Giri ASP, Windows NT 4 iletim sisteminin kulland client/server mimarisine paralel olarak ileyen ir we say!

as/sitesi ya"ma ve #elitirme aracdr$ ASP sayesinde we #elitiricileri kolaylkla we say!alarn interactive ve dynamic olarak tasarlaya ilirler$ ASP i%in, #elitirilen tipik ir we uy#ulamas &ncelikle ilinen #eleneksel uy#ulama #elitirme ara%lar vastasyla '&rnein ()) #i i* derlenmelidir$ +y#ulama derlendikten sonra, we server,daki (-. di"inine kopyalanr$ +y#ulamada yaplan en k/%/k ir deiiklikte ile uy#ulama tekrar derlendikten sonra ayn di"ine yerletirilir$

0isual 1asic veya 2script / 2avaScript veya 01Script #i i ir we scriptin# dilinin ilinmesi da3a &ncden kullanlyor olmas ASP,nin kullanl srasnda ir avanta4 olarak #elecektir$ 5/nk/ ASP ile irlikte we ortam i%erisinde 01Script, 2script/2avaScript veya Perl #i i scriptin# dilleride kullanla ilmektedir$ Hafta 1 Blm 1 ASPye ve IIS (internet information server)a Giri ASP 6icroso!t,un en yeni we server teknolo4ilerinden irisidir ve we uy#ulamalar

#elitirmeyi olduk%a kolaylatrmaktadr$ ASP, 2Script ve 01Script #i i scriptin# dillerine en"emekte !akat server tara!nda %almaktadr$ ASP,nin 01Script, 2script, Perl veya dier scriptin# dillerini desteklemesi nedeniyle we #elitiricileri da3a aka scriptin# dillerini &renmek "orunda kalma"lar$ 1&ylece ASP we yararlana ilmelerini de salamaktadr$ #elitiricilerinin var olan il#ilerinden

NOT ASP direkt olarak 01Script, 2script ve 2avaScript scriptin# dillerini desteklemektedir$ 7k scriptin# dilleri destei '&rnein Perl* 1&l/m 89,te ':leri +y#ulamalar* anlatlacaktr$ 1u#/n, ASP ile ilk tanma yaplacak ve ASP,nin kendine 3as avanta4lar ve ASP ile yapla ilecekler ortaya konulacaktr$ ASP interactive we uy#ulamalar #elitirmeyi

kolaylatran ir teknolo4idir$ 1u notlar okuduktan sonra, ASP,nin we uy#ulamalar i%in %ok yararl ir teknolo4i olduunu #&receksini"$ (-. ve .SAP.,nin de %ok kullanl olmasna karn, ASP kullanmann #etirdii yararlar &l/m/nde ASP,nin !arkl avanta4lar verilecektir$ ASP Ne ir ! ASP 6icroso!t,un temel internet strate4isi Active Plat!orm,un &nemli ir par%asdr$ Active Plat!orm dillerin, standartlarn ve 3em Active ;esktop 'client side, kullanc tara!* 3em de Active Server 'server side, sunucu tara!* uy#ulamalar i%in #ereken servislerin ortak ir setidir$ Active Plat!orm yaklam, ister kullanc tara!nda ki , isterse de sunucu tara!nda ki uy#ulamalar i%in olduk%a #eni ir yelpa"ede avanta4lar sunmaktadr$ Ayrca u yaklam, desktop 'masa/st/* uy#ulamalarnn tamamen client/server tara!l uy#ulamalara d&k/m/ iini de kolaylatrr$ Aslnda ASP we server /"erine y/klenmi ir component,tir$ 1u component u"ants $asp olan dosyalar iler ve u asp dosyalarnn istemlerine cevap verir$ <akat u durum ASP,nin .SAP. 'internet server application pro#rammin# inter!ace* veya .;( 'internet data ase connector* #i i render teknolo4isi olduu manasna #elme"$ ;a3a dorusu, ASP, .;( ve .SAP. uy#ulamalar i%in tamamlayc ir teknolo4idir$ =rnein> eer %ou "aman sor#ulamaya #erek kalmayan asit ir data kayt uy#ulamas ortaya koymak istiyorsan" u durumda asitce .;( teknolo4isi kullanrsn"$ <akat eer data sor#usu, transmisyonu ' a"en replikasyonu* ve kompleks 3esaplamalar i%eren uy#ulamalar ortaya koyacaksn" ta ii ki ASP da3a uy#un ir teknolo4idir$ -&receini" #i i, #elitiricinin 3er ir teknolo4i i%in !arkl ir ortam kullanmas #erekse ile, ASP dier we teknolo4ilerini tamamlayan ir teknolo4idir$

