07 - Mil Tasariımi PDF

Bu notlar T.
C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin
eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik
iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile
belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

1
BLM 7
ML TASARIMI (Design of Shafts)
7.1 Mil Tasarmnda Ayrntlar (Details on Shaft Design)

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin

2

7.1 MLLERN YKLEME EKLLER (Shaft Loadings)

7.1.1 Dz Dililer (Spur Gears)

30
P nT
= ,
2
t
T
W
D
= , tan
r t
W W =

P=letilen G (Transmitted Power) [W]
n= Dn Hz (Rotational speed) [rpm]
T= Burulma Momenti (Shaft Torque) [Nm]
D= Taksimat Dairesi ap (Pitch diameter) [m]
= Basn As (Pressure Angle)

7.1.2 Helisel Dililer (Helical Gears)


3
30
P nT
= ,
2
t
T
W
D
= ,
tan
cos
n
r t
W W

= , tan
x t
W W =
tan tan cos
n t
=
P= letilen G (Transmitted Power) [W]
n= Dn Hz (Rotational speed) [rpm]
T= Burulma Momenti (Shaft Torque) [Nm]
D= Taksimat Dairesi ap (Pitch diameter) [m]

n
= Normal Basn As (Normal Pressure Angle)
t
= Teetsel Basn As (Transverse Pressure Angle)
= Helis as (Helix Angle)
W
n
= Normal Kuvvet (Normal force)
W
t
= Teetsel kuvvet (Transmitted Force)
W
r
= Radyal Kuvvet (Radial Force)
W
x
= Eksenel Kuvvet (Axial Force)

7.1.3 Kay Sistemleri (Belt Drives)


4
RNEK 7.1
ekilde vidal bir makine paras, deeri 0 ile 15100 N arasnda deien deiken bir F kuvvetine
maruzdur. Sonsuz mr ve %99 gvenirlik iin d apn hesaplaynz. Makine paras talanm,
malzeme akma snr S
y
=490 MPa ve S
ut
=565 MPa dr. Btn yuvarlatmalar r=3.75 mm dir.

ZM:
Kritik kesit A-A kesitidir.(eilme momentinin maksimum olduu kesit) Ykleme genel
deikendir.
min
max
max 3 3 3
0
7550
15100
32 32 15100 175 26916284
a m
F
F F N
F
M
MPa
d d d

=
= =
`
=
)

= = =

Yorulma dayanmna etkiyen faktrler d ap bilinmeden bulunamaz. O halde ilemlerimize
referans olabilecek bir d ap ile balamamz gerekir. Referans olabilecek d ap, maksimum
gerilmeyi malzemenin akma gerilmesine eit olduu kabul edilerek bulunabilir.
max y
S =
3
3
26916284 26916284
490 38
490
MPa d mm
d
= = =
deal koullardan biliyoruz ki, yorulma dayanm sz konusu olduunda malzeme dayanm
yaklak olarak yar yarya der. O halde bulunan apn yaklak iki kat ilk yaklam deeri
olarak ele alnabilir. d=75 mm olduunu kabul edelim. Bu durumda;

( )
0.085
1.58 565 0.922
b
a ut
k aS

= = = (Yzey talanm)
( )
0.107
0.107
1.24 1.24 0.37 75 0.869
b
k d

= = = (Mil Dnmyor)
1
c
k = (Eilmeye Maruz)
1
d
k = (alma scakl ile ilgili bilgi yok. Oda artlar temel alnd.)
0.814
e
k = (Gvenilirlik %99)

5
( )
1 1
1 1
f
f t
k
K q K
= =
+
lgili tablolardan
( )
0.8
1
0.556
2 1 0.8 2 1
f
t
q
k
K
=
= =
`
= +
)

Sonu olarak
'
0.504 0.504 565 285
e ut
S S MPa = = =
'
0.922 0.869 1 1 0.814 0.556 285 103.3
e a b c d e f e
S k k k k k k S MPa = = =

Goodman kriterini ele alalm;
1
a m
e ut
S S n

+ = Bu problem iin;
max
3
26916284
31.9
2 2 75
a m
MPa
= = = =
sonu olarak emniyet faktr,

