dilpefcitur
    in multos ramos , mediocriter hirfutos.
    Ramos ornanthinc inde foliola anguftif
    fima , lanugine incana , unum aut duos
    digitos longa. In extrcmitatibus autem
    ramorum proveniunt capitula , ex fqua-
    mis oblongisargentei coloris fplenden- ,

    tibus compofita quibus flofcuH innaf ,

    cuntur copiofi cuilibet nimirum fqua- ,

    muliE quinque conftantes quinque folio-


    ,

    Us albis difledis in medio eminente fta-


    , ,

    minulo albo-purpurafcente:c:eterum funt


    penitus inodori. Poft.flofculos nafcitur
    femen in ipfis fquamis , oblongum , fu-

    gax, colorisfiifco-argentei.
    Ghandiroba vel NHANDiRoBA Brafilicnfibus. Hederce fcandentis ipecics , more

    Murucujae afcendit , farmentis paulo tenerioribus. Folia habet difpofita more HederieTubro-
    tunda & quafi in tres angulos definentia
    ,
    quatuor digitos longa & totidem lata , viridia,
    glabra.
    Hl S TO R. P L AN T A R V M L I B. I.
    ^7
    glabra, fplcndentia. Flofculosfertparvoscxpallidolutefcentes&
    quatuor foliolis conftan-^
    tes Fruaus/cquiturrotundus, viridis, fplcndens
    , inftarMurucujx
    , pomi maioris masni-
    tudinc fuperius circulum infculptum quafi contincns
    , &
    in ccntro ejus tres lineas , una extrc-
    mitateadangulosobtufosfecontingentes. Fruaus fecundum longitudincm
    diircdus inte-
    iius apparet cavus , cortexque illius Murucujae cortici craffitie
    eft cequalis , duplici fubftantia
    compofitus extenus mmmia craftitie lignofa , reliqua intcrius fpongiofa
    ,
    fucculenta alba-
    cavitasfruausinmcdioperintcrftitia more juglandis in tres difpefcimr
    concamerationes*
    ,

    contmetqueinqualibetquatuor (intotumduodecim) ordine difpofita


    corpora fubrotunda'
    clypeata , fatis craffa , magnitudine pataci , in extremitate ambitus
    tenuiora , folida verfus
    medium. Quodlibet corpus primum pellicula obdudum eft uvea punaulis
    ,
    Veu tubcrculis ,

    nigricantibus, quadefriaa cortex ligneus fufcus apparet , inftartcft^


    ovifragilis, inambitu
    dentatus. Cortice frado intus albus apparet continetque oleaginofum
    ,
    nucleum ex albo fla-
    vcfcentem, pelliciilaE inclufum. Exhoc nucleo oleum parant Brafilienfes
    , quo inlucernis
    utuntur clariflimum
    , &
    optimum, tarde enim confumitur in cibo non poteft ufurpari quia ;
    ,

    amarum eft quemadmodum & totus frudus.


    Planta haec {cujm mmenab Au^oremn proditur) innovem&:non raro decem pedum
    ^ altitudinem excrefcit, elegantis arbufculje
    forma caudice redo pollicem craflb j in-
    : &
    ferioripartefineramis, fuperiori veroinra^
    mos diftributo : in quibus folia fcrt Malvse
    modo difpofita
    longis pediculis , magna,
    ,

    intotum hirfuta , inferiori parte albicantia,


    per ambitum ferrata & ad taarum glutinofa,
    quemadmodum «5: univerla eft planta. la
    extremitatibusporro ramorum, capitcl- &
    lis hirfutis, ad modum Alcex enafcuntur flo-

    res infigniter incarnati, quinque foliis con-


    fl:antesitidem glutinofis in cujusmedio fta-
    ,

    men eminet , ftaminulis multis veluti ramu-


    lis repletum
    , coloris flavi , lemen profert
    fplendide nigricans , oblongum quafi tri- ,

    angulare , rnagnitudine grani Fagopyri.


    I A s M I N I fpecies videtur Planta
    , {Cujut

    mmen Brafilienfe aut Iconem AuBor mn dedit)


    quieextenuiradicula, unumatque altcrum
    filanientum fuperius habente , vel etiam e
    duabus radiculis , unicum caulem emittit,
    terctcm, glabrum, viridem, geniculatum,.
    interius medullofum. Ad fingula autem ge-
    nicula, bina fibi opponiintur folia finepe-
    ,

    ' diculis, tresvelquatuordigitoslonga, Ixte


    \ iridia , lievia , nervo fecundum longitudi-
    nem , & coftis tranfverfis oblique difcurren-
    tibus. Superius porro in caule ad internodia,
    ubi folia confiftunt , copiofi flores conjun-
    aim nafcuntur Papilionacei, quafi uno folio
    lato conftantes , quod in tres partes fedum
    eft & deorfum incurvatum & altero an-
    , ,

    ....^.^^^^- ^^-^^ x>^v^ gufto&quafi continuata furfum ereflta: ex


    duo ftamina flavefccntia prodeunt, apicibus flavis ,
    ipfo aiitem flore & e medio aliud ftaminu-
    lum abfque apice eft autem flos ipfe coloris Iplendidiflime rubri.
    Herba (f^^/ Au&^or nofler mmen non adfcripft) in duorum circiter pcdum altitudinem
    aflurgitinmultosramosdiftributa: caulisilliusteres&fubtilibuspilisalbis veftitas: foliaau-
    &
    tem hinc inde funt pofita,in brevibus pediculis, oblonga acuminata,itidem pilofa.Hinc inde
    quoque in brevibus pediculis flofculi proveniunt parvuli plane, /picatim vero congcili, coloris
    fanguinei. Poft flofculos illos fcquitur capfula inftar Lini , fere triangularis , rotundior tamen,
    fuperius quideiA tricufpis atque ad vifum ut infula, in qua illius femen continetur.

    C A P.
    ,

    GeorgI MarcgravI
    C A p. XXIII.

    Tmo. Taco Caatinga. Taco Seroca. Innominata. J\(hamhi,

    Caaponga. T^amoatarana.
    inoaoautno-
    PlNoBrafilicnfibus-, Vrticx Vrcntis fpecics Exradiceparvafiiamentofa, ,

    vempcdumaffurgitaltitudinem, caule ftriato , aiiquantulum pilofo , & craflo :


    Folia ha-

    bct liinc inde pofita , folitaria vel duo juxta fe invicem:


    quorum quodlibct innititur pediculo fefquipedem lon-
    go aut etiam longiori , ex albo paulum riifefcenti. Folia
    autem urticse noftrati fimiiia magna , in ambitu den- ,

    tata triangularibus dentibus


    ,
    raris pilis praedita. Fert , &
    fuperius racematim plurcs flofculos plane parvulos, can-
    didicolorislongopcdiculo infidentcs. ^ale aatemfe-
    menferat ah Atdfore noflro annotatum non inveni.
    Paco CaatingaBrafilienfibus vulgo Cana do :

    mato id eft caulcmiiabet arundinaceum , digi-


    filvcftris 5

    talis craflitudinis, rotundum , intus continentemfuc- &


    culcntam medullam fubdulcis faporis , confiftentiie fere

    utCanna faccliarifera : Hunc porro ambiunt finepedi-


    culishinc indc folia folida , feptem , o£to vel novem di-
    gitos longa circiter tres lata , ubi latiflima , intcrdum
    ,
    &
    majora, figuralingux, inmedio nervo fccundumlon-
    gitudinem , nuUis fecundum latitudinem venis ,.fed fub-
    tiUflimis lineis oblique difcurrentibus ut infoliis Meeru:
    funtque fuperius glabra &
    dilute viridia , inferius molli
    hirfutic prjedita & fubalbicantia. In fummitate caulis
    provenit conus (ut in pinu) odo aut novem digitos lon^
    gus , in faftigio paulo acutior , fquamis prseditus ut conus pinus , quae in promincntibus
    extre

    mitatibus aurei funt coloris , in partibus


    ubi fibi invicem incumbunt miniati.
    Succeflu autcmteporisfquamse illae ab
    fe invicem dilatantur fub quaque ap- &
    paret flofculus canus, inftar alvcoli apia-
    rii , dilute purpurafcentis coloris fub :

    flofculo vero cuticula cft albefcens , ro-


    tundumfacculum praebens , quielibet &
    continens viginti quatuor aut plura gra-
    na feminis nigri fplendentis , magnitudi-
    ne feminis ceparum , multangularis
    funtquc grana albis filamcntis quafi li-
    ncis involuta &
    illis adhaerent. Caulis

    hujus plant^e mafticatus detrahit humo- _

    res e capite , calefacit infuper j & fran-


    gitcalculos ufurpatus. Vulgo maftica-
    tur contra Gonorrhcam (quam Lufita-
    nivocant Efqticntamento) atque eftinfi-
    gne remedium nimirum frequenter de
    •,

    dic mafticanda arundo,fuccus degluticn-


    dus : curat circiter o£to diebus fine uno
    alio mcdicamento adhibito.
    Reperitur tSc alia fpecies praecedenti
    fimilis , excepto quod folia inferius non
    funt hirfuta , fed Isevia ut fuperne flof- &
    culi fint rubri.
    Sicuti &aliafpecies, hoctantumha-
    bens pcculiare , quod conus conftet flo-
    ribus caeruleis ,
    qui finguli quatuor habent folia.

    Paco Seroca BrafiUenfibusdiaaplanta, infex, feptcmve pedum aflursit altitudi


    nem
    .

    HisTOR, Plantarvm Lib. L 49


    ncmj ca,ulei'edo,ipongioro& viridiinftar^'?^^^-" habetquc folia eodem modo altematim
    difpofita & ejufdem magnitudinis, figurse, coloris,ac
    finiilibus lineis fed in iummitate folium convolu- ,

    tumiit m Paco. Ad cxortum autcm caulispropcfo-


    lum provenit pediculus craifus , vcrum brcvis in ali- ,

    quot ramulos fuperius multos habent


    divifus, qui
    flores ,
    fefquidigitum aut circiter longos cavos , flo- ,

    ribus Paco quidem fimiles , fed incarnate rubentes,


    Flores hofce fequitur frudus in uvam congeftus pru-
    nimagnitudine&figura habens prominentem um- ,

    belicum^ efl:que adhuc immaturus faturate viridis,


    maturus vero fuffufcus , triangularis figurae , & corti*
    ce aurantiae mali cortici pcne aequali qui fponte fin- ,

    diturintrespartes atquefacilc feparatur: intus vero


    habet paucam pulpam filamentofam , magnitudine ,

    nucis avellanae , in tres itidcm partes divifibilem per


    cuticulafii flavam : pulpa autem hxc cinnabrii eft: co-
    loriSjOdoris vinofi,fere utpomum noftras cidonium,
    in qua continentur fupra triginta grana fcminis, trian-
    gularia, fufca, cum macula cinnabriain acutiore par-
    te , magnitadine feminis cannabis , & albiflTimum nu-
    cleum habentia cortex exterior fucculentus , qui
    :

    cutem tingit colore brunno ut cerafa nofi:ratia nigra


    vel VioliE Martije ; atque ideo ufurpatur loco atra-
    menti.
    Folia recentia ut cauUs &
    frudus immaturus , fi &
    fricentur, odorem de fe fundunt zinziberis fuavem &
    admpdum.
    CaapongA Brafilienfibus dida planta Portu- ,

    lacae efl: fpecies qux EeUroga Lufitanis dicitur; cx radice autem brcvi & in multa filamenta
    albadcfinente, producitcaulemrotundum, crafiaufculum &fuc-
    culentum qui fl:atim prope terram in multos alios caules dividi-
    ,

    tur &hi porro in fuos ramos , qui veflriuntur foliis infl:ar portulacx
    fucculentis atque alternatim pofitis: in extremitate autem cujufli-
    betrami, ofto folia in ftellx modum
    diipofita funt, ex quoruni

    medio flos enafcitur luteus ,


    quinque foliis confl:ans , magnitudine
    fioris PortuIacJE noftratis
    Poftfloremdenique remanet corpufculumquoddamobrotun-
    dum pappo albo circumdatum
    ,
    , in quo femen continetur nigri-

    cans, rotundum, papaveris femine paulo minus. Rami hujus


    plantje tomento albo circumdati con-
    fpiGiuntur,inftar lanae ovium. Coda co-
    mediturhiEcherba.
    PLANTA haec ,
    {cujus mmen ab Au-
    BoremrtfYoditur) exradicelenta, pau-
    cis fibris pr^dita , producit caules te-

    nues , teretes ,
    inferioriparte virides fuperiori rufefcentes, partim
    humi repentes partim furreaos. Caules autem inordinate multos
    ,

    habentramulos, & in iis fimiliter inordinatefoliolaoblonga, fer-

    rata , appofita , verbense fere modo. In extremitate autem cau-


    fibi
    ftaminulis ex
    lisenafciturflos, capitulo conftans fubargenteo , &.
    ruftb&cxruleo purpureis odoris ut Viola Martia fed remiflioris.
    ,

    De fruau aut femine nihil ab Auaore annotatum inveni.


    radiculis albis,
    HE RB A {(luam AuEior non nominat) ex parvulis
    adpofita Plan-
    juxta fe pofitis , producit multa folia , fuis pediculis ,

    tripe-
    taginisfigura&facie. Equorum medio caulis bipedalis aut
    qui fert flores verticillatim pofitos tribus fohis
    dalis enafcitur ,
    ,

    au-
    conftantes oblongis, albi feu ladei coloris , fine odore. Caulis
    inferius rotundus quidem , ubi autem flores confiftunt
    angulans.
    tem
    gemculato, qui por-
    NHAMB I Brafilienfibus. Herba eft caiUe fatis craflb, hgnofo, tereti,
    Ci tulaciE
    ,:

    50 GeorgI MarCg^a V I
    tulacjemoreferpit& hincindefibras in terram dimittens radices agit partim quoque fe eri-
    ,

    git. Expanditurvariein mul-

    tos ramulos , geniculatos


    binos fibiubique oppofitos,
    in iilque habet ad fingula ge-
    nicula bina folia oppofita,in-
    terdumetiam piura,inasqua-
    lismagnitudinis in extremi- :

    tate autem ramulorum quin-

    ,
    que, fex , feptem folia fibi in-
    vicem appofita oblonga , fi-
    gura cordis in ambituleviter
    |ferrata, interdum lacinia- &
    ta , dilute viridia In extrc- ,

    mitate quoque ramulorum


    enafcuntur flores folitarii
    magnitudine cerafi majoris
    aut minoris conftantes foio
    ,

    umbelico , rotundo craf- &


    fo , flavo , fine foliis. Semen
    in umbelico , fufco per ma-
    turitatem, ovalis figurse, pla-
    ne compreffum , ex fiifco
    gryfei coloris fplendentis.
    Radix denique filamentofa,
    tenera, alba. Folia mafticata
    linguam pungunt inftarSina-
    pi feu Nafturtii.Haecherba
    praeftantiflimum eft leme-
    dium contra quaecunque ve-
    nenata animalia fi unciae fc- ,

    mis pondere e vino bibatur


    vei fi deco(3:um illius fuma-
    tur cum media parte vini.
    Contra ventriculi & intefti-
    norum frigiditatem ex pitui-
    ta ortam etiam apprime va-
    let. Folia vel femen affrica-

    tum Bubonis dorfo, quanto-


    ciusillumenecat. Solethxc
    herba cum pifcibus coqui &
    optimc convenit,
    P L A N T A {quam Au5tor
    non mmimt ) in fefquipeda-
    lem fere altitudinem afllir-
    git, caule lignoforotundo , cinerei coloris 5 qui ad femipedem fere fupra terram in duas par-
    ,

    tes difpefcitur feu ramosmagnos, atque hi iterum in minores ramulos , ita ut psene egregia:
    arbufculae figuram referat, Folia illius funt Orobi foliis ffgura fimilia , femper tria ad modum
    Phafeolorum juxta fe pofita j tenuia , non ferrata , fed leviter hirfuta. Fert flofculos , quos fe-
    quuntur quatuor aut quinque capfulae juxta fe ih orbem pofitae quibus continentur totidem
    :

    grana feminis fuae cuticulae inclufa , rotunda, nigra, fed pun£lulis feu tuberculis fubtilibus
    ,

    infignita, ab uno deniq-, iatere videtur quafi particula aliqua abfciflk eflet, atque ibidem albicat.

    C A p. XXI V.
    Imominatce duce, Omenafo Yeima. Convoluulm marinm, Tararo, Cara
    Inamhu, Mandatia. Caaponga. Caa^apia,
    T) L A N T A haec {cujus mmen ah AucioYemn proditur) ex radice ovali nucis avellanae magni-
    tudine inferiori parte filamentofa , emittit caulem reftum , obfcure brunnum & pilofum,
    ,

    duobus
    a
    : ,

    HiSTOR. Plantarvm Lib. I. 51


    duobiis aut tribus foliis pi-a:ditum ,
    quorum quodlibct quatuor ,
    quinque fcx , , etiam dcccm
    autduodccim digitos longum, figura foliis Tamoataranx fimile, ncrvo
    fecundum longitudincm & multis venis obliquis infignitum. Folia au-
    tem fuperna partc dilutc viridia infcrna albicantia ubiquc pilofa ad ta-
    , , ,

    dimiutholofcricumoptimum, duplici ordinc macularum quadratarum,


    majufcularum notatum, qux infuperiori fuperficie folii colorisfuntm-
    , ,

    gri, inferiori brunni. In fummitate caulis tres aut quatuor cnafcuntur flo-
    res , duobus foliis papilionaceis conftantcs quorum alte-
    coloris flavi , ,

    rum macula notatum eft pro ftaminc habet corniculum flos inodorus eft.
    , :

    P L A N T A (qmm Au[ior mn nommat) caulc tcrcti rcdo paulum pi- ,


    ,

    lofo , viridi , in trium aut quatuor pedum afliirgit altitudinera


    ac in longis ,

    pediculis bina fempcr foliaoppofita gerit, figura urticx foliis fimilia, fcd
    majora, in ambitu fcrrata ad foliorum cxortusetiam hinc inderamiop'
    ponuntur qui eodcm modo folia obtinent in fum-
    , 5

    mitate caulis &c extremitate ramorum minoca. Flo-


    fpicam congeftos , 3
    res ibidem fert in longain quafi *

    el^gantiflimos , pediculo digitum longo infiftQntes


    ac deorfum propendentes , figura mitras Polonicx,
    & in extremo ambitu habentes quinque incifuras
    funt autem coloris coccinei interius pundulis fa- &
    turate rubris variegati 5 praetcrea habent in medio
    J ftamiiiulum longum paliidum, cum apice liliaceo.
    Tota autemplanta cum flore, odorem refert Mar-
    rubii feu Praffii De femine nihil apud Audorem
    .

    annotatum inveni.
    Omenapo yeima Brafilienfibus , Batatse Ipecics eft j humifer-
    pens, caulefarmentofo, viridi: folia liabens cordis figura, vel etiam
    aurita , foHtarie pofita, viridia , nervo & venis viridibus. Radix cru-
    da eft alba , fed codafitrubra , eftque ut plurimum rotunda.
    CoNVoLVVLVs marinus feu SoUmelU (Braflica marinamale
    quibu fdam dicitur , vide SpigeUi Ifigogen) ex r adice lenta , longa non ,

    craffa, fed gracili , paucis fibris praedita , nigricantis extcrius coloris , in-
    tus alba &
    ladis glutinofi plena 5 nafcuntur aiiquot caules , longiflime

    ferpentes fuper terram , qui hinc in-

    de r^adices iterum agunt , teretes


    lenti & virides . Adnafcuntur illis
    folia alternatim pofita vel oppofita,
    quodlibet fuo pediculo,quatuor aut
    quinque digitos longo infidens, ob-
    rotund^E figurae , inftar clypei fto-
    machalis , laete viride & aliquantum
    crafliim, elegantibus venis obliquis
    tranfcurrentibus , & nervo in me-
    dio. Hinc inde quoque propepe-
    diculum foliorum petioli fiorum
    prodeunt tres, quatuor, quinque in-
    terdum & unicum florem fuftinen-
    tes, Campanulae feu Convoluuli
    majoris figura.coloris dilute purpu-
    rei &
    in bafi nonnihil albicantis , iii
    medio vifitur breve ftamen , ut in

    Convoluulisfolet. Inhocfloreinteriusquinquangularisrepraefentatur ftella^ nam totusflos


    2 -
    G fupe-
    GfiORGl MarcgravI
    angulos defmit. Claudit fe flos poft meridiem. Tota planta co-
    foperius quafi in quinque
    mofelaaercitlaaeslutinoro. m r , . •
    r •
    i
    caule vindi, pilofo, geniculato partim ferpit par-
    H E R B A icujM Auoi-or nomen non prodtt) , ,

    adfingulagenicula duo folia Hyflbpi^mulaXibiinvicem oppofita,&prae-


    tim iflur^it, habens
    terea aliq^^uot minora , atque
    ibidem etiam ramulos oppofitos in fummitate autcm capitulum :

    fuam medio fex ftaminula alba.


    in fex crenas funtfedi: in
    florum luteorum, qui ad medietatem
    P ARARo Brafilienfibus alia Batatx fpecieseft, caule
    ,
    foliis ut praecedens, nifi quod &
    caulis hujus fit purpureus , &
    nervi atque venie fohorum itidem purpureae ut radix. &
    fpecies caulelongeferpente, quifoHahabet
    Cara inambi Brafilienfibus , eft ,

    hinc inde folitarie pofita , quorum qujcdam funt cordis figura qua;dam infuper aurita nervo
    , ,

    fecundumlongitudinem , & venis obliquis confpicua. Radix illius eft candida.


    de qua planta vide Carolum Clufium
    M A N D A T I A Brafilienfibus dida eft Lablab Alpini,
    ex Africa in Brafiliam eft tranflata. Phafeoli
    Rar.plant. Hiftoria pag. ccxxvii. planta hsec
    illiuscocticommeduntur. ^ ^ ,. \ . . , . , .

    Caa-apia Brafilienfibus , ex radice unum aut fefquidigitum longa vel etiamduosdigi-


    tos , pennx olorince vel etiammi-
    nimi digiti craflicie nodpfa/eii
    ,

    verrucofa , & filamentis ad latera


    & inferiori parte tenuibus & tres ,

    aut quatuor digitos longis praedita;


    exterius ex gryfeo rufefcente , inte-
    rius tota alba &
    lenta tres vel qua- ,

    tuorpullulantpedicuii teretes , te-

    nues, tres quatuorve digitos longi,


    qui finguli fuftinent unum folium
    obrotundura vel oblongumjnimi-
    runi duos tres , vel etiam quatuor
    ,

    digitos longum, fefquidigitumla-


    tum, ubilatiflimum , tenerrimum,
    fuperna parteviride &fplendens,
    inferna paulum albicans , nervo &
    venis tranfverfis inferne confpi-
    cuum: cxterumcaretcaule: Fert
    autem florem in proprio pedicu-
    lo, rotundum, umbelicifigura , ut
    Bellidis flos , multis ftaminibus
    conftantempallidis, inter quxfe-
    men provenit rotundum &femi-
    nis finapis magnitudinc.Radix ini-
    tiohaud manifcfto faporeeftprs-
    dita , fed iiaanfa quodamraodo a-

    cris eft & relinquit in lingua velli-


    cantem faporem . Infigne eft re-
    medium contra venena , & contra
    alvifluxum difenteriacum. Poteft
    &totaHerba 51.S. perdiemnatu-
    raleminfundiinvino, atque hinc exprimi & difenteria laboranti maneprseberi^itautjeiunet

    per quamor horas-,purgat enim ita ut fimul profluvium fiftat Reperitur &
    hic alia Caa-apa fpe-

    cies, prjEcedenti fimilis excepto quod folia quidem


    ,
    fint ejufdcm figurae , verum in ambitu fcr-

    rata & hirfuta quodque & pediculi horum raris pilis veftiantur.
    ,
    Plorem fert in proprio pedi-
    culo rotundum cum umbelico in medio , inftar floris Chamaemeli.
    H E R B A {cui AuBor Brafilienfe mmen mn adfcripfit) Scoparia appellari poteft , nam in-Bra-
    filiaScopajexillafiunt; Vcrbenae facie eft, & in figuram arbufculae excrefcit, nimirum in fef-
    quipcdisaltitudinem&faepemajorem. Foliahabet fibiinvicem direfte oppofita, foliis Ver-.
    benjE fimUia, adfohaexoriunturramuliquiitidemfoliisveftiuntur. Ad exortum autem fo-
    &
    liorum etiara breves pediculi enafcuntur qui flofculos albos ferunt , quatuor foliolis conftan-
    ,

    tcs, &poftilIosrotundacorpufcuIa inftar bacculamm, quibus continetur femen minimum


    peneinftarpulveris, fafciim. Radix Ulius rea:a , brevis, candida, plurimis filamentis praedi-
    ta. Plantacaretodore&faporemanifefto,

    Gap.
    HlS TOR. Pl ANT ARVM LlB. I.
    ^3

    C A r. XX V.
    (iJguthuepo-ob/. Innommata. Tamoatarana, Lmominat^ alifiot.

    AGVTIGVEPO.OBI & Actititiguepo Brafiiienribus cx radice fupcrius rotunda , ftib-»


    ;

    ^rufFa &fucculenta , qu^que inferius fex, feptem , oaove digitos in tcrra obiiquc diftcndi-
    tur , &
    multa cralTa liabet filamenta prove- •,

    nit caulis, tres quatuor quinqucpcdcs lon-


    , ,

    gus, arundinaceus redus digitum crafiTus, ,


    ,

    hinc indc habens in pediculis duos tres vel , ,

    ctiam quinque aut fex digitos longis , folia u-


    numautfefqui aut etiam duos pedes longa,
    quatuor digitos lata , acuminata cleganter ,

    viridia,fplendentia,ad tadum inftar membra-


    naceae chartae aut foliorum Pacoeira , nervo
    fecundum longitudincm & fubtiliflimis li-

    neis obhquis decorata , & in ambitu linea ru-


    bra fimbriata. In fummitate caulis provenit
    fios inftar Lilii egregie incurvati & ignei co-
    quatuor foliis conftans: apud
    loris, tribus vel
    quodlibet folium tria , quatuor aut quinque
    ftamina exftant ejufdem coloris , figuras ut
    '

    dens apri. Semen non defcribit AuUor. Ra-


    dix contula ulceribus medetur, mundat ea &
    implet carne aflatse autem : codaE come- &
    duntur tempore famis.
    ^
    PLANTAhaec (
    cujm mmen ab AuUore
    non froditur) ex
    radicealba,fuc-
    culenta , oblon-
    ga , &
    multis fi-
    lamentis praedi-
    ta,producit qua-
    tuor, quinque,
    fcx, aut plures
    caules , rotun-
    dos, cavosfeufi-*
    ftulofos, virides,
    (pongiofos , bipedalis aut etiam majoris longitudinis : quiUbet
    autemtantum unicum fuftinet folium, & nnicam Ipi-
    fuperius
    cam qu«
    ,
    prodit e latere caulis veluti e vagina. Foliumaut nii
    quodlibet , quatuor vel quinque digitos eft longnm , <S/ frlendide
    viride, figura cordis. Jlofculi
    vero
    infpicam congefti, longiufculi&
    fex foliolis conftantes , quorum
    tria fuperiora coloris funt cseruleo

    purpurei.inferius vergentia obfcu-


    repurpurei. Inodoruseft flos.

    ^ualefemenferat ab AuUore ob-


    ^fervatum non inveni.
    T AMo ATARANA Brafilien-
    fibus , planta quae ex bulbo albo,
    fplendente, triangulatis tunicis conftante,figura &<:onftitutte-
    ne ut Tulipa, ovali vel etiam rotunda , magnitudine ovi anferi-
    ni vel etiam minoris , producit caulem duos ant tres pedes al-
    tum, inferius in longis pediculis duo veltriafolia habentem,
    ut & in fummitate unum aut alterum , foliis Coti trepooba figura
    & afpeftu fimilia , fed paulo minora. Sub folio autem quod in
    fummitate caulis eft,pediculi duo, tres, quatuorveprovcniunt,
    duos circitct digitos iongi , qui quatuoi: ferunt flores fplt ndide albos fefquidigitum iongos,
    , ,

    G 5 extrian-
    GeorgI MarcgravI
    ex triangulatis obtufis fquamis more
    pinese nucis compofitos, inodoros. Bulbus coquitur, &
    moreBatat2ecomeditur,bonifaporis.
    Herba lisec {qmm Auctornortmmimt) frutices atque arbores afcendit, nlque le implicatj
    viridem , per totum autem
    caulem habens rotundum, uno latere plerumque brunnum , altero

    nunaulis brunnis variegatum pilofum intervallo autem femipedis fere in caule ad latus ex-
    & :

    hirfutus , qui fubrotun-


    tenditur femper ramus fatis crafllis, femipedem circiter longus itidem ,

    da & quafi turbinata corpufcul^, fuis pediculis innitenpia & hirfuta fuftinet
    qux fefe aperientia ,

    florem exhibent candidum uno folio conftantem


    inftar campanulae in eodem autem punfto e quo
    :

    proditpediculus quiflorem fuftinet, etiampedi-


    culus ejufdem craflitiei ac quatuor circiter digitos
    longus enafcitur, quinque folia in orbem difpofita
    fuftinens ut in Pentaphyllo , ad tadum mollia , fu-
    perius viridia,inferius fubalbicantia,ac ubique pilis
    albicantibus praedita.
    P L A N T A hxc [ctii JuStor mllum nomert. adfcri-

    infefquipedalem altitudinemalTurgit, caule


    rotundo leniter hirfuto , geniculato 5 ad genicula
    ,

    autem bina folia fibi invicem oppofita,Ieniter item


    hirfuta,oblonga,viridiai& in extremitatibus ramu-
    iorum multa foliola fi-
    bi adjunftajatque inter
    |illa flores ex longo ca-
    '
    lice prodeuntes exla- ,

    ftefcente dilute pur-


    purei coloris, unica
    quidem parte conftan-
    tes , fed fuperius in
    quinque lacinias divifi,
    nullo in cetro ftamine.l
    Poft florem fequuntur
    foUiculi magnitudine
    grani cannabini quibus
    continetur feme com-
    preflijm fufcum.
    Iconemexherbisficcisab AuaorecoUeaisdeli-
    Kyinnotatlo.
    neandam curavimus,fiquidem ipfe illam non addiderat.
    P L A N T A h^ec [cujm mmen AuBor mn frodidit) Vetonicae fi- ..

    ex una ^^^^^^'^^^'
    gura adfurgit, cauk tereti,hirfutO; cfuorwn quatuor ^ut quirique prodeunt

    «
    ?

    HisTOR. Plantarvm Lib. L 55


    & flava :
    folia ilUiis runt viridia, rermta , Vctonic^ jEmtila qiiidem fed plane hirfuta. FJbfculos
    fcn{^quostamenAu5{ornondefcnp/it) hinc proveniunt capfulx baccis myrti
    magnitudinc pa-
    res, m qmbus continetiu: femen copiofum , fplendidum , durum ut Lithofpccmon
    feu milium
    Solis , verumtamen paulo minus.
    ^nmtAtto. NuUam hujus PlantjE Iconem reUquit Au£lor quare iUam ex
    , Herbis iUius fic-.
    cis,deUneandamcuravi- runtautemfoUafubtiUffime ferrata,
    (quodapiaorcnonfatisbene
    cxpreiriim ) & valde hirfuta,
    :
    &
    caules iUius Ugnofi 5 flores autem obfervare non
    potui

    CA p. X XVL
    (tAgmraquija, Saghtarta cordiali^, Innominata, Inimhqy icon,

    A GvARAQViYA
    Solanum Bacciferum.
    BrafUienfibus 5 Erva moura Lufitanis. Eft Solatrum officinarum five

    Planta hxc e radice longa , &


    in plures aUas divifa , filamento-
    fa,alba,in arbufculae figuram fur-
    git,caule Ugnofo,medullofo, vi-
    ridi,nodofo, qui hinc indc in
    multos ramos fe fpargit. Folia
    habet Capfico BrafiUenfi fimi-
    Ua, duo, tria vel quatuor juxta fe
    pofita , ingequaUs magnitudinis.
    Hincindequoque provcnit pe-
    diculus foUtarius digitum longus
    qui fuperius duos , tres atque et-
    iam plures fuftinet breviores ,in
    quorum quoUbet enafcitur flof-
    ciilus , deorfum fc inciinans, fo-
    Uola quinque acuminata ladei co- ,

    loris ,retrorfumincUnata obtincns,


    & in medio ftaminula crafiiufcula,
    ercaa,lutea,quinque juxta fe pofita.
    Poft flofculosproveniuntbaccse'
    primum virides , per maturitatem
    '
    nigrae, fplendentes,rotundae,magni-
    tudine myrtiUorimi noftratium,fuc-
    culent? multos acinos purpurafcen-
    tes continentes,qu? ab avibus com-
    meduntur.
    Tot a planta nullum. alium prjEter
    herbaceum odorem habet aut fapo-
    rem,multi autem ufus eft in medici-
    .na. PfcudocapficumxDodoneicon-
    Venit cum hac planta quoad folia &
    florem , fruftum tamen fcribit efle
    rubrum.
    An SagittAria CordiaUs potcrit vocari
    HjECplantain trium pedum altitudinem aflurgit caule tereti , hirfuto,
    alato ; foUis in illum infertis lagittse figura , eo modo ut plumx fagittis in-
    fin folent , ex caule prominentibus , in utroque latere hirfjtis foUa pra^- :

    terea habet cauUs &


    ramuli ejus angufta oblonga,fuperius viridia,inferias
    incana , intotum autempUofa , &
    majora funt cauli inferius adnata, In
    fummitate cauUs pedicuU aliquot longi erumpunt , in quibus flofcuii pro-
    Veniunt, figura florum Piforum lutei, tribus foliis conftantes, quorum fu-
    perius fccundum longitudineni ftrns purpureis eftvaricgatum.
    PoftflorcsfequunturfiUqusefufcseautnigrjE piforum fiUquis fimiles, ,

    continentes femenfplendens, virefcens feu oUvaceo colorc, figurjE quafi


    femilunulae, feu redius cordis,ut pingi folet. Admodum autem vermibus
    obnoxium cft & vix inter decem unum reperitur quod non fit perforatum , & femen a vermi-
    bus abfuiuitur. Radix
    ,

    56
    GeoR^^I MarcgRaV
    qaatuor digitos longa , tenuis, unam atque altetam prolemad-
    Radixfcaaeft , tres aut

    iunaam habens. , ,

    Anmtatto. Iconemhujus pkntx non


    dc-

    deratAudor, fed ex herbis ficcis ab ipfo


    colledis delineandam curavimus.
    HE R B A {cm nomen Au6ior non adfcripfit)
    ita fe habet. In fefquipedalem
    aut paulo
    majorem altitudine aflurgunt caules mul-
    ti , ftriati , pluribus ramis onufti , quorum
    eo loco quo e caule oritur, no-
    quilibet
    dum habet rami inordinate pofiti , foUa
    :

    faftigiata,
    ad exortum folitaria, oblonga ,
    venofa, ad t^etwm mollia foliis oxylapa- ,

    thi fimilia:interdum majufculo folio


    minu-
    tulum junftum diftat unum ab
    :
    altero cir-

    citer fefquidigitum. In fummitate


    cauUs &
    ramorum extremitatc nafcuntur multje fpi-
    cae virides quatuor aut quinquel^
    parvul^ ,

    digitos longie, qux fcfe aperientesflofcu


    tantse par
    los promunt minimos , flavos ,

    nonfit
    vitatis ut foliolum quodlibet
    floris

    majuscufpide acus.
    Radixalbicat, hgnofa, nuUomanifcfto
    perrennis eft planta
    fapore: novos produ- &
    citcaules. VideMathiol.pag.44.6.
    K^nmtatto. Nullam hujus Plantselco-
    nem Auftor nofter reUquerat ,
    itaque iUam
    deUnean-
    ex Herbis ficcis ab iUo coUedis
    dam curavi.Porro Matthiolus foUo ab Au-
    aore

    nit
    indicato defcribit Centaurium
    nus,cumquoh3ecPlantaminimeconve-
    mi-

    qua editionc ufus fit ignoro


    -

    ,
    u
    ^ r« n^m
    •

    nec obfervare potui apud Mathiolum plantam huic fimilcm


    ,

    Uon Inimboy fuprn


    pag. iz, omipi.
    )

    GeorgI MarcgravI
    HISTORIi£PLANTARVM
    SECVNDVS,
    LIBEPv
    Qui agit de Plantis Frutefcentibus & Fruticibus,
    CapvtPrimvm.
    T>e Tlantis ex quihus fit AnlL

    E RVA d' AN I R Lufitanis (utruiil peculiare nomen habeat apud Brafi-


    lienfes ab Audore non proditur, videntur ufum illius penitus ignorafle :

    ,
    longa in multos ramos diftributa , lignofa ac lenta, piu-
    ex radice gracili ,

    resaffurgunt caules, duos, tres &


    quandoque plurcspedeslongi,teretes,
    humi ferpentes , &
    hinc inde filamentis interram dimiffis radicantes, Verfus
    '
    extremitatem autem fe furrigentes: ex hiice maximam partem jacentibus
    caulibus , alii plures in altitudinem adfurgunt> exquolibet odo, novem faepius &decem,
    iridem teretes ,
    lignofi, uno la-
    terepaulumrufefcentes. Cau-
    les omnes ornanturramulisu-^
    num digitumlongis , alternata.
    feriedifpofitis^ & quilibet ha-
    bet feptem cinerefcentia folio-
    la , bina fibi oppofita & extre*
    mumfolum: foliola habentin
    medio fecundum longitudine
    nervulum, nonferrata, fimilia
    foliis Trifolii corniculari Do-
    donei lib. xix, cap. 17. juxta
    ramulos enafcuntur breves pe-
    diculi & in iis flof;uli quatuor,
    quinque, fexautplures, plane
    parvuli , purpurei cum albo di-
    luti, figuracaflidis apertie , ut
    in Hedera terrefl:ri vel Vrtica
    mortua odoris jucundi.
    ,

    Nafcitur paflim in Brafilia.


    Ex hac planta potefl: color
    Anir pr^eparari.
    Annotatio. lof Scali-
    ger.2\(|/ velpotius Arabi-
    i\rirr

    bus eft Golor caeruleus-, qui vul-


    go Hifpanis tam Anir quani
    Anil dicitur. Arabes quoque
    Ifatidem Herbam vocant2\{V/.
    Garfias ab Horto lib. 11. cap.
    XXVI. ^;?^7 Arabibus , Turcis,
    omnibufque iis nationibus di-
    £lum, vocaturinGuzarate, ubifit, Gdi^ nunc veroplcrifque AV/. Herba eft quae feriturfin-
    H guUs
    «

    GeorgIMarcgravI
    <TulisannisOcymofimilis: eodem enimmodo coUigimr & ficcata
    maceratur. Hancdeinde
    probecontufam&inpanes coaftamper aliquot dies ficcandam exponunt: & ficcata viridi
    coloreprxditavidetur, quoque magis exficcatur , eomagisad cseruieum tendit, donectan-
    dem incxruleum exfaturatum five venctumi colorerA evadat. Cluf. (JKangmquam habet
    Auftor: quodvocabulum, quotquotLufitanos confului, Bafilicumfeu Ocymuminterprc-
    tati funt. At mihi iniqua admodum ifta comparatio videtur.
    Siquidem non folemus ex Ocy-
    mopaftillosconficere, fedpotiusexlfatide, quae cum hujus plantae defcriptione multo ele-

    gantius quadrat. Hacille. De hac planta & modo eliciendi colorem illum diximus in defcri-
    ptionelmperiiMagniMogolis, nuncadjungemus quae Fr.Ximenes traditin commentario
    fliode Plantis Novse Hifpanise.
    Xihmquilitlpt:^hmc , inquit, ideft Annir foliis fubtilibus, eftfrutex , exunaradiceplu-
    res producens truncos , fexpalmoruminaltitudinem,&digitumminorem craffos , coloris
    cinericei: folia habet fimilia Ciccri , flores exiguos e candido rubicundos, cum quibufdam
    coacervatim pendulis e caule quse fimiles funt vermiculis , quos vocamus afcarideSy
    filiquis
    cralfaifcul^ &
    plen^e femine nigro, quod nonmale legumini comparatur. Planta nonnihil
    amaricat eftque acuta , calida
    ,
    &
    ficcain fecundo gradu ; pulvis medetur plagis veteribus , fi
    ante urina abluantur , unde a quibufdam vocatur Palancapatli. Polia contufa emplaftro &
    applicata, dolorem capitis dicuntur mitigare , maxime in infantibus ctiam in aqua macerata
    :

    & cerebro applicata. Fit ex hac planta quod Americanivocant TUcchoylimihuitl quocapil-
    lostinguntcolorenigro. Nafciturfponte locis calidis, tam planis quam montuofis. Licet
    autem quidam herbam efte cenfeant , mihi vi-
    detur frutex, qui vivit biennio cum fummo vi-
    gore & viribus integris. Modus autem confi-
    ciendi caeruleum , quod Mexicani dicunt Mo-
    hmtli^Tlecohuilli Hifpani autem ^^^^/ , hic
    >

    cft.Indunt folia decerpta xneo vafi,pleno aqua


    modicecalidaveltepida (licctquidam magis
    probent frigida) & verfant valide donec aqua ,

    tingatur: eameffundunt dein inaliudvasfive


    ollam,cuiinfuperioreparteeftforamen e quo
    aqua magis clara dilabitur , turbida autem &
    quaefubftantiamfoliorum exhaufit, fubfidet:
    eaporro colaturper faccum cannabinum , &
    Ipifliorfubftantia formatur in paftillos &ex-
    poniturfoli, atque poftea patinis compofita
    imponitur prunis ardentibus, ut induraitur ac^
    plcne ficcentur. Haec Planta facile coU poflet
    in Hifpania locis calidis , Andaluziae imprimis
    aut fimilibus : ferendum foret femen in terra
    bene frada atque fubadta qualem laftuca: ,

    amant, menfe lanuario , fi terra humida fuerit


    aut riguafin vero horum aliquid defideratur
    :

    Septembri aut Odobri, dein tempore oportu-


    no transferendae eflent plantae & commodis
    intervalUs difponendae denique danda impri-
    :

    mis opera ut zizania fupprimerentur , ne te-


    nellas plantas fuflbcarent. Hacille^.
    ALiASPEciEs:ad duorum aut plurium
    pedum altitudinem aflurgit, caule rotundo,
    geniculato lento , fucculento
    , quafi fpon- &
    giofo ftu arundinofo,viridi hinc inde brevif &
    fimis pilis rufefcentibus veftito. Ad genicula
    tam caulis quam ramorum , folia fine pedicu-
    lisduofemperoppofita ftant direde, tresvel
    quatuor digitos longa,angufta,inftar foliorum
    Lyfimachiae viridia & in utraque planicie pilis
    albis brevibus praedita , ad tadumpaulumhif
    pida. Adeademgenicula, ubifoliafimt, hinc
    indc etiam duo pediculi juxtafe pofiti, erede ftantes, duos vel tres digit. longi, fuperius florem
    album circularem fuftinentes , magnitudine Bellidis circumcirca minutis foUis albis j
    ,
    in um-
    belico
    HisTOR. Plantarvm Lib. II. $9
    belico minuta ftaminula alba. Radix fcmipedcm aut paulo plus longa , paulum curva , pau-
    cas radiculas habens, lcnta, lignofa, corticc obfcuri coloris veftita , qui detrahi poteft. Planta
    hxc tota cum fua radicc fucculenta cft Sl fi quis vel caulem vel radicem frangat , ftatim fuccus
    effluit cacruleicoloris.

    ¥it ex caAnir , fokim herbam contundendo & aquam aftlindendo linquitur ut fubfideat, :

    hinc detcahitur & in fole ficcatur quod confedit ; a^quivalet auro in pondere.
    Annotatio. Fr.Ximencs. Eft &aliaplanta ejufdem nominis cumprjecedente qux ,

    colorem cicruleum , fed valde faturum rcddit, quofoeminx capillos nigro coloretingunt,
    feddifFertabaltera, tammagnitudinequamforma: eft enim mediocris tantumfrutex , mul'
    tas agens radices inftar iarmentorum , cum pluribus fibris e quibus prodeunt multi trunci
    , :

    cinerei: folia huic inftar piperis longi , licetpaulo majora, cum certis nervulis qui illaper
    longitudinem obeunt. Flores candidi ad modum capillorum humida & frigida cenfetur.
    :

    Modus colorcm ehciendi idem cum priecedenti, fcd colorhujus deterior&minorispretii,


    itaque non eft opera^ pretium de ferendi modo quicquam addere. Hacc ille e quibus apparet :

    hancadhucaliameirefpeciemplantaeequacolorille cjeruleus fit. Communis fuit Botani-


    corum opinio tinduram hodie fatis notam , vulgo Anil&c Indigo {xycln-dico exlfatidefieri aut
    faltem e planta plane illi fimili , itaque illis mirum vifum , ab iis qui peregrinas plantas defcri-
    bunt, Ocymo vel Bafilico aut fimilibus Plantis comparari , quarum frondes cum J.fatide,fa-
    tisnota, neutiquam convenianf, inde&CI. viriCar. Clufiicum Fragofo certamen. Idem
    teftatur ex femine Anil nomine Alexandria miflb , natas fibi ftirpes quae Lentis feu Coluthea;
    minoris foliis confpicerentur , florefqueluteolos Sparti Graecorum (quodHifpani Rejama
    vocant) omnino fimiles proferrent putat tamen eam plantam potius fuiflc Sesban , quam Al-
    :

    pinus defcribit inter plantas iEgypti. Ramulum autem cum foliis \ noftratibus ex India alla-
    &
    tum accurate exprimi curavi , dedi in defcriptione Imperii JVlogoIis fi compares cum Ifa- :

    tidis fpeciebus , videbis nihil habere commune quo ad formam foliorum


    non male autem :

    cum Bafilici, cum Ciceris autLentis, optimeautem omnium cum Colutheae foliiscom-
    parari: habui& aliquoties plantas enatas e femine ex lufuUs Americae allato quarum folia

    omnino conveniebant cum iftislndicis, nifi quodpaulo minora eflent, quod eo fadtum,
    quod alieno coelo non fatis vigcat.

    C A p. II.

    Ctaghijuyo. Qjfmimm fiveAlgodon. Tangaraca, ^fremate.

    Frutex arborejcens.

    CAaghiyvyo Brafilienfibus difta planta , Subfrutex eft , inftar Rubi Idaei , quoad ma-
    «rnitudinem. Cauliseftplanelignofus&hirfutus, folia bina fibi femper oppofita, hirfu-
    ta, adtadummollia, leviterferrata; tribus
    eminentibus nervis fecundum longitudi-
    nem confpicua , tranfverfim autem mul-
    tis venulis intertexta j fuperius magisviri-
    dia quam inferius , ac prasterea fuperius tu-
    berculis per totum inferius fcrobiculis
    ,

    fcatent : quodhbet tuberculum pilum ha-


    bct albefccntem. Fert flofculos in pedicu-
    lis parvis, duos, tres , quatuor vel quinque

    in racemum fibi appofitos, albos, quinque


    foliolis conftantes ;
    poft quorum cafum
    nafcuntur baccas nigrae , magnitudine bac-
    carum luniperi , dulcis faporis , quas com-
    meduntur ab iEthiopibus & fuccum dant
    inftarMyrtillifere.
    Foliahujus plantae pulverilata, & pulvis
    ulceribusex caula calida ortisinfparfuso-

    ptime illacurat. Nafcitur pluribus locis in Brafilia noftra.


    Am I N 1 1 V Brafilienfibus
    , Lufitanis Algodon &
    frutex Algodaon eft Goflypium. Excrefcit
    fere in magnitudinem Coryli , ligno moUi cortice fere ut Sambuais. Folia tenera & mollia,
    ,

    fuperiusdUuteviridia, inferiusfaturatiora; in tres lacinias fefta , quarum quaelibet fuum ner-


    &
    vum venas habet. Hinc inde foUola profunde ferrata ac pundulata fimiUa foliolis
    inter tria

    nux aveUanas virides circumdant , provenit elegans flos major rofa , conftans quinque
    ,
    foliis
    ^
    5 H lati?; .
    6q GeorgIMarcgravI
    latis ,
    elcgantei- flavis , intetius in medio unguibus purpureis , habens in medio ftamen flaVuni,
    tubcrculis cjufdem coloris infignitum.
    Poft florem fequitur ovale corpus , magnitudine pruni una extremitate acutum infl:ar ,

    coni, & notatum


    tribus lineis& intotidem partes feparabile-, viride, nigrispunftulis inex-
    terna fuperfxie variegatum quum autem raaturuerit fufcum efl: & fponte diflilit in tres par-
    :

    tcs, & ex qualibet trium capfularum ,


    prominet albiflimum goflypium, in cujus quolibet
    flocco continentur fimulfeptemnigri frudus magnitudine piftaceorum ejufdemplanefi- &
    gur?e, fub cute fiia nigra habentes nucleum , carne alba-flavefcente conftantem , pingui inftar
    amygdali , dulcis faporis , e quo femine planta propagatur.
    Annotatio. Commifi aliquoties hoc femen horto ,^ fehcifllme pulluiavit & in pe- &
    dalematquemajoremaltitudincmexcrevit, fed inclementiam hy cmis ferre non potuit. Se-
    men autem multo minus erat quam auftor nofter hic prodit , atque adeo feptem ilHus femina
    conjunda, ut plerumque funt non multum fuperant molem nuclei piftacei. Frmc. Ximenes
    ,

    Ichcaxihuitl , Hifpanis Algodon (id eft , goflypium) vulgariflTima eft in Nova Hiipania , ita ut
    ,

    innumeri panni & alia quotannis ibifiant.


    Nafcitiu: locis humidis cahdis , maxi- &
    me autem cultis. Stolones contufi po- &
    tiex aquadicuntur mirifice mederi pun-
    duris Scorpionum &
    viperarum aHo-
    rumque venenatorum animantium mor-
    fibus: cauUs videtur frigidus, ficcus & ad-
    ftringens , in pulverem rcdadus infpar- &
    fus fanat ulcera. Folia funt natura gluti-
    nofa.
    Tangaraca Brafilienfibus Erva
    dida Prutex eft, magni-
    do rato Lufitanis :

    tudinem Ribium fruticum adipifcitur,


    color corticis cinerefcit. Folia fert ob-
    longa, viridia, multis coftis tranfverfis in-
    tertexta: funt aiitemramuli&foliadire-'
    ftefibi oppofita & haec fuperneviridia,
    inferoe canefcentia , ad tadum quafi leni
    hirfutie prscdita.
    In extremitate ramorum flos provenit,
    purpureo brunni coloris , magnitudine
    clavellinarum Indicarum plenus:quatuor
    folia floris exteriora paulo logiora quam

    ^reliqua; figura vomeris , quibus inferius adftant o£to


    ejufdem figurse minora, &medium feu totum fpa-
    cium floris conftat foliolis parvis puipureis , more
    florumScabiofe e quorum medio prodit una bac-
    :

    ca caerulea, magnitudine myrtil]orum,ad vifum quafi


    gemma Turcois flori eflct impofita , & flos ut holo-
    fericum brunnum fed cave tibi ab ufii efi enim pra-
    : :

    fens venenum ut alibi dicetur.


    ,

    Erva do rato, Frutex eft arborefcens. Li-


    gnum habet lcntum & in ramis ramulos oppofi-
    tos, & duo femper fibi oppofita vel etiam tria fibi ap-
    pofitafoliola, oblongaprofert,diluteviridia, emi-
    nentenervo fecundum longitudinenri & conlpicuis
    _ coftis fecundum latitudinem, priedita.
    In fummitate ramorum Ipica nafcitur ex floribus multis umbellatim pofitis conftans,funtq;
    flores oblongiufculi cylindracei , rubri pediculiautemflorum crocei coloris
    , : longiufculi. &
    Flores
    HjStor. PlantArvm Lib. II, ^!^
    Flores & fblia vcnenum funt , radix alcxipharmacum contra illud.

    T R E M A T E Biafilienfibus. Frutex arborefcens, Mali punici figura ell fimilis, cortlce Sam-
    bucino, ligno albo,& mcdulla m continentc. Folia obfcurc viridia, haud magna^ferquidigitum
    longa,(inc pediculis ramis adhacrcntia, afpera,multis vcnis confpicua. In extremitatc ramorum
    multas umbellas magnas , floribus lutcfccntibus onuftas , quibus aliquid purpurei adraix-
    fert
    tunij inmcdioautemfuntmultaftaminulaflavefcentia ut florum Hieracei &eodcmmodo
    ,

    definunt in pappos exade odorem referunt Styracis, ut


    :

    &folia trita. Poft florcsprovenit in illispappofis capi-


    tulis femen minimum , rotundum nigrum multo mi- ,
    ,

    nus papaverino.
    Brafilienfes utuntur foiiis contufis in doloribus ocu-i
    lorum & rubcdine.
    Frvtex Arborescens [cujm Au5ior hmc dat
    Iconem, Iket nomennon prodai) cortice gryleo , folia ha-
    bet alternatim oppofita,carinata,fcaph3e figura, circa ex-
    trcmitatem autem dentata, lazte viridia, fplendida, venu-
    lis obliquis elegantibus prjedita. In extremitate ramo-
    rum fpicatimprovgiiuntflores , & fpicafloribus adhuc
    claufis coloris eft fanguinei ciegantifllmi , hinc fitflava,
    & flores fe pandentes funt fiavi , quinque foliolis con-
    ftantes; cuifibet folio floris fubjacet foHum acumina-
    tumpallidum: in medio floris ftamina lutea congefta : flos fuavis pdoris , ut Keiri noftras , &
    majoriiliscft.

    C A p. III.

    Fmcu p!anta e qua fit UnBura illa quam vulgo vocamtis oreilanam,

    VR v G V Brafilienfibus Frutex eft ligno albo inftar Goryli cortice fufco. Folia habet al-
    ,

    ternatim pofita , in pediCulis tres, quatuor aut quinque digitos longis, etiam brevioribus,
    oblonga, cordis,ut pingitur,figura,quinque,fex etiam
    decem aut duodecim. digitos longa, nervo fecundum
    longitudinem & venis obliquis , inferius prominenti"
    bus pra^dita , laete viridia.
    Ad extremitatem ramorum in brevibuspediculis,
    muitienafcunturflores, in uvarummodum di/pofi-
    ti; quilibet magnitudine rofae quinque foiiis conftans
    albis incarnato dilutis in medio ingens numerus fta-
    :

    minulorumlutcorum, apicibus purpureis; vixfenfi-


    bilem aliquem habet odorem.
    Florem fequitur fruftus nimirum filiqua myroba*
    ,

    lani oblongi forma feu pyramidali rotunda duos


    , , ,

    auttres digitos longa, magnitudine pruni : quae im-


    matura virefcit exterius , matura rufefcit eftque tota ,

    hi/pidaobfila quae habetprominentia, fed non acu-


    Inqualibet talifiliqua ultratrigintaautquadra-
    leata.
    gintagrana fuo pediculo innitentiacontinentur; u-
    num quodque figurae conicas acut^ aiit exiguipifi, at
    in duobus lateribus quafi digito compreflum. Grano-
    rum color infigniter miniatus optimi minii ( inftar
    turcici) & Iplendcfcens atque
    tali (ucco m.adens , ita

    utadtaduminficiat manus egregio miniato colore.


    Granareccntiahauddurafunt, fedut granumpomi:
    intra carnem albicantem habent , exterius quoque
    quodlibet granum punftulum argenteum.Siliqua ma-
    tura Iponte fe aperit: grana ficcataevaduntobfcure
    rabra , nihilominus tamen ut ante tinduram conti-
    nent, & recentiafive ficcataufurpari pofliint. Trita
    fimpliciterinaquafimplicifeuftillatitiaegregiamdant tinduram miniatam qua^ pota perfe ,

    prodeft contra varia venena & eft boni faporis, fubamara & quid aromatici fapiens.
    Brafilienfes patinas fuas & lagenas ex cucurbitatum corticibus fadas, hac tinftura exterius
    tin^unt. H 3 Radi:^
    .

    GeorgIMarcgravI
    vei alia tingit inftar croci optimi & bonum faporem ilii
    ^Radix coda cum carne gallinacea
    ,

    conciiiat Car. Clufius judicat


    Bixam OviediExoticorum lib. 1 1 1 cap. 20. .

    accurate def:ribit in Arborum clafTe.


    A N N o T A T I o. fr. Ximenes eandem plantam & aiii Pomaqmm , eft arbor moie & trun-
    changuaricam
    chiotl inquit quam aliqui vocant
    foiiisuimiquoadfiguram, afperitatem & coiorem
    co fiiuraqueomnino Aurantia: fimilis;
    adviridem coiorem, materies fpinofa&
    Truncus cortex & ramifunt fubfufci vcrgentes
    quinque foiiis diftindos, coioris candidi
    candida Fiores fert grandes inmodum fteiiarum
    caiicibus caftanearum , forma & moie exiguarum
    ver-entis ad rubrum. Frudus funt fimiies
    potius quatuor protuberantibus
    amv-daiarum adhuc virentium, quadranguiares pene five
    lineisperiongitudinemdifcurrentibusdiftinai: quiubimaturuerint dehifcunt, &oftendunt

    certaLnavaiderubra, uvarum, fed rotundiora. Nafcitur m regiombus ^ftuo.


    fimiiia granis
    iocis magis ficcis quam humidis Refrigerat in
    fis uti Gmxaca Tegmntepec, Hmlaqmlco ,
    ,

    adftringendiquaiitate. Barbarimaximi facmnthancar-


    tertioc.radu, cumaliqua ficcandi^
    fruaum autem fert vere &tum
    borenteamquecoluntcirca tuguriafua, virettoto anno, :

    confn-
    materies iiiius cxdi foiet qux utiiis eft ad ignem eiiciendum inftar Sihcis ,
    ,

    Sndo inter fe Cortex idoneus cft ad funes & mdentes ,


    qui robuftiores funt cannabims.
    quapiftorcsutuntur&tinaores , quseque vaidecele-
    Efemineconficitur tindura coccinca ,
    bratur Vtiiis quoque eft in Medicina,
    nam cum aqua aiiqua ejufdem temperatur^ haufta aut
    difcutit tumores & ab-
    foris adhibita febriies fiftit fanguinoientas dejeaiones ,
    mitigat ^ftus .
    ,

    potionibus refrigerantibus , atque etiam cibis. Mil-


    fcelfus quaproptercommodemifcetur
    cetur quoque deiicat^ potioni e Cacao,
    ad refrigerandum & bonum coiorem atque faporem
    e caufa calidanatos: promovetunnam fedat
    iiliconciiiandum. Mitigat doiores dentium
    fit\m & non defunt qSi ioco
    Croci cibis admifceant. Tinduram ex fruaii faciunt tioc
    aquaecaiid^, &exfubfidentiatabellas
    modo- Sumuntgrana benematura, caque infundunt
    vifcofa & tenax efttmdura, utres quxvis
    miafdamconficiSnt, utfoietfieri inAnnir: adeo
    deponat adftringit & aiiquantum quare mixta cum
    femei iiia infeda , numquam coiorem
    : ,

    fiftit lientenam cum corticibus &


    refinafanatfcabiem& plagas: corroborat ventricuium,
    efficit nc Chocoiate &
    quantavis quantitate haufta no-
    Cacao mixta , auget iac muiierum ,
    ulia cruditate. Eadem cum unna mixta , tam per-
    ceat- iiiiusquipp?opefaciiedigeriturfine
    ut in pofterum elqi non poffit. Hac tlk.
    tinaci colore tingit lineos pannos,
    Meminit&liuiusplantseOviedusiib.vm.cap.vi. ^ r
    '

    o k
    Tinauraautemqujeex feminefit magna copia jamaffertur
    adnos exlnfuiis & Amencx
    Barbanautem alus atquealus
    continente, &vulgo ab Anglis & Belgis appeiiatur 0/.//^;.^ :

    continentem qua Araum fpedat incoluntvo-


    nominibus indigitantj ii autem quiBrafiii^
    cum Vrmu) &Infuiares iiia cutcm mungunt elegantias
    cant ie.^m{quod nomenconvenit
    caufa Obfervandum tamen duplicem
    tinduramad nosaffeni, unam fimphcem & perfe-
    ad fiicum f^minarum, eft enim elegantiffimus c^
    aiffimam, plane coccineam, cujus ufus eft &
    lor&valde pertinax alteram cum refinis mixtam &
    :
    in magnos giobos coaaam: cui
    tingit enim magis croceo coiore, quam miniato j hu)us
    credo fuccum radicis admixtum efle ,

    ita tutum efle


    autem in cibis aut medicina ufum non puto
    C A I». IV.
    oJlter. ha,
    Comandaguira. (^racaiha.Frutexmnommatm.

    i^OMANDA GviRA Brafilicnfibus : Arbuftum feu frutex ferens Phafeoios ; cortex


    furreaos,
    in ramis autem habet muitos ramuios
    C/miusviridis, iignumleve atque fragile :

    fefqSStamio^goVdireaefibroppofitos,^^^
    Salvi.. acutx fimiha ,
    funtfoiil obionsa^ acuminata , foliis
    ad taaimi inftar ferici l^via, confpicms
    & venis pr^dita, alteio floies fex, lep enia^^
    '"^^''"^lf^^^^^^ m
    diora
    magnitudinenoftratiumPiforum, foiiis duobus furfumverfus cum fooinvoluao &
    oao & foimm liiud maximum
    uno dSm quodmaximum: funt autemflores lutei coioris ,

    rrtavtftim^inferiusrubri^
    '^"'tSraTS^^^
    preff^ & quafi contort^, quarum qu^elibet contmet quatuor
    pauio minora, qu^coaabene
    S^a^^f f ^^^^^^^
    ideoque Brafikenfibus
    fapiunt ac
    m frequent.
    aivum laxant ,
    fumufu,&Lufitanisquoque. Florentacfruausferunttotoanno. ,„,,^^,.„fl^t
    Araca iBABrafiiieVibus;Cujusfruausipfisdicitur^....;«/n3^
    arbor, fedmasnitudine & fruau
    %mmx^ Frutexeft,hgno , foiiis &floribusutGua,aba
    enim ejus fmaus magnitudine pruni qui per
    Iffeiens. Eft ,
    ^^'J^^^f^f^^^ffl^^^
    Boni eft faporis , fubdulcis ^ed noiiniha
    nem habet albidam cum multis granulis parvis.
    Radix hujus fmticis coaa m aqua &
    pota
    adftringentis. Siivxhic,hifcefmticibus, plen^.
    mirifice medetur dyfenterix.
    Histor. PlantArvm Lib. II. 63
    Fruftus cum faccharo niifcetar in confervam, qua: confiftcntia, colore & fapore quoque &
    qualitatibus fimilis conferva; Cydoneorum vulgo marmolada.
    F R V T E X (feu potius vifcum quoddam , caret enim pro-
    prio caudice & radicej in aliis fruticibus autarboribus nalci-
    tur, nimirum ubi progerminat ibi rotundus cft tuber in arbo-
    ,

    risramo. Nafcitur autem &


    inmultos ramosdifpergitur, li-
    gno fragili, interius flavefcente , «Sc ruffam mcduUam habente,
    exterius vero corticem ex brunno nigricantem
    , multi/que
    ftriisac maculis notatum. Folia fert figura vomeris, oppofita,
    craffa, faturate viridia , in extremitate quafi linea rubra circum-
    data,nervo fecundum longitudinem pauium confpicuo, & ve-
    nis tranfverfis profunde fitis, vix confpicuis. Flofculos gerit
    multosjuxta fepofitos inpediculis brunnis, fex folioliscon-
    ftantes acutis , auguftis , ex flavo rufefcentibus paulumdeor- ,

    fumincurvatis, inmedioautem habet aliquot ftamina lutea.


    Foliolis florum decidentibus , calix florum fere Cariyophyl-
    &
    lum aromaticum refert figura colore Super floribus hujus .

    fruticis frequentiflimae reperiuntur aviculse Vvanombugh , ibi-

    que fclopeto decuti poflunt.


    Frvtex {cujus Au6tor hmc quidem dat lconem, fednomen filet) inmodum piri Silveftris
    crefcens, ligno fragiii , cortice cinereo. Folia
    fertpyrifoliis fimiha , denfa , fuperius fplendi-
    de viridia, inferius dilutius , alternatim ordine
    quaeque fuo pediculo craflb , breviappenden-
    tia & deorfum inclinata. In extremitate ra-
    morum proveniunt quatuor , quinque aut fex
    in racemum difpofita corpufcuia ellyptica,
    pifomajora, qux fefe aperientia florem pro-
    munt habentem quatuor folia alba , crafla , ex-
    terius ex albo viridantia magnitudine lych- ,

    nidis , inter autem hxc foha in circulum dif


    pofitafuntftaminaalba, alta,centum viginti
    &fupranumero fefquidigitum longa , filife-
    ,

    rici crafli craflitie, fuperius flavefcentem Ipon-


    igioiam adjundam habentia. Inmedio autem
    floris &
    horum ftaminulorum aliud ftamen
    duos digitos longum, fortius, flavefcens , ereftum ftat, fuperius habens Cylindraceum capitu-
    lum. Itafoliis floris fupereminent ftaminulaalba,
    ftaminulis autem ftamen hoclongum, medium.
    Et flos ad vifum jucundus eft , fuavi rofae odore
    praeditus , fed non ita forti.
    Fohis &
    ftaminulis albis decidcntibus , rcma-
    net medium ftamen in cujus extremitate e cylin-
    draceo corpufculo {reliqua. neglexit Au6for fup-
    plere.) Ramulos hujus plantae adpenfos habui in
    mufeo meo adlibros , nodu ad quemlibet exor-
    tumpedicuUcujufquefolii, ut«Scad quodlibet fo-
    lium floris exfudarat guttula cryftallini Iplendidi
    humoris , quafi plantae affixa eflet , feminis majoris
    finapimole.
    IvA Brafilienfibus , eft frutex eodem modo
    crefcens quo lurepcba , fimilique iigno , fed folet
    altius aflurgere. Caudex fpinofus ac leni hirfutie
    praeditus. Foliainordinatepofita, pallide viridia,
    oblonga , non ita laciniata ut lurepebae , leni hirfu-
    tie feu lanugine infeda.

    Flores itidem fert ut lurepeba, ladeos , quinque


    foliis conftantes , inftar ftellae expanfos , in medio
    autem ftaminula lutea funt ereda.
    Fmdum fertmagnitudinc majoris pomi vulgaris, rotundum, initio faturate viridem ac
    brunna
    GeorgIMarcgravI
    citrini coloris ac fplendcntem. Cortex inftar teftae
    bmnnalanucrine teaumpermamritatem
    ov fr an-ibills intus continet
    pulpam fucculentam , flavefcentem qnx copiofa femina ien- , ,

    tium figura magnitudine &


    ,
    colore continet. Pulpa iUa admodum dulcis eft grata formicisj &
    ab hominibus non comeditur.
    '
    . C A p. V.

    dA^titara. hquen ommno,


    Brafilicnfibus. Spina eft foliis SigilU Salomonis. In
    feptcm,
    TiTARAVellATiTARA
    ^odo aut novem pedum altitudinem alTurgit , caudice fatis cralTo , &
    acunffimis fpinis ubi-

    que munito unum etiam atque al- ,

    terum de fe fpargens ramum majo-


    rem per intervalla autem ambiunt
    :

    ramuU fruticem duos tres aut qua- , ,

    tuor pedes longi, aduncis & deorfum


    verfisfpinis, viridibus, cum cufpidi-

    bus brunnis fpiendentibus in his ra-


    ,
    :

    muUs foUa funt interdum bina fibi ,

    oppofita, interdum unum foUtarium,


    inodora, fefquipedem longa , duos &
    femis circiter digitoslata, ubi latiffi-
    mi, foliis SigiUi Salomonis aut Li-
    UiconvaUium plane confiftentia ,
    &
    colore fimiUima in medio ner- &
    vum fecundum longitudinem trant
    euntem habentia tres aut quatuor :

    etiam acutilUmJE fpinie redse mu-


    niuntfoliuminferne. Extremitas au-
    temramulorum adunius circiter pe-

    dis longitudinem caret foUis , itidem


    fpinofa &inmodum fagitta; tripUci-

    terfigurata. FoUahujus plantie ante-

    quam fe pandunt arde funt compU- ,

    cata in modum foliorum Palmce , ra-

    mulo adhierentia, deinde fe expUcant.


    Hinc indeinhoc frutice provenitfi-
    Uqua pede aut quindecim digitos lon-
    ga teres duos aut tres digitos craffa,
    , ,

    & in utraque extremitate acuminata,


    pauluraque incurvata.ubique per am-
    bitumfrequentilfmiis fpinuUsobfita,
    primoviridis, dein nigrefcit acfponte feaperiens
    promit ramum cx fe more modo palmae &
    , coloris ex flavo albef:entis cui flofculi multi , hinc
    nuGiferiE in multos ramulos diftributum
    ,

    copiofiglobuUfiunt, quiinfrudus abeunt; qmrum formam


    confifientum Au^or non de- &
    BrafiUenfibus-, fpecies eft herbje vivae. Pruticefcens
    planta,cauUbus
    ^'Tv 0 VERi-oMNANo
    &
    frequentiffimis fpinulis flavefcentibus munita per intervaUa
    quadiiis , ftriatis , viridibus , :

    itidemfpinofi qunn extre-


    autemramuUad latera extenduntur , duosauttres digitoslongi, ,

    plurimum duo paria foUorum , nimirum bma bma &


    mitate funt dupUces hi porro habent ut •,

    iuxtafeappofita, fcfquidigitum circiter


    longa, inferius albispiUsveftita, fuperms viridia&
    quifoUa tenent, fingulos etiam duo , tres vel
    Lvia, atque non ferrata. Adramulos illos,
    longi proveniunt, cum capitulo rotundo vil-
    quatuor breviores pedicuU, unum digitum
    lofo albo cui aUquid purpurei admixtum ,
    quod floris eft loco , quemadmodum in Herba
    vivamaiore. Poft quemUbet autem florem prodeunt odo,
    novem aut duodecim filiquuls
    piUs hirtis candidis veftitae,
    unum digitum longjE , juxta fe inftar rof^e pofitae in orbem , longis

    inquibusfemen. .

    & componit foUa fi vel leviter digito tangatur, qux tamen


    Planta hxc alata ftatim contrahit
    paulo poft rurfus expUcat.
    Annotatio. Franc.Ximenes,dePhntisNov3eHifpamx.
    r N A-
    I
    .

    HisTOR. Pl*antarvm Lib. II. 65


    PiNAHVizxiHViTL quam aliqui vocant Cocochi atl, quia capiti impofita conciliat
    fomnum, atque adeo /blo contadu videtur Ibmnum gcnerarc (facilius tamcn in Barbaj is
    quaniinHirpanis)eftfrutexquatuorpalmosaltus: caudices illius funt tcnucs&plcni ipinii:
    folia divila in fcx partcs aut finus , &
    conjundta intcr fe ad modum fifciculi florum , haud d iifi-
    milia Izquixochitl. Radix eft farmentisfa:ta:,florcs&fru£tusadmodumcaftanearum, prin-
    cipio virides &poftearoiri , raccmatim pendentcs. Nafcitur in locis calidis Tepuztlan &
    QuahtliE & in collibus Acapiztla;. Ajunt amorcm conciliare , fed quo modo aut quarc cxpli-

    carc non pofllmt. Folia nonnihil refipiunt raphanos funt frigida , ficca & adftringcntia atque
    prsEterea glutinofa. Succus radicis fanat febrcs tertianas & oculos inflammatos conciliat ,

    fOmnum,eftquc utilis advcrfus difentcriam. Hic eft frutex ille cujus fofia vel minimo contaclu
    vcl aflflatu humano fe contrahunt & marcefcunt; quare fufpicor efle eandem aut faltem congc-
    nerem plantam , quam in Philippinis Infulis vocant Herbam vivam aut fentientem de qua :

    qua:damaffirmantnefcioquafidc, quaeinhacnoftranondeprchendunttir; qualiafunt; quod


    prodiicattruncosrcaos, craflltiepenn?egallinje, e fingulisradicibusdecemautduodecim;
    quorum finguH teneant duodccim folia, quatuor ordinibipis , inter fe diftantia inteiTallo fcx di-
    gkorum tranfverforum & fimilia Raphano: flores efle caerulcos fimilcs lingua: paflcris ante-
    quam fe pandant deinfe dividcre intriaminorafolia. Offtnditurifta planta tantopere con-
    ,

    taftu humano ut fi primoribus digitis fumma plantx«folia contingas ftatim quafi contri-
    , ,

    ftari aiit alto fomno opprimi videatur caduntque omnia folia infcriora atque eti am
    ,
    fuperiora

    fi ipfiquetruncicontadi rumpunturatqueconcidunt: fi autem praecidas,


    fecimdo attingas :

    ofFendespartemcontaaamnigram, haudaliterquamfi eombuftafiiiflct: fivero halituplan-


    tamafflaverisftatimfohafuacxcutit&difi-umpifur, quodnon fit fi virgula aut baculo attin-
    & halitu hominumvideaturoflendi caeterum infipida cft planta&
    oas' itaut folo contaftu :

    nullius quodfciam, inmcdicinaufus. Memorant & aliara plantam in Malabar nafci, quae
    ,

    fimiliter contactum & afflatum hominis averfetur foliis polipodii floribus luteis aliam , , t

    quoquc in Peruvia qux contada ,


    nec deefle fimilem in Infula Gaditana. Sed
    fl:atim arefcat

    qusdePinahuiztlicommemoravi, ea faepiusfum expertus, aliifque probavi, ut haud dubia


    fideshaberipoflit. H^c Xtmenes.
    Tranci^cusLopezdcGomara in Hiftoria fua generali cap. i^^.fcribit in Peruvia nafci ar-

    bufculas quarumfolia marcefcant,fi manu tangantur,& cap.205 -fimilcs reperiri in Nicaragua.


    Credo efle fruticcm quem Authoi* hic defcribit. Caetcrum Garfias ab Horto Hb. 1 1 cap. 2 7. .

    Hafcttur, iflquit, m Malavar^ planta mirtz naturay namfi quis manum admoveatj ilico contrahitur:
    folia polipodit ,
    Chriftophoriis a
    fior^s %'ero hahet luteos, Gofta cap. 1 v. Herbam vocat vivam
    &accurateiiiamdefcribit. Sedde hac alibi plura dicemus. Caeterum Antiquis nota fuic &
    hxc planta, fiquidem acGurate admodum defcribitur a Theophr. lib. 1 v. Hift.plantar. cap. 1 11

    fub finem. t'> jj/^ct 3 l^ov n (piie^ ^Xcct^s


    -srSi MifA,(ptv -o^^cp 6)^a, ^ oKI/j ^o^d^hxj tb 'tihov,

    «V Ts mf^Qcuvov -zs^ cwTs 7m9@-' f^^v ^ao-^s dKe>u>Ouh? e^^V i^tS 73 <:pv?^ov^ mpofioiov

    rcug 'n\((iv'^iv. orcuir kXuviuv , ^'azn^ d<pou/ct4VOi^ct,


    j -ns a.^\/r[) m
    Cpv?is.et avfX^Tn^Mnv (pccatv. eiizt Ttveo

    k^^M^-
    ypovov ouia.Zio^<nczi^ TtdMv Id cft Nafcitur peculiare: quoddam virgultum circaMem-
    phim , quod quidem neque folia neque ramulos , neqiie totam forniam peculiarem habet,
    fed accident em tantum ilU paflionem. Qujppe facies ipfi
    fpinofa folium perquam fimile fi- &
    quafi hcbetata concidere ajunr atque hinc
    iicibus- ubiautcmquis attigerit ramulos , folia
    •,

    aliquot tempus revivifcere denuo atque folia fua explicare. Sed de mirabili
    hac planti
    poft
    paulo poft adhuc plura dicentur,nam varijie illius dantur fpecies.^Hoc tantum hic
    minime prae-
    inquit, Apfolloda-'
    tereundum etiam Piiniam ejus meminiflrelib. xxiv. cap. 17.
    rus afifeBator ejus herham <zfchynomenen ^ quoniam
    ,
    apfropinquante manufoliacontraheret. Me-
    moratauteminterherbasamagiscelebratas, cum nihil certius fit quam hanc herbam haec
    pati. Mirum autem Authores qui de Plantis
    /Egypti agunt hodie illius non meminifle.

    C A f . VL
    i*S\^a?idijha Jeu Maniiba , e qua fit Mandioca*

    Andiiba&ManiibA Brafilienfibus ,
    cujus radix Mandioca vocatuf. Frlitct eft
    , nodofo , cortice corylino ,
    humani crafiitie in.fex>
    caule lignofo pollicis vel digiti
    ,

    feptemautoaopedumaltitudinemafllirgcns- continensmeduUamin fe inftar Sambuci , &


    laacumdefemittitfuccum. Siiperius in multos expanditur ramos qui iterum ramulosha-
    folia angufta, oblon-
    bent atque in horum quolibet , tria , quatuor , quinque, fex aut leptem
    ,

    ejufdemfereviriditatiscum folio Peonix. Flofciilos fertfla-


    tra, inftella:figurapidifpofita,

    ?o-pa;iidos, quinqiiefoliolisconftantes, multis ftaminibus luteis in medio. Radix fit duos


    ^5 GeorgIMar-cgravI
    vel tres pedes longa , tibiam humanam
    cralTa, in fine magis teres , coloris exterius inftar corti-

    cis corylini obfcuri , ineeriusalbi, eftque fragilis &


    continct fuccum ladeumglutinofum,
    quilethaliseftomnibusanimantibus. Pku-es ejus in Brafilia reperiuntur fpecies, nominibus
    diftindsc, Mandiibucu, Mandiibimana Mandiibibijana Mandiibiurucu , Mandiibpfrata,
    , ,

    Mandiibcariamuna, Mandiibtinga , Mandiibjjiaracana Mandiibcuguacu , Apitiuba, Aipi. ,

    Aipiiterum fuashabet fpecies; Aipiguacu, Aipi arendi, Aipicaba, Aipiguapamba , Aipi


    laborandi, Aipijurumu, Aipijurumimiri, Aipijurucuja, Aipimacaxera.Aipimaniacau,
    Aipi poca Aipitajapoja Aipipitinga. Ve caltura Mandijba h^c obfervat Aucior.
    , ,

    In quaterraplantetur. Silvse five montofiE fiveplan^ c^duntur, Hgnum crematur, atque


    ibi fit ager qui Brafilienfibus vocatur Co, Lufitanis Roza. Requiritur autem terra bona , me-
    ,

    diocriter ficca , non humida quapropter montofa loca opportuniora. Plantari potcft omni-
    •,

    bus menfibus asftivis, hiemaUbus non. Optimumtamen tempus eft menfe lanuario Februa- ,

    rio 5 item Augufto & Septembri. Plantatur tamen-etiam medio luHo vel circa ejus finem.
    £h{,omodofLantetur. Terra elaborata efFormatur in monticulos, Lijfitani vocant Montes
    deterracavada, Brafihenfes <^^^>; I^pdigensautemoiim illos formabant fudibus acuminatis
    ipforumidiomate/^/V^/^o^didis. Monticulorum autem quiUbettres circiter pcdes latus fef- ,

    quipedem circiter altus eft , rotundus , ut pluvia cadens decidere poftit nam hxc planta amat :

    calorem & ficcitatem. Cuiiibet monfeciflo infiguntur tres taleae de Mandiiba quarum quae- ,

    libctodoveinovemdigitoslonga, veletiam pedenij infiguntur ita ut tertia pars ernineat,


    quafi crucis figura fecantibus fe eminentiis fuis fupraterram. Monticulorum autem diftantia
    debetefleduorum&femisauttriumpedum. Taleae autem omnes itafunt infigendx ,ut pars
    qu^E antea furfum vergebat, hic itidem furfunvvergat. Per radicem Mandioca nulla poteft fieri
    tranfplantatio nam ea extrada e terra&tafta ftatim emoritur. Poftquam talea; fuerint in-
    ,

    fixse decem dierum fpacio progerminant & tot germina proveniunt quot talea continet iio-

    dos. Quodhbet germen eft cauliculus digitum iongus, in multos ramulos divifus j coloris
    rubri ca;ruleo mixti quilibet ramulus foiuim habet in alia tria , quatuor fex aut feptem folio-
    : ,

    ladivifum, diluteviridia angufta , obionganervofecundumlongitudinem&venulistranf-


    ,

    verfis ordine pofitis 5 pofitaquefunthaecfoliolainpediculoruffofiguraftellse.


    plantatio quomodocuranda. Ager ter vel quater debetab herbispurgari , ufque dum planta
    adolefcat, quodfitpoftfexautfeptemmenfes. Luxurianr enim hic admodum fierbae fponta-
    neae in agris , &
    copia fua facile fata feu plantata fuffocant , %iifi eruncentur.
    damna inferant huic planta. Germina hujus plantae & folia tenera comedilntur a for-
    micis, quiE ideo multu damni dant in iiifce plantariis. Poftquam autem adoleverit planta a for-
    micisnihil amphus patitur. AnimaHafilveftria,ut Caprea;,&c. etiamfoHa depopulantur,item
    equi boves, oves ideo plantaria arboribus caefis vel paHs circumdantur ut animalia accedere
    ,
    :

    nequeant. Radices admodum appetuntur ab apibus , cunicuHs alirfque BrafiHae animalibus.


    &
    Quamvis autem hxc planta ramis foliis orbetur,radice illaefa, nullum inde accipit damnum.
    Adperfeftammagnitudinemhujusradicis requiritur annuum fpaciumj Extrahi tamen &
    ufurpari poteft radix fexto menfe poft plantationem, neceftitate urgente. At tunc pauco com-
    modo nam minus dat.> Qugelibet planta duas ,tres , quatuor ufque ad viginti profert radices,
    :

    profertilitatefoH, ubi plantatur. Et quaelibet radix femipedem vel etiamduos auttrespedes


    longa evadit , craflltiem habens brachuvel etiam tibiae humanae quando perfefte adolevit.
    Durare poteft haec radix in terra ad triennium fi non eruatur. Altero tamen plerumque an-
    nopars earum putrefcit &
    corrumpitur. Ideo ad ^iimmum linquitur annuo 4>acio denuo &
    per taleas novas plantatur.
    Extrahitur radix matura , e caudice fiunt taleae ad novam plantationem. Radix autem cx-
    traftavixtriduumfervaripoteft,quiaputrefcit:putridaautem admodum faetet. Ideo quo ci-

    tius in farinam redigatur eo melius. ,

    Farina quomodo fiat Radix extra£ta cultro ab exteriori cuticula liberatur, quaefacile abra-
    .

    di poteft. Hinc integra lavatur aqua pura manu rotse in diametro quatuor aut quinque pedes
    , ,

    habenti admovetur quae in hunc ufum fada eft & cujusfuperficies convexa laminacuprea
    ,
    ,

    armata, multis foraminibus pertufa , acutamoretyrocneftis Rota aduobus hominibus cir- :

    cumagitur, radendoficradicem ut rafura cadat in fuppofitumlintrum. Rota haec vocatur


    ,

    Brafilienfibus ibecem habaca Lufitanis Roda de farinha. Brafilienfes tamen utpote pauca fupel- ,

    ledile inftrudi tyrocnefti radunthanc radiccm purgatam, longiori tempore & operofiori mo-
    do. Linter qui excipit rafuram vocatur Erafilienfibus Mieecaha Lufitanis coche de ralar Mandio-
    ca. Sic molita & rafa ha:c radix inditur longo facco fadlo ex corticibus arborum more corbis ,

    texto qui quatuor circiter digitos amplus eft figurae cylindraceae vocaturque Brafiiienfibus
    , , ,

    Miamiami Efpremendouro de Mandioca. Immittitur hic fac.cus prelo , quod Brafi-


    j l.yxC\tm\s
    lienfesTAt^^f^^^, Lufitani/^r^-^^appeUantjatqueexprimitur inde fuccus, donec raftipom-
    t neni
    ,

    H t S T O R. P L A K t A RV M L I B. I, 6f
    ncm humiditatcm dcponat. Succus ille Brafilicnfibus dicitur Manipoera Lufitanis Agoa de
    Mandioca. Exprefla rafura radicis immittitiu: cribro, quod Frupema Brafil. Lufitaiiis loetm
    : &
    vocant fucccrnitur immittitur vafi rotundo, lato haud profundo ex argilia vel cupro fado ,

    &
    quod more aheni fumario infcrtum eft, igne infernc fcrufto fpatula lignea continuo agita- ,

    rur, doncc ficcata fitfatis. vocantlioc vasinquofarina ficcaturBrafil. Vtmovtpaba , Lufitani


    Fornode Farinha fpatulam Brafil. Vipucmtaba. Farina hgec admedictatemfolum ficcata, ita
    ,

    ut fcmimollis mancat vocatur Brafil. Vitinga , Lufitanis Farina relada amplius ficeata dicitur
    :

    Brafil. Viecacoatinga ^
    intcgrc autem ficcata , ita ut durare poifit vocatur Viata &c V^cica , Lufi-
    tan; farinhafeca ,
    farinha da guerra , quic ad fummumpcr annuum ipacium poteft fervari , fi

    locoficcoadfervetur&abaquacavcatur. Viecacatinga vix dimidiumannumdurarepoteft^


    Vitinga vix biduum & has farinjie fpecies ioco panis ufurpant. Farinha yec^irrorata jirfcuio
    qualicunque vocatur Mivipiro & Mindipiro , comcditurque cum eduliis caeteris carnevel ,

    pifcibus. Exfarinaficcataformantplacentas , mifcendo cumaqiiafimpliciinmaiTam j& co-


    quendo fupcr prunas , vocantque nomine Brafilicnfi Beju.
    Succus Mandioca exprell us rehnquitur in vafe , & bihorii fpacio refidet in fundo fecula al-
    bifnma, quam indigena; vocant Tiptoja, Tipiaca^Tipiabica : hiEC difto modo ficcata fari-
    nam cxhibetalbilTuTiam, T/^wf^? vocatam, cx qua fiunt placentas longse & tenues quas Tir- ,

    piacica dicimt, qux panis optimi fimiiagineiviccm explent. Idemfuccus co£tus ad confiften-
    tiam pultis comeditur. Eadem puls ufurpatur amyliloco ad incruftandum linteamina , & glu-
    tinandas chartas. Expultequoquccumoryza&faccharo mixta confcrvam faciunt Lufitani
    non ingratam , quam Marmelada de Mandioca vocant. Succus autcm Mandioja five Mani-
    poera fubdulcis eft faporis, ideoque ab animalibus appctitur, qusetamen omnia poftquani
    biberint, cito moriuntur. Nam hic fuccus &
    Iiominibus & brutis lcthaUs eft. In hocfucco,
    ad/ervctur diem unum atque alterum , generantur vermes, quos Brafilienfes vocant Ta-
    puru, qui itidem venenati funt. Pra;paratur etiam Mandioca alio modo in ufus humanos.
    Mandiocacrudaquamvis dido modo purgata , fcinditur in particulas lingulse figura , duos ,

    circitcr digitos longas , femidigitum latas. Particulae hae cxponuntur foli per biduum ut exfic-
    centur. (Succus non exprimitur) ficcatae funt albifflmas ita ut cret^e loco infervire pofTmt ad
    fcribendum, tunduntur in poIUnem in mortario ligneo (quod Brafiiienfesvocant^;^^^^&:
    Vmbud LuCitam pilaon depao) piftillo ligneo pollen voca.tm Tipiratt Lufitanis farinha de
    , , ,

    mandioca crua ex quo panis coquitur delicatiifimus albifTimus certans cum pane fimilagineo
    , ,

    optimo. Pit&panisbifbodus, quemBrafil. vocant Miapeata, optimus, qui in expeditioni-


    &
    bus poteft ufurpari diu adfervari.
    Mandiocacrudaintegra vel concifaaquae immiiTa per tres, quatuor vel quinque dics fi-
    nendo , uc mollis evadat , \ oz^itwt Mandiopuba^Mamopuba fub cineribus alTata comedi- , &
    tur. Hoc modo prjeparatam utpiurimum fugitivi & in filvis vagantcs ufurpant ,
    utpote facile
    parabilem. Eadem Mandiopuba ficcata ad ignem & vocatur Caari^ poteftadfervariin ufus
    ma. Hanc Caarimam in pollinem redigcre folent tundendo in mortario ligneo & pollineni
    vocant Caarimaciu qui albifTimus eft & fubtiUflimus. Hic pollen in aquam fervefactam five
    codamimmiffiispultemexhibet, /1/^;?^;^« BrafiUenfibus , agitando continue quando immit-
    tituraqux, utpulstenuis&fmeglobuUsfiat, gratifaporis, & comediturautperfe, autcum
    piptre admixto quodBrafil. ^zj/<s!Vocant, integro aut concifo vel immifcentur aUae hef-
    ,

    bae, vel gammari, pifces codli, & caro coda, & vocatur ipfis Minguipitinga. Servit ctiam amyti

    velglutinislocofarina de Caarima, fiin pultem redigatur &tunc vocatur Mingaupomonga,


    Ex cadem cum aqua, butyro & faccharo placcntulae fiunt delicatse, quae caUdae comeduntur.
    ExMandiopuba etiamfarinafitmoIUs &femificca inftar micie panis recenris fimilaginei
    quam vocant Vipuba & Viabiruru , Lufitanis Farinha frefca & Farinha d' Agoa , quae grata cft ad
    comcdendum , fed non durat ultra diem naturalcm , ideo quotidie de novo conficitur.
    EandemVipubaminglobiformammanibusefFormantacinSoIe ficcant, vocantque Viapua.
    & Miapeteca, & tunc diu adfervari poteft Hoc modo Tapuyae praeparant ut plurimum. Etiam
    .

    BrafiUanireUqui, mifcendopoftcacum Viatautgratior fit. Mandioca cruda etiampurgata


    fcinditur in tenues particulas contunditurquc piftiUo Ugnco , & manibus folum exprimituj:,
    ,

    ac dcin ficcatur,.vocaturque illa farina Tind & Mixacuruba,


    OmnesautcmfpeciesMandiocscrudaehominibuslethalesfuntfi edantur, excepta, Aipi-
    macaxera ,'qu3e recens extrafta & aflata ad ignem vel fub cineribus tuto comedi poteft & benc
    fapit. Bruta autem omnia, omnes Mandiocae fpecics crudas dcvorant fine noxa, & bene
    nutrit atquefaginat, quum tamen fuccus earum exprefllis folitarie fumtus ipfis aeque lethalis
    fit atque honainibus.
    Ex radice Aipimacaxera contufa ac coda fit potus albcfcens inftar ladis ebutyrati ,
    grati fa-

    poris , fjbacidi, qui tepcfadus bibitur, & vocatur Cavimacaxera.


    I 2.
    Exea-
    GeorgIMarcgravI
    Exeademradicedentibus perfoeminas mafticata, ut pultem fere referat, adfufa aqua«5c

    coftaconficiturpotus quem Caof^ caraxuwoc^^nt-

    Folia Mandijba qu^e Brafiliani appeliant Manicoba bene contufa piftillo ligneo , in mortario
    ligneo&coda, atqueoleovel butyro condita, comeduntur inftar Atriplicis aut Spinachii
    codi.
    Monticulitres, quinque, imo interdum viginti requiruntur , ut ex radicibus unus modius
    (Alqueira vulgo) farinae fiat qui continet cantharos Holland. xx 1 1.
    ,

    SefquimodiusfarincEfufficithomini fano, robufto, laboriofo per menfem. Valet autem


    modius unus modo quatuor , modo fex , duodecim , ododecim folidos Hollandicos. Inter-
    dum & care venditur viginti odo vel triginta folidis.
    Vfm MandiocainMedicina.
    Vitinga impofita ulceribus antiquis ea mundificat quo citius fanentur.
    Caaaxima contufa & cum aqua pota forma firupi antidotalis eft. ,

    Mingau admixto faccharo xgrotis datur magno emolumento.

    C A p. VII.

    oyfnnoMio ad Caput pr^cedeni,

    Ximenes de Tuca e qua panis quem fit in Infulis vocant Cazave , & Mexicani Quauh-
    FR.
    camotli. Yuc£E radix eft parva lignofa & non admodum craffa ,
    ,

    , trunci illius adolefcunt ad

    proceritatem humanam: foliailliusfuntfimiliacannabinis. Nafcitur & colitur in Infulis Hif-


    paniola Cuba aliis, & plerifque partibus Continentis Americse ubi diverfje
    iliius reperiun- ,
    , ,

    tur fpecies. Pit ex illis panis quem vocant Cazave ho c modo frangunt &
    contundunt radices :

    minutim. dein exprimunt fuccum qui virofus eft & reliquum cogunt in placentas, eafque ,

    invafis torrentadignem, &fiuntplacent2e candidas, durae &tenues:


    haudfecuspalatoacci-
    dunt quam rafurje ligni vocant panem Gz^^w. Succus adeo venenofus eft ut crudus fumtus
    ,

    ftatim enecet fi vero percoquatur non modo non nocet , fed & falubriseft &
    nutritivus. Vn-
    5

    denobilisqu^ftiooriturinter Phyficos, quum venenaomnia tam calida quam frigida vigo-


    rem fuum magis prodant a calore adjuta & celerius atque validius cor petant , unde fiat quod
    hicliquorhauddubiovenenofus contra a calore innoxius reddatur , , doftor Cardenasref-
    pondet Liquorem hunc conftare duabus partibus plurimum inter fe diverfis
    :
    , quarum prior

    cft fubtilis & vaporofa & veneni illius& vifcofa & narurae no-
    compos 5 altera dulcis , craffior

    ftr^ amica: ubi autem ebullitur exhalari illam partem fubtilem & noxiam & remanere dulcem
    &falubrem. Plura in hanc fententiam adferripoITent. Exhacradicemolita&percolataaut
    percribrata fit prseftantiffimum amylum. H^c illt-J.
    Monardesitcmcap. Lii. Eolia illi tribuitlata & manus
    accuratamdatCazavi hiftoriam :

    huraan^ modo expanfa atque in feptem aut odo lacinias divifa. Obfervat autem Yucse quae in
    fi non
    Continenti crefcit fuccum minime venenofum aut noxium efle , in Infula Hifpaniola ,

    coquatiu-,Iethalem. Defcribit eandemOviedusinfunimario cap.v. &Hiftorialib. vii. cap.


    2. ubi & rudes dat foliorum icones. Meminerunt &
    picrique alii audores qui de rebus Ame-
    ricanis fcripferunt. ^
    ^ .

    Longe alia planta eft qua; hodie Yucae nomine cclebratur a Botanicis & quae hodie paffim
    acuriofiscoliturinhortisj cujusdefcriptionem vidc apud loannem Baptiftam Ferrarium de
    Florumcultura lib. 11. cap. vm.
    Cap. VIIL
    ^
    Innominatm frutex. Manaca, fahorandi fruticefcens,
    <-5\daruuru,

    AN Glaux vel Anthyllis leguminofa , vel fecuridaca fit dicenda


    ,
    {Planta quamfic defcn-

    bit'Au5for, amhigit.) Herba fruticefcens j In trium aut quatuor pedum altitudinem af


    furgit multis caulibus juxta fe pofitis , lignofis , redis , paulo incanis , qui hinc inde ramos ha-
    bent. Folia fert in ramulis binafibi oppofita , in quolibet plerumque fex paiia & inextremi-
    tate unum folitarie pofitum. Sunt autem folia vix digitum longa , inferius quafi lanugiiie in-

    cana obduda fuperius paulo viridiora. Prope exortum illorum ramulorum etiam proveniunc
    ramuU fingularcs , qui finguli ferunt fpicam parvam , conicam , conftantem flofculis parvulis,
    coloriscxalbo&incarnatomixti, inftar floris Loti. Poft flores fequuntur filiquulas multae
    juxta fe pofitae femidigitum fere longae & figura cornu caprini quodlibct autem
    corniculum :
    ,

    incumbit, par-
    continctquinque, fexautfeptemgranulafeminis, quodpropriae fuae celluk
    vum
    I

    Histor. Plantarvm Lib. II. 69


    vum , albicans , & figiira inftar pa-
    nis facchari, vcruni ad latcra pau-
    lulum comprcirum durum, fapcK ,

    ris inftar pif brum. Quando fcmcn

    plenc maturuit , filiquula dilTilit


    & femcn fuuni cffundit.
    M
    A. N A c A Brafilicnfibus
    , cft
    Frutex cortice gryfco , ligno mc-
    diocritcr duro fcd fragili , qui in
    ,

    multos ramos difpergitur & hi ,

    itidem in ramulos inordinatc po-


    fitos , in quibus funt folia ,
    pyri ju-
    nioris foliis fimilia , dilute viridia,
    in frondes quafi di/pofita : nervo
    fecundLUTilongitudinem & vcnu-
    lis tranfverfis vix confpicuis. Fert
    florem folitaric pofitum ex iongo
    calice prodeuntcm , ftufcri hol-
    landici magnitudine quinque , in
    difledum , ftaminulis parvis
    folia
    inmedio: flos coloris dilutepur-
    pureo-cjErulei,vel etiam albi:nam
    ia uno eodemque frutice albi &
    casruleo-purpurei flores rcperiun-
    tur fuavis odoris inftar Violarum
    :

    Martiarum. Frudtum fert ma2;ni-


    tudine inftar uvielpinae, viridem,
    rotundum,cortice gryfeo tedtum,
    qui fuperius quinque fifluras ha-
    bctut ^aCtVLS pcr fifluras ftelkm quinquangularem repraefentet, continet in fe tria grana femi-
    nis magnitudine lentis vel etiam
    majores , figurae ellypticjt.
    Medicinalis eft planta : intri-
    tuni rafura ligni infufa fortiter
    purgatinftar Efulie.
    Iaborandi Brafilienfibus
    altera fpecies Fruticefcens : cau-
    libus aflurgit minimum digitunji
    craflis vel etiam tenerioribus,per
    longa intervalla nodofis , tereti-
    bus &
    faturate virentibus qui ad :

    nodos etiam ramos habent iti-


    dem nodofos virides. In his & &
    illisfolia nafcunturvelut appofi-
    ta invicem vel etiam alternatim
    ,

    pofita , fex ad decem digitos


    longa , faturate viridia , (plenden-
    tia &
    ad taftum inftar membra-
    naceae chartae , in extremitate in-
    curvata , nervo fccundum longi-
    tudinem & venis obliquis con-
    Ipicua.
    Radix illius lignofa, fufca, nec
    magnanec crafla , fed tenuis 8c
    longa. NuUius odoris aut faporis
    videtur dentibus incifa , verumfi
    paululum mafticetur vehemen-
    ter yrit linguam & magis quani
    pyretrum. Trahit maximam co-
    piampituitse e lingua, atqueita
    I 3 libe-
    ,,

    GeorgIMarcgravI
    liberatcaputacathams&mitigatdolorem dentium. Praefentiflimum quoqueeft remedium
    adverfus Gonorream radix contufaatque inaqua macerata, dein cofta&aquamanehaufta.
    Prodeft quoque adverfus venena , urinae fupprelTibnem & calculum.
    Mar vvRV Brafilienfibus fubfrutex eft in femipedalem aut etiam pedalem altitudinem
    :

    excrefcens& foHagerensfimiliafalignis, direde fibi oppofita & unum in extremitate. Plo-


    remfertflavum. Fru6tumautemmagnitudine& figurapruni , flavum&duJcem quidcmfcd
    minime edulem.
    Cap. IX.

    cSMumuya feu flos Taflionis , yan<^ illm ^ecies.

    MVrvcvia Gvacv & GvAiNVMBi Acaivba: Hifpanis GranadillA , vuigo


    flos Paflionisj Belgis in Brafiiia commorantibus Rhangappel: hedera eft frudifera:

    plures autem illius reperiuntur fpecies : hic quse firudum fcrunt cdulem, ponani.
    I. MvRVcviA GvAcv feupi-
    riformis , planta eft viminea lignofa, ,

    lentiflima: Caulis contortus , qua-


    dratus , varius , coloris cinerefcentis
    feu grifei , pollicem crafllis , feu etiam
    vitis& interdum brachii craflitie lon- :

    ge ferpit ac etiam arboribus & frutici-


    busfeimplicat. Folia habetlaete viri-
    dia, IjEvia , fplendida ,
    quinque autfex
    digitos longa , nonferrata, inacqualis
    figurx quiedam enim funt fimplicia,
    quaedam in duas partes inaequales,
    quxdam in tres partes fivelacinias fe-
    fta : adhierent aute cauli pediculis fuis
    fiibruflis , & nervus tendit per longi-
    tudinem laciniarum , tranlverfim au-
    tem multae venulae intertexuntur. Plo-
    rem fert infignem, quem Paflionis vo-
    cant magnitudine Rolae majoris ple-
    ,

    nse , exterius foliis quinque dilute pur-


    pureis fuperne & inferne , & quinque
    viridibus inferius ,
    fuperius rubris , al-

    ternatim pofitis.Suprahxc folia in or-


    bem expan^untur filamenta infignia
    fefquidigitum longa , crifpa , medieta-
    tc interiore tota purpurea , exteriore
    rubrofeu purpureo& albo variegata
    in centro floris extat columna ex fla-
    vo albicans , teres & quafi tornata
    lata unum digitum
    , cui fliperius apex

    ovalis figurae magnitudine feminis ,

    pyriimpofitus , &huic item claviex-


    tremis fuis cufpidibus infixi in uno pundo infra ovalem autem figuram a faftigio columnae :

    quinque brachia extenduntur ad latera , quorum quodlibet continet fpongiforme corpufcu-


    lum, flavopulvere adfperfumutin Lilio. quando exterior florispediculus toms abfcinditur
    tunc integra columna e flore extrahi poteft. Flos autem facillime perit decerptus & vermiculi
    inillogenerantur utincafeo. Fruftus piriformis eft, initio viridis maturus flavefcentis e vi- ,

    ridi coloris. Intus tribus lineis in tres partes dividitur fecundum longitudinem, inter quas
    lineas multi procefliis quibus femen cum pulpa frudus per tenucs cuticulas anneftimr. Pul-
    ,

    pa alba fucculenta glabra , inftar rudimenti avis in ovo , cuiinhaerentin quolibet frudu gra-
    , ,

    nafeminisducentafexagintavelplura, nigra, fplendida, comprefla, quorum quodlibet fiio


    folliculo includitur. Odor fapor fruftus dulcis &
    fiiavis. Cortex craflior eft quam mali au- &
    rantii. Quando commeditur , fcinditur tranlverfim (non fecundumlongitudinem) &pulpa
    paulum fcparatur a cortice , adhaerens illis proceflibus, ac deinuna cum feminibus forbendo
    inftar ovi tremuli exhauritur. Quando autem animus eft femen colligere fervare, pulpa &
    cumfeminibus per linteolum leniter exprimenda&itaagranisfeparanda, granaque deinde
    fuis
    H I S T O R. P L AN T A R V M L I 1{. I I. 7f
    adhuc inclufa, triduo aut quatriduo chartx impo^icndautcx partc ficccntur-
    fuis folliculis
    poftea rummis digitis folUculus cuique grano detrahendus alias ita glabra fimt ut compre-
    :

    hendi nequeant nec intci: edendum ore feparari.


    ,

    II. M
    V R V c V A Mahformis caulis iti-
    I

    dem farmentofus ac fubruftlis folia gcrir :

    hinc inde , fuis pcdicuiis circiter digitum


    longis affixa , & quodlibct in quinquc alia
    feaum qnx flios nervos & vcnas habcnt & ,

    quxdam horum foliorum funt intcrdum la-


    ciniata quxdam non. Ad fmgulos pedicu-
    ,

    los foliorum provenit etiam pcdicukis,con-


    tinens florem. in circumfercntia dupiam
    quantitatemRofaehabentemj quique infe-
    rius tria folia viridia obtinct fupra autcm,
    ,

    ha:c quinque longiora , infcrne viridefcen-


    tia ,
    fuperne cjeruleo-purpurea , & inter ha;c
    aUa quinque in totum purpurea dchinc So- :

    lis uti pingitur figura radiatim multa lila-.

    mentacriipata&in orbem cxplicata, extc-


    riori medietate C2erulco-purpurea , intcriori

    dilute cierulca vel ctiam econtrario, utfu-


    pra obferVavi; velctiam, qu^d clcgantifli-
    mum , exteriora verfus dilute cxrulca in ,

    medioinorbem purpurea, verfus interiora


    ex purpureo nigricantia , vcl etiam cxterius
    ex parte cyanei interius in totum uranii fcu
    ,

    etiam rubri coloris ac circulorum modo


    4)unaulis dUutis albo &
    rubro in orbem va-
    riegata centrum autem ex brunno
    circa
    itidem rubra fuis pundulis. In medio floris
    colmiiellam habet breviffimam , pallidam,
    fuperius in quinque partes difledam quae ad ,

    latera curvatae Cxtenduntur cuique parti


    •,

    ipongiaeformi corpus lutcfccns , pulvcrem


    luteunl ad/parfum habens adhaercr. In me-
    dio autem columellae pififormis orbiculus
    ex flavo albicans, &huic tresclavifupcrius
    infixi e flavo albi & punduHs minimis purpureis variegati & deorfum inclinatiut brachia co-
    lumnae. Flostotusfuavis odoris. Frudusaequat pomum noftras vulgare, rotundus cortice ,

    crafib, flavi exterius coloris , conftans pulpa fucculenta, vinofo acida: crocea linguam &
    tingente eroCeo colore : & in flla multa granula feminis nigri magnitudinc feminis pomi vul-
    ,

    garis, fed varUs tubercuHs infigniti, & folhculo inclufi. Frudus itcm tranfvcrfim fcinditur
    commedendus. Semina quoque eodem modo colligenda&confervanda. Commendabilis
    tam odore quam fapore. Flos adhuc claufus ita fe habet ut in Icone.
    cft frudus
    III. MvrVcvi A maliformis alia , foliahabetmagna-, quodlibet in tres lacinias fedum.
    &

    GfiORGlMARCCRAVl
    fuum nervum fecundum longitudincm , & venas obliquas funt-
    tontinct^iie qaselibet lacinia
    :

    QueprsEtereainambitu ferrata, laeteviridia&fplcndentia,


    eodemmodoadcaulempofitaut
    inprimafpecie. Flos magnitudine &
    figura convenit cum antecedenti, feddiffertcoloreat-

    quenumero foliorum: hujus cnim exteriora &


    majora folia inferne viridia , fupernealba,
    flore pr^deunt in orbcm fila-
    duibus quinque prorfus alba interponuntur. Ex medio autem
    altera extcriore albo^flavefcentia.
    menta dimidia parte interiori quidem cseruleo-purpurea ,
    ,

    Columellainmediorotundaexviridiflavefcens, fuperiusin quinque (interdum &fex) cur-


    viridi fufflavo ut in aliis. In
    vaturas deorfum vergentes divila, cum fpongiformi corpore e
    mediofummitatisColumellaeorbiculuspififormis , cumtribus clavisinfixis , deorfum incli-

    natis. rios fuavis odoris. Frudus convenit


    cum fuperiori, fed imm^turus adhuc ex viridi

    fufflavefcitpunauUsalbicantibusvariegatusinftarColocinthis, & fplendens inftar fpeculi


    fummelsEvis. Maturus autem citrinus eft.
    ^ ^ , ,r . a , .

    IV. M VRVCVIA Piriformis altera, priori piriformi flore fimilis fed folns diftercns , nos
    Foliafolitarieporita, quodUbet fuo pediculo fefquidigitum Iqngo
    innitens,
    quoquemajor.

    Gordisbubulifigura, circiterquinquedigitoslonga, quatuor fere lata ubilatifflma,.in


    am-
    ,

    bitunonferrata, lietc virentia &


    fplendentia, nervo fecundum longitudinem&venis pbli-
    quis quafi prominentibus Ad quemlil?et pediculum folii etiam
    .
    capreolum habet caulis, quo
    fe anneait , eodem loco pediculum fefquidigitum longum,tria folia continentem, fefquidi-
    &
    gitum longa; in orbem inftar floris difpofita , viridia &
    craflb modo fcrrata. Hifce folus herba-

    ceis infidet flos , diametro plus quatuor digitorum ,


    cpntinens decem folia , quorum quinquc
    fuperne &
    inferne rubri coloris , quinque vero fnpernc rubri , inferne
    viridis coloris , ita alter-
    longa inorbemftantercda (cumin
    natim pofita. Supra h^ec folia filamenta fefquidigitum
    aliisfpeciebusincumbant) fatis fortia & teretia , quoruminferiormedietasexlacca,
    purpura
    floris itidem columna
    & albo variegata eft , fuperior feu extrema totapurpurea. In centro
    ereda, tornata, digitumalta, fupcrius ovalc corpus cum tribus
    clavis infixis ex alboflavef-

    centibus; infra quod quinque brachia rubra punaulatacjeterumfkvefcentiaextendunturin


    orbem, quorum quodlibet ellypticum corpus habet referens fpongiam compreflum ,
    albi- ,

    cui pulvis luteus adhseret. Floris odor fuavis, fruftus piriformis.


    cans ,

    Murucujse autem omnes fpecies, ut plurimum florere incipiunt mcnfe Augufto


    , & florent
    ufque ad]anuarium. rrudus maturus copiofe menfe Januario &
    Februario , Martio , Aprili,

    Majo & Junio folia amittunt, novis fubnafcentibus.


    ubi olim
    Murcu ja major & media coluntur in hortis, nec in campeftribus reperiuntur , nifi

    horti ab incolis culti fuerunt. Minor fponte in campeftribus provenit.


    Uti-aqueillafpeciestranfplantatur per furculos (fineradice) Craffitudine unius digiti ,
    qui

    fefquipedem longi, ad pedem circiter terrae immerguntur , ut dimidium pedem emineant fic :

    poftea progerminant &


    veftiuntintegrasfepes inftarhederxfcanfilis. Habentcnim & fuas,
    ut dixi , claviculas quibus fe applicant.

    Rcperitur hic & alia Murucujae fpccies ;


    qux tenui, rotundo, viridi, herbofo caule ferpit &
    fruticibus fe implicat. PoUa hederae fcandentis foliis figura fimiUa , in tria cornua diduda ,
    fu^
    j)erius

    #
    H I S T O R. P L A N TA R V M L I B. II. \ 7;
    pcrius Ipleiididc viridia, inferius cx viridi cancfccntiajUti Caapcba. Qupdiibet folium diftat ab
    altcro circitcr duos digitos & fcmis , fuo pctiolo iiWidcns digitum longo , cx caulc prodcuntc
    parvo foliolo dcntato circumdatnm: & propc pctiolu ctiam liabct eaprcolos rufefccntcs, qui-
    bus fc adncdit. Poftflorcmprovcnic pomum ovalc, magnitudine majoris pruni , initio viridc,
    eujus cortcxliaud ira crafliis ut in ca^tcris fpccicbus contincns pulpam albicantcm cum fcml-
    ,

    nibus utMurucuja-guacu, lcnticularis figurx, magnitudinc feminum pomi,nigra,fplcndentia.


    Oblcrvavi & aliam fpecicm, qux i Brafilienfibus vocatur UMurucuja-ete^ cujus folia dilute
    viridia in rotum , in tria alia fed:a & in pediculo ubi infidct tria folia in ambitu ferrara viridia: ,

    flos ipfe conftat decem foliis nimirum quinque exterius viridibus, interius albis & inter liitc
    , ,

    quinquealiaaltcrnatimpofitaintotumalba ex medio floris prodeuntfilamcnta Solis figu-


    :

    ri, quae ad mcdietatem interiorem purpureo-cjeruiea, ad cxtcriorcm alba funt. In centro flo-
    ris ftamen in quinque bracliia diduftum cicruleo pLmftulatum , cum fpongiformi corporc,
    ,

    quod pulvere lutco afperfimiTln pififormis corporis medio trcs clavi infixi.Flos dulcis odoris.
    Hedera Murucuja /pecies (nam & hedcra eft) vcficaria, lanuginofi , odoris
    gravis mihi dicitur. Longiftime lerpit caule fuo & caprcolis fe firmat
    autem teres, hir- : caulis
    futus, rufflis ac moUis folia acuminata, cordis figura, ad tadum ut fericum mollia. Florcm
    5 ,

    fertpatacimagnitudine, decem foliis conftantem, quinque inferius viridifeus, fuperius albis,&


    quinquctotaliteralbis, alternatimpofitis: fuper his foliis multafilamenta afba inorbem cx-
    panduntur ut in flore paffionis, paulum contorta & interius in orbempurpurata: in medio co-
    lumella albicans , pundulata rubro , cui quinque fpongiceformia corpufcula cum tribus clavis
    impofita, coloris ex viridi albicantis, murucujje modo. Poft flores fequitur folliculus turbina-
    tiis, magnitudine daftyli, qui intus cavus femina continet. Odor totius plantx fortior &pene"

    trans ut Hyofciami , fed cui duicedinis aliquid admixtum deprehenditur. Planta manibus tra-
    ^iata odorem imprimit.
    C A p. X 1 1.

    Caaeo Jeu Herba vlva,

    CAaeo Bralllieniibus Herha 'viva vulgo: Caulem habet ftriatum, viridem, longucdi
    :

    haudcraiTum, lignofum, aculeatum* fragilemtamen&: medullofum, qui partimter-


    rse incumbit partim aflurgit ,

    & aliii) leimplicat : in varios


    panditur ramos & rami inra-
    mulos, duos autetiamqua^
    tuor ^igitos longos aculea-
    tes; quiiibetautem ramulus
    quinque , fex aut odo coftas
    habet fibi femper oppofitas,
    quamlibet unum aut fefqui-
    digitum longam , quae coftae
    continentfoliolalaete viridia
    ordine pofita & fibi oppofi=
    ta , angufta, oblonga, ut len-
    tium , fine pediculis , ad ta-
    dum tenera, in medio fecun-
    dumlongitudinefubtili ner-
    vulo , qui non poteff videri
    nififoliolum obvertatur. Ad
    caulem ubi ramuli prodeunt
    brevis provenit pediculus
    (raro plus quam unus in uno
    loco, fed in uno habcns mul-
    tos , & in fummitate caulis
    quafi fpicatim congefti funt
    globuli) unum digitumlon-
    gus , qui capitulum producit
    rotunijum, magnitudinc glo-
    bularia; Monfpel. Car. Clufii
    Rar. Plant. lib.iv.cap. i. vel
    etiammajus , conftans cjeru-^
    G E O R G I MarcgravI
    W. BmDureis (veletiamirKarnaticoloris) flofculis egregiis , arde junais ita ut capitulum
    hifpida:, mombusacu-
    h- futumvideatur
    Poft flores proveniunt-Tiliquul^ tenues, ftnatae,
    digitos longae , in quibus femen nigerrimum ,
    fplendcns , oblongum,
    kis munitie tres circiter
    fi2uramfere'habenscordis, magnitudinegranifiHginis.
    Radixhu)us plantse perennis eft, &
    Eft autem radix pedalis aut paulo majorrs longitudims, qua-
    feraper protrudit caules recentes.
    fed qnx paulatim attenuatur verfus inferiora eft autem -

    tuor circiter digitos crafla fupcrius ,


    contorta inftar funis , multa habet fiiamenta ad latus e fui medio , unum aut duos pedes lon-
    &
    interius alba , lignofa, medullofa, lenta, filamentofa. Tota
    ^a- exteriuseftcolorisumbrx,
    noftratium , diu in cella tempore hyberno
    mdix fortem odorem habet plane fimilcm raporum
    Mirabiiis autem nam manu pede aut ba-
    fervatorum Herba inodora fed faporis fubdulcis. , ,

    brevi autem poft iterumfeexplicat, quodab


    culo tada, ftatim contrahit fe & componit ,
    triftitja afF^a fe compomt.
    aftantcvideri potcft Etiam circa Solis occafum quafi
    .

    Reperitur hic & alia Her-


    baviva fruticefcens , Lufita-
    ms Silvad'Jgoadid:2L. Adfur-'
    git in altitudinem pruni fil-

    veftris : folia illi^s fiftiiha fo-


    liisprioris fpeciei, fed angu-
    ftiora , in ramulis difpofitaj
    nimirumquilibetramus qua-
    tuor quinque aut fex digitos
    ,

    longus eft,liabetque o£to aut


    novem paria ramulorum fibi
    invicem oppofita quorum ,

    quilibet fefquidigitura lon-


    gus , & in fingulis multa paria
    foliorum oppofita. Flos
    fibi
    ^
    *convenit cum flore primae
    fpcciei,paulo tamen major
    cerafi magnitudine. Lignum
    fubruffum habet corticem,
    cftque lentum multis fpinis ,

    rufcfcentibus munitum. Fert


    femen in filiquis magnis , la-
    tis , inftar filiquae pifi jpUnc ,

    hifpidis ,brumiicoloris , tres


    digitos longis-,quando femen
    . maturum eft , filiqux fponte
    in tot partes difliliunt ,
    quot
    feminis grana continent : &
    fecundumlongitudinem fili-

    qux adutrumquelatus,fllum
    quoddam hifpidum etiam fe
    abfolvit. quodlibet granum
    feminis habet magnitudinem
    farris comprefliim , coloris
    ,

    olivacei, quadratje feu paral-


    lelogrammse capfulx inclu-
    fum.
    Annotatio.
    Plane fmgularis & admira-
    bilis eftfiliquse hujus compo-
    fitio 5 quam cum integram ab
    Amicis e Brafilia ad me mif^
    fam acceperim ,
    operae prae-
    ciumputaviillam hic adjun-
    gere eamolequam habet, quamvis clcgantiam exprimere poflit. vtd.pag.feq.ejus piftor vix
    habetquefoliolaprorfus angu-
    Tertiafpecies, itidemfruticefcens,minor eftpraecedente
    j

    fta&multoanguftiorafoliolis prioris; atque ad hunc modum difpofita ramuli fefquidigi- :

    otto
    tumlond&nonperpariafibi invicem oppofiti , fed in orbem ftantes,fex, feptem aut
    ^ «umeroj
    HlSTOR. PlANTARVmLiB. II. 7$
    niiiiicro; foliolataminillis fibiinviccmappofitaiitin rcliquis fpccicbus. Color ligni fimilis
    fccundx fpccici iiti& flos: vcrUm fcmcn
    ,

    continctur in filiquulis parvulis ^ ccrcti-


    bus , iiifpidis , fulcis quarum multx con-
    ,

    junguntiu- , figura Roix 5


    quaclibct autcm
    filiquulahabcttria grana & totidcm tu-
    bercula.Scmcn autcni coloris cft olivacci
    paulo obfcurioris rotundum , &
    paulo comprcfTum inftar lcntium fcd minus. Siiiquulx
    , ,

    ctiamiponte difliliunt in tot partes quot femina contincnt.

    C A p. XIII.

    Ti^er caudatum fcu3\(hamdu. Frutex innommatm, (lAlterimiominatm,

    PIper Cavdatvm, Betre quibufdam Lufitanis Nhamdu, Brafilienfibus generali nomi-


    ne: fubfrutexeft, inftar arbulculiE excrefcens ad trium, quatuor, quinque & intcrdum
    fex pedum altitudinem. Caulis iliius lignofus, teres, viridis no- ,

    dofus , ad adipeftum fere ut caulis Solani. Folia finguiatim funt


    pofita, quorumquodiibetfuumhiabetpediculum , qui ad no-
    dos oritur funt autem lata , figura cordis ut pingitur vel vome-
    :

    ris , multis venis arcuatim fecundum longitudincm elegantifll-

    me notata. Ad nodos itidem provcniunt multijuli, quatuor,


    |quinque aut fex digitos longi, incurvati , figura fcre utmuris
    fcauda viridcs , qui menfe Odobri autNovembridecerpuntur
    ,

    ac in Sole ficcati nigrefcunt continentque granula rotunda, ni-


    :

    gra, feminis papaveris magnitudine, ardte juxta fe in uvam com-


    pofita , acris faporis , inftafpiperis optimi quod ex India Orien-
    tisafFertur. Radix in alias plures tenues dividitur, fnfcas, infi-
    gnisodoris, inftarThiymi, &faporis quilinguamvellicat.
    Polia hujus plantx medentur ulccribus tibiarum. Radix mi-
    rabilitcr valet adverfus apoftemata.
    Reperitur in Brafilia &
    alia ejus fpecies ubique obvia fre- &
    quentiftima in filvis meditcrraneis j per onjnia fimiiis priori, cx-
    cepto quod folia anguftiflima funt &
    oblonga , &
    frudus fcLL
    caudapipprina longior , & melior cft cnim grandior.
    ,

    AnNOT AT o. I

    Ximenes de Plantis Novse Hifpaniae agcns , defcribit ean-


    Fr.
    dem hanc plantam ad hunc modum.
    Piantam quae fert piper longum folent Infularum Philippi-
    narum indigense appellarc Buyo buyo & Mexicani(apud quos non
    minus nafcitur) Tktlanquaye, atque etiam ^c^/'^//^. Habctau-
    temtruncoscontortosinftar farmcntorum, & in illa foliapi-

    ^ peris candidi , vcrum longiora acutidfFa: frudum & ferttere-

    tem & oblongmn: foliafuntodorata,fapore acri&mordaci, calida ficcaintertiogradu &


    Pru6\us nufquam perfcfte maturatur ita ut fementi fit aptus, ita-
    atque fubtilium partiumj
    que decerpitur cum jam rubcfcere csepit, &
    exponiturfoUutmaturefcat&fervaturin ufus:

    ficcusautcmatqueetiamviridismanducatur, neque male nutrit, additque cibis bonum fa-

    porem , modo ne igni admovcantur , nam fi ebulliatur ftatim ilium amittit atquc etiam vires.

    Cortex radicis contufus &


    hauftusevacuat commodiffimemclancholicos humorcs fanat ,

    vulnera venenata, prodeftnervis refolutis, difcutitfiatus&fanatomnes infirmitates e caufa


    frigida ortas, refolvit humores craflbs &
    lentos. Hadenus in Nova Hifpania tres illius fpe-
    ciesfueruntobfervatie, licetinPhilippinis Infulisquinquedicantinveniri , quarum
    ramulos
    nobis attulermit nam prseter Buyo buyo, de qua jam diximus , memorant
    ;
    alias quatuor qua- &
    mm poftrema appellatur Buyofamo aut defemi , qux hcct firailem fruaum ferat , difFcrt tamen
    gravitate odoris , &foIiisqua; obtinet perforata &
    fcabiofa, itcmquc fapore acri adftrin- &
    gente alias duas fpecies ajunt difFcrre a
    :
    Buyo buyo parvitatc foliorum afperitate ,
    prxfertim &
    minimam, quiamajorproducitmajora,cxterumvaldefimiIia. Obtinct faporem piperis ni-
    fit & acriorj
    gri & pra;cipuc radix nam frudus magis acccdit ad piper longum licet fubtiUor
    ,
    ,

    cortexcftcoloremelleo, acutus & corroborans. Radix utriufque fpeciei e^hibetur contra


    venena ut; c^tera alexipharmaca , unius imciasquantitateex aqua
    Cocdautvinopalmarum
    K -
    2 recenti;
    GeorgIMarcgraVI
    affeaibuscum decodo Chamxmeli fumtae , corrigunt
    recenti- medenturfrigidisventriculi
    ventriculum: fuccurrunt frigidis
    enim&Viiperant luimores cralTos, atque ita corroborant
    remedia opportuna ut affirmant Mexicani , qui pro-
    & maleficiatis przefertim fi addantur alia
    ,
    ,

    ^XiQ^ciiVOCdintTlatlanqmye quanhiautli.
    Nafcuntur locis calidis paffim ad ripas fluviorum & in vallibus.
    infufus cvaciiathumo-
    Succus radicum&ftolonum expreflus, &hauftus velpei^enema ,

    humores pitui^
    rem qui generat hydropem decoftum refolvit humores crurum difcutiendo
    :
    ,

    tofos qui illos generant movet menfes foeminarum


    ,
    :
    difpcllit flatus & lenit dolores ex illis
    : ,

    mitigat dolores luis venereae:


    orientes: fanat vulnera maximequibusaliquid virofifubeft:
    ,

    contlynan admifccatur reftituit mo-


    refolvit tumores gutturis & alios quofcunque maxime fi , :

    vendi facultatem movet fudores curat paralyfin &


    :
    fpafmum.
    :

    Vtuntur quoque foiiis in fubfumigiis ad frigora & rigores pellendum.


    nobis iconem ramuh
    Clarifllmus vir Carolus Clufius Ub. i. Exoticorum cap. xx. dedit
    piperis "nigri foliis parum dif-
    hujus plantx & confentit cum hoc Auftore folia hujus plantae a
    ferre. Icones utriufque plantx faciuntfidem. GarziastamenabPIortodicitlongealiamefle
    plantam&nonplus habere fimilitudinis cum plantis nigri albi piperis quam fabam cuni &
    ovo : in quo tanien liquet illum fuifle deceptum.
    Allati funt nobis ejufmodi fruftus ex India Orientis ,
    ligncis verubus aflixi ,
    quosibidem
    ajuntappellarian^o^, quod nomen nonnihil alludit ad ^^^70 &quidem immaturos decerpr,
    ,

    fed in illis non deprehendo tam acrem & vellicantem faporem autem poteft non efle ad- 5 fieri

    modum recentes qui autem attulerat de viribus & ufu nihil poterat nos docere.
    :

    F R V T E X (cui 'Auilor mmen non ad-


    fcripfit) inftar Salicis pumilae nafcitur in
    arenofis locis. &
    Lignum folia habet Sa-
    licis, fedpaulumlaetiora, egregiaviridi-
    nervo prominente fe-
    tate fplcndentia ,

    cundum longitudinem venis vero in la- »

    titudinem ordine digeftis.


    Ilofculos fert umbellatim congeftos
    albos,parvos , inftar Sambuci poft quos :

    proveniuntfolliculiplane compreffi, figuraeutin Ico-


    ne (quam ex herbis Jiccis ab Au6foreJ}udiofe colle£fis , ex-
    primi curavi) valde elegantisj continentes lemen ro-
    tundum, nigrum, macula alba notatum.
    F R V T E X (cujus nomen AuSfor non prodidit) inftar
    Salicis pumilae, foliis Salignis, fed paulo latioribus, ner-
    vo fecundum longitudinem utroque latere confpi-
    cuo , & venis tranfverfis exilibus : ligno quoque Sali-

    gno. Capitula autem habetrotunda, viridia, inlongis


    pediculis, qui juxta folia&feparatim e caule cnaf- &
    cuntiir, &.in iis congeftos flofculos minimos liiteos. Poftflofculos proveniunt capitulaut
    iniupu-
    HisTOR. PlantarvmLib. II. 77
    itt Irtpulo
    , minoiis olivJE magnitiidiiic fed dura qtiae fcmcn continent ti-iangiilarc. , &
    Iconeni non dederat Auftor fcd illam ex hcrbis ficcis ab ipfo colledlis dclineandam curavi,
    & dcfcriptioncmqualeviter defundus erat , abfolvi. An autem fit alicujus ufusdicere non
    pofFum.
    C A r. XIV.
    ^uajeru. 3\(hamhu(juacu. Frutexmnominatm. (tAher i?momi?jatm.
    Canamhaya. Frutexinnominatm. Fruticefcens herha.
    Va I ERV Brafilicnfibus. Prutex arborefcens , corticcfubrufFofeubrunno. Foliahabet

    hinc inde pofita , folida , fubrotunda , fplendentia breviifimis pediculis mnixa nervo fe-
    , :

    cundum longitudinem. poftica parte prominu-


    lo , & feptem obliquis prsedita,
    coftis fex aut
    qux minutas venulas fe fpargunt , poftica
    in
    itidem parte promincntes magis confpi- , &
    cuas. Flofculos fertmultos ,umbellatimpofi-
    tos , quinque foliolis conftantes , pallide al-
    bis medio autem continet plurima ftami-
    , in
    nula pallida quae flava pundula habent. Fru-
    ,

    £tum producit magnitudine & figura pruno-


    nmi noftratium ,
    nigricantis ex rubro coloris
    quando maturuit carnem habet albam diil- : ,

    cis non tamen ita manifcfti faporisj & continet


    lapidem inftar pruni , cum nucleo. Edulis eft
    frudus.
    Nafciturpaflim Ipontein filvis aridis raari-
    timis.
    Iconem hanc cum flofculis & foliis deli-
    neandam curavi ex herbis ficcis ab Audore
    noftro colledis , nam ipfe nullam fccerat.
    Nhambv Gvacv Brafilienfibus 5 Rici-
    nifpeciesj frutex eft in multos ramosexpan-
    fus : caudicis coior ut in luglande. Foliafcrt in
    longis pediculis ,
    qui in medio folii funt in-
    fixismagna, in odo autnovemlacinias acu-
    minatas fcifta per ambitum fubtiliter ferratas,
    ,

    & e centro foliiper omnes lacinias nervus ten-


    dit fecundum longitudinem. Inferius elegan-
    ter funt viridia ,
    fuperius faturate 5 ad tadum
    moUia , tencra , & qnx decerpta ftatim flavef
    cunt. In ramorum extremitatibus autem pro-
    veniunt fingulares pedicuH , in quibus aiterna-
    ta ferie & fpicx formain propriis petiolis,pro-
    veniunt virideslaevefqueglobuUquinqueautfexJuxtafe pofiti, inftariivse, qui fe aperientes
    exhibentflofculosfubtiles, figura ut inSambuco, fed multo minores, coloris exalbofunt
    fubflavefcentis, qui facile decidunt, copiofe autem congefti funt in racemum elegahtem: odo-
    re fere funt ut Sambuci (quemadmodum univerfa planta fereita olet.) Poft floresfuccedunt
    corpora rotunda , viridia , cinnabriis umbelicis notata , magnitudine avellanje in totum hif ,

    pidautErinaceus quinquagintaautfexagintainunumracemumcongefta, qui frudus funt.


    ,

    Hic frudus maturus nigricat ac fponte diftilitin tres (rariffime in quatuor) partes vel capfulas,
    quarum quaelibet etiam fe aperit continet in fe nucem laevem , cinerei coloris &nigro ele- &
    ganter maculati figura , &
    magnitudine piftaceorum. Nuxaperta (namfolum cuticula fragi-
    li obducitur j albiftimum in fe continet nucleum oleaginofum , ex quo oleum exprimitur. &
    Quando frudus nondum maturus eft fi manibus tangatur diftilitinpartes cumcrepitu.
    Frvtex
    (ciijmnomen AuHormnprodidit) fimihseftarborilanip-abae; lignumhabet cor-
    tice cinereo tedum
    folia in frondes congefta , laeteviridia, venisut folialanipabae , fed lon-
    ,

    ge minora funt quatuorautquinquedigitoslonga. Fert florcm magnitudine


    , figura flori &
    Narciftl fimilem , quinque foliis ftavis conftantem proveniunt autem haec quinque folia , feu :

    funt idem corpus cum fcapo cavd quinque digitos longo , perquemfilumquoddam tranfit
    ufque ad medium floris , continens duo ftaminifta figura nuclei pomi- Nafcuntur florcs con-
    3 K fertim
    . .

    78
    GeorgI MarcgravI
    fe invicem , duodecim , quindecim , viginti aut plures. Frudus il-
    fertim in uno ramulo Juxta
    liLiseftrotundus, pomimediocris
    magnitudine aut figura nucis juglandis fiio cortice viridi

    cind-x , viridis , fplendens & per maturitatem nigri coloris.


    Continetque intus multa femina,
    mclonummodotranfverfimpofita: caroautemeftfpongiofa , alba&faciie ex cortice poteft
    cximi ut juglans , ac eodem modo in medio interftitio eft divifa. Omnia poma miitura evacua-
    ta & inania reperiuntur. "

    Frvtex \iic{cm ab AuBore mmen'


    adfcriptum mn inifem) in fpinae albs
    altitudinem excrefcit cortice ligni :

    viridante &
    raris ramis. Folia habet

    inordinate pofita, brevioribus pedi-


    culis innixa tres cireiter digitos
    longa ,
    fuperiori parte dilute viri-
    dia , inferiori lanuginofa & alba-,

    nervo fecundum longitudinem fu-


    perne & inferne confpicuo , & pau-
    cis coftis obliquis alternatim oppo-
    fitis. Folia autem ficcata fuperna

    parte plane nigra evadunt , inferna


    incana & lanuginofa.
    In extremitatibus ramorum race-
    matim enafcuntur copiofi flofculi
    minimi , qui aperti ftellulas referunt
    quinque autfex foliolis conftantes,
    luteolis qui denique defmunt in
    5

    pappos. Fru£ium ferat necne ah Au-


    Siore nonfroditur.
    Iconem autem hanc delineandam
    curaviexramuloficco ah AuBore col-
    leBo , itaque & nigrum iUum colorem
    exprejfi
    Canambaya Brafilicnfibus
    Frutex ligno cinereo exterius , folia
    habens crafla , fubftantia Aloes fo-
    liis fimilia , femipedem aut amplius

    longa , daos digitos lata , in ambitu


    exfeda figura foliorum e cera con-
    ,

    fedorum quibus ornantur crines


    ,

    angelorum qui falutem annuntiant


    paftoribus tempore nativitatis Domini: per medium autem folium intcrius tranfit ligncus
    nervus

    m
    H I s T o R. Plantarvm L I b. ir. 7$
    ncrvusfecundumlongitudinem, dlquefoliumvirens ut Aloes & perofasquafibmnercens,
    Reliqua ad hijioriam huju^ planta fertinentia ab Au-
    ^ore prodita nonin ueni .

    F R V T E X quoque hic nafcitur {cujm nomen Au-


    Bor non prodtdii) pimgens & urens caule lignofo, :

    fubtilibus fpinulis albis munito atque in multos ra-


    ,

    mosdifperfoafrurgit. Foliafertinordinatepofitain
    pedicuiistresdigitoslongisj quodlibet in tres laci-

    nias divifum, fLibtilibus pilis vcftitum &


    in ambitu iniequaliter exfeftum. Tadum
    m*it ac pungit veliemcnter. Fert flofculos
    fimiles floribus Lvchnidis filveftris a Car. Clufio defcriptae , quinque foliolis conftantcs , cov
    ioris prorfus nivci.
    Frvticescens hiec Herba
    (cujm tamen nomen ah An[tore
    mn proditur) caules habet ru-
    fcfcentes ,
    lignofos , & fragiles,
    & in figuram arbufculse affur-
    git, in piurimos ramos diftribu-
    ta, in quibus bina ac binafibi
    invicem opponuntur foliola in
    brevibus petiolisrufefcentibus,
    mium digimm.aut paulo plus
    longa,fuperius dilute viridia,in-
    ferius nonnihil albicantiaj ner-
    vulo fecundum longitudinem
    fubtili confpicuo j venis autem
    ita -exilibus ut vix confpician-
    tur.In extremitatibus ramorum
    fex aut feptem digitorum lon-
    gitudine proveniunt graciles
    admodumpediculi, fuftinentes
    clegantiffimos flofculos , quin-
    que foliolis conftantes , flavis

    & ad oras ianguinei coloris in :

    medio autem flofculi ftaminula


    exftant iutea &
    fanguineo co=
    lore maculata. Planta flos &
    nuUum habet odorem notabi-
    lem. FruBui aut femen ab Aa^
    Horenondefcribitur.

    CAf.
    G B O R G I M A R C G R A V, I

    C A P. .

    prutkei tres innominatL Trematee, Fruticestresaliiinnominati.

