15 Disliler PDF

Bu notlar T.
C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin
eitli kaynaklardan derlenerek hazrlanmtr. Bu kaynaklar Referanslar blmnde listelenmitir. Herhangi bir ekilde orijinallik
iddias ve yayn nitelii yoktur. Sadece eitim amal ders notlar niteliindedir. Atflar okunabilirlii arttrmak amac ile
belirtilmemitir. Blent Ekmekci, Ekim 2005.

1

BLM 15

DLLER

N
d
m =
d
p m
N
= =
m: Modl
d: Taksimat dairesi ap
N: Di says
p: Taksimat

Di Boyutlar

Taban Kavisi (Fillet Radius)
Di ba ykseklii (Addendum)
Taban ykseklii(Dedendum)
Di ykseklii (Addendum +Dedendum)
Taksimat (Circular pitch)
Di kalnl (Tooth Thickness)
Diler arasndaki boluk (Width of Space)
Di genilii (Flank)

Di ba ykseklii ve taban yksekliine gre dili arklar sfr (0), profil art (+) ve profil eksi (-)
olmak zere 3 snfa ayrlrlar.

Di ba
Ykseklii
Taban
Ykseklii
Toplam
Yk
Taksimat
Dairesi ap
Taban Dairesi ap
0 m 1.25 m 2.25m mN mN-2.5m
+ m(1+x) m(1.25-x) 2.25 m mN mN-2m(1.25-x)
- m(1-x) m(1.25+x) 2.25 m mN mN-2m (1.25+x)
x: Profil kaydrma faktr

Bu notlar T.C Zonguldak Karaelmas niversitesi Makina Mhendislii Blmnde verilen MAK 365 Makina Elemanlar Dersi iin

2
Elenik Etki (Conjugate Action): E alan dililerin, kamlardaki dnme hareketine benzer
olarak, birbiri zerine dnme hareketi meydana getirecek ekilde davranrlar. Di profiller veya
kamlar kavrama srasnda sabit asal hz arasn oluturacak biimde tasarlandnda, bunlarn
elenik etki sahibi olduu sylenir.

Bir di iin keyfi olarak herhangi bir profil setikten sonra e di iin elenik etki verecek profil
teoride bulmak mmkndr.

Bu zmlerden biri evolvent profildir.

C noktasnda temas oluur. Temas sonucunda meydana
gelen kuvvetler temas yzeyine dik eksende oluur. Bu
eksen O-O izgisini P noktasnda keser. Bu P noktas
taksimat noktasdr.

Sabit asal hzda hareketi iletmek iin, taksimat noktas
sabit olmaldr. Daha aklar ekilde, herhangi bir temas
noktasnda etki izgisi P noktasndan gemelidir.

Evolventin zellikleri (Involute Properties)
Yukardaki ekilde b noktasnda bir kalem olduunu dnn. pi gerdiimizde bir eri oluur.
Bu eri evolvent erisidir.


3
Di Profilinin Oluturulmas

1
2
2
1
2 2 1 1 1
r
r
w
w
w r w r V = = =
rnek : Giri hz 2000 dev/dak., k hz 1000 dev/dak. Hz oran 5/3, modl = 12 mm.
Taksimat daireleri arasnda ayn oran bulunmaktadr. (0 profil dili)
Kk dilide di says : 18

zm :
Byk dilinin di says
2
5
18 30
3
N = =
1 1
12 18 216 d mN mm = = =
2 2
12 30 360 d mN mm = = =

ki dili arasndaki mesafe :
mm
d d
o a 288
2
360 216
2
2 1
2
=
+
=
+
=
Modl = Di ba ykseklii
cos = r r
b

Taban dairesi yarap Taksimat dairesi
yarap

Diba ykseklii : m = 12 mm
Di dibi ykseklii : 1.25 m = 15 mm
Taksimat : 12 37.7 m = = mm
Di kalnl :
12
18.85
2 2
m
mm

