Khi Đồng Minh Tháo Chạy - Nguyễn Tiến Hưng

Khi ng minh tho chy Nguyn Tin Hng
To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Cho mng cc bn n c u sch t d n sch cho thit b di ng

Ngun: http://vnthuquan.net/

To ebook: Nguyn Kim V.
MC LC
Li ni u
Phn I - Chng 1
P1 - Chng 2
P1 - Chng 3
P1 - Chng 4
P2 - Chng 5
P2 - Chng 6
P2 - Chng 7
Phn 3 - Chng 8
P3 - Chng 9
P3 - Chng 10
P3 - Chng 11
P3 - Chng 12
P3 - Chng 13
Phn 4 - Chng 14
P4 - Chng 15
P4 - Chng 16
P4 - Chng 17
Phn 5 -Chng 18
P5 - Chng 19
P5 - Chng 20
Thay li cui

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Li ni u
Sao l th

Ngy 10 thng ba, 1975 Qun i Bc Vit
nh chim Ban M Thuc. n ngy 30-4
tin vo Si gon. Tc nh v bo, vn vn
ch c 52 ngy? Khng l mt cuc chin ko
di ti hai mi nm, n khi kt thc li
nhanh nh vy?

Ri cuc di tn tip theo. Trc ht l thi gian di tn, sao n qu ngn ngi? Tuy hai cuc chin
nm 1954 v 1975 kt thc trong nhng hon cnh khc hn nhau, ta vn c th hi ti sao khi Php
rt khi Min Bc, thi gian c quy nh l 300 ngy. By gi n lc M rt ht khi Min Nam
th khng c quy nh g ht, cuc di tn ch ko di c vn vn nm ngy!
Ni ti cung cch ra i, sao li qu th thm? Nm 1954, d ch l di tn t Bc vo Nam v nm
1975 th di tn sang M nn hai bin c khc nhau, nhng phn no ta cng so snh c vic on
ngi ra i c trt t, rt t nguy him ln u, vi cuc di tn nho nho, y ri ro, hi hng vo
ln th hai. Rt cuc, ti sao s ngi c cu vt li qu t i? Hi 1954, M cha trc tip dnh
lu vo Vit nam m gip chuyn ch, ri nh c cho mt triu ngi, tc l 7% dn s Min
Bc. Sau hai mi nm can thip vi hn mt na triu qun, sng cht vi 20 triu dn qun Min
Nam, gi y li ch nh cu c 50.000 ngi. Ti pht cui cng mi vt thm. Tt c khng ti
130.000 ngi, ngha l c 0,6% dn s.
Phng vin: "Tha ng, c cho l Hoa k bi c, nhng cn l do g khc khin chng ti phi
a ngi Vit vo M khng?"
Tc gi: "Tng N thn T do ang nhc nh cho chng ta rng nc M l t ca nhng k b
truy n, ca di dn".
Phng vin: "Ti xin nhc nh cho ng l N thn T do quay mt v pha i Ty Dng".
ni l b quay lng v pha chu, pha Vit nam chng ta.
y l mt giai thoi trong phin hp bo ca chng ti ngy 30-4-1975 (ngy 1 thng 5 gi Si
gn) ti khch sn May Flower trn ng Connecticut, Washington, D.C.
Mc ch ca cuc hp nhm ku gi Hoa k cu vt nhng con thuyn ang lnh nh nh l tre
ngoi b bin Vng Tu.
V cng xc ng, chng ti khng cm c nc mt. Cu ma mai ny m nh chng ti t
giy pht , v chc s khng bao gi phai nho i c trong k c.
Sau 30 nm ri m ta cha tm c cu tr li tho ng cho nhng thc mc trn. Bin c lch s
nm 1975 li nhng n tng su m trung tm tr ca tt c chng ta, nhng con ngi Vit
nam, d trong hay ngoi nc. Mi ngi mt hon cnh, mt cm xc, mt s phn. Mt s qu
v ang cm cun sch ny trong tay l nhng ngi thuc thnh phn may mn, khng nhiu th t,
thot c bao nhiu ri ro. Thnh phn khc chu s phn nghit ng, gi y ch cn l
nhng oan hn vt vng trong lng Thi Bnh Dng.
V sau ny, nhng th h mai sau, con chu chng ta s tip tc thc mc: ti sao cha m, ng b
mnh li b qu cha. t t chy sang M? Sang bao gi? Trong hon cnh chnh tr x hi, kinh t ra
sao? Sang bng cch no? May mn? Lc u nh th no? Lm sao m sinh sng? Khng b con,
khng tin, khng ngh nghip thch hp, khng cng ngn ng, lm th no m nui c con chu
n hc thnh ti nh ngy nay?
Gn 20 nm trc, nm 1986, ti cng Jerold Schecter, nguyn ch bt tun bo TIME xut bn
cun "The Palace File" (H s mt Dinh c Lp - H s mt Dinh c Lp). Cun sch cp
nhiu ti Hip nh Paris v nh hng bt li ca n.
i tng ch yu l c gi M, c bit l cc nh lm chnh sch Hoa k. Tng trng ngoi giao
thi l ng George Schultz (trong chnh quyn Reagan) c vit cho chng ti l ng a cun
ny vo th vin nh ca Vn phng Tng trng ngoi giao Foggy Bottom. Cc v k nghip ng
s c c. Nm 1988, t New York Times chn cun "The Palace File" d vo s nhng sch
m cc ng c vin Tng thng cn phi c, vi ta : "Va c va vn ng: Mt lp cp tc
cho chc v Tng thng" (Read and Run: A Ram Course for the Presidency).
Khi ng minh tho chy, c vit cn bn l cho c gi Vit nam.
Sch gm nm phn chnh:
Phn I: bn v thi im v cch thc M tho khi chin trng Vit nam;.
Phn II: ni n thn phn mt tiu quc mun c gng vt ra khi s l thuc;
Phn III: k li nhng g xy ra ti Washington v Si gn sau khi qun i M rt ht cho ti khi
Min Nam sp
Phn IV: trnh by din tin vo gi hp hi, vic mt s chnh tr gia M khng mun cu vt
ngi Vit nam, c bit l v c nguy M- Vit sut bn nhau; phn ny cng thut li mt c gng
cui cng ca tc gi t trch nhim tinh thn cho Hoa k i hi phi gip cho t nht mt triu
ngi ty nn;
Phn V: nhn li lch s ghi nhn cho con chu nhng kh khn, chng i ln lao cha ng chng
gp lc ban u; phn ny thu tm mt nguyn nhn chnh lm sp Min Nam, cng nh
nhng bi hc rt ra t cuc chin cho nhng th h tng lai ca Vit nam v cc ng minh ca
Hoa k hin i.
"Thay li kt", chng ti cp ti thin tm ca nhn dn Hoa k, v sau cng, cnh tay ca i a
s rng m, tip nhn on ngi t nn trong mt thi gian trn hai thp nin.
Sch ny da vo mt phn cun H s mt Dinh c Lp v vo nhng nghin cu thm ca tc
gi trong mi nm qua. Trong c hai cun, ngoi phn ti liu, chng ti b sung bng nhng
phng vn vi cc vin chc hu trch c hai pha Vit nam cng ho v Hoa k; c bit l Tng
thng Nguyn vn Thiu (ti London v Boston), Tng thng Gerald Ford, Ngoi trng Henry
Kissinger, tng Alexander Hai, tng John Murray, cc Tng trng quc phng lin h nh James
Schlesinger, Melvin Laird, Elliot Richardson v cc vin chc cao cp C quan Tnh bo CIA. Tng
thng Richard Nixon khi cn sng t chi cuc phng vn v l do sc kho.
iu m cun Khi ng minh tho chy mun nhn mnh, nht l cho ngi Vit nam chng ta r,
l cung cch m mt s chnh khch Hoa k, c bit l ng Kissinger, v phn no, hai ng Nixon,
Ford cng nh mt s ngh s, dn biu vi con mt thin cn, hnh x i vi nhn dn Min
Nam. N phn bi nguyn tc "minh bch" (transparency) ca th ch dn ch, v i ngc li tinh
thn cng bnh ca i a s nhn dn Hoa k. Trong bng ti, trc ht hai ng Kissinger - Nixon
dng th on p buc Min Nam i theo ng li ca mnh, mc ch chnh ch l cho qun
i M rt i, v t binh c th v. Khi Chnh ph Min Nam phn khng th e do vi "ci gy"
(o chnh v ct vin tr), v ha hn vi "c c rt" (bo m ho bnh v vin tr y ).
Ha hn xong th l i, giu cho tht k. Quc hi khng bit g ht nn ct gim vin tr mt
cch qu nhanh v qu thng tay. Ho ra, c c rt ch l mt cng c che giu mt k hoch gi l
"khong thi gian coi cho c". K hoch ny ch nhm ban pht cho Min Nam Vit nam mt thi
gian ngn ngi, mt khong cch t khi M rt ht cho ti khi sp . Trc khi cun sch ny ln
khun, mt nhn chng v nhng hnh ng hc m ca ng Kissinger, ng John Negroponte va
c Tng thng George Bush trao ph chc v iu khin ton b tnh bo Hoa k. ng l lin lc
vin gia Kissinger v phi on Bc Vit ti mt m Paris. Ngy 19 thng Hai, 2005, t Boston
Globe c bi vit v ng ny v bnh lun: "tuy hi Negroponte ch l nhn vin cp di, ng
c tinh thn rt c lp v phn i Kissinger v vic chp nhn qun i Bc Vit ng li
Min Nam, cho rng nh vy l a Min Nam ti ch sp v hnh ng ny c ngha l b
ri ng minh ca Hoa k. ng Richard Holbrooke (i s M ti Lin Hip Quc thi Tng thng
Clinton, v l bn ng liu vi Negroponte lc cn Hi ng an ninh quc gia) c ni rng chnh
v Negroponte chng li Kissinger m b h tng cng tc trong gn sut thp nin 1970".
i vi Min Nam, ngay trc lc sp hon ton, ng Kissinger cn tht ln: "Sao chng khng
cht pht cho ri?". Sau , k hoch tho chy dc thit k lc u cn bn ch l di tn 6.000
ngi M v mt s rt t ngi Vit. Cho d nhiu ngi c th bin lun rng vic gii kt khi
Min Nam l iu c li cho nc M i na, n cng ch l ch li on k, vo thi im
thi. Trong trng k, vic b ri, nht l cung cch tho chy lm tn hi rt nhiu ti "mc
tin cy" (credibility) ca chnh sch ngoi giao cng nh uy tn Hoa k. Bn th bt tin tng, th th
ht knh n. Sau Vit nam, vo thng 10, 1979, Iran to tn n bt ngay c nhn vin To i
s M Teheran lm con tin hn mt nm. Ri t , bao nhiu v tn cng vo ngi v ti sn
ca M. Liu nhng hnh ng ca Saddam Hussein, Al-qaeda, bin c gy n tu Cole Qatar, hay
s c 11-9 c phi l nhng hu qu ca vic coi thng Hoa k hay khng? Bi vy, v lu v di,
ci gi phi tr chc chn khng phi l thp.
Tt c nhng s vic hu trng bang giao Vit - M trong giai on t khi M tho g cho ti lc
b chy c rt t ngi bit ti. L do l v: v pha M, h s mt v Vit nam trong giai on
ny c giu kn trong vn phng C vn Kissinger ti To Bch c; v v pha Vit nam cng
ho, n c hon ton bo mt trong vn phng ring ca Tng thng Thiu ti Dinh c Lp.
Nhiu tc gi ni ting ca M v vn Vit nam cng phi bnh lun v vic ny. Trong cun
Uncertain Greatness, chnh ng Roger Morris, nhn vt quan trng trong Hi ng an ninh quc gia
(National Security Council (NSC) do ng Kissinger iu khin, phn nn: "D rng n l mt vn
c vit v bn lun nhiu nht trong chnh sch ngoi giao, nhng h s ca Nixon - Kissinger
v ng Dng trong nhiu phng din t c hiu bit nht S vic m di thi Johnson
l mt mng ri rm gia cc ng lc hnh chnh Si gn v Washington by gi hu nh
tr nn mt s khng ch ca ch hai b c trong To Bch c (Kissinger v Nixon).
Mt tc gi ni ting khc, ng Leslie Gelb trong cun The Irony of Vietnam: The System Worked,
vit: "Cu chuyn v chnh sch Vit nam di thi Richard Nixon v Gerald Ford l mt ch
quan trng, ni v vic Hoa k rt ra ch khng phi nhy vo Vit nam nh th no(th
nhng) nhng ngun ti liu cn thit phn tch giai on t sau 1968 chc s khng c c
trong mt thi gian na".
Hy vng rng cun Khi ng minh tho chy s lp c phn no ci l hng ny ca lch s. u
cng do nh mnh m ngi vit c chng kin mt s s vic xy ra ti dinh c Lp cng nh
ti B Quc phng v Quc hi Hoa k trong nhng ngy thng y tuyt vng. Trc ht vi t
cch l mt Ph t Tng thng, ri Tng trng K hoch trong ni cc. L ngi iu hp vin tr
trn bnh din kinh t ton quc ngi vit lm vic trc tip vi Tng thng Thiu trong nhng
ngy thng cui cng. Trong cng v ny, hi 1974-1975 nhiu lc chng ti phi dp b t i,
lui ti Quc hi Hoa k nh mt ngi i cu xin.
V quen vi l li lm vic M trong nhiu nm trc khi tr v nc gip ti thit nn kinh t,
chng ti lun lun mang theo cun s tay nho nh mu vng mi khi i hp ghi ch din tin
bui hp. Km theo l nhng nhn xt hay cm ngh ca ring mnh vo ngay lc , vit trong
ngoc. Si gn, nhng cuc hp gm c cc bui gia cp lnh o ti cao, cc bui hp gia
Tng thng Thiu v gii chc Hoa k.Ti Washington l cc bui hp vi mt s vin chc cao cp
ti b Ngoi giao, b Quc phng, v mt s Ngh s, Dn biu ti Quc hi Hoa k.
Ngoi ra, ti c ghi li nhng cuc m thoi, nhng ch th cng nh tm t, cm xc ca Tng
thng Thiu trong nhiu ba n mt mnh vi ng, hay trong nhng lc th gin nhm nhp ly ru
vo bui chiu ti.
Mt phn ca nhng ghi chp c dng trong cun sch ny. Nhm b sung phn ghi chp,
chng ti c nghin cu thm trong thi gian qua tm hiu su rng hn v nhng din tin a
ti s sp mau l ca Min Nam v cuc di tn tip theo.
Trong phn nghin cu v trch dn thm, ngoi nhng ti liu ni b, chng ti cn da vo hi k
c xut bn ca cc nhn vt chnh yu tham gia vo lch s ca thi gian ny (nh cc Tng
thng Nixon, Ford, ngoi trng Kissinger, Ph t Ehrlichman, Haldeman, Ph t bo ch Nessen),
v sch ca mt s tc gi uy tn (nh cc ng Butler, Hersh v hai anh em ng Kalb). Chng ti ghi
nhn v cm n cc tc gi v cc nh xut bn (xem phn "Sch tham kho").
V nhng ti liu ni b, qu nht l tp h s ti mt v bang giao Vit - M di thi hai Tng
thng Richard Nixon v Gerald Ford. u thng Ba, 1975, Tng thng Thiu c cho chng ti xem
mt vi l th, ri mt thng sau, ng trao ph ton b vn kin. Tht l mt may mn m h s
c cu vn cho lch s. Mang n theo khi bc chn ln chic my bay Pan Am i
Washington ngy 15-4 trong cng tc cui cng cho Vit nam cng ho, chng ti ht sc lo u. Lo
l v v pha M, B Ngoi giao ang chi i l khng c cam kt g b mt ht. Ti liu ny c
giu kn, kn n chnh Tng thng Ford cng nh trong bng ti. Mi ti sau khi Hu b b
ng v Nng di tn, ng mi c c vi bc th trong s nhng vn kin ti mt ca Tng
thng Nixon gi Tng thng Thiu. V vic ng Ford c c l do chnh chng ti khi xng.
Ci tr tru l vo nhng ngy gi cui cng, gia Dinh c lp v To Bch c chng cn c
ng dy no lin lc, trao i?
Nguyn thu, ti ch l mt gio s kinh t hc, ri lm Tng trng k hoch, c ng u lch s li
a y vo ci th phi chy loanh quanh i tm "ngi a th" (l tng Fred Weyand) cho
Tng thng Vit nam cng ho. Ci kh vo lc l lm sao chuyn c th ca mt Tng thng
M ny ti tay mt Tng thng M khc m khng qua B Ngoi giao? Sau ny, ngh s Henry
"Scoop" Jackson (Dn ch, tiu bang Washington) phi phn nn rng: "Tht l l bch v nguy
him khi Quc hi v nhn dn Hoa k phi nh vo quan chc ngoi quc (ng Hng) mi bit
c nhng vn kin ti quan trng ny" (xem Chng 17).
Ri ti nhng bc th cu cu cui cng ca Quc hi Vit nam gi Quc hi Hoa k: chc b
"tht lc" ri? Cho ti nay, khng c mt du vt g l chng n tay Quc hi. Lm sao c th
hiu c l gung my ngoi giao ca mt i cng quc nh Hoa k li tr nn l lng nh vy?
Khi c c ba trong s nhng bc th ca Tng thng Nixon gi Tng thng Thiu, Tng thng
Ford xc ng, sau ng ra phi trng n tip lp tr m ci Vit nam va c ch ti San
Francisco. Tay bng mt em b, ng bc xung my bay, c chiu u ym. V t giy pht ny c
l ng thay i thi v vn t nn. ng cn xin thm qun vin cho Vit nam cng ho, d
bit rng qu mun. Trc y, sau cuc rt lui cam go ca Qun on II v cuc di tn kinh
hong t Nng, ng Ford vn bnh chn nh vi, i Palm Springs nh gn. Nm 1985 khi chng
ti phng vn v a ng Ford c li my bc th ca Tng thng Nixon, ng vn cn t v ngm
ngi: "Khng cn mt nghi ng no ht, y l nhng li cam kt ht sc quyt lit" (Well, there is
no doubt these were very categoncal commitments). Tng thng Ford nhn xt nh vy l chnh
xc.Tuy nhin, nghe nh i bi v k c sau khi ng c bit nh trn, ng vn cho Ngoi
trng kim C vn ca ng che du Quc hi v nhn dn Hoa k. Vo ngy cui cng, trong mt
cuc hp bo, chng ti quyt tm phi by cho cng lun nhng cam kt v cng quyt lit y vi
mc ch yu cu cho mt triu ngi Vit c t nn. Cp lnh o hnh php cng nh lp php
Hoa k rt ngc nhin v nhng tit l ny. Sau , r rng c s thay i thi v vn chp
nhn on ngi t nn. V chng ti c dp c ng gp thm cho vic sp xp cc tri cng
nh vic xut tri, tm cng n vic lm cho on ngi t nn t u.
Ngoi nhng ti liu mt v bang giao Vit - M, tc gi m o vi i s Martin, sau khi ng
v hu. ng l i s M cui cng Min Nam v l ngi b bt buc phi thi hnh mnh lnh
tho chy. Bn thn chng ti gp ng nhiu ln tm hiu nhng g xy ra bn trong To i
s trc khi chic trc thng Lay Ace 09 mang lnh Tng thng n bc ng i. ng cho bit mt s
nhng din tin quan trng lc con thuyn Min Nam nghing nga sp chm m. ng cn cung
cp mt s ti liu qu gi cho lch s. Trong nhng ti liu ny, phi k ti bc th Tng thng
Dng Vn Minh yu cu M rt khi Vit nam. Ngoi ra, cn mt s mt in trao i ht sc
quan trng gia ng vKissinger vo lc nhng ngy gi cui.
i s Martin cho hay l ng mun ch mt thi im thun tin s "ni ln li cui cng" v
nhng mnh li, nhng th on m sau lng ca mt vi chnh tr gia ti Washington. ng rt
mun bnh lun thm v mt nguy c thc s c m chnh ng gip trnh n c. l sut na
c ng ln gia my s on Thu qun lc chin M vi qun lc Vit nam cng ho vo gi
cht. N c th a ti ch v hon ton. V trong tnh hung y, sau hai mi nm k vai st
cnh, Vit nam cng ho li tr thnh k th ca Hoa k? Nu nh vy th s phn ca mi ngi
trong chng ta ra sao?
V phng din c nhn, ng Martin cn mun vit v chuyn ra i nhc nh ca chnh bn thn
ng. ng cho rng vic ny lm tiu hao bit bao nhiu uy tn ca nc M. B Ngoi giao dng
nh khng nhiu ti nhng kh tm ca ng, li cn trng pht, cho ng ngi chi xi nc ti
B trc khi v hu. V ng v hu sm hn l n k hn.
Theo chng ti c bit, Tng thng Thiu cng c nh vit hi k. Th nhng c hai ngi
u khng thi gi vit. C hai u i v ni chn sui, mang theo bao nhiu ngm ngi,
chua xt. Mt ngi th ngm ngi, h thn cho t cch ca mt i quc, mt ngi th n hn,
chua xt cho thn phn ca mt tiu quc.
Nhn ngy nh du mi nm sp Min Nam (30 thng 4, 1985), t New York Times ng cu
ph phn cui cng ca i s Martin: "Rt cuc, chng ta ch lo tho chy. ch dn tc ca Hoa
k sp " (In the end, we simply cut and ran. The American national will have collapsed). Ti
xin mn mt phn cu ng ni lm u cho cun sch ny.
Tc gi hon ton khng a v cao cp ni ln li cui, nhng nh mt c duyn ca lch s
may mn c gp li c Tng thng Nguyn Vn Thiu nhiu ln London v Boston nghe
v ghi li nhng li cui cng ca ng v cuc chin. Ngoi ra, cn c nghe nhng li th l t
tm huyt ca v i s M cui cng ti Min Nam, Graham Martin, trc khi ng qua i. ng
cn cn dn l chng ti nn vit li nhng g c nghe v c chng kin ng gp cho lch
s..Cun sch ny khng cp ti ton b nhng l do dn ti s sp ca Vit nam cng ho.
D nhin l trc tht bi, ta phi t trch mnh trc: "tin trch k hu trch nhn", hay "mea
culpa "(li ti ti). V kha cnh chnh tr ni b ca Min Nam chng hn, tc gi khng cp ti
nhng nguyn nhn m cc tc gi khc phn tch rt nhiu: nh s chia r ni b, t cch v kh
nng cp lnh o, tham nhng, c ti; hay nhng thi chng i, th , trnh n t pha mt vi
thnh phn nhn dn. Cng khng bnh lun l lnh vc qun s, c v chin lc ln chin thut.