    FHcimdigitoslonga,
    V T EX (cujmnomend AuBore mn
    hic
    &multis lignbra,alba,
    froditur) ex radice qnatuordecim aut quinde-'
    filamcntis prxdita: lignofus e viridi albicans
    prodit caulis in arbufculae modum duorum ,

    aut trium pedum altltudine : caulis autem


    &ramulimultis funt armati fpinulis acutis.
    Alternata porro ferie adftant folia in pedicu-
    lisfefquidigitumlongis, pleraque ad pedi*
    culum habentia unum aut alterum parvu-
    lum folium: folia autem vonjeris fermefi-
    gura funt, fed obtufi, dilute viridia, adta-
    &
    dum mollia tenera , ad nervum poftica &
    parte ,fecundumiongitudinemaculeata. In
    extremitatc caulis & ramorum ,
    quemad-
    modum etiamfparfim adipfos ramulos,pro-
    veniunt unus , duo , uxs vel quatuor flofcu-
    li, exviridiadluteum inclinantes, &quin-
    que foliolis conftantes , in medio ftant &
    quinque ftaminula ereda. Poft florem fe-
    quirar frudus , mefpili magnitudine,rotun-
    dus , jsvis , coloris e viridi albicantis , fl:riis

    Viridibus faturatis fecundum longitudinem,


    maturus autem flavefcit ; foUiculo & pulpa
    conftans , ut uvje cripf^ noftrates ,
    fiporis
    ^cidigrati. Frudus commeditur , &femina
    orbicularia , comprefla , flavefcentia in fe
    continet, figuraefermeutlentes.
    Vide Dodoneum de malis aethiopiciS.
    Annotatio. Iconem hujus plantx
    ex herbis ficcis ab Audore noftro conferva-
    tisdelineandam curavimus , quare neque
    flores neque frudus addcre potuimus. E fe-
    mine autem e Brafilia ad nos miflbanno cb l3C xxxvin. natafuithaecplantainKoftoBo-
    tanici noftratis D. Brabandj quam & tunc ^ perito pidore delineandam curavi ,
    iconetn & -

    fervo- erat autemplane eademplanta, quam tamen Solani fpcciem fpinofam arbitrabamur*
    floruit & frudum protulit planefimilem defcriptioni Audoris noftri*
    qui ad maturitatem
    pervenire non potuit , primum cnim frigus plantam enecavit. Nifi autemcolor florum diflcr-
    ret, videripoteratfrutexNovse Hifpaniae Hintztomatzin , qLtemFr.
    Ximenes ita defcribit:

    Eft frutex agens radicem groflam & furculofam , e qua prodeunt trtinci fpinofi ,
    ulnam alti , &
    in iis folia ,
    quodammodo fimilia fpinauliae , inferiore parte villofa & incana : fert florcm pur-
    pureum cum quibufdarh ftaminibus e quibus enafcimr frudus fimilis albis cerafis. Radix
    ,

    cftamara, acuta , calida &


    ficca in tertio gradu. Cortexillius contufus quantitate femun- &
    hauftus ex aqua, evacuat per inferiora quofvis humores-, eftque admirabile rcmedium
    contra febrem & difficultatem refpirandi
    atque etiam hydropem. ,

    Frvt ex (cujus nomen Au6i-drnonprodidit) ligno albo, meduUofo , folia habens acumi-
    nata, lata ferrata , plane hirfuta , inferne yiridiora, fuperne nigricantia. Eert echinos feu
    ,

    globulos aculeatos magnitudine piforum majorum , fufcos verticillatim in ramulis pofifos, ,.

    deccm, duodecim, quindecim, plures ,


    pauciorefve fimul : peflimifunthi globuli itineran-
    tibus, nam ubique funt obvii in filvis ad vias, & tadi vel ccntum numero fimul capillis & vefti-
    mentis adhjErefcunt , item jubis caudis equorum. &
    F R V T E X (quem Auctor non nomina.t) aculeis oppofitis in quolibet tria paria foliorum &
    buxifoliisfimilium, fibiappofitahabens. Flofculosfertlongos, dilute ex albo purpurafcen-

    tes , quatuor foliolis conftantes deorfum incurvatis. albis totidemftaminulis parvulis. Bac- &
    casgenerat, quamlibetinproprio pediculo, ovales, Sambuci baccarum magnitudine , ob-
    fcure purpurcas , tingentes nigricante brunno : qugelibet continet intus lapidem parvum al-

    bum , compreifum.
    Tre-
    , :

    HiSTOR. Plantarvm Lib, II. 81

    cft ruiiilis corticc


    TkEMATE Brarilicnfibiis. Friitcx arborcfccns. Malo P^^^ico figiira :

    Sambucino, ligno albo mcdullani ,

    contincntc. Folia oblcure viridia,


    haud magna, nimirumrc!quidigi-
    tum longa & linc pcdiculis ramis
    adhxrentia ^afpcra & multis vcnis
    ,

    confpicua. In extrcmitatc ramd-


    rum fert multas umbcllas magnas,
    floribus lutcfccntibuSjquibus non-
    nihil purpurci admixtum, & in mc-
    dio horum multa ftaminulaflavcf-
    centia ut florum Hicracei , & eo-
    demmodo definunt in pappos : rc-

    ferunt exade odorem ftyracis , uti

    & foiia trita. Poft flores provenit


    in illis pappofis capituUs femen mi-
    nimum, rotundum, nigrum, multo
    minuspapaverino,
    Brafihani utuntur fohis contufis
    in oculorum doloribus &
    rubedi-
    ne.
    Iconem non dederat Au^orfed ex
    herbis illim ficcis accurate delineam
    dam curavimm.

    FRV T Ecujm quidem nomen Au^or non


    X (
    prodidit fed hanc dedit iconem ) multis virgultis
    ,

    ex una radice afcendens redis , colore cerafi


    ,

    breves ramulos habentibus , in quibus fohabina


    ac bina fibi opponuntur fefquidigitum
    ,
    circiter

    longa, fubrotunda, lieteviridia Iplendentia,&


    fuperiustamen magis , non crafla attamen cuni ,

    ftrepitufrangibilia: innituntur breviflimis pedi-

    culis,ad quos ramuli enafcuntilrjfiofculis oiiu*


    fti candicantibus , eo modo compofitis quo in

    Liho convahium-rquiliint cavi,figurae utpileus


    Brafilienfis , ftiperius in quinque crenas divifi 5
    poftfedionem autcmdeorfuniincurvanturia
    medio prominet ftaminulum album,extra flof-
    culum haud craflius filo hoc ftamen interius
    , :

    ambiunt aha ftaminula minuttila flaVefcentia


    aemulantur odorem florlim Cerafi noftratis.
    \^nfru[iumferat ^
    qualem &h Au^oret^o-'
    flro non proditur,
    F R v T E X ( cuju^ ^on
    nomen AuBot ypofier

    prodidit) arborefcens, ramofusj hgnum habens


    album, fragile & intus meduUofum. Foha fert
    L l^te
    GeorgI MarcgravI
    leviterferrata, alternatimpofitainbrcvibuspediculis: ad
    L^tcviridia,oblonga, acuminata,
    unumquemque autem pediculum fo- ^J
    lii, multi florculi congefti confpiciun
    tur, virides, fimiles
    floribus Parietarije

    herbiE Folia apparent perforata ut


    .

    folia Hyperici, fi Soli obvertantur.


    Iconem dederat AuBor ^ qmre
    mn
    illamex herbis ficcis ab ipfo colle^is &
    confervatis delmemdamcuravmM, ve-
    rumferratura foliorum hic non fatis be^
    ne expreffa eH. Elegans videturfrutexy
    &dolendum eU non flenimabAuStore
    fmffedefcriptum.
    F R V T E X [cujui itidem nomen Au-
    Bornofter nonexfrept) ligno faligno,
    intus medullam albam continente, fo-
    ad myrti folia accedentibus , fed
    liis

    longe majoribus , fuperne viridibus,


    inferne ex viridi albicantibus •, & ha-
    bcntibus nervum fecundum longitu-
    dinem pofticaparte prominulum, fu-
    perria vix confpicuum fine
    apparen- ,

    tibus venulis. Cortex ligni eft cinerei


    coloris.
    Fertflores ,
    (^uos tamen ab AuBore
    mfiro defriptos non inveni. Poft
    flo-

    res provehiuntfiliquae, quatuor


    circi-

    ter digitos longx , teretes , quafi ex &


    globulis compofitje, continentes
    fe-

    mcnmagnitudine ferme piforum , cx


    pau-
    flavo obfcurum, una extremitate
    acuminatum rimula quadam ad latus mfignitum
    &
    maCUmUiatLllilC<.illHUi£n.^ua»^a.x^-".
    lum c- - -

    delineandam curavmm.
    Ham quo^pe lconem ex herbis ficcis

    C A P. XVI.

    T>e Cannis equibm ft Saccharum,

    Lufitanis Alfeloa da ^uquere aut Cana idz.uque^


    VVb^&Tacomaree Brafilienfibus ,

    ArundoSaccharifera. Inquinque, fex , feptem pedum


    '
    altitudinemadfurgitordina-
    re
    longam, &fexfupra quinquaginta jun-
    exceptisfoiiis, (quamvis viderim decem
    pedes
    lie
    digitorum ut plurimum multas habet junau-
    aurisconftantem, fedrarius) craflltie quatuor
    5

    rasfeunodos,quorumquilibetcirciterquatuor digitorum interftitio diftat ab altero ,


    &quo
    eo melior judicatur arundo. Folia fuperius
    ma-isdiftantnodi, feuintermedialongiorafunt,
    muka^erit, longa,aeuminata, &paniculumflorum (quando longo teinpore ftetit) mftar
    ad flavedinem: ad nodos albefcitex
    Uuba fedminorcm. Color arundinis ex viridi vergit
    unus flavus,alter albus circumdarent nodum qui
    una parte, ab altera flavefcit,quafi duo annuli :

    iDfeelevatuseft&canefcitveletiamnigrefcit.Medullaarundinisfolida,fucculenta,dulcis,alb^^
    Arundohxcrequiritpinguc&humidumfolum, ideo in planis campis , quos BrafiUenles
    quosnatura prope npas flu- dedit huic terr^
    Jbbeba, Lufltanir^r^^vocant, &humilibus ,

    viorum grandiorum magno proventu plantatur.


    ,
    Campi enim ilh hiemah tempore maxi-
    pinguifiunt. Planta-
    mampartemaquisfluviorumcooperiuntur, &perillam inundationem
    nifi pingue fit folum. In fpecie autem
    qm
    turetiam in montibus, fed non tanto proventu,
    campihicaptifmtadcannasplantandas dicam & ubi etiam proventus eft hu)us plant^ fac-

    circa fluvium Paraiba , Capijbari miri


    Caracunhaya, Java-
    charexeximius. Terr^ripenfcs .

    poata Pirapama, Ipoiuca, Cuin haya facile primas inter


    omnes tenent.
    Plantatur autem
    ,
    ^
    Optimum tempus plantandi eft menfe Januario Augufto , vel circiter. &
    in hos fulcos ordine retto po-
    hoc modo In terra elaborata fulci fiunt paralleU opera ligonis
    •,

    antecedentis , hoc fado talese nx in-


    nuntur arundines , ita ut initium fequentis attingat finem
    vel circiter fiat pianta^
    humantur. Notandum autem quod fi tempore ^ftivo, fcilicet Januario,
    \

    HisTOR. Plantarvm Lib. II. 83


    tiotaleiehieprofundiusfint inhumandac ob xftumSoHsncillcpcnetrct temporehicmalifeLi :

    Augufto vel circiter minus cooperienda: ilint, ut aqua pluvialis facilius pcnctrarcpoffit, fic
    cnim citius progerminat.
    Ad fingula autem internodia gemina fua protrudit hxc
    canna piantata , ita ut quodvis internodium det novam arun-
    dinem.
    Poftquam progcrminavit arundo fingulis tribus vel qua-
    fic

    'tuor menfibus pro ratione foli , ab herba luxuriantc urgan-


    ,
    p
    dacft, neillaplus incremcnti capiat quamcanna ipfa^ ifque
    labor tamdiu rcpetendus doncc arundo in aliquam magnitu-
    dinem adoleverit.
    Spacio ofto , dccem vcl duodecim mcnfium a plantatione
    arundohjEcjuftamadquijrit magnitudinem pro rationc foli ,
    ita ut tunc apta fit ad Saccliarum ex illa conficiendum. Inter-
    dum tamen ufque inalterum annum finitur, &tuncarundo
    antiquavocatur , ac interea exhacipfa progerminant novae
    arundincs quae fecundo anno una cum veteri arundine fectse
    ,

    admachinasdcducuntut. Poftbienniumfi non fecetur can-


    na utplurimum feiplam coniumendo perdit nifiinfoloferti- ,

    liori, ibi enim ad triennium durarepoteft. Radix tamen il-

    IxCsL manet.
    Arundo hxc femel plantata feipfam continuo inftar filvse
    ,

    multiplicat ita ut non fit opus eundem campum replanta-


    ,

    re nifi poft quadraginta aut quinquaginta annos neque tunc


    aham ob caufam radicitus eveilitur & replantatur ,
    quam ut
    latieem meliorem exhibeat.
    Damna qu32 evenire poflunt & accidentia qus arundineta
    deftruunt, funtincendium,prsefertimtemporeseftivo, tunc
    enim ad radices ufque confumitur poteft tamen ex parte :

    damnumrefarcirifipluvia fuccedatpoft combuftionem. Ni-


    mia quoque inundatione tempore hyberno perit arundo ,
    praefertim junior & quae nondum mediam altitudinem ac-
    quifivit. Corrumpitur etiam a vermiculo quodam , quem
    'Bxa.Cilienfcs yocant Gmrapeacoja , 'LuCita.ni Pao degalmha qui ,

    radices canna; exedit , unde perit tota canna accidit id fre- :

    quentius locis apprime pakidofis. SufFocari etiam arundo ju-


    nior ab herbis luxuriantibus poteft ideo frequentius arundi- ,

    neta funt runcanda. Arundo poftquam fatis adoleverit , fin-


    gulae cannae prope terram in ipfo nodo inferiori , qui latice
    facchareo caret & tantum humiditatem aquofam in fe conti-
    net,abfcinduntur, a foliis liberantur, abfciffa fammitatcin fa-
    fces colliguntur, Ugantur fuis foUis imponuntur carro & bo- ,

    bus trahuntur ad molendinum. Folia haec fuperiora arundinis feu fummitates arundinis cum
    foUis junioribusvocantLufitani deducunt fingulis vefperis ad circum quantum opus
    habent , ac hinc iiide difpergunt , ut nodu bobus fit pro pabulo qui eirco ilH includuntur, ut
    ,

    maneadlaboresfintprefto. Equi etiam commedunt has fummitates praefertim fi in medio<-


    cres particulas concidantur. Tempus meftls incipit Septembri, definit Februario vel Martio,
    prout agricola; plus minufve camiarumpoffident.
    Machina faccharea quam Lufitani vocant Engenho BrafiUenfes ihira babaca ibira para-
    , , &
    ranga, duplexeft, aqua &
    bobus verfatilis , hzncEngenhodeboys illam Engd'agoa appeUant ,

    Lufitani. Hodie etiam plerique loco boum utuntiu: equis &


    quidem majori commodo , ci-
    tius enim hi machinam circumagunt.
    Machinaaquaverfatilisrurfustriplexeft velcnim aquatangit rotam inferius, & vocatur
    ,

    l.nCitz.nis, Rajieiro : vei offendit eam medio& vocatur Meocopeiro, vel denique caditdefuper

    in rotam & vocatur Copeiro. lUa plurimum, ifta minus, hxc minimum aquiE requirit.
    Ad quamvis machinam five aqua five bobus circumagatur rcquiritur arca quinque decem-
    pedas circiter longa , tres vel paulo plus lata huic inaedificatur ipfum molendinum. Contigua
    :

    huicaUaareaeligitur quatuor vel quinque circiter decempedas longa , duas vel tres latapro
    sedificatione cuUnae , quam Cafa de caldeiras vocant Lufitani. Ex hac area poteft fumi pro
    ahenis tpacium parallelogrammum triumdecemped. & femis longum tres , quartas decem- ,

    L 2 ped.
    GeorgIMarcgr.avI
    ped. latum: reliquum fpacium diftribui debet pro formisfacchareis &lintre ^ ollis cinerariis

    aquario , ponendis & pro loco vacuo ad operarum commoditatem.


    Alia adhuc domo , quae non longe diftet a molendino opus eft , quam Cafa depurgar vocant;,
    qujE decem vei duodecim decempedas longa ut plurimum eft , tres aut quatuor lara. Molen-
    dinumaquaverfatile tritmi rotarum opera per aquam circumagitur , nimirum habet rotam
    aquariam dentatam minorem dentatam majorem , Lulitanis Roda d'agoa Rodete Bolandeira.
    , , ,

    Dentata major duplices radios habet quos aJJ>es &c contrages vocant. Molendinum bobus ver^
    fatile rotis caret & hgna habet luperne adfixa oblique defcendentia quibus. jumenta admoven-

    tur, ut circumagant molendinum. Conftat molendinum utrumque tribus axibus craftis , Lu-
    fitan. Eixos , fadis e duro ligno , arboris lacapucaya. Sunt axes arrnati ferreis laminis craftis
    circularibus annulatis &
    fupcrius acinferiushabent acusferreas, quibus inmatricibus ferreis
    trabibus tranfverfalibus pontes vocatis , infixis circumaguntur. Suftineturinferiortrabs aliis
    duabus tranfverfalibus Chumajfeiros appeliatis. Prope axes in utroque latere tabula eft ex afle-
    ribus (Tavoleira) ad cannam imponendam quae axibus inferitur pro expreffione. Vniverfum
    ,

    autem molendinum fuftinetur quatuor trabibus grandibus quas Virgenis da moenda nominant,
    itautlongitiidoipfiusmolendini fit eirciterduodecimpedum , latitadoodo. Inunoejusla-
    tereduonigritaeadftantmenfiEqui continuo cannam inferunt axibus , qui exprimendo illam
    rapiunt fecum per anguftam intercapedinem , ita ut ab altero opus fit uno nigrita qui removeat
    cannam exfuccam quam Raga^^o vocant quaeper duos alios nigritas foras portatur in cer-
    ,
    ,
    &
    tolpco accumuiatur Cumulihi poftea accenduntur , alias immenfae moles fierent, (fiquidem
    :

    quotidie quadraginta aut quinquaginta vehes exprimantur) cinis fervit ad ftercorandos agros.
    Succus dulcis inter exprimendum exftillat in lintrem Ugneum fuppofitum quem Coche vo - ,

    cant , ex illo per canalemahenum grande paulo remotum a molendino. Super illo
    eftluit in

    ahcnotabulatumeftaltum&ineoaUuslinterligneus, inquem ex inferioriper urceos attra-


    hendo derivatur & deinum per canalem in ipfam culinam & ahena derivatur. Latex faccha-
    unum quidem diem durare poteft , quin acefcat ideo continua opera & expreftio &
    reus ne ,

    codio ejusfit, cum ex acido fucco nullumfaccharumfieripoftit. iEt fi biduum faltcm ad-
    fervetur , in acetum acerrimum degeneret.
    Primumahenuminquodlatexfacchareusderivatur Lufitanis appeliatur Caldeirademear ,

    defcumos in quo coquitur lento igne femper cochleari magno cupreo, Bfcumadeiro dido, agi-
    ,

    tando & defpumando , tamdiu donecfatisdefpumatus & purgatus fit fpumaauteminlintre :

    fuppofitocolligiturjy^^^^^/^diao, ficutipfa C<«<:^4j^5 quaeinfervit jumentisinpotum; alias


    foras eftunditur utpotc nihil nifi excrementum fucci.
    Succus hic ita defpumatus in alterum vicinum ahenum , Caldeira de mear ipds , transfundi-
    tur, ineo denuofortiori igne coquitur, agitatur, defpumatur & certis temporis Ipaciisali-
    quid lixivii inftillatur quod unicum remedium eft purificandi hunc laticem ; qui ita purifica-
    ,

    tus nondum faccharum eft, fed fucciis tenuis inftar aquse, & tertio aheno, Caldeira do coar
    ipfis, immittitur, & hinc per pannum colatur , quem Coado uro vocant fpuma , Lufitanis Bfcu- :

    z?2(?infccutido aheno detraCtaadfervatur in vafe adpofitoquod Coche defcumas vocant, quae


    pofteainter mancipia diftribuitur , quae potum exinde conficiunt, quem Garapavoc2i)^t.
    Ex tertio, in quartum vel quintum ahenumtranfraittitur hic latex percolatus, ubi contmuo
    agitatur cochleari magno , &
    interdum aliquot guttulis aquas frigid^ refrigeratur. Dein trans-
    funditur in aliud vas cupreum, quod Barola de meado vocant, hinc percolatur per pannum, per-
    colatum autem recipit vas , quod Barola de coado dicunt ; hinc in majora ahena transfertur quac
    Tachas vocant ; &
    quidem primum vocatur Tdcha de receher-^ hinc in aliud quod Tacha de co^^r^
    ubi coqU;itur quantum fatis ex hoc in tertium ,
    : Tuha de bater , ubi non folum amplius coqui-
    tur , fcd continuo cochleari grandi agitando fimul in altum projicitur fuccus , ad viginti pe-
    dumetiamaltitudinem, utinahenumrecidat. Succusitaco£tusvocatur^_go4<s?(?7kf^^, ex
    quo Garapa optima fit ; nam nilnifi faccharum eft. Demum poftquam fatis codus fuerit tranf
    ferturin Aheniimquod Baciad' effriar vocant, ibi paululum fmitur refrigerari. Ettuncprje-
    paratus eft fuccus & aptus utformis inftindatur. Notandiun autem quod inter coquendum in
    ahenis parvis , ,
    Q^tm.MaeJiTed' afucar^soa^im.^ certisintervallisaliquotgut-
    praefedus operis
    tulasoieiolivarum immittit huic ferventi latici, eo fine ne damnum patiatur abigneillove-
    hcmentiffimo qui his ahenis fubftruitur, refrigerationis caufa ; quemadmodum eandcm
    ob caufam quum in ahenis grandibus adhuc fervet lixivii guttulx infparguntur. Et notatu
    ,

    dignum quod fi contrarium fieret & ahenis magnis infpargeretur oleum, parvis lixivium,

    nonfolumfuccusnonpofletpurgari, fed & totaliter inutilis fieret adfaccharum indeconfi-


    ciendum.
    SaccharumitaadSyrupiconfiftentiamredadumcochleari formis terreis quaeiintrima- ,

    gnoimponuntt),rcircumvallatae canna exprefla , infiinditur, ipatula ligneafemper agitando


    ut fub-

    /
    H I S L m. I I.
    T O R. P L A N TARVM85 '

    ut fLibfidcat & infundcndo , ut formze plena; fiant. Et notandum quod fpatula hcec fum-
    pliis

    me fit neccflaria , nam nifi ita agitarctur , non coagularctur. Ita in formis refrigcrando fc con-
    crefcit, &
    dciiinc deportantur formx in domum qucmvocant Cafadepurgar ubi alfcribus ,

    parallcle fcamnorum figura horizontalitcr ercais rotundis foraminibus pcrtufis , impo- &
    uuntur. Foramcn quod forma infcrius habet aperitur , ut ultimo faccharum purgctur per ex-
    ,

    itiilationem/Liccinigricantis,quemmelvocant, qLii cxcipitLir ccrtis canaliculis &dcrivatur


    in lintrem grandem , quem Tan(^tie de melYOCznt. Vt autem haec ultima purgatio ficri polTit,
    iingulce forma: fupcritis tegimtLir operculo orbis menfarii figura fafto cxlimo gryfco (qucm
    ^.trrovocantj&aquafrigidamadefado, fine quo rcmedio numquam albifieret faccharum.
    Non autcm aqua fola neclimusfolusidprasftant , fcdutraquejunda: feorfim quiclibetma-
    ,

    tcria corrumperetfaccharum. Formarum numertis quotidianus nimirum quot uno die fac- ,

    charo implcripoflunt , eft a viginti ad feptuaginta.


    Saccharum fic fatis purgatum prxdifto modo , formis eximitur quod facile fit invertcndo ,

    formas & paululum quatiendo enimintegcr panis excidit qui coloris eft albiflimi , infe-
    , fic ,

    riusaLitemadpartemexrLiffbnigricantis coloris, qua; pars abfcindittir vocatur iliud fac- &


    charum mafcovado. Quamvis interdLim rcperiantur panes totaliter albi. Sacchari pancs de-
    feruntui: in tabulatum, in hunc Lifum ex afteribus ftrudum, baculis pulfando contunduntur,in
    Solefaccharumficcatur, ciftis ligneis imponitnr, ligneis tudicLilis bene comprimendo, &
    ciftx ita ad fummum implentur, hinc admoto operculo ferreis clavis firmantur. Quilibet
    panisSaccharipendeta 3o.ad42. libras. Cifta quaelibet capit a20. ad 30. arrobas quarum
    quaelibet eft 3 2. hbrar. Lufitan. feu 3 o. Hollandicarum.
    DifFerentia lacchari fe'cundiim bonitatem fuam quod attinet , dupliceni habet caufam vel ,

    terramipfamubiarundonataeft, vel praefedum facchari, cujus fcientia fortuna liiultum &


    Vaient ad excellentiam /acchari.
    Furnum quod attinet in quo ignis ftruitur ad facchareum laticem cogendum illeamplus
    ,

    eft , & quatLior ut plurimum oftia habet ampla per quse ligna in jiciuntur & in eo maxima co- ,

    pia ligni confumitur . Dies enim nodefque ignis durare debet , quandiu molendinum move-
    tur cannis exprimendis.
    Fit & vilior fpeeies facchari , quam vocant Panelam j & viliflima quam Rataon , dc quibus
    nihil au£tor obfervavit.

    C A p. XVIL
    De iifdem cannis modo faciendi Sacchamm apud Hij^anos ex
    Fr. Ximene,

    Llcet, inquit, hxcannaenonfintpropriaeautdomefticae Infulanmi Canariarum , autHif-


    paniola; , multo minus Novae Hiipanias , fed omnibus hifce provinciis advenae & pcregri-
    nx, quiatamenprimorepertaefueruiitinlnfulis Canariis, nonabsre vifum hic de illis agere,
    fiquidem propofui fcribere de omnibus plantis qua; ufum in Medicina habent in hifce pro- &
    vinciis reperiuntur.
    Nafcunturha^cann^elociscalidisjuxtaplanisatqueeditismagux Canariae, in folofaectui-
    do & riguo ftudiofiffime autem colendae funt ,
    : ter quaterve fingulis odiduis rigand^e: prae- &
    tereadiligenterfarriendae&amalignisherbisrepurgandcE. Biennio acquirunt juftammagni-
    tudinem , qujc raro excedit altitudinem duarum ulnarum Hifpanicarum cum femifle: plenx
    funtintus folida pulpa e qua faccharum eliquatur habentque multa inteniodia ab ipfa radi-
    , :

    ce ad faftigium, intervailo circiter novem digitorum tranfverforum folia funt majora viri- : &
    diora quam aliarum cannarum propagantur per taleas earumdumaut perftolones terraob-
    :

    rLTtos: crumpentes vocantLU^ VlantA &


    femcldecifae erumpunt denuo, adolefcuntque fefqui
    annifpacioin juftamaltitudinem& tuncvocantur Co<r^:& rurfus poft annum colligunt eas,
    quae dicunturiJ^^coc^; quas fervari convenit ad novam fementcm faciendamj utfiforte non
    fintitafertilescannae, utifaccharumfufficiensexiispoftiteduci, faltem fuppetant quarto lo-
    co e qLiibus propagatio fiat. Molunturporro cannaemachinis {yoczntlngemos) aLitmolendi-
    nis , poftquam bene fraftje & comminu-
    qiiibus bini funt axcs grandes fibi invicem impofiti, &
    tae ad modum torcularis. Liquor autem emanans pcr ca-
    fuerint , valide exprimuntur prelo
    nalem defluens excipitur vafe , quod vocant Tmque & transfunditur in ahenum vulgo Recevi- ,

    /^^?/,huicliquori, quem vocant^(?/, admifcent duo grandia cochlearia (Bombas ipfis) lixivii
    fortis ad hunc ufum paratij coquitur dein lento igne, donec vas illud recipiens denuo im-
    pleatur , fecundum magnitudinem aheni : tura fedulo defpumatur & mundatiir ab omnibus ex-
    crementis
    ""
    •, & deinceps transfunditur in alia ahena , in quibus tantiiper coquitur donec perpur-
    L 3
    gctur,
    g5
    '
    GeorgIMarcgravI
    0-
    cturattundendofenfimlixiviumutfpumafeclcvet. Liquor )ara fpiflatus admodum mcl-
    ,

    5s , transfcituL- in vas percolatorium donec


    impleatur , &
    ex illo rurfus in alia tria minora ahe-

    na' quxT^f-^^dicuntur, in quibus magis craffefcit ,


    eodem quo in csteris ahenis modo li- :

    quorcautemfenfimconfumentemodiceaugetur ignis. Horumautemtrium ahenorum, fo-


    luni tertium vcrfant &
    ne nimis efFcrvefcat &
    liquor efFundatur, fenfim irrorant butyro aut
    fpilfitudinem acquifivit , traducitur in vafa aHa,
    olco, aliave pinguedine. Vbi autem juftam
    qnx dicuntur formx 5 paratoque primum ftrato e cannarum recrementis , vafa illa humedant
    aqua, obturantqueeorumfpramina, induntque in fmgula fingulas partes liquoris hujusita
    fpiflati ,
    qui jam dicitur Meiado f capit autem poftremum illud vafculum ut plurimum novcni
    ejufcemodiformas) agitantes cum grandi fpatula abiegna, fenfimque infundentes: poftero
    quoquediefupplentesquantumconfumttimfuerit. Transferunt deinceps formasad locum
    purgationideftinatura, &foraminibusillarum apertis, perforant
    ipfum faccharum, finunt-
    queltadecemautduodecimdiebus pro tempeftatis ratione: frangunt hinc formas malleo,
    ferioqueinfpeaantanfaccharumperpurgatumfit: fiminus, rurfusinduntinaliasformas ar-
    gallinarum com-
    injundas (utilem quippe hanc elfe ad faccharum dealbandum judicio
    gilla :

    pertumajunt, quacumlutofispedibusfortefaccharum calcaffent argilla infeciflent, de- &


    prehenfum fuit partes illas Ijetius candicare , quas contigcrat argilla) repetunt autem hanc ar-
    inunaionem femel iterumquc , raro ter, ne nimium facchari perdatur. Porro faccharum
    gillse

    itaplene purgatum vocatur LeaUdo peculiari n.omm^AW^ucarmacho verum fi minus fit


    &
    cmdidum z^pdlaxiu Maz^covado , quod fi velis, poterit perpurgari. Eft aliud gcnusquod &
    vocant^^^»?^ , conficitur enim e fpumis qux ex omnibus ahenis colliguntur coquuntur &
    mundanturquc in ahenis eomodo &ordinequem fupra diximus itemque aliud genus quod :

    nominanti?f^^/»<^fivepofteriusfaccharum, quode fpumaruni fpumis fit ad eundum mo-


    dum. Eft & alia fpccics facchari , vocant Panela ,
    quae fit ad eundera modum e liquore melleo
    qui emanat ex inferiore parte formarum haec fpecies vihor eft :
    ea quam nominant ReeJ>umam.
    01-nnesha fpeciesfaccharipoftquampurgatae& exemtae fuerint e formis exponuntiu: foli &
    poftea lervantur ad varios ufus.
    Eft&aliafpeciesmclleiliquoris, P^f^r^ipfis , quiemanat e formis argilla Jam inunais;
    itemquetertiaquxdefcenditexipfispanelis. Liquor denique melleus qui canalibus adhxret
    perquosfaccharumderivaturutfupradiximus, ipfisdicituri?^<?^///r^; e quo faciunt mel aut
    faccharum, quod vocant Vafa& inftrumentaquorumufusobtinuit, hxcfercfunt:
    £o;^;^^autcochleariaxnca,qu3ecapiuntdecem autduodecim fextarios, ligneiscapulisapta-
    ta , his transfundunt mella ab uno vafe in alterum.
    Ej}ttmader£, id eft, laminx in modum cribri perforatas cum ligneis item manubriis
    , ,
    quibus
    defpumant. i?mi//o^axneacochleariaquae capiunttresquatuorvefextarios, hislixivium
    af-

    fundunt faccharo am in formis conftituto in loco purgationis. Forma funt yafa


    j
    argillacea , in-
    Tendal ftratum e ;recrcmentis can-
    ferioriparteperforata, in quibus faccharum purgatur. eft

    narum, in quo formx ftatuuntur. r/rW^r^ lignum rotundum ferrea cufpide armatum, quo
    fcdesidoneaformispraeparatur, ne evertantur. Paralbero grandior olla juxta tachas coUocata
    cui illa fpecies mellis infunditur quam vocant
    Melado , denuo in tachas refundenda. Tachas
    autem funt minora ahena formx triangularis ,
    ,
    quorum poftremum habet anfam utfaccharum
    Refartidorc^ coch\cz^c\xm
    agitaripofllt. Hormllovocznt furnum in quo ahena collocantur.
    formis Argilla qua perpurgatur, ipfis
    manubrio fcfquipalmum longo, quo faccharum indunt :

    Marcapes, eft cretx fublutex fpecies &


    nonnihil plumbofae , quxlocis humidis lacuftribus &
    reperitur ,Viccaturque ad Solem in ufus totius anni cum vero ufus poftulat , in jiciunt
    : iUam ia
    cifternam'eIapide&cxmentoconftruaam, aquamque afflindunt , agitant verfantque vali-
    degrandi pala, ambabusmanibusannitentes, pcrcolant dein per
    cribrumxneuminvasar.
    fpiflior , humore jammagis
    gillaceum. Argilla qux primo ilUnitur rarior cft, qux fecundo
    fponte enafci, adolefcereque
    confumto. AccepiinProvinciai?/^?^^ /^P/^?^cannas facchari
    m arboris proccritatcm (quod & fuo xvo accidifle narrat Plinius) e quibus xftu folis exfudant
    didafunto , quem vete-
    quxdam pilulx facchari. Atque hxc de modo faccharum conficiendi

    res omnino ignorarunt. Hacille.

    Cap. XVI. ^

    CaraguaUipari^j^ede^. lurepeba.

    una jam fupra cap. iS. dc-


    Aragvat^ Brafilienfibus, multx funt fpecics; lib. i.

    fcripta eft ;
    reliquas huc rctulimus quas Audor
    ,
    ita defcripfit.

    CarAgvata plantacrefcensinarboribus & putridis Arborum caudicibus. Ex radicc


    filamen-
    ,

    HisTOR. PlantarVm Lib. Ili 87


    filamcntola , fliper caiidicc & ramis arborum fimdata provcniunt novcm
    , , ctccem ^ aut plura
    folia , ab uno ad quinquc pcdcs lon-
    ga , & crada ut foiia Nanji : tres aut
    quatuor digitos lata cava inftar &
    canalis , atquc in ambitu dcntata
    aculcis brunnis, acutis , (lufum erc-
    ais.
    In mcdio autcmhorum folioruni
    prodit caulis aibicans , tcres , mini-
    mum digitum crafTus , duos circi-
    tcr pedes longus , lignofus & mc-
    dullofus, adquembina & bina ca-
    fummitate autem
    pitala pofita, in
    plerumque quinque, figura ut cina-
    rx , magnitudine nucis juglandis
    ex craffis atque aculcatis foliolis
    conftantia j elegantis coloris inear-
    nati.
    CAragvata Gvacv {qvLTi
    eftmajor fpecies) ex fabulofa radi-
    GC , quie magnitudine figura co- , &
    loreplane cepam asmulatur, atque
    inferius multa habet filamcnta pri-
    5

    mo aflurgunt tria,quatuor aut quin-


    ^uc folia crafTa fucculenta ,
    , viridia , cava , dcin proVeniunt piura , figuram habentia trian-
    guli acutifiSmi , ftantque ere-
    £ta, in orbem adnata odo, de- ,

    ccm quindecim pcdum longi-


    ,

    tudinem jequantia pedem ln- ,

    ta , in extrcmitate acuminata &


    in latcribus verfus inferiora a-
    cutis denticulis rufefcentibus
    munita Ex una radice trii^inta
    aut quadraginta folia prodeut.
    In mediofoliorum , quando
    Planta biennii ittatem habet af^
    furgitcaulis feu truncus ,
    fupe-
    rioris tibix humanjE crafiltie
    reaus fpongiofus feu mollis,
    ,

    hinc inde triangularibus foUis


    minoribus veftitus , aititudine
    circitcr ododecim aut visinti
    pedimi , in fummitate autem
    explicat tenerum & faftigia-
    .tum truncum inftar arboris
    'Cumfuisramisj &ramiiterum
    ^ ramulos habent ac mulra co-

    nica corpufcula pene digitum


    longa, quse fefe aperientia flo-
    reexhibent. Conftat illequin-
    que foliis , magnitudine floruna
    ibabiraba ex viridi flavefcenti-
    bus , ac aliquot ftaminulis in
    medio : refert flos figuram ftel-
    Ix: brevitempore in fummam
    altitudinem excrefcit.
    Exfoliis hujus planta^ opti-
    mus pannus confici poteft , qui
    prxftat bonitate panno lineo:

    ex /libftantia conieorum corpufculorum , antequam in ftores abeant , alba filamenta golT^pii


    gg GEORGlMAReeRAVl
    receiatia trita ac aquae injeda pifc es
    ximila extrahi poflunt. Radix aut etiam folia hujus plantae
    ita exanimant ut ftatim defuper natent manu prehendi pofUnt. &
    Plantam juniorem in mufeo meo diufufpenfam habui, quxnova produxit foliaadparic-
    fulfurati ardet j exeoigqis elicipo-
    tem. LignumCaraguata guacuriccatum inftar funiculi

    teft duriore ligno applicato.


    Caraguata acangd, folia e terra protruditfcptem aut novem pedes longa, fefquidigitum lata,
    inftar canaliscava, Isetejiridia&propeexortumungues
    habentiaminiatos , crafta, incxtre-
    mitate acuminata duorum circiter digitorum
    ,
    intervallo per ambitum aculeis munitaj E me^
    diofoliorumproximeadterrammulti flores juxtafe inorbem pofitiproveniunt ex caeruleo
    purpurei & in medio albaftamina habentes : quilibet flos digitum longus conftat tuibus folus.

    Frudum fert edulem quinque digitos longum.


    ,

    Annotatio. Operxpretium me fadurum exiftimavi fi harum plantarum defcriptio-

    nemeFr. Ximene, quiillasinterHerbasrecenfet, accerferem.


    Metl, inquit, quajMcxicanisdiciturAf^g^^', plures reperiuntur fpecies , quas
    ordine de-

    fcribam. Primafertfolia fimilia Aloes , &c. nam de ea egimus lib. i.


    y^^^^^f^lutea^quamvocant^^ro^,///, &c.eftaliafpecies cujusfoliaadoras funt lutea, ,
    &
    coraparentur ; cauiis ilhus
    fpinx mincres ac nigrae, folia item minora fi eum priecedentis foiiis
    duos cubitos eft altus &
    digitum craflus &
    rofttis 5 flos cyanensver^ensadrubedinem, qui

    cnafciturefaftigiocauHs: radixcftfurculofa. Nafcitur iocis planis in


    campeftribus Mexico,
    licetxftatetantumflorcat: propagatur e furcuHs qui prodeuntjuxta cau-
    quovistempore,
    lem. Decoaumtrium aut quatuor foliorum cum totidem filiquis chiles blandeexpellitper.
    , ,

    Cedes, & urinam, omnimodos humores craflbs &


    frigidos Medici barbari folent idem exhibe- :

    repuerperis ahquot diebus poft paxtura ad corroborandum <5c novum


    vigorem addendum.
    ,

    prodeft afthmaticis uti ferunt. Planta qualitate eft fri-


    Vinume foiiismedio aflis cxpreflum ,
    ,

    gida & lubiica. . -


    r r
    & admodumfpinofa&obfcuriflimevircnsj qustoha
    Tertia fpecies Mctl eftvalde parva
    Mexcalmetl.
    nianducanturaiTa, funtquelongegratiorapalatoquamc^teraj Barbarivocant
    Mexocotl\x^zo^\\oo^\^ fpinofaplantaadfpecies
    Nafcitur maximacopiainmontanis repuftlan.
    Maguey cft referenda , quse fert frudum ex acido dulcem , fimilem prunis (unde ilh
    nomcn m-
    ditum) rotundum quodammodo parem ffuaui quem in America
    & vocant Pmnam, aliquan-
    aut aliquo
    do&majoreft, plenusfuccicdulis& gratifaporis foUa illius funt fimilia ^^^«g' :

    modo plantse qu?e fert/^i;^»^»? , fpinofa , ruffa &


    marcida: caulis probe rotundus
    quajfi crafliis: &
    radix crafla& fibrofa: pruna funt candida, fi-
    miliaglandibus, e candido vergentia ad rube-
    dinem , aut tunicis quibufdam coopeita,
    telis

    fub quibus latct caro ut diximus ,acido-dulcis,


    , ,

    fapore pinnarum , plenafemine rotundo du- &


    ro quod primo album , mox nigrefcit. Nafci-
    :

    tur locis petrofis regionum calidarura , uti Te-


    pea pulco. Eft frigida & ficca : frudus contufus
    & ore circumgeftatus , curat fifliiras e calore
    natas.
    Nequametl quafi dicas plantam quje bibit mel,
    cM^Qci^s Maguey y reliquis fui generis plantis
    fimilis forma & qualitatibus , pcregrina & rara:
    producit autem folia paulo crafliora digito
    tranfverfo,adoras afperaufque ad mucronem
    quiacutifllmus:caulisiljius lequat brachii hu-
    mani craflitieni, cujus faftigium occupatfru-
    dusoblongusfiguraexigui pyriqui& caulcra
    ambit pcr omnes partes Nafcitur in regionibus
    .

    calidis.
    Annotatio. Non dubito quin hxz fit

    illa quam
    planta ,
    Americae
    in Hiftoria noftra
    defcripfi Ub. xvn. cap. vii. Cujus ibidcmdedi-
    tnus Iconem, quam accepcramus ab Amico
    reducecxinfiflar^^;?^o. Affirmabatautem ille - -

    hanc plantam femeftri fpacio caulem cmittere interdum triginta palmos altum , in cujus fum-
    mitate nafcuntui fr.u6tus,figurapyris haud diirimiksjajiuit folia illius vicemfaponis quam ppti-
    me explcre. Iconcm hic addo. Repe-
    H I S T O R. P L A N T ARV M %^ L I B. t I.

    Rcperiuntur (inquitFr. Ximenes) &plures fpccies quarumnbmina<$cnorinullas


    differentias recenlebimus , nam cjetera tam forma quam qualitatibus conveniunt cum
    prcecc-
    dentibus. PrimamvocantyT/<:^V(3Ar(?c7// autMagucy viridem j fecundam a cinereo colore Nex-
    metl: tcrtiam j9«^«/w/^'//fcuMaguey montenfcm, caule oblongo eraflb, radice fibro/a, &
    ccEterareliquisfimilem: quartam /y«^//;^/>;^i//w^// eum longis acuicis & rubicundis & radici-
    biisejufdem coloris quintam Tepeametl aut Maguey Tapayaxin pra;ccdenti pcne fimilem:
    :

    fextam Acametl aut Maguey cannarum , cujus radix candida eft & Ipinx roff^e feptimam vo- :

    cantMagucynigramacolore, licetfpina&radicesenigro vergant ad fiilvum: odavam Xi^


    /fWf'//autMagucypilofam,cujusfpina;&radicesfuntrubicundde: atquehjec eft omniumra-
    riffima.
    ?l/>^wf,vm//'feuMagucymontana, eademeftformacumMaguey nifi quod fpinjE illius ,

    funt minores & teneriores. R.eftitiut haec planta movendi facultatem membris convulfis
    aut
    aliquod detrimentumnervorum paffis. Nafciturlocis petrofis & montanis re<yionum calida-
    Eum utTepuztlan.
    Tlacametl aliafpecies Maguey luteiE ha:c accepit nomen ^ magnitudine caetera reliquis
    ,
    ,

    fpeciebus fimilis tamformaquam qualitatibus^ particulariter tamcn reftituit vires


    ,
    &; vigo-
    rem faeminis debilitatis, & iis, qui vano mctu terrentur aut qux fyncopen patiuntur. :

    Teometlku Magucy divina inter fpecies Magucy hxc quoque planta recenfctur, quanl
    ;

    vocant Teometl,i6. eft,Dei Maguey,ca.tera praecedentibus haud dilfimilis forma & facultatibusr
    radicelonga&fibrofa, ipinis fubtilibus , foliis bipalmaribus. Succus illius hauftus aut foras
    applicatusianatfebricitantcs. Nafciturinregionibus caiidis frigidis locis cditis & , & planis.
    Fati five Maguey leniiTmia {pati enim fonat tenuem fubtilem) valde fimilis eft & Maguey,
    verum foliaillius ftmtanguftiora ,minora , tcnuiora, & maximam partem vergtmt ad purpu-
    reumcolorcm: radix eft grofla & fibrofa: eft/peciesplanta: e quaP//-^ eximitur nam ex hac ,

    tenuifilma & elegantiftimafiuntfila qu^ foeminiE Mexicanx maximi faciunt & ad varia opc-
    ,

    ra ufurpant. ^et:^alichtli , quam alii vocant Metlpita aut Maguey de pita omnino videtur re- ,

    ferendaadfpeciesMaguey, ficct in proceritatem arboris adolefcat. Radix illius eftcrafla&


    iibrofa fenfimque attenuatur. Folia funt fpinofa fimilia Maguey. V tuntur hac planta indige-
    ,

    nae ad eadem omnia qua;Maguey, nifiquodpannus efilis hujustextusfubtilior


    , & majoris
    \pretii. Nafcitur in regionibus fervidis uti Aquachula-.
    Xolometl, id eft, Maguey cervi , eft aiia fpe-
    cies Maguey qua; agit radicem niunitam
    ,

    tribusvelutiorbiculis conjundis, cum qui-


    bufdam fibris miniatis-, equibus faliunt fo-
    lia,raris & rubris ipinis a media parte ad acu-
    meri obfita. Succus e foliis exprefitis quan-
    titate decem unciarum , lenit dolores to-
    tius corporis , praefertim jundurarumj re-
    ftaurat & reftituitmovendifacultatem; ve-
    rum necefte eft corpus diligenter tegi &'mu-
    niri dura hsec potioufurpatur. Nafcitur in
    Huexocingo juxta fontes & fcaturigines a-
    quai-uni.
    IvREPEBA Brafilienfibus ; planta fruti-
    cefcens; quje in quatuor quinque aut fex
    ,
    pedum altitudinem aftlirgit; Gaule lignofo^
    eoque ut & ramis alba lariugine veftitis nee ,

    non raris-hinc & inde fpinis.


    Folia fuo quod-
    libet pediculo, rotundo, tereti, craflb & hir-
    futoinfident, fpithamae longitudine, infer-
    napartelanuginofum inftar foliorum laco-
    beae aut Eleny , fuperna viride funtque pra.-- :

    terea laciniata & quafi e feptem triangulis


    compofita. In fummitate ramulorum fert
    .

    umbeliatim quafi congeftos, laftci


    flofculos
    coloris cum pauco caeruleo mixti qui exa-
    ,
    quinquangularem ftellaria reprzefentant , conftantque unico foho in tot triangula eftigiato
    & quafi divifo ; medio ^utem quafi quinque ftariiinula ftant ereda.
    in
    Folia Jurepebae quae nuUos habent aculeos ad ulcera crurum fananda vulgo ururpantur.
    Efi
    & altera lurepeha krava, iAefi^filveJtrk , de qua alihi di^um reperies.
    90

    GeorgI MarcgravI
    HISTORIiE PLANTARVM
    LIBER TERTIVS»
    Qui agit de Arboribus.
    Capvt PrImvm.
    (t/froeira Amhaiha, lanifaha,
    RoE I R A Lufitanis , Lentifcus Latinis. Arbor foliis Ibabiraba , fedpaulo
    minoribus. Ramimultosramulos, circiterduosdigitos longos habent , &
    in iis quinque aut feptcm folia bina& binaoppofita ,
    , &
    quintumautfepti-
    mumin cxtremitate: ad cujuflibet autcm ramuli exortum, brevior eftra-
    mulus circiterfefquidigitum iongus pienus iiofculis minimis , conftantibus
    ,

    quinque foli-olis acutis , Flores hos fequitur fr udus, nimi-


    ex albo fubluteis .

    rumquafi uva, baccisplena, magnitudine piperis , initio quidemviridibus,


    per maturitatem autem rubris fedrubedo illa in folo cortice tenui, quilponte feabfolvit
    : &
    decidit grano excidente granum autem quod:

    pellicula continetur , rotundum & comprefTum


    ac oleagiriofum , odoris jucundi inftar fxniculi
    recentis triti , & in fe nucleum parvum lenta cu-
    ticula tedum continens.
    Foliarecentia trita refmofum fpirant odorem,
    gratiorem terebinthina.
    Baccae maturefcunt menfe Julio. Convenit
    cumMollefiveLentifco PeruvianaCar. Clufii.
    Annotat io.
    Tr.Ximenes. Molle Arbor eftgrandis, pulchra
    & ramofa rami illius funt coloris viridis vergen-
    :

    ad purpureum 5 folia oleae foliis fimilia , fed


    tis

    anguftiora& teneriora; ferrataque, ad utrum-


    que ramuli latus velut per ordinem difpofita.
    Flores eleganter candidi & racematim pen-
    duli qui quantocius convertuntur in frudus.
    ,

    fimiles oxyacanthae acinis fed paulo majores , &


    ubi maturuerint clare rubentes caro illorum :

    dulcis cum quadam acrimonia , nucleus admo-


    dum durus &
    ofleus. Folia frudus redolent &
    lentifcum &
    illius gummi , obtinentque fapo-
    remquiadfaeniculum accedit; quare forte qui-
    bufdamLentifcifpeciesvidebitur, fedeft arbor
    arbor , licet jam dudum
    fui gencris. Silveftris eft
    a multis in hortis eolatur. facillime enim propa-
    gatur five e femine five ftolonibus & in quocun-
    quefolo. Exudatcertamlachrymam, qux non
    minus quamtruncus & folia redolet Lentifcum. Saporis acris
    ,
    &
    fuavis cum quadlm amari-

    tudine & adftringendi facultate: calida eft ficca pene in tertio &
    gradu:nucleus corroborat ce-
    rebrum & ventriculum, adftringit alvum ut quidam autumant, lachryma praeftat ufum Tere-
    :

    binthinac; & fruaus Cardamomi moveturinam, difcutitflatus,ficcathumoresfuperfluos.


    :

    Folia
    HisTOR. Plaktarvm Lib. tlt f>i

    Folia mafticata ftabiliLint gingivas & dentes fanant vulnera idcm poffunt & frudus.
    : ; HAcille,
    Ramulumquemfupradamuscxprimendum curaverat Clar. V. Car. Ciufius qui videndus in
    Curispofterioribus&alibi. Meminit &
    hujus arboris Pctrus de Cieca. Toto, inquit, hoG
    traau conlpiciunturmagnjc&parvxarbores, quas Incolx appellant Mollc^ foiia habent mi-
    nuta, odore fasniculi , cortice adeo commendato , ut ejus dccodo crurum dolores infla- &
    tioncsfummacumutihtatefoveantur: ex ramulis fiunt dcntifcalpia Ex hujus fru- utiliifmia.
    ftudecoaoinaqua, procodura;modo, fitautvinumfive potio admodumbona, autmel,
    aut acetum :tantoque in pretio funt lise arbores apud Americanos ut quibufdam locis eas fuis ,

    idolis confccrent. Adduntnonnulli (inquit Clufius) cjusarboris foliorumdecodum dolori-


    bus e frigida caufa ortis auxilio eifc iftius vero gummi , quod mannae modo candidum eft,
    :

    lafte diflblutum , oculorum caliginem abftcrgere.


    Audiamus & C^m/^j//^^»?ArborMulli, inquit ,J[pontenafciturin campis, dat fru£tus in
    :

    racemis iongis & anguftis , foiia funt minuta & fcmper vi-
    qui funt granula quaedara rotunda :

    ridia: granummaturumhabetinfuperficieparum admodum carnis fuavis & palato gratge, ,

    reliquumamaricategregie. Conficiunt ex iis potionem confricando blandeintcr manusin


    aqua calida donec dulcor omnis defricctur cavendum cnim ab amaro quodpotum corrum-
    , ;

    pit. Percolant hanc aquam fervantqucaliquotdicsdonecfecesfubfideant: potus eft limpi*


    ,

    dus, gratiflimus atque adeo faiubris , prefertimillis quiaffeaibusrenum aut veficae laborant;
    maxime fi potus Maizy adjiciatur. Aqua eadem plenius coda veditur in optimum mel & fo- :

    liexpofita, additisnefcioquibusrebus, inpraeftansacetum.


    Am B A I B A Brafilienfibus : Arbor hasG
    elegantem nancifcitur altitudinem & fere
    redam, utplurimum & fine ramis; quae^
    dam &
    ramos habent , fed in fummitate
    tantum. Cortex cxterior fimiiis ficui, con-
    ftans primo cortice tcnui cinereo & fub ,

    eo craflb lento ac viridi lignum ejus


    , , :

    aibum inftar Betulae verum molle & quod ,

    facile poteft fcindi- Caudexmediocris cra^-


    fitiei & totus intus cavus ^ radice ad fum**
    ,

    mum ufque & cavitas illa per intcrftitia ie-


    ,

    midigiti ubique diftin£ta eft traniverfaU


    membrana, in cujus medio foramen rotun-
    dum, magnitudine pifi. In hac cavitate re^
    periunturfemper formicaerubrae, ipfa co-
    loris eft hepatici. Verfus iummitatemfolia
    circumpofita ut in Mamoeira , quodlibcc
    innitens fuo pcdiculo iatis craflb , unami
    duos &plurcs pedes longo , exterius rufFo,
    interius (pongiofo ipfum folium latum, :

    rotundum , magnitudine integri folii char-


    t2e expanfi , aut etiam majus , in novem aut

    decemlaciniasfedum quarum centroin- ,

    fixus pediculus , a quo per fingulas lacinias


    nervus ruftlis tcndit pcr longitudincm ^
    venae eminentes per obliquum : fuperius
    funt faturate viridia & inferius cinerca & vi^
    dentur colorem in toto habcre ,
    qualem
    fanguis cum aqua mixtus , hifpida ut folia
    ficus in extremitate laciniarum linea cine-
    :

    rea iuntfimbriata. In fummitate arboris ca-


    continctmedullam albam , fucculcn-
    vitas
    tam &pinguem , qua Nigritas vulnerafua
    feliciter curant, ut&foliis junioribus, &certefignaturahocmonftrat.
    Incrementum autem fumit arbor hoc modo in fummitate arboris exiftit thcca oblonga,
    :

    foHacea , incana , quae continct in fe unum folium , & duos tres velquatuor minorcs thecas.
    ,

    Exteriore theca fc aperiente arbor folio augetur & fenfimfit altior , folium autem hoc in theca
    adhuc abfconditum , orbis menfalis amplitudinem habet , cum theca natura fua aperitur;
    egregiecompHcatumreconditum jacet, & quod jucundiflimum fpedaculum, novum illud
    folium plane incanum eft inferius ac dilute viride , fuperius plane rubrum ut aluta prutenica &
    M % como*
    GeorgIMarcgravI
    infcritur , in fupetiori fuperficie feu
    eo modo fplendens. In centro autem folii , ubi pediculus
    ftellarubra, e viridi fubflavaconfpicitur nimirum quafi centrum , omnium nervorum dilute
    virentium& fubflavefcentium quiperomneslaciniasfecundumlongitudinem
    ,
    extenduntur
    Exteriore theca aperta reliquae mihores fucceffive fe aperiunt & firailia folia exhibent. Flores
    prodeunt hoc modo in brevi pediculo , ex caudice fuperiori ubi folia ftant , enafcuntur qua-
    : ,

    tuorautquinque, juxtafependentia , farciminum inftar, cylindraeea corpora, fex, feptem


    aut novem digitos longa , pollicem humanum crafla , intus cava , & conftantia
    goflypio , mol-

    lia , exterius autem acinis brunni coloris ut flores


    filiginis noftratis his decidentibus aciniilli

    aut^entur, ac fiunt coloris (quem Au^ornonappofuit) dentibus detrahuntur , ac commedun-


    tun Citoadmodumhxarboresineximiamaltitudinemafcendunt. Plantavi feu tranfplantavi
    unaminhortummeum, vix femipedem longam ac tenellam menfe Augufto anni 1639- &
    annuo fpacio excrevit in decem pedum altitudinem & craflitiem novem digitorum.
    Ignemfinepyrite&chalybeitaeliciuntBrafilienfes: fruftum ligni autpotius radicishujus
    arboris fumunt exficcatum , in eo faciuntforaminulum , huic immittunt
    bacillum faftigatum
    exduroaliquoligno&quafi terebrando circumagunf ,
    pedibus fruftum illud immotum te-

    nentes, acappUcantcsfoliaficcaarborum feu goflypium, fic eliciunt ignem prout Ubet&


    ubique focumpofluntftruere.
    Amhaitinga{:^^c\cs Ambaibje, arbor eodem modo crefcens, & fimilia habens folia, nifi

    quod fuperius faturate inferius dilute viridia funt


    , : non fert frLldlum.
    1 A N I p A B A Brafilienfibus feu ut ,

    Lufitani efferunt Icnipapo : figura


    convenit Fago corticem habetgry-
    ;

    feum feu canum ; lignum fragile &


    medullofum Rami frondibus veftiti
    :

    oblongis linguas bubulx figura fed in ,

    utraque parte faftigiata , fex , feptem,


    odco , aut novem juxta fe difpofita,
    unum aut etiam fefquipedem lon-
    ga , fuperius fplendentia ac dilute vi-
    rentia, inferius faturatius & non fpleh-
    dentia.Florem fert Narciflfi aemulum,
    ejufdem magnitudinis, quinque foliis
    conftantem , deorfum inclinatis , al-
    bis, interius unguibus flavis: in me-
    dio ftamen crafliufculum flavum &
    inter fingula bina folia corniculum
    paUidum ex medio floris prodiens.,
    deorfum incurvatum odorem Ca-
    ryophyUi Carthufianorum ex parte
    aemulatur.
    Floret Martio & ApriU.
    Prudus magnitudine maU au-
    eft

    rantU aut etiam ma)or,rotundus, cor-


    tice lento , cinereo , fub quo primum
    continet carnem foUdam , lentam,
    fucculentam , flavefcentem , faporis
    acidi & refrigerantis , vinofo-acidi,
    gratiodoris, ex qua vinum exprimi-
    tur : in medio cavitas eft repleta femi-
    nibus , quse moUiori pulpa funt cir-
    cumdataeiufdemfaporis:feminisgra- , ^ r n.
    Immatiirus fruftus
    nacomprefla, fuborbiculariafereutinMangaba, qujEunacomeduntur.
    qui nuUo modo ablui poteft,
    concifus & cuti affiricatus tingit colore ex nigro fubcaerulefcenti ,
    fed poft ofto aut novem dies fponte evanefcit. Lignum feu
    ramus decerptus eodem modo tin-
    Nafciturpafllminfilveftribuslocis, adflumenS. FrancifcihaudlongeafluvioMboacica,
    git.
    ubimaximumfruaumfertnecufquammeUoresreperiuhtur.
    Annotatio. Hjec Arbor in Nova Hifpania appellatur XahmU'^ de qua ita Ft. Xime-
    haftas, long^s juxta & robuftas
    nes. jr^/7^^/^pulcherrimaeftarbor, e cujus Ugno elegantes
    coloris vergentis ad
    folentfacere: foUafertfimiUafraxineis: materiesiUiuseft gravis, pardi
    quemmaturum
    fulvum: edit frudum fimUem capiteUo Papaveris , abfque coronatamefl:
    H I S T O P L A T A R V M L I B. U I.
    95
    nonnulli manducant. Amcricani autem cxprimunt ex illo aquam qua ctura 6c
    , quandoquc
    totumcorpus abluunt , quando prae laflitudinc caro flacccfcit, ad corroborandum iliam &
    uniendam: nam propria illius vis eft adfl:ringcre atque reftringcre, atque adco nigro colore
    tingere Cutis cnim qnx abluta fucrit ifto liquore lenfim tingitur nigro colorc
    , quilionnullis,
    :

    poft quindecim dies fponte cvanefcit ungues autem nunquam colorcm mutant nifi cum
    •,

    ipfi
    mutantur. Barbariinfymporiisfuis&cumadbeliumgerendum domo proficifcuntur, foient
    fe hoc liquore inficere ut terribiliores hoftibus videantur. Fit interdum &
    fraus mulicribus fi
    liquorliiccumaquarofaceaautaliamifceatur, quafacicmabluuntj &fruftra adhibcntur rc-
    media, quummoraquindecimdierumfit toleranda. Vide quae diximus in Americje dcfcri-,
    ptionc lib. i. cap. xr . de Xagua arbore ex Oviedo.

    CA p. II.

    (zAraticu j^ecies, Acaiaiha.

    Raticv Brafilienfibus : Arbor triplexeft, Araticu ponhe, Araticupand, Aratkuape^


    datur etiam Araticu do mato^ id eft, fiiveftris.

    KAraticu fonhe , Arbor , caudi-


    cft
    cis & ramorum figura ac colore cor:*
    ticis ut malus Aurantia^ fed foliis,
    flore & fru^u difFerens. Folia habet
    circiter femipedem longa alternatim ,

    oppofita , elegantia , fuperius fatura-


    te viridia, crafla ad tadlum foiida, &
    peneduosdigitoslata, linguse huma-
    njefigura, &inextremitatc acumina-
    ta. Hinc inde flos provenit magnus,

    cgregius , magnitudine fuperans flo-


    rem Fritillariae , totus flavus , exterius
    compofitus e tribus foliis cordifor-
    mibus , fefquidigitumlongis, &craf
    fis inftar corticis aurantii mali, eredis,
    qu3e in fui mcdio continent alia tria
    minora & dimidiae craflitiei , quorum
    quodlibet lemiglobum excavatum re-
    fert, tria autem haec itacompofita&
    extremitatibus fibi impofita funt , ut
    globum integrum interius cavum , &
    magnitudine luglandis referant glo- :

    bus hic in cavitate fua ftamen habet


    globofum, magnitudineavellanae, lur
    teum & in ftamine apicem parvulum
    ,

    rotundum funt autem & ftamen &


    :

    apcx tuberculis exiguis luteis prsedita,


    quse videntur ut pori in cute hominis
    algentis.
    Flos dico, totus flavus, odoris fua-
    ,

    vis fed naufeabundi. Floret potifli-


    mum menfibusSeptembrijOaobri (Sc
    Novembri. Flos deciduus , fingulis enim diebus multi fe aperiunt & poft aliquot horas ,

    fponte decidunt , ftrepitumexcitantesintercadendum, quafi aliquis baciilo fcriret arborem,


    gravis enim eft flos & grandis. Florem fequitur frudus qui maturatur praefertim Deccmbri &
    lanuario.
    Noneftautemedulisnififpontedecidat, tunc enim inftar pultis eft mollis; eft autemfi-
    gurae turbinatae , quatuor autquinque digitos longus, ubipediculo adhaefit feptem autodo

    digitos crafllis in ambitu externe coloris eft ex albo&viridi mixti, velplane pallide virens,
    :

    & videtur quafi cutis e fquamis compofita eflet , ita enim lineis viridibus pallide virentesfqua-
    mJBdelineatzefunt&qujelibetharumfquamarumhabet tuberculum in medio exiguum fuf- •,

    cum , ita ut nucem pineam fere reprsefentet. Mollis eft dum fponte decidit , ita ut inftar cafei
    veterisputrididigitisdecorticatipoflit. Continet carncm five pulpam fubflavam qua; quafi
    M 3 cxpy-
    .

    GeorgIMarcgravI
    cxpyramidibusvideturcompofita.filamentis quibufdam intermixta & multis nucleisfeurc-
    cuialiquid mellis admix-
    minibus. Pulpaodorenonmalerefertmaffampanisfermentatam,
    gratus. Eo loco ubipe-
    tum: faporisexdulcifubacidi & fubacriseft, mihiingrati, fed odor
    diculoinfedit fruaus durioris carnis corpus , fuppofitorii figura , infe continet , quod feor-
    ,

    fim extrahi poteft , &


    quod comeditur pro lautiflima buccella pfFertur principaliori in menfa.
    Seminafruausfuntovalisfigurx^compreffa, magmtudine fab^e ,
    glabraacdura, colorisfla-
    vefcentis ,
    fplendentis : quodlibet pellicula alba obdudum ; intus eft nucleus albus durae fub-

    ftantise, fapore nonmale referens radiccm Heleny, ita enim in dulci amarefcit.
    PoliaAraticucommunisigneadufta & cum oleo apoftemati impofitamaturarefaciunt,
    aperiunt & optime fanant.
    Annotatio. Haud male convenit arbore, quam Oviedus lib.viil.
    cum Guanabano
    cap. 1 7. ita defcribit Gmnahmui procera eft arbor &
    :
    formofa , folia ejus Medicje mali quam ,

    Limonernm vocant, virenti: fruau pulcherrimo, mediocris Melonis magnitudine , qui ta-
    men interdum in capitis infantis cralTitudinem excrefcit. Cortex huic fruaui viridis & qui cer-
    tisquibufdamfquamisdiftinausvidetur, ut ftrobylus lenioribus tamen, neque ita tumenti- ,

    bus, quandoquidemtotuscortextenuisncquecrafriorquaminpyris.
    Caro candidiffima fa- ,

    porifque delicatiftimi qua^ facile in ore inftar cremoris kais dilfolvitur. Per
    ejus carnerii
    ,

    fparfafuntfeminamagna, cucurbitarumfeminibusaliquanto majora & nigricantia. Frigidus


    efthicfruaus&perJEftusutilis. Nametfiquis integtum Guanabanum devoret, nuUuminde
    fentietnocumentum. Infirmaeftlignimateries. Oviedm.
    Amicu pana , in arborem excrefcit haud grandem , ramis Araticu ponhe fimilibus fed fo- ,

    lianonnihildifFerunt&longefuntminora, tresautquatuor digitos longa, fefquidigitum la-


    ta, figurautfolianoftratispyri. Flosejufdem figurae
    totidem foliis conftans quot Araricu &
    ponhej fedminoreft &
    in totumluteus, fed omnia fex folia ad internam partemfanguinei

    funt coloris,c^tera in totum lutei ; nimirum ungues habent fanguineos. Plorem fequitur fm-
    minor pul-
    aus figura & confiftentia fimilis priori per maturitatem flavus (alias viridis) fed
    ,
    ,

    pam continens auream , odoris ut cafeus putridus & multos nucleos habens ex flavo albican-
    frigidam fuamqualitatem eftvene-
    tes ejufdem cum priori magnitudinis. Pruaus
    propter
    ,
    craftiflimas , longas ligno levi inftar
    natus. Profunde autem radices agit haec arbor amplas , , ,

    fagittae aut gladiorumiaus penetrare


    Suberis, ex quibus clypei formantur,Ieves enim funt nec
    poflunt. , . ,
    %c
    Semen Araticu ape figura & magnitudine convenit cum Ponhe femme , colore tantum dif-

    ferens •, eft enim coloris obfcure brunni.


    K^raticu do mato excrefcit ut Pana &
    talia fert folia. Flores credo differre.fed nthtl certt aufim

    affirmare quia AuBor hic lacunam reliquit


    oblongx figura, viridcs,qui interius finguli
    Pert fruaus congeftos,obIongos, caepje junioris
    duohabentfeminaamygdaljefigura&magnitudine, at in una extremitate acutiora , coloris
    coracini ,
    fplendentia , in quibus nucleus.
    Acaiaiba & Acaimha Brafilienfibus cujus fruaus Acaiu & vulgo Caju appellatur af-
    , ,

    furtrit in Fagi altitudinem & latc fe fpargit multis ramis


    etiam humi Polia illius funt egrcgia, , ;

    lata, verfuspediculumfaftigiata, anteriori parte


    rotunda nervo & infignibus venis praedita. ,

    , & in una umbella ad cen-


    Flofculos fert umbellatim , o^o , novem decem , juxtafe pofitos

    tum ufque conjunaos cumprimumerumpuntfuntcandidi, deinde obducuntur incarnatis


    :

    ftriis, odoris fuaviflfimi inftar Liliiconvallium: quihbet conftat quinque foliolis anguftis,
    ,

    habet ftaminulum
    acuminatis , deorfum incarnatis ut in flore Aurantiae in medio autem ,

    figura i^cujm iconem vi,


    unicum cum parvo capitello. Poft florem primo prodit caftanea renis

    defcriptione Amertc£) qua incrementum capiente inter illam &


    pediculum paulatim
    dere efi in
    excrefcit pomum oblongum ovale aut etiam rotundum, quod maturum conftat carne fpon-
    ,

    <Tiofa , fibrofa ac lenta abundat fucco dulci acido adftringente exterius autem cutis ejus fla-
    & :

    vefcit vel partim rufcfcit , vel etiam tota eft ruifa vel
    rubra in quibufdam enim arboribus fru- :

    ausrubereft&rotundus&cseterisacidior: inquibufdam oblongus & flavus ; inquibufdam


    ferrugineo colore , qui elui
    rotundus flavus fuccus autem admodum maculat linteamina
    & :

    Caftanea ut dixi renis ovilli figuram habet , te-


    non poteft donec arbores iterum floreant. , ,

    aacorticecinereo, craftb&intusfpongiofo, qui oleum in fe continet acre mordicans, &


    itautcutietiamleviter illitum ignis modo urat , & fiquis incautus dentibus comminuat ita

    labia&linguamexuritutmagnodoloreafficiantur: nucleusquoque renis figuram habet , al-


    bus,cuticulaflavaveftitus, quie feparanda optime fapit toftus & antecellit longe
    caftaneas.
    :

    igne oleum in cortice abfumatur; hmc


    Poftunt aliquot annis incorrupti confervari: uruntur ut

    malleo contunduntur & nuclei eximuntur & comeduntur. Brafilienfes


    majoris faciunt ca-

    ftaneam ad cibum quam pomum ex pomo autem exprimunt vinum :


    contundunt quippe :
    m
    mbrta-
    l

    fidere: reccns hic liquor albicat inftar kdis , poft aliquotdiesfitpaliidiof : faporiseftadftrin-
    gentis fortis
    , & inebrians.Repofitus vero femeftri fpacio degenerat in acetum , vinofo
    fapo-
    .TC in aceto adhuc perceptibili. Flbrere incipit circafinem
    menfis Augufti, maxime autem flo-
    retSeptembri, &hincflagranti{rimumfpiratodoremperfiIvas&campos.
    Quandomultum
    pluit mcnfe Augufto & Septembri pereunt flores & pauci frudus
    , nafcuntur , ut fadum anno
    &
    clD lo cxL. Novembri & Decembri,imo Januario adhuc florct: Decembri & Januario ma-

    xima eft copia fruftuum maturorum Pluviofis menribus triftes funt ha:
    :
    arbores afpcdu tune •

    enim foha flava,rutila & pallida fiunt, & maximam partem decidunt,novis
    fubnafcentibus-qux
    in quibufdam arboribus elegantis ex brumio ruffi funt
    coloris afpedu , grata hind l^tc viridia
    cvadunt.Arbor hxc vulnerata fundit gummi pellucidum confiftentia , & colore plane fimilc
    optimo gummi Arabico,in cu jus locum & fubftituitur. Brafilienfes
    annos aetatis fux per cafta-
    ncas Ca,u computant, fingulis annisUnam recondentes. Caftaneam autem vocant Acagmcayx
    & Acapm^Itmaboera. P.xLigno variafiunt, eft enimdurum: ufurpaturinftruaurafcapha-
    rum majorum quas chalupoi vocant , ad fuftentacula illa curva quai bafis
    fcaphje funt
    Non finguiis annis xque eximius proventus hujus frudus nam interdum, certx ca- pluviic
    dunt ,
    qu^ caftaneas purgant de flore & vocantur a Brafilienfibus Acajmcnipracoba
    ,

    56 G B o R G I M A Ji e © i A V I

    C A t. I I I.

    Caa-opia, Mwnduhiguam feu ,


    TPinhones. Caaguamha. Iperoha.

    CAa-o p I A Brafilienfibus , Arboi: cft haudmagna-, cortice e cinereorufefcenti , ftriis

    brunnis : ligno lento ; in multos ramos fe /pargens. Folia habct folida > inferius ex viridi
    quafi rufefcentia ,
    fuperius
    dilute Viridia & /plendentia.
    Florum illius in umbellis
    congeftorum exordia funt
    globuli brunni, magnitudine
    lcntis qui fuccedente tem-
    ,

    pore protrudunt flores,quin-


    que foliolis conftantes , ex
    Viridi flavefcentes , interius
    tomento albo veftitos & fta-
    minibus fubtilibus luteis re-
    fertos . Fioribus fuccedunt
    bacca;, primo virides , cerafi
    magnitudine,rotundiE,mQlli
    cortice tedae,qux dified:^ ex
    cortice fuo liquoris aliquid
    eleganter flavi exfudant , in-

    tra corticcm autem contine-


    tur pulpa alba conftans Me- ,

    ris cylindris , juxta fe pofiris,


    qui invicem adhcerent. In ex-
    tremitate ramorum qui flo-
    res ferunt ,
    femper duo fo-
    lia acuminata brunni coloris
    compada funt & quafi femi-
    glutinata & haftam fcu vena-
    bulum figuta referunt : qux.
    decerpta e pediculofuccum
    emittunt croceum.
    Floretpotiffimum mcnfi-
    bus Novembri &Decembri:
    lanuario &
    Februario matu-
    rsE funt baccse. Si cortexhujusarborismediusincidatur, praefertim quando incipit florcre , &:
    Unquatur per unum atque alterum diem,ex fudat lachrymam croceo-rubram quae coagulatur.
    initio mollis fedfcnfimindu8<:fcit. Convenit colore
    , confiftentia cum Guttajemi&pur- &
    gateodemmodo atque diflblvitur, eft ruflftoris paulo coloris, crocei fere tingit colorc &
    aureo paulo faturatius : diflblvitur in fpiritu vini. Lufitani vocant Goma lacra.
    MVNDVBIGVACV BrafiUcnfibus, Pinhones Lufi-
    mihi Nux_ cathartica. Arbor eft in Ficus magnitu-
    tanis,
    &
    dinem figuram excrefcenSjUgno moUi fragiU. Fo- &
    Uahabetcircaramosinordinate pofita, quodlibetfuo
    pediculo femipedem longo i.nfiftens: funtquc viridia
    ad tadum moliia, foUis Ficus aUquo modo fimiUa, fed
    non ita profunde feda , verum fubrotunda anterius &
    quafi in tres angulos definentia. Lignum & foliafun-
    dunt e latlco aquofumfuccum. Flofculos fert copio-
    fos raccmatim , parvos, quinque foliis conftantes viri-
    dibus anterius, deorfum incurvatis, in mcdio flavis fta-
    minuUs, quee decangularem ftellam referunt, fubdulcis
    odoris. Sequitur hosfrudus turbinatx figurx fcuin-
    ftar juglandis mediocris ejufdemmagnitudinis ,pri- &
    mo viridis, mox flavus ubi plene maturuit fufcus fivc ,

    niger ; finditur fpolite in tres partes , quamvis fex partibus conftet ; in quolibet frudu funt tres
    nuclcimagnitudine nuclcorum dadylorum, in tribus concameratiombus diftinai, corticc
    >
    nigro.
    ,
    ; ,

    HisToR. Plantarvm Lib. III, p7


    Rigro, corticis caftancsE crafTitic & in extremitate funt maculje alb?e ipfe nucleus amygdalae
    , :

    figura & magnitudinc albus inftar cuticUlae ovi cxterius ctiam pellicula alba obdudus dul-
    , , ,

    cis faporis inftar araygdalx Valide purgant tres aut quatuor nuclei comefti & quidcm nimis,
    ,

    fipellicula intcrior nonfeparctur^ ideo femper adimenda. Arbor facile tranfplantatur : nam
    ramus decifus & terrjE infixus^aliam arborem progenerat ; ideo adfcpes vivas faciendas circum
    hortos ufurpatur nam cito crefcunt & fruclus ferunt.
    ,

    Annotatio. Hiec Arbor in Nova Hifpania a Mexicanis vocatur -^auhayehmchtli


    quam Fr. Ximenes ita defcribit.
    Arbor ,
    inquit , quac fert pineas nuces purgatrices , eft mediocris magnitudinis , foliis gran-
    dibus inftar Lappx , quafi rotundis & angulatis frudus pene fimilis eft nucibus communibus,
    :

    continens tres nuces exiguas , fuisfeptis & cavitatibus divifas, valde fimiles pineis nucibus
    forma&medulla: verum facultatibus multum diverfis praeditae, nam fingulari virtute eva-
    cuant fuperne & inferne omncs humores , praecipue craflbs & lentos quare potifiimum ufur- :

    pantur in morbis inveteratis quinque aut feptem numero & nefcio quo myfterio aut quam
    : ,

    ob caufam etiam novem nonnihil autem ante torrenda: funt ut lenius opercntur , deinde
    , : ,

    frangendae & in vino aut aqua macerandae: funt calidae natura & pingucs. Nafcitur arborin
    regionibus calidis ut Tepeapulco & alibi. Hizcill^.

    Quumautem e Brafilia noftra accepiflem fru£tus integros&benematuros ,eosad vivum


    delineandos curavi uti hic exhibentur. Dedi autem operam ut integra vivens planta huc &
    transferretur , fed negHgentia nautarum in itinere exaruit; pervenerunttamenadmefolia&
    flofculi exficcati folia conveniunt cum defcriptione Audoris noftri flofculi ita contradi
    :

    erantutformadignofcinonpoflet. ScribebatautemAmicus qui plantam mittebat Plantam :

    hanc ubi a radice duos aut tres pedes afcenderit, nifi putatione corrigatur fe inftar fruticis
    Ipargereinramosnequeinaltumfeattollere: corticem Stolonum minorum arborumefle &
    quidem viridem &
    glabrum adultiorum vero arborum efle fcabrum fiffum folia confu- & :

    fim & confertim ramis adnafci , fuperiori quidcm parte intenfe , inferiore pallide virenfia
    utraque laevia &
    minime villofa, &quinqueutplurimumvenisdiftin£ta: Florem emergere e
    fummitate Stolonum , exiguum &
    coloris herbacei, conftantem fex foliolis &inmedio ali-
    quot ftaminibus itidem virentibus. Licet autem flores confertim interdum quadraginta aut &
    quinquaginta jiumero prodeant , tamen raro fiipra duos aut tres fruftus producere. Radix
    crafla eft & pene inftar Bryoniae , verum lignofa &
    reda defcendens in terram in adultioribus :

    arboribusinterdumadquatuor &plurespalmos. Porro frudus in Brafilia raro fupratresnu-


    cleos fimul exhibent ut mirum videri poflit in Nova Hifpania ad novem exhiberi , nifi vis
    :

    eorum plurimum Ex omnibus autem quas Audores hi produnt liquido


    toftura illa corrigatur.
    patet cum fumma cautione exhibendum efle hoc purgans medicamentum,& fummam effe ha-
    bcndam rationem aetatis & virium iilorum quibus datur.
    Caagvacviba Brafilienfibus Arbor parva eredo caudice aflurgens haud craflo ta-
    : , ,

    men & fine ramis fuperius autem ingentibus veftitur foliis copiofis fefquipedemlohgis plus
    5
    ,
    ,

    quampedemlatis, cum infignibus venis adtaftummollibus &hirfutis , fuperne viridioribus


    ,

    quam inferne. Flores fert parvos umbellatim congeftos floribus Tiliae fimiles , albos , qiiin- ,

    que foliis conftantes & in medio habentes umbelicum luteum , odorem quoque florum Tilije.
    Cortex arboris cinereus lignum fragile. Fruftusjnaturus eft niger qui ab avibus comeditur.
    , ,

    Iperoba Brafilienfibus Arbor cortice cinereo : pundulis albis variegato: Folia fert &
    craflTiufcula fere fimilia foliis Tremulae noftratis , ex viridi cinerei coloris in quolibet pedicu- ,

    lo duosauttres digitos longo, tria more phafeolorum appofita. Lignum arboris albumin-
    ftarBetuIx, advariautile.

    N Cap.
    ,,

    9S
    GeorgI MarcgravI
    Cap. IV.

    ^apiaJckariba cujus xejinayocatur Icica, Ibira. Andira Ibiariba.3\(hua.

    A Brafilienfibus Arbor hxc in Fagi aut Quercus altitu^inem affurgit


    cortice

    T Ap I

    cinereo ; &
    multos habet ramos
    via, fptendentia, fupernefaturatius,
    folia autem
    :

    in quolibet pediculo tria fibi


    :
    oppofita
    laevi,

    , Ix-
    :

    inferius dilutius virentia ,


    quatuor
    aut fex digitos longa. In extremita-
    tibus ramorum ododecim ,
    vigin-

    ti, trigintaaut plurcs pedicuU {imt


    cerafmi, in quibus fingulis flos con-
    ftans quatuor foliolis albis ,
    digi-

    tum longis,
    quodlibet habet fuum
    petiolum, digitum ferc longum,
    figuraferri venabuli & nervum fe-
    cundum longitudinem ac venulas
    obliquas vircfcentes , utfoUa alicu-
    jus arboris , & cum his alternatim

    pofita quatuor foliola breviavire-


    fcentia-, inter omniahaic enafcun-
    tur Staminulamulta fubruffa circi-
    terfefquidigitum longa: in medio
    denique horum eJrumpit pediculus
    duos aut femidigitum longus. Fru-
    dum fert rotmidum , magnitudine
    mediocris pomi ,
    qui quando ma-
    turuit flavus inftar aurantii , ac cor-

    ticem illi a:qualem habens interius :

    autem plenus eft lapillis duris ma-


    gnitudine feminis ceraforum , ob-
    longis, riavis-, & nucleum conti-

    nentibus album. Circa lapides au-


    tem eft pulpa alba , mollis , dulcis,

    faporis ac naufeabundi odoris.Edu-


    lis ^ftfruaus. Lignumhujusarbo-
    ris fragile, meduUa alba Sambucina.
    Folia hujus arboris contufa excel-
    lentiflimumfuntremedium contra*
    malum hic perfamiliare quod vocant Bkhos decu,{i exterius applicentur. —
    IcicARiBA Brafilienfibus ,
    '
    ^
    cujusrefina vocatur Tcica: Arbor
    eft alta , caudice haud ita craflb
    cortice glabro &
    gryfeo. Crefcit
    fere ad modum F agi. Folia fcrt in
    ramuUs,duo femper fibi oppofita,
    & tertium folitarium in fine , qui-
    damramuli habent fex, bina fibi

    oppofita, & duo in fine , interdum


    ducj vel tria paria in uno ramulo
    oppofita & unum in fine : pyri fo-
    liis fimilia,tres digitos longa,ante-
    riusacuminata, inftar pergameni
    crafla, Lxte viridia, fplendentia,
    nervo fecundum longitudinem &
    venis oblique difcurrentibus. In
    ramis ubi ramuli foliorum oriun-
    tur , proveniunt copiofi flofculi
    racematim feu verticillatim con-
    gefti, piane parvuli,quatuor folio-
    HlsTOH. PlaNTARVM L i B. 1 1 I.
    99
    lisviridibuseonftantes ,figum: foliola autemilla viridiain a.mbitu alba lincola funt
    ftcllulas

    Circunidata &: in medio floris funt aliquot ftaminula flavefccntia. Poft florcm fcquitur fru-
    ,

    ctus niac;nitudinc & figura olivx , coloris mali granati habens intus pulpam odorifcrani , ut
    , ,

    cft lachryma arboris. Cortcx quippe vulneratus una noftc flindit refinam odoratiffimaai;,

    odoris inftar Ancthi reccntis contufi quae poftridie colligipotcft, Lufitani vocant Almecc-
    ,

    ^am, id cft Maftichen. Corticcm cxterioremnon incifum ii manu mulceas paululum , mox
    ,

    infigncm fpargit odorem. Refina confiftentiam habetmanna:, coloriscx viridi pallidc fla-
    vcfccntis, ac comraodc tradari manibus poteft infignis eftadvulnera capitis 6c ad omnia
    :

    qua; gummi Elcmi ufurpatur.


    Annotatio. Eademarbor autvalde Ximene. Hmf^Jlxochitij
    fimilisdefcribitura Fr.
    Liquidambar,
    ,inquit, quamaliivocantv^»'(f//-/>M;2, cftarbor mediocris, fimilisiliiqua; fcrt
    truncum habet Ixvem & rcdum, extcriore parte obfcure vircntem interiori candidum froii- ,

    dcs ferratas & acutas , fimilcs bafilico : flofculos paUidos ad oram flavefcentcs faporc juxta &
    odorc fimiks Anctho & iifdcm viribus pollcntcs : efticaciae quoque majoris & nonnihilad-
    Nafciturlocis calidioribus Cuernavacss, e ramufcuUs tcrras inditis facihpropa-
    ft:ringentcs, ,

    ginc. Calida cft &


    licca quafi in tertio gradu folia illius confrieata
    : emplaftri modo appli- &
    catapclluntrigores&frigorafebrium. Corticum decodum provocat urinam fudorem: &
    apcritoppilationes: fmatquartanam: movet menfes: corroborat cor: diflblvit tumores&
    apoftemata tollit cruditatcs , juvat vcntriculum
    , : &
    vapor decodi curat morfus fcorpionum.
    Ex hac arbore cxfudat refina quacdam (fivc gummi) odorifcra divcrfa tamen ab illa quge ema-,

    nat cx arborc in Florida naf^cnte, qiise foeniculum rcdolct atque ab Hilpanis ufurpatur iiib no-
    mineSaflafras. H&cilk.
    Affcrturhaecrefinae NovaHifpaniamagnacopia, atque etiam ad eundemmodumcolli-
    gituriiiBrafilia, jucundiodoris.
    Ibira Braiilicnfibus \
    ArborBctuliEfiguracrcfccnSjCorticefiifco&pundulisalbisnota-
    to ligno lcnto, cortice tenuif-
    : &
    fimo. In ramis ramulos alterna-
    tirh pofitos habet,^ liov^Ti folia
    itidein oppofita , tres circiter di-
    gitos lohga, angufta ^ acuminata^,
    figura foliorum Salicis, fuperhe
    faturate viridia, glabra, fplcnden-
    tia , inferne cincrea & mollibus
    pilis cinereis quafi lanugine te-
    £ta : quae ftantia in arbore deor-
    fum fe inclinant. Elorcs fert al-
    bos , fex oblongis foliis conftan-
    tes , odoratos ad fingula paria,

    folioriim binos. Frudus eftova-


    lis,&magnitudineavcllanae: fa-
    poris aromatici ac acrisquiloco
    piperis in cibis ufurpatur ficca- .

    tus & in pulverem rcdaftus.


    Ha-
    bet cnim infignem vimaromati-
    cam nec ita acris eft ut Pimentd.
    ,

    Cortex arboris detradus loco


    funium ufurpatur , cft cnim len-
    tiflimus. Ex eodcm ctiam fiunt
    funicuU fulfurarii ad fclopeta ex-
    plodendaneceflTarii. Quandode-
    trahitur albus eft , feparato exte-
    riori fufco, & ftatimfit rufefceas'
    quadrante horje.
    Florctmenfe Februario.
    Annotatio. Ha;c arbor
    videtureflle eadem cum illaNo-
    V£e Hiipanix , quam Fr. Ximenes
    itadefcribit: ftdehuayofatli cftarborfrondibusLinidnis, inferioripartecandidis&villofis,
    fuperioriinciinantibus ad nigrum. Fertflores candidos
    minutos frudumqiie exiguum , ro- & :

    tundum, odoratufn&acfisfaporis, quique eundem faporcm obtinet cuw caryophillis, ita


    2 MtiU N
    loo GeoRcI MarCgrayI
    ut vicem fupplere fi opus fit poflent , non folum in cibis fed & medicamentis cor-
    illoruiri , ,
    :

    tices trunci minus caicfaciunt , licet nonnihil amaricent minime autem folia, licet odore pa- :

    rum differant a corticibus. Cortex contufus & quantitate duarum dragmarum hauftus fertur
    effe infigne remedium adverfus fanguinolentas alvi dejediones. Nafcitur in collibus Huit Un-
    ffo. Haecille.
    Andira Ibiariba Arbor eft cujus tamen
    Bpfiiienfibus ; Angelim vulgo Lufitanis :

    caudicem ramos , ,folia &


    non defcribit. Fru£lum fertfigura juglandis , ovi gallina-
    flores Auctor
    cei magnitudine &
    corticeejufoiodi viridi , qui unolatere quafi futuram monftrat: cortex
    ,

    dilfedus magnum nucleum ex albo flavefccntem continet , non edulemfed venenofiam.


    Lignum arboris ufurpatur ad varias res faciendas in aedibus. Ferx admodum pinguefcunt
    efuhujusfrudus. Iconemhujus arborisdabit D. Guilhelmus Pifo, & plura de illius facul-
    tatibus. ^ >
    •

    N H v A Brafilienfibus ; Arbor alta , cortice gryfeo , fupcrius in multos ramos contortos feu
    nodofos expanfa. Inramis habet ramulos alternatirn oppofitosuti& folia in ramulis oppo-
    fita ac unicum in extremitate (nimirum in quolibet duo aut tria paria foliorum & quintum

    vel feptimumfolitarium ) oblonga , fiaperne faturate viridia , inferne dilutiora & nervo ac ve-
    nis obliquis confpicua brevi pediculo infiftentia. Florem producit quem tamen Auctor non
    ,
    ,

    defignat ; Frudum fert globuli luforii magnitudine, rotundum, albefcentem , brevi petiolo in-
    nitentem cuticula palUda , carne alba , faporis fubamari intus autem habet lapidem durum,
    , :

    oblongum, fufcefcentera matarus decidit, colligitur comeditur. : &


    Cap. V.

    Cehipra, labotapita. letaiba.Ibaree. Ibirapitanga. Camacari.


    Taco caatifiQa.
    d
    EB I p I R A BrafiHenfibus ; Arbor eft grandis & ramofa , qua^ lignum habet durum , ad-
    C''lpe£hi fere fimile fagino, ex
    quo rotiEmachinarum & curruum
    fabricantur: cortice gryfeo cum
    flifcomixto. Inramishabetramu-
    los alternatim fibi oppofitos, inter-
    vallo femipedis fere , in quibus al-
    ternatim vel etiam direde fibi op-
    ponuntur fofiaparva, duos digitos
    circiter longa & duas tertias par- ,

    tes digiti lata , ubi latiffima , figura


    fimiliafoliis Buxi, fupernefatura-
    teviridia, & Iplendentia , infcrne
    quafi cinerefcentia, nervo fecun-
    dum longitudinem, & venis minu-
    tiffimis reliquis praedita.Flores fert
    copiofilfimos , in quolibet ramulo
    quindecim , viginti & plures , fuo
    quoflibet pediculo brevi infiden-
    tes, magnitudine florum pomo-
    rum autpaulo majores quinque
    , ,

    foliis conftantes qua; prodeunt ex


    nigro calice illique infident. Duo
    folia floris majora funt & propc
    haec o£l:o aut novem parvula fta-
    mina alba apicibus nigricantibus.
    Florisfoliis decidentibus nafcitur
    e medio filiquula , ex viridi fubfla-
    vefcens , in qua femen continetur.
    Foliola floris omnia funt corruga-
    ta ut pannus Goflypinus Lufitanus.
    Color illorCi dilute caeruleus cum
    albo ; fuperius folium prope floris

    calicem maculam habet rufefcentcm, & cft inodoms


    Arbor
    , , ,
    :

    HisTOR. Plantarvm Lib. IIL to%


    Arbof Ixti quando floret,nimirum menfibus Oftobri & Novembri.
    Jabotapita Brafilienfibus. Arbor cortice gryfeo insequali ligno molli & lento FerC
    , , :

    folia pyri foliis quodammodo fimilia j


    alternatim oppofita, dilute viridia; & in
    certis ramulis
    copiofos flofculos race-
    matim congeftos , pediculo fuo inni-
    xos , quinque foliolis conftantes flavis
    & ftaminulo craftb luteo, figura florum
    Keyri & odoris fuavioris quam
    , illi,

    Iruftus quoque provenit racematim


    nimirum in quolibet pediculo bacca
    magnitudinenuclei cerafini conica fe*. ,

    re vel quafi triangularis ; cuilibet auteni


    baccae, alix duae, tres, quatuor,quinque
    infidentfine pediculis , ovales , ejufdem
    cummfenoremagnitudinis, omnes coloris nigri , ut myrtilli noftrates, & eodem modo tin-
    gentes , carent acinis , & funt faporis adftringentis. Floret Decembri & Tanuarii initio , matu«
    ratfrudum Martio & Aprili.
    J
    B T A I B A Brafilienfibus Arbor cujus
    , & frudus ab ipfis vocatur leta^a. Caudicem folia ,

    ^ fiores non invenio ab Au5hre


    nofiro defcriptos : Ex icone tamen.
    folia cognofcipoffunt.
    Frudumfert in filiquis, qua-
    tuoraut quinque digitos longis,
    duos latis, compreftis , quodan>
    modo duris, coloris faturate epa-
    tici & fplendentis. Frada fiiiqua
    feu malleo contufa continet in
    fe fubftantiam farinaceam , fila-
    mentofam, pallide fubincarna-
    tam, ta61:umoUiftimam,referen-.
    tem farinam filigineam levitei:
    humedatam , quasquc pultefce-,
    reincepit, faporis alioquin fari-
    nacei &
    fubdulcis. Huic autem
    fubftantise tres aut quatuor lapi-
    des , magnitudine dadylorum
    funt involuti figurae ovalis , fed
    ,

    in duobus lateribus comprefli


    duri,glabri, coloris caftanei: Pul-
    pa comeditur cruda, eftque fapo-s
    ris haud contemnendi.
    • HjEC arbor dat refinam odori-
    feram 3 quam Brafilienfes vocant
    letica cica , Lufitani vero Antmey
    quia fimilis & Animae quse ex \w-
    dia Occidentali aff^ertur.
    Lignum ejus valde durum u-
    Turpatur ad trabes aedificiorum
    atque axes machinarum.
    Plura de hac arbore Refin^ &
    difta invenies a D. VVilhelmo
    Pifone cui
    , &
    haec Icon debetur.
    IB I RAEE Brafilienfibus ; Arbor cortice gryfeo , glabro : folia habet inordinate pofita , \x^
    te viridia , fimilia foliis cerafi noftratis acidae , fed non ferrata. Reliqua apudAucforem
    nofirum
    ^(f/^fr^^^/^^-jfedhancutcunquedefcripfi , Americ.lib. xv^cap.p. fubnomine HivoraeQx
    Joan.
    Lerio. Cortexeft, inquit, femidigitali craftitudine, faporegratuspr^fertimrecenter
    detra<.
    ftus, SpeciesGuajaciquantumaccepi a duobus Pharmacopeis qui nobifcum mare tranfie-
    rant. Eaque barbari utuntur adverfus luem veneream.
    Ibirapitanga Brafilicnfibus , Lufitanis Fao Brafd : Arbor fatis alta , cortice fufco
    N I brevi-
    ; &

    GfiORGlMARCOj^AVl
    brcvibus fpinis armato ramis alternatimoppolltis, inquibus^ramuiiitidemoppofiti, uti
    :

    & folia adeundemmodumj inxqua-


    lia nimirum paria in quolibet raraulo
    eirciter digltiim longa, figura Buxi fo
    -

    iiisfimilia, craftiufcula, faturate viri-


    dia, fplendentia, fine petiolis ramulis
    innitentia & quidem non extremitate
    fjLixmcdiofolii refpondet , fed verftis
    altcrutrum latus. Hinc inde etiam in
    ramis prodeunt ramuli fefquidigitum ,

    & amplius longi , multis floribus quafi


    inluium congeftis onufti, pediculis fe-
    midigitiui» longis infiftentes quinque ,

    foliolis conftantes, quatuor vulgaritcr


    cavis & quinto rcpando,quod rubrum
    &in cxtremitatefua flavum , reliqua
    flava duo repanda proxima ungues
    ,

    habent rubros; in medio ftaminula fia-


    vo-pallida, apicibus flavefcentibus. O-
    dorisejufdem, atfragrantioris , cujus
    Liiium coiWallium. Sequuntur flores
    filiqux , oblongse , duorum circiter di-
    gitorum ,
    plane comprefioe , exterius
    acule- tJE obfcure fufc3& , nihil in fe
    ,

    continentes. FloretDecembri. Circa


    Alagoa & alibi frequens.

    taouam vocant Oihuracfuam, Mexicani ^ammoM huitlquahUnl ,


    mp^maiitcmBr^Pi
    eft frutex fpinofus. agens radices
    candidas &
    furculofas: e quibus prodcunt trunci exterius ver^

    oentes ad colorem rofllmi, interius faturate


    rubentes , contorti ; pleni foliis pene figura cor- &
    Nafcitur la
    dis cum multis venuUs , qux orbiculatim difcurrunt a medio fohorum ad oras.
    ubi & dua. ejus rcpenuntur fpe-
    repiombus frigidis, planis, atque montuofis Mechoacan :
    ali^e

    quarumunamvocantP/W«^^' alteram /..^^^. Eft fapore adftrmgcnti fngida


    cies,
    verumcolorem coccineum: decodumilliUs primo fitfulvum , &
    ficcJ tinonntilliusligno
    minium sequet. Lignum cft in^
    mox rubrum Et fi addas ahimen tam elegantis coloris fit ut
    :

    gidum,mitigatfebres,reftringit&corroborat. j n. ,
    craffo plerumque redo,
    ,

    CALAcaRi BrafiUenfibus:-Arboralta, caudice tamen haud


    longa&laurinishaud abfimilia, fupermsfatu-
    corticegryfeo: foUafertalternatimappofita,
    tateviridiaatquefplendentia, inferiusdilutoria. ^ cr , . ,
    valde glutmofa pauliim rufcfccns,
    Arborishiftus corticeincifo, eflluitlachfynlaUquida,
    adverfus vermiculos pedum , ilUnendo. Lignum arbori*
    nuUius odoris manifefti. Vtuntur ea
    fiavefcit,&ciftcE,quibusfaccharumimpomtur,exflloconficmntur.
    {cuju^neccaudtcemnecfohanecfioresab Au^o^
    Paco CAATIN6 a Brafilienfibus, Arbor,
    congeftos , novem aut deccm digitos longam ina-
    redercripiosmvem.) Eruaijs fert in uvam
    .

    snitudinc cerafi filveftris , nigri coloris


    , &
    nucleo cerafino , adftrmgentis faporis j ^ columbis
    ufurpantur ad tingcndiun colore cxruleo: pofluntau-
    fvidedevoramr, ab hominibus non :

    tembaccjeficcari&diuconfervari. l
    cum iUa quam Fr. Ximcnes appellat Guayaba-
    A N N o T A T I o. Videri poflet eadem arbor quia flhus fruaum edulem
    r.;^^&inInfulaHifpanioladiciH«^^r/.;^fcribit; verum ambigo
    S noftcrhunc ab homimbus edi negat , cum
    oiS ut parum admodum
    Oviedus teftetur, fruam tam grandia eflc
    edulis carnis habeat, fieri poteft ut fruftus
    Paco Caatmga cdulis qui-
    Amencx
    demfitrmnamenappetaturabhominibtisobcaufamillam. Videqua^mDefcnpt.
    de Guayabara diximus.
    C A p. VL
    (^Mamaoeira mas & fcemma. Vrucuri Iba.

    vulgo Papay, cujus fruaum vocantj^^^^^a Ltifitani


    MAmAoe RA 1 Brafilienfibus;
    fiaura,quiaMamm^inftarpendetinarbore:Duxc,usrcpcriunturfpecies,Mas&to-
    mina. Masi biauein filvisobvia, foemina
    haud ita frequens. & in homs tantumabundat

    /
    HisTOR. Plantarvm
    Lib, III, 103
    Masaflurgitinaltitudinemviginti& pliirum pedum; inambitucraflTitiecirciterduorLuiipe-
    dum. Cortex cinereus , fatis licvis , & uglandini
    j

    aemulus in fummitate autcm ubi


    , folia circum-
    ftant, aliquantulum rufFus. Folia autem ubique
    erumpunt circa caudiccm , fcd a terra ad medie-
    tatem altitudinis ftatim abfcinduntur in juniori-
    bus, reliqua medietas ufque ad fummum
    foliis ve-
    ftitarelinquitur. Quodlibct folium infidet
    fuo
    pediculo rotundo , cavo , rufcfcenti , fatis craffo,
    fere direde a. caudice extenfo furfum ,quoque &:
    deorfumvergenti, unnm, duos,atque etiam duos
    l&femispedes longo. Folium autem quafi cen^
    trofuo infidet pediculo , orbiculare pcdem la-
    '

    tum , fed in fex vel feptem lacinias diifedum &c


    5
    ^quxlibet lacinia iterum feptem habet incifuras,
    itaut eleganterfint diffeda & liEteviridia. Infi^
    milibus pedicuiis provenit & flos: talis autem ma,
    jor pediculus difpefcitur in plures ramulos, in
    qiJi^
    busmultifloresoblongi, fuobrevi pediculo infi-
    ftentes, quinquefoliis incurvatisconftantes,
    co^
    loris pallide flavi , quafi e cera eflent
    fadi ; in me.
    dioftatftamenpallide flavum. FIos inodorus &
    decidit, raro fuccedente fruau , nifi arbor fit
    & duorum aut trium annorum- Fal-
    tranfplantata
    fum porro mares non ferre fruaum uti & foemi» ,

    nam non ferrc fruaum nifi mas adftet , contra-


    rium enim me multiplex experientia docuit fru- :

    dus vero maris quando nafcitur pediculo illo lon-


    go pendulus eft deorfum verfus, figura fimilis fru-
    fceminis , fed plerumque minor & exterius
    ftriatusquafipepo, nimirum quinque ftriis fecundum longitudinem , &
    quinqueminuspro-
    fundis alternatim pofitis ita ut non male referat marfupium quale
    ,
    , foemin^ geftant in Mifiiia
    Interius carnem & femina habet ut foemina fed non itaflavam aut
    , bonam. Immaturi frudus
    copiofe ladeum fuccum de fe fundunt. Lignum arboris fragile & molle
    , turgetque eodem la-
    £teo fucco , ingrati & acerbi faporis.
    CHamaoeira fcemina fimilis mari caudice & foliis , fedutplurimummajoribus nequepe-
    ;
    diculifoliorumfuntruffi,fcd virides. Floresfertnonin pe-
    diculislongis, fed adipfum caudicem, ubipediculifolio-
    rum inferuntur.- FIos eft magnitudine floris Gladioli , con-
    ftans quinque foliis flavis, fupra duos digitos
    longis, vix ter-
    tiam partem digiti latis, inftar liguljE anguftis, hxc deorfum
    retrorfum contorta , quafi e cera fafta eflbnt; in medio
    fta-
    men ovale , pallide flavum , magnitudine nuclei pruni cui ,

    infidet corona egregia, flava, figurjE fere ut illud genus fun-


    gorum quod Zeigenbart vocant. FIos dulcem odorem fun-
    ditinftar Liliiconvallium, fed non ita fortem. E medio
    cujuflibetflorisnafcitur frudus; nec folia floris decidunt
    3ntequamfruausjuglandismagnitudinemhabeat,manen-
    te quoque ad tempus ftamine floris in umbelico frudus. Frudus ita caudici adnati ad exortum
    pediculoruin foliorum referunt mammas , undenomen meruerunt apud Lufitanos
    ,
    magni. :

    tudinemacquiritpyricotoneiautvulgaris melonis , &


    ejufdemfigurie immaturus eft viridis :

    & incifus exfudat lac maturus ex viridi flavus , carne lutea inftar nielonum
    :
    , cortex eodem &
    modofeparatur & frudus dividitur , quiinmediopuIpjECopiofahabet grana unusnimirum
    ,

    fruaus viginti aut triginta fjpra centum &


    plura ovalis figuric, magnitudine coriandri in fu-
    ,
    ,

    perncie rugofa, fufca, nucleo intus albo faporis funt hxc grana ejufdem cum
    :
    Nafturao aqua-
    tico noftrate includunturque pelliculx tenui fplendeiiti qu.x detrahenda
    , , 5 eft , fi quis femina
    veiit fervare. Pulpa eadem eft quoe melonum colore &
    fapore , fcd inferior. Frudus crudus
    edi poteft , fed ut plurimum folus aut cum carnibus coquitur non magni
    autem fit ob abun-
    :

    dantiam. Si quis frudum immaturum decerptum abfcondat in arena fub dio


    ftatim maturefcit
    &fitflavus. Arbortotoannofrudibus onufta cernitur, &femperetiamfloret. Exquolibet

    femine
    ;,

    GeorgI MarcgrayI
    femine annuo fpatio habetur arbor fruftifera nulla autem
    durat ultra quatuor annos. Signum
    :

    prognofticonmortis eft , quod cacumen ejus fponte corrumpatur , illam enim corruptionem

    fequiturtotalisinteritus. Raro reperitur arbor liabens plusquamunum aut alterum ramum,

    maxima pars caret ramis atque ita fpeciofiores funt.


    ,

    A N N o T A T o. Fr Ximenes. Papaya eft arbor mediocris


    I . ,
    quse fert fplia grandia & fimi-
    liaficulneis, cum quibufdam angulis fruftum magnum crafliufculum , grati quidemfa- &
    poris, fednonfatisprobinutrimcnti. Efrudu antequammaturuerit falit quidam liquoruti-

    liffuTius contra impetiginem: fuccus autemqui e maturo exprimitur , mitigat dolores ven-

    tris. Nafcitur in Infula Hiipaniola & regionibus


    calidis Novae Hifpanx , uti Cuernavaca, Tla-

    quiltenango & Yoatepec. E fruftu adhuc immaturo folent conficere confervam , quss mirifi-
    cetemperatimmodicumcorporisieftum, &recreatcor cujusrei fjepe experimentum cepi :

    in noftro Hofpitali Guaftepec. H£c ille. Accepi i quodam amico (^ui aliquandiu vixeratin In-
    fula Tabago ubi hxc planta frequens , ut plurimum uno anno adolefcere
    frudus ferre affur- & :

    (^creautem adaltitudinem quindecim & non raro viginti palmorum, craffitudine pcnehu-

    mana: caudicemautemilliuselfefpongiofum&moniorem, fmeramis, tantumque in fum-


    mitatefoliiseflecoronatum; fruftusenafciexipfocaudiceorbiculares , fapore valde fimiles
    meloni, &intus refertos granulis siigris fapore fmapi credi deniqueleniteralvumlaxarej : &
    frudtum interdum pendere quindecim libras.
    Vrvcvri Iba Brafilienfibus Palmie fpecies eft per omnia dadylo fimilis , excepta ma-
    :

    gnitudine, &quodfoIia non fintfpinofa. Flos utLocara: Fruftus (qui&UrucurivocatUr)


    fert racematim ut Pindoba quilibet autem habet magnitudinem pruni , lutea cuticula & pul-
    :

    paluteafilamentofaconftans pauca, dulci: intus continet lapidem duruni, inquonucleus


    candidus, edulis quiiibet frudus infidet cupulx fquamofa;. Ex cortiee nuclei appUcato tu-
    :

    bulofit inftrumentumad petifumum hauriendum.


    Ex ligno hujus arboris csefo & contufo (namfilamentofum plane eft) fit fine alia opera fa-,
    rina,quamvocant/='^r/;?-&4^o Lufitani & Brafilienfes Urucuri-vi qua utuntur in defedu
    Farinhje de Mandioca & eft coloris rufefcentis. Rami hujus arboris feu folia ferviunt ad te-
    ,

    gendas cafas & advinciendum funt enimlenta, ideoque magno ufui funt itinerantibus. Ex
    ,

    frudu fit oleum uti e fru£tu Pindoba.


    In ipfa arbore nafcitur polypodium, Caraguata,qu3e aquam praebet ad bibendum> vocatur k
    Brafilienfibus , quamdefcripfi inter Herbas.

    •
    C A p. V 11.
    ^uayaba. Araca-iha, Cjonandma.

    GUayaba: Belgis ^^jatiatt-p^ereit , ob nucleos quos continet & ruborem pulpse.

    ArborinMalusfiguram excrefcit &inpIurimos fe difflmdit ramos. Cortex illius laevis

    eft, palhdus, inftar corticis Aceiris. oppofita in breviflimis pediculis , quas


    Folia fert bina fibi

    prsedita funt nervo &


    venis parallelis lunaribus oblique difcurrentibus valde confpicuis ; ad &
    ta£tum dura , foliis Fagi feu rcftius Hanenbuche noftratis quodam modo fimilia ; inferius au-
    tem venje protubcrant ,
    fuperius profundae funt , & quafi rugofa apparent folia. Eft autem
    quodhbet folium fuperius pallide viride & fplendens quodammodo , inferius non fplcndens
    duos veltres digitos longum unum vel fefquidigitum latum. In exortu porro binorum folio-
    ,

    rum, aliuspediculusbrcviorenafcitur qui florem fert magnitudine floris Cotonei, quinque


    foliis albis conftantem ac in medio multaftaminula villofa alba habentcm
    ,
    figura criftae pa- ,

    vonum. Florem fequitur fruftus magnitudinc & figura pomi noftratis oblongiufculus pau-
    , ,

    lo, cortice parum rugofo ac cum maturuit ex viridi flavefcente pulpa quafi fanguipe juxta in :

    albo-pallido continetque multos lapides granatorum aut mefpflorum inftar qui una come-
    ,
    ,

    duntur , funt enim parvi , gratique faporis frudus. Triplicem autem habet faporem & tot di-
    verfas etiam facultates nam cum maturus quidem non tamen flavefcens nec mollis
    : , , hinc fa-
    poriseftaufteriufculi, adftringentifque quidem eft non tamen moUis plane
    : quando flavus ,

    tum bcne fapit & medi^ naturs eft imo hinc optimus tam crudus quani coftus quando de-
    , :

    iiiquepleneflavus&mollis, tuncodorem &faporemhabet dulceminftar fruausrubildasi,


    ac comi^us movet alvum, nec ita falubris eft fi paulo largius fumatur nam & tunc in ipfo ver- ,

    mes generantur & faciilime corrmnpitur. Radix hujus arboris quinque aut fex ulnarum lon-
    gitudinem fxpe fuperat exterius cuticula rufi^a inftar avellanae praedita , interius tota alba , fuc-
    ,

    culenta ac fubdulcis. Hsec in aqua cofta ac pota mirifice medetur dy fenteriae.


    Hjecarbornon eft naturalis hujus terrae, fed aliunde ex America fcptentrionali & Peru
    traduda. Nam primo unica fuit allata, dein aves comederunt fruaus , & cumexcrementis
    grana
    H I s T o R. Plantarvm L 1 b. III. to$
    granafmaus reddidenmt , ex quibus multae natac & ininfinitum audae arbores , ut jam niillum
    plantarium inveniatiir ubi non exftet.
    Annotatio. Ximenes. X^/xor^?// (quani indigcnaE Inftilx HifpaniolK voeabanc
    Fr.
    Gmyaho, eft &
    ab Hifpanis fimilitcr vocatur Guajabo. Tres illius reperiuntur fpe"
    arbor grandis,
    ciesj deunahicnonagemus: reliquarum prima eft foliis aurantijE, fcd minoribus & villofis^
    floribus candidis frudu rotundo & pleno granulis inftar ficuum, unde illi nomen natum quod
    ,

    fonatfrudum arenofum folia funt acida, adftringentia & valde odorata, fanant fcabiem, & fo-
    :

    lent illis uti in balneis :


    cortex eft frigidus & ficcus & valde aftringens
    decoaimi illius difcutit 5

    inflaturas crurum & fanatplagas fiftulofas quoque volunt mederi & ventris dolores
    ; furditati
    tollere, propter facultates quafdam occultas qujEin illo oWervantur. Fruaus eftcalidus&
    ficcus,praecipuepars 5)us exterior qua;folida,naminteriorteneraeft & caloris moderati, redo-
    lens quodammodo cimices , nihilo tamen minus menfis infertur & a plurimis cum voluptate
    guftatur , licet non omnibus ex aequo conveniat. Sunt qui concodionem adjuvare dicant &
    ventricuium calefacere, e caufa frigida languidum. Secunda Ipecies fert frudus longe majores
    nequetammaleolentes,itaquedelicatiorescenfentur: foliailliusfunt virentia inftar Auran-
    tiae. Nafcuntur locis calidis, montofis atque planis, praecipue in Cuernavaca toto Marchio- &
    natu^ubipalfmiobvixfunt. Efoiiisutriufquefitfyrupus utililfimus advcrfus alvi fluxum, &
    tam efficax quam rofarum ficcarum ; componitur hoc modo Sumunt foliorum fex libras : &
    probe contufa macerant per noftcm in duodecim quartillis aquae , dein ad ignem tertiam par-
    temexcoquunt&percolant, additifquefexlibris optimi facchari , eoufque coquunt donec
    confiftentiamfyrupiacquirat, de <:^uotantum fumitur quantum opus eftpro rarione legro-
    rum. H£C ille. Oviedus lib. vi 1 1 . cap. 1 9. hanc plantam ita defcribit. Eft arbor grandis , fo-
    liis aurantiae , fed rarioribus ramis & magis fparfis , frondibus quoquc haud ita virentibus for- ,

    maque magis accedentibus ad Lauri folia , nifi quod latiora fint , crafliora, & venis magis tur-
    gidis.Dua;funtlpecies, fedutraquefertfrudusinftarpomorum, alios oblongos, aUoscar-
    ne rubra , alios candida , omnes cortice viridi aut flavo ubi plene maturucrint verum quia :

    &
    maturi fapore funt ingratiore vermibus obnoxii , ut plurimum virides carpuntur intus funt :

    folidi, in quatuor partes veluti divifi , quibus & granula quaedam duriflima continentur : in fa-
    ftigio habet frudus coronam fo-
    liorum minutorum quie facilc
    excidunt. Meminit & Gomara &:
    Monardes apud Clufium Ico- .

    nem ab Hifpano acceptam cdidi


    InHiftor. Americ^ lib. v. cap. 3.
    a.ccepi deinde ramulum cum fo-^
    liis & frudibus verum immatu- ,

    ris & deprehendi folia bene ex-


    :

    preffa & dcfcripta abO vicdo: fru--

    ftus autem coronas habebant,fcd


    foliola jamexciderant, neq;fru-
    £tuUm fubftantiam potuidigno^
    fcere,quia erant penitus ficcati &:
    contra£li.
    Araca Iba Brafilienfibiis:
    cujus frudus appellatur Araca-
    guacu:, haecarborfimiliseftGua-
    yabo figura cortice atque ligno:,

    fed folia difFerunt qux tamen ah :

    AuBore mjiro dejcnpta non mvC'


    ni , fed ex Icone agnofci pojfuht.
    ~EmdL\xm. fert mediocris mali ma-
    gnitudine , rotundum , quando
    maturuit viridem , & fupcrne
    umbelicum obtinentem,carnem
    habet albam , odore , fapore <5c
    fubftantia carni Aracamiri fimi-
    lem : in medio auten> continet
    multos lapides mole piforum
    minorum , obrotundos paulu- ,

    lum compreflbs , ex albo fub-


    flavos & duros utnucleicerafo-
    O mm,
    ,

    jj-j5 GeorgI MarCgravI


    rum,intus habentes nucleum album: adhaerent hi lapides carni per multa filamenta tenuifTima.
    Species altera cujus frudus vocatur Araca-miri fupra defcripta eft intetfrutices.
    GoNANDiMA Brafiiienfibus : Alta &
    procera eft arbor , forbo aucupariae ex parte fimilis,
    cortice cinereo , caudice in multos ramos difperfo. Lignum illius incifum fundit defelu-
    tcumfuccum, quifponteeffluitac pofteaindurefcit, itautinftarpicisfitfi:agilis,nuUiusodo-
    nec ufus quod fciam apud Incolas. Et quia haec arbor ripas amnium amat
    ris , ,
    , radices habet

    multas, varieextraripasfuperaquascontorteexpanfas. Folia habet fibi invicem oppofita,


    angufta, acuminata, foHda, laevia , viridia, fplendentia Tlores fert multos umbellatim , qui ita
    :

    proveniunt: primo elegantiffimi miniati coloris , infingulispediculisfaturaterubentibus,


    fe-

    midigitum aut plus longis enafcuntur feptemdecim , oftodecim, viginti juxta fe in una umbel-
    la , rudimenta floris conftantia ex foHolis complicatis , ovalis fere figurae , magnitudine pru- &
    ni fil veftris , eleganter quinque Uneis obfcure rubefcentibus fecundum longitudinem quafi di-
    ftindij haecpaulo poft fe pandunt in florem quinquefoUum elegantiffim.e rubrum, conftan-
    temquinquefoUiscavisfeufemiUmaribus, exterius curvatis: in medio extat ftamen faturate
    rubrum , figuraplane ut CaryophyUus aromaticus, cuifuperius adhuc quinquangularis fteUula
    rubra imp ofita cernitur Frucium hujns arboris ab AuUore defcriptum nort inveni.
    .

    C A p. VIII.
    ^ninga iha, (zArariha, Mucuitaiha, T^amarindi, lyaumha*

    AN I N G A I B A BrafiUenfibus, arbufcula quinque aut fex pedes alta , unico tantum caudi-

    ce,corticecinereoinftar juglandis: fertfuperius feptem, odo, decem aut etiam plura


    foUa , niagna , ncrvo venis con- &
    Ipicuis, figurapene SagittaUs majo-
    ris 5
    quae fingula infident pediculo
    fuo fucculento minimum digi-&
    tum craflb , fefquipedem longo , &
    in medio procefliim inftar corna
    habenti. In eadem fummitate inter
    foUa enafcitur julus (quifrudusil-
    Uus eft) multis quafi quadratis con-
    ftans.Comeditur tempore necefli-
    tatis.Floremfert unicum.magnum,
    unico folio carinato conftantem,
    medio au-
    coloris paUide flavi; in
    tem habet ftamen craflum , flavum.
    Frudum fert ovi Struthionis ma-
    gnitudine , vel etiam majorem &
    ejufdemfigurae.
    Exlignohujus arboris viridi at-
    que ficco faciunt BrafiUenfes lan-
    gadas, id eft , rates fuas ad fluvios*
    trajiciendos.
    Vide plura de hac incommentario
    D.PiJonis.
    Arariba BrafiUenfibus: Ar-
    bor cortice cinereo , inftar Fraxini

    interius albo , qui in aqua codus fit

    ruber & cum


    iUo tingitur. 1S[^ihil
    fraterea de hac Arbore ab AtiBore an-
    notatum inveni.
    MVCVITAIBA & MOCITA-
    Iba Brafilienfibus , P-to <y4!«!/o Lufi-
    tanis. Arbot figuram grandis quer-
    cus aut pyri filveftris habens ; corti-
    ce cinereo glabro :foUa pyri noftra-
    ,

    tis fimiUa. Flores fert , (^uos tamen Au^ormn defcriffit. Lignum ejus ex albo fubflavutti eft

    medium autem ex rufFo nigricat ; optimum eft durifllmum. &


    In fummitate arboris hujus & fummisilUus ramis nafcitur planta aUa Spithamae longitudi-
    ne, quaeradicuUsnititurinramis, &radicepaulocraffiori j in hac ordine reperiuntur odo,
    novem
    a . .

    HisToR. Plantar.vm III. 107 Lib.


    novcmveldeccmglobuliflavi inftar myrobalanoriim flriati & fuperius acuminati, in quo
    ,

    acumiiie folium extat , fex aut feptem digitos longum, anguftum , dilute viride & ad flavum in
    clinans, nervo in medio fecundum longitudinem.
    Annotatio. Alia videtur lixc Arbor Guayacan , quam
    limilitcr Hi fpani vocant Palo Santo, quia illa (ut fcribit Fr.Xime-
    ncs ) arbor eft media; magnitudinis , trunco filveftri , macilento
    & fpino/b foliis paulo majoribus riitJE foliis floribus
    , : cjeruleis •,

    cortice cinereo , licet qui truncum crafliorem tegit fit rubicun-


    dus: Lignum fufcum & medulla Cyanea. Cortex eft valde ama-
    rus, unde una cum foliis crcditur calidus in fecundo gradu, cum
    manifefta ficcitate , quamvis in meduUa amaritudo illa non fen-
    tiatur. Iconem autcm herbsc illius qua; in fummis illius ramis
    Audore colledis , delineandam cu-
    nafcitur, ex Iierbis ficcis ab
    ravi. Globuli autem flavedinem fuam adhuc obtincnt licet
    iili

    ficciflima; interius autem continent fpongiofam fubftantiam


    cum multis filamentis qu?e illam pcrmeant. Radix autem craf-
    fior cqua filamentofse radiculze oriuntur fquamofa eft.
    TAMA R I N D I Lufitanis Tamara az^ecla : Arbor in maxima:
    :

    Tiiixmagnitudinemexcrefcit, caudice exterius gryfeo, ligno


    albo ut Betuiae & fiitis lento. In multos expanditur ramos, quo-
    rum quilibet in multos minores dividitur , qui ramulos gerunt

    hinc inde alternatim difpofitos , tres


    aut quatuor digitos longos, in quibus
    ordinatim pofita foliola parva , paulo
    plus femi digitum longa,minora quo-
    que angufta
    , ,undique latitu-
    aequalis
    (convcniunt
    dinis,figurae cylindraccie
    cum foliis SecuridacjE verx Clufii
    Rar. Plant. Hift. pag. ccxxxvi. quo ad
    figuram,fed prope pediculos non funt
    angufta) bina autem ubique fibi exa-
    £te opponuntur & nullis fere pedicu-
    lisinnituntur , ac arde fe mutuo attin-
    gunt. Inferne foliola dilute virent , fu-
    pernelaturatius: ac infernenervofe-
    cundumlongitudin6, & venulis tranf-
    verfis fecundum latitudinem , fed val-
    de exilibus praidita , quae fuperne vix
    conipiciuntur. Egregiam aciditatem
    fapore referunt &
    ideo in febribus fi-
    tis exftinguendas gratiamanducantur.
    Florem nort defcribit AuBor.
    Frudus in extremitate ramulorum
    inquolibetpediculofolitariusprovenit; figuravarians quidam enim figura magnitudinc
    : &
    ficus exficcatsE compreflus, quidam filiquae fabae majoris , quidam inftar columellae laccae qua
    Hteras obfignamus. Omnes cortice externo fragili , coloris melpilorimi , tenui , quando ma-
    turi funt . Pulpa plenus cortex nigticante , filamentofa, acidi faporis gratiflimi. In mediopul-
    pjE in quolibet fruftu fcu filiqua duo aut tres lapides amygdalorum figura aut orbiculares &
    comprefli inveniuntur coloris caftanex fplendentis Nucleus Tamarindorum terrae com-
    :

    miflTus annuo fpacio in arbufculam quinque pedes altam excrefcit.


    A. N N o T A T I o. Garfias ab Horto apud Clufium agit de Tamarindis lib. j cap. xxvi 1 1 ,

    O 2 Folia

    •
    •
    ,

    108 GeorgIMarcgravI
    minutim palmi magnitudine , frudus in aixus aut digiti incurvi figuram
    Folia ejus dicit incifa
    efFormarij hujusimmaturi corticem virere , ficcati verocinereum efTe, quifacile avellitur:
    nuclcos continetfativorum Lupinorum magnitudine quodammodo rotundos , fed planos, ,

    colore fiirvos, fedlaevesj quibus abjedis pulpae ufus eft , quae lenta&vifcida. Qiriftophorus
    autem a Cofta cap.xx i .fcribit fohafilicis foemin3e(quam Hifpani Helecho, Csintdbn Arijlora. ap-
    peliant)foliisperfimilia, dilute virentia , valde elegantia j guftuacido, gratoque f flores can-
    didi, aureae mali floribus admodum fimi-
    les forma exteriore & odore , attamen
    o£tonis foliis conftantes, quorum qua-
    tuor interiora alba funt crafllora, qua- &
    tuor vero exteriora tenuiora bina ex , &
    his eleganti nervo radiata e medio flore
    quatuor enafcuntur ftamina corniculo-
    rum modo inflexa , candida tenuia. &
    IvAVMBV Brafilienfibus : Afbor
    cortice fiifco , ac hinc inde in ramis /pi-
    nofa. Folia fert oblonga , laete viridia,
    craftiufcula, ad tadum mollia nervo fe- ,

    cundum longitudinem & aliquot venis


    obliquis , plerumque retrorfiim inclina-
    ta: ac in junioribus ramulis quibufdara
    folitarie fibi oppofita in adultioribus
    , &
    plerifque aliis aiternatim pofita duo vei :

    tria juxta fe brevi pediculo innitentia.


    Ad pediculos foliorum nafcuntur flof
    cuH minimi folitarii vel duo aut tres jux-
    ta fe pofiti , quinque foliolis conftantes.
    Hos fequitur fruidus , pruni noftratis fla-
    vi magnitudine & figura , flavus quoquej
    cuticula & carneutprunum, faporis bo-
    ni , fubacidiufculi & cui mixtus fapor
    ,

    amygdalarum amararum, Intus conti-


    net lapidem figura baccae Lauri durum, ,

    fed non ita craflum , & qui facile denti-


    . busfrangitur : continens nucleumavel-
    lanae mediocris figura magnitudine &
    fubftantia &
    fapore fimilem amygdalis
    dulcibus. Fru£tus eft edulis 5 maturus Ja-
    nuario &
    Februario fponte decidit coUigitur. &
    Datur&alialpecies Umbu, cujusradicesaquampraebentadbibendum.

    C A p. IX.

    CA M fert fibi
    B V Y Brafilienfibus , Lufitanis Myrta : Arbufcula ligntflento j cortice cinereo. Folia
    oppofita ,
    faftigiata , angufta , folida ,
    fplendide virentia , in extremitate autem ra-
    morum femper duo folia funtcoloris uraneiaut ruffi. Flores mn defcripjit Aufhr. Frudus
    fertbaccas rubras magnitudine ceraforum, quaematurae nigricant, continentque intusnu-
    cleum tenui corticiinclufum. Folia digitis trita fpirant egregium odorem , funt faporis ad- &
    ftringentis.
    Gv
    R A p A R 1 B A Brafilienfibus Arbor magna
    I ampla cortice fimilis Arbori Guaya-
    : & :

    bac. Foiia fert parva in ramulis oppofitis oppofita , in quolibet ramuio aequalia paria , cylin-
    draceaautfimilia, faturate viridia-, nervo fecundum longitudinem venulis tranfverfis vix &
    confpicuis praedita. Lignuminterius coloris eftobfcure Olivacei, ad nigrumvergentis, ex-
    terius tamen ex parte eft pallidum, &
    illud interius amari eft faporis, fi viride mafticetur. Ebeni
    fpecies eft,quare &
    a PortugallisEbeno Yocditm. Anfiorem autjfuUtumferat non explicatAuthor.
    A
    N N o T A T I o. Lignum \ variis Americ/n partibus Euro^a infertur in illo artifices jnm' , &
    uulgo verum Ehenum mentiri Aidicerunt mgro colore illudimhuentes nec facile jrarn agmfcitur
    , ,

    oh fimilem pene duritiem. ,


    Japa-
    .

    HisTOR. Plantarvm Lib. III.


    IapARaNdiba BrariliennbLis,fivc,utLufitani efFemnt, lemparanduba
    Arbor eft ,

    cortice cinereo paucos habet ramos


    5 5
    Poliaautem finepediculis uUis inordi-
    nate & copiofe circumpofita , pedem
    circiter longa, figura pene linguK nifi
    quodin exitu fint acutiora, foliis Jarii-
    pabiE nonnihii fimilia leviter quafi
    j cre-
    nata in aqibitu, nervo fecundum
    lon-
    gitudinemconfpicuo, multifque coftis
    eminetibus fecundum latitudinem per-
    dudaj tres vero tantum digitos lata, ubi
    latiffima. Plorem fert infignera , orbi-
    cularem , diametrum fere trium digito-
    rum habentera &
    odo foliis conftan-
    temrofaceis, albis quidem, fedadoras
    paulum incarnatis, in medio ftant multa
    ftaminula ereda in orbem compofita &
    inftar femiluns incurvata , quafiglo- &
    bumrepra:fentantia, lutea, apice flavo
    &tremuIo: flos auteminfidet craflbli-
    gneo pediculo fplerumque bini in tali
    bifido pediculo) fuaviftimi odoris inftar
    Rofae, imo fuavior. Florem fequitur
    fructus,mali magnitudincra aequans aut
    etiam fuperans, maliformis quidom, fed
    fuperna parte planus quafi pars abfcifla
    ,

    elfet. D
    uo aut tres plerumque j un£ti in
    bifidoaut trifido pediculo inveniuntur.
    Colorfruaus externus eftgryfeus,intus
    flavus , ac cortice concifo continet
    in-
    tus nucleos magnitudine amygdalae fivc
    avellanae, oblongos, fed angulofos, cor-
    dis humani figura-, quilibet filamento-
    r r n. L u c
    ^am,flavamfubftantiam, arteriiE figura
    %erius
    • f
    mfeaam,habens:& h^ arteri^ prodeuntes ex omnibus
    nucleis,uniuntur in media fru-
    auscavitate: quodlibet granum cum fua appendicc
    repr^fentat Cor cum arteria magna ab-
    m
    fcifla partem. Co lor ^ucieorum fplendet , epaticus , in
    ambitu quafi multis vTnls^^^^^^
    fis, interms autem fub fuo tegmme amygdala
    continet nucleum in duas partes '

    fiflllem album
    Lignum arboris eft durum , medullofum ; cortex exterior ligni & fubniadcat ut Aini
    Vrvcvri iBABrafilienfibusjPalmiefpecieseft, dadylo per omnia
    fimilis 'exceota
    magnitudine, &quodfolianonfmtfpinofa. Flos ut locara Fert
    frudus (qui Urucurivo- •,

    cantur) racematimutPindoba, magnitudinepruni


    , cuticulalutea
    , &pauca pulpaluteafila-
    mentofa dulci-, tontmetintus lapidem durum , in quonucleus
    albus, edulis quilibetfru- :

    aus infidetcupulxfquamof^ -Ex cortice nuclei applicato tubulo


    fit inftrumentum ad hau-
    nendum furaura tabaci. Ex ligno hujus arboris c^fo &contufo
    Tnara eft planc filamento-
    fumj i^tiinc\x\\2.o^cmFartnhadopao, ^Vricuri-vi quautimurin
    , defedu Farinhaj de Man
    dioca, &eftcolorisrufefcentis. Ramihujusarborisfeufolia,
    &
    ferviuntad teo-endascafas
    ad vmciendum funt enim lenta, ideo magno ufui funt itinerantibus. &
    ,
    E frudu fit oleum ut e
    Pmdoba In eadem arbore nafcitur polypodiura Caraguau qnx aquam
    pr^bet ad bibendura' ,

    vocaturUrucatu, quamdefcripfiinterHerbas.
    ' '

    ^'''^'^ ^''^'^ ^^^^^ '}^fcripfit,fed hanc dedit Iconem)


    foUa fert fimilia Lauri foliis, oblonga, duo fibi oppofita (noimun-
    quam unum folitarium in extremitate ramorum) quafi in frondes
    congefta , inferius diiute ;
    fuperius faturate viridia & fplendentia Fert
    ^oizm,(^uemtamejnAudiornon defcnbit.) Fruaum autem
    pruni Da-
    mafcenifigura & piagnitudine
    qui immaturus adhuc eft flavus ma-
    ,

    turusautemfitniger, pulpam continens pruni


    modo , faporis adftrin-
    gentis • &
    intus lapidem ovalem inftar daarylici
    Ijevem durum &
    CVRv I RI Brafilienfibus , Arbor hjec prope terram ftatim in multos
    caudices & raraos late fe explicat ad modum ibipitinga , cujus etiam ra-
    ^ 3 . mos
    .

    GeorgIMarcgravI.
    difpofitahabetacfibioppofita. Jertflofculos tresvelquatuor
    Im&folia eodemquemodo
    fepofitos. Poft hosprovenit fruaus, magmtudineuviefpinxvds:tiamminor, rotun-
    j!Jxta
    ^ "
    dus, luteicoloris,cuticulateausut
    Ribes &
    umbelico pridif us ut uva
    faporis fuhaftringentis quili-
    fpina ,
    :

    bet auteni unum aut duos lapides


    continet, magnitudine feminis Can-
    nabis. Edulis eft &
    fjepe commodi.

    ANDA Brafilienfibus : Arbbr va-


    ftaatque elegans , cuj^s folia&flo-
    res ex Icone cognofci pofluntj flo-
    rum autem color infigniter eft lu-
    ufus.
    teus. Lignum illius plurimi eft
    Barbari autem cortice illius utuntur
    ad capiendos pifces; aqua enim in
    qua maceratus fuerit omnes ani-
    mantes foporantur.Fruftum fert ro-
    tundum, cortice viridi inftar )Uglan-
    dis tedum, qui in fe nucem coiitinet
    .

    ^
    magnitudine pomi, una extremitate
    acuminatum & uno latere fifluram
    habentem, dura tefta, qua concufla,
    intus du3s caftaneae continentur,dul-
    ees& boni faporis. Hx dux com-
    meft« purgant bilem &
    pituitam
    abfque ulla moleftia , omnique aetati

    &fexui, imo& pr^gnantibus con-


    veniunt. Poflunt quoque ex iis,cum
    faccharo pauxillo , femine anyfi &
    cinamomo tabellx fieri ,
    quae fiint

    gratiftimum medicamentum iis, qui


    abhorrent a purgantibus. Dofisau-
    temdusE caftanex.
    Annotatio. Defcripfi hanc
    candem arborem in Americae De- fintWA , .

    xi. eleganter ad vivum ex-


    fcriptionelib.xv,cap.viii. PruausautemIconemdedilib.xvi,cap.
    , ,

    HisToR. Plantarvm Lib. ril. tt\


    iieappellareturj fed poftea monitus fui aLufitano, friiaumcfre
    Andx arboris atqueedam ,
    auos frudus ejus fuo nomine notatos accepi.

    Cap. V.
    ^uaibipocacahiha.Saumhe Iha, hga f^ecies. Qmty,

    G Uaibi pocaca biba


    Sambuco jemula , elegans 5
    Brafilienfibus
    in
    Arbor ligno , cortice , medulla , & fragilitate
    :

    multos ramos difpefciturj qui in extremitatibus fuis ionga


    germinaprotrudunt, & in iis mui-
    tos ramulos ternos aut quaternos
    juxta fe pofitos. Bina folia fempei:
    fibiopponuntur, brevibus pediculis
    innitentia, ad taaum dura , inftar

    membranaceae charta; , exterius Sal-


    viaefoiiisrecentibus , venis & viridi-
    tate fimilia , fuperius dilute viridia,
    duos aut paulo amplius digitos lon»
    ga: Inter ramulos etiam folioru pro-
    deunt pediculi duos aut tres digitos
    longi , qui viginti duos aut quatuor
    flofcuios umbellatim congeftos ha^
    bent,figura floru primulae veris: qui-
    libet conftat quinque foliolis dilute
    flavis; in medio autem ftaminu loco

    propendentmulta filamenta fefqui-


    digitum longa , quae quoad medie-
    tatem luteafunt,exteriore medieta-
    tecrocum orientalem ruffb colore
    & criipitudine referunt & in extre^ ,

    mitate cujufque vifitur pun£i:ulum


    flavum flofculi funt fuavilfimi odo-
    :

    ris & arborflorenspulcherrima. Li-.


    gnum odore Sambucum refert.Fru-
    ftus fert in filiquis,quatuor aut quin-
    que digitos longis , anterius faftigia-
    caeteraparallelogrammis acpau-
    tis,

    lum comprcflis in utraque laterali


    :

    extremitatc quafi futura futoribus


    ufitata fimt claufae. Matura filiqua
    qmmodo fe extm & inms haheat non
    defcribitur ah Audiore.
    Saiimbe Iba dida Caiveira hrava au-
    Brafilienfibus
    temLufitanis. Arbor fere ut , folia quoqueillius

    foliis aemula , verum ad taCtum duriora rugofa


    , hifpi- &
    da-, alioquin fimiliter diipofita. Flores fert quafi umbel^
    latim congeftos ,muItos, parvos, inodoros.
    Floret menfe Martio , fed nullum fert frudum.
    I N G A fpecies, Belgis vulgo hic Lotus. Arbor eft haud
    magna ramos & ramulos oppofitos habcns alternatim
    , &
    in ramulis duo,tria,aut quatuor paria foliorum acuminato-
    rum itidem oppofita : caulis ad quodlibet folium alatus
    cordisfigura, ut&reliquaefpecies. Fertflorem, quem ta-
    men Au^or mn defcriffit. Fruftus eft filiqua fabacea, com-
    preifa , flava , duos tres vel quatuor digitos longa , intus
    , ,

    quatuor, quinque, fex , vel plura femina tranfverfim pofita


    continens, veftita pulpa nivea, quafi holofericea, ad ta-
    dum frigidiufcula, faporis dulcis gratiflimi , qux fponte fe-

    paratur ab invicem pro numero granorum feminis,& den^


    tibus feparatur a feminibus & comeditur , femen minime,
    quod eft olivacei coloris oblongum , , fiflile in duas parteg
    fecundum longitudinem frudus edulis bene fapiens , maturatur Majo.
    : ,

    * In ^A
    HiSTOR. PlantarVm Lib. II I.

