Aziz Nesin - Şehirden İndim Köye

^^Dindi�im u�a��n �irketi, Stuttgart havaalan�na indikten sonra yolcular� arabayla
Keel'e g�t�rmeyi �stlenmi�ti. Stuttgart havaalan�nda indik. G�mr�kten ge�tik. Keel

yolcular�n� g�t�recek kapt�ka�t� bizi bekliyordu.
Keel'e gidecek onbir yolcuyduk. �antalar�m�z�, bavullar�m�z� y�kledikten sonra
bindik kapt�ka�t�ya. S�r�c�y� bekliyoruz. S�r�c�m�z d�arda bir adamla konu�uyor.
Kapt�ka�t�n�n a��k pencerelerinden duyuyoruz konu�malar�n�. S�r�c�m�z istanbul
a�z�yla, adam Orta Anadolu a�z�yla konu�uyor. Adam�n iki yan�nda bavullar,
�antalar, dolu �uvallar, torbalar, sand�klar, b�y�k tenekeler, paketler, mukavva
kutular var.
Konu�malar�ndan anla��ld��na g�re adam, s�r�c�den kapt�ka�t�n�n herzamanki yolunu
de�i�tirmesini istiyor. Ba�ka yoldan arabay� s�rerek, evinin ve
� �EH�RDEN �ND�M K�YE 6
restoran�n�n oldu�u yerde kendisini indirmesini rica ediyor. S�r�c�, �zel
havayollar� �irketinin minib�s� oldu�u i�in herzamanki yolunu de�i�tiremeyece�ini
s�yl�yor. Adam �ok �steliyor, yalvar�yor. Yolunu de�i�tirmesi i�in s�r�c�ye diller
d�k�yor. Bu kez s�r�c�, adam�n dedi�i yoldan gidilirse yolun �ok uzayaca��n�
s�yl�yor.
Adam,
-Tam tersi, diyor, bildi�im bir kese yol var. Dedi�im kestirmeden gidersen, yolun
k�rk dakika, tam k�rk dakika k�salacak.
Yemin billah ediyor.
S�r�c�,
- Sen ne s�yl�yorsun yahu, diyor, dedi�in yoldan gidersek, yol enaz bir saat uzar.
-Vallaha uzamaz, dinime iman�ma uzamaz. �art olsun ki uzamaz. Ben bilmez miyim
can�m. Haftada iki �� kez gelir giderim o yoldan. T�be, uzamaz.
-Uzamaz olur mu, uzar. Ben bu kadar yolcuyu senin y�z�nden geciktiremem.
- Hey kurban oldu�um, keseden gidersen vallaha da uzamaz, billaha da uzamaz. �nan
bana, uzamaz...
Adamla s�r�c� bit�rl� uyu�am�yorlar. S�r�c� kapt�ka�t�ya do�ru gelmek istiyorsa da
adam, elini tutup, omzuna elini at�p, yakas�na yap��p s�r�c�y� b�rakm�yor.
�ARIKLI KURMAY T
7
giz yolcular b�t�n konu�malar�n� duyuyoruz. Adam, her ne dese, s�r�c�y�
kand�ramayaca��n� anlay�nca, s�r�c�n�n iki elini tutup ��yle dedi:
-Benim orda bir restoran�m var. Birinci s�n�f bir restoran. B�t�n Almanlar gelir,
hepsi be�enir. Kibar muhit bana gelir. Gayetle b�y�kt�r restoran�m. Siz de gecenin
bu saatinde iyice ac�km�sm�zd�r. Araban tam da benim restoran�n �n�nden ge�ecek.
Restorana gelince mola verirsiniz. Size yemek de ikram ederim. Ne isterseniz
yiyin. �stedi�iniz kadar yiyin. T�rk yemeklerinin de, alaf�ranga yemeklerin de
hepsi bulunur benim restoranda. �orbas�yla, sebzesiyle, etlisiyle, tatl�s�yla,
tuzlusuyla g�zel bir yemek yersiniz. ��ki de var. Her ne i�erseniz art�k... Viski
de var, �arap da, bira da, rak� da, cin de, vermut da, herbir i�ki var hamdolsun.
��ersiniz istedi�inizden.
Karn� �ok ac�km� olacak ki, yemek s�z�n� duyunca s�r�c� yumu�ar gibi oldu.
- Hadi bin bakal�m. Senin de i�in g�r�ls�n... dedi.
Adam, sand�klar�n�, bavullar�n�, �uvallar�n�, kutular�n�, torbalar�n�,
tenekelerini, �antalar�n� kapt�ka�t�ya yerle�tirdi. Onun e�yas� yerle�tirilirken
yolcular s�k�mak zorunda kalm�t�. Y�klerini yerle�tirirken oryandan da hepimizin
duyaca�� sesle s�yleniyordu:
-Yemek yemeden hi� olmaz... Yedirmeden b�rakmam vallaha... Ne demek? Bir yeme�imi
yersiniz r ik. Hert�rl� �orbam�z var: yayla �orbas�, d��n
�EH�RDEN �ND�M K�YE
�orbas�, mercimek �orbas�, terbiyeli �orba, domates �orbas�, �ehriye �orbas�...
Hert�rl� et yemeklerimiz de var allaha �ok ��k�r: Yahniler, taskebab�, oturtma,
so�uk etler, k�zartmalar... Tavuklar da... Efendime diyeyim, �zmir k�ftesi, kuru
k�fte, yan�nda garnitor... Terbiyeli k�fte... Hert�rl� sebze... Yaprak sarmas�,
lahana dolmas�... Her ne isterseniz... Zeytinya�l�lar... Yo�urtlu bakla...
Ispanak... Hem de kuzukula�� spanak... Tatl�lar�m en iyisidir ki, istanbul'da
bile �ylesi yok. Kemalpa�a tatl�s�, baklava, revani hem de kaymakl�,
telkaday�f�... Gremgaramel... gazandibi...
U�akta yemi�tim, karn�m toktu ama, �yle balland�ra balland�ra s�ral�yordu ki
yemekleri, benim bile a�z�m sulanm�t�. Ne olurdu yani �u adamca��z� restoran�n
�n�nde b�rak�versek. �yilik iyiliktir...
Adam h�l� yemekleri, tatl�lar� saya saya kapt�ka�t�ya s�k�arak bindi.
S�r�c�,
- Yok, dedi, yemek istemem... Bunca yolcu arabada beklerken ben de yemek mi
yiyece�im...
S�r�c� bunu yar�m a��zla s�ylemi�ti. Adam k�zm� g�r�nerek,
- Ne demek... diye sesini y�kseltti, ikram�m bir sana de�il ki... B�t�n yolculara
sofram�z a��k... -Ba��n� biz yolculara �evirip- Hem�erilerim, hepiniz
�a�r�lm��n�z... Buyurun, yiyin... Restoran benim... �ekinir de yemezseniz vallaha
hat�r�m kal�r... Yemeyenin g�nah� boynuna...
�ARIKLI KURMAY * 9
S�r�c� bu kez,
- Bunca yolcu restorana s��ar m� yahu? dedi.
- G�rmeden konu�ma, b�t�n T�rkiye gelse s��ar. Koca restoran... Buralarda benimki
gibi geni�i yoktur. Gelip yemezseniz g�nl�m k�r�l�r.
Kapt�ka�t� yola d�z�lm�t�. S�r�c� art�k bi�ey s�ylemedi. Biz yolculardan da ses
��kmad�. Belli ki adam�n �steleyerek yapt�� yemek �a�r�s�n� hepimiz kabul
etmi�tik.
Araba otoyola ��k�p yirmi dakika kadar gitmi�ti ki, art�k nas�l olsa arabadan
indirilmeyece�ine g�venen adam bu kez ��yle dedi:
- Yoook, karn�m�z tok der de yemek istemezseniz, o ba�ka... Hi� mi de�il, bir
�orbam� olsun i�ersiniz. �orba olsun i�meden vallaha b�rakmam. Yufka ekmeklerimiz
de var s�cak s�cak... Kendimiz yapar�z f�r�nda... Herbir �orbam�z var �ok ��k�r...
Tarhana �orbas� da, �st�ne k�rm�z�biberli k�zarm� ya�� d�k�nce c�z�r c�z�r...
Kimse ona, "Karn�m tok, yemek yemem..." dememi�ti. Ama o kendi kendine g�rkemli
yemek ��leninden d�nm�, bir tas �orba ikram�na inmi�ti.
Kimseden ses ��kmad�. Belli ki, biz yolcular bir
tas �orbaya da raz�yd�k. Ya�mur da ba�lam�t�, hava
sennlemi�ti iyice. �imdi s�cak tarhana �orbas�, hem
e k�rm�z�biberli ya�da k�zarm�... Olsun da vars�n
�orba olsun.
�ehirden indim k�ye
Bir zaman daha yol ald�k. Bu kez adam s�r�c�ye, iki o�lu oldu�unu, Alaman
h�k�metinin iki o�lunun birden Alamanya'ya yan�na gelmesine izin vermedi�ini,
ancak o�ullar�ndan birinin o da turist olarak yan�nda kalmas�na izin verdi�ini,
buy�zden o�ullar�ndan birinin gelip birinin gitti�ini, bunun da �ok pahal�ya
geldi�ini, iki o�lunun da gelip yan�nda �al�mas� i�in bir umar bilip bilmedi�ini
sordu.
S�r�c�, b�y�k yemek ��leni s�z�n�n birden bir tas �orbaya inmesine can� s�k�lm�
buruksu bir sesle,
-Her h�k�metin kendine g�re ayr� bir kanunu vard�r, dedi, Alaman kanunu da
b�yleyse b�yledir...
Adam s�rd�rd� s�z�n�:
-Oras� �yle de, bu ne bi�im bir kanun b�yle... Helbet bunun gene de bir yolu
vard�r. Kanunda bunun yolu da yaz�l�d�r. ��inizde bunu bir bilen var m�
hem�eriler?
Kimseden ses ��kmay�nca adam konu�tu:
- Bunlar yabanc�m de�il ki, benim o�lum... Analar� gelsin demiyorum ki Alaman
kanunu bana olmaz desin. Ni�in o�ullar�m� kendi evime getiremiyorum? �nsan
haklar�na ayk�r� bir i�... Alaman kanununda mutlak bunun yeri vard�r. Bizim oran�n
kanunlar� olsa, o ba�ka... Ama bu Alamanlar insan haklar�n� �i�nemez.
Yine kimseden ses ��kmad�. Adam s�rd�rd� konu�mas�n�:
�ARIKLI KURMAY � 11
_ Herzaman biri T�rkiye'de kal�yor, biri yan�mda... Biri gidiyor, biri geliyor...
D�nyan�n yol paras�... Ne yapmal�y�m, ikisini de yan�ma ald�rmak i�in?
Yine kimseden ses ��kmad�.
Adam bu kez do�rudan s�r�c�ye sordu:
- Sen ne diyorsun bu i�e? Ne yapmal�y�m? S�r�c�,
- Bunu avukatlar bilir, dedi, sen bunu bir avukata
dan�.
Adam,
-Bilmez gibi konu�ursun, dedi, avukatlar helbet bilir de, bu avukat milleti
hat�r�n� sormaya yan�na varsan senden para ister. Ben bunu soracak olsam, beni
daha dinlemeden anas�n�n nik�h�n� ister benden... Hele bu Alaman avukatlar�... Bir
kat�r y�k� paray� �n�ne d�kmeli ki, a�z�n� a��p sana bir laf s�ylesin... Paray�
�nceden al�p sonra ya bu i� olmaz derse... Bir de bu var.
Anla��ld��na g�re adam, yolculara ve s�r�c�ye ak�l dan�arak avukat paras�ndan
kurtulmak, avukat�n i�ini bedavaya getirmek istiyordu.
Bir zaman daha gittik. Bir saatlik yol alm�t�k. Adam bu kez ��yle dedi:
- �oook, bir �orba da i�mek istemezseniz, o zaman bir ��timizi i�irmeden sizi
b�rakmam... Vallaha da b�rakmam, billaha da b�rakmam.
�ysa kimse ona, �orba i�mem, dememi�ti.
-��itin hert�rl�s� de bulunur �ok ��k�r: Ayran var so�uk so�uk, Pepsikola,
Kokakola, Sevinap. Meyve sular�m�z da var: Fi�ne suyu, kays� suyu, portakal
s�kma... ��in, hangisini isterseniz i�in!..
G�rkemli yemek ��leninden �orbaya, �orbadan i�ite...
Yine kimseden ses ��kmay�nca adam yine s�r�c�ye d�n�p o�ullar�ndan s�z a�t�:
- Her memleketin ayr� bir kanunu var, diyorsun. Evet, do�ru. Bu Alamanlar, benim
o�ullar�m�n buraya gelmelerine izin vermeye mecbur. ��nk�, neden? Bu Alamanlar,
�ocuklar� onsekiz ya��na geldi miydi, haydi yallah b�rak�rlar onlar� ba��bo�
kendilerine... �ocuk istedi�ini yapar. Bizde �yle de�il. Bizim t�remiz ba�ka...
S�r�c� sordu:
- O�ullar�n ka� ya��nda?
- Biri yirmibir, biri yirmi��... O ya�ta �ocuk b�rak�l�r m� baba evinden d�ar�?..
Bizim t�remiz b�yle.
S�r�c�, ilk s�z�n� yineledi:
-Ama sen T�rkiye'de de�il, �imdi Alamanya'da ya�ad��na g�re Alamanya'da Alaman
kanunu s�ker. Getirtemezsin diyorlarsa, getirtemezsin. O kadar...
Adam, paras�z bir avukat bulamaman�n k�zgml�-��yla konu�tu:
- Ben bu Alaman memleketine yirmiiki y�l hizmet ettim. Ben buraya ba�kalar� gibi
yalvar yakar olup kendili�imden gelmedim ki... O zamanlar Atamanlara i�-
�ARIKLI KURMAY T 13
�i gerekliydi. Alaman m�hendis gelip T�rkiye'ye bizi �a��rd�. Biz �yle geldik...
Ben tam yirmiiki y�l�m� verdim bu Alamanlara. �imdi nas�l getirtmezler o�ullar�m�
yan�ma? Bunun kanunda mutlak biyeri olmal�... Yine kimseden yan�t almad�. Yola
��kal� iki saate yak�nd�. Adam birden konu�tu yine:
- Yok, ayran mayran da i�mem, koka moka da i�mem derseniz, siz bilirsiniz. Ama bir
so�uk su olsun i�irmeden b�rakmam. Hem soda suyu var, hem ma-densuyu var, hem
naturel dedikleri sudan var. Art�k hangisini i�erseniz i�in... �i�e suyu...
G�rkemli yemek ��leninden bir tas �orbaya, �orbadan Kokakola'ya, Kokakola'dan
suya... Restoran�na yakla�t�k�a s�zde kalan ikram� da azal�yordu.
Kapt�ka�t�daki suskunlu�u yine o bozdu:
- Demek i�inizde bu benim o�lanlar� temelli Ala-manya'ya getirmenin yolunu bir
bilen yok, �yle mi?
- Getiremezsin! diye sert ba��rd� s�r�c�. Adam,
-Getiremezsem, dedi, ben de o zaman burdaki mahm� m�lk�m� toplar, evimi
restoran�m� satar savar, kendi memleketime d�nerim, olur biter.
- �ok iyi yapars�n, dedi s�r�c�. Adam g�cenmi� gibi,
- Durdur arabay� da ben burda ineyim, dedi, aha benim restoran bura...
r�ekten ê heryan� ��kl� bir restoran�n �n�ne ge mistlk. Kapt�ka�t� tam restoran�n
�n�nde durdu.
Adam indi kapt�ka�t�dan. Restorandan bika� ki�i �^. ti. �uvallar�, sand�klar�,
kutular�, �antalar�, torbalar� indirdiler kapt�ka�t�dan.
Adam iki elini beline dayay�p derin bir hooh �ektikten sonra kapt�ka�t�dakilere
d�n�p seslendi:
- Eeee, geldik i�te... Yemek dedim, yemem dediniz. �orba dedim, i�mem dediniz. Bir
i�it buyurun, ayran mayran dedim, olmaz dediniz. Su i�in hi� mi de�il, yok
dediniz. �yleyse, inin arabadan birer �i� edin de rahatlay�n hi� olmazsa. Sonra
gidersiniz gene... Benim restoran�n tuvaletleri gayetle rahatt�r. Hadi, di
buyrun...
Kapt�ka�t�da kimse yerinden k�m�ldamay�nca,
- Siz bilin�, dedi, benden g�nah gitti.
S�r�c� kontak d��mesini �evirdi. Kapt�ka�t�n�n motoru h�rlad�. Adam s�r�c�ye,
-Bu yoldan doo�ri gideceksin, dedi, hadi kal�n sa�l�cakla... Gulegule, gulegule...
Kimse yan�tlamad�.
Burnundan soluyan s�r�c�,
-Herif bizi bir saat yolumuzdan al�koydu... dedi.
Do�rusunu isterseniz "herif" demedi, ba�ka bi�ey s�yledi de, kaba ka�mas�n diye
ben onun dedi�ini "herife �evirdim.
Bay D�d�k adl� kitaptan
Fur, Fur, Fur!
esi incecik, g�vdesi ufac�k, boyu k�sac�k... �irkin de �stelik. Gel g�r, sevimli
adam! G�ler y�zl� de ondan olacak. G�lerken, fermuar ��z�l�r gibi incecik
dudaklar� kulak diplerine kadar a��l�nca p�r�l p�r�l di�leri g�r�n�r.
Furfur Recep'in nas�l olup da adam �ld�rd��ne �a�ard�m.
Bunca��z�n �ld�rece�i adam, sinek gibi bi�ey olmal�.
�dam alt�nda yatanlarla senli benli konu�ulmaz. Onlar fermanl�... �yle ya, adam
nas�l olsa idam edi-
ecek. �l�m �l�m bir �l�m, idam �st�ne idam edecek de�iller ya... Recep de idam
cezas� alt�nda yatarken, pek �yle yan�na sokulan olmazd�. Ne zaman ki 1 amdan
kurtuldu, cezas� yirmid�rt y�l hapse d�nd�, j� e o zaman ko�u�takiler ona ad�yla
seslenip Furfur
êcep demeye, onunla �akala�maya ba�lad�lar. �akaya
dayan�kl�yd� ama, hapisane �akas� da dayan�l�r gibi de�ildir ki...
Alay� uzatanlar� kovalar, kovalar, sonra Hint horozu gibi atlar �zerine, vurmaya
ba�lar. O b�yle birine vurmaya ba�lad� m�, b�t�n mahk�mlar toplan�r, hep bir
a��zdan ba��r�rlar:
-Fur, fur!.. Fur yavrum fur!.. Fur ha fur!.. Recep'in vurmas�ndan ne ��kar?..
B�t�n v�cudu tek yumruk olup da vursa yine hi�... Onu k�zd�rmak i�in alay edenler,
hapisanenin orta bah�esinde bu c�mb�� yaratmak i�in yalanc�ktan ka�ar, sonra da
s�zde yakalanm�, ondan dayak yemi� olurlar. Recep vurur, vurur, sonunda yorulur
zavall�, ter i�inde kal�r. Bakar ki, �n�nde iki b�kl�m kapanm� olan adama
yumruklar�n�n hi� etkisi yok, kalabal��a d�ner, incecik dudaklar�n� k��t y�rt�lm�
gibi a�arak apak, p�r�l p�r�l di�lerini g�stererek g�ler: -H�h�h��L
Ortal�� bir kahkahad�r kaplar. �n�nde s�rt�n� kamburla�t�np dayak yiyen de,
Recep'i iki kolu aras�na al�p kapar, ya kuca��na, ya omzuna al�r, ya ba��na
oturtur, bah�ede dola�t�rmaya ba�lar.
Recep'e neden Furfur lakab�n�n tak�ld��n� kendisi ��yle anlat�r:
-Siz beni b�yle mi g�r�rs�n�z?.. Hi hi!.. Bir avrat y�z�nden bu hale geldik
i�te...
Bir k�y�n bir a�as�n�n o�luymu�. Kendi dedi�ine g�re, eskiden �am yarmas� gibi
iriyar�ym�.
FUR, FUR, FUR! * 17
- Ulan Furfur Recep atma; �am yarmas� gibi herif; b�yle fil kuyru�u kadar kal�r
m�?
-Kal�r... O kar�ya d�en daha da beter olur. Al-lahtan cinayet i�ledim de elinden
kurtuldum. Yoksa beni k��lte k��lte hap edip yutacakt�. Allah d�man�m� b�yle
obur avrat eline d��rmesin...
Dedi�ine g�re, bir zamanlar Furfur Recep gibi uzun adam, bu hapisanede bile
yokmu�.
- Cami kap�s�ndan girerken, ba��m� e�erek girerdim... diyor.
Hesaba g�re demek boyu, iki metreyi a�kmm�... A��rl�� da, iki ba�pehlivan
a��rl��...
- �ki ki�i kollar�n� �evreler de belimi dolayamazlar-d�... Koca �k�z yoku�a vurup
da ka�n�y� �ekemezse, ya allah der boyunduru�a bir girer, bir solukta ka�n�y� da,
�k�z� de �eker ��kar�rd�m. Camus bata�a batm�, debelendik�e bat�yor. K�ye
ko�tular, aman Recep!.. Vard�m bata�a... Koca camusu kuyru�undan kapmamla, �ektim
��kard�m, att�m �te yana...
Furfur Recep i�te b�yle bir yi�itmi�. Bir oturu�ta, koca kuzuyu yer, bir testi
ayran� i�er, �st�ne daha da var m� dermi�.
K�y�n k�zlar�, hep ard� nda dolan�rlar, g�z�n�n c�ne bakarlarm�. Zengin dersen
zengin, yi�it dersen yi�it...
- K�yde, diyor, Durdu Kar� derler, bir kar� var. Bu Durdu Kar�ya "Herif Bitiren"
ad�n� takm�lar. Bu ka-
a ne 'l"ei varsa, buna hi�bir erkek g�� yetiremiyor.
T �EH�RDEN �ND�M K�YE 18
Kar�n�n bir merak� da ya�l� ve zengin adamda. Bilirim, �ocuklu�umda, c�sc�b�l
gezen, deli bozuk bir kar�yd�. Nas�l ettiyse, k�y�n imam�n� kand�rd�, evlendi
onunla, ay�na kalmadan herifi verdi topra�a! �mamdan ev kald�, bika� par�a tarla
kald�, bika� ba� mal kald�. Yahu kar�ya bak sen, kocas�n�n cenazesi kalkarken,
g�z� ba�ka heriflerde... Kocas�n�n cenazesine gelen birini g�z�ne kestirecek de
herifin i�ini bitirecek. Ve de �yle oldu. imam�n cenazesine gelen iki kar�l�, be�
�ocuklu, onyedi torunlu k�y�m�z�n muhtar�n�, daha o g�n ayart�p kar�lar�ndan
ay�rtmad� m�? Muhtarla evlendi. ��nar gibi koca muhtar� biriki ayda eritti, mezara
g�nderdi. Muhtardan d�nya kadar mal kar�ya miras kald�.
Muhtar�n cenazesi kalk�yor. Durdu Kar�n�n g�zleri f�ld�r f�ld�r d�nm� ki, yak�nda
�ld�rece�i herif ayartabilir mi? Ne dersin, buldu be, buldu namussuz kar�...
Cebbar A�ay� ba�tan ��kartt�, k�a varmadan da Cebbar A�an�n i�ini bitirip
defterini d�rd�. Cebbar A�a, babam�n can birlik yolda��. ��erde cenazenin suyu
�s�n�rken Durdu Kar� babama sokulmaz m�?.. Ulan bizim koca adam�n eceli mi geldi
yoksa... Vallaha birader, bu Durdu, kar� de�il Azrail... Bakt�m bizim koca adam
elden gidiyor, vard�m babam�n yan�na,
- T�vbe olsun, bana bu kar�y� vurdurursun baba, aya��n� denk at!., dedim.
Ko�tum Durdu Kar�ya,
FUR, FUR, FUR! � 19
- Ulan seni kevgire �eviririm namussuz, koca adam�n yakas�n� b�rak!
Yahu, kar�, herifleri �ld�re �ld�re, k�y�n tapusunu �st�ne ge�irtip biba�ma k�y�
�iftli�i yap�p �st�ne oturacak... Ne dersin, kar�yla ba� edemedik de babam�
geceleri gizliden evine almaya ba�lad�. Nik�h olmas�n da, vars�n bizim ihtiyar�n
g�nl� ho� olsun... Nik�h k�y�l�rsa, Durdu Kar� babam� da �ld�r�p miras�na konacak.
Durdu Kar�n�n zoru, ille de nik�h...
- Ulan, evlenirseniz, ikinizin de kucak kuca�a le�inizi sererim... diye bunlara
haber ilettim.
�ok ��k�r, nik�h k�y�lmadan babam rahmetlik oldu. Babamdan Durdu Kar�ya bir z�rn�k
kalmad�. Hem�eriler,
-Ulan Recep, de�il mi ki babanla nik�hlanmas�na engel oldun, bu da bizim
bildi�imiz Durdu Kar� ise, bunu senin yan�na koymaz!., dediler.
�yle de oldu. Kar� bana can d�man� kesildi. Big�n me�elikten gelmi�tim, d�rt e�ek
y�k� odun kesmi�im. Yorgunum... Yata�a �l� gibi d�t�m. Uyku ras� bakt�m, elimde,
avucumda yumu�ak yumu�ak, !cak s�cak... T�vbe!.. Ulan hayallendim mi nedir, �ey-n
m� kand�r�yor yoksa... demeye kalmad�, y�z�mde, alaha gelmi� k�sn�k inek solumas�
duydum. -Ulan o ne... lr de bakt�m, ne g�rsem, Durdu Kar� �st�me abanm� m�r�l
m�r�l m�r�ldan�yor:
-Yi�itim... Recep'im... Ko�um... Aslan�m!..
-Var �te namussuz!..
Yahu Durdu Kar�, yorgunlu�uma getirip gece koynuma girmemi� mi... Belime doland�
ki, parmaklan mengene demiri olmu�, s�kmenin olas� yok... Yahu, bata�a girmi�
camusu kuyru�undan �ekip ��karan ben de�il miyim?.. Bizim yi�itli�imiz d�ekteyken
Durdu Kar�ya hi� s�km�yor. Biz d�ek i�inde saba-hacak becelle�tik, tepindik. �afak
s�kerken, gayr� derman�m t�kendi, Durdu Kar�ya teslim oldum. Bir de bakt�m ki
sabahleyin, d�e�i, yorgan� paralam��z.
Devrisi g�n,
- Ben bu Durdu Kar� ile evlenece�im... dedim. Hem�eriler, ya�l�lar, b�y�kler,
akrabalar, -Olmaz! dediler. Ulan senin anan yerinde kar�...
- Kimin yerinde olursa olsun, kar� bu ilmin ustas�...
- Ulan o kar� seni �ld�r�r.
-Neyi �ld�r�r... Ulan biz bir kar�ya; kocakar�ya he mi?..
Biz efendim, g�vdemize, gen�li�imize g�vendik. S�z dinlemeyip Durdu ile
evlendik...
Vay babas�n�n can�na... Bre efendi, bu Durdu Kar�, kar� de�il, bir di�i canavar ki
zapt olunur cinsinden de�il... Bir ay dolmadan ben pes ettim. Benim ��nar g�vdem,
bitli akasyaya d�nd�. Boynum ��p oldu. Bileklerim kibrit ��p�... Kar� beni g�nden
g�ne k��lt�yor, hem de nas�l bir k��lme... G�nde be� on okka eriyorum. G�z g�re
g�re ufalan�yorum yahu...
FUR, FUR, FUR! * 21
Namussuzun dili de durmaz:
- H�h... Sen de kendini er ki�i mi belledin?.. A��nma gidiyor efendi. Biz buna
erkekli�imizi ispat i�in, kan�m�z� can�m�z� versek de yaranamad�k.
- H�h!.. �u miskine bak hele!.. Ulan sen de kendini erkek mi bildin?..
Ulan bu erkeklik ba�ka nas�l olur?
-H�h... Ben senin gibi erkekleri, �alvar�m�n i�inden ��kar�r�m...
Vay dinsiz, imans�z!.. Yahu kar�n�n a�z�nda di� kalmam�, ama i�i bitmemi�.
Ben eriye eriye �s�tmal� �ocu�a d�nd�m. Nerde ka�n�y� bataktan �eken, yoku�tan
��karan ben? Yoku�ta ko�mak de�il, d�zde gidemez oldum.
Arkada�lar,
- Recep, sen bu kar�y� bo�a! diye tutturdular.
- Neye?
-Bo�a karde�... Bu kar�, sana boynuz takt�r�yor, bu kar� d�ar�dan otluyor... Bu
kar�...
-Ulan, o nas�l s�z?..
Arkada�larla dar�l�t�k... Ama i�ime bir kurt d�t�, iyice i�killendim. Bir sabah
evden ��karken,
-Ben me�eli�e gidiyorum, odun kesece�im... Ak�ama gelirim... dedim.
Nerde benim kolumda a�a� kesmeye g��, nacak tutacak gibi de�ilim.
Evin arkas�ndan doland�m, ah�ra kapand�m... Az sonra bizim �stteki odadan k�t�
sesler duymaz m�-
� �EH�RD�K �ND�M K�YE 22
y�m?.. UJan Recep, y�r�... Varmamla kap�y� tekmeledim. Bir de ne g�rsem... Tuuu!..
Benim Durdu Kar� bir ferifle alt alta �st �ste... ��eri girmemle herif kalkt�,
�st�me y�r�d�. Bende derman yok ki birader... Ayakta duracak gibi de�ilim. Herif
vuruyor da vuruyor.
-Anan a�am... Aman g�z�m... Aman!..
Heri halime ac�y�p beni bo�layacak ama, Durdu namussuzu, iki elini beline dayay�p
e�ilmi�, zamparas�na gayret veriyor:
-FurPur... Fur aslan�m fur!.. Ne �per, ne �pt�r�r!.. Fiir!.. Ne �per, ne �pt�r�r,
fur!..
Ulan al�ak, �pecek derman m� b�rakt�n bizde?..
Herif beni �ekiyor. Ac�y�p b�rakacak ya, kar� iki yumru�unu birbirine vurarak
ba��r�yor:
- Fur,fur!.. Fur yi�itim fur!.. Ne �per, ne �pt�r�r... Fur!..
- Ulan� toprak g�z�n� doyursun!.. Kar� bizim g�vdemizi la�a �evirmi� de daha g�z�
doymam�...
Yumruklar�n� birbirine vurarak, zamparas�na,
-Fur,tur!.. Ne �per, ne �pt�r�r, fur!.. diyor.
Kar� �iyret verdik�e, zampara da erkekli�ine yedirip ben b�rakam�yor. Herif beni,
bo� saman �uval� gibi, yerden yere, duvardan duvara �al�yor.
Bakt�m, olaca�� yok... "Ya allah, destur!" deyip b��a�a davat�d�m. Bende b��a��
tutacak derman kalmam�. /�lahtan, herif kendili�inden gelip elimdeki
FUR, FUR, FUR! � 23
�te benim cinayetim bu!.. Biz dama d�t�k, Durdu Kar� da nik�hl�m�z oldu�undan,
babadan kalma mallar�m�z�n �st�ne oturdu... Ben yirmid�rt y�l ceza yiyince, benden
bo�and�. �imdi duydum ki...
Recep derdini anlat�r, ko�u�takiler,
-Fur, fur!.. Furfur Recep!., diye ba��r�rlar.
Recep kendisiyle alay edenlerin arkalar�na d�er, onlar� kovalar. Ka�anlardan biri
s�zde yakalan�r ona!.. Recep basar yumru�u, tekmeyi. Arkada�lar� toplan�r
ba��r�rlar:
-Fur, fur!.. Ne �per, ne �pt�r�r!.. Fur yi�itim, fur aslan�m, fur ko�um fur!..
Bir Koltuk Nas�l Devrilir adl� kitaptan
Kar��lama Alan�na Gitmeyiz
atl�, Inecik k�y�ne girdiler: �nde candarma onba��s�, arkadaki atlarda iki
candarma eri.
Yan yana giden iki candarma g�l��p konu�uyorlard� ama, onba��n�n surat� as�kt�.
Eyere, saltanat taht� gibi kurulmu�tu. K�ye giden yolun a�z�na gelince, at�
mahmuzlad�.
�e�me ba��nda, �amurlu sular i�inde oynayan �ocuklar ka��t�lar.
S�ska bir �ocuk, �i� karn�n� �n�nde torba gibi sallayarak kahveye ko�tu. ��eri
girer girmez,
-Gumandan geliyo, gumandan geliyo!.. diye ba��rd�.
Kahvede oturanlar konu�malar�n� kestiler. Ba�lar�n� kap�ya �evirip �ylece
durdular. Haberi veren �ocuk, candarmalar� seyretmek i�in d�ar� ��kt��nda,
kahvenin �n�ne gelen onba��yla iki candarma da atlar�ndan iniyorlard�.
Candarmalardan biri, atlar� dizginlerin-
KAR�ILAMA ALANINA G�TMEY�Z �
25
den tutup sundurman�n dire�ine ba�lad�. Sonra �� de kahveye girdi. ��erdekilerde
hi�bir davran� olmad�. Yaln�z kahveci iki ad�m ileri y�r�y�p,
- Buyur onba��m! dedi.
Candarma komutan� ona de�il, peykelerde, k�sa bacakl� has�r iskemlelerde
oturanlara bakt�. Onlar� teker teker s�zd�. ��erisi karanl�k oldu�u i�in,
ayd�nl�ktan girer girmez g�z� kama�m�, kar��s�nda kimlerin oturdu�unu se�emiyordu.
Bis�re sessiz bak�madan sonra onba��,
- �syan m�? diye ba��rd�.
Ses ��kmad�. Onba�� bir daha g�rledi:
- �syan m� ediyonuz? Bir ses duyuldu:
- Esta�furullah...
-Esta�furullah da, ya bu ne? Niden susuyonuz? Muhtar nirde? Nirde o muhtar olacak
goca kel?.. Muhtar�n sesi duyuldu:
- Buyur onba��m, hele gel otur...
Onba��n�n g�z�, kahvenin alaca ayd�nl��na al�m�t�. Kahve oca��n�n dibindeki
peykeye do�ru ilerledi. Muhtarla birlikte �tekiler de aya�a kalkt�lar. Muhtar
onba��ya yer g�sterdi:
-Buyur, otur, a�nataca��m�z var...
Onba�� g�sterilen yere otururken, hem de,
- Oturmam, dedi, a�nat�n, i�in asl� ne?
�teki iki candarma eri de has�r sandalyelere oturdular.
Muhtar ocak��ya,
- Gomutanlara teze �ay bi�ir, dedi.
Sonra sa� elini �� kere ayr� ayr� g��s�ne g�t�r�p ��ne de,
-Merhaba!., dedi. Onba�� bir daha sordu:
- �syan m�?
- T�be, o nas�l bi laf onba��m?
- �syan de�el de niden beni gar��lamad�n�z? Niden biri ��k�p at�m� dutmad�? Her bi
vakit k�y�n�ze geli�imde b�yle mi olurdu? Dimek isyan?
-Yok vallaha...
- �syan yo�usa ba� m� gald�r�yonuz? Ben bi can-darma gomutan� de�el miyim? B��ne
b��n iresmi elbiseynen gelmedim mi?
Ocak�� onba��ya �ay� uzatt�. Onba�� barda�� al�p bir yudum i�ti, sonra da,
- �ay�n�z� da bi�iyinizi de i�mem, dedi, ilkin sizden hisap soraca��m. Muhtar!
- Buyur!
- Ben sana tilefon itmedim mi? -Ettin onba��m.
- Ben sana demograsinin emrini bildirmedim mi? -Bildirdin onba��m.
- Ben sana �u candarmaynan haber iletmedim mi? -�lettin onba��m.
- Pekiy, ilettim de sen ne yapt�n? Ne demiye gar-��lama t�renine gelmiyonuz? H�?
Ben size y�z ya-
KAR�ILAMA ALANINA G�TMEY�Z �
27
yan, g�rk da atl�ynan gar��lama meydan�na gelece�iniz, orada, "Ya�as�n demograsi!"
deyi ba��raca��n�z, gelirkene gurban itme�e bi d�veynen iki de go� getirece�iniz
deyi haber itmedim mi? Her bi koy, "Ba-��st�ne!" didi de, siz niden gelmiyonuz?
- Onba��, bi d�ve de�el, be� d�ve virelim, iki dene go� de�el, yirmi go� virelim.
Hepisi demograsiye gurban gitsin. Velakin, biz gar��lama meydan�na gelmeyiz...
S�r�ynen davar g�nderelim, hepisi gurban ossun. Aman onba��, bizi o gar��lama
meydan�na �a��rma...
- Demek siz demograsiye isyan ediyonuz?
- T�be... Bizim demograsiye bi s�z�m�z yok. Emme o gar��lama meydan�na gitmeyiz.
- Yoh da, h�riyete niden ba� gald�r�yonuz? -Esta�furullah... H�riyete de bi
s�z�m�z yok.
H�riyet h�riyettir ve herbir dayim de h�riyete kar�� ba��m�z i�ikdir. Velakin
onba��m, biz o gar��lama meydan�na gitmeyiz.
-Yahu muhtar, biz seni bunun i�in mi cender-me guvvetiynen bu k�ye muhtar
se�tirdik. Gar��lama meydan�na gitmeyincek, demograsiye uymak m� olur? Hemi
h�riyete bi s�z�m�z yok diyonuz, hemi de, "Ya�as�n," deyi ba��rmay�z diyonuz.
- Yok, ba��rmay�z dimedik. Yalan�n yok, yanl��n var onba��. Biz ba��ral�m,
"Ya�as�n!" deyi ba��ral�m. Velakin k�yden, burdan ba��r�r�z. Gar��lama meydan�na
gitmeyiz. Burdan ba��ral�m, �a��ral�m, yiri g��
biribirine gatal�m. Emme o gar��lama meydan�na, �-�h...
Muhtar onba��ya c�gara paketini uzatt�. Onba�� bir c�gara al�p uzat�lan ate�ten
yakarken,
- ��mem, dedi, daha sizin c�garan�z� da i�mem. De bana muhtar, niden gar��lama
meydan�na gitmiyo-nuz?
- Gitmeyiz onba��m. Buradan ba��ral�m. "Ya�as�n" deyi bi hafta ba��ral�m. Emme
gitmeyiz.
Orda oturanlardan bir ya�l�,
-Can�m muhtar efe, a�natsana gumandana!.. A�-nat da, niden gitmiyomu�uz, o da
bilsin... dedi.
Muhtar,
-A�natay�m, dedi, di�ne hey onba��m. �imdiye-cek, gar��lama meydan�na gelin didin
de gelmedik mi? Geldik. Her bi sefer go�tuk geldik. Sen y�z yaya isterim, didin,
biz ebesini bebesini yola d�zd�k, ikiy�z yaya geldik. Sen, bi dene gurban go�u,
didin, biz iki �k�z g�nderdik. Emma, gayr� yok. Bak, di�ne! B�ld�r, tilefon ittin,
gar��lama meydan�na gelin, didin. Hep t�k�ld�k yola. Go�tuk geldik. Meydan
insandan ge�ilmez. Biri ��kt� onya: O s�yledi, biz el ��rpt�k. Deriken �zerimize
pulis y�r�d�. Melmekette nirde pulis varsa hepsini onya toplam�lar. Pulisler bize
bi giri�ti. Bizi zopadan girdi ge�irdi. Ben yere y�k�ld�m. Alagoz�n �praam da
yerde inniyo.
Alag�z,
-Aman m�htar, bu ne i�? deyi sordu.
KAR�ILAMA ALANINA G�TMEY�Z T
29
Ben de,
- Aman �praam, bilemedik. Biz k�yden gar��lama meydan�na gelesiye, herhal partiler
deni�ti, ba�ka bi parti h�k�mata ge�ti... didim.
Daya�� yiyip pestil gibi serilenden sonra i�i a�na-d�k. O gonu�an bizim partiden
de�elmi�. Biz ya�-n�l��nan gar�� partili bi elin her�f�n�,"Ya�a!" deyi
alk�lam��z.
Harp d�n�� gibi, topal, yaral� k�ye d�nd�k. Herkes d�eklere serildi. Haftas�na sen
gene, "Gar��lama var, go�un, h�y�klerden biri geliyo. Tomofilini bar-naklar�n�z�n
ucunda havaya gald�racaks�n�z," deyi ti-lefon ettin. Biz de yediden yetmi�e
go�tuk. Meydanda tomofilleri g�r�nce bi giri�tik. Deme�e galmad�, gar��dan
itfayinin goca gamyonlar� go�up geldi. �tfayi hortomoynan bizi bi eyi �slatt�lar.
Hem de ne �slatma. Oralar� batak oldu. Az kala bo�uluyodum.
Bizim D�venek H�siyin, hemi hortumun alt�nda �slan�yo, hemi de el ��rp�p, "Ya�aa!"
deyi ba��r�yo. Bana da,
-Aman m�htar emmi, sen de ba��r. Besbelli az ba��rd�k deyi g�zd�lar, bizi ondan
kelli �slat�yolar... diyo.
-Yahu, ondan de�el... El ��rpmaynan, ba��rma yetmiyo. Bu hortum suyu da
gar��laman�n bi icab�... Suynan �enlik g�steriyolar. Sehere su geldi ya, ondan
b�y�k adam da g�rs�n deyi, bizi hep suya bo�dular...
Sudan zor ga��t�k. Bi de ��rendik, biz gene ya�n� yapm��z. Bizim parti b�y��n�n
tomofili deyi, ba�ka partiden birinin tomofilini havaya gald�rm��z. S�rs�klam k�ye
d�nd�k. Ben �yle �slanm��m, onbe� gun gurunamad�m. Sonra onba��m, sen gene,
devrisi hafta tilefon ittin. Gar��lama meydan�na toplan�n, didin. Bu sefer, k�yl�,
"I-�h, gitmeyiz!" didi. Ben de onlara,
- Ulan, bi dayaktan, bi �slanmadan ne ��kar? Eski idare zaman�nda he� zopa
yimediniz mi? He� de�else sincik, gendi partimizden zopa yiyoz. Yabanc� de�el o,
bizim parti... didim.
K�yl�y� toplay�p gar��lama meydan�na geldik. Daha orada he� bi kimseyi g�rmeden,
he� bi nutuk di�nemeden pulisi, cendermesi �st�m�ze y�r�d�. Cipler bizi alt�na
ald�. Copler ensemize indi. Allah allah!.. Yahu, bu ne dime�e galmad�, h�z�r gibi
itfa-yinin hortumlar� yiti�ti. Bizi suya bo�du. S�rs�klam olduk. Deriken onba��m,
bumbalar partalamaya ba�lad�. Me�erlim, biz gene ya�n� bi i� yapm��z ya ne
yapt��m�z� a�nayamad�k. O bumbalar g�zya�� bum-bas�ym�. Hep a�lamaya ba�lad�k.
Recep, bak�p bak�p hemi gul�yo, hemi a�l�yo... Bumbalar p�t�r p�t�r patlar.
Hortumlardan sular bo�an�r. Cipler f�r f�r d�ner, copler gum gum iner. Bizim k�yl�
beri yandan,
-Ya�as�n demograsi!.. deyi ba��r�r.
Ben gayr�,
-Yahu, ba��rmay�n, sesinizi kesin!.. Belkim idare de�i�ti... dedim.
KAR��LAMA ALANINA G�TMEY�Z
Ordan gac�t�k. K�ye geldik. G�zya�� bombas� bizi bitirmi�. G�nlerce hepimizin iki
g�z� iki �e�me.
Ondan kelli, aman�n onba��m, oca��na d�t�k, bizi gar��lama meydan�na ��rma!
Gelmeyiz! Ne istersen yapal�m. Gurban g�nderelim, bu k�yden sabah ak�am,
"Ya�as�n!" deyi ba��r�p, el ��rp�p, yeri g�� inletelim. Emme gar��lama meydan�na,
�-�h... Gelmeyiz onba��m!..
T
31
G�d�g�d� adl� kitaptan
Kap�n�n Danas� �k�z Olmaz
*- *w' JVara�yl� k�y�, Tersakan �ay�n�n d�ze indi�i yerde, g�ndo�usuna d�en da��n
yamac�ndad�r. K�rkd�rt evlik, yoksul bir k�y...
K�y�n i�inde bika� ahlatla pelitten ba�ka a�a� g�r�nmez. Dere boyunda bika�
kavakla s��t vard�r. Dolaylarda ba�ka da a�a� yoktur.
Giyini�i k�yl�lere benzemeyen delikanl�, elinde bir kitap, k�y i�inden ��kt�, dar
yoldan yukar� vurdu. Ayakkab�s�n�n burnuyla yol �st�ndeki ta�lara vura vura
gidi�inden s�k�nt�l� oldu�u anla��l�yordu. Aya��yla k��k ta�lara vurduk�a yoldan
toz kalk�yordu.
K�y�n en g�zel yerine kurulmu� mezarl�ktan, ba�� n�nde d��ne d��ne ge�ti. Dar,
e�ri b��r� yol, tepeyi a��ncaya dek dikle�iyor, sonra dereye a�a�� iniyordu. Yolun
en dik yerindeki d�neme�te ya�l� bir ahlat a�ac� vard�.
KAPININ DANASI �K�Z OLMAZ �
33
G�ne� tepeye y�kselmi�, ahlat�n g�lgesi k��lm�t�.
Delikanl� ahlat�n g�lgesine oturdu, s�rt�n� ya�l� a�aca dayad�. Kitab�n� a�t�. Her
sat�r� bika� kez okuyor, yine de okudu�unu anlayam�yordu. Kafas� karmakar��kt�.
Dizlerinin �st�ndeki ingilizce kitab� bezginlikle yan�na b�rakt�.
A�a��da �nce iki e�e�in t�k�rt�l� nal sesleri duyuldu. Sonra iki e�e�in yoldan
kald�rd�� toz bulutu y�kseldi. D�nemeci al�nca arka arkaya iki e�e�in �st�ndeki
iki k�yl� g�r�nd�. Bunlardan biri Kara�yl�'yd�.
� Selam�naleyk�m... Kentli k�l��ndaki delikanl�, -Aleyk�mselam, u�ur ola... dedi.
E�e�in �st�ndekilerden biri �tekine,
� Kim bu? Sizin yeni ��retmen mi yoksa? diye sordu.
� Yok. Bizim Kel M�m�t var ya... -Heee...
� Kel M�m�t'�n o�lu i�te... -Yok be. Hi� g�rmediydim.
-Nereden g�receksin, k��kken k�yden ��kt�, Avrupa'y�, Amerika'y� d�nd� dola�t�,
daha yeni geldi k�ye.
-Bizim Kel M�m�t'�n o�lu, he mi?
-Hee, onun o�lu...
Sa� elinin bir parma�� ngilizce kitab�n sayfalar� aras�nda duran delikanl�, e�ek
�st�nde gidenlerin arkas�ndan bakt� kald�. ��inden kendi kendisiyle ��yle
konu�uyordu:
� K�yl�ler beni sevmiyor...
� K�yl�leri b�rak, babam bile sevmiyor. Babam, babamken...
-K�z�yorlar da bana...
-K��ms�yorlar. Adam yerine koyan yok seni.
-A�a�� g�r�yorlar...
�n�nden, yolun tozlar�n� ayaklar�yla savura savu-ra bir kad�nla bir erkek k�ye
do�ru gidiyordu. Kad�n ��plak ayaklar�n� s�r�yordu.
Erkek,
� Selam�naleyk�m, dedi. Delikanl�,
-Aleyk�mselam, u�ur ola... dedi. Delikanl�n�n �n�nden ge�tikten sonra kad�n
kocas�na,
-Kel M�m�t'�n o�lu bu mu ki?., diye sordu.
-Hee, bu ya...
-�una bak hele. Bir adam gibi oturmu� da...
Erkek,
-Kas�l�yor, Kel M�m�t'�n o�lu... dedi.
Delikanl� yola, a�a�� bak�yordu. Tepeden b�y�k bir kaya par�as� d�m�, yolu
kapam�t�. Burdan tekerlekli ta��t ge�emezdi.
Delikanl� i�inden, beni adam yerine koymuyorlar, diye ge�irdi.
Bir can� s�k�l�yordu ki...
Kara�yl� k�y�n�n okulu eskiden �� s�n�ft�. Kel M�m�t'�n o�lu Memet, ��nc� s�n�fta
okurken, big�n k�ye vali ile kaymakam gelmi�ti. Okulu gezmi�lerdi.
35
K�y ��retmeni, vali beye g�steri� olsun diye, en �al�kan ��rencisi Memet'i derse
kald�rd�. ��retmen sordu, Memet bildi. ��retmen sordu, Memet bildi.
Vali ile kaymakam, �ocu�un bilgisine �a�t�lar. Vali s�nava �ekti k��k Memet'i.
Sonra,
-Bu �ocu�un babas� kim, �a��r�n bana! dedi.
Kel M�m�t'� �a��rd�lar. Kel M�m�t, k�y�n en yoksuluydu. Onbir �ocu�undan be�i
�lm�, alt�s� ya��yordu. Memet, �ocuklar�n�n en k��yd�.
Vali,