V nhng a ht ny, tuy chng ti c c nghe nhiu iu ng bun v cc cp lnh o chnh
yu, nhng khng kh nng, hiu bit, v kinh nghim nhn xt cho thu o. V pha Hoa k,
tc gi cng khng cp nhiu ti nhng yu t khc nh phong tro phn chin, vai tr bo ch
M, hay chin thut qun s, nhng ti d c phn tch kh rng ri.
Hy vng rng cun Khi ng minh tho chy s gip c gi c thm c nhng d kin mi v
chnh xc tm ra cu tr li cho nhiu thc mc, nhiu un khc cn eo ng, v qua dng thi
gian, vn cha c sng t. y ch l mt c gng thut li cho trung thc nhng g mnh mt
thy tai nghe, v nhng g tm hiu dc chia s vi ngi ng hng v mt chng lch s
quan trng ca t nc, ng thi c kt li nhng bi hc cho cc th h mai sau. Ngoi ra, n
cng c th cung cp mt s d kin cho cc nh lm chnh sch v bang giao vi M ca cc ng
minh khc. Nh , h c th hiu r hn v th ch dn ch cng nh v c cu v khung cnh
chnh tr ti Hoa k, ch ng nhn vo Hoa k vi cp knh cn ring ca mnh.
Chng ti ch mt thi gian kh di mi bt u vit cun sch ny v ba l do: th nht, hu
ht ngi Vit nam chng ta c th nhn li giai on lch s cui cng ca VNCH mt cch khch
quan hn, khng b qu nhiu tm tnh, hon cnh c nhn chi phi; th hai, chng ti c y
thi gi nghin cu, phng vn, suy gm cho tht su, tht k; v th ba, cho chnh tc gi bt
c cng xc ng trc khi vit, gip cho tc phm c trung thc. V im ny, chng ti
dn chng tt c nhng s vic, hnh ng, li ni bng vn bn hoc bng nhng ghi ch v
ngun gc s kin (footnotes).
Tuy nhin, d c gng ht sc, chng ti vn khng th trnh khi mt s suy ngh hay ngn t c
tnh cch ch quan. V nhc im ny, cng nh nhng s st, lm ln trong cun sch, tc gi tin
vo s thng cm ca c gi.
* * *
Chng ti xin chn thnh cm t tt c nhng bn b xa gn khch l v h tr tc gi trong vic
su tm v son tho cun sch ny. c bit l: Ha Chn Minh, Ch tch cng ty Phng hong,
ngi d theo ui cng vic ca chng ti trong nhiu nm, v xut bn cun sch ny. Anh Chu
Xun Vin, ngi gip nhun sc cun HSMDDL, li gip sa cha thm cun Khi ng minh
tho chy. Bn T Vn Ti tn tm ng gp cho ti nhiu kin xy dng, nh cun sch
c xc tch hn. Cc anh Trn Khnh Lim, Thun Trng, v V Huy Hong chu kh c
bn tho, thm kin v gip nhun sc. Cc bn Nguyn Trung Trc, Nguyn Vn Lim, Ngc
Hin, V Chnh Trc, L i sn sng tip tay, cho ti nhng nhn xt, v gi rt hu ch. Bn
Nguyn Xun Ngha dnh th gi c bn tho cui cng, gip sa cha, trnh by thm phn
khi sc. Bn Nguyn Thin C gip sp xp v k thut, v phn danh mc (index). Bc s Ph
Ngc Vn, ngi lun thc y ti kin tm, v d lc cn nm trn ging bnh, cng vn gi in
thoi d khch l, ng gp thiu kin. Cc bn L Vn v Virginia L, ng Khnh v Hng
Hoa cng nh V Vn Hoa, khng ngi c v, lm ti thm hng say trong vic su tm v bin
son.
Ti xin thnh tht cm n Jenold L. Schecter, nguyn ch bt ngoi giao ca tp ch Time, cu Ph
t gim c bo ch To Bch c, v Pht ngn vin Hi ng an ninh quc gia, cng ti vit
cun The Palace File (1986), v gip khch l ti vit cun sch ny.
Sau cng ti khng th khng nhc n s gip bin son, sa cha, hy sinh ca nh ti Therese N.
Hng; v cc anh, ch, em, con, v chu, thuc i gia nh c ng c b C Chnh Nguyn Xun
Phi, lun lun nng tinh thn ti trong nhng giai on thng trm ca cuc i.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Phn I - Chng 1
LM SAO THOT KHI VNG LY
Vit nam bu Nixon

"Ti tin chc rng s vic (hnh ng ca ng Thiu) khin ng Humphrey tht c"
Lyndon B. Johnson
Hi k The Vantage Point (1971)
Chic xe limousine u sn ngoi sn c. Khch bt tay Tm bit ch, thong th bc xung bc
thm. ng mt ci, mt tri pho ri n ngay pha trc mt. Khch vi v bc vo xe, ti x
ng sp ca. Chic xe mu en c ci h phng i vun vt. on tu tng theo sau. Chc l mt
im g? ng Nguyn Vn Thiu va thng c, Tng thng Lyndon Johnson phi Ph Tng thng
Hubert Humphrey sang Si gn d l tn phong. Sau phn nghi l ng Humphrey vo gp ng Thiu
Dinh c Lp, c i s Bunker v Ted Van Dyk thp tng. Trong giy pht huy hong ca ngy
ng quang, ng Thiu vui v tip v quc khch. Chc rng Ph Tng thng Hoa k s c nhng li
chc tng, an i, lm yn lng v Tng thng u tin ca nn nh Cng ho.
Th nhng, va ung xong ly l, Humphrey chm ri: "Ngi cn bit v tnh hnh chnh tr Hoa
k, hin nay n lc cn phi c mt giai on chuyn tip Min Nam c th t lc, t cng".
"Vng ti hiu," ng Thiu p, "nhng chng ti cn cn phi c s hin din ca Hoa k vi mc
hin ti". "Thm vi nm na vi cng mt mc vin tr qun s v kinh t nh hin nay th
chc khng th c !" Humphrey ni tip ng Thiu lng nghe, tn than iu thuc l Gauloise ng
ang ht d rt ngay xung tm thm dy. Ni xong, phi on ng Humphrey tm bit. ng Thiu
tin a khch qu ra thm Dinh c Lp. Va bc xung thm, chnh ng Humphrcy mc kch
cnh pho kch.
T ma h 1967, lc d lun bt u ni v cuc bu c Tng thng Hoa k, nhiu ngi bn M
ni vi ti l phi ht sc thn trng. By gi nghe ng Humphrey ni nh lc ny, ti bit ngay l
sp ti lc chnh sch Hoa k thay i nh ng Thiu k li. V t sau cuc gp g ng Thiu c
mt n tng rt r rt v ng Humphrey: ng ny m lm Tng thng th M s rt ht, Min
Nam "t lc, t cng".
Chin tranh Vit nam chm dt 30 nm qua m d m cuc chin VN vn cn nh phng pht
u y. Ngi ta lun nhc n n trong cc cuc tranh lun, gn nht l chin tranh Iraq.
Ch ni v hai ng c vin Dn ch, Cng ho trong cuc tranh c nm 2004 (John Kerry v George
Bush) l c vn tranh ci ko di c my thng. Ri n chuyn bi hc v chin tranh Vit
nam: nu Hoa k c tham chin u th phi nh nhanh, nh mnh ri rt ngay (nh ng Bush
"Cha" lm). Ch c ng qun li m b sa ly. V th, ngh s Edward Kennedy, mt nhn vt c
nh hng ca ng Dn ch, gi Iraq l "Vit nam ca ng Bush (con)" bi hc cho Hoa k th
nhiu ngi rt ta. Nhng v nhng bi hc cho ng minh ca M trong thi chin th t ai ni
ti. Mt trong nhng bi hc l mi khi c bu c Tng thng, Hoa k s c bin php mnh
chng t thin ch xy dng ho bnh. Sm l vo trc nm tuyn c. Mun l vo cui h nm
tuyn c, lc hai ng hp chn ng c vin Tng thng. Hin tng ny cng ti din trong
cuc bu c 2004. Ma thu nm 2003, Chnh ph Bush tuyn b l s trao tr quyn hnh cho
Iraq vo cui thng 6, 2004, lm cho nhng ngi lnh o mi ca Iraq (c M ng h) rt lo
ngi, nhng cng phi ng . nh hng ca bc i ny l lm gim s lo s ca nhn dn Hoa
k v chuyn sa ly. Ri lc chuyn giao quyn hnh li cng c thc hin vo thi im bt
ng: hai ngy trc ngy n nh. Bo ch ng tin rm r. Gn n ngy bu c, To Bch c li
tuyn b s rt mt s qun t cc a im ngoi quc v M. Washington cn cng b lch trnh
bu c ti Iraq, n nh vo cui thng Ging 2005, d c nhng phe phi ca Iraq cn cho rng iu
kin an ninh v x hi ca h cha cho php bu c. Ngi c bu lm Tng thng chc cng bit
c khi bu c xong l M s ni ti vic rt qun. V ri tn Tng thng ca Iraq cng s ni
"chng ti cn cn s c s hin din ca qun i Hoa k trong mt thi gian na".
C bn nm, mi khi c bu c Tng thng Hoa k l c p lc vo ng minh. l mt trong
nhng kinh nghim ca Min Nam Vit nam trong sut cuc chin. Thi nht cng ho, trc
khi Tng thng Kennedy ra tranh c nhim k hai vo nm 1964, Tng thng Ng nh Dim b
nhiu p lc t ma H 1963, sau b st hi vo ngy 1-11 thi nh Cng ho, trc cuc bu
c thng 11, 1972, Tng thng Nixon p lc Vit nam cng ho k Hip nh Paris. V vo nm
trc k tuyn c 1976, Tng thng Ford lm ng, Min Nam lui vo d vng cho yn n.
Tr li thi nht cng ho, sau Tng thng Kennedy ti phin Tng thng Johnson.
Bt u mun tho g.
Tt Mu Thn (31-1-1968) l ci mc lch s quan trng. Sau khi mi chuyn ng ng, v mt
qun s, M coi nh mt thnh cng, nhng v mt tm l, n l mt tht bi ln. Ln u tin
cc cuc thm d dn cho bit s ngi chng i chin tranh (50%) vt ln cao hn s ng h
(42%) (1). Bo ch t nhiu vn v ng tin cy ca lp trng Chnh ph M. Ngy mng 10
thng 3, khi t New York Times tit l rng tng William Westmoreland va xin thm 206.000
qun, mt bu khng kh nng n hin ra rt r t lo Bch c (2). Lc c mt ti Washington,
chng ti cn nh nhng bui chiu khi ba h thng truyn hnh M pht sng bo co tin tc t
Vit nam, km theo l nhng cu hi hc ba, nhng bnh lun bi quan, i sao n ch n th! B
Ngoi giao cng nh to Bch c, khi tr li bo ch r rng l ng vo th th, ch chng .
Va mi ba thng trc, ng Westmoreland ln truyn hnh trn an nhn dn M l mi vic u tt
p v sp ti lc nhn thy nh sng cui ng hm. By gi, ng mt ci, Vit Cng vo ti tn
To i s.
Cu hi hc ba l nu ang thng, ti sao li phi xin tng thm ti 40% qun s? (3).
Nhiu nh bnh lun cho rng bin c Mu Thn l in Bin Ph i vi Tng thng Johnson (4).
ng b bi trn v tm l. Khi Tng trng quc phng Robert Mcnamara xung tinh thn, ng
Johnson ht ch ta. Nm 1984 ng Mcnamara mi th nhn l ngay t khi M mang qun vo
(1965-1966), ng cng c nhng hoi nghi v cuc chin. Nh vy ti sao ng li hng hi ch
trng mang qun vo Min Nam? Ngi ta cho rng ng ch mun chiu Johnson lc v nhm
chc ch tch Ngn hng th gii (5). Tt Mu Thn l thi im tt cho ng tnh n vic tho lui.
B chng i d di, li thy "diu hu" Mcnamara bt u trnh n, Tng thng Johnson mt mi,
chn chng.
Ngy 31 thng Ba, ng hai thng sau Mu Thn, ng tuyn b s khng ra tranh c nhim k hai
na. ng thi ra lnh ngng oanh tc Bc Vit t trn v tuyn 20 ku gi nh chin. nh
chin xong l rt qun v.
Bu c, bu c: Hy i Paris?
Tng thng Johnson li c ngay Ph Tng thng Hubert Humphrey thay ng ra tranh c vo
thng 11, 1968.
Tuyn b nh khng ra ng c t cui thng Ba, Johnson cho Humprey thi gi t chc,
vn ng. Humphrey tranh c vi lp trng chm dt chin tranh, em li ho bnh. Nhng nu
chm dt bng cch n phng b cuc th Hoa k s b th gii coi thng. Nh vy l thua ri!
Phi c mt Hip nh nh chin do chnh Vit nam cng ho k th mi danh chnh ngn thun.
Sau ny, ng Thiu k li ngay sau cuc thm ving ca ng Humphrey, nhn mt chuyn i quan
st chin trng Min Nam, Tng trng quc phng Mcnamara cng nhn mnh: "Chng ti
cn c mt cuc bu c ( Min Nam) iu nh vi Bc Vit. i s Bunker th lun ni ti
"Cn c ho m chng t vi Quc hi v nhn dn Hoa k l chng ta Hoa k v Vit nam
cng ho - u mun ho bnh" (6).
K hoch ca ng c vin Humphrey c thnh hnh vo thng Nm 1968, khi ng Cyrus Vance
i din cho Hoa k v ng H Vn Lu i din cho Bc Vit n hp ti Paris tho lun v chi
tit nhng cuc ho m chm dt chin tranh. Lc , Chnh ph Vit nam cng ho cha chu
tham gia v Si gn mun trc tip m phn vi H Ni, Mt trn gii phng min Nam
(MTGPMN) ch tham gia nh mt phn ca phi b Bc Vit m thi. Nhng nu Chnh ph Min
Nam khng tham gia th lm th no c c mt Hip nh cho sm?
ng Humphrey khng th thng c nu vin tng ho bnh cha sng t vo ngy bu c mng
nm thng 11, 1968.
Cng gn ngy bu c, p lc t Washington n cng mnh. i s Ellsworth Bunker tm mi cch
thuyt phc ng Thiu gi phi on sang Paris d ho m, cng sm cng hay.
Bu c, bu c: ng i Paris?
Cng lc y, ng Thiu li nhn c nhng li ve vn t pha i th ca ng Hubert Humphrey,
l ng Richard Nixon. Thng ip pha Nixon li tri ngc hn: "Ch tham gia ho m Paris,
c tr hon cng lu cng tt i ng Nixon ln Tng thng, mi chuyn s tt p"(7).
Nhng ngi lm trung gian lc l b Anna Chennault v i s Bi Dim. B Chennault rt
c ng Thiu tin cy. B l ngi gc Trung Hoa, qu ph ca tng Claire Chennault, ch huy
on Phi H (Flying Tigers), mt nhm tnh nguyn ca M chin u chng Nht hi nh th
chin. Sau khi chng cht nm 1958, b thay th ng lm qun tr vin ca hng hng khng Phi H.
Trong nhng chuyn bay qua ng Nam , b thng gh Si gn v n thm ng Thiu. C ln
b cn c mi ra ngh villa Bo i Vng Tu. B ng mt vai tr ch yu trong nhm "Vn
ng cho Trung Hoa" (Chia Lobby) v gy qu tranh c cho ng Cng ho. B Chennault ra vo t
do trong chnh gii Washington v rt hnh din v nhng quen bit ca mnh . B gp Nixon
ln u tin vo nm 1954, khi ng sang thm i Loan vi t cch Ph Tng thng. Nm 1960, b
c ng cho nhm vn ng ca Nixon chng Kennedy.
Anna Chennault thm ving Si gn thng xuyn vo nm 1968, thng tin cho ng Thiu v s
tranh c ca Nixon v nhng quan im ca ng i vi Vit nam. B ni vi ng Thiu rng Nixon
s l mt ngi ng h Vit nam mnh m hn Humphrey nhiu. Sau ny, b k li cho chng ti:
"ng Thiu b phe Dn ch lm p lc nng. Cng vic ca ti hi y l c gi cho ng ta ng thay
i kin". i s Bi Dim, qua s gii thiu ca b, cn c ng Nixon tip kin v dn l nu
c tin tc g th c a cho b Chennault. B s phc trnh thng cho John Mitchell, ngi ph trch
vn ng tranh c cho Nixon. Trong bui gp g, Nixon ha hn l nu thng c, s coi vn Vit
nam l u tin s 1, v "bo m s dnh cho Vit nam mt s i x thun li hn phe Dn ch".
(9).
Mu lc ca ng Thiu
ng Thiu bit qu r v lp trng ca ng Humphrey. Nu ng ta thng c th c ngha l s c
mt Chnh ph lin hp (vi Cng sn) trong su thng; cn nu Nixon thng th ng cng cn c hy
vng, ng k li cho chng ti nghe vo mt bui chiu ma xun nm 1985 ti London. ng cho
rng sau khi c mt Chnh ph lin hip th M s rt i ht, mc Vit nam cng ho cho s phn
quyt nh. Bi vy, ng nh mt vn bi liu.
K hoch ca ng Thiu l c gng tr hon quyt nh ca Tng thng Johnson v vic ngng oanh
tc Bc Vit v v vic Vit nam cng ho tham d Ho m Paris.
Lng l con c vng, ng khng h ni "khng" vi ng Bunker, m lun ni "c, vi iu kin". C
c nhy mua thi gi cho ng c vin Cng ho Richard Nixon. C lc ng cn dng ngay nhng
"th ch dn ch" do chnh ngi M gip Min Nam dng nn trnh n: ng vin c l v l li
lm vic dn ch, ng cn phi tham kho kin Quc hi v Hi ng an ninh quc gia. ng Thiu
bit l nu gng qu th Johnson c th ly quyt nh n phng, cho nn ng khng cng khai
phn i ngh ca Johnson, m ch phn i nhng chi tit, i thm iu n, iu kia. ng l
cung cch xoay x tn ti ca mt ngi mu lc.
Trong tun l cht trc ngy bu c, John Mitchell "hu nh mi ngy" lin lc vi b Chennault
thuyt phc ng Thiu ng tham d ho m Paris. C hai u bit l C quan iu tra Lin
bang (FBI) ln nghe in thoi, v b ni a vi Mitchell: "Ai ang nghe u dy bn kia?"
Mitchell th khng cho cu rn l hi hc v ni: "B nn dng in thoi cng cng, ng ni
chuyn s?". Li nhn nh m Mitchell chuyn cho b lc no cng ging nh nhau: "ng
cho ng Thiu gi phi on sang Paris"(10).
Mt vi ngy trc bu c, Mitchell in thoi cho b Chennault, nh chuyn mt thng ip khc
cho ng Thiu. "Anna, ti ni y l theo lnh ca Nixon. iu quan trng l nhng ngi bn Vit
ca chng ta cn phi hiu r quan im ca ng Cng ho, v ti mong b gii thch cho h nh
th"(11).
D nhn c y phc trnh ca CIA v FBI v nhng cuc in m gia b Chennault v Si
gn, ng Johnson quyt nh khng cng b vic y ra v s b mang ting l "nghe ln" v c tin
hnh sng kin ho bnh ca mnh gip cho ng Humphrey(12).
ng Thiu "n binh bt ng", tip tc khng nhc nhch, nhng cho pha M cm tng mp m l
trc sau ri ng cng s nghe theo d ho m. i s Bunker mc mu, phc trnh vi
Washington l nu ch thm t hm na, Chnh ph Si gn c th s ngi vo bn hi ngh. Dng
chin thut nh lc hng, ng Thiu li cn gi mt "phi on tin phong" sang Paris "thu xp
ch v chun b cho s tham d ca phi on Vit nam cng ho. V c ong a nh th; khi th
a ra nhng phn i mi, khi th rt li nhng chng ngi chin thut, v ln no cng mt hai ba
ngy mi gii quyt xong.
Leo thang ho bnh
Cng gn ngy bu c, Johnson li cng phi xung thang chin tranh cho nhanh cn leo thang
ho bnh. Mun tranh th c s ng h ca pha qun i, ng triu v t lnh qun s li Vit
nam, i tng Creighton Abrams, v Washington tham kho. Abrams p xung cn c khng
qun Andrews lc na m ngy 29 thng 10, 1968, v i ngay ti to Bch c. Vo hai gi 30
sng, Tng thng Johnson ch to mt phin hp gia cc c vn cao cp ca mnh trong phng Hp
Ni Cc. Sau khi duyt li tnh hnh qun s lng chi tit, Johnson ng thng mt Abrams trong giy
lt, ri hi:
- y l gi pht nghim trng. Theo nhng g i tng c bit, i tng c ngn ngi hay d
dt g khng v vic ngng nm bom Bc Vit?
- D khng, - Abrams p.
- Nu l Tng thng, i tng c s lm nh th khng?
- Ti khng ngn ngi g ht. Ti bit lm th s gy nhiu ph phn trong d lun. Nhng ti ngh
lm nh th l phi. Lm nh th l ng.
Gia lc ang hp th c ngi cho bit rng i s Bunker vn cha gp c ng Thiu buc
ng tho thun dt khot nh Tng thng Johnson mong mun. Bunker cho hay rng pha Vit nam
cng ho i c thm thi gi: "h cha t chc c phi on gi sang Paris cho kp ngy
mng hai thng 11", nh Johnson trng i (13).
Bui hp chm dt trc nm gi sng. Abrams v nh ng, trong khi Dan Rusk tr li B Ngoi
giao gi dy ni cho Bunker Si gn. Bi l hai th cch nhau 12 ting ng h v Si gn
v chiu, nn Bunker c th cho ng Rusk bit nhng g xy ra trong ngy. Lc 6 gi 15 sng,
Johnson li triu tp mt bui hp khc trong phng hp ni cc cng tho lun vi cc c vn v
nhng hot ng hu trng ca b Chennault. Hin din trong bui hp c Ngoi trng Dan Rusk
v Tng trng quc phng Clark Clifford. Clifford ni gin. Vi cung cch ng hong nht ca
mt lut s ng phn nn rng s tr hon vo pht cht ca Vit nam cng ho l mt hnh ng
"ng trch c v hon ton khng c l do chnh ng"(14).