= =


4
KRAMEYER DLS

Taksimat dairesi ap
Di says
Temel daire ap

RNEK
16 die sahip bir pinyon dilisi, 40 die sahip bir diliyi evirmektedir. Modl = 12, 20
o
=
a) Taksimat, taksimat dairesi an ve temel daire aplarn bulunuz.
b) Dililerin montaj srasnda, dili merkezleri arasndaki mesafe yanllkla birbirlerinden 5
mm daha uzakta yerletirildii taktirde, basn asn ( ) ve taksimat dairesi apn
bulunuz.

zm :
Di ba ykseklii : m = 12 mm
Di dibi ykseklii : 1.25m = 15 mm

a) 12 37.7 P m = = = mm (Taksimat)
12 16 192
p
dp mN = = = mm (Taksimat dairesi ap)
12 40 480
g
dg mN = = = mm
Merkezler arasndaki mesafe :
192 480
336
2 2
p g
d d
c mm
+
+
= = =
Temel daire yaraplar :
192
cos 20 90.2
2
480
cos 20 225.5
2
bp
bg
r mm
r mm
= =
= =

b)
' '
,
p g
d d yanl montaj sonucunda oluan taksimat daire aplar
' '
336 5 341
2
p g
d d
c mm
+
= = + =
'
'
16
40
p
g
d
d
=


5
Her iki denklem zlrse;

'
194, 9
p
d mm =
'
487.1
p
d mm =
Bu durumda basn as

1 1
'
90.2
cos cos 22.24
/ 2 194.9/ 2
bp
p
r
d

| |
| |
= = = |
|
|
\
\

TEMAS ORANI

Temas di ba dairelerinin etki izgisi ile kestii noktalarda balar ve biter.
lk temas o noktasnda oluur.
Son temas b noktasnda oluur.

AP yay : Yaklam yay ( )
c
q (Arc of approach)
PB yay : Uzaklama yay ( )
r
q (Arc of recess)
AP+PB yay : Etki yay ( )
t
q (Arc of action)

ayet :
t
q p = AB yaynda bir ift dili temas eder.
ayet :
t
q p > AB yaynda bir ift dili temasa balarken, bu noktasna yaklaan bir di ifti de
temas halindedir.

Temas Oran (Contact ratio)
t
c
q
m
p
= (Temas halindeki di iftlerinin says)
Temas orann bulmann daha kolay yolu, AB yaynn uzunluunu kullanmak yerine L
ab
etki
uzunluunu kullanmaktr.
ab
c
L
m
pCos
=


6

Temas Hatas (Iuterference)

Dililerin elenik etkiye sahip olmad profil yzeylerinde (zellikle di diplerinde) temas
gerekletii taktirde oluur.

DL ARKLAR

2 2 3 3
.... n N n N = =
2 2
3 2 2
3 3
N d
n n n
N d
= =
2 3 5
6 2
4 6 3
N N N
n n
N N N
=


7
evrim oran (e)
eviren dililerin di saylarnn arpm
evrilen dililerin di saylarnn arpm
e =
(+) : Son dili ayn ynde dnyorsa
(-) : Son dili ters ynde dnyorsa
=
F L
en n lk dili (First)

Son dili (Last)
Planet Dili arklar
2 serbestlik derecesi var.
2 nolu dilinin kola gre bal asal hz
3 2 23
n n n =
5 nolu dilinin kola gre bal asal hz
3 5 53
n n n =
53 5 3
23 2 3
n n n
n n n

*Bu oran d saylaryla orantldr ve evrim oranna eittir.
Genelletirme yaplr ise;
A F
A L
n n
n n
e
=
Kol (arm)

rnek : ekilde gsterilen planet mekanizmas da gne
dilisi evirendir ve saat ynnde 1000 dev/dak ile
dnmektedir. Bilezik dili aseye sabitlenmitir. Kolun ve
4 nolu dilinin asal hzn (dev/dak) ve ynn bulunuz.