31.9 31.9 1
103.3 565 n
+ = 2.71 n =
Tasarm uygun grnyor. Eer emniyet faktr bytlmek isteniyor ise ap bytlerek ayn
ilemler tekrarlanmaldr.

rnek 7.2
ekilde gsterildii gibi A ve D de rulmanlar ile desteklenmi mile, tam deiken 44.4 kNluk
bir F kuvveti etkimektedir. n=1.5 emniyet faktr, %99 gvenirlik ve 100 000 evrimlik mr
iin d apn tayin ediniz. (S
y
= 620 MPa ve S
ut
= 830 MPa) Mil yzeyi talanmtr. Btn ller
mm olarak verilmitir.

zm
A ve D de ki rulmanlarn tepki kuvvetleri statik analizden A=11100 N ve B= 33300 N olarak
bulunur. Eer eilme momenti diagram izilir ise;

R=d/10
300
F
150 150
d 1.2d 0.8d 0.8d
A B
C
D
A
B C D
M
C
=4995 Nm
M
B
=3330 Nm

6

Tahmini bir d deeri statik bir yaklam ile bulunabilir.

3
3
3
max
32 32 3330 1000
1.5 43.46
32 520
y
B
y
y
S
M I d
n S d n mm
Mc M S

= = = = = =

buradan hareketle ilemlerimize d=50mm olduunu varsayarak ilemlerimize balayalm.

( )
0.085
1.58 830 0.892
b
a ut
k aS

= = =
( )
0.107
0.107
1.24 1.24 0.37 50 0.907 ( )
b
k d Mil dnmyor
= = =
1 ( )
c
k Mil eilmeye maruz =
1
d
0.814
e
( )
1 1
1 1
f
f t
k
K q K
= =
+
lgili tablolardan
( )
0.85
1
0.662
1.6 1 0.85 1.6 1
f
t
q
k
K
=
= =
`
= +
)

'
0.504 0.504 830 418.32
e ut
S S MPa = = =
'
0.892 0.907 1 1 0.814 0.662 418.32 182.4
e a b c d e f e

Sonlu mr sz konusudur;

b
f
S aN =
( ) ( )
2 2
0.82 830
2540
182.4
ut
e
f S
a
S
= = =
1 1 0.82 830
log log 0.191
3 3 182.4
ut
e
f S
b
S
| | | |
= = =
| |
\
\

Sonu olarak 100 000 evrim iin uygulanabilecek maksimum tam deiken gerilme,

0.191
2540(100000) 282
b
f
S aN MPa
= = = Tam deiken ykleme. O halde,

1
a m
f ut
S S n

+ =
3
32 3330 1000
271.35
50
a
MPa

= =
ve 0
m
= olduundan,
282
1.04
271.35
f
a
S
n
= = =

Emniyet faktr 1e ok yakndr. ap artrlp tekrar ilemler tekrar denenmelidir. rnek: d=60
mm iin ayn ilemler tekrarlanmaldr.

7
rnek 7.3
ekilde gsterilen mil (S
y
=910 MPa ve S
ut
=1070 MPa) bir konik dili ile milin sa blmne
2100 Nm lik burulma momenti iletmektedir. Konik diliden mile aktarlan kuvvetlerin
bileeni vardr ve bu bileenler ekilde gsterilmitir. Milin sol tarafnda bulunan rulman ayn
zamanda eksenel yklere kar koymaktadr. Milin btn yzeyleri talanmtr. Milin emniyet
faktrn sonsuz mr iin %99 gvenilirlikle bulunuz. (S=8.8 kN, W=28 kN, F=30 kN)

ZM:

( ) ( )
2 2
2 2
8.8 28 29.35 R S W kN = + = + =
Burada C yada B kesitleri kritiktir.
( )
( )
( )
( )
3 3
3 3
32 14.675 0.13
32
11.25
0.12
32 14.675 0.13
32
19.43
0.1
B
B
C
C
M
MPa
d
M
MPa
d
= = =