Johnson thi ch th cho Rusk ni vi Bunker l "Hoa k sn sng tin hnh phin hp ngy 2-11-
1968 vi Bc Vit ti Paris m khng cn c Thiu?" Nhng Bunker c thc gic Johnson hon vic
loan bo ngng di bom li chng 24 gi na v hon ho m Paris n mng 4-11-1968 Si
gn c thm thi gi t chc phi on tham d hi ngh. Johnson ni vi cc c vn: "Ti bng
lng hon li v ny mt, hay hai hm, nhng sau l ht ng minh". Ri Johnson gi cho ng
Thiu mt thng ip ring khn khon gic ng gi i din d ho m vi Hoa k Paris.
Vo bui tra 30-10-1968, tc l ch cn nm ngy trc bu c, Tng thng Johnson nhn c hi
m ca ng Thiu ni s chp nhn nu cc iu kin ca ng c tho mn(15).
m lao phi theo lao
Nh vy l ng Thiu cha dt khot. Ti y th Johnson khng cn ch i c na, nn
thng bo ngay cho ng Thiu v vic quyt nh hnh ng mt mnh. Johnson n nh ngy gi
loan bo trn TV vic ngng oanh tc l tm gi ti 31-10-1968 v quyt nh s c hiu lc 12 gi
sau . Bui hp Paris u tin c n nh vo mng 6-11-1968, mt ngy sau bu c. Vi p
lc nh vy, ng Johnson hy vng sut ngy hm l th no ng Thiu cng ng a ra mt
thng co chung v vic ngng oanh tc v ho m. i s Bunker hp lin min vi Tng thng
Thiu, Ph Tng thng K v Ngoi trng Trn Chnh Thnh " c san bng nhng d bit".
Th nhng, ch cn mt gi trc khi Johnson ln truyn hnh ng c i s Bunker thng bo
rng ng Thiu vn cn i duyt xt li.
Qu mun ri, cn phi c nh hng ngay vi c tri. Ngy 1-11-1968, Johnson bn cng b quyt
nh ngng oanh tc Bc Vit v khai mc Ho m Paris ni rng. che y tnh hnh cng thng
vi ng Thiu, ng Johnson ni thm rng "i din Chnh ph Vit nam cng ho nu mun tham
d th c t do".
m lao, phi theo lao. Ti Si gn, ng Thiu phn ng bng cch t tch khi quyt nh ngng
oanh tc. ng tuyn b l mt quyt nh "n phng" ca Hoa k. Phn ng ny gim bt tc
dng chnh tr ca nc c Johnson i vi c tri M v khin hy vng ho bnh cng m nht. Tuy
nhin d tuyn b nh vy, ng Thiu vn ni ring vi Bunker rng ng s khng lm g o ln
sng kin ho bnh ca ng Johnson v s tham gia hi ngh nu Si gn thng thuyt thng vi H
Ni ch khng phi vi Mt trn gii phng min Nam. Khi Johnson tuyn b ngng oanh tc Bc
Vit, Humphrey v cng phn khi, cho rng l s h tr cho lp trng chm dt chin tranh m
ng c v trong my thng vn ng tranh c. Gi y, vo nhng ngy cht, Johnson li i c
mt nc c tuyt diu, va chm dt chin tranh, va bu ln c ngi k v thuc ng Dn
ch. Hm sau ngy Johnson tuyn b, t Washington Post (s ra ngy 1-1 l-1968) tng thut l
"phn ng s khi ca cp lnh o chnh tr thuc c hai ng l li tuyn b ngng oanh tc ca
Tng thng Johnson m qua s c th lm tng hy vng cho ng Dn ch gi li c to Bch
c v duy tr gi c a s ti Quc hi trong cuc bu c vo th Ba ti". Humphrey th c bo
ch m t l "nghim ngh v nh nhm, hy vng hnh ng ca Johnson s mang li "ho bnh trong
danh d".
Cm by ca Nixon
C Humphrey biu din, Nixon ging sn mt ci by cho ng ta. Qua nhng thng tin b mt
v ho m Paris, Nixon bit c ht ng i nc bc ca Johnson. ng ny nm c sng
kin ho bnh gip Humphrey, li c y quyn hnh trong tay, mun ngng oanh tc bt c
lc no cng c. Sau i ti tho hip vi Bc Vit. Ngy 22-10-1968, Nixon nhn c mt t
trnh ca Bryce Harlow, mt tu vin chnh tr ca mnh, rng: "Tng thng Johnson ang c tm
mi cch c c mt i chc vi Bc Vit ng tr nn ho hc mt cch dng nh bnh
hon, i tm mt ci c no c th vin vo m ra lnh ngng oanh tc v s chp nhn bt c
mt cuc dn xp no"(16). c t trnh nhiu ln, Nixon ht sc bc bi. ng phng cn mt.
Ngy 26-10-1968, Nixon quyt nh cng b mt nhn nh v ho m nh sau: "Trong ba mi
su gi qua, ti nghe ni c rt nhiu cuc hi hp to Bch Cung v cc ni khc v vn Vit
nam. Ti nghe ni rng cc vin chc cao cp trong chnh quyn ang rt bn rn t ti tho hip
ngng oanh tc v tip theo l nh chin. Trong nhng ngy gn y, nhng vic c coi nh l
ng. Ti cn nghe rng hot ng bn rn y l mt mu toan ng khinh b vo pht cht ca
Tng thng Johnson cu vn ng c vin Humphrey. iu ny th ti khng tin l ng" (17). Rt
khn, c ni toc ra, ln n, ri li ph nhn. Ngy 31-10-1968 (gi Washington), Johnson tuyn b
Hoa k s "ngng mi phi v oanh tc, mi v oanh kch t ngoi khi, v pho kch trn lnh th
Bc Vit k t ngy 1 thng 11". ng Humphrey ht sc phn khi v vic ngng oanh tc mang
li kt qu mau l. Trc khi Johnson tuyn b, ng c vin Nixon vi lp trng mang li ho bnh
c dn chng M ng h hn hn ng c vin Humphrey, ngi b coi l k v "con diu hu
Johnson". Trc mi ngy, T chc thm d dn Gallup cho bit kt qu l Nixon s dn u
Humphrey tm im: 44% v 36% (ngy 21 thng 10). Nhng chiu mng 1-11-1968, tc l ch hai
ngy sau khi cng b ngng oanh tc, th "sng gi ni ln, v Nixon ch cn dn u Humphrey c
hai im: 42% v 40%"(18).
Nh vy, chc l Nixon phi lo lng lm. Th nhng khng, v ng bit c ng Thiu ang toan
tnh ci g Si gn. Nixon rt mng khi thy phe Dn ch ang sa vo ci by ca mnh. ng bit
l ng Thiu s khng chu i Paris, vy m phe Dn ch li phng mnh ln vin nh ho bnh bng
cch gn lin vic ngng oanh tc vi Ho m Paris, c n nh vo ngy 6-11-1968.
T th th chuyn sang th cng, ng Nixon li i mt nc c cao hn: l c du thm vo
la. ng thi phng ngay ci hy vng ho bnh cho ln hn, v bit rng chnh ng Thiu s lm n
xp. Chc chn ng s c li khi c tri M v mng, hoi nghi l bi ho bnh ca Johnson. Trong
mt cuc mt-tinh ln ti Madison Square Garden, New York, ng vo ngy ngng oanh tc, Nixon
tuyn b rng ng s "khng ni bt c iu g c th ph v c hi a n ho bnh, v ng tin
rng rng vic ng Johnson ngng di bom s "mang li mt vi tin b" ti Ho m Paris nhm
hp vo ngy su thng 11 sp ti. Thc ra, Nixon tha bit l ng Thiu s khng tham gia, nn ng
ging li cho Humphrey v Johnson ri vo.
L bi ty.
Ba ngy trc cuc bu c, p lc ca Johnson gia tng. ng gi mt thng ip ring cho ng Thiu
thc gic "Chng ta khng nn b nhau trong gi pht nghim trng ny".
L bi cht ca ng Thiu l bi din vn ng d nh c vo ngy L Quc Khnh, mng mt
thng 11, ngy lt Chnh ph Ng nh Dim (31 thng 10, gi Washington). ng Thiu d nh
c din vn trong mt phin hp Lng Vin Quc hi Vit nam cng ho vo mng mt thng 11.
Bui chiu hm trc, nhn dp l Quc khnh, ng m mt tic tip tn khon i ngoi giao on
ti dinh c Lp. Nh li bui , ng k chng ti nghe hi 1977: "Khng thy ng gi Bunker ni
chuyn vi ai ht, m c n ch ti ni v bi din vn ti sp c ngy mai. Bunker hi nhiu ln
l "mi vic m xui c ch, tha Tng thng?". Ti tr li "C nhin, c nhin, mi vic u m
xui".
Bunker ly lm hi lng v nng ly chc tng t do cho Vit nam cng ho. ng bo co v
Washington l ng Thiu s tuyn b trong bi din vn c trc Quc hi (vo hm sau, mng 1-
11) l Vit nam cng ho s tham gia cc cuc Ho dm Paris. Ring ng Thiu th dng mi
cch giu cho kn ni dung bi din vn: ng t vit ly bn tho, ri cho ba ngi th k khc
nhau nh my, mi ngi nh mt s trang chng theo th t no khng ngi no c th c
c tt c bi din vn. H li phi lun trong dinh hm , khng c i u (19).
Sng th By, 1-11-1968, mt bui sng m Si gn, kh tri kh ro v d chu v ma ma va
ht. ng Thiu k li l trn ng t Dinh c Lp ti Quc hi, ng ht sc lo ngi, c th ng s
b CIA m st nu Johnson v Humphrey bit trc c l ng sp sa phn ph v bc b k
hoch ho bnh ca Hoa k, ngm ph hoi c hi thng c ca Humphrey. "V nu h mun m st
ti th cng d thi. Ri sau c cho Vit Cng hoc l do "m mu o chnh" l xong", ng
Thiu k li. Nu tnh hnh Min Nam tr nn ri ren th li cng d b bin minh cho vic ngng
oanh tc v khi s m phn vi Bc Vit. ng Thiu cng bit rng mt khi ng ti c to
nh Quc hi v c din vn cng khai loan bo quyt nh ca mnh ri th ht phi lo. ng s
trnh c nhng thm ho c th xy ra nu nh ngi M quyt nh lt ng.
Ngi sng sng ngay hng gh u trong Quc hi, i s Bunker c v thoi mi v lun tm tm
ci, sau c thng ging co vi pha Vit nam cng ho. Khi ng Thiu ti, my quay phim ca ba
h thng truyn hnh M u hng vo ng v c to ng lot ng dy v tay. "Ny cng dn i,
Quc gia n ngy gii phng". Mi ngi nghim chnh cho quc k.
Khi bt u ni, ng Thiu t v xc ng r rt, nhng cng quyt. Sau phn m u ngn ngi,
ng ct cao ting ni. Bng mt ging anh v sc, ng i Bc Vit trc tip m phn vi Vit
nam cng ho. Vit Cng s ch tham gia nh mt phn ca phi b Bc Vit m thi. Nhn mnh
tng ch, ng ni: "Chnh ph Vit nam cng ho rt tic l khng th tham d nhng cuc ho m
s b hin nay ti Paris".
C Quc hi nghe n u ng lot ng dy v tay tht lu. n chiu v my quay phim bng
dn v pha Bunker. Sau ny, ng Thiu k li: "Ti cn nhn thy r l Bunker lc y c lm ra
v bnh tnh m khng c. ng tot c m hi ra. Nhn gng mt ng, ti khng khi i ngi,
nhng ti khng th lm g khc hn c. Ti khng th chp nhn tnh trng c th a mnh ti
ch lin hip vi Cng sn" (20). Bi din vn ca ng Thiu ko di 27 pht v b nhng trng pho
tay lm gin on mi tm ln. Quyt nh ny ca ng l mt tin quan trng (21). Bi din vn
ngy Quc Khnh nm 1968 ca ng Thiu l mt nc c then cht t mt mu lc do chnh
Nixon thc y
T Washington Post ng tt hng u: "NAM VIT NAM TY CHAY HO M NGY 6
THNG 11", v phn tin tc ca bi bo ghi rng: "Hu qu hnh ng ca Thiu l lm ngi ta
nghi ng v nhng nc c ca M nhm m cuc thng thuyt vi Cng sn chm dt chin
tranh". Ngy bu c Tng thng l th Ba, mng 5-11-1968.Nh s gia ni ting Theodore White
nhn nh trong cun "Vic to dng nn ngi v Tng thng" (The making of the Presidency, 1968):
"Gi nh ho bnh hin nhin nh mt s thc trong ba ngy cht ca cuc bu c nm 1968, th
Hubert Humphrey c th c c; c th ng ta l mt Tng thng thiu s, nhng d sao cng
l Tng thng. Th nhng, qua nhng xo trn ca ba ngy cht , ngi ta thy rng v ngng
nm bom bt u sng Th Su, chc khng th no lm ngng c mu ngi M vn
Chu; v d lun qun chng ang thun li cho Humphrey, bng nhin li ng v pha Nixon (22).
Nixon thng c ch c 43.4% tng s phiu ton quc, so vi 42.7% cho Humphrey, hn nhau ch
na triu phiu. Nu tnh cho trn theo phng php thng k th mi ngi c bng nhau l 43%.
D lun cho rng "nu nh ngy bu c nhm vo Th By hay Ch nht (tc l ngay sau ngy
ngng oanh tc), th c th Nixon thua. Nhng gi nh ngy bu c c t chc mt tun l
mun hn na, th Nixon c th cn thng t mt triu n hn nm triu l phiu" (23). Sau ny,
chnh Tng thng Johnson xc nh trong cun hi k ca ng "The Vantage Point" rng: "Ngy
1-11-1968, sau khi cho hay l s i d Ho m Paris, nh lnh o Vit nam cng ho li quyt
nh khng tham d. Ti tin chc rng s vic lm cho ng Humphrey tht c" (24).
Vt chanh b v.
Nu nh tin ng Nixon thng c c lm ng Thiu hi lng i cht th n cng ch l trong chc lt.
i s Bunker v c B Ngoi giao Hoa k v cng bc tc v ng. ng Thiu cng cm thy rng
mnh hi qu tay. Ngy 12-11-1968, Tng trng quc phng Clark Clifford cngkhai cnh co
ng Thiu rng nu ng khng tham d ho m Paris, Hoa k s hnh ng mt mnh v khng cn
n ng. T New York Times thut li vic ng Clifford khng nn c s ni gin ca ng
v vic ng Thiu chng li cuc m phn vo giy pht cht.
Si gn, li cnh co ca Clifford li c gii thch l Johnson ang ni sng vi ng Thiu v
c th quyt nh lt ng. ng Thiu k li: "Nu Johnson lt ti trc khi Nixon nhm chc,
th ci hn l mt gii php m p nht cho Nixon: ng ta s khi phi ch thn lt ti. Ti
u c cn c chnh sch ca ti vo mt c nhn duy nht, m vo chnh sch ca Hoa k. Ti bit
chnh sch ca Hoa k l thng lng t c mt Chnh ph lin hip min Nam, ch khng
phi thng li qun s. Ti khng bao gi c o tng l chnh sch Nixon nhm gip Min Nam
thng Min Bc v mt qun s".
Sau ny, khi ln truyn hnh c bi din vn t chc vo ngy 22-4-1975, ng Thiu cn nhc li
rng: "Vo nhng ngy v cng kh khn nm 1968, p lc ca M ln chng ta khng phi l
nh?
Vic ng Thiu lo ngi v o chnh sau khi Nixon c c cng khng hn l khng c l do. Tc
gi Seymour Hersh trong cun "The Price of power", sau khi c kt cc ti liu v v ny cho hay
rng sau cuc bu c 1968, chnh ng Kissinger bo ng cho pha Nixon v mu ca Clark
Clifford v cnh co: "Nu ng Thiu chu chung mt s phn vi ng Dim th tt c cc dn tc
trn th gii s ngh rng lm k th ca M c th l nguy him, ch lm bn vi M chc chn l
cht" (25).
Mt tun l sau khi bu c, ngy 11-11-1968, Nixon tuy thng nhng cha chnh thc nhm chc
(ngy 20-1-1969 mi ng quang) ti thm Johnson ti Bch Cung v c hng dn v chnh
sch i ngoi. Cui phin hp, khi bn v Vit nam, Nixon tuyn b: "Chnh ph Johnson khng
nhng c th hnh ng nhn danh chnh quyn hin nay m cn nhn danh c ton quc, v nh th
c ngha l nhn danh c chnh quyn (ca Nixon) sp ti na". Khi tin ny c cng b, bo ch
lp tc gii thch cu pht biu ca Nixon l chnh Tng thng tn c cng bt u "lm p lc"
i vi ng Thiu (26).
V ng nh vy, ch vi ngy sau khi Nixon thng c, c vn ca Nixon l Mitchell in thoi
yu cu b Chennault ni vi ng Thiu l "nn tham d ngay cc cuc ho m Paris". B v
cng tc gin, cho rng Nixon phn bi. B cn nh trc ngy bu c, Mitchell gi cc cuc
ho m Paris l "gi mo", xi ng Thiu ng tham d, lc no cng gic "hy c th" (please
hold on!) m by gi li tr mt, cho vic gi i din tham d l quan trng.
Th nhng, Nixon ln lng nga ri, by gi u cn cn ai na! "ng ta, ta c i", Nixon trc
ch phng ti ch (27).
Ch thch :
(1) Leslie Gelb and Richard Betts, The Irony of Vietnam, trang 160-161.
(2) Leslie H. Gelb and Richard K. Betts, The Irony of Vietnam, trang 170.
(3) Harry G. Summers, "Turning point of the war" in David Zabecki, Vietnam, A Reader, trang 240.
(4) Leslie H. Gelb and Richard K.Betts, Irony of Vietnam, trang 171; v Harry Summers, "Turning
point of the war", trang 231.
(5) Harry Summers. "Turning point of the war", trang 235.
(6) Phng vn Tng thng Nguyn Vn Thiu, 3-5-1985.
(7) Phng vn b Anna Chennault, 5-5-1985.
(8) V im ny, nn c thm: Bi Dim, The Jaws of history, trang 235-246
(11) Anna Chennault, The Education of Anna Chennault, do Seymour Hersh trch dn trong The
price of power, trang 21; cng nn c Stanley Karnow, Vietnam: a history, trang 585-586.
(12) Stanley Karnow, Vietnam: a history, trang 586.
(13) Lyndon B. Johnson, The vantage point, trang 520-521.
(14) Lyndon B. Johnson, The vantage point.
(15) Lyndon B. Jonhson, The vantage point, trang 524.
(16) Richard Nixon, Memoirytrang 326.
(17) Richard Nixon, Memoiry, trang 327.
(18) Theodore H. White, The making of the President 1968, trang 446.
(19) Ni chuyn vi Tng thng Thiu, 25-11-1976.
(20) Ni chuyn vi Tng thng Thiu, 25-11-1976.
(21) Tng thng Johnson in m vi i s Bunker: Bunker cam oan rng Si gn s gi phi
on tham d ho m Paris mc d John Negroponte, mt chuyn vin chnh tr ni si ting Vit,
tin on ngc li. Phng vn Richard Holbrooke, 26-4-1985. (Holbrooke thi l mt chuyn
vin cp thp, lm vic cho Averell Harrimam ti Ho m Paris).
(22) Theodore White, The making of the President 1968, trang 447.
(23) Theodore White, The making of the President 1968.
(24) Lyndon B. Johnson, The vantage point, trang 548-549.
(25) Seymour Hersh, The vantage point, trang 22-23.
(26) Washington Post, 12-11-1968. (27) Phng vn Anna Chennault, 2-3-1986.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P1 - Chng 2
Kissinger, ng l ai?

New York l thnh ph "khng bao gi ng". Tng dy cao c chc tri. ng ph rng thnh
thang, xe c chy nh mc ci. Mi khi phi i bng qua ph nhng ch khng n bo hiu l c
mt vn kh khn. Nu v l do g li phi i c ai i qua cng theo th li cng mt thi gi.
Uy th m cu b Heinz lun lun lm nh vy. Mi ln ln m rt cn thn. Mi khi phi qua
ph, cu lun ch xem c m tr no i qua th mi theo sau.
Cu b di c t lng Bavaria.
u Th chin th hai nhiu ngi gc Do Thi t nc c sang tm t do ti Hoa k, trong c
gia nh cu Henry Kissinger. Tn tht ca cu l Heinz Alfred Kissinger. Heinz i ra Henry t khi
sang M. Sinh trng lng Bavaria, thuc vng Furth ngy 27 thng Nm, 1923. Ln by, lng cu
b m thanh nin theo Hitler quy nhiu. Heinz v cc bn tr Do Thi b tr con trong lng nh
p thng xuyn (1). Cu s n ni l d ti t ca N thn T do ri m vn lun lun nht
nht, lc no cng gi th th.
Gia nh cu c di c sang M vo thng Tm, 1933.
Thot cht, v ch ba thng sau , trong mt m gi l "m pha l" (Crystal Night), on "Thanh
nin Hitler" cng qun i o t tn cng mt cch man r vo c dn Do Thi khp nc c.
Trong s 3.000 dn Do Thi vng Furth, ch cn m c c 70 ngi lc chin tranh kt thc
nm 1945.(2)
Ti M, gia nh cu Henry c ng ti New York, sinh hot bnh thng nh nhng gia nh di c
khc. Ngay t lc cn hc trung hc, Henry t ra l mt hc sinh xut sc.
Tin s Kissinger
Trng thnh, Kissinger i qun dch v nhp tri hun luyn tiu bang North Carolina vo thng
Hai, nm 1943. Ti thng Su cng nm ng c nhp tch, tr thnh cng dn Hoa k. Sau khi
gii ng, Kissinger c nhn vo i hc Harvard. V tin s vi im u hng. Va hc gii,
Kissinger li c mt gio s ni ting l William Elliott u. ng Elliott cho Kissinger m
nhim chng trnh "Hi tho chuyn quc t Harvard" (Harvard International Seminar).
Chng trnh ny c t chc vo mi ma h cc chnh khch, hc gi t cc nc ti trao i
v cc vn quan trng. y l c hi qu gi cho Kissinger gp nhiu yu nhn t khp ni. V
ng bt u c bit n t lc (3).
Nm 1957, ng cho xut bn cun sch "V kh nguyn t v chnh sch ngoi giao" (Nuclear
Weapons and Foreign Policy), mt cun sch c lit vo hng bn chy nht nm . Cun ny
phn nh t tng ca ng v s xung t lin tc trn th gii gia phe bo th v phe cch mng.