zm :
dak dev n n
F
/ 1000
2
= =
0
5
= = n n
L

Eer 5 nolu diliyi serbest brakr kolu sabit tutarsak
evrim oran;
2 4
4 5
20 30
0.25
30 80
N N
e
N N
= = =


8

O halde;
0
0.25 20 /
1000
L A A
A
F A A
n n n
n dev dak
n n n

= = =

4 nolu dili iin;
3 4 43
n n n = (4 nolu dilinin kola gre bal hz)
3 2 23
n n n = (2 nolu dilinin kola gre bal hz)

3 2
3 4
23
43
n n
n n
n
n
=

evrim Oran :

3
2
30
20
4
2
= = =
N
N
e
e
n n
n n
=
3 2
3 4
dak dev n
n
/ 33 , 33
3
2
) 20 ( 100
) 20 (
4
4
= =

KUVVET ANALZ
a) Dz Dililer

- 1 ase
- 2 : eviren Dili
.
.
.
- Miller a,b


9
2
23
=
+
F nolu dili tarafndan 3 nolu diliye etkiyen tepki kuvveti
2
r
a
F = a mili tarafndan 2 nolu diliye etkiyen tepki kuvveti
t
t
F w
32
= (aktarlan yk)
60
dn
V

=
2
t
d
T W =
t
H W V = (aktarlan g)

rnek : ekilde gsterildii gibi 2 nolu pinyon 1750 dev/dak ile
dnmekte ve 2.5 kWlik gc 3 nolu diliye aktarmaktadr. =
20 , m = 2.5 mmdir. 3 nolu dilinin serbest cisim diyagramn
iziniz ve kuvvetleri zerine etkiyen kuvvetleri hesaplaynz.

zm :

2 2
20 2.5 50 d N m mm = = =
3 3
50 2.5 125 d N m mm = = =
0.05 1750
4.58 /
60 60
dn
V m s

= = =
3
2.5 10
546
4.58
t t
H
W W N
V
= = =


10
23 23 23
546 20 199
r t o r
F F tan tan F N = = =
23
23 23
546
581
20
t
o
F
F F N
cos cos
= = =
3 nolu dili arada olduu iin bal bululduu mil burulma momenti tamyor. 2 ve 4 nolu
dililer ise burulma momenti tamaktadr.

( ) ( )
2 2
43 43 43
546 , 199 , 546 199 581
t r
F N F N F N = = = + =

Mil Reaksiyonlar
( ) ( )
3 23 43
546 199 347
x t r
b
F F F N = + = + =
( ) ( )
3 23 43
199 546 347
y r r
b
F F F N = + = =
( ) ( )
2 2
3
347 347 491
b
F N = + =

b) Helis Dililer

sin
r n
W W = (Radyal Yk Bileeni)
cos cos
t n
W W = (Teetsel Yk Bileeni)
cos sin
a n
W W = (Eksenel Yk Bileeni)
Genelde tasarm uygulamalarnda teetsel yk
bileeni bilinmekte, (tasarm verisi) buna
karlk radyal ve eksenel yk bileenleri
hesaplanmaktadr. Bu durumda;
tan
r t t
W W =
tan
a t
W W =
cos cos
t
n
W
W

=


11
b) Konik Dililer

2
av
t
d
T W =
sin
av
d d F =
tan cos
r t
W W =
tan sin
a t
W W =

b) Sonsuz Vida ve Dilisi
x w
L p N = (
w
N : az says, L: lerleme)
tan
w
L
d
= (lerleme as)

cos sin
x
n
W W =
sin
y
n
W W = (a)
cos cos
z
n
W W =
x
wt Ga
W W W = =
y
wr Gr
W W W = = (b)
z
wa Gt
W W W = =
W indisi sonsuz vida
G indisi ise dilisini ifade eder.