-K�y okulunu bitirince bu �ocu�u ne yapacaks�n? diye sordu.
Kel M�m�t, b�yle bi�ey d��nmemi�ti.
- Hi�, dedi, k�yl�k yerde ne yap�l�r?
Vali,
-Yaz�k olur, dedi, bu okulu bitirince sen bu �ocu�u bana getir.
Kel M�m�t oncas�n� becerip,
-Eksik olma beyim, dedi.
Ama, Kel M�m�t, o�lunu ta ile nas�l g�t�rs�n! K�y ��retmeni �ocu�u elinden tutup
valiye g�t�rd�. Vali, Memet'i ildeki pansiyonlu ilkokula yerle�tirdi. Memet,
okulda �a��rt�c� bir ba�ar� g�sterdi. �lkokulu bitirince E�itim Bakanl��n�n
a�t�� yar�ma s�nav�n� kazand�. B�ylece liseyi yat�l� olarak paras�z okudu.
Lisenin en �al�kan�, en bilgili ��rencisiydi. Liseyi birincilikle bitirdi. �lkin
askerlik g�revini yapt�. Sonra bakanl�klardan birinin a�t�� s�nav� kazanarak
Fransa'da �niversite
��renimine gitti. Alt� y�lda doktoras�n� verdi. Bis�re Fransa'da �al�t�ktan sonra
Amerika'ya ge�ti. Bir Amerikan �niversitesinde ��retim �yesi oldu. Ba�ar�dan
ba�ar�ya ula��yordu. Kitaplar yazd�. Profes�r oldu. Bulu�lar� kendi ad�yla bilim
d�nyas�na yay�ld�. Uluslararas� bir b�y�k �n olmu�tu.
Memet'in i�inde yurt �zlemi yan�yordu. �al�madan ara bulup da s�laya gidememi�ti.
Y�llardan sonra, bir yaz dinlenmek i�in Kara�yl� k�y�ne geldi. Hem-�erileriyle
i�li d�l� oldu. K�y�ne, k�yl�s�ne yararl� olabilmek i�in yan�p tutu�uyordu. Onu
b�ylece g�ren hi�kimse, kendi bilim dal�nda d�nyaca tan�nm� bir bilgin demezdi.
Ama nedense, kendi k�y�nde onu hi�biri adam yerine koymuyordu.
-Kel M�m�t'�n, bizim Kel M�m�t'�n o�lu... deyip ge�iyorlard�.
Desinlerdi, �nemi yok. Ama ��tlerinin, sal�klar�n�n hi�birini dinlemiyorlard�,
s�zlerine kulak asm�yorlar, sal�k verdiklerini uygulam�yorlard�. Ne dese g�l�p
ge�iyorlard�.
Big�n kahvede k�y�n ya�l�lar�ndan ��kr� Day�,
� Bak Memet o�lum, diye s�ze ba�lam�t�, bir tarihte bizim k�ye bir baytar geldi.
Baban Kel M�m�t da bilir.
Babas� i�in y�z�ne kar�� "Kel M�m�t" diyordu ki, gen� adam� iyice utand�rs�n.
-Evet, baban Kel M�m�t iyisini bilir. Vilayet baytar� k�y k�y dola��r, k�yl�ye,
s�z�m ona, mala, davara
37
nas�l bak�l�r, ��retirmi�. Bizim k�ye de geldi. Baban Kel M�m�t da bilir. �yle
de�il mi len Kel M�m�t...
-Hee, �yle.
� Baytar gelmeden �n� geldi. Herif iki kamyon dolusu kitapla vilayete gelmi�, iki
kamyon kitap... Ben bunu duyunca, "Hem�eriler bu herifte i� yok," dedim. Aha baban
Kel M�m�t da duymu�tur o zaman. Neyse... K�ye geldi. Bizi toparlad� ba��na,
anlatt� anlatt� durdu. �olak Ali vard� ya, rahmetli, "Yahu, siz bu herifin
dediklerine inand�n�z m�?" diye sordu. �nanm��z besbelli. �olak Ali, "Bu herif
hayvandan anlar m�, anlamaz m�, gelin �unu bir s�nayal�m," dedi. Hep oraday�z.
Senin baban Kel M�m�t da orada. �olak Ali, baytara, "Bey, dedi, benim bir gebe
ine�im var, kuzula� m�, de�il mi, �una bir bakar m�s�n?" Baytar �nde, biz ard�nda
�olak Ali'nin ah�r�na girdik. �olak Ali, kart �k�z� dam�n dibine ba�lam�. Oras�
alacakaranl�k. Yemi� yemi�, koca �k�z�n karn� �i�mi�. �olak Ali, koca �k�z�
g�sterdi, "�te bey, benim inek..." dedi. Aha bu baban Kel M�m�t da ordayd�.
Baytar, koca �k�z�n karn�n� yoklad�, elledi, sonra kula��n� karn�na dayad�, �k�z�n
bir o yan�n�, bir bu yan�n� dinledi. Ba��n� �k�z�n alt�na soktu, kula��n� kart
�k�z�n sinirine dayay�p bir de ordan dinledi. Do�ruldu. "Evet," dedi, "inek gebe.
Gebe olmaya gebe, ama do�urmas�na daha �ok var." Baytar damdan ��karken �olak Ali,
b�y�k alt�ndan bir g�l�yor ki, g�z�n�n birini de k�rpm�. Aha bu baban olacak Kel
M�m�t da ordayd�. �yle olmad� m� len Kel M�m�t?..
Babas�,
- He, �yle oldu, diyordu.
��kr� Day� s�zde o baytara, ger�ekteyse Profes�r Memet'e ��yle diyordu:
-Ulan gidi, ulan koca gidi, daha bir �k�zle ine�i ay�rt edemezsin de, o iki kamyon
dolusu kitap neyin nesi d�rz�? Okulda okumu�lardan bir adam ��km� m�? �yle de�il
mi, len Kel M�m�t?
- Do�rusun ��kr� Day�...
Ba�ka bir tar�mc�n�n k�rd�� potu anlat�yordu. �l�enin fidanl��ndan elma
fidanlar�n� �illi Yakup �alm�, kendi bah�esine dikmi�ti. Fidanl�k m�d�r� de
duymu�, candarmaya s�yleyecekti.
�illi Yakup, fidanl�k m�d�r�ne gider. "Bey," der, "elma fidanlar�n� �ald�m diye
dedikodu ��karm�lar. Arabay� kap�ya getirdim. Kalk, birlikte gidelim, benim
bah�eye bak. Bitek elma fidan� varsa, idam�ma raz�y�m."
Fidanl�k m�d�r� de tar�m m�hendisiymi�. Arabayla �illi Yakup'un bah�esine
gitmi�ler. Bah�ede be�y�zden art�k elma fidan� dikili. �illi Yakup, ziraat�iyi
elma fidanlar�ndan birinin dibine oturtmu�, ayran� da i�ir-mi�. Elma fidanlar�n�
g�sterip, "Bak bey," demi�, "al-laha�k�na iyi bak. Benim bah�emde bitek elma
fidan� var m�? Benimkiler hep kara erik..."
Ziraat�i dairesine d�nd�kten sonra, memurlar�na, "Yahu, azkala adam�n g�nah�na
girecektik..." der du-rurmu�.
39
Bu olay� anlatan,
-�yle de�il mi len Kel M�m�t? diye soruyor, M�-m�t da,
� Hee, �yle... diyordu.
Gen� profes�r, kendi k�y�nde k��mseniyor, s�zlerine �nem verilmiyordu. K�yl�ler,
Memet i�in konu�malar�n� �zellikle ona duyurmaya �al��yorlard�:
� Kimmi�, kimmi�?.. Neymi�, neymi�?.. �u bizim Kel M�m�t'�n o�lu de�il mi?..
� Heee, alt ucu Kel M�m�t'�n o�lu...
Gen� bilgin koca ahlat�n g�lgesinde oturmu�, g�zleri yol �st�ne d�m� kayada,
dalg�n dalg�n d��n�p duruyordu.
Bir ka�n� g�c�rt�s� duyuldu. Az sonra arka arkaya �� ka�n� g�r�nd�. K�ye, yukar�
geliyordu ka�n�lar. Yolu kapayan kayan�n �n�ne gelince ka�n�lar durdu. Yolun
biyan� dik yama�, biyan� u�urum. Ka�n�larla gelen sekiz k�yl� toparlan�p
aralar�nda bi�eyler konu�tular, tart�t�lar. Sonra yamaca s�rtlar�n� dayay�p
c�garalar�n� yakt�lar.
Gen� bilgin yerinden kalkt�, ka�n�lar�n yan�na gitti. K�yl�lerine,
-Merhaba... dedi.
Oturmu� c�gara i�en k�yl�ler de ona,
-Merhaba... dediler.
Lastik pabucundan aya��n� ��karan bir k�yl� ya-n�ndakine,
-�u bizim Kel M�m�t'�n o�lu da bir kas�l�r ki... dedi.
�b�r�,
-He yaa, dedi. Kel M�m�t'�n o�lu...
Gen� bilgin, yanlar�na gidip,
-Ne oldu? diye sordu.
-G�r�yorsun olan�...
Ba�ka bir k�yl�,
-Yol kapanm�... dedi.
-Pekiy, ne yapacaks�n�z?
� Bekliyoruz... dedi.
Biri de,
-D��n�yoruz... dedi.
Bilgin onlara �ylece bakt�, kald�. Yolu a�mak i�in yap�lacak tek i� vard�: Yol
�st�ne d�m� kayay� yardan a�a�� yuvarlamak.
Memet, "S�ylesem dinlemezler beni," diye i�inden ge�irdi. Ama duramad�.
-Hem�eriler, dokuz ki�iyiz, dedi. Bu kaya bize dayanmaz. Gelin, elbirli�iyle �u
kayay� devirelim a�a��... Hep birden, hep birlik, hadi...
Evet, k�yl�ler hep birden, hep birlik g�l�t�ler. Profes�r Memet'in gittik�e
kendine olan g�veni sars�l�yordu. Yoksa ger�ekten �ok g�l�n� bi�ey mi s�ylemi�ti?
K�yl�lerden biri,
-Hay akl�nla ya�a Kel M�m�t'�n o�lu... dedi.
-Hah hah hah... Bunu kimse d��nemezdi i�te...
-�yi bildin, iyi... H�h h�h h�h... Demek kitap b�yle yazas�ym�.
-Yahu, bu koca kaya, insan g�c�yle devrilir mi hi�!..
KAPININ DANASI OKUZ OLMAZ �
41
Kel M�m�t'�n o�lu,
- Ka�n�lar var ya, dedi, ka�n�lar�n orta a�ac�n� manivela yapar�z.
Cevab�n� ald�:
-Git i�ine...
Gen� bilgin utanarak ba��n� �n�ne e�di. Tersy�z� d�n�p ya�l� ahlat a�ac�n�n
g�lgesine gitti, oturdu kitab�n� a�t�. Okudu�unu anlayam�yordu.
B�y�k bir merakla, ne yapacaklar diye sekiz k�yl�y� g�zl�yordu. Ne yapacaklard�?
Yolun �evine s�rtlar�n� dayam�, c�gara i�iyorlar, konu�up �akala��yorlard�. Belki
de kendisiyle alay edip duruyorlard�.
-Ulan Kel M�m�t'�n o�lu, ulan Kel M�m�t'�n o�lu...
-Ulan sende kele s�r�lecek ak�l yok be...
Kel M�m�t'�n profes�r o�lu, "Hep b�yle duracak de�iller ya, elbet bi�ey
yapacaklar. Bu yolu a�acaklar," diye d��n�yor, b�y�k bir merak i�inde bekliyordu.
Ne yapacaklar?
Hi�bi�ey yapm�yorlard�. Yar�m saat ge�ti, bir saat, birbu�uk saat... Bilginin
merak� gittik�e art�yordu.
K�yl�ler birden aya�a kalk�p ba��rmaya ba�lad�lar:
-Hasan Efendiii, Hasan Efendi!..
Ellerini a��zlar�na boru yap�p sesleniyorlard�:
-Hasan Efendiiii!..
Dere boyundaki yoldan e�ek �st�nde giden adam da onlara seslendi:
-Ne var ulan Kara�yl�ler?
-Hele gel, hele gel...
� �EH�RDEN �NDlM K�YE 42
Hasan Efendi e�e�ini onlara do�rulttu. Bilgin d k�yl�lerin yan�na gidip sordu:
-Kim bu Hasan Efendi?
-S�hh�yac�... Herifte ak�l var efendi. Frengi i�nesi vurmak i�in k�yleri dola��r.
Hasan Efendi yanlar�na geldi.
-Selam�naleyk�m a�alar.
� Aleyk�mselam Hasan Efendi.
-Ne olmu� bu yola? Kaya m� d�m�. Ulan ne duruyorsunuz? Dayan�n be... Devirin a�a��
�unu!..
K�yl�ler de co�up ba��r�t�lar,
-�yle ya... Hadin arkada�lar, davran�n!..
Besmeleyi �eken i�e giri�ti. Ho, ho - ho - hoop... Kaya g�mb�r g�mb�r yuvarland�,
yol a��ld�.
Hasan Efendi,
-Hadi sa�l�cakla kal�n... dedi.
-Allah raz� olsun Hasan Efendi. Allah senden raz� olsun...
�� ka�n� yola d�z�ld�.
-Deeeh, dehaaa...
-Eee... ohaa!..
Bilgin de onlarla birlikte, d��ne d��ne tozlu yoldan k�ye do�ru ��k�yordu.
-Yahu, ben size s�ylemedim mi? dedi, kayay� hep bir olup devirelim, yuvarlayal�m,
demedim mi?
-Hele bak... Sen �yle mi dedin Kel M�mit'm o�lu?
K�yl�ler g�l��yorlard�.
43
V
Bilgin-
-Peki, ben ne dedim? diye sordu.
-Daha sen ne dedi�ini bilmiyorsun. Sen, "�u kaya-
s�rta yukar� ta��yal�m da yol a��ls�n," demedin mi? Koca kaya yukar� ta��n�r m�?
Ta��nsa durur mu? Sana uysak kaya �st�m�ze devrilip bir kaza ��kard�. Seninki de
ak�l i�te...
Yine g�l�t�ler.
K�yde bir zaman Kel M�m�t'�n o�lunun akl� konu�uldu:
-Koca kayay� da�a ��kar�n der. Akl�na uysak zorlay�p erkekli�imiz s�k�lecek...
Bika� g�n sonra Kel M�m�t'�n o�lu Memet kasabaya indi. Bir eski okul arkada��n�
g�rd�. Kendi k�y�nde ��retmen olan arkada��,
- Duramayaca��m, dedi. E�itim m�d�r�ne s�ylemeye geldim. Beni ba�ka k�ye
versinler. Kendi k�y�mde yapamayaca��m.
Profes�r Memet,
-Neden? diye sordu.
Neden olacak arkada�, beni k�yde bir dinleyen mi
var? U\C j
sap�n�n danas� hi�bir vakit �k�z olmaz" demi�-
er> bo�una m�? Ecele derman bulsan bo�, kendi k�yl�n dinlemez seni...
Pfofes�r bika� kez,
e apmm danas�, kap�n�n danas�... diye m�r�ldand�. n esk� arkada��na bir Amerikan
�niversitesinde P �fes�r oHu�unu s�yledi.
-Beni dinlersen, dedi, kendi k�y�nden ayni Kendi k�y�n� herkesten iyi sen
bilirsin. Bir z ^' sonra seni dinlerler.
aman
K�y ��retmeni,
-Kap�n�n danas� hi�bir vakit �k�z olmaz... dedi
G�z�ne G�zl�k adl� kitapta*
Pun� Nas�l Yap�l�r?
OÔar��izmeli Memet Efendiyi tan�r m�s�n�z? Ad�n� �ok duymu�sunuzdur ama,
kendisini tan�d��n�z� sanmam. Hele yurdumuzun ileri gelenlerinin, �nemli
ki�ilerin, �lkemizi y�netenlerin, Sar��izmeli Memet Efendiyi tan�mad�klar�
kesindir. Tan�m� olsalard�, her ba�lar� s�k�t�k�a gider ona dan��r, ak�l sorar,
i�leri de b�yle karman �orman etmezlerdi.
Sar��izmeliler, �lkemizin en eski, en k�kl� ailesidir. T�rklerin Anadolu'ya
yerle�meleriyle birlikte Sar��izmeli ailesi de kurulmu�tur. Eskiden
Sar��izmelilere aga denilirdi, �imdilerdeyse efendi san�n� ald�lar. Bi-�oklar� a�a
denilmesinden dolay�, Sar��izmeli'yi k�y-
U san�r- �ysa Sar��izmeli, ne k�yl�d�r, ne kentlidir; 'uy e kentli aras� k�rma bir
ya�am� vard�r. Bir aya��
�y e, bir aya�� kentte olan bir kasabal�d�r. Kurnazl�-
d' a bilirli�i, laf� yerine oturtmas�, daha leb deme-
eWebiyi anlamas� da bundand�r. Ne kentli gibi
bozulmu�, ne k�yl� gibi s�z�lm�t�r. Kasaba ayd� n�n b�t�n �zelli�ini ta��r
kendinde. Ne sorsan�z bil' Ama bildi�ini do�rudan, a��k a��k s�ylemez; dolayh
yoldan, k�z�m sana s�yl�yorum gelinim sen anla, anlayana sivrisinek saz,
gibilerden anlat�r. Anlatt�klar� olduk�a a��k sa��kt�r. Ama yararl� bir sonu�
��karmak i�in anlatt��ndan, bunlar m�stehcen say�lmaz.
Bu denli �nl� bir ki�iyken, hi�bir ansiklopedide, Sar��izmeli ad�n� g�remezsiniz.
Bu bizim de�erbilmezli�imizi g�sterir.
Ne zaman anlayamad��m bir sorun olsa, ba��m s�k�sa, i�inden ��kamad��m bir durum
olsa, Sar��izmeli'ye gider, sorar, dan��r, ��renirim. Bundan y�llarca �nce de �yle
olmu�tu. Gidip sormu�tum Sar��izmeli'ye,
- Sen bu i�e ne diyorsun Sar��izmeli? Sar��izmeli,
- Ben b�yle i�lerden hi� anlamam, dedi.
Hep b�yle s�yler ama, sonra, yine de bi�eyler anlat�r.
- Ben b�yle �eylerden anlamam. Sen onu b�rak da, ben sana bir hik�ye anlatay�m da
dinle!
- Buyur Sar��izmeli.
- Bizim oralardan k�yl�n�n biri kasaba pazar�n gitmek i�in trakt�r�ne binmi�.
Giderken bir de ba m�, bir k�yl�s� de pazara yayan gidiyor. Alm� o da trakt�re,
g�le s�ylese gidiyorlar. Eh, uzun yoi
PUN� NASIL YAPILIR?
gerekir ya, trakt�r�n sahibi olan �b�r�ne,
? T" ^mis "yol �st�ndeki f�k�y� g�rd�n m�... �te "BaK, ucn�?� /
......
o f�k�y� yersen, sana bu trakt�r� veririm.
Trakt�re sahip olmak i�in yoksul k�yl� hemen inmi�, yerdeki f�k�y� avu�laya
avu�laya yemi�. "Eh", trakt�r�n sahibi bikez s�z verdi, s�z�nden d�nmek olmaz.
Vermi� trakt�r�... Kasaba pazar�na gitmi�ler. Ak�am olmu�, k�ye d�necekler. Yeni
sahibi trakt�r�n direksiyonuna kurulmu�. Trakt�r�n eski sahibi de yaya giderken,
"Gel, seni de k�ye g�t�reyim," demi�. Alm� yan�na... G�le s�ylese gidiyorlar. Yol
uzun, e�lence gerekir ya... Trakt�r�n yeni sahibi, "Bak," demi�, "yolun �st�nde
f�k� var, g�rd�n m�... �te o f�k�y� yersen, bu trakt�r� sana veririm." Akl�nca,
kendi yedi�i f�k�n�n ac�s�n� ��karacak... �b�r� inmi� trakt�rden, f�k�y� avu� avu�
yemi�. Trakt�rdeki, "Ulan," demi�, "insan olan insan, hi� f�k� yer mi?" �b�r� de,
Hadi ben elimden ��kard��m trakt�re yeniden sahip olmak i�in yedim, ya sen nas�l
yedin o f�k�y�?"
ikisi trakt�rde, yedikleri f�k inin tad� a��zlar�nda, �pis d��n�p k�ye
d�nerlerken, yoksul k�yl� traken sahibine, "Yahu," demi�, "k�yden ��karken bu tQr
senindi, benim trakt�r�m de yoktu. �imdi . ye ediyoruz. Trakt�r yine senin, benim
yine trakem yok. Peki �yleyse, biz o f�k�y� neden yedik?" ] ayaca��rm anlam�t�m.
Sar��izmeli'ye te�ekk�r dlP yan�ndan ayr�ld�m.
T 47
t �eh�rden �nd�m k�ye
48
Bundan bika� y�l kadar �nce yine anlam veremedi�im bitak�m i�lerle kar��la�t�m.
Ko�tum Sar��izme-li'ye, dan�t�m:
- Aman Sar��izmeli, bu olup bitenler neyin nesidir, anlat hele...
O herzamanki gibi,
-Ben bu i�lerden hi� anlamam, sana bir hik�ye anlatay�m da dinle... dedi.
- Buyur Sar��izmeli. Anlatt�:
- Bizim oralarda bir k�yde, koca bir delikanl� bir kaya ba��na ��km�, ba��ra
�a��ra a�l�yormu�. Bunu g�ren biri, neden a�lad��n� sorunca, delikanl� da, "Aaah,
ah..." diye i�ini �ekip, "Anam iyice kocad�, hi�bir i�e yarad�� yok. Anam �lse de
babam yeniden taze gelin alsa... Taze gelindir, her i�e yarasa... �te buna
a�lar�m..." demi�. Aradan epiy zaman ge�mi�. O adam yine delikanl�y� o kaya
ba��nda a�lar g�r�nce, nedir, diye sormu�. Delikanl� da, "Ben a�lamayay�m da
kimler a�las�n," demi�. "Anam �ls�n de babam taze gelin als�n, babam da ben de
taze gelini her i�te kullan�r�z diye dua ettim. Anam �lece�ine babam �ld�. Babam
taze gelinle evlenece�ine, kocakar� anam bir delikanl�yla evlendi. Biz babamla
taze gelini her i�e ko�aca��m�za, �imdi anam�n yeni kocas�, hem anam�, hem beni
her i�e ko�makta, ona a�lar�m..."
Sar��izmeli'ye, sa�ol deyip yan�ndan ayr�ld�m.
PUN� NASIL YAPILIR? � 49
Gel zaman git zaman, �u reform s�ylentileri ��kt�. Kimi reform ��yledir, kimi
b�yledir, dedi. Kimi iyidir, kimi k�t�d�r, dedi. �yice akl�m kar�t��ndan var�p
Sar��izmeli'nin yanma, ona dan�t�m:
- Sar��izmeli, sence reform dedikleri nedir, yap�lacak m�?
Sar��izmeli yine herzamanki gibi,
- Benim b�yle i�lere akl�m ermez, sana bir hik�ye anlatay�m da dinle! dedi.
- Buyur, dedim. Anlatt�:
-Bizim ora k�yl�lerinden biri, bir k� g�n� kentteki bir tan�d��n�n evine konuk
gelmi�. Kentli ona bir g�zel i�ki sunmu�. ��ki k�yl�n�n �yle ho�una gitmi� ki,
"Aman bu i�ki i�imi k�z�t�rd�, pek g�zelmi�, ad� ne bunun?" diye sormu�. Kentli de
i�kinin ad�n�n pun� oldu�unu s�ylemi�. K�yl� bu kez, pun�un nas�l yap�ld��n�
sormu�. Kentli de anlatm�: "�� bardak kadar �aya bir kadeh konyak kar�t�r�r,
�st�ne de yar�m limon s�kars�n, pun� olur," demi�. K�yl� evine gidince hemen pun�
yapm�. Bir zaman sonra yine kentlinin evine geli�inde, "Yahu o senin dedi�in pun�u
yapt�m, ama berbat, k�t� bi�ey oldu, i�ilecek gibi de�il," demi�. Kentli, "Nas�l
yapt�n, anlat!" diye sorunca k�yl� de anlatm�: Eve vard�m. Kar�ya, �abuk �ay
getir, dedim. Kar�, evde �ay yok, kahve var, dedi. �ay da bir kahve de bir, vars�n
kahve olsun, dedim.
Sonra �abuk konyak getir, dedim. Kar�, evde konyak yok, �arap var, dedi. Olsun, ha
konyak olmu�, ha �arap olmu�, getir �arab� dedim. �arab� kahveye boca ettim. Sonra
kar�ya, limon getir, dedim. Kar�, limon yok sirke var, dedi. Vars�n olsun, sirke
de ek�i limon da... Getir sirkeyi, dedim. Sirkeyi, �arab�, kahveyi birbirine
katt�m. Dedi�in gibi �alkalad�m. Bir de i�tim ki zehir..."
San�izmeli'ye, sa�l�cakla kal, deyip yan�ndan ayr�ld�m.
Yine i�inden ��kamad��m kar��k i�ler olunca, dan�mak i�in San�izmeli'ye
gidece�im.
Yaz�k, Sar��izmeli gibi de�erli bir ki�iyi, �nde gelenlerden, ileri gelenlerden
kimse tan�m�yor.
G�z�n�*Wn Efendim adhkitaptan
Bunlar Bizim Derdimiz
ir k��k bakkal d�kk�n� g�rd�k. Bakkal, bir k�yl� kad�n�n �i�esine gaz
dolduruyordu. Bizi g�r�nce �nce kad�n, sonra bakkal g�ld�. K�y bakkal�,
- Heee... dedi, Re�it A�a yolunuzu bekliyor. A�mal� Kahve �orda... Depeyi a��n,
sa�da g�r�n�r... dedi.
G�lmeleri alayl�, k��mseyiciydi.
- Kim bu Re�it A�a? dedim.
-Se�irtin, se�irtin, dedi. Sizi bekliyor. Gidincek g�r�rs�n�z.
Hafif yoku�u a��nca A�mal� Kahveyi g�rd�k. Bir �ocuk bize do�ru ko�tu,
-Re�it emmi yolunuzu g�zl�yor... dedi, ka�t�.
B�sb�t�n meraklanm�t�k. Yoku�u indik. Kahve t�kl�m t�kl�md�. ��eri girip,
-Merhaba a�alar... dedik.
T- �EH�RDEN �ND�M K�YE
52
Bak�p bak�p g�l�yorlar. Hepsinin y�z�nde o alayl� g�l�...
- Re�it A�a kim?
- �orda...
Peykeye ba�da� kurmu�, �ember sakall�, sevimli bir k�yl�. Bizi g�r�nce bir
do�ruldu: -Ho�geldiniz...
- Ho�bulduk. Re�it A�a siz misiniz? -Hee, benim.
- Bizi bekliyormu�sunuz, �yle mi? Yolda kimi g�rd�kse, Re�it A�a sizi bekliyor,
dedi.
- Hele oturun, buyurun... Bekliyoruz a, bekledi�imiz siz de�elsiniz. Sizi b�yle
seher k�l��yla g�r�nce beklediklerimiz sanm�lar. Ne i�ersiniz?
Birer ayran istedik. Sonra yolda cipimizin bozuldu�unu, onun i�in buraya yaya
geldi�imizi, yolda her �n�m�ze ��kan�n, "Sizi Re�it A�a bekliyor," deyince
�a�t��m�z� anlatt�k. Re�it A�a kahveyi dolduran k�yl�lere,
-Bekledi�imiz bunlar de�el... dedi. B�ld�r onlar� g�rmediniz mi?
Bika� ki�i,
-G�rd�k, biliyoruz, bunlar de�el... dediler.
- Merak ettik Re�it A�a, kimi bekliyordunuz? diye sordum.
- Gelecekler, dedi, sincik nerdeyse gelirler.
Re�it A�a �n�m�ze bir �evre koydu. �evreyi yava� yava� a�t�. �evrenin i�inden d�rt
tane bo� c�gara pa-
BUNLAR B�Z�M DERD�M�Z *
53
keti ��kt�. �kisi Yenice, biri Gelincik, biri de Bo�azi�i paketiydi. Paketleri
bize verdi.
- Biz, dedi, bu paketlerin �ahaplar�n� bekliyoruz. Emanet oldu�undan muhafaza
ettik.
Re�it A�a bo� c�gara paketlerini bize verdi. Benim elime Gelincik paketi gelmi�ti.
Pakete bakt�m, �zerinde kar��k �izgiler... Nonfig�ratif resimler, say�lar...
- Bunlar nedir Re�it A�a? dedim. -Bunlar bizim derdimiz... dedi.
- Ne derdi?
- Vallaha derdimiz. Sincik �det oldu. �ler se�ime bindi bineli, eksik olmas�n,
b�y�klerimiz kasaba kasaba, k�y k�y dola��p k�yl�n�n derdini dinliyor. B�ld�r
parti ileri gelenleri buraya da geldiler. Derdi olan dinletmeye kahveye gelsin
dediler. Millet y��ld�. Onlar d�rt ki�iydiler. �orda tomofilden indiler. Buyurun
dedik. Selam, aleyk�mselam... ��lerinden biri, "A�alar," dedi, "�imdiye kadar
sizin he�bi derdinizi dinleyen yoktu. Demokrasi dimek, halk�n dedi�ini dinlemek
dimektir. Bundan sebep aya��n�za kadar geldik i�te. Her kimin ne derdi varsa
desin." Sen bizde dert mi arars�n... Ba�lad�k a�natmaya... Biz a�natt�k�a onlar
vire yaz�yor. "Efendi, �s�tma..." dedik. "�lkin �u �s�tman�n bir �n�n� al�n."
Yazd�lar: "Is�tman�n k�k� kaz�nacak!" ��retmen s�ze kar�t�: "Aman, be� s�n�f�
biba��ma okutuyorum. Aman ��retmen g�nderin." D�rd� birden ha babam yaz�yor.
Biyandan fosur da
fosur c�gara i�iyorlar. Ne desek, olur diyorlar. �una da olmaz dedikleri yok.
Bizim ��retmenin kula��na e�ildim, "Aman ��retmen, benim bunlara inan�m yok,"
dedim. "Bu ne bi�im i�?.. Herbi dedi�imizi, olur deyi yaz�yorlar. Dur �unlar� bi
s�nayal�m..." dedim. Ben hemen, "Allah raz� olsun," dedim, "her�eyi yazd�n�z,
tekmillediniz. Bir de kasabaya tiren istiyoruz. Tiren de geldi mi, daha bi
iste�imiz yok."
C�gara paketinin ard�na onu da yazd�lar. Ak�am oldu. Paketleri ikisi yere att�,
ikisi atmad�. At�lan iki paketi kapt�m, soktum cebime... Gitmeye davrand�lar.
Kahveden ��karken biri daha paketi att�. Hemen yerden onu da kapt�m. Tomofile
bindiler. Tomofil u�tu. El sall�yoruz. Tomofilin penceresinden bi el uzand�. Bi
bo� paket havada u�tu. Se�irttim, onu da kapt�m... �te o d�rt paket bunlar.
A�nad�n m�? Bu c�gara paketleri bizim derdimiz. Sincik haber salm�lar ki, bu y�l
da dert dinlemeye geliyorlarm�. Bekliyoruz. Aha geldiler, aha gelecekler.
�b�r paketleri ald�m. Yenice paketlerinin birinin �st�nde "��kran, ��kran" diye
alt� tane "��kran" bir de "��k" yaz�l� idi. Yan yana �� y�ld�z, bir de kay�k resmi
�izilmi�ti. Bis�r� de irili ufakl� ��gen, d�rtgen...
Bo�azi�i c�garas�n�n paketini ald�m. Onun �st�nde �u yaz�lar, notlar vard�:
"Kay�nbiraderin arkada�� i�in rica edilecek... V�fi Beyin iyi biyere nakli...
�talya'ya gidecek heyete da-
BUNLAR B�Z�M DERD�M�Z T
55
mad�n al�nmas�... Olmazsa istifa haberi yay�lacak. ��y�zbin i�i (iki tane yaz�
ile, d�rt tane say� ile yaz�lm�) Dans�z, dans�z (be� kez yaz�lm�)... Sekiz tane
kalp resmi..."
�b�r Gelincik paketinde b�y�k bir g�z resmi, bir zar resmi �izilmi�, "olur, peki,
olur, *tlur, olur, peki" diye el yaz�s�yla, kitap harfleriyle be� on tane
yaz�lm�t�.
- Geliyorlar...
- Geliyorlar...
Sesler duyuldu. Kahvedekiler kayna�t�. Otomobilden �� ki�i indi. Bitanesi,
- Merhaba a�alar... dedi. �b�r�,
-Selam�naleyk�m vatanda�lar!., dedi. ��nc�s�,
- Merhaba arkada�lar... dedi.
K�yl�ler az �nce bize g�ld�kleri gibi �imdi onlara g�l�yorlard�. Hepsinin di�leri
g�r�l�yordu.
Re�it A�an�n yan�na, ikisi iskemleye, biri peykeye oturdu. Sa� ellerini
g��slerine g�t�r�p k�yl� sela-m�yla k��k b�y�k herkese ayr� ayr�, "Merhaba,
merhaba..." dediler.
�i�man�,
- Ge�en y�ldanberi nas�ls�n�z a�alar? dedi. Re�it A�a, hepsinin yerine,
-Sa�olun, iyiyik... Siz nas�ls�n�z? dedi.
-Biz de iyiyiz. Daha iyiyiz. Sizi de daha iyi g�rd�k. Hepinizin y�z� g�l�yor.
Allah g�ld�rs�n...
�� ki�inin en ya�l�s�,
-A�alar, dedi, demokrasi demek, halk�n dedi�ini dinlemek demektir.
Gelincik paketini ��kard�. Kahveci, misafirin c�ga-ras�n� yakmak i�in ma�ayla
ate�i ko�turdu.
-Biz, sizden ald��m�z ilhamla �al��yoruz. Aya��n�za geldik. Hi� s�k�lmay�n,
�ekinmeyin. Bizim g�revimiz sizleri dinlemek. Ne derdiniz, ne zorunuz varsa,
s�yleyin!
�nce bir sessizlik, sonra bir f�s�lt� oldu. Ayakta duran k�yl�lerden biri,
-�lkin �u �s�tma, dedi. Millet �s�tmadan k�r�l�yo... Batakl�� kurutmay�ncak, ila�
serpmeylen ba� edilmiyor.
�� de c�gara paketlerine yaz�yorlar. Re�it A�a, yan�ndakinin yaz�s�na e�ildi,
-Bey, haddim de�el a, yanl� yazd�n... dedi.
Bo�azi�i paketine not alan, her ne yazm�sa karalad�, acele yeniden bi�eyler yazd�.
Gelincik paketine yazan,
-Neden? dedi, batakl��n kurutulmas�...
- He�... Bana yanl� geldi...
Bunu s�yledikten sonra Re�it A�a �evreyi dizinin �st�ne koydu, yava��a a�t�.
Gelincik paketini ��kar�p �st�ndeki kar��k �izgileri g�sterdi,
-Ge�en y�l, �s�tma deyince b�yle �izmi�tiniz de...
BUNLAR B�Z�M DERD�M�Z T
57
Kahvede bir g�l�me oldu. Onlar da g�ld�ler. K�yl�n�n biri,
- ��retmen istiyoruz, dedi, be� s�n�fl� okula bi ��retmen yetmiyor.
Yenice paketine not alan,
-Yetmez, dedi.
Re�it A�a,
-Yanl� yazd�n bey, dedi. (�evreden ge�en y�l�n Yenice paketini ��kard�.) Ge�en y�l
��retmen deyince sen ��kran, ��kran, ��kran deyi yazm�s�n...
�nce biri, sonra �tekiler c�gara paketlerini ceplerine koydular.
Re�it A�a,
- Hepsi burda var, dedi, bak bu �izikler su i�i i�in, bu alt� kalp resmi de
i�sizlik i�indi...
C�gara paketlerini onlara uzatt�,
-Bu da bu y�l sizinle gelmeyen beyinki... dedi.
�i�man olan� sinirli sinirli diklendi:
- Nedir bunlar?
-He�... N'olacak, dert... Dert olmas�na dert ya, sizin dert mi yo�usam bizim dert
mi, bilemem.
Aya�a kalkt�lar. Gidiyorlard�.
Re�it A�a,
-��kran i�ini unutma, dedi, ��y�zbin de var... Bi de neye alametse y�ld�zlaman
kay�k resmi...
�� ki�i �nde, k�yl�ler arkada otomobile do�ru gidiyorlard�. Biz de Re�it A�an�n
yanmdayd�k. �nde giden �� ki�iden biri �ks�rd�.
- C�garay� b�rakmal�... dedi. �b�r�,
- Bana da sert geliyor, dedi. ��nc�s�,
-B�rakmal�, dedi, dokunuyor. Otomobil yolland�. K�yl�ler ellerini kas�klar�na
koyup keyifli keyifli g�ld�ler.
Hangi Parti Kazanacak adl� kitapt�
Ne �yi Adam
de bir k�ydendi... Hem de h�s�m olurlard�. Biri, bir valinin a��s�, biri, bir
m�ste�ar�n bah��van�, biri de bir belediye ba�kan�n�n odac�s�yd�. K�yden ��k�p
ayr� ayr� kentlere da��lm�lard�. Biri d�rt, �b�r ikisi be� y�l sonra s�laya
gelmi�ti. K�ye d�n�leri ayn� hafta i�inde olmu�tu. Valinin a��s� k�yde yirmi g�n
kal�p i�ine d�necekti. M�ste�ar�n bah��van� harman� kald�racak, sonra gidecekti.
Belediye ba�kan�n�n yan�nda be� y�l odac�l�k etmi� olan�n bir daha k�yden ��kmaya
hi� niyeti yoktu.
K�y kahvesinde toplanm�lard�. �sli tavana as�l� l�ks lambas�n� kahveci sandalyeye
��k�p kuvvetle pompalad�.
A�� olan�, t�t�n tabakas�n� kahvedekilere uzatt�.
Bah��van, kahveciye seslendi:
- R�za �avu�, arkada�lara birer demli �ay yap hele...
�� ayr� kente gidip �al�an �� hem�eri k�ye d�n�nce, birbiriyle yar�a girmi�lerdi:
�kram yar��, laf yar��, g�rg� yar��... Geldiler geleli boyuna anlat�yorlard�. ��
de birbirini alt etmek i�in yar�tayd�.
Muhtar, m�ste�ar�n yan�nda bah��vanl�k edene,
-Hele anlat �u M�ste�ar'�... dedi.
Bah��vanl�k eden, kahvede her gece anlatt�� m�ste�ar� bir daha anlatmaya ba�lad�:
- Bizim M�ste�ar bir zehir can�m... Valiye a��l�k etmi� olan,
- Vali Bey kadar olmas�n, dedi, Vali Bey barut, hem de fitilsiz ate� al�r, �yle
bir barut...
Bah��van,
- Bizim Bey kadar olmas�n, dedi, yan�na aptessiz girilmez.
�b�r�,
- Aptes ne demek, bizim Bey'in yan�na gus�l aptesi alsan giremezsin...
-O hi�!.. Bizim Bey'in yan�na salavats�z girilmez.
- Salavat ne ki... Hatim indirsen Vali Bey'in yan�na giremezsin.
- M�ste�ar Bey bir ba��r�r, belle ki havan topu patlad�.
-O hi�... Bizim Vali Bey bir ba��rsa ki... Belediye ba�kan�na odac�l�k edenin o
gece hi� sesi ��km�yordu.
Muhtar ona,
NE �Y� ADAM T 61
- Sen neye konu�muyorsun a�a? dedi; senin Belediye Ba�kan� nas�ld�?
Odac�,
- �ok eyi bir adamd�, dedi, bizim Belediye Ba�kan�, �ok eyi bir adam!
Muhtar,
- Olmaz bikerem, dedi, hemi belediye ba�kan�, he-mi de eyi adam olmaz!
Odac�,
- Olmaz olmas�na ya, bizim Bey eyi adamd�r... dedi. Kahveci,
- Sen Muhtar'dan iyi mi bilirsin, dedi, hi�bir zaman bir muhtar�n, bir belediye
ba�kan�n�n iyisi olmaz. �nanmazsan Muhtar'a sor. Olur mu Muhtar?
- Olmaz. M�mk�n� yok olmaz. Ne muhtar�n, ne kaymakam�n, ne valinin, ne belediye
ba�kan�n�n iyisi olur.
- �u Muhtar do�ru s�zl� bir adam. Muhtar, s�z�n� s�rd�rd�:
- Olmaz; neden dersen, belediye ba�kan� olsun, vali olsun, bir i� yapar. Yapmaz
m�? Belediye ba�kan�d�r, i� yapacak. � yap�nca da, be�enen olur, be�enmeyen olur.
Be�enen ses etmez, be�enmeyen bir demedi�ini b�rakmaz. Belediye ba�kan� ba�ka bir
i� daha yapar. Kiminin ��karma gelir, kiminin gelmez. �ine gelen ses etmez,
gelmeyen belediye ba�kan�n� bat�r�r ��kar�r. Muhtar da b�yle, kaymakam da, vali
de, daha �tekiler de...
Belediye ba�kan�n�n yan�nda odac� duran,
- Bizim Bey bir ba�kayd�, dedi, eyi adamd�. -Sen bir odac�s�n, eyi mi, k�t� m�, ne
bilirsin...
Bo� konu�ma! Sana g�re eyidir, korucuya da bizim Muhtar'� sorsan, eyi der. Demez
mi? -Der.
- Hi�bir zaman bi belediye ba�kan�n�n eyisi olmaz.
- Olur olmas�na ya, kimse eyi demez. M�ste�ar�n bah��van�,
- Do�ru bi laf, dedi, eyisi olmaz. Valinin a��s� da,
- Biz hi� mi belediye ba�kan� g�rmedik, dedi, iyisi olmaz.
Belediye ba�kan�n�n odac�s�,
- Dedi�iniz hep do�ru, dedi, olmas�na olmaz. Gelgeldim bizim Bey iyiydi. Bir benim
s�z�m de�il bu. Herkesin dedi�i b�yle. �lkin ben de sizin gibi inanmad�m. Besbelli
millet korkudan eyi adam diyor, dedim. Ama sonradan bakt�m, bir eyi adam ki he�
sorma... Seherde her kime Belediye Ba�kan�'n�n odac�s�y�m, dediysem; esnaf�,
memuru bizim beyi �ve �ve g�klere ��kar�yor. Herkes, "Ah ne eyi adam, ah ne eyi
adam..." diyo... Seher rezillik... Hasta bi�ok ki... Hastayla konu�uyorsun, "Ne
eyi adam, ne eyi adam..." diyor. Hastas� b�yle diyor, sa�lam� b�yle diyor. En
beteri memurlar. Onlar bile, "He� b�yle bi eyi adam gelmedi," diyor. Ben de sizin
gibi, resmi adam�n eyisi olmaz, dedim. Olur olmas�na, ama kimse eyi demez.
NE �Yt ADAM . � 63
Muhtar,
-Gittikten sonra ard�ndan eyili�i s�ylenir, dedi. Ya i�ba��ndan �ekilip gidecek,
ya �lecek... O zaman, "Ulan ne eyi bir herifti!" derler.
Kahveci,
-Sen �l�nce Muhtar?., dedi.
- O zaman s�ylersiniz. Bir ihtiyar,
- Gidenin iyili�inden mi s�ylenir can�m, dedi, yeni geleni k�t�lemek i�in bir
laf... Eskisi iyiydi ne demek? Anlayana, �imdiki k�t� demek.
Belediye ba�kan�n�n odac�l��n� yapan,
- Bizim Bey'e �lmeden de herkes iyi der. �yi adam, iyi adam... B�kt�m gayr�. Bir
gece kahvede otururke-ne, "�yi, iyi... Bunun nesi iyi, neresi iyi... Ge�im zor,
herbi�ey pahal�... Hastanelerde yer yok..." dedim. Bek-�iba�� Ali diye biri var.
"�tekilerin eline kalsak hep yand�k, onlar bizi bitirir. Yine bizim Ba�kan'dan al-
lah raz� olsun," dedi.
Belediye ba�kan�n�n odac�s� ne demek? Han�mefendinin s�r�ynen hizmet�isi neyse,
beyin odac�s� da o... Odac� demek, bir belediye ba�kan� da o demek... Haftan�n bir
g�n� toplant� yap�yorlar. B�t�n m�d�rler orda. Bizim Ba�kan da ba�lar�nda... �u
adama eyi eyi diyorlar, nesi eyi diye ald� beni bi merak. �unlar� kap�dan
dinleyim, dedim. Bi Elektrik M�d�r� var. Babayi�it bi herif. Ba�kan'la Elektrik
M�d�r� ba�r��yorlar. Laflar�n� anlam�yorum ya, Ba�kan, "Be�
kuru� zam," diye tepiniyor. M�d�r'le �b�r �yeler zamm� istemiyorlar.
�yelerden biri,
-Zam, zam... Herbi�eye zam, bunun sonu neye var�r? dedi.
Bir �ye de,
- �dareyi zarardan kurtarmaya ba�ka bir yol bulmal�, zamla olmaz, dedi.
Ba�kan, zam diyor, ba�ka demiyor. Ak�ama kadar �eki�tiler. Sonunda Belediye
Ba�kan� allem etti, kal-lem etti, elektri�e be� kuru� zam yapt�rd�. Ertesi g�n
a�alar, Elektrik �daresi, elektri�e be� kuru� bindirdi diye gazeteler yaz�nca,
k�yamet koptu. Daha ertesi g�n gazeteler, Elektrik M�d�r�'ne yazmad�k yaz�
b�rakmad�lar. Herifi bi eyi alaya ald�lar. Resmini �iziyorlar, yaz�yorlar.
�ik�yetler ba�lad�. Belediye Ba�ka-n�'na heyetler geliyor. "Aman!.." diye Ba�kan'm
aya��na kapan�yorlar. D�rt g�n ge�ti, be�inci g�n� Ba�kan, gazetecileri toparlad�.
Ben kap�dan dinliyorum.
-Elektrik �daresinin yapt�� zam yersizdir, dedi, yanl� hesap Ba�dat'tan d�ner.
Biz, herzaman halk�n...
Anlatt�, anlatt�, en sonu,
- Kilovat ba��na bir kuru� zam olacak! dedi. Gazeteler Belediye Ba�kan�'n�n koca
koca resimlerini bast�lar. Kimi g�rd�ysem,
- Belediye Ba�kan�'ndan allah raz� olsun, diyor. Bek�iba��,
NE �Y� ADAM T 65
-G�rd�n m�, dedi, g�rd�n m� Ba�kan ne iyi adam. �tekilerin eline kalsak yand�k.
Belediye ba�kan�n�n odac�s�n� dinleyenler, kahveci, muhtar, hepsi,
- A�kolsun dediler, a�kolsun, eyi adamm�. Yaln�z m�ste�ar�n bah��van� ile, valinin
a��s� ses
��karmad�lar.
Odac�,
-Devrisi hafta toplant�ya hep geldiler, dedi. Bu kez Su M�d�r� ile �eki�meye
ba�lad�lar. Dediklerini bir bir anlam�yorsam da Ba�kan'm suya onbe� kuru� zam
yapmak istedi�i belli. �yeler, hep olmaz, diyor. Ba�kan, olacak, diyor.
Su M�d�r�,
- �daremiz zarar etmiyor, zam niye? diyor Ba�kan:
-Su borular�n�, musluklar� hep de�i�tirece�im. Suyu �ehrin ta �teki ba��na
g�t�rece�im, diyor.
- Zam etmeden yapal�m, diyorlar. Ba�kan:
- Ge� olur, diyor.
Ak�amacak ter d�kt�ler. Ba�kan hi�birini dinlemiyor. Devrisi g�n gazeteler yazd�
ki, suyun bi �l�e�ine onbe� kuru� zam yap�lm�.
- Bu ne demek? diye memleket ayakland�. Gazeteler, Su M�d�r�'n� bitirdiler.
"�stifa etsin!"
diye cay�r cay�r yaz�yorlar. �� g�n ge�ti. Ba�kan gazetelere bir ilan verdi. Hi�
suya onbe� kuru� zam olur
muymu�? Ne demek can�m... Suya �� kuru� 7
r uv zarf� vp ter...
Muhtar,
-A�kolsun herife! dedi.
Kahvedekiler, teker teker,
-A�kolsun, dediler.
A�� ile bah��van ses ��karmad�lar.
Odac�,
-Millet, Ba�kan diyor, bir daha demiyor, dedi. Aman ne iyi adam. �u m�d�rleri,
�yeleri g�r�yor musun? Zam �st�ne zam... Ba�kan olmasa, milletin can�na
okuyacaklar...
Muhtar,
-Yahu, desene, �u Ba�kan olmasa millet yand�, dedi.
-Yand� a�a, olmasa yand�! -A�kolsun... -A�kolsun herife...
- Eyi bi adamm�... M�ste�ar�n bah��van�,
- Ka� para eder can�m, dedi, bi dedi�ini yapt�rm�yor. Bizim M�ste�ar olacak ki,
sen g�r...
A��l>
T�v-
- Bizim Vali de �yle, dedi. Zam dedi m� zam-
be yapt�r�r. D�nya y�k�lsa yapt�r�r. Ama ba� ^ g�ndereceklermi�, ama
atacaklarm�. Hi� dl yapt�r�r. Odac�,
NE �Y� ADAM � 67
� Ba�kan�n dedi�ini yapt�rmad�� nerden
if dedi Elektri�e, �� kuru�, be� kuru� derkene,
U" ne sonunda yirmi kuru� bindi. Suya, �� ku-
' �ti kuru� derkene, sonunda otuz kuru� y�kledi...
Z?m olmam� hi�bi�ey kalmad� ki... �yle bi adam!..
Bir delikanl�,
-Ba�ka birini ba�kan se�erler... dedi.
-M�mk�n� yok. Millet seviyor, babam�z diyor. Bi zora d�t� m�, bi haceti oldu mu
kap�s�na var�yor. Herkes aman diyor, ne iyi adam diyor. Ba�kas�n�n eline d�se
yand�lar.
Bu kez bah��vanla a�� da onlara kat�ld�:
-A�kolsun!..
-A�kolsun vallaha!..
Havadan Sudan adl� kitaptan