    IngaOpeapiiba Brafilienfibus : Arbor eft cortice ciiiereo , in multos nmos expan-


    fa ; folia fibi
    duos aut duos &
    direae oppofi- ^^1^^
    ta habens ,

    femis digitos longa rufef- ,

    cente nervo & venis ac pilis


    rufefcentibus fuperne & in-

    ferne - juniores ramuli item


    pilis veftiti.Poft flores prove-
    niunt filiqusc parallelogram-
    mi figura compreflae , & in
    totumpilishirfutae ruffis, in
    quibus continentur femina:
    c£tera apud Au^torem dejide-
    rmtur.
    I N G A alia {pecies Ar-
    bor cortice fufco , in multos
    ramos expanfa folia appofi- :

    ta & ramos alatos habens,


    ejufdem pene formse «& con-
    ditionis nec diftat multum
    a caeteris fpeciebus prster- n „„j^c i/^r.(rj /'wi-
    quatuor, quinque, lexautfeptempedes longi, cxvi
    quamfruftibus, qui flores fequuntu^,
    ridi fubrufef:entes , contorti fac-
    chari pennidii figura , vel con-
    feftarum radicum pimpinellae:
    quid illis contineatur ah Au^ore
    ^roditum non inveni.
    Inga BrafiUenfibus. Arbor
    cortice fufcefcente , ut Alnus, li-
    gno Polia habet longa
    lento
    5

    non ferrata , viridia , ordine fi-


    bi invicem oppofita , praeterea &
    ramulosinterfolia appendicibus
    alatos ,
    quae cor eftigurant , & vi-
    ridiafunt ut foliaipfa, Ad exor-
    tum autem ramulorum in ramis
    majoribus , terni femper juxta fe
    invicem proveniunt pediculi,fef-
    quidigitum longi , in quorum
    fingulis duodecim , quatuorde-
    ,

    cim quindecim plures paucio-


    ,
    ,

    refve , in uvae modum , enafcun-


    turovaliacapitula, quaefefepan- \J9

    dentia dant floremconftantem quinque foliolis albis , leniter hirfutis inftar ferici , figura flo-
    ,

    convallium ferme fimiles: h A .


    rum Lilii
    e medio autem floris exit manipulus
    filamentorum albiflfn-norum fericeo-
    rum , longitudineduorumdigitorum:
    flosporro dulcis odoris , ut Tilise fi- :

    lamentahaec in extremitate apiceslu-


    teos obtinent ac ftant erefta inftar ,

    plumarum , decerpto flore marcef &


    cunt. An fru6ium aliquemferat ah Au-
    Boremnadditur.
    Annotatio. Variae ergo Ingse
    fpecies , quarum haec poftrema pro-
    prie nomen fibivideturvendicare, &
    etiam diUgentifllme ab eo fuit defcri-
    pta praeterquam quodfruftum non de-
    fcribat. Mirum autem quod neque
    .

    H r S T O R. P L A N T A R V M L I B. 11 I. lt$
    apiid AudOf cm Lufitan iim que in defcriptione Americje fum fccLitus ullam hu us atboris in- j

    veni mentionem,ita ut judicem aut ignobilc eOe auborcm,aut foute alio nomine magis notam
    Qj^iTY Brafilienfibus Lufita- ,

    nis Pao de Sabaon , & fruclus Sabaon,


    Arboreft corticc cinercout Fraxi-
    nus , mediocris magnitudinis ligno ,

    fragili. Folia lastc viridia , oblonga,


    non ferrata fplendcntia quatuor,
    , ,

    qumque aut fcx digitos longa vel ,

    fibi oppofita vel falitarie pofita,nam


    inordinate ponuntur. Fcrt fioresj
    quos tamen Au^or non defcripjit. In
    fingularibus ramulis multos fert fru-
    ftusj quilibet proprio pediculoin-
    fidet dupliccm rotundam eminen-
    ,

    tiam habens inftar natium aut mam-


    marLmi , magnitudine globuli lufo-
    rii aut majore , rotundus flavtis in- ,

    ftarcerx/pledens traniplendens, &


    ita ut globulus niger qui intus latet
    videri polTit , qui frudu commoto
    ftrepitum edit , nam ampla eft cavi-
    tas: caro circUmje£ta haud crafla,
    cuticula tefta , lenta & glutinofa,
    faponis vicem explens,eodem enim
    modo fpumam excitat: amariftimi
    laporisnec ab uUa ave guftatur:ideo
    & veftimentis expartenocet& c6-
    modius ufurpatur cortex Vbinhu-
    me globulus in frudu contentus
    :

    niger, duriftimLis, rotundus , ma-


    gnitudine cerafi, ac in eo nucleus al-
    bus pellicula rufFa infl^r avelianje tedtus , figuram capitis pfittaci cum fuo roftro habens , Ipon-
    te divifibilis.
    Fruftus menfe Odobri maturefcit.

    C A p., I X.

    (juhitoroha. (juitkoroya. (juiti-iha, Ihicura parL

    GV I

    ipfis
    T I Brafilienfibus plures funtfpecies
    GviTi-TOROBA, Belgae noftri vocant
    ,
    quas ordine defcribemus :prima/pecies dicitur
    ^tttU-i
    Elegans eft aibor , Aurantiam magnitudi-
    nefuperans: folia fert in frondes congefta,
    femipedem longa , faturate viridia ut LaLiri
    folia,
    fplendentia & crafla inftar pargameni,
    ad ta£tLimla£via, nervofecundumlongitudi-
    nem , & venis tranfverfis alt^ rnatim pofitis
    vel oppofitis. In extremitate frondium inter
    copiofa folia proveniunt flores brevibus pe-
    diculis, ex calicerotundo , magnitudine flo-
    rum Tilia; cavi ut nola ac rotundi unico fo- ,

    lio conftantes fexque in circumferentia fcif-


    ,

    furis ad medietatem ufque qux floris globu- ,

    lumvelutiin fexfoliola difpefcunt. Inmedip


    cavitatis ftamen inftar pilae quod alia fex fta- ,

    minula circumftant , cx medio cujufque fe-


    ftur^ prodcLintia & fpongiaeforme corpuf-
    culum geftantia : dulcis odoris eft ut flos Ti-
    iiae, totus flavus e viridi mixtus. Arborinci-
    fa lac exfudat. Frudum fert rotundLim Au- ,

    P rantia?
    114 G E O B. gI MarcgravI
    rantixmalimagiiitudine fuperius pauluni turbinatum , abfque corona , flavefcentis e pui-^
    ,

    fed concifus validum odorem fpirat naufeabun^


    pureo coloris ^''inodorus quando integer ,
    dum, fimilempinguediniantiquaeexcarneflava&folida, dulcis faporis. Intus juglandisfeu
    lapides rotundos, plus
    mediocrisovi gallinaceifeumajoris caftaneae magnitudine continet
    medietateunacolorem&afpeaumhabentesnucis mufcat^, altera medietate Iseva ac fplen-

    inftar fpeculi convexi, umbrse coloris nucleum in fe continet. Fruftus comeditur fed
    dente,
    e^^o abiiorreoab illius odore fapore. Deciditfponte quando inaturus eft , alias non edulis,
    &
    Fru-
    namladeacri plenusantequamdecidat. Florebat Aprili i^^o.inlnfulaAntonii Vaaz,
    PromontoriumS. Auguftini.
    aus raaturus erat Februarioad
    GviTiiBA cujus fruftus Guiti-co-
    roya Brafilienfibus altera fpecies Gmti:
    Arbor cottice gryfeo : rami folia ha-
    bent in frondes quafi congefta nimi- :

    rumpediculifunt in extremitatibus ra-


    morum , unum aut femidigitum longi,
    alternatim oppofiti , quilibet duo aut
    tria foHa habens quorum qusedamal-
    ,

    ternatim oppofita novem decem,, ,

    duodecim aut quatuordecim digitos


    longa , quatuor quinque aut fex digi-
    ,

    tos lata , ad tadum inftar corii Hifpani-


    ci, oblonga, Unguae fere figura , fupe-
    rius diiute viridia , inferius ochrae colo-
    nervo eminente fecundum longitu-
    ris,

    dinem &
    coftis obliquis partim aequaU-
    bus , partim inaequalibus intervallis di-
    ftinfta hinc inde moUi lanugine obdu-
    :

    da. Ad frondes nafcuntur flores in ion-


    gam fpicam congefti, parvi, flavi, nullo
    odore. Floret lanuario Majo aut lu- &
    nio frudum maturat. Ad domum Lufi-
    tani prope Aretangy arbor eft duplex,
    uno caudice afcendens hinc in duas ,

    quafiarbores , quinque circiterpedum


    altitudine fupra terram fe diftribuensj
    unum latus arboris uno anno , alterum
    altero frudus fert •, tertio arborquief-

    cit,nec florem nec frudum ferens,quar-


    toiterum frudifera. Eft autem frudus
    magnitudine pomi vulgaris , fed non
    exade rotundus, verum quafi informis
    rotunditatis & insequalis fuperficiei ; coloris exterius & in cute , quem habet, ut panis fecunda-
    riusvelater, vel cortex fufcus Betulae ad taftum cedens interius pulpam habet flavam, ad
    , •,

    vifumutcafeusputridusHoIIandicus: pulpapauca, lapidem ambiens quafi arena ad mor- ,

    • &
    fum dulcis faporis odoris , utraque qualitate quafi panem ^emulans lapis magnus , magni- :

    tudine&figuraovigallinaceiautetiammajor , cortice filamentofo&Iignofo adtadumhir-


    futo ut Guiti-toroba. Odore panis fere , coloris ex albo flavefcentis: continet infe nucleum
    in fubftantia fulphurei coloris cum albo mixti in ambitu ex f^ulfureo incarnato mixti , con-
    , &
    fiftentia Coco , guftu aftringentc: Hujus nuclei dragma femis rafa minutim datur in
    nucis
    aqua fimpUci contra dyfenteriam maximo cum fucceflu. Caro commeditur, fed nucleus non.
    Ibacvrapari BrafiUenfibus.Arbor eftmediocris,
    cortice gryfeo. Folia fert in frondes congefta , ab uno
    ad quatuor digitos longa, liEte viridia, foUis Perfic^e
    haud abfimilia, nervo fecundum longitudinem & coftis
    In cujuflibet extremitate
    tranfverfis ordine diftindis.
    umbcUa enafcitur,plerumque in quatuor brachia rhom-
    bi inftar expanfa quodlibct ,brachium iterum in multos
    pediculos in quorum quolibet flofculus provenit cali-
    ,

    ce albo , digitum longo fuperius in quinquangulareni


    ,

    ftellam divifus , coloiis obfcure cseruleo-purpuri ino- ,

    dorus
    HisTOR. Plantarvm Lib. III. 115
    doms. Sequitui: fmdus prani equini magnitudinc figura renis ovilli, in fuperficie glaber,
    ,

    cuticLila lutea : & interius carnem luteam habcns , odoris iit fapo Hifpanicus. Carni autem in-

    voluti duo lapides figurae ellypticse , compreffi , duri, Fruaus non comeditur.
    Anno 642. florebat
    1 &
    frudus habebat xx i Februarii. .

    G V I T I I B A cuj us frudus Brafilienfibus fimpUciter dicitur Guiti vel Guiti-miri. Arbor Ti-
    lijE magnitudine , fed caudice non ita cralfo Folia fert lingus figura , circiter quinque
    :

    digitos longa, fefquidigitum lata , laete viridia fplendentiautpyri


    , noftratis, inferius alba
    lanugineobduda (quxdigitisabftergipoteft juniora tota lanugine obduda flavefcunt) al-
    5

    ternatimpofitainramulis:&ad quemlibet pediculum brevem foliorum uvulaprogerminat


    unaveiduaeauttres jundK, veftitas globulis parvis albicantibus qui fe aperientes produnt
    ,

    flofculosalbos,fexparvulisfoliolisconftantes, in medio multa ftaminula alba cum apicibus


    pallidis inftarfcoparumfetacearumftant ereda.
    ,

    Fruaum fert ellypticie figurae , magnitudine ovi gallinacei , interdum


    &
    majorem , initio
    viridem,ubimaturuitflavumexterius,citrinacuticulatenui,quiE facile feparatur , tedum.
    Pulpa ejufdemcoloris,mollisutpirumemollitum,eftque filamentofa ob filamenta quiecx.
    terius lapidi fruaus adhaerent , qui magnus , ovalis , exterius ex
    albo flavefcens villofus, ,

    mediocriter durus , nec craflus , magnum nucleum ex flavo incarnati coloris continens fic-
    ,

    cum, amaricantisfaporis: Caro autem frudus intuspauca, &quafimufcus


    dulcisfaporis,
    dulcediniadmixms eflet. luliofere & Auguftoflorct, Martiofruaummaturat.
    Ii6 GeorgI MarcgravI
    C A p. X.

    jbapurunga. Ihif hanga. Vijqueiro. Ihahiraha. (-5Muiya. Mureci.


    ^uapereiha.

    IBapvrvnga Brarilienfibus: Arborcortice & ligno Sambucino fertfolia inpedicuUs


    ;

    duos digitos longis ,


    qui bini opponuntur ; & in quolibet tria folia juxta fe pofita funt more
    ,

    phafeolorum ( in extremitatibus
    enim ramorum folia in frondes
    congefta, ternatamen appofita)
    fuperne viridia, fplendentia, in-
    ferne albicans color viriditati ad-
    mixtus ; fuperius etiam pilofa, in-
    ferius magis hirfuta , nervo ve- &
    nis confpicuis.
    Ad quemlibet pedicukxm fo-
    liorumetiam provcnit pediculus
    qui fert flores quinque foliis con-
    ftantes {colorem non prodit Au6ior^
    poftquos, inquoUbet pediculo
    logo congefti confpiciuntur tres,
    quatuor, quinque frudus, magni-
    tudine uvx fpinae aut avellanx
    nucis , rotundi , immaturi viri-

    des, fpiendentes; maculis albican-


    tibus confperfi', maturi vero ob-
    fcure purpurei,nigrefcentes,pun-
    dulis albicantibus ubique nota-
    ti :detrada cute fubjacet caro,
    fub ipfa quidem purpurea fcu
    brunna, interius alba , in medio &
    lapis durus , figura magnitudi- &
    ne amygdalse, continens tres nu-
    cleos albos ,
    parvos. Comedun-
    tur detrafta cute & funt faporis
    dulcisparummanifefti. Maturef-
    cit menfe Februario.
    Ibipitanga Cerafus Brafiliana Arbor figura cerafi noftratis acidas. Cortex
    :
    albicat &:

    truncus quafi contortus in multos ramos difpergitur. Po-


    lia habet fuperne faturate viridia , inferne dilutio-
    lievia ,

    ra, binafemper diredeoppofita. Ad foliorum exortura


    multos fert flores , inpediculis quatuorcerafinis, albos,
    foliis conftantes , &
    multis ftaminuUs. Flores fequimr
    fruttus miniatus , magnitudine verticillifeu bacca; mori,
    rotundus &
    profunde ftriatus odtoties ut globulus quo ,

    mulieresmarfupia affigunt. In umbelico quatuor ftami-


    nula viridia habet ex folioHs minimis , cuticula veftitur
    miniata cerafma, pulpaquoqueminiata,fucculenta, fa-
    poris calidi & fubamari aliquid de capfico participantis:
    lapidem continet rotundum , paulum compreflum , albi-
    cantem, haud durum,in quo nucleus deprehenditur albi-
    cans amari faporis qui lapis nonpoteft dignofci a lapide
    :

    frudus Mafaranduba.
    &
    V I s Qj E I R o Lufitanis Altiflima arbor, latiflime ramos fuos expandens, cortice gry-
    :

    feo aut fubrufefcente inramisautemalternatimpofitisfertramulos quofdam direfte , quof-


    :

    dam alternatim oppofitos inque his appofita fibi foUa parvula foUis pene Herbae viviE primas
    ,

    fpeciei fimUia, Isete viridia. Fert flores tamen Au^or mn defirtpjit) frudum aut em habet
    ,
    {,qms
    longo talo prieditum. Hjec arbor dat copiofam refinam mollem, vifcofam, inodoram colore
    picis, qua utuntur ad volucres capiendas, ilUnendo fuper baculum,ut nos folemus vifcum
    ra- :

    diis tamen Solis indurefcit , quare ii cavendi. Duae dantur ejus Ipecies, mitis & filveftris.

    IbAbi-
    HisTOR. Pla.Ntarvm- Lib. IH. 117
    Ibabiraba BraGlienribus. Aubor caudice contorto, cortice cinerco, foliis diiutevi-
    rentibus (qujKinultas
    coftas hiabcnt & quafi
    rugofa funt; tres cir-
    citer digitos longis,
    direde fibi invicern
    oppofitis : digitis trita
    fpirant odorcm inftar
    Majoranae Rorif. &
    marini mixti. Inter
    haec fparfim provenit
    pediculus , duos fer-
    me digitos longus, fu-
    perius tripliciter velut
    in crucem divifus ; fe-
    rens trcs flores , figura
    & molc fere filveftris
    Rofe,c6ftantes quin-
    que foliis albis,odoris
    gratiftimi inftar Rofa-
    rum noftratium. Poft:
    flores fequiturfrudrus
    rotundus, cerafi ma-
    gnitudine , inftar pyri
    pedicuio infidens , ex-
    terias coloris branni,
    cum umbelico quin-
    quefolio rufefcente ,
    reliquiis nimirum flo-
    risemortui: continet
    pulpam mollem , pal-
    lidam, cui aliquot nu-
    clei coloris incarnati,
    obr^tundi, comprefli,
    molli uf:uli immixti,
    quiuna comeduntui:
    fapor autem illius dul-
    cis , aliquid refinofi
    admixtum habens.
    FoliaautflorescumCamarautiiiflimeadhibentur ad lotionem pedum, in dolore capitis.
    Floretlanuario & Februario Frudus autem maturefcit Aprili aut Majo.
    ;

    M
    V 1 V A Brafilienfibus. Arbor mediocris ma-
    gnitudinis, elegantia habensfolia, bina bina &
    fibiinvicem oppofita, fimiha fohis Malabathri,
    ..venis, confiftentia&figura: nimirum tresnervi
    craflioresfecundu longitudinem folii tranfeunt
    & adhuc in quolibet latere unus tenuis ita ut ,

    quinque fint in univerfum tranfverfim autem


    :

    multae venae reaasparalleliE currunt,foliainferius


    funt alba , lanuginofa , fuperius faturate viridia,

    fplendidiflima: ramuli juniores incani ad ta- &


    aummolles. Folia ficcata eo latcre quodvire-
    bat cvadunt nigerrima , pulchro adipedu. Fcrt

    flores fquostamen Au5for mndefiripfit) quosfe-


    quitur fruaus rotundus magnitudine ferme pyri
    ,

    mufcatellini , & pediculo inftar pyri infidens , cu-


    teteaus lenta, quando maturuit purpureo-ruf-
    fa: Vmbelico quinquefoho ex floris manubiis:
    pulpam continet meUis craflioris confiftentia,
    pallidam feu albidam , plurimis acinis minimis re-
    P 3 fer-
    ;

    ij§ GeorgI M a r c g r a tI
    fcrtam, dulcis faporis: frudus enim quando maturus mollis eft, & quum digitis premitur, pfo-
    dit pulpa quje deglutitur.Brafilien-
    fes non gaudent vefci iioc frudu,
    fed avibus devorandu relinquunt.
    MVR E c I Brafiiienfibus : Ar-
    bor cortice cinereo , & ligno fra-
    gili fert folia ut plurima in fron-
    :

    des congefta jlonga, & in extremi-


    tate latiora quamin exortum non ,

    autem fcrrata , colore lanugine &


    Verbafci foliis quam fimilliraa ner-
    vo fecundum longitudinem & ve-
    nis obliquis direfte fibi oppofitisj
    junioraquidem plane funt iiirfuta

    &rufFa.
    Flofculos fpicatim congc-
    fert

    ftos ,
    cumfuis
    luteos
    , pediculis,
    conftantes quinque foliolis deor- ,

    fum incurvatis , inftar orbiculatis,

    luteis ,
    figura aurifcalpii cum ma-
    nubrio rubro in medio autem flo-
    :

    re extant ftaminula multa ex flavo


    albicantia.
    Fru£tus autem hujus arboris
    funt baccae magnitudine & figura
    fruftuum uvse fpinae , qui come-
    duntur.
    GvAPEREiBA Brafilien-
    Mangue vereadeiro.
    fibusj Lufitanis
    Arborhabcns lignum grave &fo-
    lidum & corticem brunnum ra- :

    mos & folia oppofita; atquehaec


    quidem crafla nervo fecundum
    longitudinem , 5t multis venis fe-
    cundum latitudinem ; adhiec laete

    viridia, magnitudine pyri foliis se-


    qualia. Flofculos fert multos in calicibus longiufculis exviridi fubluteos. Frudus (quemta-
    men Auaornondefcribit) decidens Cancrorumterreftriumeftpabulum, quifubhis arbori-
    bus degunt , radices autem agunt multifarias.

    Cap. XI.
    ^uirapanha, Tataijha, Ihacuru pan, Ihera puteruna. V ^ii.

    Jito. %Jmari.

    GViraparibavcIVrvpariba Brafiiienfibus Pao d'arco Lufitanis. Arbor alta , las-


    ta , &
    mediocris craftitiei , foUafua in frondes congefta ferens ; nimirum quilibet frons

    habet quatuor quinque aut ,

    fex pediculos, unum aut duos


    digitos longos , in quorum
    quolibet quinque folia , quod-
    libet fuo pediculo innitens,
    junftim exiftunt (rarius tria aut
    quatuor folia ) injequalis ma-
    gnitudinis ,
    oblonga , faturate
    viridia, fplendentia, adtadum
    membranacea , nervo fecun-
    dum longitudinem & venis ob-
    liquis praedita. Menfe Decem-
    bri arbor fine foliis exiftens,
    qu3e amifit initio aeftatis, flo-
    respro-
    HisTOR. Plantarvm Lib. III. Ij^
    rcs protf udit copiofimmos , flavos magnos
    , j tres aut amplius didtos loneros ruDeiius in
    q.u^^.quequafifoliafeaos: fineftamimbusmodoros.
    Florens arbor^ota app^ar t^flav^^^^^^^^^^
    SiflimedignofcipoteftadtnavelquatuormUliaria.
    Floribusdecidentibus foliaiterumerum.
    punt. AnJruUumferat ab Au5iore non invemoproditum.

    Tataiiba Brafiiienfibus : Arbor


    cft cortice cinereo,ligno intus crocei co-
    loris, partim & rufefcentis. Foliaferta^
    cuminata , & ferrata Betul^ foliis quo-
    ,

    dammodo fimilia, in ramis hinc indepo-,


    fita.Florem fert {^uem tamen ab Aufhre
    defcriptumhaud inveni) &
    poft hunc,fru-.
    £tum mediocris mori magnitudine , ro-
    tundum , e tuberculis compofitum, pal-
    lidicoloris,multafilamcntaexterius ha-
    bentem rr j
    lufca non admodum
    .

    longa comcduntur
    mora vel per fe vel addito ficcharo
    ,

    attulo vmo: interius continentalbicantiagranulaper


    ut ,
    &
    carnem difperfa fucculentuseftfruaus :

    & dulcis faporis. Lignum arboris valde durum


    &
    diutifllme durat, tam intra quamextra
    aquam&terram,fempcrviride: optimum cft inter omnia & anteccllit
    lignum Mafarandu-
    b^, quomodocunqueufurpetur.Exlignoveteriparant
    tinauram egregie flavam , coquen-
    do.Nafciturpafliminfilvis; fruaiismaturaturmenfeMartio.
    I A c v R V- P A R
    B I Brafilienfibus. Arbor folia habens in frondes
    congefta , pedem lonsa,
    duos&fcmisdigitos lata, ubi latifllma, linguje figura
    ad pediculos acutiora quamin extre-
    ,

    mitate, figurafoliislanipaba fimilia, nervo fubrufo


    nis tranfverfis. Fertflorem {({uemtamen Au6ior
    fecundum longitudinem aliquot ve- &
    nondefcripfit:)YmQim illius magiiitudine ref-
    pondet Aurantiomalo fed figura fimilis eft parvopeponi aut cucurbitje,
    ,
    namrotundus eft
    &paulumcompreflus, ac quafi flriatus , totftrias feu cavitates fecundum
    longitudinem ha-
    bens, quot caftaneas intus continet, nimirum quatuor,
    quinque, fex, feptem, magnitu-
    clme noltrarfim caftanearum cortex exterior viridis
    : interius intot loculamenta dividitur:
    quslibet caftaneacutemfragilemhabet, coloris Ifabell^
    cleus albiflimuscduliseft.
    feu flavefcentis & fplendentis
    r
    •

    ?
    nu.
    ^
    Aham fpeciem inveni prope finum Aquapetida maturam
    menfe Martio 1640 Arbor
    crat cortice gryfeo feu fufcohinc inde ramos fuos direfte projiciens folia habet
    ,
    in ramulis
    :

    oppofitisoppofita, adtaaumdura&membranacea, nervo


    fecundum lonTitudinem &ve-
    nuhs obliquis longa, folida, foliis Araticu-ponhe
    quodammodo fimilia. Fruaus maturus
    tlavus , rotundus pomi magnitudine , cortice paris fere cum Aurantio malo craflltiei,
    quimcilus facile feparatur , continet duas aut tres
    caftaneas, ovales magnas, uno latere
    ,
    planas, ubi invicem appofitae funt •, has pauca ambit caro, albicans, faporis acris fub- &
    amari-
    .

    GeorgIMarcgravI
    amaricantis qux comeditur: caftanea non eft edulis. Arbor hxc incifa lac croceum defc
    fundit.
    Iber A PvTERVNABrafiiien-
    fibus, Lufitanis Pao ferro , lignum
    enim ejus duriffimum , itaut aciem
    cultri obtundat : Arbor magna
    ramofa. Fcrt folia alternatim in ra-
    mis oppofita tres aut quatuor di-
    ,

    gitos longa figura cordis , fed in


    ,

    extremitate acuminata ,.tenuia , fu-


    perius dilute viridia , pau-
    inferius

    lum pallida. C^tera apud Au5lorcm


    dejiderantur.
    VTY Brafilienfibus. Arbor fatu-
    rate virens & fpinofa , forbo aucu-
    pariiE nafcendi modo ,
    figuraque
    fimilis: in multos difpefcitur ramos
    &fererotundaeft; &in ramis et-
    iam ramuli alternatim funt oppo-
    fiti. Folia habet minima atque adeo

    minora quam fecunda Herbx viv^


    fpecics 5 co ordine difpofita , & in
    cxtrcmitate fua quafi bicornia, quo^
    differunt a foliis Tamarindorum,'
    qus ita bicornia non funt. Illa quo-
    que ita faturate viridia ut tiaec, &
    prseterea acidifiporis , cum haec

    nuUum faporem habeant manife-


    ftum. SifaporeefTentacido.&fili-
    quas cum Acacia conveni-
    ferret
    ret. Nontamen femperc£qualia folia in hac arbore fibi cpponuntur fed interdumfoUta-

    rium eftin extremitate ramuli.


    Fert flofculos propc ramulos in uvam
    congeftos, albos, longis ftaminulis, ita ut
    pilofi feu fpinofi videantur.
    Lignum album eft ac lentum cortice ,

    exgryfeo fubfufco, ut forbus aucuparia.


    IiTo Brafilienfibus Arbor cortice .

    fufco,qui multa pundula hinc inde fparfa^


    luteahabet. rolia binafibi opponuntur,
    fex feptem odo autnovem etiamdigi-
    ,
    ,

    tos longa, paulo plus quam duos lata, ubi


    latiffima, nonferrata, nervoconfpicuo
    &prominente fecundum longitudinem,
    vcnisin quibufdam fibi invicem oppofi-
    tis , inquibufdam autem alternatim pofi-
    tis. Fert flores (quos tamen Au6for non de-
    firipfit.)
    Poft florem fequitur fruaiiis , parvae fi-
    cusfigura, magnitudine globuU luforii,
    majorautminor, obfcure lutei coloris,
    qui in fe tria ovaUa femina continet , ma-
    gnitudine feminis pomi vulgaris, cuti-
    culaobfcure flava tefta, nucleusautem
    iUorumalbicat.
    Annotatio. AUam quoquelco-
    nem hujus arboris videtur enim varias ,

    habere fpecies, invenies apud D. VVil-


    helm. Pifonem, in Ub. de Pacukatibus
    SimpUcium.
    VMAR I
    H I S TO R. P LAN TA R V Kl. L 1 B. I I I. l2i
    VM A R I Brafilieiifibus . Arbor amplc raiiiis fuis cxpanditur caudice quidcln mediocriter
    ,

    craflb , nam plerumquetres ,


    quatuor aut plures
    juxta fe nafcuntur : in ramis autem ramulos habet
    tres aut quatuor digitos longos, in iis folioia cy- &
    lindracea caffiai fere fimilia , fed paulo anguftiora,
    vel diredle vel alternatim oppofita , faturate viri-
    dia ncrvo fecundum longitudinem & vcnis obli-
    ,

    quis unum digitum aut paulo plus longa. Fert


    :

    florem (quem tamen Au^or mn defcnhit.) Sequi-


    *
    tur fru£lus formie ovalis , magnitudine pruni ma-
    joris , cute teftus ad vifum tadum referens per- &
    ficum noftratem , colorisautemex viridi pallide
    flavcfcentiscarnedulci flavefcente pauca , quze
    ,

    ambit lapidem magnum ovalem albidum , qui


    continet nucleutTi eduiem. Maturus frudus men-
    fcMartiofpontedecidit&colligitur. Crudus co-
    meftiis turbat ventriculum faciie excitat vomi- &
    tum ideo intcger folet coqui una cum nucleo
    : &
    contundi , &
    cum carne vel pifcibus loco panis
    feu fariniijE comedi. Lignumarborisalbum , be-
    talinum fere referens.
    FrequentifTimahjEcarborin campis gramino^
    fis juxta fluvium Cunliao Mopebi Rio grande &
    quoque.

    C A p. X I V.

    Copiiba. (S\dangahihalpel Mangaiha, Cuiete. Jpeiha,

    cO p 1 1 B A Brafiiienfibus Arbor alta, cortice cinereo, fuperius in ramos di/pefcitur , ha=


    :

    b^ns folia fefquipedem ionga , majora , minorave , bina fibi invicem oppofita in extremi-
    tate tria junguntur: funtque
    oblonga , acuminatanervo
    & venis paulum rufefcenti-
    bus , fuperius viridiora , in-
    ferius diluta. In extremitate
    ramorum multi funt con-
    ramuli quibus folia in-
    Efti

    lent 5 ibidem prove- &


    niunt rami florum {quos ta-
    men AuBor mn defcripjit)
    quibus fuccedit frudus ,

    baccse lauri magnitudine &


    figura, initio viridis,per ma-
    turitatem niger, pauciflTima
    carne fubdulci , a qua cutis
    craffiufcula facile detrahi-
    tur.Lapidem continet ova-
    lem , haud durum , nucleo
    albo farinaccifaporis, non
    ,

    eduli frudus tamen come-


    :

    ditur , exfugunt Brafilienfes


    fuccum & exfpuunt cutem.
    Maturus eft menfe Aprih»
    Mangabiba&Man-
    GA I B A Brafilienfibus, cu-
    jus frudus CMangaba voca-
    tur. Arbor magnitudine &
    figura noftratem sequat ce-
    rafum acidum aut etiam fuperat in multos ramos varie diftributa qui in alios tenues ra- ,

    mufculos definunt, ut in Betula. Cortex coloris fufci cinere afperfi ramulorum autem fimil- ,

    limus
    . .

    I2Z GeorgI MarggravI


    limusramulisBetulaeiunioribus: lignumkntum, intusexigua meduUa; fraaum aut conci-
    fura funditlaaeumhumorem. Folia fert parva/olida, egregie virentia, bina fibifemper oppo-

    nervo in mcdio fecuiidum longitudinem , tranfvcrfim autcmvenuUs feu lineis fubtilif-


    fita,
    lafinini modo difpofitos , calicibus unum aut fef-
    fimis parailcie pofitis prxdita. Flores gignit
    ftellulae figura , coloris
    quidigitumlongis, &fuperiusin quinque acuminata foliola expanfis,
    albi , odoris fuavilfimi , Peruvian^ odoratae. Floret menfibus Odobri & No-
    inftar Mirabilis

    verabri . Fruaus Mmgaha. magnitudinem habetprunorum. noftratum aut ovi gallinacei quo-
    eftedulisnififpontedecidat, naminarborc
    que quidam funtrotundi, quidam ovales non
    ;
    ,

    exiftens , plenus eft lade acerbo & amaro. Quando decidit cuticulam habet ex viridi flavam>
    ,

    acin uno latere egregiispundulisrubris infignitur: in


    quibufdam autem punftula haec funt
    rariora, inquibufdam copiofiora , in quibufdam &
    nulla. Pulpam continetalbam , moilem
    faporis iu qua contincntur femina lutea , compreira,
    inftar butyri , gratilfimi vinofi acidiffimi
    :

    fex, feptem,duodecimautplura, ovalis figurae , in medio umbeUcum habentia, cute inftar


    faporis quare
    amygdalarum dulcium fed lenta: intushabent nucleum albiffimum dulcis
    , :

    integra cum fruau deglutiuntur. Maturi quotidie


    magna copiafub arboribus coUiguntur :
    &
    qui non plane moUes per nodem feponuntur &
    moUefcunt Ucet quis maxima copia edat
    :

    nullam moleftiam fentiet. , . , ,

    plantari volunt his arbores , in terra ficca, ubi nulla


    copia luxuriantium herba-
    Seri non
    Prudus hic arca OUn-
    rum.In Sinu omnium Sandorum integras filvie fpontanex reperiuntur.
    damordinariematuruseftNovembrifive Decembri , lanuario & Pebruario maxuna
    copia.

    Ad flumen S. Francifci & in Capitania Seregipe tardius maturefcit & AprUi atque Majo abun-

    dat. lunio & Mio etiam paffim reperitur.


    Quando finis seftatisnimis ficcus eft , nimirum ? ebruario &
    Martio , ut accidit anno 1 643
    &
    Augufto copia habctur fruaus maturi nam propter Solis aeftum natura
    hin?^cnfeIuIio ,

    &
    ApriU flores , quibus fuccedit frudus lulio Au^fto &
    impellitur ut protrudat Martio
    ,

    H isTOR. Plantarvm Lib. III.


    CviETB Brarilienfibus, vulgo corrupte Cochme. Arborcorticegryfeo,
    ut Sambucus,
    contortenarcitur,longoshabcnsramos, &in iis folia frondatim & alternatim pofita: nimi-
    rum rami habent alternatim tubercula digiti intcr-
    .
    vallo , &ad quodlibet fex , feptem aut odo folia arac
    fibi appofita , ut ita frondofi fint folia autcm funt :

    femipedem longa, breviora autlongiora planean-


    ,
    gufta vcrfus interiora
    verfus extremitatcm vero fen-
    ,

    fim ampliantur fefquidigitum lata , ubi latiffima


    ,
    in ,

    acumenquoddam obtufum definentia , fuperius fa-


    turate viridia& fplendentia , infcrius dilutiora
    , nervo

    confpicuo &
    venis tranfverfis prxdita. Non folum
    inramis fedet incaudice &paffim proveniunt duo^
    ti-esvelquatuor flores juxta fe pofiti , inpediculis di-
    gitiiraferelongis, ipfiquoqueduos & fcmis digitos
    longi , figura pene Lilii , quinque incifuris in quinque
    acuminatafoliadehifccntes, coloris exalbo &viridi
    mixti, &/ccundumlongitudincm valde elegantibus
    nervis ac hinc inde venulis dilute purpurcis variegati:
    inmedio autem quinque ftamina ejufdem extant co-
    loris , quorum quodque corpus figuram in fummitate
    habct, flavefcens , & lineolis nigris variegatum quin- ,

    tum & medium ftamen figuram habet auripurgii


    huic autem flos infidet &
    detrahi poteft ut aflum car- ,

    nisfruftumdeveru: odoris flos eft naufeabundi. Pofl:


    florem deinceps fcquitur frudus , varia; magnitudi-
    dinis & figurjE , vel ovi ftruthionis , vel rotundus &
    magnitudine capitis humani, vel oblongus , initio
    viridis, permaturitatem niger ac durus, intus con-
    tinens femina cucurbitse modo fufca fcu obfcure ,

    brunna, magnitudine feminum cucumeris, ac nucleo


    flavcfcentcj exterius
    autem quafi fafcia fimphci fe-
    men convolutum Immaturus frudus pul-
    videtur.
    pamalbam fucculentam continet, odofisfere, utNa-
    fturtium, fedcuidulcedo quaedam eftadmixta: pei:
    totam denique pulpam, nonin mediotantuni ut in
    cucurbita, femina illafuntdifperfa, quEeper maturi-
    tatemfufcafiunt. Saccharo immaturus fruaius con-
    ditur &
    in febribus ufurpatur maturis utuntur in- ':

    colx, patinaruni, poculorum lagenarum I0CO5 prx- &


    parant hoc modo: Maturus frudus aquse calefadx im-
    mergitur & plene coquitur,hinc incifo foramine ligno
    duro excavandus eft, fin fecare in patinam aut alias figuras illos vcHs funiculo
    , craffiiori feaio-
    nem quam propofuifti circumliga codo fruaui & malleo ligneo pulfa funiciilum,fic fponte fe=
    cabitur, cultro firem tentes opcram ludes. Pcrramos decifos & terrjE infixos facile propa-
    gatur. Arborhaeccertistemporibus, unodie omnia folia amittit , biduo autempoft iterum
    foliis onufta cernitur.
    Annotatio. FamiUariffima eft arbor omnibus Infulis Americx & pene toti Conti-
    nenti: Quare&OviedusinHiftor.lib. vm. cap.iv. itaillamdefcribit.
    Higuero eft arbor grandis frudus autem illius funt cert^ cucurbitjE
    •
    , rotund^e aut etiam ob-
    longse, e quibus barbari cyathos &
    alia vafa faciunt. Lignum arboris robuftum
    , foliaejus
    angufta &
    longa &
    in extrimitate fla latiffima. Barbari tempore neceffitatis
    comedunt hunc
    frudum nimirum pulpam qiix fimilis eft carni cucurbit^ quando adhuc
    , ,
    viridis
    , cft,
    Sunt autem variae molis , & non raro quidam capaces duarum amphorarum
    aqua: , Sc
    amplius.
    A p E 1 3 A dida Brafilienfibus Arbor vafta atquein multos ramos expanfa,
    ,
    cortice cinereo
    Foliahabetquafiinfrondescongcfta, longa, inambituautem leviter ferrata
    , fuperius fatu^
    rateviridia, mferiusmagisincana &
    denfa quadam lanugine veftita. Flores fert ftcllaros
    fla- ,

    vos , qiiinque foliis conftantes flavis &


    quinque aliis ex viridi flavis , fuavis admodum odoris.
    Frudum producit magnitudine pomi aut circiter , orbicularem comprefllim hifpidum ex-
    , ,

    terius, mftarfpongiaemarinie, &viilofum, ex mufcofo colore fufcum,


    quiubimaturuitin
    0^2 tr?§
    124 GeorgI MarCgravI
    trespaitesfpontedchircit, continetque intus globulum magnitudine ficus ficcatie , conglo-
    fed compreffis quodammodo.
    batuni feminibus obfcure brunnis , magnitudine grani finapis ,

    NuUius ufus apudincolaseftfruaus. Ligno utuntur ad C/w^^ ,


    ideft, lembospifcatorios&
    quibus incoiie utuntur in fluminibus trajiciendis atque etiam in mari.
    langalis ,
    ,

    C A p. X V.
    ^etlsTitoma. lamacaru, lamacam JeuCaxabu.
    quatuor aut quinque tantum pedes alta , caudice redo , hodofo , &
    BEdigitum
    T Arbufcula
    I s eft ,

    crafTo , pallide viridi per totumpundulisalbis maculato. Superius autem ad


    &
    aliquotnodosramosadipifcitur, itidem nodofos &
    ejufdem cum caudice coloris 5 in his &
    ramisfolia, nimirum adquemlibet nodum, unum, &
    fimulunumjulum: quodlibet porro

    foliumquinque fex aut feptem digitos eft longum,


    ,
    lingujE figura, paliide viride feu flavef-
    craffitie Laurino folio fimile. lulusautem unumaut
    & duos di-
    cens fuperius fplendens,
    ,
    2,ito§
    HlSTOR, PlANTARVM LiB. III. 125
    gitos longiis eft, pennam olorinam circitcr craflus fcmcn fcrcnsoblongum,furciim, odo-
    ,

    ris vaMe fortis inftar zinziberis. Lignum cau-


    ,

    dicis intus cft


    fpongiofum. Radiccs habet fex fep~ ,

    temautetiamoao redas, pennani anferinam fe-


    rine crafTas , intus albicantcs, lcntas, fiiamento-
    fas, odorc & fapore itideminftar zinziberis. Ar-
    bufcula nobilis & quantivis pretii.
    Pi TOMA Brafiiienfibus dida: Arbor grandis
    &ramofa, corticegryfeo, coryli noftratis cortici
    haud abfimili. Folia fert inasqualis magnitudinis,
    quacdam tres , quatuor , quinqiie quxdam fcx, ,

    ,
    feptem aut odo digitos longa , pediculis brcvibus
    infidentia, qujc bina &
    bina fibi invicem opponun-
    tur, ut&ramuliinramismajoribus; hincindcta-
    men folium folitarium invcnitur funt autcm folia :

    oblonga , anterius acuminata , auris afininje figu-.


    ra , l?£te viridia fuperius , ut Caju folia infcrius ,

    p aululum pallida: nervofecundumlongitudinem,


    & venis oblique currentibus inordinate
    , quibuf-
    dam fibi invicem oppofitis, quibufdamnon. Ad
    ipfum autemfoliorumcxortumetiam duo ramuli
    enafcunturoppofiti (vcl ctiamiinicusfolitare po-
    fitus) tres , quatuor vel quinque digitos longi fpi-
    ,

    cx modo in totum nuraerofis vcftiti flofculis qui-


    libetflofculus infidetfuopcdiculo brcvi ,parvulus,
    in quatuor crenas fedlus , e cujus medio
    novcm fta-
    mina prodeunt, fcmidigitum longa, craflitie fi-
    lum fericeum jequantia ereae ftantia apice tenuij
    ,
    ,

    pediculus floris coloris eft melini,flofcuIus ejufdem


    curn pauxillo rubro mixti ftamina crocei apices
    ,
    ,
    rubicundi. Quaclibet fpica florumnon
    male refert
    echiniim illum piftorum quo madras fuas purgare
    &farinam detergere folent. Fruaum fcrt, unum-
    ^ ^
    quemquefuopediculoinnitentem, cllypticiEfim-
    XX umbehco autem mftar pundi eminente , exterius coloris eft obfcure flavefccntis
    ,
    cortice ,

    carneo, coloris folido quidcm fed fragili , fere majoris craflitiei quam
    cortex eft caftane^E fub •

    hoc cortice latet pauca pulpa albicans , confiftentiae ut gelu in patina faporis
    , acidi grati ad- &
    Itringcntis, qux fponte a cortice fradto fe feparat &
    comeditur continct denique in me-
    :

    dio fiu nucleum magnitudine caftanex ellypticje figurae, cuticula


    , fua teaum flavefcente •
    ipfe
    autemmcarnaticftcoloris, infubftantiaalbicans, &facile in duas partes
    iequalcs divifibilis-
    &
    non eft edulis , quippe faporis amari adftringentis. '

    Iamacarv Brafilienfibus. Ar-


    bor mediocris magnitudinis ,
    eft
    caudice tereti, gryfeo, ftellatis &
    aculeis gryfcis armato : fuperius au-
    tem habet ramos deorfum propen-
    dentes , quorum exordia funt longi
    procefllis teretes ftellatim aculeati
    ut caudex; his ramis autcm verfus
    exteriora infident folia Tuna: mo-
    do , ovalia, comprefla, non tamen
    ita crafla ut Tunx, in ambitu acu-
    leata aculeis fingulatim pofitis. In
    fuperficie utraque foliorum cmi-
    nent tubercula quaedam : color au-
    tem ramorum illorum &foiiorum
    eft viridis. Fert florem {^uem ta-
    men ah Aul^ore defcnptum non inve-
    nt) fed ex icone quam dedit conjicio ,

    fiorem ex iUis tuberculis enafi ^ in


    Q 3 mul'
    4

    '

    GeorgIMarCGravI
    multajiamimdefmere. 7S(jnmeminit quoqueJru5fm : quemtamenopnor cum cmris cdmmunen
    hahere.
    Iamacarv quoque , itemque C a x a b v Bra-
    filienfibus 5 Cardon Lufitanis. Arbor magna. Pri-
    mum erumpit e terra folium unum odangulum , cu-
    jus anguli funt teretes , aequalis omncs cralTitiei qua-
    fi exfculpti efTent ordine fpinulis in ftellulce modum
    ,

    pofitis armati, &inter quaflibet duas tales ftellulas


    tranfverfalis quaedam lincola eminet. Huic uni folio i

    aiia plura more itidem Tunx annafcuntur ejufdem ,

    figura: quodlibet unum duos tres quandoque &


    ;
    , , ,

    longum verguntque ut plurimumin al-


    fex pedes ,

    tum, brachiumhumanumcrafla, quandoque craf-


    fiora: facceflliautemtemporisfoliuminferius cor-
    ticem gryfeum acquirit ac in caudicemlignofum&
    crafium abit , fpongiofum tamen & facile cieduumj
    folia vero quae caudici proxima ramorum vicem
    fupplent, cxterafoliorum. Caudex vetusacramo-
    faillafolia fpinasdenique amittunt, neque fpinofa
    manent, fedtantumfolia. Flos huic Caudici folita-
    rius provenit albus , magnus , figura fimilis quarto
    loco defcripto fequitur fruaus ovo anferino duplo
    :

    major, ovalis figurae exterius ruber obfcure , qui ,

    comeditur. Arbor interdum magnitudinem Ma-


    maoeirse, imo & lanipaba; nancifcitur.
    Cardon priori magnitudine c^udicis , flore
    alia fpecies ,
    frudu &
    ut in ea quam
    per omnia fimilis, excepto quod folia funt triangulata
    quartolocodefcribo. Alia Cardon fpecies teretibus ramis&nodo-
    fis , nodofi , ad quos nodos funt fpinae utincaeteris,
    inftar baculi
    cum quibus inreliquis convenit.
    c)uarta fpecies lamacaru, ficus fpinofa; ex radicibus tenuibus
    triangularia autet-
    int^erra haud profunde latentibus , enafcuntur
    iamquadratafolia, unum, duos, tres, quatuorpedeslonga, qui-
    busaliahincindeannafcunturut in ficu Indica: quodlibet eorum
    latusduos, tresvelquatuor digitos latum, funtque duplo craffio-
    ra quam lamacaru quae fruticibus arboribus annafcitur fed illius &
    longiorafunt inangulofis extrcmitatibus , aculeis munita , unum,
    :

    feptem,
    duos trefve digitos Iongis,flavefcentis feu lignei coloris,fex,
    viridia funt folia,
    vel odo insequalis magnitudinis juxtafepofitis;
    utilliusquaminterherbasdefcripfimus; flosetiam talis fed duplo
    minor. Fruftus tres circiter digitos longus , quatuor in ambitu craf-

    cblongx conftans cute craffa , craffitie cutis Taco fuc-


    fus , figurse , ,

    culenta , egregie rubra per compreflionem facile finditur per lon-


    :

    gitudinem & detrahi poteft, continetque pulpam albam, fuccu-


    Tentam friabilem
    , , & quafi in multos globulos conglobatam ut,
    fplendentibus , per-
    nix gelaindurata hasc multis feminibusjngris ,
    :

    mixta eft fimilibus A-


    ,

    quilegiae feminibus, fed


    minoribus. Pulpacum
    feminibus comeditur,
    bonifaporis ,dulcis, fi-
    cum vulgarem fupe-
    rans. Succus e cortice
    rubro exprefllis acidi
    adftringentis faporis ut
    fuccus ribium imma-
    turorum. Folia autcm
    hujus plantae fucculeta
    funt,& fuccu dant her-
    bofifaporis feubrafli-
    cx fimilem: qui fi ama-
    HisTOR. Plantarvm Lib. III.
    msdrct, planta hxc EuphoibiLim cflbt, nam pcr omnia
    convenit ciim illiusdefcnptione.
    '^'''^ inNovaHiypania profert Cochmillam.
    VideXimenem in defcriptione
    Tunaar^
    ANNoTAT I o. Ximenes habet caput de Tumrum
    , differentii, auas 'vTcm^ozMv
    mquit, quam ficum Indicam vulgo vocant jam
    Planta ,
    , multis annis notilTima fuit in Hf-
    pama, ubi paffim repcntur: Americani, ubi folum frudusfuos
    maturat, magna fanorum
    voluptatc & xgrorum folatio , vocant NochtU in nova
    Hifpania m Infulis Tunam. H^c ob ,

    monilrofam fohorum formam & peregrinum excrefccndi


    modum primum magnam fui exci^
    tavitadmirationem nuncitafamihariseftubique, ut non fit
    opeL pretium|lamdcfcribe-
    re. Scd qma vari^ ilhus fpecies repcriuntur
    , non fuerit ab reobiterillas recenfere Diftin
    guunturauteminterdumfecundumvarietatem florum, quorum alii
    candidi, alii rubri alii
    forasfublutei&mtenusejufdcmcoloriscumfruau, utividere eftin TUtacnomt:
    ecundum magnitudinem &formam fohorum quorum aliafunt ahquando
    grandia, aha exigua
    ,
    alia ob- ,

    Ionga:aliabrevm,aharotundafunt.Sedpr^cipuadifferentiafumiturafruauumvarietatc
    Sunt
    itaqi hx ^ecies T unarum qu^ in nova Hifpania
    reperiuntur.Prima qu^e appdlatur r^^^.^../,,/,-,
    quiafruausilhusalbus, hu,usfohafuntrotLmda,parva,
    l^via, aut pauds fpinis afpera , flos
    fiavus fruaus fpinoftis. Secunda Colnochtli difta
    , quia frudum fert flavum , foha lata
    ,

    tunda , plena acutiffimis fpinis , florcm rubicundum ro- &


    , fruftus raros. Tertia dicitur AtUtoc m-
    chtli id eft, Tuna, quje ab albo colore vergit
    ad rufom , fohis longis & anguftis , acutis
    ,

    purpureis quodproprmmhujus fpecid, namc^terarum


    fub- &
    : foliavirent. Quarta TUpdnochtlL
    fohis longis &anguftis, brevioribus tamen
    &
    minus fpinofis quampr^cedens , floreexisuo
    &qLii ex albo vergat ad rubrum, fruftucxiguo coloris
    ignd feu coccind. Quinta T7apo~
    nochtlt , ob Iimihtudinem cum frudu quem
    Mexicani vocant T^apotl foliis hoiiidis defor- , &
    mibus ovahbus&valdefpinofis, floribus e candido fubflavis.
    Silveftris Tuna, qu^er^^.^-
    nochthdic,m. inarboris molem folet adolefcere fohaquehabet
    ,
    , rotunda& mimita, flores
    tiavos. Eft &
    aha fpecies qu^ vocztm Xochinochtli qax hcet
    prjecedenti fimihs fit forma ta
    men excedit c^teras omnes foliis frudu undeiHi nomen. Omnes Tun^
    &
    midie in fecundo gradu , exceptis granis quae funt ficca
    funt frisidje hu &
    &
    aftringentia foha item funt fripida :
    &
    hunijida&fahvofa: quarefuccus exprdTus, mitigat ardores febrium,
    fedatfitim humcaat
    mteftina. Eruaus manducatus cum fuis granis dicitur alvum aftringcre eft
    boni &'cTrati nutri :

    menti , hcet nonnihil flatulenti , uti fere caetcri frudus , &


    quod facile corrumpitur ^/Ecri iux
    ta &
    valentes leftivis menfibus ilhs vefcuntur , &
    fingularem capiunt utilitatem
    qm bile abundant, aut ahqua intemperie calida laborant. Gummi' quoddam' pr^fertim ii
    cxfudat hiec
    planta renum & urinae ardorem temperans Succus aut aqua ex hac planta
    , :
    extrada eft admi-
    rabilereniediumcontrabiliofas&peftilentialesfebres. Radicesilhus
    cumcerta Geramifpe
    cie fanant Herniam &
    Ernfypelas ; mitigant calorem e febre aut alia quavis
    caufa natum Me-
    xicani rotas plauftrorum fucco folionmi inungunt , ne ex
    celeri motu igniantur Ferunt qua-
    que radicem , qux nonnihil amaricat , fingulare remedium efle adverfus
    plagas.

    C A P. XV I.

    fecuiha, Cereiba. lacapucaja, laracatia, ^caja,


    TEcV I
    B A Brafihenfibus. Arbor fatis alta , cortice fubcano : folia fert in ramuhs alternatim
    -^oppofitis, fibunvicemdiredevdetiam alternatim oppofita , & in extremitate unum foli-
    tarium , tres digitos circiter longa , acuminata nervo
    ,

    fccundum longitudinem & venis tranfverfis. Florcm fert


    caeruleum ; de cujui tamenfigura , fimi neque defruSiu ni-
    hilapud AuBorem nojlrum inveni.
    Lignum hujus arboris egregium ad varia fculp^nda,
    namexruflbbrunnumeft, &nigro undatum. Convenit
    cumlignoCardeira, quod tamenmagis aeftimatur&eft
    longe degantius.
    C E R E I B A Brafilienfibus. Arbor inftar falicis pum.i-
    IXy tahligno, ejus denique figurae , folus itidem fimili-
    bus, fed paulo craffioribus folia autem direae :
    fibiin-
    vicem oppofita habet : in extremitatibus autem ramulo.
    , quatuor, &
    rum, inter tria intcrdum duo folia duo ,

    ...
    que flofculos
    Proveniuntpedicuh, quilibettres, quatuor, aut quin-
    habeiites congeftos, ex albo dilute flavefcentes
    , quatuor foholis conftantes & in

    •
    medio
    HisToR. PlantarVmLib. III.

    mediototidemftaminulisnignsrurreais meUei odoris. Foliahujus arborislucenteSolcfa-


    ,

    quando vero coelum nubilum aut tempus nodur-


    lem albifllmum continent in fua fuperficie ,

    autem ficcus & albiifimus digitis detergi


    num fal diffolvitur & inftar roris adhaeret interdiu
    : ,

    quantumjufcuio probe fahendo


    poteft. Actantumexduobusveltribusfoiiishaberipoteft,
    -
    fufficiat.

    lACAPVCAYA Brafilienfibus. AltifTima arbor , cortice gryfeo , duro &in^quah mftar


    exquoatramentumfcriptorium conficitur. Folia junioraruffafunt, vetu-
    veteris Quercus •

    ftior a viddia, Mori fohis fimilia, in


    ambitu ferrata, quodammodo contorta & incurvata j alter-

    natimin ramulis fibi oppofita. Fert florem, ^^^m


    tmen ab Auaore defcripum mnmvem.
    dependens magnitudme capi-
    Fruausfequituringens, quiUbet fuo pediculo craflb hgneo ,
    ,

    tisinfantis, figurx ellyptic3S inferius veluti in


    ,
    conum obtufum faftigiatus fuperius live ad
    ,

    pediculumdepreflus, referens poculumcum fuooperculo;


    cortice ligneo &
    duro, ochrae
    feaperitj deciditoperculum.
    coloris- operculoautemremoto(namipfemetfruausmaturus
    loculamento caftanea
    &fruausinteriusinquatuor interftitia divifus videtur j &inquolibet
    fubcinereo rugoib , qui contufus nucleum ex-
    invenitur pruni magnitudine , cortice ex flavo
    ,

    hibetalbum,optimifaporis: comeditur crudus toftus. &


    fiunt machinarum-, quia durabfle eft in humido ; nam axes femper ma-
    ti Ugno arboris axes
    defiuntarundinis latice quotidie lavanmraqua. E cortice autem exteriore ficcato
    &
    con- &
    tufofitftupparufefcens, quaadobturamentautuntur&naves. Fruaus maturefcit Martio &
    ^ Fiequentifllma arbor in Silvis magnis in Namhiu &Alagoa delZul &verfus Alagoam

    inferius craflb , qui verfus fafti-


    ^'TarTcati A Brafilicnfibus, Arboreftaltareaa, caudice
    oiummagis magifque graciiefcit & attenuatur, ,
    &
    cortice gryfeo ligno molU , la6te]cente.

    Et ramos quidem in or-


    Caudex autem & rami armantur fpinis brevibus crajTmfcuUs ,
    duris.
    ,
    H I S t O R. P L A N TA R V M L I III.
    projicit , fed inordinate fuperiorefque infcrioribus breviores ; neque ramuli magis
    ,
    "
    ordinati, in quibus folia in frondcs congefta-,
    Madiibx modo , figura&magnitudine , fu-
    perius (plendide viridia , inferius incanefcen-
    tia , quinque , feptan vel novem in ftellse
    modum fibi appofita ; nervo fecundum lon-

    gitudinem & venis obliquis.


    Fioremfcrtut Mamaoeira.
    Sequitur frudus petiolo longo dependens
    ut Mamao mas , tres digitos longus , crafti-
    tie duplicipollicishumani, ftriis iiaud pro-
    fundis fecundum longitudinem , vcl quafili-
    neisfolum notatus, coloris exterius &inte-
    rius crocei utMamao & carne ejufinodi ,

    & fimili modo granis refertus, ma-


    fubftantiae
    gnitudine & figura grani hordei, faporis haud
    manifefti. Immaturus adhuc laftefcit, ac vel-
    licatlinguam, raatiirus autem iponte deci-
    dit &
    comeditur crudus atque codus. Folia
    amittit fingulis annis & menfe Martio nova
    protrudit , hinc floret & fruaum fert qui , fi-
    nc Aprilis & Majo maturatur.
    Duplex eft Arbor, mas & foemina : quse fi-
    miles funt excepta magnitudine , nam foemi-
    na per omnia minor eft mare.
    A cA I A qujE & IBAMETARA Brafilica-
    Arborquaein altitudinem & magnitu-
    fibus.
    dinem proceiiETiliasaflurgit caudex&ra- i

    mi craftiores , cortice rugofo


    einereo al- &e
    bicanteinftarSambuci. f olia direde fibi op-
    ...^ pofita , duos , tres , vel quatuor digitos lon-
    iniequalis magnitudinis , fefquivelduosdigitos lata, acuminata fplendentia 3 nervo lato
    fecundum longitudinem & venis trani^
    verfisjfoliis uglandis haud abfimilia, fed
    j

    acutiora.
    Flofculos fert copiofos inmagnos ra-
    cemos congeftos , ex albo fubflavefcen-
    tes.
    Poft flores prodeunt pruna flava , no-
    ftratibus figura & magnitudine fimilia,
    pauxilla cute, acidi laporis,Iapidem con-
    tinentia magnum
    , ex filamentis lignofis

    conftantem nec durum , verum denti-


    bus cedentem, qui nucleum continet ex
    albo flavefcentem.
    Foha hujus arboris (imo & lignum)
    faporis eft egregie acidi & adftringentis
    ac ad appetitum proftratum revocan-
    dimi &
    fitim ievandam infebribus utili-
    ter ufurpantur fiunt intinftus ad car-
    : &
    nes afl"as exjunioribus foliis tritis gra-
    ,
    tifiimifaporis.
    Ramus arboris decifus &baculi mo-
    do infixus terra; brevi radices agit & in
    arborcm adolefcit : unde frequens vifi»
    tur circa plantaria & curraos.
    Li gnum rufflim &leve ut Suber,cujuS:
    loco ufurpari poteft. Fiunt &opercuIa
    ex eo ad obturandas lagenas.

    R CA
    I30 GeorgI MarcgravI
    C A p. XV 11.

    Carana iba. Copaiha, Ihixuma. Coapoiha. ^uripicaiha. Ihiruha.


    (tS\daratatahiha.

    CArana IBA & Ananachi cariri Brarilienfibus. Arbor PalmjE da£l:yliferx ma-
    gnitudine & altitudinc 5
    ligno duro , rufFo feu brunno , craflis nervis intus conftante, nul-

    lius ufus : cortice exterius gryfeo , & cartiiagine a terra ad quod-


    damfpatium fquamato fquamis ordine cochleatimpofitis , quas
    ,

    primo longiores fucceflu , breviores fiunt , imo tandem deci-


    ,

    dimt fuperne initio fado nam arbores adultiores caudicis me-


    ,
    ;

    dietatemfuperiorem habent glabram ut Cocoeiro, inferiorem


    folum fquamatam fquamae autem nihil aUudfunt quam reliquise
    ;

    ramulorum qui decidunt arbore in altum aflurgente , enafcenti-


    ,

    bus aliis tunc enim fuperiores rami manent inferiores exci-


    , ,

    dunt relinquentes has fquamiformes reliquias. Ramos porro fuos


    in fummitate orbiculatim expandit direde furfum,deorfum,& ad
    latus utpalma dadylifera,fedlongeelegantioriadfpedu. Ramus
    quilibetduos veltrespedes longus, compreflus, in utroquela-
    tereacuto, duris fpinisnigris armatus figura dentifcalpium refe-
    rentibus: unumin cujufque rami extremitate folium rotundum
    figura & ita plicis donatum ut manuarium umbraculum faemina-
    rum {g^//ls parafol) viridis coloris ab extremitate ad medietatem ,

    fere introrfum fedum in multa alia carinata foliafoliis Palmae da-


    dyliferce fimiliaquodlibet ex his fedisfoliis circiter duospedes
    ;

    eft longum. Inter ramos folioferos alii prodeuntlongiores, qua-


    tuor , quinque aut fex pedes longi , in multos alios ramos ra- &
    mulos ,
    lanugine albefcente obduCtos , expanfi alternatim , &
    quafi e vaginula prodeuntes , in his exfiftunt flofculi pallidc flavi,
    finepediculis , tribusfoliis conftantes. Poft hos provcniunt frii-
    ftus, figura & magnitudine olivae, virides, amari , necedules,
    necuUius ufus. Se£ta hasc arbor nunquam renafcitur e caudiccj
    tarde quin etiam crefcit &longo tempore opus habet ut grandef-
    cat. Foliaferviuntad tegendas cafas&corbes faciendos: e ligno autem circos faciunt, qui-
    buspecora & jumenta includunt , vulgo Curraes Lufitanis,
    Annotatio. Ex nomine quis fufpicari poflet hanc efle arborem quae fiindit refinam il-
    lamqua; hodiemagna copiaEuropaeinferturex AmericaCarannse nomine, verumhaudita
    eft, fiquidem hanc ita defcribit Fr. Ximenes. T/ahui/itocan (quae fert refinam quae ab Hifpanis
    vocatur Caranna) eft arbor grandis trunco laevi , rubro & /plendentc atque odorifero ; foliis
    ,

    olese fol. fimilibus & decuflatim five in crucem dilpofitis eft acris atque mordax & nonnihil
    adftringens. Rcfina quam eliquat nominatur Ci;'^;^^^ , obtinens eafdem facultates , quasTe-
    comahaca afique adeo majores, licet non fit in tanto ufu. Pulvis trunci aut corticis hauftiis
    valde corroborat cor , & ventriculum
    corrigit quamvis intemperiem frigidam,
    ; difcutit flatus

    fanatque affl-ftus uterinos. Cortexinaqua maceratus utilis eft cordi ; &hauftus cumpotionc

    Cacao prodeftpedori&cordi: Fitexhacrefina ceratumutiliflimum adverfus variosdolo-


    ,

    res. Item oleum Americanis maximopere laudatum adverfus vulnera & hemorrhoidas quod :

    faciunt hoc modo Recip. Terebinthinae unc. viii. olcideLiquidamber unc. iii. Tecoma-
    :

    hacse, Carann^e, Balfamian, Vnc.ii. Pulverum Maftich. Myrrhae, Aloes, Thuris , Sangui-
    nisDraconis, SarcocoUse an. Drach. &
    femis ; pulverifenturfubtiliter , &ubirefinae liquefa-
    Qis. fuerint , mifceantur & incorporentur fecundum artem. Vide Monardem cap. 1 11 . obfer-
    vaviautemrefinamhancadverfus dolores dentium, emplaftro temporibus applicato, egre-
    gium efle remedium.
    CopA I B A Brafilienfibus : Arbor cui lignumrubrum , quafimi-
    niovulgarifaturatetinftum, duritie fagino «quale, exquoafleres
    lati fiunt ad varios uliis. Folia fert obrotunda aut etiam ovalia , qua- ,

    tuor aut quinque digitos longa , duos aut duos & femis lata , ubi la-
    tiflima in pediculis digitum longis , craffis , nervo craflb fecundum
    ,

    longitudinem , & venulis pluribus tranfverfis maxime confpicuis ,

    pofticapartc. Floremfertmediocrem, quinque foliis obrotundis conftantem. Erudus illius

    eftfili-
    I

    HisTOR. Plantarvm LlB. 13? 11 I.

    cft filiquA
    obrotunda , magnitudinc unius digiti, fufca, qiise fi digitis prematur facile aperi-
    tur&continetnucleum avellanx nucis magnitudine & figura cuticula nigramcmbranacea ,

    teaum, quaradmedietatem vcflitur pauca pulpalutca, odoris inftar piforum contuforum:


    ipfenucleusconfiatcarnelenta, inftar cornu emolliti, ccdente dentibus faporis haudma-
    ,
    nifcfti , coloris aquei ,
    qui comeditur. Siliqu^ maturae decidunt , & coUiguntur.
    Haec arbor dat oleum feu Balfimum limpidif-
    fimum , inftar olei Tcrebinthinje deftillati con-
    fiftentia & fapore , odoris refinofi. Hoc autem
    Circa arboris caudicem terebra ad
    fic colligitur:

    meduUamufqueperfodito, & applica vafculum,


    &uniushor3£fpacio quatuor circiter cantharos
    oleihabebis: finfluereplanenon velit, finasfo-
    ramen operculo obturatum ad Solis ufque oc-
    cafum, hinc refera, oleum dabit fine dubio. Pau-
    xillum hujus calefadum & cum fiiamentisre-
    centi vulneri impofitum , fanguinis fluxum fiftit

    & breviilludfanat. Nervis apprime amicum eft:


    tres vel quatuor guttulse in ovo forbili bis vel ter
    mane fumt^ , dyfenteriam vel alios fluxus ven-
    tris fiftunt & curant. Calidum & ficcumeftin
    fecundo gradu.
    I B I X V M A Brafilienfibus , Motamha Ango-
    lenfibus , Arbor inftar cerafi filveftris noftra-
    tis etiam ejufmodi pene foliis , per ambitum
    ,

    venufte ferratiscortice ex fufco cinereo


    : ad :

    quodlibet folium five illius pediculum brevis


    -enafciturpediculus continens flofculos parvu-
    jlos , quinque conftantes foliis flavis deorfum fle-

    xis quafi quinque uniones affixas eilentj in medio


    multa ftaminula flava extant funtque flof:uli in :

    umbellam congefti. Fru£kimfert Oiibicularem,


    magnitudine globulilu&rii , primo quidcm viri-
    dem per totum fignatuffltuberciiiisfufcis im- :

    maturus adhuc concifus continet matcriam len-


    tam inftar vifci ; maturus autem nigrefcit & in
    quinque partes squalcs fponte finditur , conti-
    nensfemlnafufca, fuis cellulis inclufa, magnitudinefeminis finapi, figars exrotunda quafi
    oblongse. Cortex hujus arboris
    detraftus glutinofus eft , & de-
    rafa exteriori cutiefufca, feu re-
    cens feu ficcus ufiii-patur , egre-
    gie Saponis vicem implet & tuto
    adhibeturad oimniaa^quiE Sapo
    Hiipanicus.
    Longe praeftat frudui Sahaony
    ille enim acrimonia fua nocet
    veftibus , hic autem nequaquani
    Nafoitur ubiqite in Brafili^
    quidemmaxima copia.
    C o A p o B A Brafilienfibus,
    I

    Tao Gamelo Lufitanis 5 hujus Ar-


    boris aliquot reperiuntur fpe-
    cies 5 ^uamm duas Aucior ita de-

    fcriUt. Primafpeciesin Fagi al-


    titudinem & figuram excrefcit,
    cortice cinereo cui ahquid fufci
    admixtum , inftar undulati pan-
    ni. Foliahabetfolida, oblonga»
    inferius dilute virentia fuperius
    faturatiora&fplendentia, infigninervo fecundumlongitudinem, atnuUispene venis confpi-
    2 R cuis
    ,

    13 2
    GeorgI MarcgravI
    cuis tranfverris :
    pediculusfoliidecerptusfunditaliqaidiaaei. Ploresfert, quemquc fuo pc-

    diculo innitentem magnitudine rofae, foliis albis rofaceis conftantem, fuave rubentibus&
    unguibus; umbelicoinmedio ^quiconftatglobulorefinoro , flavo , magnitudine pifi refina :

    clara eftut Terebinthina glutinofa, flava, odoris tamen


    injucundi: liunc circumdant
    illa ,

    multaftaminularubra, araefibiinvicem adliserentia. Florem fequitur frudius, capfulie infi-

    densfereut glans: immaturus fecundum longitudinem concifus, multos feminum ordines


    continet magnitudine
    ,
    &
    figura feminum mali, tranfverfim per longitudinem pofitorum:
    quodiibetautemfemenincluditurpelliculse fu^ rubrae, atque altcri miniatx pelliculs invol-
    vitur. Caro frudus eft flava fuccum exfudat flavum , jucundo afpedu.&
    Lignum hujus arboris facile frangitur , &
    cortex licet crafllis fponte fe feparat a ligno, quod
    continet in fe medullam mollem, qux facile extrahi poteft, ita ut lignum remaneat inftar

    fiftulx , r
    Alteraj^ecies, amplos ramos fefe expandens fert au-
    magna eft arbor , cortice gryfeo , in , :

    foliis Mureci , fed non lanuginofa.


    temfoliainfrondes congefta, oblonga, carinata fimilia

    Frudusquoquehujusarboris, globuliluforii magnitudine , rotundus , maturus viridis exte-


    rius, interius rubefcens & multis granulis fici modo
    refertus, ficcus, faporis haud manifefti, ita
    ,

    ut comedatur quidem a quibufdam, fed nullius fit pretii.


    CvRVPicAiBA Brafilienfibus (dequotamen nomine ambigo)Arbor corticefufco, &
    inftarBetulxcrefcens, foliahabet oppofitaquinquevel feptem in unoramulo, fplendentia,
    acuminata,nonferrata, Betuls foliis viriditate fimilia. Floremfert, (pem tamenAuBor non
    defcnpfit. Poft florem in interioribus ramulis proveniunt foUicuU, primum virides, deinde ru-
    bicundi, magnitudinc & figura piftaceorum , qui quemadmodum & lignum fpirant odorem
    fereutlcica.
    I B I s. V B A Brafilienfibus . Ar-
    bor cortice ,
    ligno & nafcendi mo-
    "

    do Guajabae fimilis , ramos autem ha-


    bet ut noftra Cerafus. Folia fert ob-
    longa , duos aut tres digitos longa
    membranacea fuperius faturate viri-
    ,

    dia , inferius palUda , uno nervo fecun-


    dum longitudinem nuUis venis tranf- ,

    verfis :duo fempcrfibi inviccmoppo-


    fita , in ramorum quoque extremitatej
    duo quoque fruftus fibi opponuntur in
    fuis pediculis prope oppofitafolia ena-
    ti. Fcrt flores (quos tamen AuUor nor^

    defcnpft.) Frudumautem fert inpe-


    diculis digitum longis, flavumfcuau-
    rei coloris, magnitudine pruni fedro- ,

    tundum &verius pediculum turbina-


    tum,acumbeUcum habentem cavum,
    quem circumftant quatuor foliola,ter-
    tiam partem digitilonga , ex viridi in-
    carnata inferius itidem ad pediculum
    •,

    duo foUola. Ha;c iUa reliqua ex flore &


    equorummediofrudus exfurgit: cu-
    ticulatcnui veftitus carnefucculen- &
    ta fulva, faporis acidiufculi ac paulatim
    amaricantis , haud ingrati : odoris fub-
    dulcis & vinofi. Continet lapidem (f^e-
    pe duos in uno latere planos con- &
    junCtos , caetera rotundos) magnitudi-
    nc cerafini,rotundum, cortice tenui fed
    duroveftitum-, quicontinet intus nu-
    cleumalbum amaricantem. SimiUs eft
    lapidiVbapitanga , nec facUe dignof-
    cuntur Nucleus abjicitur , csetera
    .

    &
    commeduntur. Excellens eft fruaus magna copia edi poteft fine noxa. Tranfplantatur per

    MarAtAtabiba Brafilienfibus. Arbor caudice redo aflurgit, non craflb , corticc ci-
    . ncreo.
    HisTOR. Plantarvm Lib. ni. 135
    nereo,rupenusautcmduomm,aiittriumpcdumlongitudinc pcdiculi enafcuntuf in orbem
    pofiti, quorum quilibct continct feptem, ofto, novem aut dccem foiia in
    orbem difpofita fex, ,
    feptem, cdo, aut novem digitos longa, foliis Ambaibs fubftantia & colore fermc fimilia
    pe- ,

    diculo infidentia duos aut trcs digitos longo fuperne viridia inferne infiar ferici glabra
    , , in-,
    ,

    figninervo&confpicuisvenisprxdita. Elonginquo Arborvidetur Ambajiba, fedcpropin^


    quo difFerentia agnofcitur.
    Cap. XVIIL
    Innominata. locaraJeu lucoara. Tindoba, Tapjiracoajnana feu
    Cajfta. Innominata,

    A Rbor (cujusnomenabAuaorenon proditur) caudice redo&mcdiocris altitudiniSi


    cortice cinereo , ligno fragili & medullofo , fuperius in multos ramos fedfoliis fere nu~ ,

    dos difpefcitur folia tamen iiabet in illo-


    :

    rum extremitatibus infrondes congefta,


    ,

    quinque , fex , fcptem juxtafe fuperne di-


    lute vjridia inferne aibicantia
    qujedam
    , ,

    oblonga
    quaedam pene rotunda nervo
    , ,

    fecundum longitudinem & venis tranfver-


    fisordine fibi oppofitis.lntcr folia in fron-
    dibusetiamproveniuntpcdiculi duos cir-
    citer digitos longi , qui fuperius muitos
    flofculos oblon2;os in umbellam consie"
    ftosfuftincnt, albos , fex foliolis conftail*
    tes , fuavis odoris. Frudus non meminit
    Audori Hanc mttm Iconcm cx Herhisfic-
    cis ab ipfo coEcdtis delineandam curavimu^^
    in qua artifex nimium fibi permift neque ,

    enim folia ita uenulis reticpdat ifunt , fed^


    tantum habent nervumfecundum longitudi^
    nem venas tranfuerfas tit in minimofolio^
    quodmonendum duximtis.
    locARA & IvcoAra Brafilienfibus , itidem Palmce (peciesdimidiam altitudineni :

    Coqueiro adipifcitur caudiceredo, glabro, gryfeo, gra-


    ,

    cili (ideo ad ligna jedium ufurpatur) verfus fummitatem mo-

    reCoqueiro. Flos efiliquaprovenit, videlicet ramusduos


    circiter pedes longus , multos ramulos cxpanfos habens,
    quemlibet tres circiter pedes longum , & fiofculos per to-
    tum hunc parvulos , conftantes tribus foliolis ex albo fubfla-
    vefcentibus & habcntes in medio aliquot ftaminula flayat
    totus autem ramus cum fuis fioribus flavefcit. Poft floreni
    parvulus fru£tus provcnit figura coco. Supra filiquam (qux

    ambit fuo exortu feu vagina arboris quafi caudicem) folia in


    fummitate proveniunt alata ut in Coquciro fed breviora, ,

    nec alge ita long3e ac latae. In fummitate arboris pierumque


    foliumconvolviturftans ere£tuminftar fiftulae. Admodum
    lentuseft floris ramus &
    profcopis, imo&flageflopoten;
    ufurpari.
    P I N D oBA Brafilienfibus , Species Palmc^ nuciferae cail-
    dice ut plurimum crafliori quam Coqueiro , procerirate ie-

    quali vel etiam longe majore : caudex enim crafllis quatuor,


    quinque aut fex pedcs, cortice gryfeo leu cinereo , glabro, in
    quo vibices vix apparcnt, fecus quam in Coqueiro. Folia fert
    Coqueiro fed quae non ita in orbem dependent , fed
    alata ut ,

    maximam partem ftant furreda. Prope foliorum exortum


    etiam rami proveniunt dependentes , quiproferuntracemos
    quatuor aut quinque pedes longos plenos flofculis poft , :

    quos etiam racematim proveniunt frudus vel centum in uno


    raccmo,quimaturidecidunt: cft autemfrudus ovi magni-
    tudine&figuxaautpaulo etiammajor faftigium in fummi- ,

    1
    .

    134
    GeorgI MarcgravI
    tatehabensacuminatum, alteraextL-emitate infidet calici feu cupulae ut nuxpinea, ex foliis

    triangulaiibus conftanti maturus exterius e :

    viridffiavercitvel etiam brunefcit. Cortex ex-


    terior filamentofus ut in Coco , verum iiaud

    craffus , fed duplam tantum craffitiem teftx ovi

    liabens qui incifus detrahi poteft illo detrafto


    ;
    :

    apparet pauca caro crocei coloris , nullo mani-


    fefto fapore qux ab iEtliiopibus cum farinha
    ,

    commeditur lia^c ambit nucem duriftimam,


    :

    ovalem, ejufdemfermecraftitudinis cum Co-


    co verum carct tribus ilhs foraminuhs liaec^
    ,
    :

    difcuftaapparctintusin cavo, per interftitium^


    morejuglandis diftindo , nuckus magnitudi-;
    ne juglandis , candidus , duriufcuius faporis| ,

    ut Coco fedpaulo ficcior


    ,
    & ita fuavis.

    crocea fit oleum croceum quod in


    Ex carne
    lucernis ufurpatur ex nucleo hmpidiflimum :

    per expreftionem ad condiendos cibos quam-


    diu recens cft ad lucernas quando
    , & itidem
    vetus. Vtrumquequahtatefrigidum &illud e ,

    nucleoexpreflumloco rofacei olei ufurpatur.

    E cortice nucis fiunt tubuli ad tabacum fu-


    mendum vocant pemmbtiaba.
    ,

    E fohis hujus arborisfiunttedadomorum,


    ftoreae , corbes & aha.
    Majo menfe raaturefcitfrudus.
    A R B o R ( cujus nomen ah AuBore mn fro-
    dmr)Qomzc cinereo, albicante, multisramis
    varie inflexis pr:edita. Lignum lentum quafi fa-
    lignum foliaautem oblonga, direfte
    obtinet-,
    fibi invicem oppofira , folida , laevia , fuperius

    egregiaviriditatefplendentia, infcrius olivacea


    & fplendentia &
    taaum inftar holoferici
    ad
    glabra: In extremitate ramorum fert multos
    flofculos fpicatim feu racematim congeftos,
    ,

    fuo pediculo deorfum incurvato infidentes lutei coloris &:


    racemus florum elegantiflimc ,

    eftdifpofitus: poft flores nafcun-


    tur baccse ribium' magnitudine. V-
    trum edules Jint necne ah AuSiore
    non additur
    Iconem autem hanc ex herbis Jic-
    cis ah Audiore colle^is delineandam

    curavi .FoUa ficcafuperna partepla-


    ne nigricant, inferna fufcefcunt.
    Confiftentiam fruliuum ex Jiccis ob-
    fervare non potui.
    Tapyracoaynana Bra-
    fihenfibus eft Caflia arbor cujus
    frudus CannafiftoU Lufitanis & a-
    Ihs. Arbor alta magna atque & ,

    in plurimosramos late deftinfta,


    colore exterius ex cinereo albi-
    cante. Folia fert ordine fibi oppo-
    fita , paulatimque furreftim ftan-

    tia, figura^cylindraceae , duos di-

    gitoslonga, &duastertias partes


    digiti lata , breviflimo pediculo
    innitentia inftar foliorum fenae,
    dilute viridia ; fubtiliter liirfiita, ad
    tadum moUia , rubefcente nervo
    fccundumlongitudinem, &venu-
    HisToR. Plantarvm Lib. II L 135
    iisrecundLimlatitiidinemordineporitisprjEdita. Florcs fert fpicatim
    congeftos fineramufe,
    quihbet conftat quinque foliolis,& tribus femilunaribus
    corniculis, qux cum ftaminulis junfta
    pofi tis furreda ftant , omnia coloris incarnati elegantifllmi
    : eft autem flos magnitudine xqua-
    lislhafeoli flori. Longe pofllmt arbores hx florentes confpici ob incarnatum illum coio-
    rem-. Poft flores fequuntur filiquae immaturae quidem virides
    , maturx nigrse feu fufcx deor-
    ,

    fumproI)cndentes5 quxlibet circiter duos pedeslonga, quinque digitos


    crafla , paulatimin-
    curvatautenfispolonicus. Inuno ejus iatere eminentia dupiex
    eftfecundumlongitudinem,
    inalterofimpla,qiiafichorda agglutinataeflet fubcortice: Necrotunda
    nec teres exaae eft
    fihqua , fed concifa , nam tranfverfim incifio ellypfim defcribit.
    Cortex exterius eft inftar cor-
    ticisexterioris arboris, interior lignofus &albus. Non pofllint hicortices fimul frangi, fed
    malleo concuti debent: Sihqua porrointustranfverfimmultashabetdiftinaiones
    , quarum
    quachbet craflltiem pennae anferins capit. In quahbret autem ccllula
    nucieus iatet , magnitu-
    dine & figura amygdalx , coloris ex aibo flavefcentis fplendens
    , isevis , durus , per longitudi-
    ,

    nem Iinca fubruffa in uno iatere divifus, nucieum continens album , corncjE fubftantis. Qux-
    hbet praeterca ccUuia continct fubftantiam glabram glutinofam
    ,
    , brunnam fcu fubnigramTn-
    ftarCaflTijefoiutivJE, fedamarifaporis&ingrati. Adftringendi
    vimliabet. Brafihani frudum
    hiinc vocant Taprammana.
    Cap. XIX. .

    lacaranda, Qu^era'tha, Ihiraha. Tumamtiiha. Curmri, Camacari.


    Taco caatinga, Caaguacu iha, Iperoha,
    Vera Iba
    Q •ramulos ,
    Brafihenfibus. Arbor cortice rugofo
    & gryfeo inramis oppofitoshabens
    ,

    & in horum quohbet tria, quatuor, aut quinquc foiia in frondem congefta pe- ,

    dicuUsfuis tres circiter digitos longisin-


    nitentia , pallide viridia , figura falvix , fe-
    mi aut digitum longa & ad tadum
    , folida
    dura , iicrvo fecundum longitudinem &

    .
    venisobhquisprjEdita. Flores fert flavos,
    ,
    modoros, duos longos
    digitos , figura campanae, fuperius in quinque partes fedos, mtcrius
    autemhabettotidemftaminula brevia, flava, paiiidisapicibus. Ita ut arbor florens tota flava
    appareat inftar arboris quam Lufitani vocant Pao d'arco: nam racematim
    ,
    conf^cfti
    ° funt flores,
    & arbores hx pauca habent foha. .

    Flores fequitur filiqua longa &


    comprefla , nulUus ufus.
    Cortex
    &

    ^ HisTOR. Plantarvm Lib. I ri.


    &ulccra vetera
    arboris contufus & coaus oleum dat
    ad vulnera rananda ,
    '^Cortex hiijiis
    intibiisautaliispartibuscurandaefficaciffimum.
    tam humidis quam hccis.
    Nafcitur hxc arbor locis graminofis
    Floret menfe Decembri. n iu u •

    du^e iUius funt fpccies unius hgnum eft album alterius ni-
    I A c AR A N D A
    Bramienfibus ,
    , ,

    «TrumutP^/.A^^^^acbeneolensatquedurum; albumauteminodorum.
    alternatim fibi oppofitis , direde quoque fibi op-
    lacaranda ligno albo fert foUa in ramuUs ,

    non ferrata fuperne fplendentia obfcure vmdia mfe-


    pofita tres circiter digitos longa , , . ,

    hoc modo: m quohbet ramo verfus


    ,

    Floret
    rki exviridiquafialbicantia&nonfplendentia.
    qui quafi racematim per multos dieshaben giobulos,
    cxteriora multi proveniunt ramuh,
    exterius ex olivaceo fublutefcentis,
    "ccrafini magnitudine aut paulo majore , coloris ,

    mchnantur & interius taftu


    am quinque fcinduntur foha, qu^ deorfum
    fe aperie^^ in
    ,

    v fu efrunt h^^^^
    ^.cuiusregionefurfumincurvata funt quatuorftaminaalbaelly.
    I^^a^us x^^^^^^
    aoicibusluteis,&inhorumadhucmediocorniculumex albovinde: mmedio
    ft^^TlTZ^ magnis in fcoparum fetacea-
    alba apicibus luteis fatis
    autem florrs ^.riguntur multaftamina
    , ,

    1-nm modum Bosdulcisodoris: frudushaudedulis. ^ ., v • •

    Taclranlugnonigro reperitur in Capitania omnium fanaorum. Sed


    ,

    m qmbusaprion
    .

    differat ab Audore
    proditum non invenio.
    I B i R AB A Brafilienfibus ,
    quoque du-
    plex alba &
    nigra.
    Ibiraba alba eft arbor crefcens figura py-
    ri , cortice fufco, ramis
    inordinate pofi-

    tis: foliis fohdis faturate virentibus , al-


    ,

    ternatim pofitis fohispyri fimilibus , qus


    ,

    pcdiculis innituhtur. Fert florem amplitu-


    dine rofx , fuaviftimi odoris , rofam pe- &
    ne fuperantis , quinque fohis conftantem
    corpus fla-
    palhde flavis , in medio flore eft
    vum femilunare, morecochleseinfe con-
    volutum caftane^magnitudine , cito deci-
    dit magna copia fub arbore colhgitur.
    &
    Fruaum pocuh cum operculo
    fert inftar
    turbinato ; in
    fuo plano in medio paulum
    ,

    circumferentia pocuh exterius fexangula-

    eminentije funt, & magnitudo pocuU


    res
    primo fruaus eft viridis,
    eft quafi caftane^e,
    operculum
    hinc fit fufcus , cum maturuit
    ^
    fpontediffilit, &caftanea,quam contmet
    unicam magnitudine noftrae a-
    , excidit ,

    arbore pendu-
    veUanse poculum adhuc in
    :

    lumadtempus manet.Atramentum exhoc


    fruauparatur.Nafcitur paffim. Floret men-

    ^'^Mbtti-rf,LS authographo mM
    m
    dejideratur.
    mahfilveftris
    Arbor cortice cinereo, lignofragihj
    T V iN AMT iBA Brafihenfibus: I
    ideo
    amplitudinemexcrefcens, cuiramidecifi terrx infixi , novas progenerant & ,
    arbores
    lumoresarboresfpinisacutisincaudice ramisai- &
    re advtifepesabm^^^^
    inramis varie diftribuuntur iU^ nm.quam
    florent^
    Tt^frt adLioresamittuntfpinas& :

    LTconk
    lanuado
    L femper habent folia, h^ nuUa, fed tantum
    flores, nimirumDecembri&

    poftfloresdemum erumpunt folia, floribus decidentibus.


    Vtrarumque folia funt

    fmSbrotu^^^
    appofita more phafeolorum . in pediculofemipedemcirciterlon-
    diTu t orf tr r^^^^
    to TtaUump^^^^
    ^uea"Lfaeft,foUaque&floresmultosinfrond^^^^^^
    furfum eredo > ^^^'^)^^''^^'
    Iridisfloremfcrme^quatunico conftans foliocrenato ^^^^ ^
    continetur , u m
    cum adjacente tunica , e qua prorumpit , dulcis liquor ^^^^^^?;^^^^^
    carin^ in moduni ad latus
    t^tiflimus: &exeademmultahabetftamina ^l^^l^t^^^^l
    ftamina vergunt ad bmnnum. Arbores
    floient^^^
    ?oTori infignisminiati, fineodoretamen:
    LTe confpicipofluntinftarpanniminiatiexpanfi. Horibus cito
    copiofe decidentte , ft- &
    HisTOR. Plantarvm Lib. II L 157
    quuntLiffmaus, vidclicct copiofe filiqax, ubi maturuerunt fufcje: quzedam
    unum, quge-
    damtres, qucKdamquinquedigitoslongic, digitum craffiE, terctcs &
    loculamcnta divifie quot continent phafeolos quorum quilibet
    in tot ventres elatx &
    ,
    magnitudincm habet nu-
    :

    clei avellanx aut fabac vulgaris in totum eft miniati


    coloris & prope hilum qui fufccfcit par-,
    ,
    vamhabctmaculamnigram: interiusautemexalbo flavefcit. Nuliusejus ufus apudincolas.
    An Coral arbor ? Vide Car. Clufium in Appendice ad Hiftor. Rar. Plantarum.
    CA P. XIV.
    Qtbui Iba, Tacoeira, ^anana, fnaja guacaiha
    /he Cocjueiro,

    AB vj IB A Brafilicnfibus , Pao morello Lufitanis Arbor magna & alta ramos & folia
    :
    ,

    ^diipofita habens pene ut Fifqukro , fed minora, & Tamarindifeije arbori fimilia.
    Nthilprsterea de hac arbore ab Auciore
    obfervatum inveni.
    PAco E I R A Lufitanis , non eft na-
    turalis Brafiliae : in Congo vocatur ar-
    bor ^ibuaaquitiba & frudus ^ittba^
    Brafilienfibus Pacobete , Lufitanis Paco-
    ha.Ex radice propagatur hoc mo5o:
    Primo erumpuntfolia duo aut tria in
    fiftulam convoluta , paulo poft fecun-
    dofeproduntadquodHbetlatus unum,
    in medio eft fiftula fohacea fic fen- , &
    fim planta trium aut quatuor menfium
    /pacio , in quinque, fex , feptem pedum
    altitudinem adolefcit , caudice tibiam
    humanam craflb aut paulo crafliori,
    Ipongiofo , foliis convolutis fimilis , &
    uno idlu facile difcindi poteft. Superius

    odo, novem, etiam duodecim folia expandit elegan-'


    tia 5
    quodlibet quatuor , quinque , interdum & odo pe-
    des longum quatuordecim aut quindecim
    ;
    digitos la-
    tum In utraque extremitate paulo anguftius nervo fe-
    . ,

    cundum longitudinem digitum humanum craflb qui ,

    etiam fex aut feptem digitos craflus , per fex aut feptem
    digitorumlongitudinemfeexferens e folio, pediculus
    folii vice fungitur. Nervus hic in fuperiori fiiperficie
    tanquamcanalis excavatur&tranfverfim linejE fiibtiles
    a nervo ad latera cxtenduntur Suntque folia elcganter viridia
    . , ad taftum Iievia & folida inftar
    chart?emembranace2e,eodemquemodocrepitant: Ideonondiu integra manent fed aven- ,

    to agitata dilacerantur tranfverfim fecundum ductum ftriarum, & ftrepitum excitant commo-
    ta. Ex fummitate caudicis hujus /pongiofi , feu e medio foliorum prodit ramus feu brachium.
    Ramus hic primo quafi femipedeni longus , tener & pollicem humanum craflTus in extremi- ,

    tate lua continet corpus turbinatje figurje , magnitudine ftrobyli majoris circiter quinque digi-
    S toslon*
    GeorgI MarcgravI
    ellypticaefiguras brunni coloris obfcuri , ftriatis , quibus
    tos longum , conftans e foliis latis , ,

    quafipulviscinerGUsafperfus: hasc complicata invicem conftituunt illud corpus turbinatum:


    fmgulis autem diebus unum, duoauttria ,
    foliafepandunt, fiirfum verfus fe convolvendo,

    nam turbinate corpus dependet. Subter foliis his expanfis apparent fex , feptem aut ofto flo-
    res, ordinejuxtafepofiti, exalbo flavefcentes, quilibet duos circiter digitos longus, fca-
    pusautemfimilisparvjsfcaphae, cujusparsquainfidetexortuifuo , fit prora, altera extremi-
    tas puppis ex qua prominent quinque foliola angufta , figuram habentia illius inftrumenti
    ,

    quo nauts utuntur in humedandis velis : eminent autem e puppi floris digitilongitudine , ex
    albo flavefcentia , &
    in ambitu lateritio colore fimbriata in medio porro eorum ftamen lu- •

    teum crafliufculum infidet, figura baculi cum nodo in extremitate , qualiinceduntnigritae.


    Dimidiaautempartefcapha tegminefubtenditura[proraincipiendo ut in fcaphis noftris lu- ,

    foriis fub hoc tegmine intus in fcapha manna feu lentus humor continetur , ad taCtum frigi-
    :

    dus, faporis mellei , confiftentia & colore fimilis albuniini ovi recentis in hoc humore or-
    tum fumunt quinque illa' foliola cum ftamine: deledantur formica; admodum ifto neftare.
    Floreshosfequunturfruausordine&araejuxtafepofiti, quiiibet brevi pediculo nitens, &
    oftentansprimoinumbelicofuoflorem , quipofteadecidit frudus autem indies augentur. :

    Continenturplerumqueinunoramo, decem, duodecim, quatuordecimautfedecimnume-


    ro ut ita unaplantaproferat feptuaginta aut oftuaginta quos virides fmunt donec flavefcere
    , ,

    incipiant. Frudusautemjuftam magnitudinem naftus magnitudinem habet cucumeris no-


    ftratisoblongus&trilaterusquafi, corio craflioriteftus , quodfacillime in tres partes digitis
    fe 'dividi &
    detrahi finit. Pulpa mollis eft inftar butyri , medullam quafi cucumeris per
    medium fecundum longitudinem habens boni eft faporis frequentiffime comeditur vel fo-
    : &
    lusvel cum farina Mandiocae , vel cod:us & frixus in
    oleo aut butyro. Ramus autem iiie fru-
    dibus onuftus interea dum ilU maturefcunt augetur , ad duorum pedum aut majorem lon- &
    gitudinemexcrefcit, florefque femper protrudit ex corpore iilo foliaceo, fed qui decidunt
    finefpefmaus, namunaplantanonfacitplus fruftuumquam nutrire ad augmentum per- &
    ducere poteft. Maturisporro fruftibus ramus cum illis abfcinditur, ut tota planta nam una & :

    planta unum tantum vivit annum &


    femel tantum facit frudum ; faepiffime quoque accidit ut
    antequam frudus matiiri fint planta cadat & pereat ni fulcris fuftentetur five autem cadat five :

    praecidatur pefinde eft nam antequam fenefcat planta filius unus aut alter ex radice natus eft
    &adftatparenti, morientique fuccedit & fic in infinitum propagatiohujus plantxfuccedit:
    ideo maximi horti aluntur his piantis pleni : nam femel fa£ta plantatione ulterius non opus eft
    Toto anno frudus habetur venalis.
    labore.
    Annotatio. Iconem fru£tus dedimus in defcriptionc AmericJE lib. xv. quam hic re-
    petendam non duximus.
    B A NA N A , Pacobmu , Congenfibus ^mhuca quiancacaU & fru6tus Tincondo
    Brafilienfibus
    quiancacala. Tota planta ut Pacoeira, at turbinatum iilud floriferum corpus paulo minus eft, &
    flores parum differunt: funt enim duos circiter digitos longi ex albo lutei coloris, & dulcis odo-
    ris: eftque floris fcapus non inftar fcaphse , fedredius, attamen cavus, repraefentans canoam

    Branfiiicnfium fex foliola angufta prominent epuppi, figuraeutinpraecedenti, &ejufdem


    i

    coloris fed ftamen in medio deeft medietas anterior canoae etiam tegitur cavo tegmine
    , :

    albo-flavefcente. Eodem autem modo ut in Pacoeiras (nimirum 061:0 , novem aut decem di-
    gitos) plerunque autem non ita crafli ; & funt curvi five lunati & fubftantia ficciores quo- ;

    que & ita meliores ad coquendum aut frixandum.


    Inaia GvACViBACUjUS fru£tus Inajaguacu Brafilienfibus In Congo vocatur Ejaquiam- :

    hutu & frudus ^iti inga quiamhutu : Palma nucifera Lufitanis Coquiero & frudus illius , ,

    Coco : foraminulis larvam repraefentat. Arbor caudice raro redo, fed plerumque
    qui tribus fuis

    incurvato , quatuor quinque , fex aut etiam feptem pedes craflb, triginta, quadraginta inter-
    ,
    &
    dum quinquaginta pedes alto. Cortex cinereus inftar juglandis& quafi vibicibus hinc inde
    tranfverfim per ambitum notatus. Lignum e jus nullius ufus , conftat enim ex meris filamentis
    & eftdulce quafila£teo fucco turgens , imdearbore ciefa a formicis expetitur. Caret ramis.
    Infummitate quindecim, ododecim, viginti aut plura habet foliamagna, alata, inorbem
    difperfa partim furre£ta, partim protenfa, partim dependentia, grati afpedus. In exordio fuo
    ,

    haec folia alata textura quadam veftita funt naturali, obfcure gryfei coloris , quafi cruduni
    textum cannabinum eflet, fucceflii temporishaec textura fe folvit fubfequente altera &a
    &
    vento circumagitur. Quodlibet folium alatum longum eft circiter fedecim pedes Rhinlan-
    dicos, ac in exortu pedem circiter craiTum difledum in alas ordine juxta
    , fe & oppofi-
    pofitas
    tas: quodlibettalefolium circitertres pedeslongum&longius, duos digitos latum & verfus
    extremitatem , anguftius , acuminatum , habens in medio fecundum longitudinem nervimi
    ofleumflavefcentem, ac tranfverfim ordine fubtiliflimas ftrias virides (ut ipfum cft) ac to- &
    tum
    »• •

    H I S T O R. P L A N T A R V M L I B. III. 1 5 9
    tum cannatum, cavitate fiirfum verfa : fubftantia inftar folii gladioli , ixtc viride ac fplendcns,
    Inter folia alata exiummitatc arboris oritur duos&femis circiterpcdes fiiiqua five vagina
    longa craffii in medio novem aut decem digitos, faftigiata , viridis ftriata qux fucceftli tem-
    , ,
    ,
    poiis lufccfcitaciponte rumpitur. Antcquam autcm rumpatur elegantcrintus
    compofitus ,

    pcdemlongus, tres aut quatuor digitos craftlis in plurcs ramos pcdales aut fef-
    rcpcritur caulis,
    quipedalesdiftindus, qui rami ita apte a natura in tlieca complicati magnamfpicamrcprse-
    lcntant. Rami hionuftifunt ubique triangularibus corpufculis magnituxline amygdalarum,
    albis, qua; rudimenta funt florum &
    hinc nueum nam rupta vagina rami hi fe cxplicant :
    inftar
    arbufculx & flofculos exhibqnt luteos. Hinc fuccrefcunt frudus quilibet infiftens fuo brevi
    ,

    pcdiculo , pcnnam anfcrinam craflb, & cupulie fquamis conftanti ex ruffb flavefcentibus.
    Nux minor eft viridis, maturefcens fit pallide flava , fed plane matura lignei eft coloris
    , figurie
    oblongas feu ovalis & quali triangularis : lohgaplerumquedeccm , duodecim, autquatuorde-
    cim digitos, in ambitu crafla duos & amplius pedes. Gonftat frudus totus primum exteriori
    tegumento, fecundo cortice tertio nucleo & quartoaqua. Exterius tegumentum, externe
    ,

    glabrum, in totum conftat e filamentis craftiufculis, longis, coloris rufefcentis inftar lini, refe-
    rensftuppamcannabinamcraflamaccrudam; cftque in illa parte quanuxpediculoadhKret
    fupra duos digitos crafllim in reliquis lateribus circiter unum. CbrtcK eft crafllis inftar
    ,
    cranii
    humani, &ca extremitate qua adhxret ramo, tria habet/ormina , hucleum cerafi capien-
    tia. In cavitate hujus corticis feu in ambitu ejus interiori adhaeret nucleus
    , qui ipfe fua cuti- &
    culaveftiturinfuaconvexitate finter corticem fe; rufiicoloris , ad vifum ut nux mufcata. &
    Nucleus , nucematura crafllis eft duas tertias partes digiti , albiflimus ladeo fucco turgens,
    , ,

    faporis inftar optimarum avellanarum. Suflicit unms nucis nucleus ad tres faturandps, denique
    in illa cavitate nuclei continetur aqua, pauca quidem quando plenematuruitnux&nucleus
    fuampcrfcaionem adeptus eft, nec ad potandum grata: fed quando medi^ zetatis nux eflr,
    nimirum quando tegumentum flavefcere incipit , cavitasillaeftplenaaqua fuavifllma (conti-
    net enim pintam Hollandicam aut amplius; pro magnitudine. Aqua hxc tum gratiffima
    eft ad
    potandura, dulcis, frigida ac clara. At hinc quum aqua abundat, nucleus adhuc mollis nec ita
    gratus eft. Ergopro aqua haurienda eliguntur mediae maturitatis pronucleo edendo
    plane ,

    maturjE: nam aqua hjec in nutrimentum nuclei cedit. Exnucleomaturoexprimiturlac, cm


    incoquitur oryza pro pulmento. . . •
    .

    Hxcarborinfummitatefua medullam albifiimam continet bulbofam nam in par- quafi ,

    tes facile feparari potcft iriftar allii aut ceparum. Hxc vocatur Latine palma &
    ea ablata arbor
    moritur, undeproverbiumpalmamreferre. Medullaea eft albiflima; pundulis quaftporis
    dotata, fucculenta, dulcis faporis, meiioris utique quam optimarum nucum; comeditur
    cruda vel per fe fola vel cum oieo &aceto, atque etiam coquitur. Arbor toto anno fimul flo-
    ,

    res^frudus immaturos & maturos continet. Amatautem loca maritima & arenofa prope fepes
    &macerias: in mediterraneis nonautraroadmodum reperitur, autfiplanteturibi infrudi*
    fera eft, nec juftam magnitudinem nancifcitur.
    Nuncetiam dicamquomodo plantetur & tranfplantetur omnia expropria meaobferva- ,

    tione nihil enim umquamfcribam quod non ipfemet viderim & expcrtus fim. Frudus inte-
    5 ,

    ger feunuxcumtegumentofuoterrjE leviter fuppofitafeu tantuni fuperterram projeda, fe-


    ptemmenfium ipacio progerminat: ex germine planta tranfplantata poft annum demum ,

    poftfeptemannosprimitiasdatfruduum. Modus progerminationis hic eft Nucetotacum :

    tegumento terrs commifla , ex foraminibus illis progerminat fiJamcntolum germen , ortum


    ducens ex aqua illa quse in nuce continetur:antea autem aquaillain fpongiofam,aIbiffimamquc
    fubftantiam fuit congelata & in figuram nucis formata ut germen inde prodiret. Germen
    quandoprodiit texturailla cannabina ftatim cindumeft& habet tria velquatuor folia arde
    fibi adhuc applicata fine caudice. Nam etfi proveniret ad fex , o£to , vel decempedum altitu-

    dinem adhuc nihil ftint nifi folia atque caudices. Et qUodlibet foUum junioris arbufculse inte-
    grum eft nonfedumin alasut in veteribus fed plicatum ut pailia mulierum in Germania. ,

    Succefl^u autem temporis iponte finditur & fiunt alata , & tunc arbor caudicem fenfim acquirit
    fubtunicaillatextaquainferius cingitur. Germenporro, dequoante, cumemerfit enuce,
    tunc ftatim per totum crafiius tegumentum fpargit radices filamentofas , flavas quze hinc inde
    ,

    perforant illud tegumentofum & prodeunt foras (nimirum pedalis aut majoris longitudinis ac
    lumbricorum craflTitudine) ac in terram fe ingerunt fucceflu temporis tota nux putredine ab- :

    fumitur. Sin quaeras unde nutrimentum habeat plantapriufquam radices in terra firmentur
    quod non ftatim fit dicam Supra innui ex fpongiofa illa fubftantia prodire germen, ex hac &
    , :

    nucleo qui adhaeret fuocortici nutritur arbufcuia , namquo citius eximasaliquam ar-
    fimiil
    bufculam priufquam radices egitin terram eo plus nuclei invenies & contra. Tenaciter fpon-
    ,

    gia adhsret per fibras fundo arbufcuk , ita ut ex nuce eximi poflTit nucleo appendente. lunio-
    S 2 resfig-
    j^Q GeorgIMarcgravI
    res fxtns tranrplantantur aut non : fi tranfplantare animus , id fiat anno xtatis primo aut fc-
    cundo, & qmdenimenfe luniovel lulio. Poffunt &majorestranferri quatuoraut quinque

    annorum , major pars moritur. Vidi tamen grandes viginti quatuor aut plurium annorum
    fed
    transferri feliciter anno 1640. Mauritigs, adiiibita mult;tudine hominum circiter trecento-

    rum, E Qortice nucis egregia fiunt pocula.


    ANNo TAT I o. De eadem arboreita Fr. Ximenes. De Palmis qux
    ferunt cocos , Mexi-
    canis C(?)'o///,eftarbor haudadmodum
    verumalta, cujusrami (quosproprie vocamus
    cra0a',
    palmas) e faftigio trunci eminent , quinque aut fex numero ere£ti ad modum palmarum Hif-
    panije &ab omni parte clare virentes truncum habet reftum cinerei coloris in circuitu a.
    : & ,

    radice ufque ad faftigium , minutis veluti gradibus cinftum , quorum ope indigenae facillime
    adfummitatemarborisenituntur. truncus eft valdefpongiofus amat autem loca maritima, :

    uti apparet in Infulis Philippinis Porturico prssfcrtim ad oram Coliniae & Zacatulae. Flos il-
    , *,

    lius caftaneae flori fimiiis frudus integer oequat molem capitishumani, eftque oblongior
    : &
    triangularis & laete virens antequam decerpatur.
    , Nux ipfa feritur & facilc pullulat , tranfpo-
    fitaque adolefcit & brevi edit fruftus prsefertim ,
    fi cinere aut fimo bovino ftercoretur & dili-

    genter rigetur : radices agit neque profunde neque moli fuae aeqijales truncus quoque fecun-
    :

    dumradices quoaltiusafccnditeotenuiorevaditj materies illius admultautilis. In


    craflior ,

    InfulisPhilippinisnon modo ematerie illius faciunt naves, fed funibus velis , ahifque & &
    nauticisinftrumentiseafderainftruuntexcademarborej &quod maxime mirum variis quo-
    que mercibus onerant ex ilia natis; oleo, vino, acetb, faccharo, fruftu fimilibus. Ete- &
    nim vulnerando teneros ramos inferiori parte , eliciunt liquofem quendam ,
    qui vini loco
    ufurpatur: liic primo die £iavis &
    guftui gratus, fequentibus fitinfipidior &deniqueplane
    inutilis , femper autem cft ingrati odoris 5 &
    fi crebro fumatur generat craflbs humores , fla-

    tus & cruditatesUcetmoderatecalefaciat& humedet, fitque blandius noftro vino & mi-
    ,

    nus tentet cerebrum, nifi alia (ut vulgo folet) addantur. Porro Phtificis prodefle ferunt &
    quirenum afledibus laborant, ita ut vix ullos in Philippinis Infulis reperiri dieant qui illis mor-
    bis tententur, quiailliuspotupartesillaemundentur & arenulae expellantur: verum (Limmope-
    renocetillisquihydropeautlienis obftrudione laborant. Vinofus hic liquor foli expofitus
    aut alibi fervatus per odiduum fit prJEftantiflimum acetum,quod minus ficcat quam noftrum,
    fedigniadmotumperditfuumvigorem , ideoque cum in cibis ufurpant, tum demumadmif-
    cent cum edulia deferbuerunt. Durat quidem longo tempore, verum fi pauxillum aquae ad-
    mifceas ftatim corrumpitur. Ex eodem vino co£to &fpiflato fit mel faccharum quod tem- & ,

    peratura cft calidum , humidumque & grati faporis:


    confervatur longo tempore: lenit pe-
    dus & eft utile adverfus rheumatifinos corroborat ventriculum cerebrum juvat conco-
    : & :

    dionem; denique ore fumtum nihil diflbrt colore fapore a noftro faccharo candido: Nux &
    carduum , verumeft dulcior & minusadftringens; fiftital-
    ipfa recens ac tenera fapore refert
    vuni, toilitcruditates&refocillatventriculum. Putamen quod fequitur & proprie Vocatur
    Coco eft nigri coloris & durum
    ex eo bibere falubre judicatur ,
    ; fine dubio corroborat ner- &
    vos & fanat paralyfin. Hbc putamine concluditur medulla candicans, gratifaporis& amy-
    gdalarum dulcium aemula ex hac contufa exprimitur ladeus humor ablque ignis ope , qui
    :

    utiliflimus eft ad necandos lumbricos inteftinorum , fi quantitate o€to unciarum cum pauxil-
    lo falis mane fumatur a jcjunis, praefertimpueris&adolefcentibus. Exrafuraejufdemmedul-
    lae coda in aqua &
    bene agitata emergit oleum quoddam , quod recens commode cibis mif^
    cetur &magni ufus eft in medicina temperie calidum humidum. Hauftum fex aut ofto
    , &
    unciarum quantitate purgat leniter ventriculum, &evacuat hurhores melanchoficos pi- &
    tuitofos licet dicant meduUam illam per fe alvum aftringere verum ad purgandum utendum :

    eftoleorecens expreflb: mitigatpraetereaquofvisdoloresecaufafrigida natos: eftqueadmi-


    rabileremedium in vulneribus curandis, fiftit enim fanguinem, mundatfaniem&confoli-
    datilla: illitumlenitpedus&potumpurgatillud, editque alios innumeros cfledus quosre-
    cenfere longum eflet imprimis autem utiliflimum ad nervos relaxandos & pertinaces dolores
    :

    podagricos. Non autem tantum oleum , fed quae meduUa continctur aqua inftar ladis can-
    dida, ad plurima valet fanatfebres , fedatfitim temperat3eftum,mundat&(anatoculos&
    : ,

    confumit fuperfluam carnem quae illos folet faedare , conciliat elegantem colorem vultui fae-
    minarum^ refrigerat atque humeftat: purgat fanguinem, ventriculum& ureteres, mitigat
    dolores & eft gratiflimi faporis , pra:fertim febricitantibus , quilicct fudent magnacopiapof-
    funtfumerefine noxa, modo fint jejuni: nutrit egregie & eft admirabile remedium adverfiis
    febres biliofas & licct credattir flatus generare , tamen fumere licet diebus purgationum ve-
    :

    rum quibus alvus admodum iaxa fibi ab eo potucaveantnecefleeft. Stoloncsquoquefive


    gemmae fuaves funt quemadmodum palmiti Afiricae aut Algarviae , verumamputarivixpof-
    funt fine egregio arboris detrunento. Ne folia quidem inutilia funt nam vinum hujus arboris
    ,

    perilla
    n

    HisTOR. Plantaevm. Lie. III.


    pcr m., colitur &
    p™ft.-,m viccm cribroram: cx iifdcm
    galcri florcx&plura alia texnntur
    ,
    Per ual.t m,l„ rcl,g,ofl,s „oft,i ordinis qui
    , multos annos iu Philippi,„s l,Evcrat
    i,, „on
    „ull,s cocs atquc
    ,p a mcdu la &
    laSco ruccorcperir,lap,llosca,ididifl;mos
    fedu,npartcuo,,„n,, dcprcflos, o^liL™
    q„i^r,ngularcrc,r,cdi,„nlktadvcrrus C^^^^

    Multiprwercafcripfcrunt dc liac Nuce, utvocanf,


    I„dica, imprimis autcm
    hb.i H.ftor.A,omatum cip.xxv,. Addidit&
    l,.KC
    Monardcs nm
    Car.auf,usinfig,i Itr&Iconc;
    .irbor,s&rruauum,quas opcrxpretiumcritvidere.
    Legendi alii
    Hoc rautum addo v.difl-e me plures ejufmodi lapiUos.qui Auftorcs &
    Cocis fcrebantur gcncrati aul
    in
    omneseram formaovah, infcrioripartecomprefll,
    fioura&colore nifinnrJJ^? r',^
    dent,,„iio„ibusrcot,cisha,,dabfi,iiL,&divcV^m'<;S&hab:^^^^^
    cunofc fervo, qui non multum abeft a rotundo granaem, qucm

    IBIRA OB, Brafihenfibus,


    AiborcftintcrBrafiUanasprocerrima,cuiusmatcrieseft du

    luinmis l,lv,s &falt,biis


    ;
    Lufitam vocan t Paoferro , cum ob
    magnum pondus ' a uo ftatim i
    ftar fcrrimergitur, tum ob fortitiidinem qua
    maxime ad ferrum fcccdit
    1 A c A M V c I Arbor Silvis Paratanings
    B perfamiharis , fcrt frudum ferc fimilem Limoni
    pelhcula tenm, fucco multo, acri tamen
    inftarlabrurcx , intus exigua Crcarrana
    co^Zn
    tem,dent.busnoxium.Atboreftipaucisvifa&apauciffimismfiVSl?rnitaT^^^^^^^^
    men^ego muItot.esob cutiofitatem. nihU
    habet'communecum%a.;;S"a,ftdpSfi^:

    urqtaiiUtimumramom°a?^"
    uiqueaciiut.mumramorumapicemfruausinta„taabundamia
    &itainterre iunaos nrrnr

    atque falubris, fcbricitantibus jucun:


    ainimus Preornir^^^^^^^
    J^requentiffima eft
    m priEfedura S. Vmcentii pr^fertim in SUvis vaftis Parataninffa^
    & m mediterraneis pr^feaurze Fluvii lanuarii. ,
    ^ aratanmg^

    Ha^enm HiftorU Plantarum.

    Geor-
    ,

    GeorgI MarcgravI
    RERVM NATVRALIVM
    T O R ^
    . H I S I

    \^ L I B E R Oy A R T V S>
    Qui agit de Pifcibus Brafili^.
    Capvt Primvm.
    ^uamajacu ape Jpeciesutraque. (juacucuja,

    Vamaiacv Apb Brafilienfibus: Kfcis triangularisj duplex eft, unus


    cornutus, alter fine cornibus. Cornutus ab ore ad initium caudae fepteni di-
    gitoseft longus, finterdum& longior; aventre addorfifummitatem tres
    digitos latus feu altus : venter vix duos digitos latitudine complet: cauda
    unumdigitum lata, definens in pinnam duos digitos longam & totidem
    latam. Os ipfi parvulum &
    pifi tantum capax habens in fuperiori man-
    :

    dibula duodecim denticulos anguftos , acutos , in inferiori quinque


    Caput ab ore ad cornua ufque in gibbum affurgit, convexitate fefquidigiti j dorfum au-

    tem ad eundem modum in gibbum arcuatur & unicam tantum habetpinnam inpoftica
    :

    parte verfus caudam, & quidem exiiem. Oculos habet fatis amplos diametro tricntis , fuper-
    ,

    ne in capite in fronte pofitos prope cornua ab ore circiter fefquidigiti intervallo & ante
    , :

    fingulos ociilos foraminulum unum. Pinnas in univerfum obdnet quinque, unam in extremo
    dorfo,utiamdixi, &inquolibetlatereunam, longe infraoculos verfus pofticam corporis
    partempaulumvergentes,unumdigitumlongas; & propc utramque rimam, unamplusfe-
    midigitolongam,branchiarumloco: unam denique pinnam inferius inventris extremitate
    prope exortum caudx unum penedigitumlongam, dimidium latam quinta facit caudam.
    ,
    :

    Cornuaduodireaeante fe protenfa fronte geritprope oculos, magnitudine calcaris galli


    in

    galinacci ; duo iridem lequalis magnitudinis in infimo ventre verfus quartam pinnam. Caret
    fquamis, fed tegitur denfa cute, in ventre quidem alba , reliquo autem corpore fufca , atque in
    ventre & lateribus ufque ad altitudinem oculorum figuris trigonis, tetragonis,pentagonis, he-
    xagonifque mire diftinda & notata. Vbique autem (excepto infimo ventre) eadem cutis va-
    riis maculis nigricantibus eft infignita.

    Gmmaiam ape fine cornibus in fronte paulominor eftantecedente fedlatiore ventre&


    ,
    ,

    cauda paulo iongiore; &eft per totum corpus fexangularibus figurisinfignitus, cum innu-
    meris
    H I S T O R. P I S C I V M L 1 B. I I I I.

    meris tLibcrculis minimis. Color ventris fiibflavus


    rcliquo corpore cx flavo ciner eus
    ,
    fub- &
    ' "S'' '''' Margarita captus a nautis noftris pifcis ingens quem
    vocant ^a-
    COti <t toatsen m
    cujus vcutriculo Guamajacu adhuc integer fuit
    ,

    invcntus. Pifcis autem illius


    caro coaa&avigmtihominibuscomcfl:afuit, qui
    omncsftatim poft manducationcm male
    ehabucrunt, &vixpoft multos dies fumtis alexipharmacis
    convaluerunt ^ftimahincma- :

    lignamqualiratcm guaniajacu pifcis.


    AHumtalcmacccpi, cujus longitudoeratpedalis , altitudo quatuordigitorum cuiusto-
    tum coi-pas tedum crat tcfta merisflguris fcxangularibus conftante
    qu^Epi/ccSohexpofitoinhexagonacorpora diflblvcbatur. Osanguftum,
    . fragili in recenti pifce &
    dcnticuh oblond
    latc/ccntes , mfcnus quinque , fuperius undecim. Oculi
    amph rotundi , magnitudine -roSi ,

    mifmci, pupilla cryftaUina, cactera coloris umbrs cum argenteo


    mixti. Cauda duos & fe
    misdigitos longa, tcres extra tcftam prodiens, molli cute vcftita,
    habens pinnam duosdi-
    gitoslongam & totidem latam , quafi quadratam, fed in lateribus lunatam.
    Pinn^utin aliis
    hujusfpeciei. Totus erat coloris albicantis cum gryfeo mixti.
    Quodlibet latus verfus pofte-
    rioradefinebatinpinnam. ^
    Caret fere carne ac cavus eft , folam fpinam fecundum longitudincm
    habens, cui per mem-
    branas inteftina adha:rcnt. In ventriculomultuminveniarense.
    Annotatio. AgitdehocpifceAldrovandusHb. depifcibus iv. cap.ult. & datduas
    illius Iconcs .
    Obfcrvavi autcm fnam multi cjufinodi pifces ficcati , utriufque fpeciei, ad nos e
    brahha & Amcrica afl^eruntur) figuras quibus cutis infignitur piurimum
    inter fe differre ' &
    in quibufdarn fe habere inftar teflLilati pavimenti.
    GvAcvcviA Brafilienfibus :
    Monoceros pifcis: Vefpertilio Aquaticus poflet appella-
    ri. Corporis figura anterius eft inftar vomeris corpus: 0^0 digitos longum, quinque latum in
    medio , ubi latiflfi-

    mum : medietas au-


    tem corporis pofte-
    rior rotunda eft 6c
    verftis caudae pin-
    nam faftigiatur in
    conum medietas :

    autem anterior vo-


    merisfeulati cordis
    figura obtinet. Pif-
    cis autem non craf-
    fusjfedlatusj caput
    vix prominet feor-
    fumacorpore, eft-
    queilhinter oculos

    pofitum ,durum, duospenedigit^slongum, conicum.


    OcuIoshabetnumm?mffnk[^^^
    tudme pupdlacryftallinalenticulari, rdiquaparsvariegatamaculis
    Onshiatuscaftancampotcftcapere, ipfum edentulum eft. Supra os
    lineisflavisalbifluc &
    carnea prominentheft
    inftartonfiU^human^fere. In utroque latere in medio
    pifcis, brachium emineTquat^^^^^
    digitoslongum. una junaura conftans; inferior
    medietas brachii duos digitos loLa
    Sus
    '^fi«^;Pi^^.^^d««^digitoslongaeft, unum lataininfimoventreinterbrachiaduas
    hJsiTn'
    habetpmnasfefqui^^^^^
    ' qu^quafipedes funt. Cauda conftat pinna
    longa fefqmdigitum lata ac fere quadrata. duosXitos
    , , In inferiori corpore , fefquidigiri interftirio
    a cau
    daetiampinnulamhabctparvam&talemetiamindorfo, trium digitorum
    intervallo 3 cau
    aa L>ute tegitur non fquamis qu^
    , fuperius fufca eft , multis tubercuhs
    ,
    duris pcr dorfum

    habctmaculaslcntismagnitudine&figura.binasacbinasjuxtafepofi^

    -l^tenbus, circa oculos, in extremis branchiis


    varieXl"^^^^ , mire
    lineifquemdcmalbis&nigris, ut vix exprimi poffit
    aore" So^^^^ a pi-

    C A P.
    .

    144
    GeorgI MarCgravI
    Cap. 11.

    Tajajica. Taru. Tiraacangata. Acarauna. (juaferya. Tirane--


    ma, Acarapucu.

    c A Brafilienfibus. Pifcis 0^:0 aiit novem


    digitos longus , corpore obterete &
    TA 1 A s I

    pyramidali , extenuatur enim verfus caudam. C^ut cft illi groirmfculum & comprelTum:
    oculi eminentes & nigri, circel-

    lo aureo os edentulum. Sex ha-


    :

    betpinnas nimirum fub qualibet


    ;

    branchia unam oblongam , fub


    his in medio inferius unam bre- -« ^ -

    viorem unam in medio dorfo aliam longiorem verfus poftr


    •
    emam dorfi partem & e regione ,

    hulusunamininfimo corpore: feptima eft cauda, oblonga & in cxitu


    rotundata. Tegitur
    per to-
    fq uamulis parviscoloris hyalini pallidi., maculis variis fufcis vermiculatis variegatus
    ,

    tum,exceptispinnispoftbranchialibus infimo ventre , quae &ex palUdo fubflavefcunt. Cau-


    ideoquecapiturpedibus, eosponendofu-
    da eft undata fufco. Latet in arena abfconditus,
    perarenamubilatet. Codus atque alTus bene fapit & convcnitcumHollandorum ^Ojl / eft
    enim carne albiffmia & friabiii.
    PA RV Brafilienfibus: Pifcis eft
    latus & fubrotundus
    verum haud ,

    craffus novem aut decem digi-


    ,

    tos longus ab ore ad pinnam cau-


    dx qiix duos & femis digitos lon-
    ga ac totidem lata latitudo pifcis :

    feptem digitorum. Pinnas obti-


    netfex:duas magnas ac latas duos
    circiter digitos; unam in dorfo,al-
    teram qu3S utrobique
    in ventre ,

    ad caudam extenduntur; habet-


    que quaevis pinna in fine promi-
    nentiaminftarfuniculi, eavidelicetquaeindorfo quinquedigitos, qux in ventre tres digitos
    longam. PoftbranchiasinquoHbetiatereetiampinna eft duos digitoslonga , unumlata; &
    inferiori ventrefub his , duos digitos longas , anguftilTimas. Capite eft parvo ,
    ore ela-
    duas in
    circulo circumda-
    to, angufto, minutiflimisdentibusalbicoloris: oculis confpicuis , flavo
    tis.^Totumcorpusveftiturfquamismediocribus, quarum dimidius numerus niger eft dimi- ,

    diusautemflavefcit, ita ut lunulas flavas in nigricante corporegeftarevideatur.


    Circabran-

    chias flavedo eft & in initio pinnarum, poft aures macula flava in qualibet.
    Pifcis eft edulis. ,.
    Percae mediae feu i$atm0
    m ^
    PiraAcangata Brafilienfibus, id eft, pifcis duro capite :

    magnitudine, feptem aut ofto digitos longus, ore haud amplo , oculis nigris circelloni-
    ,

    gricante aureo & ruftb colore mixto. Pinnas habet fex


    &feptimampro cauda: duaspoft-
    pofteriora inventre, &unamper
    branchiales, duas in infimo ventre jundas, unam verfus
    & ercdam firmis fpinis fufFultam quam
    totius dorfilongimdinem ufque ad caudam extenfam ,

    in vaginam recondere poteft. Pinna cmdx furcata.


    Tegitur fquamulis argenteis , aureo &
    igneo^^colore tranfplendente , prjefertim in dorfo : in ventre in
    argenteo thalafllnus color tranf-

    lucet. Pinna dorfi argentea tranfplendens maculis fufcis infignita. Vmnx laterales zlbx , qu^
    &
    Caudse quoque pinna in cxtremitate caerulefcit. Eft eduhs.
    in ventre cxrulefcentes.
    AcARAVNA Brafilienfibus
    Pifcis magnitudine exaequat Pa-
    ru fed non eft ita latus & fqua-
    , ,

    mulas habet nigricantis coloris.


    Cauda eft bifida,pinnatres digitos
    longa,duoslata. Poneutramque
    branchiam etiam pinnam habet,
    inferius in antica parte duas angu-
    ftas.Per totum dorfum per &
    ventrem etiam pinnam utrobique
    extenfam, acutam, continuam, in poftica parte corporis circiter unum digitum latam.
    Ospar-
    HisTOR. PisciVM LiB. L 14^
    OsparVum, angiiftum, dcnticulisminutifllmis. Oculihaud magni. inutroque
    latcre prope
    caudam acutiffimum habct aculeum-, quos in latcra poteft rccondcre
    & evaainare
    ° & alios
    pilces lajdere :
    quihbet aculeus fere digitumlongus ofle pifcino conftans.
    Pifciseftedulis.

    GvAPERVA Brafilienfibus. Pifcis cor-


    & compreftb quatuor digitos
    pore lato ,

    longo,treslatOj ubi latiflimus. Orcparvu*


    lo , dcnticuhs minimis. Pinnas
    habet fex:
    poftquamhbet branchiam unam paralle-
    ,
    logrammi figura in infimo ventre duas
    :
    ob-
    longasi in dorfo&infcriore ventre
    extre-
    mo longam ac latam , quae in acumen defi-
    nunt , fubulas figura. Cauda quadrata
    feu
    potius paralielogramma , unum
    digitum
    longa, duastertias digitilata. Tegiturfqua-
    muhs coloris nigri
    fplendcntis inftar bom-
    ,

    quarum orx (non omnium fed qua»


    bycini,
    rumdam) fimbrias flavas habent inftar fe-
    milunularum. Pinnae funt nigrse. Circa
    os
    linea craffa purpurei eft coloris
    , ilh per- &
    pendiculariter altera fuppofita Corpus
    tres
    hneaelataeambiunt, quarum du;e perlatus *
    pofti^^as pinnas extcnduntur.
    V t V c Caudam
    &
    .

    etiam tahs fecat hnea ejufdem colorisj una pro iimbria ipfi eft
    oculorumpupihani-ra
    ^ ^ *"^o'-'»>
    circuioaureo
    I
    PR A E M A Brafilienflbus plfds mediocris carpionis feu
    N : perc^ magnitudine novem •

    decemautundecimdigitoslongusj latus, ubimaxime, tres digitos


    autpaulo amphus. Os
    habet amplum, (ubrotundum, cdcntuhim quidem fed
    , acutiftlmis pi-ominentus afperum-
    oculos magnos mftar folidi Hollandici , pupilia cryftallina
    circulo albo fplendente qui fu*
    ,

    periusaddimidiampartemcoloriseftmimati. Branchias habet admodum


    amplas. Ponehas
    m quohbet latere pinn^e digitum quidem longs fed haud lata;
    , &
    fubter has in ventre du^ fibi
    propmquxduosdigitoslongje&fefquidigitumlar^.', triangularcs
    medietate ad caud^ exortum ufque pinna protenditur trcs
    fpinis fuffultse
    ,
    ventris A
    & femis digitum lonaa unum la
    ta itidemfpmisintcrtexta,quamabfcondere fere
    poteft in rima ad hoc compaiata
    pcrunil •

    verlum dorfum ab occipitis fine ad cxordium caudaepinna


    extenditur quinque di^ritos lonffa-
    paulo plus digitum lata tenui membrana conftans duabus
    , , &
    viginti fpinis intertexta quam'
    engere atquedeprimere&fereabfconderepotcftinrima. ,

    Cauda qu^ ^ corpore protenditu^


    fefquidigitumeftlonga, unumlata, pinnam habet tres & femis
    fefqmdigitum iongam. Color totiuspifcis eft argenteus
    digitos latam , plus quam &
    laccatus lacca florentiva. Squamulas
    habetmmiitilasquafitriangiilares: in ventreplusalbicat, feu
    argenteominuslacc^ intermi^
    *i-^j.iiu
    xtum cernitur.
    Capitur in mari & boni eft faporis , edulis.
    AcARAPvcv Brafihenfibus; Auviatilis pifcis
    , infefquipedalemlongitudinem excrefcit.
    ubi latiflimus quatuor aut quinque digitorum. Os
    acuminatum circiter duos digitos longu^^^
    haud amplum labia abfcondcre &
    contrahere poteft ut folum hiatus appareat!
    dentcs. Ocuhmagm pupiUa nigra fplendente
    nullos hr
    , eircuIoexalbo&fufcomixto.Pinn^slX

    Jptcm: unam per dorfi longitudinem ad caudamfereextenfam,


    nonlatam, quamerigere
    & fpinis fuftentare atque rccondere poteft poftbranchiales duas
    :
    , totidem in infimo ventre,
    unampoftanum: Septimamprocauda, furcatam quatuor
    aut quinque digitos longam. To^
    tus Ipiendet fquamis argenteis minoribus in
    dorfo tamen aliquid aufei admixtum
    hbet atere fex oblong^ macul^ c^rule^ rufefcentes
    :
    in quo- : &
    , non ita confpicu^.
    Pinna dorfi cal &
    '^'-^ vcntre^flavefcuntpaulum, ut&
    t qf.;^^^^^^^^^^^^^

    Cap. IIL
    TuJia?w yermelho. Tudimo yerde. furuucapeha.
    faguaruca.
    Carauna. C^ruruca. (juaihiaja.

    vulgo, fedreaiusBodiano: Brafilicnfibus


    Vlll''''?- ^^^-"^flh^^
    i Jcis mediocris Perc^
    Aipmixira ^mimixtm
    magnitudine. Latitudo corporis, ubi maxima
    , duorum digitorum,
    T propc
    146
    GeorgI Marcgra V 1

    latitudo cft. Caput parvmn , os acu-


    paulo plus. Corporis fere a^qualis
    prope caudam unius aut
    tum, fupcriusinantc-
    riori parte tres denti-
    culi acuti, minimi, in-
    ferius item , & verfus
    interiora in utraque
    mandibula alii minimi
    denticuli.Oculos ha-
    bet paululum eminen-

    feptem: nimirum duas plus digito longas,


    I^Hnvl^ribo" toc flavo circulo. Pinnas habet
    latetc unam: fub his duas
    junaas in ventte: aham
    halla s poft brarcfe n
    fecundum longttudmem adnatam unam
    in vcnac ^ctfus caudam , duos digitos longam , :

    qu^ quadra-
    & ^P"'»^» pro cauda,
    eft
    teralemTndot^^^^ utadta-
    "on?a &lata. Tcgitut fquamis fubtilibus, ita arftc compUcatis,
    pifcis
    a d Summttas ar.tem
    cum aurco t^ixtus
    aum firrr effStut. Cofottotius corpotisflavus ferc ufquc ad finemdotfalts ptM &
    faZif & totum ad mcdia uttimque latcra ,
    cxtrema ota pinn=E majotis ventrc
    verfus caudam m
    nnr c ciTcolor" el-ii cum lacca mixli
    :

    cum atiteo colotemi-


    S m pu p\^S& Ptan^ ilU iunftce totalitct rcliqu=e pinnce flav^
    Patsultimapinna^majotisindotfoctiamflavaut & cau-
    :

    rZtumrVumcotpns.
    da. Pifcis eft edulis.
    PvDlANo VERDELufitan.Pif-
    cis oblongus , nimirum deccm
    di-

    gitos ab oris extremo ad caudae ini-

    tium corpus tres digitos latum,


    •,

    circa caudamautemfefqui. Os acu-


    minatum, haudamplum, anterius

    in fuperiori mandibula habens


    duos
    dentes acutos , longos ; & feriem
    r..;.^
    denticulorumminimorum: inferius in antenore parte quatuor, longos, & 1 .
    acutos ,
    leriem
    Oculos habet parvos pupilla nigricante, circello primum anreo,
    minutorumcandidorum. ,

    obtinet feptem nimirum unam per dorfi longitudmem ex-


    dein exteriusalbefcente. Pinnas
    ,

    dimidium latam , quam fpinis erigere & fuftmere po-


    tenfam fex & femis digitos longam
    ,

    teft poft utramque branchiam


    • unam , duos digitos longam paulo plus uno latam fub ven- , :

    inferiori unatendit pene ad caudae exortum,


    treduasparvas junftas: a medio autem ventre
    quatuor digitos longa , unum fere lata : Septima pinna eft cauda , quae eft quadrata aut paral-
    lelocrrammifigura, fefquidigitumlonga, duoslata. _
    quae ita compofitae funt, utmencubi fibi appohnvi-
    fotuspifcisveftiturfquamislatis,
    ambitumlineafeufimbriaeiegannfllmaazun
    deantur- lutei feu aurei coloris ac per totum
    Caput fuperius aureum eft cum magna macula colons ex vindi thalaflmi,
    feu c^rulei coloris.
    circumdataazureo&azureis flavis fubviridibus &
    albicantibus ftriis variegawm. Pmnaeduje

    laterales feu poftbranchiales & du^ in ventre albicant , in lateraU ambitu csrulea hneolaprae-
    & ftriis undulatis
    aurei eft coloris cseruleis fecundum longitudmem nota-
    dit^ePinna dorfaUs
    fe-cundum
    qujcinventremajorexrufFoadbrunnumvergitcolorem, ftriis itidem cxruleis
    ta
    lon-itudinem Caudarufefcit ftriata thalaffino
    ac caeruleo fecundumlongitudinem , extre- m
    mitateautempaululumvirefcit. Pifcisinfigniscoloris&eduiis.
    Capitur mman. '

    V R V V c A p E B A Brafilienfibus:
    I
    aut etiam I t a i A R a diftus. Pifcis
    longus feptem aut o£to digitos ,

    duos auttreslatus, ubilatiflimus :

    ore fatis patulo ex triangulari


    , &
    rotundo ,
    Ungua angufta, brevi,
    denticulis minutiflimis : oculis ro-
    tundis , pupiUa cryftaUina circu- &
    lo rubro. Poff branchias in utroque
    laterehabet pinnamfefquidigitum ^ n. . . . •

    duasmmfenonventre)unaas; paulo . .

    &
    iongam, quadratam exterius circinatam fubterhas, :

    fufFulta poftenon mollis , quce ten-


    poftoccipitium incipitpinna, anteriori medietate fpinis ,

    femperfit latior, prope caudamdi- &


    ditfecundumlongitudinem dorfi ad caudam ufque,
    i^aLm
    gitum lata. In inferiorc corpore verfus caudam etiam pinnam habet haud amplam.

    •
    H I S T O R, P I S C I V M L I B. I V. 147
    conftat pinna rcfquidigitum longa , plus uno lata, quadrata. Squaniatus pifcis fed fquamis & ,

    itacomplicatisutla:viscl]cvidcatui-. Pilcis univcrfi colorcgrcgicruber


    , inventre autem ex
    ' rubro albo maculatus ; in latcribus autcm conftantcr maculas
    habct puniceas , nigras , va-
    rias, ma jores &
    minorcs. Pinnas omnes funt rubra; nigro maculata; &
    Pinguis cil pifcis &
    boni %oris, optimus tamcn aflatus. Capitur
    in mari inter fcopulos. Pa-
    rietirccens appenius nottu toto corporc clarelucet.

    Jagvaraca
    Brafilienfibus. Pifcis me-
    diocris Percae magnitudine ore acuto eden-
    , ,

    tulus. Oculoshabetmagnos, pupilla cryftal-


    lina nigra, magna & ampla, circulo coloris ar-
    -gentei, & fuperius maculam fanguineam ha-
    bente. Pinnas habet in lateribus & infimo
    ventre fimiles prjEcedenti pifci : per dor->
    funiverofecundumlongitudinemextenditurpinnadigitumlata, ufque ad unum digitumab
    initio cauda:, conftans tenui membranula undecim fpinis acutiffimis fufFulta quam poteft ele- ,
    yare & fubfternere pro libitu: atque non folum componere fed & abfcondere in rima cui pinna
    infidet. Hanc fequitur alia contigua unum digitum lata, pertingens ad caudx exortum, duos
    ,

    digitos longa, triangularis & fuperius definens in acumen. Gmdx autem pars reliquo corpori
    fubtenfi lubrotunda eft, fefquidigitum longa , continens pinnam fiircatam cujus pars inferior
    ,
    duos digitos longa, fuperior paulo longior. Ad branchias in utroque latere , in quoiibet duos
    habet aculeos in quorum medio aliifunt minimi: hisbranchiis
    , aculeis ferit & vulnerat: &
    feritetiamcumpinnadorfaU&CL\miisqua£funtin infimoventrc, ad quarum fingularumla-
    tus aculeus eft fitis longus , & qtiidem in pinna prope caudam in infimo
    vcntre fpina eft unum
    digitum longa. Totus pifcis tedus eft fquamulis.elegantcr difpofitis
    ; quxlibet fquamula in &
    ambitummutiftlmeeftferrata. Color totius corporis eftargenteus, in
    ventre plane albicat.
    Caput fuperius incarnati eft coloris , & hifpida tefta munitum. Vnmx omnes
    coloris funt di-
    luteincarnati:eaautcmqusin ciorfofpinisfufFulta'propefpinasauroeftumbrata. Caro pin-
    guis & bonifaporis , praefertim fi pifcis aftetur. Capitur in mari inter fcopulos.
    Caravna Brafilienfibus : Pifcis hic magnitudi-
    nem & figuram habet ut lurmcapeha differt tamen ca- ,

    pite & colore corporis. Pinnas quoque eodem modo


    pofitas habetutille. Osautem obtinet lunatum; den-
    tefquehabet acutiftimos , fed minutos : Branchias am-
    Plas, qux aculeis in poftica parte funtmunitx. Oculi
    verfus fummitatem capitis in lateribus pofiti nonlonge ab invicem, haud magni
    , pupilla ovali
    nigra, quam ambit circulus ruber. Squamulis in univerfum veftitur lunatis, coloris miniati
    per
    totum , & ubique pundula nigra , magnitudine feminis papaveris infparfa habet pra;terquani
    inventre.
    , ^
    Capiturin mari inter fcopulos: eftque edulis, molli admodum
    carne atque bonifaporis.
    C V R V R V c A Brafilienfibus Species Corvm^ pifcis fluviatiiis , fefquipedem longus cor-
    :

    poreoblongO;orefatisamplo,oculismediocribus,nigris. Pinnas habetfeptem:


    unamper
    dorfilongitudmemadcaudamfereprotenfam, qiix divifa eft prior pars latior , tresdidtos &
    fermc; & totidem longa ,
    triangularis, fpinis fuff-ulta, pofterior longior
    , fed exilior. Cauda fere

    quadrara. Squamashabecmediocrismagnitudinisargenteas
    cmn aureo & fubfufco
    ,
    pauco
    mixtas, praEfertim in dorfo lateribus. Vmnx in dorfo& & lateribus ac cauda cineres ,
    •
    in me-
    dio ventre flavefcunt &
    fufcefcunt. Edulis eft.
    GVA I B I
    AYA Brafilienfibus, eft Sargus, convenit enim optimc cum defcriptione Gefneri.