12

Sonsuz vida ve dilisinde hareket tamam ile dilerin birbiri zerinde kaymas ile elde edilir.
Dolays ile, srtnme kuvvetleri bu tr dililerde etkilidir. ekilde de grld gibi toplam W
yknn sonsuz vida di profili zerine dik etkiyen bileeni
f
W W = orannda srtnme kuvveti
olutur.

Bu srtnme kuvveti -x dorultusunda cos W ve z dorultusunda sin W eklinde
bileenlerine ayrlr ise;

( ) cos sin cos
x
n
W W = +
sin
y
n
W W = (c)
( ) cos cos sin
z
n
W W =

Yukarda bulunan
z
W bileeni (b) denklemlerinin ncsnde yerine konulur ve denklemin her
iki taraf ile arplrsa;
sin cos cos
Gt
f
n
W
W W

= =

Dier bir denklem, (b) denklemlerinin birincisi ve ncs birlikte zlerek, iki teetsel kuvvet
bileeni arasndaki iliki bulunabilir. Bu durumda;
cos sin cos
sin cos cos
n
wt Gt
n
W W

+
=

Bu tr dililerde srtnme etkili olduundan verimlilik;
( )
( )
wt
wt
W srtnmesiz
W srtnmeli
=
Sonu olarak;
cos tan
cos cot
n
n

=
+
eklinde bulunur.


13

DLERDE GERLME

2
6
/
t
W l M
I c Ft
= = {a}
Di zerindeki benzer genlerden;
/ 2
/ 2
t l
x t
= yada
2
4
t
x
l
= {b}
{b} denklemini {a} zerinde uygularsak;
2 2
6 4 6
/ 4
t t
W l W M l
I c Ft F t
= = =
2
3
t
W p
F xp
=
| |
|
\
Burada
p
x
y
3
2
= olsun.
t
W
Fpy
= , (y) Lewis Form Katsays
P
m = ve Y y = olsun. Sonu olarak,
t
W
FmY
=
Lewis form faktr dili arklarda sadece bir ift diin temasta olduunu varsayar. almalar
gstermitir ki, temas orannn 1den fazla olduu durumlarda, di dibinden en fazla gerilme,
temasn diin tam orta noktalarnda olduunda gerekleir (Taksimat dairesi civarnda). Bu
yzden AGMA Y faktrn aadaki ekilde tanmlamtr.

14
1
tan 1.5
L L
S
Y
cos
m
cos x t

=
| |
|
\

L
: iin ekile baknz.
m
s
: Normal modl (genelde 25.4 mm)

Tablo: Lewis Form Faktr (Y) deerleri

Di Says
0
20
0.8 a m
b m
=
=
=

0
20
0.8
1.25
a m
b m
=
=
=

12 0.33512 0.22960
13 0.34827 0.24317
14 0.35985 0.25530
15 0.37013 0.26622
16 0.37931 0.27610
17 0.38757 0.28508
18 0.39502 0.29327
19 0.40179 0.30078
20 0.40797 0.30769
21 0.41363 0.31406
22 0.41883 0.31997
24 0.42806 0.33056
26 0.43601 0.33979
28 0.44294 0.34790
30 0.44902 0.35510
34 0.45920 0.36731
38 0.46740 0.37727
45 0.47846 0.39093
50 0.48458 0.39860
60 0.49391 0.41047
75 0.50345 0.42283
100 0.51321 0.43574
150 0.52321 0.44930
300 0.53348 0.46364
0.54406 0.47897


15
GERLME KONSANTRASYONU
L m
f
t t
K H
r l
| | | |
= + +
| |
\ \

= 0.34-0.4583662 H
= 0.316-0.4583662 L
M = 0.29+0.4583662
( )
f
f f
r b
d
r b r
r
+
+
=
2
2

f N
Y
J
k m
= dz dililer iin 1
N
m = olduuna gre

t
W
FmJ
=

16
DNAMK ETKLER
3.05
3.05
v
V
K
+
= (dkme demir, dkm profil)
6.1
6.1
v
V
K
+
= (Pinyon, krameyer dili bakla yada takm tezgahlar ile imal edilen dililer)
3.56
3.56
v
V
K
+
= (Azdrma ile ekil verilen dililer)
5.56
5.56
v
V
K
+
= (Yksek hassasiyetle alan parlatlm dililer)
v t
K W
FmJ
=