Nhng lm sao trnh c mt cuc chin tranh nguyn t ton din gia Hoa k v Nga X? ng
ngh mt chnh sch "chin tranh nguyn t gii hn" theo ui mt mc ch cng gii hn.
c cun sch ny, Nixon v ca ng rt khm phc (4).
C hi tin thn
Trong cuc bu c Tng thng nm 1968, ai l ngi cho pha Nixon bit ht nhng b mt v k
hoch ca Tng thng Johnson ti Ho m Paris? Ngi chnh l Kissinger (5).
ng c nhiu mi lin lc vi nhng chuyn gia v ngoi giao trong Chnh ph Johnson v chnh ng
lm t vn bn thi gian cho h v vn Vit nam. Bit vy nn ng Richard Allen, trong ban
tham mu v ngoi giao ca ng c vin Nixon, lin lc vi Kissinger d xt xem pha Dn
ch ang mu tnh nhng chuyn g v k hoch ho bnh. Kissinger lin xc nh vi Allen l mnh
c nhiu bn b v ng liu hin ang lm vic ngay ti Ho m Paris (bt u t thng Nm,
1968). "Ti c cch lin lc vi h", Kissinger qu quyt. V ng lm nh vy.
Pha Nixon c ng khuyn ngh l phi phng v: "Johnson ang chun b ngng di bom, v
s tung con bi bt ng ra trc ngy bu c". Trong tp hi k, chnh Nixon cng xc nhn vic ny
v tit l mt vn th ca ph t Haldeman thut li bo co ca Kissinger gi ng Mitchell (ngi
iu hp ban tham mu ca Nixon ri Tng trng T Php) ni trc mu lc ca Johnson:
"Ngun tin ca chng ti cho vic chng i ngng nm bom l khng thc t, nhng khuyn ta phi
tm ti s kin l vic c th xy ra - ngha l ta nn tin liu trc vic - v nht nh l ta
phi chun b cho ci lc m vic xy ra. Ngun tin ca chng ti v cng quan ngi v nhng
nc c sp ti ca Johnson, v tin on rng Johnson s c mt hnh ng no trc ngy bu
c" (6).
B Anna Chennault k li l vo thi im , b khng bit r "ngun tin ca chng ti" l ai.
Mi v sau ny, ng Mitchell mi tit l cho b tng tch ca "ngun tin": l Henry Kissinger.
Khong 12 gi trc khi Johnson ngng nm bom, Kissinger gi cho Allen thng bo mt tin
st do: ti Paris, hai ng Harriman v Vance, lnh o phi on Hoa k ti ho m, m ru
xm banh n mng ri! Mi vn lin h iu nh xong, v vic ngng nm bom s c tuyn
b sm (7).
V hnh ng ny ca Kissinger, k gi Seymour Hersh (ngi ni ting v tit l v M Lai) bnh
lun: khi em nhng thng tin t Paris cho pha Nixon, khng nhng Kissinger lm dng tnh
ng liu nhng cn phn bi nhng ngi m ng tng cng tc v nhng c gng m phn b
mt" (8).
Sau khi ng quang, Tng thng Nixon la chn ng vo chc C vn an ninh Quc gia. Nixon
vit thng ra trong hi k ca ng rng "Trong nhng ngy cui cng ca cuc bu c, khi Kissinger
cung ng cho chng ti nhng tin tc v vic ngng nm bom, ti thy c r hn na, v s
hiu bit su rng v nh hng ca ng ta ti c mt trc gic mnh v Henry Kissinger"(9).
Trong cng v C vn ca Tng thng, Kissinger chng my lc nm c trn quyn hnh v
ngoi giao, qua mt c Ngoi trng William Rogers. V sau cng, ngy 22 thng Tm 1973, Tng
thng Nixon cn chn ng lm Ngoi trng thay ng Rogers (t chc ngy 16 thng Tm). V
Kissinger tr thnh ngi di c u tin ln ti chc v ny. Quan trng hn na, ng cng l
Ngoi trng u tin kim c chc C vn Tng thng v An ninh. Sau khi Nixon t chc, ng
Ford ln k v (ngy chn thng Tm 1974), li cng tip tc b nhim Kissinger kim lun hai chc
nh c. Ti thng 11, 1975 (by thng sau khi Min Nam sp ) ng Ford mi rt li chc C vn.
Nh Kissinger t thut sau ny l: ng kch lit phn i vic y v lm cho ngi ta nghi ng
v a v ca ng. "V trong my tun, ti cn c nh t chc na" (10).
Trong tm nm tri v di hai thi Tng thng, ng Kissinger nm ton quyn v ngoi giao
Hoa k. Chc chn lch s s phi ghi nhn rng trong mt thi gian l su nm ba thng (l 20
thng Ging 1969 ti 30-4-1975), tc l gn mt phn ba thi gian tn ti ca Vit nam cng ho,
Kissinger ng vai tr then cht trong c vic M tho g v vic M b chy ra khi Min Nam.
Chuyn gia t vn: t Dn ch sang Cng ho
T vn cho ng Dn ch. u thp nin 1960, Kissinger theo ng Dn ch v c lm t vn
bn thi gian cho b Ngoi giao v vn u chu thi Tng thng Kennedy. Ti thi Tng thng
Johnson, ng cn t vn thm c v vn Vit nam, c bit l trong mt cng tc c gn hiu l
"Pennsylvania". Trong khi tham d nhiu hi ngh quc t ti Paris, Kissinger c gp mt nh vi
trng hc ngi Php tn Herbert Marcovich. Marcovich cho bit ng c ngi bn, mt k s tn
Raymond Aubrac, l ch quen bit vi ng H Ch Minh. Rt bn nhy, Kissinger v Washington
thuyt phc cc cp trn ca ng dng Aubrac lm ng dy vi H Ni iu nh. Chnh ph
Johnson ng v ngy 21 thng By 1967, hai ngi Php cng vi Kissinger bay ra H Ni gp
Th tng Phm Vn ng (11). V l "Pennsylvania", ngun gc ca ho m. Thng Nm
1968, Cyrus Vance, i din Hoa k v H Vn Lu, i din H Ni n hp ti Paris tho lun
v chi tit nhng cuc ho m v chin tranh Vit nam.
T vn cho ng Cng ho. Khong nm 1964, Kissinger i sang ng Cng ho.
Trc ht l t vn cho Nelson Rockefeller, i th ca Richard Nixon. Nh triu ph Rockefeller,
thng c tiu bang New York, tuyn ng lm t vn v ngoi giao khi ra cnh tranh vi Nixon
trong chc ng c vin Tng thng ca ng Cng ho. Thi , Kissinger rt khinh mit Nixon,
cho ng ny l ngi "nng cn, tham quyn, chng cng qu khch v c th a M ti ng
nguyn t vi Nga X v Trung Cng". ng cn ni vi phe chng Nixon trc ngy hp ng
"Con ngi Nixon khng thch hp lm Tng thng". thuyt phc, ng thm: "Trong ngn
y nhng ngi ra tranh c, Richard Nixon l con ngi nguy him nht nu tr thnh Tng thng".
Th nhng, ti i hi ng Cng ho, ngy 8-8-1968, ng Nixon c ng la chn.
Khi thy Rockefeller tht bi ngay ln b phiu u vi s phiu 277 so vi 692 cho Nixon,
Kissinger v cng bun b. Ngi ta k li rng ng khc. ng cn ni: "Ci ng h, ng ta
khng c quyn cai tr"(12).
Nhy sang t vn cho Richard Nixon. Khinh mit Nixon nh vy, m khi ng ny va c ng
Cng ho tuyn chn, Kissinger xoay chiu ngay. D bit rng Kissinger coi thng cp trn ca
mnh, ban tham mu ca Nixon cng nhn ra ti nng ca ng ta. Chnh ng Nixon cng bit v thi
th nghch ca Kissinger, nhng ng cho rng ch l chuyn chnh tr trc bu c (13). Pha
Cng ho lin ngh Kissinger cng tc lm vic cho ng trong k tuyn c ti. Kissinger vui
v qu sc. Ngi ta cho y l "c hi ch ngha" nh cao nht ca n (14). Lc , Nixon ang
cn c mt nh t tng, nh qun s nh Mcgeorge Bundy, Arthur Schlesinger ca Kennedy hay
Walter Rostow ca Johnson. L mt lut s, tuy c nhiu kinh nghim thc t v chnh sch v
lm Ph Tng thng thi Eisenhower, nhng ng Nixon thiu cch din t lu lot v ngoi giao v
nhng quan nim v c cu quy m ca chnh tr ton cu.
V im ny, chng ti cng c nhn thc c phn no, khi nghe ng Nixon tranh lun vi ng
Kennedy vo lc bu c Tng thng hi thng 11, nm 1960. Ngi trong gian phng gii tr dnh
cho sinh vin ti i hc Virginia, ti c xem cuc tranh lun u tin gia hai ng c vin ti
nc M trn truyn hnh, tuy l TV en trng v nh xu. Chc l ng Kennedy c nhng c vn
i hc Harvard luyn cho trc cuc tranh ci, nn n ni lu lot v bnh lun v ngoi giao tm
l thuyt cao. Cn ng Nixon th mt c chp chp, ch chng ch cho thnh tch ngoi giao di
thi Eisenhower. Sau cng Nixon tht c nm .
T vn cho hai ng mt lc
Trong k bu c 1968, khi Henry Kissinger ngm ngm lm vic vi pha Cng ho qua Richard
Allen, ng li tip tc cng tc vi pha Dn ch qua Zbigniew Brzezinski, ngi iu hp v ngoi
giao cho Humphrey. Tc gi Seymour Hersh trong cun The Price of power c dn chng l Ted van
Dyke, vin ph t thn cn ca Humphrey c xc nhn chnh ng l ngi tip nhn bc th
Kissinger vit cho.Humphrey va ch trch Nixon va xin tnh nguyn lm vic vi Chnh ph
Humphrey. Trong mt cuc in m vi Brzezinski, Kissinger cho bit l ng c th a cho xem
c h s ring ca Rockefeller v Nixon. Theo nh li Kissinger, l nhng "h s nh bn"
(shitfiles) ca Nixon (15).
V ng c i hng hai nh vy cho ti gia thng Chn khi nhng cuc thm d dn cho bit
Nixon b xa Humphrey, lc ng mi t r thi , nghing hn v Nixon. Khi Brzezinski gi
in thoi ti vn phng Kissinger hi xin h s ny, c th k tr li: "Nh ng bit, tin s
Kissinger by gi ang lm vic cho ng Nixon ri". V t pha Humprey khng nghe thy g v
"shitfiles" ca Nixon na (16).
Vo u thp nin 1990, khi ti c dp quen bit vi Richard Allen (trc l C vn an ninh cho
Tng thng Reagan), trong cng v l thnh vin ca Hi ng qun tr Trung tm nghin cu
Chu (Asian Studies Center ti Heritage Foundation) do Allen lm Gim c, ti t m hi xem ng
ngh sao v vic gii thiu Kissinger cho Nixon, Allen nhn vai, lc u, nh hi tic gip cho
tham vng ca ng ny.
Ln chc C vn Tng thng.
Ngy 27 thng 11, 1968, sau khi Nixon thng c, ng John Mitchell mi Kissinger ti cn phng ca
Nixon lu 39 khch sn Pierre, New York gp Tng thng tn c. Ni y Nixon mi Kissinger
lm Ph t an ninh quc gia. Vui v qu sc nhng ng vn t v ngn ngi, ni l cn c thi gian
suy ngh.
"c ri, mt tun", Nixon tr li. Kissinger v hi kin Rockefeller. ng ny ng tin c
t mnh. Ngy 20 thng Ging 1969, Nixon ng quang, dn vo Bch c. Kissinger dn vo
theo (17).
***
Tng thng Nixon l ngi mun thnh cng lnh vc ngoi giao nn mun tp trung chnh sch
ngoi giao ca Hoa k vo to Bch c, ch khng giao cho Ngoi trng nh Tng thng
Eisenhower giao cho ng John Foster Dulles. V nh vy cng rt khn ngoan. Quyn lc v
danh vng ca mt Tng thng M thc ra ch c biu l trong lnh vc i ngoi. Truman th
bom nguyn t Hiroshima, Kennedy cho chin hm trc ch Cuba p Krutschev g ho tin v. V
ngy nay, ng Bush Cha th bom Baghdad, bt Iraq rt khi Kuwait; ng Bush Con, nh ui
Taliban v Al Qaeda khi Kabul. Ri chim Iraq, li bt c Saddam Hussein trn trong hm. Ngay
chnh bn thn Nixon, khi lm Ph cho Tng thng Eisenhower cng ch ni ting v v "Kitchen
Debate", p cht vi Krutschev trong mt khu trng by gia dng nh bp ti hi ch quc t
Moscow.
By gi ln di, Nixon phi sng chi. Cng ch trong lnh vc ngoi giao thi. V trong thi hin
i, c Tng thng M no ni ting v vn ni tr u? Nn kinh t M nh ci my t ng,
khng l, ch lm sao ng b lm pht (di 4%), gi tht nghip cho thp (khong 5%) l tt ri,
u c lm php l c. X hi th c nn np; lut php th thnh khun, chc nh anh ng
ct. Kh m lm c g ni bt trong a ht chnh sch i ni. Ngc li ch thy nhc u: tng
thu cng b chi, gim thu cng b la. Tng thng Johnson hi c nhiu thnh qu trong
nc, c bit l ti vn xo i gim ngho, cng bnh x hi, nhng li tht bi v mt
ngoi giao l chin tranh Vit nam, nn ri cng chng i n u. Hin gi (2005) Tng thng
George Bush va thng nhim k hai, ng t u tin cho chnh sch i ni l sa i li h thng
"an ninh x hi" (social security system), nhng ri cng s gp nhiu chng i, v d a s
Quc hi l Cng ho, ng cng s phi i n tho hip nu mun thnh cng. V sau cng th kt
qu v chin tranh Iraq cng vn l yu t quan trng xc nh a v ca ng trong lch s.
Cng c ca quyn hnh
Hiu r nhu cu ca Nixon cn c thnh qu ngoi giao, Kissinger li c trong tay mt c hi bng
vng: l quyn iu khin ton b nhn vin lm vic cho "Hi ng an ninh quc gia" (National
Security Council - NSC). ng lin a ra mt ngh Nixon cho php ng sa i n li theo
ng (18). NSC c thnh lp t 1947 gip Tng thng iu hp cc vn lin quan ti an ninh
quc gia. V thc cht n rt lng lo. Ti cn nh t khi du hc M, d l di thi Eisenhower,
Kennedy hay Johnson, mi khi truyn hnh chiu nhng bin c ngoi giao quan trng vo phn tin
bui chiu th u thy Ngoi trng hoc Tng trng quc phng ln trnh by. By gi c
Nixon ng h, Kissinger sp xp li n tr thnh mt cng c tp trung quyn hnh.
Gung my NSC c sa li th ging nh ci my sng lc, mi h s phi qua y th mi ti
c bn giy Tng thng. Ba c quan Ngoi giao, Quc phng, CIA c trch nhim phi np cho
NSC cc ngh v nhng gii php c cn nhc k lng. Da theo , nhn vin lm vic ti
NSC phi trnh by cho Tng thng nhng la chn v hu qu v mi gii php v cho tng vn .
S sp xp li NSC cho php Kissinger ng hai vai tr: mt l ngi iu hp, tp trung cc phn
tch, ngh ca cc b v lnh vc an ninh; hai l lm c vn cho Tng thng v ngoi giao. L
ngi iu hp, ng c quyn sng lc, thu tm cc ngh. Quyn sng lc l quyn v cng quan
trng. Nhng im g mnh khng thch hay khng ng th c th lm nh i, gim tm quan
trng ca n xung, hay ch ni pht qua thi.
nh hng ca c vn cng li hi. C na ly ru: ni y na ly cng ng hay vi na ly cng
ng, kiu no cng c. Min l gn k Tng thng. B Ngoi giao ht sc bt mn, cho rng
Kissinger c quyn ho lnh vc ngoi giao, nm trn vn quyn hn n ni mt b ln vi 12
ngn nhn vin, m ch cn vai tr sp xp giy t, h s. Ngh s Stuart Symington cn bn thm
rng "Kissinger thc s l Ngoi trng, tr ci tn thi" (18).
Ti ngh ng Ph t
Ngoi ti ba v chnh tr, ng Kissinger li c ti hng bin, rt kho chi ch ni quanh co.
Chng ti cn nh c c mt bi bo (m khng nh xut x t u) ni v im ny v cho l
Kissinger c ngh thut "lm sao khng ni s thc m li khng l ni di" ("how not to tell the
truth with- but really lying"). ng H. R. Haldeman, ng l Vn phng cho Tng thng Nixon k li
mt cu chuyn khi hi v ti ca Kissinger. Hi thng 12, 1972, chnh Kissinger l ngi ngh
Nixon cho nm bom Bc Vit v ng tuyn b "ho mnh ang trong tm tay" (peace is at hand)
hai thng trc y m by gi theo nh ng ni, H Ni bi c. Th m lm sao nh bo James
Reston li vit trn t New York Times tri ngc li. "Khng thy Kissinger ni g cng khai v v
th bom Bc Vit c, mt hnh ng m khng h nghi g l chnh ng ta phn i". Nixon phn
n, ch th Haldeman tm hiu xem "Henry lm ci tr g vy" (find out what the hell Henry s
doing").
Khi Haldeman hi, Kissinger chi pht l ng chng ni vi "bt c ai" v v th bom. ng
qu quyt: "Ti khng cho ng Reston cuc phng vn no c. Sau Haldeman cho iu tra k
lng v thy r rng l Kissinger ni chuyn vi Reston. Quay li ct vn ng ta, Haldeman hi:
"ng ni vi chng ti l ng khng cho Reston cuc phng vn no c th m thc s ng
ni ht vi ng ny!"
"ng, nhng ch l qua in thoi", - Kissinger tr li.
Haldeman bnh lun:
"Vng, ch qua in thoi thi (ch u c gp m phng vn).
"Bt c hc gi no mun xem nh ngoi giao Henry gii n th no th nn phng vn tt c nhng
ngi lm vic vi ng ta ti To Bch c" (19).
C xem cch ng chi ch trong cc vn bn, cch i p, bin lun, t nhng cuc thng thuyt
ti hi k hay hp bo, ta cng thy r ci ti nng ny. Sau y l vi th d. Nh s thut li trong
Chng 11, v cuc hp bo ca Kissinger sau Hip nh Paris:
Hi: C ngh nh th no (protocols) c tho thun (vi Min Nam) khng?
p: Khng c s thng cm (understanding) b mt no ht.
ng, Kissinger ch chi i l khng c s thng cm, hiu ngm no ch u c chi l khng c
ngh nh th?
Cu chuyn khc. C ln Tng trng quc phng Melvin Laird (ngi iu khin chng trnh
"Vit nam ho" thi Nixon) khi c chng ti hi v chuyn ng khng bit g n nhng mt th
ca Tng thng Nixon gi Tng thng Thiu, ng Laird tr li: "C ln ti hi ng Kissinger ti sao
khng a cho ti xem my l th , th ng ta tr li ", ch l mt v qua li gia Tng Haig
v Tng thng Thiu". Tng Haig c lui ti Dinh c lp trao i qua li vi ng Thiu, nhng
thc ra ng ch l ngi a nhng bc th do Kissinger tho cho Nixon m thi.
Ri y ti nh ti cu chuyn tiu lm m ta u nghe lc cn nh, v cu b lu lnh. C cu
hc tr nh rm trong lp hc. Thy hi:
- Chi ku bay?
- Ly thy cc ku.
- Cc ku sao thi?
- Ly thy cc cht,
- Cc cht sao ku?
- Ly thy hai con".
Mt bit ti khc ca Kissinger c tnh cch quyn r: l lun lun ni vi i tc ca mnh trong
cc cuc thng lng rng ch mnh ng mi l ngi ng v pha h.Tng thng Thiu cng nh
Ngoi trng Trn vn Lm thng hayni chuyn v im ny. Paris, theo i s Phm ng
Lm, Kissinger lc no cng mun chng t ng l ngi ng h VNCH mnh nht trong Chnh ph
Nixon. K gi Matti Golan trong cun "The Secret Conversations of Henry Kissinger" (Nhng i
thoi b mt ca Henry Kissinger) cn nh nh in rt r v c tnh quyn r ny ca Kissinger trong
mt ln cuc thng thuyt vi Do Thi v cc nc trong khi Rp . ng lun ni vi lnh o
Do Thi rng ch c ng mi l ng minh, l bn ca h Washington (20).
n thng c m
Khi ra tranh c, Nixon ha l s gii quyt chin tranh Vit nam trong danh d. Kissinger bit bn
tnh ca ng Nixon cng rt l thc t "realpolitik", t nng quyn li ch khng phi l lun l,
thc h, hay o c. Bi vy ng bm cht vo thuyt phc Nixon cho ng lm sao th lm,
min c kt qu l c. Nixon ng . V trn thc t trao ton quyn gii quyt chin tranh
Vit nam cho ng.
Trong cun sch ni ting "A World Restored" (Mt th gii c phc hi), mt tp nghin cu v
Metternich lc cn Harvard, Kissinger c vit: "Chnh khch phi hnh ng nh th l trc gic
ca mnh l kinh nghim, nh th l kht vng ca mnh l chn l ri" (21). Metternich l mt
Hong t ngi o, cng vi Lord Castlereagh (Ngoi trng Anh) gip sp xp li trt t u
chu (Hi ngh Vienna (1814-1815) sau khi Napoleon bi trn Nga vo ma ng 1812. Hai ngi
ny, khng ngn ngi dng mi n php v lm mi vic trong vng b mt ti c mc
ch. Ti ngh lp lun nh th ny th khng n. Trong thi hin i, nu nhng chnh tr gia ca cc
cng quc, nm quyn hnh trong tay, m li qu t kiu, lm mi vic trong vng b mt, v ngh
rng "nhng kht vng ca mnh l chn l ri" th tht l nguy him cho th gii!
n thng c m l bn tnh ca Kissinger v ng rt t ho v im .Trong mt cuc phng
vn vi n k gi ngi , b Oriana Fallaci, ng gii thch rng s d ng c sc mnh l nh li
hnh ng mt mnh: "im chnh l lc no ti cng hnh ng mt mnh. Ngi M thch ci
v cng. Ngi M thch hnh nh mt g chn b dn u mt ton didn, mt mnh trn lng
nga, i u, thng thng tin vo mt tnh l, mt th x; ch mnh vi nga thi, khng c g khc.
