Professional Documents
Culture Documents
Cevre Koruma
Cevre Koruma
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
KSEL GELM
EVRE KORUMA
ANKARA-2006
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. SEKTREL EVRE SORUNLARI.................................................................................... 3 1.1. evrenin Tarihi Geliimi .............................................................................................. 3 1.2. evreye likin Tanmlar .............................................................................................. 4 1.2.1. evre...................................................................................................................... 4 1.2.2. evrebilimi ............................................................................................................ 4 1.2.3.evre Kirlilii......................................................................................................... 4 1.2.4. Ekoloji ................................................................................................................... 5 1.2.5. Ekolojik Denge ...................................................................................................... 5 1.2.6. Doa....................................................................................................................... 5 1.2.7. Yaam Kalitesi....................................................................................................... 5 1.2.8. Srdrlebilir Kalknma ........................................................................................ 6 1.2.9. evre Koruma........................................................................................................ 6 1.2.10.Alc Ortamlar....................................................................................................... 6 1.2.11. Atk ...................................................................................................................... 6 1.2.13. Geri kazanm (Geri Dnm) ............................................................................ 8 1.2.14. evre Hakk ......................................................................................................... 8 1.2.15. evre le lgili Baz Terimlerin Tanmlar ........................................................... 9 1.3. Elektrik ve Enerji Sektrnn Yol At evre Sorunlar........................................... 9 1.4. Turizm Sektrnn Yol At evre Sorunlar ......................................................... 10 1.5. Yap/naat Sektrnn Yol At evre Sorunlar................................................... 12 1.6 Tekstil Sektrnn Yol At evre Sorunlar ........................................................... 13 1.7. Motorlu Tatlar Sektrnn Yol At evre Sorunlar........................................... 14 1.8. Makine ve Metal Sektrnn Yol At evre Sorunlar .......................................... 15 1.9. El Sanatlar ve Materyaller (Kuyumculuk, Cam, Seramik, El Dokuma, Plastik, Kat, Ahap, vb.) Sektrlerinin Yol At evre Sorunlar ....................................................... 16 1.10. Hizmet ve Dier Sektrlerin Yol At evre Sorunlar ......................................... 17 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 18 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 20 2. HAVA KRLL ............................................................................................................. 20 2.1. Havann zellikleri ..................................................................................................... 20 2.1.1. Azot (N2).............................................................................................................. 21 2.1.2. Oksijen (O2) ......................................................................................................... 21 2.1.3. Karbondioksit (Co2)............................................................................................. 22 2.1.4. Soygazlar(Asal Gazlar)........................................................................................ 22 2.1.5. Ozon (O3)............................................................................................................. 22 2.2. Havann Tanm .......................................................................................................... 23 2.3. Hava Kirliliinin nsan ve evreye Etkileri................................................................ 24 2.3.1. nsan Salna Etkileri........................................................................................ 24 2.3.2. Tabiata Etkileri .................................................................................................... 24 2.3.3. Eyaya Etkileri..................................................................................................... 27 2.4. Hava Kirliliinin Sebepleri ......................................................................................... 27 2.4.1. ehirleme ve Konutlarn Istlmas..................................................................... 27