DL LLERNN BELRLENMES

Dili Genilii F(Flank): 3p ile 5p arasnda seilir. ( p m = )

1. d mN = (Taksimat daire apn bulunuz).
2.
60
dn
V

= (Taksimat daire hzn bulunuz).
3.
t
H
W
V
= (Tanan W
t
kuvvetini bulunuz).
4. K
v
yi bulunuz.
5.
v t
p
K W
F
mY
= yada
v t
p
K W
F
mJ
= (F: Di genilii,
p
: zin verilen maks. eilme gerilimi)
Birinci denklem hzl sonu beklenen ve yorulma dayanmnn nemli olmad durumlarda
kullanlabilir. Detayl analizlerde ve yorulma mrnn nemli olduu durumlarda ikinci
denklem kullanlmaldr.


17
rnek : evrim oran 4/1, aktarlan g 75 kWtr. Motora bal dz pinyon dilisi 1120 dev/dak
ile dnmektedir. 20 = (Basn as). 800
ut
S MPa = , 520
y
S MPa = . Bu diliye, krameyer
kesici ile form verildiine gre bu iftinin di geniliini bulunuz.

zm:
Problemi zmek iin pinyon dilisinin 18 dii olduunu kabul edelim. O halde dier dilide 72
di olmaldr. Ayn malzemeden yaplm dili iftlerinde pinyon dilisi daha zayftr. Bu
durumda leklendirmede pinyon dilisi ele alnacaktr.

kinci aamada, dililer iin bir modl tayin edilecektir. Modl m=5 olarak ele alalm,
O halde,

5 18 90 0.09 d mN mm d m = = = =

0.09 1120 /
5.28 /
60 60
dn m dev dak
V m s

= = =
75
14.2
5.28 /
t
H kW
W kN
V m s
= = =
6.1 6 5.28
1.89
6.1 6
v
V
K
+ +
= = =
Diler zerine izin verilen maksimum gerilmeyi belirlemek iin emniyet faktr tayin etmemiz
gereklidir. Emniyet faktrn 4 olarak ele alr isek, diler de izin verilen maksimum gerilme,
580
145
4
y
p
S
MPa
MPa
n
= = =
1.89 14.2
0.125 125
5 0.29327 145
v t
p
K W kN
F m yada mm
mY mm MPa
= = =

Ardndan bulunan di genilii, taksimatn (p) 3 kat ile 5 kat arasnda olup olmad kontrol
edilir. Eer bu di genilii ls bu arala girmiyor modl artrlarak ilemler tekrarlanr.
Aadaki tabloda ilem sonular verilmitir.

Deikenler Sonular
Modl m, mm 5 6 8
ap d, m 0.09 0.108 0.144
Hz V, m/s 5.28 6.33 8.44
Yk W, kN 14.2 11.84 8.88
Di genilii F, mm 125 95.4 62.9
min
3 , F p = mm

46.2 55.5 74.0
max
5 , F p = mm

78.5 94.2 125.7

En uygun zm modln 6 olarak seildii durumda olduu grlr. Sonu olarak 95 mm lik di
genilii kullanlabilir.