C th l khng c c sng na, l v g ta khng cn bn. G ch hnh ng bng cch l ng
ch, vo ng lc, th thi. Ni gn hn, g l mt cao bi (Westem)"(22).
Chc ng mun ni ti cun phim "High Noon", c ch cao bi ci nga, lng thng i mt mnh
vo gia ph m ai cng hi s. Gi y, ng mun mt mnh mt nga a Hoa k ra khi Vit
nam. Chng ngi vt i vi ng l b Ngoi giao. V vy, khng bit ng thuyt phc th no m
Nixon gt pht Ngoi trng William Rogers ra ngoi. Trong cun hi k "Nhng nm bin
ng" (Years of Upheaval), Kissinger vit: "Tng thng Nixon i hi l tt c nhng sng kin
ngoi giao quan trng u phi pht xut t Bch c; ng ta loi tr b Ngoi giao v Ngoi
trng, ng William P. Rogers ra khi nhng quyt nh ch cht mt cch lin tc v i khi cn c
lnh cch h nhc" (23).
y c b Ngoi giao ra l ht b vng vu v bn ci, bt ng kin, th tc rm r, quan
liu. T , Kissinger li c th sp xp mi chuyn. y l mt cung cch tht l lng! N rt "un-
american", khng M cht no. trong mt nn dn ch, tnh cht "minh bch" (transparency) l
iu cn thit. Ci g khng trong sng th khng th ko di c lu. khng c tnh cch bn vng
(sustainabihty). Ngoi ra, chnh sch hay lp trng u i hi phi c "consensus", s ng thun
ca s ng. Mun vy, phi ngi li bn bc. Ba ci u phi to hn mt ci. T qun tr mt cng
ty ti mt hi, mt nh th, mt trng tiu hc, bao gi cng c nhng bui mt tinh bn ci, b
phiu, ly quyt nh. Lm sao mt chuyn i s quc gia, c ti bn Tng thng M dnh vo m
Kissinger li i gii quyt mt mnh? y th m Nixon khon trng Min Nam cho ng. ng Jun
Tsunoda, C vn cho b Ngoi giao Nht cng phi phn nn: "Cng tc ngoi giao trong mt th
gii phc tp nh ngy nay l mt cng vic qu ln lao giao cho mt ngi t mnh hnh ng"
(24).
Ba thng sau khi nhm chc, Tng thng Nixon cho Kissinger sang Moscow tranh th s gip
ca Nga S lp thm mt ng thng thuyt ring bit, tch ri khi Ho m Paris. Kissinger
gp Ngoi trng Nga Gromyko v trao cho ng ta mt thng ip (25):
"Tng thng (Nixon) sn sng thm d nhng con ng khc ngoi khung cnh m phn hin ti.
iu ng mong mun l nhng ngi thng thuyt pha Hoa k v Bc Vit c th gp nhau tch
bit ra khi khun kh ho m Paris bn v nhng nguyn tc tng qut cho mt gii php.
"Nu nhng ngi thng thuyt c bit ca hai bn Hoa k v Vit nam dn ch cng ho c th
i ti mt Hip nh trn nguyn tc, th vn m phn cui cng v k thut s c trao li cho
ho m Paris". K tt RN (Richard Nixon).
D nhin l Gromyko vui lng gip, v Kissinger thnh cng trong vic lp ra mt ho m sau
hu trng, do chnh ng iu khin.
Ngy 23 thng By 1969, nhn dp phi thuyn Apollo ca M va thnh cng ln cung trng v sp
p xung Thi Bnh Dng, Tng thng Nixon bay sang Guam mng v bt u chuyn cng du
chu gm Phillippines, Indonesia, Thi Lan, Nam Vit nam, India, Pakistan, Romania, v Anh
Quc. Nixon thut li: "Chuyn i cho mt c hi hon ton ngu trang cho Kissinger gp g vi
pha Bc Vit. Kissinger c sp xp cho i Paris b ngoi l trnh by cho quan chc Php kt
qu chuyn i ca ti, nhng ang khi ng ta s gp ng Xun Thu" (26). ng Xun Thu l i
din ca Bc Vit ti Ho m Paris.
c bit v chuyn i ny, Tng thng Thiu c mi Nixon gh thm Si gn lm mt c ch
ng h Vit nam cng ho. Dng nh n p cng n ca ng Thiu trong k bu c, Tng
thng Nixon quyt nh vo gi cht l s ving thm dinh c Lp vi Kissinger thp tng.
Trong phin hp lm vic, "ng Nixon ch ni ti nhng kh khn trong nc m ng ang gp
phi", ng Thiu k li. "ng yu cu ti tip tay v ni: "Hy gip chng ti chng ti gip cc
ng" v ti p: "Chng ti s gip ng ng gip chng ti". Tuy nhin, Nixon vn khng nh li
lp trng rt qun trn cn bn song phng: c qun i Hoa k ln qun i Bc Vit u rt, v
lch trnh rt qun cn tu vo kh nng t v cng nh mc vin tr qun s v kinh t cho Min
Nam.
Sau khi nng ly sm banh chc tng cho Vit nam cng ho, cc ng c trc thng bt u n, cnh
qut quay m m mi lc mt nhanh, nh khng nh li mt ln na sc mnh v s hin din
ca Hoa k ti Min Nam. ng Thiu ti a Tng thng Nixon v ng Kissinger ra bi phi c u
trn c trc dinh c Lp. Mm mt n ci, ng gi tay vy cho tm bit lc chic trc thng ca
Tng thng Hoa k bc thng bay nhanh v hng Bc, lt qua nhng mi nh ca thnh ph.
Ngy hm , 30 thng By 1969, Nixon khng h tit l cho ng Thiu bit rng ngay sau khi t
bit, Kissinger trc ch qua Paris gp g phi on Bc Vit.
V t gi pht cho ti 10 gi sng ngy 30-4 tc l trong gn hai phn ba thi gian ca nh
Cng ho, Kissinger mt mnh thao tng chnh sch Hoa k v Vit nam. Trong cng v , ng
c nhng hnh ng gian di vi ng minh, du gim Quc hi v nhn dn Hoa k, nh c
chng minh trong cun sch ny.
Gn y (nm 2001), mt nh bo, ng Christopher Hitchens, vit cun sch ta "Xt x
Henry Kissinger (The Trial of Henry Kissinger) em ra y bng chng da trn nhng ti liu
mi c gii mt, v nhng s lm dng quyn hnh, v nhng hnh ng thiu lng tm m
Kissinger hnh x i vi cc nc ng minh, ngoi cc nc ng Dng, cn c Chile,
Bangladesh, Santiago, Nicosia v East Timor (27).
i vi Min Nam, c th l ng hi hn phn no, nn nm nm sau ngy Min Nam sp , vo
u nm 1980, ng c vit mt th ring cho Tng thng Thiu (xem cui chng II v Ph lc E):
"Ti khng trng i s thuyt phc c Ngi. t nht ti c th c gng xin Ngi tin tng lng
hi hn v knh trng vn cn ca ti".
Ch thch
(1) Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 42.
(2) Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 42-46.
(4) Richard Nixon, Memoiry, trang 340; v cun Nuclear Weapons and Foreign Policy, nn c
thm: Warren G. Nutter, Kissinger Grand Design, trang 43-48.
(5) Anna Chennault, do Seymour Hersh trch dn trong The price of power, trang 22.
(7) Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 20.
(8) Seymor Hersh, trch dn trong The price of power, trang 13.
(9) Richard Nixon, Memoiry, xem Hersh, trch dn trong The price of power, trang 24.
(10) Henry Kissinger, The White House years , trang 437.
(11) Marvin Kalb and Bernard Kalb, trang 86.
(12) Marvin Kalb and Bernard Kalb, trang 29. 25-26
(15) Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 21
(18). Seymour Hersh, trch dn trong The price of power, trang 481.
(19) H.R. Haldeman, The End of power, trang 143.
(20) Matti Golan, The Secret Conversations of Henry Kissinger
(21) Henry Kissinger, A World Restored, trang 329.
(22) Oriana Fallaci, Interview With History, trang 40-41.
(24) TIME (Magazine), "The Dilfculty of being Henry Kissinger" (The Nation), 21 thng 4, 1975.
(27) Bn c c th vo Internet/google tm c v cun ny.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P1 - Chng 3
C c rt v ci gy

Mt chic my bay hao hao ging loi Jetstar ca Lockheed ct cnh t phi trng Rhein-Main gn
Frankfurt bn c. Ch vi pht sau, n bin mt. Trn tht cao, anh phi cng hng v pha sng
Seine, vi tc ti a. Chng my lc thy Paris nm ngay di. My bay gim cao , p
xung Villacoublay, mt phi trng nm thoai thoi khong chn dm pha ty nam. H cnh ri, phi
cng khng li thng vo ga, li t t tin v mt a im tht xa, mi gc phi trng. Ti ch
u, mt chic Citroen DS-21 mu en p vo, vi bc khch, ri phng i tht nhanh. Trn ng,
my pht sng t trong xe gi mt m cho "Quarterback". ip vin 007 i cng tc?
Khng, Kissinger i mt m. Ti ni, ng bo co thng v cho Tng thng Nixon, mt hiu
"Ngi tin v". Sng sm ch nht, lc mi ngi th Hoa k cn an gic, Kissinger ti phi
trng qun s Andrews cch khng xa. ng bc nhanh ln mt chic C-135 khng mang s,
khng bng hiu, ri ng lng ngh ngi. Ch su gi sau l ti Rhein-main ri. y l mt phi
trng qun s, c canh gc cn mt, cng ging nh Villacoublay. Chic Citroen ch ng v
Choisy-le-Roi, mt khu trung lu ngoi thnh Paris. Ln vo mt bit th nh mu trng, kn cng,
cao tng, hon ton yn lng. Sau vi gi, ng li i xe khc ti mt bit th rng ln hn. l
nh ca phi on Bc Vit, cng khu Choisy-le-Roi.
Hp xong, Kissinger bay ngc li theo ng tuyn c. V t lc ng ri Washington ti khi tr v,
ch khong 27 gi. Ngi ti x thn tn ch ng thng ti vn phng lm vic. Nhn vin to Bch
c hay to i s M Paris chng ai hay bit g (1).
Gn hai nm ri sau, mi ngi mi chng hng: t thng Tm 1969, Kissinger hp kn vi
pha Bc Vit ti Paris mi hai ln ri! Li mt chuyn bt ng th hai v ngoi giao. Bt ng u
tin c tit l (vo thng By 1971) l Kissinger b mt i Bc Kinh nhiu ln, dn xp mi
chuyn, dn n chuyn ving thm ca Nixon sang Trung Quc. Chuyn i c n nh vo ngy
21 ti 28, thng Hai. Bo ch lin gi Kissinger l James Bong, v ng rt thch. chun b cho
chuyn ving thm, ngy 25 thng Ging 1972, Tng thng Nixon ln truyn hnh tit l nhng
cuc hp ca Kissinger Paris, v ng thi c bi din vn quan trng, cng b mt gii php ho
bnh ton din v Vit nam. Trc hm , i s Bunker n dinh c Lp trao cho Tng thng
Thiu mt bn sao bi din vn ca Tng thng Nixon, yu cu ng tn thnh v bnh lun. Theo ng
Hong c Nh, b th Tng thng Thiu, y l ln u tin pha Vit nam cng ho c bit chi
tit nhng bui hp kn gia Kissinger vi Bc Vit, v bit c cc k hoch ca Nixon (2).
Lm th no tho g ?
gii quyt chin tranh Vit nam, M mun p dng gii php song hnh" (two track approach).
Mt mt th m phn vi Bc Vit v gii php qun s (ch chnh l rt qun), v mt kia,
cho hai bn Si gn v H Ni thng thuyt vi nhau mt gii php chnh tr. V m phn: c cho
Ho m Paris ma may bn ngoi, bn trong c Kissinger dn xp b mt. n khi no c kt
qu mi cng b. Nh vy, n s huy hong, rc r bit bao.
T khi hay tin ng Nixon i Bc Kinh, ng Thiu ht sc e ngi. ng bit rng M vo Min Nam
Vit nam l ngn chn ln sng t Trung Cng lan trn ti cc nc khc". l theo hc
thuyt "Domino" t thi Eisenhower: "Nu Min Nam sp th nhng quc gia khc ti ng
Nam cng theo nh nhng con bi domino" (3). By gi Nixon sp i Bc Kinh bt tay vi
Mao Trch ng th liu Min Nam c cn l "tin n ca Th gii T Do" na khng? ng Thiu
thng bo s lo ngi ca Vit nam cng ho cho pha M. V Tng thng Nixon trn an ngay.
White House
Ngy 31 thng 12, 1971
Tha Tng thng,
"Vo lc ti ang chun b cho chuyn i Bc Kinh gp v ni chuyn vi lnh o nc Cng
ho Nhn Dn Trung Quc, ti mun chia s vi Ngi nhng t tng ca ti v cc cuc m o
ti .
"Ngi c th chc chn tuyt i rng ti s khng i ti mt tho thun no ti Bc Kinh nu n
phng hi ti cc quc gia khc, hoc v nhng vn c lin h ti cc nc khc
"Ngi c th tip tc tin cy vo s ym tr ca Hoa k trong nhng n lc ca Ngi hu em l ho
bnh cho Vit nam v xy dng nn thnh vng mi cho nhn dn Vit nam.
Trn trng.
(k) Richard Nixon
c gi, c bit l th h tr bit xem trong vn bn gc bng ting Anh, Tng thng Hoa k
vit nh th no, ti trch ng nguyn vn mt s phn on quan trng trong nhng th chn lc
sau dy (ton b 35 vn bn c in trong Ph Lc A).
Mun cho cho chc chn hn, ng Thiu li gi ng Nixon mt bc th na by t thin ch sn
sng hp tc vi Hoa k tm gii php cho ho bnh, k c vic ng bng lng t chc, nhng ku
gi Hoa k ng nhng b g na ( Bc Kinh) v vn "rt qun".
The White House
Washington
December 31 1971
Dear Mr. Preddent
As I prepare for my forthcoming trip to Peking to meet and talk with the leaders of the Peoplele s
Republc of China.
I would like to share with you some thoughts concerning the conversations I expect to have there.

You may be absolutely certain that I will make no agreements in Peking at the expense of other
countries or on matters which concern other countries. You should also know that the treaty
commitments which the United States has eestablished with other counries will noi be aaffected by
my visit to Peking

Please accept my best wishes for the continued succeee of your economic and military programs as
you embark on your second term in office. You can continue to rely on the assistance of the United
States effort to bring peace to Vietnam and to build a new prosperity for the Vietnamese people
Sincerely,
Richard Nixon
Rt qun: t song phng i sang n phng.
Vn rt qun song phng ra khi Min Nam: c qun i Hoa k ln Bc Vit, l vn quan
trng nht i vi Vit nam cng ho v l vn chnh yu ti Ho m Paris, nh c phn
tch trong cun "H s mt Dinh c Lp (4). Sau y l tm tt nhng bc chnh ca tin trnh
thng thuyt v im ny (5).
Thi Tng thng Johnson, iu kin rt qun m M mang ra rt cng rn: c hai bn (M v Bc
Vit) u rt; v qun i Bc Vit rt su thng trc khi Hoa k bt u rt;
T lp trng , khi Nixon mi ln Tng thng, M xung thang cht nh: hai bn u cng rt i
mt lc; dnh quyn t quyt cho nhn dn Min Nam.
Sau cng, khi mt m kt thc:
- Qun i M rt i ht;
- V rt i trong vng 60 ngy;
- Qun i Bc Vit tip tc li Min Nam.
l kt qu mt m ca Henry Kissinger trn ba nm tri vi ci gi phi tr l thm 15.000 mng
ngi M, 62 t la, v hng trm ngn mng sng ngi Vit nam, cng vi bao nhiu tn ph.
Lp trng vng chc ca Hoa k v Vit nam cng ho khi thu c Nixon tuyn b lc Ho
m Paris chnh thc bt u. Ngy 14 thng Nm 1969, Nixon ln truyn hnh gii thch:
"Chng ti gt b ra ngoi hoc l vic rt lui khi Vit nam mt cch n phng, hoc vic
chp nhn ti (Ho m) Paris bt c mt gii php. no c tnh cch nh mt tht bi ngu trang"
"V l phc ho v mt gii php m chng ti mun m phn Paris. Nguyn tc cn bn ca
n rt l n gin: trit thoi song phng bt c qun i no khng phi l qun i Min Nam ra
khi
Min Nam Vit nam v dnh quyn t quyt cho nhn dn Min Nam"(6).
Ri ng cn a ra mt thi biu rt qun. Giai on u l 12 thng, ti giai on cui cng th
"Qun i Hoa k v ng minh (i Hn, c) s i ti kt thc vic rt qun khi s qun i Bc
Vit cn li c rt i v tr v Min Bc" (7).
Lp trng l nh vy, v trc khi i Bc Kinh, Nixon cn ha hn nh trong th trch dn trn
y: "Ngi c th chc chn tuyt i rng ti s khng i ti mt tho thun no ti Bc Kinh nu
n c phng hi ti cc quc gia khc? Th nhng, theo chnh Nixon vit li, trong nhng ngy
ving thm Trung Quc t 21 ti 28 thng 2, 1972, ng ni vi Chu n Lai: "Gi s nh ti c
th ngi i din vi bt c ai l ngi lnh o Bc Vit, v gi nh hai bn c th thng thuyt
mt cuc ngng bn v tr li t binh cho chng ti, th tt c qun i M s c trit thoi khi
Vit nam trong vng su thng k t ngy (8).
Nh vy, Nixon tit l r rng l Hoa k mun rt qun khi Vit nam ch i ly vic th t
binh v mt cuc ngng bn.
Theo cc ti liu thng thuyt mi c gii mt th ngay t 1971, trc c khi Nixon i Trung
Quc, trong cuc hp vi Chu n Lai ngy 9 thng 7, Kissinger cng tit l vi ng Chu rng
Hoa k s n phng rt khi Min Nam (9).
i sau lng th nh vy m va t Bc Kinh tr v Washington, ng Nixon li tip tc trn an ng
Thiu:
White House
Ngy nm thng Ba, 1972
Tha Tng thng,
"Xin Ngi yn tm rng ti s lm mi vic
trong quyn hn ca ti cho nhng hy sinh to ln ca hai dn tc Vit v M s khng thnh v
ch "
"Chng ti khng thng lng iu g ng sau lng nhng ngi bn ca Hoa k; v khng
c s i chc b mt no ht"
Trn trng.
(k) Richard Nixon
Th nhng, ti mt m Paris, tng bc mt, Hoa k i ti ch nhng b hon ton: ch c M
phi rt ht qun, v rt trong 60 ngy. Bnh lun v im ny, ng Thiu ni vi k gi ca mt tp
ch c Der Spiegel vo cui nm 1979:
iu m Kissinger v Chnh ph Hoa k hi thc s mun l rt lui cng mau cng tt v mang
c t binh ca M v. H ch mun phi tay cho xong mi chuyn ri t chy. Tuy nhin, trong
lc phi tay nh th, h li khng mun b nhn dn Vit nam v th gii buc ti l b ri chng
ti. l tnh trng kh x ca h"(10).
Vo thi im , Bc Vit mang thm c mt s qun ln vo Min Nam (t cuc tn cng
ma Xun nm 1972). Cho nn ti khi kt thc m phn, s c mt ca qun i Bc Vit ti Min
Nam rt l hng hu. Tng Charles Timmes, t lnh u tin ca "B t lnh vin tr qun s cho
Vit nam" (Military Assistance Command, Vietnam hay MACV), v l ngi theo ri tnh hnh c
qun s ln chnh tr ti Min Nam cho ti gi pht cht, c tnh cn cn lc lng hai bn vo
lc k kt Hip nh Paris. ng cho bit: s qun i ch lc ca Bc Vit ti Min Nam ln ti
176.000, cha k cc n v phng khng. S ny c n tr nh sau(11):
Qun Khu (QK) I: c bn S on: 304, 324-B, 2, 711; v khong 6 Trung on bit lp;
QK II: ba S on: F-10, 320, 3, v ba Trung on bit lp;
QK III: ba S on: 5, 7, 9 v khong su Trung on bit lp;~
QK IV: S on 1, v chn trung on ca MTGPMN.
i din vi s ny, qun lc Vit nam cng ho tuy rt ng, nhng 1 triu 200 ngn, nhng s
qun tc chin li thc s ch c khong 200.000, tc l mt phn su ca tng s. Cn li ch l a
phng qun, ngha qun, v nhng n v tip vn, ym tr. Qun i chin u c ri ra nh
sau:
QK I: S on D, Thu qun lc chin, cc S on 1 2, 3, L on Thit Gip 1, v 6 Tiu on
Bit ng Qun;
QK II: cc S on 22, 23, L on Thit Gip 2, v 18 Tiu on Bit ng Qun;
QK III: cc S on 5, 18, 25, L on Thit Gip 3, v chn Tiu on Bit ng Qun;
QK IV: cc S on 7, 9, 21, L on Thit Gip 4, v 12 Tiu on Bit ng Qun.
V s qun ch lc th coi nh ngang nhau nhng qun i Bc Vit c hai ci li: th nht l ng
ri rc khp ni nh nhng m da beo, i hi qun lc Vit nam cng ho phi dn mng ra khp
lnh th c mt bin gii gn 700 dm (1100 cy s) t v ; th hai l h c th ch ng trong
vic chn a im v thi im tp trung tn cng.
V nh vy, kh nng tn ti ca Vit nam cng ho l rt mong manh
Phi c mt Hip nh
Nhiu ngi t cu hi: nu M quyt nh rt qun th c t t m rt, li sao li nht nh phi c
mt Hip nh? y l mt cu hi quan trng, v nu M c cng khai, n phng m rt th Min
Nam cn c c may hn. l v hai im. Th nht, nu khng k mt Hip nh th c ngha l
M khng chnh thc cng nhn s tip tc ng qun ca Bc Vit ti Min Nam (cn vi Hip
nh th chnh M cng nhn ri); v nu khng cng nhn th khi xung t xy ra, Min Nam
cng khng b Quc hi M cho l "hiu chin" (12); th hai, khi qun i M n phng rt (m
khng c Hip nh) th nhn dn Hoa k t nht cng s nhn thc rng M t mnh cun gi ra
i. V v vy, n b li, c th l Quc hi vn cn tip tc vin tr, tuy ch l trong mt thi
gian nht nh (13). Sau bao nhiu cuc chin, khi kt thc, M tip tc gip cc nc khc xy
dng li nhng v nh u chu, Nht Bn, Nam Triu Tin. Vi kh nng ny, Vit nam cng
ho c th c nhng d kin chc chn cho k hoch ti thit kinh t cng nh quc phng, v
khng phi ch i trong ci th vin tr bt n, nh git nh xy ra (xem Chng 9).