2.4.2. Endstrileme ...................................................................................................... 28 2.4.3. Motorlu Tatlar ................................................................................................... 29 2.4.4. Atmosferik zellikler .......................................................................................... 30 2.5. Hava Kirliliini nleme almalar .......................................................................... 33 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 34 RENME FAALYET3 .................................................................................................. 36 3. SU KRLL ................................................................................................................... 36 3.1. Suyun zellikleri ........................................................................................................ 36 3.1.1. Fiziksel zellikler................................................................................................ 37 3.1.2. Kimyasal zellikler ............................................................................................. 37 3.1.3. Bakteriyolojik zellikler ..................................................................................... 38 3.1.4. Radyoaktif zellikler........................................................................................... 38 3.2. Su Kirliliinin Tanm ................................................................................................. 39 3.3. Su Kirliliinin Nedenleri............................................................................................. 39 3.3.1. Tarmsal Faaliyetlerin Neden Olduu Kirlilik..................................................... 39 3.3.2. Sanayi Faaliyetlerinin Neden Olduu Kirlilik ..................................................... 39 3.3.3. Yerleim Yerlerindeki Atklarn Neden Olduu Kirlilik ..................................... 40 3.3.4. Atk Sular ve Artmalar ...................................................................................... 41 3.4. Su Kirliliinin evresel Etkileri ................................................................................. 42 3.4.1. nsan Salna Etkisi .......................................................................................... 42 3.4.2. Doaya Etkisi ...................................................................................................... 43 3.5. Su Kirliliinin nlenmesi ........................................................................................... 43 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 45 RENME FAALYET4 .................................................................................................. 47 4. TOPRAK KRLL ........................................................................................................ 47 4.1. Topran Tanm ......................................................................................................... 47 4.2. Toprak Kirliliinin Nedenleri ..................................................................................... 49 4.3. Toprak Kirliliinin nsan ve evresine Etkileri.......................................................... 52 4.3.1. Erozyonun Etkileri............................................................................................... 52 4.3.2. Yalk ve orakln Etkileri ............................................................................... 54 4.3.3. Talk ve Kayaln Etkileri................................................................................. 55 4.3.4. Gbre ve Gbrelemenin Etkileri.......................................................................... 55 4.3.5. Endstriyel Kirlilik ve Tarm Arazisinde Bozulmalarn Etkileri......................... 56 4.4. Toprak Kirliliinin nlenmesi.................................................................................... 57 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 58 RENME FAALYET5 .................................................................................................. 60 5. GRLT......................................................................................................................... 60 5.1. Grltnn Tanm ve eitleri .................................................................................. 60 5.2. Grltnn Kaynaklar ............................................................................................... 62 5.2.1. Yap i Grltler............................................................................................... 62 5.2.2. Yap D evre Grltleri................................................................................. 63 5.2.3. Doal Grltler.................................................................................................. 63 5.3. Grltnn nsan Ve evresine Etkileri ..................................................................... 64 5.3.1. itme Sistemine Etkisi ........................................................................................ 65 5.3.2. Fizyolojik Etki ..................................................................................................... 65 5.3.3. Psikolojik Etki ..................................................................................................... 66 5.3.4. Performans Etkisi ................................................................................................ 66
ii