= = =

B ve C nin tam orta noktasnda moment
maksimum, ancak burada mil ap yksektir. C
kesitinde gerilme en yksektir. C kesiti ayn
zamanda burulmaya maruzdur. Ancak burulma
momenti zamana bal deimemektedir. Yani
statiktir. C kesitinde hem eilme hem de
burulmadan dolay gerilme ylmas
olacandan C kesiti kritiktir. C kesitinde,
150
1.5
100
D
d
= = ve
15
0.15
100
r
d
= =
Eilme in;
( ) 1 1
f t
K q K = + lgili tablolardan ( )
0.9
1 0.9 1.66 1 1.594
1.66
f
t
q
K
K
=
= + =
`
=
)

( )
( )
3 3
32 14.675 0.13
32
1.594 31
0.1
B
xa f
M
K MPa
d

= = = ve ortalama gerilme 0
xm
=
Burulma in;
( ) 1 1
fs s ts
0.95
1 0.95 1.32 1 1.304
1.32
s
fs
ts
q
K
K
=
= + =
`
=
)

3 3
16 16 2100 1000
1.304 13.94
100
xym fs
T
K MPa
d

= = =
ve kayma gerilmesi genlii 0

xya
=


8
Mil dnmektedir. Eilme gerilmesi bu sebeple mil iinde deiken gerilme meydana getirir. F
eksenel kuvvetinin bu kesitte etkisi olmadna dikkat ediniz. Edeer genlik ve ortalama
gerilmeler;
' 2 2
3 31
a xa xya
MPa = + = 0
xya
=
' 2 2
3 24.14
m xm xym
MPa = + = 0
xm
=
( )
0.085
1.58 1070 0.873
b
a ut
k aS

= = = (Yzey talanm)
( )
0.157
0.157
1.51 1.51 100 0.733
b
k d

= = = (Mil Dnyor)
1
c
k = (Bileke ykleme var!!! von-misses kriteri uyguland )
1
d
0.814
e
1
f
k = (entik etkisi burulma ve eilme iin, gerilme konsantrasyonu ierisinde ele alnd)

Sonu olarak
'
0.504 0.504 1070 539.3
e ut
S S MPa = = =
'
0.873 0.733 1 1 0.814 1 539.3 281
e a b c d e f e

Goodman teorisine gre
' '
1 1
7.25
31 24.14
281 1070
a m
e ut
n
S S

= = =
+
+

rnek 7.4
ABCD mili is B ve D de rulmanlar ile ekilde grld gibi desteklenmitir. A da 250 mm
apnda bir kasnak mile sabitlenmi ve bir kay vastas ile dndrlmektedir. C de 150 mm
taksimat dairesi ap olan dili ile kasnaktan 20 kW lk g 7.5 Hz lik sabit frekansta
iletilmektedir. %99.9 gvenirlik ve 100 000 evrimlik mr iin milin emniyet faktrn
bulunuz.(S
y
= 500 MPa ve S
ut
= 590 MPa) Mil yzeyi ince talanmtr. Kay kasnakta birbirine
paralel ve ekme oran 4/1 dir. Btn kademelerde yuvarlatma 3mmdir. Btn ller mm
olarak verilmitir.


9
ZM:
3
20 10
2 424
2 2 7.5
G
G w T nT T Nm
n
= = = = =

Kasnak

1 2 2 2
2
1
( ) (4 )
424
1132
3 3 0.125
4528
T F F r F F r
T
F N
r
ve F N
= =
= = =
=

Dili

424
5653
0.075
T
P N
r
= = =

R
C
T
P

R
A
T
F
1
r

F
2
x
A
B
C
D
F
1
+ F
2
= 5660 N
P=5653 N
T=424 Nm
T=5653 Nm
80 mm
120 mm
100 mm
2570 N
7718 N
2058 N
T=424 Nm
M=308 Nm
M=453 Nm
y
z

10
ki kritik nokta incelenmelidir. Birincisi B den 10 mm uzaklktaki (1. Kademe), dieri ise (2.
Kademe) BC mil parasnn tam ortasndaki kademedir

1.Kademe
Burada yatay yndeki moment 5660 0.08 7718 0.01 376 M Nm = = dir. Dikey ynde
Moment 2570 0.01 26 M Nm = = dir. Yatay yndeki momente gre ok kk olduundan ihmal
edilebilir.