NOT ;osya u"ants ile ASP tanmlaycs arasndaki tanmlama H"#$%&O'A&%(A'HIN#)S$ST#()'*rrent'ontrolSet)Servi+es),-S.')Parameter s)S+ri/t(a/ re#istry ana3tar vastasyla salanr$ $asa ve $asp u"antl dosyalar ise 000)System-1)inetsrv)ASP)ASP0 ll dosyas ile ilikilendirilmitir$

ASP "*llanman2n Getir i3i $ararlar ASP kullanmann #etirdii ir%ok avanta4lar vardr$ 1u avanta4lar sayesinde %ok karmak uy#ulamalar da3i #er%ekletirile ilir$ ASP ile uy#ulama #elitirme kolay &renile ilir$ ASP ile uy#ulama #elitirme ortam ortaya konulan kullanlmasn salar$ ASP ile uy#ulama #elitirme ortam mevcut 3/nerlerin de da3a iyi kullanlmasn salar$ ASP uy#ulamalarnn derlenmesi "a3metsi"dir$ ASP ortam #elimeye a%k ir ortamdr$ ASP sa3ip olunan al#oritmalarn ve il#ilerin korunmasn salar$ il#i irikiminin da3a iyi

ASP ile *y4*lama 4elitirme 5olay 3renile6ilir ASP ir we sitesine !arkl seviyelerde interaktivite ekleye ilir$ ASP,nin salam olduu avanta4larda 0isual 1asic veya 01Script, 2Script veya 2avaScript #i i scriptin# dilleri ile era erce kullanla ilmesinin de etkisi vardr$ 5/nk/ 01Script, 1AS.(,e %ou y&nden en"er ve pro#ramlamaya yeni alyor olsan" ile &renilmesi kolaydr$ 7er ( veya ()) kullanmsan", 2Script ve 2avaScript,tide &renmeni" olduk%a kolay olacaktr$ ASP ile *y4*lama 4elitirme ortam2 6il4i 6iri5iminin a7a iyi 5*llan2lmas2n2 sa3lar =rnein 6icroso!t ?!!ice ve en"er uy#ulamalar ile deiik pro4eler ve data ase uy#ulamalar oluturmu iseni" "aten elirli ir irikimini" var demektir$ ASP var olan il#i irikimini"i internet i%in y&nlendirmeni"de olduk%a kullanl ir yaklamdr$ =rnein, -/n @ AActiveB ;ata ? 4ects 'A;?* Cullanarak We ?rtaml ;ata ase Pro#ramclna -iriD,da ve -/n E A:leri Seviye We ;ata ase Pro#ramlamaD,da #&r/lecei #i i ASP,nin data ase &"ellikleri kullanlarak ?;1(Fy&nelimli data ase uy#ulamalar we aray/"leriyle ortaya konula ilir$ ASP ile *y4*lama 4elitirme ortam2 mev+*t 7nerlerin e a7a iyi 5*llan2lmas2n2 sa3lar