�mer A�ay� Se�meyece�iz
*� *^ VJecenin bir vakti, evin kap�s� g�m g�m d�v�ld�. Ka��k d�man� d�rt�klemese
uyanaca��m yok. Sabahtan da�a oduna gittiydim, yorulup serilmi�im ki, �st�me �l�
topra�� serpilmi� gibi, kula��m�n dibinde top at�lsa duyaca��m yok.
- Nedir? diye s��rad�m. Kar�,
-Herif, herif!., dedi, �ld�n m� ne!.. Sabahberi d�r-t�kl�yorum. Kalk bi bak kap�
d�v�l�yor...
Uyku sersemi,
-Kimdir o? diye pencereden seslendim.
Topal Seyit'in sesi geldi:
-A� karda�, a�! Biziz...
Kap�ya vard�m ki, bizim k�y�n adam�ndan sekizi onu toparlan�p gelmi�ler.
- Nedir arkada� bu vakit? Buyurun! Topal Seyit,
�MER A�AYI SE�MEYECE��Z
- Yok, girmeyece�iz, dedi, sana da bildirelim dedik. Bu gece hep oturup karar
verdik arkada�: Biz muhtar se�iminde �mer A�ay� se�meyece�iz. Ne dersin bu i�e?
- Hay oca��n bata, dedim, ulan, biz d�ne�in hep birlik olup da buna karar vermedik
mi? �mer A�ay� se�meyece�iz. K�rkl�o�lu'nun Nuri Efendiyi se�ece�iz diye
a��zbirli�i etmedik mi?
-Etmesine ettik ya, olsun... Belki unutmu�sundur diye peki�tirelim dedik...
- Bunun sabah� yok muydu bre Topal Seyit?
- Sabahacak durulur mu, ya �mer A�an�n adamlar� gelir de seni cayd�r�rsa...
- Yahu, �mer A�an�n adam� m� kald�, k�y hep bizden yana d�nmedi mi! �mer A�a
dedi�in biba��na garip... Hele girin i�eri de yorgunluk ��kar�n...
-Ba�ka evlere u�rayaca��z... deyip gittiler.
Bu �mer A�a denilen herif, biz bildik bileli k�y�n muhtar� ki, elinden �ekti�imizi
bir biz biliriz, bir Allah... �yle bir p�sk�ll� bela ki beribenzeri de�il...
Yediden yetmi�e k�ycek karar verdik:
-�lsek �mer A�ay� se�meyece�iz!..
K�yde b�t�n konu�tu�umuz bu, evde bunu, kahvede bunu konu�uyoruz, sabah bunu, gece
bunu konu�uyoruz: �mer A�a namussuzu se�ilmeyecek...
Biz muhtar diye K�rkl�o�lu'nun Nuri Efendiyi g�z�m�ze kestirmi�iz. Nuri Efendi,
insan i�ine girecek, s�z� dinlenir, adam gibi bir adam... E�itmenlik etmi�
ve de kasabam�z�n n�fus memurlu�unda �al�m� ehil memur tak�m�ndan... Babas�
�lende, ota oca�a, tarlaya davara sahip olmak i�in b�ld�r k�ye geldi. Bakt�k, �l��
�zerine �smarlasan b�ylesi muhtar bulunamaz.
Nuri Efendi de cami avlusunda, alanda, kahvede, nerde �� be� adam g�r�rse,
- Muhterem vatanda�lar�m, aziz hem�erilerim! K�y�m�ze demokrasiyi getirece�im!.,
diye a�z�ndan ballar akarak nutuk �ekiyor ki, vilayet yerinin particisi yan�nda
hi� kal�r, sanki radyodan dinledi�imiz bir nutuk...
�mer A�ay� sorarsan, herifin k�l� k�p�rdam�yor, �ylece susmu� kalm�. Y�z�ne pek
varam�yorsak da ard�ndan s�yledi�imiz kula��na eri�iyor ama sesini bile ��kard��
yok.
Herg�n m� herg�n oturup karar veriyoruz. �mer A�ay� se�meyece�iz! Yetmezmi� gibi,
bir de geceleri ev ev dolan�p karar� bildiriyoruz. O gece ben erken yatmam�sam
senin evine geliyorum, sen yatmam�-san benim evime geliyorsun... Beri yandan
K�rkl�-o�lu'nun Nuri Efendi de �yle s�k� nutuklar �ekiyor ki, ben baya��, herifin
�ekti�i nutuklara ac�yorum. Yaz�k oluyor herifin nutkuna... Efendi, bu nutuk, bu
k�y yerinin nutku de�il... Gidip Ankara'ya bu nutkun bitekini atsa, vallaha
dakkas�nda h�k�meti devirir. Anam�z�n babam�z�n ba��na, �oluk �ocuk �st�ne,
avrad�m�z�n nik�h�na yemin kasem edip ant i�mi�iz ki, bu �mer A�ay� �lsek muhtar
se�meyece�iz.
Se�imin yap�lmas�na iki g�n kala, gece vakti bizim kap� gene vuruldu. Gene Topal
Seyit geldi sand�m da pencereden �nnedim:
- Anlad�m o�lum, �mer A�a domuzunu se�meyece�iz!..
-H�d�r emmi, a� hele a�!., diye bir ses. Yahu, bu ba�kas�... Kap�ya ��kt�m ki,
�mer A�an�n ye�eni de�il mi!..
- �mer emicemin mahsus selam� var... deyince, -D�ttt!.. diye bunu tersledim;
�ocuk,
- �mer emicem dedi ki, dedi, H�d�r emmine var, onun Gocur Mustuva ile bir davas�
vard�. Yar�n benimle kasabaya gelsin, davas�n� g�recek bir ehil da-vavekili
buldum. S�yle para mara da istemez, dedi.
Ben, "dava", "Gocur Mustuva", "davavekili" laflar�n� duyunca derin d��ncelere
dald�m. Bu Gocur Mustuva, benim can d�man�m. Herifte din iman yok karda�: E�e�ini
bizim tarlan�n s�n�r�ndan sokar, g�zelim narin ekini yedirtir. Bir de�il, iki
de�il... O�lunu gece vakti ambar�m�za sokturur, tah�l�m�z� �ald�rt�r. Yakalad�ksa
da herif g��l�, ne edersin... K�yl�k yerde kim kime... Aman, �u �mer A�a sayesinde
Gocur Mustuva namussuzunu bir savu�tursak...
�yi ya, ben yar�n sabah bu �mer A�a namussuzunun evine giderim de beni orda
g�r�rlerse k�yl� hep y�z�me t�k�r�r.
Ben b�ylece d��n�rken �ocuk, i�imden ge�eni bilmi� gibi,
- �mer emicem dedi ki, dedi, yar�n sabah ku�luk vakti, beni mezarl��n oradaki
kuyu kava��n�n dibinde beklesin dedi.
-�mer A�aya selam s�yle! dedim, �ocu�u savd�m. Avrada anlatt�m,
- Daha durulur mu, erkenden git aman �u Gocur Mustuva'dan h�nc�m�z� alal�m...
dedi.
Sabahacak g�z�m�z� uyku tutmad�. G�n ��mas�y-la yola u�rad�m. Bakt�m, K�r M�rsel
yatalak anas�n� s�rt�na vurmu� gelir. Selamla�t�k.
- Nereye b�yle M�rsel? Y�z� yerde utanaraktan, -Kasabaya... dedi.
- Ne var ki kasabada?
-Anam� bir doktora bakt�raca��m da... Ya sen? -Ben de kasabaya...
- Ne var ki?
Ulan al�ak, savc� gibi ne ahret sorgusuna �ekersin!..
- Gocur Mustuva'dan davac�y�m da, dedim, dava-vekili tutaca��m.
Az gittik, �teden Bekir A�a e�e�e kurulmu�, kar�s� e�e�i yeder, o�lu e�e�in
kuyru�unda gelirler.
- Hayrola Bekir A�a, bu vakit nereye? -Kasabaya...
- Ne var ki?
- Bizim avrad� doktora bakt�rm�t�k da re�ete vermi�ti. �ki y�ld�r ilac�n�
yapt�ramad�k, pahal� namussuz, �imdi ilac� almaya gidiyoruz...
�MER A�AYI SE�MEYECE��Z �
73
- Ya bac�m� neye g�t�r�rs�n?
- O da Hanfe Kad�nla kavga etmi�ti ya b�ld�r, ondan davac� olacak...
-Ya �ocuk?
- Solucan d��r�yor, doktora bakt�raca��z. Ya siz nereye?
Biz de anlatt�k. Mezarl��n ordaki kuyu kava��na gidesiye onbe� yirmi ki�i olduk.
Hepsi birbirinden davac�. Bizim k�yde kavgas�z, davas�z, k�s darg�n olmayan kimse
yok ki...
Bir de kava��n dibine vard�k ki, yahu bizim k�y hep bo�alm� da buraya dolmu�.
Topal Seyit de orada de�il mi?
-Ne haber Seyit? dedim.
- Davavekili tutaca��m, �evket'ten davac�y�m... dedi. Yahu b�t�n hastalar,
doktorluklar, ila�l�klar hep
bug�ne mi toplanm�!..
Benim davac� olaca��m Gocur Mustuva da kuyu bilezi�inin dibine ��melmi� c�gara
sarm�yor mu!..
Topal Seyit'e,
- Bu gavat�n ne i�i varm�? dedim.
- Senden davac�ym� da, dedi, avukat tutmaya kasabaya gidermi�...
Hi�birimiz konu�muyoruz, ba��m�z� yere e�mi� duruyoruz. Derken bakt�k, kar��dan
�mer A�a gelmekte... Vay anas�n�, yahu simdik ben, bunca k�yl�m�z�n i�inde bu
namussuzun ard�na d��p nas�l gideyim!..
�mer A�a yan�m�za geldi,
- Selam�naleyk�m a�alar! dedi. M�z�l m�z�l m�zland�k: -Aleyk�mselam!..
- Hep tamam m�s�n�z? Tekmil burda m� millet? -Tamam�z! dedik.
Kuyu bilezi�inin �st�ne ��k�p ��yle bir bakt� bize, -Daha gelmeyen var, hele
bekleyin az! dedi. Be� dakika bekledik beklemedik, kar��dan K�rk-
l�o�lu'nun Nuri Efendi g�r�nd�... Ba�� n�nde geldi, selam verdi.
�mer A�a, sanki g�rmemi� geldi�ini gibi,
-Geldin mi? dedi.
- Geldim. Hepimize d�nd�: -D��n ard�ma!.. Tak�ld�k �mer A�a denilen koca d�rz�n�n
ard�na,
otuz k�rk ki�i var�z, kad�nl� erkekli, �ocuklu e�ekli... Kimi kar�n�n kuca��nda
bebesi, kimi herifin s�rt�nda hasta ebesi, ninesi...
Yan�mda giden Nuri Efendiye,
- Bre Efendi, bu gidi� nereye? dedim.
- Benim devlet kap�s�nda bir hacetim var da ondan giderim... dedi.
O bizim geveze insanlar�m�z�n hi�birinde ses yok... Kasabaya girerken, deve
kervan� �eken e�ek gibi �nde giden �mer A�a kas�ld� da kas�ld�. Enseyi dikti,
burnunu g��e do�rulttu, iki eli k��n�n �st�nde �a-
�MER A�AYI SE�MEYECE��Z �
75
k�r �ak�r tespih �ekerek �n�m�z s�ra gidiyor. Cami^ ye gelince,
- Siz avluda bekleyin, Bekir A�a sen gel! dedi. Bana da, "Gel!" dedi. �b�rleri
cami avlusunda
bekleyedursun biz ��m�z gittik. �mer A�a, avukat Basri Beyin yaz�hane d�kk�n�ndan
i�eri girdi, biz de girdik. Bekir A�a ile ben ellerimizi g�be�imizde kavu�turmu�
dineliyoruz.
�mer A�a,
-Selam�naleyk�m! deyip ba� koltu�a kurulmas�yla, Basri Bey allasen, nedir bu bizim
�ekti�imiz muhaliflerden yahu? dedi.
Basri Bey,
- Yak�nd�r, evelallah �anlar�na ot t�kay�p seslerini soluklar�n� kesece�iz!
dedikten sonra sordu:
- Sizin k�yde nas�l partimizin durumu?
-Ne demek!.. Ben varken muhalife kim oy vere-bilirmi� bizim k�yden? -Sa�olL
- Ben varken, sen hi� d��nme gayr�, oras�n� bana b�rak!
Basri Bey,
- Sen hangi k�ydendin? diye sordu.
-Yaney'den... Bizim k�y silme bizim partiden...
Ondan sonra parti i�inden konu�tular da konu�tular, saatler ge�iyor. Yahu biz
buraya gevezeli�e mi geldik.
Bekir A�a kula��ma,
-Bizim dava i�ini unuttu gitti, dald� particili�e! dedi. Yaz�hanenin duvar�ndaki
k��tta "�sti�are ve avukata dan�ma �creti 20 lira" diye yaz�l�.
Konu�tular, konu�tular.
�mer A�a,
-Eh bize m�saade! diye aya�a kalkt�.
Avukat,
-Aman iyi �al��n! dedi.
-G�z�n arkada kalmas�n ben var�kene...
G�z� Bekir A�aya tak�lm� gibi birden,
-Haag sahi... dedi, az daha unutacakt�m; bu fakir bizim partimizin �al�kan bir
adam�d�r. Muhaliflerden bir namussuz buna olmad�k k�t�l�� komad� yapt�. �imdi
davac� olup hakk�n� arayacak ya, garibin paras� yok...
Avukat, �mer A�an�n s�rt�n� s�vazlad�:
-Sen keyfine bak! Bizim partimizin davas�n� almak vazifemiz...
-Sa�ol! Vek�letname verecek paras� bile yok...
Basri Bey g�ld�:
- M�saade et de o kadarl�k bir hizmetimiz olsun... Ben veririm.
�mer A�a, Bekir'e d�nd�,
-Allah raz� olsun, bak avukat bey i�ini g�recek sevab�na! Sen burada kal! dedi.
Onu b�rak�p ��kt�. Bu nas�l i�tir anlamad�m. Bekir A�a garibinin particilik
marticilikle hi�bir al�veri�i yok...
D�ar� ��k�nca, �mer A�a,
-Ko� Topal Seyit'i �a��r gelsin! dedi.
Topal Seyit'i ald�m geldim. Bu sefer gayet muha-lif�ili�iyle tan�nm� bir avukat�n
yaz�hane d�kk�n�na bizi soktu, selam verip ba� yere oturdu. Biz ellerimizi
g�be�imizin �st�nde kavu�turmu� dineliyoruz.
�mer A�a,
-Nedir bu bizim �ekti�imiz h�k�metin elinden avukat bey, dedi, millete kan
kusturdular. B�yle bir parti ne gelmi�, ne de gelebilir... Rezillik...
Avukat�n da i�i yang�nm�, ikisi birlik olup h�k�met partisine verdiler
veri�tirdiler.
Avukat,
- Sizin k�yde partimiz nas�l? dedi.
- �ok kuvvetli... Bizim k�y dedi�imden ��kmaz ve de k�y silme muhaliftir. Ben
varkene se�imi kazand�k bil, elverdi, yeter �ekti�imiz.
Avukat,
-Se�imleri kazand�k m�, dilleri artlar�na girer... dedi.
Particilik �st�ne konu�tular da konu�tular, saatler ge�ti.
-Size doyum olmaz, bize m�saade... deyip aya�a kalk�nca birden hat�rlam� gibi,
-Sahi, dedi, az kala unutacakt�m. -Topal Seyit'i g�sterdi.- Bu fakir, partimizin
sad�k adam�d�r. H�k�met partisinden bir namussuz bu fakire kan kusturuyor. Dava
edecek, velakin ge�iminden �ciz fukara...
Avukat,
-Bakar�z i�ine, kendi i�imiz say�l�r... dedi.
-Vek�letnameye paras� bile yok... -Can�m, b�rak sen... �mer A�a, Topal Seyit e,
- �in oldu i�te, dedi, dua et beye de partimiz i�in �al�!.. Sen burda kal da i�in
g�r�ls�n...
Biz d�ar� ��k�nca,
- Murtaza'y� �a��r gel! dedi.
�a��rd�m, getirdim. Bu sefer bir di��i d�kk�n�na girdik. Murtaza'n�n di�i a�r�yor,
yana�� davul gibi �i�mi�... Di��i muhalif partinin se�im aday�ym�. Ba�lad�lar
�teki partiye atmaya...
Giderken Murtaza'y� orada kodu. Di��i paras�z di�ini �ekecek ve de tedavi
edecek...
K�r M�rsel'in anas�n� bir doktora g�t�rd�k. Doktor h�k�met partisinden. �mer
A�ayla birlik olup muhalif milletine demedik s�z b�rakmad�lar. Saatler sonra
giderkene K�r M�rsel'in anas�n�n hastal��n� a�t�.
Doktor,
-Can ba� �st�ne, paran�n laf� m� olur... dedi.
Her i� i�te b�yle... Eczac�dan paras�z ila� al�nd�. Bizim i� ne olacak diye
meraktayd�m.
- Gocur Mustuva'y� �a��r! dedi.
D�man�mla birlikte bizi bir ba�ka avukat�n yan�na soktu. Gene oyununu oynad�.
Giderken Gocur Mustuva'y� g�sterip,
-Arkada� bizdendir, dedi, fakirin, garibin biri... Muhalif namussuzlardan biri
bunun ba��na tebelle� oldu...
�MER A�AYI SE�MEYECE��Z T
79
Herif y�z�me kar�� benim i�in namussuz diyor be!.. Gocur Mustuva'y� orda b�rak�p
ba�ka bir avukata girdik. Orada da beni g�sterip,
-Partimizin esasl� adam�d�r. Velakin h�k�met partisinden bir domuz buna t�rl�
t�rl� oyun oynad�.
Uzatmayal�m, beni de orada kodu. Avukat cebinden para verip vek�letnameyi
yapt�rd�. Bana da bir yemek �smarlad�.
D�n�p k�ye geldik. Ertesi g�n de muhtar se�imi oldu.
-�mer A�ay� se�meyece�iz! diyen gidip sand��a oy att�.
Ne dersiniz, �mer A�a muhtar se�ildi. Nuri Efendiye sand�ktan bitek oy ��kt�. Onu
da Nuri Efendi kendisine verdi sand�k.
K�rkl�o�lu'nun Nuri Efendi,
- Vallah billah ben �mer A�aya oy verdim... diye yemin ediyor.
�mer A�a,
- Aman, dedi, yahu, Nuri Efendiye oy veren benim... B�t�n k�y halk� ona oy verecek
de�il miydik!.. Cemaatten ayr�lmak olmaz deyip ben de oyumu ona vermi�tim.
"Se�meyece�iz, se�meyece�iz!.." diye ba��rarak �mer A�ay� gene muhtar yapt�k
ba��m�za. ��imizde s�z�m�z� tutan bir o ��kt�.
�htilali Nas�l Yapt�k adl� kitaptan
At Denen Meret Bu mu?
*� '^ ~ JL/yvah, eyvah!..
D�v�n�p duruyordu �erkez Apti...
K�ye d�nemezdi, eve oca�a u�rayamazd� art�k...
-Tuh tuh tuh... Vah yand�m ki, nas�l...
Oturdu yol a�z�ndaki Ulup�nar yala��n�n ta��na, derin d��ncelere dald�.
"D�manlar�m�z, evet, evet d�manlar�m�z �erkezin ad�n� at h�rs�z�na ��karm�lar.
�erkezin at �ald�� yalan, t�vbe yalan... �erkez at �almaz da, ya at�n� �ald�r�r
m�? Vay ba��ma!.. Hangi kahpe d�l� �ald� at�m�... At de�il k�heylan... Ak�tmas�na
kurban oldu�um... Tek aya�� sekili yan�k al at�m!.. �erkez Apti at�n� �ald�rm�,
derler de tefe kor �alarlar. Ulan �erkez k�sm� at�n� �ald�r�r m� hey e�ek Apti,
hey avanak Apti... Ulan, sen �erkezlerin de ad�n� hat�rd�n. Nedir ba��ma gelen!..
Ulan, at �alar diye yalan yere �erkezin ad�n� ��karm�lar, d�man�n g�z� k�r
olsun... �imdi
AT DENEN MERET BU MU? �
81
de bu �erkezler bir ata sahip olam�yor diye kabilemizi rezil ettik..."
�erkez Apti a�layacak gibi oldu, ba��n� iki avucu-nun aras�na alm�, dirseklerini
dizlerine dayam� ac� ac� d��n�yordu.
"Kendimi �ld�r�r�m, k�yar�m can�ma, var m� ba�ka yolu!.. Karl�kaya doru�undan
atar�m kendimi u�uruma, bin par�a olurum, her par�am� bin kuzgun b�l��r...
Ard�mdan, vah yi�it, gece karanl��nda at� nas�l yel gibi s�rd� ki u�uruma d�t�,
derler. Ya�amak bana haram.
K�yde kasabada kimi kimsenin y�z�ne baka-mam... Bak�p bak�p, 'At�n� �ald�ran
avanak �erkez i�te bu,' diye herkes beni birbirine g�sterir de e�lenir. �oluk
�ocu�a maskara olduk gitti... B�rak onu sen, at� �ald�rd��m duyuldu mu, kar� evin
e�i�inden ad�m�m� att�rmaz... Tuh, namusum iki paral�k oldu..."
�erkez Apti oturdu�u yerde iki yana sallan�p duruyordu.
"�l�m bi�ey de�il, hadi k�yd�m can�ma... Ulan, bizim �al�nan alyan�k donlu k�sra��
bir g�ren olmayacak m�!.. �te, �erkez Apti'nin k�sra��, diyecekler. Hay�r, �lmek
olmaz, �l�m �are de�il..."
Derin d��ncelere dalan �erkez Apti kararl�yd�. Ne yap�p edip namusunu
temizleyecek; ellere, �erkez delikanl�s� at�n� �ald�rtm�, dedirtmeyecekti. Ta
uzaktan yank�lanan nal sesleri duyuldu. Geni� yalak
ta��n�n �st�ne uzan�p, s�rt�n� da �e�me ta��na dayay�p uyur gibi yapt�.
Nal sesleri yakla�t�, yakla�t�. Atl� g�r�nd�. �erkez Apti, uyur gibi yaparak
alttan do�ru, yalakta su i�en ata bakt�. Hay�r, hi� be�enmedi bu at�... At de�il
e�ek... K�ye gidince, benim k�sra�� i�te bununla de�i�tim dese, herkesi kendine
g�ld�r�rd�. Beklemeliydi, elbet bir k�smet ��kard�. �yice uykuya verdi kendini...
Adam�n verdi�i selam� bile duymazdan geldi.
Atl� adam, s�rd� at�n� gitti.
Ondan sonra iki �� atl� daha geldi, atlar�na su verdiler. �erkez Apti bunlar� da
be�enmedi�i i�in uykudan uyanmaz g�r�nd�.
��inden, "Ya k�smet..." diyordu.
Derken bir nal sesleri duydu ki, �erkez kulaklar� hemen dikildi; at dedi�in
nal�n�n sesinden bellidir. Ulan, bu at�n nal sesiyle, yedi k�y�n �erkez k�zlar�
oyuna kalkar. Vay bu nas�l nal sesi... Nal sesi b�yle olmaz, bu bir duyulmam�
�erkez �alg�s�... Bir de ki�nemez mi!
�erkez Apti, g�z kuyru�undan at� g�rmesiyle y�re�i k�t k�t atmaya ba�lad�. K�r
k�srak ki�neye ki�ne-ye yala��n ba��na gelince, yerinde duramayan �erkez k�zlar�
gibi �n ayaklar�yla topra�� e�eliyordu.
Yatt�� yerden alttan yukar� ata bakan �erkez Apti, sanki at�n ki�nemesinden
uyan�p s��ram� gibi yapt�. At�n �st�ndeki adam, �b�r atl�lar gibi selam verdi:
- Selam�naleyk�m...
83
�erkez Apti sanki selam� hi� duymam� gibi yum-ruklar�yla g�zlerini ovu�turup
kar��s�ndaki atl� adam� alttan yukar� �a�k�nl�kla s�zd�. Kendi kendine s�ylenip
duruyordu:
-Aman bu ne? Bu ne Allah�m!.. Bu nas�l �ey?.. Yoksa ben r�yada m�y�m?.. Bu nedir
b�yle?
Adam,
- Ne var, neye �a�t�n? dedi. �erkez Apti,
-�a��lmaz m�?., dedi, bu ne hikmet!.. Aman yi�it, sormas� ay�p olmas�n, sen
anandan bu k�balde mi do�dun?
Adam �a��rd�:
-Ne dersin bre herif... O ne demek? Sen hi� �mr�nde at g�rmedin mi?
-Ne? At m�?.. Demek at dedikleri bu �yle mi?.. �imdi bu at m�?
�erkez Apti m�r�l m�r�l dualar okuyor, adam da onun aptall��na k�s k�s g�l�yordu.
- Bre o�lum, dedi, anadan do�al� hi� at g�rmedin mi?
- T�be g�rmedim...
-Ulan, k�y�n�zde de at yok mu?.. -At m�, ne gezer... Bizde gayet bol e�ek
bulunur...
- Ulan, sen hi� mi k�y�nden d�ar� ��kmad�n hey avanak?..
- �lk ��k��m a�a... Hey allah, �imdi bu at �yle mi?
�EH�RDEN �NDlM K�YE
-Ne sand�n, at ya...
-Allah allah... Demek bu at denilen meret su da i�er, �yle mi?
-��mez mi?.. K�r m�s�n, i�iyor i�te...
-Evet... L�k�r l�k�r i�iyor... Hey allah nelere kadir de�ilsin... Aman yi�it, bu
senin at dedi�in ne olur?..
Bu aptall��a pek keyiflenen adam,
-�te b�yle binilir... dedi.
-Demek binilir?..
- Binilir ve at ko�ar, ku� gibi u�ar... Yaya be� saatte gitti�in yere, bununla bir
c�gara i�esiye gidersin...
-Deme... Ya... Vay vay vay... �st�nden d��lmez mi ki?..
Adam attan indi.
-Gel bin de g�r... dedi.
-Aman, ben binemem!..
Adam kahkahalarla g�l�p iyice e�leniyordu. �u aptal ata biner de, attan tepetaklak
olursa bir g�zel keyiflenecekti.
-Gel,gel!..
-Aman etme yi�it, ben o canavar�n �st�ne ��kamam...
-Gel hele sen... Kolay...
�erkez Apti ata yakla�t�.
-�zengiye aya��n� bas!..
-Ne dedin, �zengi mi?
-He ya, i�te basacak yere �zengi derler...
85
- �zengi �yle mi? Heleee... Buna �zengi derler �yle mi?
-�yle denir... Korkma, koy aya��n�!..
- Ya d�ersem?
- Korkma yahu, ben tutuyorum...
�erkez Apti, aya��n� �zengiye de�dirip �ekti: -Yok yi�it, bu i� benim harc�m
de�il... -Yahu koy aya��n�... Tut �u dizgini!
- Dizgin mi dedin? Dizgin de ne? -�te buna dizgin denir... S��ra eyere...
- Eyer �yle mi? -Eyer ya... S��ra!
- S��ranacak, he mi? -Atla ulan!..
-Aman yi�it, s�k� tut, ard�mdan it... Aman haa!.. Yahu, minare gibi...
�erkez Apti eyerin �st�ne oturmu�, korkudan titriyor:
- G�z�n� seveyim, b�rakma yi�it, diye yalvar�yor, kas�klar�n� tutarak g�len adam
da kahkahadan k�r�l�yordu.
-Aman b�rakma! �imdi n'olacak yi�it?
-Vur ayaklar�n� hayvan�n karn�na!..
-Deme!..
-Gider o, b�rak sen!..
- Demek gider.
K�r k�srak, ba��n� dikmi�, e�elenerek ki�nemeye ba�lam�t�.
�erkez Apti,
-Aman! diye feryat etti...
Adam,
-Korkma ulan! diye ba��rd�.
K�r k�srak binicisini bulmu�, kanatlanm� u�uyordu...
Kahkahadan yere yuvarlanan adam�n birden g�zleri b�y�d�, k�r k�sra��n nallar�ndan
y�kselen toz bulutuna bakakald�.
�htilali Nas�l Yapt�k adl� kitaptan