Gerilme konsantrasyon faktr;
65
1.08
60
D
d
= = ve
3
0.05
60
r
d
= =

Burulma iin,
( ) 1 1
fs s ts
0.85
1 0.85 1.26 1 1.22
1.26
s
fs
ts
q
K
K
=
= + =
`
=
)

Eilme iin,
( ) 1 1
f t
0.82
1 0.82 1.85 1 1.7
1.85
f
t
q
K
K
=
= + =
`
=
)

Gerilmelerin genlik ve ortalama deerleri;

3 3
32 32 376 1000
1.7 30.14
60
xa f
Mc M
K MPa
I d

= = = =
ve ortalama normal gerilme 0

xm
=

3 3
16 16 424 1000
1.22 12.2
60
xym fs
Tr T
K MPa
J d

= = = =

xya
=

Edeer genlik ve ortalama gerilmeler;

2 2
3 30.14 0 30.14
a xa xya
MPa = + = + =

2 2 2
3 0 3 12.2 21.13
m xm xym
MPa = + = + =

( )
0.085
1.58 590 0.919
b
a ut
k aS

= = = (Yzey talanm)
( )
0.157
0.157
1.51 1.51 60 0.794
b
k d

= = = (Mil Dnyor)
1
c
k = (Bileke ykleme var!!! von-misses kriteri uyguland )
1
d
0.753
e
k = (Gvenilirlik %99.9)
1
f
k = (entik etkisi burulma ve eilme iin, gerilme konsantrasyonu ierisinde ele alnd)


11
Sonu olarak
'
0.504 0.504 590 297.4
e ut
S S MPa = = =
'
0.919 0.794 1 1 0.753 1 297.4 163.4
e a b c d e f e


b
f
S aN =
( ) ( )
2 2
0.87 590
1612
163.4
ut
e
f S
a
S
= = =
0.87 1 1 0.87 590
log log 0.166
3 3 163.4
ut
e
S
b
S
| | | |
= = =
| |
\
\

Sonu olarak 100 000 evrim iin uygulanabilecek maksimum tam deiken gerilme,

0.166
1612(100000) 238
b
f
S aN MPa
= = =

Goodman eitlii,

1 1 1
6.16
30.14 21.13
238 590
a m
a m
f ut
f ut
n
S S n
S S

+ = = = =

+ +

II.Kademe

Gerilme konsantrasyon faktr;

65
1.18
55
D
d
= = ve
3
0.055
55
r
d
= =

Eilme iin,
( ) 1 1
f t
0.82
1 0.82 1.88 1 1.72
1.88
f
t
q
K
K
=
= + =
`
=
)

Burulma iin,
( ) 1 1
fs s ts
0.85
1 0.85 1.55 1 1.47
1.55
s
fs
ts
q
K
K
=
= + =
`
=
)

Burada hem yatay hem de dikey dzlemdeki momentler birlikte dnlmelidir. Yatay
dzlemdeki moment 2058 0.16 329 M Nm = = , Dikey dzlemde ise
2570 0.06 154.2 M Nm = = . Burada her evrim esnasnda iki farkl ykleme sz konusudur.
Momentlerin bilekesi alnmal ve zm bu bileke momentin bulunduu dzleme gre
yaplmaldr.

12
2 2
329 154.2 364 M Nm = + =
3 3
32 32 364 1000
1.72 38
55
xa f f
Mc M
K K MPa
I d

= = = =
ve ortalama normal gerilme 0

xm
=
3 3
16 16 424 1000
1.47 19.1
55
xz m fs fs
Tr T
K K MPa
J d

= = = =

xz a

=


2 2
3 38.27 0 38.27
a xa xz a
MPa

= + = + =

2 2 2
3 0 3 19.11 33.1
m xm xz m
MPa

= + = + =


0.166
1612(100000) 238
b
f
S aN MPa
= = = olduunu biliyoruz.

Goodman eitlii,
1 1 1
4.59
38.27 33.1
238 590
a m
a m
f ut
f ut
n
S S n
S S

+ = = = =

+ +

Bu durumda emniyet faktr 4.59 olacaktr. (kinci Kademe kritik kesit)

rnek 7.5
ekilde gsterilen mil, P kasnandan ald 10 kW lk gc , 600 dev/dak hzda G dilisine
aktarmaktadr. Mil malzemesi iin 830
ut
S MPa = 620
y
S MPa = dr. P kasnann ve G dilisinin aplar
250 mm ve her birinin arl 20 kg dr. Kay kasnak siteminde kayn ekme oran
1 2
/ 6 F F = . Dili
basn as 20
o
dir. Gvenilirlik %99.99 emniyet faktr en az n=2 istendiine gre, d apn sonsuz
mr iin hesaplaynz. Milin btn yzeyleri talanmtr. Btn kademelerde / 0.1 r d = .