18
YORULMA MUKAVEMET
'
e a b c d e f e
S k k k k k k S =
k
a
:
0.265
4.51
a ut
k S

k
b
: ( 0.808 , 3
2
e e
p
d hb h veb F p d p m = = )
Modl, m k
b
Modl, m k
b
1-2 1 11 0.843
2.25 0.984 12 0.836
2.5 0.974 14 0.824
2.75 0.965 16 0.813
3 0.956 18 0.804
3.5 0.942 20 0.796
4 0.93 22 0.788
4.5 0.92 25 0.779
5 0.91 28 0.770
5.5 0.902 32 0.760
6 0.894 36 0.752
7 0.881 40 0.744
8 0.87 45 0.736
9 0.86 50 0.728
10 0.851

k
c
: 1.333
*
Dilerde eilme sadece tek ynl olduu iin,
*
Eer malzeme kopma snr 1400 MPa dan daha fazla ise aadaki tablodan k
c
deeri
bulunmaldr.)
k
d
= Scaklk faktr:
1 350
0.5 350 500
d
T
k
T

=
`
<
)

k
e
:

Gvenilirlik k
e

0.5 1
0.9 0.897
0.95 0.868
0.99 0.814
0.999 0.753
0.9999 0.702
0.99999 0.659
0.999999 0.620

k
f
= 1
*
gerilme konsantrasyonu Faktr, geometri faktr (J) ierisinde ele alnd iin.


19
2
a m
= =
1
a m
e ut
n
S S

=
+

1
a m
e ut
n S S

= +
1 1 1
2
e ut
n S S
| |
= +
|
\
( ) 1
2
ut e
ut e
S S
n S S
+
=
Sonu olarak;
( )
2
ut e
ut e
S S
n S S
=
+

Emniyet Faktr
n K K n
m o G
= Gerek

Hesaplanan Yk dalm faktr (Tablo)
Fazla yk etki says (Tablo)

Tablo: Fazla yk etki says(
o
K )
Tahrik Edilen Makina
G Kayna Darbesiz Orta Darbeli Ar darbeli
Darbesiz (elektrik motoru) 1.00 1.25 1.75
Hafif Darbeli (ok silindirli motor) 1.25 1.50 2.00
Orta darbeli (tek silindirli motor) 1.50 1.75 2.25

Tablo: Dz dililer iin yk dalm faktr (
m
K )
Di Genilii, mm
Mesnet Karakteristii 0-50 150 225 400 ve st
Hassas 1.3 1.4 1.5 1.8
Orta hassasiyete 1.6 1.7 1.8 2.2
Vasat 2.2 den fazla

rnek : evrim oran 4/1, motor gc 75 kW, motor devri 1120 dev/dak, di genilii 95 mm,
modl m = 6 mm, azdrma yntemi ile ekil verilen dililerden pinyon da 18 adet di
bulunmakta, byk dili ise hafif iddete darbelere maruz almaktadr. %95 gvenirlik iin
emniyet faktrn bulunuz.(Dililer iin: 800
ut
S MPa = ve 580
y
S MPa =

mm d 108
2
= 11.84
t
W kN =
6.33 / V m s =

20
3.56 3.56 6.33
1.71
3.56 3.56
v v
V
K K
+ +
= = =
Tablo 13-4ten N
2
= 18, N
3
= 72 di iin 50 ve 84 arasnda enterpolasyon yaparsak
J= 0.34810
3
1.71 11.84 10
102
0.348 95 6
v t
K W
MPa
FmJ

= = =

k
a
= 0.7
k
b
= 0.894
k
c
= 1.33
k
d
= 1
k
e
= 0.868
k
f
= 1

Eer 1400
ut
S MPa > ise tablodan bakacaz.
1400
ut
S MPa < ise k
c
= 1.33 alacaz.