Th nhng M mun phi c mt Hip nh nh chin, v do c bn bn (Bc Vit, Nam Vit, Mt
trn gii phng, v M) u cng k vo. C ba ci li: th nht, Hip nh gip cho vic M rt
qun khi Min Nam c danh chnh ngn thun trc cng lun quc t: chnh Vit nam Cng
Ho k vo Hip nh, nh vy l ng cho M rt i, ch khng phi l M t rt v b ri
ng minh; th hai:Nixon-Kissinger c th tuyn b gi li ha l mang li cho Min Nam c
ho bnh ln danh d (chin tranh ngng ri v Chnh ph VNCH vn cn nguyn, khng b trut
ph); v th ba, Hip nh gip M mang c t binh v. Trc , c ln Nixon cho trc thng
b vo tn tri giam Sn Ty cu t binh m cng hon ton tht bi.
Ti sao khng c mt Hip nh Geneve th hai?
Cu hi th hai nhiu ngi t ra l v sao, thay v chp nhn cho qun i Bc Vit li, M
khng k mt Hip nh chia i Min Nam nh Hip nh Genve hi 1954? t nht, Min Nam
cn c mt bin gii r rng, vn hn l "gii php da beo" (gi nh vy v qun i Bc Vit ng
ri rc khp ni nh nhng m khoang trn da beo). Nu chia i mt ln na, bin gii Min Nam
s nh hp hn nhiu, mt phn ln c b bin bao bc nn vn bin phng tng i d dng
hn l gi mt bin gii di gn 700 dm (1.100 cy s)
Tr li cu ny cng d. C ln chng ti hi mt tng lnh Hoa k (nay v hu) ti sao nh
vy? Khng cn suy ngh, ng ta tr li ngay: "y cht, M vo th c bn Qun Khu, chin u 10
nm vi trn na triu qun, lc ra i li ch cn c hai Qun Khu hay sao?" Chng l ging nh
Php hi 1954, sau khi bi trn in Bin Ph? ng cho rng M s mt mt nu phi i ti gii
php chia i lnh th Min Nam mt ln na.
c mt Hip nh: iu nh trong gian di.
Thi gian qua nhanh, chng my lc li ti bu c Tng thng ti Hoa k. Khi ra ng c ln u
(1968), ng Nixon ha l s gii quyt chin tranh Vit nam mt cch tt p v vi danh d
(ging nh lp trng ng John Kerry v chin tranh Iraq trong k bu c nm 2004). Nu n lc
vn ng ti c m chin tranh vn cha chm dt th lm sao n ni vi nhn dn cho c?
V khng thnh cng trong vic iu nh vi Bc Vit, Nixon-Kissinger quay sang iu nh vi
Min Nam, nhng l iu nh trong gian di.
Ngy 17 thng Tm, 1972, vo lc sp c i hi ng Cng ho Miami (22 thng Tm) c
ng vin Tng thng, phi on Kissinger ti Si gn tho lun. Mn bi kch 1968 li ti din.
Nhng ln ny th lnh khng phi l Johnson m l Nixon; o din khng phi Bunker m l
Kissinger. c bit l p lc t pha Nixon li o ngc 180 : khng phi khuyn ng Thiu
chng di m phn m l nn chp nhn ngay kt qu ca m phn. Khng phi ng di Paris m
phi i Paris ngay k kt. Kissinger bt u thuyt phc ng Thiu vi lun iu rng Hip nh
ny rt tt cho Min Nam v n s xoa du nhng chng i chin tranh, gip Chnh ph M tip tc
ym tr Min Nam.
Th nhng, c nhiu du hiu cho thy s gian di ca Kissinger, nn ng Thiu chng i mnh
m. c bit l v vic Hoa k thay i hn lp trng v vn rt qun.
Li theo ng c, ng khng chu chp nhn bn d tho Hip nh.
Vi ngy sau khi i hi Cng ho ti c Nixon ra nhim k hai, Nixon vo th mnh hn.
ng thuyt phc ng Thiu mt cch lm ly thng thit:
The White House
Ngy 31 thng Tm, 1972.
Tha Tng thng,
"Bc vo giai on t nh hin nay ca cuc thng thuyt, ti mun qu quyt vi Ngi mt ln
na, nhn danh bn thn ti v mt cch dt khot v nn tng st ca lp trng Hoa k: Hoa
k khng kin tr t bao lu nay, vi s hy sinh ca bao nhiu mng sng ngi M, thay i
lp trng vo my thng cht ca nm 1972. Lc ny y chng ti s khng lm iu g m ba
nm ri trc y, chng ti t chi khng lm. Nhn dn M bit rng Hoa k khng th mua
c ho bnh hay danh d, hoc chuc li c nhng hy sinh ca mnh vi ci gi phi tr l b
ri mt ng minh dng cm. iu ny ti khng th lm v s khng bao gi lm
"Nhng nu ta mun thnh cng trong chng ng cui cng ca cuc hnh trnh lu di ny, ta
phi hon ton tin nhim ln nhau "
Trn trng
Richard Nixon
Tt c nhng th t ng Nixon vit cho ng Thiu l do Kissinger son tho.
Trong th ny, li l c v tm huyt: b ri mt ng minh l iu m "ti khng th lm v s
khng bao gi lm". Tuy nhin, ng Thiu vn tin rng Nixon-Kissinger ch mun c ch k ca
Vit nam cng ho vo bn Hip nh M tho lui cho p. Nhm lm sng t vn , ngy 26
thng Chn 1972, ng cn cho pha M bit rng ng "s cng khai minh xc trc cng lun bin
h quan im ca Vit nam cng ho"(14).
Khng c! ng Nixon ang ra tranh c nhim k hai v ngy bu c Tng thng gn k. Nu
c g trc trc v ho bnh l nguy to. Hi 1968, chnh Nixon xi Si gn gy ra trc trc
nh bi Humphrey. By gi Nixon c kinh nghim bn thn, u xy ra nh vy c.
Thuyt phc mi khng thnh cng, cui cng Nixon li dng n p lc. Nhng cho p lc c
hiu qu, trc ht l phi p o tinh thn ng Thiu: o chnh.
White House
Ngy su thng 10, 1972
Tha Tng thng,
"Ti yu cu Ngi p dng mi bin php trnh sinh ra sau ny mt tnh hung c th a ti
nhng bin c tng t nh bin c m chng ti gh tm nm 1963 v chnh bn thn ti cng
kch lit phn i nm 1968 ".
Trn trng
Richard Nixon
Bin c nm 1963 l o chnh v m st Tng thng Ng nh Dim. Cn bin c 1968? Nixon
nhc kho ti s vic xy ra sau cuc bu c nm 1968 (ng Thiu thu cy gip Nixon thng c)
lm Chnh ph Johnson phn n, nh lt ng trc khi Nixon nhm chc vo thng Ging 1969
(xem Chng I). Hi , Nixon v Kissinger nghe bit, cc lc phn i v cu c ng Thiu.
By gi li n chnh h theo con ng ny (15). V vic cu ng Thiu nm 1969, sau ny
Kissinger cn t nh nhc ti trong mt bc th ng gi cho ng Thiu vo u nm 1980: "Gi nh
nh ca Tng thng Nixon v ca ti l phn bi Ngi, th chng ti c th lm nh th hi u
nm 1969 ri" (16).
Tr li p lc k Hip nh Paris, ngy 21 thng 10, 1972, hai chuyn vin trong Hi ng an
ninh quc gia l Roger Morris v Tony La ke vit cho Kissinger mt phc trnh, trong c ni ti
cc phng cch lt ng Thiu. Sau ny Morris xc nhn: "Ti bo Tony rng hai a mnh phi
cho Henry (Kissinger) hiu r l ta sn sng thanh ton Thiu" (17).
n php t To Bch c ti inh c Lp Chin lc ca Nixon-Kissinger i vi Vit nam cng
ho i hi phi chp nhn Hip nh c gi l "ci gy v c c rt". Nh ngi ci trn lng
con la, mt tay cm ci gy v tay kia, c c rt. Nu la khng chu i, c ci roi; nu ngoan
ngon i thng th c c c rt lng lng trc mt:
White House
Ngy 16 thng 10, 1972
Tha Tng thng,
"Ring i vi ti th iu khon quan trng nht ca Hip nh, ngoi nhng kha cnh qun s ca
n, l Chnh ph ngi, qun lc v nhng nh ch chnh tr ca VNCH s cn nguyn vn sau khi
cuc ngng bn c tn trng. Trong thi k tip theo sau nh chin, Ngi c th hon ton an
tm l chng ti s tip tc cung cp cho Chnh ph ca Ngi s ym tr y nht, k c vin tr
kinh t v bt c vin tr qun s no ph hp vi nhng iu khon nh chin ca Hip nh ny.
" nh ca chng ti l quyt tm tn trng nhng iu khon trong Hip nh v nhng tho thun
k kt vi H Ni, v ti bit cng l thi ca Chnh ph Ngi. Chng ti i phi c i c li,
v cnh gic cho c h ln cc ng minh ch cht ca h bit r nh th. Ti xin cam kt vi
Ngi rng bt c mt s bi tn no v pha h cng s b chng ti ln n kht khe nht v n s c
nhng hu qu trm trng nht.
Trn trng
Richard Nixon
K th xong, Nixon li cn vit tay thm:
"Tin s Kissinger, Tng Haig v ti bn bc rt k v ngh (ho bnh) ny. Ti tin chc rng
l gii php tt nht chng ta c th t c, v cng l gii php p ng c iu kin tuyt
i ca ti, l Vit nam cng ho phi c tn ti l mt quc gia t do" (k tt) RN.
c gi lu l on ny, chnh Tng thng Nixon gch chn di ch tuyt i.
l c c rt trong thng ip do chnh Kissinger mang sang Si gn a cho ng Thiu. Nhng
cuc tranh lun gia hai bn ti dinh c Lp lc din ra trong bu khng kh ht sc cng
thng (18). Pha Vit nam cng ho nht nh khng chp nhn bn d tho Hip nh.
Tuy bn trong l vy, nhng ngy 26 thng 10, khi v ti Washington, Kissinger vn hp bo v
tuyn b cu lch s "Ho bnh ang trong tm tay" (peace is at hand). Washington v Si gn chn
ng. y l bt ng v ngoi giao th ba ca Kissinger.
V khi nh sng ca ho bnh chiu ri, ho quang ca Nixon-Kissinger chiu sng theo. Khng ti
hai tun sau, ngy by thng 11, 1972, Nixon thng c nhim k hai. S thnh cng ca ng c
ngi M gi l "long tri l t" llld~lide). i a s nhn dn b phiu tn nhim ng: 60.7% so
vi 37.5% cho Mcgovern. y l s phiu c tri cao th nh trong lch s nc M, v l s phiu
cao nht m mt ng c vin Cng ho c. T u sang , ting tm ng lng ly.
T ra vin tng ho bnh Vit nam li mt ln na ng gp cho s thnh cng ca Nixon, v a
ca ng ln i danh vng. Nhng chiu bi "ho bnh" dc vn dng mt cch tri ngc
nhau trong hai ln tranh c. Ln th nht (1968) th ho bnh ngoi tm tay; ln th hai (1972): ho
bnh ang trong tm tay.
D rng Tng thng Nixon cha bt u nhim k hai, nhng bu c xong l mi vic cng xong.
Ngay t lc dn vo to Bch c, c Nixon ln Kissinger u mun gii quyt vn Vit nam cho
dt im. Mun lm l ni trong nhim k u. Lm th no cn hi c nhiu thnh qu ngoi
giao khc vo nhim k hai. Nixon mun ch trng vo vic bang giao vi Trung Cng v Lin X.
Kissinger th mun hng v u chu v Trung ng nn ng gi 1973 l "Nm ca u chu".
Bu c M xong ri, v nhim k th hai ca Nixon sp bt u m ti sao ng Thiu vn cha
chu chp nhn k vo Hip nh? L do chnh l v ng cn lo ngi v vic qun i Bc Vit tip
tc li. ng Thiu yn tm, ng Nixon an i rng ng c lo na, v chng ti s gii quyt vn
ny bng cch l, th nht, c lng vo bn Hip nh mt cu ni ti vic tn trng vng phi
qun s (DMZ) v th hai, s ngh thm mt khon ni ti vic gii ng trn cn bn "bn ny
gii ng mt, bn kia gii ng mt", ri cho "nhng ngi gii ng tr v vi gia nh h". Nghe n
s l nh vy.
White House
Ngy 14 thng 11, 1972
Tha Tng thng,
"Cn quan trng hn rt nhiu nhng g chng ti ni trong Hip nh v vn ny l nhng g
chng ti s lm trong trng hp qun ch ti din xm lng. Ti tuyt i cam oan vi Ngi
rng: nu H Ni khng tun theo nhng iu kin ca Hip nh ny, th ti cng quyt s c
hnh ng tr a mau l v c lit
Trn trng
(k) Richard Nixon
Th i, th li, cng vn cha xong. M nm 1973 li ti, Nixon do nng hn, rng nu ng Thiu
c tip tc chng i v "tch ri" khi lp trng ca M th c th i ti thm ho l lm mt i
tt c nhng g chng ta cng nhau tranh u trong c mt thp nin qua". V ngc li:
White House
Ngy 5 thng 1, 1973
Tha Tng thng,
Nu Ngi quyt nh, v ti tin tng Ngi s quyt nh, tip tay vi chng ti, ti xin bo m vi
Ngi rng ti s tip tc ym tr Ngi trong giai on hu chin, v chng ti s tr a bng ton
th sc mnh ca Hoa k nu nh Bc Vit vi phm Hip nh. Cho nn, mt ln na, ti xin kt thc
th ny bng li ku gi Ngi hy st cnh vi chng ti".
Trn trng
(k) Richard Nixon
Khi ngy ng quang nhim k gn k, ch cn mt tun l na, Nixon gi ci gy tht to (19):
White House
Ngy 14-1-1973
Tha Tng thng,
"Ti nht quyt cho ph chun bn Hip nh vo ngy 23 thng 1, v s k vo ngy 27 thng 1,
1973 ti Paris. Ti s lm vic ny d phi lm mt mnh, trong trng hp , ti s cng khai t
co Chnh ph ca Ngi lm cn tr cho cng cuc vn hi ho bnh ti Vit nam.
"Kt qu khng trnh khi s l vic ct vin tr qun s v kinh t ngay lp tc, m d c s thay
i v nhn s trong Chnh ph ca Ngi cng khng th cu vn c"
Hi tuyn c 1968, Johnson sau cng cng quyt nh l s n phng m phn vi Bc Vit,
nhng t nht l ng cn m ca ng, khng kho cht li. Johnson tuyn b l nu Min Nam mun
tham gia th vn dc tham gia. By gi Nixon e l s "cng khai t co Chnh ph ca Ngi lm
cn tr cho cng cuc vn hi ho bnh Vit nam" ri s "ct vin tr qun s v kinh t ngay lp
tc", v sau , "d c s thay i v nhn scng khng th cu vn c?".
Trong "t in chnh tr" v mi bang giao Hoa K-VNCH, "thay i nhn s" l cu ni nh, ng
ngha vi vic o chnh. Nm 1963, khi vic chun b lt Tng thng Ng nh Dim ang tin
hnh ro rit, Tng thng Kennedy, trong bui phng vn vi Waller Cronkite trn i CBS, nhc
ti nhu cu "thay i nhn s" (20).
Tuy nhin, khi no Nixon gi ci gy ra, th ng cng c em theo c c rt. Trong cng mt vn
th, Nixon qu quyt:
"Chng ti s phn ng mnh lit trong trng hp bn Hip nh b vi phm:
"Cui cng ti mun nhn mnh ti nhng cam kt tip tc ca Chnh ph Hoa k i vi t do v
tin b ca VNCH.
"Ti quyt nh s tip tc vin tr y kinh t v qun s cho VNCH"
V r rng hn na:
White House
Ngy 17 thng 1, 1973.
Tha Tng thng,
"T do c lp ca nc VNCH vn lun lun l mc tiu trng i trong chnh sch ngoi giao ca
Hoa k. Ti theo ui mc tiu ny trong sut cuc i chnh tr ca ti
Ti c quyt rng vic t chi k bn Hip nh ny s a n vic ct t mi vin tr cho
VNCH
Nu ngi khc t k vo bn Hip nh, ti s khng cn cch no gip Chnh ph VNCH na.
Quc hi v D lun Hoa k s tri cht tay ti
"Ti ang chun b gi Ph Tng thng Agnew qua Si gn tho lun vi Ngi v mi quan h
ca chng ta trong thi hu chin... Ph Tng thng Agnew s cng khai ti xc nhn nhng bo
m ti ha vi Ngi. Ti xin nhc li nhng cam kt nh sau:
Th nht, Hoa k cng nhn Chnh ph ca Ngi l Chnh ph duy nht hp php Min Nam Vit
nam;
Th hai, HK khng cng nhn quyn c mt ca qun i ngoi quc trn lnh th Min Nam; v
Th ba, HK s phn ng mnh lit nu bn Hip nh b vi phm...
Ti ang chun b hp ring vi Ngi ti San Clemente, Califomia, v lc d chng ta c th xc
nhn li mt ln na s hp tc gia chng ta v nhng bo m ca Hoa k...
Ti cho rng Ngi c hai la chn chnh yu: mt l tip tc cn tr vic k kt. l hnh ng c
v lm lit nhng thin cn; hai l dng bn Hip nh nh mt phng tin xy dng mt cn
bn mi cho nn bang giao HK-VNCH. Ti khng cn phi ni Ngi cng bit r y l con ng
duy nht bo v mc tiu chung ca chng ta.
Trn trng,
(k) Richard M. Nixon
Nhng la chn c k ra r rng l nh vy. Dng nh ng Thiu ch cn mt cch l bm vu:
ng gch di v nh du * bn ch "guarantees" (bo m) on trn l th, v gch di - hai
ln - ch "U.S.guarantees" (bo m ca Hoa k) on cui.
Tuy khng phi l mt chuyn gia v ngoi giao, nhng ti ngh trong lch s ca Hoa k cha c
trng hp no li c nhng p lc trc tip, r rng, cn tu ro mng t mt v Tng thng gi ti
mt ng minh nh th ny. Cng cha bao gi c nhng cam kt mnh m, dt khot, c lp i
lp li nhiu ln nh vy
Ti y th VNCH nhng b.
Mt m gip Hoa k thnh cng trong vic gii quyt chin tranh Vit nam ni trong nhim k
u ca Nixon. Ch chm c hai ngy:
Ngy 20 thng 1 nm 1973 l ngy Nixon ng quang nhim k hai.
Ngy 21 thng 1, Tng thng Thiu hp vi i s Bunker trao vn th gi Tng thng Nixon,
thng bo VNCH s k bn Hip nh;
Ngy hm sau Nixon hi m:
White House
Ngy 22 thng Ging 1973
Tha Tng thng,
"Vi lng can m v kin tr, Ngi bo v c quyn li ca dn tc Vit nam trong cng cuc
theo ui mc tiu duy tr t do v c lp".
Trn trng,
Richard M. Nixon.
Trong bu khng kh xm ngt lnh lo v ma st si bui x tra ngy Th Ba, 23 thng Ging hi
12 gi 45, hai ng Henry Kissinger v L c Th ph chun Hip nh Paris ti "Trung tm hi
ngh quc t", khch sn Majestic, i l Klber. Hai bn ging co v s trang v so snh bn ch
"HK" (Henry Kissinger) v ng L c Th k vn vn mt h". Kissinger dng mt s bt mc v
tng cho b tham mu ca ng mi ngi mt ci. L c Th th a bt ca mnh cho Kissinger
" nhc Hoa k v vic thi hnh nghim chnh Hip nh ny" (20). Va k xong, Kissinger vi bay
v Washington.
Ngy 27 thng Ging, Ngoi trng M William Rogers, Ngoi trng Vit nam cng ho Trn Vn
Lm ng k.
Hip nh Paris bt u c hiu lc.
Khi mi vic m p, c phng vin UPI l b Helen Thomas mun t m hi xem Kissinger lm
g vo chnh lc ng Rogers t bt xung k. V mi gi khc nhau, 11 gi sng bn Paris l nm
gi sng ti Washington. Vn phng bo ch ca Kissinger tr li: "Hy lm tnh, dng nh nhau"
(Make love not war).
Ch thch
(1) Xem "Nixon s Secret Agent", TIME (Magazine), 7 thng 2, 1972.
(2) Phng vn Hong c Nh, 24-5-1985.
(3) V vic Tng thng Eisenhower ni ti thuyt Domino: xem Public Paler of The Presidents:
Dwight D. Eisenhower, 1954 (Government Printing Office, 1960), trang 383.
(4) Xem Nguyn Tin Hng v Jerrold Schecter, H s mt Dinh c Lp, chng 3, 5 v 6, 9.
(5) Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 148, 158; Hng v Schecter, H s mt Dinh
c Lp.
(6) Din vn ca Nixon ngy 14-5-1969: Department of State Bulletin (Washington, 2 thng 6,
1969); xem thm: George M. Kahin v John W Lewis, The United States in Vietnam, trang517-524.
(7) Marvin Kalb and Bemard Kalb, Kissinger, trang 158.
(8) Richard Nixon, Memoirytrang 568-569.
(9) Xem bi ca Elaine Sciolino "Ti liu (va c) i chi vi Kissinger v chuyn ving thm
Trung Quc ca ng nm 1971". New York Times, ngy 28 thng 2, 2002. Trong bui hp, chnh
Kissinger cho ng Chu bit: "D c thng thuyt hay khng thng thuyt vi Bc Vit i na,
ri chng ti cng s rt qun ra - mt cch n phng".
(10) Der Spiegel, Phng vn Tng thng Thiu, 1 thng 12, 1979.
(11) Charles J. Timmes, "Vietnam Summary: Military Operation ", Military Review, thng 8,
1976, trang 63-66.
(12) Nm 1974, nhiu ngh s, c bit l ng Kennedy, cho rng, cng c nhiu vin tr, Min
Nam cng ko di chin tranh. Xem chng 8.
(13) kin ca i s Graham Martin v kh nng ny: xem House of Representatives, Vietnam
Evacuation: Testimony of ambassador Graham Martin, trang 539.