E�e�in �ulu N'oldu?
B�R ORTAOYUNU G�R��
*� 'Â-zat�devletleri, kona��na her i�e elveri�li bir hizmetk�r aramak i�in
k�hyas�yla birlikte yola ��km�t�. Gezdiler, doland�lar, yollar� bir k�ye vard�.
Bir avluda �� e�ek bir dire�e ba�l�yd�. E�eklerin aras�nda bir adam da yere uzan�p
yatm�t�. Boz e�ekle k�r e�e�in s�rt�nda �ul vard�, ama kara e�e�in s�rt� ��plakt�.
Kara e�e�in �ulunu, samanlar�n �zerine yere uzanm� olan adam, ��m�, kendi s�rt�na
�rtm�t�. Hava so�uk oldu�undan yine de titriyordu.
K�hya, e�eklerin aras�nda yerde yatan adam� Za-t�devletleri'ne g�sterip:
- Efendimiz, �u insafs�z herifi g�rd�n�z m�, dedi, zavall� e�e�in �ulunu al�p
kendi s�rt�na �rtm�.
�akac� bir adam olan Zat�devletleri, yerde yatan adama duyurmak isteyerek:
�ehirden indim k�ye
- Aman k�hya orda �� m�, d�rt m� e�ek var, se�emiyorum... dedi.
- �� e�ek var efendimiz.
- Peki, o yerde yatan? S�rt�nda e�ek �uluyla yatan?
- Herhalde o adam olacak efendimiz. -Demek adam? O adam dedi�in e�eklerin nesi
oluyor dersin? Ya e�ekler onun nesi oluyor?
K�hyan�n cevap vermesine f�rsat kalmadan e�eklerden biri �ok y�ksek perdeden
an�rmaya ba�lay�nca, yerde yatan adam da yar� uykulu:
-��, ��!.. diye seslendi.
Ama an�ran e�e�e mi seslendi, yoksa kendisini e�eklerden ay�rt etmez g�r�nen
Zat�devletleri'ne mi �� dedi�i pek anla��lmad�.
Zat�devletleri,
-K�hya, bu adam �akadan anlar birine benzer, �unu bizim kona�a hizmetk�r tutsak
iyi olur... dedi.
�te bu s�rada evinden ��kan a�a, e�eklerin oldu�u yana do�ru gelirken, biyandan da
s�v�p sayarak yana�mas� �bi�'e sesleniyordu:
-�biii�, �bi�! Len ne cehennemin dibine gittin gene... Al�ak �bi�, gene nerde
uyumaktas�n? Vay ben seni bir elime ge�irirsem...
Zat�devletleri, k�hyas�na:
- E�lenceli i�ler olaca�a benzer, aman �u a�a�lar�n arkas�na gizlenelim de
olacaklar� seyredelim... dedi.
Zat�devletleri ile k�hya, s�k fundal�klar�n arkas�na sinip pusuland�lar.
E�E��N �ULU N'OLDU? T 89
A�an�n ba��r�p �a��rmas�n� yerde yatan �bi�, uykusu a��r oldu�undan duymam�t� ama,
e�ekler duymu�tu. A�ay� �bi� gibi, e�ekler de sevmiyordu. Ne zaman a�a s�v�p
sayarak �bi�'i arayacak olsa, e�ekler an�r�p �ifteleyerek �bi�'i uyand�r�rlard�.
��nk� a�a, �bi�'i uyurken yakalarsa d�v�yordu, e�ekler de kendilerine iyi davranan
�bi�'in dayak yemesinden �z�l�yorlard�. Belki de e�eklerin �z�ld�� filan yoktu da
�bi�'e �yle geliyordu. �yi ama e�ekler �bi�'i sevmiyorlar, onun dayak yemesinden
�z�lm�yorlar da, neden a�a ona seslenince �� e�ek birden an�rmaya, biyan-dan da
�bi�'i �iftelemeye ba�lard�? �te yine �� birden an�r�yor, �bi�'i �ifteliyordu.
�bi� uyku sersemi e�eklere s�ylenip duruyordu:
-Ni va gene len? ��!.. �� dedim... Ni �ifteliyon be? Yo�usam a�a m� geliyo? Bir
galkarsam emme... �aka etmen benimlen... H�st! A�a m�? Ba�lar�m �inci senin
a�andan...
�bi�, uyku sersemi say�klar gibi e�eklerle konu�up dururken, birden a�an�n
ba��rmalar�n� duyup f�rlad�. Ama kendi s�rt�na �rt�l� �ulu kara e�e�in s�rt�na
koymaya vakit bulamadan a�ay� kar��s�nda g�rd�:
-Ulan �bbbi�, �bi� dedim ad� batas�...
-Buyur a�am...
Korkudan tir tir titriyordu. E�e�in �ulunu ald��n� anlarsa a�as� onu d�verdi.
�ulu ne yap�p nereye saklayaca��n� �a��rd�, o �a�k�nl�kla ap��n�n aras�na
sokuverdi.
A�a, kara e�e�in �ulsuz oldu�unu g�rm�t�: -Len �bi�, gara e��e�in �ulunu n'ittin?
Tir tir titreyen �bi�, i�i safl��a vurup anlamazdan geldi: -H�?
- Gara e��e�in �ulu? -Gara e��e�in mi? -Hee, gara e��e�in... �bi�, hi� oral�
olmuyordu:
- N'olmu� gara e��e�e? -Ebe�in k�r� olmu�... Len e��ek!.. -Buyur a�am...
-Len e��ek didim...
-Ben de buyur a�am didim ya a�am...
- Len o�lum, gara e��e�in �ulunu n'ittin didim. �bi�, bir uygun yalan uydurmak
i�in laf� d�nd�r�p
dola�t�r�yordu:
-Haa, dimek gara e��e�in �ulu?
-He ya...
�bi�, nerde oldu�unu hat�rlamaya �al�mak ister gibi, bika� kez:
- Gara e��e�in �ulu, gara e��e�in �ulu... Hey allah... Gara e��e�in �ulu... diye
s�ylendikten sonra birden:
-Hah! buldum! diye ba��rd�. Gara e��e�in �ulunu boz e��e�e vurdum.
- Boz e��e�in �ulu n'oldu ki?
ibi�, a�ay� aldatamaman�n s�k�nt�s�yla sordu: -Kimiin?
E�E��N �ULU N'OLDU? � 91
- Ebe�in k�r�n�n... Len sana boz e��ek didim, hey e��ek!
- Buyur a�am.
-Allah beleni visin. Len e��ek, boz e��e�i soru-yom.
- Aha boz e��ek duruyo. N'olmu� ki boz e��e�e? -Gara e��e�in �ulunu boz e��e�e
vurdum didin,
a�nad�k. Peki, boz e��e�in �ulu n'oldu?
- �yle ya, n'oldu?.. Hay allah, n'oldu ki yahu? Hah. Bildim bildim, boz e��e�in
�ulunu da g�r e��e�e vur-duydum. �te g�r e��e�in s�rt�nda...
- G�r e��e�in �ulunu n'ettin ki? Yo�usam yitirdin mi?
�bi�, ap��n�n aras�na gizli �ul d�ecek diye helaya gidesi gelmi� de �ok s�k�m�
gibi k�vranarak:
-T�bee. Yitirmedim vallaha. G�r e��e�in �ulunu da boz e��e�e vurdum... deyip i�i
b�sb�t�n kar�t�rmak istedi. Ba�ka da kurtulu�u yoktu.
A�a:
-Lahavle... deyip ba��n� iki yana sallayarak, i�i ba�tan al�p �bi�'e anlatmaya
�al�t�:
-Len o�lum, insan� dinden imandan ��kartma. Demincek gara e��e�in �ulunu boz
e��e�e vurdum didin ya...
-Didim...
- Boz e��e�in �ulunu da g�r e��e�e vurdum didin ya...
-Anaaa!.. �yle mi didim?.. Vay ba��ma...
- �inci ba�lar�m ba��ndan... Len g�r e��e�in �ul boz e��e�e vurdum didin ya...
- �yle mi dimi�im? -Ya ni didin? -Vallah unuttum a�am... -�yle didin ya...
- Vay a�z�m kuruyayd� dimez olayd�m...
�bi� i�in tek kurtulu�, laf kalabal��na getirip a�ay� iyice bunaltarak
oyalamakt�. O zamana kadar nas�l olsa birisi a�ay� �a��r�r, �bi� de dayaktan
kurtulurdu.
- Len o�lum, �unu ba�tan g�zel g�zel a�nat... Gara e��e�in �ulu n'oldu?
- Boz e��e�e vurdum.
- Eyi... Boz e��e�in �ulu n'oldu?
- Boz e��e�in �ulu de�el mi? Boz e��e�in �ulunu da g�r e��e�e vurdum. Tamam
i�te...
- �nsan� dellendirme len... �� e��ek var, iki de �ul, �ulun biri nirde?
- Hangisinin �ulu e�sik?
- G�r e��e�in!
-G�r e��e�in �ulu s�rt�nda ya...
- Pekey, gara e��e�inki nirde?
-Nirde? .. j �.
- Bah biyol, bi de bana soruyo. Len �unu goz
zel ba�tan a�nat. Gara e��ekten ba�la. ^_
- Gara e��e�in �ulunu boz e��e�e vurdum, ^ �e�in �ulunu da g�r e��e�e
vurdum. Oldu mayacak ni va bunda a�am?..
E�E��N �ULU N'OLDU?
�en demincek �yle mi didin?
avv... �yle dimedim mi? Vallaha �yle di-Him Aha bunlar da �ahit... �bi�, �ahit
diye e�ekleri g�sterince tepesi atan a�a: _Meyhanac�n�n �ahidi sarho� demi�ler...
diye ba��rd�. �bi� korkudan titrerken a�a da sinirden titriyordu.
�i �abuk bitirmek i�in h�zl� h�zl� ba��rd�:
-Len gara e��e�in �ulunu e��e�in bozuna vurdun, boz e��e�i de g�r �ulun e��e�ine
vurdun, gara e��e�i boz �ula vurunca, g�r �ulun e��e�i n'oldu ki? Bi�iy disene
yahu... Bozun e��e�ini gara �ula m� vurdun, n'ittin? T�h, beni de �a��rtt�n, dilim
doland�... Allah beleni visin, defol!.. Defol didim... Y�k�l!..
�bi� boynunu b�k�p:
-Ya benim hakk�m n'olacak a�am? diye sordu.
- Hakk�n m�? Ne hakk�ym�? Ortada �ul yok g�-n �ul, daha da hakk�m diyor. Len, o
�ul, senin n �b�'in hakk�ndan �ok eder emme, ben �st�n� ttam�yom yo�usam. Defol!..
A�a k�zg�nl�kla �ekip gidince, fundal�ktan ��kan
Ben6'16"1' k�hyas�na:
u �bi�'i be�endim, dedi, baksana laf kalaba-
t�rip a�ay� atlatt�. Bana gerekli olan da i�te
B�yle a.an anlar> a�z� laf yapan bir hizmetk�r.
!�> Zat�devletleri'nin kona��na kap�land�.
93
�nsanlar Uyan�yor adl� kitaptan
��r�ngac�
V_yar�kl� Erk�n�harp k�y kahvesinde,
- Len! diye etraf�ndakilere seslendi, b�ld�r g� uzun s�rd�, goyunlar girildi...
Ba�lara da dolu vurdu mu! Dere da�t�, ekini sel ald� m� sana! Ni�lerim?.. ��yle
bir elimi �aka��ma godum. Di gaalik i� ba�a d�t�, yuvka y�reklilik etme Kela�a,
didim kendi kendime... Hepimiz �s�tmadan g�r�l�yoz. Hocan�n dereye yo�urt mayas�
vurmas� misali, �s�tmac�lar da dere kenarlar�na, berber golonyas� gibi ila�
serpiyorlar. Para gazan-mak i�in ��r�ngac�l�ktan ba�ha ��har yol bulamad�m. Bizim
k�yde, "Len a�alar, ben ��r�ngac� oldum," di-sem, inan�rlar m� he�!.. T�be
inanmalar.
Gasabaya vard�m, bir g�ravet ald�m... S�h�yac�n�n ��ne var�p di�eldim...
-Bey, didim, ba�a ��r�nga yapmas�n� ��ret...
S�h�yac�ya bi toklu vidim, ��r�nga vurmas�n� ��retti.
�IRINGACI � 95
��r�ngam� bi �antaya godum. G�raveti de ge�irdim boynuma... K�ylere ��ht�m.
Vard��m k�ylerde tellel ��rtt�m.
Tellel k�yde ba��r�yo:
-Is�tmadan yanaan... ditreyen!.. �romatizmadan g�r�lan, b�y�ye dutulaan!.. G�s�r
gar�lar, �ocu�u olmayanlar!.. Devas�z dertlere u�rayanlaaar!.. Duyduh, duymad�h
demeee�n... K�ye ��r�ngac� geldi!..
Aman�n, go�an go�ana, gelen gelene. Ba��n� sonunu alamayom...
- Durun a�alar, hele biyol s�raya girin, didim.
�lkin k�y�n a�as� geldi. Beni evine g�t�rd�. Altm�l�k a�an�n yirmilik d�rd�nc�
gar�s� bi illete du-tulmu�.
G�rpe gar�ya,
- Niren a�r�yo bac�m? didim.
Gar�n�n, gocas�n�n yan�nda sesi ��km�yo... A�a gizdi. Ba�a,
-Toktur de�el misin?.. Ne soruyoon? Sen bil!., didi. Gar�y� soyup maayene ilaz�m.
- Aman a�am, pek yand�m, hele bi tas su vi sevab�na! didim.
A�a, suyu getirene gaden, -Bac�m, niren a�r�yo senin?., didim. -Aman�n toktur,
didi, �uralar�m, �uralar�m, ille buralar�m, hele oralar�m oralar�m...
Gar�n�n didi�i yerlerini bi yol yohlad�m.
- Ne zamanlar a�r�yo bac�m? diye sual ettim.
-Giceleri, giceleri... G�z�m� uyku dutmaz tohtur bey, zabahacak yanar yanar
d�nerim, didi.
A�a bardahla i�eri girdi.
-A�a, didim, bac�n�n �uralar� �uralar� a�r�yo, de�el mi?
- Aman�n ��r�ngac� nirden de biliyon sen? didi. -Bilirim ee, didim, buralar�
buralar� da a�r�yo
de�el mi?..
- Aman�n gurban olam ��r�ngac�, nas�l da biliyon? didi...
- Bilirim eee, didim. Zabahacak uyuyam�yo, yanar yanar d�ner, de�el mi?..
Goca herif �a�gm,
-�neee! diye ba��rd�, bildin ��r�ngac�, bildin!
�lkin ��r�ngaya �ifal� dere suyu doldurmu�tum. Gar�n�n �uralar�na, �uralar�na
bast�m ��r�ngay�. Be� gaymeyi ald�m.
Hik�yesinin buras�nda �ar�kl� Erk�n�harp,
- Hep �eherliler bizi soyacak de�el a... dedi ve anlatmaya devam etti:
�lle bizim ��r�ngalar ��r�k di�e k�r etmedi. K�y�n birine vard�m. Tellel
ba��rtt�m: ��r�k di�i olanlar! Di�i s�zlayanlar! K�ye ��r�ngac� geldi, bedave di�
�e-kiyo...
Bedave oldu�unu duyan go�tu. Nas�l olsa bedave de�el mi ya... Sa�lam di�ini
�ektiriyo... Sindik a�r�-masa da nas�l ossa ilerde ��r�y�p a�r�yacak de�el mi!
Haz�r di��i ayaklar�na gelmi�ken...
-Yaz�k a�a, bu di� sa�lam, diyvesem de...
�IRINGACI � 97
- Aman, diyo, nas�l ossa ��r�yecek de�el mi?.. O zaman seni nirden buluruz ya...
Bedave di� �ekmekten maksad�m, bi yol elim yats�n... ondan kelli paraylan...
�lkin di� etine irenkli isbirto s�r�yom. Sora kerpetene dayan�nca ka��rta ka��rta
as�l�yoom di�e. K�yl� ��r�k di�i istiyo, yo, ilaz�m diyom, Angara'ya bakanl��a
yollayacam. Hi� di�i viri miyim? Aleyhimde ehliyetsiz di��i diye s�but delaili
b�rakmak olu mu?
Bedave di�i �ekilen k�yl�n�n birinin sa�lam di�ini ka��rt�rken �ene gem�� hmad�
m�! Zor bela �ene gem��n� yerine ge�irince, k�yl� ediraf�ndakilere,
- Aman�n, ne de eli �abuh di��i, ila� s�r�yo, insan, di�i ��ht� m�, ��hmad� m�
a�nam�yo... didi.
�ar�kl� Erk�n�harp b�ylece k�y k�y dola�m�. Bir k�ye �a��rm�lar. K�y�n en zengin
adam�n�n evine g�t�rm�ler. Bu adam garip bir hastal��a tutulmu�, iki y�ldanberi
boyuna �i�manl�yormu�. Cuma g�n� ald�� kundura cumartesi g�n� aya��na olmuyormu�.
Art�k o kadar �i�manlam� ki, yerinden kalkamaz, k�m�ldayamaz olmu�. Ka� doktora,
ka� hastaneye gitmi�, hi� �are bulamam�lar. �la� ald�k�a semiri-yormu�. �ar�kl�
Erk�n�harp'e g�stermi�ler. O, adam� iyice muayene ettikten sonra,
- A�am, dosdo�rusunu diyem mi, sen fennen ancak daha onbe� gun ya�aas�n. �mr�n o
gaden. Onbe� gun ge�ende, ruhunu teslim idersin. He� nafile u�ra�ma. Tohtur de�el
a, sa�l�k bakan� gelse, ya�ayaca��n deyi emir virse yarars�z.
�i�man adam a�lamaya ba�lam�. Yemeden i�meden kesilmi�. Onbe�inci g�n �l�m
yata��na uzan�p ba��na imam�, hocay� �a��rtm�. �oluk �ocu�u ile helalle�mi�.
G�zlerini yummu�. Azrail o g�n gelmemi�. Ertesi g�n gelmemi�. Daha ertesi g�n de
�yle. Adam kendi kendine, herhalde Azrailin i�i ��kt�, diye big�n daha beklemi�.
Azrail yine gelmeyince sopas�na dayana dayana ��r�ngac�ya gelmi�. Gelmi� ama herif
hayali fener, bir deri bir kemik...
O zaman �ar�kl� Erk�n�harp,
- Bak �u haline biyol, tokturlar iki y�ld�r derdine deva bulamad�. Ben seni onbe�
g�nde i�ne iplik ittim emme, tikkat it, bir daha �i�ersen �aresi yoktur, demi�.
�ar�kl� Erk�n�harp'in etraf�n� �eviren k�yl�lerden merakl� bir delikanl�,
- A�a, dedi, sen bana iyi ak�l vidin, ben de bi ��r�nga al�p k�ylere gidem mi?
�ar�kl� Erk�n�harp,
-Hey o�ul �oh ge� gald�n, dedi. Ben o akl� sana de�el, hokumata vidim. Eskiden
tohturlar gelir, frengiye, �s�tmaya, nezleye aspirin virirlerdi. �ndi gaalik,
eline bi ��r�nga alan s�hh�yac�lar doldurdu k�yleri. Gaymeyi pe�in alan dere
suyunnu ��r�nga ediyo. Her i� zaman�nda gerek.
�t Kuyru�u adl� kitaptan
Nas�l Hac� Oldum?
a� y�ld�r niyet iderim. G�smat bu y�lm� besbelli. B�ld�r gidece�idim, d��n dernek
��ht�. ��nc� gar�y� nikeh ittim. An�e'yi niden ald�m di-yece�n? �lk gar�dan torun
torba zahab� olduh. Ondan i� ge�ti gayr�k. Hadice disen, onu da darlaya niye go-
�iyon... An�e'nin bubas�, ninesi, neyi �l�ncek, garip gald� giz... D�nya gader
�ifti �ubu�u, tarlas� torbas�, mal� davar� neyi var. Gozelli�ine de gozel. Almayup
da nidece�n? B�rahsam, g�l gibi gizi elin ayular� yiyecek. Al be Mustuva, didim
gendi gend�me. Hemi suvap, hemi de gizin mal� neyi ziyan zebil olmaz. Bu sebepten
ge�en y�l gidemedimdi.
Bu y�l pangadan gredo a�t�lar. Allah iraz� ossun, melmekatta demugrasi de var.
Sahal� disen, onu temelli goyverdik. Sahal�m� s�vazlay�nca avucumu dolduruyor. He�
mi de�el, ad�m�z Hac� Mustuva'ya ��har, itibar�m�z ney artar. Veleekin o gader
yolu yalunuz ba��ma g�z�m yimedi. �ah�rm Bekir'e gittim,
- Bekir be �lece�iz, didim.
-Allah ge�inden visin, hep �lece�iz, didi.
- Hac farizad�r, bilingi? didim, galh Hicaz'a gidelim.
- Eyi, ho� diyon Mustafa A�a, emme, Hicaz'a ney-nen gidilir?
- D��nd��n siye bah, bi yol sen garer vi. D�nya mal� d�nyada gal�r o�lum, davar�
neyi satar savar gelin�.
Bekir'in akl� yatt�. Davar�, �k�z�, neyi satt�. Cam-g�z'�n Ehmet de tarlay� satt�,
birez de �mam �riza Efendiden fay�z�nan para ald�.
Bizden eveli gidenlerden duyduh. Hicaz'da kahat para ge�mezmi�. Bekir'nen Ehmet'in
elinden ald�m gaymeleri, sarraf Yunus'a alt�nan deni�tirttim. Yola c�hmadan biga�
g�n eveli de, �rah�y� neyi de b�rakt�k. Heybeyi, ��h�n� s�rtlad�h, vard�h
istanbul'a. Sir-keci'de bi otele indik, g�yamet... Hac�lardan yer ney yoh. Zorunan
gap� arhas�na bi �ilte serdik. Ba�lad�k pasaport meemelesine... G�nehi vabal�
onlara, vesi-hal�h iresimler ��kartt�h.
Papurlar �oh ya, hepisi de gaz�h��... Neyse, efen-dica�z�ma diyim, pasaportlar�
sohduh goynumuza. Uzatm�yal�m laf�, eptes destisi, pah�r ibrik, ma�rapa ney de
ald�k. Pah�r ibrikinen ma�rapa �oh ilaz�m. istanbul'da a��kg�z pah�rc�lar var. �ki
pah�r�n ara yirine altunlan yerle�tiriyorlar. Pah�r ibri�in dibine Ehmet on altun
goduttu. Bekir yirmi. Ben elli altun goduttum emme onlara gostetmedim.
NASIL HACI OLDUM? � 101
Hac� �receb'in papuruna bindik. Papurun �st�ne, alt�na, burnuna, g��na, dire�ine,
d�rt bi yan�na dah-tatan gul�beler yapm�lar. Genem en eyisi bu papur, he� mi de�el
�ahab� hac�. Ben gul�benin birine zo-runan t�h�ld�m. Ehmet �i�man, nitsek
girmiyor. �te gaha deh ittik i�eri.
G�mr�k meeyenesinden irezilik ��hmadan ge�tik. �n�allah, gazas�z bele�iz menzile
var�r�h deyi dua ittik. ��ht�k yola. �alhalana �alhalana, ne i�imiz gald�, ne
d��m�z. Yolda Ehmet gul�bede tah�ld� gald�. Be-rekat yolda f�rt�naya tutulduh ta,
gul�belerin gabisi s�k�ld�, dahtalar u�tu.
Denizin orta yirinde, ba�ha papurlar yolumuzu duttu. Me�erliyim, Hac� �receb'in
papurunu Hazreti Nuh'un gemisi sanm�lar.
Gaptan,
-Yoh, bu Nuh'un gemisi de�el, didi ya, ni gadar yemin billah itse inand�ramad�.
Bizi gostertip,
- Meedem Nuh'un gemisi de�el, ya bunlar ni? diye dutturdular.
Gu� belee derdimizi a�natt�h, sal�verdiler bizi.
Yirmi g�n diyende Mekke-i M�kerreme'nin ilima-n� Cidde'ye vard�h. Aman�n� bi
�s�cah!.. Papurdan inerkene Araplar gu�att� bizi. �ki alt�n "ayah bast� paras�"
vimezsan g�m�yorlar. Vidik. Ehmet, yan�yom, bo�uluyom, dir dutturur. Hereret
ellialt� direceymi�. G�z�mden ata� ��h�yo. Su aran�yoh, yoh... Gay� gibi
bi Arap, elinde desti, das�nan su da��t�yo. Biz zebih sand�h, i�tik. Herif, para
deyi, yaham�za yap�t�. ��ti�imiz su de�el, �amur bulamac�. K�ydeki camuslar�n
y�hand�� gol�n �amurundan beter. Bir das �amura bir alt�n ald�...
Cidde'den ileri g�m�yorlar. Polise gidece�in, lesse passe, didikleri bir kahat
alaca��n. On g�n bu kahat i�in bekledik. Biri allah �raz� ossun, bi altun �r�vet
vimezseniz yol vimezler didi. Neyse, a�nad�h i�i, vidik altunlar�... Yetmi�iki
millet dolmu�. Hindistan'dan m�, Sudan'dan m�, M�s�r'dan m�, efendica�z�ma di-yim,
Fas'tan, Tunus'tan m�, �ini ma�in'den mi... Seher toz duman... Su yoh... �rezillik
can�m. Is�cah nas�n, derim gem��me, dilim dama��ma yap�t�. Ehmet, �s�cahtan
dizenteri oldu, alt� dutmaz.
- Ehmet o�lum, kendine gel, alt�n b�yle pisken hac� olunmaz...
Bekir'in �s�tmas� duttu. ��ht�k Cidde'den. Kimi deve s�rt�nda, kimi e��ekte, kimi
yayan yap�ldah... y�r�yoh. G�kten ate� ya��yo.
Ehmet,
-Ben �l�yom, size gulegule... didi.
Bekir, Ehmet'i s�rt�na ald�. Neyse efendim, Mekke'ye, ��k�r Allaha, vard�h. Cami-i
�erifin gap�s�nda Ehmet sizlere �m�r.
Kabe'yi tavef ettik. Tufan'dan sonram Cebreil'in Hazret-i �braam'a vidi�i gara
da�� g�rd�k. Birbirimizin �st�nde namaz� g�ld�h. Oradan depelere ��kt�h...
NASIL HACI OLDUM? T 103
As-Safa, Al-Marvah depeleri aras�nda yedi dafe gidip gelece�n. Hac�lar�n yar�s� bu
go�uda t�k�ld�... Haz-ret-i Hacer'i gocas� Hazret-i �braam y�z�st� b�rah�p
ga��nca, Hacer, guca��nda o�lu Hazret-i Ism�yl'e su bulmah i�in, bu depelerin
aras�n� d�rt d�nm�. Bulmu� mu, bulmam� m�, bilmem. Biz bulamad�n. Bu iki depe
aras�nda ��y�zbin hac� go�duk durduk. Bi g�nde d�rty�z hac� �ehit d�t�. Bekir'in
paras� neyi bitti. Benden fay�z�nan istedi. Y�sgek de fay�z vidi. Emme, buras�
gurbetlik yir...
- K�yde ossa virirdim Bekir, didim, emme sincik yoh...
Bekir inlemeye ba�lad�,
- Suvab�na bi bardah su virecek M�sl�man evlad� yoh mu? diyi �nnedi �nnedi, he�
kimsenin sesi solu�u ��hmad�.
��im paraland�. Bunlar da Hac� olacahlar.
- Allah�m, g�nehlerini affet, didim, zeksen�� gu-ru� borcu vard� ya, benden yana
helel ossun. Gar�s�n-dan isterim, gayr�k s�d�ne galm�, virirse virir.
��im yanm�, dutu�mu�. Arab�n birinden bir bar-ha� �amur i�tim. Art�h hac�l��
tamamlam�t�n. �o-lu�a �ocu�a, Araplar�n satt�� Kabe torpah�, g�lsuyu, zemzem,
kendime amber, gaymagama, belediye iresine tespih ney ald�m. An�e'ye ipekli
guma�nan misk ald�m...
Geceyi depelerin aras�nda bayg�n ge�irdik. Etiraf b�t�n �ehit ��heda... Sankilim
muharebe meydan�...
� �ehirden indim k�ye
104
�rtesi gun, Arafat denilen ata�l� iki goca da� aras�na vard�h... Hararet seksen
mi, dohsan m�, y�z m�, bilemem. T�k�len t�k�lene... G�r�lan g�r�lana... Biliyonuz
ya, Hazret-i �braam o�lu Ismayl'i burada kesece�ken, Allah o�a burada goyun
gondetti, gurban diye...
Arafat'tan sonra art�k tam hac� olduh... �oh ��k�r, melmekata iki alt�nla
d�nebildim. Onu da istanbul'da yidim ya, gayr�k nas�n yidi�imi sorman� can�m!..
�t Kuyru�u adl� kitaptan

