TEMEL METALOGRAFK LEMLER 1.

DENEYN AMACI: Metalografik muayene ile malzeme yapsnn tespit edilmesi malzemenin yapsna baklarak malzemenin zellikleri hakknda bilgi edinilmesi salanr. 2. TANIMLAMALAR: Parlatma: nce andrclar kullanlarak yzey przllnn azaltlmas suretiyle, iyi yanstan bir yzey elde etmektir. Dalama: Parlatlm yzeyin kimyasal dalayclar kullanlarak, metalin mikro yapsn mikroskopta grnr hale getir me ilemidir. Metal mikroskobu: objektif, akler ve aydnlatma sisteminden oluan malzemenin iyapsnn incelenmesinde kullanlan optik mikroskoptur. Metal mikroskoplar numune yzeyinden yansyan nlar incelemektedir 3. DENEYN NEM VE KULLANILDII ALANLAR: Metalografik muayene malzemelerin iyapsn inceleyerek zelliklerinin belirlenmesinde kullanlr. Metalografik muayeneyle malzemelerin gemite grd ilemler, sahip olduu zellikler ve bu zellikleri deitirmek iin yaplmas gereken ilemler belirlenir ve bu sayede imalatn hemen hemen her aamas bu muayene yntemiyle ynlendirilebilir. Bu muayene yntemi ile retilmi olan malzemelerin mr, alma artlar gibi nemli zellikleri nceden tahmin edilebilir. zellikle kalite kontrol aamas olarak orta ve byk lekli btn imalathanelerde kullanlmaktadr. 4. TEORK BLG: Metal atomlar dzgn geometrik yaplar oluturarak dizilirler. Ayn dorultudaki geometrik yaplar tane ad verilen gruplar halinde bir araya gelirler. Atmosferik artlar altnda metal yzeyinde kir , pas ve nem tabakalar oluur. Bu tabakalar gerek yzeyin grlmesini engeller ler. Bu yzden muayene parasnn bir yz dzeltilir ve parlatlr. Dzleme ilemi SiC su zmparas ile zmparalanarak gerekletirilir. Daha sonra ok kk boyutlardaki (0,01-1m) almina tozu (Al2O3) andrc olarak kee zerine dklerek numune parlatlr. Parlatma ileminden sonra malzeme yzeyine kimyasal enerji verilerek, ki buna dalama ilemi denir, tane snrlarndaki yksek enerjili atomlar koparlarak malzeme ierisi oluturulan bu renk farkllndan dolay grnr hale getirilmi olur.

5. CHAZ VE APARATLAR: Metalografik iyap kontrolne tabi tutulacak malzemelerden ncelikle numune alnmaldr. Numune paramzn iyapsn ve onun btn zelliklerini gsteren en kk malzeme rneidir. Numune alma ilemi 3 ksmldr; 1. Numunenin kesilmesi (Metalografik Kesme): Kk ebatl paralardan numune karma ii direk olarak numune kesme tezgahlaryla yaplr, ancak incelenecek olan para ebad bydke talal imalat yntemlerinden faydalanlr. 2. Numunenin Kalplamas (Bakalite veya polyestere alma): Kk ebatl numuneler ve abuk anan numunelerin dzgn (yzeye paralel) bir ekilde zmparalanmas ve mikroskop zerine yerletirilebilmesi iin ya bakalite ya da polyestere alnr. Bakalit e alma iin bakalite alma cihaz kullanlr. 3. Numunenin Yzeyinin Hazrlanmas (Zmpara, Parlatma): Btn zmparalama ilemleri ve parlatma ilemleri parlatma tezgah ad verilen tezgahlarda gerekletirilir.

4. Mikroskop ile inceleme: Metalografik muayenede iki tip optik mikroskop kullanlmaktadr. Bunlardan birincisi Stereo mikroskoplardr. Stereo mikroskop ile tane yapsndan ziyade belirli bir blge makro olarak incelenir. zellikle kaynakl imalat yaplm paralar Stereo mikroskop ile incelenir. kincisi ise optik mikroskop mikroskoplardr. Metal mikroskoplar ile bir numunenin belirli bir blgesinin i yaps mikroskobik olarak incelenir. Burada temel ama o incelenen blgenin dyaps hakknda bilgi edinmektir. NUMENELER: ncelenecek para boyutlar msait olduu takdirde kalnl 10- 20

5.

mm arasnda, ykseklii 10mm olan numune metalografik muayene iin idealdir. Eer ki numune ebatlar kkse bakalite veya polyestere alnarak numune uygun ebatlara kavuturulur. Numunenin eklinin nemi olmamakla birlikte ounlukla kare ve dairesel numuneler hazrlanr.