ASP, 01Script, 2Script/2avaScript veya Perl #i i en"er scriptin# dilleri kullanlarak we uy#ulamalarnn ortaya konulmasn salad ilevsellik ile asitletirir$ Ayrntl 01Script eki 7kFA, 01Script ?kuma ekinde yer almaktadr$ ASP *y4*lamalar2n2n erlenmesi 8a7metsi8 ir ASP,den &nce, tipik ir interakti! we uy#ulamas i%in uy#ulama #eleneksel y&ntemler ile 3a"rlanr ve ir derleme ortam vastasyla derlenir '&rnein 0isual ())*, da3a sonra da we server,in (-. di"inine kopyalanrd$ 7n u!ak ir deiimde ile %altrla ilir uy#ulama ir tekrar derlenir ve tekrar (-. di"inine yerletirilirdi$ 1u &"ellik kullanll a"altan sonra uy#ulamann derlenmesine #erek yoktur$ +y#ulama koyar$ (ac3in# ASP,nin per!ormansn artrmaktadr$ ASP ortam2 4elimeye a925 6ir ortam 2r ASP tamamen #elimeye a%k, esnek data ase eriimlerinin m/mk/n ir ortamdr$ =rnein #&m/l/ ' uiltFin* nesnelerle veya d&n//ml/ reklam anner,larnn

durumdur$ ASP u pro lemi ortadan kaldrmaktadr$ 1ir ASP uy#ulamas oluturulduktan asitce $asp u"antl olarak kaydedilir ve ASP ;GG dosyas da kullanc istemi #eldiinde u uy#ulamay y/r/rl/e

klnmas

oluturulmas uy#ulamalar #i i$ -&m/l/ ASP komponentlerine ek olarak kullanc 'pro#ramc* kendi a3si komponentlerini de olutura ilir$ 1u durum -/n 8H,da A="el ActiveB Componentlerinin ?luturulmasD ya"m i%in 0isual 1asic kullanlacaktr$ ASP sa7i/ ol*nan al4oritmalar2n ve 6il4ilerin 5or*nmas2n2 sa3lar (lientFside scriptin# dillerini kullanmann olmasdr$ =rnein, satc, yln ir de"avanta4 kullanc m/da3alesine a%k elirli /r/nlerin !iyatlarnda indirime &l/m/nde verilecek ve u komponentlerin

elirli #/nlerinde,

#idiyor olsun 'Aralk IH ve ?cak 8 arasnda J IH*$ 1u aslnda satcnn m/terilerini 3a erdar klmak istedii &ncelikli ir durum deildir !akat yinede m/teriler u durumdan 3a erdar ola ilirler ve we deki uy#ulama ir clientFside scriptin# dili ile, &rnein 01Scipt, 3a"rlanm ise m/da3aleye direkt a%k ola ilir ve say!ann kaynak kodu kolayca deitirile ilir$ <akat ASP kullanm durumunda &yle ir olayla karlalmayacaktr$ 5/nk/ ASP, sunucu tara!l 'serverFside* %alan ir we uy#ulama dilidir$

ASP :y4*lamalar2 Gelitirme5 ;9in (i+rosoft .is*al Inter ev "*llanmal2m2y2m ! 6icroso!t 0isual .nterdev ASP uy#ulamalar i%in 3"l ir uy#ulama #elitirme aracdr

'KA;, rapid application development*$ <akat mutlaka olmas, ulunmas #erekme"$ ASP teknolo4isi ..S 9$H tara!ndan i%erilmektedir$ 1ununla era er komplike ASP uy#ulamalar 6icroso!t 0isual .nterdev ile ra3atlkla #elitirile ilir$ 1u durumda, ASP uy#ulamalar #elitirmek i%in 6icroso!t 0isual .nterdev,in ir kopyasnn edinilmesi ir &neri olarak sunula ilir$ ASP data ase uy#ulamalarnn kolayca #er%ekletirile ilmesi 6icroso!t 0isual .nterdev,in en dikkat %ekici &"elliklerinden irisidir$ ASP :y4*lamalar2 Gelitirme5 ;9in Gere5sinimler ASP uy#ulamalar #elitirmek i%in #erekenler iki !arkl #rupta toplana ilirlerL i) ii) ya"lm/donanm #ereksinimleri teknik #ereksinimler