�nk�lap Var
ecep Day� peykeye ba�da� kurmu�, yirmi g�nde enaz�ndan yirmi kez dinledi�im
hik�yesini yine anlat�yor. Biyandan da bir eliyle sakal�n� s�vazl�yor, �teki
eliyle y�n �orab�n�n burnunda a��lm� delikten ayak parmaklar�n� kar�t�r�yor.
Kahvedekiler aradabir inceden inceye benimle alay ediyorlar.
Bu k�ye yirmi g�n �nce ��retmen olarak geldim. Bir de geldim, k�yde okul yok.
Sonra i� anla��ld�. Beni buraya yanl�l�kla g�ndermi�ler. Okulu olan bir k�ye
g�ndereceklermi�. �imdi okulu olan o k�y ��retmen bekliyor, ��retmeni olan bu k�y
de okul bekliyor. K�yl�ler de bu yanl�l�� ben yapt�m san�yor, okulsuz k�ye
��retmen geldim diye benimle inceden inceye alay ediyorlar. Anlamazl��a vuruyorum.
Anlay�s�z g�r�nmem daha da ho�lar�na gidiyor.
K�y camisinin kerpi� duvarl� biyan� y�k�lm�. Bana, camiye biti�ik bir oda
verdiler. Yatmadan yatmaya bu odaya giriyorum. Geri kalan b�t�n zaman�m, duvarlar�
kapkara is tutmu� k�y kahvesinde ge�iyor. Yollar kardan kapand�� i�in d�nemiyorum
da. Yollar a��l�nca ne olacaksa olacak.
Bu k�yl�ler, kocaman laf etmeye �ok d�k�nler. Ya atas�z� s�yl�yorlar, yada atas�z�
gibi konu�uyorlar. Bir o s�yler, bir �teki. Kahvede atas�z� yar��na ��km�lar gibi
durmadan konu�urlar.
Recep Day�, bir eliyle durmadan sakal�n� s�vazlay�p �b�r eliyle ayak parmaklar�n�
kar�t�r�yor, biyan-dan da gen�li�inde davar otlat�rken kar��s�na ��kan canavarla
-kurda, canavar diyor- nas�l bo�u�tu�unu tatl� tatl� anlat�p duruyordu. Kahvenin
kap�s� a��ld�. Tipinin savurdu�u kar tozlar�yla i�eri giren adam, kardan
tan�nm�yordu. Kap�y� kapad�. Ayaklar�n� yere, kollar�n� �st�ne pat pat vurup
kardan silkinince onu ben de tan�d�m. "K�sp�k Memet" dedikleri delikanl�yd�.
G�zlerini kahvenin sisli, dumanl� yar� karanl��na al�t�ras�ya, bir o yana bir bu
yana doland�, se�irtti. Bir has�r iskemleye �arpt�.
Recep Day�,
- Len K�sp�k Memet, ard�ndan canavar m� kapt�, ne dolan�p duruyorsun? dedi.
Eli, aya�� dola�an K�sp�k Memet,
- Emmi, bizim avrat gidiyor, dedi.
�NKILAP VAR � 107
Kahveci Durmu� A�a,
- Koyuver gitsin o�lum, dedi.
Kahvedekiler g�l�t�ler. K�sp�k Memet, kemikli yumruklar�n� birbirine vura vura,
-Aman emmi, i� k�t�, dedi. Sabahacak ��rp�nd� yatt� fukara. �nneyip, inneyip
duruyor.
Recep Day�, y�n �orab�n�n y�rt��ndan ��km� ayak parmaklar�yla tespih taneleri
gibi oynayarak,
- Hey o�ul, dedi, kar� milletinin iyisi alt� ay ya�arm�. K�smetin varm� da cins
kar�ya d�m�s�n.
-Aman emmi...
- Dur hele o�lum, milleti tela�a verme. Bu d�nyada �� eyin �aresi yok. Bizim
y�zba�� yle derdi. Arab�n surat� beyaza d�nmez bir, k�senin sakal� ��kmaz iki,
�l�me derman bulunmaz ��... Ne f�r f�r d�n�yorsun? ��ecek suyu, yiyecek ekme�i
kesilmi�se, kim ona bir derman bulabilir ki...
�u k�yde i�siz g��s�z, bombo� bekleyip duruyordum. Bir i� becermi� olmak i�in,
K�sp�k Memet'e, -Nesi var? dedim.
Ne bilsin nesi var? Laf olsun diye soruyorum i�te. Kahveci K�z�m A�a,
- Hi� can�m, dedi, nesi olacak, gebedir.
- K�yde ebe yok mu? diye sordum.
- Ebe mi? K�y ebe dolu. Her evdeki kocakar� bir ebe.
-Telefon etsek de kasabadan doktor �a��rtsak...
-Telefon mu? Aman "maallim" sen buray� nere belledin? Bura k�y, "resmi devayir" mi
ki? Telefon ne gezer...
-Hastay� bir arabaya at�p kasabaya g�t�rseniz...
- Yola ��k�l�rd� da ne diye burda konaklad�n "maallim"?.. �u kar�, tipiyi g�rmez
misin?
Biz konu�urken K�sp�k Memet de ��k�p gitti. Recep Day�,
- Bizim b�y�k o�lan Murat'a, �a�� aban'�n k�z�n� alm�t�k bildin mi? dedi.
K�z�m A�a,
- Heee, dedi, bildik ya... Ne kadar oldu Recep Day�? -Murat askere gitmemi�ti...
Var, onbe� y�l. �a��
�aban para g�zl� d�rz�. K�z�n� vermekli�e, elden ��y�z pang�not, bir be�ibirlik,
iki d�ve ba�l�k istedi. "Ulan �a��, anas�n� da m� veriyorsun ki, bu kadar para
istersin?" dedim. Bizim o�landa ak�l yok. �lle �a�� aban'�n k�z�n� alacak. "Bre
o�lum, vereyim y�z kayme, kasabaya git. Oyuncu k�zlarla g�n�l e�le. �a-��'n�n
k�z�ndan gar� olmaz," dedikse de dinletemedik. K�z, ser�e gibi bi�ey. Dayan�kl�
bir kar� olsa, a��rl��n�, ba�l��n�, y�zg�r�ml��n�, herbi istediklerini verelim.
Gel g�r, k�z ��r�k �ar�k. �a�� aban'� �ektim biyana: "Arkada�, senin k�z bu kadar
etmez. Etse, paray� da, d�veyi de g�zden ��karal�m. Ama etmez! Bu senin k�z
do�uramaz da... Bekle ki do�ursun."
Bunun �zerine �a�� aban, "Senin o�lun k�z�ma kurban olsun. Benim k�z�m daha bile
�ok eder. Ama
biz hat�r sayd�k da a�z�m�zdan �yle bi laf ��kt�," dedi.
"Bre �aban, bu k�z ��r�k ��kar. Verdi�imiz paraya de�mez," dedik.
"Bunun anas� da b�yleydi. K�zken g�rsen, s�k� bir yel �f�rse u�acak derdin.
Evlilik yarad�. Sen bizim k�z�n buncac�k oldu�una ne bak�yorsun? Anas�na �ekmi�.
Hele bir evlensin de g�r, davul gibi �i�er," dedi.
Neyse uzatmayal�m, vur a�a��, tut yukar�, biz bununla ikiy�z pang�notla bi d�veye
kesi�tik. D��n oldu, gerde�e girdiler. K�z �i�ecek diye beklerken, g�nden g�ne
ingin oldu. Benim kar� biyandan, ben biyandan yanar�z. Gitti bizim ikiy�z
pang�notla d�ve. K�z g�nden g�ne eriyor. O�lan da utanc�ndan y�z�m�ze bakamaz
oldu. Derken bir sabah bir de bakt�k, k�z �i�memi� mi? Ama �yle beribenzer bir
�i�me de�il. K�z karn�ndan �i�mi�. K�z�n karn� tah�l ambar�na d�nm�. �a�� aban,
"Ben demedim miydi, bunun anas� da b�yle olmu�tu," diyerek gert gert s�yleniyor.
Bizim o�lan�n y�z� g�ld�. Ertesi g�n bakt�k, k�z�n karn� davul olmu�. ��nc� g�n�
k�z karn�n� ta��yamaz olup d�e�e serildi. G�ll� kad�n� �a��rd�k. Bizim gelini ona
bak�tt�k. G�ll� kad�n, "Hey o�ul, k�z gebe," dedi.
Ulan oca�� batas�, bu k�z gebeyse gebe. �� y�l bekledi de �� gece i�inde mi gebe
oldu? �� g�n �ncesi karn� g�be�i yoktu. Bunun karn�ndaki �ocuk birden mi oldu?
K�z ba�lad� �nnemeye. Elini karn�na vurduk�a, davul gibi g�m g�m �ter. Ba��rt�s�na
kom�ular dayanamaz oldu. G�ll� kad�n bakar gelinin �i� karn�na, "Sabaha ak�ama
do�uracak," der.
Sabaha ak�ama derken, biz bunu iki y�l bekledik. Karn� �i�tik�e �i�ti. K�z
s�rt�st� yat�yor, ba��r�yor. Ba��rd�k�a karn� �i�iyor, �i�tik�e ba��r�yor...
- K�z, domuz, ba��rma! G�rmez misin, ba��rd�k�a i�ine hava dolup karn�n daha da
�ok �i�iyor.
K�z ba��r�r. Karn� �yle �i�ti ki, kap�lardan s��p da ge�emez oldu. �yle yat�yor.
Daha zaman ge�se, �i�e �i�e eve s��maz olacak.
G�ll� kad�ndan iyi anlayan� yok. K�z�n karn� �i�tik�e G�ll� kad�n gelip,
-�kiz... diyor.
Ertesi g�n gelip,
- M�jdemi verin, be�iz, diyor.
Bizim gelinin karn� talimgah �ad�r�na d�nm�. ��i, bir manga �ocuk dolmu�. Bizim
boz inek iki kere buza��lad�; gelin daha do�uracak. G�ll� kad�na sorarsan,
be�izler ak�ama sabaha do�du do�acak. Hangi sabah�, ak�am�? Gelinin karn�ndaki
�ocuklar�n emsali askere gidecek. Bizim gelin daha bekle ki do�ursun...
Yahu, sen h�k�metten daha m� iyi bilirsin? H�k�met biyere memur alacakken ne
yapar? Memuru bir muayeneden ge�irtmez mi? Herif sa�lam ��karsa, ona g�re ayl��a
ba�lar. Alt yan� memur. Bizde t�re olma-
m�, kar� al�yorsun. Bunun bir doktor muayenesi yok mu? Ne kadar dayanaca��n�
bilmeden g�z� kapal�, ba�l�k diye paray� veriyorsun. Gitti bizim paralarla d�ve.
�a�� aban'� yakalad�m, yakas�ndan kapt�m. "Ulan, doland�racak benden ba�kas�n�
bulamad�n m� al�ak? �u k�z�, �ste para versen kimse almazken, hem de param�z� al�p
bizi kaz�klamaya utanmad�n m�?" dedim.
�a�� aban eve geldi. K�z�n karn�n� da� gibi g�r�nce, "Hey ma��allah, bu anas�n�
da ge�ti!" demez mi. K�z�n karn� tavana de�ecek.
Herbi�eyine raz� olduk, ille ba��rmas� olmasa...
- Ulan al�ak �a��, ulan Yaradana yan bakan! Bizim paralar ne olacak?
�a�� aban bir g�k dese, aya��m�n alt�na al�p tepeleyece�im.
-Sen hi� tasalanma Recep Day�, dedi, anas� da bunun b�yleydi. Bunlar ilkin
karn�ndan �i�er �i�er, sonra �i� yay�l�r v�cutlar�na. �ocu�u do�urunca, aslan gibi
aya�a dikilirler. Ondan kelli ko� i�e. Sen hi� tasalanma Recep Day�. Senin paran
herzaman i�in para.
Bir gece gelin sustu. Aman�n, k�z�n kar�n �i�i v�cuduna m� yay�ld�, diye ko�tuk.
Bakt�k �i� gene yerinde.
Bizim avrat,
-Aman�n, �ld� m� yoksa... �ld�yse bizim paralar gitti, bizim d�ve gitti... diye
ba��rmaya ba�lad�.
Ka��k d�man�na bir �amar �ald�m:
- Lan o nas�l s�z... Gelin �lmekle bizim paraya ne olmu�... Param�z gene para. Biz
paray� buna m� verdik, babas�na m�? K�z �lmekle �a�� aban da �lmedi ya...
Geline bakt�k, derinden derine soluyor. �lmemi� i�te... Besbelli karn�n�n �i�i
b�t�n bedenine yay�lacak da gelin aslan gibi aya�a dikilecek. E�er bu �i� de
yay�l�r, bizim gelin aya�a kalkarsa, benim diyen yi�it, gelinin bile�ini b�kemez.
Da�a, bay�ra ko� art�k.
Gelgeldim, onca zaman biz gelinin ba��rmas�na al�m��z. Sesi kesilince g�z�m�z�
uyku tutmaz oldu.
�� g�n b�ylece sessiz, dingin ge�ti. D�rd�nc� g�n diyende �nce boz inek b��rmeye,
ard�ndan bizim gelin ba��rmaya ba�lad�. Boz inek, haydi inektir, b��r�r, ama
bizim gelin neye ba��r�r?.. Yahu, bizim boz ine�in de ba��na bir i� gelmedi mi?
Hayvanc�k b��r�r b��r�r, bit�rl� do�uramaz. Karn� H�t Da�� gibi �i�ti
zavall�n�n. G�ll� kad�n� �a��rd�k.
G�ll� kad�n, ine�e bakt�,
- Bunun vakti ge�mi�. Hayvanc�k do�uram�yor... dedi.
- Neye?
- Hastalanm�... Gelinin hastal�� bu zavall�ya da bula�m�...
Tuu... �u i�e bak bre K�z�m A�a, bir ��r�k gelin ald�k, b�t�n hayvanlara hastal�k
bula�t�racak. Bizim
eve gelin almam��z, param�zla ba��m�za bula��c� dert alm��z. Hep hayvanlar
k�r�lacak. Oca��n bats�n �a�� aban, sen k�z de�il, dert vermi�sin bize... Ulan,
kar�n bu k�z� nerden peydahlad�?
�nek b��r�r, gelin ba��r�r. B�yle bir hastal�k duyulmam�. �kisi de do�uram�yor.
Biz gelini melini unuttuk. �ne�in ba��na dolu�tuk. Yahu koca inek g�z g�re g�re,
b��re b��re gidecek. Allah rahmet eylesin, Salih Pehlivan geldi,
- Ta� �atlasa bu inek do�uramaz, dedi.
- Niye?
-Hayvanc�k, gelinin sesinden �rk�yor. O ba��rd�k�a bu hayvan buza��lamaz.
Ne olacak? Geline, "Sus!" deriz, susmaz. Ulan, be� dakka sus da �u inek
buza��las�n, sonra ba��r ba��rabildi�in kadar. Gelinin �st�ne yorgan�, ke�eyi
bast�k. Kap�lar� s�k�ca kapad�k. Bre K�z�m A�a, sen b�yle bir ba��rma
duymam�s�nd�r. Kasaba pazar�na git, bizim gelinin sesini ordan dinle. Ne g�rtlakm�
karde�im, hi� de sesi k�s�lm�yor. Zaten oldu�u olaca�� parmak kadarl�k bir k�z,
ba��ra ba��ra bedeni hava olup u�up gidecek, gelin bitecek.
Salih Pehlivan,
- Siz bu gelini kasabaya g�t�r�n, doktor bunu iyi etsin. Boz inek de do�ursun,
dedi.
Ba�ka da umar yok. Biz, gelini iyi etmeye mecburuz. K�z �l�rse, �a��'yla derde
girece�iz.
Gelini att�k ka�n�ya. K�yden iki �� c�gara i�imi uzakla�t�k, bizim boz inek de
sessizli�i bulunca do-�uruvermi�.
Kasabaya vard�k. Kasabada o g�n pazar var. Or-dan tan�d�k birisi,
- Bre Recep Day�, sende hi� insaf yok mu? Ka�n�y� tepeleme y�klemi�sin. Da� gibi
tezek. Hele �u y�k� y�k! dedi.
- Oca��n bats�n. Tezek y�k� de�il, o bizim gelin... dedim.
Gelinin karn�, �ulun alt�nda da� gibi duruyor. Doktor ara, kasabada doktor yok.
- Doktorun yerine s�hhiyeci var, dediler. S�hhiyeciye g�t�rd�k.
S�hhiyeci, bizim gelinin da� gibi �i�mi� karn�n� g�r�nce,
- Bunu ebe anlar, dedi. Ebeye gittik...
- �lle hastane... dedi.
S�rd�k ka�n�y�. Vilayetin hastanesine vard�k. Bu hastal��n doktoru yokmu�. Onun
yerine ba�ka bi doktor varm�. Gelini ona bak�tt�k. Bi re�ete yazd�. Eczaneye
gittik. O ila�lar yokmu�. D�nd�k doktora,
-Yazd��n ila�lar yokmu�... dedik.
- Onun yerine bu ila�lan al�n, dedi. Ba�ka re�ete yazd�. O yazd�� ila�lar da
yokmu�.
Doktor,
-Onun yerine �unu al�n, dedi. O da o i�i g�r�r, dedi.
O da yokmu�.
Doktorun yerine s�hhiyeci. S�hhiyeci yok, onun yerine ebe. �la� yok, onun yerine
bu ila�. Bu ilac�n yerine �u ila�... �u ila� yok...
Ordan biri ��kt�,
-Siz bunu doktora g�t�rece�iniz yerde, hocaya okutsan�za... dedi.
Doktoru, ebesi s�hhiyecisi, ilac� yoksa da, hamdol-sun, kasaban�n hocas� var ya...
Nefesi keskin bir hoca varm�. P�stekiyi y�r�t�r-m�. Gittik Hoca'ya. Hoca, bizim
gelinin karn�n� g�r�nce,
-Be� liran�z� al�r�m, dedi.
-Aman hoca, ba�kas�ndan bir lira al�rm�s�n.
Hoca,
-Baksana �unun karn�na, dedi, ben bunun g�be�ine dua yazaca��m. Bu g�be�e yaln�z
bir liral�k m�rekkep gider.
Hoca hakl�. Verdik be� liray�. Hoca ald� gelini �teki odaya. Ba�lad� yazmaya.
Bekle bekle, gelin ��kmaz.
Aman Hoca... Hoca, b�t�n g�be�i yaz�yla doldu-racakm�. Bizim gelinin g�be�ine yaz�
m� yeter m�rekkep mi yeter...
Hoca i�erde yazadursun, birden evi polisler, can-darmalar doldurdu. Ulan bu ne?
Bizim gelinin g�-
be�ine yazarken hocay� bast�rd�lar. Hep birden bizi karakola g�t�rd�ler. Komiser,
- Neden hocaya gittiniz? dedi.
- Neden gitmeyelim? Doktor yok. Doktorun yerine s�hhiyeci... �la� yok, onun yerine
bu... Bu yok, onun yerine �u. �u yok, yerine o... Biz de hocaya geldik.
Komiser,
- Yasak, dedi, hoca da yok. -Niye? Hoca i�te ya... -Bilmiyor musunuz, ink�lap
var...
- �nk�lap da neymi�? �nk�lap varsa var. �nk�laptan bize ne?
Bu ink�lap dedi�iniz herneyse, bizim gelini do�urtabilir mi, sa�altabilir mi?
Sa�altamazm�... Ulan, oca�� batas�lar, ink�lap olaca��na doktoru, ilac� neyi
olayd� da, gelin kurtulup bizim paralar yanmayayd� ya...
Doktorun yerine hocaya gidelim dedik ya, ink�lap oldu�undan hoca da yokmu�.
�nk�lap olunca avrat g�be�ine dua yaz�lmazm�. �te b�yle a�alar.
Recep Day� sustu.
- Gelin ne oldu? diye sordum.
- Karakoldan ��k�nca �ld�, dedi. Kahveci K�z�m A�a,
-Yahu Recep Day�, �a�� aban'dan ba�l�k paras�n� geri alm� miydin? dedi.
- Biraz�n� ald�m, biraz� kald�. �lkin vermek istemedi. "Al�ak �a��, seni
�ld�r�r�m," dedim. "Benim k�z,
onca zaman o�luna kar�l�k etti," dedi. Ne zaman kar�l�k etti? Big�n de�irmene mi
gitti, tarlaya m� gitti, oduna m� gitti, big�nden big�ne harmana m� gitti, a� m�
pi�irdi? Evlendi, ertesi g�n� karn� �i�ip devrildi, yatt�. G�rtla��na bast�m,
par�a p�r��k �a��'dan y�z-yetmi� kaymeyi kopard�m. Sonra �a�� da �ld�. Bizim
d�veyle otuz kayme de g�me gitti. Ama �b�r d�nyada iki elim yakas�ndad�r. ��nk�
k�z� bize soktu. Allah huzurunda hesap yok mu?
Kahveci K�z�m A�a,
-K�sp�k Memet, kar� �l�yor diye de�il, paralar gidiyor diye yan�yor, dedi. Babas�
gelini almak i�in ba�l�k diye bin kayme sayd�. Daha bi y�l olmadan kar� �l�rse,
elbette yanar K�sp�k Memet.
Kap� a��ld�. K�sp�k Memet i�eri girdi. Deminkin-den daha bitikti.
K�z�m A�a,
- Kar� �ld� m� ulan yoksa? dedi. K�sp�k susuyordu.
Recep Day�,
- �lse, b�yle mi olur? dedi.
K�sp�k Memet yava� yava� ba��n� yerden kald�rd�, bitkin bir sesle,
- Avrat do�urdu, dedi. Kahvedekiler,
- G�z�n ayd�n K�sp�k... dediler.
-Neyin g�z� ayd�n� be, diye ba��rd�. Avrat, k�z do�urdu.
K�z�m A�a,
-Yaaa!.. dedi.
Recep Day�,
-Vah vah... dedi.
Kahvede uzun, a��r bir sessizlik oldu.
K�rd�� adl� kitaptan