'
0.5 0.5 800 400
e ut
S S MPa MPa = = =
'
0.7 0.894 1.33 1 0.868 1 400 289
e a b c d e f e
S k k k k k k S MPa MPa = = =
Tablo dan K
o
= 1.25
Tablo dan K
m
= 1.7
1.25 1.7 2.125
G o m G
n K K n n n n = = =
289
2.83
102
e
G
S
n
= = =
Sonu olarak;
2.83
1.33
2.125 102
G
n
n = = =

D YZEYLERNDE GERME VE YZEY MUKAVEMET
Dililerin temas yzeylerinde Hertz temas gerilmeleri oluur. Oluan yksek temas gerilmeleri
di yzeyinin anmasna sebep olur. Temas gerilmelerinin zamana gre deiiminden dolay bu
anma ekli yorulma anmas olarak tanmlanr. Genelde przl bir yzey oluturur (pitting) ve
dililerin almas esnasnda di formunu deitirdiinden, titreim ve grlt meydana
getirirler. Genellikle dililer bu sebeple ilevselliini yitirirler. Bu sebeple yzey dayanmnn
belirlenmesi ve analizi, dili tasarmnda birinci derecede rol oynar.

Daha nce iki silindir arasndaki maksimum temas gerilmesi;

21
max
2F
p
bl
=
Olarak verilmi idi. Burada F iki silindire uygulanan kuvvet (Di genilii ile kartrlmamal), l
silindir uzunluu ve p
max
maksimum yzey basncdr.

( ) [ ] ( ) [ ]
( ) ( )
2 2
1 1 2 2
1 2
1 1
2
1 1
E E
F
l d d
b

+
+
=

Dz dililer iin denklemi dzenlersek;

, 2 ( )
cos
t
W
F d r ve l F Di Genilii
= = =
max H
p = (Dililerde yzey bask gerilmesi)
( ) ( )
( ) ( )
1 2 2
2 2
1 1 2 2
1/ 1/
cos
1 1
t
H
r r
W
F
E E

+
=
( (
+

Burada r
1
ve r
2
temas anndaki profilin erilik yarapdr.

1
sin
2
p
d
r

= ve
2
sin
2
G
d
r

= ( : basn as)
1 2
1 1 2 1 1
sin
P G
r r d d

+ = +
`
)

hz oran
G G G
G
P P P
N d n
m
N d n
= = = olduuna gre;

1 2
1 1 1 2
sin
G
G P
m
r r m d
+
+ =

Gerekli matematiksel dzenlemeler yaplr ise;

( ) ( )
2 2
1 1
cos sin
1 1
2 1
t
H
G
P
P P G G
G
W
m
Fd
E E
m

=
( (
+

+

Elastik sabit (C
p
) aadaki ekilde tanmlanr;


22
( ) ( )
2 2
1
1 1
P
P G
P G
C
E E

=

+

Tablo: Baz Mazleme ifleri iin Elastik sabit (C
p
) deerleri, MPa olarak.
Dili

Piyon

E, GPa

elik

Lamelli
dkme demir

Ndler
dkme demir

Dkme
demir

Alminyom
bronzu

Kalay
bronzu
elik
200 191 181 179 174 162 158
Lamelli dkme demir
170 181 174 172 168 158 154
Ndler dkme demir
170 179 172 170 166 156 152
Dkme demir
150 174 168 166 163 154 149
Alminyom bronzu
120 162 158 156 154 145 141
Kalay bronzu
110 158 154 152 149 141 137

Dz dililer iin Geometri Faktr (I) ise;

cos sin
2 1
G
G
m
I
m

=
+

dililer iin Geometri Faktr (I);

cos sin
2 1
G
G
m
I
m

=

Dinamik etki eilme denklemlerinde kullanlm idi. Ayn etki yzey anmas iinde
kullanlacaktr. Ancak yzey ile di eilmesine kar dayanm tasarmnda kullanlan simgeleri
ayrmak iin ayn faktr C
v
eklinde tanmlanmtr. (
v v
C K = )

Sonu olarak dz dililerde yzey gerilmesi;

v t
H p
P
C W
C
Fd I
= eklinde ifade edilir.

Yzey Yorulma Mukavemeti

elikler iin yzey yorulma mukavemeti (S
c
);
2.76 70
C
S HB MPa =
HB: Brinell Sertlii (Bu denklem
8
10 evrimlik mr iin tavsiye edilmektedir.)