5.4. Grlt Kirliliinin nlenmesi ................................................................................... 66 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 67 RENME FAALYET 6 ................................................................................................ 69 6. ENERJ............................................................................................................................... 69 6.1. Enerjinin Tanm ......................................................................................................... 69 6.2. Trkiyenin Enerji Kaynaklar .................................................................................... 69 6.2.1. Kmr.................................................................................................................. 69 6.2.2. Petrol.................................................................................................................... 71 6.2.3. Doal Gaz ............................................................................................................ 72 6.2.4. Hidrolik (Hidroelektrik) Enerji............................................................................ 72 6.2.5. Elektrik ................................................................................................................ 73 6.2.6. Odun, Hayvan, Bitki Artklar ............................................................................. 73 6.2.7. Jeotermal Enerji ................................................................................................... 74 6.2.8. Biogaz ve Biomas ................................................................................................ 75 6.2.9. Gne Enerjisi...................................................................................................... 75 6.2.10. Rzgar Enerjisi .................................................................................................. 75 6.3. Enerji ve evre likisi................................................................................................ 77 6.4. Yeni ve Temiz Enerji Kaynaklar ............................................................................... 78 6.5. Enerji Elde Etme almalarnn evreye Etkileri ..................................................... 80 6.5.1. Fosil Yaktlar (kmr, petrol, doalgaz) ............................................................. 80 6.5.2. Elektrik Santralleri............................................................................................... 81 6.5.3. Odun, Tezek ve Bitki Atklar ............................................................................. 82 6.5.4. Jeotermal Enerji ................................................................................................... 83 6.5.5. Biogaz.................................................................................................................. 83 6.5.6. Gne Enerjisi...................................................................................................... 83 6.5.7. Rzgar Enerjisi .................................................................................................... 83 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 84 CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 85 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 87 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 89 KAYNAKA ......................................................................................................................... 90
iii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE YETERLK 850CK0001 Tm Alanlar Tm Meslekler evre Koruma evre hakknda gerekli bilgileri almalarn ve evre korumaya katkda bulunmalarn salamaya ynelik olarak hazrlanm renim materyalidir. 40/32 evresinde ve alt sektrde evre kirliliini nlemeye ynelik gerekli tedbirleri almak. Genel Ama Bu modl ile evre koruma hakknda gerekli bilgileri kavrayarak mesleinizi yaparken evre korumaya katkda bulunabileceksiniz. Amalar altnz sektrn neden olduu evre kirliliini nleyecek tedbirleri alabileceksiniz. Yaadnz ortamdan kaynaklanan hava kirliliini nleyici tedbirleri alabileceksiniz. Yaadnz ortamdan kaynaklanan su kirliliini nleyici tedbirleri alabileceksiniz. Yaadnz ortamdan kaynaklanan toprak kirliliini nleyici tedbirleri alabileceksiniz. Yaadnz ortamdan kaynaklanan grlt kirliliini nleyici tedbirleri alabileceksiniz. Yaadnz ortamda evreye zarar vermeyen enerjileri kullanabileceksiniz. Ortam: Snf, sektr, ktphane, niversitelerin evre mhendislii blmleri, yaadnz ortam (evre) Donanm: Bilgisayar donanmlar, VCD, DVD, televizyon, projeksiyon Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen lme aralaryla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen; modl sonunda sizin zerinizde lme arac uygulayacak, modl ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek, deerlendirecektir.
MODLN AMACI
LME VE DEERLENDRME
iv
GR GR
Sevgili renciler 21. yzylda durmakszn gelien endstri, temelde biz insanlara daha kolay ve iyi yaama ortam salamay amalamaktadr. Bunun bilincinde olan insanolu, gelien endstrilemenin getirecei olas nimetlerden daha fazla faydalanabilme arzusunu hep tamtr. Ancak, insanolu bunu yaparken evresine yapm olduu tahribatn ileride ne sonular vereceini kestirememi ve bunun bedelini pahalya demitir. Endstrileen lkeler, ge de olsa bu evre tahribatnn tm canllar zerindeki olumsuz etkilerini fark ettiler. Bunun sonucu olarak evre koruma bilinci ortaya kmaya balad. Daha verimli kaynak kullanm yannda artan ihtiyalar karlamak iin, daha az kaynak kullanm, daha az tketim, artklarn yeniden kullanm gibi evre korumasna ynelik programlar endstrileme sreci iinde benimsendi. u halde tm insanlar, gelecek kuaklara yaanabilecek bir dnya brakma sorumluluu stlenerek, artk doayla savamaya deil, onunla uzlamaya dayal yeni bir ortak dnceye varmak zorundadr. Yeryzndeki yaamn gelecei de buna baldr. Hazrladmz bu renme materyaliyle, evrenizde ve sektrnzde oluan kirlilikleri ve nedenlerini aratrp, renmenizi; gerekli nlemleri almanz, evre bilincine ulamanz amalamaktayz. Hazrladmz bu renme materyalinin yaamnza, sektrnze ve evrenize katk salamasn dileriz.
RENME FAALYET1
AMA
altnz alabileceksiniz.
RENME FAALYET1
sektrn neden olduu evre kirliliini nleyecek tedbirleri
ARATIRMA