6inimum ya"lm ve donanm #ereksinimleriL i) ii) iii) iv) pentium ta anl ir il#isayar 9I 61 Kam 8HH 61 civar o sa it disk alan T(P/.P protokol/ kurulmu ve kon!i#/re edilmi ir Windows NT Server 4$H sunucu NOT Windows EM/E@ de ASP uy#ulamalar #elitirmek i%in kullanla ilsede tavsiyemi" Windows NT 4$H iletim sisteminin kullanlmasdr$ 1unun se e i Windows NT 4$H,n dikkate deer #/venlik, per!ormans ve uy#ulamaF /t/nl// yetenekleridir$ Ayrntl il#i i%in u &l/mdeki A-er%ekten Windows NT Server 4$H,a :3tiyacm 0ar m ND louna akn"$

..S 9$H veya da3a /st/ Windows NT Server 4$H kullanlyor ise #ereklidir$ PWS 'personal we server* ise Windows EM/E@ kullanlyor ise, 6icroso!t Peer We Services ise Windows NT WorkStation kullanlyor ise #ereklidir$ Aslnda ASP,nin ir .SAP. uy#ulamas olmas

nedeniyle, ..S 9$H veya da3a /st versiyonunun ASP komponentinin download edilmesi ve kurulmas ile .SAP. uy#ulamalarnn #er%ekletirilmesine yetkin ir we server elde edilmesi sayesinde %eitli data ase uy#ulamalar ortaya konula ilirler$ 1ununla era er, en iyi ASP inte#rasyonu, ..S ve PWS/Peer We Services ile salana ilir$ v) vi) ?;1( destei veren ir data ase ve s/r/c/s/ '6icrosot Access veya 6icroso!t SOG server #i i* 6icroso!t 0isual .nterdev &nerilir !akat mutlaka kullanlyor olmas #erekme"

ASP uy#ulamalar #elitirimi i%in teknik #ereksinimler i) ii) iii) 6icroso!t NT Server 4$H yatknl 6icroso!t NT Server 4$H #/venlii ve NT<S 'NT <ile System* dosya sistemi i"inleri 3akknda temel il#i 0isual 1asic veya 01Script, 2Script/2avaScript #i i scriptin# dilleri 3akknda temel il#i Ni9in ,in o<s NT ve IIS=ASP Se9ilmeli ir ! ASP uy#ulamalar #elitirmeden &nce, Windows NT Server 4$H ve ..S/ASP,nin ni%in se%ildiklerinin anlalmas %ok &nemlidir$ 7er Windows NT veya +niP #i i serverlar we yaymlamak i%in kullanyorsan", &"ellikle Windows NT Server 4$H,n uniQue 'kendine 3as* &"ellikleri ve unlardan nasl yararlanla ilecei &renilmelidir$ .nternet /"erinden yaymclk srasnda Windows NT ve ..S,n se%ilmesinin ir%ok avanta4 'yarar* vardr$ Windows NT temelde missionFcritical uy#ulamalar i%in se%ilen ir iletim sistemidir '#/venlik #erektiren, mission critical*$ Windows NT takm /st y&neticilerinden ;ave (utler, 06S iletim sisteminin tasarmcsdr$ NT #elitirme takm %almalarnda 6ac3 6icrokernel,i '(arne#ieF 6ellon Rniversitesi,nde #elitirilen +niP,in ir en"eri* ve 06S,yi, NT,nin ortaya alan#% masra! %karlmasnda kullanmtr$ +niP,ten ayrk olarak, Windows NT,nin

d//kt/r$ P( sistemlerine ra3at%a kurula ilir ve y&netim kolayca icra edile ilir$ Ni9in ,in o<s NT Se9ilmeli ir ! ..S ve ASP ile /t/nlemi ir Windows NT, we uy#ulamalar #elitirme ve y/r/rl/e koyma a%sndan %ok kuvvetli ir plat!orm tekil etmektedir$