(14) VNCH, Gic th gi Chnh ph Hoa k, ngy thng 9, 1972 (Xem Nguyn Tin Hng v
Jenold Schecter, The Palace File, Ph lc B).
(15) Xem Chng 2.
(16) Th ca Henry Kissinger gi Tng thng Thiu, u nm 1980.
(18) Xem thm: H s mt Dinh c Lp, Chng 5.
(19) United States-Vietnam Relations, Ti liu do B Quc phng Hoa k son tho, Quyn 3/12,
trang 23.
(20) Trch trong bi ca Hng H, i Pht Thanh H Ni, ngy 27 thng 1, 1974, JPRS 61277,
ngy 20-1-1985.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P1 - Chng 4
Lui vo bng ti

"Ngy Qun Lc" nm c t chc ht sc linh nh. Xe tng, i pho, mi qun, binh chng
vi qun phc mi tinh, oai hng din hnh trn i l Trn Hng o. Trn bu tri, my bay phn
lc F-5 tung cnh st, lt trn ngn my gi. R rng l hnh nh ca mt Chnh ph, mt qun i
y t tn trn con ng xy dng ho bnh, thnh vng.
Trc y, Tng thng Nixon gi i din sang Vit nam gy n tng cho tnh on kt gia
hai nc. Ch ba ngy sau Hip nh, i truyn hnh Vit nam c phng s c bit: Ph Tng thng
Spiro Agnew thm ving Si gn. Hm l ngy 30 thng Ba, 1973. Khi ti phi trng Tn Sn
Nht, v quc khch c n tip linh nh. Ht sc ca ngi Tng thng Thiu, ng Agnew nhc ti
lp trng Hoa k l tip tc ng h mt ng minh trung thnh ca mnh.
Dn chng min Nam thy ln tinh thn. Sao m nhanh th? Va c nh chin xong l c Ph
Tng thng M sang ng h. Bui chiu, phn tin tc hp dn trong ngy c chiu i chiu li.
Bn ngoi th rm r lc quan nh th, nhng thc ra, bn trong hu trng li khc. Chuyn ving
thm ca ng Agnew bo hiu mt im d. C ci g y chng c lnh. Khng phi l ng
Ph Tng thng tuyn b hay mt m chuyn g c phng hi cho ho bnh, nhng ci nguy
him l nhng iu g ng khng ni.
Tng thng Nixon ha trong th ngy 17 thng Ging, 1973 l khi ti S gn, "Ph Tng thng
Agnew s cng khai cam kt nhng g ti ha vi Ngi" Th m c thy g u: ngoi phi
trng cng nh trong Dinh c Lp, ch thy ng Agnew ni mt cch chung chung quyt tm ng
h Vit nam cng ho ca Hoa k. Ngi ta cho rng ng ch lp li nhng im g c ng
Kissinger son tho sn t Washington trc chuyn i.
V ri ch c th. Nhng an i Vit nam cng ho phn no. John Negroponte, c vn ca
Kissinger v vn Vit nam, ngi thp tng ng Agnew trong chuyn i, ko ng Hong c
Nh ra ngoi hin sau mt bui hp v ni nh:
- Ti ly lm tic v nhng iu xy ra my thng trc y. Chng ti bit khng th gy p lc i
vi cc ng c, v by gi phi lm tt c nhng g c th lm c gi li ha" (1).
Tht l khn: bn ngoi v chnh thc th Ph Tng thng khng ni n nhng cam kt na, ng
Nh l ngi ng cnh Tng thng Thiu trong nhng gi pht cng thng trc Hip nh
Paris. ng Negroponte sau ny c c lm i s u tin ca M ti Iraq thi hu Saddam
Hussein. ng Thiu k li l khi thy Ph Tng thng Agnew l i v nhng cam kt ca Tng
thng Nixon: "Ti bt u nghi ng Hoa k t lc "
Li tm c c rt
Cng nghi ng, ng Thiu li cng st rut. Trc khi k kt Hip nh, ng Nixon c ha mi ng
sang M "chng ta c dp cng khai nhc li mi hp tc gia hai nc v s cam kt ca Hoa
k". Sau chuyn ving thm ca ng Agnew, cuc hp mt vi Tng thng Nixon tr nn cp thit
hn na. Ri li nghe tin khng hay t Washington v v Watergate. Dinh c Lp bi ri, hoang
mang. By gi m khng gp c Nixon ngay l nguy to. Bit u v chnh tr ni b, cuc hp li
b hon chng? ng Thiu tm mi cch chuyn i M sm c thc hin.
Tng thng Nixon chnh thc mi ng Thiu sang M hp vi ng vo ngy 3-4-1973. Tuy trong
th trc, Nixon ni ti San Clemente l ni hp, nhng ng Thiu li ng mun thm ving
Hoa k ti th Washington. L mt nguyn th quc gia, ng mun c tip n vi y nghi
l. Sau cng, i s Trn Kim Phng iu nh ng Thiu c n tip nh mt quc khch
San Clemente. Vit nam gi mt phi on tin phong sang Washington cng pha M hoch
nh chng trnh cho cuc hp. Hng khng Vit nam thu mt phi c 707 ca Pan American, sn
c Vit nam, ch Tng thng tng phn trang trng v ch quyn quc gia.
Ngoi h s v vin tr qun s, ng Thiu mang theo h s kinh t. Tuy nhu cu va ti thit va
pht trin i ti c t mt nm, nhng phi thc t m ngh. Ban Kinh t Ti chnh (vi cc
ng Phm Kim Ngc, H Xun Trng) em ra nhng con s khim nhng. Theo "Chng trnh
pht trin 1973-1980", Vit nam cng ho ch yu cu M tip tc vin tr kinh t 650 triu la
(1973) v 780 triu (1974), ri gim dn xung ti mc khng ng k vo nm 1980 (95 triu). Hy
vng l t nm 1981 tr i th Vit nam cng ho c th t tc t cng, khi phi i xin x na.
Khng may l ch vi ngy trc khi ng Thiu ln ng, v Watergatc li v l ln. To Bch c
lo u, bi ri v bo ch pht gic: c "nhiu nhn vt cao cp" trong chnh quyn nhng tay vo
vic che ch cho v n cp ti liu ca ng Dn ch to nh Watergate..
Ngy 29-3-1975, Tng thng Nixon buc phi bi b c quyn hnh php xc tin v iu tra
ny. Trong tnh trng , chuyn cng du ca Tng thng Thiu c th c v nh mt on phim
ngng li giy lt trc khi nhng bin c chnh xy ra. Lc ny u c ng Nixon ri bi, cn
tm tr no m tip n ng Thiu!
Tuy nhin, l n tip c c hnh kh trang trng. Mt hng lnh danh d ng dn cho khi ng
Thiu ti San Clemente. ng Nixon tip ng Thiu trong khun vin bit lp ca Casa Pacifica. An
ninh c bo m chu ton v t dinh ny cch ngn xa l chnh, ch c mt ng i vo th c
canh phng cn mt. Nu li xe t Orange County xung San Diego, ta nhn thy San Clemente nm
k bi ct thoai thoi bn b Thi Bnh Dng. Tri xanh, my trng, kh hu mt m ca min n
i snh vi ci nng hng hc Si gn lc vo h. ng Thiu tuy mt sau chuyn bay di, nhng
cng thy thoi mi v c hy vng.
ng hy vng Nixon s "cng khai ti xc nhn nhng bo m ca Hoa k" nh ha ngy 17
thng 1, 1973. Nhng ngc li, ch hai gi ng h sau khi p xung San Clemente, hai ph t
Tng thng l Ron Ziegler v Bob Haldeman ni ngay vi ng Nh l "s khng c bn thng co
chung gia hai Tng thng" saucuc hp. ng Thiu bng hong, "H i x vi ng minh nh
vy y ? Ni vi h ti sn sng tr v Si gn, v hy chun b phi c i!". ng Kissinger c
thng bo v v b ny, vi gp Nh v qu quyt: " ch l s hiu lm, s c bn tuyn co
chung" (2).
Ba tic dinh Casa Pacifica c coi l quc yn. Tuy nhin cha thy bao gi quc yn khon
i v nguyn th mt quc gia ng minh m li ch vn vn c mi hai ngi tham d, k c ch
v khch. L do pha M a ra l "khng ch ngi". Trong ba cm, ng Thiu c nh ming bt
tt dy cm kh tiu khi ph lng ch nhn. V sau ng nghe chuyn bo ch ch trch ng Nixon
l i ng Thiu bt-tt trong khi gi tht b ang leo thang, ng phn nn "ti u c mun n tht
b". Phi on tin phong ca Vit nam khng c hi kin trc v thc n.
Sau ba n ti t dinh ng Nixon, phi on Vit nam c mun p l bng mt ba tic khch sn
Century Plaza Los Angeles. Nhng pha M t chi v l do an ninh. ng Kissinger sau ny vit
li trong hi k ca ng l trn thc t, ng ta s "biu tnh v khng s ngi d tic" (3).
i vi ng Thiu, im c bit ca chuyn cng du l li tip tn thn mt ca ng Ronald
Reagan, thng c Calilornia ti khch sn Beverly Wilshire. Trc y, ng Thiu tip n ng
Reagan nng hu khi ng ving thm Si gn. Hi , ng c tng ng Reagan mt ci ng voi v
ni a vi ng ta: "Mt ngy no , Ngi s ln voi".
Khng ng m li thnh s tht. Tng thng Reagan thnh cng v vang trong c hai nhim k.
Trong bui tip tn hm y c mt hai ti t ni ting l Zsa Zsa Gabor v John Wayne. John Wayne
c cm tnh ngay vi ng Thiu v c lm cho ng vui, mc d c biu tnh phn chin ngay trc
khch sn. John Wayne va ni a vi ng Thiu va ly tay lm c ch nh ngi nm ly hai
thanh nin biu lnh, gi cao ln v p u vo nhau: "ng c bit ti s lm g khng? Ti s tm
c ti n v xch i nh trong phim xi-n vy" (4).
Khi cuc hp chm dt l ti lc cng b bn thng co chung ca hai bn. John Holdridge thuc
Hi ng C vn an ninh v ph t H. R. Haldeman li gi ging: khng mun ni r rng chi tit v
vin tr kinh t. Pha Vit nam mun ng Nixon ha hn cho r. ng Nh hi tng li: "Chng ti
phi tranh u tng gang tc cho bn thng co ny". Cui cng cn vi pht trc khi hp bo,
pha Hoa k nhng b.
ng Thiu k li l lc Tng thng Nixon tm bit tin ng ln trc thng ra phi trng, hn va
ng ta nh u u. Trc thng va ct cnh, ng quay gt tr li, vi v i vo nh. ng Thiu
nh li nhng ln trc gp Nixon Si gn hoc o Midway nm 1969, l nghi tin bit ko
di, ng ta vui v gi tay vy tht lu (5). Tuy linh cm l c chuyn kh khn, ng Thiu cng c
c s ti xc nhn v nhng cam kt ym tr Vit nam cng ho. Mt thng sau khi tr v, vo
ngy 20 thng Nm 1973, ng ra Quc hi cng b nhng bin php "Ti thit kinh t hu chin".
Mc tiu ra l ti nm 1980 th Vit nam cng ho s pht trin ti mc t tc, t cng. ng ni
l trong vng by nm ti, vi vin tr Hoa k y , Min Nam s dc ton lc vo lnh vc kinh
t v pht trin x hi. Nghe phn khi qu, cc ngh s, dn biu ng ln v tay rn rn, nng nhit
hng ng.
Vin tr li thnh con tin
Ngy 29 thng Ba, 1973, nhm t binh M cui cng ri H Ni. Tng rng vy l xong xui, ng
u li c tin Kissinger sp i Paris "m phn" thm. ng Thiu cng nghi ng chc li sp c
chuyn g y. Y nh nm 1968, Nixon va ln ngi ln th hai l li tr mt. Kissinger sp m
phn vi phi on Bc Vit mt "Thng co" (Commumqu) v vic thc thi Hip nh nh chin.
Mt ln na, mi giy lin lc M-Vit ri vo khng hong. Hip nh Paris k ri, by gi M li
bt nhng b thm? Theo nh "thng co", mt s kin t ai ti, l Bc Vit li c quyn di
chuyn qun dng qua vng Phi qun s (DMZ).
ng Thiu cho rng trong sut thi gian tranh u ti ho m, Bc Vit ch nhng b mt im l
khng chuyn qun qua vng Phi Qun S. Gi y, ch bn thng sau, Kissinger li qua Paris v
nhng thm im cht. ng Thiu chua cht hi li: lm sao qun dng nh xe tng, tu b c th
i qua vng DMZ m khng c "ti x" v "nhn vin" bo tr i coi?" V khi nhng im cht
ny, v tuyn th 17 khng cn l ranh gii r rt ca min Nam na.
Th l vin tr li tr thnh con tin. Li i ting li gia hai ng Nixon v Thiu vo giai on ny
cn gay gt hn lc Tuyn c xong ri, Washington rnh tay, ht lo Si gn chng i. Ngy 21
thng Nm 1973 (tc ngy 22/5 gi Si gn), Tng thng Nixon gi Ph t Ngoi trng William
Sullivan sang Si gn mang theo mt mt th.
Sao m qu bn nhy: va ng hai ngy sau khi ng Thiu a chng trnh ti thit ra Quc hi,
Nixon em ngay "k hoch kinh t di hn Ngi va cng b" ra mc c.
ng vit:
White House
Ngy 21 thng Nm 1973
Tha Tng thng,
"Khi San Clemente, ti ni vi Ngi v vic xin Quc hi Hoa k vin tr y n kh khn
nh th no. Tuy nhin ti cng ni vi Ngi l chng ti s dn mi n lc khng nhng xin
y vin tr cho nhu cu hin ti ca Vit nam cng ho, m cn ym tr cho nhng k hoch
kinh t di hn m Ngi va cng b. N lc ny ang tin hnh tt p v c t vo u tin
hng u.
Nhng ti thng thn khuyn co Ngi rng ch c mi bt ng nh nhoi gia chng ta trong tnh
th ny cng lm tiu tan n lc trn. Ti tin chc rng Ngi s cn nhc k lng iu trn khi
c l th ny.
Trn trng
(k) Richard Nixon
Khi ng Thiu vn khng ng k vo bn thng co, Nixon i n ch quyt lit:
White House
Ngy 6 thng 6, 1973
Tha Tng thng,
"Quyt nh m Ngi phi lm l ch th cho i din ca Ngi i Paris cng vi Tin s Kissiger
k vo Thng co nh hin trng, hoc ngc li, Ngi khng chu k, hu b Hip nh, v chu
hu qu thm khc khng th trnh c.
l s nhn nh tnh hnh trung thc ca ti, s la chn tht r rng
Ti tin tng s hiu bit bao qut ca Ngi v nhng quyn li chung ca chng ta v sn sng
tr li thun trc 12 gi tra ngy 7 thng 6, gi Si gn".
Trn trng,
ng Thiu vit th tr li Nixon, gii thch ti sao pha VNCH khng chp nhn c. Trong khi ,
ng cho bo ch Si gn bnh lun rng ri v bn Thng co l rt bt li cho VNCH.
Va nhn c th, Nixon hi m cng mt ngy :
White House
Ngy 7 thng 6, 1973
Tha Tng thng,
Ti khng th lng on ni hu qu quyt nh ca Ngi trc Quc hi v cng lun Hoa k.
Hu qu chc chn s bt li cho Ngi v c th gy tai ho. Ti rt tic v bun phin khi thy
cng cuc m chng ta cng nhau chia s rt nhiu nay b sp nh th ny.
Xin Ngi tr li cho chng ti trc 8 gi sng ngy 8 thng 6, gi Paris tin tin hnh".
Trn trng
c ti ch "tai ho", ng Thiu ph ngoi l bc th: "Chng ta phi chun b cn thn cho bin
c ny".
Th ri trong vn th ngy 8 thng 6, 1973 tr li ng Nixon, ng Thiu vn ni l pha VNCH
ng Hoa k v Bc Vit k kt vi nhau trn nguyn tc, ri sau hai bn s ku gi (appeal)
c Chnh ph VNCH v Chnh ph Cch Mng Lm Thi (CMLT) chp hnh nhng iu khon ca
bn Thng co.
Khng c, Tng thng Nixon phn ng ngay. ng Thiu ang ng khi Vn phng nh thc
ng dy: c thng bo khn cp. Lc 2 gi m, Ngoi trng Trn Vn Lm chuyn cho ng mt
phiu trnh, km theo mt th mi ca Tng thng Nixon gi cng ngy (8 thng 6, 1973): Vic g
gp rt n ni chnh Ph i s n tn nh nh thc ng Ngoi trng dy! ng Lm phi
chuyn ngay gia m cn kp i ph, v trong th, ng Nixon t ra ht sc cng rn. Cng mt
ngy, mng 8 thng 6, (9 thng 6, gi Si gn) Nixon li gi mt thng ip na:
White House
Ngy 8 thng 6, 1973
Tha Tng thng,
Nu cuc thng thuyt ny tht bi th s c s i cht gia hai bn. Ti s bc b l do khng
chu k kt ca Ngi v ti s cng khai t co Ngi cn tr vic i tm mt gii php cho ho
bnh.
Rt c th Quc hi s ngng vin tr qun s v vin tr kinh t cho n khi Ngi chu k
Ti cn s chp thut ca Ngi kp ch th cho phi on Hoa k Paris trc 7 gi sng ngy 9
thng 6, gi Paris"
Trn trng,
(kt) Richard M. Nixon
ng Thiu c l th cn thn. ng ph nhiu im long ngong, bng c ting Vit ln ting Anh,
Php vo phiu chuyn th ca i s Whitehouse Hi ng an ninh quc gia lm vic:
"Unbalanced and Unjust" (khng qun bnh v bt cng). ng cn vit thm bng nt bt ch m:
Hoa k VNCH vi "no choice" (khng c la chn no tt hn) t ra xy dng v thin
ch, nhn nhng ti a, ch khng ni "khng" mt cch thng thng" (ng vit tt ln vn bn: "ch
O ni NON Flatly", ch O hay "phi" c ngha l "khng".
V c nh vy, th i, th li trong bn ngy t mng 8 ti 11thng 6, li l mi lc mt cng thng
hn. Ti ngy 13 thng 6 th thi hn cht ti. Mt ti hu th c tng t:
White House
Ngy 13 thng 6, 1973
Tha Tng thng,
L th ca Ngi ngy 12 thng 6, l mt n ging mch vo tnh bng hu, s tng knh v
quyn li chung ca chng ta.
"Nu Ngi la chn ng li ny, th chnh l Ngi vch ra chnh sch trong tng lai ca Hoa
k i vi Vit nam ri. Ti s bt buc chu Quc hi v cng lun Hoa k ch ym tr cht t
nhng nhu cu c tnh cch nhn o cho nhn dn min Nam v, trn cn bn cng bnh i na, ti
s b qua nhng quyt nh v nhim v kh khn ym tr qun s v kinh t (cho VNCH) nh
chng ta tho lun San Clemente.
"y khng cn phi l vn ca ngi i thng thuyt, hay ca mt lut gia, hay chuyn gia
na. y l vn trc tin gia ti v Ngi. S la chn l do Ngi.
"Xin Ngi hiu cho rng, ti s ni tt c nhng s d dt, nhng iu cn sa i thm, tr hon,
hay nhng hnh ng nh lc hng ra ngoi (ch) mt vic l ng ng, thun, (ti s coi ) l
mt quyt nh trc tip v c tnh ca Ngi chm dt mi tnh giao hin hu gia hai Chnh ph
Hoa k v VNCH "
Trn trng,
(kt) Richard M. Nixon
ng Nixon kho cht li ci t ca ng Thiu. Cu gi, lnh n, mu lc, xoay x ti lc v
hiu. Li l hm do cay ng lc cm chng lnh, canh chng ngt. Chng b cho nhng thng ip
nh nhng, ve vn lc tun trng mt do b mi Anne Chennault chuyn vo ma thu 1968. N y
sc quyn r, thuyt phc.
ng Thiu ph vo bn l cu cui cng:
"Qu ng! ng ni ch ti hoc ND VNCH (Nhn dn Vit nam cng ho), hay ND USA (nhn
dn Hoa k) no c quan nim nh vy"(6).
y l bc th cui cng ca Tng thng Nixon. Cu ng Thiu ph nh trn cng l cm ngh cui
cng ca ng v hnh ng ca Nixon-Kissinger.
Bn Thng co c k kt vo lc 4 gi chiu ngy 13 thng 6 ti Paris. V phng din lnh th,
bin gii ca Min Nam tr nn lu m. Trn thc t, n khng cn na.
Li vo bng ti
Mi chuyn sp xp cho ho bnh Vit nam nh vy l xong. Kissinger vi v bay v Washington
cn theo ui nhng tham vng khc.
Ngy 22 thng 8, 1973 Kissinger ln chc B trng ngoi giao thay ng Rogers;
Gn hai thng sau , Hip nh Paris li mang ti cho ng vinh d ca gii thng Nobel v Ho
Bnh (Vit nam); v nh vy, thay v ni "Ho bnh ang trong tm tay" (Peace is at hand) nh ra
ng phi ni "Ho bnh ang trong tm tay ca ti"; v thay v tuyn b c "Ho bnh v danh
d", ng nn tuyn b: "Ho bnh v danh d cho ti" th mi ng.
V pha VNCH, t gi pht ny tr nn c thn c th, ch cn hy vng rng chu m th c
n xi, rng nhng cam kt ti San Clemente s c tn trng.
Th nhng, San Clemente ch l trm dng chn ca Tng thng Thiu trc khi ng ri khi trng
tm ch ca Hoa k.
K t khi k xong Bn Thng Co, hai ng Nixon v Kissinger hu nh chn vi Min Nam vo
d vng. Trc , khi c nhu cu th ch trong thi gian t 31 thng 1, 1971 ti 13 thng 6, 1973,
ng Nixon vit cho ng Thiu ti 27 bc th. T lc cho ti khi ng t chc (ngy 8 thng 8,
1974) th tuyt nhin khng cn th t, thm ving, trao i g na. Li ng Winiam Sullivan, Ph t
Th Trng ngoi giao tm tt v quan im ca Hoa k lc y: "Chng ti hy vng rng Dng
Dng s lui vo ch ca n trong bng ti, v n xng ng nh vy(7)".
Ch thch:
(1) Phng vn Hong c Nh, 13-5-1985.
(2) Phng vn Hong c Nh, 23-7-1985.