6. DENEYN YAPILII: Deney balca be kademede gerekletirilir. Kesme Zmpara Parlatma Dalama Muayene

Kesme: Metalografik iyap kontrolne tabi tutulacak numunelerin (Kesme) ncelenecek mikro yap elemanlarna gre, malzemenin neresinden ne tr bir numunenin alnaca tespit edildikten sonra kesilerek numune karlr. Numune karma ilemlerinde malzemede yap deiikliinin meydana gelme mesi iin nlemler alnmaldr. Uygun ebatlara sahip bir numune elle kolayca tutulabilir ve yzey genilii zmparaya oturacak kadardr. Zmpara: Zmparalar zerindeki birim alana den andrcn miktarna gre adlandrlr mesela zerinde birim alanda 80 tane andrc partikl varsa 80 numara, 1200 adet andrc partikl varsa 1200 numara zmpara olarak tanmlanr. Dolaysyla 1200 numaral zmpara ok daha ince zmparadr ve ilemin sonlarnda kullanlr. Her zmpara ilemi bir nceki zmparann izinin silinmesine kadar yaplr

Zmparalamada bir nceki izin silinmesi iin numunenin 90 O evrilmesi Parlatma: Parlatma ileminin temel amac, yzey przlln azaltmak suretiyle, iyi yanstan bir yzey elde etmektir. Parlatma ilemi ile de dson zmparalama ilemi srasnda yzeyde braklan izlerin yok edilmesi hedeflenmektedir. Bu bakmdan, parlatma ileminde ok ince (0,01-1m) almina tozu (Al2O3)andrclar kullanlmaktadr. .En son ince zmparadan sonra kee zerine dklen andrc (ounlukla elmas olarak adlandrlr) ile numune parlatlr. Parlatmada sert paralarda yksek devir, yumuak paralarda dk devir seilmelidir.

Dalama: Metalin mikro yapsn mikroskopta grnr hale getirebilmek iin dalama ilemi yaplr. Dalayclar incelenecek numunenin malzemesine gre alkol, saf su, gliserin, asit gibi malzemelerin karmlarndan elde edilir. Dalama sresi numuneye ve dalaycya bal olarak deiir. Dalama ileminden sonra kullanlan dalaycya bal olarak numune yzeyi ya su ya da etil alkol dklp kurutulur. Eer mikroskopta detay grnmyorsa numune biraz daha dalanmaldr. Muayene: Malzeme iyapsnn incelenmesinde optik mikroskop kullanlr. Bir optik mikroskop objektif, okler ve aydnlatma sisteminden oluur. Bytme miktar objektif ve oklerin bytme deerlerinin arpm ile bulunur. Metal mikroskop ile numunedeki fazlarn zellikleri, dalmlar, tane snrlar, porozite, kalnt ve atlaklar gibi eitli yaplar incelenir. Stereo mikroskop ile numunenin bir blgesi veya tamam daha dk bytme oranlar ile incelenerek numunede imalat yntemi ile meydana gelmi (s tesiri blgeleri, ynlenmeler, katmerler) olan yapsal deiiklikler, eitli makro hatalar (atlak, gzenek, boluk, cruf kalnts vs.) incelenir. DENEYN YAPILII (ZET): 1- elik ubuktan yaklak 1cm boyunda numune kesilir, 2- Taa tutularak apaklar alnr, 3- Bakalite alma yntemiyle kalplanr, 4- Talama ile bakalitin kenarlar yuvarlatlp ve numune markalanr, 5- Sra ile 80, 150, 320, 400, 600, 800 ve 1200 nolu zmpara katlaryla zmparalama yaplr, 6- Zmparalama kademesinden sonra el ve numune bol su ile ykanr, 7- Parlatma kademesinde numune parlatma diskine tutulup ve parlatma sspansiyonu kullanlr, 8- Parlatma sonunda el ve numune bol su ile ykanr, 9- Numune alkolle ykanp kurutulur, 10- Numuneye mikroskopta 100x bytmede baklarak parlatmann yeterli olup olmadna karar verilir (parlatma yeterli deilse, parlatma ilemine devam edilmelidir), 11- Bir para pamuk maa ile tutularak Nital dalayc reaktifine batrlr ve numune yzeyine parlak yzeyin matlat grlene kadar srlr (Ar dalamamaya dikkat!) Nital = %1-5 Nitrik asit(HNO3) + %95-99 Alkol(CH3OH), 12- Dalama grlnce numune derhal bol su ile ykanr, ardndan alkolle ykanp kurutulur, 13-Mikroskopta dalama durumuna baklr. Eer yeterli deilse, dalama ilemi tekrarlanr. Ar dalama durumunda parlatma kademesine dnlmelidir. KAYNAKLAR: S. Karadeniz ve F. Kahraman metalografik muayene notlar, Metalografi, A. Emel GEKNL, Metals Handbook, ASM, stanbul niversitesi Laboratuar ders notlar