    C A P. I V.

    C/uatucupajuba, Tacamo, Tetimhuaha, Tira jurumenheca.

    /^VatvcvpaIvba Brafilienfibus pifcisin duorumpedumlongitudinem excrefdt dor-


    iopaulum mcurvato. Os habet triangulare, acuminatum
    dentes parvos acutifllmos ,

    OculosmagnitudineftufcriHollandici, pupilla magna, nigra fplendente


    , circulo rubro Pin-
    nashabet mollesfme fpinisinlateribus nimirum unam
    in quolibet latere, poft branchias,
    :

    anguftam, duos femis digitos longam: duastales


    & jundasin ventre fubterillas unicafpina
    munitas & unam prope anum digitum longam ac latam, unica quoque fpina armatam Ante
    :
    .

    medium dorlum verfusocciput, incipitpinna definens ad


    caudse initium quinque digitos ,
    longa unum f ere lata qux duabus & viginti fpinis
    , , erigimr cauda duos pene digitos longa, :

    T z unum
    145o
    ,
    ' GeorgIMarcgravI
    unumlata, pinnamhabet plusuno digito longam & quatuor latam paululumque exterius

    verfus interiora arcuatam.


    ' Veftitur

    fquamis paulo majoribus , coloris ar-

    gentei & ftriis flavis & ex argcnteo ru-


    fefcentibus fecundum longitudinem
    caudam ufque. In
    extenfis a capite ad
    utroque latere etiam a capite ad cau-
    dam eminens linea tendit. Caput ex
    argenteo, rufo , flavo mixtum. Pinnae
    albce five argenteae caudx pinna ruffa:
    ,

    venter albus. Capitur in mari inter


    fcopulos. Boni eft faporis, lingua &
    & caro circamandibulas longe optimi ut in Carpione.
    P A c A M o Brafilienfibus , Lufitanis E^mroco marinus pifcis qui capitur inter fcopulos^,
    ,

    carne eft boni faporis , cute &


    colore ut noftrates Aalrupe longus eft totus fere undecim di-
    :

    gitos. Corpus autem verfus po- — -

    fteriora paulum gracilefcit. Ca-


    put illi eft magnum,latum & craf--
    fum,inftarorbis,riauranx.^ Os
    lunatum amplumSc in eoinu-
    ,

    traque maxilla unus ordo den-


    tium non acutorum quidem fed
    folidorumj ininferiori maxiliavero, antica oris parte , ordoeftduplex.
    Ocuioshabethaud
    magnos , nigros, nonlongeabinvicemdiftantes ,
    prominentes fupra quenilibct oculum &
    eminentiam quandam cutaceamjnftar cornicuii, quemadmodum in qualibet gena circa & &
    os inferius, quatuor. Poft branchias
    (quas carnofas habet & molles, anguftafque) pinnam ob-

    tinet moUem cutaceam in quolibet latere , duos digitos longam plus uno latam in ventre & :

    inftar lum-
    etiam fubter has duas cutaceas pinnas anguftas, fefquidigitum fere longas figura ,

    brici confpicuas. Pinn3eabano& amedietate dorfi. ad caudam definentes vix prominent,


    funtque cutacejeac molles. Cauda pinnam
    habet plus uno digito longam cutaceam item &
    mollem. Cutis eft glabra &
    in utroque latere a branchiis ad caudam quadruplicem habet or-
    &
    dinem pun£tulorum alborum. Pinguis eft pifcis valde bona carne. Cutis illius facile de-
    poteft. Aflatus tamen melior eft quam
    trahi
    coaus.
    AnnotAtio. Aldrovandus lib. 1 11. de Pifcibus cap. 64. Scribit ranam marinam fea
    pifcatricem in Lufitania vocari Emxaroco 5 fed Icones quas dat multum difFerunt ab hac
    noftra.

    Petimbv ABA Brafilienfibus-, vulgo /^abac-piipe/ afigura didus: Pifcis tres aut qua-
    tuorpedeslongus, corpore inftar Anguillas. Os edenmlum acuminatum ,
    fuperiori mandi-
    bulabrevioriquamfitinferior: eftque longitudo oris fefquidigiti , amplitudo, ubi maxima,
    vixunius. Caput novem digitos longum eft ab oculis ad oris
    extremum , craffities ejus poft
    oculosquinquedigitorum, hinc paulatimminuitur , ita utpropeosfittriumtantum digito-
    rum. In fumma autem longitudo capitis a fine branchiarum ad oris extremum
    eft uniuspe-

    dis& unius digiti. Oculos habet fatis magnos , magnitudine nucis avellanx & pene figura pu- ,

    pillafplcndida cjerulefcente , quam tunica ambit argentea , in parte anteriori & pofteriori ma-
    protenditur a latere fef-
    culaminiatanotata. Poftbranchias in utroque latere, pinna direae
    quidigitum lata&longarufefcentiscoloris: hincfex femis digitorum &
    intervallo verfus po-
    magis verfus
    fticamcorporispartem, du^ pinnae parva; rufefcunt inquolibet latereuna, fed
    fefquidigitum
    ventrem. Poft has pedis intervallo fequitur pinna rufefcens duos digitos longa ,
    lata fub hac autem ejufdem magnitudinis
    :
    &
    colorisunaininfimoventre: demum afineha-
    rumintervalloferequinquedigitorum funt adhuc duae pinnas rufefcentes paulo minores fu-.
    perioribus, unafurfum, altera deorfum elata inter has ortum fumit cauda inftar murenx
    : &
    tenuis , teres , fex digitos longa. Corporis autem longitudo a fine
    branchiarum ad caudae ini-
    tiumeftduorumpedum&trium digitorum. Cuteeftinftar Anguillae glabra coloris in toto ,

    rnlate-
    corpore&lateribusabore adcaudam, hepatici, in dorfo tripfici in capite duplici , ,

    a
    ribus unica ferie macularum caerulearum magnitudine nummi mifnici fere
    hae macul^' :

    mediocorporisinlateribusadcaudam ufque in lineas coeunt: inter omnes autemmaculas


    ^ cxru-
    HisTOr. PisciVM LlB. IV. 140
    cxrulcas ordinc intcrccdunt iua»_uia,
    . II r o • •
    maculT! virrrrpnff-c
    1 .
    m
    viicicentcs. Tn iiitcrion
    ;Mf>.r;^. r
    corporc tam mb
    •

    caniteauam
    »

    c tlLdcompicni.m&latiuJculum,
    venmscnimhtitudo prope fccundum parpinnarumubi
    at,n,mus, duorumd,s,tor„m. crafl.tics ibidcm
    Ljiu „iLum„i ^1?™^""^
    totius corporis rexdi^itoium'^
    nmcpauia-
    ttmattcnuaturdonccpropecxortum cauda: Ht 'eiquidigitiim
    ff.fnniri,Vr;^„
    paulo plus aut mimis craffum.
    Edulis cil pifcis.
    Acus pifcis vocaii poteft de qiio vidc GeCierum
    Annotatio. Aldrovandus lib. ,. dcpifcibus, dataliquoticones
    Acusnifcis fcdnulla
    Ularumconventtctim hac quam Audor accuratc
    delinear, quamqueTcoto
    ibuslrpi'

    PI A I RV ME N
    B E c A Braf.Iicnfibus vulgo
    E V
    ausftat,m,rior,tur: v,v.tinmariinca:uo:
    ; Bocamo/k , quia moUi ore aquis extra- &
    oblonguspifcishaudlatus: novem aut decer^™

    ic to^nt 3'
    &iotundatepo
    ""ilatiffilnus.
    oculos magnos, pupilla cryftallina,
    eft:
    Oshabetelevatum, quodampl a-
    circulo ex argeiiteo & brunno
    mixto. Scptemhabctp.„nas, duas
    anguftas poftbranchiales , duos digitof longas
    infimo vcntre (unSas duos fere digitos duas iia
    , longas , unum latas : unam poft anSrmafpina

    lucens, altetapaisufqiieadcaudamfereporreaa,
    tres digitos lon?a. femidi^itum
    lata iti-

    nrZftafislErf'"'''!""^

    CA V.

    ^hamdik gua^ena, Curuatapnima. Tamoata.

    NH AMDI
    A Brafilienfibus, Bagre do Rio vocatur \ Lufitanis pifcis corpore oblon^o
    lo, ventremom,j^erfuspofterioraansuftiori.
    Capite
    ,

    compreflb
    obe-
    & ore parScj?:
    gurae & denticulis mini-
    mis prjedito. Eft autem
    ,
    corpus duodecim aut qua-
    tuordecim digitos longu,
    duos & femis altum, ubi
    altifrniium. Octili parvuli,
    paululum protuberantes,
    rotundi, pupilla nigra , cir-
    culo ex auro & umbra mi-
    xto. Branchias fatis am-
    plae , & barba fex filis con-
    ftans, duobus fupra qua-' &
    tuorinfra os: eorumqux
    fupra os verftis latus ftant
    quodlibet craftitiem habee

    t„r quinquedigitoslonsum & poft cuiufquc exortum fovea eft^^obrga^lrqu^tote


    '^^"'«gi"'" > f"ntque infcriora fila
    b"non
    Danon itacrafla
    craff^mut ^^^r^'
    fuperiora. Pinnas T'^'
    habetfcptem & odava cft pro cauda- nimirum nnft
    bar-

    & ntxo« :rft"r°'v eft mangulare) ad medietatem


    fnl d™ s iunaa ^^,'1'^""^'''^™ corporis ante
    m extrcmitate circmatas verfus caudam i„ inferiore
    ^fe^Vuadtam ^ extremtate citcinatam: in fummitate dorfi
    °^ : vcntrc
    mu tlfpfnSo r^^^^^ magnam quadratam
    & cSs eft ;e& S r ^T^.^T
    '1^^"^^='
    TT& '°"S"" ""S""''™ '
    qua^libet parsinexitucircinata.
    ^onftaitem qtu ,

    fouamis r,nnfd f
    ^?"'*'™' °'^"'^'l'P«"«t»''™"mb'-»co!oris: dorfum& latera
    Cute tegitur non
    neTclnr ,?„
    neracumpauxillocsrulcomixti: venteralbus:
    pinnadorfaUspriorpropeexortum
    ci-
    ejufdem
    T 3 coloris.
    GeorgIMarcgB-avI
    coloris cseteraintotumnigd,
    fpinis cinereis pofterior ejufdem coloris cum dorfo
    :
    lateri- &
    bus: pinnae poftbranchiales totse nigrie:
    barba mgra, uti&pinnje ventris cauda licetin & ,

    Afummitatebranchiarum perquodiibet latustendit in medio Unca


    exoi-tupaululumruft^iE.
    rubra ufque ad caudse initium.
    Capitur in fluviis, & eft optimi faporis, vulgoque comeditur.
    GvAPERVA longitudo ab initio oris ad exortum caudae paulo
    Brafilienfibus ,
    pifcis cujus
    medii cralfities , ubi
    plus duorum digitorum (rcperiunturtamen& duplomajores; ) corporis
    maxima.trium: laterum quodlibet unum digitumaltum.
    Caretomninobranchiis: os habet fatis amplum & ela-
    tum projeaum inftar canis , minutifTuiiis denticulis;
    ,

    loco lingu^ lapidem habet inftar Carpionis ocellos :

    vix grani mihi magnitudine , colore egregii turcoidis.


    Inter ocellos inmedio fuperioris labiifeu in fronte cor-
    niculum gerit furfum eredum & paulum retrorfum ver-
    fum ante illud corniculum etiam filum tenue St
    , &
    dimidium ferme digitum longum verfus anteriora dire-
    ae protenfum paululum tamen elevatum , cui appen-
    ,

    dicuIumadhseretutinLiliis: filumhocretro reconderepoteft: nam poft cormculum fovea


    tuncad uniusdigiti longitudinem pinna
    eftinvertice, hincparvaeminentia&iterumvallis,
    pinnulam habet femidigitum longam a cau-
    in dorfo porrigitur quadrantem lata. Cauda
    plus :

    dainterftitioaliquoverfusanterioracircaaniregionemiterumpinnula eft femidigitum longa


    &duJEparvul2eininferioricorporefubpeaore. In medio autem fere corpore, magis tamcn
    verfusanteriora, inquolibetlaterebrachiumobtinet ,
    definensinpinnam duas trientes digi-
    ti longam & pene ita latam pinna autem brachiorum ©ao conftat fpinis quae per pmnae lon-
    , ,

    Titudinem difparguntur & anterius prominent inftar 0^0


    unguiculorum acutorum.Brachium
    quodlibetunicaconftatjunauraacvcrfus anteriora defleait utita naturxpifcis
    commodius
    ferviat. Caret in totum fquamis fed
    tegiturcuteinventre moUi, reliquocorporeadtaaum
    afpera & fcabra , ut in Tiburonibus.
    Colorcutiseftobfcurerubricans, cui fufcus admixtus , per totum corpus raaculasha- &
    betnigras, ficruraundarum. Pinnx brachia etiam ejufdem funt coloris cum fufco mixti.
    &
    maculas nigras majores caudavero^
    Sed pinna in dorfb in quolibet latere quatuor habet :

    minores elegantcr variegat^ funt. Ventriculum habet duos digitos iongum,cum


    omnes pinnx
    orificiotresdigitoslongo & duos circiter amplo, quod in ipfas fauces infcritur Vndeven- :

    triculum inflareinftarutricuUpoteft. Caroejusnoncomeditur. Ad orbium clafl^em pertmet.


    Vefcitur fquillis natansegregieexplicatpinnas&inflatfeutinftarorbisfeu pilei appareatro-
    •

    tundus. Habui alium tantum colore differentem , duos &


    femis digitos longum , qui toms

    erat coracini coloris fplendentis ,


    fe inflabat. &
    Cutis horum pifcium facile detrahi poteft &
    tomento impleta fervari.
    Americ^e lib. xv. cap. 12. Iconem dedimus hu-
    ANNOTATio.In defcriptione noftra

    jus pifcis fub nomina Pira-Vtoewah , quia eo


    nomine ad nos erat milfus , quod hic revocandum
    duximus. ^ ^ ^ „ j j- . j- . •

    CvrvataPinima Brafilienfibus,Lufitanis to/«?.PifciseftCordcovadimagnitudme,

    vcl etiam major , corpore oblongo , fatis


    &
    tamen lato craflb , amplis branchiis oculis grandi- ,

    bus argenteis Caret fquamis tegitur folummodo cute pr^terquam in medio laterum: nam
    &

    binc a
    cujuflibet lateris medium a branchiis ufque ad caudam permeat lata linea aurei colorisj
    totius longitudmis hinc hxc
    branchiis incipiens alia parallelos fuperius ducitur ad duas partes
    parallelafecatobliqueauream , pergitparallelos ufquead caudam hneahaecparallelaau-
    & :

    dupUci fquamularum ferie mmimarum mhgmtur


    oc
    re^ anterius & ufque dum auream fecat ,
    ,

    notata,
    tota eft glabra ;
    poftica parte ubi fecat auream & infra itidem duplici ferie fquamarum
    pifaum.i^o-
    fedmajorum, & linea ipfanon eft glabra ut anteuius^fed aculeata quafi denticulus
    HlSTOR. PlSCIVM. LlB. IV. '

    15 j
    lor pifcis in dorfo & Litcribus fiibvircfcens, in ventrc albus & fplendcns. Pinnas habet feptem
    nimirum poft quamlibet branchiam unam oblongam duas fub
    his verfus pofteriora
    mhmo corporc unam in medio ventre , & hmc oppofitam unam in fummo dorfo iundas in
    :

    , & adhuc in
    :

    dorfo unam magis vcrfus antcriora.


    Abultimadorfhh&ventrispinnacontinua, haudlata
    acutautrobiqueabitadexordiumcaud.E qiix furcata eft. Capitiir
    bonicftfaporis.
    :
    frequentius in mari ' &
    Anno TAT 10. GciiieriisfcribitThunnumvelThynnumveterum, aLufitanisappellari
    Bomo: itcm & Amiamabalns Boniton appellari e Rondeletio. Sednullaiconumquasille
    dat, fatis cum hac ix)ftra convenit. ^
    Tamoa T A BrafiHenfibus Lufitanis So/dido rquia armatus) pifcis fluviatilis
    ,
    feu aqu^
    duicis,edulis. Longitudo corporisab occipitio adinitium caud^ trium&femis
    digitorum-
    longitudocapitis uniusdigiti^ latitudopaulomajor.
    Craffities corporis ubimaxima, nimi-
    5

    mm poft occipitium
    , trium, circa caudam duorum. Caput latum
    ran^ ferme
    haudamplum, ad modo- os
    cu)us quodlibet latusfilumhabetunumdigitumlonguminftar
    barb^' o
    magnitudincfeminis pa^paveris, circello auratodnft"
    ^^u^^^r^^Tl.'
    linnasobtinctoao; adquamlibctbranchiamunam
    , digitumlongam, firmam inftarcornu
    m uno latere direae a latere protcnfam duas in
    , infimo ventre! no^ italmas a c
    magnitudims: unam m
    :
    ufdem
    mcdio dorfo, altcram in eodcm dorfo prope
    unam parvam in mfimo vcntrc prope caudam odavam pro &
    caudam ,
    cauda digitumlongam
    mimW
    tam. Totum caput fupcrius tegitur tefta dura inftar k: &
    clypei univerfum corpus veftkum cit
    : &
    loncaexoblongisfquamofiscorporibuscompofita: funtquc h.c
    nutiftlmeferrata&quadrupliaordinctota lorica difpofita id
    corporapcramilt
    cft, coeuntpartesTufquaSx
    :

    lonc^ in utriufque lateris medio in dorfo & in infimo


    , ventre. Color totius pifcis obfcure
    reus, praefertimincapite. Carne bona eft. Sr
    ^uxcurcier-
    ,

    Pifcis hic aqua carens in fluvio ubi eft


    , tempore ficco per terram , abit ut aquam qu^rat.

    C A p. VL
    Turaque, Jcara pmma. Tirafixanga, Innominatm.

    ^Suram quam cum cithara commu^


    nemhaoetqualuduntLufitam. Pifcis Yr^^^'
    ^^^l^^l^^T^f\""'cl'^^^ cft latus non craftlis , cartilagineus
    ,
    Lon-itudo
    Ab^i^tiofcuacu^^^^^^
    cSsroffi^^^^
    kt^ lat^^^^^^
    7'"'"'' rcptcmdigitorum, excurritqucibiinlaterc in pinnas inftar
    Raiil eft^^^^^^^^
    Carctbranchiis. Caputinconifiguram
    dcfe ''''"^ numerando occurrunt oculi unumdi-
    ^^Lwu.^^^Ta^^^^^^ rotundi, prominentes,
    gitiimabmvicemdiftantes,
    mediocrisavdlanxmasnitudine,pupiI-
    la nigra^
    15^ GeorgI MarCgravI
    lanio-i-a, circulo aureo. Adutrumqueoculumverfuspofteriorahabetfiftulam, minimidigi-
    tiapfcem capientem perquamaquamevomerepoteft. Suboculis, ininferiori tamen cor-
    ,

    poris parte , os habet , diftans tantum ab initio capitis quantum oculi, fefquidigitum amplum.

    edentulum, &duofpuaculafcfquidigitumpoft osverfuspofteriora: inquolibet laterequin-


    que incifuras habet ut Raijse & Tiburones. Poft anteriorem illam cordiformem corporis par-
    tem reliquum corpus teres , aliquantulum tamen comprelTum , & ibi latum tres digitos & in
    quolibetlatere habetpinnammollem, tresdigitos longam & fefquidigitum latam: hincan-
    guftius nt corpus ufque ad caudas pinnam , iibi digitum eft crafTum. Caudx pinna ferme duos
    digitos longa pauloplus uno lata, fuperiuslongior quam inferius utin Tiburonibus. Inter
    ,

    duas autem illas pinnas fecundas laterales verfus caudam in dorfo , diftantia duorum digito-
    rum ab inviccm adhuc duas pinnas eredas habet , ad taftum inftar membranjE crafiioris trian- ,

    gulares , duos digitos longas fcfquidigitum latas. Tegitur cute molli , nullis fquamis ; ac in
    ,

    toto inferiori corpore in medietate anteriori eftalbus, inpofteriori incarnati coloris cum al-
    bo mixti. In dorfo aut fuperiori corpore glutinis eft colore , fufcis maculis variegato , infper-
    faqueegregiavarietatepundaexalbo caeruiefcentia. Pinnas quoque glutinis habent colorem
    aciniateribus aliquidriifefcentismixtum. Acumencapitiscartilaginis colorem obtinet, qua
    etiam conftat. Per totius dorfi longitudinem ad tadum /pina dorfiquafitubercuhs minimis
    eminet. Caputiiiius recenslucet nodu. Caro cjus non comeditur. Sedfi comedatur , afle-
    runt pifcatores pertres horasfemifatuosreddihomines, dein fponte ad icredire. Vniusat-
    ,

    tadus, crepitum articulorum manus & brachii caufat , quitamenftatim definit: & fiin mc-
    dio tangatur artuum tremorem efficit. Capitur menfibus pluviofis , quando tempeftuofum eft
    in Bibiribi fluvio , longe ex terra adveniens , cum Rajis & Paftinacis.
    AcARA PiNiMA Brafilienfibus:
    Pifcis latus dorfo incurvato , fex aut
    feptem digitos longus quatuor , latus,
    ubilatiffiraus ,
    parvi Carpionis figura
    aut verius PercjE mifnicac. Os habet
    haud amplum , denticulos minutiffi-
    mos: ocuios fatis magnos pupillani-
    gricante tranfplendente , circulo ru-
    bro , fufco &
    aibo Pinnas feptem j u- :

    nam totum dorfum extcnfam&


    per
    continuam verfus anteriOra minus uno digito latam , verfus pofteriora latiOrem : hujus pinnae
    medietas anterior fpinis fuffalta eft&illam in rimampoteft recondere, pofteriornonhabet
    fpinas neque illam poteft recondere poft branchias in utroque latere unam duos digitos lon-
    :

    gam, haudlatam medio ventre duas junftas femidigitum ferme longasfirmalpinafuften-


    : in
    tatas: interanura& caudaminferiusitidemunamfirma fpina munitam: Septima pro cauda
    eftfarcata, plufquam fefquidigitum longa totidcmlata. Totus veftitur fquamulis argenteis ,

    ex auro fplendentibus in quoiibet latere feptem magnas habet ftrias fecundum longitudinem
    :

    ad caudam ufque extenfas coloris fufci fplendentis (in quibufdam aurei feulutei) afummo
    ,

    item capite per utrumque oculum ad extremitates oris , in quolibetlatere capitis lata ftria ni-
    gradefcendit, adcujusoramaliquidcaeruleiadmixtumeft. Vltra harum ftriarum exortum in
    dorfo, nimirumubipinnadorfiinitiumfumit, itidemper quodlibetlatusdefcendit nigraftria
    ufque ad exortum pinna; lateris feu oram branchiarum. Omnes pinnse cauda coloris funt lu- &
    teifeuaureifplendentis. Capiturinmariinterfcopulos: eft edulisatquebonifaporis. &
    PiRA-pixANGA Brafilienfibus, Belgis noftris <53t-lDifc^/ quiain initio antri inter fco-
    pulos degit in mari. Longus eft novem digitos ab initio oris ad exortum caudae. Cauda duos ,

    digitoslonga. Os fefquidigitum amplum , minutis fedacutiffimis denticulis praeditum. Ca-


    puthaud magnum oculimagni , prominentes, pupilla colorisinftar Turcoidisoptimi cir-
    : ,

    culo nigro , cum aureo &


    fanguineo mixto. Branchijein triangularem figuram definunt am- ,

    p'ae &
    acuta fpinula praeditae. Pinnashabetfeptem unam per totiusdorfi longitudinem ex- :

    tenfam unum ferme digitum latam,


    , &
    in poftica parte latiorem cujus prior mcdietas unde- ,

    cimfirmis fpinis fuftinetur ,


    pofterior eft moUis. Poftbranchias in utroquelatere unam duos,

    digitos
    HlSTOR. P r S C I V M. LlB. IV. 153
    digitos longam & totidcm latam , fubrotiindam & carnofam
    duas jundas angiiftas in medio :

    pcncinfimo vcntrc, unica fpina lingulas firmatas:


    unammediocrcmpoftanumfpinamuni-
    ^
    tam beptima eft pro cauda,
    :

    duos fcrc digitos longa & to-


    tidem iata,non /eda fcd cxtre-
    mo ambitu fubrotunda. Te-
    gitur fquamulis parvulis pcr
    totum corpus ad tadum gla-
    ,

    bcrni/i a cauda verfus caput

    digitis fricetur. Totum cor-


    pus, caput, pinna:, caudaex
    alboflavefcunt: & pertotum
    varieganturmaculisfanguineicolorisdiluti, rotundis, magnitudine feminis cannabis
    qua;= •

    m
    dam ctiam ventre ma jores. Pinn^E eodem modo maculatx in ambitu fuo obfcurius
    rufef-
    cunt. Figuram fere Auratx habet. Edulis eft
    ac boni faporis. Captus per trihorium extra
    aquam poteft vivere bihorium poftquam mortuiis eftet aperiebam illum
    :
    cor adhuc move- &
    batur exemptum cor fitum erat ftatim poft fauces,
    : &
    afpera arteria in id inferebatur , erat»
    que digimm remotum a rehquis vifceribus per mediaftinum
    > minimum utique vix granuni &
    xquans etianrquando ipiritu inflatur.
    tritici

    ViicishicfquemAucJornof^mmimf) in feptem digitorum longitildinem cxcrefcit


    figura
    Iimilisilhquemvulgol^arDerappellamus) pinnis tamen aHter formatis du^ : enimqus in
    infimo ventre anteriore fub
    branchiis funt , magnx' lata?, &
    diix poft branchias in lateribus
    parva; ; in dorfo duae medio-
    cres, &ininferiori ventrepo-
    Cauda conftat
    ftcriori parva.
    pinnafurcata.Osparvum, o-
    culimagni. Cutem habetgla-
    bram fine fquamis in dorfo
    , :

    nigricantem , ac in utroque la-


    tere quatuor nigricantes ma-
    cnlx magnx a dorfo protenduntur, in ambitu fuo viTlacei coloris: inter
    maculas autem verfus
    dorfum prommet thalaflinus color: rdiquum corpus argenteum.
    Vinnx nigricantes cum
    yiolaceomixtx; & dux illae magns fub ventre quinque argenteis
    macuhs fingulx infignits
    Inhgniscolorispifcisquandonatansvidetur. Vidlitat venenatis illis ^J^efaenen.

    C A p. V1 1.

    Sallema. Vubarana, Tiraaca. Qpeuna.


    C A L L E M A feu Salema Lufitanis (Salpa GrjEcis & Latinis, dequa vide Gefiierum) pifcis in
    '-'pedalemmasmtudinemexcrefcit, paulo minor Sargo, cum quo
    figura, ore, dentibus.

    teusquidemeft, at fupenus mcapite paulum fufcefcens,


    inlateribusflavefcens/ln utroq^L
    ^ autem
    &

    GeorgIMarcgravI
    autem corporis latere fecundum longitudinem novem ftrias flavas
    feu aurcas habet a capite ad
    itemqueinmedioduorumdigitorum intervallo ab oculis fupra pin-
    caudam ufque extenfas :

    nas poftbranchiales maculam nigram grolTi mifninci magnitudlne. Pinnae ut in fargo, fere ex ,

    argenteocinerefcunt. Venter totus argentei coloris. Optime fapit ejus caro: capitur in mari

    in fluminibus.
    Annotatio. Icon Salpse minoris quam dat Gefnerus bene convenit cum hac noftra, ,

    nifiquod ftrias illasnovemnonhabet. Vide& Aldrovandumlib. ii. cap. 20. qui&Iconeni


    dat Salpae, verum cum noftra hac neutiquam convenientem & admodum crafle expreflam.
    VV B A R A N A Brafilienfibus , pifcis figura corporis Tmtx noftrati fimilis ubique ferme ,

    jequalis craflitiei, paulum tamen in dorfo exaltatus, verfus


    caudam autem anguftior. Corpore
    pedalis longitudinis femipedem crafliis. Caput acumina-
    oblongo, quadratecylindraceo , :

    tum coadum ,
    feu
    haud magnum ocu- :

    li ftuferi magnitudi-
    ne,pupillanigra,cir-
    culo primum aureo,
    exterius argenteo :

    Os edentulum & la-

    pisillipro lingua. In
    trapezu
    medio dorfo unicamhabet pinnara duos pene digitos longam, unum anterius latam ,

    verfus inferiora par-


    figura, non tamen duris fpinis firmaram. Poft branchias in quolibetlatere
    vampinnamoblongam&anguftamobtinet&duastales laterales ad infimum ventrem e re-
    inftar harengi plus
    gionedorfalis: propeanumunamparvam. Cauda conftat pinna furcata ,

    duobusdigitislonga. Squamulas habet ordine lineari fecundumlongitudinemcorporispofi-


    afpiciatur ohvacei eft
    tas,itaaffabreut adtaOium quaquaverfus glaber videatur. Superne fi
    videtur & dorfam
    coloris, ateminusautlateraliter fi intuearis plane argenteus acfplendens
    ca:rulefcitexargcnteo: venter plane albus: branciiize ita glabrae funt ut laminie argenteae vi-

    deantur. , , 1 • j-
    Aflatus boni eft faporis, nec opus eft defquamarc : coftus non ita commodus
    ob multitudi-
    nem fpinarum per carnem difperfarum.
    Piexe-porco Lufitanis
    P I A Brafilienfibus Monoceros pifcis Clufii (lib.6. cap.2 8.)
    R A Ac :

    Cmultos autem hoc nomine vocant ob figuram capitis) ab initio oris ad


    exordium caudx plus
    tribus digitis longus , duos latus ubi latiflimus: ,

    corpore iato & corapreflb lateribus latitudi- ,

    nem facientibus, non ventre aut dorfo. Os plane


    exiguum, figurae porcin^e anterius ininferiori &
    mandibuladuoshabet dentes latiufculos utor-
    bes habere folent, in fuperiore plane parvulos: o-
    culosfatis amplos flavefcentes,pupillanigra. Su-
    pra oculos in dorfo paulum verfus pofteriora
    corniculum eredum fert paulum verfus pofti-
    cam partcm corporis incurvatum minus uno ,

    digito longum rotundum eraflitie mediocris


    , ,

    fiU & duplicem ordinem habens denticulorum


    feu fpinarum acutarum cufpidibus verfus dor-,

    fumvergentibus , per membranulam quandam


    tenuem quafifuftentatur, quae tranfverfim dorfo
    anne£^itur. Non poteft autem corniculum deponere ut Ciufius putat. Ab ore fuperius verfus
    inaltum adfurgitcaputufqueadcorniculum, quod quafi colliculo infidet, dein redo tiami-
    te dorfum fertur & iterum in collem Cameli fimilem afllirgit , ibique pinna tenuis angufta fu- ,

    mitinitium qusepaulo plus unius digiti fpatio extenditur in dorfo, quod ibi defcendit ver-
    fus caudam in oppofita parte corporis inferioris fimilis pinna eft. Porro ab oris quoque
    :

    inferiori parte defcendit corpus , acprimo fubutroque oculoin quolibet latere rimulamha-
    bct branchiarum loco &fub rimulaparvampinnulam parallelogrammipenefigura: corpus
    autem ipfum inferius extenditur in craflam & plufquam feiquidigitum latam & unum longam
    pinnam, quaefirmafpinainipfacutelatitantefuftentatur; & haec verfus extremitatem habet
    etiam corniculum parvulum fpinofum. Caudie exortus quadratum refert, habens pinnam
    tribus lateribus quadratam; extremitate arcuatam , duas digiti partes longam & unam fere la-
    tam. Cutemhabetadtaaumfcabram, utcutis eftpanapanae, coloris obfcurc flavi ieu um-
    br?£, uti & pinnae & cornicula & cauda. Pinnis tamen aliquid aurei admixtum j ut & ipfi cuti
    verfug
    :

    H rs r o R. PisctVJ^ L i e. IV. 155


    Verfiis dorrani; ut plerumque habcre folcnt omnes Orbis fpecics Nam Orbis fpeciem deputOj
    :

    quurn vcntrcm aliquo modo polFit inflarc.


    C A p E V N A Brarilicnfibus Pifcis eft corpore oblongo non lato , qui in feptcm digitorum
    :

    longitudincm cxcrefcit. Os iliiobtufe acuminatumj habetque in fuperiore atque inferiore


    mandibula unam feriem minimo-
    rum denticulorum tota cavitas o-> :

    ris cum lingua fanguinei coloris in-


    fignis: Oculi
    parvi , ftuferima-
    illi

    gnitudine, cryftallini, circulopar-


    tim argenteo colore yariegato. Pin-
    nasobtinetfeptemj inquolibet la^
    tere poft branchiam unam oblon-
    gam, tenuemquafi triangularem
    duas triangulares in infimo ventrcj
    unam
    poft anum firma Ipina mu-
    nitam: unanl per dorfi longitudinem excurrehtem, cujus anterior medietas fpinis munita*
    quam rccondcre poteft pofterior mollis & fine fpinis cauda bicornis, molli pinna- Tegitur
    , :

    fquamulis parvis argentcis, in quibus aliquid aurei tranfplendet. In quoHbet latere habet duas
    lineascraflasaureicoloris,
    Ltnamifummitate orisperoculos&medium latus tendentemad
    caudam, alteram magis fuperius per dorfi latum pergentem. In fummitate capitis livefcit.
    Vimix omnes funt cinereje venter albus ut & cj us pinnae. Coaus boni eft faporis. Capitur in
    :

    niari inter fcopulos.

    Cap. VIIL
    Qyfcampitamba. faguacaguare, Tirametafa-^,

    A CARAPITA.MBA Brafilienfibus pifcis


    rum pedumautetiam majorem longitudinem
    :
    oblongo corpore ut muUus feu barbus, in dud-
    excrefcit: os habet minutum & dentes;

    ocuiosamplos, pupilla cryftallina , circulo miniatb Pinnasfeptemjuham^fummitatedorfl'


    :

    tendentem ad exortum caudae fere fpinis fufFultam digitum latam aut paulo amplius: poft
    , ,

    qnamlibet branchiam unam tenuem &


    longam fubtus in ventre duas jundas & prope anum ,

    unam: caudaconftatpinnaquinquedigitosionga, quaeinduoobliqua cornua definit, Squa^


    mistotusVcftiturmodo Carpionis, eleganterexpui'pureoca;ruleis. In utroque latere in me.,
    dio ab oculis ad caudam tendit linea fefquidigitum lata ; aurei coloris per totum autem dor- ,

    fum&lateraufqueadhanclineam punfta aurea majufcUlahabet: fublineain lateribus fubti-


    leslineasaureasfeuflavas, fecundum longitudinem. Venter albicat. Pinnie laterales ven- &
    tris ex albo flavefcunt. Dorfalis pinna & tota cauda aurei funt coloris. Optime fapit
    aflatus, &
    meliusquamcodus. Pinnaeejus lucentnodu. Capiturin mari.
    Hicpifcis a crufliaceo quodamanimalculovexatur ,fefquidigitumIongo, digitum craflToj
    figurs oblongas ut cauda Gammari & eodcm modo formato & cruftato conftat autem fe^
    , :

    ptcmjundturis, &habetquatuordecimbreViacrura, unguiculis acutis praedita, in quolibet


    iaterefeptem: anteriuscorpufculum paululumampliatur. Corpusmolle cft fub cruftainftar
    cochlexkntacuteobdudum: necoculinecos apparent.Hoc animalculum ori pifcisfein.^
    gerit & unguiculis fui^arae faucibusinhaeret, nec umquam pifcis fe ab iilo liberarc poteft.
    Poftero die adhuc vivebat capto pifce & pridie mortuo in totum albi eft coloris.
    V 3 Anno-
    :

    GeorgIMarcgravI
    Annot ATio. HabcsapudGefnemm lconem pcdiculi atque etiam pulicis marini , fed

    qux cum hac non conveniat qnx pifci convexa & prona , , parte , fubjeda eft : quanquam
    hoc animalculum quod Author defcnbit, meritifTimo pediculum marinum appellari pofle ju-
    dico, aut forte etiam cimicem, namformai, Ucetovalior, non abludit. Vidi cruftrasfatis
    ampias quas pediculi marini efle aflerebant nautK noftri quarum figura plane cumhaccon- ,

    gruebat, fed crufta minutis veluti fquamulis ex viridi & albo mixtis erat contexta : qux paula-
    tim decidunt.
    Iagvacagvare Brafilienfibus laqueta Lufitanis, id eft, interula, a colore, quia nigritae
    ejufdem coloris amiciuntur. Pifcis inftar Percae noftris latus & obrotundus , ad fummum odto
    digitos longus , quinque
    aut fex latus. Os habet
    parvum , cum minutiius
    dentibus ordine digeftis:
    oculos mediocres cry-
    ftallinos , circulo fufco:
    Pinnas porro feptem u- ,

    nam a medio dorfo ad


    exortum caud« proten-
    fam fpinis fuffultam an-
    , ,

    teriori quidem parte fe-


    midigitum latam ,
    pofte-
    riori latiorem & intrian-
    guli figuram definentem.
    Duas duas in inferiori ventre ; unam poft anum latiufculam
    poftbranchiales ,
    caudam, :

    deniqueduosdigitoslongam, parallelogrammi figura ,


    quae in duo cornua definit. Squamis
    veftitur, inftar perc^, majufculis; qwx e cinereo caerulefcunt. dorfo autem per latera A
    latx linejB defcendunt ad ventrem nigrae , in quolibet latere quinque. Superius caput
    quoque
    nigrefcit; venterveroalbefcitatquecaerulefcit. Pinnae omnes e cinereo caerulefcunt quo- &
    dammodonigricantvcrfusextremitates. Tota deniquecaudanigraeft. Edulis eft pifcis.
    Annotatio. Hic pifcis haud male convenit cum Mormylo five Mormyro Gefneri, ni-
    fi quod icon in eo differat , quodin Mormylo Gefiieriplures lineae
    nigrae vel pullae a dorfo ad

    ventrem per iatera defcendant.


    C V R I M A T a Brafilienfibus:
    Pifcis carpioni ,
    figura , colore,
    carne valde fimilis:fefquipedem
    longus , quatuor femis digi- &
    tos latus capite Carpionis;
    : ore
    rotundo &
    edentulo: corpore
    oblongiori , &
    fquamis majuf-
    culis. Pinnas habet feptem prae- .

    ter caudam; nimirum duas poft-


    branchiales, duas in medio ventre inferiori , unampoft anum, &unam plane parvulampa-
    rallelogrammam huic oppofitam in dorfo; unam denique in medio dorfo , magislongam
    quam lltam. Totus pifcis coloris eft argentei ut Carpio , & ejufdem faporis.
    Non capitur nifiin dulcibus aquis.
    P iRAMETARA BrafiUcnfibus , Lufitanis Salmoneta pifcis quinque digitos aut circiter

    longus, totidemque craflus, ubi craffiflimus. Capur habet haud magnum quod ftatim
    depri- ,

    jnitur aboculisados, quodilli parvum, lunatum, minimis denticulis praeditum: in in- &
    feriorismandibulxextremitatebarbamhabet conftantem duobus quafi funiculis crafliufcu-
    lis, duosdigitoslongis,
    &abexortuadmedietatemincarnati,reIiquaflavicoloris, OcuUni-
    griVplendentes , circuloflavo. Pinnas obtinet feptem duasindorfofefquidigitumlongas&
    latas; duas poftbranchiales anguftas fefquidigitum longas: &fubterhas duas in infimo vcn-
    ,

    tre junaasejufdenimagnitudinis, infimo ventre fubter fecundam


    unamparvam pofte-
    in &
    riorem in dorfo. Cauda furcata conftat pinna duos digitos ferme longa. Squamas habet inftar
    25?afrm noftratis. CoIoruniverfipifcis,ia|:orpore, capite ,cauda, pinnis , dum
    vivit, pla-

    nefanguineuseft, nifiquodcauda in fine auream habeat fimbram: inutroqueautemlatere,


    maculx nigrae ordine pofitJE magnitudine ftuferi noftratis quando vero per bihorium
    efl: :
    ,

    mortuus color ille fanguineus mutatur in aureum & flavum fanguineo fparfim inixtum. Pifci?

    eftedulis.
    t^- r
    ANNoTAT I o. MuUi eft fpecies ; de qua videndus Matthiolus commentano m Diolco-
    ridem

    1
    HlSTOR. PlsciVM LlB. IV. ,

    "^'^' ^ Gefi,er„m.'^ldrova„dus autem


    p?o hSlSf^l f ''-q»»t.bus.
    ''t""''-
    Qu.a autcm ieon apud hos omnes reperitut
    m.ll muuiS;' , hic

    C A p. I X.

    Tareirad' Jlto. Tareirado^. Tiratiafia. Celxupir^.

    A tur&ma,ores)
    "Ttll'^'^ "^' P^"' Kr«i corpore , decem digitos lonous (reDeriun
    qmnqueeralTas, ubicraffiffimus, nam verfus
    poteiiS^SmSt

    tu Capiit habet colubnnum fupra


    .
    , oculos in duo tubera elatum oculos
    c lo fl.avcfcente os aeuminatum pupilla nfera eir' :

    fatis amplum , interius


    ; flavum , dentieuineut.Zfs ra
    n^um, quales &
    Imgua habct. Pinnas obtinet odo, nimirum
    n quolibctlaterc JbmiT
    chu tinam uno plus digito longam trientem
    ,
    te ft t,o pene fefquidtsm in mfimo
    , latam, dircde a Iatere%rotenfam
    ventrc duas iundas figura trapezii duos
    1'
    pK
    otidem fere latas rn extremitate , diS os longas &
    verfuseaudamininfimovent^unamduosdf^ko
    :
    lon'am
    n eorporeextenfam, fedplaneanguftam,
    fuprahancindorfo parvula °rfpid eu?
    telli m
    medio dorfo unapene quadrata duos digitos
    eft infta
    : lata plus uno ,
    , Ion4 oaava eft e^^^^^^^
    & mollibus fpinis futtentantur. Squamulis veftitur peltatis , ita aff-abre eom|,ofitis
    ut ad tZm;
    '^T * 'ongitulem li^^ets hab n
    '

    at rna«mrvas
    aternatimHavas&vir^es. Ora; fquamularum circumcirca brunna:
    rhombi ordme pofiti elTent bvunnis lineis eireumfcripti,
    funt, & videntur aiiafi
    otllSeS & ac unum

    —
    fi per 1.
    ncaflava, perIateraTmd.s.
    Pinnaindorfofecundumlongitudinemftrias hab^^^^^^^
    qu=eflavas. Cauda.tidemftriatabrunno.
    Caput fupetius maximam partem bmniZ Piftt
    m^ta^hlber^i^r""" ^•'P--™-'- TarelraTo^^o!'^

    Tare I RA doRio (ideft, fluvia-


    tiiis) oblongo corpore dorfo redo, ,

    ventre paululum protuberante infe- :

    rior illius mandibula logior fupcriori:


    dentes habet acutiffimos & inter eos
    duos longiores in medio inferioris

    j , ^ ,^ mandibulx &
    quatuor tales infupe-
    riore: mordetvehementer. Oculifatis magni,prominuli,
    pulchri,pupillaatra, c^terani^ri
    CaputLucncapitiparumfimile. Longus eft pifcis qaindecim, aut
    fedecim digitos. PinSas
    habetfex: mmirum duas oblongas poft quamlibet branchiam
    unam , duas iunaas oblon-as
    minfimoventre, unam poft anum parallelogrammi figuraj unam
    in medio dorfo mas-nam
    re6lam parallelogrammam , plus tribus digitis longam, duobus
    ,
    latam. Cauda parallelol
    grammapmnaconftat, duos&femisdigitoslonga, fefquidigitum lata in
    , extremitate circi.
    nata. Totus tegitur fquamisJatismagnis,
    fufcisindorfo&lateribus; verum in lateribus
    fuf
    cum argenteo eft variegatum ut ita per fufcam argenteum videatur.
    ,
    Caput tegitur dura tefta
    fufca. Ventertotusalbicat. Pinn^Eomnesfufc^ , fednigroundutetranfverfim ut Nificau
    da itidem & cauda. Capitur in fluviis ; edulis eft, fed multas
    :
    habet fpinas.
    P I R A T I A P I A Brafilienfibus pifcis eft oblongo corpore & fitis craflb , interdum tantam
    magmtudmem acqun-it ut quinquaginta libras squet oris parsinferior longior fuperiori
    :

    iJenticulos habetacutos, inordmatepofitos


    & cum tota oris cavitas linguaeft rubra Oculi
    prominentcs pupilla cryftallina ovali c^circulorubro.
    Ante utrumque oculumhabet fo-
    ramen. hranchis definunt in trianguli figuram
    , & funt ampl^. A fumraitate dorfi ad caudam
    ulque extenditur pmna qux ad medietatem anteriorem
    , fpinis furrigitur reliqua medietas eft
    mo iis. in mteriori corpore prope anum etiam pinnam mollem habet ,
    obrotundam : in quoli-
    bet latere poft branchias unam , & duas in infimo ventre junftas oblongas. Cauda fere qua-
    drata eit
    ,
    at m extremitate paulo latior quam ia exortu. Squamis
    ,

    veftitur parvis. Dorfum &


    V 3 infimus
    GeOHGI MiRCGRAVl
    In totum pr^tetei eft ma-
    infimusventercinnabtiifuntcoloris, latetaexstyfeofufcefcunt.
    habet majores nummo mtfnico
    ex gryfco fufcas,
    culams, &in dotfo quidem maculas
    ,

    in iateribus vero
    & infimo ventre
    minores eiufde co-
    loris.Pinnseomnes
    cinnabrii coloris.
    in extremis oris li-
    neam albiffima ha-
    bentes,
    adque eam
    fimbriam latam ni-
    gerrima. Poftbran-
    chiales pinnaetota-

    S"?alalba.DotfMUpinrt«medietasantetiottotarubta.teUquafi^^^^^^^
    Optimi fapotis camem fi coquan^^
    & nigro ut teliqax.

    longus cum ferniflc.


    potisTuberoni haudabfimto.
    u
    A ^hfimiiu Owem defcribo tantum duos pedes etat
    Q^emd^^^^^^^^
    ^^^aud .

    compreffum&latutn ,
    lcptema g tu«^ s
    Etat illi caput ^ prominentiistamenaeutiiri-
    itaamplumptomolecotpotis, paraboUcxfisu»^^
    P._^^^^
    ^isconfertimtepletum: Itngua k^^^^^^^^^ feptem, nimitun,poft
    Hollandico pup.Ua «iangularem femipedem longam,
    "^'^^^'"''-^'^"l^Zr^^^^^
    , ,

    quaml.betbtanchian.unam , d^^^^^^
    ^lit^^^
    duos & femis digitos latam, ' .
    ^^^-^ triangulatis , & quamor d.gi-
    mediodorlbinap.tpimiaquatuordeam*gitosio^^^ ^^^.^
    tosalta, hincfenfimminmtut &
    oppofitaefteiufdcmfigut.unaini^^^^^^^^
    ^''^^^"^'"^^'"X 'S^^
    riote fed non cum '''^ '"".P'^"J. " Septima pinna eft cauda,
    ,

    bettt«& fem^.4^^^^^^ & fefquidigitum latam.


    aas, bicornis , fupetius cotnufe-
    incipiens duorum '^'P^°'^'f'"'^';^'^°u,„ias nimitum feptem digitoium.
    reoaodigitoslongum,inferm^^^^^^^^
    Pinna: omnes antc""5fP'''='^
    '^^^^ obtinet quos recondetein catne & etigc-
    „am,oaooffeostriangitocsacuko^^^^^^
    te poteft ac pto cotpus exiguis fquamuUs veftirut.
    ita ut
    ,
    «™!"fX„t^iXm. Tommexceptotamenventte,
    lumhabetduplex. C^P''"^°"S,T7,°' qm albiffimus in-
    totuspifcisglabervideamt Colo^^^^^^
    eftni<.er,
    '
    P^
    canefcitnigredo, c=.teta, ut di-
    ftar ctetse; iu
    lateribus (mtei ^'^j* infimoven-
    "f' i/j^obusinfra poftbranchiales in
    aum, nigertima. Pinn^omnesmgtx^^^^^^^^^
    tre qux albx funt , ™'^'''=""'''','^^',;,
    eiS cum corpote colotis. Pifcis gtavis ae pinguis
    pr.^fettimquandoadhuc mediocrisc.
    t'^^^:^^^^'^^^^^^
    roasnitudinis. CapiturinMati.
    c A ?. X.

    Tiquitinga. Auouagua. Camuri.


    guamjacu guara.
    HlSTOR. PlSCIVM LlB. ly. 15^
    cauda: longltudo plus duorum digitomm. Rotundo cft corpore &: craffities cjus duof um &
    Viginti digitorum. Caretlquamis tcgitur cute , pcr totum corpus cx fufco ochra; coloris
    ,
    pal-^
    lidi , in vcntre albi. Totum corpus
    aculeis munitum eft, qui in lateri-
    bus longiores , in reliquis partibus
    breviores (longiores autem funt
    duorum digitorum) teretes , in cx-
    tremitate valde acuti finguli tri- &
    bus infertionibus , quafi triquetris,
    cutiinfixi. Inter aculeos cutis ubi-
    que macLilis nigris fcatet excepto
    ventre. Ocuioshabetmagnos emi-
    .
    nentes : os parvum obrotundum,
    edentulum pinnas tantum quatuor duas in latcribus duos & femis digitos
    : ,
    longas : unam in
    dorfo vcrfus caudam ejufdem magnitudinis & minorem fub ano.
    Orbis muricatus dici poteft Gefneri pag. 745 . quia aculei ipfius referunt murices.
    Habui ahum minorem vivum menfe Februario anni 1639- item ahos
    duos menfe Scptem^
    bri vivos. Cutis eorum erat e fufco virefcens in ventre
    nigricans aculei ut prioris & plane
    , :

    limihs figura corporis prope quamlibet pinnam maeulam


    :
    habebant nigram ut & utrimque
    , ,
    adlaterapropeos. Pmnarumcolor erat flavus: oculorum pupilla
    nigricans circulo luteo ,

    SuprautrumqueocuIumcornuexile,fatislongum, molle, cutaceafubftantiaconftans


    quod ,

    praefefertnatans, qnando autem extra aquam eft flavefcit. Inflare fe poteft & iterum
    confi-
    dere. Sonum edit Vich ulch. Si velis ut fe inflet , trahc
    pinnam qux in dorfo eft.
    P I Q_v I T INGA Brafilienfibus:
    Pifciculus eft duos, autpauloplus,di-
    gitos longus , figurae pene ut Parabu-
    cu a quo non multum difl^ert ut di-
    cara, Os habet parvulum , fed quod
    ampleaperire &
    rotundare poteft: o-
    culos fatis magnos, nigros, circulo ar-
    genteo: branchiasamplas pinnasfex&fcptimam pro cauda: nimirum duas poftbranchia-
    :

    lcs,trianguiares,inferiuspofitas:
    duasjundas in medio infimo ventre: unamtrianTularem
    in medio dorfo unam poft anum cauda conftat pinna furcata. Color
    , :
    capitis argenteus fplen-
    dens fuperius olivaceo imbutus. Tegitur fquamuhs albis, in dorfo
    tamen olivaceus color
    tranflucet. Perutriufquelateris medium
    adcaudam. Pmns omnes albas. Diffln-t a P^.r W
    tendit linea
    , quod iUe paulo major evadat
    lata non fplendeat cura reliquum corpus fplendeat
    ,
    reda,
    & linea illius
    quodin hoc contrario fe habet: Piai>u^
    ,
    lata, argentea, fplcndensufque
    ,

    ^«etiampinnamhabetindorfopropecaudam, quahic caret. Czeterum caro fimilis,


    edulis.

    ArAgvagva Brafihenfibus: Gladius


    Scaligeri in commentariis ad Hiftor.
    Anima.
    liumpag 227Gr^cisXiphias,Belgis^toeert-m'fC^.Iunioreratquemdefcribo:CorporislOn.
    gitudoaboccipiteadpinnamcaud^uniuspedis&feptem digitorumj
    craffities maxima (ni-
    mirum inter duas laterales pinnas anteriores) novem digitorum.
    Capiris longitudo duorum &
    feraisdigitorum^ quod cordis figuram habet compreffiim, neccrafl^um. Inhujus medieta-
    ,

    tepaulotamenverfusanteriorainquohbetlatereoculusftuferi magnitudinc
    bet digiti fere intervallo fpiraculum per quod aquam
    poft quemli- &
    , evomit 5 fub hifce , in inferiori tamen &
    parte os duos digitos amplum labiisinftarlim^acutis,
    , finedentibus (quod& Scalio-erno-
    tat.) In extremo autem capitis verfus enfem in inferiori parte
    , duo funt fpiracula , fubftanti^
    intenusinftarbranchiarum, quibusfinedubiogladiumregit,
    nam inter has branchias enfis
    oritur novem digitos longus fefquidigitum
    , , fere latus , in extremo paulo
    anguftior co !
    ftansfubftantiao(rea,habetqueinquoiibetlatereoao&vigintidentesUneoL^^^
    quidigitumferme longos&acutiffimos. Pmnashabetfeptem-,
    viddicet duas ad latera , qu^
    duosdigitospoftfpiraculaincipiunt, duos & femis digitos longas ,
    paulo plustribus latas: &
    quatuor digitorum mterftitio poft has in lateribus iterum
    duas fefquidigitum longas , totidem
    iatas„
    1

    GeorgI MarcgravI
    magnitudinis ddnde in extremitate corporis fere
    ruprahasindorfo unam, ciufdem
    :

    llls
    in dorfo iddem talem
    & feptimam pro cauda , qux iliperms quatuor digitos longa , inferius
    j «jrr^.r>;c Hnn-^hta ubilatiffima, utin Tuberonibu!:.

    ra & feTbra q^X fieca coloris in fuperiori partc & latenbus leucop^. ,
    in ventre alb.can-

    rn quolibet qumque habct mctfuras


    "s InterS,'asl^anasmaioresinventre&verfuslatera,

    /F.ftimTri'facile
    nam habui quoruro enfes duos & femis pedes lon-
    magnitudo pifcis poteft,
    oiettrmfcp te.Sintident.busutrim^
    V "nti denSSm^^^ quinetiam
    quorum enfis quinque pedes erat longus cum quatuor
    .
    ,

    prrfert.m ,umor adhu, ,.nftarRa.,x


    S^^^lntrtoX utrimqtl Carnem habet bonam ,

    qui quidem gladium habet mu«


    Grxcorum alius pifeis cft
    '''ANto"'^.?. o' Xiphias ,

    quovideRondelet.umhb.v.„,cap.xv. Ad
    tu,rt, VerminhteiiS minime de.uamm, 5e

    orc, craffus plus uno pede, ub. 'l^f


    ra co^poris fim.lis atque etiam '«""^/.^^^f
    longum , "^^^^
    lcdquod
    inmcdiopaulumacum.narum fexdig.tos

    S
    ,
    ntnMnnram- osfcn^ilunare ,

    dSre a^"tundar; potcft, ita ut circumferentia eius fiat


    tredecim
    <^|—
    l3beduphftufcrimag.iitudinc,pnpiUacryftaUi.ra,c.rculoaureo.P.nn^^^^^^^
    paulo P\"» 1^"™ ^™'! &
    duasindorfo, priorem t°cs digitoslongam fSft"^^
    parem, fed fpi.i.s dettitutam, nec
    '

    nnam in rimam reconderc potcft alteram hmc magmmdme ;

    pauloplustribusdigitislongas; duas
    .n infi-
    hrn emXconXur
    mt re^ruolgitoslongL.
    quinque
    duos&femisla^^^
    longa diS'tos at^^^^^^^
    cauda qu' eft fmeata ,

    ar<Tenfei
    ,

    fnlendentes; indorfoautem & latetibusaureus aamucctur. vciu>.ii-»

    SSn aureicolor s, quibusaliquidfufci


    br^S,t"m5-queadmediumexortuscauda=,
    admixtumcft; inquohbetlaterefupenusafinc
    duaamhabethncamcraflam, nigram.

    C A p. XI.

    guaracapema. Mucu. Ahacatuaja. Acara^eha. Mimpra.


    Pifcis compteiro cot^
    /-^ V A R A c A P E M A Brafilienfibus ; ^Olfijn Belgis Mas eft : dorad^.
    quadratam, eftqucnfronte
    Gpore&lams!"icetnoni£acraffus. CaputdeCnitinfiguram

    fex autfeptempedum
    itainaciemeduaum,utfaciliusfluausmarisnatandofecarepoffet. In
    maxima, nimirum verfus anter.ora & pone
    rAt^dinem excrcfcit latitudo f.ve altitudo, ubi
    :

    corporis mandibulas
    ca» Os habct haud ita amplum, pro magnitudine
    fbfq«is.

    S
    crpreffiffZs
    iSco
    ,
    denticulosacutos.
    ne.iimiruminaquisimperiofeagercr,quialias^^^^^^
    cryftallina , ca:terum argenrei colorrs,
    Paulofupraos&quidem

    Branch.ashaberamplas. l.n
    verfus e,us.nteriotaoculipo.

    S ;ern—
    maBni rotundi pupiUa
    una.^inf.snem Kummi.atecapitis pcr
    ad catida: exoitum latam in medio feptcm aut
    .
    o^o drg.tos qux fenfim mmu m. conlUns
    hanc natans
    c"ont"
    squo e
    -^f m ZXf
    m
    mcmbranaadtaaumcoriacea.&fpinismoUibusintenusfuftenrata:
    ercftam tenet. A medictate infimi ventris ad caudce initium itidem pinna obbnsam
    poftutramquebranch.ampmnamhab t
    unumdigitumlata, inexitutriangulata:
    fub his in infimo vcntre duas
    proprnquas paulo
    oao vel novem digitos :

    diftcndirur. Squamulis minim^vefc^^^^^^^


    citcr fefquipedemlonga induocornuaampla ex
    Color m capite doifo . l^K"bu
    qucequeldtaaum vixfentiuntur; iraurglabcrvideatur.
    .
    R. H I S TO
    P I s C I V M. L I B. IV. I6l
    viridi&argentcomixms, uti & in pinnis, in ventrc vcro albicat. Pci: totum antem
    corpiis
    (mmirumlatcra, dor/iim, capnt) maculis cftvaricgatus cxrulcis, varixmagnitudinis,
    mi-
    lii, granihordcacci, ervi. Carncm habet ficcam, bonifaporis.
    Yelocitate natandi fuperat Toninhasfeu porcos marinos,
    &eodemmodofaliendo nro-
    grcditiir. Vcfcitur pifcc longo vulgo Fetumbo appcllato.
    Annotatio. Aurata vera plcne defcribitur a Rondeletio lib. v. de
    pifcibus cap. 1 1 ubi
    & Iconcm dat qux cum hac noftra minime convenit. .

    M V c V Brafilienfibus 5 pifcis tereti corporc , ut Enneopthalmus, vuKo


    Lampreda , Gcrmanis Neumuge, nec crafllori circiter duos pedes fit :
    lon-
    gus, magis autminus Capitulum habetacuminatum conicum;
    :
    , ocel-
    losparvosnigros: ositemparvulum gutturinflarealiquomodo potefl:.
    :

    Carctpinnis. Totusfufcus, obfcurius tamen in dorfo , venter epaticico-


    loris: pdr latera lineas obliquas nigras habet, angulosobliquosperme-

    duim laterum m vicem facientes. Edulis eft &


    Annotat
    capitur in lacubus & paludibus.
    I o. IndefcnptioneAmericoElib. xv. cap. xii.
    Iconem dedi oifcis fubno»
    mme Vbirre uti acceperam, quam & hicrcponendam
    quiamemonucratEmanuel curavi-,
    dcMorais, verumilliusnomenefl^e^^f^^. Vcrum dcfcriptio
    Auaoris cum icone non fatis
    convenit, nampr^terquamquoddentiumiionfaciatmentionem
    fcribit pinnisearere cum ,
    hicnofterprolixiflimam habeatin dorfo, & ad utrumque latus
    itidem unam- quare inani-
    muminducoyl/^c^diverfumefl-eab Ubirre, licetMoraisalitercenfuerit.
    Quinetiam qui Ico-
    ncm mihi fubmuiifl:ravit , marinum pifcem dicebat , cum Mi^cit paluftris
    Ab A c ATVAiA Brafi-
    lienfibus Peixe gallo Lufi-
    :

    tanis. Faber Gallus mari- &


    nus, de quo vide Gefnerum.
    Pafleris magnitudinem ha-
    bet, altus & latus inftar il-
    lius , fubrotundus , neque
    illo craflfior : os illi eft haud
    amplum, edentulum: ocu-
    li nigri , circulo argenteo.
    Pinnas habet quinque , u-
    namindorfo, unamin ven-
    tre , utramque defcenden-
    tem & continuam ad cau-
    dam ufquc:itidem poft bran^
    chiasiitrimque unam Cau- :

    da conftat pinna furcata.


    Praterea habet duo quafi fi-
    la inlongum exfenfa ab infe-
    X
    ie in
    A c ante
    dorfo j•

    pinnam dorfalem. ^ rn
    Caret fquamis
    .

    fed tegitur cute Ixvifllma ,


    ,
    i'iorccorpore, &unicumta-
    , fplendente co
    loris argentei; totufque cft illius coloris, exceptis fiiis
    illis, qu^nigrafunt.
    Carnemhabet
    bonifaporis, &f3epecoraedi.
    A nno ta t I o. In pefcriptione Americ^ lib.xv, cap.x 1 1 . Iconem dedimus
    fubnomme A,t^ah httoe five rahi^e quo nomine Iconem acceperamus a perito huius pifcis
    ,
    piaore auod
    corruptnm cfle apparet. Fabri iconem dat Gefnerus fed qux cum
    hac noftra neutiquam con-
    veniat :
    Vti & Aldrovandus ,
    fed plane rudem , & defcriptio quoquc multum ab Authoris no-
    ftri deicriptione abludit.
    A c A R A p E B A Brafilienfibus ,
    quibus & Acaraunga vocatur , Belgis 25|afem magnitudine
    }

    vero
    GeorgI MarggravI
    veio fere ut ^ltp Pomeranorum.
    Nimirum pifcis corpore lato fquamis majoribus in totum ,

    pedalis circiter longitudinis, quinque digitos latus, ubi latiiTimus.


    ar^entei coloris fplcndentis :

    habet edentulum, haud ampliUTi,


    acuminatum, quod extendere & contrahere poteft ocu- ;
    Os
    argenteos,pupilla magna cryftallina nigricante. Pmnamm dorfo
    los dupli ftuferi maTnitudine
    digitos aitam , firmis fpims fuftentatam & fen-
    extenfam habet ad caudam fere , anterius duos
    unam, tres digitos longam , plus uno mitio
    fim anguftiorem in quolibet latere poft branchias
    :

    videlicet jundas verfus antenora crafla


    latam & triangularem. In infimo ventre tres , duas ,

    fpinafirmatas & unam prope anum initio


    ,
    firmafpinafuftentatam ad caudam fere proten-
    , &
    tres &femis digitos longa&m
    fam fedfenfimminutiorem. Cauda conftat pinna furcata ,
    exortuantequamdividatur, pene duos lata- Pihn^
    omnes albi funt coloris traniplendentis.

    Eduliseftpifcis.
    M11V1PIRA & PiRABEBE Brafilia-

    nis, Peixe 'volador LuCitmis. Pifcis


    volans, vel Hirundo pifcis : variae eft

    magnitudinis major erat Halece,


    :

    quemhicdefcribo, &formxrario-
    ris. Figuram corporis habet
    (^inftar

    Zandat Pomeranorumj ter^em &


    pofteriora verfus acutiorcm Totius
    Ion2,itudo ab ore ad finem caudae
    tredecimdigitorum; craffities, ubi

    maxima , nimirum circa exortum


    alarum feptem fere digitorum ad
    ,
    ,

    exortumautem caudteduorum. Ca- •


    «
    Dut craflum habet fuperius compreffum,
    & latum , nirairum fuperius fere duos digitos & qua-

    fiintuberafupraoculoselatum, os non itamagnum edentulum at ofla ejus paulum fer- , ,

    aequales, pupilla nigra, circulo fla-


    rata inftar limx. OcuU magni, rotundi ftufero HoUandico ,

    alterofufco. Pinnas habet fex cum cauda^ duas in dorfo, unam


    parvulam
    vo, & exterius
    longam fefquidi-
    inmedio paulum tamen verfus anteriora alteram poft hanc duos digitos
    ,
    , ,

    atoaofpinisfuffultam-, duas robuftas in infimo ventre fubterilla,


    gitumlatam, tenuem, ,

    anguftas, & unam parvam in inferiori


    duos & fcmis digitos longas firma fpina conftantes fed ,

    digitos longa totidemque la-


    corpore ex oppofito ma joris in dorfo ; feptima eft cauda duos , ,

    latere unam, habentescxortum


    ta&furcata. Prjeterea habet duas alas magnas in quolibet ,

    fere poft oculos poft branchias paulum 5 eftque alarum


    longitudo feptem
    fuum fefquidigitum ,

    conftant alse tenui mem-


    dicritorumjatitudo in exortu plus uno in extremitate fex digitorum: ,

    coloris: habentautem
    branainftarchartJE pura: (|dOjt-papiC) ex albo feu cinereo
    fubfufci

    aliquotplicas&fuftentanturfpinistenuibusper longitudinem extenfis. Adutramque alamm


    initio ejufdem parva quafi ala exit duos femis digitos longa fed plane angufta
    ,
    fua fpma& , &
    nimirum ad quinque digitos numerando)
    munita. Totum caput cum initio dorfi, (ab ore
    dura qnx verfus fuumfinem dupliciter divifa in duos aculeos definit
    quafi
    veftitur tefta offca , ,

    fpinas Branchije autem ad duos digitos extenduntur in aculeos ufque fub alis. Totum autem
    corpus veftitur fquamulis elegantibus , ordine difpofitis , qnx in ventre triangulares , m late-
    ribus&dorfoveriusellypticxfigurse. In ventre autem ita difpofitje funt utpifcis ad taaum
    ji-laber videatur- at in lateribus & dorfo qu^libet in fui medio habet tuberculum ,
    ita ut ordi-

    redas elatas , tuberculatas. In toto ven-


    ne naturx difpofitje in refta linea, reprafentent lineas ,

    trealbicat in lateribus & dorfo fubfufcus & , fplendens ut Harengus. Spmce qux alas fufti-

    nent & per eas extenduntur etiam albicant. Alx ipfx ex cinereo fuf:eflbntis funt coloris,macu-
    per fpacium quantum
    lis niai-icantibus variegat^. Volat hic pifcis fuper aquas inftar Hirundinis
    dum ficcefcant 3.\x tunc enim iterum aqux fe immit-
    fclopeto pertingi poteft nimirum ufque : ,

    humedandi gratia & denuo volat. Natura autem huic pifci alas
    dedit ut fe falvare pof-
    tit alas
    Ssepiffime mille eorumfimul
    fet dumhoftisejus Dorada magna caterva ipfum perfequitur.
    volando inciduni: in naves ut
    volantesvidiinOceano Tropicisinterjeao: interdum etiam ,

    nobisetiamfaaummemini. Carobonieftfaporiscoaa.
    Annotatio. Vide de his volatilibus pifcibus Aldrovandum lib. 1 1. cap. 5. &-6. &
    Rondelctium deHirundine-, plerique
    lib. x. cap. i. de Pifcibus commentantes ejus memi-
    alias de his dicendi occafio , nam
    ncrunt nihilque raagis Nauticos homines exercet. Dabitur
    prcefertim alarum valdc eft diverfa , reperiunrur enim
    quibus alx funt
    figura horum pifcium , &
    duplo longiores verum anguftiores.
    C A P.

    \
    I

    HlSTOR. PlSCIVM LlB. IV. 163

    C A P. XII.

    Cjuaihi coara, Acaramucu. (juaperua. Cucuri, Tiraya.

    CoARA Brafilienfibiis,BuracodeVelhaLufitanisj pifcis eft corpore latiufcu-


    ^ Va lo 5
    I b I

    dorfo elcvato & a capite arcuato duodecim aut quatuordecim digitos longus qua-
    3

    tuorlatus, ubilatiffimus.
    ,

    Caput &osacumina-
    tum, fatisamplum, habens in utraque maxilla
    feriem minimorumdenticulorum.linguam
    con-
    fpicuam 3
    quae una cum cavitate inferiori oris,
    Oculosftuferi magnitudi- fanguinei eft coloris :

    ne cryftallinos circulo coloris ex aureo fufco ,


    &
    mixti. Pinnasobtinetfeptem, nimirum poft branchias in quolibet
    latere unam , quafitrian-
    gularem mollem: ininfimo ventreduas junaas: unam poft anum duplici
    ,
    fpina munitam:
    per dorfum autem una extenditur, cujus medietatem anteriorem
    undecim fpina; ericrunt"
    quamreconderepoteftincute, pofterior medietas mollis fine fpinis. Cauda conftat pinna &
    bicorni, &paralielogrammifiguraa corpore extenditur. Squamas habet
    mediocres, inftar
    Percs , argenteas quae per oras funt melini coloris ,
    , afpedu referunt meros cubos in oc- & ':

    cipitio &
    dorfo fummo fquamae ex argenteo cjerulefcunt , per oras itidem funt melini colo- &
    ris.Totumautemcaputfuperius&adlateraeftaureicoloris, ftriis cxmleis fecundum longi-
    tudinem variegatum. Pinnae omnes melini funt coloris , exceptis duabus in infimo
    ventre,qux
    magis albefcunt per latus autem utrumque verfus dorfum fecundum longitudinem
    :
    tendit li-
    nea melini coloris ad caudam ufque. Pifcis boni faporis coftus. Capitur in
    mari inter fco-
    pulos.
    AcARAMVcv Brafilienfibus : pifcis eft corpofe compreftb nec craflbvefumobloiic^o-
    decem enim digitos longus cft quatuor latus, ubi latiffimus. Os illi parvulum anguftum
    ,
    , , ro-
    tundum, apicem minimi digiti admittens utpifcis triangularis. Superius & Inferius
    , inante-
    riori parte oris
    utrimque dentes triangulatimacuti.OcuIi ftuferi magnitudine, cryftallini
    , pu-
    pillanigra. Diftantoculiab oreduosdigitos&femis plane in
    altopofiti, trcs quartas partes
    digitiadorfofubutroqueoculo, inquolibet latere , branchiarum loco fiffiiram
    habet obli-
    que fadam , unum digitum longam , trapezii figura. In dorfi fummitate
    direde fupra oculos,

    inftac fili majoris feu craffioris cordje violae


    , corniculum habet oblique crearum verfus
    poftc-
    digitoslongum & teres. Inpoftica corporis parte inferius
    riora , quatuor
    fuperius utrimquc &
    pinnam habet tenuem tres digitos & femis longam , tres quadrantes digiti latam qu^
    , definunt
    circa caudam quse parallelogrammi figura exoritur a corpore
    ,
    , habetque pinnam fefquidigi-
    tumlongam, pauloplusduobuslatam. Caretfquamis, fed tegitur cute glabra, parum tan-
    tum hifpida ,
    ut Xiphias , coloris albicantis
    admixtus , cui gryfeus
    in dorfo paulum fuf-
    , eft &
    CUS3 pinn^Equoquegryfeicoloris. Noneftedulis: in ventriculo algje feu
    mufci marini mul-
    tum mveniebam Parieti appenfus nodu clariffime lucebat in tenebris.
    :

    GvAPERVA Brafllienfibus, Peixeporco Lufitanis (Graecis


    kuti^^, Latinis Aper vocari po-
    teft aut caprifcus
    de quibus Gefiierus pag. 70.
    , 2 1 4.) Ab ore ad initium caudce quindecim &
    digitoslongus, m
    medio, ubi latiffimus, odo latus: corpore paulum compreflb ac lato:
    dorfoarcuato, ventreadhucmagiscurvo: capite porcino:
    dentibus caninis, albis , longis:
    odo in quahbet mandibula,duo medii tam inferius quam fuperius longiores funt reliquis:den-
    tes mfenoris mandibuk aliis quafi brevioribus fuftentantur. Os fubrotundum, anguftum: qua-
    X 2 tuorfe-
    1
    .
    04
    GeorgIMarcgravI
    interftitio abore fuperiusfuntoculi, fefquidigitumafe invicem diftan-
    tuor fere digitorum
    tes majores groflb
    mifnico (& ante eos quafi veftigium foraminis) pupilla cryftallina , circu-
    "
    lo aureo maculato
    cjeruleo. Branchia-
    rumloco rimamha-
    bet duos digitos lon-
    gam , plus uno la-
    tam.In dorfotrespe-
    nedigitos poft ocu-
    los , du5 habet cor-
    nua, unumpennam
    olorinam crafllim,
    tresdigitos longum,
    quod verfus pofte-
    riora paulum incli-

    natur , alterum par- n.j -rr t- *v,


    in rimam recondere poteft demiflLim. 1 rium
    ,

    VLim per membranam alteri adnexum,utrumque


    &femisdigitorumintervallopoft h^cpinnaeft, ininitioferme tnangularis, hinc magisma-
    duobus lata &e
    cTifqueanguftaturadcaudamfere,quinquedigitoslonga, initiopaulo plus :

    magis magifque arftatam


    regioneininfimoventre talem , initioduos&femisdigitoslatam ,

    extenditur & pinnam habet quatuor digitos


    verfus caudam. Cauda quadrata figura a corpore
    ut totius longitudo fit quatuor digito-
    latam, duoslongam, qux in duo cornua dilatatur,
    rum In medio inferioris corporis parvam habetpinnam &
    ante eam cornu fefquidigitum lon-
    funt cxrulei coloris; venter albicat Squamis
    & velti-
    gum Pinnsomnesfuftentanturfpinis
    thalafllnis cum csruleo
    in fuperficie fua punaulis indico umbratis dorlo m
    tm eleg;antibus ,
    ,

    maaiscxruleis. Aboris fummitateinutrumque latus


    ad pinnas poftbranchiales , kmilunari
    unius digiti intervallo , ducuntur. Comeditur aflatus ,
    co-
    figiJa , dnx linex craflk cxmlcx ,
    ftusnonvalet. , ^ ^ , .
    • •

    Annotatio. Tam capri quam Caprifci icones quas dat Gefnerus non bene conveniunt
    nec defcriptiones alium
    quare huncnoftrumilUus quidemfpeciei
    cum Au.aoris noftri , uti , ,

    tamen ludico. ^ ^ \
    vide Gefner. pag. 20 1 .) ex ge-
    . . , /-

    C V G v R I Brafilienfibus Cafaoft Lufitanis (canicula; fpecies hyperbolen


    :

    definente, &ore
    nereXiburonum: pifcis duos & femis pedes longus , capite in
    longeinferiusftante: &unumtantum ordinem
    minimorumdenticulorumhabet, quareno-
    funtmajoris pifi magnitudine nigri^PinnaefeptemplaneutTibu-
    cerenonpoteft: oculi iUi ,

    triangulares ; in medioinfimo ventredu^par-


    roni, du^enempepoftquinqueiUasincifuras,
    vx\ &
    in ultima medietate inferioris corporis item parva triangulans niedio dorfo magna :
    m
    habetinftar Tiburonis uti
    triangulariscreda: parvula ejufdem figur^-ad caudam ; quam
    &
    nimirum totum mferms corpus album,
    &
    fimilem illi per totum cutem , e jufdemque coloris :

    omnes cmerese, exceptis par-


    dorfum latera cinerea , quibus argentum tranfplendet pinns
    & :

    defcribo tres catulos perte-


    vulisininferioricorpore, qu^ albx cauda cinerea. Hic quem :

    ficcamfine fpinis , e,uldem


    aosinventrehabebat, undeliquetanimaledere. Carnemhabet
    ferebonitatiscumCowy^^i?. Saepiuscommedi. ..^^:..,,>^,
    corpore ci citer
    PiRAYA&PiRANHA BrafiUenfibus Pifcis pedaUs longitudinis lato
    : ,

    ut Dorada. Oris hiatus paraboUcus,


    fex digitos, ubi latiflimus dorfo incurvato, capite obtufo
    :

    obtmet emm tamiu-


    quodexaaeclauderepoteft , habetquelabiaparvaquibusdentestegit;
    acutifllmorum quawor.
    periusquaminferiusordinemdentium triangulatorum, alborum, ,

    imo morfu partem carn s


    deciminqualibctmandibula (minores habent duodecim) quibus
    "ig^^^diatur
    efl-et abfcifl-a. Si quis
    ex quacunque parte hominis poteft abripere , quafi novacula
    Ixdi potcft , ita fitiens
    aqiiam vel faltem immittat pedem vel manum ftatim ab iUo ^^^^-^^^!^
    H I S T O R. P I S C I V M L I B. IV. 1 6 5
    &:cupicns carnis humanx quarc
    cautcabillo cavcndum. Oculosliabctrotundos, parvos,
    ,

    cryftallinos{uipillanigra, &
    intcr illos duo foraminula feufpiracula: branchias amplas, ex-
    teruis duras &
    ofleas fex pinnas : &
    fcptimam pro cauda j duas nirairum poftbcanchiales , pau-
    lum clatas a vcntre infimo , duos digitos longas, ununi latas in medio infimo ventre duas jun- :

    ftasparvulas , vix unumdigitumlongas&anguftas e regione harum in mediodorfo inci- :

    pit pinna & ad duorum & femis di-


    gitorum longitudinem extenditur
    verfus pofteriora , paulo plus uno
    digito lata duorum autem digito-
    :

    rum interftitio a parvulis in infimo


    ventre incipit pinna , firma fpina
    munita, caetera mollis
    anterius &
    maximam partem (quaniulis teda
    &: pauloplusduobus&femis digi-
    tislonga, extenditurque ad exor-
    tum caudx unum , digitum lata exortus cmdx fefquidigitum longus ipfa bicornis ,
    :
    quod- &
    ,

    hbct cornu in exitu arcuatur. Squamulis tegitur: tota fummitas capitis, dorfum
    & latera
    ufque co fi linea ducatur a poftbranchialipinna admedium pinnje fquamofjE
    , coloris eft cine-
    rei diiuti cum pauco caeruleo mixti ,
    & cxrulei co-
    ac fquamula quaelibet fimbriam habet ignei
    loris n-anfplendentis , & venter coloris funt flavi obfcuri ut
    reliquum laterum feu inferior pars ,

    & capitis inferior pars ac pinnas poftbranchiales & omnes infimi ventris. Pinna dorfalis &
    ,

    caudacoloriseftecinereocasrulefcentis. Edulis eft & carnem habet albiflimam paululum


    ,
    ficcam& bonifaporis. Saspiflime comedi. Uxc fpecies maximegaudet coenofo fluviifundo".
    Pilray^Ealiafpecieshic reperitur magnitudine &figura plane fimilis priori,
    excepto quod
    parvulamadhucpinnamhabeatfquamatam inter dorfalem & caudam , &quod colorediffe-
    rat nimirum fummitas capitis totum dorfum & laterum fuperior pars
    ; , eo ufque fi linea duca-
    tur a pinna poftbranchiaU ad medium pinnas fquamofs , coloris funt aurei
    ac rubri cum cine-
    reomixti, &
    caeruleo tranfplendente. Capitis inferior pars, reliquum laterum
    infimus &
    venterinfignicolorecroceofulgent, cuiaureus pertplendet. EJufdem coloris croceo-aurei
    furit pinnae poftbranchiales &
    infimi ventris. Dorfales duas &
    cauda cinerei diluti cum pauco
    caeruleo mixti,ut & dorfum.Hjec fpecies magis gaudet arenofo fluvii fundo.Edulis eft ut prior.
    Rcperitur&aliaPirayaefpecies alba, figurae ut antecedentes , folum caput non itaobtu-
    fum, fedospaulumprominetfiguraconica: color ventris & laterum argenteus: dorfum&
    caput argentei coloris curti pauco caeruleo tranfplendente pinns oinnes
    argentei -coloris :

    cumgryfeomixti. Dentes habet parvulos triangulares ordine difpofitos


    , neclta mordetut

    ca;teri. Paulo minor quoque eft reliquis fpeciebus caeterum non minus edulis ,
    quam illae.

    C A P. X 1 1 1.

    Tmiam du^ Jpeckf, Jmore ducej^ecks. Tajlorjhe^^^ttm. (juacart.

    T)Vnarv Brafilienfibus: pifciculuseftquatuordigitoslongus, corpore oblongo- capite


    crafliufculo, &anteriusobtufo. Oshabetparvum; in maxilla inferiorc duos folummo-
    do denticLilos , longos , acufos in-
    ftar acicularum oculosfuperius& :

    in fronte pofitos, pupilla nigra, cir-


    cello aureo &
    fupra hos duo ru-
    :

    bra fila brevia , prominula 5 bran-


    chias amplas ; utpote quje una ei eft
    e duabus conflata Pinnas poftbranchiales duas oblongas
    : & fub his duas plane anguftas. Pau-
    5

    lopoftocciputincipitpinnaquaead caudamufque producitur, fpinuiis prominulis


    fiifFulta.
    In medio infimo ventre in-
    cipit fimilis , ferme ad cau-
    da ufque pertingens. Cau-
    da autem longiufcula , &
    parallelogramma. Tegitur
    cute fufca , & pinuie funt
    .
    cjufdemcoloris.
    Reperiturhic&aliaP^^^^r^^fpecies, figura corporis priori fimilis ; fed mandibulafi habens
    roftratas , quafi e minimis denticulis compofitas fummitate capitis pinna latiufcula exten-
    . A
    X 3 dituruf-

    I
    ,

    j(56 GeorgI MarcgravI


    ditiu-urqueadexormmcaudsequsemollibus texitur fpinis non prominulis. Poftbranchiales
    habetfereutprior; ut & in ventre & cauda. Color utprioris, fed variegatus eft in lateribus
    lineis curvis obfcure purpureis. Vtraquefpecies inter fcopuios vivit & intrat etiam tcftaceO'
    rumdomiciiia.
    AmoreGvacv Brafilienfibusjin femi-
    pedis longitudinem excrefcit ; corpore ob-
    iongo , capite cralfiufculo, branchiis amplis,
    minutifHmis in ore denticulis Oculi illipar- :

    vi nigri circello aureo. Pinnas habet feptem:


    nimirum duas poftbranchiales oblongas
    quafi triangulatas; duas fub his jundas; duas in dorfo,anteriorem
    minorcm pofteriorc; e rc- &
    gionepofteriorisunamininfimoventre. Cauda oblongiufcula ,
    parallelogramma mextre. ,

    Tegiturfquamispro fuamagnitudinemajulcuhs. Pifcis in totum ferrei co-


    mitatecii-cinata.
    loris, inventretamenpaululumeferreoalbicat. EfteduUs
    AmorePixvma BrafiUenfibus , vulgo corrupte
    Amorea magnitudine Tamoatx , capite lato ore
    Pifcis ,

    amplo & edentulo corpore oblongo ita ut fere Tamoa-


    , ,

    tamreferat. Coloris cft obfcure ferrei in ventre, qui extuberat, albi.


    Tegitur cute molli:
    pinnashabetfeptem&oaavanipro cauda in ambitu circinatam. Carne cft ficca&bona ut
    Tamoata. r j
    AmoreTinga Brafilienfibus pifcis eft ejufdcm plane figurx cum Amoregmcu , fedtan-

    mmminor: habetquefquamasin /o/^;?? albicantis feu palhdi coloris & in totum macqlatur
    ,

    macuUs fufcis ut TajAfica. Cauda tamen iUius eft fufco undata. EduUs eft ut praecedentes.

    Pastor Belgis
    i^atdtC ( nomen Bra-
    filienfe ah Au^iore non
    proditur) pifcis eft me-
    diocris Truttae ma-
    gnitudine cujus fi- &
    guram habet 5 ocuUs
    eUypticis, fquamisal-
    bicantibus feu argen-
    teis , mediocribus in-
    & ,-r.
    fquamar^m UneiE gryfeac medi^ funt
    inter ordines
    ftarpercse, Uneariordinedifpofitis , ,

    intertext^' Pinnashabetfeptemomnesmajufculas &longas5 duasnempepoft oculos (caret


    enim branchus) duas fub his junftas in inferioricorpore, hisoppofitastamenmagisverfus
    circa anum unam,
    pofteriora
    •
    in fummitate dorfi unam maximam omnium in infimo ventre
    &itidemunamiUioppofitamindorfo. Cauda in duo amplacornua eftdivifa. Pinn^ omnes
    .
    funt albicantes. ^
    nauticishominibus notiftimus , quorum noftrates hoc nomen UU
    .
    ,

    Annotatio Pifcis
    Gefnerus judicat elTe Mugilem vel mu-
    dederunt quod Au^or nofter Latinum fecit.Cieterum
    verfus caudam aUquot,
    eUisfpeciem, fquamis fatis magnis tedum efle , &Uneis acapite
    &
    Dat autem plures Mugilum icones quarum nulla cum hac noftra
    hiftar ThymalU diftindum.
    ,

    omnes quoquc habent branchias , qmbus


    quam Auftor nofter ad vivum deUneavit, convenit :

    hicpifciscaret,
    GvAcAR I BrafiUenfibus:
    pifcisfubrotundofeu pyrami-
    daU corpore , pedaUs velpau-
    lo majoris longitudinis ; odo
    digitorum craftitiei , ubi ma-
    xima eft. Caput inferius pla-
    num , lateribus eUypfin defcri-
    bit , fuperius fubrotundum.
    Os parvum rotundum habet .

    loco
    fubter in plano capitis :
    •

    expUca-
    dentiuminutroquelatereproceftushabetquafifetis equinis fados: mferius labium
    qua; in lateribus oris in fuisextremitatibusin cirrhum
    tum, lunatum,membranaconftans,
    rotundi , nummi
    definit trientem digitilongum qui cirrhi pro barbaferviunt. Oculi parvi ,
    , ,

    foramen, di-
    mifnicimagnitudine, cinereifufcomaculati, fuperne pofiti&inter quemlibet
    ftans dimidium digitum ab oculo verfus anteriora BranchijE anguftse inferius verfus ante :
    &
    ^ quamli-
    H I S T O R. PlSCIVM L I B. IV. J67
    qiiamlibet proxime corpufculum parallelogrammum , femi ferme digitum longum , quod ex-

    tendere &
    recondere potefl:,ita ut reconditum vix videatur. Continet iilud corpuf:ulum in ex-.
    trcmitatedenticulosacutosfetaneos , quibus alios pifces pungit. Et poft branchias in quoli-
    bet latere inferius ad pianum triangularem quafi pinnam , quatuor digitos longam penc , plus
    ,

    unolatam, oblongam, fpina oflcain extremitatelaterali fuftentatam


    aliis minoribus fe- &
    cundum longitudinem difcurrentibus fpatio autem fefquidigiti verfus pofteriora direfte poft
    :

    has jam dcfcriptas iterum daas inferius pinnas habet quadratas, in quolibct laterc unam.duos
    ,

    &femis digitos longas duoslatas, eodemmodofpinlsliifpidisofteisfuftcntatas. Poftanum


    ,

    in infimo ventre angufta eft pinna parallelogramma, duos digitos longa. In medio dorfo pin-
    ,

    naeft, quatuordigitoslonga , duoslata, fpinis hifpidis ordine difpofitis fuftentata ac ante- ,

    riusfpina dura crafllore fulta poft hanc prope , exortum caudae fuperius parva qua;dam eft pin-
    na , mcmbranofa quae anterius
    , corniculata fpina fulcitur. Cauda conftat pinna tres
    digitos
    longa inferius , duosfuperius , bicorni, fpinis firmis fuiFulta. Totumcaput teftaveftitur dxi-,
    ra , ad tadum hifpida totum corpus fquamis triangularibus verfus anteriora majoribus , or-
    : ,

    dinepofitis. Sunt autem fquamas omnes ad tadum afperae, quafi exfculptae , quselibetin fui
    medioextuberantiamhabens: fcilicet totum corpus loricatum eft, & quaelibet pars loricae
    habct quatuor angulos in quolibet exiftit tuberculum itaut in quolibet latere fit quadru-
    , «3<:

    plex oido tuberculorum. Color totius pifcis croceus dilutus , in ventre faturatior ac per to- •,

    tum maculatur maculis rotundis magnitudine feminisfinapi fufcis. Maculae hx in lateribus


    , ,

    , & pinnis paulo funtmajores in capite minores ac infummitatecapitis maculae ruunt quafi
    , ,

    rivuli. Pofterior medietasventrisnullashabetmaculas. Pinnse omnes ut corpus colorata;&


    maculatas, exceptapinnulaprope caudam ,qu3e conftatmembranula nigra, corniculata au-
    temilliusfpinacroceaeft & raaculatautreliquae. ,
    '

    Diuvivitextraaquam, adquinquehoras. Editur defrada lorica , fed paucam habet car-


    nem: inteftina longiflima, a^qualis omnia craftitiei, inftar craflioris filiquo vela confuunt.
    Habebat unus pifcis quindecim digitos longus , inteftina viginti odo pedes ionga, qux dimen-
    fus fum.
    Reperitur & hic Guacari magnitudine , & figura plane fimilis priori, qui in flumine S. Fran-
    cifcicapitur folo colore dift^erens &.bonitate carnis eftenim totus umbrae coloris obfcuri &
    :

    per totum maculis adfperfus obrotundis , nigris , feminis finapi magnitudine j Caro hujv|.s
    boni eft faporis.

    C A p. XIV.
    Tiraumhu, Acaraaya, Timucu, (juamajacu atinga, Acara,
    (juariguaru* Qfgupu-guacu, Maturaque, Carapo,

    "ip I R A V M B V Brafilienfibus chayquarona Liifitanis pifcis carpionis magnitudine & figu-


    •, •,

    ra : decem digitos longus ab ore ad initium caudae, paulo plus quatuor digitis latus, ubi latiC-
    fimus verfus caudam angu- :

    ftior & aequalis latitudinis,


    duorum nimirum disiitoru,
    Os habet inftar Carpionis,
    oculos magnos prominen-
    tes , pupilla cryftalUna , cir^
    culo aurco cum albo mixto.
    Pinnas obtinet ofto , nimi-
    rum unam in medio dotfo,
    paulo plus tribus digitis lon-
    gam & unum latam quam , in rimam recondere poteft , & eredam novem firmis /pinisfuften-
    tare: huiccontiguaeftaliatresferedigitoslonga, minus uno lata nuUis innixa J]>inis poft :

    utramquebranchiamunamhabettresdigitoslongam, unum latam in exortu in infimovenr :

    tre duas jundas , duos digitos longas vix unum latas firma fpina munitas poft anum unam,
    , ,
    5

    digitum latam dimidium longam itidem firma fpina fuftentatam odava eft pro cauda tres
    , , :
    ,

    digitos longa totidem lata & furcata. Squamas habet majores , inftar carpionis argentei
    ,
    ,
    fplendentis coloris pauxillo aureo mixti quaelibet autem fquama mediam partem ufque ab
    , :

    infertione fiia coloris eft fetiliemort fub capite ventris priore parte magis argenteus eft. Om-
    : &
    nes pinnae dilute cinerei fiint coloris. In ore fuperius inferius lapidem habct, denticulis mi- &
    nimispraeditum, vixfenfibilibus. Eduliseftacbonifaporis.
    AcARAAYA Brafilienfibus : vulgo Qomi^tcGaraf^ha : Pifcisqui trium pedum longitu-
    dinem
    .

    I68 GeorgI MarcgravI


    dinem adipifcitur figum Carpionis. Dcntes in inferiori mandibula habet acutos
    , , inftar acicu-
    larum : in faperiori duos longos paulo
    craffiores quibus interjacent minutifTimi vix fenfibi- ,

    les. Oculi ipfi magni funt, pupilla cryftallina, circulo fanguineo primum , hinc argenteo.
    Pinnamlonga habet per dorfi lon-
    gitudinem expanfam,cu)us mediam
    partemverfus anteriora fpinis furri-
    gere &
    inrimam recondere poteft:
    reliquas quinque pinnas commu-
    nes habet cum aliis pifcibus fepti- :

    mam pro cauda, quaelata pene &


    bicornis eft.Squamis veftitur argen-
    teis mediocris magnitudinis , qux
    ,

    fanguineo colore umbratae funt ita ,

    utmaximampartem fanguineus videatur, argcnteo colore tranfplendente :


    in ventre totus

    cftalbus, ut&fubfaucibus. Pinnxomnesfanguineicoloris, exceptis iis qnx funtin infimo

    ventre, qusaibsefunt, inextremitatibustamenfanguineae. Edulis eft pifcis Sale etiam con-

    ditur&fervatur.

    T iMVCV Brafilienfibus PeixeagulhaLuCit^nis: pifcis duos pedes longus ,


    corpore tereti
    5

    inftar anguill^. Roftrum habet ofleum , tres vel quatuor digltos longum , acuminatum , utro-
    bique dentibus minimis refertum inferior roftri pars paulo longior fuperiori ,
    :
    id quod pro- &
    Oculos habet rotundos, cryftallinos, circulo ar-
    minet moUe, non ofteum-, caretlingua.
    duas iundas in infimo ventre
    genteo fex pinnas , nimirum duas oblongas poftbranchiales ,
    :

    ante anum parvas , poft anum unam quae fere ad exortum caudse
    porrigitur fimilem huic &
    oppofitam m dorfo 5 Cauda pinna quafi bifeda conftat. Caret fquamis , fed tegitur cute. Sum-
    mitas capitis & roftri acdorficummedietatelaterumohvaceieftcoloris
    inferior medietas :

    cumventreargentei. Perutrumque autem latus fecundum longitudinem linea tendit viref-

    cens, diftingu^ensolivaceumabargentco. Pinnartimcolorrefpondet parti cui appofitsefunt.


    prsefertim frixus butyro ; caro ejus
    Eduliscft, Capiturinmari&fluviisfalfis. Bonieftfaporis,
    noneftfpinofa.
    GvAMAiAcv Atinga Brafi-

    lienfibus mihi orbis muricatus Ra-


    ,

    nx ridu , feptem digitorum longitu-


    dinem habebat,& corpus oblongum:
    os Raiiie fimile,& loco dentium tam
    fuperius quam inferius os durum: ,

    oculos magnos ,rotundos ,protube-


    rantes ,
    pupilla ci-yftallina circulo fla-

    vo Branchiarum loco foramen in


    : j- •

    trapezii figura, unum digitum longam,


    1

    utroque latere digitum admittens & pone hoc pinnam


    duoslatam- in extremitate dorfi verfus caudam etiam
    pinnam oblongam haud amplam ,
    &
    Cauda conftat pinna fefquidigitum lon-
    e reaione hujus fimilem in infimi ventris extremitate.
    fpinofa qux in capite in duram teftam abit. Spina^
    ea unum lata. Totum corpus tegitur cute
    in infimo tamen ventre caret fpmis , fed
    mollis cft mftar
    iilj^ conftantdurisoftibiis&acutis:
    tamen M-
    Ranx Totum corpus caput fuperius ex gryfeo & maculamm magis
    & fufco eft :

    cefcit', inferiustotumexalbo fubflavefcit,


    ut fpinaetotius corporis. Pinn^ &
    omnesflavef-
    habet nigerrimam ftuterx magnitu-
    cunt Poftutramquepinnampoftbranchialemmaculam
    dine&fuprahancutrobique, paulumtamenmagis verfus anteriora
    aham mmorem nigerri-
    etiam fimilem habet parvulas item fub ocu.
    raam. Ad utrumque latus exortus pinn^E dorfalis
    :

    lis & ore. Vtris modo fe inflare poteft


    . Non eftedulis. Capiturinmari.
    A c AR A BrafiIienfibus:pifcispaImumlon-
    gus , dorfo curvo , &
    alto corpore ut Perca.

    Os habet anguftum dentium loco limam: ,&


    oculoshaud magnos, nigros, circulo aureo;
    Pinnas obtinet fex:nimirum fub qualibet bran-
    chia unam longam , triangulum acutum re-
    fcrentcm:
    HisroR. PisciVM 169 LiB. IV.
    ferentem :
    autem dorfi pinna extenditur firniis fpinis fuftentata & in triangulum
    a fiimttlitate ,

    acutumpropeGaudjccxortumdefinens. Cauda oblonga eft, parallclogramma in extremi- ,

    tate refta. Veftitur fquamis fitis magnis argcntei coloris


    , , fed in capite , dorfo & lateribus ita
    umbramixtisutfufcusvideatur. Venteralbicat. Pinnxomnes & cauda fufci funt colorisex
    umbra. In medioquolibetlateremagnamhabermaculamnigram, ut&prope exortum cau-
    dx. Edulis eftpifcis , & capitur in fluviis dulcibus.
    GVARVGVARv Brafllienfibus, pifciculus eft minutus,
    nunquam major fcfquidigiro, exiU corpore oblongo in- , ,

    minimi Eldn:^. Capitulum habet comprefllim ocellos


    ftar :

    nigerrimos, circulo aureo pinnulas quinque nimirum :


    ,

    duas poftbranchiales duas fubtus fere in infimo ventre, , &


    6c imam in poftcriorc medietate dorfi cauda conftat pinna parallelogramma in extremitate
    :
    ,

    circinata, Veftiturfquamulis; totum caputfuperius, &


    dorfi anterior medietas funtfufci &
    coloris, pofterior &
    larera aurei, fquamulis umbratis umbra: caput inferius &venter albi
    fplendentisutmatcrperlarum: pinnulx flavae: prope caudam utrimque maculam habet ni-
    gram. Edulis eft & capitur in lacubus &'ftagnis.

    CvgVpv-Gvacv Brafilienfibus , Lu/itams Meros , Belgis Jacob CtJertSen t ingens


    fit
    pifcis: habuiquorumcorpuscumcapitequinquepedeserat longum&cum cauda fex: cor-
    poris ambitus quatuorpedum , 0^0 digitorum , altitudo unius & femis. Caput
    & os magnum
    habet, quod apertum in rotundum dilatat, edentulum oculos mediocres,
    pupilla cryftal» :

    linanigricante, circulo flavo Branchias in ambitu rotundas, medio autem


    :
    in triangulum
    definentes: Pinnasquinqucj nimirumunam a fummitate dorfi incipientcm & non italonge
    acaudadefinentem, ad anteriorem partem feu medietatem plane anguftam & acutis fpinis
    munitam; pofterior autem medietas lataeft & femilunata inambitu, fpinifque haud firmis
    erigitur: propeanum unamejufdemfigurae, cummedietatepofteriore
    dorfalis , fed dimidio
    minorem poft branchias prope infimum ventrem duas longas & latas tenuioribus fpinis in-
    :
    ,

    tertextas. Cauda magnam pinnam habet quadratam , in extremitate latiorem


    quam in exor- ,

    tu. Squamashabetparvas. Totumcaput, dorfum ac latera cinereifunt coioris


    cum umbaa
    mixti, &verfusdorfumpaui0 faturatioris. Venter albicat. Fmnx omnes cum cauda
    dilute
    brunnas. Per totum caput, dorfum latera & pinnas poftbranchiales maculze
    , parvjenigr^,
    feupunaafrequentiflimadifperfa. Venter vero &
    reliquae pinnie cumcauda his punftisca-
    rent. Bonamhabetcarnem. Capitur inmari. ..

    M A T V R A Qj E Brafilienfibus:
    Pifciscorpore oblongo ferme pa- &
    rallelogramcfigurafcilicetTaraoa-
    tx. Quinque aut fex digitos longus,
    fefquidigitum latus , ubi latiflimus.
    Caput habet latiufculum dura tefta ,

    tedum.Oris pars inferior paulo lon-


    gior fuperiori : & in inferiori fex
    denticulos acutiflimos habet ,
    in fuperiori aliquot minimos Branchias fatisaiiiplas oculos
    :
    :

    rotundos , nigros , circello aureolo , exterius fufco Pinnas fex


    :
    nimirum duas poftbran- ,

    chialesoblongas , haud laras: duastalesin medioinfimi ventris & unam poft anum trapezii
    iigura, &fimileminmediodorfo: Cauda conftatpinnaquadrata unum fere digitum longa,
    in extremitate circinata. Tegitur magnis fquamis ordine pofitis. Totum
    caputftiperius dor- ,

    &
    fum latera nigra funt , venterex albo obfcure canefcit. PinniEomnesnigrx. Capiturfoluni
    inlacubus&paludibus, noninfluviis. Bonifaporiseft , faepe commedi.
    '
    Y Carapo
    GeorgIMarcgravI
    CA RApo Prima fpecies , corpore oblongo figura cultri dorrum nimiruni
    Brarilienfibus, , :

    crafllim & obtufum venter acutus


    ut culter pofterius autem corpus defmit m acumen: unum
    , :

    pedemcirckcrlongus, duosdigitos latus ubilatiffimus. Caput


    acummatum fedcompref-
    , ,

    fum , labium paulo longius fuperiori , os anguftum infcrius ordinem denticulorum


    inferius ,

    grani papaveris magnitudine.


    minutorum, fuperius nuUos habet. Oculiminimi , nigri, vix
    BranchisanguftiE&poftquamlibetparvulapinna oblonga. Vnms fere digiti intervallo a ca^

    piteininfimocorporeincipitpinnatenuis, angufta & pertotum ventrem aequaliter porrigi-

    turadfinemcorporis: nam caudam nullam habet nec ullam aliampmnammtotocorpore:


    Squamashabetmediocres. Totus pifcis eft colorisexfufco&paucorubromixti, acindor-
    fo & capite magis nigrcfcit. A
    branchiis in quoUbet latere linea tendit ad finem corporis uf-
    quafi cultri acie tracla & fub hac Unea maculsc nis^rxper
    corpus difperfje , feminis finapi
    que ,

    magnitudine. Capitur in lacubus & eft edulis.


    In Flumine S. Francifci capiiuitur Carapo huic priori fpeciei fimiles excepto quod longio-
    ,

    res fint & in extremitate acuminati inftar fubulje , ad trium digitorum longitudinem fquamu-
    las parvas habent.
    Carapo fecundafpecies, priorifigura , colore&lineislateralibusfimilis, exceptoquod
    in lacubus. Caro Ipinofa , fed
    dimidise tantum fit latitudmis, nec ullas maculas habeat. Capitur
    boni faporis.

    Cap. XV. ;

    Tiaba. Tiahucu. 3\(haquuncla. (juehucu. Cjuara tereha.

    A B A Brafilienfibus magnitudine noftratis di5?S$t (vide Gefnerum de Phoxino) pif-


    P
    :
    I

    ciculus duos aut tres digitos longus( interdum quatuor aut quinque quando maximus)
    oceUos habet nigros , circeUo aureo. Squamu-
    Us veftitur. In medio dorfo pinnula ere^ta trian-
    gularis poft quamUbet branchiam unam habet
    :

    obiongam duas in medio infimo ventre & poft


    ;

    has unam ,
    exortum protendi-
    quce ad caudae
    tur: caudaeftfurcata. Caput ad latera auro&
    argento fplendet totum dorfum argenteo viridi
    :

    & multolndico medium latcrum fecundum :

    longitudinem argenteo &Indico mixtum: Venter aureo & argenteo & pauco
    Indico. Poft

    quamlibet branchiam maculam habet rotundam fatis magnamlndici coloris & ftatmi poft

    hanc ejufdem coloris maculam lunx corniculatae figura, ejufdemque coloris oblongam in

    quolibetlatereadcaudxexortum. PinnjEomnes&caudaaurei coloris, quae in infimoven-


    trerubrje. Capitur inomnibus fluviis dulcibus
    currentibusBrafiUxacfumma vi contraaquae
    curfumnititur. Brafiliani involvunt foUis arborum & cineribus condunt, defuper ignem im-
    ponentes; fic prxparatos commedunt. Saporis funt haud contemnendi fxpius comedi. :

    P AB v
    I c V Brafi-
    lienfibus : pifciculus fex
    digitos longus ,
    fefqui-
    digitum latus , ubi latif-
    fimus; ventre paululum
    extuberante, oculis ele-
    gantibus , pupiUa cry-
    ftalUna , circulo argen-
    teo , cui fiiperius parum
    rubriadmixtum. Septe
    habetpinnas, odavam
    pro cauda furcatam nimirum poftbranchiales duas in infimo ventre, unam in mediodor-
    :

    fo , circa anum unam longam extcnfam verfus caudam e regione hujus in dorfo par- •, &
    longitudi-
    vulam, Tegitur fquamuUs argenteis fplendentibus. Per medium laterum fecundum
    nemtenditlineaalbalatanonfplendens. Dorfum autem ad hanc lineam olivacei eft coloris,
    cuiviri-
    H I S T O R. P I S C I T M L I B. IV. 171
    cuiviridishyacmthinusperrplcndct. Pinna^albae. Capiuntur facillime aciculis, vel corbeaut
    ollaimniiflainaquam, cui parum farinh^E de mandiocaaut mica panis intrita. Coaicome-
    duntur& frixi. Si quis vel leviter vulnerato uno aut altero membro vel ulcufculum tcnens
    aquamingrediatur, fl-atimhicpifcis vulnuspetitmordendo ita fiticns eft finguinis humani ,

    N &
    H A Qjy v N D A Brafilienfibus mas foemina reperitur. Mas corpore eft: oblono^o fere
    :

    ubique a.-quali feptem, odo , aut decem digitos longus , duos altus , ubi altiflimus "^caput
    ,
    &
    os fere Lucii habet fuperius labium extendere &
    oris hiatum rotundarc poteft dentium loco :

    habetlimas, linguam tenuem branchias amplas oculos confpicuos, pupilla nigra,


    , :
    circu-
    lo fufco feptem pinnas , poft cpamlibet branchiam unam, duos fere digitos longam
    ;
    ; 'fub his
    in infimo ventre duas jundas , & poft
    anum unam pene quadratam. Ab ini-
    tio fere dorfi una protenditur pene ad
    caudae exortum tres digitos longa,
    ,

    unum ferme lata aequahs, mollibus


    ,

    fpinis fuffaita,qua£ infinepaulo latior,


    & in triangulum definit. Caudatefta
    durategitur nigra. Totum
    corpus fquamis mediocris magnitudinis veftitur, ac totumdor-
    fum&lateraobfcurigryfeifuntcoloriscumargenteotranfplendente. Venter albus. In utro-
    que latere unum ordinem habet macularum , rotundarum , nigrarum , pifi magnitudine &
    ,

    inter hasdiiperfa pundula multa caerulea. Pinnxomnesaureaeut&cauda: &pinnadorfiin-


    fupervariegaturpertotumpunauliscaeruleis. In utroquelatereper ordinem macularum ni-
    gratenditlinea, incipiens i fine fuperiore branchiarum , &adregionem finis pinnx dorfalis
    definens & femidigiti fere interftitio fub hujus fine alia hnea incipit ac in medio exortus cau-
    , ,

    dx definit. Linea; hx chtx funt ac aureae. Capitur in fluviis ac boni eft faporis.
    Faemina mari per omnia fimilis excepto quod pundulis cjEruIeis in lateribus & pinna dor-
    ,

    fali deftituatur & quod venter circa anum rubefcit. Comeditur ut mas.

    GvEEVcv tuCit^nis Buuda pifcis roftratus; oblongo


    Brafilienfibus :
    ferme teretieft &
    corpore , ut Dorada : capite porcino roftrato , cauda in duo cornua
    ,
    diduda ut Macara : ro-
    ftrum acutum, ofleum, durum: partis fuperioris longitudo fedecim
    digitorum, inferioris
    decem. Craflities totius prope infertionem feptem digitorum utramque
    autem roftri partem :

    movere poteft. Branchias habet amplas os interius orbicularis figura; , in medio


    :
    fui hyperbo-
    licoforamincj hnguaoblonga , alba, dentibus omninocaret. Oculos
    habet folidi magnitu-
    dme, pupillacryftailina, circulo argenteo. A
    roftri infertione caput in altum aflurgit, utin
    Dorada mare: eft autem caput ab pculis ad occiput
    lorigumfeptemdigitos , novemaltum.
    Corporis longitudo ab occipitio ad caudaeexortumquatuorpedum,
    &altitudolaterispoft
    occiputumuspedis-, in medio autem corporis decem digitorum&prope
    caudam duorum
    Cauda m duo cornua extenditur & ampliatur , quodlibet ododecim
    digitos longum ad cu^
    jusexortummquolibetlaterc dux auriculae membranaceas. Pinnas habet fex : pmximepoft
    quamUbetbranchiam unam, direde a latereprotenfam, dura membrana
    conftantem utin Ti-
    berone figura trianguU acuti , undecim digitos longam & in
    exortu , ubi latifllma duos ,
    ,

    tantumlatam: e regioneharumininfimo ventre duo bacilliformia


    corporajunda habet, ex
    ofle nigro copsftantia, dura,plane ut os Sepije, quodlibet
    novemdecim digitos longum: utrum-
    quejundum , inrimalonga, profundareconderepoteft, quaeanaturafecundum longitudi-
    Y z nemven-
    GeorgIMarcgravI
    ncmvenmsfaaaeftadcaudamufque. Interftitio duomm pedum a fine hujus fiflurae feu ano,
    fex digitos longam latere anteriori firma
    in infimo corpore pinnam habet triangulatam ,

    fpina munitam etiam hanc in rimam quandam recondere


    ;
    & rurfiis furrfgere poteft: odo digi-
    toruminterftitioabhac pinna, parvam habet verfus caudam, in acutum triangulum verfus
    pofticam partem definentem &
    e regione hujus fimilem
    , &
    aequalem in fuperiori corpore, has
    duorum digitorum intervallo fequitur cauda , quam fupra defcripfi. Maxiraa autem omnium
    quae protenditur per dorfum in trium pe-
    eft pinna dorfalis , incipiens a fummitate occipitis ,
    dumlongitudinem, conftans membrana pergameni aemula , coftis intertexta^ hancquoque
    totamdemitterepoteftacihprofunda rima condere: lata eft fefquipedem, ubilatilTima, &
    fpinulis
    verfuspofteriorapaulumanguftatur. Cutecrafl^a, fubafpera veftitur, tota fub fufca :

    oblongis trientem digiti longis ut ita folida fit afpera


    ,
    cum fquamis careat. Venter& ca- , &
    putinferiusalbicant,lateracinerei&argenteicoloris: dorllim excinereo argenteo obfcure
    fufcum ut & caput fuperius & roftr um reliqua roftr um cinerefcit ;
    flavo .
    Pmnx omnes cum
    cauda ex cinereo argenteo fufcefcunt, ut & dorfalis, qu^
    praeterea maculis orbicularibus,

    nummi mifnici magnitudine infigniter eft variegata, illapoft anumpaulum undatamaculis


    fufcis. Carnem copiofam habet, non fpinofam,
    pinguem, non glutinofam ideo ad com- ,

    medendum aptiorem quam caro Marforum. In ventriculo interiore multosmtegros


    pifces

    pedalesinveniebam. . ,

    GvaraTereba Brafilienfibusj
    Pifcis magnitudine feptem aut odo
    digitorum capite obtufo , oculis cry-
    :

    fl:allinis , circulo aureo os denticu- :

    los habet minimos Branchias am-^


    :

    plas dorfum incurvatum , unde &


    :

    Corcovado minor poteft appeliari. Pin-


    nas obtinet feptem : poft quamlibet
    branchiam , unam longam : fub his
    duas jundas ininfimoventre: inme- „
    dio autem ventre duas fpinulas acutas,
    quae membranula conjunguntur poft has triangula- &
    fiimmitate dorfi triangularem
    rem , quje deinceps anguftata ad exortum caudoe extenditur
    in :

    mediocrem, &poftillamaliamfimilemmajorem, qus anguftata ad exordium caudae porri-

    siturCauda in duo cornua extenditur.A branchiis linea tendit ad medium pifcis , quae deiii

    obUquedeorfumvergit&direae ufque ad caudam porrigitur hxc pofterior linex medietas :

    hamuUs pofterius verfis armatur & utroquc latere triangularibus veftitur fquamulis , quae mi-
    ,

    nimjEfunt, ut ad tadum glaber videatur. Coloris


    eft in dorfo & lateribus ufque ad medie-
    tatemloncrkudihisexhyalino cxrulefcentis reliquum laterum : & venter albicat, fed aureus
    color tranfplendet. Pinns ventris albae ,
    reliquae cum cauda aurei funt coloris. Edulis eft

    pifcis.
    p E R v Brafilienfibus , Tiberaon vel
    I
    Tuberaon Lufitanis ,
    Belgis l^rpe X Canis carcharias
    ufque ad caudam fexpedum. Longitudo caudae (quae
    vellamia. Longitudo totius corporis
    pars fuperior longior inferiori; duorum pedum. In
    pinnaeftiata, divifa feu furcata, cujus
    orehabettripUcemordinemdentiummagnorumtriangularium, inftar dentium majoris fer-
    rje
    &quilibetdensiterumminoribuseftdentatusvelferratus: numeraviinuno cxxii. den-
    latererimas, fpithamales
    tes'OcuUelati. Poneforaminafeufpiraculatreshabetinquolibet
    quafiincifuras. Totum corpus tegiturcute adtaaum hifpida , quaficcata Ugna expoliri pof-
    Craftitiescorporisduorumpedum. Sexalias pinnas habet praeter caudam; duasmaxi-
    flmt.
    in quolibet latere unam poft incifuras direae
    masVefquipedem longas & feptem digitos latas ,

    alatereprotenfas: unamin medio dorfo erefte ftantem , duas minores in infimoventre, &
    proxime caudam in inferiori corpore. Carnemhabetalbiflfimam
    unamomniumminimam
    quidem ,
    Comeditur a nauticis focns & bajulis. luniores fatis bene fapiunt.
    fed nimis ficcam.
    VidiplufquamvigefiesingentemcanemabfumtumfuifleaTiburonein Bibiribi. Vidi faepius
    duo pofteriora crura cum natibus uno morfu cani ablata. Hominibus infefliiftjmus eft & faci-
    le aliquem dilacerat fi incautius aquam ingrediatur.
    Annotatio. De Cane carcharia vide Aldrovandumlib.iil. cap.3 2. Sed obferva quod ,

    illeinlconibusinutroquelatereexprimitquinqueincifuras, cum Audor noftertantumtres


    ipfi tribuat. Habeoautemfceletonoris in quo tam in fuperiori
    , quam inferiori mandibula fex-
    tuplex ordo eft ejufmodi dentium , fubtiUflfime ad latera ferratoruni; & numerari poflunt
    ita ut terribilis fit riaus.
    dentes fupra trecentos j praeter alios minutos :

    €rup0^e|ie a figura, convenitcummajore cxce-


    Tiburonisfpcciesminor, Belgis eeit ,

    pto capite, quodhabettriangularefeuutcorvulgopingitur.


    OcuU parviadlateraipfiuscag-
    H I S T O !<• PlSCIVM L 1 B. IV. 173
    tis. Osparvumtriangularelongeinfrapofitum-, cum tripiici ordine dentium minofumj nec
    ita poteft nocere 5 os enim liabet anguftum. Caro melius fapit quam majoris.
    Repcritur&aliarpecies,quamBrarilienfesvocant/^y//»?4r»; Lufitani Lixa: Grsecis pYv^,
    Latina fquatina , Belgis eeu ^C^Oerj^epe»

    Cap. XVI.
    "Bagredberfej^ecies, "S^ay^ dherjkf^ecies,

    T> A G R E pifcis oblongo corpore, initio dorfi paulum elevato


    ;
    capite acuminato feu Coni-
    co quod dura tefta eft tedum ad initium elevationis dorfi pedalis longitudinis Barbam
    , : ;

    habetfexcirrhisconftantem, quorum quatuor inferiores fefquidigitum longi, duofuperio-


    reslongitudinemtotiuspifcisaequant. Pinnasobtinetfeptem, odavampro cauda: nimirum

    duas poftbranchiales loco inferiori pofitas, &


    antequamlibetfortemaculeum, dentatum,
    olfeum unam in fummitate dorfi elevatam
    : , &
    ante illam item. aeuleum fortem sequalis cxim, ,

    pinna longitudinis duas jundas in mediofereinfimi ventris, magis tamen verfus anteriorai
    :

    unam membranaceam fine fpinis verfus caudam , & huic oppofitam mediocreni mollibus fpi^-
    nis fuffiiltam.Cauda conftat pinna furcata caret fquamis fed tegitur cute per totum aro-entei
    , ,

    coloris fplendentis. Pinns omnes argentei funt coloris ut & barba & caput. Per
    medium
    ,

    utriufque lateris tendit linea argentea ad caudam ufque conftituta ex 77, protuberantiis.
    Ocu-
    linigrifatisamplij os parvulum , edentulum , labiis elevatis. Pifcis eft eduUs; fi quisabeo
    liEfus fuerit , difficulterfanatur & magnos patitur dolores.
    Alia Bagrei:^ccics (quem defcribo, longitudinem habebatduorum pedum & trium digito-
    rum) corpore oblongo , capite comprelTo & plano j
    oreinferiusparabolics figurx obmfo, ,

    edentulo. 0^0 digitos longum, teftadura punaulata tedum. Oculiparvi, rotimdi,


    Caput
    quatuorferedigitosab invicem diftantes. Barbam habet fex cirrhis conftantem,
    cryftallini,
    quorum exteriores longiores , quatuor digitorum , reliqui breviores feptem illi pinns , ofta- :

    va pro cauda una nimirum in furamitate dorfi , firma fpina anterius munita , ereaa , tres di-
    :

    gitoslonga, totidem lata duae poftbranchiales , itidem firma Ipina munitJE quatuor
    :
    , digitos
    long«, duoslatJB-, interftitio fex & femis digitorum
    poft branchialesin infimoventre (qui
    paulumextuberat) duxjuna^, tres digitos longae, duoslatx, in ambitu circinat^ feptem :

    digitorum intervallo a dorfali , alia in extremo dorfo , carnofa fefquidigitum longa


    , , unum
    lata , in extremitate mollibus fpinis munita &
    fub hac in infimo ventre alia paulo major: cau-
    :

    da fequitur tdum digitorum intervallo, in duo cornua diduda, crafta fed moUimembr^^na con-
    ftansduos & femis digitos longa , in quolibet cornu duos lata. Totum caput fuperius ad la- &
    tera, dorfum totum & latera ad protuberantiam ventris ufque candidicumdilutoflavo
    , 5c
    aureo mixti eft coloris ; in tefta capitis etiam aliquid viridis tranfDiendet Ymnx omnes cau- : &
    da gryfex funt Venter : &
    laterum inferior pars &
    caput inferiuMquod planum eft) albi colo-
    Y 3 ris: ,Ca-
    i^j^
    -
    GeorgIMarcgravI
    meliori quam Camarupi cujus ma-
    Caret fquamis fed veftitur cute Bona fatis . eft carne , ,
    ris :

    gnitudinemfere^quat.
    ^

    Bagre aUafpeciesfigura&magnitudineut praecedens , fed barbam habet quatuor tan-


    , duobus nimirum longis odo digitos, &
    latiufculis inftar ligulie , duo-
    m cirrhis conftantem
    dorfalem fimilis ligula novem digitos longa , & poft branchiales
    pin-
    bus brevibus ad pinnam
    :

    caetcra fimiiis prxcedenti.


    nas eodem modo :

    BAGREaliafpecies : Bel-

    gisnoftris vulgo „

    decem digitorum longitudi-


    nem habet ; corpore oblon-
    go capite lato & compreifo:
    :

    oreparaboUco,edentulo. Bar-
    baconftatfex cirrhis quorum
    quatuor inferiores unum digi-
    tum fuperiores duos ^^"S^-
    , -
    ouatuor didtorum interftitio ab ore in fummitatc

    doriitegimr tcftadura o^^^^^^^^


    cauda: nimiium unamin fummitatc dorfi,
    gjtlatcra,
    clcvatam ,^-^f!^^^^^^^^^^^^^
    ter fcrrata
    <i"°;^^7^p*^Tam
    '

    3 ,
    piLunolatam antcriusrpinaoircacrairaduplici-

    anguftam &e
    ,

    fuftcntLm. In mcdio vcntrc infirao duas paryas in finc


    regionc huius infcrius aliam parvulis fpinis
    Tegiturcute: ac in caprte mttio
    :

    Ffflam cauTdttfa\rdrcorn«afcfqui &


    umbr« eft coloris, pcr reliquum totum dorfum latcra
    ? r iTaUritoitMtcftaceuseft,
    dorfi&lateribusuDiteii
    magnitudinis varicgatur: m
    vemrc albicat. A
    ^
    umbt^dtluttotis.&futo^^
    tefta: latiore
    ^""^Tri^vcrforumqui clypeo duro rerrato in mcdio inrunt, namanguli

    xr4ra~rt"rq^^^^^^^^
    magnifit.
    BAGR EaUafpecies,pr3eceden-
    ti fimilis , & maculis nummi mif-
    magnitudine variegatus : ve-
    nici
    inlateri-
    rum caret denticuUs iUis
    bus Uneam folummodo habet: &
    :

    duos cirrhos & fex longiores


    quam
    Hxc fpecies habet carnem
    alter.
    bonam & pinguiffimam.
    BAG R E aUa fpecies ,
    fi^ra & ^
    magnitu-
    Histor.PiscivmLib.1Y. if^
    magnituainerimilisilliquemfccundoloco defcripfimus fed barbam habet
    :
    tanturtt qUatuor
    cirrhisconftantem, duobusnimirumlongisoaodigitos & latiufculis inftarligulx,
    duobus
    admodum brevibus. Adpinnam dorfalemfimilisligula eft novem digitos longa^
    &adpoft-
    branchialcseodcmmodoj cxtera per omnia fimilisilli quem diximusj nam & Vcntrem ita
    protLiberantem habet.
    A I E REB A Brafilienfibus Kz}x Ipe^
    cies , pifcis planus, circinatus unum pe-
    ,

    dem & novem digitos longus,& totidem


    latus (reperiuntur & duplo majores.)
    Quatuor digitoru interftitio
    ab anterio-
    ri circumferentia in fuperiori fuperficie
    duoforaminahabetfatisampla, tres di-
    gitosab invicem diftantia^ propdcaudje
    exortum orbicularis incifura eft in quoli-
    bet laterecauda teres , quatuor pedes
    :

    longa, &circiterinmediofui, duas of-


    'feas fpinas craflas retro dentatas habet,
    , ,
    quibus pungit, quando ad fpiraculaap"
    prehenditur caudam mcurvatam fupra corpus levando. Os inferius habet,
    ,
    haudamplurn,
    edentulumj incifurae quafiparaboIiciE. Cute tegitur in fuperiori corporeferreicoloris &iti
    medio dorfo infignitur tuberculis nigris,parvis: inferius corpus totum album
    Caro nihili gefti-^ .

    maturin cibis.

    IAB EBIRETE
    Brafilienfibus ;
    Rajs
    fpecies , ejufdem ma-
    gnitadinis cum Aje-^
    feba , figura autem
    obtuli vomeris ad la-
    teraextuberantis fe- :

    ftiones prope cau^


    damutinilla,&prae-
    terea duo corpora cy-
    Imdracea digiti craf^
    fitie protuberantia .

    Cauda longa. Colof


    pifcifuperius e cine-
    reo fufcus , inferius
    albus-, carneprobata
    eft&bona.
    Rcperitur hic & a-
    lia Rajsefpecies pras-
    cedentifimihs, excepto quod prodeflibus illis cylindraceisprope caudam dcftituitur.
    Color
    totiuscorporisfuperiusumbra;, punaulatuspertotummacuhsnigris, feminisfinapi
    mac^ni-
    ^
    tudine cauda aculeis caret. Carnemhabct bonam.
    :

    Reperiuntur hic & Rajae , quarum caudje tres & femis pedes longje , craflcE in inltio tres di-
    gitos & in fine plane acuminatae, plenje tuberculis nigricantis in totum coloris , flexiles uc
    fcutica.
    NAR 1 N A R I Brafilienfibus
    5 funt aliquot illius fpecies hxc quam hic defcribimus
    ,
    appel-
    latur 7S(jrmaripimma: l.uCitams Raja , Bdgis l^ijl^mt vel ^titlt. Paftinacamarina.
    Cor-
    pus habet magnum , latum , ferme triangulare conftans ad utraque latera latiflima
    :
    pinna
    triangulari, carnofa: &prope caudamhabetduaspinnas palmi magnitudine,
    , fubrotundas^
    asqualis longitudinis caput magnitudinem habet mediocris porci craffum,
    :
    comprefllim.,^ ,

    inmedioquafifoflamhabens. Os triangulo fubrotundum comprefliimpaulo , in promuf- &


    cidem definens nam oris hiatus quinque diftat digitos ab extremitate promufcidis verfus
    :
    ven-
    trem amplitudo oris duorum & femis digitorum ; edentulum , fed loco dentium os
    :
    habet lin-
    guae figura inferius in ore quatuor digitos longum fefquidigitum latum
    , , ad fauces ufque ,

    pertingens, &fimileosfuperius , tranfverfim pofitum , duos digitos longtim


    & totidemla-
    tum. Inferius os conftat e feptemdecim oflibus albis , duris liter^
    , U
    figuram habentibus, quje
    arde per membranas conjunguntur hifce alia feptemdecim fubiacent^ fingula fingulis fpon-
    ,
    ,

    giofaadafpeaum,necitadura, fuperiusos conftatquatuordecimoflTibusliter^Jfi^gup , quse


    eodem
    175 GeorgIMarCgravI
    iifque etiam alia quatuordecim olTa
    eodem modo per mcmbranas fibi invicem agglutinantur ,

    fuperjacent duo autem illa ofla per membranas


    :
    anneauntur aliis offibus capitis. Cranii cavi-

    longa eft vix duos lata in qua cerebrum latet. Pfomufcis tantum con-
    tas fex circiter digitos , ,

    ftat cartilagine. Oculos habet parvos , nummi mifnici magnitudine poft oculos in quolibet :

    laterelpiraculumamplum, pomi vulgaris capaxj intra hxc branchiarumfoliarecondita ja-


    cent ad latera inferius a fine capitis in quolibet quinque oblongas incifuras. Color totius fu-
    :

    perius ferreus maculis aibis per totuminfperfis, magnitudine nummi mifnicij inferius to-
    ,

    tum album. Cutis tota glabra Ixvifque. Corporis longitudo ab occipite ad exortum caudx
    fefquipedalis, latitudo inter extremitates pinnarum triangularium,triumpedum & decem digi-
    torum. Pinnarum prope caudam longitudo feptem digitorum, latitudo quatuor. Capitis
    longitudo decem latitudo feptem digitorum , craffities fefquipedis. Caudx longitudo qua-
    ,

    tuor pedum & trium digitorum; cralTities in exortu quinque digitorum,qu3E fenfim gracilefcit.
    Paulo poft exortum caudas fuperius parvam pinnam curtam habet paulo plus digito longam, ,

    & mox poft eam duos hamulos fibi invicem fuper ereftos pifcatoriis hamulis fimiles & incur-
    ,

    vatos longitudine trium digitorum. Caro boni faporis eft , fufficiens quadraginta hominibus
    ,

    faturandis.

    Cap. XVII.
    Ttmcoaba, Qrocoro, ^uatlcupa. Virbaco, 3\(tciui. (juarerua.

    PIracoaba Brafilienfibus, pifcis pedalem longitudinem adipifcitur, corpore oblongo ut ,

    Zandat Pomeranorum. Os habet acuminatum amplum edentulum mandibulam fupe-


    , , :

    riorem longiorem inferiore & fuperior pars oris prominet in rotundum conum e cartilagine
    ,

    conftantem: oculi illi fatis

    ampli, pupilla cryftalUna, cir~


    culoaureo. Pinnas habet o-
    fto : nimiriim duas in dorfo
    tfiangulares eredas , interfti-

    tio fefquidigiti : poft quamli-


    bet branchiam unamoblon-
    gam,anguftam: duashisbre-
    viores in infimo ventre jun-
    ftas, & propeanumunamtriangulatam;
    odavaeft caudafurcata. Sub qualibetpinna poft-
    branchiali barbam habet fex piUs craffmfculis conftantem tres digitos fere longis eftque ejus ,

    exortus prope exortum pinnarum, vergens retrorfum. Totus veftitur fquamis mediocris ma-
    gnitudinis argentei coloris , & in dorfo ac fummitate capitis paulum canefcit. Pinnae quoque
    omnes
    H I S T O R. P I S C I V M L I B. IV. 177
    omnes cani reu cincrei funt coloris : poftbranchiaies tamen nigredine dilutje funt. Barba alba.
    Capitur arenolis locis in mari. Eoni eft fiporis.
    CoROcoRo Brafilienribus. Pifcis dorfo incurvato,
    capite ore obtufo pedalis longi- &
    tudmis. Denticulos habet parvos, haud acutos branchias Ihtis
    amplas , quarum anterior pars
    :

    in fpinam dclinit acutam: /ex pinnas nimirum in quolibet latere


    :
    poft branchias unam tres di-
    gitos Jongam , iiibms m
    mfimo corpore duas triangularcs fere fed in extremitate circinatas ,
    &
    anterius firma& acuta fpina fufFuItas poft a- ,

    num unam craifa, dura & acuta fpina nixam,


    cui parvula fpina antiftat. A fummitate dor-
    fipinna incipit, qucie arcuatim ad medium
    dorfumtendit, firmis ac acutis fpinis fuften-
    tata , hinc dcfinit & contigua illi eft mollis,
    quiE & &peneadexortum
    arcuatafere eft,
    caudseprotenditur. Caudaduos digitos lon-
    ga,quatuor lata.Squamis majufculis veftitur,
    totus argcntei coloris , fedin toto dorfo&e)us fummitate diiuta umbra mixtis & per latera
    tranfverfim (non tamen ad ventrem ufque) in quolibet ofto digitum latum craftiE ex di-
    ftris
    luta umbra defcendunt ventertotus albu^
    : , ut & ilHus pinnx. Pinna dorfalis , poftbranchia-
    les&caudaexargentco &
    dilutaumbra mixtx. Pinnam autem anteriorem dorialem inri-
    mam poteft recondere. Capitur in mari & eft edulis.
    GvATvcvPA Brafilienfibus BalabolL Congenfibus Corvma Lufitanis , Pifcis corpore
    , ,

    oblongo dorfopaulum, ventre minimum curvo: iongitudinem duorum pedumnonraro


    ,

    adipifcitur. Os habet acumin.itum, cujus inferior pars paulo iongior fupcriore quodqu.e ,

    ample poteft diducercj dcntes minimos, linguam conlpicuam, branchias amplas; oculos
    ftuferi mngnitudi-
    ne , pupilla nigra,
    circulo argenteo :

    Pinnas obtinct fc-


    ptem ;
    poft quam-
    libet branchiam u-
    namoblonga; duas
    fub his in infimo
    vcntrcpaululii ver-
    fus pofticam parre;
    unam poft anum
    triangularem :
    unamtriangularemacaltam in fummitate dorfi, duriufculis fpinis fuffiiltam.
    & huic fere contiguam alreram in poftcnon parte dorfi oblongam qu^ jequalis fere latitudi- ,

    nis, atqae ad exortum pene cauda; protenditur. Cauda conftatpinna fere


    quadrata & lata.Par-
    vuUs rotundis fquamis totus ve!Hrur, coloris per totum argentei fplendentis, cuitamen in
    dorfoaureustranfplcndet, & ad taftum vidctur Ixvis. Pinn2e&Caudaut& venteralbicant.
    Afummitatcautembranchiarumper medium ad caudje exortum tenditlinea argentci
    latus
    coloris. Capitur in mari ; ac optimi eft faporis ut ^C^eltlifc^ noftratium. Siepius
    ,
    commedi.
    V R I B A c o Brafilienfibus , l^ifcis dorfo incurvato , ventre protuberante quindecim
    , aut
    fedecim digitos longus , quinque aut fex altus ubi altilfuTius. Caput os obtufum , conum
    , &
    referens triangularem dentes parvuU , acuti: hngualata: branchijeampteintriangulumde-
    :

    fincntes: oculi dupU ftuferi magnitudine: pupilla cryftallina , circulo ai-genteo, cuialiquid

    cinnabrii mixtum eft. Pinnas habet fex , nimirum poft quamlibet branchiam , unam longam
    triangulum acutum refcrentem, fed cxterius paulum circinatam fub his in infimo ventre duas :

    Z trian-
    .

    GeohgIMarcgravI
    anterius firmafpinamunitas poft anum unam
    oblongam , in exteriori ambitu
    :
    triano^ulares
    circiMtam molliurculis fpinis per
    mediumfuffultam, anterius autem dura acuta fpina: a &
    pinna latiufcula , latitudmis fere ubique
    fummitateautem dorfi ad exortum fere caudx tcndit
    squalis &acutisrpinisruftentata:
    Caudaitidemlatainduo veluticornuadiftenditur. Vefti-
    coloris , fed cui parum cinnabru tranOucet. Pinnse la-
    tur fquamis magnis , in totum argentei
    terales&infimiventrisaibjEfcuargcnteJS, dorfalis cauda plus cinnabrn quam argentei ha- &
    (paulum arcuatim) tendit hnea
    bent A fummitate denique branchiarum ad caudam ufquc ,

    fupra eam in pofteriore parte corporis , in


    utroque latcre, maculam habet nigram ma-
    rubra &
    cnitudine grofTi mifnici. Capitur in mari
    Edulcm habet carnem bonam. :
    &
    Brafilienfibus,noftratesvocant^ietecmaiV.PifGiscapitecraftb,oreranaeampio,
    N (^v I
    I

    edentulo, crairaUngua inferiore.man- &


    dibuh paulo longiori quam fuperior.
    Anterior corporis medietas eft paulo la-
    tior, pofterior angufta teres: eftque &
    ut plurimum fex aut feptem digitos lon-
    gus, latus anterius quidem fefquidigi-
    tum aut paulo latior OcelU ipfi parvi :

    quidem fed exferti , cyUndracei more


    cancrorum terreftrium ,
    pupilla nigra , ^

    circuloecinereofufco. Branchias habetamplas poft quamlibet pinnam unam, digitum &


    inferius duas junaas a medio
    longam latam in ambitu circinatam in ventre fub his paulo
    & , : :

    at in fine paulo anguftior cui re-


    dorfo pinna ad caudam penc continuatur , femidigitum lata , ,

    parallelogrammih-
    fpondetfimilisininfimoventre: Caudaplus digitum longa , minuslata,
    <Tura,inextremitatecircinata. Ante exortum pinnje dorfalis duos
    habct aculeos fortes lu- &
    pra poftbranchialem utramque unum acutum. Tegitur
    cute , cujus color ex mgro umbra, &
    arvfeoque mixtus, nimirum in toto dorfo , capite lateribus pinnifque omnibus ;
    Venter &
    al-
    ,

    bicat, lateribus etiam plus albi quam nigri aut gryfei eft.
    & in Per totum dorfum ,
    caput la- &
    tera, punaula nigra magnitudine
    feminis papaveris, difperfa.
    ,

    prope littus Maris, ac incedentes vulnerat.