Ger9e5ten ,in o<s NT Server >0?a ;7tiya+2m .ar m2 ! ASP uy#ulamalar Windows NT 4$H WorkStation veya Windows EM/E@ kullanlarakta #elitirile ilirler$ 1ununla i) ii) iii) irlikte, aadaki nedenlerden dolay ASP uy#ulamalarnn y/r/rl/e #e%irilmesinde Windows NT Server kullanlmaldrL Windows NT Server en iyi per!ormans salayacaktr Windows NT Server %ok da3a #/venlidir Windows NT Server enterpriseFseviye,li uy#ulamalarla '&rnein 6icroso!t SOG Server* da3a t/mleiktir$ ,in o<s NT Server en iyi /erformans2 sa3laya+a5t2r Windows NT Server, youn a ortamlarnda ki sunucu uy#ulamalar i%in en iyi aarm verecek tar"da optimi"e edilmitir$ ;ier tara!tan, Windows EM/E@ ve Windows NT WorkStation ise en iyi verimlilii salayacak tar"da optimi"e edilmilerdir$ 1u nedenle, ASP uy#ulamalar devreye #irdiinde ta ii ki en iyi per!ormans Windows NT Server,dan alnacaktr$ ,in o<s NT Server 9o5 a7a 4venli ir .nternet .n!ormation Server 9$H Windows NT Server 4$H altnda NT<S #/venliini kulland i%in, 6icroso!t NT Server, ASP uy#ulamalar i%in %ok #/venli seviyesi d//k ir plat!orm olmaktadr$ Windows EM/E@, 6icroso!t Personal We Server '.nternet .n!ormation Server,in #/venlik ir versiyonu* kulland i%in, Windows NT ve NT<S dosya sisteminin salad #/venlik seviyesine eriemeyecektir$ ,in o<s NT Server #nter/rise@Seviyeli :y4*lamalar ;le Aa7a Tmlei5tir 7nterpriseFseviye,li uy#ulamalar, 6icroso!t 1ack?!!ice ile era er #elen uy#ulamalar

'6icroso!t SOG Server, 6icroso!t 7Pc3an#e Server vs$$$*, Windows NT Server,a #ereksinim duyarlar$ 1u nedenle eer ASP uy#ulamalarn" 1ack?!!ice uy#ulamalar ile paralel %alacak ise Windows NT Server sorun %kartmayacak aksine #/%l/ ir plat!orm oluturacaktr$

ASP 'lient@Si e S+ri/tin4i Nas2l Tamamlar ASP uy#ulamalar clientFside scriptin# dillerinin yerini alama"$ <akat, we sitesi

#elitiricilerine clientFside scriptin# dilleri ile da3a interakti! we sitelerinin oluturulmas 3ususunda tamamlayclk ar" eder$ -/n I AASP +y#ulamalar -elitirmenin TemelleriD &l/m/nde, clientFside scriptin#,in serverFside scriptin# ile nasl tamamlandn ve nasl da3a "en#in interakti! i%eriklerin oluturulacan &reneceksini"$ 7kFA,da #&r/lecei #i i, ir we sitesine clientFside scriptin# ile deiik seviyelerde interakti! &"ellikler ekleye ilirsini"$ =rnein, we say!asndaki ir !ormun ilenmesi srasnda, !orm 3en/" we server,a #&nderilmeden &nce eer varsa !ormdaki il#i eksiklikleri veya 3atalar ir 01Script ile kullancya ildirilir ve d/"elttirile ilir$ 1ununla era er a" we rowser,lar clientFside scriptin#,i desteklemeye ilir$ 1&yle ir durumda, serverFside scriptin# devreye #irer ve da3a "en#in ve da3a interactive we denetimleri salanr$ -/n M AActiveB Componentlerinin CullanlD &l/m/nde #&r/lecei #i i rowser yeterlilikleri clientFside scriptin# ile anlala ilecektir$ ASP :y4*lamalar2n2n $ay2m2 ;9in IIS2n "*llan2lmas2 1u &l/m, ASP uy#ulamalarnn yaym i%in ..S,in nasl kurulacan, nasl kon!i#/re

edileceini ve nasl y&netileceini kapsamaktadr$ ..S, ASP,nin temelidir$ 1u y/"den ..S,in nasl kurulacann, kon!i#/re edilmesinin ve yaymn nasl yapldnn anlalmasnn &nemi /y/kt/r$