Sen Nerenin Pehlivan�s�n Yi�it?
*> ^ ledi ba�pehlivan�n g�c� Ko� Bekir'in ufak tefek bedenine s��m�. ��yle bir
bakarsan, lodos yeliyle savrulup u�acak dersin. Gelgelelim bir yap�t� m�yd�, �ivi
olmu� parmaklar�n� hasm�n�n etine ge�irir, mengene elleriyle kar��s�ndakini burar
da burar...
Bu ac� kuvvetinden ba�ka, herifte t�rl� pehlivan oyunu var ki, kar��s�na Zalo�lu
R�stem pehlivan ��ksa dayanamaz.
Boyunun bodurlu�u, okkas�n�n azl�� da, ayr�ca i�ine yar�yor. Hangi pehlivan olsa
g�z�ne kestirip nas�l olsa yenerim diye onunla g�re� tutuyor.
Ko� Bekir'in pehlivanl�ktan ba�ka i�i yok, bile�inin zoruna ge�inir bir yi�it...
K�ylerde, kasabalarda, dolaylarda bile�ini tutar bir yi�it bulunmaz olunca,
bununla ba� eder diye, uzaklardan bir pehlivan getirdiler ki, allah korusun, herif
bir insan azman�... �nsan de�il, �am yarmas� desen, o da b�yle olmaz...
Ko� Bekir, pehlivanl�� biyana, keyifli adam, muzibin biri... Olmad�k zevzeklik,
g�r�lmedik, duyulmad�k �aka bunda...
Bir ay �ncesinden g�re� ilan edildi�inden, kasaban�n pazar g�n� yazl�k sinemas�n�n
bah�esi insan dolu. Zurnalar �al�nmaya, davullar d�v�lmeye ba�land�. �lkin Koca
Pehlivan ��kt� ortaya, arkadan Ko� Bekir... Koca Pehlivan'�n b�y�klar�na bu Ko�
Bekir gibi d�rd� as�lsa, herifin bana m�s�n diyece�i yok...
Ko� Bekir kar��s�nda Koca Pehlivan'� g�r�nce,
-Olmaz, korkar�m... dedi, bu ne yahu?.. Siz bana insan demediniz miydi, bunun
neresi insan?..
Herkes bu s�zleri �aka san�p g�l�meye ba�lad�.
Ko� Bekir,
- T�be, ben bununla g�re�mem!., diye ba��r�yordu.
- Etme Ko� Bekir o�lum, ay�p olur. Biz bu pehlivan� uzaktan getirttik.
-Yahu, bu insan de�il...
-�nsan olmaz m�ym�... �nsan�n ta kendisi i�te!..
Ko� Bekir, Koca Pehlivan'� g�sterip avaz� ��kt�� kadar seyircilere ba��rd�:
-Ey ahali!.. Buna insan diyorlar, bu insan m� yahu? Dinini seven s�ylesin, b�yle
bir insan g�ren var m�?
Seyirciler kahkahadan k�r�l�yorlard�... Koca Pehlivan h�rs�ndan zang�r zang�r
titremeye ba�lam�t�.
SEN NEREN�N PEHL�VANISIN Y��T? �
121
A�a da k�zm�t�. Ko� Bekir'e ��k�t�:
- Sen art�k uzatt�n Ko� Bekir, zevzekli�i b�rak da g�re� tut!..
- Yahu, biz g�re� tutmay�z demedik. Velakin insan insana g�re�elim. Yaban�n
ay�s�yla g�re� tutulur mu a�a?
-Sus rezil!..
Koca Pehlivan ortada di�lerini s�k�p duruyordu, k�llar i�indeki v�cudundan terler
bo�and�� g�r�l�yordu.
- �imdicik siz buna insan m� diyorsunuz? -Sus ulan, ay�pt�r... Tuh! Bir misafire
kar��...
- Demek �imdi bu insan �yle mi?
A�a biyandan, hakemler biyandan Ko� Bekir'i susturmaya �al��yorlard�.
-�nsan olmaz m� can�m, senin benim gibi insan...
-Yemin et!..
- Vallaha da billaha da insan... -Dinine, iman�na?.. -Dinime, iman�ma insan...
Ko� Bekir sanki �a�m� gibi Koca Pehlivan'a bak�p duruyordu.
-Demek insan, �yle mi?.. Allah allah... Hi� b�yle bir insan g�rmemi�tim... �ki
�ahitle insan as�l�r. Siz yemin ettiniz, �yleyse insand�r. Hey b�y�k Allah�m, sen
nelere kaadir de�ilsin, demek bunu da insan diye yaratt�n, vah vah vah!..
Koca Pehlivan h�rs�ndan dolan�p duruyordu.
Ko� Bekir,
-Madem insan diyorsunuz, konu�sun bakal�m, dedi, konu�sun da insan oldu�unu
anlayal�m...
-Etme Ko� Bekir, ay�pt�r o�lum... Elverdi senin zevzekli�in... Ele g�ne rezil
olduk...
-K�t� bi�ey mi dedik a�a... Konu�sun da insan oldu�unu anlayal�m.
Bunlar� duyup �ok can� s�k�lan Koca Pehlivan,
- Pehlivan k�sm� avrat gibi gevezelik etmez, g�re� tutunca konu�ur... dedi.
Ko� Bekir b�sb�t�n �a�m� g�r�nerek, -Allah allaaaah!.. �nsan gibi de konu�uyor
yahu... dedi, demek papa�an gibi buna laf ezberletilmi�... ��erleyen a�a,
- Uzatt�n, dedi, g�re�eceksen g�re�... Ko� Bekir,
- Bu pehlivan beni ezer, �ld�r�r, dedi, bir buza�� i�in ben can�m� ortaya
koyamam...
� �imdi anla��lm�t�. Yenen pehlivana �d�l olarak bir buza�� verilecekti. Ko� Bekir
buza��y� az buluyordu.
Koca Pehlivan'� getirenler,
- Bir de ko� koyduk �d�le... dediler. Ko� Bekir,
-Olmaz, dedi, bu pehlivan beni yer... �olu�um �ocu�um ortada kalacak... �d�le bir
de tay eklediler.
123
Ko� Bekir,
- Bir buza��ya, bir ko�, bir taya �l�nmez, dedi, can verdi�ime de�sin a�alar...
Uzun s�ren pazarl�k sonunda, buza��dan, ko�tan, taydan ba�ka bir �ift de �k�z
konmu�tu ortaya; yenen pehlivan bunlar� al�p gidecekti.
G�re� ba�lad�. Koca Pehlivan sahiden Ko� Bekir'i yiyecekti yemesine ya, bir tutup
eline ge�irebilse... Ko� Bekir, Koca Pehlivan'm kollar�n�n, bacaklar�n�n aras�ndan
c�va gibi kay�yor, bir de utanmadan keyifli keyifli g�lerek na�ralan�yordu. Koca
Pehlivan iyice bozulmu�tu. Tutam�yordu ki, tutsa paralayacak, par�alayacak... Ko�
Bekir, alttan dal�p �stten ��k�yor, bir de di�lerini g�stererek s�r�t�yor,
ellerini ��rparak pe�rev yap�yordu.
Koca Pehlivan da da�lar� sarsan bir na�ra vurup elense �ekerek Ko� Bekir'in �st�ne
at�ld�. Bekir'in yana kaymas�yla Koca Pehlivan kendini tutamay�p burun �st� �ay�ra
kapakland�. Herif gayet iri oldu�undan toparlan�p yerden kalkmas� da g�� ve ge�
oluyordu... K�zg�nl�ktan a�z� burnu Macar danalar�n�n ap� aralar� gibi k�p�ren
Koca Pehlivan, Ko� Bekir'i tutmak i�in kendini yerden yere �al�p duruyordu; kan,
k�p�k i�inde kalm�, tere bulanm�, toza topra�a belenmi�ti. Bir de Ko� Bekir,
kar��s�nda di�lerini g�sterip keyifle s�rtarm�yor mu, Koca Pehlivan deli olacak...
Ko� Bekir'i tutaca��m diye kendini kald�r�p kald�r�p f�rlat�yor, alttan �ste Ko�
Be-
kir dolan�veriyordu. Art�k seyirciler Koca Pehlivan'a ac�maya ba�lad�lar.
-Yahu, o da insan... Yaz�kt�r! diye s�yleniyorlard�.
K�rkbe� dakika dolunca, iler tutar yeri, yan� kalmayan Koca Pehlivan'� Ko� Bekir
hamur gibi yo�urmaya, ke�e gibi �i�nemeye ba�lad�. Domuzlu�undan da herifi
yenmiyor, alt�nda �ark�felek gibi d�nd�r�p at�yor �teye, sonra da s�r�tarak
keyifle na�ralan�yordu.
Aradabir Koca Pehlivan da, ondan a�a�� kalmamak i�in, yatt�� yerden na�ra salmak
istiyorsa da solu�u yetmiyor, i�te o zaman ona ac�yan seyirciler bile kahkahay�
koyuveriyorlard�.
Dermans�z d�en Koca Pehlivan art�k kendini yerden yere de atamaz olmu�tu.
Seyirciler Ko� Bekir'e,
- Yen ulan art�k, yen! Yen, dinsiz imans�z, bre insafs�z yen gayr�!., diye
ba��r�nca, o da onlara,
- K�y�l�r da bu koca yi�it yenilir mi, hi� k�yamam!.. diye seslendi.
Koca Pehlivan hakemlere elini kald�r�p pes diyecekken, Ko� Bekir eliyle adam�n
a�z�n� kapad�; nas�l ettiyse Koca Pehlivan s��r gibi ba��rmaya ba�lad�. Ko�
Bekir, Koca Pehlivan'� pervane gibi �evirip yere y��d�. Koca Pehlivan da
yenildi�ine i�inden Allaha ��kredip �ay�rda y��l� kald�.
Ko� Bekir o�luna seslendi:
- Ulan, ko�u, tay�, buza��y�, �k�zleri ah�ra �ek o�lum!..
125
�te bu g�re�ten sonra hi�kimse Ko� Bekir'le g�-re�emez olmu�tu. Ko� Bekir'in ba�ka
da ge�im yolu yoktu. �k�zler de, tay da, hepsi �oktan sat�lm�, paras� yenmi�ti.
Ko� Bekir, bir kilo bu�daya bile g�re�meye raz� ama, nerde...
Ko� Bekir, evinin ge�imi derdiyle, oldu�undan daha da �elimsizle�mi�, ya�lanm�t�,
ama yine o keyifli adamd�.
El kap�s�nda bir i� bulmaya karar verdi. Bir sabah erkenden e�e�ine binip yola
d�z�ld�.
��le s�ca�� bast�rm�t�. Yol �st�nde bir p�nar ba��na gelince, e�e�ini �ay�ra
ba�lay�p kendisi de ulu ��nar�n g�lgesine uzand�. Uykuya dalaca�� s�rada bir atl�
g�r�nd�. Da� gibi bir adamd�. Ko� Bekir'in yendi�i Koca Pehlivan'dan bile iriydi.
�riyar� adam p�nardan at�n� suluyordu. At da halis Arap at�... Ko� Bekir yatt��
yerden uyuklar gibi, bir at�, bir adam� s�zd�, at� g�z�ne kestirmi�ti. "Hay al-
lah, �u at bize k�smet olsa..." diye ge�irdi i�inden...
Yerinden do�rulup iri adama,
-Selam�naleyk�m... dedi.
-Ve aleyk�mselam...
-Ma�allah, at�n g�zel...
-G�zeldir...
- Cinsi ne bunun?
-Arapt�r. Seklavi...
-Belli, cins at... D�rty�z kayme eder mi?
�nsan azman� gibi olan adam g�ld�:
-D�rtbin de desen az, onbin de... Ko� Bekir, "Ya k�smet," dedi i�inden...
- Sen nerenin pehlivan�s�n yi�it? diye sordu. -Pehlivan mehlivan de�ilim...
- Olamaz, sen pehlivan olmaya pehlivans�n ya, nerenin ba�pehlivan�?
-De�ilim...
-Saklama bizden... Senin bir ba�pehlivan oldu�un belli i�te... Al�akg�n�ll�l�k
edip gizliyorsun bizden... Ma�allah, �u bilekler pehlivan bile�i i�te...
Ger�ekten adam�n bir bile�i, Ko� Bekir'in �� bile�i kal�nl��ndayd�.
- Ne kadar ink�r etsen belli i�te, ma�allah �u ense pehlivan ensesi, hem de
ba�pehlivan...
Bu s�zler adam�n ho�una gitmi�ti. -Eh, dedi, biraz g�re� tutmu�lu�umuz var...
-Yok, yoook... Bu, birazl�k i� de�il yi�it, belli ki sen g�re� �ay�r�nda iyicene
pi�mi�sin... -Eh, olduk�a...
-Ben demedim mi... Belli aslan�m... O s�rada yanlar�na ba�ka yolcular da
gelmi�ti... Ko� Bekir,
- Ben de gen�li�imde biraz merakl�yd�m da g�re�e... dedi.
Sonra ekledi:
- �urada bir g�re� tutal�m m� seninle yi�it?.. Ordakiler,
- Hi� uygun d�mez, dediler, senin boyun bu yi�idin g�be�ine eri�miyor.
127
-Can�m biz de g�re�elim dediysek k�yas�ya m� dedik. Ne dersin pehlivan?..
�nsan azman� delikanl�, Ko� Bekir'i a�a��dan yukar� s�z�p b�y�k alt�ndan g�l�nce,
Ko� Bekir,
- Anlad�m, dedi, senin gibi naml� pehlivanlar bo�una g�re�mez. Sen beni yenersen,
aha bu e�ek senin... �yi e�ektir, cinstir, ikiy�zelli panganota aidiydim... Benim
seni yenece�im yok ya, s�z�n geli�i, sen de at� koy ortaya...
- Yahu, biyerini k�rar, delirdin mi? dediler. Ko� Bekir,
- Bizim e�ek gider ama, dedi, sayende biriki pehlivan oyunu ��reniriz... Merak
i�te...
�nsan azman� delikanl� bir e�e�e, bir Ko� Bekir'e bakt�. E�e�i at�n ard�na takar
giderdi.
Delikanl�,
-Benim �akam yok... dedi.
-Ne �akas� ko�um, al, e�ek helal olsun... Yeter ki sayende biriki oyun ��renelim.
Soyundular, ��kt�lar �ay�ra... Birbirlerine dald�lar.
Ko� Bekir,
-Aman yi�it, biyerimi k�r�p m�r�p beni sakat koma da... dedi.
Delikanl�n�n niyeti, i�i �abuk bitirip e�e�i at�n arkas�na ba�lay�p burdan
savu�makt�. Epiy, doland� durdu, bakt� ki boyu g�be�ine gelen adam zorlu.
- �oktand�r g�re� tutmad�m da haml�k var, hamlam��m, dedi.
Ko� Bekir,
-Belli, dedi. Haml�k olmasa beni ezerdin...
�yice kap�t�lar. Ko� Bekir tek bacak kap�p da�dan inmenin s�rt�na bindi, burnunu
yerde s�rtmeye ba�lad�. �in �akaya gelir yan� olmad��n� anlayan delikanl� var
g�c�yle zorlad�ysa da kurtulamad�. Neden sonra Ko� Bekir, da�dan inmenin aya��n�
koyuverip �evresinde �al�maya ba�lad�. �yice yorulan �b�r� fosur fosur soluyor,
g��s� k�r�k gibi inip inip kalk�yordu. Ko� Bekir pa�a kasnak herifi yerde s�r�meye
ba�lad�. Hem s�r�yor, hem de,
- Vay ba��ma, vay ba��ma... Gitti bizim e�ek yahu... E�ek de�il k�heyland�. Hi�
b�yle bir ba�pehlivanla g�re� tutulur mu... Bende ak�l m� var? diye s�yleniyordu.
Bu s�zleri duyduk�a e�e�i almak i�in b�sb�t�n umutlanan adam zorland�k�a
zorlan�yor, ama alttan kalkam�yordu. Ko� Bekir b�rakt� aya��n�... Yerde s�r-
t�nmekten aln�n�n derisi kalkm� adam, solumaya burnu yetmedi�inden, yaz s�ca��n�n
gurk tavu�u gibi a�z�n� a�m�, dili d�ar�ya sarkm�t�. Ko� Bekir dolana dolana
s�yleniyordu:
-Vay ba��maaa... Ben ne bok yedim yahu?.. Hi� b�yle bir ba�pehlivanla g�re� mi
tutulur hey avanak... Gitti bizim k�heylan e�ek g�z g�re g�re... Eyvaaah!..
B�yle diyerek, umutlanan adama �ift dal�p att� yere, yeniden s�r�meye ba�lad�.
Kara sabanla ham tarlay� s�rer gibi, adam�n burnu yere s�rtt�k�e, pabu�
129
kadar kesekler f�rl�yordu. Herif bitmi�ti, ��r�l ��r�l ter ak�yordu heryanmdan.
Nas�l a�z�n� topraktan kurtard�ysa, can havliyle,
-B�rak art�k yahu!., diye ba��rd�.
Ko� Bekir,
-Aman yi�it k�zma, b�rakt�m i�te... diye adam� bo�lad�.
Sonra da pe�reve giri�ip onun etraf�nda dolanarak s�ylenmeye ba�lad�:
- Vay ben ne bok yedim!.. Gitti benim s�rmeli g�zl� kanc�k e�e�im... Kahpe anam
beni do�urmasayd� da bug�n� g�rmeseydim... Vay ba��ma!..
Ayakta duracak derman� kalmayan adam durdu�u yerde sallan�yor, her ad�m att�k�a
sendeliyordu.
Ko� Bekir bir elenseyle y�kt� onu, k�ndeye at�p s�r�meye ba�lad�. Koca �ay�r�n
etraf�n� f�r d�n�yorlard�. Ko� Bekir durmadan s�yleniyordu:
-Gitti benim s�rmeli g�zl� kanc�k e�e�im, gitti vay...
Burnuyla �ay�r� s�ren adam, f�rsat bulduk�a alttan cevap veriyordu:
- Senin kanc�k e�e�in gitmedi, benim Seklavi k�sra��m gitti...
- Vay ba��ma, analar ne yi�it do�uruyor, vay ben ne bok yedim...
-Sen yemedin, ben yedim onu, ben... -Vay kahpe anam do�urmaz olayd�n... -Senin
anan gibi kar�n�n yi�idi mi olur...
-Vay kahpe anam...
- Seninki de�il, benimki... Senin anan neden kah olsun...
F�rsat bulsa s�rt�st� yat�p uzanacak kurtulacakt ama, Ko� Bekir b�rakm�yordu ki...
Koca �ay�r halla� pamu�u gibi at�lm�t�. Adam alttan,
-B�rak, yenik d�t�m... diye inledi. Ko� Bekir,
- Olamaz, senin gibi bir ba�pehlivan hi�bir vakit yenik d�emez! dedi.
-Pes dedik ulan al�ak!..
-�akad�r, inanmam... Senin gibi yi�it pes mi dermi�, yalan vallaha...
-Bittim namussuz... b�rak... B�rak ki s�rt�m yere gelsin!..
- �yle s�rt yere gelmez... Vay benim ceylan bak�l� kanc�k e�e�im, gitti vay...
�riyar� adam s�rt� yere gelsin diye ��rp�n�p duruyo� tam f�rsatt�r diye kendini
yere atacakken, Ko� Bek�� zorla �evirip hop diye aya�a dikiyordu herifi, son
yeniden bast�r�p s�r�yordu.
Adam, ge
-Al git k�sra��, al, vazge�tim... deyince Ko� kir,
j ba.
-Anlad�m, dedi, sen bize ac�d��ndan k�sr*gj �t, ��layacaks�n da ondan yenik
d�ersin, mem... Bu dan��kl� g�re�tir, olmaz!..
SEN NERKN�N PEHL�VANISIN Y��T?
Koca adam� hamur gibi yo�urdu yayd�, b�rakt�. Taze manda tersi gibi �ay�ra yay�lan
adam�n �i� g�-
"i inip kalk�yordu. Dermans�z d�m�, k�m�lda-yam�yordu.
Ko� Bekir, Arap atma atlad�, e�e�i de e�ere ba�lad�, yere yay�lm� adama,
-Sen bize bu k�sra�� ba��lamak i�in d�zen kurdun ya, anlamad�k belleme, dedi, vay
ba��ma!.. Az daha s�rmeli g�zl� kanc�k e�ek gidecekti elden... Bir bok yedik ki...
Adam,
-Ben, ben... ben yedim... diye inledi.
Ko� Bekir k�srakla girdi kasabaya...
O g�nden sonra ba�� darda kald�k�a e�e�ine atlar, yola ��kar... Kimi zaman bir
�k�zle, inekle, mandayla d�ner; bir seferinde elli koyunluk bir s�r�yle
gelmi�ti...
R�fat Bey Neden Ka��n�yor adl� kitaptan