    In arena abfconditus jacet
    Eduhs eft fi jecur & fel bene feparctur alias lethalis ut
    Payucu. ,

    GvARERV/v Brafilienfibus ,
    pifcis cor-

    porelato compreflbque quatuor dlgitos


    ,
    ,

    longo, tres lato, ubilatiftimus, ore patulo,


    denticuhs minutis. Pinnas habet fex ni- :

    mirum poftbranchiales duas , parallelo-


    grammifigura; duas oblongas & latas in
    fuperiori dorfo & infimo ventre pofterio-
    riqux in acumen definunt figura fubulx.
    , ,

    Cauda quadrata, feu potius parallelogram-


    ma, unumdigitum longa, & duas tertias
    partes digiti lata. Squamulis tegiturnigri . ^r- •

    oyx (quarundamtantum non ommum) fimbrias


    i

    coloris fplendentis inftar bombycini,quarum


    nigrs. Circaos autem Imea crafla eft ferrei
    habentflavas inftar femikinularum. Vmnx omnes
    coloris & aUa ilU perpendiculariter fuperpofita
    Corpus tres lineje latae ambiunt quarum duas : ,

    per latas pofticas pinnasextenduntur; f caudam etiam taUs linea fecat & ejufdem coloris;
    &
    unaprofimbriaipfieft. Oculorumpupillanigra,drculusaureus.

    Cap. XVIII.
    Tirauapua. Ipera
    oJraheri. Guarapucu. Corororoca. C^maripuguacu.
    quiba &
    Tira quiba. Curema, Tarati. Aramaca. Ttburonmiwr.
    ^p?Ott; pifciciilus magnitudine Go^
    A R A B ERi Brafilienfibus, Wi;.//-^ Lufitanis,Belgis
    AbU vel interdum major, & eji)fdem figur^j fquamulis autem parvis argenteis ^plendenti-
    inftar Harengi OcuUUUar-
    bus ar?enti,in dorfo tamen paululum e coeruleo virefcit
    inftar
    inferior pars paiTlo longior fuperiori ; na-
    eentei pupilla nigra os parvum, edentulum , cujus
    ,
    :

    riumfoiaminuiaduo: carct branchiis. Pinnas obtinet feptem;


    inquolibetlatereunam . m
    fummodorfounamoblongiufculam, verfus anteriora dnasjundlas mfimo ventre medio: : m
    unam poft anum : feptima eft cauda in duo veluti cornua diduda. Edulis eft
    corporc
    G VA RAP V c Y BrafiUenfibus,C^x;^/^ Lufitanis,Noftratibus Coning^toSfcD^pifcis
    ^
    ,
    longo.
    n

    H I S T O R. Pl s C IVM LlB. I V. 1^0


    longo ,
    fere jEqualis ubiquc craffidei
    , excepto verfus pofteriora ubi nngis inagifque atteriua-^ ,

    tur. Vtplurumunin%tempcdum longitudinem excrefcit


    &craffitiem corporis humani :

    Caput &
    oshabetacuminatum, dentes acutos , rotundos , ordine pofitos:
    ocuiosmacrnos

    , circulo argenf eo
    cryftallinos Pinnas ofto, videlicet poft quamlibet branchiam unam trian-'
    :

    gularem, direde a latere protenfam: unamtenuemanguftamfereininitiodorfi: pofthanc


    unam in eodem dorfo triangularem ereaamj fub hac in infimo ventre trianguiarem j duas me-
    diocrestriangulares ininfimo ventreftibter poftbrancliiales. Cauda conftitmagnapinnaih
    duocornuaampleextenfa. Apinnis autem triangularibus , tamin dorfo quam Inftmo ven-
    tre, parvuiiE ordine pinnulae obiongaefunt difpofitae ufque adcaudam. Vcftiturcu^te
    argen-
    tei coioris ,
    cui in ventre pauium csruiei , in dorfo muitum mlfcetur, ut coior refpiendeatr'
    ]

    quoiibetiatereiineafubtiliffimisfquamulis contorta defcribitur adcaudam ufquc. Boni eft


    faporis.
    Scomber Latinis , vide Gefnerum.
    Annc TAT lo. VerumScombriicOn,quamdatGefnerus,cui-hhacri6ftriAuaorismmi-^
    me convenit , propius accedit Icon Thunni , quam Venetiis miflam fe accepiffefcribit Gefne.
    rus. Vide& Aidrovandumlib.i I. cap. 53. •

    CoRoRORocA Braiiiienubus Lufitanis vulgo Feixe Serra ,


    verum reaius Telxe Sarc^-^
    ,

    Pifcis figura corporis pinnis ac coiore prjecedenti piane fimilis


    , excepto quod multis fufcis ,
    maculis perambitumlaterumvariegetur. Boniquoquefaporis multum tamen cedit C^^-^^ ,

    namcarohujusnimisficcaeft. Singulari aftutia & audacia efcam pifcatoribus fubducer^


    novit &evadere.
    Camaripvgvacv redo ventre pauluium extuberante-j
    Brafilienfibus'5 Pifcis -dorfo ,

    pinguis ad taftum & rcvera.


    Caput habet anterius acuminatum os amplum > edentuium, ,

    quod in rotundum diducerepoteft nimirum fuperiore mandibuia, inferiori immota per-


    ,

    manente, ita ut duos pugnos humanos juxta fe vei etiamhumanum caput poffitadmitte-
    rc. Linguamhabetconicam, craftam: fuperior autemmandibuiabrevioreftinferiori,
    ita ut

    ciaufumosfuperiushabeat: ocuios latiores imperiali , rotundos, Gryftailinos argenteos: &


    branchias ampiiffiimas. Longitu.dinem adipifcitur undecim aut duodecim
    pedum , craffitiem
    viri: Pinnasobtinetfeptemj duas haudproculdiffitas a brancliiis
    , inlateribus proximeven-

    trem anteriorem, longas , triangulares 5 cuilibet autem harum parvuia fubeft,


    quic tamcn
    riatando vix videri poteft in medio inferiore ventre itidem duas conjuiiftas
    :
    triangulares la- , ,

    tiores prioribus fed breviores lias verfuspofticampartem


    , : corporis inferioris fequitur alia
    foiitaria pinna triangularis , lara fquamata qux appendice
    , .continua , angufta , protendi-
    ,

    tur ad caudae fere exortum in dorfi aitera medietate verfus pofteriora


    :
    pinna cft elata triaiigu- ,

    quxappendicem habctverfuspofticampartem vergentem, elcvatam tripiolon-


    laris, lata,
    ,
    giorcm, inftar funis craffioris. Septimapinna eftprocauda, qu^e fe^laeft
    & in amplamex-
    % 2. tenditui'
    '
    GeorgI MarcgravI
    obrotundis feupeltatis, majoribusimperiaH, in
    tenditurfarcam. Squamis veftitur magnis ,

    inftar matris perlarum funtau-


    dorrotamenminoribus: materiafquamarumalba , pellucida :

    temaraefibiimpotofquamx, ita ut quadruplices aut quintuplices jaceant , acdequalibet


    quje argento obduda eft (revera reprsefentat ar-
    ante aliam prominet pars figura lun^ bifedx ,
    in argenteo campo ; ita totus
    aentum) rivulos hinc inde difcurrentes nlonftrat argcnteos
    &
    argcnto tamen tranf-
    pifcisargentoobduausvidemr, prjeterquam in dorfo ubi CiEruleus cft ,
    quiE eundem colorem habet cum dorlo.
    lucente. PinniE omnes argcntc^ , prceter dorfalem ,
    multaein carne fpinje, fedfatis craftk ut tacile
    m-
    Carnemhabetlentamqusediucoquidebet;
    ter edendum extrahi poffint Magis afpedu
    quam efu pifcis dekaor comedi fxpius ejus car- :

    offa. habet duntie aequaha olli-


    nem fed lenta eft & tantum fameUco convenicns. Os fuperius
    ,

    busalicuiusanimaUs. ,
    ,. i- .
    ^ ^
    adipifcitur magnitudinem , ut Cafu^
    P I R A T I A P v A BrafiUenfibus Pifcis hic ingcntem
    :

    dences acutiintota mandibula mfenori,


    ripma. Inferiormandibulapaulolongiorfuperiori
    :

    in fuperiori folum in medio qui longiores ,


    quemadmodum ,
    mcdn &
    inferion: osam- m
    pUare ampUffime poteft inrotundumforamen.
    Oculos obtinet non ita amplos pro corporis
    armatas. Corporeautemeft oblon-
    mole pupiUa cryftaUina: Branchias amplas, duras feu
    2-0 dorfo paulum mcurvato verfus caput.
    ,
    &
    ventre mediocriter amplo. Pinnashabetfeptem:
    dorfi (incipientemvcrfuscapitisfereexortum)
    ad caudx ufquemmum
    Vnam a fummitate

    poftenorem moUem finc


    nrotenfam quoad medietatem anteriorem fpinis fuffultam , quoad
    ,

    anguftiorem,anterius latiorem, pofterius adhuc magis latam & qua-


    fninis in medio autem fui
    circinatam in extremitate. In
    quoUbetlatere poft branchias , unam latam in extremitate &
    fi
    fub his in infimo ventre dux propirlqux funt oblongx,
    circinatam , cxtera quafi quadratam
    :

    propeanumunamhabetamplamfatis, itidem circmatafimbria


    haudto firmisfpinisnix^:
    pofterius, uti ea qu^ in dorfo. Corpus
    pofterius quadrate exteoditur contmet feptimam pm- &
    penc quadratx. SquamuUs vcftitur parvuUs , ita ut ad
    nam pro cauda qu^ ampla eft &
    ,
    figur^
    ob-
    taTumcrlabervideatur, etiam antrorfum mulceatur. Coloris eft per totum corpus ex
    fi

    in dorfo & fummo capite hmc autem


    colon per to-
    fcuro aureo epatici qui tamen obfcurior
    :
    ,

    e,ufdemcumcorpore
    tumretisinmodumcinereicolorisUtur^obtenduntur. Pinn^e omnes
    lateralesautempraetereafimbriashabentaureas,reUqu2eepaticas
    coloris
    clme fatis probata eft, fi junior fit, nimirum fex , feptem
    aut ofto pondo , affatus magis &
    plurium pondo carnem habet pro
    quam coaus,nam pinguis eft: adultior vero ducentorum-aut co6tio-
    Camampim afu , nUnirum lentam , tenacem ac difficiUs
    bajuUs, nec deUcatiorem carne

    ""''t v^?v
    o v" ^a^ &
    P I R A oy I B A BrafiUcnfibus, Lufitanis Fiexepogador &
    Piexepolho, no-

    Tiburoni adh^ret fugens. Oaodecim digitos 16gus,fere te^^tuor


    ftratibus ^Upj5et,quia

    digitoscraffus,ubicraffiffimus,inpofticaparteattenuatur.Os^^^^^^
    Caput fupenus ad dorfum
    fuSerior brevior inferiori: etiam Unguam. paite Tibu-
    'f'^''^^''^'^^^^^
    pifcis ftriis tranlverfis ; hac
    &
    pum drciter planum figuratum ut palatum alicujus
    oit Dra^
    micir culo flavo. Dentes nulU , fed eorum
    loco mult^^ minutiffimie piommentix 1
    Thias utrobique pinnam obtinet triangulatam ,
    duos '^-^^ &
    duas junaas: a medietare corporis tam
    fuperius quam mfenus enam
    pinna f^^'^^^^^^
    ,
    ^f^'^^'^^^^
    Cute tegiturpertotumcoipusci
    ufque adcaudam, qu^pinnaconftatfefquidigitumlonga.

    DefcribiturhicpifcisabAldiwandolib..xx.cap.xxxx.fubnomin^R^^
    "t.t:?A..o.
    ^ ^

    HlSTOR. PISCIVM LlB. IV. jgl


    inorre, & addit Iconem Impcrati & fuam Audoris noftri Iconi rimilem.
    •,

    CvREMA Brarilicnribus,fpecicsTainha;srandis&crafr3. Pifcis marinus


    induorumpc- ,

    dumlongitudmemexcrefcens,coiporeoblongo,ferecylindraceo5 more
    Trut? fluviatilis
    crafio&prcEpingm. Caput in conum obtufum definit fuperius
    , comprem,im & latum du'
    rum, fquamis duris tea-um. Os pro mole corporis parvum
    parabolicum, , labio fuperiori con-
    autem os triangulare , obtufum difcumbit &
    fpicuo , mobili , niferius
    paulo brevkis eft fune,
    riori;edentulum. Oculimagni rotundi, antcrius pofiti , nigri
    circulo argenteo Duo na-
    ,
    rium foramma lupra os. Branchia: femilunares haud amplae. Pinnas
    ,
    habet feptem odavam f
    pro cauda, qux in duo cornua definit) nimirum duas poftbranchiales,
    triangulatas di as maaV.
    vcrfuspofteriorainmfimoventre. jundas: infummodorfoparvam
    tribSs fuffbltam duriSf ,

    cuhs fpinis poft anum unam bicornem , & illi oppofitam in


    : dorfo ejufdem fere masnitudinis'
    Tesiturfquamis magnisclypcatis, planis: color totius pifcis in
    fummitate capitis dorfo&
    medietate laterum obfcure cinereus, cui hyalius tranfplendet
    caput infenus argentei /plendentis coloris, uti & pinn^
    reliquumlaterum /venter
    :
    &
    ventris^ reliqu^ pinn^ cum
    cauda eiqf»
    ««-ciuud».jm
    dem cum dorfo colons. . .

    Pra:pinguiseft&coausvdaflatusfineoleo vel butyro comedi


    poteft. Salitus in Soie &
    ficcatus adfervatur magna copia Salitur quoque &
    in muria fervatur.Optima
    imu. pars venter
    P A R A T I Brafihenfibus, Lufitanis Tamha Belgis }^avhtt, pifcis
    ,
    eft in longitudinem pedi^
    excrefcens, figura corpcftis ut Curema cui per omnia
    , fim^s eft excepta magi?itudine &
    circulumaurj.um habeat circa oculos. Carne eft ficciori q uod
    &
    qu^ iiuer coqu^endum pit ued^
    nem flavam de fe fundit. Magna copia faliti in fole exficcantur &
    reconduntur. cTpmnmr re-
    autem retia deganti fpedaculo^quando
    ""^' f^^^^fiiiunt
    n..tr!^ a quando
    illudtrahitur: su^tuuu
    malaciaeftmagnonumeroexaquisexfiliunt.
    AR A M A c A Brafilicnfibus, Lmgoada & vulgo Cuhricunha
    Lufitanis, Soleje eft fpecies com-
    '^""""^^ Feflb corpore & figuram habens Soles
    quam
    Belg^vocant ^onfiTe. Os denticulis
    acutiJpr^-
    ditum caret lingua oculos habet
    :
    duos in uno la-
    :

    ^tere (ubi lapidd eft coloris)


    in altero nullum pifi •

    magnitudine, unum prope latus


    pofterius oris al-
    terum fuperius & magis verfus
    pofteriora vergen-
    cryftallin hyalino colore
    tranfplendentc. Branchi^atisampl^. in
    quoHberautt! b^^^^^
    duos digitos longa, angufta fuperiu^m
    , ^ilurtenu^^
    mo corpore funt du^ parv^ pinn^ iundL Per totum aut^^^ ^"'"^ '

    rius fecundum longitudinem habet


    pinnam ufque dTaSexZ^^^^^
    tum latam ; cauda ferc quadrata conftat
    pinna^enLfi vSrlln"^^^^^ v
    '
    7 f
    niftro latere ubi oculos habet , lapidd eft ^''"^-
    ,
    nas. Eduliseft&bonifaporis.
    colo is n l^Tl^Xl^^""
    «coioris,mlateredextroaIbi; vivitmmarnnter are-
    TiBVROKis fpeciesminor. BdgiseenCrup^||ajie,afisura.
    Co'nvenitcummajore,ex»

    cepto capite quod triangulare habet


    feuproutcor vulgopingitur. Oculiparviadlaterafnfinc

    IconPirametaraoux fupra cap. vni.


    fuitomiffa. Videpag.ijtf.
    1S2,
    GeorgI MarcgravI

    CRVSTACEI PISCES
    Cap. XIX.

    Cjuaja aj^ara, Oincermaxmm, &- varia alia Cancrorum f^ecies.

    Vaia Ara Brafilienribus, Cancer maxinaus elegantiflime variegatus. Cor-


    , inlatitudine habens tres digitos in longitu-
    poris figura eft Lunae bifleaa; fimilis ,

    dine duos & femis (quamqnam & majores reperiantur.) Tefta, ut dixi, lunata eft , in

    utroque latere pofterius exfeda , in acumina definens. Anterior& pars teftx ultra

    medietatem coloris eft obfcure


    brunni & variegata maculisex al-

    'bo flavefcentibus , quafi foiis &


    pundulis conftantibus , ac in fui
    medio maculam brunnamhaben-
    tibus: pofterior pars ex albo flavef-
    cit , ftriis brunnis , fecundum lon-
    gitudinem ornata Pedeshabcto-
    do-, fingul(53 quatuor internodiis
    conftantes fubrotundos , ex albo
    ,

    flavefcentes : brachia duo quod


    ,

    libetduos & fcmis digitos longum


    &fefquidigitumlatum, quodlibet
    parva forcipe praeditum , quibus
    non ita arde comprehendere poteft , ut alii cancri. Eft autem quodlibet brachium fuperius ar-
    matum & dentatum inftar crifta; galli ita ut quando vivus brachia corpori applicatis ea com-
    ,

    ponit uti aptiflime poteft , criftas duas galli fibi invicem appofitas efle appareat. Tenacula
    ,

    reprjefcntat roftrum galli, brachium itaque totum roftrum galli cum


    fua crifta. Brachia autem

    etiam ex albo flaj^efcunt ^ maculis brunnis funt variegata. In aquis natans per os aquam exfuf-
    flat, quafiexfonteexfiliret.
    Gefnerus Gallum Marinum vocat & pro Cancro Heracleotico Bellonii habet.
    ^
    G
    v A I A alia fpecies. Corpus
    rotundum paulo oblongum,
    ,

    juglandem cum fuo viridi cortice


    sequat, oftohabetpedes cancri-
    nos duo brachia quodlibet fe-
    : ,

    reduos & femis digitos longum,


    at exilia in parte extrema cor-
    •,

    poris treshabctaculeos obtufos,


    & oculos plane.exiles. Color to-
    tius corporis brachiorum & pe-
    ,

    dum ac totatefta dorfi


    eft albus ;

    egregiis maculis brunnis ordina-


    tim diftinfta, in fummitatema-
    joribus, atin lateribus, minori-
    bus Brachiaparvulis maculis ex
    :

    ruflb purpureis funt variegata:pe-


    desalbicantintotum, ut&ven-
    ter. •
    .

    V A I A alia fpecies quae rarius capitur. Corpus ellypticjE figurae ,


    G latum , tres digitos to- &
    tidem longum aut paulo minus tefta te£tus eft ellyptica , in ambitu multis corniculis praedita,

    fuperius autem convallibus : ocelli parvuli ut aliis : in quolibet latere pedes quatuor cum qua-
    tuorjunauris. Crura fubhirfuta , &
    inextremitateunguemnigrum eorniculifigurahabentia.
    Anterius autem crus tres digitos longum , reliqua femper breviora unum altero. Brachiorum
    cumforcipibus, cujuflibetlongitudotrium digitorum, craflities humani digiti forcipe
    fef- ,

    quidigitumlonga&fatiscrafla. Ipfae extremitates forcipis paulo plus fefquidigitum longx,


    roftratse & exterius verfus dentatae , quafi denticulis
    humanis ita apt^fibiinvicem quadran- , &
    tes complicataj quafi quis roftrum dentatum clauderet ; in una tenaculaforcipis , quae move-
    ,
    turfeor*
    HlSTOR. PlSCIVM. L I B. IV. 183
    tiirreorfim, in mcdio etiam eft dcns albicans. Color totius cancri vivi faturate rubens ut
    j

    pruna noftratia majora efTe folent /in raedio corpore faturatior


    , reliquis partibus dilutior ex^ •

    tremitas tenicularum ruffi cum bfunno mixti, utcerafa nigratingerelolent. Codusretinet


    colorem.
    G
    VA IA M
    I Ri Brafilienfibus
    , cancerculus in falfis fluviis
    degens, numquamexcedit pruni magnitudinemj tefta
    illiuseft:
    ellyptica, anteriore parte in multos angulos definente
    ocelli :

    parvi, breves: brachia duo dextrum


    , paulo niinus finiftro cru- :

    ra odo, quatuor internodiis conftantia,


    &
    brevibus pilis hirta:
    color teftx ferrugineus: brachiorum &
    crurum obfcure viola'
    cco-purpureus. Pili crurum pallidi^ inferius forcipum latus al>
    bicat.

    ,^''1^''!^? ^[^^^|i^"fibus: Cancermarinus, corporerotundo&figurapomi. Crura


    habetodo: duobrachiolaexigua: oculos elatos.
    1,
    Totumcorpustegiturtefta, anterioripar-
    tcdentata exrubro brunno viridi, c^eruleo,
    , , albo miremixto colorata&punaulata! in
    cu;usniedio macula mbra inftar pyramidisfere &adquodlibetlatusgIobusruberdepiaus.
    ,

    ftriisbrunnis variegata. Oculi c^rulefcunt.


    SfapSis
    '
    Boni

    CiRi ApoA Brafilienfibus : Cancer


    marinus , tefta quafi ellyptica tedus , qux
    in medietatis anterioris ora dentata
    , in &
    quolibet laterein acutum definit angulumj
    mediocris magnitudinis. Brachiahabet duo
    mediocria , itidem dentata fex crura &
    fe-
    :

    J)timi & odavi loco pofterius duos remiges


    planos , quatuor internodiis circumcirca
    ,

    pilofos, quibus utitur natans. Oculilonge


    ifeinvicemdiftantes, parvuli, cylindracei,
    craifiufculi, nontamenlongi & adquemli-
    betcirrhuluseminetinftarpili. Totius teftse
    color fuf:us feu nigricans,in qua diverfo fuf-
    co cordis figura , aliaeque depida;. Brachia

    fufca, forcipes ex caerulefcente albent.


    Cru-
    ra ad medietatcm internam
    viridi albo &
    mixta medietates exteriores c^ruleje re-
    :
    :

    migumextremapars, qu^Iataeft, caerulca,


    reliqua viridis &
    albo mixta. Corpus intc-
    riusetiamcjerulefcit. Bonifuntfaporis. Ciri
    ordinaric
    GeorgIMarcgravI
    ordinai-ie in fundo aqiiJE falfe ambulant , interdum tamen ad littora prodeunt cum decrcmen-
    tomaris, fedrarius. Capiunturmarisrefluxu.
    C I R I Ob I Brafilienfibus ejufdem cum pr£Ecedenti eft figurje , folo coloreex parte dif-
    :

    olivaceis crurum extremitas cserulea,


    ferens: teftaenimeftobfcurecinereicoloris, maculis :

    remiges cinnabrii coloris. Brachi^rum forcipum interiora latera dilute , tenaculx forcipum &
    infi^yniter cceruleje. Corpus inferius albicans cinnabrio mixtum.
    Maracoani Brafilienfibus •, cancer
    parvus, in locis ambulans quae refluxu ma-
    risficca evadunt, alio enimtempore e lati-

    bulo fuo non prodit : corpore eft fere qua-


    drato, digitum longo & lato, anterius tamen
    paulo latiori ocuii prope fibi invicem appo-
    :

    fiti longi plus femidigito : tenues inftar aci-


    ,

    culx craflioris & apte in rima


    ,
    quos erigere
    recondere poteft. Os habet amplum majus &
    quam cceteri cancri crura odo , quatuor in- :

    ternodiis Brachium dextrum ipfi maxi-


    .

    mum, tres digitos longitudine fuperans, fatis craflinTi, & fe totum poft iflud poteft abfcon-
    dere: forcepsautembrachiilatior , haudcraflus, referens forcipem fartorum , extuberantiis
    haud acutis loco dentium prseditus fuperficies brachii etiam parva tubercula habet brachium •
    :

    finiftrum minimum, minus uno epedibus, forcipula minimainftarfcorpionis. Crurararos


    habent pilosfufcos. Coloris eft inteftafulvi, ut& inpedibus minoreforcipe , atquein infe- &
    riori corpore extremitatespedummagisrufefcunt.
    :
    Brachium dextrum e fuivo obfcureru-
    fefcit. Eftedulis. .

    CararaVna Brafiiienfibus : Cancer parvus , cujus cor-


    pus quadratum refert, cujusfinguH angulitranfverfim abfcifli,
    csEterum comprefllim , magnitudine femi digiti. Oculipromi-
    nuli haud longi nigri in anguLis abfciflis confiftentes. Brachia^
    , ,
    ,

    brevia forcipibus obrotundis crafliufculis


    ,
    crura odo haud :

    ci-afla, fedcompreffa. Teftacum cruribus


    epatici coloris, feu

    inftar hepatis tofti: brachia itidem forcipes brunni coloris, qua- :

    hsfuccuscerafbrumnigrorum. Crura minutulis pilis hincinde


    veftita ,
    ejufdemcum cruribus coloris.
    Ag VARA Vc A Brafilienfibus Cancer maritimus qui mari refluente inlittore difcur- : ,

    rit ambari gryfci quod interdum ejicitur admodum cupidus. Corpus quadratum , magni-
    , ,
    ,

    tud'ine juglandis oculi prope invicempofiti , crafliufculi cylindracei ,


    :
    haudlongi,paulum ,

    curvi, flavi, pupilla nigra. Cruraodo, promagnitudineiUiuslongiufcula haudcrafla, , fed

    mz^is comprefla quorum medietas pilofa. Brachia parva dextrum paulo minus finiftro. Te-
    ,
    ,

    ftge dorfalis color cinereus & circumcirca palHde


    flavo umbratus reliquum corpus , crura&; :

    brachia pallide flava : forcipes albi coloris 5


    pili crurum pallide flavi.

    C A p. X X.
    VcaunamicerfakHris :terreHres alicjuot, Totiquiquja, Tamaruguacu.

    VCconvexum
    V A A N Brafiiienfibus: cancer in paluftribus degens

    ,
    juglandis cum fuo cortice magnitudinem xquans vel etiam fuperans. Cru-
    : corpus ejus ellypticiim, fuperius

    ra habet odo ,
    qua-
    taor junduris ante- :

    rioralongiora, pofte-
    riora breviora: oculos
    haud longe diftantes,
    cylindraceos , haud
    longos quos erigit,
    &
    recondit , coloris pal-
    lide flavefcentis,pupil-
    la hyalina. Brachium
    dextrum ipfi maximu,
    interius multistuber-
    culis acuminatis prae-
    ditum.
    ; & ,

    H I S T O R. P I s c I V M L I B. IV. 18 5
    dimm , iiti & fotxcps: finiftrum patvtim. Color teftae ftiperius olivaceus , flavo in extrcmita-
    teintermixto. Corpus inferius palJide flavcfcit. Omnia crura bracliia caftaneifuntcolo- &
    ris,forcipesetiamfupcrius, cxtera paliide flavefcentia unacum tenaculis. Crura
    omniain-
    ferius veftita funt copiofis pilis longiufculis obfcure caftanei coloris. Carne funt bona.
    UcaGvacv Brafiiienfibus ,
    figura & conformatione fua plane convenit cum anteceden-
    te, exccpta magnitudine & colore, hic enim longe eft major.
    CvNVRV Brafilienfibus
    , foemelia eft Uca una figura ,

    colore conveniens folum magnitudine corporis & bracliio-^


    ,

    rum difFcrt ,
    minor enim eft quam mas & brachia habet parva,
    brachiomarisfiniftrovix aequaiia, finiftrumque paulo
    gran-
    diusdextro; rarosquoquehabetpilos , cum Ucaunatotafit
    hirfuta.
    G V A N H v M I Brafilienfibus Cancer terreftris corpus illi : :

    rotundum, fed paulum compreflum magnitudine Auriaci mali. Pedes habet :


    ofto quinque ,
    digitos longos, quatuor.internodiis: crura longis pilis veftita : os magnum & adlateraoris
    utrimque latitudine unius digiti hir-
    & corpus Brachia duo, dc-
    futum, uf :

    xtrum magtium, finiftrum parvumj


    magnum longum oaodigitos, latum
    plus duobus; parvum vix quartam
    partem illius ^quat. Oculi bini, quos
    inftar parvse pil^ erigit & iterum in
    longa cavitate abfc5dit circa os qua- :

    fi duo brachiola qujB recondere


    po-
    teft & iterum depromere ufque ad , &
    oculos deduccre. Celerrime currit
    & quidem tranfverfim , ita ut oculos
    ad larus convertat & branchium ma-
    juselevatumgeftet. Maximonumc-
    roin filvis pakidofis oberrant. Car-
    _ _ ,
    nem habent bonam.
    Aratv&Aratv pinima Cancer terreftris, quadratjefigurjE, corpore
    Brafilienfibus:
    haud magno, tefta multiplici colore pida , brunno, cceruleo , albo,
    rubro pundatim varie intermixtis. Oculi prominentes longe di-
    ftantes, nigri, in angulis roftri pofiti. Crura odo quatuor interno- ,

    diis,Gomprefla, rufia, ac per totum maculis purpurcis, nigris ac albis


    diftinda: Chelx duxnoriitamagnae jequales, mffxAn extremi- ,

    tate ex albo flavefcentes. In ventre etiam flavcfcit. Crura raris pilis


    nigris veftiuntur.
    CiECiE Ete Brafilienfibus Cranguerjinho des CManrres Lu-
    :

    fitanis corpus ad quadratam figuram acccedit , & totum vix fuperat majoris avellanjE magni-
    tudinem ocuH prominentes longiufculi , quos recondere po-
    :

    teft. Crura odo: brachium finiftrum ipfi maximum,


    non tameii
    craflum forcipis tenacula tenuia
    , longa , sequalia , fine denti- &
    bus: dextrum brachium tenuiflimtim. Tefta coloris hepatici:
    reliquum totii corpus ciim cruribus obfcureflavumcxpallido.
    „ . Edulis eft ; & Brafiliani illo curant morbum quem vocant Mia.
    CieciePanema Brafilienfibus , cancerprjEcedentiplane fimilis, excepto quod for-
    cipistenacLiluminferius brevius eft liiperiori.
    P o T qv I Qj I Y A
    I Brafilicnfibus. Locufta marina, Belgis ^eefet^eft. Longitudo corpo-
    ris exortum caudae feptem digitorum ; caudae fex latitudo teftse dorfi feptem , ven-
    a fronte ad :

    trisduorum & femis: totius corporis ambitus novem digitorum femis; caudje ambitus &
    quinque, quae conftat fex tabellis feptem jundlurisfibiinvicemappofitis: & habetcaudaad
    ,

    quodiibetlatusinferiusquatuorpinnas , unum digitum longas: caudae autem finis definit in


    quinque pinnas , fefquidigitum longas , unumlatas: extremitates laterales cujufque tabellx
    definunt in cornu acutum in quolibet latere quinque habet crura quinque
    :
    , internodiis con-
    primumparcrurumfexdigitoslongum, alterumnovem, tertium pedem, quartum
    ftantia-,

    feptem digitos quintum quinque Qupdlibetautemunguemhabetincurvum, acutum,pi-


    , :

    lismultis flavefcentibus hirtum , inftar peniciUi piftorum crus anterius craflitie digitum :

    jequat, reiiqua graciliora. Tefta corporis varie tuberculata, frcquentibus eminentiis inftar
    a corni- A
    jg5 GeorgI MarcgravI
    corniculorum re£torum , acutorum , anterius fcatet Oculi ptominentes cylindracei ,
    . &
    pofteosduocornuarurreaaantrorfuminclinata, digitumlonga: ante oculosfupra os qua-

    tuor cirrhi exortum fumunt , &


    primo duo magnipoliicis humani crafTitie in exortu, ubi qua-
    tuor internodiis conftant longi fefquipedem
    ,
    &
    undiquc fpinofi ; inter hos duo minores, qua-
    tuorinternodiis, teretesfinefpinis , ac ultra medietatem bifedi, decem in totum digitos fin*!'
    gulilongi.
    PoTiQjiQjYixE Brafiiienfibus , Squilla lata vocari poteft. Vide Geiherum,

    Tamarv Gvacv Brafilienfibus:G?»2^ro;2^^ J^^j^WoLufitanis.Locuftcemarinaefpecies,


    novem digitos longa , vel paulo pius. Capitis longitudo duorum digitorum : latitudo corporis
    prope caudam , ubi latiflima , duorum digitorum verfus caput magis magifque anguftatur.
    ;

    Corpus autem habetundecim quafi iunduras, quemadmodum cauda in Gammaris inpo- :

    fticaparte corporis ad quodlibet latus duos habet proceflus fubhirfutos. Totumcorpuste-


    dum eft crufta cancrina albicante fplendente inftar cornu politi , ad junduras autemfubni-
    , ,

    gricat aut purpurafcit pedes in quolibet latere tres , nimirum ad tertiam quartam & quintam
    •,
    ,

    jun£tu-
    H I S T O R iscivmLib. IV. 1S7
    jancluram collo numcmndo cxilia duos circitcr dig;itos longa. Caput triangulare
    , , oliva:

    magnitudinc fub tcfta albicantc fplcndida latct duos dfgitos lon^ga. Pone caput^ad
    quodlibct
    ,

    latashabctbi-achiumunum. /cptem digitos iongum , quatuor junduris conftans, eftqueex

    trema pars brachiiabultimajtmaura incurvata inftar falcismajoris &novemdentibusactt-


    tiftlmisprxdita: his brachiis ferit , &
    qui vulnerati funt xgre fanantur. Oculos habet promi-
    nentes, oblongos: barbam cancerinam oduplam prope oculos duas prominentias
    retrorfum
    :

    verfas, digitum longas, l^ves, at in extremitatibus hirfutas infra caput adhuc o€to promincn- :

    tias ,
    duos digitos longas quas in extremo lata tiibercula gerunt. Verfus pofticam
    ,
    corporis
    partem inferius multas latas quaft pinnas habet , qux natationi haud dubio inferviunt,
    & quafi
    folia complicata ventri inferius adjacent. Non commeditur.
    Annotatio. Male meo judicio Audor refert ad Locuftas , cum potius ad Squillas fit
    referenda, neque multLimdifFertafquillaquaeyw-ctvZfffdicitur, aRondolctio defcribiturlib. &
    XVI 1 1 .
    cap. X I in .
    eo tamen diftert , quod in anteriori parte corporis pedes non habeat , & bra-
    chia illius non fint interius ferrata.

    Cap. XXL
    (juaricuru, Cararapimma. Totipem, Taranacare, Totiatinga,
    TottQuacu,

    /^Uar cVRV Brafilienfibus, Gammarus vulgo Camaraohj quatuor digitos lono-us: cru^
    I

    ^ra habct fex, tribus internodiis conftantia,cum unguiculo in extremitate: anteriuspar cru-
    rumquafifuras habet, craflius reliquis Sc
    vicem brachiorum fungens^ paulo plus
    duobus digitis longum:medium parfefqui-
    digitum longum, ultimum paulo plus uno:
    omnia aculeatafeulpinofa. Cirrhosprope
    os prodeuntes habet fexjduos longiflimos,
    nimirum tres digitos fingulos^verfus pofte-
    riora reflexosj duos unum digirum,& duos
    femidigitum: fub ore parva tenacula quatuor craftiufcula quatuor tenuiora , quibus , & cibum
    tenet. Oculifimiles reliquis. Colortotiusfufcus. Codi edantitr.
    CararaPinima Brafilienfibus ; Marmheiro Lufitanis , quia arbores fcandit. Cancet
    panats, licet paulo major Carara una , arbores manges didas afccndens , acutiftimos enim un-
    guiculos habet, fed breves. Figura pene eft ut Maotia pebuna, fed paulo major &
    longiori cor-
    poreatquecompreffb. Cruraodo comprefTalatioraquamillius. Brachiaeadem cum
    altera
    ut & oculos. DifFert colore. Tefta nigra multis punauHs flavis variegata.pedus
    circa os etiam
    nigrum refert textum panni fubtiliflimi Unei. Oculi nigri pundulis flavis variegati
    ,
    haud ,

    iongi. Crura pallide flavefcentia fimbriata circumcirca miniato colore


    ,
    & minuttflimis , pilis
    fufcis veftita : brachia rufefcunt & forcipes piiis nigris craflis veftiuntur.
    P T P E M A Brafilienfibus Gammarus prselongis brachiis corporis longitudo quatuor
    o I
    : :

    digitorum , eadem crafljties , ubi crafliflimus cauda plus quatuor digitis longa
    5 fexconftans
    :

    junduris. Crurafex: brachiaduo, novem digitos longa , fubrotunda


    , digitumhu-
    circrter
    manumcrafla, quinquejundurisconftantia fextaefttenaculum, peneduosdigitoslongum ,

    &aIiquotminutulisdentibusmimitumex adverfo ftantibus: Ante hxc brachia^, adhucliuo


    pariabrachiorumhabet. Barbaillioaupla, quaelibet fex pilis conftans tenuibus'& ternis fibi
    invicem appofitis, duabus autcm fingulatim pofitis, quarum quiiibet pilus novem digitos
    ^ - longuSp
    jgg GeorgI MarcgraVI
    eminentiaeft: dorfumautem
    ion^ns, funtque duo cmffiores reliquis: inter oculos ferrata
    planuni, uti&cauda. Carnemhabentbonam. Color totius teftae pallidus , craiTis ftriiscine-

    reisfecundum longitudinem variegatus brachiafuntinferius cinerea, fuperius obfoleti co-


    :

    loris inftar ligni querni veteris OcuU nigri ci rrhi albi.


    . ;

    Paranacare Brafllienfibus Gam- :

    marus in concha degens , haud eduiis : tres


    digitos longus : brachia habct duo cum for-
    cipibus crura quatuor longifllma
    : , nimirum /
    tresdigitoslonga & poft haecquatuorplane
    brcvia jcaudam fefquidigitum longam inftar
    aliorum gammarorumjoculos longos pro- &
    minulos duos cirrhos
    : pro barba. Corpuste-
    giturteftaobfcurecaftanei coloris-, ejufdem
    coloris eft &
    cauda nigris ftriis fecundum
    ,

    longitudinem variegata , corpus inferius &


    exortus crurura &
    brachiorum interius cgerulefcunt , uti&oculi&barba; per totum corpus
    habetpilosochrae coloris. Concha quam inhabitat ferme quatuor digitos longa , turbinata
    colorispailidefubflavefcentis. Variae autem magnitudinis reperiuntur: plane parvulx, ma-
    gnitudine minoris pruni , turbinatae & variis tubercuiis acuminatis prseditas ,
    pallidjE , rufef-

    centes , , ad iittus prope fluvium Paraiba.


    nigrse
    Annotatio. Cancefli in variis teftis habitant , de quibus vide Rondoletiumlibro
    XVI II. cap. XII.
    PoTi Atinga Brafilienfibus gammarus tres digitos longus annularem digitum craf-
    ;
    ,

    fus. Crura habet duodecim, brachiola plane exigua: duos cirrhos ipfo animali longiores ocu- :

    losnigros: cornuacutum &dentatumincapitis fummitate. Color totius candicans &pun-


    ftulis minimis hepatici coloris per totum variegatus. Comeduntur co£ti. Capiuntur magna
    copia pluviofis menfibus , nimirum lunio , lulio & Augufto.
    Potigvacv Brafilienfibuseftpraeccdentiplanefimilis, excepto colore qui inhoceft >

    nigricans ; brachia quoque eadem , verum tantum fili cralfioris craflitie.

    C A p. XXIL
    5^/. apiya Zoo^hjta qucedam.

    REr i Brafilienfibus
    mmgues
    ,

    & Reripi-
    funtoftrea. Dux autemhicreperiuntur fpecies. Rerkte^ Lufitanis
    oflra dos ;

    ja , Lufitanis ojlra de pedras aut


    dofundo d'agoa. Maxime autem
    ac omniu optimse inveniuntur
    copiofiftime in fluvio Senembi
    aut Michaelis ,
    S. guaritiba &
    portu Tluminis S. Francifci, ut-
    pote quas in quinque aut fex
    partes fcindere oportet ante-
    quam edantur.Potyipeba etiam
    habet, fcd mediocres Itama- :

    raca parvas ad Tapecima. Pa-


    raiba etiam parvas. Nhamdias
    ad R. Grande mediocres.
    R E R i A
    p I Y A Brafilienfi-
    bus,vulgo Blang^al^jHydrum
    vocari pofle puto. Oriuntur e
    pice navali fubter naves immediate .adhasrentes tabulis innumera copia: corpus eft autem
    unum aut duos digitos longum , teres , aequaliter crafllim , craflitie dupla pennae anferins:
    huic annata eft conchula figurx ovalis , magnitudine olivae , major aut minor conftatquc ,

    quinque partibus , albicoloris, fed ubipartes coaluerunt crocei, non dura fed molliufcula
    eft conchula in uno latere rimam habet
    : per quam capitulum fuum exferit conftans multis
    , ,

    elegantibus quafitornatis filamentis, lunatis, femidigitumlongis color corporis eft fufcus :

    feu nigricans , ut & filamenta capitis. Immediate autem pici inhaerent , quafi corpus abfcif-
    fumeflet&agglutinatumabfciflaparte, necunquam a navifepofllmtfolvere, nifi viabftra-
    hantur.
    HlSTOR. PlSCIVM. Ljb. IV. IS9
    Multa milliararpe uninavi adhxrent, prccreitimproramverfusinfehus,
    hantiiL-.
    &naviscur^
    (um rctardarc dicuntur. Vivunt multas horas detradi extra aquam.
    Rcpcritur & hic aha Reri apya Brafilienfibus , Craca denavios
    Lufitanis. Navibus&aUis
    ctiamconchis annafcunturvaria2figura:tcftiEdurxegryfeofubrufefcentcs,
    inquarum quali-
    bctlatct mformismafraalba, promineritiaslongas fubflavefcentes
    habens , inftar cirrhorum
    cancrorum fupenustegiturtcftatriangularipalUda,
    -,

    quam fccimdum medietatcm aperit 6c


    cirrhiiUividentur, movctcninife.
    S T E L L A Marina Zoophyton cft ferpens in arena in fundo maris. Radus
    ,
    novem erat h^c
    &
    quatuor femis digitos longis,femi-
    digitumfere latis in exortu, in fine
    acuminatis: corpus rotundum pataci
    magnitudine radu in ambitu brevi-
    :

    bus& acutis aculeis cinguntur: to-


    tiuscolor fuperius cinereus tuber- &
    cuUs quadratis albicantibus priedi-
    tus , inlateribus radu funt ochrje co-
    loris , inferius tota fteUa e flavo albe-
    fcit. Subftantia iUius nec caro nec
    cartilagonec os, fed cartilaginis
    mula frangitur tamen inftar panis
    ,

    Maizii. In medio corporis inferius


    feuincentro,foraminulumhabetro-
    tundum pifi magnitudine per quod ,

    nutrimentum fuum attrahit, intus


    ubique cava & compofita quafi fpi-
    nx eflent pifcium,fed non funt. Vive-
    bat adhuc quando pifcator afferebat.
    AUam quinquangularem habui
    ^ellam,cuiusradiusquilibeteratfe-
    mipedem longus-, f^iipenus rotunda concha &
    , .

    quafiin quinque tubera elata inferius


    , masnam
    habens cavitatcm. Per totum tuberculis infigniebatur elegantlbus, qua;
    cuborum quafi an-^u-
    ^
    ordine erant dilpofita, & in tubercula elata Unea, quafi rete obduftum
    lis
    fuiflJet.
    Annotatio. Haec itaque f\xcntstella reticulatafcn Cancellata RondoletU •
    cuius & Gef-
    '
    nerusmeminitj apudquosvidere eft accuratas icones.
    ZoopHYTON aUudhicreperitur {stellaarhorefcem Rondoletio Gefnero) nautis vul- &
    go tm Eeefonne.Ex ccntro , quod jequabat grofliim mifnicum cavuni erat , ac in fui
    me- &
    dioquinquangulare, habebat foramen inftar Stellae, tenuiftimis quafi
    denticulis donatum-
    quinque rami crafli prodibant , qui deinde inftar arboris in m ultos aUos ramos minores difper-
    gebantur, varie inter fe inflexos, omnes rotundi &
    quafi coralliformes , ita ut orbem facerent-
    '
    materia fragiUs inftar ftellje.
    Z o o p H Y T o N aUud hic vifitur , quod Ren mArinm poflit vocari a figura , eft enim fi^^ur^
    quinque digitos longum , comprefliim , interius canum in exteriori
    ellypticae,
    fupcrficiefere ,

    aequale, nifi quod fuperiiis pundulatim in aliquot angulos leviter


    faftigiatiir. Fuf^Ueeft. In
    ^
    medioinferiusforaminulumhabet. Goloris eft intotumofleicanefcentis.
    ZooPHYTON aliud, imperialis magnitudine , vel etiam duplo auttriplo majus
    , circina»
    tum, grofli mifnici craflTitie , fragili materia conftans , albiflTimi coloris. In fui medio fteUam
    quinquangularemfubtUifllmamquafiinfculptammonftrat, & e regione quatuor extremita-
    tum ftellae (non quinque) cylindricum eft foramen pervium: quintum foramcn
    non eft e reno-
    °
    ne quinti anguU, fed e regione inter duos angulos ftelljE obtufos.
    Annotatio. Animalia quae hic ab Authore noftro inter Zoophyta defcribuntur
    ab aUis
    ScriptoribusnonmterZoophyta, fed inter cruftata referuntiir illa . enimnonhabent teftas
    Iconem autem ftellae arborefcentis Auaoris noftri non addidi
    , quia accuratiflima extat apud

    Ge OR-
    I90

    GeorgI MarcgravI
    HISTORIiE NATVRALIS
    B R A S L ^ I I

    LIBER QVINTVS,
    Qui agit de Avibus.
    Pix credo ulliht elegmtioresAves reperki quam in Brafilia fi varietatem plumarum
    , & colorum
    J}>e6ies \ verum nullaferefuave canit , ita ut cantu longe a mftratihus fuperentur.

    CapvtPrimVm.
    J\(bandiiguacu. lacana , '^arice ejus j^ecies. Curicaca,

    HANDVC5 vACV Brafilienfibus, Emal^nCitzms Stmthio 'Avis. Ingentes


    hic repeciuntui: , minorestamenaliquanto Africanis, Longa illi crura, in-
    feriora fefquipedem, fuperiora pedem circiter longa. Tres habent in pedibus
    digitos anterius verfos ,
    unguibus nigris craffis , haud acutis prsditos po-
    ,
    3

    fterius unum digitum , fed rotundum , grolTum, undedifficultcr inarealas-


    poiTunt incedere , fed faciie labuntur. Colium geftant incur-
    vi aut tabulato
    vatum utcignus velciconiaj longitudine circiter duorum pedum: caput
    anferinum, oculos nigros habentpulchros roftrum compreirum, non admodum latum,
    duos & femis digitos longum. Alas habent parvas &
    ad volandum ineptas, quarumtamen
    unaminftarveiierigentescitiftimecurfumpromovent, ut vix ac ne vix quidem a cane vena-
    ticofuperaripofTmt. Plumas habet gryfeas pertotum corpus utgrus, in dorfo longiores &
    elegantiores & corpusplumisteftumfererotundumapparet. Caudamnon habetejufmodi
    ,

    criftis prieditam ut vulgo pingitur , fed


    plumae funt pcr dorfum expanfae ad anum ufque- Tefle-
    deglutit , fed non concoquit, at integraperanum
    ras luforias aliaque ferrementa lubenter
    reddit vefcitur frudibus & carne. Prequens
    in Capitanias Serigippo campis, itemque in Capi-
    :

    tania Rio Grande. In Pcrnambuco non vifitur. Caro illius bona ad commedendum.
    I AcAN A Brafilienfibus,gailina aquatica, Wmt^m,
    diverfse reperiuntur illius fpecies, colore diiFcrentes. Hjec
    elegantiflima , magnitudine columbse , fed cruribus mui-
    to longioribus , flavi coloris cui viriditas immixta. Cru-
    ra infcriora plus quam duos digitos longa, fuperiora (ma-
    jcimam partem nuda ut aquaticis) paulo nainus quatuor :

    habet in pedibus digitos quorum medius e tribus antror-


    ,

    fum verfis, duos digitos longus, reliquiduo paulobre-


    viol-es ,
    quartus retrorfum verfus ,
    pedem aut etiam am-
    plius longus : omnes autem unguibus femidigitum longis
    & flavis armantur.Cauda brevis ut gallinae filveftris^pennae
    in dorfo & ventre ex viridi & nigro mixtae fub cau-
    , alis ,

    daalbjE; verfus coUum & collo&pedore ejuf-


    in toto
    dem coloris cum plumis quceincoUopavonumautco-
    lumbarum quarundam vifuntur. Caput habet parvum,
    ut Gallina fiivcftris, quod tegitur membranaceo quodam
    tegumento rotundo coloris ut gemma Turcois roftrum :

    redum gallinaceum,plus uno digito longum-, ab initio ad


    medietatem egregii miniati coloris reliqua pars eximii ,

    flavi, cuialiquidviuiditatisadmixtum.
    Trequentifrima in
    paluftri
    H I S T O R. A V I V M
    V. L I B.
    ici
    paluftribLis Bnaiix locis ubique. Caroillammcdulis, fcdhaudmagnipretii, funt
    rumqucmacrx. ^ ^ '
    enuBpk
    ».n.uipic-

    Ali,, (pecics appdlatui- i Bfalllicnfibus


    colorc divctra&.nfcnor. Pcnnx .llius funt ut in
    ^guafaaca , priori figura
    par venim & ma^nitudine
    dorfoprioris , al« mag1s bruncfcentcl
    ren^utenr nmella at rn quai.bet ala interius habent Ca
    , cor^niculum direaum , qtnbus ffdefen-

    ^
    Tcrtia fpccics prioribus figura &
    magnitudine tcqualis , colote
    autcm differcns totum ca
    put collum , dorfum cauda nigti funtcoloris , initium
    .
    , , alarum brtmni elin'uvi tj^^
    trem,tates remisum brunni pedus & itrfimtts
    vcnter itidem brunui coto^ u?
    :
    "cr" n m Z'
    pcrtorummedtetasfupcrior. Rofttumreaum, ctocci
    colotis,
    ^ltus&pattecap,ttsa„tcr,ot.. Cturanuda, pedcs cinerei.
    eum c^^^^'^;
    Inqualibetautemala, ant.crpa
    '^ui-ivci par-
    te habet corniculum fimilc flavum.

    Quartarpeciesitidemfigura^eftutreliquje. Roftrum illi flavum , mitella cutacea inin.-fin

    dntZ cauda
    doilum_5 r'
    ^ °r P"^"' ^ ^"^^^^ venter plumis veftiuntu^- nigri coloris»
    & initium alamm mfum feu dilute brunnum remiges alarum penna: th.iX ,

    videnpofluntnificumavisvolat: crura longa, digiti pedum


    longi, qmlibet quatuor intcr-
    Q-libetalainanteriori parte habet corniculm acutlirm
    Sscl^^ef cclio-

    C v R I c A c A Brafilienfibus ck
    clamoredida, Mafarmo LmCiu^
    nis,avisNumerio, judicioClufii,
    fimiiis : magnitudo illi medio-
    cns Anferis : capitis autem ma-
    gnimdo ut Anatis
    collum fex :

    digitos longum,tres craffumaut


    pauloplus roftrum fex digitos:

    longum incurvum plane ut en-


    ,

    fis Hungaricus,
    coloris ex igneo
    fufci. Corporis iongitudo
    fcol-
    lo adpodicem undecim digi-
    torum , craffities unius pedis:
    longitudo alarum /edecim digi-
    toram, caudx novem, definentis
    cum fine alarum. Crura odo di-
    gitos longa , pedes duos fe^ &
    misj rubri inftar anatis fed non
    plani , quatuor digitis
    ungui- &
    bus nigris , tribus anterius uno
    pofterius verfo.Caput & coUum
    habetplumas albas flavo mixtas,
    & in fuperioreparte paulum
    ob-
    Jongas Oculi illi funt nigri
    :
    , cir-
    culoruffo. Circa oculos
    & fub
    originegutturiscutisnigra.
    To.
    tum corpus nigris pennis vefli-
    tum , excepto dorfo capite
    yentre
    , &
    , ubi cineres obfcurx Sc
    in medio alaram albjE,
    cano mi-
    n^corporis, initii&finisalarum, &rotiuscauda.nigr=e.
    TiwL^Si^^SSeTu^^^

    fedmvJtominor, & magnitudiue fere gallin. qu. vo-


    cat^'^i'S"''"'"'"'""""'
    Freqiiens eft ad p lumen S" francifci , in
    Itapuama & aUbi.
    C A P.
    .

    191
    GeorgI M.M(.ggravI
    Cap. II.

    Tijemranga. lacapu, lamhu.


    CjaUmaafrkana. Cjumngeima.

    ^lupujuba. Sayacu. Ani. guiraguainumbi.

    R A N G A Brafilienribus, Avis
    E p I
    alaudie magnitudinem paululum fuperat, cantum &
    1
    I

    paflerisnoftratis^rnulatur. Totumcorpus
    , coilum caputegregie rubicundi feu fan- &
    mgri pr^- /-^
    jTuinei eft coloris alac vero cauda fplendide
    :
    & 5

    rabicundi admixtum
    terquamin initio alarum ubi aiiquid
    fuperiora autem
    eft. Cruranigra, infcrioraquidem nuda ,

    fuperioripar-
    ni-rispennisveftita. Roftruminftarpafleris ,

    reliquaverius
    te niorum , inferioriverfus acumennigrum ,

    quas crifparem-.
    caputalbum. Pennaiincapitebreviores.
    pennse totius corpo-
    terdum folet more Palferum. Omnes
    riQini-prlns (imt niorse exterius rubrae , ita tamen compU- -.^. • .

    longitudine famettes digitos =eqnat. Dtg.a


    ^:^:^^^^^^ ^pparcant.' Cauda
    pedumquatuor&utinplerirqueavibusdirpofiti. „ „„„cv,.ftifni-er
    ^
    AUahuiusrpecicsrepcritutpafferismagnitirfme-.quxpenmspertommc^^^^^^^^
    cmereo cLrulercentibus alxtamen
    quodammodo ad thalaffmum
    ;
    « «X^™^^'^
    argenteo colore nitet. Ctura cjne-
    ventre coUi feu gutture albicat vel potms
    & inferiori narte
    D.giti pedumquaruor fecundumcom-
    ^eTclri" roarum, quodipfifm,ile frigilte.
    T:rfE\S^a,s, AvismagnitudineAlaudx,
    ad quatuor
    caudae«^^^^^^^^^^
    digitos: rollro paulumincurvaroKni-
    rihi-.brevibus&ni.^ris. unguibus acutis
    Totumcorpusveftiturpennisnigrisfplendentibus, fub gutture ta-
    ,
    grotSgitLl^Jgo.
    menni^rediniillimacula^coloriscinnabrufuntadmixtaE.

    ra. PennLutem pcr totum corpus obfcure flavefcentes, ve


    Gallina Africana ex Infuia do Majo,
    figura
    magnitudine noftratium gallinarum ,
    collum item corona-
    corporisfere utperdix:
    tum portans caudam perdicis habens mfe-
    &
    roftrumfia-
    rius dimifl^am: pedes gallinaceos :

    fufcani:
    vum: &incapite miteliam cutaceam
    adlateraporro capitisalba, ut ad quodlibet &
    latus prope roftrum criftam
    rubram ad latus
    pennisni-
    protenfam. Totumcorpus veftitur
    albis variega-
    gris qu^elegantilfimis maculis
    ,

    oblongis, in reliquis
    tx funt, in alis quidem
    autem partibus rotundis ; funtque dorfo
    mi- m
    noresquamin reliquispartibus. Huic fimiles
    vidi e Sierra Ly ona adveaas,fed
    eorum collum
    quafilin-
    circumligatum feu circumvolutum
    cxrule-
    teamine membranaceo coloris cinerei

    SefconX'^?^^^^^^^^^
    umbra tlialaflTma variegantur
    Congenfibus haec avis dicitur ^^/^/^-
    Brafilienfibus-, Avis pau-
    GviRATANGEiMA
    aequalis. Corpus ha->
    lo major Alauda Pici£ varias ,

    betcirciter tres digitos longum


    collum fefquidi- ,

    acutum,
    tritum: caput parvum , roftrum reftum ,
    ut rehqu^e aves
    digitum longum , crura pedefque , ,

    Caudam longam , redam , quatuor


    communiter:
    roftri niger, exceptainfe-
    digitoslongam: Color
    ca-
    riori parte , ubi inferitur qux aliquid fufci habet:
    put nigerrimum ad initium pefto-
    & collum ufque
    dor-
    ris. Colli fuperior pars a capite fere ad initium
    fi uranica eft per initium dorfi tranfverfam habet-
    :

    nigr am ufque ad alas extenfam :


    al^ au-
    maculam ^^^^
    H 1 S T O R. AV I V M L 1 B. V. I93
    tcmruntnigeiTimicoloris ,vcrum in mediofeGLindumlongitudinemhabentmaculamalbam
    fcfquidigitum longam :
    Cauda quoque tota nigra reliquum corpus coloris uranici crura fub-
    : :

    ca:rulea.Oculorum pupilla fubnigra , albo fubflavo. Nidificat in altis arboribus Acaya idque ,

    libcntcrprope ardes. Nidos egregios exftruunt hx aves, cylindraceje figurx, &appendunt


    magno numero cxtremitatibus ramorum qui conftant e virgultis. Clamant fere ut pica; varix
    5

    noftrates.
    IvpvivBAfeu Iapv Brafilienfibus eiufdem ,

    formaecumprxcedenti, &eodem modoineadem


    arbore nidificans (unaeftfxmina alter mas) cauda
    paulum breviori. Corpus habet totum nigerrimis
    pennis veftitum: in vtriufque alae medio maculam
    flavam digitum longam^ in extremitate dorfi & pro.-
    pe anum tota eft flava (vidi quoque totahter nigras,
    dorfo fanguinei coloris) cauda inferius ab exortu ad
    medietatem flava reliqua medietas nigra , fuperius
    ,

    nigra in totum , fblum in ea ad latera utraque uf-


    quc ad medium pennam habensflavam. Crurani-
    gra & pedes. Roftrum fulfurei coloris : oculi Sap-
    phyrini, pupillanigra linguam cjeruleam habet anterius fiflam feu duplicatam. Propexdes
    :

    domini Ingenii Tapucurai arbor Vti fita , in qua plus quam quadringenti nidi harum avium pen-
    dent, maximoque numero funthae aves, quae ter quotannisibipuUos excludunt: nidusau-
    tem quihbet ex arido gramine & pilis equinis aut fuillismixtiseft compofitus, coioris fufci^
    figura cucurbitas anguftae cum fuo aiembico, longus in totum fefquipedem circiter, & ab
    infimoadunumpedemaltus, cavus ut burfa , reliquum fuperius adfemipedem fimplum eft
    &fuaextremitatependetaramuloextremo omnes autem nidi ex ramulis minimis extremis
    :

    arborum dependent.
    S A Y A c v Brafilienfibus ,Avis Fringillas magnltudine totum corpus veftitur pennis co-
    :

    loris e cinereo & thalafllno mixti ; in aUs autem &


    dorfo thalaflfmum admifcetur ita ut Sole il-
    luftratae egregie fplendeant , roftrillum nigrum , oculi quoque nigri in totum.
    Aisii Brafilienfibusj Avis Tur-
    dellae magnitudine , totaliter nigra,
    pennis,roftro,oculis, pedibus. Cau-
    damlongam ereftam habet , fex
    digitoslongam:Roftrumaltum, la-
    tum , digitum aut paulo plus lon-
    gum inferior pars direda fere , fu-
    :

    perior alta , lata , femilunaris figurae


    & compreflae, ita ut acumen fere fu-
    perius habeat. Crura & pedesfatis
    exiles, &in iisquatuor digiti, duo
    anterius , duo pofterius verfi more
    pfittacoru. Clamatelata Yoccyiiiiy
    uno tono , in medio elevatiori.
    Frcquentes funt in filvis omnibus , verum cibo inutiles.
    GviRA GvAiNVMBi Brafi-
    lienfibus Tupinambis 5 avis magnitu-
    dine columbs ad vifum , quia pluri-
    mas plumas habet , fed revera corpus
    non fuperat magnitudinem Turdelje.
    Caput paulo majus habet quam Tur-
    dela, roftrumnigrum, duoscirciter
    digitoslongum , cujus fuperior pars
    paulo longior inferiore. Eft autem
    roftrum fiiperius &
    inferius in utro^
    que latere fcrratum inftar ferrae,infer-
    vitque dentium loco. Crura habet
    brevia , haud multum digltum exce-
    dentia nigra ; quatuor in pedibus di-
    ,

    gitos , quorum unus retrorfum ver-


    git, tres antrorfum fed primusver- ,

    Bb fus inte-
    GeorgI MarcgravI
    fus interiorem pedispartem brevior , niedius longiflimus , tertius iterum brevis fednon & ,

    lequalis cumreiiquisexortus: primienimexortus eft ad pedem , fecundiitidem , tertiivero

    propetertiumarticulummedii; liabetque primustres, fecundus quatuor, tertiusitidemtres


    articulationes qui rctrorfum vergit duas. Vngues nigri deorfum incurvati. Cauda longifTmia,
    ;

    diredapennispaucisredis, digitum circiter lata , fed decemlonga: quidem dnx tantum &
    pennsE extremam caudam conftituunt ,
    qux ad duos digitos plumis carent in extremitatibus ,

    autem rurfus plumas habent adduos digitos. Corpus totumfex circiterdigitosiongumeft.


    Fennx elegantifTuTioe nimirum in capite quafi mitram gerit ex pennis Sapphyrinis , qujepro-
    :

    pe exortum roftri Xurcoidis colorem referunt: inmedioautemhujusmitraemaculavifitur


    nigramagnitudinegroftimifoici.lnfraoculos (quiflavifunt,pupillanigra) etiam nigraspen-
    nashabetSapphyrinismixtas: guttur inferius , totum pedus totus venter obfcure luteum &
    habet colorem fuperiorcolUpars, totumdorfimi aljE
    ;
    cauda viridis feu graminei eft co-, &
    cui (prxfertim in alis
    loris, fed &
    cauda) thalaffmus admixtus, ut in collis anatum pavonum: &
    a c^enibus ad ventrem crura fuperiora pennis virentibusfuntpraedita. Inmedio colloinferius

    quafi pro infigni gerit tres vel quatuor pennulas nigras &
    circum eas Sapphyrinas , qux macu-
    lam quandam feu notam conftituunt.
    C A p. I 11.

    ^'dguacaiigmcu. Mitu, Mitupomnga. Ihijau,

    IAgvacatiGvacv Brafilienfibus , Papa feixe Lufitanis ,


    Avis
    nam pifcibus viditat.

    Turdelx magnitudinem aequat ; figura corporis ut Picus major. Roftrum habet nigrum,
    redum, & in extremitate acutum,tres
    ferme digitos longum : oculos nigros
    & crura breviftima nigra-, fuperiora
    crura ex parte carent plumis ; in pedi-
    bus digitos quatuor (unum retror- ,

    fum)in^qualis Iongitudims,duo enim


    verfus exteriora pedis breves fant, ter-
    longe breviifimus &re-
    tius intcrior
    motior. Vngues nigri. Cauda duos di-

    gitos longa , excedens alarum fines.

    Pennx totius corporis fuperiores , ni-


    mirum in capite , collo alis , cauda ,

    funtferru^^ineicoloris&fplendentis: circa collum tranfverfim annulum habetex albiffimis


    plumis-, guttur,inferius coIIum,peaus &
    totus venter pennis veftiuntur albis, prope utrumque
    oculum etiam maculam habet ex albis pennis in cauda autem albje pennae interferuntur gut-
    :

    tatim , ut & in alis , fed quss vix videntur , nifi cum alas explicant & volant.
    MiTV vel MvTV didaavisex Phafianorum eftgenere, major gallogalli-
    Brafilienfibus
    naceo. Corporis longitudo a collo ad exortum caudge eft x. digitorum colli longitudo fex :
    :

    H I S T O R. A V I V M L I B. V. j p j
    dis^itomm-, totalitei: nigtispcnnis eflvcftita, excepto ventre&fubano, iibi bt unni eoloris
    cft, fcrc ut pcrdix. Tenuiorcs funt pennie ad coHum , caput, & in pedore, & holofericum vil-
    lofumnigrum pulchritudinc oequant. Infummo capite habet pennas nigras complicatasiii
    planiflimam quafi mitellam ut nefciens vix poffit agnofcere , quas irafcens aut etiam aiias in
    ,

    criftam crigit. Roftrum habet infigne, non craifum , incurvatum, fefquidigitum fere longumj
    infcrior pars cjus parva , faperior fcrme quadruplo major. Roftrum autem coloris eft cgregii
    incarnati , verfus acumen tamen albicat. Crura habet gallinaCea deccm digitos longa nimi"
    ,

    rum quatuor a pedibus ad genua , & fex fuperius, atque haec veftita pennis nigris digitos item :

    quatuorgaUinaceos, quiinexortu ufque ad primam junduram cuticula fibi invicemamie-


    ftuntur utin aliis quibufdamavibus. Caudamhabetpedemlongam inftar gallo-pavi quam
    ,
    ,

    femper in latum movct , Kit, Kit, clamando, ut illi. Caput bene formatum , anferini magnitu-
    dine: coUum-fex circiter digitos longum oculos habetmagnos
    :
    , egregios , nigros, &pone
    auresmaculamcutaceamalbefcentem utgallinae. Manfuefcit facile, Lubenter in alto fedet
    utgallo-pavi , fcanditque arbores, ut illi. Carncfm denique habet admodum bonam,
    Reperitur & alia ejufdem ipecies, ,quam Mituforanga vocant Brafilienfes, folo roftro
    & pennis capitis diflferens j hasc roftrum ha-
    bet haud longum , fatis craftlim , non ta-
    men ita altum ut Mitu neque fic lunatum
    ejus cxtremitas utrobique nigra,reliquum to-
    tum crocea cute veftitum qualem circa ; &
    oculos habet. Oculi nigri cgregii coUum : &
    caput nigerrimas habet plumas inftar holo-
    ferici
    5 &
    in fummitate capitis crifpatas atque
    cochleatim tortas habet pennas ufquead ini-*
    tium coliij has erigerein criftam cri(pam po,-
    teft.Rehquum totius avis nigrum , cui ni-
    gredini hinc inde aliquid viridis tranfplendet.
    Circaanum albas obtinctpennas. Crnraci-
    nerea , figura ut Mitu Cauda nigra fed ex*
    :
    ,

    tremitates illius pennarum alb^.Et hsc quo-


    que avis optime manftiefcit.
    Ibi lAV Brafilienfibus 2Vj?/Vi^o Lufitanis Avicula Hirundinis magnitudine: Caput ha-
    , :

    betlatum & compreflLim: oculosmagnos elegantes, nigricantes, pupilla atra fplendente


    ,

    ellypticsE figurae , exterius autem oculos ambit circulus ex


    albo flavcfcens. Roftrillum minimum habet quod non exce-
    dit craflitiem dentis aranei nec tam eft longum: nares tamen ,

    patentes in roftro os ampliflimum quod claufum non poteft:


    :

    videri at quando roftrilluni aperit , os ad oculos diducere


    ,

    poteft, itautdigitum ferefit amplumj linguam habetmini-


    mam. Cruraalba, &fecundHm corporis molem parvuia , vix femidigitum longa; quatuoc
    in pedibus digitos , tres
    anterius, quarttim re«
    trorfum verfum , un-
    guibus incurvatis ni-
    gricantibus. Secundum
    longitudinem in ungui--
    culo digiti medii cujuf.
    libct pedis verfus inte-
    riora habetpinnaquafi
    multipliciter fedam feii
    ' dentatam , videturque
    unguiculus quafi plu-
    niatus verfus interiora,
    fed non fjnt plumjs, ve-
    rum cutacea materia &
    afpera. Caudam habet
    elegantem, quaminla-
    tumpoteftexplicare, duos digitoslongam, cumcujusextremitate etiam alx definunt. Pen-
    nas in toto inferiori corpore habet ex albis &
    nigris mixtas ut Nifus in capite , dorfo , ahs :

    &caudanigricant, &albedoinfpcrfagratavarietate: nonnihil quoque flavedinis albedini ad-


    Pb 2 mixtnm;
    .

    jp5 GeorgIMarcgravI
    albediiii admixtum uno verbo , nigra eft & pundulata fubtiliter hinc inde.
    :

    Reperitur & fpccies hujus magnitudine Noduae , ejufdem coloris & conformationis. Os
    quando aperit pugnum humanum facile admittit.
    ,

    Cap. IV.

    (juaimmhiyari^ej^ecies.

    GV A I NVMBI quje & Guinambi , item Aratica & Aratarataguacu vocatur a Brafilienfibus, a
    Lufitanis Pegajrol, a noftratibus poteft appellari 25loemen-^pec^t. Hujus autem multae
    hic reperiuntur fpecies.
    Prima: Totius corporis aviculae longitudo ab initio capitis (ubi roftrum eftinfertumj ad
    exortum caudx duorumdigitorum: Capitismagnitudounacumpennis magnitudinem ce-
    ,

    rafi dulcis mediocris xquatjcolli longitudo tres quartas partes digiti,corporis longitudo unias
    digiti eft & quadrantis.
    Magnitudo autem cor-
    poris cum pennis oliva
    grandem Vix 3equat.R0-
    ftellum habet lefquidi-
    gitum longum, fubro-
    tundum ,
    aequale , tenue
    & valde acuminatum,
    reCtum ,
    paululum ta-
    men verfus extremita-
    tem deorfum verfuni",
    color hujus niger, exce-
    pta inferiori parte prope
    exortum ubi rufefcit:
    linguam habet duplica-
    tam feu bifedam,tenuif-
    fimam inftar ferici fili.
    tenuiffimi , albam , lon-
    gam, itautiiiamiongeextraroftellumpoffitexferere: Ocellosparvosnigrosj crura&pedes
    minimos breve{que , nigri coloris ; inpedibus quatuor digitos, tres anterius, unum pofte-
    riusverfum, longis, femilunaribus , acutiffimifque unguiculis nigris prasditos. Caudamha-
    bet dirediam , digitum longam , quatuor ut plurimum pehnis conftantem. Alae autem
    quce duorum digitorum longitudinem habent ad extremitatem caudce fere pertingunt , penns
    fingulariarteanatura funt compofitae. Ab exortu enim alarum adtres quartas partesdigiti
    circiter duplex ordo pennarum eft , unus longior altero , & fuperpofita; funt fibi invicem pen-
    nse , quafi alae breves fuper longas. pennae (quarum circiter decem
    Hinc poft has pennas , alae

    funt) fequens interior femper longior fit antecedente exteriore, ita ut intima fit omnium
    longiffima finem alae definiens. His alis expanfis volare diu poteft ac in aere quafi pen- ,

    dula manere inter volandum ftrepitum edit inftar bruchifeu re£tius hur, hur, hur infl:ar rotx ,

    admodumque tenues apparent & tranfparentes pennae


    linteariorum quae circumvolvitur :

    alarum expanfarum. Color plumarum aviculae pertotumcaput, Qollum fuperius & ad la-
    tera ,
    perdorfum totum &initio alarum eft refplendens mirifice necapiftore beneexprimi
    poteft ;
    namviriditatiqualisinPavonum & Anatum collo, aureus, igneus, fl^vusmiread-
    mbctuseft, itautSole illuftrante mirifice fplendeant. In gutture, inferiori coUo , peftore &
    toto infimo ventre , cruribufque fuperioribus albae fiint pennx , quibus in collo inferiori , exi-
    mii coloris finiul (iparfim admixtae , in ventre albis fubjacent nigrae. Alarum initium miro co-
    lore confl;3re dixi reliqua pars tota brunna eft f:u /padicei coloris fplendentis. Cauda pennis
    ,

    conftat coloris inftar chalybis politi caerulefcentis. Viditatfloribusfolum, ideo capta viva
    detineri non poteft, fed moritur.Frequentes autem in floribus arboris quae menfe lanuario po-
    tiffimum floret, &
    poteft aliquis vel fexaginta uno die fclopeto figere inveniuntur fiiper aliis : &
    arboribus variis.Toto autem anno,magno numero in filvis inveniuntur pr^fertim matutino &
    tempore ingentem ftrepitum excitant. Non autem canunt , fed clamant Screp Screp , Screp, ,

    &
    uno fono continenter, fere ut pafleres. Volantes velociter alas movent , cum vix videan- &
    tur &
    per longum temporis fpaciu in aere velut quietae vel fe moventes haerere pofllint alarum
    ope.Flores rofteUis carpunt inter voIandum.Nidum faciuntin ramis arborum folidi Hollandi-
    ci magnitudine. Ova ponunt albiffima tefta,duo ut plurimum,ovalis figurae, pifd haud majora
    Secun-
    I HT O R. S V I V M L I B. V. A t^i
    Sccunda: pulchrior priori ejurdcm magnitudinis&figura;.
    , Roftellum tamen brevius, nil
    mu-um duas tcrtias partes digiti iongum ejufdcm figura; coioris &
    .
    cum priore^ lingua eadem.
    ut&oceili cmra, pedes caudx&alarumfigura.
    Plumarumcolorincapite, coliofuperio^
    ri, dorfo.alis caudafimiljspriorij.atingutturereucollo
    inferiore. toto pedore & infimo
    ventrcurqucadextremumcorporis tam elcganti & fplendente
    viriditate cumaureocolore
    tranlplendente funtplum^, ut mire refplendeant. Prope
    anum macula eftfatis magna
    o (refpe-
    ctuaviculaejconltansplumiscandidifrimis. \
    r
    Tcrtla minor rcliquis omnibus.
    Ab initio capitis, feu exortu roftri ad exortum caud^ duos
    &(emisdigitosIonga-,coIIimiunumdigitumfcre longum: caputhaudmagnum-
    corpus fef-
    quidigitum longum roftellum paulo plus digito longum nigrum
    , fubrotundum' acutum ac
    : ,

    ferereaum. Crura &pedes utreliquarum. Pennarum corporis


    alarum etiam eadem dif- &
    pofitio, fed coior diverfus. Caudam longiorem habet
    reliquis omnibus paulo plus tribus di- ,
    gins longam, pennis conftantem quarum ea quae exortui
    , ejus vicinior , brevior , fecunda fem-
    pcrlongior: eftque cauda furcata &
    aviculavolanseaminduoampliffimacornuaexpandit,
    ,

    itautextremitatescornuumfefquidigitumafeinvicemdiftent. Totumcaput
    ,us aviculae ex nigro fericeo colore elcgantiftime
    & collumhu-
    ccEruIeum tranfplendet , ut in collo Anatum.
    Totum dorfum pqaus viride aureum thalaftino tranfplendens ut in fecundafpecie
    & & , atque
    etiampropeanumtalismaculaefteplumulisalbis. Alarum colorepaticuseft.
    Caudaexni-
    gricante coerulefcenti inftar politi ferri coeruleo imbuti.
    ^^r?^ paulo minor tertia: corporis figura plumarum difpofitio eadem . fed
    & alio colore-
    &
    nec non differens roftro crurum colore. Roftellum fl^fquidigitum
    longum, deorfum incur^
    varuminftarenfis Polonici; fubrotundum,
    ubiquesequaliscraflltici&inextremitateacumi-
    natum; fuperior cjus pars nigra eft, inferior flava, excepta extremitate
    quse etiam nigricat Ca-
    put fuperius, collum luperiori parte, ut &
    alae, coiore funt ut prima fpecics,
    euttur , collum in-
    terius, totum pedus &
    mfimus venter ex albo rufefcentis funt coloris. Caudam habet
    plus di-
    gitolongam, definentem cumfinealarum^-conftatquepennisexnigricantevirefcentibus
    qu^
    in extremitatibus albae. Crura eodem modo difpofita habct
    ut ca;ters fpecies fed haud nigra, ,
    '

    &
    verum alba feu flavefcentia, fimiiibus digitis, unguicuUs femilunaribus acutis
    niaris &
    ^^mta, magnitudine par tertiaefpeciei Roftello nigro, pauloplus quam
    :
    digitumlongo &
    paulum deorfum incurvato, ocellis nigris, uti & cruribus & pedibus. Guttur , collum inferius
    &totusventernigrisholofericisveftiuntur pennis; cui nigredini
    quafipaulumcceruleitran-
    fplendet: prope anum macuia eft albis plumulis. Extremitates autem nigri
    nimirum ad latera ,

    colli, peaoris &


    ventris mire rhalaflino aureo &
    viridi mixti refplendent. Totum
    ,
    caputfu
    perius, colium fupcrins &
    totum dOrfum ornantur pennis, aureo igneo viridi mixtis
    ut , & &
    imtiumalarum. Reliquumalarumferreumeft feu fufcum. Cauda
    pauloplus dierito longa
    cleganter brunnis, cui coeruleus tranfplendet, pennis conftat
    circa oras autcm penna: iUs ha=
    ,

    bent colorem qualem chalybs politus coerulefccns.


    Sexta quint^ magnitudine par. Roftellum habetpaulum
    curvatum, digitum longum , in-
    ferius aloum, fuperius nigrum. Totum caput, collum,
    dorium venter ac initium atarum in- &
    fignis colorisrefplendentispennisveftiuntur, nimirum
    plurimo aureo , dimidio fere igneo
    & minimo viridi mixto. In famma fplendet ut Sol. In ventre pcnnse alb^e paucjE
    mixtx Crura
    nigra funt. Alas nigncantes. Cauda fefquidigitum ferme longa,
    elegans lata, conft-ans pcn- &
    nis quibufdam infignis illius coloris , quo reliquum corpus
    , qusdam ex viridi aureo mixti &
    colons &per orasalbae, quaedam inuno laterefcumedietate albie, altero
    virides ciii tran-
    fplendetaureus.
    SepimA, paulominorquinta&fextafpecie. Roftellum habet non omnino
    digitumlon-
    gam, coloris pcrtotumcorpuscinereifereutpafl~er, cuihincinde
    mire refplendens rubrum
    inftar Rubiniperlucet.
    OBava : omnium elegantifllma. Roftellum redum nigrum habet,
    femidigitum lono-um-
    ,
    hnguam longam dupUcatam: magnitudo & conformatio cft ut fecundse fpeciei.
    Totum eaput
    foperius &
    collum fuperius mirorubini colore fulgent ac fi rubinus radiis
    folis illuftrorctur.
    Outtur autem & collum inferius merum aur umHlingaricum
    politum radiis folis illuftratum &
    cxhibent , ita ut impoflibile fit perfcae fimilitudinem horum
    colorum reddere , multo minus
    a piaorereprsfentan. Initiumdorfi holofericanigredine
    teaumfeft, reliquum fufcispen-
    nis quibus tamen ahquid obfcurae viriditatis
    admixtum. Totus infimus venter eiufdem cum
    dorfocolorispennisveftitur-, ak fufco utin reliquisfpeciebus: propeanum maculamhabet
    albam Crura exilia mgra. Cauda digitum & paulo plus longa
    pennis conftat brunnis rufe-
    centibusrA/.W/)qu3eincxtremitatibus peroras fufcefcunt. Caudalata, quam intervo-
    landum egregie explicat. Alarum extremitas cum cauda dcfinit.
    Nona, figura& magnitudine utprima. Roftellum
    fuperiusnigrum, fubtusrumim. To-
    Bb 3 tum
    :

    198
    GeorgI MarggravI
    fplendet viriditate cum aureo tr anfplendente quali fecun--
    tum corpus exceptis alis infigni illa ,

    Cauda digitum longa , latiufcula pennis conftans coloris ut


    da fpecies in ventre. Alx fufcjE
    . ,

    ferrampolitumcxrulofcens. ^ . . , . ,

    AnnotMo, Mentionem feci hujus aviculae in defcriptione Americie.l.v.c. 1 7. ubi & iconem
    , . , .

    Clufius. itemquelib. xv. cap. 7. Sortiturautem varia apud


    iilius addidi qualemdederatCar.
    Brafilicnfes nomina praeter generale
    Guajnumbi , ut Guaracyaba id eft radius Solis & Guaraci- , , ,

    Ximencs fcribit a Mexicanis appellariHW?;^//^//. Avicula eft, in-


    q-aba, id eft, capillus Solis. Pr.
    coloribus, equibus mixtis & compofitis cumartificio
    quit' qusehabetplumaspiaasvariis
    &admirabiliinduftria faciunt barbari imagines
    fanaorum& aliarum rerum, atque itacon-
    repriefentent. Hujus aviculae ea natura eft &proprietas,
    iungunt ut optime fimilitudinem
    quodnondiutius vivat. quam flores plantarum durant, cujus melle viditat . quibusdeci-
    truncis, &fexmenfibus ita immota manet , donec
    dentibus, roftellofuofe affigit arborum
    confirmatur utde eo dubitari non debeat.
    floresrenafcantur: quod tammultis teftimoniis
    A junt pulverem hujus aviculae hauftum curare arthritidem coralloidem. Haec ille. Vidimus
    aviculae plumis concinnatas ita dextre ut coloribus
    plures ejufmodi icones artificiofe ex hujus
    mirabiliter fplendent.
    pids viderentur fi autem Soli obvertas•,

    *
    CA p. V. •
    .

    lacupema. lacamacaij. lacumtu. Soco. MatuituL

    paulo major gallina minore domeftica


    T A c v-p E M A Brafilienfibus :
    Phafiani eft fpecies ;

    oculi mgrefcentes,
    Anoftrate. CaputiUigallinaceumhaudmagaumj roftrum galUnaceun^ :

    collum feptem circiter digitos


    longum Gorporis autem longitu-
    •,

    do ab exortu colli ad exortum cau-


    dainovem circiter digitorum.
    Caudam habet longam & latam,
    longam nimirum pedem Crura .

    longa, fuperiora plumis veftita &


    quinque digitos longa , inferiora
    tres aut paulo plus:ln pedibus qua-
    tuor digitos gallinaceos , quorum
    medius e tribus anterioribus duos
    digitos longus . Plumis tota avis
    veftitur nigris ,
    quibus brunni ali-
    quid admixtum . Ac capitis qui-

    dem plumas in criftam erigere po-


    teft. Cingunturque illx nigrae plu-

    mae aliis albis in ambitu. Guttur


    fub capite & ad fefquidigiti longi-
    tudinem in collo plumis nuduni
    eft & rubra cute tectum. Collum
    totum inferius plumulis albis in ni-
    gris difperfis eft variegatum ut , &
    nigriscon-
    totusinfimus venterac alarum medietas pofterior fuperioracrura&caudafolis :

    ftant, cui aliquid brunni mixtum. Crura


    inferiora pedes elegantis rubri coloris. Cicurantur. &
    Carnemhabentbonam. Hiecavis a clamore fuonomen accepit, clamat enim lacu , lacu,
    lacu.
    I A MAcA 1 1 Brafilienfibus Avicula Alaudae magnitudine. Corpus tres digitos longum.
    >

    collum plus digito , crura duos digitos cauda fere quatuor. Caput habet parvum roftrum
    ,

    digitumlongum, direaum, paulum deorTum incli-


    natum, acutum , nigrum quidem , at inferius prope
    exortum paululum caerukfcens. Caput nigris vefti-
    tur pennis , uti & coUum inferius ,
    fuperiusluteis : to-

    tumdorfum, peaus&infimus venter luteis , alae ni-


    gris in quorum medietate albae infertae quae macu-
    , ,

    las albas faciunt, in qualibet ala unam: ad exortum


    ala-

    rum tranverfim per dorfum tendit nigramacula: Cau-


    da etiam nigra. Crura&pedesfufci. Elegans eft avis.
    Iacv-
    . .

    Histor. AvivmLib. V. t«
    I V R V T V Braaiicnfibus Bufo Lufitanis Nodua eft magnitudine xqmt
    Ac , ,
    Anferes ca- : •

    put liabct rotundum inftar fclis roftrum aduncum nigrum fiiperiori


    :
    , parte longius oculos
    , :

    magnos, clatos rotundos & fplendentes inftar cry-


    , ,

    ftalli in quibus interius circulus flavus vcrfus


    5 extrema
    apparct Latitudo oculorum aliquanto major groflb
    :

    Mifnico. Propeaurium foramina plumas iiabet


    duos
    digitos longas , qux inftar aurium in acutum
    definunt
    &attolluntur. Caudalata eftjneque ali^
    pertingunt
    adilliusextremitatem. Crura pennis veftita
    ufquead
    pedes: in quibus quatuor digiti,tres anterius,
    unus po-^
    fterius verfus atque in quolibet unguis incurvatus
    ,

    niger, plus quam digitum longus, acutiflimus. &


    Pennstotius corporis varicgatx e flavo
    , albo &
    nigricante pereleganter,
    Anno TAT lo. Habes duas trefve Icones ejuf
    modi noauarum, ut ita dicam, auritarum, fatis ele- &
    ganter cxpreflTas, majori mole, Ornitologix iib. v ii i
    ^cap. 2. pagina 509. Itaque defcriptiones
    conferre
    'haud difficile eft futurum
    S o c o Brafilienfibus , avis aquatica cujus multjs
    ,
    hicobfervaripoflent fpecies; h^c cujus Iconem ad-
    dimus magnitudinem habcbat Arde^ minoris
    , .

    Roftrum obtinet reaum nigrum , & in extremita- ,

    te acutum, duos & femis digitos craiTum ubi


    crafliflri- ,

    mum. Caputilliinftar Ardeas, uti Sc coliumpedeni


    ongum oculi nigri circulo aureo
    : alae & cauda fimul de- :

    finunt:cauda enim brcvis, nec fupra quinque digitos lon-


    ga crura fatis longa fuperiora quippe quatuor & inferio-
    : :

    ra totidem digitos in pedibus porro quatuor digitos


    :
    , vi-
    delicet tres anterius , unum pofterius verfum. Crura'au-
    tem fuperiora ad medietatem funt nuda pennis caetera :

    fufcacuteteda. Caput & coilum brunnisquidempen-


    nis, fed quce punftulis nigris variegatae fcnt,
    veftiuntur.
    Per totum collum inferius ad pedus ufque tendit
    linea
    plumis albis , nigris & brunnis mixta. Dorfum
    & aljE ni-
    gris qnidem, ied qujsminutiflrimispunauiisflavefcenti-
    bus variegatae funt, veftiuntur venter quoque ad
    eundem 5

    modum: fub alis denique nigrs & albo maculat^ funt


    pennse.
    M A T V I T V I BrafiHenfibus , Avis Alaudie magnitu-
    dine Roftrum habet redum , nigrum quidem atTn
    .
    , ex-
    ortu inferius crOceum oculos elegantes nigros' :
    Totum
    caputfuperius, coUum, dorfum, ate caudafuperius co- &
    ioris funt obfcure
    gryfei, re- &
    laiigesalarumnigrlcantes. Ca-
    put inferius , guttur pedus &
    ,

    infimusventeralbicant, ut &
    crura fuperiora qux mediam
    ,

    partem pennis veftita, more a-


    viumaquaticarum. Supra ex-
    ortLiroftri
    infrontemaculam
    & annulum albu habet albam,
    coUum, & inferius femi- circa
    annulum obfcure gryfeu, huic
    contiguum:nam :uttur totum album eft.collum fuperius
    , ,.
    totumobfcuregryfeum. Crurafuntfubluteola; digitiau-
    tem pedum aliquid fufci admixtum habent. Trcs folummodo
    digitos habet in pedibus, omnes
    anterius verfos, quiin exortu cute ex partc
    junguntur: unguiculi nigri.
    &
    Avis hxc ad littora maris ripas falforum fluminum
    difcurrit.

    Cap.
    ,

    20© GeorgI MarccravI


    Cap. VI.
    lablru. Iabiru2^^cu. Adanucodiatu.
    o
    Ab RV Brafilienfibus, Avis hjec magnitudine fuperat Cignum.
    Belgis vulgo iSljgro.
    I Corpus I

    illius quatuordecim longum:


    digitos collum totidem &brachiihumanihabens
    ,

    craffitiem.. Caput fatis magnum, oculinigri, roftrumnigrumdireaeextcnfum, &fuperius


    verfus extremitatem pauium incurvatum j undecim digitos longum, duos & femis latum , ver-

    fusextenoraaGUminaturn; eftque fuperiorroftri pars paulo altior&major inferiori. Caret


    lingua &fubgutture ingluviem habet mediocris magnitudinis.
    Cruralongifllma,<iuosni-
    mirum pedes fuperiora enim unum pedem digitum longa,
    :
    & &
    mediam partem pennis nudaj
    inferiora undecimdigitos. Suntautem crurareda, nigricanria, &quafifquamata, digitum
    unus pofterius verfus ; quorum me-
    medium crafla. In pedibus digiti quatuor, tres anterius ,

    dius quatuor digitos longus, paulo breviores. Tota avis veftitur albispennis inftar
    cseteri

    cigni aut anferis. Collum fere totum , nimirum qOlo digitorum , longitudine a capite nume-
    rando , caret pennis ; ac hujus medietas cum capite tegitur nigra cute reliqua alba cute. Sed
    ,

    puto in cute hxfifle pinnulas albas , &


    fuifle abreptas. Cauda latadefinit cum extremitate

    alarum. ^ » n.
    Iabirv GvaCV Nhandu apa Tupinambis: Belgis ^CUCtoOgel, Roftrum
    Petiguaribus
    habet magnum , feptem & femis digitos longum , in extremitate teres & inferius incurvatumj
    caret lingua & roftrum inferius canum eft. In fummitate capitis mitram ofleam coloris albi &
    cinereimixdgerit. Oculinigri&poneeos auriumforamina ampla. Collum decemdigitos
    longum, cujus medietas, uri& caput, plumis, at cute fquamofa cinerea eft teda, cujus
    fquamae albicant. Corpore xquat Ciconiam-, caudam habet brevcm nigram, cumqua &
    alaedefmunt. Crura fuperiora exparte albisveftita pennis, czetera tota cinerea, &quidem
    fuperiora crura longa funt digitos odo , inferiora fex aut paulo plus digid pedum
    :
    quatuor ut

    inpriore. Totum corpus &


    coUum albis Yeftitui: pennis &^
    coUo longiufculx pennsepro-
    ^ pendent
    .

    H I S T O R. A V I V M L I B. V. 20I
    pendcnt & circuiii.Alacalbx, remigcs illarum pennse nigrcE , rubini colorc tranfplendehtc
    in ni^ro. Pcllis dctrahiturhiuc avi ac caro cjus coda
    comeditur pinguis eft ficca , boni fa- ; &
    poris , prcefertim fi cofta butyro
    frixetur. Comedi faspiifimc.
    Manvcodiata, & qui-
    demRexcreditus; adalpedum
    columbam, fed reverahirundi-
    nemaequabat. Caputhabetpar-
    vum,ocuIos parvos, roftrum re-
    dum, fatis crafrum, acumina-
    tum, fefquidigitum longum:
    collum digitum longumj cor-
    poris autem longitudo a collo
    ad caudiE exortum vix trium di-
    gitorum & femis. Alae fupra fc-
    ptcm longse; cauda lata & fex
    digitos longa. Crura duo habet,
    quodlibet inferius duos digitos
    longum ; quatuor digitos in pe-
    dibus, tres antrorfum, unum re-
    trorfum verfum more commu-
    ni mcdius anteriorugi paulo
    longior cseteris; pofterior etiam
    fatislongus j quiiibet ungue lu-
    nato feu adunco accipitrino for-
    ti Suntque crura & pe-
    prseditus.
    des craiTi ac ad rapinam
    (atis

    comparati. Alie & cauda pen-


    nas habent latas & fortes digiti
    latitudine. Totum dorfum in- ,

    fimus venter, zlx, cauda elcgan-


    tis funt brunni coloris ; fuperius
    ad roftrum pennulas habet ho-
    lofericum leve referentes, vi-
    ridi& fufcomixtas; inferius ad
    roftrum fimiles nigri coloris
    Collum fuperius flavi feu aurei cft coloris , cum aureo tranfplendente. Pearus
    inferius viridis
    faturatebrunnum; fubalis in lateribusinteralas &crura, exoriunturmuIt£epenniE,pedemplus
    vel minus longae , elegantis ftrudurje> qux fupra caudam longe extenduntur funt autem pro- :

    peexortumflavifeuaareic&loris, reliquaexalboflavefcentes brunno umbratje feu dilute in- ,

    termixtce: inter haspennasduo quafifilaextenduntur , quodlibet longum duospedes &am-


    plius, ac verfas extremum incurvata, obfcure brunni coloris. Crura fufca funt, unguibus
    magis albicantibus. Roftrum coloris eft ex viridi & caeruieo mixti verfus acuhien tamen al- ,

    bicans. H^cefiHlaavisqmmaluParadifeamvocant: cujus aliquot referiuntur J^ecies.

    C A P. VII.

    (juira^ungautraque, Cjuiraquerea, facamaciri, Qtriama.


    ViRAPVNGA Brafilienfibus Avis cujus fonus longe auditur TurdeljE majoris ma-
    •,
    ;

    ^^gnitudinemfuperat& columbaefere aequat. Roftrum habet digitum longum & latum


    anterius acutum,cujus fupcrior pars paulum prominet fuper inferiorem, ac
    deorfum eft incur-
    vatum, nigrum, naribus patentibus. Os illi amplum quod aperire poteft ufque fub
    oculos ita
    ut oris apertura cum roftro triangulum formet. Linguam habct brevem
    oculos e nigro coe= :

    rulcfcentes. Sub gutture autem, quod latum habet & in coUo inferiori
    , multas dicritum lon-
    ,

    gas propendentes paiticulas carneas nigras habet figura fpiculi haftje


    ,
    , vel quafi H^uIje. Ca-
    put obfcure brunnis pennis veftitur. Totum collum , pedus , venter dorfum
    , crura fupe- &
    riorakucopiEistegunturpennis, quibus (potiftimumindorfo) nigricantes
    admixtcE , acver-
    fus caudam etiam viref:entes. Caudam habet tres digitos longam,
    leucopiEis ac nigricantibus
    pennispauca viriditateadmixta. Ahs. (non multumpoftexortum caudae
    definentes; ininitio
    funt nigrac, reliquam partem nigricantes, quibus obfcure virefcentes
    pennce admifcentur.
    Cc Crura
    j ,

    GeorgI MarcgravI
    Crura inferiora nigricant , funtque plus digito longa digitos quatuor habct cum caeteris com-
    munes, nigris unguibus. Pedus bifidum eft , feu con-
    vallem habet permedium fecundum longitudinem-,
    tracheam ajnplam , unde etiam fortem clamorem po-
    teftedere. Duplicem autem fonum edit promifcue,
    una vice quafi quis fecuri percuteret cuneum ferreum
    in fiiva (cock , cick,) altera autem quafi quis campa-
    nam fiftam tangeret Kttr Kur , Kur &c. Ciamat au-
    , ,

    tem folum media seftate , Decembris & lanuarii ini-


    tio per quinque aut fex feptifnanas , reliquis menfi-
    bus non auditur unde Lufitanis Ave de verano vo-
    ;

    catur.
    GvirA P V n g a foemina ; Turdelie noftrjema-
    jorismagnitudine eft & car-
    figura & eodem modo
    nofa, Caputhabet latiufculum, roftrum quoque latum , haud longum , pris hiatus amplus
    quando aperitur. Roftrum nigrum, Oculi fatis
    magni. Cauda tres digitos aut paulo plus ionga,
    nec alse ad ilUus finem pertingunt. Tota avis vefti-
    tur pennis nigricantibus , quibus fufcx dilute & .^^^M§^^
    virentes funt raixtae magis tamen fufcus eft in dor-
    :
    j^^^X^^'
    fo color, in gutture, peCtore, &
    ventre raagis dilute .^^^^^m&^^
    virens &mixtus ut noftrae turdelae. Avis eft pin-
    guis & copiofae carnis. Crura & pedes nigricant,
    cjetera nihil difFerunt a communi norma.
    GviRA Q_y ERE A Brafilienfibus; AvisAlaudx „.
    magnitudine,fed quia longas alas & caudam habet multo longiorem, videtur major, Caput la-
    tum, comprefllimacfatismagnumhabet, oculosmagnos &nigricantes roftellumparvum, 5

    triangulare,compreflum & fuperiore parte aduncum: os amplum, longe amplius roftro, quod
    apertum triangulum efFormat, Ad u-
    tramque autem extremitatemroftri fu-
    perioris ad latera digiti fere longitudine,
    in quolibet deccm aut duodecim. circi-

    ter fetas craifas fuillas habet protenfas


    anterius & ad latus. Corpusliaud lon-
    gum, fed rotundum fere eft. Pedes qua-

    tuor more communi conftant,


    digitis
    quorummedius longior reliquis & un- ;

    guiculo fuo (quos oranes habet nigros


    pedine corneo fubtiliter ferrato dota-
    tuseft. Alaslongashabet, nimirumfe-
    mipedem. Cauda odo digitos longa conftans in extremitate duabus pennis longionbus reh-
    ,

    quis. Tota avis ex fufco cinerei coloris cum macuUs


    obfcure flavis aut albicantibus mixtis
    Nifi Circa totum coUum autem pone caput annulum habet obf:ure aureum. Crura ci-
    more .

    nerea feu fufca. Digiti exigua pellicula conneduntur, non ita lata ut in anatibus , uam non eft
    avis aquatica,
    Jacamaciri Brafilienfibus, Avis A-
    laudze magnitudine. Roftrum re£i:um , acu-
    tum, nigrum habet , duos digitos fere lon-
    gum : linguam brevera oculos coeruleos:
    :

    Alas breves quae paulo poft exortum caudas


    definunt. Cauda autera tres femis digitos &
    fere longa , reda , feptem aut odo pennis
    conftans. Crura fuperiora pennis veftita
    inferiora nuda, cute flava viridi mixta. &
    Pedes itidem. In quolibet pede quatuor ha-
    bet digitos , duos anterius , duos pofterius
    verfos; eftque ^uterqueinterior, tamante-
    rius ,
    quam pofterius , diraidiam tantum
    partera longus prae exterioribus : Ungui-
    culinigri.
    H I s T o R. A V 1 V M L i B. V. 205
    Totimiciput» GoIlumfuperiLis, totum dorfum, caudafupcrius coloris funtviridis
    aJa;,
    cum aureo & igueo mixti ,
    ita ut mirificc rcfplendeat; cjufdem coloris annulus etiam circum-
    dat collum. Sub gutture autem, in pcaorc & infimo ventrc & fub cauda obfcure
    flavi coloris
    eft , ut cera vctufta.
    CARI AMA Brafilienfibus ,
    A vis Ardeae majoris magnitudinc; ex aquaticarum eft eeherc
    m eapire fuperexorturoftricriftamplumatamgeritnigram
    cinerco mixtam crcdam Ro'
    ftrumbreve, fupenuspauloaduncum, ex obfcuroflavofufcum.
    Oculoshabctclcgantcsau-
    reos , pupilla nigra , longis fupercilii: nio;ns.

    Alae definuntpaulopoft exortum


    caudx.Cru^
    ra habct longa , fuperius mediam
    partem pen-
    nis veftita , caetera nuda & obfcure flava : digi-
    tos tres in pedibus, medium longiflTmium, ex-
    teriorem breviorem,interiorem adhuc brevio-
    rem. Suntque digitiadpartemcuteconnexi.
    In poftica parte pedisdigitumparvumhabet,
    altioriloco pofitum , & calcaneumrotundum
    more Struthionis, Ungues digitorum breviuf-
    culi , lunati , fufci. Tctum corpus
    pennis ve-
    ftiturgryfeisfeucinereis fufco undatis, ut iii
    falconibus ,& obfcure flavo mixto : extremi-
    tas alarum& caudx fufca eft obfcure flavo & ,

    gryfeo undata: in pedore & inferiore


    ventre
    plus habetgryfei. Caudam demiflam collum ,

    eredum gerit. Clamor ejus inftar gallo-pa^


    vifaemmjE & longe auditur. Carne eft valde probata.

    CaP. VI 11.

    ^uara. Vrummna, Maguari. (juarauna, (tAjaia, Ticui pmima.


    Ticacureha, Tuidara, ^uacuguacu, Tapera^,

    /^V A R A Brafilienfibus (in Marahoon frequentiflima & Rio dc leneiro) avis eft aquatica &
    ^terreftris, Albardeolae magnitudine. Roftrumhabet enfis
    polonici figura , longum, cx
    albofubcinerefcens: oculos nigros. CoIIum 6c
    corpus inftar Albardeolae. Alx definunt cum
    cauda , quae brevis & demifla. Cruralonga, quo-
    rumfuperior medietas pennis veftita, reliqua nu-
    dl digiti pedum quatuor communi modo , lon-
    :

    giufculi, brevibus unguibus,prope exortum cute


    inter feconnexi crura autem nuda cumpedibus
    :

    coloris ex albo gryfei , uti roftrum. &


    Tota avis veftitur pennis elegantis coloris
    coccinei remiges tantum alarum nigras habent
    *

    extremitates. Haecavis primum exclufacoloik


    cft nigricantis hinc cvadit cinerei,
    , deinceps albi,
    fenfimautemrubefcere incipit&fecundo setatis
    3"nocoIoris eft in totum, quem Co/^^^i^/;?
    ^ . ^
    cant, quoque magis fenefcit elegantiflfimum iflum
    vo-
    colorem coccineum acquirit- Viditat Dif-
    cibus, carne, adjunaafemperaqua. ^
    Brafiliani e plumis hujus avis varia componunt corporis ornamenta.
    Vrvtavrana Brafilienfibus,
    Frufavi cu^mchu Carirm Avis^Aquil^
    , ma-nitudine
    Roftrumhabetnigrum, cujusfuperiorparsadunca, prope
    exortumtamen flavum oculo; -

    quoscuticuladnereaobducerepoteft, hcet palpebras non


    Car^n^T'^'"'''^ ^^dfuperius comprefllim feu planum , in
    fr.^t.uTr "^"^^^^^"^^^"^^J"^' cujus fummi-
    ^^"Sas
    ad latus cum duabus'parvulis
    cuod bet nia?r"^
    quodhbet. '"'r^ ,
    flIasautemquandovuItmaItumfurrigit,atqueitcrum componit. AI^ paulo
    /xiaepamo
    poftexortumcaudxdefinunt. Caudaeilatainftar Aquilje. ^

    j?..^t?/T''''' w
    tegitur pennis, quarum or^ fubflavefcunt
    3cad latera brunms (utperdix:) totum guttur cum collo
    totum collum fuperius :

    inferiori cft album, ita tamenut


    Cc 2 albe-
    .

    204
    GeorgI Ma.rcgrayI
    albedo ad latera pennis nigris fit variegata. Totum peftus
    infimus venter, crura fupe- &
    riora&inferioraufqueadpedespennis veftiuntur albis , quibus nigrx fquamatim admixtae

    funt'. A\x cauda fufci funt coloris cum umbra mixti , atque oras liabent fubtiies albicantes
    &
    Remiges alarum penns funt fufcse &nigris undis variegatae. In pedibus digitos liabet qua-
    -
    tuor flavos , unguibus lunatis fufcis. Clamat
    Geh, Geb, ut pul-

    lus gallmaceus qui matrem perdidit.


    Rapax avis crudam ,

    Projeaam fibi avem five vivam five


    comedens carnem.
    mortuam unguibus arripit& roftro egregie deplumat, dcin
    dilacerat carnem oiTaque deglutit; unam harum diu vi-
    &
    vam alui inmuiiimento MauritiiadFlumenS.Prancifci.
    AnnotAtio. Icon hujus avis haud male convenit
    cum Icone Nydicoracis (quam dat Gefnerus-, non tamen Ny-
    aicoracis vcterum, fed vulgo fic difticirca Argentinam &
    alibi circaRhenum, avis pifcatoriie) nifiquodmcapite tres
    pennas habeat. ^ ... ^
    Magvari Brafilienfibus 5 Avis Ciconix fimilis figura

    & magnitudine ,
    atque etiam ex parte colore. Collum habet
    pedemlongum; Roftrumreaum, acutum, novemdigitos
    longum; cruralonga & nuda ut Ciconia; caudam brevem,
    cum qua alse definunt. Roftrum in exortu ad medietatem uf-
    que ex viridi flavefcens, reliqua medietas extrema ex coeruleo
    pupilla nigra & cir-
    cinerea. Ocuios habet parvos, argenteos,
    ac fimilem etiam inferius prope ex-
    ca eos cutem cinnabriam,
    ortum roftri, feu inter roftrum & guttur : quam more Senemhi, irafcens dependere finit fub
    gutture. ^ n r
    Totumcaput, collum, &totumcorpusalbi{rimisveftiturpiumis-, acinferiori parte colh
    pennxalbseillKfuntlongiufcuIa;. Cauda autem quoque alba, atfuperiusnigris aliquotpen-
    nistet^itur. AI« in exortu albis teguntur pennis,
    fedprope dorfum nigris: nigredini autem
    perfplendet viriditas. Crura funt rubra ut &
    pedes , quos cum Ciconia communes habet. Ro-
    ftrocrepitat,utCiconianoftras. Caro illius cdulis.

    GvARAVNA Brafilienfibus , Rufticola aquatica , magnitudine Um. R.oftrum habet te-


    paulo deorfum inclinatum, flavum, at in extremitate fufcum,quatuor
    res, & femis digitos lon-
    gum corporis autem illius longitudo eft totidem.
    ;
    —
    Crurafuperioramediam partem pennis veftita, fex
    digitos longa: digiti pedum quatuor ita difpofiti ut
    communiter; quorum medius tres digitos longus,
    ccEteri breviores.
    Tota avis pennis veftitur fufcis, tnulta umbra
    mixtis. Caput autem &CoIIum totum ejufdem
    coloris , & praeterea albo punaulatum ut in Ja- ,

    cu.
    Carnem habet fatis bonam, quam faepius com-
    edi.
    Bel-
    A A I A Brafilienfibus , Colherado Lufitanis ,
    I

    gis Eepelaer Avls figura


    :
    conveniens cum Euro-
    pieis , folo colore differens. Anferis
    magnitudine.
    RoftroinftarcochlearisIato,aIbo:collolongo,pe- a n •tr»o
    alis dilute incarnati coloris &
    perfplendentis. Caro illius
    dibus latis Tota alba eft, fed in dorfo
    edulis, f^pe comedi. Frequenscftad Flumen S"
    & Francifci, alibi paffim locis palu- & m

    ^"p I c V I p I N I M A columbae filveftris fpecies, paulo major Alauda Roftel-


    Brafilienfibus •,

    aureo Totum caput, collum fupe-


    lum habct columbinum, fufcum ocellos nigros, circello :

    rius & ad latera dorfum & al^E pennas habent


    ,
    obfcure cinereas feu lividas , oris nigricantibus
    lunatis.
    LongioresautemaIarumpenn^feuremiges,qu3eintervolandumvidentur,ruftifunt
    &
    in extremitatibus. Cauda longiufcula
    ex penms conftat e
    coloris, uno latere nigricantes, ut
    exteriore albx. Venter albas pennas
    cinereo fufcis , quarum & qucedam nigrjE & medietate
    habetorislunatisfufcis. Crura &pedescolumbinialbefccntes.
    Carnemhabentbonam , &
    funtadmodumpingues. ^ -^„«1
    colons cinerei cum
    , . •

    P I c A c V R o B A Brafilienfibus quoque columbcE filveftris eft fpecies,


    ,

    ruftb mixti; pedibus & cruribus rubris. Avicu-


    :

    T O R. H
    V I V M L I B. V.
    I S A 205
    Avicula (cujusmmcn^uEiornonprodit) pafTcris
    magnitudine & figura , tota ni^^ra caoite
    tanienalbo, &
    cauda ex multo nigto & gryfeo colore ^
    nmta. ClamatL 7ip
    ,

    T viDARABrafilienfibus, Ulul^ eftfpecies, Germanis , Bdgis tofeunle


    Gap.te rotundo, nalo elato & plumis compexis conftrato
    ,
    , fub nafo roftrum habet adSm
    a bum ocuiosautemmgros. Totaavisfacieifuperfides cordis.
    udpingitur,h4e^^^^^^^^^^
    ,
    plumuhsob/cure ex albo flavis, cum pauco nigro mixtis,
    quafi fimbriLircumdata eflent
    m.totiusavismixt.albo&pallideflavoacgryfeo:alxund^^^
    pundatuai cum fufco. Def:ribitur & a Gefnero.
    ^^xpui uDtuiter \

    G V A c A G V A c V Brafilicnfibus, Lufitanis Gdvou, Belgis £^eeutee:


    Avis gallinx vukaris
    magnitudine, roftro reao, longo, craflb flavo. Caput
    fuperiuTnigris tegitur pennis ut
    timamedietasalarum& cauda. Guttur, totum collum,
    ,
    &u
    peaus&Lfimusventer?ac Sirium
    alarumfuntalba. Ovaponitmarena, gallinaceis figura,
    magnitudine & colore f milia nuS
    quidem boni funt faporis, fed caro avis nullius eft pretii. ^ "

    T apera Brafilienfibus ^ndorinha Lufitanis, Hirundinisfpecies


    , noftratibusfimilis
    e)ufdem magnitudinis &
    eodem modo circumvolitans. Roftrum breve,
    lariufculum habet &
    nigrum os amplum , quod aperire ultra oculorum
    : regionem poteft , ut Ibiau iunior oculos
    elegantcs, nigros: alaslongas. definentes cdm
    noftratibus. Totum caput fuperius collum
    fine caud^, qu^ lariufcula eft. C
    ura pedes u &
    ,

    fufco cLim gryfeomixti, remiges alarum


    , dorfum , al^ cauda pennas habent coMs ex &
    cxtremitas caud^ paulomagis& fufcefcuntreliqui^
    partibus. Subgutture&mpeaoregryfeieftcoto cumalbomixrii venter cu aiuub
    «-ti eft un oc
    albus uri&
    fubcaudaalbet. Crura & pedes fufci. ,

    CA p. XL
    TJimcommmajommO^ minorumvaria l^ecies,

    p T
    S T A c o R V M in Brafilia maxima eft copia
    I

    ^ mum nomme vocant A


    i vr v. Ariftoteles hb.
    1 v. Hiftor. AnimaL cap. x.
    &
    fumma variet^s quos Brafilienfes com- 5

    fcribit
    ovaparmnt anfimment mcertum eH manifejf^m -vero ea
    dormir^. Ego utrumque adfir-
    ,

    mo cum JuL Scahgero in Commentar. & quod ilk de fuo Turdo refeit
    de meo Pfittaco quem Lauram vocabam nam fepius
    & Accipitribus e«.o
    , , de node feipfum experdfcens fer^ifo

    m
    vocau Pfittaci nidificant cavis arboribus,ubi foramen
    extra rotundum faciunt, ova duo L
    aut tria columbims fimihaimponunt finenido
    aliquo fidto. Ova fi tangas nihilominus
    exdi^ ,
    duntur,necPfittacuseadeferit. PuIlosexcluduntm.dioJunio&fineTpTun^^^^^^^
    veniunturaptiadeximendumfineJum&medietateAugUi.PfittadjLiorespii^^^^^^^
    fi vermes crafliufculos habent
    in quolibet narium foramine unum
    , ac pr^teixa iSmitate
    ,

    capitistuberculuminquoitidemvermiscrafluslatet. Omnes
    autem vermes SeW ^^^^^
    cidunt, ac locus per fe fanatur Fiunt
    varii coloris Pfittad a Tapuyis
    .

    Lufitanivocant ,apa,ios cVrefettl


    , deplumandTiuC es &
    SLXmt^^t^^^^^^^^
    JiraliHenliutn
    NullusPtocorum
    pratcr Curicosre mambus tangiin corpore
    permittit
    fnmapce^ Aivrvcvrav elegantiffima eft. Supra roflrum in capite
    miteHaii, habet
    eleganter coeruleam
    mm corpusl^o
    guttur, ktera capitis
    :
    &
    fuperior iMius pars eleganti
    vindi. In alarun. exrtemiratibuspenn=e
    to flL veSr
    patttm ettamtn extrem.tate coeruIex,
    unamedietatec/o'c
    partitnhincindevirides. In fttmmfeleganteJvariega-'
    «1^^^!
    '^"''"^'^' coeruleo.
    ^n.?, Crura™pedes
    ,

    rL^ta&cra^a"™""^""^"''^'""'-
    "^Sd— irculo aureo. LLgt

    pitfmMkfltv'/;^"?^' P'"r"''"" '"J"^ ^'"'Satut coloribus , nimirum in fummo ca-

    Tcniajpedes
    ;
    A i v R v c v R V c A. Mitram habet in capite e.x
    coeruleo & pauco nioro miv
    vSdr±re'";"i'r'r'",-
    ^
    ';^^°^'"°^ «^™-
    »«tior , in extremitatibus alarum
    s^^-ecXeaeft Cu
    & cauda dilutior
    P 1,..,^ V ^ P""'"
    . '

    vii^fm^rCr'?,''"''''^*'';^''"^'''''^""^^ Caudainfen"sexflav"&
    cinereo coerulefcentia, Rollrumfuperiuscine-
    ^eun rext;e2 '.r^
    ieum,mextremitatibusmgtum,unguespedumnigri. ^

    Cc 3 Tvi
    GeokgI MarcgravI
    TV 1 vulgo Temquet,

    PRimaIpecies : magnitudine Himndinis intotum viridis coloris cauda longiffimafoftro ni-


    t :

    groadunco.
    Secunda Tui aputejuha viridis in totum
    : quidem dilutius in reliquo corpore , in ventre
    , &
    flavefcens, in alis obfcure viridis. Cauda longiiTima magnitudinis ejufdem cum priorij :

    oculis magnis, fubnigris, circello ex penniscirca oculosluteo, fupraroftrum, quodni- &


    grum aduncum , in capite maculam habet magnam ex pennis Auraici coloris.
    &
    Tertia T v i t i r i c a paulo majores funt Guineenfibus , in totum viridis
    coloris , qui
    ,

    partibus dilutior: roftro incurvato


    tamen in dorfo &alis plerumque faturatior , in reliquis
    incarnaticoloris: oculisnigris; pedibus ciierulefcentibus 5 cauda
    paulumultraextremitatem
    alarum protenfa. Admodum hi manfuefcunt, & cibum ex alicujus of e capiunt & manibus
    fe tradari finunt. Item inftar Pfittacorum garritum
    addifcunt.

    ^AYta : magnitudine fturni e jufdem coloris cum fecunda fpecie , , fed breviori cauda.
    ^i;2MlENDAYA: funtmagnitudine merulje aut minoris Turdelx; roftro & cruribusni-
    gris, oculisnigricantibus, circulo exteriusalbo dorfum, alae, &cauda, ut&anus,
    aureo ,
    •

    viridibuspennis veftiuntur quibus thalaftinus mixtus: extremitas alarum quodammodo


    ni-

    grcfcit. Totum caput , collum peftus flavi coloris funt cui &
    luteus intermixtus. ,

    Sexta TvietE, magnifudine Alaudae, in totum dilute viridis coloris. At initium ala-
    rum egregie czeruleum eft, & omnium pennarum in alis orx ca;rulejB,ita ut complicatacquan-
    maculam longam cxruleam prope oram lateralem alae oftentent. Indorfo
    doqurefcitavis,
    adexortumcaudie ufque etiam macula csEfulea cft. Cauda brevis. Roftellum incurvatum,
    incarnati coloris. Crura & pedes cinerei.
    Septima: Tupinambis, magnitudine Alaudae , intotum dilute viridis coloris,
    T vipAra
    caudabrevior, itautcumalisdefinat: Roftro incarnato cruribusgryfeis. Propercftriexor- ;

    tuminfronte, maculam habet femilunarem miniatam, quafi coronam qux & inferius eft,
    incujuflibetaljemedioluteifeuvranicicoloris. Nidificant incumulisaformicis reliais, qui
    '
    in arboribus reperiuntur.
    Pfittaci&TuifempercatervatimvoIant, nimirum bini ac binijuxta feinvicem: Sylvjehis
    plense funt &
    fxpe quadringenti
    , quingenti fimul volant , ftrepitum magnum clamore exci-
    &
    tantes. Confident in altifllmis arboribus : nidificant potiflimum in mediterrancis. Caro boni
    fa poris fi afletur , maxime ferroquet.
    Araracanga Brafilienfibus , Pfittacus maximus ;
    majores funt corvis noftratibus,
    Caputmagnum, fuperiusplanum &IatHm
    habetjoculos pulchros, cjefios,pupilIa nigri-
    cante oculos autem exterius ambit mem-
    :

    brana alba, ut maxillas &


    roftrum inferius: &
    haec fubter oculos femilunari forma eft pro-
    duda. Roftrum incurvum, magnum, fiipe-
    nigrum:Iinguam habet
    rius albicans,inferius
    ut Pfittacus & eodem modo
    edit. Voces

    etiamquafdamfonaredifcit. Roftrum fupe-


    rius tres circiter digitos longum , altum feu
    latum : Crura & pedes ut Pfittacus habet
    nigros. Totum caput coUum, peftus, ven- ,

    ter, crura fuperiora & cauda inferius,ut & ini-


    tiuni alarum fuperius elegantibus rubris pen-
    ni^ veftiuntur ,
    pef medietatem auteni alse

    tedzefuntviridibus extrema autem medie- ,

    tas alarum ufque ad finem coeruleis ornatur.


    Extremitas dorfi prope anum fuperius &
    cauda coeruleis conftant, quibus aliquot
    brunni coloris admifcentur. Cauda longa
    cft decem circiter digitos & longe promi-
    nent ultra finem alarum.
    Araravna Brafilienfibus. Piguraal-
    teri fimilis , fed alterius coloris. Roftrum ni-
    grum , oculi caefii , pupilla nigra. Cutiscir-
    ca oculos alba nigris pennulis varicgatur
    quaU
    H I s T o R. AviVM L
    207 I B. V.
    quafi acu pida cflet. Crura & pcdes Caput anterius fupra roftrum mitellam ha-
    fufci coloris.
    betviridibuspcnnis fubroftro infenori ambiunt guttur pennie nigra^: Colli autcm latera,
    :

    reliquumguttur, totum pedus&infimum ventrem tegunt pcnnx flavicoloris; Extremum


    caput, collumpoflieriusverfus, totumdorfum & alas exterius coerulci. Extremitatibus
    ala-
    mm plumxflavx funtadmixta: cauda conftat longis pennis coeruleis
    :
    , quibusaliquot flavce
    immifcentur. In genere autem coeruleae pennjeinterius funt nigrje & quodammodo ctiam
    nigredinem ad latera de fe /pargunt.
    A
    N A c A Brafilienfibus Perroquet, magnitudine Alaudas. Roftrum fttfcum, aduncum.
    :
    In
    capitisfummitate epatici coloris pennae, ad iatera circa oculos btunni o-uttur
    cinereum col- • •

    lumfuperius &
    lateraviridia. Venterhabet pennas ex brunno rufcfcentes.
    Dorfum viridc
    maculam habet dilute brunnam. Cauda quoquedilute brunna. In alarum initio fanguinea
    macula five fimbria eft reliquum alarum viride extremitas thalaffini coloris. Crura fuperius
    :

    viridibus veftitapennis , inferius cutecinerea, unguibus nigricantibus. Elegans


    plane avis.
    Maracana Brafilienfibus, avis Pfittaco plane fimilis (cujus fpecies) fed major,pluma; &
    totius ex gryfeo fubcoerulefcunt , clamat ut Pfittacus. Frudus amat Murucuja
    , imprimis.
    Maracana Brafilienfibus , itidem Ararae fpecies minor^, magnitudine Pfittaci, figu-
    ra Arara;, cauda longa tali , roftro, & cute circa oculos. Roflirum nigrum , cutis circa oculos
    alba punaulata plumulis nigris. Oculi flavefccntes pupilla nigra. Totum
    ,
    , caput , collum &
    alx faturate viridis coloris uti in Amurucuricaj fummitas capitis dilutior & quodammodo coe-,
    rulefeit. Cauda fuperius viridibus &
    inextremitatecoerulefcentibus, inferiusfaturaterubris
    conftat pennis. Alae interius etiam rubrae, exterius virides cxtremitates coeruleae obfcure. &
    Inexortucujuflibetalaemaculamhabetminiatam. Superroftri exortum, fuperius maculam
    habetparvamfufcam. Crura & pedes fufci. ChmsLtOe.Oe, Oc^.
    Qv 1 1 V B A T v I flavus efl: totus, magnitudine Tuiapara roftro incurvato gryfeo , oculis
    nigris. Extremitas alarum obfcure viridis efl:: cauda
    longa flava. Crura colorislncarnati. Fa-
    cile & valde manfuefcit. .

    PA RA GVA Pfittacusniger , magnitudinc Aiurucariu , pedore , dorfo


    cfl:
    ventre medie- &
    tate anteriore infigniter rubro. Oculis nigris , circello rubro.
    Roftro fufco feu obfcure cine-
    reo. Cruribus &
    pedibus obfcure cinereis.
    T A R A B E Brafilienfibus, Pfittacus efl: viridis, major quam Paragua, capite rubro & peaore.
    atqueinitioalarum. Roftro & pedibus obfcure cinereis.
    AivRvcATiNGA Brafilienfibus , Pfittacus magnitudine pulli gallinacei mediocris,
    totus viridisj oculis rubris & circa oculos cute alba. Rofliro albo & cruribus albis. Caudam'
    habetlongam, viridem.
    AiVRVAPARA Brafilienfibus, in totum convenit cum priecedenti, fed minor efl:.

    Cap. X.
    ^
    Ipecu, Vrubu, Tamatiautraciue, Cjuirajemoja, (jurrarunheengeU,

    TP Ecv Brafilienfibus* Corta pao Lufitanis


    , Avis magnitudine columbse. Colli lon<?itudo
    duorumdigitorum,corporisautemguatuor,&cauda2 item quatuor, crurum fere fe/qui-
    ^iigi^ in pedibus quatuor habet digitos, duos
    antror-
    fum, duos retrorfum verfos ut in Pfittacis. Caput
    ve-
    -fl:iturpennis cinnabrii coloris , in quo & criftam ha-
    bet inftar Columbae : coUum ad rofl:rum ufque infe-
    rius nigrum , ut &
    fuperius in utroque autem latere
    •,

    linea eft alba,crafla, quac divifim ad dorfum


    protendi-
    tur. Al^exterius totas nigrae, interius albiEj cauda
    nigra 5 in ventre & cruribus fuperioribus penn^ funt
    nigrae & albae. Roftrum illius redum , acutum,
    fefquidigitumlongum,quo arborum cortices exfcin-
    dit ut Picus.
    Urvbv
    BrafiHenfibus vuigoeen ^S^enfc^etieteri ,

    Avis rapax
    magnitudine Milvii aut Nifi pedibus,
    ,

    \r.^r.-r. u T, •
    8^^^^"^^^^ fubalbicaotibus cauda louga
    „P!""^^«^"^^°rporis funt nigr. cum pauxillo ravi
    , , aUs cfl &
    Caput habet
    h^h^; parvum figura pene
    coloris hincVde mixt.!
    , gallmarum Indicarum cute tedum paululum rugofa. In ,
    fummitate autem capitis fecundum
    pitis ^ntia
    longitudinem quafi dividitur cutis ,
    oculum crocei eft coloris , fupra oculum coerulei
    in finiftro latcre ca- & •

    , in fummitate item , reliqua parte


    cxruf-
    208 G E O R G I MARCG R A V I

    ex rufFo fubbrunni. In dextro latere


    capitis circa oculum fuperne & inferne crocei coloris, in
    rummitate itidem, reliqua parte ex croceo albicantis.

    Roftrum habet fatis longum ,


    exterius
    aduncum,acutum,&aclmedietatemufque
    a capite cuteobteaum ex croceo coerule-
    fcente. InmedietJteroftrifuperiusnarium
    foramen unum amplum tranfverfim pofi-
    tum extremitas roftri , qu« cute caret , eft
    ;

    fere
    alba. Oculos habet elegantes rubini
    rotunda nigra palpebrje
    colore pupilla
    ,
    :

    funt crocex : linguam carinatam ,


    in am-
    bitudenticuiisacutis pra^ditam. Fsetetejus
    caroinftar cadaveris: nam cadaveribus- &
    vefcuntur , & in maxima copia ftatim ad-

    volant in Capitania Sirigippo Flumine &


    S. Francifci, quando quis beftiam aliquam
    madat. Toeda avis, fempermacra, num-
    quamfatura. , ^ .. . »r •

    Annotatio. Fr.Ximeneshanceandemavemitadefcribit: Avis,quamMexcamvO'


    eft aquilje mediocris, aut
    cm^rz.opilotl, abaliisnationibus appellatur Aura-, magnitudine
    &nigros, crura parda, roftrum Pfittaci,
    corvi, culus fpccies videtur efle ungues habet curvos •,

    pexis & nigris fimili-


    & ad eundem modum faftum, froncem pardum & fine plumis, cum pilis

    carnibus mortuis & fterqore huma-


    bus eis qui nafcuntur in capitibus Nigritarum. Vefcuntur
    excludant, licet frequentiftima fit avis in Nova
    no- lanomm hadenus ubi nidificent, aut pullos
    Hifpania volat femper valde alte , fundit de fe gravem horribiiem f^torem inftar corvo-
    & &
    rum volant femper catervatim, infidentarboribus , &
    jundimcadaveradepafcunturfine &
    ullo certamine , atque ita fe ingurgitant ut
    vix fe levare poffint ad volandum , facile hinc &
    quando cjEterx vident aliquam non pofle fe movere, adjuvant quantura
    pof-
    capiantur; &
    Ajunt plumas
    funt ducunt ad aquam , nam ablutse recuperant vires ad volandum.
    &
    huiusaviscrematas«5c in cinerem redaftas ,
    pilos ita tollere ut non renafcantur , quod fter- &
    cutisearum femiufta, fanat vulnerafi
    coriformicarumtribuitur&fanguini vefpertilionum:
    iis qui lue venerea laborant,
    applicetur, fimul caro comedatur j quje etiam folet prodefl^e
    &
    uti affirmant niulti Hifpani , qui
    illas comederunt confilio Mexicanorum , fanati funt, quod &
    Cor ficcatum ad Solem olet mufcum. Stercus iUius ficcatus
    aliis remediis fruftra tentaverant.
    Di#int Barbari ubi ova
    hauftus pondere unius dragmx multum
    prodeft melancholicis.
    & fed verifimilior
    ,

    eft opi-
    pofuerintnidumcircumdarecertislapiUis, qui tranfpirabiles faciunt :

    iiio , puilos excludere fub terra


    e^imere pafcendos , , &
    rurfus terra operire &
    magnitudine feu Pici. Totapunaulata , &va-
    Tamatia Brafilienfibus; Avis Alaudse
    riegata maculis ut Turdus minor, Ger-
    manis vulgo Em Trojiel: inventre al-
    bas habet pennas , maculis fufcis : fub
    «TUtture autem fiavefcit uti & circa col-
    lum.
    Roftrum habet longum rubrum, fu-

    pcrius paululum fufcum ;


    cujus fupe-
    riorparspaulo longior quam inferior.
    Supra nares fubtiles aliquot extant
    pennulaeinftarpilorum.
    In pedibus quatuor habet digitos un-
    guibus aduncis. Caret cauda. Caput
    illius majus quam porportio
    corporis
    &
    requirat uti roftrum.
    ,

    Tamatia itidem Brafilienfibus


    diaa , avis aquatica , forfan gallina.
    Nifi roftrum obtinet, magnitudine yaf-
    fana afu dorfo incurvato incedens
    :
    &
    collo incurvato. Caput habet ma-
    gnum , oculos magnos nigros ,
    prope
    exortum roftri exiftentes : Roftrum
    duosdigitoslongum,pIusunolatum, -
    :

    HlSTOR. AVIVM 209 LlB. V.


    inftar anatis quidcm , fedanterius acuminatum: eftque fuperiorejusparsnigra, inferiorfla-
    vefcens. Crura fuperiora pennis ntida, fatis autem longa: di-
    giti in quorum tres anterius, unus pofterius
    pedibus quatuor,
    more gallinarum, funtque longi ut in IBateci^Oen. Crura
    verfus,
    & digiti coloris ex virefcenti flavi. Cauda breviflTima & non lon-
    jgiorquaminYaflana. Caput nigris pennis vefl:itum reliquum
    ,
    'corpus brunnis in yentre autem albicantes pennx intermif-
    3

    centur.
    GviRAiENOiA Brafilienfibus, Avicula magnitudine Frin-
    gillse.Roftellum habet vix femidigitum longum nigricans, &
    ocellos nigros. Totum caput , collum inferius , pedus , infimus
    venter & dorfi medietas extima pennis veftiuntur coeruleis
    coUum fuperius &
    dorfi medietas anterior nigris: alaequoque
    nigrae,fedquibusin initio illarum infperfe coeruleaej reliquje ni-
    grae funt , fed oras habent coeruleas. Cauda fefquidigitum fere longa itidem nigra , defi- &
    nuntquealae paulo poft initium caudae.
    Crura fufca 5 in pedibus quatuor digiti
    . vulgarimodo.
    GviRARv Nheengeta Brafi-
    lienfibus merulae aquaticae magnitudine
    aut paulo major.Roftrum habetredum,
    comprefllim , nigrum plus dimidio
    , di-
    gito longum oculos Sapphyrinos
    :
    , pu-
    pillanigra. Crura , quaefuperius veftita

    funtpcnniscinereis, inferius nigra cute teguntuf , uti&


    pedes, in quibus more vulgari quatuor funt digiti , ungui-
    bus acutis nigris.
    Totum caput, collum, peftus & infimus venter pennis veftiuntur albis ad gryfeum dilutum
    accedentibus , dorfum autem leucopaeis five cinereis. A
    roftro in utroque latere per oculum
    ufque ad finem laterum capitis , macula oblonga tendit nigra. Alae nigrae , non tamen obfcure.'
    Cauda nigerrimashabctpennas, quarumtamen extremitates funtalba;, &fuperius quoque
    aliquot albis teguntur.

    CA p. X I.

    Qocoi JrdeaJ^ecies: alia Ipecies. (juiraunga. oJ^rdeola, lacarini.


    (^uiratirica. (juiranheemgatu,

    c o I Brafilienfibus, Ardex fpecies eft elegans Ciconiae ferme magnitudine. Roftruni


    :

    ^'habet redum, acutum, fex circiter digitos iongum, quod in exortu ex flavo virefcit Ocu- :

    los cryftalHnos , circum oculos cutem cineream. Colli longitudo quindecim


    circello aureo :

    digitorum corporis decem, caudae quinque, cum qua alas definunt. Crura fuperiora
    ;
    mediam
    partem plumata , odo digitos longa inferiora fex & ferais , cute teda cinerea digitos in
    ,
    pe- ;
    dibus quatuor, vulgari modo quorummedius digitum longus, cscteri breviores
    :
    omnes un-
    guibus lunaribus , fufcis. Guttur &totumcollum funtalba, fummitas capitis
    & latera nigri
    coloris cum cinerco mixti. Ejufdem coloris criftam elegantem
    gerit ereaani; atque ab ea
    duae elegantes plumae deorfum pofterius dependent, coloris ex
    nigro fubcinerei , quxlibet
    qumque digitos & femis longa. Anterius coUum fecundum longitudinem maculatum efl:
    plumis enigro &cinereomixtis. IncolHparteanteriori&inferiori,
    elegantes habet plumas
    longas ,
    albas , fubtiles propendentes
    ,
    quas in pileis geftare folemus. Totum dorfum , alx &
    caudacinerei funt coloris diluti cumpauxilloalbonjixti; fuperiormedietascrurum fuperio-
    D d rum
    GeorgIMarcgravI
    rum albis veftitur pennis. Per dorfi autem longitudinem cinereac plumaccxtenduntur Aibtiles,
    elegantes, figura fimiles illis in collo.
    Caro illius bona eft , & Taepius comedi.
    Reperitur hic alia Ar d e ^ fpecies,
    &
    Anatis domefticae magnitudine aut paulo
    major. Roftrum habet reftum acutum, ,

    medietate anteriore, tam fuperius quam in-


    ferius dupliciter ferratum quatuor
    ,
    fe- , &
    mis digitos longum. Caput & collum ha-
    bet Ardete j oculos nigros , circulo aureoj
    colium pedem longum corpus quinque
    ,

    digitos & femis , caudam quatuor cum qua


    definunt alse. Crura tota novem & femis
    digitos longa ,
    fuperiora mediam partem
    pennis veftita: quatuor digiti in pedibus vul-
    gari modo. Roftrum fuperius eft fufcum,
    prope exortum autem virefcit e flavo. To-
    tum captit &
    collum fuperius pennas ha-
    bentlongiufculas , pallideflavas nigro un- ,

    Colluminferius,
    datas; fub gutture albicat :

    pe£tus &
    infimus venter plumas habent
    albas fufco undatas quodin ambituflavo ,

    eftfimbriatum. Totum dorfum &


    alae teguntur pennisfiifcis flavoundatis, &remigesala-

    rum pennjefunt e nigio & cinereo, aequaliparte Cauda conftat ,mixtae , extremitatibus albis.
    cjufmodi pennis qualibus extremitas alarum , fed tranfverfim albo lineatis Crura pedes funt . &
    obfcure gryfei coioris, ungues fufci. Caro comeditur, fapit ut aliarum Ardearum.
    G V R A T N G A Brafilienfibus Gar:^a Lufitanis Ardea: fpecies Albcrdcolae magnitu-
    I I ,
    , ,

    dine & corporis figura. Erefte incedit, colio longo, roftro extenfo refto acuto, flavo qua- , , ,

    tuordigitoslongo, cujusparsfuperiornigra, inferior alba. Crura alta, ut Ardeae, fexcirciter


    digitoslonga, pedum digiti ad vulgarem modum crura exterius (ut digiti) funt flava, inte- : &
    rius ex viridi & fufco mixta. Per totum corpus albiffimis veftitur pennis In collo elegantifli- :

    mis plumulis albis, quxfubtiliores funt plumis Sthrutionum.


    Aquaticaeftavis. Crurafuperiorafinepennis.
    Ardeola columbs magnitudine vix par: collum habet longiffimum: Roftrum re-
    aum acutum
    , fuperius fufcum inferius ex albo flavefcens duos & S. digitos longum , lin-
    , , ,

    guambrevem, acutam. Oculos mediocres, circello aureo , pupilla nigra Caput parvum, :

    collum tenue, at feptem digitos longum, cum corporis longitudo vix fit quatuor. Crura lon-
    ga,quodlibet quinque digitos ; fuperior medietas
    mediam partem nuda in pedibus digitos quatuor
    :

    communi modo difpofitos,unguibus Umatis acu-


    tis.Colortalis eft: prope oculos ubi roftrum in-
    feritur cutismelini coloris eft: Caput fuperius
    veftitur pennis chalybei coloris pallidefufcisiu-
    fperfis:totum collum cum pedore infimo ven- &
    tre plumas habet albas leucopaeis mixtas & palli-
    dis ut variegatus appareat dorfum nigrum eft,
    , :

    ex parte chalybeo-fufcum cum cerei coloris pen-


    nis mixmm. Alarum pennae longa^ virentes , in
    cxtremitate maculam habent albam ,
    reliqua fu-
    perficie ex fufco, chalybeo , cereo & lencopaeo
    cleganter variegata. Caudaduos digitos longa,
    quam teguntalarumextremitates, quaecum illa
    definunt. Crura fuperius leucopaeo cereo mi- &
    xta. Nuda pars &
    pedes cute melina te£ta funt.
    Vngues leucopaei.Eredainceditavis & decenter.
    Iacarini Brafiiienfibus , Avis Carduelisma-
    gnitudine. Roftellum habet crafliim , cinereum.
    Crura & pedes cinereos,cum quatuor digitismo-
    re vulgari. Totum corpus nigris veftitur pennis ,fedin quibus refplendet color inftar chalybis
    politi. Alae interius albicant. Oculi coerulei & pone illos amplum foramen loco aurium.
    ^ GVIRA-
    H I S T O R. A V I V M L I B. V. 21 £
    GviRATiRiCA Bi-afilicnfibiis , avis Alaudx magnitudine. Roftmm habet crafllim re-
    ftum, fuperins fufcum, infcrius album & paululum incarnatum. Crura cinerca cum quatuoi:
    digitis morc vulgari. Totum caput cum gutture &
    coUi inferiore & media parte earegie fan-
    gumciiunt coloris oculi coerulefcunt j aurium foramina ampla. Latera colli,
    :

    infimus vcnter albis veftiuntur pennis. CoUum fuperius habet nigricantes,


    totum pcdus &
    quibus paucie albj^
    mixt:c. Dorfumgryfeumeft (infperfisnigrispaucis) ut&initiaalarum;
    reliquum alarum ni-
    grum, ut & cauda, quje tres circiter digitos longa orae laterales in alis funt:
    albs
    GviRANHEEMGATv Tupinambis 5 Avis pafferis magnitudine. Caput fupcrius luteum.
    & guttur :
    coUum ,
    peftus& mfimus venter flavi coloris ai£E ex virefcenti & flavo mixtse ac
    , :

    fofco diftindre uti & cauda, ocelli & roftrum funt nigra. Crura fufca
    ,
    hic mas esrcffie canenq .
    ^ ^
    utFrigilIa,vulgoDmcl^C.
    Foemina ejufdem magnitudinis plumis pafrerinis veftitur neGitacanitffedclamat
    ,
    V/^^m

    C A P. XIL
    (jmcuL Caracara. Tijeguacu. Teitei, (juiraguacu beraha, (juiracoe-^
    reha. (juiraperea. lapacani. C^hure. Andiraaca^.
    U R VcV I
    Brafilienfibus 5
    Elegantiffima avis,fere magnitudine Pic^e. Roftrum habet bre.=
    ^ve, latmfculum, coloris fulfurei. Osamplum, &quandoaperittriangulatura. Oculos
    pulchros coeruleos circulo aureo ;& fnb
    quoHbet oculo maculam cutaceamal-
    bam ut gallinae : in palpebris fuperius &
    inferius pilos nigros duriufculos Col- :

    lum haud longum Crura brevia & ad :

    pedes fere plumata pennis nigris. Cau-


    dam habet quinque & femis digitos lon-
    gam, latiufculam. Subroftro inferiori
    in medio & ad utrumque latus quafi bar-
    bam fetis compofitam nigris , fed in qui-
    bus tranfplendet cseruleus utin Anatum
    collo: fub gutture autem plumae tantum
    nigrje. Totum pedus & infimus venter
    egregie miniati funt coloris totum dor- •

    ffl & caudafliperiusexcoeruleo &igneo


    /plendide virefcunt. Extremitas caudje
    oram habet nigram inferius autem cau-
    . :

    dapennas habetalbas, nigro tranfverfim eleganterftriatas. Initmm alarum etiam infigni illa.
    viriditate fplendet, mediapars canefcit,nimirum plumis nigricantibus, minutiflimis pundulis
    canis conlparfis,utanates mares efle folent. Vltima pars/cilicet longjE alarum pennje ex fufco
    nigrefcunt. Crura,uti dixi.fere
    tota veftita nigris pennis,c3Ete-
    racum pedibus fufca funt e ci-
    nereo. Digitoshabet difpofi-
    tosutPfittacus. Pennx fubter
    alas funt canse.
    Caracara Brafiliehfibus,
    G^w^o^^Lufitanis.Nifi Ipecies,
    Avis magnitudine Milvii: cau-
    dam habet longam novem di-
    gitos^ alarum longitudo qua-
    tuordecim digitorum, quas ta-
    men nondum ad finem caudce
    pertingunt. Colorpennarum
    totus eft ravi coloris cum albis
    & flavis pundulis cauda albo :

    & fufco eft variegata. Caput


    accipitrinum.roftro adunco, mediocriter magno, nigro. Crurahabetlutea,pedibus accipitri-
    nis, unguibus femilunaribus nigris acutiflfimis &
    longis. Avis gallinis valde infefta.
    Dd 2 Habuj

    \
    .