13
zm:
2
60
N
P T T

= =
2 600
10000 159
60
T T Nm

= =
1 2
( ) F F R T = ,
1
2
4
F
F
=
2
3F R T =
2
0.25/ 2 0.125 3 0.125 159 R m F = = =
2 2
255 ; 1018 ; F N F N = = (dzelt)
1 2
1273 F F N + =

20 9.81 196.2 N =

159
1272
0.125
t
T
F N
R
= = =

. tan 1272 tan 20 463
o
r t
F F N = = =
196.2 463 659 F N = + =

Kritik kesit milin 1.5d den d ye dt kademededir. Bu kesitte bileke eilme momenti 180 Nm
ve burulma momenti 159 Nmdir. d ap bilinmemektedir. Bu durumda bir d ap kabul edilmeli
ve bu kabul deerinin istediimiz emniyet snrlar ierisinde olup olmad kontrol edilmelidir.
Bu kabul statik dayanm teorileri dnlerek bulunabilir.
3
32
x
M
d
= ve
3
16
xy
T
d
=
2 2
' 2 2
3 3
32 16
3 3
y
x xy
S
M T
n d d

| | | |
= = + = +
| |
\ \

2 2 2 2
3
3
1 32 16 32 16
3 3
y
y
S
M T n M T
d
n d S
| | | | | | | |
= + = +
| | | |
\ \ \ \

2 2
3 6
6
2 32 180 16 159
3 7.45 10 19.53
620 10
d d mm

| | | |
= + = =
| |
\ \

bu durumda d=40 mm olarak kabul edelim.

0.504 0.504 830 418
e ut
S S MPa MPa = = =
'
e a b c d e f e
S k k k k k k S =
( )
0.085
1.58 830 0.892
b
a ut
k aS

= = =
0.107 0.107
1.24 1.24 (40) 0.836
b
k d

= = =
1
c
k = ( ) Bileke ykleme, Von-Misses kriteri uygulanacak

14
1
d
k =
0.702
e
k =
1
f
k = (Gerilme konsantrasyonu ierisinde ele alnacak)
0.892 0.836 1 1 0.702 418 219
e
S MPa = =

60
1.5
40
D
d
= = 0.1
r
d
= r=4 mm

Eilme iin,
( ) 1 1
f t
0.86
1 0.86 1.68 1 1.59
1.68
f
t
q
K
K
=
= + =
`
=
)

( )
3 3
32 32 180
1.59 45.5
0.04
B
xa f
M
K MPa
d
= = = ve ortalama normal gerilme 0

xm
=
Burulma iin,
( ) 1 1
fs s ts
0.95
1 0.95 1.42 1 1.4
1.42
s
fs
ts
q
K
K
=
= + =
`
=
)

( )
3 3
16 16 159
1.4 17.72
0.04
xym fs
T
K MPa
d
= = =

xya
=


' 2 2 2
3 45.5 0 45.5
a xa xya
MPa = + = + = 0
xya
=
' 2 2 2
3 0 3 17.72 30.7
m xm xym
MPa = + = + = 0
xym
=

' '
1 45.5 30.7 1
4.1
219 830
a m
e ut
n
n S S n

= + + = = Emniyet faktr 2 den fazla kt iin ilemler daha
kk bir d ap iin tekrarlanmaldr. (rnek: d=35 mm)

07 - Mil Tasariımi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

07 - Mil Tasariımi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu notlar T.

sonu olarak emniyet faktr,

= = = Tam deiken ykleme. O halde,

ve kayma gerilmesi genlii 0

ve ortalama normal gerilme 0

ve kayma gerilmesi genlii 0

ve ortalama normal gerilme 0

ve kayma gerilmesi genlii 0

= = = ve ortalama normal gerilme 0

ve kayma gerilmesi genlii 0

You might also like