Evlenme Va'diyle ��fal mi, Zorla Irz�na Ge�mek mi?
�kke�'le H�d�r'�n bu konuda ilk bulu�up konu�malar� de�ildi. Aylard�r bu konu
�zerinde g�r��yorlar, ama kesin bir sonuca varam�yorlard�. Doluya koyuyorlar
alm�yor, bo�a koyuyorlar dolmuyordu. �k-ke�'in bir o�lu, bir k�z�, H�d�r'�n da bir
k�z�, bir o�lu vard�. �kke�'in o�lu Ayvaz onsekiz ya��nda, H�d�r'�n k�z� G�lbeyaz
da ond�rd�ndeydi ama gen� irisi oldu�undan enaz�ndan onsekizinde g�steriyordu.
�kisi de k�yl�k yerde tam evlenecek �a�dayd�. Yok yok, k�yl�k yerde bile olsa,
G�lbeyaz dahaca evlenecek ya�ta say�lmazd�. Bir zaman daha beklemeleri uygundu.
Gelgeldim onlar ba��rlar�na ta� bas�p bekleseler bile k�y�n zengin �ocu�u
o�lanlar� beklemezdi ki... G�lbeyaz k�y�n en g�zel k�z�yd�. B�yle can yak�c� g�zel
bir k�z�, zengin a�a o�ullar� b�rak�rlar m�yd�... H�d�r'la �kke� ellerini �abuk
tutup da Ayvaz'la G�l-
EVLENME VA'D�YLE ��FAL M�, ZORLA IRZINA GE�MEK M�? �
133
beyaz'� evermezlerse, k�y�n zengin o�ullar�ndan biri kap�p giderdi. Bura
k�ylerinde bunun �rnekleri �ok g�r�lm�t�. H�d�r da, �kke� de bu konuda �ocuk-
luklar�ndanberi masal gibi, destan gibi nice �yk�ler dinlemi�lerdi. Be�ik kertmesi
denilen t�re rezilli�i neden ��km�t�? �te bundan... Soydan saptan g�zellikleri
dillere destan bir k�z �ocu�u, daha be�ikte bebeyken ni�in s�zl�s� olurdu bacak
kadar bir o�lan�n? G�zel k�z�, gelinlik ya�a gelince k�yden bir zibidi yoksul
o�lan kapmas�n diye... Ne rezillikler olmu�tu k�yl�k yerde, herbiri tarihlere
ge�meye de�er... Hac� Maaamut denilen d�rz�, bir yoksulun d�nya g�zeli be�ik
kertmesini, o�luna almak i�in, hem de k�y kahvesinde herkeslerin i�inde a��k
art�rma pazarl��na ��karmam� m�yd� k�z�? Daha da neler neler neler, ne
d�zenler...
Oldum bittim k�yde d�manl�k �oktu. K�y�n evleri, e�k�yadan korunmak i�in
birbirlerine az yak�n, kendi k�yl�lerinden korunmak i�in de birbirlerinden az uzak
yap�lm�t�. Samanl�� ate�e vermek, hayvan �al�p gizlice kesmek, yol ba�c�l��,
hatta cinayet gibi k�t�l�klerin �o�u, ba�l�k paras� yada be�ik kertmesinden caymak
gibi olaylardan ��k�yordu.
�kke�'le H�d�r, en yak�n iki arkada�t�. Ya��tt�lar. Ergen ya�lar�nda ayn� e�e�e
binmi�ler, birlikte askere gitmi�ler, birlikte tezkere alm�lar, ayn� y�l i�inde
evlenmi�lerdi. G�lbeyaz'�n babas� H�d�r'la, Ayvaz'�n babas� �kke� �ocuklar�n�
be�ik kertmesiyle s�zleme-
mislerdi ama, �ocuklar�n�n birbirlerine g�n�l verdiklerini biliyorlard�.
G�lbeyaz'�n babas� H�d�r, yoksuldu ama parag�z ve mal canl�s� de�ildi, k�z�n�
hayvan pazar�nda satmak istemiyordu. G�lbeyaz'�n anas� Ba�dacan'la Ayvaz'm anas�
G�ll� de �yle... Do�rusu Ayvaz o�lan, ak�ldan yana az bi�ey eksikli say�l�rd�. Pek
de aptal denilemezdi. Evet ama k�y delikanl�lar�n�n en yak��kl�s�yd�. G�lbeyaz'a
gelince, salt yak��kl� diye b�yle bir o�lana g�n�l verdi�ine g�re, o da pek ak�ll�
say�lamazd�. Ya�� neydi ki akl� olsun, daha ond�rd�nde...
Ayvaz o�lan sa��n� solunu bile �a��rd�� i�in k�y okulunu bile bitirememi�ti
zavall�. G�lbeyaz'la evere-ceklerdi Ayvaz'�, ama b�t�n a�k �yk�lerinde oldu�u gibi
arada b�y�k bir engel vard�; o da ba�l�k paras�... Ho� G�lbeyaz'�n anas� da babas�
da, k�z� bu ya�a ge-tiresiye avu� dolusu para d�kt�k diyerekten k�zlar� i�in
ba�l�k paras� isteyesi de�ildiler. Garibim �kke�'in paras� var da m� vermiyordu
ki... Yoksullu�un ne oldu�unu bildiklerinden G�lbeyaz'�n anababas�n�n da ba�l�k
paras� filan istedi�i yoktu. �ki aile birbirlerinin nesi var nesi yok, bilirlerdi.
�kke�, H�d�r'dan beter, H�d�r, �kke�'ten... Ama neylesinler ki, bu batas� k�y�n
t�resi b�yle. Ba�l�k paras� al�nmadan bir k�z�n kocaya verilmesi ad�n�n orospuya
��kmas�ndan bin beter... �te H�d�r'la �kke�'in aylardanberi bulu�up bulu�up
konu�tuklar� sorun buydu. Bu sorunu nas�l ��zeceklerini ikisi de biliyordu ama
a��k�a s�ylemek-
EVLENME VA'D�YLK ��FAL M�, ZORLA IRZINA GE�MEK M�? T
135
ten �ekmiyorlard�. Ba�l�k paras� �demeden evlenmenin bitek yolu vard�: K�z�
ka��rmak! Candarman�n kar��s�nda k�z da kendi g�nl�yle o�lana ka�t��n� s�ylerse
yap�lacak �ey kalmazd�. Ya�� k��k olsa da k�z kendi ka�m�... O�lan da evlenmeye
d�nden raz�... Kim ne diyebilir ki...
Herkes �ok iyi biliyordu ki, bu ba�l�k paras� belas�n�n vazge�ilemez t�re olarak
konulmas�n�n ger�ek nedeni, g�zel k�zlar�n zengin o�lanlarla evlenebil-mesiydi.
H�d�rgiller de, �kke�giller de k�y�n en yoksulu. Devenin �an� bile "Dengi
denginee, dengi dengine-ee!" diye �alarm�. �te bunlar da �yle; G�lbeyaz'la Ayvaz
da dengi dengine.
- Ah, diyordu Ayvaz'm babas� �kke�, ah bu yoksullu�un g�z� k�r olsun! Para olayd�,
ben bilirdim yapaca��m�. Gelinimden hi� esirger miydim... Alt�n m�? Al be� dene
be�ibirlik... Tarla m�? Al muhtar a�an�n yaylak alt� sulak tarlas�n�... Davar m�?
Al tefeci bakkal Nevres'in s�r�s�n�... Ah, bu paran�n g�z� k�r olsun.
G�lbeyaz'm babas� H�d�r da,
-Ah karda� ah, diyordu, senden ba�l�k ney isteyen mi var ki... Oca�� bats�n
ba�l��n. Bu t�reyi icat edenin yatacak yeri olmas�n... Biz ne yapak, t�re var.
T�re olmayayd� biz ba�l�k m� isterdik... Allah bilir ya, param olayd�, ba�l�k
paras�n� ben cebimden verirdim G�lbeyaz i�in...
�kisi de aylarca bu konuyu konu�tu. Ba�l�k �demeden evlenmenin bitek umar� vard�.
H�d�r da, �kke� de bunu biliyor, ama aylard�r laf� d�nd�r�p dola�t�r�p bit�rl�
oraya getiremiyorlard�. Bunun umar�, seven delikanl�n�n bir gecenin zindan
karanl��nda sevgilisini at�n terkisine at�p da�a ka��rmas�yd�. O�lan k�z�
ka��r�r, da�da bay�rda bika� gece birlikte olur k�zla, sonra ba�lar �nlerinde
d�nerlerdi k�ye... Art�k olan olmu�tur. Ne k�z babas� ba�l�k ister, ne o�lan
babas� ba�l�k verirdi. Zorunlu olarak muhtar nik�h� k�yard�. Da�a kald�r�l�p
k�zl�� bozulmu� bir k�zla ba�ka hi�bir delikanl� evlenmek istemezdi ki...
O�lan babas� �kke� a��k�a s�yleyemiyordu ama kafas�ndan ge�iriyordu. Budala o�lu
Ayvaz, diyelim G�lbeyaz k�z� da�a kald�rd�, diyelim arkalar�ndan candarmalar
yeti�meden ba�lar� �nlerinde k�ye d�nd�ler. Diyelim nik�hlar� da k�y�ld�. Sonra?
Bunlar nerde yat�p kalkacaklar? Tam, iki ��plak bir hamama yara��r, dendi�i
gibi... H�d�r'�n evi �� g�zd�. Biri hem mutfak, hem tand�rd�. �b�r ikisinden
birinde H�d�r'�n anas� D�nd� Kar�yla torunu G�lbeyaz, �b�r�nde de H�d�r'la kar�s�,
bir de ya�� k��k oldu�undan H�d�r'�n k��k o�lu Kamber kal�yordu. Az daha
b�y�y�nce Kamber'i de ninesi D�nd� Kar�n�n yata��na atacaklard�. Ka� ki�i
olurlarsa olsunlar, hep bir d�ekte ve hep bir yorgan alt�nda yatarlard�.
�kke� de, H�d�r da raz� olduktan sonra, G�lbeyaz'� Ayvaz'�n ka��rmas�nda hi�bir
sak�nca yokmu� gibi g�-
137
r�n�yor idiyse de, H�d�r'�n anas� D�nd� Kar�, "Ba�kalar�na bok yemek d�er,"
diyorsa da, kaz�n aya�� hi� de �yle de�ildi. K�z ka��rman�n, ba�l�k vermemek i�in
iki aile aras�nda dan��kl� d�v� oldu�u anla��l�rsa insan art�k bu k�yde
bar�namazd�. Dan��kl� d�v�le k�z ka��rman�n k�t� yan� i�te buydu. H�d�r da, �kke�
de i�lerinden Ayvaz'�n G�lbeyaz'� da�a kald�r�p sonra evlenmelerini istiyor, ama
bunun ba�l�k �dememek i�in dan��kl� d�v� oldu�unun anla��lmas�ndan korktuklar�
i�in, bu d��ncelerini birbirlerine bile s�yleyemiyorlard�. Ba�l�k paras� almadan
k�z�n� evermi� diye adlar� ��kard� ki, allah korusun, k�yde bu en b�y�k al�akl�k,
namussuzluk say�l�rd�. Salt bu k�yde de�il, b�t�n dolay k�ylerde adlar� iki
paral�k olur, kente ka�salar bile, orda da arkalar�ndan dedikodusu gelirdi.
Dan��kl� d�v�le ba�l�k paras� almadan k�z�n� everen baban�n ad� -a��k�as�-
pezevenge ��kard�. Ya ba�l�k vermeden gelin alan�n ad�? O, pe-zevenkten de
beter... �te buy�zden zavall� H�d�r'la ondan daha zavall� olan �kke�, i�inden
ge�irdiklerini birbirlerine s�yleyemiyorlard�. Yoksa Ayvaz'�n G�lbeyaz'�
ka��rmas�na ikisi de d�nden raz�yd�.
Bir ba�ka engel de Ayvaz'�n yar� sersem, belki de yar�dan biraz daha sersem
olmas�ndan ileri geliyordu. G�lbeyaz ne denli g�zelse, Ayvaz da o denli aptald�.
Geceleyin k�y evinden k�z ka��rmak kolay m�? Bu sersem o�lan, k�z ka��r�yorum
derken ayaklar� birbirine dolan�r da, korucuya, korumac�ya, k�y bek�isi-
ne, candarmaya neye ya yakalan�rsa!.. Ya bu sersem o�lan� sopan�n alt�na
yat�r�rlar da, dan��kl� d�v�le k�z ka��rd�� su y�z�ne ��karsa! Ondan sonra vay
vay vay... �te o zaman yorgan� d�e�i s�rtlay�p ka�mal� da, nereye ka�mal�? Ah �u
Ayvaz o�landa yaraya s�r�lecek ak�l olayd� da, i�e H�d�r'�, �kke�'i kar�t�rmadan
G�lbeyaz k�z� biba��na kap�p ka�ayd�... Ama nerde onda o y�rek, nerde o kafa!
Bir k� gecesiydi, zemheri k��... T�k�r�k daha a��zdan ��kar ��kmaz havada donuyor;
insan�n �i�i de �yle, daha havadayken buza kesiyor. �kke� o gece canbirlik
arkada�� H�d�r'�n evine konuk gitmi�ti, kar�s� G�ll� de yan�nda... H�d�r ne olursa
olsun deyip zurnan�n z�rt dedi�i yerden konuyu a�mak istiyordu ama, k�z babas�
olaraktan, "Ayvaz o�lan gelsin, G�l-beyaz'� ka��rs�n," diyemezdi ya... Bu s�z�
�kke�'ten bekliyordu. �kke� de y�reklenip duda��n�n ucuna gelen bu s�z� bit�rl�
H�d�r'a s�yleyemiyordu. Sonunda dayanamay�p s�yledi:
-Hele beri bah H�d�r karda�... Az bi�ey di�ne beni... Bah hele ne diyece�im...
Diyece�im �u ki... Benim avratla da �ok d��nd�k dan�t�k bu i�i... Bah, ne diyom...
Ben seni senden iyi biliyom, sen beni benden... Ne demek bu? �u demek ki...
�kimizde de d��n dernek yapacak para yok, bende ba�l�k verecek mal yok...
Gelinlik tel duvak ney, damatl�k �ey ala-mah... Ben diyom ki... (bika� kez
yutkunduktan sonra) bah, ne diyom...
EVLENME VA'D�YLE ��FAL M�, ZORLA IRZINA GE�MEK MI? �
13'
H�d�r, �kke�'e g�� vermek i�in yard�mda bulundu: -Ne diyon �kke� karda�? �kke�
kald�� yerden s�rd�rd�: -Haaa... Evet... Yani diyom ki... Ah, paran�n g�z� k�r
olsun!
H�d�r yineledi:
-Ah, paran�n g�z� k�r olsun!
-Ben diyom ki...
H�d�r art�k dayanamad�:
- Ne diyece�sen de art�k karda�. Art�k deyiver gitsin!
- Ayvaz, G�lbeyaz'� ka��rs�n diyom. Ha? Sen buna ne diyon?
-Ne diyem, he�... Allah �yle yazd�ysa �yle ossun da bizim al�ak k�yl�m�z ya bir de
sezerse ba�l�ktan ka�mak i�in dan��kl� d�v� oldu�unu... Duyulursa k�yde... Biz
art�k bu k�yde bar�namah. Heryerlere haber u�ururlar. Ba�ka biyere de gidemek. Ben
de �oktand�r senin gibi d��n�yom emme...
�kke�,
-Kimselere duyurtmah... dedi.
"Kimselere duyurtmay�z," derken, oturduklar� tan-d�rl� odada H�d�r'm kar�s�
Ba�dacan, kaynanas� D�nd� Kar�, k��k o�lu Kamber de vard�. Bir G�lbeyaz yoktu
odada, o da biti�ik odan�n kap�s�na kula��n� dayam�, i�erde konu�ulanlar�
dinlemekteydi.
H�d�r,
-Kimselere duyurtmazsak, o zaman eyi... Bu i� aram�zda kals�n... dedi.
O gece, Ayvaz'�n G�lbeyaz'� nas�l ve ne zaman ka��raca�� en ince ayr�nt�lar�na dek
konu�uldu, tart��ld� ve karara ba�land�. H�d�r'la kar�s� Ba�dacan, bir de k��k
o�lan Kamber bir odada ve bir d�ekte, G�l-beyaz'la ninesi D�nd� Kar� da �b�r
odadaki d�ekte yat�yorlard�. Ayvaz'�n G�lbeyaz'� ka��raca�� gece d� kap� a��k
b�rak�lacakt�. Ays�z y�ld�zs�z bir gece olmal�yd� ki g�z g�z� g�rmesin... Gecenin
ses soluk kesildi�i bir zaman�nda Ayvaz bir t�y gibi a��k kap�dan s�z�l�p girecek,
s�cac�k d�e�indeki G�lbeyaz'� kapt�� gibi kap�da duran at�n terkisine at�p... ya
allah, da�lara s�recekti at�. Ne olur ne olmaz diye, babas� yan�na taa ne zamandan
kalma �ifteyi de verecekti.
Ayvaz'a neyi nas�l yapaca��, hem de yerinde bika� kez g�sterilerek anlat�lm�t�.
G�lbeyaz'�n ka��r�laca�� gece gelip dayand�. Her�ey zaman�nda haz�rd�. Hatta,
G�lbeyaz'�n i�ine girece�i teles bile d�e�inin yan�ndayd�. Ayvaz sabaha kar��
gelecekti. Daha sabah olmadan ki ortal�k ��mas�n...
Anas� G�ll�, dua diye ne biliyorsa ard�ndan okuyarak Ayvaz'� u�urlad�. Babas�
�kke�, G�lbeyaz'a da�da, bay�rda, ma�arada ne yapaca��na dek her ayr�nt�y�
anlatm�t�.
Ayvaz, y�re�i k�t k�t atarak samanl�kta haz�r duran ata, ya allah ya bismillah
diyerek atlad�.
G�ll�'yle �kke�'in g�zlerini art�k uyku tutmad�. Aradan epiy zaman ge�mi�ti, bir
saat mi, iki saat mi
141
ne... Saatleri yoktu ki bilsinler. �kke� ah�rdan bir ses duydu.
- Kim o? diye �nledi, Ah�rdan yan�t geldi: -Bubaaa!
- Hay baban�n can�na! Ulan, it eni�i sen h�l� bur-da m�s�n?
- Buba, at gitmiy...
- Hay allah belan� vere...
Hayvan hem ya�l�, hem t�knefesti. �stelik nal �ivisi sol arka aya��n� vurmu�tu. En
k�t�s� s�k s�k �ks�r�yordu. Gecenin sessizli�inde at�n �ks�rmesi k�y i�inde
duyulursa, ya k�yl� evlerinden d�ar� u�rarsa, ya candarmalar falakaya �ekerse...
Ayvaz topallayan at�n� s�rd�. H�d�r'�n evinin �n�ne geldi. At� orda b�rak�p, t�pk�
kendisine denildi�i ve g�sterildi�i gibi a��k b�rak�lm� kap�dan s�z�ld�. �ok
��k�r, G�lbeyaz'la ninesi D�nd� Kar�n�n yatt�� oday� buldu. Yava��a kibriti
yakt�. Kibrit alevinin ��nda iki k�mbet g�rd�. Biri G�lbeyaz, biri de ninesi
D�nd� kad�n...
G�lbeyaz o gece ka��r�laca��n� biliyordu. Co�kuyla b�t�n gece ka��r�lmas�n�
beklemi�, ne de olsa on-d�rt ya��nda bir �ocuk oldu�undan, uykusu co�kusunu
bast�rm�, yata��n s�cakl��nda uyuyakalm�t�. Ayvaz'�n, G�lbeyaz'�n
uyuyakald��ndan haberi yoktu. Bu iki k�mbetin hangisi G�lbeyaz'd�? Bir kibrit
daha �akt� Ayvaz. Kibrit alevinde korkusu daha da art�yordu. K�mbetlerden biri bir
telesin i�inde oldu�una g�-
re, G�lbeyaz o olmal�yd�. At�n terkesine at�lmak i�in, �nceden kararla�t�r�ld��
�zere haz�rlanm�t� G�lbeyaz. Yine de Ayvaz kendi akl�na pek g�venemedi�i i�in bir
yanl�l�k yapmas�n diye f�s�ldad�:
-K�z! G�lbeyaz, sen misin k�z!..
Telesin i�inden bir k�k�rdama duyuldu. Demek, telesin i�indeki G�lbeyaz'd� hi�
ku�kusuz.
Ayvaz, �uval� s�rtlad�� gibi odadan ��kt�. Odadan ��kmas�yla ac� bir ��l�k
y�kseldi. Ayvaz ilkin ��l��n nerden geldi�ini anlayamad�. S�rt�ndaki �uvaldan
geldi�ini sanarak azkala �uval� s�rt�ndan at�p ka�acakt� ki, birden ayaklar�n�n
aras�nda dolanan kediyi ayr�msad�. Kedinin kuyru�una basm� olacakt�. �teki odadaki
H�d�r'la kar�s� Ba�dacan da duymu�lard� kedinin can ac�s�yla ba��rd��n�, ama o
s�ra k�zlar�n�n ka��r�lmakta oldu�unu bildiklerinden hi� seslerini ��karmad�lar.
Kap�lara �arparak, s�rt�ndaki �uvalla k�y soka��na ��kan Ayvaz, b�rakt�� yerde
at�n� bulamay�nca ne yapaca��n� �a��rd�. At yoktu, ��nk� at� ba�lamadan b�rakm�t�.
Ya�l� at da y�llar�n al�kanl��yla topallaya topallaya kendi ah�r�na gitmi�ti.
Ayvaz o �a�k�nl�kla,
- K�z G�lbeyaz at yok! diye ba��rd�.
G�lbeyaz diye �uvala girmi� olan D�nd� Kar�, G�lbeyaz gibi sesini incelterek,
-Yayan da ka�ar�z aslan�m... dedi.
143
Aslan�n� m�? Bu da ne demek oluyor? G�lbeyaz ona bug�ne dek hi� aslan�m dememi�ti.
S�rt�ndaki �uvala,
-At olmay�nca olmaz, d�nelim... dedi. �uvaldan yan�t geldi:
- D�nmek hi� olmaz aslan�m, gidek nereye olursa yayan yap�ldak da olsa...
G�lbeyaz k�z dellendi mi ne, ikidebir orospu a�z� kullan�p aslan�m aslan�m deyip
duruyordu. K�y kahvesinde delikanl�lardan duydu�una g�re "seher kappeleri"
aslan�m, can�m, �ekerim derlerdi. K�y kar�lar�ndan hi� duyulmazd� b�yle s�zler.
Ayvaz, bu aslan�m s�z� de neyin nesi diye d��nerek kendi evlerine geldi. Babas�
�kke�'e at�n ya �al�nm�, ya ka�m� oldu�unu s�yleyecek, bu durumda ne yapmas�
gerekti�ini soracakt�. Hava so�uktu ama s�rt�ndaki a��rl�ktan terlemi�ti.
Evlerinin �n�ne gelince,
-BubaaaL diye seslendi.
Tilki uykusundaki �kke� sese uyan�p,
- Hay oca��n bata herif, daha buralarda m�s�n, y�k�l g�z�m g�rmesin... diye
pencereden seslendi.
- Buba, at yok...
-Len ah�ra bi bak e��ek s�pas�!
Babas� hakl�yd�. At bo� kal�nca herzamanki al�kanl��yla ah�r�na gelmi�ti. ��inde
G�lbeyaz'�n oldu�u �uval� terkiye at�p ata bindi, deh dedi. O deh dedi ama at
gitmez... Topuklad� hayvan�. At �ks�rmeye
144
ba�lad�. �ks�re topallaya y�r�d�. Karanl��n i�inde gidiyorlard�. Ama nereye?
�uvaldan ses geldi:
-Can�m aslan�m, ya�n� gidiyok.
-Nerden a�nad�n?
- Bu yol, candarma karakoluna gider de ondan a�-nad�m �ekerim.
Clen bu ne i�? G�lbeyaz, bu seher orospular�n�n a�z�n� kimden ��renmi�?
Ayvaz, dizginini �ekip at�n yolunu de�i�tirdi. Da�a yukar� gidiyorlard� ki, ilkin
sert bir r�zg�r esmeye, ard�ndan okla f�rlat�lm� gibi dolu ya�maya, ard�ndan da
kar ba�lad�. Ayvaz da, �uval i�indeki D�nd� kad�n da s�r�ls�klam olmu�tu. T�knefes
at da, solu�u t�kenmi�, ha kapakland� ha kapaklanacak... Ayvaz havaya s�v�p
duruyordu, hem de silme s�vama... �uvaldan, Ayvaz'�n G�lbeyaz'�n sesi sand�� bir
ses geliyordu:
-Oh benim Ayvaz'�m, bu havan�n nesi var ki... Mis gibi bir hava... Sen hele s�r
at� ki ma�aralara tez varal�m.
Bu G�lbeyaz k�z, bu dilleri nerden, kimden ��renmi�?
Neyse ki, ma�aralara varamad�lar ama, dallar� geni� yer kaplayan bir a�ac�n dibine
vard�lar. ��k�r kar dinmi�ti. Bir ad�m daha ileri gidemezlerdi. ��nk� at ��km�,
��kt�� yerde soluyup duruyordu. D�nd� Kar� �uvaldan f�rlad�. Sesinden kim oldu�u
anla��lmas�n diye, zorda kalmad�k�a pek konu�muyordu.
EVLENME VAD�YLE ��FAL M�, ZORLA IRZINA GE�MEK M�? �
145
D�nd� Kar� �uvaldan ��kmas�yla Ayvaz'�n kollar�na at�ld�. Yere yuvarland�lar.
Ayvaz, neyin ne oldu�unu g�r�p anlamak i�in kibrit yakmaya davrand�ysa da
bo�una... Ya�murdan kardan �slanm� kibrit yanm�yordu. Havan�n so�u�u az bi�ey
k�r�lm�t� ama, Ayvaz'�n di�leri birbirine vuruyordu. Ma�aralara vara-bilselerdi,
orda kuru ottan d�ekleri, yak�p �s�nmak i�in kuru odunlar� haz�rd�. K� havas� k�z
ka��rmak i�in en uygundu. K�z�n ka��r�ld��n� haber al�rlarsa arkalar�ndan
izlemesi zordu.
So�uktan titreye titreye birbirlerine s�k�ca sar�l�p �slak yere uzand�lar.
�p�t�ler mi, sevi�tiler mi, oras�n� bilmiyoruz. Bildi�imiz �udur. Sabahleyin k�
g�ne�i a�m�t�. �kisi birbirine sar�lm� ve b�z�lm� durumda yerde yat�yordu.
Ba�lar�nda iki candarma dikilmi� duruyordu. Candarmalar�n t�fek dip�ikle -riyle
k��lar�ndan d�rtmesiyle uyand�lar.
Duyulup g�r�lmemi� bu g�r�nt�ye ilk �a��ran Ayvaz'd�. G�lbeyaz sanarak yanl�l�kla,
onun ninesi D�nd� Kar�y� ka��rm� oldu�unu ancak sabahleyin anlayabildi. O zifiri
karanl�kta b�t�n gece bir da��n ete�inin �evresinde f�rdolay� d�n�p durmu�lard�.
At, candarma karakolunun y�z metre kadar �tesinde biyerde, dallar� geni� bir
a�ac�n dibinde ��k�p kalm�t�.
Bu olayda, Ayvaz'la D�nd� Kar�n�n sevi�ip sevi�mediklerini bilmiyoruz. Candarman�n
sorgulamas�nda D�nd� Kar�, d�e�inde torunu G�lbeyaz'la
uyurken Ayvaz'�n evlerini basarak kendisini bir �uvala bast�r�p da�a kald�rd��n�
ve da�da at�n ��kt�� yerde zorla �rz�na ge�mek istedi�ini, ba�aramay�nca evlenmek
va'diyle kendisini i�fal etti�ini s�ylemi�ti. Ayvaz'sa candarma sorgulamas�nda,
yanl�l�kla bu ya�l� kar�y�, G�lbeyaz'�n yerine ka��rm� oldu�unu candarma sopas�
alt�nda itiraf ediyor, ama ne zorla �rz�na ge�ti�ini, ne de evlenmek va'diyle
i�fal etti�ini candarma sopas� alt�nda bile itiraf etmiyordu.
Bu olay, o k�y�n ad�n�n, tarihinde ilk kez gazetelerde haber olmas�na neden oldu.
�l�e mahkemesin-deki yarg�lanma s�ras�nda olay� ��renen bir gazete muhabiri,
haberi ��yle vermi�ti: "Bir gen� sevgilisi sanarak, onun anas�n�n anas�n� ka��r�p
da�a kald�rd�." "19 ya��ndaki san��n 11 ya��ndaki kad�n�n zorla �rz�na ge�ip
ge�medi�i yada evlenme va'diyle i�fal edip etmedi�i ara�t�r�l�yor."
H�d�r'la �kke�, bu k�rk y�ll�k iki canbirlik arkada�, �imdi birbirlerine k�s...
G�lbeyaz m�? O da bir kom�u k�yden zenginin gelini oldu. H�d�r da d�nya kadar
ba�l�k ald�.
Bir Koltuk Nas�l Devrilir adl� kitaptan
Hakl�s�n Bey
O^ Ah, bu bizim zavall� k�yl�m�z!.." diye yumru�umu g��s�me vurduk�a a�z�mdan
akkor p�sk�r�yordu. G�n�ll� olarak ��retmen gitti�im k�ye iki bavul dolusu kitapla
b�t�n d�nyaya yetecek kadar da iyi niyet g�t�rm�t�m.
K�yl�ler k�z �ocuklar�n� okula g�ndermiyorlard�.
Muhtar�, k�y imam�n�, biriki ya�l� ile k�y�n ileri gelenlerinden bika��n� okula
�a��rtt�m.
- Hem�eriler, dedim, bir memleketin kalk�nmas�, kad�nlar�n�n y�kselmesine
ba�l�d�r. Kad�nlar�n uyanmas� i�in, k�z �ocuklar�n�n okutulmas� gereklidir. Ne
dersiniz hem�eriler?
-Hakl�s�n Bey...
- K�z �ocuklar�n�z� da g�ndermelisiniz okula. �yle de�il mi Hoca Amca?..
- Hakl�s�n Bey...
Birer bardak da �ay ikram ettim onlara, sonra gittiler. Hayat�m�n en mutlu g�n�yd�
o g�n. Her s�z�me, "Hakl�s�n Bey!" dedik�e onlar, g��s�m ka-bar�yordu. G�zel g�zel
anlat�nca nas�l da anl�yorlar; ama �imdiye kadar bir anlatan, do�ru yolu g�steren
olmam� ki...
D�rt g�n bekledim, yine okula k�z ��renci gelmeyince, muhtara, imama ve �b�rlerine
korucuyla haber g�nderip okula �a��rtt�m, ama hi�biri gelmedi. �ok can�m s�k�ld�.
Muhtar�n evine gittim. K�zmam�t�m. Ni�in k�zay�m, toplan�p konu�man�n, topluca
karar alman�n yararlar�n� onlara bir anlatan olmam�t� ki...
- Muhtar A�a, dedim, sizi okula �a��rtt�m gelmediniz. Oysa ben sizin i�in
g�r�ececektim, kendim i�in de�il ki...
- Her topluluk, kendi i�leri i�in birle�ip karar al�rsa iyi olur.
- Ben sizinle konu�up dan�madan tek ba��ma hi�bir i� yapamam ki...
- Bak muhtar, ge�en g�n toplan�p konu�tuk, hep birlikte karar ald�k, ama siz
karar� uygulamad�n�z. B�yle olmaz ki...
Muhtar deyince, ya�l� biri sanmay�n, otuzunda var yok, iriyar� bir adam. Yeni
ba�tan ona k�z �ocuklar�n�
HAKLISIN BEY � 149
okula g�ndermenin yararlar�n� uzun uzun anlatt�m. Her s�z�m�, "Hakl�s�n Bey," diye
onayl�yordu.
Bu bizim k�yl�m�z gibi uysal, s�z dinler insan yoktur yery�z�nde... Yeter ki sen
ona anlayaca�� dille kendi ��kar�n� g�ster, anlat...
Bu ��tlerimden sonra, k�z �ocuklar�n�n gelmesi ��yle dursun, okula gelen
o�lanlar�n da say�s� azalmaya ba�lad� g�nden g�ne... Korucuyla haber g�nderip
muhtar� �a��rtt�m, yine gelmedi. Ben onun evine gittim, beni iyi kar��lad�,
a��rlad�.
- Muhtar, dedim, haftada bir g�n �htiyar Heyeti, ileri gelenler, �mam Efendi
okulda toplan�p da aram�zda k�y i�lerini g�r�sek iyi olur. Atalar�m�z bir elin
sesi ��kmaz, demi�ler.
- �imdi de erkek ��renciler okula gelmez oldu. H�k�met bana �ocuklar�n�z� okutay�m
diye ayl�k ba�lam�. O maa� da sizin �dedi�iniz vergilerden al�n�yor. Siz
�ocuklar�n�z� okula g�ndermezseniz, ben bo�una para alm� olurum.
- Siz de vergilerinizi soka�a atm� olursunuz. -Hakl�s�n Bey...
-Anla�t�k de�il mi muhtar?..
-Anla��lmayacak ne var ki... dediklerin hep hakl�...
G�n�l rahatl��yla okula geldim. Ama k�yl�ler �ocuklar�n� yine okula
g�ndermiyorlard�. Bu sefer
150
ev ev dola��p anlatt�m. Hepsi de anlay�l�, yumu�ak ba�l�yd�. "Hakl�s�n Bey,"
diyorlard�.
��rencilerimden biri, bir sabah okula ba�� aput-larla sar�l� geldi.
- Ne oldu ba��na yavrum? dedim.
- Kel bula�t� da ��retmenim, babam ba��ma g�b�r �al�p ba�lad�... dedi.
Ne?.. Deli olacakt�m. O�lan�n ba��ndan �aputlar� s�k�nce, ger�ekten de ba��na ya�
f�k� bulad�klar�n� g�rd�m. �ocu�u kolundan tutup babas�na g�t�rd�m, babas�n� da
yan�ma al�p birlikte muhtara gittik.
- Muhtar!
- Buyur Bey!
- Bu k�y�n ba�� sensin, �yle mi?
- �yle say�l�r.
-Yahu, insan�n ba��na ila� diye hi� s��r may�s� s�r�l�r m�? Bu ne gerilik?.. Biz
hangi zamanda, ka��nc� y�zy�lda ya��yoruz?.. Bir daha k�yde b�yle bi�ey
g�rmeyece�im.
Uzun zaman, ama onlar�n anlayaca�� dille sa�l�k kurallar�n� anlatt�m. Muhtar da,
�ocu�un babas� da,
- Hakl�s�n Bey! dediler.
Ben o k�yde �ok �al�t�m. Hayvanlar da, insanlar da k�y i�inden ge�en akarsudan
i�iyorlard�. K�y kad�nlar�n�n bu suda �ama��r yu�duklar�, �ocuklar�n �imdikleri
yetmezmi� gibi, k�y�n b�t�n pisli�i de bu suya d�k�l�yordu. Ba�ta muhtar olmak
�zere, �n�me
gelen k�yl�ye, "akarsu pis tutmaz" s�z�n�n neden yanl� oldu�unu a��klad�m.
- Hakl�s�n Bey! dediler. Sonra ke�ilerle sava�a giri�tim.
- Hem�eriler ke�iler orman�n ba� d�man�d�r. -�yledir Bey...
-Orman topra�� besler...
-Besler Bey...
-Toprak akmaz a�a� olunca... K�l�k odununuz ��kar ormandan, �teberinizi
ayg�tlar�n�z� yapars�n�z a�a�tan...
- Ke�ileri sat�n, paras�yla koyun al�n. Koyun daha verimlidir. S�yleyin, hakl�
m�y�m, de�il miyim?..
-Yerden g��e hakl�s�n Bey...
K�yl�leri topluca birarada bulabilmek i�in big�n de Cuma namaz�na camiye gittim.
Namazdan sonra cami kap�s�nda durup yollar�n� kestim. K�y mezarl��ndaki yat�r
denilen k�mbetin sa�ma oldu�unu onlara en g�zel bi�imde anlatt�ktan sonra,
-Dinimizde �l�ler kutsanmaz, �l�lerden yard�m umulmaz... dedim.
- Hakl�s�n Bey, dediler.
-Kuran'da b�yle bi�ey yok... Yat�r kabrinin parmakl��na bez, �aput ba�lamak,
gericiliktir. Yat�ra adakla, hastal�k iyi olmaz, k�s�r kad�n do�urmaz.
-�ok do�ru... Hakl�s�n Bey...
Ba�ka big�n de onlara vergiciye r�vet vermelerinin do�ru olmad��n� anlatt�m. Yine
herzamanki gibi, "Hakl�s�n Bey!" dediler.
Bu dediklerimin hi�biri olmad�, hi�bir s�z�m� tutmad�lar. Hem, hakl�s�n diyorlar,
hem de yine kendi bildiklerini okuyorlar. Ulan muhtar, dur sen! Kafama koydum, ne
olursa olsun, �u muhtara demedik s�z b�rakmayacakt�m. G�n kavu�urken koca pelitin
alt�nda bekleyip muhtar�n yolunu kestim.
-Muhtar, gel buraya!..
S�kl�m p�kl�m geldi. Niyetim, onu dere boyuna indirmekti ki, k�yden sesimizi
duymas�nlar.
-Merhaba muhtar...
-Merhaba...
Yan�ma da sokulmuyor, uzak uzak duruyor.
-Gel hele muhtar, dere boyunda biraz gezelim...
Herif gelmez...
-Gel muhtar...
Bit�rl� gelmiyor. Bir at�l�p yan�na vard�m.
- Niye gelmiyorsun? diye ba��rd�m.
O koskoca pehlivan kal�pl� adam,
-Beni d�vece�in Bey, surat�ndan belli... demesin mi...
Oysa beni parmaklar�n�n aras�nda ezebilir. Kolundan tutup,
-Y�r�... dedim, s�r�kledim.
Dere boyundaki s��tl��e gelince, b�sb�t�n korkmaya ba�lad�.
- Muhtar efendi, ben sana ne diyeyim? -Ne dersen hakl�s�n Bey...
-Haks�zs�n desene yahu... Beni patlatacaks�n!
-Hay allah... Haks�zs�n de de rahatlayay�m muhtar...
-Hakl�ya haks�z denir mi Bey, hakl�s�n...
Hani gazeteler, kimi canilerin a�z�ndan, "Ondan sonras�n� hat�rlam�yorum," diye
yazarlar ya, ben de �yle oldum, kendimi kaybedip muhtar�n �st�ne at�ld�m...
-Vurma Bey, vallaha hakl�s�n Bey!..
Vurdu�um da yok, ama nas�l etmi�sem h�rs�mdan muhtar�n biyerini �imdiklemi�im hi�
fark�nda olmadan...
-Aman... Bittim... Vallaha da hakl�s�n Bey...
-Haks�zs�n de yahu... De ki anlatay�m hakl� oldu�umu.
-Bey �s�rma!.. Is�rma!.. T�vbe hakl�s�n Bey.
Sara n�betine tutulmu� gibi, yere yuvarlan�p titremeye ba�lad�m. Kendimden ge�mek
�zereyim, neredeyse bay�laca��m.
Muhtar yan�ma diz ��kt�, a�lamakl� sesle,
-K�zma Bey, k�zma kurban olay�m... dedi; k�zma, sen hakl�s�n... �art olsun
hakl�s�n...
Bu sefer ben yalvarmaya ba�lad�m:
- Allaha�k�na s�yle muhtar, madem hakl�y�m, niye k�zlar� okula g�ndermediniz?
- Nas�l g�nderek Bey, k�zlar� okula g�nderdik miydi, gayr� everemeyiz, hi�kimse
almaz okulda o�lanlarla oyna�t�, elle�ti diye k�z�n ad� ��kar. K�z� evere-medik
mi, ba�l�k alamay�z, k�z kocar da evde kal�r. Ama sen gene de hakl�s�n.
-Ya ben size yaralara g�bre s�rmeyin, zararl�d�r demedim mi?
-Zararl�d�r, biz de biliriz Bey... Ama ne edek? Yaraya bir ila� �almak gerek...
�la� desen parayla. Yaraya bi�ey s�rmemi� de olmaz, ondan g�b�r �alar�z ister
istemez.
-Peki neden kuyu yapmad�n�z da pis akarsuyu i�iyorsunuz?
- Bey, kuyu yapsak i�ine �ocuk, mal, davar d�er. -Kapak yapars�n�z �st�ne...
-O�ul, u�ak koymaz kapa��, k�rar... Bura k�yl�k yer, �ocuklar zapt olmaz.
- Bre muhtar, ben size kad�nlar suyun alt ba��nda �ama��r y�kas�nlar da suyu
kirletmesinler, demedim mi?.. Niye gidip suyun �st ba��nda �ama��r y�karlar?
-Hakl�s�n Bey... Gelgeldim, suyun alt ba�� k�ye uzak, kar� milleti al�t�� yerde
i� g�r�r. Yasak itsek muhtar d�zeni bozuyor diye kar� milleti laf eder, bir daha
muhtar se�ilemem.
- Ke�ileri sat�p yerine koyun alacakt�n�z hani?..
- Hakl�s�n Bey... K�yde ikibin ba� ke�i var... Sat�l��a ��karsa ke�i fiyat� d�er.
Satsak da koyun almaya
kalksak, koyun fiyat� y�kselir. Hep birden satmasak da teker teker satsak
ke�ileri, biz onlar� satas�ya, onlar biyandan �rer.
- Peki o koca tarlalar� niye bombo� b�rakt�n�z da ekmediniz? Ben size �al��n
demedim mi?..
-Dedin ve de hakl�s�n... Lakin k�yl�k yerde yeterince mal�n, paran olacak. Fazlas�
oldu mu, konu kom�unun g�z� kal�r. Ben bir y�l tarlalar� hep ektim de bereketli
�r�n kald�rd�m diye, k�yl� hep d�man kesildi, harman�m� yakt�lar, ah�r�, a��l�
ate�e verdiler!
-Hepsi iyi... Vergiciye neden r�vet verirsiniz?..
- Vermesek olmaz. �st� kiremitli evlere on lira hane vergisi, hartamal�êvlere
ikibu�uk lira hane vergisi... Vergiciye hane ba��na birer lira r�vet verdik mi
bizim kiremitli damlar�, hartamal� g�sterir, ikibu�uk vergi, bir lira da r�vet, on
lira yerine ��bu�uk lira �deriz. Evet k�t� i�, sen hakl�s�n... Ama ne idek?..
- Bre muhtar, madem bunlar b�yledir de ne diye bana, "Hakl�s�n Bey," deyip
durursunuz?
-Hakl�s�n da ondan Bey... Senin dediklerin hep akla yak�n. Biz senin dediklerini
hep a�nad��m�z-dan sana, "Hakl�s�n Bey," diyoruz. Velakin sen bizim dediklerimizi
a�namazsm ki, ondan ses etmiyoruz.
- Muhtar, bir sorum daha var. -Buyur Bey...
-Sen beni ezersin...
-Hakl�s�n, ezerim Bey...
-Sen beni bir tokatta yere �alars�n...
-�alar�m evelallah... Hakl�s�n Bey... -Peki, sana o kadar vurdum da neden elini
bile kald�rmadan, hep ka�t�n?..
- Bey, ben seni d�vsem, �ik�yet edersen, sen hakl� ��kars�n. Sen beni d�vsen de,
seni �ik�yet etsem, yine sen hakl� ��kars�n...
- Neden?
-Sen memursun Bey... Sen h�k�met adam�s�n Bey... Sen hakl� ��kars�n Bey...
Hakl�s�n, sen hep hakl�s�n Bey...
Vatan Sa�olsun adl� kitaptan