    • GeorgI M A H. C G RAV I

    Habui aliam ejufdem magnitudinis, & colore pennarum ut pr^cedens ,


    fedpeaus & venter
    erant alba. Oculi aurei , &
    cutis circum eos flava. Crura lutca.
    T
    1 1 E G V A c V Brafilienfibus ,
    Avicula palTeris magnitu-
    Roftellum habet breve triangulare,
    dine, aut paulo major. ,

    latiufculum, nigrum: ocellos fapphyrinos Crura &pedes :

    cerei coloris, unguiculisfufcis, digiti difpofiti more vulgari.


    Tota avicula veftitur pennis coracinis : at in fummitate capi-
    tis maculam habetcylpeiformem fplendentis fanguinei colo-
    ris. Totum dorfum autem fere & utramque alam
    fuperius ad

    partem obtendit macula nigro-cssrulea. Cauda brevis&ni-

    TE I TE I Brafilienfibus 5 quam etiam vocant Gmrmhem'


    geta&cGuraundi. Avicula rubeculae magnitudine. Aviario
    includitur pro canora ave, fed pipit tantum ut Rubrica, Ger-^
    & nigrum. Caput,
    manis Gtmpel. Vefcitur paco mamao. Roftrum habet breve,craffmfculum,
    collum fuperius, al« totum dorfum & &
    cauda nigris veftiuntur pennis,quibus aliquid ccerulei
    admixtum, ita ut fplendeant inftar chalybis politi. Guttur coUum inferius , pedus, totus infi- ,

    nius venter & crura fuperiora funt lutea : ad exortum roftri fuperioris poft nares maculam ha-
    bet e pennis luteis. Crura & pedes fufcifunt coloris & hic eft mas. ;

    & magnitudine plane refpondet mari eodem roftro & ufdem cruri-
    Foemina proportione ,

    eft enim viridis ut Acanthis. German. Zyfchen. Alae ac caput


    bus ; fed color plurimum difFert ;
    qum-
    cum collo fuperius paulum fufcefcunt & coerulefcunt mixtim. Dekaantur hs aviculae
    queautfexconjunftim Aviarioincludi. .

    GviRAGVACVBERABA Brafilienfibus : Avis carduelis magnitudine. CollunTmterius,


    dorfum &
    ventris extremitas lutei feu aurd eft coloris;
    caput fuperius &
    collum, dorfi medietas anterior, alas &
    cauda dilute viridis. In alarum extrcmo fufcae pennae

    mixtae funt. Sub gutture ad oculos ufque maculam ha-


    bet magnam, nigram. Roftellum habet rea:um,atutum,
    flavum fuperna parte paulum nigricans. Crura
    ,
    pedes &
    fufcicoloris.
    GviRACOEREBA Brafilicnfibus , Avis Fringillae

    magnitudine. Roftellum habet nigrum , tres quartas

    partes digiti longum , acutum & paululum deorfum fle- 1


    mitellam thalaflinis penms;
    xum- oculos nigros,linguam multipliciter fiflam:in capite fuperius
    reliquumcaput, guttur & totum collum inferius peftus & totus infimus venter cum dorfi ,
    ,

    medietate pofteriori coeruleis veftiuntur pennis, laaefcentibus ,


    a peftore per initia alarum &
    tranfit tranfverfim per exortum ala-
    ad dorfum , ubi incipit coeruleus color, linea lata coerulea
    nigris fubtikbus
    rum totum autem collum fuperius cum medietate dorfi anteriore profunde
    •

    eft & nigra. Alae magnx quae ad


    holofericis veftitur plumis. Cauda fefquidigitum longa ,

    Flavedo autem illa tegitur nec videri poteft quando con- avis
    medietates laterales flavefcunt.
    fidet, quando vero volat alx ex nigro & flavo eleganter ftriatae videntur interius alas ferme to-
    talitcr flav^ funt. Crura fuperiora pennis
    nigricant, coerulea quodammodo funt inferiora & ,

    pedibus nigri. Habent autem pedes


    &
    nuda cinnabrii coloris una cum pedibus , unguiculi in

    digitosquatuorvulgarimododifpofitos.
    GviRAi^EREA Brafilienfibus; Avis Alaudx magnitudine. Roftrum habet breve,crafliuf-
    culum, nigricans. Caput fuperius collum, totum dorfum &
    infimus venter, pennas habent &
    obfcure flavi coloris, ut cera citrina caput inferius ,
    guttur coUum inferius cum peftorc ni-
    : &
    gras-, quales &
    paucs in ventre flavis funt intermixtae. Cauda duos digitos longa praeterit &
    Conftat autem cauda & al^ pennis fufcis & nigricantibus, quarum quselibet cum latera-
    alas :

    extremitate thalaflina, ita ut fufcie alae thalaflino yideantur ftriatae. Cauda itidem. Crura fu-
    li

    periora etiam cerei coloris ; inferiora cum pedibus obfcurc cinerei •, digiti quatuor modo vul-
    gari, unguibus nigricantibus. n l u •

    Tapacani ANlsmz^mvid^mt BemtereoiXA Schanepuc^. Roftrumhabetni-


    Brafilienfibus ,
    mgra.
    grum, oblongum,acuminatum & paulum deorfum incurvatum; oculos aureos,pupilla
    Caput veftitur pennis nigricantibus , coUum fuperius dorfum , alas ex umbra &
    nigro mixtis. ,

    Caudafuperiusnigricans, inferius albo maculata eft Pedus & totus infimus venter ac crura :.

    Crura
    fuperioraexalbo&flavomixta, ac lineis feu ftriis tranfverfis nigricantibus intertexta.
    acutis & nigris
    fufca. Digiti in pedibus quatuor vulgari modo, unguibus
    magnitudine Turdela:. Caput habetrotiin-
    C A B V R E Brafiiienfibus Notofpecies avis •, :
    HisTOR. AviVM L I fi. V. iij
    dum, roilriim brcvc, adancum, flavcfcens, duo foramina narium oculos pulchros , magnos,
    5

    rotundos, flavos, pupiUa nigra & ad latera roftri mulros habet pilos, longiukulos,
    :
    fub ocuJis
    fufco^. Crura brcvia, totaHtcr pcnnis veftita flava uti & pedes in
    ,
    autem quatuor digitos
    , : iis
    more vulgari, unguibusfcmilunanbus, acutis ,nigris caudamlatam,
    propecujusexortum
    :

    2lx dcfinunt. In toto capite, dorfo, alis, ca^da , coloris eft umbrce dilute ac in
    capite collo : &
    minimis, in alis majoribus maculis albis variegatur. Cauda vero.albo eft undata.
    Pcftus & in-
    finiusventeralbicant & maculis umbrae dilutae variegantur. Facile manfuefcit Collum ita
    circumagcrc potcft ,
    utroftriacies exaaedorfimedietatemoftcndat.
    Luditcum hominibus
    inftar & &
    Cnmx varios mimos facit adipeau fuo, crepitus roftello praeterea pennas
    ad latera
    capiris erigere poteft ut cornicula fcu auriculas repriefentent. Viditat carne
    cruda.
    A
    N D I R .\ A c A Brafilienfibus, Vefpertilio cornutus. Multi hic reperiuntur in Palmis
    nu-
    cifcris degentcs ; panlo majorcs noftratibus, prjepingues, cinerei
    coloris, mollibus loncrio- &
    ribus pilis, auribus latis in fingulis pedibus habent quinque digitos , acutis
    :
    unguibus armams.
    Dentes candidi, & fupra nafum corpufculum, ejufdem cum auribus longitudinis fatis
    grande ,

    ex matcria qualis illius ridus, flexilc feu mobile. Alarum longitudo ^quat
    femipedem Rhyn-
    landicum.
    A
    N N o T A T I o. Vide Car. Clufium , Exoticor. lib. v. cap. i Ejufdem autem generis cum .

    hoc noftro funt de quibus fcribit Oviedus, in infula D. Joannis valde pingucs reperiri quibus
    ,
    aqucEferventiimmerfis&excoriatis incoljE vefcantur^ nampafleribusnonminus
    alboseffc,
    nec minus, ut aflTerunt, boni faporis.

    C A p. XIII.

    zPidacucagua, Cokmha; feheUris f^ecies. <tAnas Jiheflm. Vruhittma.


    ^
    Marecautraque. l^iieguacu paroara. Tangara utraque ^

    "XX AcvcAGVA Brafilienfibus Gallinae filveftris fpecies magnitudine


    xrA vel etiam major. Roftrum habet nigrum plus fefquidigito longum Gallinie noftratis
    : ,

    , , antef ius paulo in-


    curvum ut perdicis :in roftri medietate duo
    narium foramina ampla 5 oculos nigros,
    poft eos aliquanto fpacio aures more^Gal-
    linarum corpus craftum , Ala: cum eo
    :
    de-
    finunt , nullam enim habet caudam.
    Crura
    infcriora nuda, duos femis digitos longa- &
    in pedibus treshabet digitos
    antrorfuver-
    fos,crafliufculos,unguibus brevibus, obtu-
    fis. Calcaneus rotundus utin Struthione,
    &paulum fupraillumbreviufculus digitus
    verfus interiora, unguc obtufo. Totum ca-
    put&Gollum punaulatumeft obfcurefla-
    vo & nigro,fub gutturc albicat. Pedus^ven-
    ter & dorfum obfcure cinerei funt coloris.
    Alae umbrs coloris pertotum undata; ni-
    gro, priEterremigespennas, quiEtotaliter
    ^ nigrae. Crura fupcriora pennis
    ^ . .
    ,
    veftita uti
    venter, mteriora caerulefcunt cum pedibus, ungues gryfei.
    Carnofa admodum eft avis tan &
    tuni carms habet quantum du^ GalliniE domefticae vix habeant;
    eftque bonifaporis Sub cute
    crafla
    & pingui cuticulam habet aliam qua caro tegitur. Viditat variis fr udibus qui ex arbori
    bus filveftribus decidunt. In ventriculo illius inveni fabas filveftres,femina Araticu
    Humi cur
    '''^^" fcandendum. Ova ponit Gallinaceis paulo majora,
    coloris cx-
    mko^ vir^dis^^
    CoLVMBR Silveftris fpecies ex infula S. Thom^ allata, noftratum magnitudine & figura
    fedroftrofuperius adunco &
    coloris in medietate anteriori torac^rul^i,
    cumalbo &pauco
    tlavomixti, mpofterioremedietatetotafanguinei:
    ocuU nigri circulo Cieruleo pennistem- •

    tur pcr totam viridibus ut Pfittacus remiges


    alarum ex viridi fufcefcunt; ut extremitas
    diE:lubano flavashabetpennas. Crura&pedcs eleganter
    :
    cau- &
    croceicoloris, unguesautemfufci
    ANA Silveftns magnitudine anferis , Roftrum habet
    s
    , nigrum , crura fufca uti
    1 ota mgra eft,exceptis principiis alarum,qua; alba nigredini tamen
    pedes &
    ; illi viridis color tranfplen-
    det. m capite gerit nigris plumis conftantem & maflam carnofam corrugatam,ru-
    l_>riitam
    ,

    Diam iupra roftri fupenoris exortum. Cutem quoque


    habetrubram cixcum oculos. Caro bo-
    I^d 3 na&
    ; )

    GeorgIMarcgravI
    Piguntur plerumqueinaltis arboribus ; confidentes ham poft lotionem inaqua
    na & copiofa.
    fri!Tidaaltasfubeuntarbores,captandiaeris&Soliscaura. , auhaec
    •,.

    (fed dubito adhuc de hoc nomine nam nobihor eft


    R V B I T I N G A Brafilienribus ;
    V ,

    avis quamUrubitinga) avis a-

    qailx fimilis, anferis femeftris


    magnitudine. Roftrum habct
    craflLim,aduncum,nigrum5 &
    circa narescutem flavefcen-
    tem oculos magnos , fplen-
    :

    dide aquiiinos Caput grof-


    :

    fum crura & pedes luteos ;in


    •,

    pedibus quatuor digitosvul-


    garimodo difpofitos , ungui-
    bus lunatis,longis,nigris Alas :

    amplas :.caudam latam. Tota


    veftiturplumis fufcis nigri- &
    cantibusj peralas autemun-
    datim quafi cinereus mifcetur.
    Cauda novem digitos longa,
    ad fex alba , in extremitate ad
    tresnigricans, inextremitate
    f imen rurfusminimum eft albi. Egregiae ftaturse eft avis r r .
    a .

    Roftmmhabctanatmumfufcum, ad
    T/r cA i demanatisniveftSsfpecies,fedparva.
    fupetius eft leponni sryfei colotts, late-
    cuius exortum in uttoque latere mac^la rubra. Caput
    Scinfimus venter '^.""»1?^." orem ob-
    ^aca(^ti°&b oculistolalba, totampeaus "f
    fcure smulatur, variegati prsterea
    punauUs nigris. Crura & pedes nigri. Cauda gryfea. Ate
    funt m uno latere p«ot.s
    eWant" n exottu ex|ryfeo fubfufcefcentis coloris, remiges autem eife fokt, >n me-
    dilute btunefcentis , qualis iu pedibus
    colotis mta autem medietas extrema
    qualism anatumcolhs. Caro
    dioautem colorisviridistranfplendentis, cumfimbtianigra,

    ^'ullTc A alia fpecies ejufdem cum antecedente magnitudinis & figuts. Roilrum habet
    collum fuperius , totum dorfumumbra= color,s cum&-
    ,

    nismmfplenden : fommitas ^apitis.


    Oculinigri&antequemlibctmaculaparvarotunda, plumis
    fcomixri Sub-uttutealbicat.
    ixa™boLe£ntSu Totumpeatts&i^
    Caurni' quibus viride tranfplendet Scmed,^ penn^alarum
    Alarumpennx fufca: :

    xa a
    eLSkate & ca:tuleo in fufco ttanfplendent,
    hic &
    undam nigram habent , ex«emttas
    a~aCm
    pSrappf
    totaeftalba. Crura
    ehcnfa manus
    pedes infigniter rubrifeuminiati

    linteamina tingit colore miniato fangumeo.


    &
    &
    colotjs. Aflataayt
    Bomfapons habent

    carnem, fed paulum amaricantem.


    TiiegvacvparoarA Brafiiienfibus

    Avis Alaudae magnitudine.Roftru habetbre-


    ve, craflum,fuperius fufcum,inferius albicans.
    Caput fuperius , latera ejus guttur ac col- &
    lum pennas flavas , fanguinei
    inferius habent
    coloris pennis pundulatas (& hxc foemina
    quidem,mas enim hxc tota habetfanguinea.)
    CoUum fuperius & totum dorfum cinereas,
    umbra aliquatenus mixtas : Alas fufcas oris al-
    befcentibus prjeditas , ut & cauda fed alx te-

    guntur cinereis, dorfum maximam partem ex-


    ceptis extremitatibus. Latera colU pedus ,
    &
    totus venter &
    crura fupcrius albis teguntur
    pennis. Cr ura inferiora &
    pedes fufci funt co-
    loris; quatuor digiti more vulgari pofiti. O-
    cellos habet nigros.
    TAN G ArA Brafilienfibus (reperiuntur ejus aliquot fpecies colore variantes.
    ;
    nigrum.-
    Pn>^^ elegans , magnitudine Fringillx. Roftrumhabetreaum, crafliufculum
    ,

    exortum fuperne maculam e


    oculosnigros crura& pedes ex cinereo fiifcos: fupra roftri
    :
    veltiun-
    pennis nigris. Totum caput & collum fplendentibus viridibus
    feuthalaflinispcnnis
    pennje dorfumautem fub aUs uique aa
    tur. Initiumdorfl inftarcoUaris ambiuntnigerrimx
    :
    H I s T o R. A
    V I V M L 1 B. V. 215
    cxoitum caudae vcftitur plumis luteis. Totus infimus venter egrcgie
    c^rukrdt. nigr^ funt
    & earum extremitates laterales coerule3e,ita ut totalite^r coeru-
    kx appareant complicatae & fola extremitas nigra videatur.
    Initmm alarum exterius etiam thalaffinispennisnitet, &cui'
    quealxfuperius in dorfo feuinextremitate
    fuperiori'laterali
    flavsE penns funt mixtae.
    Caudam habet latam , fefquidigitum
    circiter longam, nigram pennis, fcd quarum extremitates latc^
    ralcs coeruleaEfunt: extremitascaudxeftnigra.
    Includitur ca^
    yeae & clamat^?> , , feu utRubrica
    Germanis GywpeL Ve*
    fciturfarina&pane.
    Secundapcies : figura &
    magnitudine pafteris noftratis .
    Ro.
    ftellum habet ex flavo fufcum, latiufculum,in
    extrem.itate acu-
    tum ,
    cujus inferior pars multo brevior fuperiore •
    ocellos ni-
    gros Totum caput, egi-egie miniatis tegitur pennis, tomm reliquum corpus
    ,

    cum alis & cauda


    Iplendide nigris. Crura fuperiora albis pennis & in latere exteriori maculam oblongam minia-
    tamhabent,quafifanguinemaculata. Crurainferiora&pedes cinerei
    funt in pedibus disiti
    quatuormore vulgari. Caudabrevisdigitumlonga,
    &al^propeilliusexortumdefmunt.

    Cap. XIV.
    (tlnhima. Titanguaguacu. Atingacu camucu, guira acangatara. •

    A Nhima Brafilienfibus: Avisaquatica ex


    haud magnum, Galimaceo fimile &roftro nigro
    rapacium genere
    :
    , major Cigno. Caputhabet
    qiJus fuperior pars paulo longior infe^
    riori & in extrcmitate deorfum
    incurvatum:oculos pulchros au-
    reos, pupilla nigra & exterius ni-
    gro circulo. In capite prope ex-
    orturoftri cornu gerit eredum^
    extremitate fua antrorfum verfus
    incurvatum paulo plus quam
    ,

    duos digitos longum , craflTitiei


    chord^ majoris in viola majore,
    rotundum 'quafi tornatum eflet,
    coloris albicantis feu oflei cir- :

    cu cornu plumellae fubtilesbre-


    veserigunturalbse&nigrjE. Col-
    luhabet plus feptem digitislon-
    gum, rehquum corpus ad caud^e
    exortum ferefefquipedem: Alas
    ampliflfimas, utpote quarum plu-
    marum longitudo fefquipedem
    fuperet. In cujufque alae antica
    parte duo cornua reda triangu-
    jata ex ipfo ofle als enata
    obti-
    net, craflTaminimidigitiapicem
    & conic^ triangulatje figurae. Eft
    1 o
    autem quodque anteriorum du
    gitumlongum, pofteriora paulo breviora coloris fufci. Caudam habet decem
    dicritoslon
    gam, mftar anferinas latam. Crurafuperiora quatuor digitos
    longa & quoad mcdieta^tem infe"
    riorem penms nuda mferiora quinque digitos longa
    : fere duos crafla. In quolibet
    ;
    Dede nna •

    tuor^igitos obtinet more Gallinarum difpofitos


    , quorum medius trium anteriorum
    quatuor
    & femis digitos longus,reliqui duo tres & femis pofterior autem fere duos quilibet unc^uem
    :
    :

    habet comiculatum nigrum, digitum longum


    & in pofterioribus digitis paulo longiorem C^
    teftifca&fquamofateguntur &digiti &
    cruranuda. Capitisvertexplumulis varieaatus
    eft al
    bis &
    nigns adlatera in gutture
    :, &
    colli medietate fuperiori nigricat
    , inferior medietas coUi

    &peausvarieganturalbis,cinereis&nigrispennis.Venterinfenoralbasintotumh^^^^^^^^
    nas,adaterafubalis&indorfofuntnigr.,fedquibusaI^
    '''^' ^P^^P" flavefcentibus pennis
    vSe4?!>^fl,?rT
    variegatjefunt. '^'?f '^'r^^',
    Tcrnbilemclamoremedit^7H.;j/^^, vociferando. Numquamfolainveni-
    tur,
    : :

    GeorgI MarcgravI
    femper par mas incedunt & una mortua altera a fepukura numquam
    & foemina jundim
    tur
    remedium eft contra venenum fi m vmo per noaem m-
    difcedit Cornu quod in capite gerit
    uteri & in difficili partu. Hjecquamde-
    fundatur. Idemremediumeft contra fuffocationem
    Nidumfuum faciteluto adcaudices arborum
    fcnpfifoeminaeft: masduplae magnitudinis.
    fuperterram,figurafurni. .

    jEquatftumum.Ko-
    G.VA G VAc V Brafilienfibus,gm?^/^Lufitanis,magnitadme
    PiT AN
    ftrum habet cralfum, latum, pyramidale,paulo plus digi-
    to longum , exterius acuminatum caput compreflum
    ac latiufculum ; collum breye quod fedens contrahit
    corpus fere duos &
    femis digitos longum caudam la- :

    tittfculam tres digitos longam , crura


    ,
    pedes fufcos & •,

    quatuor digitos more vulgari. Caput , collum fuperius,


    totumdorfum, alje &cauda coloris funtefufco nigri-
    cantis, pauxilloviridiadmixto. Collum inferius, pedus
    &infimusventer habent flavaspennas: fuperius autem
    juxta caput coroUam (quafi monachicam) albi
    coloris.

    Sub gutture ad exortum roftri albicat. Clamat alta voce


    Belgiedicunt <a?tetjen-bup?. ^
    ,
    ex parte iu- ,

    Quaedam harum avium in fummitate capitis maculam habent flavam qujedam ,

    team, vocaturaBrafilienfibusCuiriri,aliasperomniaPitanguaguacufimilis. , ,
    habet latis
    Atingacvcamvcv Brafilienfibus, Avis Turdeiae fere magnitudine.Caput

    grofl^um, coUum mediocriter longum; corpus tres digitos longum


    Roftrum paululum adun- :

    cu, coloris ex viridi & fla-


    vomixti : oculos fangui-
    neos, pupilla nigra. Crura
    cinerea mediocris longi-
    tudinis,fuperiuspennis ve-
    ftita : in pedibus digitos
    quatuor , vulgari modo
    caudam longiftimam ni-

    miru novem digitos lon-


    gam ,dece circiterpennis
    conftantem,quarum quae-
    dam inferiores funt brevi-
    ores fuperioribus. Totum j
    caput, collum,dorfum,al2E & cauda pennas habent brunnas feu fuligineas ,
    quae m cauda
    •
    paulo i

    faturatiores funt reliquis •, cxtremitascujuflibet pennae caudxfemidigitumlonga, albaeft&


    interalbum&ruffumnigroumbrata: guttur pedus
    ,
    &
    infimus venterac fuperioracruraci-
    ncreis pennis veftiuntur. In capite longiufculas habet
    pennas,quas inftar duorum cornuum po-
    teft furrigere. Elegans avis ob longitudinem caudae.
    Brafilicnfibus. Avis Vicx vari^ magnitudint. Roftrum
    habet
    GviRAACANGATARA
    digitum longum , cujus fuperior pars
    paulum adunca, totum autem obfcu
    re flavefcit: oculos cryftallinos, cir-
    culo fufco : coUum duos digitos lon-
    gum, corpustres. Caudalongilfima,
    nimirum o£to digitos, conftans odo
    pennis redis. Crura fuperiora pennis
    vcftita &
    fefquidigitum longa , ut &
    inferiora in pedibus digiti quatuor,
    :

    more pfittacorum , & quidem verfus


    interiora funt duo breviores , verfus
    exteriora duo longiores in quolibet pede. Totum caput pennis veftitur quae in m.edio fecun-
    dumlongitudinem (proxime fcapum)fufca£, in lateribus flavefcentes utcrifta. Collum& ,

    alx e contrario pennas habent in medio flavefcentes & ad latera fufcas extremitas alarum fe-
    , 5

    re plane fufcefcit. Totus venter dorfum (exceptis alis) crura fuperiora & exortus
    ,
    alarum, ad
    flavefcentibus reli-
    trium&femis digitorum longitudinem pennis conftant ex albo pallide ,

    quum caud^ fufcefcit extremitas autem albas oras habet. Crura inferiora & pedes
    ,
    thalaftini
    clamo-
    funt coloris. In capite longiores pennje in criftam eriguntur. Ingentem in filvis excitat
    rem. ^ P.
    C A
    HlSTOR. AviVM LlB. V. 217
    C A P. XV.
    Matuitul. Jracari. Tucana, Anhinga. Ipecatiapoa, T^ullm
    gallinaceiis monjlrojm , Innominatcetres.

    M A T V I T V I Brafilienfibus , avis fturni magnitudine. Brevi coUo peaore forti , cruri--


    busbrcvibus, caudaduos&femis digitoslonga. Roftrum iiabetreaum, forte, cujus
    fuperiorpars paulum prominet acumi-
    ,

    neinclinato, cinnabrii coloris. Totum


    caput collum fuperius dorfum alie
    , , , &
    cauda conftat pennis fufcis pallide fla-
    vo maculatis apparentibus partim pun-
    •,

    duiatis ut in Nifo.Sub gutture flavas


    habetpennas. Pedns&venter albisve-
    ftiimtur,quae fufco funtpundulatje. Cru-
    ra obfcure cinerefcunt.
    ARAcAR I .Brafilienfibus f avis ma-
    gnitudinepicaemartiae. Roftrum liabet
    quatuor digitos longum , fefqui latura
    feu altum , tres &
    femis crafllim, ubi craf-
    fiflTimum , paulum deorfum incurvatum , inftar gladii Turcici &
    in cxtremitate acutum inftar
    pfittacini 5
    eftque fuperior pars pauio longior inferiori. Roftrum fuperius & inferius plus me-
    diam partem ab extremitate nu-
    merando ferratum dentibus: fu-
    perior pars roftri major inferio-
    rej eft autem' roftrum canura,
    leviflTimum , levius fpongia, fu-
    perius albu^Ti , linea in fummi-
    tate crafla nigra fecundum lon-
    gitudinem diftindum inferior :

    tota eft nigraj totum inferitur in


    caput triangulatim, & ubi infer-
    tio eft linea triangulatim alba
    circumfcriptum. Linguam ha-
    bet quatuor dfgitos longam , le-
    viflTimam , afpeftu plane pen-
    nam referentem, aut etiam plu-
    mataeft&nigrai^fi pennamha-
    berelingua dici poflfitj Caput
    nonitamagnumhabet, latum, comprefliim: oculosmagnos pupillanigra, circuloflavo, ,

    reliquas extremitates nigras.Collumhaud longiuspfittacino. Corpus acofliexortu ad cau-


    dam ufque quinquc circiter digitos longum: Cauda inftar picas latiufcula & fex digitos vel pau-
    lo plus longa. Crura &
    pedes nigricantes ex viridi , Pfittacorum fimiles duos digitos habent ,

    anterius, quorum unus longior altero, duos retro itidem inaequalis longitudinis
    ; un<^ues
    ,

    incurvati , fufci feu nigri. Crurum fuperiorum longitudo duorum digitorum


    , inferiorura
    fefqui. Totum caput &
    coUum ufque ad initiumpedoris nigras habet plumas, ubi definunt &
    circulariterfiniuntur: Pedus vero&infimus venter totus eleganter flavis veftiunturpennis'
    cum pavonino mixtis: per pedus autem tranfverfim linea digitum lata fanouinei coloris
    dudaeftabunolatere ufqueadalterum. Totumdorfum, ak: cauda crura^^fuperiora vc- &
    ftiuntur pcnnis ex nigro viridicantibus , utiin noftratibus picis coloreflTe
    folet extremitas :

    dorfianteinitiumcaudaeetiamfanguineicoloris, plus unounperiali in circumferentia.


    Ate
    definuntadexortum caudae & interius e cinereo funt fubfufci coloris. Roftrum
    interiuseft
    nigrum. Avis hjec quafi fuum nomen profert , clamando acuto fono fed non
    admodum clan-
    gofb K^racari.
    TvcK^K^iYcToucan Brafilienfibus avispicae aut palumbi magnitudine. Ingluvicm ha-.
    :

    betfubpeaorc,trcsautquatuordigitos tranfverfoslatam crocei coIoris& miniatisplumis


    ,

    circumorasdiftinfta: pedus flavum , rehquum corpus nigrum. Roftrum


    habetingcns &non-
    numquam palmum longum exterius flavum , interius Ixterubens. Cicuratur ita ut fubte-
    ,

    do pullos fuos excludat. Mirum autem videri poflfit


    ;
    quomodo tantilla avis tam grande ro-
    ftrum fcrat , fed leviflfimum eft & valde tenerum.
    Ec Anno-
    1»

    2is ^ GeorgIMarcgb.avI
    Annotatio. Haac avem defcripfi ex Auaore Lufitano Americse defcript. lib. xv". •

    cap. 7. Vnde hxc Aud-or nofter haufit pene ad verbum fed prxtemiifit pennarum colorera-, ;

    eft enimflavo pedore, reiiquo corpore penenigro: quanquam iiabui piure§ illius exuvias,
    inquibusegregie miniatge plumulae intermixtse erant. Habeo & roftruniavis itidem leviffi-
    mum & magnae molis quod fuperiori parte eminens cornu habet e fuperiori parie roftri ena-
    ,

    tum, & cavum, coloris incarnati, uti & roftrum: non poflTum autem aifirmare utrum e
    Brafilia an vero India Orientis fit allatum & noftri qui in Brafiiia vixerunt non meminerunt fe
    :

    ibidemvidiftc Tucana autem ibidem frequentiflima eft pra^fertim verfus meridiem & Flu^
    : ,

    men delenetro.
    ANH I NGA Brafilienfibus Tupinamb. Mergi
    aquatici fpecies elegans corpus excepto ;

    collo anatis domefticje Europese


    ,
    habet raagnitudine ^ roftrum redum , haud craflum , acu-
    * tiflimum , tres digitos longum , &
    per roftri medietatem anteriorem tam fuperius quam infe-
    rius duplicem ordinem acutiflimorum hamulorum retro verforum caputparvum , longiuf- :

    culum , ferpentini xmuium paulo plus fefquidigiio longum Ocellos nigros , circulo aureo:
    , :

    collum tenue teres , pedem longum , corpus autem tantum feptem digitos crura brevia,
    , :

    fuperioraduosdigitoslonga, pennata, inferiora vix fefquidigitum 5 quatuor digitos , tresan-


    terius verfus, membranis jundos
    more anatum aut corvi aquatici,
    quartus digitus brevior adlatusin-
    ferius extenditur,itidem membrana
    reUquis connexus ; unguibus luna-
    omnes acutifllmis Caudam la-
    tis :

    tam decem digitos longam duo-


    , ,

    decimpennis conftantem; alaecir-


    ca medietatem caudas dcfinunt.-
    Roftrum gryfeiim eft & poft
    exortum paulum flavefcit. Caput
    totum collum plumulis fubtilif-
    fimis tegitur ad tadum holofe-
    ricum referentibus coloris in capite & coUo foperius exgryfeo fubflavefcentis : fub gutture
    & in colio inferius gryfei coloris , ut pelles illae {yerhfelle vocant) ex quibus mitrse fiunt mulie-
    brcs , & ad ta6tum & adfpedum illius peUis pilos refert. Totum pedus & infimus venter &
    crurafuperioraplumismollibus veftiuntur coloris argentei initiumdorfi pennis fufcis, fed :

    quarum quaelibet infui medio maculam halfet oblongam ex albo paliide flavam, itautpun-^
    (ftulatim appareat": reliquum dorfi nigras habetpennas. Alasobtinetlongas, quaruminitium
    totumejufmodibrevibuspennistegiturutiinitiumdorfi fequitur ordo mediampartem , id ,

    eft uno latere canarum , altero nigrarum remiges autem nigrae funt. Caudanigrisfplenden-
    , :

    tibuspennisconftat, quarum extremitas gryfea. Crura pedes ex obfcure flavefcentegryfei &


    funtcoloris. Solertiffimain capiendis pifcibus nam more ferpentum contrado priuscollo :

    ejaculatur roftrum in']^ifces, ac unguibus eos prehendit. Carnem iUius comedi, fed liaud
    multo melior eft quam caro Lari.
    Ipecati Apoa Brafilienfibus : Pata.
    Lufitanis , id eft , Anfer , nobis Anas filveftris,

    ma2;nitudine anferis odo vel novem men-


    fium,figurapIaneutnoftrate3anates. Venter
    & interior pars cauda: collum totum cum ca- ,

    pite pennas habet albas , dorfum ufque ad col-

    &
    lum , alae fummitas capitis nigras , cui viri-
    ditasmixtautinnoftrarumanatum collis. In
    coUo & ventre albis pennis nigrae paflim funt
    infparfae. quod fit
    Inhisdiffertanoftratibus ,

    primo major fecundo roftrum anatum qui-


    :

    ,
    dem, fednigrum & in extremitate aduncum.
    Tertiofuper roftrum criftam gerit carneam,
    craflarn , latam &
    rotundam fere , nigram , al-
    bis maculis infignitam. Criftae altitudo ca-
    deni; inter criftam& roftrum (in fummitate
    nimirumroftrijforamen tranfverfum magni-
    tudine pifi eft ab utroque latere confpicuum,
    ,

    quodnariumvicefungitur. Quarto pedum crurum colornon ruber fede cinereo fufcus. &
    Carnem
    H I s T o R.
    219 AV I V M L I B. V.
    Carncm multam & bonamhabet nam raepiffime comedi. Reperitur paffim ad fluvios.
    ,

    Aliumhabuiperomnia fimilempriori excepto quod longiores illx pennze in ahs infigni ,

    brunno fplendebant colore. Puto marem hunc cflTe alteram foeminam. ,

    Annotatio. Gerncrus pene fimilem dediticonem fub nomine Anatis Indicae cujus pi-
    <^^:uramfeaCardano accepiffe memorat. Sedcolor pennarum nonnihil difrert ab Auftoris
    noftri defcriptionc.
    PvLLV s gallinaceiismonftrofus, magnitudine puUirecensexclufi. Caput habebat ana-
    ticum , fuperius tamen magis in acumen definens 5 roftrum anaticum latum, cujus fuperior ex-
    tremitasdeorfum inflexa ocellos parvos col- :
    ,

    lum brevc alas parvulas juxta priora crura po-


    :

    fitas quatuor crura gallinacea carebat pedo-


    : :

    re quippe eo loco
    , quo peftus efle debebat duo
    crura habens , quodhbct fuperius tres quadran-
    tes digiti longum, inferius quadrantem; &in
    finguiis quatuor digitos gallinaceos. Pofterio-
    ra duo crura ejufdem figuras longitudinis &
    cum anterioribus mire pofita erant , finiftrum
    quidem more naturali dextrum vero in exortu ,

    fuo finiftro erac adnatum 5c quafi furfum ver-


    gebat,eo modo quafi duo finiftra crura fuiflTent,
    & unum dextrum ioco finiftri in exortu fuif
    fetadglutinatum atque ideo urypigio carebat,
    :

    quia nuUum intervallum inter crura hsc pofte-


    riora &
    caudse loco ipfi finiftro cruri exterius
    ,

    longiufculi pili canefcentes erantadnati. Pedes


    habebat gallinaceos & digitos eodem modo
    difpofitos fcd quilibet pes totus inverfo ordine pofitus erat
    : , ita ut inferior pars eflet fuperior
    & fuperior inferior unguiculique etiam furfum non deorfum vergebant. Totum caput,
    ,

    &
    collum , venter alae , dorfum fuperiora crura non veftiebantur pennis , fed pilis nigris femi-
    ,

    digitum longis qui fub ventre &


    gutture paululum canefcebant. Infumma plane monftro-
    ,

    fus pulius. Crura inferiora &


    pedes fufci coloris, uti roftrum, vitalia vifcera habebat gallina- &
    nacea, fedinordinatedilpofita. Cormagnum. Vivebat cum excluderetur.
    Kv\% (cui AH6iornomennon aAfcrtffit) magnitudine Alaudae, figura Matuituy. Roftellum
    habetreaum, nigrum; oculos nigros crura communia fufca caudam latiufculam , ; : & alis
    longiorem. Totumcaputfuperius , coUumfuperius dorfum, al«&cauda,rufefcentisfunt ,

    coloris, exrubro, umbra &


    albo mixti. Guttur, collum inferius& infimus vcnter albi funt
    coloris. Per oculum utrumque a roftro tranfverfim maculam habet oblongam fufcam. Cla-
    mat Gip , Gip , ut junior gallo-pavus fere.
    Avis (cujusnomenAucJornonprodfjJ magnitudine Patje &ejufdcm figur^. Roftronigro, ,

    craflTmfculo; capite nigro , pedore &ventrecano; dorfo, alis&cauda fufcefcentibus cru- :

    ribus fufcis Clamat Zip , Z^p ut pafler.


    : ,

    Avis (quamJuBornon nominat , fed tantum admonet ejfe Jpeciem Curiicm, dequacap.j^.)
    magnitudine Picae fere. Roftrum habet breve , crafliufculum paulum deorfum incurva- ,

    tum, gryfeumfeucinereum: oculos nigros circulo croceo caput, collum, dorfumfupe- , ;

    rius& cauda fuperius coloris nigri cum viridi caeruleo perfpiendente ut in chalybe polito: ,

    Als fufcas-, totumpeaus&infimus venter egregii coloris miniati: cauda inferius albas ha-
    bet pennas , tranfverfim nigro ordine undatas. Crura brevia, fufca funt digitis quatuor morc
    ;
    Pfittacorum di(pofitis.
    Supra defcripjit AuBor Manucodiatam quam Regem appelLit,dedit alterim defcriptionem,quam &
    ibiinconfuho omijfam hic fuhjiciendam putavi , Iconem tamen omitto quia pafim obvia eH apud Au-
    £1ores qui de avibusfcrtpferunt ^
    imprtmis Aldrovandum qm dtligentifime de illa commentatus ejl.
    Manvcodiata magnitudine hirundinem ferefuperabat. Caput ha-
    feu avis Paradifi ,

    betparvum , fuperius paulum comprefllun, duas trientes digitilongum ,


    in craflTitie feu ambitu
    vix duos digitos continens: oculos plane exiguos grani miliifeu Sinapis magnitudine: Roftrum
    fatis robuftum fupra digitum longum redum (nonnihil tamen fuperius
    , verfus exortum exal-
    ,

    tatur) acutum , colorisexcaeruleo&viridimixti, cummaculaoblonga, alba


    verfusacumen
    inparteroftrifuperioris: &nares patentes. Collum pauloplus duabus tertiis digitilongura,
    aequahs cum capite craflfitudinis , reaum eft. Corporis a fine colli ufque ad exortum cauds
    longltudovixquatuordigitorum, craflTitiesferetrium: nammultis pennis tegitur, quashic
    feparo. Alarun:ilongitudoquinquedigitorum. Superiusin capitead exortum roftri brevi-

    Ee 2 bus
    220 GeorgI MarcgravI
    bns pennulis nigerrimisfericeum ftamen feu holofericum plane referentibus eft ornatum •
    eo-
    dcm etiam modo prope exortum roftri inferioris , fed latius quam fuperna parte. In toto gut-
    ture & colio inferius & ad genas ufque ad oculos itidem holofericis pennulis ad tadum paulo
    durioribus, quam funt illie nigerrimae veftitur
    elegantiftimi exviridi aurei coloris, utinpa-
    ,

    vonum &
    anatumcolio efte folent. Pertotumautem caput fuperius ufque ad elegantem il-
    lum fericeum amidtum itidem ferico fed duriffimo ad tadum amicitur obfcurelutei coloris.
    ,

    Totum collum cingunt plumae haud longse , villofum fericum referentes aurei coloris Iplen- ,

    dentis e luteo. Totum dorfum tegunt plumce ex flavo aureae fplendentes , ad taftum capil-
    los referentes , multipliciter fibi invicem incumbentes qi\x inferius dilute ex albo brunni
    ,

    funt coloris. Alarum autem pennarum quaevis longior eft alia. Cauda paucis conftans plumis
    ejuftnodi brunnis paulum ultraalarum fines protenditur, eftque fupra tres& femis digitos
    longa In ipfo autem exortu alarum & quidem extra alas in quovis latere multae plumse ele-
    . ,

    gantiffimse oriuntur pennulis albis fuftentatie harumqu2edamfexdigitos,qu2edampedem,


    , •,

    longiflimje autem & medix fefquipedcm funt longae alba;. Sunt autem omnes hae plumje ele-
    ,

    gantiflimae & fubtiliflnnae & fubtilis ftrudurae. Plumarum numerus ex utroque latere pro-
    deuntium, in quolibet latere circiter ad quinquagint^ accedit , interquasfunt quadraginra,
    fingulae fefquipedem longae. Carebat carnibus , ideo de illis nihil. Errat Clufius &aliiqui
    longas illas plumas pro cauda reputant , non enim funt caudae plumx.
    Annotatio. Vide Car, Clufium in Audario ad Exotica. Vbi merito reprehendit
    aliosquiapodes crediderunt; nam &ipfe duas habeo diverfae fpeciei, &plurimas aliasvidi,
    quaeomnespedeshabebant&quidempro mole corporis fatisgrandes & robuftaadmodum
    crura.
    &
    Reperitur hic alia Ardeje fpecies ; tota alba , roftro croceo , redo, acuto oculis nigris, :

    circulo aureo ; cruribus&pedibusnigris. Roftrum habet quinque digitos longum, collum


    longiflimum, nimirumquinquedigitosfuprapedem corpus ftptem digitos longum , cau- :

    dam quinque , cum qua alae definunt. Crura fuperiora odo digitos longa & ex parte pennis
    veftita , inferiora fex digitos . Digiti pedum comm uni modo fe habent quorum medius ante- ,

    riorum quatuor digitos longus , reliqui breviores , on^nes unguibus lunatis prasditi nigris.

    Geor-
    ,

    GeorgI MarcgravI
    H STORI^ RERVM
    T V R A L VM I
    LIBERSEXTVS.
    Qui agit de Quadrupedibus , & Serpentibus.
    Capvt Primvm.

    ammalmasnitudincmcdiocrif Vulpis noftratis: Studo ci^^


    autpauliplus,
    craftltudo^ualisTorm Lbet
    ^::fZ:^:!^'
    breve duos aut ties ad fummum
    digitos longum anteriora crura
    feptem di-
    :

    gitoslongaadpedesurque3pofteriorarcx:pcdesantcriores
    & remis poftenores totidem fcrc, a
    duosaut duos
    flcxura crurum ad unaues ufque
    ;

    in fingulis pedibus habet tres auorum


    quorum
    . , in anterioribus
    duos i^mif v

    ^*'
    qualesi) ex albo fla-
    vefcentes j & deor-
    fum incurvati •, fupe-
    rius quidem arcuati,
    inferius cxcavati fcu
    carinati. Caputhabct
    parvum , tres circiter
    digitos longii & fub-
    rotundum:os turbina-
    tum , non amplum:
    dentes haud magnos,
    inftar agni, nec acu-
    tos : nafum glabrum
    elatum, nigru oculos :

    parvos,nigros,fomni-
    culofos 5 os abundat
    lis caret:caudafcfauidi»itiim pftlonrT^ -^^i^^iperfaliva auricu-
    firr^u^ r n ^ :

    liris&duosdigitolpcne on^^^^^^^^^
    Tommcorpuspro-
    ribus&cumalbed,ncmixrfuSrrrD ,f™ " uT ""^T'
    T^^ifimiUbus, fcdmomo-
    fcfca. A capirepcrcoU onVimtcZ i^^^^^^^
    '1°'« linea
    quam in rd^oLrpore. AdmaUft^'^^^^^^^^^^^
    buslentiffime rcpcndo proneditur planemcptum
    ibi h^hlM; Ti" u : in arbori-

    '''^^
    nercpoteft. Ouando Vcand"t 0^^^..;,,!^^^
    vemidmodun^rnetuit .9 j:Xr™^^ ™°.™"''<> S^l^- Pl"viam etiamie-
    feaum: &obrervavih.c:
    CorofunX m^Vlid-SSrrct^rb^^^^^^ ""''''P"-

    Per tcnuesmembranuL c^^^^--^^ ^^2!:^-^-


    ^ 5 erant;
    GeorgI MarcgravI
    habebat pilos, dentes un-
    !,lni--
    P^tusamniomincludebatur,morealiorum animalium,
    umbelicalia inftar funis erant contorta , ut
    ' in reliquis
    -nfn mniTerat perfeaus. Vafa

    ~h
    S
    bens ventriculo plane viridb materia foiiorum
    PaDmas duasinpeaorehibebat,
    eodem modo
    arborts comeftomm mveni ba^
    & foetus; mamm|e igitur ib> Cormm
    ,1 r Pi^ l„„ov Animil finedubiovivax. Inteftinisomnibus exemtisadhitcfe
    p-^-^ -7°"'!-
    ; ^b ;fi^^rc^^nt^^^^^^^^ ad quemlibct unguemunus mtenfus
    "
    tcndit,
    AiuiSurapedTscumtibiatresnervif^^^

    '^tLTxTr-vMirc':"^^^^
    ANNOTATio. viu ,^ ,,,^^„^„pratitalon<^umquamdediindefcript. Americae

    minime quadtarc, quanquam ean-


    a Theveto acceptam
    ?um duco porrrorcm figurk magis.ncnrv.s,
    ImGeftemsexp eflcrit: frquidemnoneftventretam pcndulo, &unguibus
    &?aS.m hre?tov.orem Defummata^^^^^^^
    obfervarc. Male autcmGcf-
    ttneobfavavrbre^^^ intetiit. antcquam plura pofrcm

    Araopitheci nomen indidit , nihil enim


    commune habet cum S.miis.
    ncrus ipfi

    cA p. n.

    Carigueyd. 'Tajibi.

    ^ A , , G V E Y A Brafilienfibus ,
    aliquibus I v p a x i . Ma ,
    Petiguaribus Taibi (Lerio Sari-

    brev.orfuper.ore : hn-

    S
    caDUtvulpinum habet , ore acaminato
    eftquc inferior parsor.spaulo

    lon4m?qnam amcn os aperiens morfum minitans


    vcrf?s poftcr ota attoUit: dentes
    ,
    non exfcrit , quamvis pofl-et, fcd
    inftar fclis feuvulpis, anterius
    &
    „,m.rumtamfupenusquam

    LS^arvuIos, hinc quatuor longos caninos fiP«'°- ,


    ^"^^^^^^
    jj^f^™
    mmirum fedecim molarcs duoaecim.n
    hrfvioresv hincitetum fexalios&de n molares:
    ,

    i„ inferiori man,^bula odo , mfupenon


    t"mcTos quatuor caninos, &inciforespatvulos Nareshabet patc„tes; oculo
    habet moreleporis.
    dcc"m mmduosmaiufculos Inmedio latas,vulpmas,quas
    ^^^^ Torundos nieros- aurespromolccorporisamplas , longas,
    ^etegcri ftd^^^^^^^^^
    Barbamhabetfelinampilisnigris , fubmento autemfuntbrevcs,.n
    fulc. aSadmixtum.
    Sfd ,
    i
    fupraoculosaliqui&itiderainutraquegena. Caputtresd.g.-
    Collumbre-
    ^raZauoTso^^^^^^^
    venccfupra"lWm:«Uqu more fim.x adpender. Pc-
    daDcdeSn-aquamcurvaramgeftat, nameafearborum
    rain.s

    KdSm Mi duo antcriora breviora


    auslat.u(cuium. Crura
    <^
    , nimitum quodlibet tres d.g.tos longum po-
    ,

    p.j.,a_„,.ioresauinquedi2itisinftarmanusconftanr,ungu.bus

    Sftraviu^mcS poftc^^^^^^^^^
    cruribus bre- &
    fcd qui incapite , coUo , infimo vcntre
    dW is ut nnnus Khs veftitur longis ,

    caudx inferius prope exortum


    &
    v ore prarem capkis , coUi infe ius cum fine ventris
    per oculos & medium c.,n.^c.i^^mfl^
    Sn flavf fSumlngitudinem autem capitis
    :

    Pcrtotum autem dorfum late« &


    piU admifccntur.
    nig aftria; coUofupcrius^iamnigri
    .

    partem n.gra eft, fed lcucopx.s P^/jm.xn .

    caudamaperius propcexortum maximam c"t";"'


    pilofa eft , telKiua parte nuda , "b'
    Cauda ab exortu fuo tantum ad quatuor digitos
    Sadquatuordisitosnista,quLordisitosultraalbicantc,fufcocoloreintermixto^^O^^^^^
    HlSTOR. AVIVM LlB. 223 VL
    romndacft, & reiifim attcnuatui-. Mirum autcm animal nam
    ininfimo ventre propccrura :

    poftcnora pcliis c, us dupJa eft & extcrior rima fcilTa duos &
    fcmis digitos longa , facitquc qua-
    iburfam, quamBrafiliamvocant Tambejo, pomiaurantii
    majoris capaccmfcft autcmburfa
    hxc intus pilofi continct mammas in intcriore pcllc ad ventrem
    , o£to papiliis burfa: autem :

    ardc clauditur ut non appareat , nifi duobus digitis ab invicem


    dificndatur
    H.^c burfa ipfc utcrus cll animalis , nam alium non habct
    , uti cx fcdlione illius compcri in •

    luc fcmen concipitur & catuh formantur h^c ipfa quam dcfcribo
    :
    catulos vivos , bcftia fcx
    &ommbusmembrisabfoiutos, fcdfinepilism hac burfa habebat
    quictiam hinc indeinea ,
    movcbantur quihbct catulus duos digitos erat longus in ca
    tamdiu
    bividLimqu..rercpoflunt: intereatamen interdumprogrediuntur
    :
    retinentur donec ipfi L
    foras&iLerummcrediun-
    tur. TefteslubanohaDebatanimalinteriusjaccntcs.
    Pclliscjusfacile detrahipotefttitvulDi
    iiaautleporu-ia, modo in ventrc incidatur: fo.tet
    animal inftar vulpis aut Martis:
    cft vcfciturhbentcr galhnis, quas rapit ut
    mordax
    ^ vulpes, &
    arbores fcandendo avibus infidiatur-
    vefcitur quoqucfacchan cannis- quibus fuftcntavi
    perquatuor feptimanas in cubicdo meo"
    tandcm fum cui alhgatum erat fc imphcans ex compreflionc
    tomcntorepletamfervavi. Mas foemin^ pcr omnia fimilis
    obiit mortuum fccavi pcllem :
    &
    , bcne tefticulatus , in burfa
    pen-
    ^
    dulasteftesmoreGati gerens.
    Annot AT 10, Dedihujusanimahs defcriptionem e Fr. Ximene, in
    dcfcript Ameri-
    cx hb. V. cap. I V. e
    qua huc tantum accerfo Cauda hujus animalis cft
    :
    fingulare & mii'abile re-
    medium contra ncphritidem. nam fi comminuatur & ex aqua
    haurienda dctur quantitate
    umusdragma;, aliquotvicibus jejunis, mirincemundatureteres
    expellitque calculos alia- :

    qu^i losoppilant: cxcitatvenerem, &generatlac- medctur


    colicis doloribus- prodeftDa
    rientibus&acceleratpartum , promovet menfes: &fimafticatam
    imponas pardbus quibus
    fpin^ innxx extrahit illas , foivit alvum & credo : in tota Nova Mifpania non reperiri
    medium ad tam multa utile vivit in locis calidioribus & viditat ZdZ
    ;
    carnibus & frudibus herbis
    & pane adeoque a multis animi gratia domi nutritur.
    i
    ,

    T A i-i B i Brafilienfibus , Lufitanis Cachorro do mato Belgis ttXi


    ^^OfcHratteUnima] cor-
    ,

    pore tercti & oblongo. Totius corporis cum collo longitudo


    ab occipitio ad caud^ initium
    quatuordecimdigitorum, craftltiesdecem. Caput habet vulpino
    a-mulum , oreacuto bar
    bafehna: oculos confpicuos & prominentes nigros aures
    , fubrotundas, molles, sraciles"
    :

    albas tenerasutchartamo^Iis. Crura, pedes &


    digitos ctmi unguibus
    habetutfoemellajam'
    dcfcripta, uti&caudam. Totum corpus veftitum
    eftpihs albis fplendcntibus quiinex
    re- ,

    mitatibusnigricant, &magis quidem in dorfo maximc


    , tamcn incruribus: circa anum&
    mitium cauda. pene nigricant. Os &
    aures albicant. Caudain exortu
    adquinque digitoaim
    long, tudincm pihs veftitur albis in extremitate
    nigricantibus reliqua pars majir ad
    fincm uf-,

    que cincta cft corio tenui fquamofo albicante inftar cxuviarum


    ferpeiitis. F^tet graviter caro
    tamcii ilhus comcditur. Viditat hbenter galhnis
    , ut vulpcs. Pih infcrti funt tcnui cuticute.
    qu^detrahipoteftfalvomanentecoriocraffiori. Tefticulos
    propendenteshabctut fchsmS:

    C A P. III.

    C^nicuhrum^rafilienfium^^arice f^ecks.

    A P erea Brafihenfibus, Belgis!^eJtiratteveI250f£^rmre/


    CunicLilieftfpecies. corpore
    ^oblongo circiter unum pedem craffitie feptem digitorura : facile manfuefcit. Pih
    totius
    corporis leporinis noftratibus refpondent in
    ventre autem al-
    bicant, inreliquisfuntprxdiai coloris.
    Labium qiioqueiia-
    bet fiftum &
    quatuor dentes duos fuperius , duos inferius •
    bar-
    bam quoque leporinam , & tales pilos prope oculos
    inter
    .os nimirum & aures: fed has difllmiles habet
    kporinis, bre-
    ves ,
    fubrotundas , nam minimum digitum tranfverfum ionai-
    tudinehaudexcedunt: priorailhuscrura, tres
    circiterdiaitos
    , r .. .
    ^^^"'^^'Poft^^^apaulolongiora^inprioribuspcdibusqua-
    tuorfuntdigiti, mgra cute&unguibus parvis non
    prominentibus^ in pofterioius mnr^
    ties quorummediuslongiorrehquis.
    Incedit utlcpus itaut pofteriora
    cruraad iunanrim
    CaretcaudT ci u^^^^^^^^^^
    a^uSro^^^^^^
    Carnemhabetcumculorum. eodem modo
    iTo uSui-
    Vivit ut illi , & fimm domici-
    &duplamagni.
    tudineghiis, figuraiitnoftratesj pihs&colore
    uc Lepus fcd paulo fufciore: auribus longis

    ut noftrates
    ^

    GeorgI MarcgravI
    ut noftmtes Cuniculi infronte rufefcit paulum
    : , fubgutture nonnihil albicat 8ccirculumal-
    bum habet circa coUum 5 quidam
    tamen illo carent & tantum fub gut-
    ture pedore & ventre parum albi-
    ,

    canf, nullam habet caudamj bar-


    bamut noftrates cuniculi -, oculos
    nigfos. Caro comeditur.
    Cavia Cobaya Brafilienfi-

    bus , CunicuU itidem fpecies , di-


    verficolore pelle noftratis cunicu-:

    li juni?)ris magnitudinem lequat; ca-


    pite autem eft gliribus fimillimo;
    oculos habct nigros ; aures fubro-
    tundas : os fimile ^^«^/i : crura bre- .

    viora & pedes quatuor digitis pr^ditos pili hujus funt molles :
    & pellis variegata diverfimo -

    de maculis albis nigris &


    ruffis. Manfuefcunt ita ut grun-

    niendocibum petant.
    Caro illorum edulis. Cavia autem Brafilienfibus no-
    men eft commune omnibus filveftribus if^/w do mato, ut
    Lufitani appellant.
    Annotatio. Meminit Gefnerus hujus animalis,
    & dat illius Iconem haud abfimilem huic noftrae. Cuni-
    culus, inquit, Indus antc paucos annos primum
    ,
    m
    Europam invedus e N. Orbe: nunc ubiquefrequens;
    eftenimfoecundiftimumanimal,Gumoaonosvelplu- « -^..^ .

    res uno partu edat. Magnitudine fcre cuniculi noftri, at


    minor plerumque & corpore brevioie.
    utin muribus. Caudaevefti-
    Crura ei brevia: digiti fcni anterius, quini pofterius. Dentes
    giumnullum, &c.
    magnitudme porcelh, pingui & crallo
    i,-
    • •
    « ir
    Pac A Brafilienfibus, Cuniculi etiam eftfpecies;
    corpore & circiter decem digitos longo
    , : Capite inftar Cuniculorum noftrorum craflo , au-
    ribus pihs nudis & paulum acutis. Nares habet
    amplas; os inferius brevius fuperidrl: rimam
    inftar leporisnontamenfifturani barbamfe-
    , ,

    linam feu leporinam prolixam, poftoculos &


    pone aures iterum tales pilos. .Crura priora
    paulobreviora pofterioribus: in pedibus digiti

    quatuor. Caudabreviftimaut Aguti. PiUcor-


    poris funt VmbrsE coloris breves & adtadum ,

    duri. Inlateribus autem fecundum longitudi-


    nem maculas habet cinercas in ventre albicat. ,

    Cibum oblatum pedibus non tcnet ut Aguti,


    fedinterrapofitumdevorat, inftar fuis, atque
    grunnit. Carnem habet cximiam & pinguem ita
    utnon habeat opus
    cid eundem pene modum
    vocatur iUorumvenatio. Capmritur opera
    lardoquando aflatur; unde Lufitanis Caca real
    caniculx nam ab illa loco habitationis
    demonftrato , venator ab utraque parte fodit cu- , &
    niculum adum ab utroque latere obturat
    demum in locum quo confidere autumat longum
    &
    latitans ; alias fi exeat , adum eft^ne^api po-
    cultrum infigit , ut ita transfigat animal fub terra
    teft , vehementer enim mordet poflunt tamcn ;
    & vivi
    capi.
    AG VT I , vel AcVT I Brafilienfibus j
    vulgo cor-
    magnitudi-
    rupte Cotia vocatur ; alia cuniculi fpecies ,

    ne noftratium , piiis exrulfo brunno mixtis, cum &


    pauxiUonigro. PiUautemiUius crafli utin porcisju-

    nioribus, &fplendentes; in ventre autem magisfla-


    vcfcentes. Aures habct rotundas, non ut noftrates.
    Caput tamen & barbam ut noftri. Inferior mandibula
    eibreviorfuperiori, ut infuibus: labium fuperiusfif-
    fum inftar leporis os tamcn acutius noftratibus cuni-^
    ,

    digitis , po-
    culis. Crura anteriora breviora quatuor ,

    fterioralongiorafexprjedita. Sedpedibus dircaeex-


    > & finc nilisferc
    fin^ pihj^teic.
    tenfisinceditanterius, nonrepit: ungucs habet acutos: crura glabra funt
    H I STOR. QV^A DRVFED. ET SeRPENT. LlB. VI.
    225
    Caudabreviffimaglabra. Oculos habetnigros. In ore fupcrius
    &
    Infcriusduos dcntesutLc-
    pus Grunmt ut porcelh /blcnt. Voracimmum efl: animal cibum
    .
    antcrioribus pcdibus arripit,

    ut Sciurus tenet , &


    devorat quam ociflime quod reliquum eft rccondit
    :
    frudiofe fodicndo &
    occultat. Delcaaturadmodumlamberc cutem hominis.
    Currit vclociffirac. Quumadira-
    cundiammovetur, dorfiextremi pilosin altum furrigit&pofterioribus
    cruriburfortitcr pa-
    vimcntum fcu terram puifat , morc noftratium cuniculorum.

    Cap.lv.
    Tamaudua guacu, Tamandua-i.
    'T-^A MANDVA-GvAcv Brafilienfibus , Congcnfibus (ubi frequcns eft) VrMii Bek^ & •

    appelIantDC<0rDOtea^!erenetet:: AnimalmagnitudinecanisLanionum: Capitetereti,


    promufcide longiffima , &ore acuminato, edentiiloj Hngua tereti&longa
    inftar fubuire-
    longitudo lingux plerumque viginti quinque aut feptem digitorum-,
    imoinveni interduni
    &
    duos pedes femis longam hanc in ore gerit dupUcatam
    : quando formicis vult vefci,& exfe-
    ritillam , & formicarum
    tumulotamdiuimponit, donec plena fit formicis quas de'<^kitit
    ,
    Oculoshabetparvos, nigros. Aures fubrotundas Caudam hirtaminftar :
    mufcarii qua di- ,
    dudta le totum poteft tegere. Capitis cum promufcide longitudo unius
    pedis , vel etiam m-^-

    ,or: craflitudoproiiuifcidismmedio(nammagis
    magifque attenuatur) plus quatuor di2ito-
    rum. Colhlongitudoqumquedigitorum, craffities
    circiter novem. Corporis longitudo ad
    initium caudse.duorum pedum & trium digitorum:
    & novem digitorum-
    craffities unius pedis
    caudiE longitiidoduorum & femis pedum. Crurum anteriorum longitudo imius pedis &
    digi-
    ti) poftenorumuniuspedis. Sunt
    autem crura teretia &pedcs anterioresquatuor habentun-
    5
    gues^recurvos, duosinmediomaximos duos&femisdigitos
    longos &adutrumquelatus
    , ,
    mmores volam pedis rotundam pofteriores pedes quinque habent digitos,
    :
    5 pene fiaura ma-
    nus totidem unguibus prxditos. Unguibus autem eftbdit formicas
    ,

    manfuefaai carnc vefcantur , fed inminutiffimas partes concifa.


    quibus vefcitur'' licet &
    Pilis per caput &'dorfum
    veftitur nigris , quibus cani admixti 5 capitis &
    coUi pili breviores &
    antrorfum verfi , quem-.
    admodum inlateribusdeorfum; inreliquis partibus &dorforetrorfum. Per
    dorfumprxte-
    rea a fine colli ad initium caudce ufque femipedem longos
    habcbat quafi aries: longos etiam pi-
    los in ventre. Anteriora crura canis feu albis veftiuntur
    &
    pilis in quolibet verfus pedem
    ma-
    culam obtinet e nigris pihs. Per pedus autem ad latera ufque
    & mediam longitudinem cor-
    poris macula grandis nigris pilis quam alba linea defuper
    continue. Criira pofterio-
    attingit
    raiuntmgra. Caudalatafetisconftatequiiiisnigris,
    uniuspedisfermelatitudinc, quibusca-
    ni in exortu mifcentur Ad tadum omnes piU corporis
    . aridi deprehenduntur.
    ^^^^^^^^^^' ^^'^*^^'"'^"^^^^^'^^^^^^ ^^^^ homincmanibus incampo prehen-
    dipoffi?^-
    Annotatio. Hocanimaldefci-ipfilib. Americ.xv.cap.v. e commcntariiscujufdam
    J.ulitani
    :
    qui , & hoc obfervat
    os illius eflb rotundum &
    non valde patulum quod ex exu- : &
    viis quasvidideprehendi.
    Itemquelib.xvi cap.i 5. fub nominc r^^?^;^^^;-^^ e commentariis
    .

    Abbeviiiani qui equiilU molcm tribuit nefcio an bonafide.


    , ,

    T AMANDVA-i Brafilienfibus, Belgis Itlepil ^mtmtU^


    Animai viilpccula' Ameri-
    Ff cans
    2,26 GeorgI MarcgravI
    canse magnitudinc ,Longitudo corporis unius pcdis colli duorum capitis
    vel paulo major. : :

    quinqucj caudsdecefn. Crurumquodlibetquatuor digitoslongum pedefque magnitudi- ,

    ne Cercopitheci. In prioribus pedibus quatuor habet ungues incurvos ; duos magnos craflbs
    inmedio, &duosadlateraminores, cumcrafla & rotundaVola: in pofterioribus quinque
    digitos parvos fere xquales cum fuis unguibus Caput acuminatum habet
    , .
    rotundum, co- &
    numacutumreprsefentans; pauluminfra incurvatum os nigrum , anguftiffimum edentu-
    : ,

    lum: oculos parvos nigros aures eredas unum circiter digitum longas. Cauda
    :
    longioribus

    piiisprseditaeft, quamdorfum: extremitas illius calva, &poteft feilla fufpendere exramis


    arborum. Colorpilorumtotius corporis ex albo flavefcens, funtqne piliad ta£l:umduri&
    fplendent. Per dorfum autem ufque ad caudx pilofitatem majorem & ad crura pofteriora , ut
    & in infimo ventre maxima pars nigricantibus piiis eft permixta; quemadmodum & dux lineae
    cralTse nigrie, utrimque ad tendunt ad dorfum&infine illius
    latera a collo fupra fcapulas
    coeunt. Linguam habct teretem inftar fubula^, odo longam quae quafi canali incum-
    digitos ,

    bitinterinferiores genas. Feroxanimal, fed quod morderenon poteft, unguibus prioribus


    fortiterapprehendit&baculotaaum pofterioribus cruribus infidet ut Urfus , naribus ftertit
    & baculum apprehendit. Tota die dormit , capite fub collo anterioribus cruribus abfcon- &
    dito-, noduevagatur. Quandobibitparspernaresiterumexfilit.
    Quum madarem hoc animal, maximam partem excoriatum adhuc vivebat, quamvis odi-
    duum inediam toleraflet. In rene finiftro fuperius proceflum triangularem infignem inveni,
    per duplicem tenuem membranam reni adnexum In inteftinis multos teretes lumbricos val-
    : :

    VLilas cordis infignes : veficam fellis magnam. Caro Vulpinam olet&non comeditur. Co-
    rium eft crafllim.
    C A p. V.

    (juariha ; Qigui major &• minor. Cercopitheci yarii,

    GV AR I Cercopitheci fpecies magnitudine vulpis noftratis facie ela-


    B A Brafilienfibus , ,

    ta, oculis nigris, fplendentibus auribusbrevibusfubrotundis:caudalonga&verfusex-


    :
    :

    tremitatem nuda , quam femper tor-


    quet &
    ubicunque eft firmiter adhx-
    ret. Pili totius corporis nigri fiint,
    longi &
    fplendentes atque ita fibi in-
    cumbunt , ut animal Iseve appareat:
    fubmento &
    gutturefunt longiores
    & in barbam caprinam & rotundam
    definunt : manuum & pedum pili

    funt brunni coloris , ut & dimidia


    cauda exterior. Foemella eratquam
    hic defcribo ; mares paulo majorcs , ., ., i

    ibique horribilem ciamorem ex^


    fed e jufdem coloris. Maximo numero in filvis inveniuntur ,

    folusclamat, reliqui magnonumero


    citant, utlongeaudiripofllnt. Unusautem interdum
    circumfident quafi concionem audiunt , clamor tamen putatur
    & centum fi longius abfis hic :

    autcmordinariuseorummos , ut fjepeobfervavi. Singulis diebus ante poft meridiemfc- &


    melatqueiterumconveniunt; unuseorum minor in medio altiori loco refidet, re iqui&
    paulo inferius circumfident, tunc prsecinit fuperior altavoce & figno manu dato , reliqui
    omnes accinunt , tamdiu cantioncs prorogantes , donec fuperioriterummanufignum
    det,
    Catulos iaosm
    tunc omnes uno momento filent & fuperior grandi vocc cantionem finit.
    poftenus , ubi te-
    dorfo geftant in ramis arborum difcurrentes. Catuli ambiunt corpus corum
    nuius, pedibusfuis.- Mordaxanimal, necdomaripoteft.
    Dantur
    ,

    HlSTOR. QVADRVPED. ET S^RPENT. LlB. VI.


    227
    Dantur &aliiaign ingentes, quiiongambarbam&villofamhabentnigram-
    ipfiquoque
    nign qui nigntam muliercm folam oftendentjrs vi
    ; fluprarcfolent vcradico & exempla fcio :

    C A G V I Brafilicnfibus Congcnfibus Pong^, repcriuntur hic majores


    ,
    & minorcs Caeui
    major^masnitudmemobtmetcercopithecic^;., cui&aliquo modoeftfimihs.
    Pilos habet
    cinercrccntis coloris cum pauco tamen nigro
    mixtos & longiores paulo quam Cagui minor.
    Faaesilhfiibrotunda, leoninaj aurcsferero-
    tundae,mgrae&pilisnud^-, osnigrum:
    piU fron-
    tis itidem nigri,verum cum
    cinereo mixti:os haud
    acutumfedutieoninum: ocuhnigd. Carctpilis
    albis circaauresj quos Cagui
    minorhabet. Cau-
    damhabet unum pedem &quatuor digitos
    lon-
    gam, & piiis ruifis veftitam.
    C A G VI minor, tenerum animalculum & par-
    'vum, Leonem quoque facie referens : totius cor-
    poris iongimdo circiter fex digitorum eft caudx •
    ,

    autemdecem, capitulumhabctparvulum, quod


    vixpomumminus jcquat: nafumexiguum, ela-
    tum oculos tenexos , osparvum eum dentibus
    :

    acutiffimis crura manus liabent inftar


    :
    Cercopi-
    tliecorum: , quinque digitis teneris
    pr^dita : aures
    fubrotundas, quas circumftant piiialbi
    ,ardine &
    cumuiatim pofiti 6c quafi eleganter eftent pexi.
    Pili autem totius corpoiis
    interius & in exortu
    mfefcunt, exterius funt ex albo & fufco mixti ;cau-
    da autem quafi ex albo.& fufco annulata
    eft. Acu-
    tifiTimum edit fonum vocc fua.
    Velociffimum eft
    animajculum in faliendo : frigoris imparientiffi-
    mum. Vefcitur pancfarina JMandioc^ atque aliis.
    AN NoTA T I o. Dedit & Gefiierus hujus a-
    mmahs Iconem iPetro Coudenbergio dodiffi-
    celeberrimoque Antwerpis pharmacopseo
    o . ,
    r V •
    o
    acceptam. &opmabatur e fimia parva & muftcla proereatam fed animal eftfui
    generTs!
    -,

    - quanquam ad Simiarum claf-


    fem haud male forte referri
    poffit. Adferuntur ad nos inter-
    dum e BrafiHa , fed cum animal
    fit tenerrimum& frigoris im-
    patientiffimum difficulter hic
    vivum confervatur.
    CA I T A I A Brafilienfibus

    longiod ex albido flavefcente, Coput habet fubrotundum


    , f^tTn, taud°et«m
    Ltp^eil^
    nullam nafum parvum
    :
    &
    compreffum. Caudam geftatatcuatam : tedolet mofehum H^c
    ^"^saltiffimayoccdamati &facUcadiramcon-
    dtaripS
    .
    ftd jor & pilo magis fufco inftar Zebellinorum, etiam mofchum
    redol«'
    Cercopithecvs Angolenfismaior; inCongovocatiirMacaquo.
    Colorpilorum
    /''?'"?^"^'^ "puturfmofimile^natescalvofqu bS
    n^r
    mfidet caudam femper portat atcuatam. Longitudo
    : cotporis k capite ad eaudamSedic
    & fupra capttis long.tudo fex digitorum
    : cauda: pedalis crura quatuor ^qualis
    ;
    lonS1„:
    '
    decem diguorum m pnoribus crmibus: manus tres
    ditas, mpofte„oribuslo..gas
    & femis digit. lon^as, 0^^,«^^
    manttsqmnque digitos. .
    corpor s^rj^,xima uSus"
    Ctaffities
    ped,s& novem digitorum: clamatM,
    pcnemhabethumanofimileminftarpueri
    hah. Dentes habet albiffimos.
    rrgcftLXur
    miic gemculatur. M

    f^uf^ri-Sfto^^non^a"''"''^
    Chrcopithbcys barbatusGuinccnfis: inCongo ^-oamiEx^mmi. Piloshabetfu-
    Ff 2 fcos,
    GegrgI MarcgravI
    fcos , fed per totumdorfum quafi aduftos feu ferrugineos fufcis autem pundulatim infparfus
    :

    color albus. Venter albicat & mentum inferius:«Barbam quoque egregie albam habet^conftan-

    tem capillis, duos digitos longis & amplius, paffis , quafi ordinatim pexa fuiffet. Qtjando hsec
    fpeciesirafcitur os ample diducendo & mandibulas celeriter movendo exagitat hominem.
    , ,

    Egregie faltant varios frudus hi omnes comedunt extreme tamen Paco deledantur.
    ; ,

    ^//^G^^/^isf-m/jpriorimagnitudinepar color pilorum maxima parte corporis nigricans,


    :

    cui umbra admixta in ventre autem fubcoerulefcens e cinereo: caudae medietas ulteriorex
    ;

    ruffo flavefcens os coerulcfcit. In gena utraque magnamcopiam tenet pilorum longorum


    ;

    exalboflavefcentium(inftarmagnae barbae hircinaej uti&ad utramque aurem. Crura&pe-


    desnigri. Ludit&clamatutaltcr.
    Guineenfis alm , minor eft priori ; pilo ex umbra gryfeo , fufco & flavo admixto , fere utin
    d.orfoleporino: caputhuicparvum, caudalonga: caretbarba.

    C A P. VI.

    CoatL Tapijerete. Muresvarit,

    CO A T I Brafilienfibus , eft vulpes , magnitudine felis cruribus brevibus &


    manibus Cer-
    copithecorumj nam &eorummore arbores velociter confcendunt Sc currunt ufque ad
    ramorum extremira-
    tes. Viftitant frufti-
    bus, lubentilfime au-
    te ovis & gallinis.pe-
    des pofteriores ma-
    jores prioribus : in
    fingulis pedibus digi-
    tos habent quinque
    acutis unguibus: Ca-
    put acuminatu vul-
    pinum; auresbreves
    fubrotundas ut felis:

    oris pars inferior bre-


    vior fuperiore habet :

    piromufcidem longa
    acuminatam , naref-
    queamplasquafififfuras oculos nigros. Piiitotius corporis obfcureochrae coloris, longi.
    :

    Caudam habet iongiorem toto fuo corpore , quam fuperius eredam geftat &
    incurvatam, cu-
    juspaliannulatimvaricgaticum umbra & ochra. Quandocomedit, morecanis,
    anteriori-

    bus pedibus tenet cibum.


    Multi etiam Coati reperiuntur coloris ex brunno nigricantis, feu interius flavi exterius rii-
    ,

    gricantis, fub gutture&pedoreflavefcentis. Haecfpecies appellatur a, Brafilienfibus Coati-


    mondi.
    ANNo TA T Habui aliquandiu ejufmodi animal circuratum & valde domefticum &
    I o.
    mihi amicum ita ut ad os meum eniteretur , & ex illo cibum caperet fed cum caudam fuam
    , :

    prcerodere coepiflet, non potuit ab ea abftineri , ita ut illam tandempene totam confumcret, &
    moreretur; quod vitium & in fimiis obfervatur,
    Tapi-
    HlSTOR. Q^ADRVPED. ET SerPENT, LiB. '
    VI, 22^
    Tap lERETE BrafilienfibLis, Lufitanis^;^/^, aniraal
    I
    qLiadriipes, ma-nituduie iuvenci
    fcmcftns: figura corpons quodamn.odo ad porcum acccdcns, Lpite cdam
    ^uZZ^
    craffiori, oblongo, fupcrius in acumen de-^
    fincnte,promurcide fuper os praeeminentcj
    quam validilBmo ncrvo contrahere ex- &
    tendere poteft: in promurcide
    autem funt
    fimirs^oblonga;. Inferiororis
    parsbrevior
    cftfuperiore. maxill^ ambs
    anterius fafti-
    giatJE
    ,
    &
    in qualibet deccm dentcs
    inciforii
    luperne & infcrnqhinc per ccrtum fpatium,
    utraque maxilla caret dentibus
    fequuntur ,

    dein molares grandes omnes in


    ,
    quolibet
    laterequinquc, itauthabeat vigmtimola-

    poicmis
    ,
    at craffiufcula m
    antcrioribus pedibus quataor ungulas
    :
    in pofterioribus t7es'n°c
    dia rnter eas ma,or eft m
    on,„,b„s pedibus ^-in priorib„s pedibu"
    , ttibus quartaparvl exter u
    ,

    eft ad,ut.aa; f„nt autcm ungula;


    nigricantes non folida: fed cavs , & qu^ d,JwZa,m cl
    ret cauda , & e,„s loco procefTum Iiaber nudum pilis, conic >m,-parvum rZ^^^
    Mas membr„,nsemtaIelonge exlerere poteft
    inftar^Ccrcopirhcci/Lcdit do?^^
    utCapybara. Cntemfo hdam habet inftar Aleis;
    pilos breves. Colorpilorum
    eft„mbrslt,c.dx,,™c„Us vat,esat„s albicantibus i^lSus
    „t caprcoI„s: in adultis fufc„s 0™ ^ .
    c ns finc ,™c„hs. Ammal mterdm dormit
    in opacis filvis ladtans noftu a„t
    pabuhcaufa. Opt.mepoteftnatare. Vefeiturgramine, mane e n-cdtar ,

    arundine Saccharifera
    """'•la,, uiauica,<3cc.
    bmffica &c
    Caroejuscomediturfedingratifiiporis eft.
    MvRivM hicinsenscopiatammaiorumquamminorum. Maiorcspleriquevciitrcmh,-
    ^'='«rem ha.
    bentalbum,ca:teranigriautfufcicoloris. Corporefuntoblon-^o •
    1"«=
    OKm mneu, fisura muris. Corpotis longitudo ab oris cxtrcmo ad caiidam
    „fq„c circitn-
    qmnque digitorum, ca„d« fere duomm. Os habct ac„tum
    , dcntes acutiffimos
    tefticuhs pendulum mterpedcspoftcnores. Fufci
    fclomm cum :

    eft coloris , fcd in dorfo


    fccundum lo"™
    dmcm a capite ad caudam tres nigtas lineas habetcraOas. Ludebat cum
    felc , ncc ^a^iw
    illam metue
    mtcuc-
    bat, necfeliseumpetcbat. '

    CARVcVo cA Brafilicnfibus, mus 'eft domcfticus parvus


    demmodorodens&pcrdensresquasattingerepoteft
    , plane fimilis noftratibus
    .
    ^i^ctuuus & co-
    G VABiRV Brafilicnfibus, Lufitanisr./.i..^/., mus domcfticus cftmaior quemrattum
    vocamus^oblonsofuntcorporccolorisutnoftratcsAventrealbo.
    busobambulant^&multumdamniinferunt,
    Magnomrero r^df
    o^onumeroinxaio

    C A P, vil'
    ^ajacu. Torcus (jumeenfis, Capibara.
    Scyurus,
    nrA JacuCaaigoara Brafilienfibus, Porcus eft fiiveftris,habcns
    A figura pcne coiivenit umbelicum in dorfo^
    cum noftradbus,& majorem ma-nitudinem adin,Trim
    porcusapudr.os.

    —
    Aurcshabetbreves,crurautUer,caSdamnuW^^
    res quam porcorum
    noftratium^
    nec itafetas habet in dorfo,fcd
    ubi*
    queasqualespilos. Eorum autcm
    color toto corpore eft niger
    , pun^
    dulis minimis albis
    variegatus.
    Caro ilhus bona eft & inftar por-
    ,

    corum noftrorumdomefticorum,
    fcd non habct tam
    craftiirn lar-
    dum.
    Annotatio. Habuiejufmo-
    diporcume Brafiliaabamicodo-
    no mifllim, valde familiarem:
    qncm cumpcrfemeftre & amplius
    aluiffem humidis cibis,ut noftratcs
    fokmus, mortuus eft ex ileo ut vi-
    I^f 3 deba-
    2,3Q GeorgI M A R C G R A V I

    debamr. Dedi illum ClarifTimo Anatomico noftro Profeflbri t). Valkenburgio, qui illum in-
    cidit & diligenter obfervavit Umbelicum illum autem quem vocant , e quo obfervaveram
    :

    fxpehumorem aliquem prodirq^ladi haud abfmiilem, )udicavit elTe mammam: quia vafa
    niammaria habebat, verum cum diiigenter inquifierim ab iis qui in Brafiliadudumvixerunt,
    an catulos fuos illa parte aleret , numquam me illud potuerunt docere quidam negarunt, > &
    fed fugendum pixbere. papillis quas fub ventre habeat. In dorfo autem etiam fetas habebat,
    licct non ita craffas & longas quam npftrates.
    P o R c.v s G VI N E E N s I s, & e Guinea in Brafiliam tranflatus,figura ut noftrates & ruffi co-
    loris in hoc autem difFer ta noftratibus, quod caput habeat non ita elatum: aurcs autem longas
    :

    & acutas plane & prolongatis acuminibus, caudam iongam ufque ad talos propendentem, pi^
    iorum expertem. Totum corpus tegitur pilis brevibus ruffis fpkndentibus nbn fetis, quibus ,

    & in dorfo caret, fed tantum verfus caudam in dorf3 & cir ca coUum paulo longiores habet pi-
    los. Planecicur.
    C A p Y-B A R A Brafilienfibus, Porcus eft fluviatilis: figuram pene porcofum habet, magni-
    tudine exaequat porcum annuum vel bimum noftratejii.Longitudo corporis a capite ad anum
    circitcr duorum pedum , craffities ventris felquipedis. Caret cauda. Pedes quatuor porcini:
    anteriores quatuor ungulis ,
    pofteriores
    tribus prjEditos. Eftque in anteriorrbus
    ungula media longiffima , dua; brevio-
    res, quarta minima: in pofterioribus me-
    dia longior & dux minores:habet & cal-
    lum ad fuffiaginem ufque. Capitis lon-
    gitudo decenl digitorum, craffities &
    totidem fere habetque craflum «5c im-
    :

    proportionatum caput , os longiffi- &


    mum ac craflum: oculosmagnos , ni-

    gros, auresparvas, fubrotundas.Inferior


    maxilla brevior fuperiori; continetque
    in utraque anterius duos dentes incur-
    vatos qui ad fefquidigitum prominent
    ,

    extra alveolos fuos, & ad duos fere digitos funt inferti; fed non eminent extra os,fed ut in lepo-
    ribus intus continentur. Dentes reliquimirandi funt conftat totus ordo in qualibet maxilla
    :

    ofto offibus, in quolibet nimirum latere quatuor ; & quodlibet os tres dentes infeparabiles re-
    prsefentat: ut ita fint in qualibet maxilia dentes viginti & quatuor , & in totum quadraginta
    odo funt autem omnes in extremitatibus plani. Comedunt gra^en & frudus varios. Caro
    :

    comeditur, licet non bene fapiat, melior aflli, caput imprimis.


    Magno numero ad ripas fluminis S' Francifci arabulant. Natare & urinari vel maxime
    poffiuit. Noduingentem clamorem excitant Sl horribiiem fereut Afini folent.
    S c Y V R V s (quo nomme Brafdienfes afpellent non proditur ab Auctore) Brafilienfis, noftratibus
    magnitudine & figura fimilis ,
    exceptocolore: os & dentes enim liabent ut noftrates lepori-
    nos&pilos &barbam: oculorum pupillam coerulefcentem , auriculas brevcs , obrotunda-s:
    inanterioribus pedibus quatuor digitos unguibus longis ,
    acutis; quorumrrtedii paulolon-

    "•iores reliquis, & prjeterea in interiori iatere parvulum nigrum. Pofteriores pedes quinque
    ^ '
    habent
    HlSTOR. QVADRVrED. ET Serpent. LlB. VI. 231
    habentdigitos, unguibus acutis . quomm treslongiores, &medius itidem longimmus ex-
    tcriorcs duo Caudam ejufliem longitudinis cum corpore villofam (non tamen tam
    breviores.
    cnfpamutnoftratcsiiabent) qua corpus. tegere poteft. Eteodem
    modofedet edens utno-
    Color totius animalis eft ex pallido fla vo & fufco mixtus, videlicet
    ftrates.
    leporinus. Sub gut-
    turc&mvcntrecftalbus; inutroque latere fecundum longitudinem
    maculam linearemha-
    bct albam. Caudapilislongisconftat exnigro& albomixtis. Manfuetum eft ammalculum
    & clegans.
    C A P. V 11 1.

    Tatu feu(tArmadillO)Vari^ illhis j^ecies,

    'T-^Atv & Tatv-peba BrafiIienfibus,L^m^^/i7^Hifpanis,^;?r^^^^-/-/oLuritanis- Belff^


    ^ noftnvocanteen^CljaD-Bercfeen. Animalpotifllmuminterradegens, quanquam
    &
    maquis&aquofislocis. Reperitur varix molis. Figuram habet porcelli
    nern. Totumcorpusfuperius ut&caput
    & fere magnitudi-
    loricatumeft, necminus cauda Lorica autem eft :

    ofleaexlquamiselcgantiflimiscompofita prope occipitium duashabens


    :
    junduras, utcol-
    lummoverepofllt: mdorfofeptemfuntdivifur^, cute fufca intcrmedia
    in reliquis partibus :

    integra Pedes qua prominent etiam tenuiori lorica funt obduai. Totum autem
    inferius
    corpus, mentum,coIIum,venter, cruranon funt loricata fed cute veftita anferina
    , promi-
    ,

    nentibus poris pr?edita &


    rarioribus in his pilis digitum longis , ac ita rarioribus pilis totum in-
    ferius corpus veftitur. Septem junduras loricx in dorfo , raros quoque pilos fimiles habent: &
    &
    propeos oculos etiam aliquot vifuntur. Sunt autem pili coloris albicantis utin porcis.
    Ca-
    puthabetinftarporcellij osacutumj oculos parvos &
    profundosj linguam acuminatam&
    anguftam^ aures pilis &
    lorica nudas , fufcas , breves: dentes haud ita magnos in
    qualibet ma= ,

    xilla oaodecim Pcdes quatuor ad maniium fipuram accedunt quinque digitis finguli
    .
    , prx-
    diti , etiam quilibet digitum unum altero longiorem
    j cum unguibus haud latis, fed fubrotun-

    dis. Roftrumhabetutporcus, quoterram velociter fodit. Color


    univerfi anirnalis eftelu=
    teo fubruffus. Caudieinexortacraflitudoquatuordigitorum: fitque paulatim
    tenuior do- ,

    nec in fine plane acuta evadat &


    rotunda ut in lacertis autporcis.
    Mares aliquando habui quibus membrum genitale prominens erat quatuor digitoslon-
    ,
    ,
    gum & mediocrem digitum craflum. Corpore plerumque funt obefo , vi^aitant batatis , me-
    lonibus & variis radicibus, & plurimum damni inferunt plantariis. Podiunt terram
    libenter.
    Eduliseftilliuscaro^ fequenstamen fpeciesprasftat. Multum bibunt. Imo cuniculos
    aves
    mortuas, aliaquedevorant.
    Facilecapiunturopera caniculae, quemadmodum apudnos cuniculi. Nam G canis emit-
    tatur latrando commonefacit venatorem ubi in terra commorentur tuncfodiendo ab utro^
    ,

    que latere invenitur.


    Ta.tv-ete Brafilienfibus, Verdadeiro Lufitanis
    , priori eft minor; capitc parvo, acuto
    auribuslongioribus &
    eredis, cauda etiam longiori, pedibus altioribus
    , &unumdigituin
    longo penc, confentitque cum delineatione Monardis. Caput autem trcs digitos
    longum au- •

    resfereduosereaeftantes: osacutum, oculi parvi nigri. Crura


    trescirciterdigitosfingula
    longa-, inpedibusanterioribus, quatuor digiti , duo medii
    cequalcs unum digitum longi , ,
    &
    &
    ungue femidigitum longo praediti , duo itidem cequales ad quodlibet latus.
    In pofterioribus
    pedibusquinquefuntdigiti, trcs medii aequales , breviorcs paulo mediis
    duobusinanteriori-
    bus , & duo ad iatera parvi, itidem unguibus paulo craflioribus prarditi. Caudam habct
    novem
    digitos longam, & verfus extremitatem , acuminatam. Corpus a cervice adinitium caudze
    iepteni
    •

    , ^ ^ GeorgI Marcgp. avI


    uti &totLim corpus, qux fuperemi>
    feptemdic^itoseftlongum. Capitisfronstegiturloricaj
    netinlateribus,itautjacensanimalpedes&caputfubillapoflit abfcondere. Conftatautem
    loricaindorfo, novem junauris, ordine decenti e fquamis compofita. Cauda quoquelori-
    cata novemhabensiunduras. Loricaautemin dodb cftfcrrei coloris in lateribus albicat, ,

    poris confpicuis, &aliquan-


    &ferreKmaculxadmifcentur. Venter tegitur cute albicante,
    tum pilofa. Cauda albicat & ferreo colore
    mixta eft. Caro hujusfpeciei iupra c^Eteras admo-
    dum bene fapit. . , \r-> , , ?
    Caput habet ob-
    TatvApara Brafilienfibus alia fpecies, magnitudme pr^Ecedenti par.
    lonaum,pyramidale fere, os acutum: eftquc caput anterius
    tedum lorica: oculos porcinos: au-
    resbrevesfubrotundas, utprimafpecies. Venter
    quoquc tegitur cute porofa , cumpihsalbi-
    digitos longa, poftenora ferc qunique: m anterio-
    cantibus fuiUis. Crurum, duo anteriora tres
    medias iongiores , mxquales tamen , unam fcihcej:
    ribus pedibus ungulas habet quinque duas ,

    digitumlongam,alterambreviorem, & duabus hifce laterales minores , ac exterion parte m


    ungulas , medias fere a-quales , fed
    parvulam In pofterioribus pedibus , itidem quinque
    tres

    laterales. Caudam obtinet pyramidalem ,


    paulo plus quam duos dig.itos lon-
    breves , &
    duas
    sam loricateftam. Membrumgenitalehabetplusquamquinquedigitoslongum,
    dimi- &
    pedem longa & odo digitos lata , ante-
    diuni craflum. Totum autem animaltegitur lorica , ,

    rius tamen pofterius in utraque extremitate paulo anguftiori,&


    & tantum digitos femis lat4: &

    autem interius concava , exteriusconvexainftardeambulacriarcuati: in medio


    (magista-
    eft
    quatuor habet commiffura§ tranfverfales quibus loricam ex-
    ~

    men verfus anteriorem partem; ,

    autem quinquangula-
    tendere & incurvare feu contrahere Conftat
    poteft. lorica illius figuris

    ribus eleganti ordine difpofitis inter


    commiftiiras vero conftat parallelogrammis , & qua;li-
    fubflavefcentis. Commiflurae autem con-
    bet figura fquamulis lenticularibus, coloris-ex albo
    cute admodum lenta. Hxc (pecies hoc habet peculiare, quod
    dormire volens, aut quando
    ftant
    quis prehendere cupit , prioribus ac pofterioribus pedibus in unum quafi pundum
    manu
    colkais, more infantium in utero jacentium , ac auriculis intro
    tradis cum capite cauda ad &
    per commiffuras incurvato dorfo ac
    caputreiata, ita utilla finiftrum oculum tegaf, atque
    fua efformet eam ita laterahbus
    clvpeo itaut os anum tangat in pilam rotundam lorica
    &
    poftica parte confertis claudendo , ut nihil
    appareat nifi lonca ca-
    extremitatibus , ac antica
    corporis quod ovale remanet , iiv
    pitis caudiE , qnx claudunt inftar forium foramen loricse
    & ,

    curvato corpore &


    ad quietem compofito ita hoc animal inftar pilae fe
    :
    componere poteft , &
    faciliusquisconchammarinampotiusquamanimalterreftre judicaret. Nodu ut plurimum

    eo-reditur pabuli caufla, interdiu autem dormit. Vidus illius ut aliarum fpecierum. Secui ah-
    In quoli-
    quandohocanimal. Membragenitaliahabebatinfignia,undefalaxanimaljudico.
    bet latere mufculum habebat infignem ,
    longum & figuram X habentem plurimis fibns ita
    , ,

    decuflatim difcurrentibus fecundum longitudinem


    quorum ope validiflime fe contrahere
    ,
    &
    continere potcfti mufculos cruciformes appello.
    Quando animal in orbem fe contrahit vix ,

    frixa butyro boni eft fapons , & prae-


    ^ validifllmo homine aperiri poteft. Caro hujus cofta &
    ,

    ferenda carni cuniculorum. Praefertur tamen caro fecund^ fpeciei.

    ^nmtAtio. Fecimus hujus animalis mentionem in defcriptione Amencjelib.xv.cap. v.


    ubi & hoc e JMonarde, & Fr. Ximene annotavimus.
    pulverem laminarum quae plane funf oflTeae
    tum contra tinnitum
    & durse utiliflimum efle in Medicina tum contra Luem Veneream, iUius
    :

    exortu. Itemque
    quod proximura ab
    & furditatem aurium prxfertim ofllcuh caudce
    :
    eft
    maflam
    pulverem caudsE urinam movere & pulverem laminarum coaaum
    :
    in ,
    extrahere fpi-
    fi quidem faepms exuvix
    nas e quavis parte corporis. Cujus experimentum facile capi poffet ,
    hujus animalis ad nos ex America defcruntur.

    Cap.
    HlSTOR. QVADRVPED. Et SeRpeNT.
    L I B. VI
    C A p. IX.

    Maraguao. Cuandu. fiya.

    M;'Arag VAO Maracma fivc


    &variorum colomm communker
    ^riuntur,
    :
    Brafilienfibu? e(iMwr.u,M-
    fufflt rf^^?'','
    f
    '""''''^^P^-
    eodem modo elamant, ^run,^nt
    inftarTigridis:

    qaoq„eIrabentfimUes.fedpupillaroru,;df~:furtE
    ,dLTtr"''^
    d^rvZ:;""^"'-^''"^''-™'-^^'---"^^^^^^^

    ncl™ua:l*r::L^^^^^
    nc,uepilo.lubct:flavercunthr(canfrS—
    ^^^^^^

    midiani fere longimdinem reliqua dimidia pars eft nigra


    ,
    , cufpis albicat In,.M » loco
    mgri ,
    brunnus
    color e,^ ruftb in quibufdam Aciiti hi ,
    eft
    , r ^ Interdum & ,

    a„.maIilIaspoteftejacuUre. Corpori^CimS;
    ab oc^^^^^^
    Rhynland. Caud. autem nnius ped.s
    tatem etiam aculeos habet exteiior
    & qr^^^que Itoru™ cl
    mcdiera. nnd , ftT
    , u
    '
    """^ P^'"^
    medic-
    TT
    Capirislonsimdocirciterr;ium&fem
    naresglabram. Aureshabct parvasfub "'^^^ "^^^ circaos&
    fpkift sfe fi
    collum, Icporinum, binisdeLbusquXsco^^^^^^^ '"'^^™^ verfus
    &fercquadratampromufcidcm- oculosrotundns n" Pf^"»* &ideoamplam ,

    li pilosmultos cifcumnares&osTonSud n" o fulgiJosinftarcarbrmcu-


    : '^^^
    leporinam.pfifaciunt. PedeshabetS^t quTdcrtorfeT' t'''*"'^
    tisconftanrcs, nampoUicecaret, quamvis
    locun SfaT
    qilfi
    ^^'7''^°''°*°'-
    pedcsfunt mmorcs pofterioribus. Cmrum ^"^^- Antcriorcs
    antcrior,J l^n! t j
    .um pofteriorumprulomajot. Crura";™
    Interdiu ut plurimum dormit nodu
    ^^riS"
    circunwaTaf n,-
    , r^-
    ^^^""^.^^tne. .^S^
    airathbcnter^allinis. Vocemcditu
    polUce earct
    SuSiSdTaVbot^
    defecndens autem caudam circlvXk '
    .° ^'5" "5"'''
    :
    ,4Tatet '

    afcvSr/rmf»^
    birtpr?.L;JJ:?^r^^^^^^^^^^
    gn,mdin,scumrV«?i«, nigri coloris
    '^^
    ^",'^1"''^^™
    Xin.enesdefcti.
    forma:&ma.
    Quodanir-,
    fp,thamamIongis ,^uiVaIdc
    habcataIbosm,xrosmmodum
    fimilSZ fpMs &Tc 'iSf ^ a'
    '""f
    r"'
    ^^"s &acutis
    ''"^^l^oa^nrpilos
    ,
    ferc

    cefi-u rcmporisfit nigrum


    velleris pmerqfam
    " '"^c ^„fre', '2
    * ''"'P'-™» Gt album fuc
    aculeos eiacXur ,n r
    ; ' .

    quunrur. quiirah^^enr utnulla


    .nrftri:a"ur'
    g,fquc penetrant in carncm ^^^Zl^^^ZX^^^^^tf'''''' ™ '^^'
    donec vifcera ingredian r"
    .
    vtrc^!;,f
    educunthumotemcorpor,s,utl.fusconfum=atur&r:nderK:el"tr;:S;^^^^^

    iftos
    , a I

    34 GeorgI M a r c g r V

    iftos aculeos , & afiEirmant novem illorum infubtilem pulverem contritos & exhibitos certo
    pondere in vino, rumpere lapillos in renibus
    ,
    & vefica ; excitat & utilifTimas adver-
    venerem ;

    Tus dolorem nam fifrontiaut gems


    capitis efle , applicentur, ita adhaerent & infiguntur, ut
    nonantedecidant, quam ad modum fanguifugarum poftquam ,
    vafa fanguinis exhauferint
    e quibus dolor oritur , & zeger liberatur.
    Suntautem aculei albi&fufci, acumina autem ni-
    gra (5c valde acuta. Cauda illius brevior eft quam Tla^mt^n verum craffior & fine rugis ro- , :

    ftrumhabetinftarcanis, verummagisfimum; dentes in fuperiore parteoris: nonhabetacu-


    leos ad ventrem , aut extremam partem crurum , qux cute crafla tedia eft & afpera Cicurari :

    poteft.
    Y A qnx
    1 1 &
    Carigveibeiv appellatur a Brafilienfibus , Loutra a Lufitanis eft ani- :

    mal quadrupes amphibium , magnitudine mediocris canis capite obrotundo quafi felino, pre :

    tamen acutiori: dentes habet felinos ; oculos ni-


    gros , rotundos nafum quoque inftar felis : aures
    obrotundas inferius pofitas pilos aliquot pro &
    barba. Crura & pedes Cercopitliecorum more,
    quinque nimirum digitos in quolibet , quorum in-
    terior brevior reliquis quilibet habet fuum un-
    , &
    guemfufcum acutum caudani ejufdem longitudi-
    :

    nis cum pede. Pilis tegitur ad tadum molUbus,


    haudlongis. Totum autemanimal atri eft coloris ;
    excepto tamen capite ,
    quod obfcure eft
    fufcum; & quod in gutture maculamhabeatflavam. Clamorem editfere ut catellusjunior,
    intermifcensfonumqualem Caguy folet. Hocquod habui cibavi Farina Mandiocae inaqua
    madefada. Vivit & alioquin gammaris & pifcibus quos capit , praefertim fufFurando ex nalTis
    pofitis.

    C A p. X.

    Arks gumeenfis Cuguacu-ete &- Cuaguacu apara,


    , laguarete.
    cupuacu arana,
    o
    ARiES vozztm Vm^vLzCon^tnCx Memeriambacala : magni-
    Guineenfis feu Angolenfis;
    Caput habet craflum arietinum, occipitio tamen magis promi-
    tudinearietis noftratis.
    nentcquam in noftratibus aures pendulas caudem ufque ad fufixagines pendulam fcrotum
    : : :

    magnum, &penemin medio ventre: cornua parva deorfum ufquead oculos incurvata&

    quafitorta: ad coUum inferius, jubamhabet pendulam longispilis conftantem, inreliquo


    corpore breves pilos hircinos ; nuUam lanam. Caput aures funtnigrae cmdx quoque di- &
    midia pars ab exortu , reliquapars alba adoccipitium pilifuntalbi; cruraanterioraufquead
    :

    genua alba , inferior medietas nigra ; pofteriora crura tota nigra circa anum corpus dor- & &
    fum album; in lateribus autem nigras habet maculas. Crura &pedes habet altos hircinos, dua-
    bus ungulis nigris. Variant tamenhae oves colore utinoftrates quaedam fpecies caudam •, &
    habet tibiam humanam craflam ad fuffraginem ufque pendulara & pinguem j caret
    illaipecies

    juba illa ad inferius collum. Lanam quoque non habet , fed pilos Caprinos.
    Grandiores funt noftratibus & ingluvie pendula inftar bovis.
    Oves

    \
    HlSTOR. QVADRVPED, ET SerfENT. L I B. VI. 035
    Ovcs & caprx hic plLinnix. Siint tamcn capric omncs brcvioribus crnribus & minore cani.
    tequamnoftrates. Ovcs autcm planc convcniunt cum
    noftratibus. Multi arietcs hicinve-
    muntur, cum quatuor cormbus. Scdhxduxlpccies animalium
    huc primum aLufitanisal-
    latx funt cx Europa , & fucccflu tcmporis magnum incrcmcntum ccperunt.
    CVG A c v-E T E Bradlienfibus, caprea cft, Lufitanis Cabrittho.
    Sunt autcm noftris caprcis
    y
    pcne miilcs. Caputfeptcm digitos circiterlongum , ocuhs
    magnis, &nigris: naribuslon-
    g.s & patcntibus
    orc rugro cute fplendentc , auribus
    , , quatuor digitos longis duos & fe-
    mis atis , vcnis confpicms , collo rotundo & magis glabro
    pilis, quam in rcliqtro corporc-
    cft-
    quclonsitudo collicircitcrquinque digitorum femis. Corporis longitudo d & colli cxortu
    ndinitiumcaudxduorumpedum. Caudabrcvisutcapreisefl^efolet.
    Cruraquatuor nriora
    pedem, poftenorafefquipcdemlongaj pes quihbct duashabct
    duasminoresfuprafcinvicempofitas. Pilis veftiturglabris, quiintoro
    ungulas ni.-ras- & fuDrahn.c
    cor^orc, cruribus&
    pcchbus rufefcunt in cqllo &
    capite fufci , fub gutture inferiori coUo & albi. Cauda quoque
    in.criuscftalba.
    Auresintcrius albefcunt, exteriusfuntfufci&fere
    carentpilis. Os inferius
    longiuspauloquamiupcrius. Ruminat cibum. Manfuefcit facile.
    Quando unius autduo
    rummenhumxtatem habcttotum corpus macuhsalbis eleganter
    ervariegatum ?, quxfuc-
    ceftutemponsevanefcunt. p •

    C vGVAcv-APARAErafilicnfibus, capreaeftcum cornibus. Paulomajorfuperiore,


    at
    qufdcm colons. Coriuia tria brachia feu digitos habent
    nimirum infernum brachkim quod ,
    longum &apiccm bifidum. Thyrfusfcu fcapus poihcem
    huraanum eftcraflus & odovd
    novcm digitos Rhynlandicos lon^us.
    I G V A R A Brafihenfibus nobis Tigris, Lufitanis Oma: Lupi magnitudine,
    A ,
    quanquam &
    niajorcs liic reperiantur. Caputha-
    bet felino quodammodo fimile,
    craftlim^barbam quoque felinam &
    fimilespalpebras: aures breves, fub-
    rotundasfere utfehs crura quoquc :

    fehna imitantia pedes latos , in ,


    &
    pedibus quinque digitos fehnis fi-
    miles,&inpIano pedis cujufquee-.
    minentiam moilem feu callum, fu-
    praque adhuc rotundam eminen-
    tiam in pofterioribus quatuor
    : di-
    ......
    rem, minonibidenicarent. Pedes anteriores T. ,
    gitos & illam eminentiam maio-
    ,

    funt; craffiorcs & latiorespofterioribus Sin-


    guhaigitiungulam habent incurvatam femilunarem,
    acutiflfimam, quas abfcondit utfeles
    lolent, & rapere aliquid volens, extendit.
    Dentes iiabet acutiftimos oculos c^fios fplenden- :

    ^S"^^ caudamlongamfehnam. Totapelhs conftat pilis


    S;?'''".'? 'i^
    flavefcentibus,breviDus,per totum maculata maculis nigris variis eleganter
    difpofitis.In iunio-
    ribus piii longiores funt & paulum crifpi inftar lanx oviUx. Crudeliffimum animal & homi-
    mbus juxta, ac beftiis infeftiffimum. Quando vorat pr^edam
    caput immittitin ipfum cadaver ,
    continuovorando,non partem aliquam abripit ut aha carnivora
    animalia folent.Noclu ineen-
    temclamoremexcitat inftar canis famelici.^ Titionevcl
    fulfuratofuniculoacccnfb vel
    aho quovis igne fugantur nodu.
    Iagvarete Brafilienfibus,
    Onca itidem Lufitanis. Tigris /pe-
    cies alia , ejufdem- cum laguara
    fimphciter dida figur2e,juvencum
    annuum magnitudine xquat. Pi-
    los habet breves iplendentes ni-
    gi*bs cum umbra mixtos , & varie-
    gata eft ilhus pelhs macuhs atris,
    figura variaut inaltera. Hocani-
    nial adhuc crudehus eft altero.
    Cvgvacvarana Brafilienfibus,
    Ttgre Lufitanis, ahaeft ilhusfpe-
    cies, Magnitudine & figura planc
    l.imn^^^^^-pr . VT- • .
    convenitcum laguara, colorcfo-
    lummododiffert. . .
    Nimirum pilos habct breves ut laguarete, coloris
    inftarcaprexexflavo
    Gg 2 rufe-
    2^6 GeorgI MarcgravI
    mfefcentis&paulodilutiorisquamillius^ &in dorfo obfcurioris, fubmento albicatpaulu-
    &
    lum , uti in infimo ventre.
    Crudelitate caeteris eft fimilis. Caro ejus etiam comeditur , uti & reliquarum duarum fpe-
    cicrum, &magismihiprobatur. ^

    C A p. XI.

    Senemhifeu Iguanai

    N E M B Brafilienfibus nobis Iguana Cameliaon Lufitanis falfo & falfiffime Belgis Le-
    SEguan. I , , ,

    Eratlongitudototiusanimalis, quod hic defcribo ('reperiunturtamen longemajo-


    res)aboreabextremitatem caudx, trium pedum & o£to digitorum: corporis ambitusvel

    crafllties , decem digitorum, ubi maxima. Tota cutis eleganter viridis , fed maculis nigri-
    cantibus &albis , in modum
    panni undulati hincinde variegata. Cutis conftat e fquamulis,
    in dorfo , cruribus &
    cauda initiopauio majoribus , quamin reliquispartibus. Squamae cau-
    dae omnes sequales , non ut Car. Clufius obfervat. cervice ad extremam caudam feriem A
    habet planarum , fed mucronatarum inftar ferrae fpinarum fecundum dorfi longitudinem, ,

    etiamvirefcentis coloris funtquefpinseiftseadccrvicemmajores , lemperqueminoresfiunt,


    :

    minimiE in cxtremo caudae. Caputlongitudinem habebat duorum digitorum fereautpaulo


    minus, fingularibusfquamis , majoribus quam in aliis partibus tedum collilongitudo fef- :

    quidigiti , craflities quinque. Magnos &


    claros habebat oculos nigricantes , binos nares &
    patentes in prona &
    fere extrema capitis partc fingulae mandibulae , cxiguorum dentium
    : &
    nigricantium & brevium numerum habebant, &
    os linguam craflam Pone caputin utroque :

    maculam inftar branchiarum in pifcibus fub mento ingluviem ad pedus uf^


    latere albicantem :

    que propendentem,maximam partem nigricantis coloris^quam contrahere poteft & cum iraf-
    citurveltcrroreafficitur propendere finit. Abore adingluviem feuin collo inferiori etiam
    habebat fpinas quales in dorfo. Quamor cruribus erat praeditum totidem pedibus quorum & ,

    quifque quinque digitos continebat; cruraque&pedesfquamisteftiutrehquum corpus. Bina


    anteriora crura breviora pofterioribus , &non itacrafla, longitudo quatuor digitorum aut
    paulominus, ufqueadpedesfcilicet. Pedes autem anteriores longi unum digitum aut paulo
    minus j digiti quinque & in iis medii breviores quam medii pofteriorum pedum intimus
    , : &
    extimus digitus binis articulationibus , duo illis proximi tribus , medius quatuor conftabant;
    omnium ungues nigri incurvati & breves inftar avium. Pofteriora crura longiora & foiidiora
    anterioribus , nimirum longimdo eorum ufque ad pedes , eadem quae craflfities collivelcau-
    dcepropecorpus, nimirum quinque digitorum-, pedum pofteriorum longitudo unius pedis
    aut amplius digitorum prior extimus anteriorum digitis extremis aequalis magnitudine
    : ar- &
    ticulationibus duabus fequens hunc tribus , tertius quatuor quartus , qui longiflimus,
    , ,

    quinque ; quintus feu ultimus verfus caudam etiam quatuor aequalis cum tertio longitudi- ,

    nis: ungues ut in anterioribus. Cotiledonum feries nulla ut Clufius alias obfervavit. Saltem
    poftica crura (tam fuperius quam inferius) inftar humanae furje fe habebant priora autem non ,

    item Craffities caudae proxim;^corpori erat quinque digitorum , & attenuabatur femper do-
    :

    nec in extremitate plane eflet exilis &


    acuta inftar fubulae. Quum madaflem movebatur ad-
    &
    huc pelle dctrafta cor exemtum fiibfiliebat. Habebatin utroque latere ova ultradecem,
    qusedam cerafi magnitudine , quaedam &
    minora pinguedinem infignem inftar gaUinarum: :

    inventriculo infignem copiam fruduum, maxime limonum dulcium, quibus pro cibo erat
    ufus comcdunt etiam farinham Mandioca; aqua madefaftam. Diu inediam tolerare poflunt,
    :

    habuiadduosauttresmenfesfineomnicibo&potu, &denique aufugerunt , ita utjudicem


    fine dubio famem diutius ferre pofle. Caro boni eft laporis , coda & diu frixa butyro & «que ,

    benefapitaccaropullorumautcuniculorum. Vigefimo odavo Maij, 1640. madlavi & fecui


    unum, pinguedinem habentem multam inftar gallinae. Partes internas , cor, pulmones, je-
    cur,

    /
    HlSTOR. C>V A D 11 V 1? E D. ET S E R P E N T. LlB. VI. 237
    ciir, vcficiilamfdlis, rcncs, vcficam, gcnitaliavafi, habetiitaliaanimalia:
    amplum jecur;
    cuplicemvcntnculum, unumautcriorem, inqucmcibum priusrccipit hinc inteftinumha- ,

    bccmimmidisincrallitic, acdcccm drcitcr digitos longum, cui anncaitur


    alter ventricu-
    lus 5 ubi cibus planc concoquitur hinc cxtera inteftina
    ufque ad rcdum. In anteriod vcntri-
    :

    culomagnamcopiamfmnxMandiocar&Milii Angolenfis crudihabcbat: Pofteriormaior


    totusfcmicodo cibo plenus erat, cui multi vermiculi vivi inftar
    eorumqui incafeogenc-
    rantur, inhxrebant: Inteftinum ultimum feu redum
    ftercuscontinebat.Dctraaapelk toti
    ammah^ cauda amputata. hxc adhuc movebatur. Vivax animal, nec fi quinquc autfcx iftus
    incapiteaccepcrit, moritur, nificervix cultro infixo vulncretur,
    tunc enim cum fan-uine
    vitam eftundit. Cmdx caro ^
    meris fibris & nervis conftat.
    MenfcDccembri anni 1 641 .
    vidi cximi lapidem e ventriculo Senembi,ovigamns medio-
    cns magnitudinc & figura, fed comprcftlorem paulo; exterius glabrum albicantem
    , interius
    compofitum e tunicisinftar Ccpx ,ita ut unaab alterafepararipoflltlapidecontufo.
    Coloris
    cratinteriusalbicantisfeugryfei, durje fubftanti^ ntBe7oar.
    Capiunturfunc, namarboribus infidere folent, quodBrafiliani fcientes,
    fufti longo ada-
    ptantfunem, hoc videns animal, miratur, nec.tamenfemovet,
    itacapitur, alias curritvelociftime.
    fedfune fe illaqueari fmit &
    Juniorcstotifuntviridiscoloris, grandiores setate varie-
    gati fiunt vel cmerei fenes enim utplurimum
    : funt fufci vel cinerei coloris.
    Annotatio. Dixidehocanimah, quod intota America frequentiffimum eft , de.
    fcnpt. Ind.Occident.lib. i.cap. ix. Ubi & hoc obfervavi Fr. Ximenem fcribere incapite ,
    :
    hu;usammantismterdumreperiri lapillos, qui prjEfentifllmo remedio lapidcs renumcom-
    minuunt& dqiciunt, dragmx pondere e liquore idoneo haufti, aut
    etiam corpori alligati,
    Anautemqmmventriculo reperiunturaliquando, eifdem viribus polleant,
    mihinoncon.
    Itat, periculum poflet capi fine ullo , meo judicio difcrimine.
    ,

    C A p. XII.

    Tejuguacu&-Temapara. Taraguira. Jmerkma, C^rapopeha. (tlmel-^


    va. Taraguico (t^ycuraba, Tejunhana, Omnes Lacerti,

    npE IVGVACV & Tematara Tupinambis Lacertusegregius: corporisfio-ura capi^


    :

    A tis
    ,
    oculorum ,
    oris ,
    pedum , caudic, convenit cum Senembij in hoc autem
    difTert Pri.
    mototmscorporiscoloreftniger, elegantiftimismaculis
    ex>:remam caudam
    albis infperfis variegatus , & verfus
    ,
    fex quafi aculeos habet albos. Secundo cauda craftior in exortu, Tertio
    carenllisdentatisaculeisperdorfi longitudinem. Qu_arto in pedibus
    pofterioribus exterior
    digitus pauio remotior cft a reliquis , &
    brevior. Quinto lihguam habet bifidam loncam
    , ru^
    bram glabram , quam velociftime inftar ferpentis ad digiti longitudinem
    hit. Nullam editvocem: patienseft: lubenter
    protrudit retra- &
    vefcitur ovis , quie crudaforbet. Inedijepa-
    tientiffimum animal detinebam alligatum , fed cum fe a vincuhs
    :
    abfolviflet, liberum perrnifi

    per ciibiculum currere , &


    interdum dedihauftum aquse e vitro bibendum , ita adhuc obam=
    bulatquandofitit, aUastoto dieinangulo fuoordinario fedet.
    Libenterincumbitcineribus
    calidis: vigefimo Martii quifpiam partem cauda: calcando
    detriverat poftea tamendenovo ;
    ad duos digitos crevit; primo Julii moriebatur inedia plane tabidus
    fadus , feptem enim men-
    fium fpacio mhil comederat , tantum ahquando hauftum aqua:
    fumferat lambendo. Caro eius
    '
    comeditur.
    Plinius lib.
    1 1 Natural. Hiftor. cap.

    50. dicit: Lacertis


    .

    &
    3 7. fcribit. Lacertis hifidA elilingm pihfa. Idem cap.
    ferpentibus amputatas caudas renafci. Idem fentit Ariftot. Hiftor.
    ^
    Animal. lib. z.cap. 20. qui&lib. v. cap. z8. Lacertos non
    annunx vivere, fed tantum fex
    3 , menfes,

    1»
    .

    23 s , GeorgI MarcgravI
    menfes. Negoego cumScaligeroin Comentar. pag. 635. Scaliger abfcifias vult, redego
    CLun Plin. amputatasj namintegra cauda abfciflfa non renafcitur: fed
    amputatam ex parte
    rcnatam vidi.
    Taragvira Lacertus in
    Brafilienfibus prope domos, in hortis & ubique frequens:
    : &
    longitudoejuscimterpedalis; Cquanquani reperiantur &minores.) eorpushabetteres, to-
    tuni fquamulis triangularibus cinereis feu leucopoeis tedum. Caret ingluvie fub mento dor-
    fumxquale: nutant velociffime capitequando aliquid vident & celerrime currantmotando
    corpus. Sivideant hominemdormientem cui ferpens venenatus , autaliud venenatum ani-
    mal liEdendi caufa appropinquat illum excitant ne l?edatur. Coire volens mas leni morfu ad-
    ,

    prehendit fcrmellx cervicem, paullo poft ad latus fe inclinat , foemina propriam cau- &
    dam furfum levando admittit marcm qui pedibus compkaitur corpus ejus a tergo
    ,

    Vide I. Scaliger. in Comment. ad Hiftor. animal. pag. 204. Ubi de fimilis naturie La-
    certo agit.
    AMER I ci M A Brafilienfibus 5 Lacertulus tres digitos longus & pennam olorinam cralfus,
    ubi crafTiffimus crura «5c pedesfimilis figurs
    :
    & totdigitis, ut Senembi. Ocelloshabetni-
    gros-, corpus auteni fere quadratumvi^etur.
    Totumdorfum fquamulis veftitur leucopgeis,
    latera autem fufcis, caput itidem crura , cau- &
    da vero cc^ruleis omnes autem fplendent,
    : &
    ad taclum apprime funt \xvcs. Digiti in pedi-
    bus inftar fetarum porcinarum Venenofum .

    eft animal ot Lufitani affirmant, & cupidum exfugendi fanguinem ex


    gravidis mulieribus. Re-

    ferunt foeminam femei tadam ab hoc lacerto , vel folum ejus indumentum , numquam poftea

    concipere.
    ; Lacertulus tres, quatuor vel ^uinque
    Carapopeba Brafilienfibus digitos longus, ve-

    nenatus. Figura corporis utreliquorum. Quatuor


    cft cruribus pedibus: in anterioribus &
    quinque in pofterioribus quatuor habet
    ,
    digitos. Corpus totum hepatici eft coloris , cum

    albisnotulis ,incaudaautemalbislineolis , hinc inde etiam aliquantum flavimixtum; Ocu-


    los habet fplendentes quafi vitreos. &
    AmeI V A Brafilienfibus &
    Tupinambisj alia fpecies Lacertorum & fuperius defcriptjc

    Tara?uir£e per omnia fimiiis , excepto quodcaudam furcatamhabeat, id eft, definentem in


    duo cornua teda.
    Taragvico Aycvraba Brafilienfibus ,
    Taraguirse alia fpecies , fuperiori item fimi-

    lis excepto quod cauda ab initio ubique habet triangulatas fquamas parvulas Caudae extre-
    ,
    :

    mitas planis Iquamulis teda eft , &


    prxterea quatuor maculis fufcis dorfum praecipue poft : &
    caput undatum maculis variisfufcis.
    '

    Teivnhana Brafilienfibus Lacertulus eft minimum digitum craflus ; capite acumi-


    ;

    natoutSenembi; oculis nigris , circello aureo crurahabetquatuorut J^f^m^/j Longitudo :

    ejusadpofterioracruraefttriumdigitorum; caudxlongitudo fex digitorum femis eftque & :

    caudateres &
    inftaraciculx in extremitate acuminata. Capitiilum tegitur fquamofa cute-,

    dorfum latera ,
    , &
    crura fuperiori latere cute veftiuntur ad taftum molli inftar holoferici;

    cauda autem fquamulis quadratis conftat minufculis guttur infimus venter itidem fquamu- : &
    lis quadratis teguntur ,
    majufculis , capitis tefta fufcefcit : Dorfum & latera fuperius fufca, vel
    potius tribus lineis dilute umbrx coloris , &
    aliquot undis ejufcemodi variegatur latera infe- :

    rius viridia ; fuperiora autem in fufco linea notat viridis fecundum longitudinem a ca-
    piteadcruraufquepofteriora: itemque alia linea viridis eftubifufcum &viride feparantur:
    inter duas autem lineas ordo eft pundorum viridium in fufco; & fub inferiori linea viridi feries
    eftpuna-ulorumnigroruminviridi. Crura etiam in lateribus fuperioribus obfcure flavifeu
    cerei obfoleti funt coloris , variegata maculis parvis fufcis in inferioribus lateribus funt alba. :

    Cauda quoque fuperius coloris cerei obfoleti , albo mixti. Caput inferius,inferius cerei cum
    guttur &infimusventer candidi funt coloris fangtiineis notis varicgati. Bifidam habet lin-
    guam.

    C A P.
    HlSTOR. QVADRVPEO. ET SerpeNT.
    LiB. VI, ^39
    C A P. XIII.
    ^Boi guacu. Ibyara, Serpcntes,

    G VA cv Brafilianis, C.^r.^. W.Lufitanis.


    1
    Eratpdlisreptcm&fcmispedcsRhyn^
    JU^landiCosIonsa, m mcdio corporc
    unda.im digitoslata, fcnfim vcrfus
    captft &caudam
    m angufoorcm mtudmcm vcrgcns , ita ut co loco quo caput abfdffum, tantum
    1
    cuxi c quS
    tuordiSitorumlatitudmcmhabcrct &incaud^ extrcmitatc
    paulo mii^orcm. Tota aulm
    pdhs/quamiscrattcc^a ccrtafcricdifpofitis, invcntrc
    majoribus, indorfo minonbus
    omnibus fcrpentibus cicsantiflimc autcm crat varicgata ut a
    : ncmpc pcr mcdium dorfum fecun
    ,
    dumlonsitudincmmaculisnigris, quce cathcna: cujufdam
    majodbus partibusconftanti sfi
    guraniquafircferebant, adlatcra autem utrimque
    palmum inter fc diftantcs macui^ ni'rx
    rotundx fcrc, in quarum ccntro alba maculaitidcm
    rotunda.magnitudincm autcm h^ macdx
    habcbantma,orcm impcriah: mtcrhafcc , attamcn extra
    illarum ordincm vcrfus vcmrcrn
    vcnircm, ,
    iterum utnmque dua: ferics minorura macularum
    nigrarum (^ifcurrcbant
    E)ufdem coloris & fimihbus maculis accipiebam
    feptimo Augufti'1638. fcd maiorcm
    "'''""^ digitorum, lonsitudoautem oAopS
    Z&fiit.''"
    Ejufdcm fpecid unum accepi vivum tertio Augufti
    1638. fimihbus maculis lonmim quin-
    qucpedcs& quatuordigitos, crafllimvero, ubi crafiiffimus ;

    , fcmipcdcm. Carnci?! hTebat


    ^^i.-^-P^"- --Torcpcr quadrantcm^or.fuSr^^^^^^^^^^
    fcanVrtf^^^^w"-
    ft capa tccorporis, lcptem digitorum intervallo ab
    cxtrcmitate caud^e duos brevcsun^ies
    habebatquafi aviLina, citraanumnimirum.
    Dupliccm ordincm dcntiumacutiffimorumm
    uti^qucmaxilla. Caputlatum&fupraoculosinduotuberaelatum
    ^"n^orum, m
    Ejufdcm fpeciei ingentem accepi fexto Oaobris 1
    6 3 8. cujus longitudo erat odo pedum &
    kmisj craffities, ubimaxima, quindccim digitorum
    eratqucclegantcrnigro&albo varie.
    gatus-, carncmhabebatalbiffimam&pinguem.
    Carncm fcpciivi, &ofla pSft quadrimeftre
    rpaciumexemiprofcelcto. Pellem tomento replevi. Spina
    coft^dura/pma. Dupncemordincm habebat dcntium inatraque
    autemdorfic^ibus conftat, &
    maxilla, qu^ itidemdu-
    plexcrat. Dentcs funt acutiffimi paulumincurvi acus
    , , peainum
    rcfcrrcntes, fplcndide aibi
    coloris, mftarmatris perlarumpolit^. Serpcns
    hicvocaturaBrafihenfibus^./^,^,^, idcft
    magnus ; nam vidi quimtegram caprcam dcglutiverat.
    Non
    funt venenati taro illorum
    ^^^«11* &
    comeditur.
    allatusdedmo quinto Novcmb.
    163 8. Cujus longitudo cratquatuor
    nef '^^''i''""'^'
    pedum&uniusdisiticraflities,ubimaxima,quinquedigitorum. Squamis invcntre argcntd
    coIorisfplendidiffiimi,reliquo cor-
    porc,nigr o &
    albo variegati. Cau-
    da quafi e fex annulis compofita
    eratargentds. Sex acutos dcnte^
    habebat in utraque maxilla.
    Habui etiam ferrei pianc colo-
    ris & in vcntrc albi , longitudine
    trium pedum aut circitcr, craffitie,
    ubi maxima duorum digitorum.
    ,

    Habitant in sdibus & ova gallina^


    rum exforbent; Saepius inveni in
    ledibus &extraplanc virides, duos
    aut tres pedes longos craffitic
    , di-
    giti auricularis. Amplum his os &
    nigra lingua : funtquc admodum
    vencnofi , vocantur a Brafilianis
    Boiobi.
    I
    B Y A R A Brafilienfibus , Bodty
    '

    Tapuyis , Cega Lufitanis noftrati- ,

    bus Blind fchleiche vulgo fertur


    ;

    duo habcre capita fcd falfo inde


    , :

    autem crror promanavit, quia tam


    ^ cauda quam orc fcrit
    veneno, necfacile caudaacapite
    & inficit fuo
    difceim ^r.,.^a
    Aifr^r,v, rj r ^ n
    poteft quia qufdcm funt figur^ & magnitudinis minimi
    , :
    digiti craffiticm ^quat; &
    longi-
    GeorgIMarcgravI
    lorT^itudineunum pedem &duos digitos circiter. Color eftalbus fplendcns inftar vitri, 5c

    annulis elegantibus lincis notatur coloris brunniautxrei. Oculos iiabet minimos&vix


    & ,

    confpicuos.hserent in cute, inftar punftuli acu fafti. Non procul ab extremitate caudae anum
    habet , inftar reliquorumferpentum.
    ContravenenumilliusnuUumdari remedium affirmant Lufitani. Sub terra vivit&illam
    fodiendo eruitur , viftitat formicis. ,
    Plinius Nat. Hiftor. cap. xx 1 1 1 geminum caput Amphift^enss eft ,
    lib. v1 1 1 . .
    ad caput &
    & ad caudam , tanquam parum eflet uno ore fundi venenura.
    Annotatio. Ambigoanidem fitferpens, quem fubnomine Ibiracua defcripfimus
    lib.xv. cap. VI. Americ^ noftrx; cujus virus tam vehemens cenfetur, ut homini quem
    momorderit quantocyus fanguinem ex oculis auribus
    ,
    , , naribus , gutture & inferioribus par-
    tibus corporisexpellat, tantacopia, utnififtatimfubventumfuerit,
    emoriatur.

    C A p. XIV.

    Ihihohoca. ^oicMnga. Cumcucu. "Boitiapo. Serpentes.

    B I B ferpens duos pcdes longus


    o B o c A BraGlienfibus ; Cobra de Coral Lufitanis polli- : &
    cem humanum fere craftus,ubi cralfiffimus;nam verfus pofteriorempartem teres eft & acu-

    tusinftarfubuliE. Totusventer eftalbus &


    fplendens, dorfum&latcratinaa. Caputhabet
    fquamulasalbascubicas, adoras nigras, hinc cinnabria fequitur macula cujus fquamseper
    nigra, hinc
    oras nigr^ , & ita femper rubra macula eft hinc fequitur nigra , hinc alba iterum
    , ,

    rubra & fic deijiceps. Rubra macula plus uno digito eft longa duse albae & tres nigrae fimul
    ,

    longie, a^quales interfe: nigrae autem maculae totaliter funtnigrae,


    ai-
    fumtJE fefquidigitum
    barum autem orse nigrae. Venenatuseftferpens.
    Annotatio. Lib. xv.cap. vi. Americae noftrae hunc Serpentemex auaoreLuhta- ,

    no ita defcripfi: pulcherrimus anguis, nigro, rubro.atque aibo colore, caput totumque
    corpus diftindus verum omnium ferpentum longe virulentiflmius
    :
    tardilfime fe pro- , &
    movens. ^ ^ n^- r-

    BoiciNiNGA & B01CINININGA & Boitininga atque etiam Boiquira Brafihenli-


    bus: Ayug Tapuyis: Lufitanis cafia vda, Belgis Esetd-Hange / Serpensquatuorpedes
    &
    tresdigitoslongus corpore in medio craffiori, verfus utramque extreraitatem vero atte-
    ,

    nuato ; in medio autem ubi craftiflimus , brachium humanum prope cubitum craflitie aequat.
    Venterilliuseftplanus: Caputcompreflum ,
    fefquidigitum longum & latum. Oculi parvi:

    lingua teres &.bifida. Inter caeteros dentes quatuor habet


    r^uis longiores , falcatos , albos,
    poteft. In pelle fquamas babet
    acutosinftarfpinse, quos retro condere &gingiva occultare
    eminentias , inftar Crocodylorum
    ordine pofitas , craftas , quxque in dorfo funt fjas obtinent
    infignitur cathena pallide flava hamulis ilhus'
    fere , verum haud talis duritiei. Totum dorfum
    ,

    figura cubica conftantibus fimbriatis nigro fpatium ,


    autem intermedium inter quemlibet ha-
    :

    mmirum
    mulum fufcefcit. Latera corporis flavefccntia cubis nigris ordine pofitis variegantur:
    hamuli cathenae dorfalis
    duplex ordo cuborum nigrorum in quolibet Iatere,& cuiUbet angulo
    duorum
    refpondetcubusunus lateraUs unius feriei, alter alterius feriei refpondet,
    interfitio

    fquamas habet grandiores reliquis quafiparallelogram-


    hamulorum cathenae dorfi. Venter
    parallelogram-
    mas, pallideflavefcentes. Caudx autem in extremitate adnatum eft corpus
    mum conftans quafi hamulis cathenariis
    paululum comprefllim ,
    fingulari modo invicem
    ,

    aptatis , ut cymbali modo e longinquo audiri pofllt. Quot annorum


    ferpens fonum eo edat &
    ferpens tot partes habet crepitaculum hoc. Serpens decem
    annorum habet crepitaculum lon-
    gumduosdigitosautpauloplus, latum quoque plus quamfemidigitum. Subftantia conftat
    l

    HlSTOR. QVADRVPED. ET SERPfiJJT, LlB, VI. 24I


    lsEVi,glabra,pel]ucida,ficca,colorisex albo& cinereo fubfLifccfcentis. Serpens eft apprimc
    venenatus , nec antidotiim cognitum contra illud virus.
    Annotatio. Dcfcripfihuncferpentemlib.xv.cap.vi.Americx. Accepiautempo-
    lteaeNovoBclgio(nam&in feptentrionaliparte America:,licetnon ita frequcntcs
    repe-
    riuntur) exuviashu)usfcrpentis cum capite(in
    quo adhuc dentes illi majores vifunturuti&
    minores ) & cauda tintinablum autem conftat leptem
    : ejufmodi partibus, & eft pene duos
    digitostran/verfoslongum: integraautem peUispedes
    quatuor
    digKos lata, ubi latuTima. Squamarum ordo & color reaiftlme
    ampliuslonga, &novem &
    convenit cum ASftoris deferi-
    ptione.
    CvRvcvcvBrafilienfibus: ferpensoaoautnovempedeslongus,
    &craffiorquam Boi-
    cmmgaj fquamis quidem utille figuratus, fed flavefcentibus ac
    per dorfum maculis nisris ,

    grandibus vane variegatus: nimirum intoto


    flavo macula nigra eft grandis. in nigro du^
    flavx, in quibufdam mgris etiam unica
    flava & fic continue. In ventre fquamas longas habet
    ligura: ut Boycinmga flavefcentes. '
    , Serpens eft venenatus.
    A N N o T A T I o. Lib.xv.cap.v I defcript. Indiae Occident. eundem ex audore Lufitano
    .
    ita
    delcripfi: truculentusanguis&plurimummetucndus,
    interdum quindecim palmoslongus-
    ^^^'^^ ideoque barbari intercepto quantocius caput amputant
    cooperiu^^
    ' &
    BoiTiAPoBrafiiienfibus;
    Lufitanis Cobra decip^ ferpens feptem aut odopedeslon.
    gus, brachiumhumanumcraffiis;
    tcres^acinpofticaparreinftarfubulxacuminatus: coloris
    Veftiturfquamulis elegantibus quafi triangulatis. Viaitatra,
    «1^^ EftvenenTtus
    Annotatio. AuaorLufitanusquemindefcript.America:lib. XV.
    cap. vi fecutus
    lum, vocabat Botttopua, fed docuit
    me aiter dicendum Bommapm : quafi dicasanguem lon<To
    I^^IZ ^^'
    T'^^^^^
    aflirmamfoemmasfterilesreddifoecundas:filumbisillarumhicferpensafFricetur.
    viaitaredicituf, Barbari

    '
    ^^"^^^ ^erpentes defcripfi
    ,
    quorum Auaor nofternon facit mentionem,
    curiofireqSt
    C A p. X V.
    %aiia, Tejludmesvari^. Crocodilus,

    J^ANAinarboribusdegenshicreperitur, mediocris magnitudihis


    : tota ex flavo albidans

    co.oris fed tranfverfim Imeis nigris Variegata


    ,
    , ut &
    latera ventris
    Brafilienfibus, Teftudinis terreftris fpecies,
    J^^la^l Lufitanis Cngado doterra, Tefta
    nig.aeft teaa cuimult^figur^hexagona.funtinicuIpt^. Roftrum habef
    ut reliqu^ Caput
    & crura funt fufca verum maculis ex umbra
    , variegata. lecur hujus
    opf
    faporis eft "pami m & an-
    tecellit omnium animalium jecora ftio fapore. an,

    JvRvcv A Brafilienfibus, r^./.r/.^.Lufitanis3


    Teftudomarina^locopedumhabetquafi
    alas, antenommquidem quamlibetfefquipedem
    res: caudamacutamconicam: oculos nigros
    crum^ Habui quarum teft^ trespcdes erantlong^
    longam pofteLres vero ?revTo
    magnos, os edenmlum &
    , duos lat^ & fupra.
    circiter

    iSftd^^^^^^^
    CoftisipfiuSun
    ,

    X
    tur teft^ ad quodlibet latus o^o anteriores
    ,

    breviores.Ova marum comeduntur uti


    & caro.
    breviores medi^ longiores
    :

    Ponunt autem ovafL ad 1 1^^^^^^^


    o^^^
    ,
    pS
    marenafacientes&demarenatumulantes. S^pius inveni veftigia
    tiinii&retroabeuntmm Reperiunturautemvaria. magnitudinis.
    illarum exSgredieT
    Habui quarum lonc.itudo
    cratquatuorpedum, latitudo trium tanta. molis ut a quatuor
    : robuftis virisvix poflent mo
    ^Suns geometricis teft^quafi infculpt^ vifuntur. Quxdam teftam
    r.n;r?T
    bent fplendenten., fla^as lineis & figuris egregie interftinaam
    nin-am hl
    : ali^iter conformatam
    JVRVRA Brafihenfibus; C^^W. Lufitanis minor eft reliquis teftudinibus
    : •
    Teft:,
    fuperior decem digitomm habet longitudinem latitudinem
    autem novem convixTtat
    ,
    ,
    ccHifiderata:Inferiorteftanovemdigitos
    autemfiguramhabctfuperior. Infrateftam feabfcondere
    digitorimi longitudincm foras extendere.
    poteft-, &collum rurfulXLm
    Caput tres digitos craflum , &p Jo obTons^^^^
    nafuselevams&acuminatus: osamplum^ oculinigricantes,
    tuorungues oblongi nigri cauda brevis acuminata,
    pupilla nigra.^ I
    &
    peS
    ,

    ret: Teftafuperior fufca, inferior flavefcens.


    cutis rugofa
    Ovaponit fubromnda dLdii TaCacd ma
    quafi fqufn^s coX
    gnitadme, teftaalbautovasallinamm,bonifaporisfifrixenmr. '

    Comedi alLuodes
    Accepi vigcfimo Juliianni idsp.unam&peraliquot
    diesbatatasipfipr^buipro viau&
    tunc
    . ,

    GeORgI MaRCGRAvI HlSTOR. QVADRVPED. ET SerPENT.