Dzeltilmi yzey yorulma mukavemeti ise;

23
L H
H C
T R
C C
S S
C C
=

H
S : Dzeltilmi yzey yorulma mukavemeti
L
C : mr Faktr
H
C : Sertlik oran faktr (Dz dililer iin 1)
T
C : Scaklk faktr (120C den dk scaklklarda 1)
R
C : Gvenilirlik faktr

Tablo: mr Faktr (C
L
) ve Gvenilirlik faktr (C
R
)
evrim mr C
L
Gvenilirlik C
R
4
10
1.5 0.99 a kadar 0.8
5
10
1.3 0.99-0.999 1.0
6
10
1.1 0.999 ve zeri 1.25
8
10 ve zeri
1.0

zin verilen yk;
, t p G t
W n W =
G o m
n C C = (
o o
K C = ve
m m
K C = )

Sonu olarak;
, v t p
H P
p
C W
S C
Fd I
=

rnek: Daha nce verilen dili iftinde,
6
10 evrimlik mr iin yzey yorulma emniyet
faktrlerini (n ve n
G
) bulunuz. (Dililerin Brinell sertlii: HB=232)

2.76 70 2.76 232 70 570
C
S HB MPa MPa = = =

L
C =1.1 mr Faktr
H
C =1 Sertlik oran faktr (Dz dililer iin 1)
T
C =1 Scaklk faktr (120C den dk scaklklarda 1)
R
C =0.8 Gvenilirlik faktr (%95)

1.1 1
570 784
1 0.8
L H
H C
T R
C C
S S MPa
C C
= = =

0 0
1.25
1.25 1.7 2.125
1.7
G
m m
C K
n n n
C K
= =
= =
`
= =
)


24

cos sin cos 20 sin 20 4
0.129
2 1 2 4 1
G
G
m
I
m

= = =
+ +

1.7
v v
C K = =
11.84
t
W kN =
191
p
C = (Tablodan elik-elik)

, ,
,
1.7
784 191 13.02
95 108 0.129
v t p t p
H P t p
p
C W W
S C W kN
Fd I
= = =

,
13.02
1.1
11.84
t p
G
t
W
n
W
= = =

Sonu olarak;

0
1.1
0.518
2.125
G
m
n
n
C C
= = = (Yzey anmalarna kar gvenli deil!!!)

Helisel Dililerde Mukavemet Analizi

v t
K W
FmJ
=
v t
H p
P
C W
C
Fd I
=

78
78 200
v v
C K
V
= =
+

cos sin
2 1
G
N G
m
I
m m

=
+

0.95
N
N
p
m
Z
=
cos
N n n
p p =
( ) ( )
2
2 2 2
sin
p bp G bG p G t
Z r a r r a r r r = + + +

Tasarm genelde dz dililerde yapld gibidir. ekil Faktr (J) helis dililer iin verilen
ekillerden bulunur. K
m
,

C
m
ve C
H
faktrleri dndaki dier faktrler dz dililer de olduu
gibidir.


25
Tablo: Helisel dililer iin yk dalm faktr (
m
K )
Di Genilii, mm
Mesnet Karakteristii 0-50 150 225 400 ve st
Hassas 1.2 1.3 1.4 1.7
Orta hassasiyete 1.5 1.6 1.7 2.0
Vasat 2 den fazla

ekil: Helisel dililer iin Geometri Faktr (J), (a) eklinde verilen deerler 75 die sahip bir
dili ile alan pinyon dilisine aittir. Eer dili 75 di saysna sahip deilse (b) eklinden di
saysna karlk deer (a) eklinde bulunan deer ile arplr. (Basn as: 20)

ekil: Helisel dililer iin sertlik-oran faktr (C
H
). ekilde gsterilen K faktr pinyon dilisin
Brinell sertliinin, byk dilinin Brinell sertliine orandr. (K<1.2 olduu durumlarda C
H
=1)

15 Disliler PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

15 Disliler PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu notlar T.

You might also like