i�indekiler
�ar�kl� Kurmay...........................................................5
Fur, Fur, Fur!.............................................................15
Kar��lama Alan�na Gitmeyiz...................................24
Kap�n�n Danas� �k�z Olmaz...................................32
Pun� Nas�l Yap�l�r?...................................................45
Bunlar Bizim Derdimiz............................................51
Ne �yi Adam..............................................................59
�mer A�ay� Se�meyece�iz.......................................68
At Denen Meret Bu mu?...........................................80
E�e�in �ulu N'oldu?.................................................87
��r�ngac�.....................................................................94
Nas�l Hac� Oldum?....................................................99
�nk�lap Var...............................................................105
Sen Nerenin Pehlivan�s�n Yi�it?............................119
Evlenme Va'diyle ��fal mi,
Zorla Irz�na Ge�mek mi?..................................132
Hakl�s�n Bey............................................................147

Aziz Nesin - Şehirden İndim Köye

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aziz Nesin - Şehirden İndim Köye

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

^^Dindi�im u�a��n �irketi, Stuttgart havaalan�na indikten sonra yolcular� arabayla

Keel'e g�t�rmeyi �stlenmi�ti. Stuttgart havaalan�nda indik. G�mr�kten ge�tik. Keel

Havadan Sudan adl� kitaptan

�htilali Nas�l Yapt�k adl� kitaptan

�t Kuyru�u adl� kitaptan

K�rd�� adl� kitaptan

R�fat Bey Neden Ka��n�yor adl� kitaptan

Vatan Sa�olsun adl� kitaptan

You might also like

Aziz Nesin - Şehirden İndim Köye

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aziz Nesin - Şehirden İndim Köye

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

^^Dindi�im u�a��n �irketi, Stuttgart havaalan�na indikten sonra yolcular� arabayla

Keel'e g�t�rmeyi �stlenmi�ti. Stuttgart havaalan�nda indik. G�mr�kten ge�tik. Keel

Havadan Sudan adl� kitaptan

�htilali Nas�l Yapt�k adl� kitaptan

�t Kuyru�u adl� kitaptan

K�rd���� adl� kitaptan

R�fat Bey Neden Ka��n�yor adl� kitaptan

Vatan Sa�olsun adl� kitaptan

You might also like

K�rd�� adl� kitaptan