    LiB. VI.
    242
    ponebat quotidie poftea nihil dedi, & vixit tamen ad finem
    Aprilis anni 1 641 tan^
    tunc ova
    .
    ;

    tum pauciffimam aquam interdum fumens, femper &


    fub tefto meo refidens, ita ut vigmti &
    ranx brevem Kick Kick, tantumfemel
    unum menfes inediam toleraverit. Sonumedit inftar

    autbisfingulisvicibusfonumedit.idquerarius.
    , t tt 1.
    , r • •

    T a c A R E Brafilienfibus , Cayman
    /Ethiopibus in Congo Crocodtlm Latmis. Habui fex
    feptem, odo etiam novem pedes longos. Caput
    paululum compreffum habent; os fubrotun^
    ultra oculosidaperiripoteft. Dentes
    dum feu ovalis figurje. Oris hiatus amplus, nam longe
    acutos,quofdamlongiores,quofdam.bre-
    habct in fuperiori &inferiori raandibula multos,
    viores. Mandibulam autem fuperiorem
    movere poteft Linguam habet nullam, fed tantum
    :

    membranam, qujE mandibuls intcriori interjacet &


    hnguce figuram refert, quam tamen fuftol-
    Oculoshabetmagnosrotundos, claros (non fuillos) cxfios^pupilla mgra:
    lere nonpoteft.
    funt ne nimium gralfari poflet; bre-
    quatuor crura & pedes, quorum duo anteriora teneriora
    (

    interiores ungues nigros habent


    viora quinque digitos continentia in pedibus, quorum tres
    &
    more avium, duo exteriores carent unguibus pofteriora
    crura craftiora
    : &
    longiora, quatuor
    avium,unus exterior caret ungue.Cor-
    dicritos continentia,tribus itidem unguibus
    nigris inftar
    fquamata, ac in capite
    pus autem in longam extenditur caudam. Totum
    corpus veftitur cute

    & tota fuperioripartecorporis, ac cauda ioricata.


    In toto autem inferiori corpore fquamx
    quadrat^eferefunt, atqueadtaaummolles&glabrae: inlateribus varias rotundas figuras ha-
    bentfquamxactuberculisfcatent, & funt partim nigri partimflavefcentiscoloris. Eodem
    ,

    modo fe habet in caudjE lateribus , & cruribus. Superius autem caput firmiflimum, munitum
    tefta , ex nigricante & flavo mixti coloris: Collum fuperius itidemiuberculis majoribus exor-
    natisfquamisveftitur. Totum dorfum autem cummagna parte caudae, tranfverfim multis

    parallelocrrammis longis tegitur funtque illjE fquamse durge ex flavo &


    nigricante mixt^, ac
    fuperius erede ftante
    taUbascertisintervallisexaltats. Ultimacaudaemedietas, firmapinna
    fegubernat. Eft autemiila
    adfinemufquedotatacft qua inter natandum, more pifcium,
    :

    pinna multis fquamis quafi compofita , flavi coloris &


    eleganter variegatalmeis nigricantibus.
    Totaporrocaudaquafiannulisnigricantibus cingitur, reliqua parsinterjacens eftflava, iti-

    dem elegantibusftriis nigricantibus intertexta.


    Carnem habet albam inftar pifcis, nec plus fanguinis quam illi in parva quantitatc. Nigritas
    efui apta &
    comedunt carnem. Ova ponit gallinaceis fere majora figurje pene cylindricx, ,

    bonifaporis, quse comeduntur: teftam habent albam ,


    tuberculis quafi infignitam , durilTi-

    mam. Sxpius viginti odo, aut triginta in uno nido invenias.

    In ventriculo hujus animalis cancros multos inveniebam , &


    ungulas alicujus animahs

    AN NoTAT Vide qu2E Ub. v. Defcript. Ind. Occidental. cap. 1 v. dixi de hoc animali
    I o.

    e Fr.Ximine; obfervavireraediaquse ex glandulis illiusfub gutture pofitis praeparantur:


    &
    fcribit ; animal hoc cum alio cibo
    atque etiam e ventriculo iflius fed prxteriitum quod idem
    :

    inventriculoilliusreperirifemiconcoaosjquorum
    deftituitur, devorarelapillos, eofquefaipe
    lapides qui in renibus hommum nafcuntur.
    pulvis hauftus fingulare remedium fit adverfns

    dSmorepinima.
    iconem inveni
    Hujusferpentis tantum fineulla defcriptione; nifiquod pidor addiderat,
    duos&femispedeslongum elfe & cutem ilHus fufcam , maculas autem luteas intenus, m
    ambitu autem brunnas.

    A P P E N-
    2+S
    A P P E N D I X
    D E

    Ovibiis Terumts & Chiletifihui.

    Um m dcfa,p„one Ind.a= Ocadentalis de .nimalibus agcrcm


    Pctuvi^e pcculiaribus
    I.X.C. IV.
    ExAcoftaqmommumoptimefcirepotcracdcdi
    v,anarum ut vnlgo andiunt, liiftoriam ovium Pcru
    , & quidem duas cfTc dixi illamm fpccic tmam oux lanT
    .S«f.«'*P^^°;WeUetur,altcramquxpcnenudalevibnsta„tm«vUisS^^
    '^P"™™'-> fedantcquamdcChilenGbusdicatropfr^ptc^u^^
    Zfr"l
    f ici t poftcnorisqnoquc, utcgo autumo
    iconcm&defcriptioncmcx Epiftol P AnH
    th.ol.hnc traduccrcut d.ffctcntia
    faciliuspatcat. Isitaquchb.v. Ep£l a^floan Odoric™
    Melchiorium, &c. ita in-
    fitiEmitSereniflTPrinceps
    meus paucis ante die-
    bus, a Theodorico quo-
    damNeusColonienfi,ani-
    mai quoddam quod ille
    exPeru occidentalium In-
    diarum regione primutn
    e0e allatum &
    inde Mit-
    telloburgum Selandiie ci-
    vitatem aflerebat.
    Refert hoc animal par-
    tim camelum.partim cer-
    vum adco ut rede qui-
    ,

    dem graecoidiomateeAi*-
    <PoKdfA-^?^ov appellari pofle
    scrediderim . Longitudo
    ad caudam fexpedum eft altitudo vero i dorfo ad pedis plantam quaTiJ^r
    :

    gitudoafcapuhsadcervicem, duum. Capite, collo, ore ,


    tanTmS comTon'
    fuperLis pr^fertim abiSura
    ac genitahCamelumfererefert. Atcaput oblongiuseft:
    aures habet cervinas oTulo
    bujos. Antenonbus dentibus in fuperiori mandibula bu
    caret, fed molares utrimque
    utbil^ilcafereomnia, & ut illa etiam ruminat. Dorfoeftfenfim habet
    prominenteqZ oerincn
    mmap.aorer.esleaumeft. Scapulispropecollumdepreffis,
    clunibusaltioribus
    iL^^Zl^YlniZl^-
    &c^udabrevifpithama.ferelongitudine: quib^
    refm, quemadmodum etiam cruribus prxfertim
    pofterioribus
    ,
    , pedes biLcffunT df
    illi
    duaa antenonparte dmfiu-a Ungueshabctacuminatos
    , qui circ^^dis ambitumin cutem
    craftamabeunt. Nampedisplantanonunguefedcuteutin
    multifidis &inipfo ^^^"10 ^0^
    tegitur. Retromingit hoc animal ut Camelus &
    teftesfubftriaoshabet.
    fub quo ubi thorax ventri conneaitur extuberat globus, WeeftamDlo
    , ut in Camelo, vomicx fimilisTauo
    nefcio qu:dexcrementi fenfim manare videtur. Color colli , cervicis,
    pedor s & a^terio
    rumcrurumeftilhalbus, reliqui vero corporis fubruber , vel ex
    nigrq. rufefcens. Roftro
    a'
    meneftmgro&anterioribus cruribus a genu albicantibus. Cicur
    acmanfuetum eftanimaT
    fedfrigonsimpatiens, utaliaqu^eadnos e calidis regionibus
    afFeruntur. Nemineni ofFendi •

    ledmiroadmodumingenioabiUatafevindicatinjuria. Nam ubi aliquis


    illud vexet velcirr:,'
    clunesopprimat noncalcibus autmorfibus fedefendit, fed
    vomitu Velcibi vel humoi s in
    vexantem retrorf.im cum impetu ejaculato, ob protenfam
    colli longitudinem. Salac
    hoc eife animal, ffimum
    idmihiconjeauram facit, quod cum fui generis foemellis
    magna cum prurigine capris fe commifceat, non tamen eredis
    fitdeSu mm
    , ut alias caprx
    dentefolent, fed humi ventre accubantibus ita hircrafcen'
    , cogente animali anteriorib^ c
    que fuperafcendens coit non autem, ut falfo de mS^^^^^^^^
    , retromingentibus animalibus affirm
    t ^rl
    ftoteles.ajerfisclunibus. Adeo venere
    vemaliautumnaliquetempoixftimulami h^^^^^^^^
    .utxllud videnm humile quoddam pr^fepium avena refeitum
    confcendiffie la^^^^^^

    Sr;"
    plicatis vicibus. Non f
    Nontamenconceperecapr^hu
    quoufquefemenreddcrct, plurimis ui:l
    ufceanimalisfeminerefcrt^ ouod
    c!
    ut

    ^^Z^l^rf'^ovcm
    convemat fpecies. Indicam appellabatu'T'^
    hoc animal,
    cumhocanimdik^mnon
    qui illudadnosadvexit, atquia
    noftris
    GeorgI MarCgravI Appendix.
    noftrisovibus quantum diftet, tuipfe judicarc poteris. Haftcnus Mathiolus. Abhisautem
    plurimum ditferunt oves illse Chiienfes, quarum hanc iconem noftri attuierunt ad vivum
    exprefTam.

    In qua obfervandum omnia fatis quadrare , quo ad corporis compofitionem praeterquam


    quodpoftici pedes ungulas bifulcas habeant , priores autem in quatuor divifos ungues &
    quod prolixis admodum villis lana; veftiatur , quam imprimis commendant. Caeterumna-
    tura bene convenit cum prsicedentibus ita ut haud dubium fit unius generis animal efle tan-
    , ,

    tum ratione cxli fub quo dcgit variare nifi forte iiiter utrumque fit diftindio illa, quam obfer-
    :

    vavimus in defcriptione Ind. Occidentalis ; ut omnino exiftimo. Sputum ejaculatur in vexan-


    tesj & fcribit P, Alonfo d'OvagIie in Hiftorica Relatione Regni Chile, vulgo credi in parte
    corporis humani quam fputum illud contigerit fcabiem generari : quse reliqua funtde hoc ani-
    maU dicenda,pete ex Hiftoria noftra noviOrbis.

    Geor-
    .

    GeorgI MarcgPvAvI
    H I S T O R^ R ER V I
    NATVRALIVM
    LIBER SEPTIMVS.
    Quiagit de Infeais.

    p.

    laacianra. latehum. Tucuram. Tmrohi. gaayara.

    -4b"shic &noubilis magmtudinis, itaut


    ] yix credam illbi mZes Ve-
    penn: Viruntui; emm quinque aut fex
    digitos longi & (atis craffi. Crura
    iiabentoao&duobracbia cum forcipibus,
    quaMongcextenderepoffuM
    ^rcnauepouunt
    cauJanilongamarcuatamcumduobusacuIeis
    Contra illorum punfturas ipfummet prodeft
    oleum Scorpionum, faaum
    ex oleo olivarum m
    quo Scorpiones fuerunt macerati
    ctiam ScorDin n &
    &
    mmmias tcraturpartes affticetur patti in quipunauraeft^
    Jatebvcv Brafilienfibus Ric.nus,Gra:cis;.,.^V, Lufitanis
    beftiola f<xda; lcnt.s magnttudme, fubrotunda , plane compreira-,
    C.m»..,„ , Gams^»«««.
    capitequadrata; figurxpromnrente.quofe
    oL c uXs 3ita
    mo longo
    cutiinfinuans cruribusarae aXrens roftro &
    teteti quod eiufdem
    corpusin qttolibetlatere habe
    figura.
    .

    corporis fugendo femgursttat ac infignemibi , nqnacrnue pa"^^


    excitat pruritum, ita ut ex
    cute^fta n«
    iicet>;:;t-ptf:,:tufcS^^^
    erfus=rr^?^:f5t-^^^^

    femel tncampts aut filv.s bumi corrfideat.,- ftatim plenus cVmodi SSs'
    ''"^ '"™«- AnimalU,o
    fit
    tamen
    o^^firrtbrS" rsramtac
    TvcvRAcv Brafilienfibtts, c-fi^hoto Lnfitanis:
    Locufta eft quatuor di-itos lon«-
    «trra habct fex dt,o prtota prope coUam breviffima omnium '

    fingula longa
    ,
    , fefqttidi^itum autClo Plt°
    :
    medta duopauio longiora & pofteriora duolon.iffima niTi^Sumruamord
    '

    S.torum, rctroreflexa, quibus faltttm exercet


    ungulatncqttmamfere referunt, duobusunguiculis
    , quodlibct conliat «ibu
    ™^^ 1^
    lateralibus. Cruta pofteToraan
    fiota, & mcdtctas ulttma eorutu actttis cr-tf
    denticttlis alteriratim, dttplici
    fcrie mun tT Ate
    hat,et quatuor fupra tres dtg.tos longas
    , exteriores plus femidtgito latas
    ,

    duas tcgtt. qu^ tnpltcter complicata: qSitas in^erio e .

    &
    fefquid.gitum fere ftmt lata;
    ^^1« h S t Zf
    cqutntm, octtlts bm.s ptommentibus ovalis
    .
    figura: barbam cancrinam
    gam..Circa collum tegumentum inftar
    ,
    (S^<inmlon
    :
    "-'H™aiatmm loii-
    cucummomchorum
    Ventcr conftat oao feflionibus. Totum
    lotts.
    cZt"?Se
    .^fl^^ 'r^'"'™^-''"-
    Cucu,Ittsi,Iecutncapitedi.utevirtdisXi:f«&l;;frd
    c;"ur ;Sr?"^^^^^^^^
    <iuo pana crurum ettam viridia fed-maculis
    albis & fttfcis ptmaata
    colotem habent qualem lapis Bezoat. Alatum
    ,
    , pete ubefciM oTl
    extetiofum ^0!^/^^;* trxtLnult
    2 rubro
    ^ ^5 GeorgI MarcgravI
    rubro, fere myagridis floris modo ac multis venulis funt
    intertextx: interiores alae egregic
    ,

    rubro', nigro cinereo,


    , viridi maculatae teffulatim. Fortitudo Locuftarum inpofterioribus
    cruribus confiftit more felium pedibus :
    prioribus caput barbam orna^re folent. &
    Reperitur hic &
    Locufta fufci coloris, prascedente tamen pauio minor, ejufdcm Ucet cbn-
    formationis.
    TVcVRoB I BrafiUenfibus,'alia Lo cufta plane viridis ut foUa arborum, corpore breviori
    quam major iila : dlx quatuor ilU folUs fimiles, crura fex, coUare complanatum, non autem ut
    cucullus, cori-ugatum.
    GAAYARA Locufta inftar CameU , plane viridis corpus vix digitum
    BrafiUenfibus : alia :

    longum, coUolongo &ereaoinftar CameU , nimirum digitum longo: caput trianguiare,


    oculis prominentibus, lenticularibus , fufcis.
    Crurahabet fex, duoinfummo fere coUo, u-
    num digitum longa , tribus internodiis conftan-
    tia & denticulata in extremitatibus reUqua duo :

    paria viridia, liventia, quafi foUaficca.


    Reperitur hic &
    ejafdem figurae , coloris lu-
    ridi, feu ut arboris folium deciduum.
    Annotatio. Uxc eft ex earum genere
    , de quibus vide Thea-
    qua; Mantes appellantur
    trum infedorum Thomie Moufteti pag. ii8.
    ubi & rationem rcddit cur Mantes dica.ntm .

    Hxc autem Audoris noftri coUum habet longiftiraum.

    C A p. IL

    Enena du£ Jpecm : Enena ram conformationis. Alius Taurus yolans.

    ENena Brafilienfibus; Efiaravelha J^uCitznis : Taurus volans. Totius corporis longi-


    tudoplus duorum digitorum Rhynlandicorum , craftities autemfere quatuor. Totum
    corpus f^lendide ni-
    grum, fed pilis flavef-
    centibus opertum,i-
    ta ut flavefcens vi-
    deatur. Sex habet pe-
    des ffen crura) duos
    anterius verfus , duos
    ad latera fere dire£te
    extenfos , & duos
    poft fe extenfos , ni-
    gros omnes , fplen-
    didofque &
    fuperius
    raris pilis praeditosiin
    quoUbet autem pe-
    de tres ungues cum ,

    parvulo digito , qui


    quafi tertius unguis:
    funtque crura varUs
    denticulis armata. Vnius fere digiti intervaUo a capitis inirio (quod minimum; fe£tio eft cor-
    poris. Capitale cornu habet magnum , & in extremo feftum ,
    nigrum&fpiendidum, unum
    penedigitum longum: oculos nigros eminentes & prope illos duos cirrhoS extentos fin- ,

    gulos tribus apicibus , qui in extremitatibus funt fufci. Prima feftio corporis tricornis , in

    fummitate anteriori habens cornu protenfum & paululum deorfum flexum , longitudine
    dentis humani, &utrimquead latera unum, ejufdem magnitudinis. Alas ejufdem
    coloris

    cum toto corpore , pilofs ac durae. Pofterior feftio corporis inferius multas habet divifuras.
    Prior fedio fuperne magis rufefcit piUs, pofterior autem magis flavefcit.
    A V R v s volans- alius hic reperitur , paulum diverfus a priori in toto corpore fuperiori
    T :

    obfcure caftanei feu nigricantis fplendetitis coloris , in infimo per totum caftanei coloris
    fplendidi. Totius corporis longitudo, duorum& femis digitorum craifities circiter
    qua- ,

    tuor. Corporisanteriorfeaio, unum digitumlonga. Caputparvum: ocuU nigri Iplenden-

    tes , non tamen prominuU , ut in priori : prope oculos duos habet cirrhos ut prior proxime
    j

    caput
    D E I N S E C T I S. LlB. VIL 147
    capuc comii cicaum & paululiim vcrfas poftcriora rcflcxum fcmidigitum longum-
    & ad larc
    ra in lc£lionc anteriori ilipciius vcr-
    fus poftcriora rcflcxum rcmidi2,i-
    tum longum ; & ad latcta in fcdio-
    nc antcriori fupcrius vcrfusutrum-
    quc cornu crafllim ere£lum paulo ,

    brcvius & obtufius quam prius il-


    lud. Alas habet ut altcr& corpus
    ita conformatum Crura : fex rribus
    junauris, & & uno
    tribus digitis
    minimo pro quarto media crurum :

    pars inter fecundam & tertiam jun-


    duram aculeis pyramidalibus mu-
    nita: integra autem crura funt hir-
    futa pilis caftanci coloris , iiti & cir-
    ca os ac in fedione corporis.
    T
    A v R V s hic quoque alius re-
    .
    peritur rarae conformationis : ma-
    gnitudo illi eadem cum prioribus ; craflb &
    rotundo ventre Crura habet /ex fingula :
    ,
    duabus junduris conftantia anteriora autem quinque proceflTusacutosquafi
    :
    digitoshabent,
    quibus terram fodiendo citiftime fub eam fe in-
    gerunt. Alas habet duas ftriatas in prima fui &
    corporis feaione eminentiam felljE-formem &
    ante illam foveam feu cavitatem fubrotundam,
    avellanicmajoris capacem , ih qua magnusnumc-
    rusfoetuumvivorumvifitur, coloris brunni &fi-
    lamentis quibufdam in fovea annexorum, quima-
    gnitudinem refercbant feminis papaveris, fed Mc-
    gafcopio quilibet inditus magnitudinem oftende-
    bat pifi , eratque omnibus numeris abfolutus
    &
    cornutus ut parens. Caput femilunaris fere figu-
    „ , . ,
    comprefllim , cui cornu impofitum , fatis
    craflum & ,
    plus digito longum , creaum , fed in fummitate
    paulumverfus poftcriora incfi-
    riatum. Ppne cornu hujus exortum , in quolibetlatere
    oculus grani miliimagnitudine , rotun-
    QU-S niger, fplendens. Totum autem corpus , crura & alje funt infignis
    fplendentis coloris '
    cx nigro vindi,
    , &
    aureo mixti eftque totum fijbtiliflimis pilis veftitum.
    Validiffimus eft nam fcatuls crafl^ae i me inclufus , ac latere cofto craflb impofito nihilo-
    minus fe femper cxferebat, ut funiculis fuerit coercendus.
    T A V R v s volans alius. Crura habet fex quatuor in pofteriore odorem de fe fundit
    Hirci pene
    ,
    Ctionecorporis: pedes definunt in duolunata cornicula:
    duo in anteriore fe- , &
    fingulaque habent tenuius tenacu-

    lum Antenor feaiodigitum longaincornu definit duos & femis


    digitos longum teres&
    paulumdeorfumincurvatum, & duos habens veluti dentes verfus pofteriora.
    Inferiusinan^
    nca partecorporis, fub exortu hujus cornu jungitur caput,
    ,parvum quidem, fed&corriu
    nabens lurium mcurvamm, duos fere digitos longum
    Cimiproceflu tripartito in ipfo acu-
    ,
    mine. Uculos habet rotundos nigros fplendentes
    , , feminis cannabini magnitudinc pone
    ,
    ,
    oculos autcm duos procefllis coniformes contortos
    poftcrior
    ,
    , fcdio duos digitos eft longa,
    atque ahs craflis teda , cum anterior fedio glabra & folida tcfta tegatur qnx &
    in cornu exten-
    dituto
    GeorgI MarcgravI
    ditur. Tota autcm anterior fe£tio cum coriiibus ,
    capite , & cruribus atque inferiorc ventre,
    nigri & fplendentis eft coloris & fuperius feu longum cornu
    , , verfus inferiora , villofis piiis,

    obfcure fiavis five luteis veftitur , ita ut ad taftum holofericum referat. ]un£tura ad caput
    quoquevillofa; cruraautem &infimus venterbrevioribus veftitur pilis obfcure flavis. Alae
    exteriores conftant tefta colorc frudus olivarum , cui obfcure flavum admixtum , varie- &
    gantur Iparfim punilulis fufcis. Cornua illa duo magna conjungere poteft illis aliquid &
    tenere.

    C A p. III.

    3\(hamdu /he yarice Araneorum jpecies, Tunga fiye ^icho,

    NHamdv Gvacv Araneus maximus five Ehalangium. Totumcor-


    Brafilienfibus ^

    pus tres & femis digitos longum & bifedum. Anterior pars major eft & pene duos digitos
    longa , fefquidigitum lata , fubrotunda ac compreffa poftcrior magis orbicularis , nucis Muf-
    :

    catxmajorismagnitudine&figura. Sefquidigitum longa. Indorfomedio verfus pofteriora


    foramenhabetumbeUcale. Capitecaret fpe-
    ciali, fedfupraos inanteriori parte corporis
    ocellos habet minimos fplendentes, inftar

    pundulorum •, & ad utrumque oris latus,


    prominentiam unguiformem, femilunarem>
    femidigitum longam , in extremitate denta-
    tam, dentefemilunari nigerrimo fplendente,
    femidigitum longo , &
    ita binos dentes , qui-

    bus pro dentifcalplis utimur auro inclufis.


    Crura habet decem,utrimque quinque,prio-
    ra duo prope dentes duos digitos longa, &
    prxter duplicem articulationem qua corpori
    conjunguntur quatuor habentia internodia
    ,

    & in extremitate unguiculum curvum , ni-

    grum, fplendidum retrorfum verfum. Secun-


    diparis crurum, quodlibct pene quatuor di-
    gitoslongum& praeter duplicem articulationem prope corpus aliasquatuorhabctarticula- ,

    tiones. Tertium par tres& femis digitos longum, totidem articulationibus quartum par ,

    tresdigitos&pauloampliuslongum, caeterum ut priecedentia omnia autem crura in extrc- :

    mitate duo habent exilia cornicula nigra & bifefta ut Cancri. Prope anum habet duos procef-
    fus femidigitum longos j uxta fe pofitos, fili craflioris craflitie, quibus nere folet.Totus araneus
    veftiturcu^e pilofa brevibus pilis nigris ad vifum , adtaauminftar holoferici. Per totamau-
    ,

    temfuperficiemcrurumpartispofterioris, laterum&prOcefluum,quidentes continent. pili


    copiofi funt infparfi , ex albo &
    gryfeo rubidi coloris. Tota poftcrior feaio corporis in adul-
    tioribus plerumque nuda eft pilis, &
    cutis ex albo incarnata. Vefcuntur mufcis aliis infeftis. &
    Diu vivunt nam ad biennium in Scatula me aluifle memini , qui certo tempore cutem exue-
    :

    runtintegram, dentibus etiam adhaerentibus , novafubtus generata. Cutis exuta Araneum


    repr^fentat, nam folum inferius fcifla eft, ubi Araneus exivit.

    Vbique hic reperitur, fed frequentiflimus in Infula S Alexii. .


    ^

    Annotatio. Habui aliquoties Araneum hunc vivum e Brafilia ad me miflum quem ,

    cum mufcis alerem,non potui tamen animadvertere illum eas comedere,& per aliquot menfes
    cuminediamtoleraflettandememaciatus plane mortuus eft incapfula quaillum conclufe- :

    ram. nunquam nevit , fed cum femel ex illa fe proripuiflet , & adfeneftrasafcendiflet, caepit
    ibidem nere.
    ISI H AM DVI Brafilienfibus, araneus magnitudine Cincindelx;
    clypeum in dorfo gcrit triangularem, fplendidiflimum inlate- ,

    rumcircumferentiafex conisacutis , cui prseditum albi coloris


    brunnie maculae immixtas. Adoshabet denticulos duos niger-
    rimi& fplendidi coloris, incurvatos.
    A R A N E V valde elegans, Cincindelam fuperat magnitudi-
    s

    ne-, corpus vix femidigitum longum-, anterior ejusfeftio mi-


    nor continet crura odo , duobusinternodiisconftantia, feredi-
    gitumlonga, exflavo &brunnovariegata. Pofteriorfeftio ma-
    jor prior tota argentca fplendens pofterior ad medietatem
    : , :

    etiam tota argentea, acin hac ponendo pofteriorempartemdeorrum, quafifacieshumana


    egregie
    ,

    E»E InSECTIS LiE. VII. 249


    cgfcgie appai-et, quaarciilpt-a&argcntco clTct obdiida: rcliqua mcdictas
    quafi gx argcntco
    & bmnno glaciata. Similis quoquc mixtus color in infcriori corporc. Invcniuntur sTduplo
    *
    niajores. .

    Arancus figuraprxccdcnti fimilishicrcpcritur major tamcn. Anterior Tcdio


    alius ,
    cor-
    porisparva, magnitudincfcminis cannabini , fcdpaulo longior; poftcrior avellanam
    majo-
    rcm a-quat &
    antcrior lcdio ut
    : &
    poftcriorad mcdietatcm argcntei coloris fplcndidi ultima
    ,
    poftcrioris mcdictas flavi &
    maculis duabus argcntcis notata, in quolibct latcrc una
    ca:ternm
    in flavo illo fubtilibus lincis fufcis varicgato varia fibi imaginari quis
    ,
    potcft. Crura odo va-
    ricgata cxpaliideflavo&fufco,omniainanteriori feaione: tcnacula
    adhiecduo prope o's,
    cjuldemcoloris. Tclamtacitmorecictcriscommuni. .
    ,

    Aranevs alius.fabx magnitudinc , frcqucntiftimus iniEdibos. Prior corporis fcdio


    fubrotundaxquatpifum, altcralongior & fabjeformis. Crura habet odo , inquolibetlatcre
    quatuor, fcfquidi-itumlonga , tribusintcrno-
    diis conftantia & quartum eft infertio in cor-
    pus. Anterius ctiam duos propedes habet
    vix quartam partem crurum longos , quibus
    apprehendit duos dcnticulos nigros , ut ma-
    :

    ximus. Totus eft coloris ex flavo , albo "fa- &


    turato rubro inftar holoferici fufci detriti : pi-
    lofum corpus uti & crura. In fuperiore cor-
    ,

    pore magnas habet maculas nigras crura quo-


    que per intcrvalla pundulis nigris notata. Hi
    quoque Aranei cutcm exuunt, ut major ille,
    toetusin orbicularifollefubventreprogenerant. Nodu
    ciei, dimidia; magnitudinis.
    texunt. Repcriuntur & hujus fpe-
    ArancLis paulo major mufcis vnlgaribus/cinerei
    coloris,hirfutus inftar holoferici. In lateri-
    bus nigro ferico veftirus. Crura habet fex, brachia duo, quibus apprehendit
    cinerei , in totum
    coloris , punftulis nigris.
    Araneusdenique &
    hic reperitur parvulus tefta clypeata tedus , inftar teftudinis terreftris,
    magaitudine pifi, tefta fexangtila capitulum &crurafurTt nigra: tcfta argcntei
    :
    coloris cum
    macuiis nigris eiegantiflTimis.
    TvNGA Brafilienfibus , Lufitanis : Infedum parvulum, figurapulicis, nigrican-
    tiscoloris, duos cirrhulos in capitepro barba habens , in pulvere
    more pulicum generatur,
    & pedibus fe infinuat , potiflTimum phntx , digitis fub unguibus , imo &
    manibus aliquando &
    vidi. Statmi autem quando intravitpruritum excitat qui certum indicium
    , eft , itaque Tu^^a
    ftatmi acicula eruenda namfi finatur, triduiaut quatriduifpaciofobolemprogeneratinnu-
    ,

    meram,Iendium modo, quas folliculo pellucido rotundo magnitudinepifiinciuditur


    , huic
    mfidet Tunga; hic folliculus acu eruendus & manet in
    carneforamen rottindum ejufdem
    magnitudmis, quod fponte fanatur, vel infpargitur pulvis
    pyrius. Crepitant unguibus idi -

    iitlcndcs Famfliariflumim malum, fedquodmagis per negligentiam incrementum fumit


    <^ ^ .

    quamperle. .

    Annotatio. Pleri^que Regiones Americse huic malo funt obnoxia , & beftiola hxc
    varnsnommibus appellatur -de quibus vide Defcription. noftram Americx
    ,
    , lib.i.cap iv,
    lub nomine N^gu^; & hb.xv, cap.vi. fubnomine Tof^.

    CA p. I V.
    Tampammucu, Tamma. Jtqueali^ Taplionum j^edes,
    pANAPANAMvcv Brafilienfibus, papilio ingens. Corporis, quod bifedum longitudo ,
    .efttnumdigitorum, craftities,ubimaxima,fereduorum. Pyramidaiis
    figurje capufha- :

    bet patvum nuclei cerafini magnitudine oculos


    , magnos rbtundos nigros non fplendentes,
    :
    ,

    promincntes, magnitudinefeminis cannabis nigredo autem


    apparet duplex in oculisprout
    :

    vertuntur: fuperius incapite calvitiem glabram


    & brunam & duo cornicula fefquidigitum
    longa, qux verfus pofteriora vertitj os non tranfverfum , fed fecundum longitudinem , in quod
    pro libiturecondit & exferit promufcidem, brunnam, filicraflloriscraffitie, plus quinque
    digitislongam, quam in fpiram convolvens recondit in oris rima. Alas obtinet quatuor, duas
    priores feu fuperiores longiores, nimu-um tres
    digitos & femis, fefquidigitum latas: mem brana
    conftantes fatis crafla , &
    per longitudinem quafi coftis fuftentatiE. Cruraillifex priora fefqui-
    cligitum longa reliqua daos conftant autem duabus junfturis
    , ; , ad quarum pofteriorem tres
    acuiei proftant. ^

    li Totmn
    ,

    GeorgI MarcgravI
    Totuni corpns & alje veftiuntur pilis moUiffimis, qui taai facile deciduntj funtque ex fufco
    cinerei coloris , cum nigro mixti
    in toto fuperiori corpore extus &
    in alis : in ventre autem albicantis
    cum pauxillo flavo mixti: fub alis
    cinerei maculis flavis. Pofterior
    corporis fedio feptem quafi divifu-
    ras habet , ad quarum quatuor an-
    teriores , in qubiibet latere macula
    extat flava.
    Panama Brafilienfibus , Bar-
    boleta Lufitanis, papilio communis:
    Innumeri hic reperiuntur & dlver-

    forum colorum 5 omnes quatuor


    alis, duobus cornicuiis, fex cruri-

    bus, & filo convoluto ados. Ha-


    bui cui corpus erat longum tres

    quartas partes digiti •, cornicula fuf-


    ca uti, & venter 6c crura ,
    afpergine
    cana-, dorfum canum pundulis ni-
    gris: A\x fuperiores, fuperius afper-
    gine cani , inferius incarnati colo-

    ris ad oras fimbria nigra


    , nigro &
    pundulata Alae inferiores
    :
    fuperius
    alb;K,maculatxnigro, infcrius quoque albae multonigro maculatie
    itidem maculis incar- &
    natis i fuperiorum longitudo fere unius digiti, inferiorum paulo mmor.
    &
    Dantur plane albi pundulis variegati fufcis.
    Habui albos paulum flavefcentes , quorum alse ejufdem coloris fed ad venas hinc inde dif- ,

    currentes obfcure luteo variegati. In circumferentia autem alarum quafi


    fimbria nigro albo &
    *
    variegata. •
    •

    Habui corpore mediocri , alis maximis , & plus duobus digitis longis &plus quam fefqui^'
    ,

    digitum latis : erant autemejE ininfcriori latere obfcureflavi coloris & undatim variegatx

    pmiauHs purpureis , fufcis , lineis nigricantibus


    una cinerea , pauco , raaculis aliquot fufcis ,

    circumduda, oculum emen-


    albo ad unum latus & circum circulo flavo, hinclineanigra
    adoras plus fufco undatus fimbriatim & per
    tiente. Alteri lateri alarum idem color, fed ,

    medium ambitum coerulei coloris.


    Habuiquorumateinferioresinteriusflavse, fufcointermixto &macuhs variarum figura-
    luteaefufcis maculis variegatae. Aljefu-
    mm planeargenteisfplendentibus: exterius exdem
    intertextas, inmedio latere
    perioresinterius verfus extremitatem fufcae, macuhs argenteis
    maculisnicrris, circa exoEtum cinnabrii coloris maculis nigris in quarum medio punfta ar- ,

    itidem lutejE maculis fufcis ut inferiores alx. Horum innumerabilem


    copiam
    gentea ex^terius
    habuimus in horto Mauritise Decembri 1 640. qui folia Murucujae maximam partem abfumfe-
    runt innumerabilia ova pofuerunt , ex quibus primum erucae
    & ex his fecundo papiliones &
    Ponunt autem ovafuper folia Murucuja papaveris minoris magnitudine, lutea,
    pro^nati.
    2ffi<^uuntque foliis ex ovis fiunt erucae parva; hepatici coloris , qux in craiTitiem penns
    arac :

    nigro bicorni per corpus quafi rufFo pun-


    anferins excrefcunt nigris aculeis hifpidae capitc
    , , ,

    aulataij abfumuntfoUaMurucuja, &morientes gryfea obduciTntur pelle feu folliculo,


    hs
    qui poft'certum tempus fe aperit & prodeunt denuo papiliones alati.
    corporis a^qualis mediocri olivae; alis
    Papilio alius totaliter nigri coloris: magnitudine
    triangulares , ut in aliis , pofteriores
    quatuor, cmribus fex , corniculis duobus. Al^ anteriores
    fecundumlongitudinemfuperius
    oblon^T^ , in fine procefliim inftar ligula; habentes. Corpus
    tres habet lineas viridesin nigro , cui viridi aureus perfplendet. Alx anteriores tranfverfim ha-
    triplo eft latior alae pofteriores ver-
    bent lineas virides, aureo perfplendente, anguftas, ultima :

    fus interiora , ftrias ejufcemodi latas habent virides


    verfus exteriora autem tranfverfales latas:

    virides cum aureo colore tranfplendente, circum circa autem


    fimbriam albam , qux & procef-
    fusambit. % a-cc
    Panapanamuai Brafiiienfibus , figura primo plane fimilis, folum minor &colore ditte-

    Caput & anterior fedio cinerei coloris tribusftriis olivaceico-


    rcnsj duos digitos longus. ,

    lu-
    loris craflis,fecundum longitudinem variegata: pofterior quinque habens divifuras,
    notata, diviluris
    perius olivacei coloris, unalinea crafla cinerea fecundum longitudinem
    D E I N S E C T I S XlB. VII. 351
    palHdcflavis: infcruis dLUeni corpustotiimcinereum,
    pauxillo ruffo admixto. A\xmn]o-
    rcsluntobfcurc ohvacei coloris ftriis varicgatx
    , ecinereo rufefccntibus: inferiorcs thalaf^
    hno,mgro,rubro,cmcrcovariegatx. Crura & cornieula
    cinerca: oeuUnigri. CirrhusobA
    curc pallidus. Ad taaum fc habet inftar fcrici villofi.

    C A p. V.

    (tlrmmtiadufex. Ifocucu, Fariiyermes.


    A RvMATlA Brafihenfibus, corpushabetteresatquetenue,adafpeaumiriftat
    Vil-gtilie
    c betulaj qumque digitos longum caphulumfigutaarehquocorpore non diftinftum,
    :

    oculosparvos ,nigros&ante iHosduotenuiacornicula,


    direae antrorfum unum digitunl ,
    longaj capituhim unica jundura corpori
    ncaitur. Totum corpus jundurashabetduode.

    cim,primamquacaput corpori jungitur, fecundamftatimpofthanc,


    tertiam fefquidigituiit
    alecunda, hincperi-eliquumcorporisfpacium
    fcquuntur adhucnovem jundurx, brevibus
    intervahis ufque ad extremum corporis ubi
    , , duo breves aculei exferti. Crura habet fex,
    Iingula quinquc digitos longa ^ &
    juncluras habentquatuor, unam pr ope corpus, deinde
    duo-
    rum digitorum fpatio aheram, pofteriorem tres digitos longam in
    extremitate autem ungui- :

    cukis eft duobus corniculatis unguibus junguntur autem


    : corpori , primum par ad fecundam
    junduram, alterumadtertiam, tertium adquartam. Colorinfedi eft
    in totum cinereus feq
    gryfeus & fuperius per longitudinem hnex nigrx ordine dudx
    Crura etiam hinc inde in grv- ;

    feo quafi nigro maculata. ° ^


    Inveniunturmajores eo quem jam defcripfi habui enim feptem
    digitos lon^um, &fei:d
    ,

    niinimum digitum craOum, capite obrotundo , oceUis prommulis


    , duobus cornicuiis longis

    feupilis.Cruraliabet fex; corpusinternodiaduodedm, prima jundura


    poris mox fequimr aUa, in quam & capitis
    & cor-
    eft capitis
    , unc^ura in duo brachia, quibus
    j & pedum loco uti-
    tur adnexafunt, quodlibetduos &femis digitos ferelongum:
    tertia junauralongiusab hac
    diftat,habens&duocrura; quartaitidempar crurumhabet: fequuntur
    cseterx. Corpusde-
    niquedefinitinacumen&habetaculeum, quemquafiin vaginam recondit.
    ColorUgneus,
    tubcrculis quoque parvuUs corpus fcatet
    lum. Sihommemferiat aUquem tremorem
    , prxcipue inter^brachia fecundum par cru- &
    excitat in toto corpore nonfadleautemalieui
    :

    nocet; nifi quis manibus prematautpedibus.

    ii 2 isocv*
    f

    ^,, GeorgI MarcgravI


    digitos longus , pollicem craflus , novcra
    o c V c V Brafilienribus , Vermis efl: quatuor
    I s

    flexuris conftans, cu jufmodi


    lumbrici craflities ubique acqualis cauda definit in tres aculeos
    : ,

    complicatos. Superius in corpore prope caudam


    corniculumhabet durum , eminens. Ca-
    put e cute eminet fabx magnitudine & figura os
    minimum ut cicadarura , oculi nulli , pedes
    ;

    breviflimi in anteriori parte fex, inter finguias


    duas iundluras duo; & 0^0 habet promi-

    nentias infl:ar parvarum verrucarum , inter fequentcs iunduras. Cute tegitur tranfverfis

    rugis prjedita & in utroque latere inter duas fingulas flexuras punaulum flavum ovale, magni-
    tudinefeminis miiii fere. A
    corniculo quod prope caudamefl:, tranfverfim ad ventrem in
    utroque latere linea ex albo flavefcens &
    crafla abit , per totum autem dorfum tendit linea

    longitudinera. Colortotius cutis in dorfo mixtus ecinnabrio faturato


    albicans fecundum
    & albo, in lateribus &
    ventre virefcit, uti cauda: caput &
    e viridi albefcit, progreditur rependo.

    H^bui ejufdem fpeciei minorem, elegantis viridis coloris, pundulis nigris & lineis tranfver-
    fis duas quaflibet junauras in lateribus.
    albis inter
    Necnonunumexviridi& albomixtum, duabuslineis flavis fecundum longitudinem , ut
    figura infl:ar mororum.
    & fimilibus obliquis. Excernit viride excrementura,
    "
    I s o c V c V Bombyx cfl:, unde
    &
    Brafihenfes fericum vocant ifocurmmho : habui unum &
    duos digitos longo , pollicem craflb , co-
    lanuar. 1642. qui inclufLis erat folUculo ellyptico ,

    exterius argentei, lanuginofo, inrerius glabro conftante


    ex plurimis texturis obfcure
    loris
    flavefcentibus ,
    qux digitis detraaae in fericum abeunt more ferici quod Bombices no-
    ,

    ftrates faciunt. Infedum intra contentum mortuum crat, inane, vel nifi cute conftans
    brunna. j ,
    .
    ,

    Detinui prius defcriptum in vitro per aliquot dies&exuit cutemfuam efl:undendo hmul
    copiofamnigerrimammateriamaquofam &cutembrunni coloris accipiebat. Reperiuntur
    :

    quorum color totusater adafpedum inftar holoferici, novem per corpus Hneis tranfverfa-

    libus flavis ordine diftindus. Caput, cauda &


    pedes cinnabrii coloris, fuper plantas vivit, item
    quorumcolorniger, fed circeiUs feu annulis cinereis fubtilibus inordinate variegatus. Iteni

    totus ater inftar holoferici &


    fecundum longitudinem quafi aureis limbis intertextus.

    C A p. VI.

    Formicamm varice f^ecies, Tapiiai. Cupia, ^afuruca.

    RMlc ^ hic funt tanto numero , ut a Lufitanis ReydoBrafd appellenmr; quippe in


    FO
    campis, infylvis ita frequentes femitx a formicis fadse funt fiunt quotidie quemad- & •,

    modum apud nosfaciuntpecudum greges-, quin imo aggeres &tumuIos ingentes e terra
    appellantur Inhfmhe.
    exftruunt , in modum metarum foeni qui cwmnYi a Brafilienfibus
    :

    Omnivorie funt, nam fruges&, fruaus , carnes, pifces , reliqua infefta, ut Scorpiones,
    uti millies ipfe ob-
    Scolopendras , &c. fine noxa depafcuntur, fivefintvenenata fivenon,
    fervavi: acidis'tamen abftinent frudibusut lanipaba, qiiam numquam vifae funt attingere,

    &fimilibus. .r
    Reperitur hic Pormica volans, unum digitum longa*, corpus
    bifeaum,
    i-
    tenui liga-
    ,
    &
    «.

    mento fediones conjunguntur , caput triangulatum neaitur corpori. Dentes habet duos
    longa ; ocellos parvos in
    prominentes inftar falcium: in capite duo graciUa cornicula :

    priori fedione fex crura , tribus articulationibus conftantia quatuor alas tenucs tranfplen-
    : &
    dentes, duas exteriores quidem unum
    tres tertias&partes digit. longas, duas interiores paulo

    breviores , coloris obfcure fiavi, cum brunnis


    oris venis. Pofteriorfedio& corporis tota ro-

    tunda eft ,VpIendide brunna, qua nigritae vefcuntur totum reliquum corpus etiam brunnum.
    :

    Velocitcr terram fodiendo fubeunt adtalparum modum,


    &fata omnia quam citiflime
    confumunt. r
    '

    us corpus pcne lemi-


    F o R M I c A itidem magna hic reperitur , mufcae majori iequalis , cu)
    digitumlongumatquetripartitum. Ultimafeaio figuram magnitudinem habet granimi-&
    tuberculofa continens fex crura femidigitum longa , qua-
    Ui noftratis :°media eft oblonga , , ,

    caput) inter reliquas crafliflima, figuram habet


    tuor junauris conftantia. Anterior fedio (five
    curvos &inftar
    cordis, utvulgopingitur, acantcriusduo cornicula&binosdentesnigros,
    caput veluti oculuseft.
    forcipisexfertos. Oculorum pupilla paulum nigra caeterum totum ,

    Anterior&pofticaparscorporis fplendide punicei coloris media autem cum cruribus im-


    ,

    pluviati & non fplendentis. Inter omnes maxime fplendet caput, utpote quod nihil aliud quam
    duo ocuU magni fibi invicem adpofiti in cordis figuram.
    T AP I I A I Brafilienfibus formica tota atra , circiter digitum longa, caput habctma-
    ,

    dentmm.
    gnum, quadratum ; ocellos prominulos, atrosj duos forcipes exfeitos loco
    '

    DS Insectis Lib. VII.

    antcriorparsautemoblongacft haud craill "^^^^^^^^


    mcd.a pars minima & vix Jaitis magnitud ' ' P^"? ^'^^^^^^Sito longa^
    nci^ u^^^^^^^^
    xima, ovalis, acum.nata: hx trcs ^artcs
    tcn« ft fnv .
    '""""^- "^^^^
    r
    «^"^^«^nia-
    ^^^^ &
    niica atra, fplcndcns. crura itidcm
    , qux Zfa
    <^ plola quoiumtamenpar antenus circa
    tatesaureicftcoloris. , extremi-
    CV p I A Braniicnfibus , formicaed r ifl-inr>; rr.i«.-;o -ii-

    cxfcrripro dentibi.s Anteriorfcaio corporis pifi habet ma<>ntodin '


    ''"^
    :
    ^r*'""'''"'!"^
    lc>.ecnto„cicolorisi &fcx crurafpacidea,
    poftentSp
    caftaner coioris. Tomm infeaum tegitur minuruli piZTc S 2«™"'°"
    qnatuor-acquuitalas, pofteriores minores
    quodipfemetvidi.
    anterior.bt.'^^/eafqr
    H^-i^-J-unus
    «^^4""°
    luotempore
    '""P°'=
    amittit,
    Ja.pvrvca BrafiIienfibus,C(?^/i<j6/4Lufitanis.S54ntirmh
    h.»*HT»«i : . , ,

    quaruorcrrc.terdis.osionsum/plt.rrmaSrS^^^^^
    junaionibus nigricantis in :

    quolibet latere viginti


    habet
    pedes caput compreffiim
    : •
    la-
    tiiifculum fufcum cornicula
    , :

    duo,fiib oreduosdentesinftar
    forcipis. Cauda illius eftfurca-
    ta & definit in duo quafi cor-
    Vidi MillepedemfemipedemloncTum&dio-irnmm^nm^- "^^"^natum cft animal.
    ^di^itum meum minimum •

    quentes func in ^dibus. craffum. Admodum fre-


    ^

    v::/!;r;f^e^ -ftratium. ^d paulo


    viore3,pIanearsenteicoIor4leviterhS^^
    dan.furcatam; pra:terea in toto
    tes &
    niter libros reperitur.-
    ventre adhuc minimos F^^^^uios
    p^dicuTos quibus innititur
    , adparie-
    aS^m
    C A P. V I L
    Culexelegam. Enemhiu. Jmhua,
    QukmirL Mheruohi,
    Etali^e Mufc^.

    .
    «rretuLt^^^^^^^^^^^^ coloris: cruraha-

    .nd„aspartesve.utififli.m,fuperiufqueexvL.eL"Sru^^^^^^^^^
    ........^ .era purpurafcens.
    Pofterius corp^s deft,
    aculeum far.s longum. fuperius f iu
    aure. coloris & pilis raris hirfumm:
    ex viridi elegan S
    qu.nque juuauras rubnigricantes habftque
    : alas duas te
    nues fat.s]ongas, iridrs colores
    repr^fentanVe;
    .mofaperantes: incapite
    corniculaduo: fedhS
    omma tantum per megafcopum
    obfervarfpoC
    E NEM B I Brafilienfibus,i„feaum
    V eft maffui-
    \\ / Pitocei, figurafcarabeifeu
    taurrvolanris: comua
    habensfex.
    ^duo corniculainfrontejalas
    duras
    &glabras; Anteiior fcaio fcu ca-
    \put pohr. fapphyri
    colorcm habct,
    -j ""*comua&cornicuIa. al^ftnr

    / * ^ * ^ r
    odo, fat.s craflbs, fed
    ' 0'-din= pcfitas
    breves nigerrimos.
    : pcdes
    To-
    li 5 »
    tum
    ~ GeorgI MarcgravI
    conftantibus fubftantia inftarreta-
    tumcorpuspilisdiiriufculis cleganter flavisveftitum eft ,
    humanam attingat , urit
    inftar ignis.
    rum equinarum. Si vermis hic cutem
    Q
    V I G I M
    I R I Brarihenfibus infeaumeft parallelogrammifigura fedin partepoftica
    :

    Crura habet fex, unumpar


    ,

    orbiculari: anteriorfeaiofemidigitumlonga^pofteriordigitum.
    , duo in pofteriore
    ocellos nigros barbam conftantem
    iKL priori feaionc
    : :

    exduobuspiUsdentatiscraftioribus: apte abfcondere barbam & pedes &


    dura,in dorfo obfoleti lignei colo-
    poteft ac in altum exfilire. Veftitur tefta
    ris vero parte
    in anteriori parallelogrammi maculam nigram habet flavo
    fuperfparfam in pofteriore autem parte tota,
    :
    nimirum aUs, elegantiffmix
    iongitudinem. A\x arde com-
    hneae ni^rrx fplendentes tendunt fecundum
    hepatici coloris, crura fplendide ni-
    piicatx corpori: inferius corpus totum
    gra, ut&barba. _ t. a- c u -j
    modo convenit cum Buprefti Scarabeoeidc,
    Annotatio. Aliquo
    pri^iam infeaionem exfertum non habeatjde quo vide Thomae
    Mouffcti
    nifi quod caput citra
    LondinatisTheatrumlnfeaorumlib. i.cap.xix. ^ j u , , •

    Mbervob I Brafflienfibus. Mufca apis magnitudine: crura.habet fexj priora duo bre-
    viora &ultimumparlongiirimum5 habenthjEcpofteriorafurasamplas
    fequentialongiora:
    & latas apum modo cornicula duo in
    capite alas quatuor. Tota mufca coloris viridis cum
    :
    :

    coloris: ocuh nigri cormculares


    aureomixti, infignis &mirefplendet, in fronte fapphyrini
    lutei coloris alse variegatae maculis brunnis.
    &m
    :

    pottica parte
    Mufcaaliafigura&magnitudine vulgarifmlilis, fedcorpore breviori,
    in vulgaribus , fed ultima du-
    habente proceflhm tibieformem: crura fex, duo anterioraut
    ut in Locuftis duo longa cornicula in fronte alas
    quatuor
    plx lonaitudinis retrorfum inflexa : :

    occllos fapphyrinos fplendentes caetera in totum colons nigricantis.


    commmies aliis :
    ;

    Tapruflli aUaque loca mediterranea , communi-


    &
    Multas inveni mufcas circa Camarigibi
    bus quidem fimiles , fed flavi coloris & paululum
    Ugneo variegatas , valde mfeftas hommibus
    &moleftiflimas. ,i-
    •
    .
    Reperitur&alia, cujuscorporis longitudo nondum digitum sequat:
    ocelUprommentes
    rotundi epatici coloris crura fex obfcuro: flavo fufco variegata ; alae quatuor , &
    dux cxte-
    rioresdigitumlongJE, dus interiores femidigitum,
    ac tranfparenres omnes tenuefque, ar-

    genteisvenulis punaulis fufcis variegat^e. Totumcorpus


    & exargenteo &fiifcocoloreeft.

    mixtum.
    c A r. V I n.

    Qmcl facatinga. Vermis terreflris.

    QV I ci Brafllienfibus, infeaum eft corpore ovaliinftar Scarabei. Corporis longitudo


    tribus internodiis conftans, eftque
    unius &trientis digiti: Crura habet fex, quodlibet
    ultimaparscrurumferrata, &quodlibethabetduosunguiculos.
    Caput& ocelUparvi: duo
    cornua prope oculos exorientia, longa, pofterius verfa
    in arcum porreaa, duos femis di- & &
    fingula habent ^..«^^ &
    gitos longa , longe excedentia corporis longitudinem
    •,

    lequantfi-
    internodia decem, undecimo inferuntur in capuf,
    craflltie

    &
    anterior feaio obfcuri eft brunni coloris cum
    lum craflius. Caput
    fplendidonigro mixti, pofterior &
    aljebrunni obfcure fplendentis Per
    flava pallefcens
    medium autem alarum feu dorfum tranfverfim Unea lata
    tendit Cruralutea&adinternodiaobfcuro brunnomaculata. Cornua
    diverficoloria iuteo nimirum ad genicula nigra cs^tera alternatim lutea.
    & nigro , ,

    in hortis, filvis &


    T ACAT I N G A
    BrafiUenfibus5 Infeaum frequens pluviofis menfibus
    oculis pifi mediocris magnitudinem habet rotun-
    campis. Duos digitos longum caput cum :

    Os quando aperit fatis grande habet &inferiusla-


    dum ocuU<^randiflimi ellyptic^ figurae.
    fuperiorem integram in ore qua-
    bium feu maxiUam inferiorem bifariam in medio divifam , :

    fuperiores duos fortiores , quemlibet quatuor aculeis


    munitum, inte-
    tuordentesfalcatos,
    riores uno aculeo in extremitate. Super
    os in fummitate capitis duas habet eminentias parvu-
    las, quafibifidamfrontem ibidemduo cornicula maximeexilia; Thorax venter conti-
    & &
    cui adjungitur cauda unum
    nuum cor pus funt femidigitum longum , faba: mediocris craflitie, &
    & quadrantem digitilonga undeciminternodns conftans , figurs trilaterx pyramidalis
    ,
    in

    extremitatefurcata. Crurahabetfex in thorace & ventre ,


    haudlonga,pilofa,inextrcmitate
    dorfo conjunaas.
    duobusexiUfllmisunguiculis: corpusetiampilofum. Alashabetquatuor
    utrimque duas quas femper in direaum a latere expanfas
    ,
    gerit , inter volandum & fedendum
    femidigitumlata, ubUatii-
    fiverependum. Eft autem quselibet alapeneduosdigitoslonga,
    D E
    E C T I S IL 1 E. VII.
    N S
    255
    imia. Conftant ad tadum mcmbrana dura pcUucida, gryfca venulis fufcis intertcxta, &
    quje- ,

    ibet m lua cxtrcmitate verlus antcriora


    maculam habct oblongam c fufco nigricantcm qux- :

    libct ala dupiici articulationccorpori


    jungitur, quafi duplicitrochlca-, ideofirmitcr casin
    dircduma corporc protcnCis fempcr gerit, & tantum furfumaut
    dcorfum pctcft movcrc.
    non componcre aut rctrorfum extcndere. Sufurrum cdit intcr
    volandum. Oculi punicei funt
    colons, rchquumcaput&.cauda faturate rubri.
    Thorax&venteritidcmfaturaterubent, cui
    aliqmd^^^^^^ Crura tufca, floribusinfidct vidum quxrens Belg^
    vocant
    fen ^pmim
    :

    inflOUto, Milii idem videtur infedum quod T.Scaligcr Hift Animal i hb v


    & Adriaticis Curoculum, Tmnms- Monachettam vocari dicit Cum Ephe^
    dclcribit ac dcpmgi.r,
    mero autem Ariftotchs convenire opinatur. Sed nihil ccrti ex Ariftotele haberi
    potcft
    Menfe luho Anni 1640. innumera cjufmodi infefta videbam in campis ejufdem cura
    de-
    lcriptocolons, fedmaculasnigras rotundas in alis
    habentia 5 qu^Edam etiam corporc fufco
    quxdamfubviridi. ^ '

    Verm^i s hic rcperitLirterreftris; cujuslongitudo eft fupradLiorumdigitorum , craffities

    quanta apicis minimi digiti , in totum te-


    res, crurahabet inntunerabiha brevia,per
    paria fibi invicem oppofita & contigua:
    craffitie fetae equinae. Corpus tedum
    membrana crafta,glabra,fplendida,ex.jun-
    * ^turisfrequentibusconnexa, inftarferrei
    tnoracis: coloris ex viridi ubi Juncturse, ibi annulus albus. Crurafuntfufca.
    ftifci
    Capitel--
    lum habet rotundum ocellos nigros parvos duo cornicula &
    ,
    in capite.
    Annotatio. VideThomam Mouff-etum in Theatro Infedorum lib. 1 1. cap.viij,
    de Scolopendns &
    Juhs ubi Iconem hujus jam defcripti primo loco invenies.
    ,

    C A ?. I X.

    InfeSumDolans. Tamheha, Taipai guacu; aIiaduoi?tfeBa,

    "D Eperiturhic &Infcaum volans mufcje ferefigura: cujus totumcorpus cum capitetres
    A^quadrantesdigitiferelongumeft; caput pyramidale , duobus corniculis
    quadrantem di-
    gitilongis: roftrum ejufdem longitudinis , anguftum, acutum inferius
    ; verfus capillatum
    quod tenui venula corpori jungitur corpus triangulare per duas junduras in tres partes
    ;
    divi-
    fum, quarumfuperiorfcapulzeinftarcavatar, utaljeintus locumhabere poffmt. Crura ha-
    bet fex ; priora in anteriori parte breviora , pofterius par longiffimum femidigitum
    , aut paulo
    plus longLim: quodiibet tribus conftat internodiis. Alasim quatuor, fefquidigitum
    lonc^s,
    inftarmufcarum. Caput&primafecundaque fediofplendide funtnigra: roftellum,
    corni-
    cula, cruraactertiafeaio pallidi funtcoloris, hincinde fufco umbrati.
    AlxexterioresfcLi
    fuperiores medietate anteriori funt cinnabrii coloris, extrema autem fufci
    inferiorcs z\x aquei :

    coloris.
    TAMB E I V A Brafihenfibus j
    Infedum Teftitudinem terreftrem non malereferens , me-
    diocrisavcllanae magnitudine; al^» nimirum exteriores, dujE teftace^je, fi-
    gura ut clypeus teftudinis: anteriorfedio corporisteftateaa cgloris
    fplen-
    aarum viridi colore tindum tranfplenderet in ambitu
    didi quafi
    autem teftse :

    coloris eft fplendentis inftarrubro tmdi. Duocornicuia adquodUbetlatLis


    oblique extenfa. Crurahabet fex nitentia ut aurum quod eiegantiffimo
    rubro
    tranfplendet. Corpus inferius ejufdem iplendoris. Tardeincedit
    necfacile
    avolat.
    Paipai Gvacv Brafilienfibus Infeaum volans crabronis majoris magnitudine
    :
    fed ,

    nonita craftlim bifedo eftcorpore


    : &
    qujeque fedio ovahs prior femidigiruni longa
    , pofte- )

    riorpaulo longior. Caput obrotundum fed paurum "

    , com-
    preffium, grani cannabini magnitudine : ocuh ellyptici o-ran-
    des, prominentes, fhfci , fplendentes. Ad oshabetduas
    falces, quibus foha arborum praefcindit nigras. In capite
    ,

    duo cornua, fiUcraffitie, tres


    digiti longa fupe- quadrantes
    riusincurvatauthircorum, in cxortu nigra cxteracrocea.
    ,
    Crura fex in priori fedione feptem internodiis
    conftantia,
    quatuor nimirimi majoribus, tribus minoribtis:
    . cLimduo-
    busungLucuhsin CLijLifqLieextremitate. Anterius par paulo plusdigito
    longum, fecundum
    iefquidigitumfere, tertium untim &
    tres quadrantes digiti. Inpriore feaione
    etiam quatuor
    habet
    ,, .

    ^,^^ GeorgIMarcgravI
    habet alas duas exteriores longiores ac latiores , inferiores breviores & anguftiores ,
    rubftan-
    definit cornu continensacu-
    tixm-mbi-anacejEinftarchartJE. Ultimaleaio ovalisin acutum
    exceptis cornibus utchalybis
    leum quemprotendere poteft&eopungere. Colortotius , ,

    politi fplendidiftlmi inftar vitri. Totum corpus &


    crura etiam ejufmodi pilis veftiuntur, brevi-

    bus, ad tadum ut fericum l^ve: admodum duram cutem membranaceam habet, uti vix
    transfodiacucraftiffimapofflt. •
    .

    corpore ellyptics^ hgura; magnitudme


    I N s E c T V M (cujus Auaor nomen
    non prodidit) ,

    duocornicuia
    majorisfabse. Crurahabetfex,tribusconftantiainternodiis:
    prominulos alas qua-
    in capite capitulum minimum , lenticulare ,
    ocellos
    ellyptica; medium corpus
    tuor tenues. Anterior corporis feaio tefta tegitur
    alae binx ac bmx tefta oblonga ex
    parte te-
    in pofteriori fedione pyramidali :

    nigris tranfverfis. Teftje


    auntur Totum corpus inferius variegatur lineis
    Smnesfuntegregievirides,alxfufciE: capituluminferiusluteum,foperms

    e viridi lut?o mixtum ocelli hepatici coloris. ^xtct


    & :
    infedum ut noftras & ejufdem
    eftfoeciei
    INSECTVM (cuiusnomenAuaornonaddidit)mufcxmaioris magnitudine, totumm-
    sequales fedum,
    grum, piiofum inftar holoferici. Corpus fere in duas partes
    rotundi, nigri: duo
    capitulumquafibovinum, album: oceUiprominuh ,

    crura corpus
    corpiculain fronte, & duxnigrx forcipulx pro dentibus
    fex, :

    diftindum.uti & crura-,


    in nigro fecundum longitudinem albis hneis palfmi
    fuper terramut
    corpus nimirumindorfo & lateribus , crura varie. Currit
    araneusterreftris. .
    •

    '

    C A P.. X. '

    TnfeBumyolans. guarucu eremenhL ^atiufeu Mofiuho.


    anteriorpars
    volans-, Tauri volantis fpecies: corpus habet bifeaum,
    cuius
    NsECT VM
    habet quah quadra-
    -tertiam partem digiti longa, pofteriorpaulo plus duobus digitis. Caput
    ellypticos duos cir-
    tum duos forcipes exfertos pro dentibus oculos magnos psrominulos
    & : :

    rhos ante oculos, in exortu


    iatiufculos , hinc anguftiorcs,
    plus duobus digitis longos
    novejudturis conftantes:cru-
    ra fex , duo in anteriorifeaio-
    ne, quatuor in pofteriori,
    quodlibetduos digitoslongu,
    tribus junfturis conftantes
    pedes latiufculos & in extre- ^ r . ^,.^-,,i^r^c fpfl-^i nim;-
    fedio ad iatera defmit ^"^^^^^^™^^ '
    ,

    mitate duos ungues aduncos. Anterior


    teftaceis teaa T^^^^^
    ^^^^^
    rum qua tegitur pofterior quatiTor habet alas tenues duabus
    :
    ,

    ciiua,in foicipes,
    caput ocuh cin-hi
    fuperiusobfcureeftflavefcens, feuhgneicoloris^,
    , , ,

    feriuscorpusfplendidenigra&venterpra^ereacanalanugineobdudtus.
    ^Uqmmn^^vit Gmramenh Ti^m^mbzxxtns.
    GvARvrv Eremenbi Brafilienfibus ,

    crairmfculum habet conicum totum unum digi-


    Ci,..r.Lufitanis,BeIgis^!g0. Corpus
    ,

    caput triangulare inferms verfum &roftel^


    nrcuLTru-ientelongum & poUicem crafl-um:
    longum:
    luminextremitate orisferme femidigitum
    ellypticos. Corpus bifeaum ek
    oculos prominulos
    inter
    in collum ventremj collum breviffmium ,
    &
    junau-
    fe& caputprimum par habet crurum , tribus
    risconftantium, duo cornicula pro pedibus in
    & :

    ventrc funt reliqua duo paria


    crurum , quodlibet
    tres quadrantes digiti longum,
    &
    duo anteriora pana
    craffiufculas furas habent &
    inter iUaroftillum exle-
    Totiimin-
    rit& canendoillumftrepitumfaciti^i^z^.

    ejufdem materi., trau p endenns v.tte.,


    du exTe io? ma^re; jntcr,oL mi.o^es, omnes
    exteriores unum tres quadrantes dtgiti \ojt funt la
    &
    colo is intertextas
    lineis eaftanei
    •,

    Wlatiffim^,duastrientesdisifianterioresunumdisitumlonga.:ex,«,orespr«
    luream vmdcm b. cyem
    &
    ,

    vir dem oram habent inferius ad


    medietatcm fcre long.tud.ms fu^ ,
    D E I >f S E C T I S L I B. VII. 257
    Verllis rupcrioiM. Totum caput ac colliim & oculi cpatici coloris cxfanguis feu olivacci : rc-
    liquum corpus& crura caftancijplcndcntis ulpiqueetiamrarospiloshabct argcnteos, prx- ;

    terquam iu tcfta dorfali , in frontc tria punaula triangulatim pofita coloris rubini dax coni- 5

    ca:macuIxintcfladoriaIilLUitnigra:. Circa vefperam infilvis & fruticetis ingensmultitudo


    horum infcdorum audituri arborum enim truncis affidentes ingentcm excitant ftrcpitum, qui
    incipit^/r,^///r, &mox continuatur/j//V/.;, &c. centies velplurics unofpiritu: ex continuato
    elamore denique rumpitui^ Ego mortuosper dorfi longitudinem ruptos , trunco arboris ad-
    hxrefcentes, fopcvidi.
    Nhativ Brafilicnfibus, Mofquitopefidlongo Lu/itanisj Uangbmi Bclgis culex eft tinnulus :

    parvus: capitulo obrotundo, cuiduo cirrhi paululum incurvati adftant; ad quemhbct nimirum
    oculum longus eft cirrhus pilis longis ab utroque latere ordine decoratus ufque ultra
    , ,
    ,

    mcdictatcm, mufcarii modo extremitaspiloi breviufculoshabet. Corpus ellypticum fex


    ,
    j

    habctcrura, longa, tribus internodiis conftantia, ultima fedio teres, longifllma: in extre-
    mitate longo roftillo fanguinem exfti^
    git :
    alae iUiduae in poftica partemedije
    fedionis. Totum infedum veftitur pi-
    hs fubtilibiis brevibus flavefcentibus.-
    Media feftio nigra , variegata maculis
    obfcureflavisj ultima obfcure flava, un-
    •
    data nigro , annulorum fere modo , &
    ubiinteftina, longiores habetpilos. Ca-
    put nigrum flavo mixtum. Roftrum
    cumfuis cirrhis punfltulatim nigroob-
    r, ...
    fcure flavefcit. Cirrhi reliqui duo pilofi
    pauide flavi cum pihs, & pundula nigra ordine pofita continent. Infeftumad-
    cirrhi ipfl
    moaum frequens nodu in paluftribusut &maritmiis locis, pungit acerrime, etiam
    perli.
    neaveflimenta &
    maximum pruritum excitat^ moleftiam fimul fummamparit tinjiula fua
    voce. Multas tepe nodesinfomnes egihuiusinfeclicaufa
    nec igne nec aliare abigi poteft- :

    unicum remedium habctur fed non ita proficuunn ut accendatur


    ,
    fimus bibulus ficcatus, cu' ,

    jus fumo paulum arcentur. Icon per megafcopium fuit


    delineata,
    Annotat I o. Quidam ajunthoc infeftum a Brafilianis vocari Yatium gignit autem
    ,
    hjEC regio & ahud culicum genusignavum &
    manfuemm,quamvis hominibus valde importu-
    num, atnullo mucrone armatum, vocz^tleting,. Item aUud quod^W^^
    vocatur, minu.
    tiilmium quidem fed tam crudeliter homines affligens ut
    vix tolerari poirit,

    C A p. XL
    InJeBmn innommatum, Jpeare, Mangangal Mangaoal
    Jurkulam.
    Milliped^f^eaes.Scarabem^arvm.Locuftaatra,^
    TNsECTVM (cuiusnomenab Auiore nonproditur; Locuft^ marin^
    facie tresdigitos
    ,
    -^longum: crura habet fcx: Forcipes pro dentibus-, Cirrhos duos Tefta fuperius teaum inftai;
    :

    Locuftxmarins ;
    in totum cincreieft coloris : fed forcipes rubri funt coloris
    A pEARE Brafihenfibus infeaum
    corpore ovali compreflb faba; minoris ma-^nitu-
    eft
    ,
    ^dine , fastens ut ^Ul^t noftras capitulum
    habetrotundum , roftelio longSacu-
    :

    mmato: duo corniculalonga, quorum quodlibet nodumunum quafi


    in medio
    habet: Crurafex,- nuUasala
    corpusegregievariegatumluteo.ruffb&obfcure
    5

    coeruleo, flavomdemquocorpusfimbriatumeft.
    Caputluteum, corniculani-
    .gra: cruraaltematim variegata luteo nigro, inraediodorfo duopundafer. &
    ireahabet.
    Mang ANG A I Brafilienfibus,i^-^^«r.Lufitanis.' Fucuseft,magnitudine&fiaura utno-
    mates totus niger , ad ta£lum utfericum viUofum
    , excepto in anterioris feaionisYummitate ,
    ubialbicat. Crurahabetfexnigra;
    alasquatuornigras duo corniculain capiteitidemnigra; ,
    x)culos magnos ellypticos, rofteUum
    acumin^tum fufurrum edit ut noftrates fuci
    M A N G A G A I Brafihenfibus, itidemfucus,
    quiinftar noftratis circumvoHtat & fufurrum
    5

    edit: torum corpu.piiofum,


    fplendcns, nigrum , inftar holoierici nigri
    villofi, exceptoin
    antu-ions leclionis fuperiore parte ubi ex
    nigi am oculos habcr magnos
    albo flavefcit in medio habet maculam fplendide , &
    lenticularis figurcE, coloris marmorei albi
    fplendenri- roftrum
    "^''^ corniculanigraj crurafex
    nigra,pilofa: alas quatuor nigras
    °
    fnf.nT'?'T?','
    iplendentes & fubvindicantcs, ~~
    ^ .
    1

    GeorgI M A R C G R A V 1

    Fo V L A feu Auricularia ,Belgis <SO|ti30?mt duorum digitorum longitudiiic 5 cor-


    Rc I p

    pore parallelogrammo, compreffo Caput habet conicum & in in eo quatuor cornicula reda.
    :

    Corpus bifeaum , ac in priori feftione fex crura quac


    craifiufculas furashabent: pofterior feftio longior,
    circularibus junfturis mobilis , in extrcmitate fua l^JH
    du os habet forcipes fatis magnos quibus firmiter ap-
    prchendit. Caput anterius & cornicula prope exortum nigra in priori fedione macula ,

    pyramidalis nigra in dorfo caetera in totum flavi palUde coloris.


    ,

    M I L L P E D iE (pecies, quae hic frequens {^quo noniine A Braftlienfihm -vocetur noit^addidit Au-
    i

    cfor)mxAtis fedionibus conftans , utilla, compreffis: capitulum habet parvumcum duobus


    cornicuUs brevibus: cruraexilia innu-
    mera totum infeftum eft nigrum , at
    :
    ^^^^^^^g^^M^^^^m
    in quaUbet feftione in utroque latere extremitas eft flava.
    S c ARABEV s hicquoquereperiturparvus , figuraut iiquivoUtant vefpertino tcmpore,
    per totum obfcure ruft^us 5 oculos habet cornicula nigra 5 fex crura. &
    L o c V s T A quoque hic reperitur fplendide atra , caput tamen lineis cinnabriis crura , &
    licet nigra, multo cinnabrio umbrata 5 in extremitate cuculH ipfius Unea alba &
    eft circumdata ,
    fimbriieloco: pofterioremfedionemambiuntUneaecircularesflavae; uti& alas atrasfimbria
    cinnabria.
    I N sEcTVM inftar fuci, ejufdera figurs &
    magnitudinis totius longitudo fuperat aliquan- :

    tum unum caputhabef mediocris


    digitum :• pifi magnitudine, rotundum, fed nonniliil com-
    preffum ocuios magnos, figurze ovaUs feu ienricularis,, fubviridicantes, fplendentes , interius
    :

    verfus fuperiora , in centro laterum punctulum exiguum nigrum eilypticum habentes.jjPs


    brunum tribus eminentiis infra fe verfis conftat in fronte inter oculos tria pundula nigra ifbc :

    modo .• pofita:barb2e loco habet duos pilos: fedio anterior minor eft: pofterior fex habet cru-
    •

    ra,tribus internbdiis &pediculo duobus pra^dito digituUs incurvis crurapofteriora longiora, :

    priora bpeviffima. Alse ilUquatuor, exteriores longiores interioribusj quas conftant e materia
    tenui ut in apibus: adexortumautemalarumrotundaeft eminentiafplendidainftargemma^,
    magiiitudine feminis finapis. Pofteriprfe£tiocorporispermediumconftatfuis tranfverfis li-
    neis.utiin fucis. Totumcorpus, caput& pedcs coloris funt mellei veftiturque ejufmodi piUs. :

    fubtilibus, ita ut hirfutum fit: Alae funt vitrei coloris fplendentis, lineis brunis variegatae:
    crura brunna & hirfuta. Omniscolorhujusinfedirefplendet.

    c A p. xn.
    (iS\4emoa, InJeBa alicjuot itmominata, (lAfes mellificcc,

    MEmoa Cincindela^ vixgranomediocrifeminismelonumautcucume-


    Brafilienfibus :

    rumpar, oblongo corpore. Capitulum habet minimum, ocellos nigros fplendentes,


    duasprominentiasinftarpilorum proftantes ad os. Pripr fedio corporis dimidio granocan-
    nabis per medium fedo magnitudine jequalis habcns in utroque latere maculam rotundam, ,

    magnitudine feminis papaveris , albam fplendidam , per quas no£tu &


    interdiu lumen &
    emittit, facitque prolibitu has maculas thalaffini coioris fplendidiffimi , »5c lumen perillas
    fpargit inftar ignis videndum noftu, interdiu quando vult. Poft hos focos &ignis corniculum
    cftflavefcens, verfuspofticavergens. Alashabet duas: crurafex, fingula tribus internodiis
    conftantia , exilia. Univerfum infe£tum eft coloris caftanei obfcuri. Per megafcopium ad-
    verti duos barbae pilos , quemUbet e quatuordecim particuUs compofitum apparet quoque
    , :

    quemlibet pedum , quatuor habere digitos, curaque efle aculeata&pilofaut inTauro vo-
    lante adhxcad os habere quatuor tenacula.
    :

    Annotatio. Fecimus hujus infedi mentiqnem defcript. Ind. Occident. Ub. i.


    cap. 4. in haec verba Fidem prope fuperant qu^ ab Oviedo atque aliis narrantur de Cu-
    .

    cuyo e fcarabeorum genere , cujus oceUi atque latera , ubi alas fuas diducit tantum lumen ,

    emittunt, ut nodis tenebras haud fecus quam candelje illuftrent & homlnibus legendi fcri-
    bendique copiam faciant : Indigenae Hifpaniolae olim hoc animalculo non modo ad tene-
    bras illuminandas , fed &ad Niguas, id eft, molcftiffimum iUud genus cuUcum,fugandas
    utebantut;
    Insectvm magnitudine brufci: corpus habet duos digitos longum , unum autem la-
    tum: alas quatuor exterius nigricantes , interius, quaque latcnt, albas. Crura quatuor, tri-
    bus internodiis conftantia, &plus uno digitolonga, cumduobusunguiculisnigricantibusin
    extremitate : crura funt obfcurc flava nigris diftin^ta macuUs , & ejufdem coloris pilis hirfutaj
    duo
    j "

    » N s E c T I s LiB. vn
    E i

    duo pratctea habct veluti brachia %ura falds nicflbrix '


    duobus internocliis ,
    conftantia qu
    corniculunlhrdcorrLn.iincurvanmr:
    ocuIiilli.funtnic.ri /p^^^^
    • dcntcs,figurxlcnticularis. J^o nomme ^ BrafslM^ aJlul
    I s E c T V M in
    N mcnfa mca aliqaando invenicbam
    vix confpi-
    cuum pr^parvitatc nifi nigrum &
    Iplendcntis coIolS i^^^T^L
    ncqucrotunaum. Inme"afconio "'-^'P^a-
    nforrm^, r
    '"'^^aicopio magmtudinMai
    hiQ v,NoN.^ ^N.,
    b shabcbat femmis canna-
    planerotundLjm,nigrum. fpkndTns.
    Tefta
    -i^iLmotun^
    rotun,
    datedum, &iexpcdiculisincedens.
    I
    N s E c T V M itidcm figura miliipediE
    per meaafcoDium ron
    templatLis deprchendi habere fex ci^Lra
    autem & al^ erant coloris obfcure flavi
    , 5uo
    ^r^^ cor3
    & nigro ftriati t.anfvS
    I s E c T V M parvulum
    N corpufculo femidigitum lonc^o
    ovah.'
    quattiorhabensalastenuesquadrantem digitUongas
    vumin totumerat sylminei
    :
    colons, al^ autem hyaliniT& ciui^
    ?rpW
    nex parallelogramma. ,
    cru ,

    colous utnoftutcs cxccpto quod


    , aculcos non habeant neque
    :

    p mgant, n, i.lws cavis atboribus mell,ficant;


    etiam dot^i
    AlvcarnsLitapud nos. ' ^
    "^uu i^
    lu

    nofafrif ^'i- fi™P"" -hibetur , gtatum inftar mulfi

    ritium, commemotataliquotf^e^cle^apun
    Ce^^^^^^^^^^
    ns ,lUs vocatt/0«W., qux ftutic.bus&
    .

    ulnam long.s tnftat chatt. b.bul^e fotmati;


    "b^' pumSS ap'^^^^^^^^^ t a^v^" itTj^f
    ha=c fpccies :
    memLptit^; eftt fuaviffZ''"'"
    "'--^*^*^^^. -ramfit, mofe a.veat^ atqufXditur
    funt'cxd't^?o""
    Tcttia fpecies appellatut ab illis Heuhig, itidem
    chattabibulanwoluti, qusitidem igne
    intta terram conpefta & inftar nanis fi.-i,
    apiimhaudfecuspunguntquamEuropxa;.
    adforatrtenapplicatoerufturf A quch^Jt^^^^^^^^
    -^cquen^ tresipecies
    Qaarta (pecics mellis dicitur Jtshoi , qitam in arhorihnt m,ii »
    mefetcm appendet atboribus inftar{jd1aviun"rdu™~^^^^^^^^^^
    "uiumatquenigrum, hocquoqueignead,
    hibitocoUi^ntur

    nomtS&rtcenfae* opcrxpretium batbar.

    GEO R-'
    z

    260

    GeorgI MarcgravI
    NATVRALIS HISTORI.^
    B R A S I L I ^
    L I B E R O C T A V V S.

    Qui agitde ipfaRegione & Indigenis.


    C A p. L

    T>e ^egionis nomine y magnitudine , Jitu , ejufcjue divijione,

    TEcregioprimoaLufitanisappellatafuit 5anta C r v , quod nomen


    poftea mutarunt inTERRADo BRASiL,ob ligni copiam quod hic cae- ,

    ditur&inEuropaminfertur, vulgonotifTimum ita ut hodie communi , &


    vulgari nomine ab omnibus Europaeis B r a s i l i a dicatur.
    Sitaporro eft Brafilia in zona torrida & quidem in medietate illius Au-
    ftrali, extenditurque ultra Tropicum Capricorni in zonam temperatam me-

    ridionalem.
    Nonautem omnes confentiunt inillius magnitudine feu latitudine definienda inter Septen-
    monem& Auftrum. Nosejusinitiumftatuimus alatitudine Septentrionali unius gradus&
    femis , feu a Flumine Tara. &
    finem ad latitudinem auftralem quatuor
    , viginti graduum & &
    femis, feu ufqueadfluvium Cafiibari , duabus leucis ultra oppidum S. Vincentii ; ita ut magni-
    tudo illius fitinterBoream& Auftrum trium& viginri graduum. Inter ortum& occafum
    in quantum extendatur adhuc indefinitum eft , cum pauci adhuc in interiora hujus terrae pene-
    traverint & qusedam tantum obiter luftraverint.
    Quantum Judico , adfumendo longitudinem Lim^ MetropoUs Peruvije , quam Hifpani
    ponunt elfe duobus & oduaginta gradibus Occidentaliorem Toleto (Toletum autem novem
    decem gradibus & quinque fcrupuUs Occidentalius c&i Framhurgo) itaut longitudo Limae fit
    ducentorum & nonaginta quinque graduum & quadraginta fcrupulorum. Sumendo itidem
    longitudinem LMauriti<£ civitatis in Orientaliffima fere ora Brafiliae , quam ipfe fsepius obfer-
    ,

    vavi per Eclypfes inveni trecentorum & quadraginta graduum & femis refpe£tu Vramhurgiy
    &
    &hinc deducendo differentiam quatuor& quadraginta graduum quinquagintafcrupulo- &
    mm. Sub parallelo 8. 40. refpondent ex mea obfervatione uni gradui 28175. decem
    autem
    pedie Rhynlandicae,quaeper 1500. divifae (totenim pertica; miliiarium horarium efficiunt)
    dabunt horaria feu Hollandica miUiaria xvm.
    ideft, miiliaria ododecim &tresqua-
    drantes. DifFerenria ergo 44. 5 o. dabitur 1 2 6 3 1 97. decempedarum & duorum pedum , quae
    efficiuntmiliiaria 842. porro centum miiliaribus, quae C^yco Orientaiior c^UmA
    detraftis,
    &inconfiniisPeruviae&Brafili3efita, magnitudo Brafilise interortum& occafumeffet circi-
    ter feptingentorum &
    quadraginta duorum milliarium ; quod intervallum omnes Tabulae
    Geographicae circiter centum &
    oduaginta od;o amplius faciunt. Ponunt enim Brafiliam
    multo Oricntaliorem quam revera eft, ut expropriis obfervationibus faepiffime comperi.
    Ora autem Brafiliae a Para ad Maranhon a Coro verfus vuiturnum extenditur. Maranhon A
    verfus Ciara maximam partem tendit verfus Eurum. A
    Ciara ad Totiyi feu Rio Grande verfus
    Euroauftrum : a Paraiba ad Itamaraca ad eundem modum:
    a fotiyi ad Paraiba verfus Auftrum :

    iih Itamaracaycti^ns Promontorium S.Auguftini &ufque adSinum omnium Sandorum ora


    verfus Auftrum incurvatur a Sinu omnium Sandorum ad aiterum flumen Paraiha iterum
    :

    ferc dirc£te auftrum petit , & deinceps


    ufque ad fines fuos verfus Corum extendituf. Scdhac
    Mcuratim ^ T<ibulis hydrogra^hicis cognofcitojfunti adquas curiofos remittimus.
    Divi-
    DE irSA ReGIONE ET INOIGENIS LiB. VIIL
    26I
    DividitLir B R A s L A intra hos limites, in ccrtas Prarfeauras {Capuamas
    I I ,
    apvidhm vuko
    Lufitam; & quidcm vulgo in quatuordecim. Qu;irumprima vcr/lis
    Boream eft Fara requun-
    tur dchinc ordinc Maranhaon, Ciara, Potiyi vcl RioGrande,
    Paraiba, Itamaraca Pcrnam-
    buco, Quirmiure vclBahia de todos los Santos, cujus mctropoiis S.
    Salvador. Nhoccombe
    vel os IUicos Pacata, vei Porto Seguro Efpiritu Santo ;
    5
    Nhcteroya, vcl Rio de lenero quem
    Ca-aabara vulgo vocant Brafiiienfcs 5 & S Viacentc. .
    '

    PUra non habet Auaor. neque ego addo , quia plemm de his egi
    inDefcriptione India Occiden.
    talis Iib. XV. tantummodo adjicio e Schedls fiojiri Au^oris,

    Sunt&hic duo diftriaus rnimirum in Pr?EfcauraPernambucenfi ) quosLufitani vocant


    Talrncirm a copia illarum arborum ibidemnafcentium,in quos
    NigritjE fu<^itivi fe rcccpc-
    runt; corum unus vocaturminor,alter major. Inminori
    adfexmillia nigrkarum dicuntur
    habitarc, qui jacct vigmti milliaria fupra intcr filvas, juxta fluvium qui appeUatur
    Gungohubi ( hicillabitur m fluvium Paraiham) fexmiUiaria aParaiba flu. vcrfus Ar&um &
    quatuoraMondai fluvio Alagox Borealis verfus auftrum; ita uthaudadmodumlonge
    abfit
    a cornu tcrra: quod vulgo laragoa appellatur. Pagus illorum
    conftat e tribus plateis, quarum
    Iingulx dunidix horae itmere in longicudinem producuntur.
    .^des omnes contigux, & plan-
    taria illoriim pone illas. Imitantur quodammodo
    religionem Lufitanorum & habent fuos fa-
    cerdotes & judices. Mittuntcrebroefuorum numero
    ad vicina loca, qui mancipia Lufita-
    norum abnpiant; illa autem tamdiu fcrviunt donec alia rapuerunt.
    Mancipia autem qu^
    Ipontc fc lUis aggrcgant, ftatim eadem qua ipfi libertate
    fruuntur. Viditant frudibus Pahna-
    rum,baf&tis, phaieoliS,farinhaMandioceE,miUo,
    &
    Sacchari cannis,item gallinis (quarum
    lUis copia ciL, &pifcibus quos vicinusamnisfubminiftratj tarnes
    ) haud alias habent quam
    lcrinas. Milmm fuum colligunt bis
    quotannis, &
    opcreabfolutoperintegramfeptimanam
    tcftive commcirantur. Antequam fementem faciant perdies
    quatuordecim maximosfocos
    accendunt quibus herbas &
    aha adurunt , qui longe videri poftlmt
    Compendiofiftimum .

    ad hunc diftriaum iter efle creditur fecundum fluvium AlagoiE


    Borealis, vul-o K^U^roa del
    NortQ_j .
    ° "
    Major Palmaria jacet viginti aut triglnta milliaria pone S. Amari
    pagum,juxta Monteni
    qiu dicitur Behc^ Crcdunmr circiter quinque millia cfle nigritarum
    .
    qui in , vallibus juxta
    huncraontemdegunt,praeteraiiosmultos, qui alibi quinquaginta,alibi centum fparfim ha
    bitant. /EdesautemhorumhaudconjunajE. ita utducentipenequadrantemmiUiariihorarii
    occupenr ; & fub filvis metantur, in quibus & viam czeduara habent
    ad fugiendum compara
    ram; nam perpetuo excubitores coUocant, qui ipfos moneant
    de peregrinorum adventu
    Siccis itidem menfibus dimittunt fuos ad /Ethiopifl^as ab
    incolis fufllirandum. Jnterdiupa-
    rant cibos; & vcfpera prinium numerant fuos, ut
    videantanquisdefit; deinde choreis dant
    operam (^tympana pullantes qua^ longeaudiri pofllint) admediam
    ufquenodem, dein cu-
    bitum diiccdunt & dormiunt ufque ad horam nonam aut decimam
    antemeridianam
    Iter ad hos commodifllmum ab Alagois per S.
    eft Amarum,
    atque inde per campeftria
    ^^^;.^^/. &Cororipe, donec jugum montis FFatrak^.co appareat.
    ubifluvius Paraiba off-en-
    ditur qui defcendcndus eft donccprope
    ctendum ad convalles.
    prnsdiaum montem Behe perveniatur, ibi defle- &
    Haftenus Marcgravius: A«:equam autem cjEtera illius adjungam non putavi inutile fore hic
    fubjicere qii3c ab Amico,quirebus bellicis praeerat & non minus reruni naturalium erat ftu
    anno 1636. accepi. De natura Regionum, inquit, a me in
    diofus,
    hoc chmate vifarum
    quoniam nec ante data fuit , nec poftmodum fortafle dabitur ad te
    fcribendi occafio ' hxc
    generatim refero.
    Omnes Provinci^E Brafiliae quas centum milliarium fpacio, ^ Rio Grande ad Alaq^oM
    ufque oc
    cupavmius parum admodum funt cultae.CuItura earum a littore marino
    verfus mediten-anea a
    Lufitanis ulterius produda non fuit, quara in quibufdam locis,
    ad tria, quatuor, in quibufdam
    ad quinque, raro ad fex aut ad fummum feptem ufque milliaria
    HoUandica ca:tera
    funt foUtu :

    dinesipfifmct rncolis plane incognitce:


    nequeIittoraliahiEclocaomniacultafunt,ea tantum
    coluntur quibus valles & nemora interjacent. Quando nomen aUcujus diftridlus, quos WXiFre^
    gejuis appeUant,audis, m^ot&Poiuham^Camaragtbi, PortoCaho,Sermhaim,d>c his
    fimilia alia
    debes fub hac voce inteUigere valles integras, campos &
    coUes his vaUibus adjundos^pa-os in
    fllis fitos, aedificia omnia, hinc inde fparfa,
    & infuper fiuviolosipfos qui vafles iUasirrigan^t Ab
    una Fregelia ad alteram per colles incultos iter eft,interdum trium,
    interdum quatuor
    num etiam miUiariorumHoUandicoLum.Excipiuntur tamen ab hac appeUationum aut plu-
    re-ula do-
    mus pifcatorum & filina^ ad littus marinum fitx, quia terram non
    colunt. Ad huju^cultur^
    forniam importunus ^ftatis ardor habitatores compulit. Regio
    enim ha.'c omnis, ut fcis, jacct
    mb Zona torrida & cou non poflet fi dies noaibus longiores eflTent.

    ^ Solum
    ^g^, G E O R G I MA p; C G R A V I

    Solaiii omne afllirgit in colles mediocres atque amxnos montes infigni aliqua altitudine
    :

    nullifuntinlittoralibus, in folitudinibus tamenhinc inde nonnulli e longlnquo confpiciun-


    tur. Inter coUes aridos , non ubique tamen , fed ut fupra attigi aliquot miiliarium intervallo,

    vaiies interjacent fingul^ cxiguis aliquibus fluviolis irrigu^ , atque ob id non pluviis tantum
    ,

    nienfibus, fed&feftivis ipfis fertiles. Collesipfis aeftivis menfibus


    ob ardoremSolis funtin-
    frugiferi &
    penitus arefcunt , ut non gramen tantum , fed arbores interdum emoriantur , & &
    gramen incenfum aliquando ingenti fpacio, vento prsefertim urgente, incendium proferatj ita

    eaquxpiuviismenfibusixtevirent, intereunt inmontibus. Hisincommodis tamen


    aeftivis

    incolx ipfiprofpiciunt, autnovum gramen terrisinducentcs , autlocailla faecundantes qux


    fibi colenda proponunt. Hunc tamen
    ufumcolles pra^ftant, praefertim ubi filveftria rccens
    combufta funt , quod radixMandioca ktius in iis proveniat , nimirum
    in declivis
    excifa &
    quam Adh^cufus collium vallibus vicinorum hiceft ,
    quod jEdificiainco-
    illoriun, alibi.

    Jarum in illis utplurimum coliocantur , & circa hxc aedificia


    arbores qnx plan- ,
    Cocos ferunt ,

    tantur , qu« quamlibet terram & fitum lubenter admittunt. Plantantur etiam aliquando juxta

    domos Auraicarum & Limonum arbores , quamvis Ixtius in locis deprelfis proveniant. Reli-

    quarum omnium plantarum cultura ad valles & loca deprefla rejicitur. Cjcterum bonitas
    ut & terrse univerfa: ita & omnium fere collium eft infignis , &
    in ipfis montanis locis
    glebcT ,

    quzehaaenusnoncoluntur, optim^ ubique vites provenirent fiaformicisdefendi poffent. ,

    Morbos&mortesfomniantincoljE, fiinvallibushabitent, proptereacoilesfequendo, mo-


    lefta & longinquaaquatione plerumque utuntur. Noftro
    hocquod prxteriit fexennionos
    aliqua tab$ tamen
    plana interdum, etiam paluftria loca fortificationum caufa fecuti, vix
    ,

    aliquando , fed
    fatis be-
    ea propter affliai fuimus. In jfogados quidem fortalitio prjefidiarii
    animadverfum propterea
    nigne tamen &
    breviter morbis corripebantur , verum fuit id

    accidifte quod plerique defudes humi cubarant quod ubi iis interdiaum & kaorum ufus in--
    , ,

    a morbis immuni-
    troduaus eft, malum hoc ilhco ceflavit. Quamvis incolx eam noftratium
    tatemtribuantficcitati extraordinarise temporum ut nonpenitus contemnenda funtillorum

    monita; dicuntenim occulta quadamviciffitudinefeptemannorumfpacio


    humidos&mor-
    bofos hybernos menfes dari , rurfus fequentium hos feptem annorum fpatio faniores & fic-
    &
    ciores fuccedere. Hcec de collibus notavi:
    quod valles attinet hse cannarumfaccharifera- ,

    rum cuku, (quoniamobduritiem formicaeiis nocere nonpoflunt) & pafcuis occupantur.


    Cxterum femciffims effent omnis generis frumentorum etiam noftratium , puta
    tritici , fiiigi-

    annis binam mefiem darent, fi contraformicas rcme-


    nis, hordei, avenae, piforum,quae fingulis
    extraordiniaria aliqua cura , in loco
    dium inveniri poflet. Quicquid qualiumcunque fruauum
    aliquo angufto ,
    miraculofa ubertate provenit: Brafilia verum
    contra formicas defenditur ,

    horreum foret Europ^ totius, fi Rumor hic ad nos perlatus fuit Lu-
    peftis haec auferri poflet.
    contra formicas equi-
    fitanum quendam Amftelodami confefluixix. remedium obtulifle
    nonaSoli
    dem non credo remedium univerfaiecontrahasinveniripofle, quia animadverto
    fedaSoHs vi idprocedere, qui toto terrarum orbe fub Zonatorrida, inlndiis etiam
    vitio,
    Orientalibus ut audio , hic invicinaPeruvia infinitaformicarum agmina generat
    , & iniis : &
    partibus Brafilis quseextratorridam Zonamfunt, utpote in
    ,
    Capitaneatibus S. Vincentii &
    Spiritus Sanai non funt formicje & Ceres eft uberrima.
    Quodfluviosattinetvelpotius fluviolos pervalles prsEdiaas decurrentes hipaucis exce- :

    ptislon^^itudinemtrium, autquatuormilliarium vix


    emetiuntur a fontibusfuis, &nihiIomi-
    nusinoftiisfuis magnorum fluminum fpeciem
    prae feferunt; quod fitobacceflus &receflrus
    maris fauces ipforum eluentes exemplo fit
    Rio Formofo, item
    •,
    Rio Grande alii omncs capaces &
    oftiis magnarum fatisnaviura,
    quitamenvcrfusmediterranea , vix duarum Icucarum iti-
    in
    nere a littore abfoluto, genu tenus pedibus
    tra^feuntur.

    FluviinuUihicfuntnobiles, aut aptiadminimarum etiamnavium


    onera e meditetraneis
    longitudine navigavi, &multumultra
    deferenda- Monguape tantum flumen fex milliarium
    reliqua non item. Horum
    naviMripofleex profunditateillius&aliquorumrelatucomperi,
    tamen exiguorum fluviorum aliqui , alveos fuos , fed ficcos a;ftate & fme aqua longiffime ,
    m
    MammdoBraJil , Ma-
    folitudinesproferunf, quale eft flumen C^/zW^/
    quod^^xtc^txxndo ,

    fyapi, S Lauren7o, Real, propc Afogados cum alio


    fluviolo fe conjungit, & ]ni^t^Recifumm^nit
    Tapuiones fexfeptnnana-
    inmare-item RtoGrande-, perquorum fluviorum alveosficcos,
    fecifle profeffi funt pluviis tamen menfibus ,
    alveiipforumaquareplentur,
    rumiterfaepiusfe ;

    naviculas non ferunt.


    fed ob cataraaasSaxorum frequentiflimas etiam parvas
    de quo uberrnne nu-
    Plumen unicum nobile eft in hifce regionibus vulgo Rio S. Francifco , ,

    per adconceflumxix.fcripfi.
    •

    . .

    Pifcatio littoris,ut fcis,fuit antchac ditiffima & Lufitanis,dum res ipforum eflcnt mintcgio,
    ufut e^apL
    quaeftuofa; nunc penitus abjeaa jacet. Sed h^c fofeare^ema. mcigmmfirAtihm
    '

    DE IVSA KeGIONE ET IndIGE.NIS L IVIII


    B. 26,
    Fmsmultas, ctiam formamm inuntatai-iim
    , caruob]in<:vJHi A..^m.r qiumvis vcnatio- • •

    nibus & talium icrum indagini nondum


    v o c ic Hc Ar n
    '

    pccuanam invcni inkioad-


    vcntusnoftriflorcntcm, nSnchxc
    mcntcr cft
    nZ
    oS n "m ^'^^^^
    '
    ^''^ '''''''
    ^^'^^•^'f ufu vehc
    attrita. //,c.///o..

    Cap.il
    %-cyMcie/mptio Flu. S. Frandfdis-
    ItcrVFilhelm Glimvcrii per
    SokudiiKs "Brafilice.

    a.quecorre„tcs.abdti,fi„,sPc™vi.„,o„t,bus;"

    ^:.;:„rs;=er^^^^^^^^

    ;i£lSi==?^"^^^^^
    nr. max^mam optrmi nitri copiam,
    quod a pr.fcao Bahi^ aliqua„do pctitum
    ^ar abu Sacer
    dosqu,damLufita„usm.mmeva„us „eci„doaus;
    quire„it™millud vidXno^^^^^^^^
    V.t^Haud dub,i,m eft^ftros operam aliquando daturos
    ut hsc certa p," i„da.,ine fcaaaim:
    «r°^:cT;rZa=^'^^^^^^^^
    J«rtcseP„feauraBabi^
    lum quoddam e mo„t,bus Saharc.fin utferebat , crutum, color,^s cyaneifive
    , .
    cSis are

    prfcaur;t°:;ra^t:,tier:^^

    cha1L3™,imur'LodP?/'^r 'f'"''^' P™""™ municipium S. Mi-


    C^ill™^^^^ ortum <„„„cue aurfcx leuca,f& ad ripam

    portaturiDei„deLiJ^:rc;;—

    puicncium^. pimvifuntiir,
    qu^efru^tusferunt molecapitishumani,
    cujusnucesmediumdi-
    situm
    GeorgIMarcgp. AVl
    gitum ci-aflje , cortlce teguntur inftar caftanese , & optimi funt & faporis uutrimenti
    du- :
    [vix
    Zahucmo arbore) ejurmodi arbores per multa milliaria in mediterraneis repe-
    bno, illum loqm de
    riuntur. Deinceps triduo pervenimus adfluvium
    quiab ortu defcendit , quem tranfeuntes
    quatuordecim diebus promovimus verfusCorum, per patentes campos & coUes arboribus
    nudos, adalium fluvium navigiorumpatientem , & venientemab Aquiione
    huncratibus,

    quas langada^ vocant , trajecimus; & quatuor aut quinque leucarum


    intervallo aliumflu-

    vium ofFendimus, peneab Araoaliabentem Scnavigiorum patientem. Credo autem tres


    hofce fluvios tandem in unum alveum confluere & ferri in Paragayum
    ,
    eo argumento quod
    , ,

    verfus Africum aut occafum fe proripiant. Porro toto ilio


    itinere quod haaenus defcripfimus,

    nihil culti vidmius, nullos mortales, hic illic tantum


    ruinas pagorum, nihil vidui opportunum

    pr^ter gramen aliquot fru6lus filveftres- obfervavimus tamen nonnumquam fumum afcen-
    &
    dentem, vagantur enim per has folitudines barbari quidam cum
    conjugibus liberis incertis & ,

    fedibus,' quiobviisutuntur, nulla fementis cura.


    Ad poftremumhunc fluvium demum pa-
    gum indigenarum invenimus, annonxcopiam, tempeftive admodum ,
    & fiquidem omnis
    quam nob^ifcum tuleramus, jam erat confumta, &
    jam aliquandiu filveftribus frudibus aut her-
    bis campeftribusfamem expleveramus.
    *
    Menfem pene integrum hic morati & annona parata denuo iter promovimus verfus
    , ,

    Corum & menfe uno abfoluto, nullis fluviis obviis pervenimus ad viam latam & tritam &
    , ,
    ,

    duosamnesdiverfemolis, quiabAfrico allabentesinter montana SabaroafuQ.{\xetmtm ver-


    fus Boream atque hos efle fo-ntes feu capita fluvii S Francifci
    opinor. pago fuptadifto ad
    .
    A
    5

    hosamnesnuUosmortalesvidimus, fedaccepimus ultramontes nationembarbaramadmo-


    dum populofam-agere-, qui de Europxorum horum adventu (nefcio quo pafto) certior^s
    noftros incidiftet, metu ho-
    fadi unum fuorum dimiferunt utnos fpecularetur. Hic cum in
    , ,

    eramus,
    rum barbarorum atque annonse inopia, nondum explorato metallo, cu jus caufa mifli
    repedare maturavimus pene fame enefti rediimus ad pagum illum -barbarorum. Ubi viri-
    , &
    bus recuperatis annona parata , eodemitinere quo veneramus , ad fluvium illum ubi canoas
    &
    deprefleramus, fumus reverfi ; atque his refeai flumini nos commifimus,
    eoque adverfo pro-
    reptavimus ufque ad illius fontes ;
    atque ita novem menfibus in hanc expeditionc impenfis, m
    primo Mo<^omimin, dein ad oppidum S. Pauli rediimus. Sed rcdeamus jam ad inftitutum,. ubi
    hoc obfervaverimus non plane verifimile videri hos fontes efle fluvii S .Francifci, nam fi ratio-

    nes itineris accurate fubducas non videntur eoufquc ad Araum promii^ifle


    ut ad illius altitu-

    dincmpervenerint; &opinorIongilfimeincontinentempenetrafle.

    C A p. III.

    T>e (Jleris tem^erie atque oAmi tempejlatihus.


    nimirum annis ferefex, fingulis diebus imo &
    AUtor hic nofter quandiuin Brafilia vixit , ,

    diei partibus, obfervaverat &


    annotaverat, quae eflet aeris conftitutio , quae aura, at-
    que etiam cietera quae ad meteorologiam pertinent.ut ex iUis hoc caput conftitueret, quod ta-
    men morte pr^ventus perficere non potuif,ut autem guftum aliquem percipiant harum rerum
    curiofi typos trium annorum dabo , e quibus
    ,
    colligi poterit quot &
    quibus diebus pluerit, 8c
    quivcntifingulibtempeftatibusperflaverint: cxterienimanniferead fimilem fe habent mo-

    dum neque muitum variant. Raro porro per totum diem & nodem pluit , rariffime per ali-
    ,

    his litera P.notavimus omnes dies qui-


    quot dies continuos fine intermiflione. In Typis autem
    busvelleviflima&breviflimapluviacecidit, nequis exiftimetillis diebus continuo pluiffe:
    Eurum, N. O. Boream five Aquilonem; nam
    Ventos autem litteris notavimus, S. O. defignat
    duohi venti viciffitudinequadamaduniverfamhancoram dominantur, &
    dlfferentiamin-
    ,

    ter navigandiregulamconftituunt.

    Typ V $
    1

    PE iPSA Regione et Indigenis Lib. Vni. 265


    T Y P U S A N N I clDlDcxu
    ¥cu. Af lYt
    -^f. Juii. lul. AUg.
    1 1 Sept. oaob. Dec.
    I N.C > s.c > s.o p.N.O s. p.S.C p.S.C
    ) )
    s.o ?• o.s.
    0.
    "»
    s.c) N.O s.o p.N.O p. s. s.o p- p. S.C s.c >
    os. p.N.O
    0.
    )
    »
    s.c > N.O s.o N0 p. s. p.S. 0 p.S. 0 S.O s.o p.S.O ? p.N.O
    4 S. 0 N0 p- p. V. p. 0. p.S.O p.S.O p. s.
    >

    0
    0 p- p.s. p- p.S.O
    5
    S. p. V. p.N.O p. V. p. s. SO p.S.O p, s. p. s.o s.o S.O
    (5 0. S.t) c /~\
    0 so
    p* ....

    p. s. p. s.s. p.S. 0 s.o s.o S.O


    0.
    7 p. 0. p.S.O p.S.O N.O p. s. 0 S.S. s.o p.S.O p.S.O
    p. 0. 0.
    0.
    8 o.s. S.O S.O p. V. p.S.O p.S.O s.o
    p- s.o O.N. p.N.O
    0.
    9 id. 0. p.S.O
    p.
    P- p.S.O p- p. S. 0 p. s. p. s. O.N. N.O
    10
    0.
    id. p- s.o P- s.o p- p.S.S. p.S.O s.s. id. p.N.O p.N.O
    0. 0.
    1 p. 0. p. s. 0 p.S. 0 SO p.S.O N.O
    s.. p. s. p. s. O.S. N.O
    0.
    12 p.S.O p. S.O p. s.o p. s.o S.O
    p. 3. \j p- s.o 0.
    p- p- p.S.O p. s.o p.s. 0 N.O N.O
    p. S.O p. 0. p.S.O p. s.o p- p.S.O N.O
    p. s. p.N.O s.o p.S.O S.S. 0
    p- p. s. p- p.S.O p. s. N.O
    0.
    0. p.N.O s.o
    16 O.S. 0.
    p-
    0
    p. p. S.O p.S.O s.o SO s.o N.O
    p. p. s. p. S. p.S. 0 s. p.S.O s.o p. s.o N.O 0.
    r
    17 s.o 0. p.S.O p.N.O
    p- S.S. s.o s.o N.O p.S.O
    0.
    18 p. s.o 0. p.S.O p. V. p.N.O s. p.S.O s. p.N.O p.S.O
    ^9 p.s. 0 p. 0. p.S.O p s. S. s. S.O s.o N.O N. 0
    20 s 0 XI 0
    p. p. N.O
    •
    p. p. KJ s. p. s. p. s. 0 p. s.o N.O N.O N.O 0.
    21 p.S.O p. 0. s. s. p.S.O
    p- p- p. s. p- N.O p.N.O 0. 0.
    0.
    22 p.S. 0 p.S.O s.o p. s. p. V. p.S.O p.S.O NO 0.
    23 p- 0. p.S.O p. 0. p. 0 o.s. s.o p.S.O O.N p.N.O
    P-
    N.O O.S
    0.
    s.o. 0. 0.
    24 p.N.O p- p. s.s. p.s. 0 p.S.O p.S.O N.O p.N.O
    0.
    25 s.o. N.O p.N.O p- p- p.S. 0 p.S.O 0.
    p- p- p. s.o p.S.O
    25 s.o. N.O p.N.O 0. p. s. p. s.o S.O s.o s.o p.S.O s.s.
    27 p.S.O 0 0.
    p. p.N.O s.o p.S.O p.s.o p'.
    0 p.S.O
    s. p. s, p.N.O S.O p. id.
    28 s.o. s.o p.N 0 p. s. p. s. p. s. 0 p.S.O
    p- p.N.O 0. p.S.O
    29 s.o. s.o p. s. 0' s.o 0. p.s.o p.S.O p.S.O s.o 0. s.o
    30 p. 0. p.N.O 0. p.S.O p-
    1
    ?.
    p. s. 0 O.N. 0. p.N.O
    0.
    0.
    S.O
    p.
    i
    3. p. 1
    p. s. s.o N 0 N.O
    E quo obfervaprimo hoc anno ducentis & duobus diebusautparum
    ,
    aut multum pluiflb
    ,

    minime. Deindemenfes pluvios fuiffe illo anno Februarium,


    reliquis
    Martium Aprilem'
    Majum, Junium, Juliara, Auguftum: maxime autem&pene
    Tertio ventum Aqmlonaremdemum xix. Septembris
    continuo Maium & fulium'
    fpirare coepiffe , ncqueeo minus ab
    imtio Januarn & etiam ante auram afpiraffe ab Euro : atque etiam ventos illos binos Eurum &
    Aquilonem involaflTeinfinesaliorum &Eurumhoc annopalmam
    Obfervaviauo , tuliffe.
    quetantumtonuiflTeJan. i9.Martii4,6,i5,20. April.9,10.
    Majii4. Etutcunque pluerkin^
    terdiu longc maximam partcm nodes claras.&
    , ferenas fuilTe quafdam etiam friaidos
    que ncbulas hiceffe admodum raras. Fulguraquoque crebra Deni ,

    tantum hoc annoannotat Ta'


    nuamdeamooaavo: Februariidecimo fexto &Martiiquarto.
    Nebulasdeniqueanno at ,

    LI Typv?
    1 .

    266 GeorgI MarcgravI


    TYPUS ANNI cIol3CXLi.
    Feb. Murt. Apr. Maj. Im. Jul. Aug. Sept. 1
    ORch, Nov. Dec.

    I p.N.O p.S.O s.o p.S.O p. s.o s.o S.O N.O 0. 0. O.S. p.N.O
    0.
    2 p. s. p.S.O s.o p.S.O p- s.o p.S.O p.N.O 0. p. 0. p.O.N N.O
    0.
    s.o p.S.O s.o p. s.o p.S.O p. s.o N.O p. 0. p. 0. p.N.O
    0.
    5 p-
    0. p. s. 0
    c r\
    p. 3. vJ s.o p. 3, 0 C f\ s.b 0. 0. 0. N.O
    4 P-
    p. o.s p.S.O s.o p.S.O p. s.o p.S.O p.s.o p.N.O 0. 0. O.N. p.N 0
    5
    0. 0.
    r\ vj
    6 s. 0 p. s. 0 JN.VJ p- p. C). yJ p. b. p.S. o p.N.O \j. vJ. CN i> . \j
    0.
    s.o s.o. N.O p- p.S.O p- p.S.O O.N. p. 0. 0. ON. N.O
    7
    O. 0.
    8 s.o s.o. NO s.o p. s. 0 p. 0. p.S. o p. C). \J \j» XT
    i> . \j 0 N.O
    9 s.o s.o. S.O s.o p. s.o p- p. s.o p. o.
    P-
    p. 0 P-
    NO N.O
    lO s. 0 so. s.o p. s.o p.S.O p. s.o p.S.O
    c r\ IN \J IN . \J N.O
    p-
    1 s.o s.o. s.o p- p.S.O p- p.S.O p.S.O O.N. N.O p.N.O N.O

    12 p.S.O s.o p- p- s.o p- D.S.O S.O NO O.N. 0. N.O


    0.
    N.O p.s. 0 s.o s.o p- p. S.O s.o NO N.O p. 0. p.N.O
    13
    14 N.O p. s.o
    p-
    p. s.o p- p.S.O p.S.O s.o p.O.S N.O NO N.O NO
    o
    15 NO s.o s.o p- p.S.O S.O p.S.O s.o N.O N0 p.N.O N.O
    0. p.S. 0 s.o s 0 p. s. 0 S.O p.S.O p.S.O N.O N.O p.N.O p.IN.vJ

    17 N.O p.S.O s.o s.o p. s.o s.o s.o p.O.S N.O N.O p.N.O P-
    o.
    18 N.O N.O so s. s.o s.o p. s.o os N.O N.O p.N.O p.N.O
    o.
    19 N.O p- p.S.O s. -
    p.S.O p.N.O P- s.o p- o.s. N.O p.N.O
    o.
    20 s.o p- p. S.O p.S.W p.S.O s.o p.S.O p.S.O P- p.N.O N.O p.N.O
    21 p.S. 0 N.O s.o p.S.O s.o p- p.S.O O. p.O.N p.O.N N.O P"
    0. 0.
    22 s.o p.S.O p.S.O p.S.O S.O P' 0. NO
    ^3 s.o NO s. 0 p- p. b. yJ
    c
    DKJ s.o 0. 0. N.O
    24 0. N.O p- p- so s.o s.o o.s. N. 0 N.O N.O P-
    o.
    ^5 0. P- p- N.VV p.S.O s.o N.O o.s. N.O N.O N.O
    o.
    26 s.o P-
    s.o p- p.S.O p.S.O o.s. N.O N.O NO O.N.
    o. 0.
    s.o s.o s.o p. s. p.S.O p- N.O p.O.S N.O N.O N.O
    o.
    28 0. s.o p.S.O p.s. 0 s.o p.S.O s.o p. o. 0. NO N.O N.O
    29 p- p- p. s.o p. s. 0 s.o o. 0. N.O N.O N.O
    30 ''•s.o
    p.S.O p- s.o p.S.O N.O p. o. 0. N.O N.O P-

    s.c p. s. p. s. 0 N.O NO P-

    E quo obterva primo noc ^nno ccnium oc icpLcui ujjid jcAdgiuia uituua dut aut
    i , jjcii.uiij .

    multum pluiffe reliquis minime. Deinde illo Anno menfes maximepluvios Februa-
    fuifle
    ,

    rium, Martium,Aprilem, Majum, Junium, Julium,


    Auguftum-, maxime autera pene conti- &
    ventum Aquilonaremdemum
    & xi.Septembris perflare
    nuo Aprilera, Majum Julium.Tertio
    coepilTej&Eurum maxime hoc anno dominatum ; licethiduoventi non raro in alienos fines

    irruperint.Obfervandum quoque hoc anno rarius tonuifle & tantum Februarii fexto & vige-
    fimofecundo-. Martiivigefimotertio vigefimoquinto&
    vigefimonono: Aprilis fecundo,
    ,

    vigefimo tertio & quinto Decembris trigefimo. Fulguravit


    , tantum Martii vigefimo tertio &
    Decembristrigefimo. Nebulje & quidem craflk hoc annofrequentiffimxfuerunt; nimirum
    1^1.2,17,19,27^28,29,30,3 Augufti i.
    Martiitertio: Aprilis 16,17,18. Maji 3, 7j9>24,2 5- i-

    SeptemTD.i.Oaob.^^^^S.Nov.^^s^ii^^^^z^.Deccmb.i 9,
    2, 3,4,1 8,20,22,23, 24,25,29,30.
    antemeridiemnubilum,
    20,21,24. Annotatautemadfecundum Julii: mane nebula orafla ,

    montes furaantes,Solrarus,Eurusfortis,frigidus,interpluit crebro,poft meridiem


    itidem,nox

    nubila,interpluit crebro.Frigidilfimum erat etiam ipfa meridie in monte altiifuno Itapmmuru^


    itautbarba &capilli afpergine obduai nobise{fent& manus rigerent prxgelu. Jta&fsepe

    notatnoaesfrigidas.
    Ty-
    DE IPSA ReGIONE ET IndIGBNIS
    L I B. Vlll. 267
    T Y P U S A N N I clDloc xi.li.

    16

    18

    19

    20 0. S.O
    N.O.
    21 NO
    s.o S.O

    t
    -3 p- 0.
    S.O
    ;
    H 0.

    ^5

    26 NO N.O
    ^7 P- N.O
    28 p. 0 N.O
    29 S.O
    30
    31 p.N.O

    ———
    1

    E qno obferva, primo hoc anno centum & fexaffinra rHhnQ rii^k
    "

    pluiffe.acduce„tis&duabusdiebusno„pruiffe
    Jumum Julium &
    Auguftum maxime pluv.os
    D?SS 1''"'""'
    , fu ffe TeSo a^S
    plagaS.O.co=piireflare,atq-,
    itapertend,freaddecim„mScpt ^^^^ mte
    tQnuiirc Januarn primo, quarto.
    decimo ; Mattii uecimo,
    decimo An^lhlt?r r •
    Aprtlis vigefimo fecundo&
    Maji odavo, nono & vi^efimo tcrtio;

    ^^Pu.gutaautemtantumobfervatAptHisvigefimoprimo&recttndo.,nebt.>asMattUdecimo

    Pluraautem„onaddam
    Aquis & Locis, qui pr^^edit: ^
    aniaha:cn-,r. ^ n p.f j
    Occidentalis annotavimus.
    '''''S^"'" ^ftP""-aaata, in libro de Aere,

    Cap.
    ,

    268 OeorgI MarcgravI


    C A P. IV.

    T>e IncoluT^mfiltce

    INcolaram n-aturalium hujus terrae, funtquatuor nationesfuisnomlnibusdiftindae: nimi-


    rum Tupinamhu, Tohajara, Petiguara^ & T^^^/j^.Etpoftremahaec natio iterum in aliasmultas
    nominibus diftin£tas, & idiomate difFerentes,divifa eft. Tres reliqujK una utuntur lingua, diale-
    Qco tantum ex parte differente , ut capite de Brafilianorum lingua obiter a nobis explicabitur.
    Tapuyarum nationcs quae habitant ad flumen S^' Francifci, funt y^rodera , Cajaui OHaquaru
    ^Poyme. j
    Plura de hifce nationihui dixi in Defcriptione India Occidentalis lih. xv. xvj. qua hic repetere & \

    nolo, quiapotifimum de iis agendum autumo o[U£ jam Belgis mfiris


    ,
    parent aut cum nofiris confoede- ,

    ratafmtjfiquidemnotiorihus.
    Lufitani hic phirimi habitant , uti & Beigae ,
    iifque permixti Germani , Galli , AngU &c. ,

    Brafiliani vocant Belgas, Germanos Gallos , Anglos,


    , Ajuru-juhdy ideo, quia plerumque ruffas
    feu flavashabent barbas & capillos. In genere autem vocant omnes Europaeos & advenas
    Caraiha,itemque Pero.
    Denique ob mifturam variarum nationum alise quinque diftindis hominum fpecies hic
    ,

    rcperiuntur : nimirura qui ab Europaeis parentibus, patre atque matre, hic natus eft, appellatui:
    (J^o^^omho.
    Qmnatus eft ex patre Europaso & matre Brafiliana nominatur Mameluco.
    Natds ex patre Europaeo &
    matre /Ethiopiffa dicitur Mulato.
    Natus ex patre Brafilienfi & matre /Ethiopiifa vocatur Curihoca, & Cahocles.
    Natus hic ex utrifque parentibus Nigritis appellatur Criolo.
    /Ethiopiffaquaedam hicgemellos peperit, unumalbum, alterumnigrum.
    Vidi hic Africanam foeminam non nigram , fed rufFa plane cute & piUs ac capiUis ruffis.
    ,

    Ex qua regione eflet , non potui inteUigere , nam linguam ejus non intelligebant reliqui
    Nigritae.
    Multos hic vidi /Ethiopes fenes barba magna & totaliter cana , ut & capiUis capitis canis.
    Lepidum fpedaculum , atra barba quae incanuit , in nigra cute , videtur quafi farina eflet
    afperfa.
    Vidi hic etiam plane albiffimum Juvenem ododecim annorum , piUs crifpis albiffimis fu- &
    perciliis albis, cute albiflima nafo plane more /Ethiopum , quinatus hice patre &matre
    ,

    Nigritis.
    K^nmtatio. Tapujarum fines &
    fedes a Jacobo Rabbi, qui plures annos inter iUos vixit , ita
    defcriptas acccpimus. Pio Grande ad cujus oftium jacet arx Colonia ad fex horarum iter pene- ,

    trat in continentem verfus occafum: uti & fluvius Mupeo novem horarum itinere a Rio Grandi
    verfus meridiem. Syrag minor trium horarum itinere a R. Grandi verfus Ardum , ferme quin-
    quagintahorarum itinere defcendit e continente.
    A
    Rio Grandi porro verfiis Arftum exit in marc infignis fluvius LMapreucauch,longc e con-
    tinente defcendens & porcorum aquaticorum ferax ad ripas illius multae vagantur capreae
    ,
    -,

    & Struthiones. Tertius fluvius duodecim miU. a RioGrandi, vocatur Tpotinge^. Quartus
    autem Vguafu didus feptemdecim horarum itinere diftat a Rio Grandi. Deinceps diei itinere
    ab Uguafu occurrit Tponiy ubi SaUnae funt: a quibus ad alias Salinas raiUiaria numerantur quin-
    decim: atqueabhisad Aritavvax\OYQ.m: admaximas Salinas, & per excellentiam ita noftris
    didas tria ad Vnapatuham totidem ad Marytupa duo ad VVarerugh unum Hic fluvius alio
    , : : : .

    nomine appellatur Otfihunogh qui fjpra centum milliaria penetrat in continentem verfus Au-
    ,

    ftrum. Quinque autem & viginti mill. a littore maris, jacet grandis lacus Bajatagh pifcium foe- ,

    cundus & ad finiftram ab hoc verfus ortum alter qui Igtug appellatur ab Indigenis quem ta-
    :
    ,

    men nemo ingredi audet , ob copiam mordacium pifcium & hominibus admodUm infefto- ,

    rum. Adjacet huic valUs lCuniangeya , viginti milUaria in longitudinem patens , in latitudinem
    tantum duo: quam permeat fluvius Otfchunogh, pifcibus abundans, ficut ipfa vallis maxima co-
    piaferarum^&variisfrudibus quarum praecipui fujit , Kuraiira Barbaris ,magnitudinepomi
    :

    noftratis, qui ubi fponte deciderunt, tum demum edules funt dein Vierada , magnitudine glo- :

    buU fclopetarn, plane nigricantes antequam defluant. Atque hifce frudibus Barbari quotanuis
    trimeftre fpatium viditant quibus accedit Kakara, frudus inftar juglandis ; qui coquendus eft
    :

    antequamcomedatar: crudus eniniamaricatinftarglandis. Magna quoque copia nafcuntuc


    aliae ex-
    hic ficus filveftres, pugni magnitudine quarum quaedam intus rubrse, cxterne virides
    : :

    tus rubrai, & interius albae, & plenx granulis albis ,


    quaj ^ ubi prae maturitate dehifcunt, admo-
    dum
    DE IPSA ReGIONE KT INDIGENIS L I B. VIII.-
    dum dulccs /lintinflarSacchari;
    hammplantarLimfoliainftai-rLibLiI^acuta&disitunihuma
    num longa. Pr.tcrca laut radiccsc quibt. Ind.gcn^
    pancm faciunt, ipasSrl^^rZ
    , &
    Hon^p.gh qnas potimmum ad fitmi cxftingucndam
    ufurpant. Ita ut hic tcrrarum tiactus
    ccrraium traaus
    longc amociiiflimus fit &
    vidum liominibus fuffidar.
    Porroab 6>///./.;..^./.ad^^^^^^
    quifluviusab Auftro pcne
    ccntum milliariLmifpacio dcfccndit: abhocad W.^ itcrcftbidui: adV^"LmX
    Inceihosfincs,quiTatisampIumten-arumfp.itiumoccupant,incoIuntvariiTaDuvi:
    ctiam
    .d,omatcdivcrfi &
    fub divcrfisRcgulis: quotum primus
    W^^late i^^oIrcM tcZ
    0,fihu.yyuch , &
    Drcn.ash : liu.c ptoximus PnV^X cum priori pacem
    ^»1"^^/™ cotas' &
    raox ^nspo;,gh rF.n.nfiu,af.g Tfhenng,
    .,
    rf- ,
    quibus male"um pT=eccS„
    fbus convcn.t, tta ut fxpe Irodilitcralii in
    centcfimum xtafs annumagens, cftReguIusillc
    aliorumfines incurrant.
    aut™m^iam fupra" /«4
    quipaceracum noftris colit
    ahquones aut tpfc noftns/ubfidio vcnit , aut filittm & cx fadere
    atqtfe affinem cum copiis mififconS Lu
    fitanos, qutbus tnfenfintmuseft: fed non
    cft hifccBarbarisnifi in
    fumrarn"ceffitate uten'
    dum.nam tam iramanes funt ut taraanimaliaquamhomines
    nccitradant.&ra g^^^^^

    C A p. V.

    T>e Statma & hahhu corporh "Brafilienfium ^ de eomm atate


    &
    ,

    morihus.

    jNdigenx Brafilienfes qui internos degunt, ftaturafuntraediocti,


    robufti, lar<.is humeris
    Abenc corapofiti nee fack eft inter illos invenire
    , diftortum vel lufcun^ au°
    :

    Quod ra,mm «den poteft quuo, infantcs reccns natos nunquam fafciis clauS
    .
    involvant aut lig^t"
    caufaramorborum iUis prxbent. Ltgant tantum Brafilienfes
    rccens natis in infant L cn?r;
    quas vocamr./.^ cura, ea decaufa ut robnftiora
    certjs fafcus,
    fiant. OeuloshabentBrafi
    henfts mgros nafum coraprefl-um , os amplum capillos
    , , nigros redos. Barbara
    iiullam. Mulntaracndanturqm barbas habent nigras. raram aut ,

    MuUercsquoqueraediocTfmufta
    haudraelegantis, nigtis comis,
    '
    fatislobufta;, & qux&cU;
    Annos fuos numerant ab exortu Heliaco Pleiadum,
    quos C-«.v« vocant, atque ideo annnm
    codemnommedenotant: acciditautemisortusmcnfenoftroMajo. ^'^''^''^"'^"^""m
    Numerumautem annorura a;tatis fux ut refinprpnnfrTnp r
    caftancamde..^^^^^^^^^
    illius arboris finguhs
    in Martmm durans.
    annis fcmclmaturatur
    PJura de hac arbore dida in lib.
    ,

    iii.de Arboribus
    nimirum mcnfibus Dcccmbd Xuario
    ^''""'"'^ "^^"^
    '
    \S
    Diu plerumque vivunt , &
    videre inter illos licet multos fenes
    , centum atquc etiam vi^\nu
    fupra centum annomm, neque facile canefcunt nifi
    in decrepit;^ Jtate
    * ^
    Puen illomm ingenio funtfatis docili verum quando
    adolefcentiam ingrediunmr finnf
    :

    betiorcs, itaut paucos videre liccatliteris inftmdos


    , aut qui artem fcrih^nH^n^ .

    artes Europ.as a quibus quodammodo abhorrent: '''''


    .
    labomm ^^^^^^^^
    TranquiUefatisagunt inter fefe nifi quando poculis indulgent
    :
    tuncenimd,>. n^^.r
    ,

    faltando & cantillando tranfigunt. Sunt ?nim ebrietati admodum addiai


    tam mnll
    viri: nequefacileabhoc vitiodeterreri poflbnt, quod longc
    maxiniiim
    maTniL^^^^^^^^^^
    ilhs eft, equo&nxs
    atquealixprav^Econfuetudincsnafcuntur.

    vel^^^eroTrattf^ntr^^^^^^^^^^
    pe*tct,&d^^vi.,asnonappetantautnorinradi:boTfr^^^^^^
    Qgomodo hofp,tes advenicntes lachrymando e..dpiant
    foerainx ilIoru,r& ouibus fcrmo
    rabus ,IIos alloquantur atquc quo pado
    mortuos fuos deplorent jam ab a
    is diScft Tr^'
    ;
    ,
    fcrt,raaJoam,eLer,o, qu, ,nter7.;,W« cgir,
    a quomm njibrcxtai
    """s
    quarehicnaiilrcpetendumduximiis. nonTffii™^
    csten nondiUtdents
    Tapuiyx auterii quando pater aut mater raoritur
    , omnes capiUos
    t'"'"^ capms cvell.mr -Aen,,^
    cai>itis evellunt de quo,
    nimcxtensmoribuspoftcapluradicentut. .

    J-' 3 Cap,

    \
    GeorgI MarcgravI
    C A p. VI.

    T>e Fejlitu &- omatu Virorum ,


    & Mulierem "Brafilienfium,

    Vlri fubligaria jam ex linteamine plerumque induunt, quidam quoque indufia habent,
    iituntur , fcd maximam partem nudo incedunt capite &
    capillis more Lufitano-
    & pileis ,

    etiam folummodo fub-


    mmtonfis. Nudisincfeduntpedibus, nulliscalceis induti. Quidam
    cindtoriopanno lumbos tegunt , csetera fine veftitu.
    Mulieres vero jam longis indufiis veftiuntur fadis ex linteo vel
    goflypmo panno,neque quic-
    quam praeterea veftimentorum habentes. Comas autem capitis vel dependere finunt, vel
    etiam morefoeminarumnoftratiumteniolis involvunt.
    Tam viri quam foeminx infantes variis coloribus cutem tingunt , nigro , rubro, flavo,
    &
    ad quemufumufurpant fuccum e frudu Imipda immaturo, quinigro; Vracou qui rubro
    tingit, & ita in cjeteris aut fru£tu aliquo aut ligno utuntur.
    Tapuyje tam mulieres quam nudi incedunt & pilos circa pudenda evellunt. ,Viri
    viri fcre ,

    membri fui genitalis fiftulam in fecontrahunt & involvunt, ligantes teniola


    quadam , vo-
    autem quando opus eft ut mejant.
    cantqueid quo ligant membrum Tacoaynhaa. Religant
    Eodeni modo
    Majore autem pudore afficiuntur monftL-ando virgam explicatam quam
    nos.

    & quidam Brafilienfes membrafuagenitalia ligant.


    alii

    Capillos capitis ad humeros ufque dependentes alunt , &


    inferius a^qualiter prxcidunt
    detonfum gerunt ; fed praecifione
    more rufticorum Suevix. In fronte quoque sequaliter
    aqualiter fada ufque ad aurium regionem fuperius, &
    angulis ita faftis in utroque latere

    ad tempora. Eodem plane modo etiam foeminje cum comis


    fuis agunt , virorum more &
    dependent a pofte-
    ViricorolIasfaaasexpennis(7^/?y^ vel Camnde, capiti circumligant :

    Arara aut Canmde. Angulos itaque faaos


    riore parte corollx aliquot longiores pennse e cauda
    Quidam etiam fo-
    cum capillis adprime firmant ne coroU^ circumligate fefe ipfas deligent.
    lumfuniculume golTypio capiti clrcumligant ,
    equopoftica parte aliquot penns longa ru-

    brJE vel coeruleae propendent , vocant Acmhm^aha. _

    Pallia quoque conficiunt e filis craffis goflypinis inftar retis nexis , & cuilibet nodo in-

    nexa eft penna. ita ut pallium totum pennatum fit , & concinno
    eodem pene modo &
    iupcrms
    ordine pennje fibi invicem incumbunt, uti fquamoe pifcium. Pallium autem hoc
    DE iPSA RegIone et Indigenis L I b. VIII. 271
    caciilliimhabcr, itaut totum caput, liumcros &coxasad
    anum ufqucpoffit tc?crc. Hoc
    ,

    palho utuutur ornatus &


    ncccffitatis caufa: ornatus quidcm, quia
    dcgantiffimis pcnnis ru-
    bris avis Guara contcxtum cft, vcl ctiam admixtis
    pcnnis nigris, viridibus , flavis, vanis, avium
    y^rucucaru, Carmde, ^rara, Scc. Ncccflltatis autem quia
    pluvia non pertranfit iUud pal-
    hum, fcd aqua cum is dcfluit. Appcllant ha:c palha Guara abucu. Solent
    quoquc cum ccra fcLi
    meUc liivcftn ccrtas cx avium clcgantium, pennis criftas capiti agglutinarc
    ,
    , quas criftas ipfi
    ^
    nom\vs.ii\tAguan(i.
    Auriculas pcrforant in tantum ut digitum immittcre poiTis
    ,
    foramini. Huic immittunt
    vclosahquodccrcopithccorum&vocantiV^^;^^//^^^5 vcHignum ahquod
    digiti humanilon-
    gitudinc hhs goflypinis circumvolutum.
    Viri hibium infcrius pcrforatum habent , & foramini immittunt
    lapidcm ahquem feu cry-
    ftahum ku fmaragdum vcl jafpidem, magnitudine nucis avellanx vocant
    talem lapidem Me- ,

    tara, & i\ viridis vel cxrulcus fuerit Metarohi nominant. Viridem autcra imprimis
    amant & ut
    pkirimum gefl:ant.
    Ad utrumquc etiam oris angulum buccae perforatje funt conjugatis folum viris, cuihbet
    foi-ammi indunt hgnum figura & magnitudine pennx anferin^
    & ,

    ,
    quodinftar claviinfixi pro- ,

    mmet, velenam mimittuntlapidem ahquemquem vocant Tembecoareta.


    Narcs quoquc non raro pcrforantatque indunt ejufmodi hgna,
    ^/iy^// appellantes.
    Corpusautemvariepingunt: atque infuper toti corpori agglutinare foient
    plumas varia-
    rum avium fobnliores cum maftiche melle hlveftri vel Mmgaufomonga.
    ,
    Vocant hunc aaum
    ^camongm. Atque ita apparent quafi toti hirfuti eflfent.
    Brachia quoque ornant certiscorollis fadis eplumis
    avium rubris & flavis, vocantque
    Aguaymranga. Itcm aptant coralha varia quas a noftratibus
    acceperunt atque himc ornatum ,

    appellant /•^^/Aro^ir^.
    Pennas quoque Struthionum multas, vcl pennas e
    cauda Ararx in orbem quafi colhsunt &
    conneauntulocrafliori, atqueadligant lumbis, itautanum tegant
    & fere ad genua propen- '

    deant, &
    appellant hunc ornatum ^racoaya. ,
    ^
    Exfrudus ^^«^^7, quitriangulariseft, corticibus quos filo annedunt , etiam moniha fa-
    ^ ,
    ciunt, qux cruribus infra furas circumligant quicorticesinter faltandumfonum
    ,
    quendam
    ^
    cdunt.
    Loco calceorum noftratium e certo cortice Curagua ipfis vocato , faftis
    ,
    utuntur atque
    vocant Miapapadaba, Lufitani autem ^lpargatas.
    illos ' ^
    Mulieres pudenda fua folummodo tegunt fafciculo herbarum
    aut fohorum ahcuius ar-
    bonsquxfubmferuntchordas, qua cinguh loco fe circumligant. Similem
    fafciculum etiam
    iifurpantprotegmmeani. Haud multum tamen utraque hsc
    januaad remfacit, namfacile
    & anterior & pofterior porta apparet.
    Muheres quoque ad virorum modum, corpus fuum varus
    coloribus pincrunt
    Atque hxcmtergentiles adhucobtinent, nam qui
    Chriftiani fadi funt" ad Europ^orum
    amittum&ornatum fecomponereconfuefcunt.

    C A P. VIL
    T)e SuppelleMe "Brafeiienfium,

    CUpellexBrafihenflum admodumpaucacft, ita ut cum locamutant


    aut pereare proficif
    ^cuntur, rnuheromnemfecumportet, oneratainftarmuIi,maritumfemperfequ?ns
    Pnmanafupellexeftrete, quodipfi vocant/;.. Lufitanii?.J.,BeIga:
    Hamuca: m hoc dormiunt alhgata utraque extremitate ad Ifaitgemad^, vuko
    ,

    , ^dium fuamm tmbes. Sunt au


    tem hxc retia ex fihs gofl)Tinis contexta, fcx aut feptem pedes
    longa, quatuor ampla *

    Luhtana: quoque foemin^ elegantia conficiunt, ampla


    & varhs figuris intertexta
    TapuyxCannduodecimvelquatuordccimpedeslonsafaciunt,fexvelfeptemampla
    ut quatuor homines fimulin eo cubare poffint. ^ ' ita
    Habent unam atque alteram ollam ex argillafadam,
    qua utuntur ad coquendura
    Adhxcmortanumhgneumcumpiftillohsneo, quod vocant ^;.^^.
    &V;..^^. vel Vr^aua
    Cultros a noftratibus redemtos, nominant Itaqutce
    : vulgo ahas e petra
    faciunt etilm vocant ,
    Ita^ue : itcm ex Arundine quos dicunt
    Taquoaquice.
    Specula exEuropaallata, quibus fupra modum
    -Loco patinarum utuntnr cucurbitis quarum
    deleaantur, voczmCuaruma & Aru.a
    mults & vari^^ hic reperiuntur fpecies •
    has ner
    mediumfecundum longitudinemfecant &rubro Frucu
    coloreext^eriustingunnt^nusf^^
    tcmobducunt mgredme. Vocantfic C.^.^..- qu.
    eft medietas grandis & ampl. cucul^t.,
    quae
    \

    '

    GeorgIMarcgravI,
    cantharos vini poteft capere. MedieCatem tameu
    nu- inte-ratn-inta aut triginta quinque
    medietatem Cup : Carmba au-
    cucurbit;?long^nominant Cuipeba: denique quamcunque
    tcm omne in quo fupcr quo cibum &
    fomunt.
    Cochlearuni loco inferviunt ipfis digiti manus vel mytuli, aut ahx conchx. ,

    ipfa , vei
    Menfa ipforum eft vel terra fcamnum quoddam, quod Fatagm vocant , faftum ex
    arundine velvirgisligneis, morenoftratumfcamnorum.
    Caniftra faciuntexfoUisPalm2e,&appellantP^?/;^«i.-
    his recondunt quicquid m habent.

    habent corbes ex arundinibus concinnatos. Hancfuppelkailem


    ge-
    AliosquoqueprjEterea
    nerali nomine vocant Caramemoa. _

    quos capiteportantmiple-
    Ex virgultis quoque conficiuntcorbesoblongosfatisamplos,
    ad tranfportandum radices Mandioca, quando
    tos vocantP^;^^^^. Infcrviuntipfisprxcipue
    aUis illis quos vocant Patigua- iEthiopes autem
    farinam faciunt nam iter facientes utuntur
    :

    hic?4;2^r4 utuntur ad res quaOibetportandas. , .


    ,

    ut Cmete laroba , Cmbuca.


    Lac^enx , canthari cyathi illorum funt cucurbitae varix ,
    ,
    ,

    quocunque abeat,
    Qu1indo'pere"re proficifcitur maritus, muUer femper illum fequitur
    procul, five prope. inenihil prgeter arma
    fiveki expeditio^nem militarem, fivealio, five
    iua portat mulier vero inftar muU onerata eft praetcrquam enim quod
    :
    a capite ,
    ter- m
    quam cordae anneait, (cordam autem non
    <Tura dependet corbis, quem Patigua vocant,
    geftando illam; etiamcapitifuperius imponit alium corbem
    collo fed fronti circumponit
    adhx-
    cum mobiUbus fuis , vel ingentem cucurbitam farina refertam lateribus praeterea :

    ad bibendum Nec tamen adhuc fatis


    rent cucurbit^e minores , quibus aquam hauriunt .

    Unteamini, quodabhumero
    onerata eft raulier, infantem etiam geftare debet , infidentem
    dextro dependet. Infidet autem infans cruribus divaricatis, uno ad ventrem, altero ad
    applicat. Praetereauna ad-
    tercrum matris verfo, ventrem vcro fuum lateri matris dextro
    alligatum
    vel Pfittacum geftat, vel Cagui , altera autem manu
    hu^manu canem funiculo
    ioculis argento repletis, fed cuctu-bita pauca lo-
    ducit. Ita abcunt fine curis, non inftruai
    infido , fufticiunt enim
    lum referta , non foUiciti de hofpitio nec hofpite fido vel
    farina
    & campi, qui gratis praebent cibum, potumvero fluvn, lacus, vel fontes, velplanta
    filvje

    quiE vocatur Caraguata, quae


    inter folia.femper aquam pluvialem continet: re- fummum
    inedium in locis aridis & fterilibus , , , nec lacus fpacio
    ubi faepius nec fluvius nec rivus
    Adventante vefpera ubi pernoaare animus,
    oao novem duodecim milliarium reperitur.
    ,

    penfiles alligant arboribus vel paUs terrai infixis , ignem prope


    ibi retia fua feu kaos
    ,

    cibum, hauriunt potum, comedunt, bibunt. Si autem metusfit


    ftruunt prieparant fuum
    ,
    rami, bacuUduo terraeinfiguntur, aUi obli-
    apluvia, hicfunt Palmx arbores, prxciduntur
    compUcantur folia palmae cynaris , fit te-
    qhe inftar ti^^norum alligantur opera viminis ,

    aum atque^ita domus confeaa eft fimul piaa viriditate enim fplendent& naturaU folia,-,

    parietes. calce incruftati albedine fua hebetant vifum.


    qui color crratiifimus eft ocuUs, nec
    Hxc domus &
    pluviam arcet homines a vento noaurno defendit , cum regiom venti
    &
    virimane cumarcubus & fagittis fuis in filvas abeunt vel
    campos,
    ""^Cum domi exiftentes,
    ad figendum aliquam feram vel avem vel abeunt ad
    mare pifcandi caufa , yel pifcantur
    :
    m
    fluvnsvicinis: mulieresplantariaadeunt.&laboresfibi
    impofitos fubeunt. Quaedam&ma-
    ritoscomitantur, ut praedamdomumreportent.
    enimfiguntfagittis vel foveas taciunt profundas terra,
    _ ^ ,
    m
    .

    Feras capiunt varUs modis , vel


    ,

    inquasincidunt inopinatb ferx vocant


    &defuper cooperiunt ramulis arborum certoloco, ,

    decipulas faciunt. Alius modus feras grandiores capiendi


    Petacu vel etiam e Ugno certas
    -

    arataca, quo in capreis capiendis utuntur. AUus item infidiarum tertius


    vocatur Mande
    pro eifdemcapreis Mundeguacu; proTatu
    &Aguti, & fimiUbus ammaUbus adhuc alium
    habent^quemdicunt/^^^^Wf-^^^^^^. _

    quae yoc^nt lucaM: quae iUis


    Ad volucres autem capiendas , utuntur certis inftrumentis
    Iticamhipiara, quod
    mmimm
    aves pedibus capit quod
    funt triiimgenerum: :

    eas cerviceapprehendit: /^c^??^/'//^^^^^,


    quod medio corpore.
    , , .
    ,

    fagittis figunt , vel hamuUs


    capiunt , quibus applicant vel lumbricos
    In fluviis Pifces vel
    vocantur Ca^daguacu , vel garamaros , canceUos pifciculos
    Vel me-
    teretes qui ab ipfis , .

    foliis lapicaj vel cum Ttmbopotiana, vel cum-


    briant illos ut quafi mortui fuperfluitent cum
    ,
    , ,

    Cururu ape aut radicibus Magm corticibus ar-


    rimuti vel cum Tmgutrt vel cum fruau
    • ,
    , ,

    ^^mda, & firailibus. Pifcanturquoquecertiscribris,


    Frupema vocatis, quaefacmnt ex
    hons
    Simndme Fru7uiboa?idipia appclhtz. '

    ., ,. . •

    hamulo efcd inftruao & filo alligato infidentes tribus Ugms fibimvi-
    In maripifcantur
    ,

    c^^^/^-^^iit
    cemannexis, y oc^nt igapeha . dzhuCitAmlmg^da. fiunt autem elignoarbons
    DE rpSA P.ECIONE ET INDIGENIS Lib. VIII
    (Mi ftpradiximns. Fil.i .lutcm fu.n pifcuoria
    faciunt c filis r««, veIetiam/«>««M
    q«c rm,c,„,a: hamulos dciqucfaciiiut c fctio, vocnm
    vocant,
    & .appcllant ftWi.
    C A P. VIII.

    T>c Cibo & Totu "Brafilienfium.

    yNivcrfileBtafilicnfium alimcntum eft vi, Lufitanis /-..«^.


    V
    vanas Ipccics prrcparant
    icMmd^ca difla- cuius
    uti in dclcriptione ASfW^^dixi
    modosprolixecxplicavi.
    ,
    , ubi &
    varios ilhm 'J-
    '""'«^variosillamprKparandi
    Carnem var;,,m iifurpant aniuialium filveftrium,
    ^ aviumquc, uti pifcium variorum etiam &
    teftaccorum & ernftaeeorum: ftuftns it.den, arboreos,
    tcrreftrcfquc , var^a e.^™ ^a
    d1
    ^;;;bu:drir.s'sf'"'^'°"^-^
    Camemautemeomeduntvcleoaam, velaflatam, vel toftam.
    quas C,„u v-ocant rotund.s rquas e proba in ollis tcrreis Coquunt
    argiUa ipfi uornnt facere
    ) aiFnnreuTaquam
    ,

    atque .ta eoftam comedunt eum In^iuuaya


    , jufeulo Caarmaai admifcentes <!^w« ' vd
    iram.ttendo n.u „t fit Mmtfni; comedentcs
    , iUud cum carne loco panis
    ,
    ^
    Igncra cliaunt opc dnorum lignorum,
    uno molli, altero duto , du tum acuunt
    molh cn-cumagendo mftat aDDlieanr &
    tercbri & admovendo go%u.m . vel arida folt aTbomT tane

    conr.nuant,donec carofitprobeanata. '"ementum, cumque


    Toftamcarncm in prifcntes &futuros ufus faeiunt hoc
    modo. , Infixis auatuor furci,
    .gne.s e bacul.s cr„em defupercfformant quem^..«
    vocant ,
    huie ea.-uem nfruftaob
    longa, haud craOa, conc.fam, &
    fale afperfam, (vcl illius
    dcfcftu pipcrc BrafilianoVta
    .

    po^^^^^^^^
    prunasfnb,,c.unt,atque.tatorrcutufqueadfufticientiam.
    qnatt.ordec..« &plurcsd.cs durarepoteft. Hic
    earo ita tofta ad H« dTr«I
    enimfaliri itacaronon poteft ut.nEuToL

    "^^Z^^l^nr "™
    ^"'^^™'

    Kfccs affatos vcl ebullitos comeduntcum


    Intiuiuya.
    CancrosVd Tammiro, a„.„^^
    quunt n.,mquamad,.ciunt falem inter
    eoquendu.Z uti noft.° es^Llcn ftcer
    Td eoaos'
    '^:^^'^''^' ''"''^"'^" ^"«-'^ ^firgrariorlsTepr: .

    op;rtt:;.SiS^^^
    aflldicipoffint.
    cempore adcibam paratifunt,
    licetneque codineque r;" ^
    Farinam duobus vel tribus pofterioribus dio-.vjc rJ^v*.. \ r
    ori injieinnt uullo eochleari uteutcs. Eoden^^qiemodoi^^^
    ,

    fed inj.ciunt, ita dextrc. ut vix aliqnid «^a uon ,mm,ttunt ori,
    prstcre"
    Eduntf^piusintcrdin, imo&noau, neaueftatacdendi fem„^,.,„kr ^ .

    terac^^^^^^^^^^^^

    non propellar. Prope retta fuapen-


    filia ftrnunt focnm
    tam nodu quara inKrd.r ,„1°,^ >

    temaeremarecatfrigidnm. qu^ ,^^1^^ etol ^ -^^^^^ ^*."'


    ,s noZ
    m,.,ob„oauum&dieru.r,%rpetuo;rnf.;tr:r?^^^^^^^^^^
    Potus ord.narius Brafilienfium o""''""-™-
    eft aaui ftiai.^,
    bona & clara rcpcritur ita ut no„ 6 ik^uisZtm ' '
    ''"^ *
    ,
    ah h,n?
    gius btbcrit: qiod defonta„aimp,irai:riIige„Tra^ quanturavis lar-

    no.Teft"a"l'':?;-m,ra'';rcra"^ f™ausferant,quiatame„earutn
    plurcs modos eoramcnti E amenf s Tih,T''" °P"f P^""™ e^™m loco
    potns eoneinncnt,quivi„i ocnm " '^"' "'^™
    eXant ^Et " ,id. "

    5'^'"'° ™""' "'""'""^


    faciunt ex Aeaijb^ arbons frna^maturo
    ,
    o-iemT^ .
    '"""""™'°'1»«m<-ontunduntinmortarioli3neo,veIctiam
    tantmi)
    & :
    ..

    274
    GeorgI MarcgravI
    tanmm manibus exprimuntj fuccum paulum fubfidere finunt &; tum percolant Hoc vi- .

    num , fi ita licet vocare , recens albicat inftar lafitis ,poft aliquot autem dies fit pallidius
    ,

    largius hauftum
    Saporis eft adftringentis 5 forte, ita ut quoque inebrier paulo
    Poteft ali- .

    quandiu adfervari, fed denique degeneratinacetum optimum& bonifaporis,itautabigna-


    ris proacetovinifumi poflet.
    Alterumvinumvocant/^//'^, quod prjeparant duobus modis , vel mafticando vel contun-
    dendo radicem 5 utrovis tamcn modo per ebullitionem. Priori modo radices de Aipimacaxer^
    iianc veluti pultemCa.-
    concifas vetul^ dentibus mafticant, ollaeque infpuunt, vocantque
    coquunt lento igne continuo agitando per expreflio-
    ra^u dein aquam fuperfundunt ,
    :
    , :

    nem deinceps feparant liquorem quem vocant Cavicaracu : hic potus bibitur tepefaftus
    ,

    coritunditur, &ebullitur
    Pofteriori modo eadem radix recens bene purgata confcinditur ,
    in potum candlcantem inftar ladis ebutyrati , qui &
    tepcfadus bibitur. Saporiseft grati,
    fubacidiufculi, &vocatur Cacim-tcaxera. Utrumque tamen potum communi nomine appel-

    ^^"xerdfgeneris appellant Pacobi, quem conficiunt e frudibus arboris & Pacobete Pacobu^tt

    dequibusinarborumdefcriptione anobisdiaumeft. j ^
    milio illo grandi,
    Quarti generis nominant AbafH Lufitani autem rim de Mtlho , quia fit e
    ,

    quod vulgo Turdcum vocamus, & Maizium.


    quoplura
    Quinti generisdicituripfis Nanat, quiafit eprxftantiftimoillofruau2\C^^^>
    in illiusdefcriptionedixmius. Obfervandumautemhoc elTefortius reliquis ommbus & facil-
    lime inebriare. , , ^ c ^ ^-rr
    de Batatas ; fiquidem ht e notiilimis
    Sexti generis ipfis vocatur letict , Lufitanis autem Vmho
    illis radicibus , &
    quidem varie mixtis.
    Septimum locum obtinet potus qui conficitur e frudu lampaba maturo.
    OaavumautemquemBrafilienfesvulgovocant5^^«/i;^^«/. , , .

    vocant Tipiad , qui utrique potus itidem fiunt e farma Mandiocs,


    nirai-
    Nonum quem ,

    rum e Beiu & Tepioia de quibus alibi didum.


    ,

    Caiterum hi Barbarifupra modum amantaduftumnoftras vocant Cacitata


    enormiter, , , &
    cum datur fe illo inebriant. Potu itidem quem Nigvitae hic faciunt & vocant Garapa ( fit au-

    facchari defcriptione dixi) magna copia fe ingurgitant,


    tera eo raodo quem in Cannarura
    dies
    ita ut integros nodcfque canendo & faltando traducant potui continuo indulgentes tam ,

    quod interpocula rixentur, nifi forte Zelotypije


    foemin^ quam viri. Mirum taraen rarius

    Tapuiy^quandohuncpotumprjeparant, HvcAcam, CiVcAiipH (ii fcilicet qui pagos in-


    dcm conftituitui:
    colunt & e Tapuiarura genere Cariri dicuntur ) faciunt id omnes fimul. Dies

    & indicatur fingulis. Conveniunt omnes raane incipiendoque ab uno pagi angulo, evacuant
    ,

    Potui fic indulgendo cantii-


    ordineomne vinura per orania doraicilia donecnihil
    fuperfit.
    nimio potu diftentum fentit, vomi-
    lant faltantraraintermiflfione. Quando
    eorura aliquis fe
    ita ut qui plus vomere poteft &
    denuo bibere pro optimo
    tumVibi excitat & denuo haurit; ,

    ftrenuiifimohabeaturinterreliquospotatores. u ^
    vocanthanc u hcrbaraP.-
    Tabaco quoque frequentiflirae utuntur oranes Brafiha. mcol^:
    &
    folia illius Petim^oba. Hanc in aere ficcatam
    ponunt ad ignem, ut manu conten
    tima,
    fuis e cortice fruftus vel Fru-
    inminutas particulaspoirit: hinc indunt inftrumentis
    confeais; pr^ciduntquippe una extremitate, nucleum
    curuiba, Jlo^ara^zut Aque , &c.
    poliuntjhinc fcramine in latere fafto apphcant tubulum e hgno fadum.
    exiraunt ac corticera
    Catmbaba, Belgx adhuc
    Hoc inftrumentum vocant p^/i;^W^ , Lufitani autem corrupte
    ex argillaafe fadis &excoais, iicuu&
    corruptiusitatgenbOto. Utuntur quoque tubulis
    illisquiexEuropaadeosafferuntur^quosnominant^/^m/'^^/^^^^^ ,

    ligneis vcl etiara argiUaceis, ita amplis, ut


    Tapuiy^ autera utuntur tubis rcftis, araplis,
    integrura pugnum Tabaci capiant , quibus
    repletis & accenfis fugendo fumum haununt.
    Cap. VIII.

    T>e Lingua Bufilienfium, e grammatica P. |ofephi


    de Anchieta , S. I.

    fed Frvcnit ad
    Authore noftro plane afFeaum tantum fuit dereliaum:
    HO c caput ab
    manus meas Grammatica lingux maxirae ufitatx in
    Brafilia compofita & digelta a ,

    P.Jofephode Anchieta, S.I. edita Conimbricx Anno


    cio loxcy. e quapaucadeiibaDi-
    mus ut guftum aliquem lingux demus. j
    ^

    DE IPSA ReGIONE ET InDIGENIS Lib. VIII. ,75

    c«,^r^,&c.pro/autcmi,ipnnc.pioautmcdiodiaiomsrcrat/cum?f<.r^

    ut, ^cmmkr Jumndo, A.mccng. Pctisuarcs qui


    ^jj,
    digcna;u(l,uc adlanioycs
    juxtaPaiaibam incoluut
    quiRiodc cnctoaccolunt vciba qux
    & tcliqui in-
    dcfinunt in clfoZ ni

    fn~ffi:rrnt~fi''""^";^
    plurimum abjiciunt ^ufeiantcm dtirm pffoi-J^ctb" ' '" '°"P°""^
    I I. P. „,. mk. /ipc ufuipantur
    .
    una pro altcra, hoc modo diflioncs ab- •

    folu c fumta:
    ptonuntianmr cum m aut mh;ut,Mo, vcl
    mto m nus prj^cdcn c amem :
    adjcdivo mutatur in
    Xcmb,e. mca rcs. B autcm in principio
    ^
    ut Xepo, manus mca .cxcipc Mhae qu^ nunfquam .
    mrtat ut .

    diftionis numquam pronuutiatur^finc


    mcm am luterdum non rcnbarur. ]n mcdio quoquc » 1 c a pc. "
    didionis communitcr ponitui' i pofi
    -'d- &
    ^it S &c"
    ^ fine diftionis fere rempcr mutantu ' „ ^

    ccntuminultima&notanturcircumflcxo. Qua;dam
    autcmqus dcfinunt in ^ . videntur lia
    bercaecentummpenultima, quodfit
    quiaru^Scompofitx. Qux definunt n ^ oarZ ha
    rvSatc^ *c'"'""''"°'^r t«="'"
    ""'^''''; ^""^ dcniqucmaximam partemacccntum
    '
    P^'"-" "'P-''^
    Mlta
    bjllaba in ^,,,.
    qualemcumquc dcmum conronantem autvocalem dcfinant.
    habcnr in uWma
    .

    "''"' "°" ''"''"'^ ^^'"^ ^"^ diftinaos, prxtcr


    m cn^^rlT"'
    caft Vocativum
    tifin^rbu^^m^ror^
    ^"^«^ftbtontiva
    componuntur cum adjcaivis, itaut rub-
    ilan^ivaTer^rtrceZ;Tr-;
    P P™«dant. & fi habcant accentum in ultima. manent inteffra
    r fin in penultima
    S:vocalcsconcun-antperduntulrimamvocalem, ut, Tuha c,e,
    r«fo«,patc vcrur S c^^^^
    currant cum conronantc perdunt
    totam ultimam ryllabam. Denique rubftantivl c um fubftan
    ^ iivacumiubltan-
    tivis lunguntutadeumdemmodum.
    I. Vcrrommimhm: Pronomina habent aliquot cafus: ut Ego,
    y
    jxchc yxcho,xehe,xcho, m.hi: Nominativ. Pluralis,
    Nominativ. yxiM Dariv
    .«.^«i^, „os: Y^^aI orchc,orZ'
    yanicoc, ymicho, nohxs. TaNominMv. ende, ^dc,
    ne. Ttmy. endehc', cMo,
    „dche ndcho
    t.bi. Nominativ Plural.Mvcl^.,
    vos: Dariv. P«V;.. velP«W,vo
    Vocativ. M
    vel^A Or ,,.ndi, funt ctiam Adjeaiva
    declinationem obtinct Aci ut, Nominat. Aci
    Accrflriv V/vcl
    noftcr,;ioftia,noftturE?nien
    :

    &
    ,
    , Dativ. Acche, vel Aceho
    nem fcrvir teitix perronx in ambobusnumcris&utroqucfexu; fignificat homT &
    ,
    i^,r^Lr^!^^°Zt
    ^«8'-^"-. » -.^^^^ Reciprocum
    iMcrfcr"r:'"r'"°'"";'"^""r"'?"""""^'
    idcft ic,fuiis,rua,ruum,ururpatut
    fimphcitcr
    quandorermorefcrtur ad petfonam a»cntcm
    '" '"S-Lat,na, cxcmpli caufa, Pctrus o.uci oguh.
    Petrusocciditfuum patrTm? .

    V u_ BcrcrbK: Licet omnia verba


    habeant unummodum Conjugationis
    licet tamen
    occido tr:/""'
    ocdTo ^^^^^f^
    Namc» non occido. Sim.hter autem fc habcnt
    , ,
    aliquasparticulas:
    Indicativi modi , pifens LliDer
    exempIilufrrS cgo
    fcclum Perrectum
    , , &
    Plufquamperfeaum , in Fututo, Amckn, occidam
    T^^mcM^?": ,
    .

    non occidam. Plunma autem obfcivanda funt in


    Conjugationibus, quxSvta^rcatft

    ^'^'"fjfi"""'"":. QH^tamenipfispotiusruntpoftpofitiones, quales


    i„ }}
    m,ad, procumDativo.5^in.per. ^/^pro,cumDativo. b,.
    Mi in, tk
    fiiper.
    dc, ex, prxter C^L
    f.%«,coram. r^W^ ante, de tcmpore. C«; pcr dc loco '
    wa
    C.„ vicum,propter,pro in,a. P»«;;ionge:
    Co,i}^}: ,

    P..^cum,inftrLLalc.in,to^^
    focictatisiV« idem. In finguHs autem multa obrcrvanda,
    quorumpauca tai unihic fi,b
    ,ungam. Te fi jungatur cum nominibus qux
    dcfinunt in ha cim accentu in
    DcnuWnia &r> ,

    pcrdercultmiamryllabam, ut aldeal r.^.in aldea. Bo remper eft


    plu ^fiS' art
    Porro ut guftumdemusaliquem hujus lingux
    , Diaionariolum adjungo,
    nuqlc dcMoracs , lingux iUius peririftlmo acccpi, qualc ab Ema
    & quidem primo nominum

    Mm 2 C A p.
    ..

    276 GeorgIMarcgravI
    C A P. IX.

    T>iBionariolum nomimm &• verhomm lingu^ ^rafilienjihus


    maxime communis.

    TFpma^ Deus. K_Araya, avia. Guir/irupia, ovum.


    Ca.raihehe^ Jptabebe , An- r^/r^^liberij&filius. lMocu, anguilla.
    gelus. Tagira, fi-lia. His duobus no- Cay, fimia.
    Ceteemibae^ Spiritus. minibus pater tantum uti- Eyruba, apes.
    ibatinga^ ihitinga, nubcs. tur, mater dicit Menhira. Pofivi, anas.

    Amandiha^ grando. major natu.


    Tic[uera, foror Ipeca, anfer.

    Ara^ dies. Piquiira, minor natu. His no- Capit, gramen.


    Puttma, nox. minibus utimtur foeminae Iguaba, calix.
    Coemitangaj aurora. interfe, Itapigua, clavus.
    Araibicoquime, meridies. Tiqueira, frater major natu. Mbae apapuara, fafcis
    Aha, homo. Tibtra, minor natu. His no- Itacira, ligo.

    Anga^ anima. minibus utuntur fratres tan- Capiigoacu, ftramcn.


    Tetiy corpus. tum inter fe : ^ibira,
    ficuti Mbiu, cibus.
    Tocem buera, membrum. fratcr, forores tantum erga Cohra, anguis.
    Acangape, cranium. fratres, & Teindira foror, Apicaba^ fedes.
    Tagica ,\QT[iZ. fratres tantum erga foio- Pid, jecur,
    Canga, os offis. res. Cebira, nates.
    Taguiy fanguis. Tuba, THtira, patruus. Mdupidra, bilis.

    Fira, cutis. Cig,Cygra, amita ; eifdem no- Tigueperg, inteftinum.


    Tiaya, fudor. minibus fignificant avun- & Ty, urina.
    Tendij fputum. culum & materteram. Tyuru, vefica.
    Aba, crines. Coya, gemini. Vba, coxa.
    ^^(ff/^«2,lingua. T".mireco, maritus & uxor. Acaya, matrix.
    Tmdtba, mentum. CMendara, matrimonium. Tendipia, genu.
    Ayura, co\\\xm. ^^^/^^, Iponfusfuturus. Fi, pes.

    Aceoca, jugulum. Cunhaiba, fponfa futura. Temd, tibia.


    Atjiba, humerus. Cemiraco ao bae, viduus. Micu, digitus pedis.
    Gibd, brachium. Tmen eobae, vidua. Mitd calcaneus.
    ,

    (JHbo, manus. Tubei ima, pupillus. Porucmcobora, pauper.


    Ecatuaba, dextra manus. lacitatd, Stella. Coribae, laetus.
    Acu, finiftra manus. Opacatilmbae, mundus. Angaipaba, pravus, aftutus.
    Fud, digitus. lbutu,vtwXMS. Tyaobeimmbae, nudus.
    Fudguacu, pollex. Amacmunga, tonitm. Mbaeauhora, aegrotus
    Mua pendaba, articulus. Amaberaba, fulmen. Apara, curvus.
    Vnhapuapem, unguis. /^/, terra. Tlrjc/^^^^triftis.

    Atucupe, dorfum. Ara,z'cTL. Angaturama, gratUS.


    Fotia, pe£tus. /j:,aqua. Poranga, ^ulcher.
    Cama, mamma. K^ba, vir. Tecobecatu, /anus.
    Tigne,vcntQ.v. Cunha, foemina. Atapudtia, velox.
    Furva, umbelicus. Tuibaem,kntx. luha, flavus.
    IquCy latus. Guaibino, vetula. Tinga, albus.
    2^i^, cor. Cunumigoacu, adolelcens. UHormotara, iracundia.
    ibdia, Coelum. Cunumi, puer. Tecoateima, avaritia.
    Coaraci, Sol. Pitanga, infans. Porerohidra, fidelitas.
    laci, Luna. Andma, cognatus. Tecoacu, felicitas.
    Icapt, ros. iba, arbor. ibatebae, altus.
    i^ra,tcm^\xs. . ibitira, mons. Boya, fervus.
    i^cayuro ig, Annus. Ceba, folium. Atapuana, levis.
    laci, menfis. Td, fons. Poxi, deformis.
    Caruca, vefpera. Ita, ferrum. Catu, delicatus.
    T ita, ignis, Itd, lapis. Pucu, longus.
    Tuba, parentes & pater. Pird, pifcis. Angaibara, macer.
    Ay, cig, mater. Roig, frigus. LMembeea, mollis.
    Tamua, avus. Ceo, animal. Acuabeimbae, f^tuus.
    T>i^iQ.

    #
    .

    DE ipsA Regione ET Indigenis L I b. VIII.

    T>iHio?jariokm verhorum maxime


    commmium.
    CEpiaca, vidcrc. ^nduba, fcntirc. Cuuy defendere.
    Cenduba, audirc. Co, ire.
    Cauccuba, diliocre.
    Cetima, odorarc. Guata, ambulare. .... D^*"'
    Pitibo, juvarc.
    danza, ffiiftare. Moanga, cogitare.
    Mogiba, coquere.
    Nheeriga, loqui. Maenduara, recordari.
    Amotaretma, odifle.
    Capucaya, clamare. Paraboca, eligere.
    Caanga, metiri.
    IgHy biberc. Mopotaya, nedere.
    Moaquima, madefacerc,
    Pocaucuha, fomniarc. Porara, mentiri. Monguya, folvere.
    Mhaeu, edere. Aroca, minucre. Monguy, molere.
    Rura, vcnire. Angaipaba, delinquere, Pita, manere.
    A^cnhirara, parere. Puaja, jubcre. Puru, uti,
    Tecobe, viverc. Potara, cupere. Tara, capere.
    Carom, fperarc.
    Meenga^tmdcYQ:. Mobibua,{\\.Q,iQ.
    Ajaima, fternutare. Moendi, capt, incendere. Potareima, recufarc,
    lerure, pofcere. Mondoca, incidere. lababa, efFugere.
    Abiqui, pedlerc. y^bt, errare. Moete, laudare.
    Cenoya, appellare. Ecatu, pofle,
    C^/^V^jpurgare.
    Cuaba, cognofccre.
    Nhengara, cantare. Mbaeraca, emere.
    Nhemboe, dircere. Porabtqui^ operari. Monhanga, facere.
    .P«f^,ridere.
    Teaoboca, exuere. Cerura, portare.
    Ciquiye, timere.
    Momiya, movere. Moyeceara, mifcere.
    ^era, dormire. Pea, vitare.
    Moropiana, commutarc.
    lenumuna, fpuere. Pituba, unger e. Paronduba, inquirere.
    Caanga, dicere.
    Pobma) nere. Cupira, levare.
    'Njoeangeru , fufpirare. Cobaitim, occurrere. Teupira, afcendere.
    Cecaraya, oblivifci.
    Cenoya, vocare. Maramonhanga bellio-erarc,
    ° ,
    6^«(?m^, vomere. Mondoroca^ frangere. Monberaba, vulnerare.
    Guapua, fcdere. Coameenga, mordere. Apina, radere.
    ^^eraro, vigiiare. Coquendabojay aperire. Mondoca, fcindere, auferre.
    Fuama, furgere. Raba, fblvere. Cema, exire.
    Caruca, min^ere. Cacaba, tranfire.
    Aobamondeba, induere.
    Toacema, gemere. Tima, plantare, terere. /ecoacuba, abftinere
    Pitera, forbere.
    Pocuiba, confuefcere. Cica, arare.
    Titi, pudere. Igtaba, natarc. Cipija, rigare.
    TaceOj^^io^iZXQ. Pea, deponere. Ceyara, deferere.
    M-mo, ir.ori. Paepua, relpondere. Pttangarempi, concipere.
    Acanhem, morior. Moete, adorare, honorare. Moagueba, reftinguere.
    77W,repelire. CMonbeu, nunciare. Moabaiba, iftcantare.
    Cenonheca, precari. Tiguioca, fanguinem reddere. Monbuja, terebrare,
    Cepiaca, reprehendere. Moriba, confentire. Pitera, ofculari.
    Mondoca, findere. Acoy, operire. Monbuca, perforare.
    Aei, errare. Tuca, occiderc. Mayaoca, dividere.
    Capucaya, ringi, Moperua, frigere. Ami, premere.
    Beraba, fplendere. Cae^ fanare. Mogyco, polire.
    Rereco, habere. Moahaiha, impedire.
    .^^^'-^r^jjocari.
    Momita, acciperc hoipitio ^pition, ligare.

    cx modo autem & tempore loquendi intelligitur de quo loquantur


    (_^«.»»jaculor,lcgo,metior,poudero,delibo ^aVcado iif ^;^^.,^,i!ri'. u
    terran,.Item ^.V, intclligo, ut
    n^^^^^^t^^^^^

    Mm 3
    C A p.
    278 GeorgI MarcgravI
    C A P. X.

    T)e JrmhTBrafilienJtum y &'exercitiis illorum,

    ARcus habent e duro ligno fados, quos vocant Guirapara & Vrapara. Lignum autem unde
    ^\inx.Gmrapariba&cFrapariba j Lufitanis Paod'Arco. Cordas arcuum e goffypio contor-
    quent, vocant Guirapacnma. Sagittas ex arundine fiiveftri faciunt & vocant utramque rem uno
    nomine Vuba. Extremitates fagittarum quas ^;^^^ vocant, funt ex ligno afperatx,vario modo:
    ,

    qua:damenim multa 2.z\xmvLi2.Vutapoaeta^ qusedam unicumacumen liabcnt, quaedam den-


    tata, qusedamferrata : quibufdam etiam dentes pifcium qui //^-w vocantur, aptant.
    lurupara appellant fagittam quae acumen habet ex arundine Tacoara vocata.
    Tapuyarum nationes quaedam nuliis arcubus utuntur fed fagittas fuas emittunt manus ,

    jadurafolummodo, imponendo ligno cuidam excavato inftar tubi per medium fecundum
    lon2;itudinem diffeai. Cariri autem arcubus utuntur.
    Tapuyae clavas habent ex folido ligno nigro confeftas , vocant Tapema, longas & latas ante-
    rius, & ofliculis interdum afperatas. Manubrio autem circumvolvunt teniolas e goftypio
    , vei

    aliudquid: vocatur/^?/r^;??/rquicquditacircumUgatur. In extremitate clavae poftica depen-


    det fafciculus pennarum e caudaArara, uti&in medio parvus fafciculus adligatus eft. Vo-
    catur id quod fic a clava dependet K^tirabebe & latirabebe.
    Tubas faciunt ex oftibus humanis, quas nominant Canguema.
    Habent alias tubas, quas vocant Muremure.
    Ahas itidem tubas grandes fadas ex conchis quas Guata pi guacu nominant & ipfas tubas ,

    'Nhumbugoacu. Item aiias quas dicunt Vruca.


    Tuba item alia quaeex cannaeftfada, ipfis dicitur cJ^m^i^/^^r^. Tubasantem noftrates
    \ocmt Itamembi: quia e metallo fadae funt.
    modum funt addidi, quas generaU nomine vocant Guau.
    Saltationibus fupra
    Habent autem varios faltandi modos quorum unus vocatur Vrucapi. Habent
    : & inter fal-
    tandum varios cantandimodos.
    Pueri quoque certos exercent lufusj quorum unus vocatur Curupirara: alter Guaibipaie:
    tertius Guaibiguaibiabucu. Atque haec tantum obiter ab Au£tore defignata inveni uberius ex- ,

    pUcaturum fuilfe liquet, fifupervixiflet; fedapud JoannejnLeriumhsec pluribus expUcata


    inveniuntur. .

    C A p. XI.

    T)e^rafilienjium reJigione,

    CRedunt ex antiquorum traditione immortaUtatem animarum, & foeminas & fortes viros,
    quimultos inimicorumtrucidaruntiSc commederunt, poftmortemad campos Elyfeos,
    quos pene montes quofdam ejGTe autumant abire, ibique tripudiare. Caeteros ignavos
    , fo- &
    cordes qui nihil in vita digni gefferunt credunt a Diabolo ftatim poft mortem cruciari. Vo-
    ,

    cant autem Diabolum ^nhangay lurupari, Curupari^Taguaiba^Temoti, Taubimama.


    Annotatio, In Hiftoria noftra feu Defcriptione Indi^eQccidentaUs Ub, xv. cap. 1 1,
    diximus de ReUgione BrafiUenfium , verum quia de quibufdam poftea meUus edodi fuimus
    ab Us qui diutius inter iUos egerant , totumiUum locum ita conftituimus , pro fecundaedi-
    tione.
    Brafilienfes Barbari nuUum pene habent reUgionis fenfum, nec de origine, & creatione hu-
    quicquam
    jus univerfi & fabulofum quiddam recordan-
    norunt , de dUuvio univerfaU obfcure
    tur nimirum mortaUbus omnibus aqua hauftis, fuperfuifle unum aliquem cum germana fua,
    :

    jam uterum ferente , atque ab iis rurfus genus fuum originem & incrementum accepilfe. Ne-
    que Deum aUquem noverunt neque proprie adorant quicquam, undenec iUud nomen in
    ,

    ipforum idiomate reperire eft quod Deum exprimat nifi forte Tupa quo excellentiam aU-
    : ,

    quam fupremam denotantjunde Tonitru vocant Tupacununga^xd^ eft,ftrepitum fadum a fupre-


    ma excellentia a verbo Acunvng ftrcpere Fulgur autem Tupaberaba id eft , fplendorem ex-
    , : ,

    ceUentiae, a verbo ^^^-r^^refplendere. lUife ligones & agriculturae fcientiam debere profiten-
    tur, atque ideopronumine .aUquo agnofcunt. Ccelum aut inferos poft hanc vitam pariter
    ignorant, Ucet animas poft feparationem a corpore fuperefle credant , atque nonnumquam in
    daemones converti,& ad campos irriguos, variifque arboribus amcene confitos, traduftas,ibi-
    dem jugiter choreas ducere. Spiritus maUgnos impenfe metuunt, quos Curipira , Taguai.Ma-
    cachoraj lurupari , Marangigoana vocant : fed diverfis fignificationibus, nam Curipira fignificat
    numen
    '

    o E irsA Regione ET Indigenis Lib VIII

    fcdanmum JcStporc "pinta ^/-.«^.^o.« non fisntficat nnmcn,


    v^^^

    illotum tcftorc fubito cxanimcnttu- 1 " '"'"^™' niaginario & vano


    Ncr ?
    quidam tamcn nonnumquam ll.p.tibus
    folo dcfixk
    ^« "o"^ vcncMrtut:
    placarctt.tunt.,f: ratius iutcm
    htTptrtaf» r m ™mparcnt,
    prod.dcrint. Hadenus clibtononroiticorr pV , Itcctmultt aUtcc
    -^^^
    Habcntfuosrottilc<.osftufacrificnSl i
    quando ad bcllicam cxC ^0^'? m i^^^^^^ ™"f ^ ^^-^ > ''°^ '=°"''ulunt dc futuris
    accdcrc dcbcat.
    Ut.X^h.3cacm:r ''"''P"^

    facfcE~;;°t;:^^^^^^^^^^ Ic^uugmcu
    A^h:imombico.4. ^ ;
    atque h.c modus fafcinandi dicitur
    ipfis

    dcfidcriovalde ob.iox i Ltidtr&^^


    fitn
    Sicarum quidcm attium rute
    "^T ^"'^'"'""'^ rccupcrand.
    "«^q"^"'
    fcd luZ^ ^^^f °^ "!'*'^°™™ ^»"'"™^
    bufdam corporis jaaat.onTbt^
    dam miraculis fibi fidcm cotKitS iMi no T^'
    f
    & ISb^L ' r adm.ratiottcm cxcitant,&
    Snart infolitis qui-
    fi..
    '

    falfis qnibuf-
    .

    fuadcnt culturam asroru,ncn


    us o™^^^^^^^^
    fua ipfisfit produaura
    .ii.smiferoshofce, naturafuaDl«u,T,n,?c
    tq^iS '^^^^
    ""T ''"^'^'"'^ -
    '
    '5''°J^"-
    His aut
    °"'"- ««"te
    fimilibus ns-
    H.r^^
    fimcomcatu '"";'^"'^"'> "t,ieglcaotcrr:.cultu, fcn-
    dcfti uantur p,CcTdln h!/'
    '

    tii accipcrct ad vicinum Rcgulum profcaum ''"''^l'''"" ''°'^-


    , ut '
    rum pnmus
    ita fuxit quafi
    ,
    tabaco futnto totu,,Xg°
    devoratutus cflit,
    coZ; eo ner
    & botfu nuodam ,n^f
    nfi.

    ^
    ^ '"h
    '' ''"^'''"
    '"'"^ 8»*"^
    q"°-

    guttutc in manum effudit, atqt^c mSv' vum anif.,1 ''^


    "°' P'"""'" P'""'"""' ^
    itadolorcctuciaircafrercbat AtoSirroft yentrcmReguU adcundcmmodum
    fuxifl-et,&inftarfera:ru»iilfe
    albumhnir™ -

    rua,a„ein.lateribus,eCt:it"a^^^^^^
    a credulo vulgo crcduutur
    ma<^ni Ve m7dl -; 0 v
    '"°'^""' P"P«uo agunt , &
    MultiBrafilianiiaminfttSLtt",tL*/r#''^'^^^^^^ .
    de Dco nec magno ardorc afficiuu ''°^""^
    : u
    '
    gcl
    ram utmcapit.bus rcii»ionisChriftian^;,tiv '"""i"
    Tupana. Dantnoflratesope- ^0^^^^^
    runt: fcd in Lribus d^^^^^
    quidam fitis magnos progtcfl-usfcL
    cotr^cnd^maxlma
    "'"""'"'""""="'""1. obagnata
    rimcdomaDttic. qua;damvitia, qua; xget-
    Tapi,iy3eadhucpejores.runtreliquisomnibus nihilH,.n„„ r •

    Diabolummaxi.i,ccoluntncipfislmnr^cr;t H^^^^^^^^
    tur&multt,«idcferunt. H^<?«L A.»»^ ^'°' '°'^"'''S°* ^"'tius utiin-
    ; j j J •

    imn,lll.fir. lolslo. Maur.n^„ok7f!f^^^^^^^^ ^"^" ""''"""^ UcobiUh,,

    C A P. XII.

    DeT^puiyamm morilm,&- cmfumdimbm, I


    ^latme lacobi. Rabbi '
    quialiquotannosinterillosvixerat.

    « fi~~
    TNcertis plcmmque fedibus vagantur
    inftar Nomadum inter ccrros
    •^quoscafttamutantfecundura AnnitemDeftarnm
    , certosLameu mteri.mitcs,
    •

    V-
    Otsh.c„u. dicuntur
    a maximo fll . '
    '"'l"'^ ^'=S'""' ™'""'. 1"'

    Scnt,lenoti,encftW..vcf„et.&ma„cprcaftt;;3^^^
    ,

    280 GeorgI MarcgravI


    fultis aiite divitratoribus fuis & hariolis , quo proximo mane promaturi fint , & ubi conrefluri,
    atquequidinterdiuaduri. Mane antequamiteraggrediantur,fluviumingrediuntur acfeab- ,

    luunt &
    nitidiirima arena corpora fua fricant ,
    ,
    &
    rurfus abluunt atque inde egrelfi artus fuos
    :

    ita extendunt & contorqiient, ut articuli ipfis crepitent. Hinc ad focum accedunt, Sc calefadi;.

    denticulisquorumdam pifcium ita fe fcabunt, ut fanguinem multis locis eliciant quod ad laf- ,

    putant prodelfe. Scribit Rabbi fefe id faspe effe


    fitudinem in itinerando demendam plurimum
    expertum utilc effe. .

    AdlapidisjaaumaRegulitabernaculo, duotrunciarborumhumi jacent unius paliusm-


    tervallo a fe invicem dilfiti populus autem,
    univerfus in duas turmas divifus ex advcrfo confi-
    fuccoUant & quam
    ftit hinc unaqua:que turma eligit unum e robuftiifimis , qui truncos illos
    5

    polfunt celerrime porrant


    fucccdunt dcin alii aliis ex ea-
    dem turma ; qui autem primi
    ad locum caftris deftinatum

    pervenerint, tardioribus in-


    fultant, atqueillos exfibilant.
    Operiuntur hic juniores qui
    arma illorum &
    fecures afFe-

    runt , hinc arbores certatim |

    cxdunt & pergulas con-,j

    ftruunt,fub quibus jeftura fo-


    lis vitare polfmt,
    interipfos

    rivulos. Inter ea adveniunt

    fanna confic.
    llTmcmmd colliscndum:vetute vero ad radices eruendas.e qu.bus
    filveftre

    «offit & panercoqni:domi aut?ra ali^


    aliis auxiliantut patant manibus cifaum potum: qnt
    & &
    ccrtammrbus du«
    KpsCpu°'terunt haftilibus certando , luftando , currendo qtubus ,

    foetninsadidfeleaa^prsfident.&iudicantdefingulorumvirtute&viaoribus
    cohottes & caftta perambulantes can
    Ubi vefpcra advenit , coeunt adolefcentes in vatias
    autemqux iuvembus deleaantnr prodeunt &
    can
    tiUant antc tugutia, adolefcentnlx
    , ,

    adolefcentes eorum ^'^o^^J^^'


    & atergoconfiftttnt
    lante atque tripudiantes fequuntur
    ,

    juyenes jara ad nupttas afpirant ,


    vcnamu
    dentupGs amoris tcftimoniumeft. Cumporro

    I
    IP.A REcioi,n £T iNDia^Ni»
    L,B, VIII.

    immi cttra caftra, ,ibi plarimi timadolrCr,.,,^? P'i-concm Adolclccntcsprocos


    inpto.xi-
    lylvasvaaa,un,sdo„ciad «^^^^^ Zu
    pauci.IIon,,rrprosrcd,,,,,tu~3atbtda'^^^r^^^^^^^
    rcliquos rcgrcdiuntur , &
    indicant quo loco fcrum ^0^' .
    °«<^"dcr,nt, ocymmc ad
    canibus fcras judasinc cin»unt irni 1 it.n.JZ ' ''""«PS «mncs cum armis &:
    ras limul capiant »^61"^
    & aCc
    po tto uam hfV^ fc-' duccntas
    ilI,.si„fcruntcaftris.Acc,,™,;tdrf^l^^%f'^^^^^^^ can.busobjcccrinr,
    °'
    bum: dcinpilis ablatis, fc a r m corDO«rr,r,'H ^"^"^•P"™»" torrcntvi,isi„ ci!
    I
    fafta
    plmespartcs pol!,lIafovca intra tcrram
    , pru.«sillis.nd. eeildcmcar^^^^^^^^^^
    :

    q %".mponu„t aggeftaque arena.


    rurfus focum fuperftruun
    ITmZmcl Zr^T ,

    mdla colligunt & Potum cX.m arm,. >f '


    ^'"^ ^T' 1"'" " '^''i"^^ &
    ^1'=™ "iSunt. Dci.,
    ccdunt ad Reguli t?bc ^'.^.1
    d deliSr,„'H '^"T'^"-'"''" ijjrum ac
    couftituto d«:edu„t i" 01,^^0^^^^^ ° '""""^''^ i <3™
    ,

    vcnatio bcne procclTura fit "'«'°"»" cnimmodoaugurantu^an


    nccnc vTf,
    n.odum.aciic^..do.Lna::krXruX.r":^^^^^^^^^

    "'''"'"""^
    convcnit ad caurillanZi, & falta„d^m t li' '"'"'"'"''''"'''"'= ''^""''''''''^
    '" 1"™' Populus
    dupHci ordiuc C.X advXo fito.r^r
    ''^'

    imusatqi.cpcdcsatacco.rft,?,^rif
    '"°'"' "°" poff.t.accurrit altcr qui pucro
    J„fcrius labium acuto 11^0 pSafut?&T' "
    tibus porro foramiua ="^'"=»'^5 "latrc pueri intcrca ejulante.
    r«cbra,^Hn , . Adolcfcen.
    hxc ruterr Tua ra7„Sp":: !r'^^^
    lercc..tes

    ftntur:iniftoautc.rim?p"irconrSR*T r"^ commef-


    '"^''^''conv.v.oResulus .pfcfuas cu.que parres diltribuit decibisqui
    paratifucrunt.
    Matres imprimis hoc cm-ant ne fiiia: ipfarum
    ante ad conjuaes acceda nr ^,,, r
    rumfli.xermt,quodfortile2isfuis&.ncdicisi„dirinf -^T fi 1 '^"^'""'enfes ea-
    l'
    ad fponfi fui c..bicuU,.„ adducitur
    ^c cbmtur po.ro
    ccleb.atm
    ' ^'^"'°
    ,

    * ''"^^•^'"
    'P°"''^
    porr^'c2^
    cantUen.s mater quod
    '

    tam bc„c cuftodivcrit. filia: pudicitian,

    fub^uiis^uZtrsruSrfS^sr^^^^^^^
    & cxponit quid defidcret tSm ^^»1^^^ ,™,r^^^^^ ^J? '^^""^ ^'idtc.t illam ad Regulum,
    * '" '*°'-"
    maudar , & fingens fe mSttbtf
    dei„&fc, &juvenculari TXd W ,,
    "
    la^
    '1?
    '"^
    coufidcr;
    ''™'"«f>

    '""^''^ '"^ cumfecund.nis coftura


    devorant:puerpcraautematqueinfa.ismanr^
    mfautcm fuum ladar cu., S^Lo
    ,, f "^^^— quamdm
    co^S r^,^±" ^^'"'"'•-
    umca,r, tantum coujugcmhabeat.
    Si famiuacumaltcro co^fucfcat
    &v ro W ir^^^
    ac>afo..tcdcprchc„dcrit, utru.;
    ahquot fuarum conjugum ita ttucidare,
    :eo?Xt "o^,
    'f
    B-eguIum landuy
    mxchis dilapfis

    fas eft aur cucurbitamimXere "","''"° '^'8"'' "^'^'"i ^'^'^^'fcrc


    ftd^^cum Taht''''''?

    qu.UhappcIlantLw.,.= -^^^^^^^^^

    pcrrd:2-Sr:firmX'^^^^^^^^^^^
    deut.bus evomuut. Re^uh quooue fibi mrdrnHTf ^ ''"^ ^'''"°'='^^
    ' 1"» 'P^s vi-
    fuos .gtos ad Rcgulu,n fi,u,radrc.™. ,"^0^1^^^^^^^^^
    q ,1

    & confangr cis co^medtur "°


    nihilominus.nor.atur, a matrc '°"*"'" ^ " '"'"'=^ '"'"^"^

    taLmp.fc.u,rr,i?-S.--r^^^^^^^^^
    2§2. GeorgI MarcgravI
    & prxcipui illoi-nm frudus maturantur. Ubi autem fluvius intra alveum fuum coercetuf ad ,

    confuetas fedes redeunt & fementi dant operam ferunt autem imprimis grandius miiium feu
    , :

    Maizium, phafeolos varios & cucurbitas lagenaeformes, aliafque.


    Antequani femina terrae committant folum a fortilcgis & prophetis illorum ab ortu ad oc-
    ,

    cafum.luftratur, & femina vaporantur fumoTabaci, hocadfoecunditatera proficere autu-


    mant. Nec minus anxie & fuperftitiofe divinatores fuos confuiunt de anni fertiHtate qui vario ,

    plumarum ornatu atque aliis moniiibus infignes credulum vulgus miris prasftigiis efFatuant:

    qnodinterea cantiliando tempus terit.


    Ubifementis eorumad maturitatem pervenerit, fruges coiledoe fuerint tantumfepo- & ,

    nunt quantum adproximam fementem fufticere putant, reiiquum abliguriunt.


    Imprimis venerantur Pieiadum exortum , ftelias illas &
    numinis loco colunt canendo , &
    choreas ducendo prjefertim in loco ad id deftinato , quinque fupra quadraginta horarum iti-
    j

    nerc a.b quo tendunt cum frudtus filvarum & camporum maximam partemjam
    Oifehumch ,

    maturifunt. Hic autemAdoIefcentesomnes qui haftislufuriiunt, poft triduum cantando &


    faltando exadum, fe parant ad certamen & quidem primo furas vinciunt lentoquodam vi-
    :-

    mine, equo &caIceos confeftos induunt deindemelie capitainungunt, &capiIIospoftica :

    parte fubligant, &Iongioriavis penna erefta infigniunt: mox rubro pulvere capillitium ad
    occiput afpergunt, fronti autem albas appUcant plumas denique faciem variis pingunt colori- j

    bus, uti & rehquum corpusj dorfo autem aUigant fafciam e frondibus confedaminftar caudae,
    brachiifque alas volucris quam vocant Kofetug & cerviciitidem circumdantpennas rubras.
    ,
    ,

    Ita ornati certant per triduum, & vidores ovantes faltant.


    Ubi quis illorum moritur (nifi forte a venenato aliquo animaU exftinguatur) portatur cada-
    ver extra caftra atque ibidemab illorum medicis &fortiIegis exenteratur
    ,
    dividitur in par- &
    tes quie deinceps a vetuUs torrentur,
    : ab eifdem &
    confanguineis devorantur, cum planaru; &
    fummi enimamoris indicium judicantamicos intravifcerafuafepelire. Atque hsecquidemin-
    ter plebeios obtinent Optimatum vero cadavera ab aUis optimatibus comeduntur prae-
    : :

    tcrofla quae a proximis confanguineis fervantur adnuptiaUa conviviaj & tunc in minutifli-
    mas particulas contunduntur & bellariorum loco devorantur quandiu autem omnia ofla :

    non ita confumta fuerint, proximi confanguinei fjbi capiUos capitis eveUunt in fignum ludus.

    C A P. XIII.

    Qyfliaqu^damdeTapuyis ab Elia Herckmanno ^/^/r/p^^.


    TApuiyjEdegunt Occidentem a provinciisBrafiliae, quaeaut a noftris Belgis auta
    verfus ,

    Lufitanis habitantur & ultra montes dividuntur autem in diverfas nationes , nam pri-
    , :

    mum pone Parnambucenfem provinciam incolunt Cariri,quorum Regulus eft Cemukeiou; fc-
    cundo Carinvafu; paulo ultra tendentes, quorum reg«Ius Carapoto-, tertio Cariri-jou quarto & :

    noftris notiflimi Tarairyou, quoriim pars a landuy, pars a Caracara regitur,qui a Rio Grande ver-
    fus Occidentem agunt 5 &
    variis fedibus vagi menfe Novembri, Decenabri Januario propius &
    admareaccedunt, quiafrudus Cajons tummatiiri, quorum intra continent nullaeft copia.
    Suntrobufto corpore procero; crafib & amplo capite coloris fufci nigro capillitio &
    , ; ^ ,

    afpero quod fuper cervicem propendere fihunt , in fronte ad aures ufque attondent quidam
    :
    :

    & tondent fe ad Europaeorum modum.


    De nuditate illorum & quo pado pudenda operiant idem narrat cura Rabbi.
    , ,

    Sortilegi ipforum & magi, quos magnifaciunt & de futuris confulunt; maUgnos fpiritus evo-
    care norunt qui fe ilUs fiftunt ipforura Tapuiyarum figura interdura & adraittunt illos intra
    ,
    ;

    fefubfio^uramufciE autalterius minoris animantis, &finguntiIlosperos fuumIoqui& futura


    noftris fubfidio in Rio Grande:
    revelare. Teftantur multi noftrorum fe id vidifle,cum natio haec
    illisautem denuo difparentibus , omnes foeminas vociferabant ejulabant; nam apud hos &
    Barbaros veneratio omnis conftat ex vociferatione ejulatu foeminarum. &
    Ref^ulum fuum impenfe colunt quando in expeditione belUca ipfos pr^cedit , ipfique funt
    obedientiflimi,domi autem tantum parce venerantur.
    Porrocum omnesnudi incedant, Regulus & primates avulgo dignofcuntur partim ca-
    pilUtio, partim unguibus: Reguloenim capilli in coronamfunt tonfi & ungues polUcum ;

    longiflimi: confanguinei autem iUius &


    aUi belUci miniftriungues habentlongosin omni-

    bus digitis, praeterquam in poIUcibus: dccorum enim apudillos ungites habere quamlon-
    gifllmos.
    Pueris anno feptimo , aut odavo, auriculas perforant, uti & inferius labium fupra mentum,
    aj unt fe hac ceremonia illos demum in hominiim numerum affcifccre.
    poemi-
    DE irSA ReGIONE ET IndIGENIS LiB. Vin. 283
    Foeminxrimomuima-tiimpadarit, ftatim illum dcvorant
    , ajuntquippchaudmeliuscu-
    itodin pollc, quam intra vifceraipQrum, e quibus prodicrunt.
    Intantcs illorum (quod mirum, fi modo vcrum)
    nona aut dccima feptimana ambularc inci-
    piunr, atqucadcoaquasingrcdiadnatandum,
    quarenulli interillosrcpcriuntur five mares
    *
    iivctocminx, qinnonoptimenatandiartcmcallcant
    Pcrvcniunt ad iimimam fcncdam , ita ut mtcr illosrepcrirc
    fit , qui ccntum & quinquaginta
    aut fcxagmta quidam ctiam qui ducentos annos attingant
    //^^^..«.geftari opus
    , ita ut illos in
    (untquc ilhs nnprimis cjufmodifencs vcnerabiles.
    lit, ^
    In rcgionibus illorum, ut ipfi narrant, plurimi
    rcperiuntur fcrpcntcs, intcr eos quidam qui &
    viguui quatuor pcdcs funt longi, atquc ita vcncnati,
    mhxerint, intra quatuor aut quinque horas \xCi
    ut fi in aliquod corporis mcmblun
    exftinguantur Ajunt pifcium genus in fluviis .
    &
    d3
    & lacubus corum f rcquens effe Carfa quod
    , natantibus aut fluvios tranfcuntibus carnis
    .
    "i.iuouuud
    frufta
    e mcmbris abnpiat.
    Ingenio itafuntpravo, ut licct amici venerint, rarifllme
    fine uUo malcficio difccdant.

    A P P E N D I X
    D E C H I L E N S I B V S.
    C A P. I.

    I>e Chiknfium indigenarum Statura , &• hahitu


    corporis , atque Feftitu.
    "^. Chilenfes longe difllti fint a Brafihenfibus, quia
    ] ] tamen a noftris nupcr fuemnt
    jluftrati, nonproL-fus alicnum putavi qu^edamde illis hic fubjungere
    , evariisCom-
    Imentariis noftrorum,quosIIIuftr. Comcs Joan. Mauritiusfubminiftravit.
    Indigenae Chilenfes ia communi fatis robufto compaao funt & corpore •
    coloris
    interalbum&fufcum: nigris & craflis capillis : quiautemillorumHifpanis ferviunt, seftant
    illos prolixos &
    intenfos, vcrum qui adhuc fui funt juris cum Hifpanis bcHigcrant qui & vuko
    Fcats appellantur, attondunt illos, ne, ut ferunt , ab hoftibus fuis iis
    apprehendantur ' ita ut hoc
    figno a fubjedis Chilenfibus dignofcantur.
    Capiteutplurimumfuntgrandiufculo&facielata, imberbes, quiailhm evellunt
    duabus
    mytulorum conchis arfte connexis,«3c una parte firmiter ligatis, quas fecum
    & quidem ad col-
    lumappenfasgcftant: etenim nontantum e mento & genis
    , fed&pudendispartibusomnes
    capillosevellunt, tam mares quam foeminx 6cprimum
    , cineribuscalidisillosfricant, ut ita
    facilias radicitus evellant.
    Nudo mccdunt capite,&foIummodo redimiculo capiUos capitis fubligant, quod
    vinculum
    fuo idiomate vocant Tarnvelonco primorefque illud paulo operofius & pretiofius creftant
    :
    ut
    potelamcIlisquibufdamargenteis&Turcoidis gemm^e fragmentis, &
    aliisquibSfdamquif-
    quihis , quasiih tamen magnifaciunt , intertextum. Quidam
    etiam ornamcnti loco <^eftant
    cxuvias volucrum &
    pelhculasmufrelarum&fimiliumanimahum, divifasitautcapu^tfron
    tem, cauda cervicem tegat atque nominant Maniewelonco ; pauciffimi denique
    :
    pileos o
    r «^eftant ,
    quosipfifaciuntgrofTomodo.
    Foeminse itidem capite nudo &
    comis folutis incedunt: certis tantum temporibus
    fubli-
    gant, videlicetquando menfibuslaborant, atque hoc indicium facit.
    Foemin^ tamen Chi"
    lenfes, qu3s prope Ca/ro degunt, comas colligant cincinnos & geftantpeneadnoftrarum ho-
    diernum modum :
    In Coquimbo denique & Loquimbo Peruanarum mulierum cultum
    imi-
    tantur, utpote iis viciniores, aliis provinciis
    Chilihocinfohtum.
    Amiciuntfepanno, quemtexunt ipfaeelana fuarum ovium paucse cnim
    reperiuntur foe :

    minaequx texere nefciant , atque adco machinas ipfas difponere


    5 maximiautem eorumquos
    texunt pannos, vix fuperant quatuor aut quinq-, ulnas noftrates
    Mares autem fumunthulufce :

    panmquadratam portionem, circiterduas &femis (pauloplus autminus)


    circiter ulnamaut fefquiulnam
    ulnaslonaam &
    medio rimam faciunt oblongam quacaput
    latam-, incujus
    ,

    cxferunt fub hac vefte veluti tunica, pro frigoris modo bis
    : terve revoluta, nudum'corpus tc-
    ,

    gunt, finethorace autindufio, bracca ab umbelico adgenua


    ufque propendente contenti
    morepeneEuropso. Pannus hicutplurimumdiverforumcftcoIorum,aIbi,rubri
    coeruIei&
    lutci &adorasltriati, inftar lodicis Hifpanicx. C^Etcrum
    nudipedesincedunt pr^Eterquam ,
    quod quidam feftivis diebus caligas induant fatis affabrc fadas, &
    quadratis albisnigrifque tef-
    lulatas: Calceorum autem ufum penitus ignorant.

    Nn 2 loemi-
    284 GeorgI MarcgravI
    Fceminae quoquequx circaChiluen degunt & fere Peruanarum mores cemulantur fimi^ ,

    lem pene amiftum ferunt a pofticaparte ad talos demiffum in lateribus confutum , ad pedus
    ,

    apertum fuper
    , humeros magnis aciculis qu2E capitella habent lata, ambitu fere dupli ftuferi,
    ,

    utramque fimbriara connedunt funt aut aciculae iftoe five fibulie ex aere aut ftanno pro illarum
    :

    opulentia. &
    Hanc togam redimiculo fubligant, caeterum ipfe nudis pedibus ambulant. Cx-
    tcrx ChilenfesfceminsE amidtum haudita compofitum ferunt , folummodo geftant quadra-
    &
    tum pannum fub uberibus circumjedum dependentem ad furas ufque. Superior veftis eft
    alius pannus paulo laxior fub humeris, fuper eofdem anguUs fuis in nodos coadlus hic earum :

    communisamictus, fin vero maritis fuis placeant , &paulo exquifitius ornentur, orbiculos
    circum collum geftant vitreos & seneos annulos in auricuUs neque aUud quid. Amidum &
    , ,

    habitum utriufque fexus videre cft in Iconibus quas hic fub jicimus.

    Omnes autem Chilenfes munditiarum amantiftimi funt 5


    quare finguUs diebusmane fefc

    abluunt, etiam gelu fa^viente, tam mares quam foeminjE.

    C A p. II.

    T)e Ooilenfium ^dthus ,


    fuppeHeBile, Jgrkultura, viBu, connuhiis,

    IPforum domiciUa funttuguria feu humiles ; quarum tam laterafive parietes, quam
    cafae
    difperfae,
    te6ta e ftramine, juncis aut arundinibus funt contexta: atque hshic iUicfunt
    nequc
    «

    r)E IPSA R.EGIOKE EtlNDlGENIS Ll6 Vlil


    licquc cnlmautoppida autpasosinhabitant, fcd pcr vicinitatcs atoue aucoramiuas
    SUinitatcs in
    laniiuinit.itcs nnnm locum
    unum nr.m-. nrr.r.-^
    a-M-c-^antut •
    &o. r l r
    Hilban cn nn
    >
    ,
    ^
    adcofamilias&cln
    '^'«^1"^ J^-icu
    lamiiias (X con
    COH- ^

    Vivuntfincullafollicitudincnequefemnt necruenhnMnf ,-,m-,;^^

    d.cfodm„ttenam , ac,tctk.„ arant fe.i,inaquei.,j.ci„„t


    , : atque hacopc^adeZarf^ im°
    M vi.lpeu.n co.iiedu„t& pota.it, cumfuntdomi;
    fivcroforas proficifcantur, nimirnm ad
    convcntumaI,quem autexpeditio„em bcllicam, bis
    tanmmfingulis dieCcibumcaZ.it
    quod & a paucs qu. ftugaliorcs funt, etiam domi '
    fcrvatur, Raro aquta folam bibrt fed m
    S:::'('d:;.n;=^^^^

    inftarpultis autferi laftis. adm.fce„t


    co.i,idat hoc potu i„eb...anr fefc,
    deinde aliqualuni arl& fr " " ° •

    r fT
    :
    qu^quererm^^^vSl^^pS "^^^^^^^^^^
    faciunt
    adm.fcent, ur feretenuem cerevifiam refcrat.
    Vcrum optimum ^"«"0 f n
    au quem Hifpani appellant FmtilU; credo cCTe fruaum arboris potm^ confieiZ
    ,

    vocam ra„i
    Wolk aut A^W/J^
    Cv.de lib. noftrum fupta c.tatum:) qui initar vini cft r^cund!,, ^^C^^^^^^^
    ^««.accedcns V''
    nonnihil ad vinum Infula: Mader4 : e quo & optimum fit acetum
    eJ,t'"'""*^T'^'""'^''"°' P°?"""'"''°P"'™°°'-««n™pIurcshabent:fiquidemilla.

    robot.s&i,iduftri. i„ fatiiUia aienda : licet nequc


    fotnia.^
    ^^^^^^^S^^ ^^.
    Duaurusautemuxorem^puellamhaudalloauitur fpdf^iK-M^^r r
    ilIorumi,iipIora„si namfiIiuL,ii.l.as„onLbT;ro'^aso^«^^^^^^^
    amicis ad,uvatur quorum alius ovem, alius
    , porcum, tetrius vaccam V t,^„ ? •
    *
    ubi jam patata habet quo: fufficete autumat,
    , ad.tpatrem ^1?« & aori f f
    autem fit Vlmen aut alicujus dignitatis , recelfc T '"S'""""^:
    etiam eft^,r n,. ^ , Tu ^

    Turcoidibus aut argentcs lamdlis (, 1 jm"enim


    puell. capitiaurcollo circumder,
    trahentium conditionc variat
    quaginta, imo &
    , &
    \
    ft iunt"
    rum de rcMquo
    interdum decem interdu.i, v^IZ
    ce„tum penfionibus .ftimatur, """"
    ,
    pS^v Z
    ^^4«^
    3
    'X.°^.P'°
    '"""l''^ '"T°''
    n^^ ^.verfa con-
    ^

    .^^^ZZL^S^^Tl'.
    autvaccaautpotcus.autetiam quatuor amphori. o.i.,, t", " toga den,-aSe
    porto. Ubi ita dc ptetio interparrem puelte &
    procum confcnit emmfnf
    '

    SoM
    pater venditam puellam adducit domum fponfi
    fympXr„unti'ak .
    -^f ^"T"^ ^
    a fpo„fo , quoad potu.i, a foceto qui prcdi dimid
    , am^p c^^^^^^^^^^
    bu.t , utilli fuccutrantin chica conquireuda.
    fa„guma venundaram
    Aliquot diebus ZtkZ ^^nZT
    invifunr &
    convivio excipiuntut i matito
    ,
    & canrt
    •JHaruapemte: prxfertimfianimadvertantiIIamaconju<.ediI," honorem
    Fit&intetdum, utfianimadvertantillamduriushab^riQUMDaren.
    roni„
    imarito abducunt,
    „uIIapretiifolutico„,pe„fatio„efaaa,rqSerieIocr,^^
    more rpfis com.iiuni jus virs & necis i„ u.xorcs ufurpenr
    uti in maneM: 1 ^
    vertete quam firma fint vincula conjug.i
    e parte ma?ft ^enie "„ m fnfi
    1^1?"°. "
    '"'?'''-
    quandiu ipfivivit, nonalrcrive„derc° ''""'""'= ''"^
    rantumc"ccrc rprpera,^, fe^e t
    numquam fiat ut fine jufta caufa egcrat, fcd tunc
    pfi meturnda ^^0^? .
    ''''""'^"r
    &vindiaa, fico„juxpauIopote„riorcshabearS
    fec ihtrit^"''^."''™'""^^^ ^
    maritis fuis abducuutur , & quidem impuue. '^""'"S'^'
    Viripaulo opuIentioresfi.igulisuxoribus
    conftruunt cafam peculiarem : ubi autcm cum
    ^^^ ^ aliqua
    GeorgI MarcgravI
    aliqua illarum confuefcere eft animus , mittit ad illamut ipfum expeaet: quod interdutn&
    clanculum fit ob cseterarum invidiam : nihilominus utitur jure fuo , &
    cum dileaiffima con-
    venit, cieteraspenemancipiorum loco habet, qux & metere & c^etera domefticamuniaobire
    coguntur, fiqaidemmares,utantediaum,folummodo fementem faciant.
    Ubiautem conjugum aliqua peperit,feftumagitur, & ovis illius terrx, qux Chiluvaque
    ipfisdicitur, matour, & puerperje daturcomedendacaro utrobur denuo acquirat hcet , ^

    foeminse hic ftatim poft partum aqua frigida (e abluant, & redeant ad domeftica munia. Quin-
    imo affirmant Hifpani fuas quoque conjuges ab aere ad eundem modum indurari & robuftio-
    res fieri ad facillime enitendum.
    Chilenfes omnes funt valde Zelotypi , itaque fi quis peregrinus ipfos invifat, & foemina ilios
    modointueatur, vapulandumipfieft autem deprehendant illas cum aliis mxchari , fine
    : fin

    ullo judicio publico trucidant neque tamen propterea caftius vivunt , & non raro viri multa
    :

    coguntur diffimulare.
    Viduis autem fosminis fecundo matrimonio fe tradere haud quidem iliicitum eft, honeftius
    tamen exiftimatur , fi liberos habentes innuptae maneant, tSc aut ad parentes aut confanguineos
    fnos redeant. Sinautem nullos habeant liberos , veluti inpeculio mariti cenfentur, cum &
    cseteris bonis adhaeredes tranfeunt.

    C A p. III.

    Da Chilenfium fenfu de ^^igione^ &- cuku numinis,

    CHilenfes nequeDeura norunt, nequeillius cultum, nuiium obfervant dierumdifcrimen,


    nemortuorumquidemrefutredionem credunt, fed poftobitumnihilhominisputantfu-
    perefle niliilominus noverunt Diabolum , & quidem ut adverfarium boni 5 & quemadmo-
    :

    dum vitam banc fummum bonum judicant eorum omnium quibus fruuntur, ita vulgo a junt,
    ubi quis inter eos defundus fuerit , iilum a Diabolo abreptum efle quod ipfi fuo idiomatc :

    dicunt i^lverey.
    CiEterum aliquo defundo , is amicis 5 fervant autem cadayera
    plangitur a confanguineis &
    dudum infepulta , interdum duos menfes,
    , reponunt ea fuper herbas bene o-
    tres, aut plures

    lentes, atque iifdem cooperiunt , ne fsetor offendatj ubi autem fepulturjE tradere volunt,
    triduo ante amicos convocant , &
    convivantur , ove illius terrae madata , cujus partem ali- &
    quam cum amphora Chicx capiti illius apponunt atque ita tandem cadaver intra terram de-
    ponunt prope cafam iilius quam inhabitavit.
    Veruntamen his non obftantibus videntur aliquantulam habere noticiamfupremse effentiae
    «Sc alicujus divinitatis a qua omnia tcrrena &human;E quoque adiones gubernentur & diri-
    ,

    gantur, cujus tamen eflentiam non intelligunt: quidam enim illorum credunt aeriumfpi-
    rituai ,
    & in fympofiis fuis potiftimum venerantur & celebrant, cuique
    quem appellant Pillan,
    cantiones attribuunt, peregrino geftu & ejulatibus maxime autem illum colunt cum tonat, :

    fumuntque fagittam autetiam fecurim lapideam inftarcunei, &infigunt terrae, & circum-
    ftantes vociferantur & canunt, petentes ut hoftes ipforum perdat: namdidio
    Pillafi' Pilla?i'

    etiamtonitru ipfis fignificat , &tonitru pro numine agnofcunt: nam cum hilariores funt &
    commeflantur, &
    tonitru interea accidat omniaomittunt concurrunt adarma, credunt
    , &
    enim tonitru monere ipfos , hoftes fuos Hifpanos adeflfe, aflSrmant fe idipfum perpetuo efle &
    expertos.
    Porro omnes fortes & prxftantes viros , itemque primores confilio, & manu promtos, in-

    figniunt nomine Pillan ipfis divinas virtutes atttibuentes.


    ,

    Cum Tobaci fumum hauriunt quod & ipfis familiare miris quibufdam caeremoniis illum
    ,
    ,

    in aerem exhalant dicentes , accipe hxc Villan cum aliis quibufdam fermonibus , quos neu-
    , ,

    tiquam potuerunt , fed videntur hocpado numini litare.


    noftri inteUigere
    Quando aliquam vi^loriam ab hoftibus reportarunt , tunc feftum celebrant, non fine com-
    potationibus , &
    (quemadmodum jamdiximusde tonitru) fecurimillamlapideaminfigunt
    terrse, &circumftant cumarmisfuis, & cantillant epinicia, quae nominant P^a^^^^-j', inhono-
    ncmPiHan. Eodem modo agunt cum aliquem ex hoftibus captum, occidere deftinaruntj
    feriunt autem iilum inter fympofia (nam&illumconvivari&canerepermittunt) fecuriaut
    clava in capite, ita ut concidat,& cor exiraunt e pedore, & dentes cruento infigunt , cum
    cantu & vociferationead Pillan^ ut ante.
    Puniunt quoque homicidas & famofos latrones atque fures proditores & firailesmorte; ,

    cifdem cjeremoniis, quibus hoftes captivos. Verum haec fiunt inter ipfos cum acceptione
    perfonarum , nam qui potenteshabent amicos, aut plurimum ChicA largiri poflljnt, facile
    hafce
    "

    Dt irsA Regione ET Indigbnis Lib. Vlll.


    hafcc pocMs cvadunt
    pra;tcrquam fi qnis vcncficii aut
    :
    incantationis rcns fit convians
    t.alcscmra mcnllavcn,a antd,n.mnl.,tionc vivos
    comburnnt, «cincincrcs rcdi..urf ra ,1
    cum omn,bus qna= po ludcnt, ncquc cnimctuquamfas
    quicqnam ill.ns rctinct? i^ct Z
    Nullos habcnt facriliculosautaliosminiftrosquiP///.^
    facrificcnt ncque fortilc^os •

    tummodo cos qui comccdiam cum />.//.. probe tan-:

    & P.i/r^.jrj bcncprxcmcre,


    noruntagcrc. cc.rcLm.s lh?dc^^^&
    ^'^^(."Jt^nui.misciciunsi,
    maximifaciunt

    fien pcr mfpirationcmautmfomniis, ubiante ipfi


    hifce duobus nomimbus tora ipforum fuperftitio
    ccdneruiu&senioindulfcrunt
    confiftit.
    "luuncrunt. X^^^^^^
    Atque m

    C A p. IV.

    T>e Cbilenfium regimme Tolitico, &- armts.


    ^"^^ vocant Vlme., aut quando tantum unuseft
    ^P^;^"^-^^^^'
    EtTr.rf-^^T'
    H r ^ ex
    alibi vulgo c./^«, audiuAt, ab ipfisindisitantur C^r^.^
    nomen ab
    nb Hilpanis Infulis Americje tranflatum '
    nam ^duquc
    Cafique .

    Ejufinodi Uimeni five Curaca. funt inter illos


    plurimi , qui vi-^inti quinaue interdnm
    qumquaginta, imo & centum aut plurimis familiis Dr^Efunf n.m-nn. ^^^'^

    ss^^a'::];™^;^^^
    ..i.n.t.^^^^^

    uf!re4^:S^^^^
    communitatis, quem dicunt2\C^;./.^«^, iUique in ^'"^'^^^"^^^ori muis
    omnibusobedire
    His autem generalibus feii redoribusnon licetde rpKnc r^^.uv,^;l^
    delibctatcfed„cccirccllntco„filiumhab:a"tn:;ilt&^^^
    omne.^ifiifpicionemamovcant. ""F^^Fuioprsiente, ut

    H=:cdig„itasCuraca:autmuniisinferiorisrcaorisfuccedit4pare„tibnsadliberos-
    tem dctunsentes nuUos rcUquant, ad proximos ' fin
    confanguincos aut affinc"

    r=:cX5^:x;f-^^^^^^^^
    Elca.o autem 3^.«,.^«« feu reaoris
    alicnjus communitatis fit ad hunc modum Loco
    ^^^^^^
    •

    ^i^i:^^z:^::^Ti^ ----
    tis, convocat Ctfracas omnes S Pulm^^^^^^^ "\? ^"^'
    deftinatum, qui ubi frcqncutcs cum armis
    prxdicaus &genus fuum opcs, amicos, atque
    ftrcorn t 't otio"^^ f
    , fortia fackor;
    «t facerc, & petit fc in dcfn„ai locnm furro..ai° .Ii oT, 1
    mcnum ord,tnrotatio„em ca..didatusautenfft;timTus
    dcin un,?s .;in r'r
    , (
    pofitum eTurcoidibns, aut ccnisconchisalbispolitis,
    ot' ScuS"^^^^^
    mcndat candidatum atquc permovet rcliquos ad
    quas iX aSi.ln? l
    , ipftm cli"cnd ™ & nlb Vrne '
    ^

    Eodem quoque modo cligunt Jpo Curuam


    Vcaes jamlongo tempore non habuerunt.
    a '
    id eft %remum
    {rmt-^-mn^. p »a-
    quem tamen Reaorem :

    Armaipfisfunthaftxfivelance^E, frajzimento vetcn^ minfrio». j r •


    ,

    tndincmalperatx, plnsminufvc, h.antLVaftVt


    t;;^^^^^^^ '"^y^uainemnabentduarum
    noftratmm coramunium Utuntur & riiviQ r

    potiffi-
    . '

    GeorgI MarcgravI
    qui origine Chilenfes creduntur licet adOrientemU^
    Dotiffimum qui P^/f /7^5 appellantur ,
    .

    bltenttrans altiffimorum illorum


    montiumjuga, qyix ab Hifpanis la CoMra appellantur-,
    Occidentalis diximus cum de Peruvia ageremus.
    de quibus in Defcriptione Indis
    Fabricant &
    galeas &
    thoraces e crudis tergoribus vaccarum , valde craifos & robuftos, ita
    utsladiispenetrarineutiquampoffmt. rr .
    u .
    -r
    equisuti poOunt: nonitabomrunt
    Iquitesfuntoptimi, & illis haftis fatis dextre etiamm
    pedites fiquidem fere ufum
    mufquettorum ignorant, & illa valde metuunt. In bellople-
    Crudehffimi funtm viaos,
    rumqueexinfidiisgraiTantur, inquibusadmodumfuntinduftrii.
    omnefque trucidant, corda eximunt, & palpitantia
    adhuc dentibus laniant , ut ante dixmius
    &
    de captivis quos madant. ^

    primatem aut redorem commu-


    .

    Fcideraineunt&ftabiliunt inhunc modum: qmahum


    nitatisadfoedus&armorumfocictateminvitat,raittitper aliquem fuorum (aut etiamportat
    quaminvltatus, ficonfentiat, manu dextra tangens vice juris)urandi leobli-
    ipfe)fagittam,
    sat atquehocprsecipuuminteripfoseftfideivinculum. ^ , , .

    fiquid alteri nunciare vehnt


    Ad eumdem modum cum neque legere neque fcribere fciant
    .
    ,

    per fidum aliquem fuum mmiftrum,


    quod bellum aut aliud Reipublic^ negotium tangat,
    mlttunt fagittam cui fafcia aliigata eft , focietatis
    armorum index, quam ille. ad quem mittitur,
    dextramanu accipit, &
    fi viciffim aliquidnunciareveUt ,
    addit &
    alteram fafciam , atque ita

    faaittam eandem re^ittit. Si autem opus fit alios


    quoque moneri, retmet prior fagittam
    curat ad eundem modum.
    cum fafcia , &
    ad alios fuos confoederatos per fuos circumferri :

    C A p. V.

    T>e Chilenfium Lingua, &- Vocahulamm diBionum


    Chiknfium.

    ^uital cura, filex, pyrites. VVenco, Patruus.


    Hyeno, Coelum. TSjma, Matertera.
    ^fr^^, Aer&Ventus. Chadh fal.
    Jhquem, SLrbot. Pelchuchau, Vitricus.
    Tomoy Nubes.
    Cachu, herba. CauUay Noverca.
    K_Ante, Sol.
    T/<?;2,Luna. Nebo, nuces. Towonghen, caput.
    Pino, ftramen. Mollbuen, Molvin, fanguis.
    VVmgelen, Stellas.
    Cairon, foenum. PelU, anima.
    fillmj Tonitru.
    VVul, radix. Calel, corpus.
    Gmlio, Fulmen.
    Tapely folium. rt-^^caro^nervus.
    t_Maonij Pluvia.
    ^mltui, nucleus. Ven molvin, vena.
    Tireriy Nix.
    Zunem, avis. Lonco, caput.
    VerqumaOy Ros.
    Lyppe, penna. Tolqui cutis, membrana.
    Pilingei, Giacies.
    Mepoi inem, ala. Tol, frons.
    ^uetah Ignis.
    Vani inem, nidus. Longlen, cranium.
    iJo, Aqua,
    Alchahawal, GaUinaceus. Lolojcerebrum.
    Tuey Terra.
    Alchawal, Gallina. Angen, facies.
    CMappo, Regio.
    pylken, Anas. Taun, genx.
    Pauny Nox.
    Manco, Aquila. 2^^. oculi.
    Tabuya, vefpera.
    Eppeun, mane.
    ^ichiquichio, Accipiter. Tuume, palpebrie.
    Choroi, Pfittacus. Depen, fupercilia.
    Fangiante, meridies.
    Tuco, Ulula. In, nafus.
    Vtley cras.
    Aullyn, Apis. Po/oiw, nares.
    Eppoe\ perendie.
    P^i!//?,Mufca. Pilum, aures.
    Vya, heri.
    Bachiante, hodie. VVento, y ir. Oun, os oris.
    Domo, Foemina. Adem, fudor.
    ^i^^^^j', nunc.
    ^uidmiger, adolefcens. ^uewen, lingua.
    Vf^eittpa, tunc.
    Techa, juvencula. Mellbue, labia.
    Cura, lapis.
    Penien, puer. Villin, vefica.
    Pefe, argilla.
    Bomo penien, puella. Mee,^tx.z\xs.
    (jHaviel, li^nnm.
    chou,Y2X.Qt. Boru dentes.
    Millia,aurum.
    Nenque,yi2ittt. llga, molaris.
    Lien, argentum.
    Cheche, Avus. Bidabida, palatum.
    sri//, plumbum.
    Domo cheche, Avia. Coun, fputum.
    Pavilleve, ferrum.
    Bul-
    D B I PS A Regione et Indigenis LiB. VIII.
    Balmerre, guttur. 289
    Vulpes.
    ,^ettc^ mcntum. Lolcura, pcnuarium.
    Cervinjm,CQzyus.
    Lonqucn, mare.
    Puedo, Caprea.
    Pylco, coUum. Lcve, fluvius.
    Vilo, Serpcns.
    P<;7, ccrvix. VVictum, K\mws.
    -P/^f,Lumbricus.
    (^ero, pcdus. Tubquen, cineres.
    Bylcum, Laccrtus.
    miotu, manima. Cujun, carbo.
    Ponono, Bufo.
    ruique, cor. ^leL, flamma.
    Challua, Pifcis.
    Ilon, caro.
    Vcrcum, pulmo.
    Vilochalua, Anguilla.
    Vue, vcntcr. Ouicha t/on,ovilh
    caro.
    £luinpilon, Oftrea.
    ^e, ventriculus. VVara ilon,yaccma.
    ^/i? curaca, Princeps.
    Curiquey hepar. Cuchi ilon, porcina.
    Curaca, Dynafta.
    ?'ecaque, Ikn.
    Cancan, afta.
    Apo, Gcneralis.
    ^uelche, inteftina. Avaun, ebullita.
    Ncntoque, Gubernator.
    Lipan, humcrus. Curam, ovum.
    Vlmer^, Primatcs.
    Fuilp.t, brachiuni. 3^//.Iac.
    Ptdmen, Nobiles.
    !>iyn,
    butyrum.
    Cue, manus.
    Machi, JVIedicus,
    Mancue, dcxtera, Methen, farina.
    Cona, Miles.
    VVcdcue, finiftra.
    chiquckn, furfurcs.
    Retarecaman, Faberferr^irius
    Puleycuc,^2ih\\^.. Tipanto, annus.
    woe, Textor.
    Chano-elcue, disiti.
    IlUiboe,
    Tien, Menfis & Luna.
    mendicus. Tominco, feptimana.
    Buta changcl, poilcx.
    Alvee, Diabolus.
    VVili. ungucs. .
    VVantarules, mature.
    Challo acaman, Pifcator.
    V?'cddo, umbilicus. Taptou, fero.
    NilU caboe, Mercator.
    Cadi, cofts. Biliante, femper.
    Pettun, color.
    dorfum. Inche, ego.
    ^eli, ruber color. Eimi, tu.
    Anca, lumbi.
    Calbu, cceruleus. Tubei,
    ^uichio, nates. ille.
    Carel, viridis.
    Penem, rcnes. Inchen, nos.
    Choot, hlteus.
    CoUu^ teftes.
    Temengenennen, vos,
    Curi, niger.
    Liengen,
    <~Metu, pudendum muliebre. Lye, albus.
    illi.

    Chan, fiEmora. Emma, ita.


    Temunei, pulcher.
    Lucu, genua. ^uh, non.
    VVoranei, deformis.
    Toy, crura. VVoecon,iQX2LS.
    Newonei, fortis.
    hemum^^m^x,. Compay, intus.
    Leptungei, celer.
    Namon, pes. Fulon, infra.
    Chouwo, piger.
    Changcl namon, VVono, fupra,
    digiti pedum. Aulonconey, fapiens;
    Botum, fiiius. Innengen,zxitz,
    ^ennei, arrogans. Buri, rctro.
    T^aque.
    Culenei, dives.
    Penu, Alengei, nimium.
    fratcr.
    Cunewal, inops.
    Lamoen, foror. OHunala, parum.
    Toucou, fatuus.
    ^empo, aftinis.
    <JHolgei, nudus. Verba ALiquoT,
    VVamapenco, cognatus.
    Ilungei, veftitus.
    C^^^f/V/ZjOrphanus.
    '^^Ecul, currere.
    .^eten, humidus.
    Buytha, fenex. Amon, ire.
    Anguen, ficcus. Vtalenge, ftare.
    Cude, anus.
    Frequin, avarus.
    Pejnenboc, obftctrix.
    VVi, VVyn, cfTc.
    Frequiboe, liberalis.
    CuchuLein, jacere.
    T^chetannvcm, famulus. Buta, magnus.
    Tecanen, faltare.
    Voerquin, nuntius.
    ^/^•^/,parvus. Padenatum, cadere.
    Langyan cheboe, homicida. Montimey, pinguts.
    Chuquiboe, fur.
    Vtaleuen, fLU"2ere.
    Tau, Tou, macer.
    VVocubu, Fera.
    Anmge, federe.
    Touma, caecus.
    Fangi, Leo. Dungune, loqui.
    Topilgen, lufcus.
    Naguel, Tiger. Temelenge, tacere.
    -P/^^furdus. Furonge, canere.
    Cuchy, Sus.
    Topil, claudus.
    Pylconge, clamare.
    <J\^[ichon, Felis.
    Puca, domus.
    Betpe,}Ans.
    ^ipaj, venire.
    Vllin,)2.mz.. len, edere.
    VVafen, Glis. Chaquana, fcala. Butun, bibere.
    Tuwedeire, Talpa.
    ^^^•'^jmurus. VVillan, mingere.
    Canis, FVana ruca, tedum. Mepai, caccarc.
    Oo Cttde*
    !

    GeorgI Marcgr A V 1

    permutare. Effo , .duo.


    jslilla cayu,
    Cadepam, luderc. ^^mla tres.
    ,
    ^egmtum^ pugnare. lllmvyny dare.
    CHeli, quatuor.
    Langawyn^ occidere. Ymatum, dormire,
    Limen, evigilare.
    ^uechu, quinque.
    Mecojpyn, ferre.
    Tangnone, frangere. Cayn, fex.
    Chu^uin^ furari.
    Reloi^ feptera.
    Guallulvem, reftituere. Bemeinej reficere.
    Playn, reperire.
    Vura , odo.
    Lay^ mori.
    K^illa , novera.
    Vanguenbyn^^^QX.^i^^Q-
    Rengalgey, fepelire. centum.
    Tuegnei, Isetari.
    CMari falaco ,

    ^edaucapay, laborare.
    NVMERORVM NoMlNA. VFarama , mille.
    vyn, emere.
    isljlla

    Nilk Teuvyn, vendere


    ^«w,unus. 1

    Leftores hujus lingusc fubjungendum putavi collo-


    Ut autem fpecimen aUquod habeant
    ,

    C^««.,.i^quovadis>
    ''"'r^t^^rM^^oltdfv^c^^^
    ^^^r^Zin^egionem. ../undevenis >
    cheo ,ui

    cht,mdc!uL quandovenies! Chumel fmm,


    ,Jm? quando ^-rZlT.^MfXTZ u.-
    ptope ^&/«^«.proculabeft.
    cftnfdomustuaptoculhinc! ?ichmmgci:
    eft.
    racai
    mU ^farui «d camappumu
    cmappumfl quare
    :
    'i^^^^^^^^^^l^^^^^^^t^^^^
    pioticuci
    Vis anam in rcj,iuucii u..
    Chemmbla auiparui mt ?
    i . a „
    -li/cibotumeftirhactetta. ^/«W.^
    Cheo m.ff^i'" ""«"I""' ? 1"^ '^"^
    nuf hic &it ftctilis ptoptctea inediam patimur.

    ..„..habesneaUquidquodcomedamus!««^^^^

    ^ir—
    f r«;°
    teaTot
    i:::tigrtras:
    mea°filia: ,d
    s^^^
    domo . mea concubiua. Ale un,ir,,a .e. domo eftpul-
    amotunge, difccdc. ibimus cub>tam
    cto famina ^ipanlnei, yeni huc
    ,

    Hifpani ittupt.onem fccctunt hanc tettam. m


    ?ut4muT rr« /«4 C»»/..,..» »«^/'«»^«, m
    EZZiZuM? ne unapugnare?
    vis rra,—U» non habeo arma: er, pea

    atma :«//««« confentio.


    iw/^^i, fcquete me inveniemus .

    C A r. VI.

    Bfimca "R^atme P. Alonfo d'Ouaglie, S.


    I.
    Ohferyationes ex
    de anni tempefiatibus.

    quemadmodumEutopx, verum divetfo


    >-kTT,f nnr anni temneftates huic Regno accidunti
    definit in medium Novembrem-,
    QSrXe Vet STxorf^ fun^t a menfe Augufto,&
    S^rdSeNovembtis aftasincipitufqueadmediumftbtuatU, aquoM^^^^^ & fpoliat
    Majum quem excipit Hyems qnx admodum mmbofa
    eft
    uftue ad medium
    ,
    ,
    ifit
    d,£rolv.tut mfi.
    gelufpatgit altam nivem, qus tamcn a Sole
    atbotes folUs & cum vehementi
    ;

    dies dutant. Rato autem mves accrdant valUbus


    compateme, ad aliquot
    auod taro So^^^ cacumma montmm afcendant
    Ucet copiofiinmx fmt, Scintantum aggetemur , ut ad
    velutiin puteis coacerventut &pene to
    o
    irumiisexMuentur, &inapetmtis montium
    ,

    & tottentes cum magno .mpetu


    fnnHu ent Mem diflblutx inflant fluvios
    mn-
    ,
    qui per valles

    rnttuntufqueadm^ mitum in modum foecnndant. Vetumhcet h,c non


    multis pattibus Europ^ vix tan-
    rnT?n, oTn nlanicie fti-us facit tam exceffivum ut in ,

    ?amfat ut qtS cciktpartimabaltitudine^^^^


    ; "terS, equibuslefcendmtt ventifubtiles&penettan^^
    Nihilominus m n,s vcut
    infimnortabiles Undefit utloca maiitimafint mag,stempciata.
    ibidem , neque tam r,gide fenentes
    ,^tEt molefti auamin planicie , utpote remiffiotes

    Crrflrorrt 'u cSSemlatiffimos^


    maCterie:d,ftriausS.Jacob.&aliatumvalUt™,N-&^
    aUas ofEcinas; in aUis pattibus fet-vmnt
    eidem ufui
    naces &
    funt ita vafta ,. ut hcet ,am tam
    &
    , ubi tam innumeta
    ceptionis
    iicque aditurndent m
    fi4&faltushodiequeitaabundentiUis,utvix pencttar,poffint,
    inaccefli, Ucet hxc regto plufquam
    duo nUlUaria ab oppido, ulterius autem fint ^^^^^^l
    ZZL ut fctibunt Authores. Ifta autem
    fufte.rtavetit.
    tm & atbotes ftua*r=^ 1^™^

    >
    DE IPSA RegIONE ET IndIOENIS
    L j VIII !
    2
    amittum folia fcd filvcfecs arbo.cs maximam
    ; partcm ma confcrvant q„ia funt
    , cr.ffion 1
    ntuiicravia.it,„andodnas«,praWns!=^^^^^^^

    ta„t™K,,c,„munt.ncrcmc„;„™;iitviiTa""Sr„?^^^^^^^^
    ccmbn ira adolcvcriint, ut cquis vix pcnctrari iNovcmbn 6c Dc-
    poffint

    mnlta milliaria occ„pcnt , & pcc,,dl&


    Sp^^^^.lSrc^itr ""P°^
    lcmcxcrelcit, „tca„lcsvidcrimLaffitSLcWita^^^^^^^
    rcntur, &
    fnpcrarcnt altitndincm cq,,!ds ' P"""'' ^""'^-

    morboaffliguntur, &i™pri„,.s„bialiq„a
    f„fp,c^efth;Xvt„t^^^^^^^
    ^'=1""""ant„m, fed
    i>cfa:m,nxq„a;damhancartcmpiofitcnmr, in caquc cxcellunt

    P»»" maui ^^^^^^'.^'^^'''""''"""'^^^""''"^''^^""""ediciua.


    fup^a7;;;.ZmpafaIrt;tnm:,?feS^

    dic" rcb ""^' herba cvcllitur c„n, ra-


    l" turto?a1,f
    cft cdtcreico „nrcn
    '
    ==S'^'^ «''*ct„r &
    interalia illins cffcaa,
    ; „num
    n ;, i,rcfficac,a .^c„ap
    ,"^"'"'" '"'^ ^"^* co„ftit„t„m corr„ptum & c„m
    o e^^^^^^^^ ,

    fiveXfibctrumSra-is:^^^^^^
    r!S3^r'=,"""""^^^^^
    •Jf-r/^'^ cftmftargraminis, admodum fubtilisiS^flplirofi ««^,.^ •

    tib„sh„jus..csio,i.s,ufusi,li„scftadmodrmtbm~^^^^^^^^^^
    rum: coquitur tantum inaqua, &itahaufta mCianker- r^^nnriii^... r
    edt,cir .ta „t .gr. brevi tcm^pore """'^'^'"1"'=
    p..f,n^^r:::^:^":C:.T '

    MultKprjetereahicruntherba:vaIdeefticarp<:nrIx;V.-{;,c^^i '
    i • •

    ^olia potius fint cmerefcentis


    tam lcEte vireant 5r nl. nt. h.,^ r ,
    coloris neque
    burda,irfaSistS]Lt^^^^^^^ 8-»"^ '"i-
    coagulautur, aut c rore q„i noau incidit "'P"^ ""'"
    h„,;^^/," '

    S,onc lullevat cum afcendit, aut q„od ^''"" ^°' '"


    herWa fit ctas .^^^^^^^^^^ '

    humorem,q„iaSoleficca msconvcr at„rinn-aS^


    autctiamaliahocprocedat,hieffeausfoU;moSv'„fii^^^^^^^^^^
    qu™lndige„.maxim, facimit, q.,ia faliftccft bonit^^^^^^^
    /a,^ ^1,^^^^°'^
    alludat Joanncs dc Laetin defctiptione
    NoviOrbis.in qua a<ret,s de 1?
    illius q„alitatib„s
    , poftquam illud coeteris
    ' ^'"'^Smfaus
    Americ^e c^^nrbuTn ^^.l
    -^^^ 1
    b.,s valHbushuitts Lsticcrtisanni
    tcmpeft«ib^rcafa~
    ad mod™, facchari affcrvatus, pene eun^^em uf.,rptft qTm ma,t dim"?"?^^^^^^^

    temporecol-
    Iigiturc„mmaximeadolevit,&cumSolif„ertcxpoLutficcc^^^^^^
    qui pro dclici,s habcntur in illis =''"''"
    fttvit ad condimenta cibornm.
    rcgio„,bus & pr?cip. c n Per.wia
    Wcimr hxc LrbrTn fi,„™v
    ,

    "
    cX I t '
    "'''''"''=' ^

    Oo 2
    GeorgI MarcgravI m ipsa Regione et Indigenis Lib. VIII.

    licethabeat longe alium faporem. Exhod


    tus decorticatLir inftar thyrfi, haucx autcinariE,
    plufquam tres pedeslongi, aut quatuor, fex ctiam
    trunco nafcuntur aliquot herbx aut foliiculi
    aut odo digitos, appellant Cochayngo, & funt duarum fpecierum, & licet fint ejufdem figurx &
    coloris, tamenlndigenjEmagnamagnofcuntintcrillasdifFerentiam,
    nambonas colliguntin
    ufum Qaadragefimx,&inutiles relinquunt inmari, quodilias abfolyit a rupibus, expellit &
    inlittus. o
    &
    •

    Eodem libro cap. xxii Faciunt potum e fruau , quem Indigenae vocant Hmgane Hi»
    .
    &
    fpani Molle, qui habetfiguram colorem piperis & : &
    arbor quse illos fert eft fatis grandis , fed
    magisonuftafrondibus, &potusilIe valde eftgratus. Reperiunturhic quoque (Herrera de-
    cad. X. lib.
    I frudus arboris filveftris , quae
    9.)
    nafcitur a gradu trigefimo feptimo deinceps, &
    quos Indigenje vocant Vnghi^S^ Caftellani Myrtilla, qui frudus funt rubri
    inftar exiguae uvje, &
    faporisadmodumgrati, granailiius funt inftarficus, necfentiunturintermanducandum:
    &
    qualitate funt calida vinum longeoptimum clarum,fubtile,calidum,&
    & ficca: exhis fit ,

    palatogratum, ventriculo amicum , quodque vapores capitis abfumit & roborat ventricu- ,

    lum, promovetque appetitum: denique tantum aquae tolerat quantum vinum: coloriseft
    aurei, &durarepoteftoa:omcnfibus, forte & pluribus: Acetum illius fuperat acetumvini

    noftratis fapore
    , &
    colore.
    Intotodiftriauhujus regionisnon reperiuntur viperx, ferpentesaut aliaanimantia vene-
    ullo difcrimi-
    nofa, ita ut cuivis liceat recumbere fub arboribus,& inter herbas fe volutare.fine
    tranfmon-
    ne aut metu. Haud magis hic inveniuntur cimiccs quinimo fi forte e regionibus ,

    tanis, ubi frequentes funt,adducantur,ftatim emoriuntur ,ubi fenferint aerem hunc Chilenfem.
    Eodemlib.cap.xxi. Inter quadrupedes animantes , domeftici & quafiproprii funt hujus
    regionis, certi Cuniculi,quos ipfi vocant Regti^, & menfis pro delitiis inferunt. Venantur illos
    infundendo aqilam in ipforum cavernas, qua cogunt illos progredi, ita ut a canibus capiantur.
    Reperitur hic & alia fpecies Cuniculomm, quifamiliares funt variorum colorum , val- , &
    enim alibi reperiantur quani
    deque communes fecus quam illi quos vocant Arde, dubito
    :
    ,
    an
    in Gmfco, vallium Chilenfium prima hi funt cinerei coloris & pelles
    :
    illorum maximifaciunt ,

    Indif^ense ob fabtilitatem & laevorem pilorum ad taaum. Et poftquam cgifTet de


    ,
    Ovibus illis,
    caprese tam figura corporis quam ve-
    ut vulgo vocant, Peruvianis, fubdit 5 funt iUis fatis fimiles
    locitarcverumdiffcruntcolore, quiinhis eft rofius inftarRubini; &numquamcicurantur.
    Noneft equusita velox qui adultos aflequi poflit: juniorum caro admodum eftdelicata&
    manducatur recens adultiorum autem
    ; faHta- & ficcata , facile reliquas fuperat carnes. Haec
    animalia generant lapides Bezoarcs in finu quodam ventriculi , qui maximi aeftimantur
    contra

    &
    venena febres malignas , ad roborandum refocillandum cor ,
    aliofque &
    effeaus materia :

    inftinau ad fanitatem
    e qua generantur funt herbae infignis virtutis , quibus vefcuntur naturx
    tuendam,autmorbos&venenafuperandum. Hilapidesinveniuntur in adultioribus hifceani-

    malibus, atque interdum tam grandes , ut unum in Italiam attulerim


    quipendet unciasduas
    inregionibus in quibus funtplures vipers, aliique
    fupratriginta. Experientia autemdocet,
    ferpentes, &
    animalia venenofa plures generarilapides , ,
    caufa eft manifefta ,
    nam cum hae &
    capreoe fint tam veloces ,
    venenatis illisanimalibus magisfunt
    & difcurrant in varias partes ,

    expofitx, ab illis Ixf« , feftinant naturaliter ad herbas medicinales. Unde in provinciis Cujo
    &
    majoresejufmodilapides reperiuntur quam in C^//^- quia ibidem offenduntur multae viperie ,

    &aIiaanimaIiavenenofa, aquibus ad haec cum Chile magisfit


    libera eft Chile, utdixinausi

    habitata, nonfunt capreje ibidem tam frequentes quam


    qua provincia&multi in Cujo. In

    reperiuntur lepores ,
    quorum quidam qui appellantur ^iriquimios Q^mQm habentqua- ,

    lem porcelli laftentes.

    .
    . F I :hc I s.
    ^93
    t^PPEND IX LIBROS DE PLANTIS.
    Virum hic addcre Iconcs quatLior omiOas ,quarum duasadhuc ad ipfas Plantas referre non
    potui 5 Peku de/criptioncm apud Authorcm non inveni.
    UBAriTANGA^ /
    I N D E X
    OMNIVM PLANTARVM ET ANIMANTIVM.
    Qux in his o£to Libris defcribuntur 5c delineantur.

    A. Anta Luftanis quadrup. 229


    Apeare infe£lum. -57
    \Bacatuaja l6i
    pifiis. Apeiba arbor. "3
    ^
    Ahutj>lon AvicentM. Apereaquadrupes. 223
    ^Acaja arbor, 129 Apes vari& inBrafilia. 259
    :Acajaiha arbor. 94 Arabeci pifcis. 178
    Acara pfcis. 168 Araca iba arhor. 105
    Acara aja ftfcis. 167 Araca iba fi'Utex. 6z
    Acara mucu pifcis. Aracau avis. 217
    Acara pc^a pifcis. i5i Araguaguapifcis. 159
    Acara pinima pifcis. 152 Aramaca pifcis. 181
    Acara pitamba pifcis. 155 Arapabaca berha. 34
    Acara picu fifcis. 145 Araneorum vari& Jpecies. 248
    AcetofaBrafilienjis. Araracanga pfittacus. 106
    Acbiotl Mexicanorum. 62. Ararauna pjittacus. ibid.
    Aguape berba. 23 Arariba arbor. 106
    Aguara ponda herba. 6 Aratica arboris fpecies. 95
    Aguaraquiya herba. 55 Aratupeba cancer. 185
    Aguti quadrupes. 224 Aratupinima cancer.
    Agutiguepo ohi herba. 53 Arbores innominatdi. 109, 133' 134
    Ai , five Ignavusquadru^. i'2I Ardea Jpecies. 220. alia. 210
    Aiaia avis. 204 Ardeola avis. 2IO
    Aiereba pifcis. Aries Guineenfis. 234
    Aipimacaxera MandioctH ^ecies. Armadillo Hijpanifs. 231
    Aipimixira pifcis. 145 Aroeira arbor. 90
    Aiuru pfittaii omnes. 205 Arumatta duplex , infe^a. 251
    Amrucurau pfittacus. ibid. Arundines & Cama. 5
    Aiurucuruca pjittacus. ibid. Atinguacucamucu avis. Z16
    Aiurucaiinga pfittacus.
    •
    207 Atitara fiutex. 64
    Aiuruapara pftttacus. ibid. At/hoj apis Jpecies.
    259
    Albaciga berbaHiJpanis, 291 Ave deVerano Lufitan. 20:^
    Alcea hirfutaherba. 45 Avenca major & minor herba, ^5
    Algodon Lufitanis. 59 Aves innominatiR. ,
    219
    Althedi. Jpecies, 13 Aviantum herba.
    Ambaiba arbor: 91 Aura avisHiJpanis. 208
    Ambua infeSim, ^53 Aurata pifcis. i6i
    Ambuj.iemboherba, 15 Auricularta infe£lum. 258
    Ameirj lacertus. 258 Ajing Tapuijfs Serpens. 240
    Amerkima lacertulus. ibid.
    B,
    Amimiu fiutex. 59
    Ainorcs herbaLufitanis. 2 Agre pifcis varia Jpecies. 175
    Amore guacu pifcis. t66 Bagre do Rio pifcis Lufitanis.
    149
    Amore pixuma pifcis. ibid. BalaboUa Congenfibus pifcis.
    177
    Amore pinima ferpens. 242 Balancia Lufitanis.
    Amphyfb(&na ferpens. 240 Balfamina officinarum herha. ^5
    Anaca avis perroquet. 207 BamiaAegjptia.
    45
    Anas filveUris. 213 Banana arbor. 138
    Ananas Lufitanis. 33 Barboleta infe£lum Lufitanis. 250
    Ananachicariri arbor. 330 Batata Lufitanis. 16
    Ancbic Veruvianis herba. 37 Batata depurga Lufitanis, 41
    Anda arbor. 110 Beldroga Lufitanis planta.
    49
    Andira aca avis. ^13 Belingela Lufitanis planta. 24
    Andira Ibiariba arbor. 100 Bemtere avis Lufttanis. 2l6
    Andorinha avis Lufttan. 205 Benatjhy apis meUifera Jpecies. 259
    Androface berba. 35 Betis arbufcula. 124
    Anetl-inan Mexicanorum. 99 Betre Lufitanis.
    75
    Angelin Lufitamr. arbor. 100 Bicho Lufitanis infeilim. 249
    Anbembi fluvius. 2^3 Bicuda pifcis Lufitanis. 171
    Anhima avis. 215 Bobora Lufitanis hexha. 44
    Anhingaris. 218 Bocamolle pificis Lufitanis. 149
    Ani avis. 193 Boicininga ferpens. 240
    Aninga iba arhor. xo6 Boiguacu ferpens. 239
    Anir herbaLufxtanis. 57 Boitiapo ferpens. 241
    m Boni''
    Index omnivm Piant ARVM Et AnIMANTIVM.
    Bonito pifiis Lufitaitis. i^o Cararafma cancer.
    BrjjUi.t oliiit S'-' Cmi dUU. 184
    i6o.illftufitiis.ihid.illm Cardon Lufitanis herba.
    pdfe{lur£. z6i. foli rJtio. ibid. & z6z. acris tem- Cariama avis.
    205
    23
    feries & uimi tciiipeButes. 2, Carigucya quadrupes.
    i2i
    BrAfUeiifiuiiift.itur,t & bdtttiscorporis. z6(). vejlittis & Carigueyberu qiiadrupes.
    oriuttis eorttm, ^35
    270. Icones, ibid. Suppellcx, 271. Cartri Tapuiya.
    VeUiiiidi & pifc.mdi uiodt, 272. Cibus& potus,
    274
    275. Carucuoca mtts.
    Arma& exercitia.i-jS.Reltgio. 229
    274. ibid. Cafaca amargofa herhaLuJit,
    Brcdos LufttaiiisJpeciesBliti, i'5 CafcaLicla Lujitanis ferpens.
    BLifo aris Luftauu.
    240
    199 Caflaon Lufitanis pifcis.
    Biiraco dc Vellia Liiftanis pifis.
    1^4
    163 Cavala Lufltanis pifcis.
    Bii^obujo PbiUppiiienfuiii.
    178
    75 Caviacohaya ctmiculus,
    224
    Caxabu arhor.
    116
    C.
    Cebipira arhor.
    100
    CA.t-apia herba.
    5^ Cebola albaraa
    C.ta-at.ija bcrba.
    Lufitants. 32
    31 Cega Lufltanis ferpens.
    Ct.ieo frutex. 239
    ^
    73 Ceixu Pleiades Brafllianis,
    Cjacica hcrba. 7. alia.
    269
    15 Ceixupira pifcis.
    Ctiaettmay herb.t. 158
    26 Centopea Lufitanis infeclum.
    Caaghiyujo frutex. ^53
    59 Cercopitbecorum varia Jpecies.
    Caaguacu tba, arbor.
    227
    97 Cereiba arhor.
    Caa-opia arbor. 127
    96 Cliayaquarona Lufltan. pifcis-, 167
    Caapeba herba.
    25 Chica potus Chileujium.
    285
    Caapoiiga herba.
    Ciapomonga herba.
    49 Chilenflum ftatura & bahituscorporis, i^i.veBitm.ihii.
    28 Iconcs, zS^. Domicilia^ihid. SuppeUex, 285. Se~
    Ca.tpotiragoa berba.
    8 mentisy ibid. Connubia, ibid. Fcemiiu vnis obhoxi<& ;
    C.iboclcs qtti dicantm, 268 facile pariuntyz26. Senfisdereltgiune, ibid. Begi-
    Cibtiibe arbor.
    137 menPolittcum,iSj. Arma, ihid. Lingu<& VocabuU-
    Cabiire avis.
    212 num
    Cachorro do mato Lufitanis quadrup.
    2b»
    223 Mexicanorum.
    Chilii
    Cagado do terra teftudo. 40
    241 Churaqua Mexicanorum.
    I02-
    Cagni cercopithecus niajor & minor. 2.27 Cicie ete cancer.
    185
    Caiii fi'uiliis.
    94 Cicie panema cancer.
    Cawacari ibid.
    arbor. 102 Cicutaria paluftris,
    Camarambaya berba. 37
    3 Cigarra Lufltanis infeBum,
    Camar& herb<& vari<s Jpecies. 25«$
    5 Cipo de Cobras Lufitan. herba,
    Camara lapo herba. ^5
    25 Ciri apoa cancer.
    Camara Nuba herba. 183
    6 Ciri obi cancer.
    Camaronde Salgado Ltifit. 184
    186 Coapoiba arbor.
    Camaru herba. 130
    12 Coati quadrupes.
    Camaripiiguacu pifcis.
    228
    179 Cobra de Cipo Lufttanis ferpens,
    Ctmbui arbor. 241
    108 Cobra de Coral Ltifit. ferpens.
    Camuri pifcis. 240
    l6o Cocoi arde<z Jpecies.
    Cana do mato Lufitaiiis.
    209
    48 Cocos nuces ferendi ratio.
    Canamhaya herba.
    46 Colherado Lufitanis avis,
    M9
    Canamh.iya frtitex. 204
    78 Columb<e filveftres.
    Cavis Carcharias pifcis.
    213
    172 Comanda guira fi-utex.
    Canna Indica duplex. 62
    4 Cmvolvulus marinus,
    Cama Sacchari. 82 Copaiba arbor.
    51
    Canna fiHula arhor. 130
    134 Copyba arbor.
    Caoi potiis Brafilienftum. 121
    ^73 Coqueiro Lufitanis.
    Capiraribi fliivius. 262 138
    Corcovado minor.
    Capeuna pifcis. Corocoro pifcis.
    172
    155
    Capupuba gramen pliwieum. 2 Corororoca
    177
    pifcis,
    Capybara porcus fluviatilis. 230 Corta pao Lufitants avis.
    •
    179
    Cara berba. 207
    29 Coruina Lufitanis pifcis.
    Caracara avis.
    211 Cotia quadrupes. 177
    Caragiiata herba. 224
    37 Corvin<e Jpecies.
    Caraguat£ fl-uticis varia Jpecies. 88 Craca de navios
    147
    Litfitanis.
    Caraiba Braftlienf, 189
    279 Cranguerfinho dcs Manc^es.
    Caranalba arhor. ^ 185
    130 Criolos qui dicantur.
    Caranna reftna. 268
    ibid. Crocodilus,
    Carapopeha lacertuhis. 242 -

    238 Cru^lacei pifces.


    Carapo pifcis.
    182
    170 Ccupjes^ape Beigis.
    Carnra herba. 181
    13 Cuanduquadrupes,
    Carara pintma cancer, 233
    187 Cubriciinha pifcis Lufitanis.
    Carapicos Lufttanis. 181
    28 Cucumis filveftris.
    Carauna pifcis. 44
    147 Cucuripifcis.
    164
    Cugua-
    .

    Index omnivm
    Ciigiiacu apara quadrupes, ^35
    Cuguacu arana quadru^es. ibid. Gaviaon Lufitanis Avis. 211
    Cagupuguiicu pfcis. 169 Girgilim Lufitanis herba. 21
    Cuiete arbor. 123 Gladius pifcis. »59
    Cukx elezans. ^53 Gnaphalium Brafilienfe.
    Cuniculorum varia Jpecies.
    Cunuri cancer.
    223
    185
    Golvaon herba Lufitanis,
    H
    Goffypium fiutex. %9
    Cupia fmmicA Jpecies, ^5? Graminis variix, Jpecies, I
    Curema pifcis. 181 Granadilla Hijpanis. 70
    Curicaca avis. 191 Guaayara locuBa, 246
    Curimata pifcis. i5(^ Guabtru tnus.
    Curupicaiba arbor, 152 Guacaguacu avis, 205
    Curipira numen Brafilienfihm. 278 Guaeru fiutex.
    77
    Curraes Lafttanis. 130 Guaia apara cancer. i8z
    Curudta pinima pifcis. 150 Guaidi ali£ Jpecies. ibid,
    Curuba herba. 21 Guaiamiri cancerculus, 183
    M2urucucu ferpens. 241 Guacacuia pifcis.
    145
    Curucui avis. 211 Guacari pifcis. 166
    Cururu ape herba. 22 Guajabo arbor. 105
    Curuiru arbor. 109 Guuiba arbor. 104, 105
    Curmuca pifcis. M7 Guaiba pocacabiba arbor. III
    Guaibi aya pifcis.
    D. 147
    Guaibi Coara pifcis.
    lerada fiuBus apud TapuiyAs, 268 Guainumbi avicula.
    Dorada mas pifcis. 160 ^uamaiacu pifcis.

    Guamaiacuatinga pifcis. i6S


    E. Guamaiaguaru pifcis. 15S
    Beni Jpecies. 108 Guanabanus arbor.
    94
    'Ebenhne apis Jpecies. 259 Guanhumi cancer. 18$
    Enia Lujitanis avis. 190 Guapereiba arbor. iig
    'Embuyaemboheirba. z6 Guaperna pifcis. 145, 150, i6j
    Encuberto Lufitan. quadrup. 251 Guara avis.
    20J
    Bnembuj infe&um. ^53 Guara abucu paUia Brafilienf
    271
    Enena taurus voUns. Guara capema pifcis. i6q
    Enxaroco pifis Lufitan. 148 Guara vna avis. 20^
    Erva Babofa Lufitanis., Guaricuru gammarus.
    37 187
    Erva Cidreira Lufitanis. 3^ Guara tereba pifcis. 17^^
    Erva de Cobra LufitanU. 7 Guarerna pifcis.
    178
    Erva de nolTa Sennora 25 Guariba quadrupes.
    Erva de S. Maria Lufitanis. ^7 Guarucu eremenbi infe^um.
    256
    .

    Erva do Capitaon Lufitanis. ibid. Guaruguaru pifcis.


    1^9
    Erva do Rato Lufitanis, 60 Guatacupa pifcis.
    177
    Erva do Vina Lufitanis. z8 Guayabara arbor. 102
    Erva de purga deJuanPaez. 31 Guebucu pifcis.
    171
    Erva Moura Lufitanis. 55
    GUdyacan arbor. 107
    Erva Pulgera lufitanis. ^5 Guira acangeta avis. 21^
    Efcaravelha 245 Guira coereba avis. 212
    Bxcimma Congenfibus quadrupes. 227 Gutra guai numbi avis.
    Guira guacu beraba avis. 212
    V. Guira ienoia avis.
    209
    FAber&GaUuspifcis. 161 Guirapariba arhor. S08, n8
    Tedagoz.0 herba. 6 Guirapeacoja vermiculus.
    Telis filveBris. 233 Guira perea avis.
    212
    Jicus filveHris. 2(58 Guirapunga avis.
    201
    lilix Brafiliana, 2. alia filicu fpecies, ibid. filix an po- Guirapunga foemina. 202
    lypodium. ibid. Guiraquerea avis.
    ibid.
    Tormicarum variin fpecieSji<^2.. BrafiliiipeUis. 261 Guiraru nhengata avis. 210,211
    Irutices innominati. 61, 63, 68, 76, 77, 79, 80, 81 Guiratinga avis.
    ibid.
    Guira tangeima avis.
    192
    G. Guitiarboris varim Jpecies.
    115
    GAfanhoto Lufitanis locuUa.
    M5 Guiticoroya arbor.
    114
    GaUina Afiicana. 192 Guiti toroba arbor.
    "5
    GaUinaceus puUus monftrofus. 219 Guiti iba arbor.
    "5
    Gandiroba herba. 46 GUtucupa iuba
    Gangila Congenfibus herba. 21
    pifcis.
    H7
    H.
    Garapa potus Jpecies. 84
    GarjophyUata herba. 166
    45
    Garza Lufitanis ayis. aio Hautqmlitl Mexicanortm.
    V

    Pla NTARVM ET A N.I M A N T I V M.


    Jl.ty quudru^es. Ibira ohiarbor.
    llcnhub itpts iiicWifcH Jpecics. 141
    259 Ibixtima arhor.
    Herbx v/v-e ([^ectes. 131
    73 Ibjara ferpens.
    Jlifif^ mMun Mexicamriim fiutexi 80 Ictcanha arhor,
    239
    Hitbcnis iirbor.
    102
    98
    Icica refma.
    Huif^tz.il aris Mexicatiis. ibid.
    198 Icipoherba,
    Huitx.tlxochitl M cxicanif. 99 Igapeha Lufitam langada,
    14
    Hjfdropi^cr herba. 272
    ^5 lecuiba arhor.
    127
    I.
    lendaja perroquet.
    20<^
    letaiba arbor.
    JA.iciaiir.t Scorpiin.
    lOI
    Z45 leticacica refma,
    liibebirete pifcis.
    lor
    175 letica herha.
    labiru avis. 16
    200 leticucu herha.
    laborandi herba. 41
    Ignavtis quadrupes.
    laboraudi frttticefcemi •221
    69 Iguana lacertus.
    I.iboti teftitdo. 2^6
    241 lito arhor.
    labotapita arbor. 123
    lOI liya quadrupes.
    Iab!itic;ib.t arbor. 234
    141 Inajaguacuiba arhor,
    lacaranda arbor, 138
    Inga arboris Jpecies.
    Jacamaciri avis. lii
    20Z ^nga opeapiiba arhor.
    Jacana avis.
    112
    190 Immhoj' herha^ 12. Icon,
    Jacapiicaja arbor. 5^
    128 Infe£tmn innominatunu
    Jacape gramen junceiim.
    2 h^fectum
    ^5^'M7> ^59
    ijift.ir fuci.
    Jacapti avis. 258
    192 Infeilum magnitudine Brufci.
    Jacupema avis. 258
    198 Infeilum volansmufca
    fma.
    Jacarini avis.
    210 InfeCium voLns Taurt
    ffeciesi
    Jacare Crocodilus. 25^
    242 locara arbor.
    Jacaratu avis. 133
    199 Ipecacoanha herba.
    Jacatinga infeilm».
    Ipecati apoa avis.
    17
    lacua acanga herha. 218
    6 Ipecu avis.
    JacuiiKte qmdrupes.
    Iperoba arhor.
    207
    255
    Jace herha. 2,2. iperu pifcis. 97
    lagtucagiiare pifcis. Iperuquiha 171
    156 pifcis,
    Jagtmatiguacu avis. 180
    J94 Ifocmuvermis.
    Jaguara quadrupes. Itaiara pfcis.
    252
    ^55 .

    Jaguaraca pifcis, lua jrutex.


    J^6
    147
    Jaiama Oviedi. ^ua umhu arbor. ^3
    53
    Janihu avis. 108
    192 luapecanga herha.
    lamacaru herba. 10
    23 ^tipatiimaquadfupes.
    Jamacaru arhor. 222
    125, iz6 lupuiuha avis.
    Jamacaj avU. 193
    198 luqueri omano fiutex,
    ianduy, regulus Tapaijarum.
    z6^ lurepeha fiutex.
    64
    Janipaha arbor.
    lurucua teHudo marina.
    89
    92
    Japacani avis. 241
    ai2 Imumu herha.
    laparanduha arbor,
    109 lurura teUudo. 44
    laparuca fcolopendra. 241
    253 luruucapeba pifcis,
    lapu avis. 14^
    laqiieta pifcis Lufitanii, K.
    156
    laracatia arbor.
    128 T/" Ak^.ra fiuSlus Tapujis,
    laroba herba. 268
    25 ^Kdm^®^ pfcis Gracis.
    lafmini fpecies. 163
    47 Kit/hara apis fpecies.
    lataboca arundo. 259
    3 Kura ura jruitus Tapuyis.
    latebucu ricinus infeiltm, 26^
    245
    ibabiraba arbor.
    117
    Ibacim-pari arhor,
    119 T Ablah phafeolus.
    Ihacamuci arbor. 33
    141 ^Leaus penfilisBrafdienfiam.
    Ibametara arhor. 271
    129 Lim<& metropolis Peru longitudo.
    Jhati berba. 260
    Lingoada pifis Lufitanis,
    Ibera puterana arhor. 181
    120 Lobi echinoides Clufi.
    Ihiboboia ferpens, 12
    240 Locufiarum fpecies,
    Ibicmapari arhor.
    114 LocuBatota atra. M5
    Ibijau avii. 248
    195 Loutra Luftanis.
    Jhipurunga arhor. 234
    116 Luce herba Chilenfium,
    Ihipitanga arbor. 291
    ibid. Ljfmachiiz Jpecies.
    Ibira arhor. 30
    99
    Ihiraba arhor.
    136
    M.
    Ibiraee arbor.
    Ibirapitanga arbor.
    MAcaquo Congepfhus quadrtipes. 227
    101 Maci Medici Cmknfam.
    291
    Pp Macu,
    I N D E X O M N I V M
    Mdcttcagua avU. 213 Mundubi herba. 37
    Macumba Congenfihus herba. 24 Mundubi guacu arbor. 96
    Maguari avis. 204 Mureci arbor. 118
    Maguej, feu Metl Mexkanorum. 38,88 MuresBrafilienfes. 229
    Mdaguetta vera. 39 Murucuja fpecies. 70,71
    Mameluco qui Brafilianis, 268 Mtis araneus. 229
    Mamoeira arbor. 102 Mufcarum vari& fpecies. 254
    Manaca fiutex. 69 Mjouros herba. 6
    Mundatia Lablab Alfmi. Myrta Lufitanis. 108
    33
    Mandiiba fiutex. N.
    Mandioca radix. ibid.
    Mandiopuba. 67 NAna, vulgoAnanas planta, .
    35
    Mandubi iAngola herba, 43 Nana brava. ibid.

    Mangangai infe£ium. ^57 Nari nari pifcis.


    Mangaiba arbor. 122 NaHhos Gr&cis. 4
    Mange Veradeiro Lufitan. 118 NebuU rara in Brafilia, 2.65

    Mani Hi^aniiflanta. 37 Nhambi herha. 49


    Mantis locuHa. 246 Nhambuguacu fiutex, 77
    Manucodiata rex, avis. 201 Nhamdia pifcis. H9
    Manucodiata alia. 219 Nhamduguacu araneus, 148
    Mapreucauchfiuvius. 268 Nhamdui fiutex. 71
    Maracana avis. , 207 Nhandiroba herba. 46
    Maracana Arar& Jpecies. ibid. Nhanduguacu avis, i9Q
    Maracoana cancer. 184 Nhaquunda pifcis. 171
    Maraguao quadru^es. ^33 Nhatiu culex. 257
    Marangigoana animaacor^ore fe^arata Brafil. 279 Nil, five Ntr, color carulem. 57
    Mareca avis. 214 Niqui pifcis. 17S
    Marinhciro cancer Lufitan. 187 Noitibo avisLufitanis.

    Marrubium Brafilienfe. 16 Nux Cathartfca, 96


    Mafarino avis Lufitanis. 191 O.
    Maratata iba arbor. 132
    Maruapoante numen Chilenfium, 287 OCcoembo Lufitanis herba. 26
    Matapafto herba Lufitanit. 10 Oleum dantes planta. 47
    Matuitui avisn 199 217 Omenapo Teima herba.
    Maturaque pifcis. 169 Onca Lufitanis quadrupes,
    Mamitidt, civitatis longitudo» 260 Ononis non fpinofafioribuslutek,
    Mbermbi infe£tum. 254 Openauck^radix.
    Mecapatli Mexicanorum, II Opponne fiuvius, 269
    Melongela herba, 24 Orbis muricatus,

    Mechoacan radix. 41 OreUana tin^ura. 6a


    Meeru canna Indica. 4 Orobus Braftlienfis. 9
    MeUu agreUis jpecies, 259 Otfchunogh fiuvius. 268
    lAelo aquaticus. 22 Oves Peruviana, 245
    Memeriam bacala Congenf. 234 Oves Chilenfes. 244
    Mentha Gr&ca. ^5 Ourico cacheiro Lufitanis quadrttpi ^3J
    Mentaftro herbaLufitanis. ^5
    218 P.
    Mergi aquatici Jpecies elegam.
    Meros pfcis Lufitan. 169 PAca cuniculi fpecies. 224
    Metl Mexicanorum. 38,88 Facomo pifcis. 148
    Micambe herba. 10 Paco caatinga herba. 48
    °Paco caatinga arbor. lOZ
    ^mm-tttt Beigis. 225
    Mitvapira pfcis. 162 Va.coQ{rzLufitanis arbor. H7
    MiUipediz ]pecies. 253,258 FacoSeroca herba. 48
    195 Faiomirioba herba. 9
    Mitu^velMuta avis.i^^. alia ejusfpeciest
    90 Vaipaiguacu infe£tum.
    MoUe arbor.
    Monguape jiuvius. 262 Falmeira. Braftli^. 261
    Monoceros pifcis. 143 Fanama infehum. 250
    Monoceros pfcis Clufii. 154 Fanapana mucu infeHum. 249, 250
    i5d PaoBrafil Lufitanis. lor
    MormyloGefneri pfcis.
    10 Pao d'arco Lufitanis arbor. 118
    Mofambes d'Angola herba.
    Mofquitoculex. ^57 Pao gamelo Lufitanis arbor, 131
    Moz.ombo qui Brafilianis. 262 Papa peixe avisLufitanU. 194
    Mucu pifcis. 161 Fapaj arbor. 102, 104
    Mucuna phafeolus. 18 Fapilionum varia fpecses. 250
    Mucutaiba arbor. J06 Paragua pfittacm. 2©7
    117 Faranacure gammarus, 188
    Muiva arbor.
    Muiato qui dicantur. 268 Fararo herba. 5^
    Parati 181
    MuUififcis jpecies. 156 pifcis.
    Tara
    1

    Plantarv M ET AnIMANTIVM.
    PdYH ptfcis.
    144 Quereiba arbor.
    Fafmis flos. 135
    70 Quetele avis Cmgenfibus.
    TaSior pifcis. 192
    166 Quici infeHum.
    l^a^inaca mariria.
    Quici miri infedum.
    254
    Pata Lufitanis Aiifer, ibid.
    218 QuiUobo Congenfibusherba.
    PaiiMaguej Jpecies. 31
    89 Quimbatui avis.
    Pcgafrol avis Lufitatiii. 207
    1^6 Quinciamali herba.
    Pcixe agulha lufitanis. 291
    16S Qii^ingonibo herba Lufttanis.
    Pcixe gallo Lufuanis. 16 31
    Ouiriquincios Chilenftum.
    Pcixc pcgador Lufitanis. 29Z
    180 Quitii arbor.
    Pcixc (cnzLufitanis.
    179 QuiyA herba Jpecies. "5
    Peixe viola Lufitanis pifcis. 37
    151
    Pcixe volador Lufitanis. i6z
    R.
    Pcrcxil Lufttanis herba.
    Peo dcGalinlia rm«ic«//tf,
    14
    8S
    P
    -^^Raja
    ^etelflaitge Belgis Serpens.
    240
    Jpecies inBrafilia.
    Tetimbuaba pifcis. 175
    148 Rana in arboribusdegens.
    Phalangium maximum.
    248 241
    Remeditm contra Serpentum morfus comra renena.
    Thoxinus Gefneri. , 7,
    170 9, 26. contracalculum, i6,
    Ttaba pifcis. 48. comra morfusvene-
    ibid.
    Tiabucu pifcis,
    ibid.
    tiatorum animalium, ihid.
    &
    50, 52, 60. contrafca-
    htem, 26. purgans, 32. abfiergens, ibid.
    Ticacuroba avis. adverfus
    204 ulcera, '^$.purgans,
    Picuipinima avis. 9j.comradyfemerianh6z. contra
    ibid. venenum.
    I^ietecman Beigis.
    178 Ren marinm Zoophyton.
    TtUan numen Chilenfium, jgg
    287 Reri oUrea.
    Vimcntz. Lufnanis. ^gg
    39 Reriapiyahydrus.
    Tinahuiz.xibuitlMexicanorum. jjjjj^
    ^5 Rio S Trancifco defcriptio.
    Pindoba arbor. .
    262,26-'
    155 Robalo pifcis Lufttanis. '

    Pinhones Lufttatiis. j

    Tino herba.
    96 Roz,a quid figniflcet Lufitanis.
    £^
    Ttper caudatum.
    48
    S.
    Tiquilinga 73
    pifcis,
    159 VKha.on arborZufitanis. jj.
    Tira aca pifcis.
    Tira acangata pifcis.
    ^Saccharimachtna , & conficiendimodus.
    ^ 8?.&
    «^.«xieq.
    feq.
    144 Santtaha
    Sagttta^ia herba.
    herh.i.
    Tirabebe pifcis. 55
    162 Saimbeiht arbor.
    Tiracoaba pif is.
    iy6 III
    Sallenia pifiis Lufitaf.ts.
    Tira iurumenbeca pifcis. 153
    149 Salmoneta pifis Lufitanis.
    Fira metara pifcis, 156. lcott. 181 Sdlpa pifcis.
    Firanema pifcis. 153
    145 Sape Lujiran. gramen junceum.
    Tira pixanga pifcis. z
    152 Sar^aparilla Hifpanis.
    Tiraqtuba pifcis. 10, II
    180 Sardinha pifcis Lufitanis.g
    Tira tiapa pifcis. 178
    157, iSo Sargus pifcis.
    Tira umbu pifcis. 147
    Tiraya pifis.
    167 Sarigoj quadrupes.
    / 222
    .
    164 Sayacuavis.
    Tifcis innominatus.
    Scarabeus parvus.
    Pita quid fit. 258
    89 ^cutbogel Beigis.
    Titanga guacu avis. 200
    21(5 Scyuri Brafilienfes.
    Tlant&innominata. -j, 9, i^, 16, 18, i^, 251
    21,30,51, Sempervivum marinum bacciferum
    57, 45, 44, 47, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 5^ 13
    Senembi lacertus Iguana,
    Toijpodium Brafilienfe. >-
    256
    2 Serpentariamajor.
    Tongi Congenftbus quadrupes. 27
    225 Sefamum herba.
    Torcus Guineenfts. 21
    230 Silva dagoa Jratex Lufitan.
    Torcus ftlveBris.
    229 Soco avis. 74
    Toti atinga gammarm. 188 199
    Solani veficarii fpecies.
    Toti pema gammarus. 12
    187 Solanum bacciferum.
    Totiqui quija locuHa marina,
    185 SoldaneUa herba. 55
    Priguiza Lufttanis quadrupes. 51
    221 Soldido pifcis Lufttanis.
    Tfittacorum majorum & minortim Jpecies. 205 SquiUa lata. 151
    pflttacorum nidi. 186
    ibid. SquiUa fi^vltg.
    Pndiano vcrmelho pfcis. 187
    145 SteUa marina.
    Pudiano verde pifcis. 189
    146 SteUa arborefcens.
    Tulches Chilenfium natio. ibid.
    288 Struthio avis.
    Pulgera herba.
    ^5 190
    Tunaru pifcis Jpecies.
    ^
    T.
    165
    Turaque pifcis.
    151 ^Acomaree canna Saccharifera.
    82
    Q. ^ Tajacucaaigora porcm.
    Tajaoba 229
    herba.

    Q Vauhayehuachtli Mexicamrum.
    QuauhmecatlMexicanQrum.
    97
    II
    Tai-ibi quadrupes.

    TmlnpifcisLufitanis.
    35
    225
    181
    Pp 2
    Tmitt
    .

    '

    Index Omnivm Planta RVM ET Animai«tiv:


    2,7 Tuiaputeiuba perroquet. ibid^
    Taina henld:
    2.25 Tui^te perroquct. ibid.
    Tamandua quadrufek
    Tamarmlomn arbor. 107 Tuipara perroquef. ibid.

    Jamaruguacn locu^lamarka^ 186 Tuitirica perroquet. ibid.

    Tamatia avis. .
    zo8 Tuinanti iba arbor. 136
    Tamoata fifcis. 151 Tunarmn dijferentia. 127
    Tamvataranabetba. '
    55 Tunga infeStum. 249
    Tangart& avisjpecies. 214 Tupa quid fignifcet Braftl. 278
    <^o Tupacununga Tonitru BrafiL ibid*
    Tangaraca frutex.
    TapacuraBrafiUertfibuh 2.651 Tupaheraba fulgur Brafil. ibid.

    T<Jpei? cunkulus. 2.23 Tyefiranga avis. 191


    Tapera avis. 2.05 Tz.opilotl avis Mexicanif. 208

    Tafm] formk/n. ^j^


    Taperete quadrupef. 2,29 VCaguacucancer.
    Tapjracojanana arbor. ^34 Vcajs cbilenfes nondum perdomitk 285
    Vca una cancer. 184
    Tafulyarumfnes & fedes, i6S.mores, 17®. 278.
    Vermis tirreBris. 255
    wiorf^ d?" confuetudim, 279. Ifom,28o. pogrediendi
    modus^yiSo. vi^tus^iSi. famina. fregnamesy &foH Vejpertilio aquaticm.. 145
    fartmn quomodo agant , 281. mortuos fuos comedunt, Ve^ertilio cornutm. 215
    282. lugendi modus, ibid. Habitm corprisy ibid. Vipuba & Viahurmu herha, 67
    ^«itai y^te magnates a fiebe differant, ibid Vmari arbor. 121
    Tarahe pfittacm^ 207 Vmhu arbor. 108
    Taraguira lacertus^ 258 Vmbulu Congenftbm quadrupe^. 225
    Taraguira Ajcurara.. 238 Vnau quadrupes. 22a
    Tareira dalto pi/cwv .^57 Vrihaco pifcis. *77
    Tariera do Rio ^ifcis. ibid. Vrtic& Vrentis jpecie& 48
    Tareraja berba. Vrubu avis. 207
    Tartaruga teHudo marina: 241 Vrucatu herba. 35
    Tatai iba arbor. 119 Vrucari iha arbor. 104, 109
    Tata &Tatupeba quadru^es» 231 Vrucu jrutex. 61
    ete quidrupes. ibid. Vrumaru fifcU. X75
    Tatu
    Tatu apara quadrupeSi 232 Vrutaurana avif^, 105
    jpecies. 246 Vty arbor. 120
    Tauri volantis
    144 Vuba arundo fagittaria. 5
    Tajafica pfcis.
    285 Vubarana pifcis.
    Teca Chilenfium far,
    Teitey avis.
    212 W.
    Teiuguacu lacevtm. ^37
    238 vvTSllter^oen Beigis avis. 190
    Teiunbana lacertulm.
    241
    vv ij^atermeloen Beigis.
    TeHudinum fpecies.

    Tetimixara pifcis. 145 VVllbelmi Glymmerii itinerarium,


    Tihuronis fpecies. ,i.8i

    214 X.
    Ttfeguacu faroara avk,
    Timucu i58
    fifcis.
    XAhuali arbor Mexicank. 92
    Tipioia, Tipaca^ Ti^iahaca. ^7 Xalaparadix.
    Tlaquatz.in quadrup. 222, 225, 233 ta%
    Xalxocotl Mexkamum.
    TomatutzjcaxJli Mexkamrum. 6 160
    Xiphias pifcis.
    Tongu Angolenfibus berba» 24
    Tremate frutex. 61,81
    Tviangularis pifcis. 142
    YTotinge fiuvim Brafilia. 2(?8
    2
    Trijolii jpedes. Ttz,lehuayo patli Mexicanis.,
    ibid.
    99
    Trifolium jpkatum. Tuca Americamrum. 6B
    Tuberaon 172
    Lufitanis*: \

    Ix.tuaf^z. sar^apariUa Mechoacanorum. Ji


    Tucana avis. 217
    Tururacu locuHa. H5 z.
    Tucurobi locuUa. 246
    !§
    .Tuidara
    Tui yulgo
    avis.

    pei"roc|uct«
    205
    206 z Inz.iher duplexy

    Zoophyt-a duQ
    mas &fcemiM>
    immmata.
    17,

    F I N I S.
    \

    You might also like