(3) Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 310.
(4) Phng vn Hong c Nh, 23-7-1985.
(5) Phng vn Tng thng Thiu, ngy 4-4-1978.
(6) Phng vn Tng thng Thiu, ngy 4-4-1978
(7) N.T. Hng and Jerrold Schecter, The Palace File, p.170.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P2 - Chng 5
THN PHN TIU QUC
T tc t cng

Vo lc tm gi sng ngy 28 thng Ging 1973, tng t ri li tng t, ting ci tu Hi Qun
Vit nam dc cng Si gn r ln, x tan mn sng bui ban mai. Khi ci ngng, chung nh th
li tip theo, ngn vang khp y, lm tng thm bu khng kh no nhit ca thnh ngy hm
y.
D chng bit thc h ra sao, ta c n mng i . Hip nh Paris k ri, chin tranh chm dt. T
gc ng Phan nh Phng khu a Kao, i pht thanh phng ra bi ca oai hng "Vit nam, Vit
nam nghe t vo i". Nhiu nh m loa cho ln, dng nh mun t i ting ca ai on vng ln t
radi nh bn cnh: "Anh tr v trn i nng g anh tr v dang d i em" Hy vng rng t
nay, nhng chic bng ca khng cn phi ch v trn trc thng sn mu tang trng.
Dn chng thnh tm gc mi ni lo u sang mt bn. Khng kh nhng qun c ph tr nn
nhn nhp. Lnh gii nghim na m ch c thi hnh mt cch lng lo v phng tr bt u
m ca li. Nha Du Lch sa cha khch sn Majestic, lm thm mt qun ngoi va h quay ra b
sng, ht sc th mng. Chiu chiu, gii phong lu cng nh i n ca cc nhn vin ngoi giao v
du khch ng mnh trn nhng gh vng my mi mc, ung chanh soda v nc da cn ti, trng
nh mt cnh Hawaii. Bn kia ng, sng Si gn lng l tri. Ting i bc khng cn vng li
na, v ho chu cng thi lo sng trong m ti. Nh hng ni M Cnh sm ut, ting ni n o
ca thc khch xen ln vi nhng ting ci rn r, ting chung rung t nhng chic xe bn
rong trn bn; mi kh mc nng v mi nc ma va mi c quyn ln vo nhau, lm cho khng
kh thm mi mc, hp dn.
Li mt ln na vin nh ho bnh l rng. V c th, Hip nh Paris c cc c quan truyn thng
ca Chnh ph m t nh mt thng li cho Vit nam cng ho. Khc vi Hip nh Genve Php k
nm 1954 sau tht bi in Bin Ph; ng ny Vit nam cng ho u c tht bi? Ban Tm L
Chin trn i ng ca: "C bay c bay trn thnh ph thn yu". Ti M, cc bo ch ng hng tt
ln "Ho bnh vi danh d" i VOA c vy m pht sng. Bit u, bit u y mt trang s mi
c m ra ri.
Th l ti thi hu chin?
By gi nhim v chnh yu l cng c x hi v ti thit kinh t. V x hi, vic bc xc l hiu
nng ca nn hnh chnh. h tr cng tc ny chng trnh "Ci t hnh chnh" c ra. ng
Quch Hunh H, ngi c giao trch nhim, cng vi s tham gia tch cc ca Hc Vin
Quc Gia Hnh Chnh n c vic ci t. Cng chc mi cp mi ngnh thay nhau i tham d cc
lp hc tp c t chc ti trung tm hun luyn Vng Tu. Trung tm nm cnh b bin Long Hi
th mng. Cc vn c em ra tho lun: tn quyn v a phng, pht trin nng thn, tay
sng tay cy, bi tr tham nhng. Ton l nhng ch thc t, ht sc hp dn.
Khi Kinh t - Ti chnh c c thc y c nn kinh t i ti t tc t cng. Cng sm
cng tt. Lc ny cn nhn thng vo thc trng, xem mt tt, mt xu, tranh th thi gian un nn
li nhng bt qun bnh ca kinh t v m. Mun vy, cn phi duyt xt ton b qu trnh nn kinh
t ch ra cho ng nhng nhu cu v u tin. Nhn li con ng m nn kinh t Vit nam tri
qua trong hai thp nin, tuy n trc tr, thng trm, nhng cng c thi im kh sng sa. V
bn cnh nhng tn ph li c nhng xy dng, pht trin ng k, c v vt cht ln con ngi. Mc
tiu tin n t tc, t cng, chm lm l vo nm 1980 khng phi l mt o tng.
Thng trm ca nn kinh t thi chin
Thp nin 1960: t xut sang nhp.
Thp nin ny c Lin Hip Quc tuyn dng l "Thp Nin Ca Pht Trin." Nm ly c hi,
cc nc chu nh Nam Hn, i Loan, Thi Lan, Nam Dng, M Lai, Singapore v k c Nht
Bn, nhy vt mt bc di trn ng m mang kinh t, x hi. H vn dng nhn lc, ly
t cng lm ng lc thc y m mang kinh t, thu ht u t v k thut tin tin ci tin cng
nghip. Vit nam mt c hi qu bu . Tuy nhin trong nhng nm u thp nin, tnh hnh
kinh t cn kh trin vng. Min Nam vn cn xut cng c go. Vi tng xut l 340.000 tn,
nm 1960 nh du mc cao nht trong lch s kinh t Vit nam cng ho. T nm , nng thn bt
u thiu an ninh, xut cng go xung dn, v ti nm 1962, cn 85 ngn tn. Sau , khng ng
k, nhng vn cn l xut. T 1965 tr i th xut bin sang nhp, c nm ln ti 760 ngn tn.
Mt tri mt vc so vi thi tin chin. Nm cao im l 1939: xut cng go ca ring Nam B ln
ti gn hai triu tn. Ti nm 1954 cng vn cn 520.000 tn (1).
1969-1971: ba nm vng son.
Khong thi gian 1969-1971, tnh hnh an ninh min ng bng Cu Long tng i tt, cho php
nhiu ngi ngh ti trin vng kinh t lu di. y l khong thi gian cao ca nn nh Cng
ho: chng trnh "Ngi Cy C Rung" ra mt ngy 26 thng Ba, 1970 thnh cng vi d
on: gn mt triu mu rung c phn chia cho nng dn (2). ng l cho v nng dn u c tr
tin.
Chnh ph bn cng kh phiu ly tin mua li rung t ca in ch ri chia cho nng dn. in
ch no c qu 15 mu phi bn t cn li. Bu khng kh nng thn no nhit. Mc d chin tranh
vn cn, nhng quyn s hu rung t c tc ng ht sc mnh m. ang t t in, bn triu
nng dn tr thnh gia ch. Nhng lm t in l n chc, cn a ch li phi lo. Vic s hu n c
hai mt: c hng trn vn kt qu mnh lm ra. nhng ngc li, cng phi gnh vc ri ro ca
ma mng, thi tit. Ngi "tn in ch" vt v, lam l:
Ngi ta i cy ly cng,
Ti nay i cy cn trng nhiu b.
Trng tri, trng t, trng my,
Trng ma, trng gi, trng ngy, trng m
Ngi nng dn chm ch lm n nh vy nn kt qu trng thy. Khi chng trnh Ngi cy c
rung kt thc vo thng Ba, 1973, b mt nng thn tr nn sinh ng.
C ng gio s M ni vi chng ti: "Ngi nng dn Vit nam ton l con chu Adam Smith".
Nh kinh t ngi Anh ni ting Adam Smith (th k 18), c coi nh cha ca kinh t th
trng. ng t ng lc cnh tranh ca nn mu dch t do da trn quyn t hu, l yu t cn bn
nht ca pht trin kinh t (3).
Thm vo t lin b k thut: loi la ging IR-3 pht xut Phillippines c em vo ng
bng Cu Long. mt s nc hu tin khc m chng ti c dp quan st ti ch khi cn lm vic
cho Qu tin T Quc t, tht l rt kh nhc cho nng dn chp nhn nhng k thut mi. H
khng mun thay i cung cch lm vic, bm cht ly nhng phng php sn xut m h quen
thuc. ng ny, d trng la c truyn c vi ba ngn nm, n lc thy c ging mi, nhn dn
min Nam vi vng hng ng. V hng ng rt nhit lit, t ngay tn la l "thn cng". C cho
phn bn, lng nc cho ng mc l n ln y ng. Cy la khng cao nh la c truyn,
nhng b bm, do dai. Khi c bo t n nm rp xung, ch khi bo qua, li ng thng ln. Ti
ma gt m ngi ta v Cn Th, An Giang xem th tht l sng mt: "Cnh ng mnh mng,
cnh ng bt ngt, i cnh ng do dt la thm nng".
n nm 1971 th la thn nng ph c trn 2,6 triu mu rung, bng 42% din tch canh tc
ri. Hai ng lc ny y mnh sn xut thc ln trn by triu tn, cao hn nm 1966 l 63%. Nhp
cng go lp lc xung ch cn 160.000 tn. Vi ny th chng my lc na l go n v c
khi cn d xut cng (4).
Nhiu quan st vin quc t cho chng trnh "Ngi cy C rung" l mt trong nhng chng
trnh ci cch in a thnh cng nht cc nc hu tin (5). N l im vng son ca nn nh
Cng ho. Bao nhiu hy vng! Bit u chng my lc na, nh bnh minh li chng chiu ri khp
thn qu? Cui nm , mt chng trnh pht trin kinh t hu chin do nhm nghin cu Lilienthal
- V Quc Thc c c quan vin tr Hoa k USAID ti tr ra mt. Ngi ta bt u ngh ti
pht trin lu di.
Ma h la 1972
Dn chng Vit nam n ci tt nm Nhm T kh vui v.Pho n rn r. Bnh chng, tht m, da
hnh cu i , khng c g l thiu. Thng Ging l thng n chi, mi ti thng hai mi i trng
u, trng khoai, trng c. u phng mc nhanh nn thng ba l u gi v "ta i ta hi v nh
phi kh".
Nhng ri no c i hi u. Thng ba nm i bc li n rn tri trn vng v tuyn. Chin tranh
bng leo thang, bt u t cuc "Tn cng ma Xun" ca qun i Bc Vit ti Qung Tr. Lc ny,
thay v th cng, Vit nam cng ho li chuyn sang th th. tin trin kinh t bng khng li
gia "ma h la". Trn 200 cu b h hi, bao nhiu cy s ng x b ph hu, 40% sn xut
cao su b mt v rng cao su tr nn bi chin trng. Thm my trm ngn ngi na t min v
tuyn chy vo pha nam, lm cho s ngi di c tng vt ln 1,2 triu. p lc nhu cu tip t cng
thm nng n: lng thc, nc ung, thuc men, v sinh, lu tri.
Nm y li l nm mt ma v hn hn! Nhp cng go nhy ln 284.000 tn (6).
Tuy nhin, vo nhng thng cui nm 1972, tnh hnh li tr nn tt p hn, v nn kinh t bt u
c nhiu du hiu phc hi. Thn kh ca t nc linh thing, sc mnh ca nhn dn di do. C
mi ln ng xung li tm cch hi sinh. sc chu ng, ch kin tr c quc t thn phc.
Nn kinh t giao thi: 1973
Ni chung, nhn vo kinh t min Nam lc giao thi t chin tranh sang "hu chin", t c M ti
khng c M, ta thy c su c tnh r rng(7):
Th nht l c cu chnh lch: nghing hn v cung cp dch v, tng ng bng 55% tng sn
lng quc gia (GDP). c bit l dch v quc phng, hnh chnh, qun i ng minh. Sn xut
hng ho, vt dng chng c l bao;
Th hai l mc l thuc vo nhp cng: ngoi go cn xng nht, phn bn, xi mng, hng tiu th,
vt liu sn xut. Tt c tng ng vi hn mt na tng s cung hng ho. Trung bnh l phi
nhp 750 triu la mt nm, khong 40 la ng trn u ngi (nn nh y l ng la
vi mi lc thi y). ang khi xut cng (cao xu, tr, hi sn, lng vt) ch vo khong 4%-5%
nhp cng;
Th ba l mc tit kim st xung s m: trung bnh bng -5% tng sn lng gp ni a GDP. Lc
cn ho bnh, n l s dng. C nm ln ti +6% GDP (1960). Khi khng cn tit kim ni a
th u t cho pht trin phi tu thuc vo tin bc t bn ngoi;
Th t l gnh nng kinh t ca nn nhn chin cuc: on ngi di tn t nhng vng thiu an
ninh, c bit l min Trung, ln ti vi triu. Mt s ng di tn v thnh th, lm s ngi y
ln ti 40% tng dn s (nm 1960 ch c 22%). Kt qu l tht nghip cao thnh th (14%) cng
vi nhng t oan x hi i km. ang khi nng thn li thiu ngi canh tc;
Th nm l gnh nng quc phng: tnh trng an ninh "thi hu chin" cn i hi mt nhu cu quc
phng qu ln, cn chi tiu ti 50% ngn sch (242 t ng).
Ti tr cho pht trin ch cn 9% (66 t ng). Ri vn nhn lc: 1,2 triu thanh nin cn phi vc
sng, cha k 310.000 cng, t chc. Ngoi ra cn s ngi di tn k trn, tt c cng vt 30%
nhn lc lao ng.
Thm vo nm im ny phi k ti mt im quan trng khc:
Th su, tm l da vovin tr: nhn li gia thp nin 1960, ta thy ci tm l ny n mau bn
r. Nn kinh t Vit nam b nh, hu tin, sn xut cn bn l nng nghip. Khi qun i M o t
ko sang, nhu cu quc phng, tiu dng, xy dng h tng c s nhy vt. M sn xut ni a cn
yu km, cn bn ch l go thc. trnh tnh trng khan him, lm pht phi m th ch cn cch
nhp hng ho t ngoi vo. Nhng li nhp qu nhiu v qu nhanh. Ti tr nhp hng ho gm bn
ngun: vin tr nhp cng (CIP )(Capital Improvement Projects c ngha l nhng d n chnh) +
vin tr thc phm phng s ho bnh + vin tr d n + s la pha M mua tin Vit nam. Tng
s ny ang t 162 triu nm 1964 tng ln ti 830 triu nm 1966, cao hn nm ln. Tin bc di
do, c th m xi. Chi tiu cng cng nh t c b th lng.
C Si gn chng thy thiu th g: radio, TV, t lnh, my iu ho khng kh. Bo ch ngoi quc
gi Si gn l Hondaville. Ngoi nhp cng, li cn mt ngun khc: thuc l, ru mnh, gia
dng t h thng tip liu PX lt ra th trng. C ng trc cng cn c Long Bnh m xem th r.
Chnh sch kinh t thng hay c tnh ton da theo d phng xem s tin la s bm vo nn
kinh t l bao nhiu.
S kin ny lm tng ln cng ca tm l l thuc kinh t VN tai hi hn, n li mang ti nhiu
c hi tham nhng cho nhiu ngi, mi tng lp, tr thnh ung nht x hi.
Trin vng ti thit
Th nhng, ng sau nhng vn kh khn, nhng yu km, li c nhng yu t thun li cho cng
cuc pht trin.
Vi mt dn s 20 triu, th trng min Nam ln hn cc nc Afghanistan, Australia, Hng Kng,
M Lai, Nepal, New Zealand, Singapore, Sri Lanka, v i Loan. Li tc ng cho mt ngi
ca min Nam (tng ng khong 150 la mt nm) cn cao hn cc nc Bangladesh, n
, Pakistan v Thi Lan hi (8).
Nng nghip
V nng nghip, ci tin k thut v la thn nng nng sn xut ln ti by triu tn thc vo
nm 1973, tng ng bng 4,6 triu tn go, gn ti mc n. D phng l ch ti 1976 c
th xut cng. Trin vng ny l nim hy vng khng nh trong lc kh khn. Chng trnh a dng
ho nng nghip cng bt u c kt qu. Cc loi cy n tri, bp, u phng, u nnh, khoai ty,
rau c pht trin ht sc nhanh.
Cy cng nghip c y mnh thay th nhp cng: sn xut thuc l ti trn 18.000 tn so
vi 9.000 tn nm 1971 ; ma ng ln trn 900.000 tn, gn gp ba mc 1970. D phng cho 1975
l s tng gp i, tc 1,8 triu tn. Ng bp th t 31.000 tn (1970), tng ln trn 50.000 tn
(1974).
Li c kh nng phc hi sn xut 70.000 tn cao xu mc tin chin(9). Ngnh ng nghip c
canh tn, ng thuyn vi my ui tm ln i ln li khp sng rch. Xut cng tm v hi sn t
vn vn 500.000 ln gn 11 triu la. D phng cho 1975 l 30 triu. Tng s xut cng nm 1973
ln ti 53 triu, tuy khim nhng nhng cng l tng gp ba ln nm 1972.
Pht trin con ngi
Xt n cng, con ngi vn l yu t quan trng nht trong vic pht trin kinh t lu di. T nh
nc Nht, ti nguyn rt t, khng c mt git du, th m thnh quc gia tin tin vo hng nht.
Cn nh nhng nc du la Kuwait, Saudi, tin bc nhiu bit my m u c mc pht trin kinh
t, x hi cao.
Vi 80%dn s l ngi Kinh, a s theo Pht Gio, min Nam khng c vn th nghch sc tc
hay tn gio qu ng nh min Trung ng chng hn. Ngn ng li ng nht, khc nhau ch l v
cch pht m. Vit nam l nc duy nht chu dng mu t La m a, b, c, rt tin cho vic tip
thu k thut, vn ho ngoi quc.
Gn 20 nm hot ng, c quan Vin Tr Hoa k USAID gip Chnh ph Vit nam phng tin
v k thut pht trin gio dc v o to. Nm 1973, t l bit c, bit vit l 70%rt cao so vi
cc nc chu lng ging hi .
Trc nm 1954, min Nam khng c i hc. Mun hc c nhn phi ra H ni. Ti 1973, i hc
Si gn ng vo hng quc t. Vi th d: bc s xut thn t i hc Y khoa sc phc v cho
on qun 1,2 triu m khng cn n bc s nc ngoi. Sau ny h di tn sang M, ch cn mt hai
nm o to li v hc thm ting Anh l hnh ngh c ngay. Lut gia tt nghip t khun vin
"cy di bng mt, con ng Duy Tn", lm vic cho cc hng M ngay Si gn, v c thn
phc. Khi h i du hc th thy lut php M qu r rng, hc li cn d na.
Ngoi i hc Si gn cn su i hc khc: Lt, Vn Hnh, Minh c, Ho Ho, Cao i, Cn
Th. Nm 1973, tng s sinh vin i hc ln ti 98.832 so vi ch vn vn c 2.900 vo nm 1955.
S hc sinh trung hc trong cng nm y l trn mt triu so vi 43.000; v hc sinh tiu hc, trn ba
triu so vi 401.000. Ngoi ra cn cc trng cng ng, trng hun nghip, cc chng trnh cng
ngh mc ln nh nm.
Chin tranh li cng o to c bao tay ngh ang ch mong c ng gp vo sn xut cho nn
kinh t thi bnh. Vic chuyn nhng k thut trong thi chin th hin r rng Nht. Qun i
M ng Nht sau i chin v chin tranh Bc Hn gip cho nhn cng Nht Bn tip thu
c k thut lp rp xe ti, xe tng. i ng ny sau chuyn sang lm xe hi, by gi cnh tranh
vi xe M, c. Min Nam, mi nm chin tranh gip c bit bao nhiu tay ngh: xy dng,
my mc, lp rp, sa cha, truyn tin, kin trc s. i ng th xy dng Nng c cc nh
thu ngoi quc khen ngi. Khi Cng Binh tip nhn c ngnh ngh cao v xy ct ng x,
cu cng, nh ca. Ri on phi cng bay trc thng, my bay vn ti, khu trc c, phn lc F5, ra
chin trng th can m, n khi li my bay dn s c chiu i vin lo c ph, cm nc th li
cng vi vt hn.
H tng c s
Mt kt qu tt ca chin tranh l mang ti cho Min Nam mt h tng c s kh tt, gip pht trin
kinh t lu di. Xy dng h tng l rt tn ph v mt thi gian. T nh qu trnh xy mt ci cu: t
lc lm d n tin kh thi, ti lc nh gi, ri lm d n kh thi, tm ngun ti tr, thng thuyt, i
vay, ti xy ct, lc xong trung bnh cng phi mt nm nm. l mt l do ti sao li hay c "k
hoch ng nin".
Nhu cu qun s trong thi chin i hi xy ct nhiu phi trng. Ngoi nhng phi trng ln nh
Tn Sn Nht, Cam Ranh, Nng, Cn Th c th tip nhn phn lc loi cn c nhng phi
trng nh Lt, Hu, Kontum, Ph Quc. Pleiku, Rnh Gi, v Qui Nhn. Cng thm vo l
khong 100 sn bay t hon, ri rc khp ni, rt tin cho vic lin lc gia cc a phng (10).
V vn chuyn ng thu th min Nam c ti 4.780 cy s sng, rch (3.000 dm Anh). Khong
mt na l sng ngi, na kia l kinh, rch. l phng tin giao thng r tin nht v thun li
cho nng, ng dn. Hi cng ln gm Si Gn, Cam Ranh, Nng, Nha Trang, Rch Gi.Nhng
a im rt tin cho tu b cp bn, tip vn cho mi min dc theo gn 1.000 cy s b bin v
duyn hi. Ngun li trng thy l nhng cng ny li c th p ng ht nhu cu hng hi ca Lo,
b kho cht trong t lin, min ng Kampuchia, v c th c min ng bc Thi Lan.
Cn ng x, cc nc hu tin trng thy ng x min Nam m thm. Tt c c ti 21.000 cy
s ng (khong 13.000 dm), trong gn 9.500 cy s ng nha, i c quanh nm. Cu cc
loi to, nh bc qua sng ti gn 4.000 cy rt nhiu cu b h hng, nhng sa cha li th cng
nhanh. Tnh ra cng c ti gn 170.000 xe ti v trn 51.000 xe hnh khch lu thng trn h thng
.
Vin thng ca mt nn kinh t phn thnh
V ti nguyn v con ngi nh vy, nn Min Nam thc s c trin vng pht trin mt nn kinh
t phn thnh, ht b l thuc.
V h tng c s, khng phi l ng Tri khng u i. C iu l tim nng nm m cha khai
thc ra c. Trn con ng tin ti t tc t cng, c hai ca qu Tri ph: ti du nm thm
lc a v Vnh Cam Ranh.
Kho tng du la: ti nguyn Tri cho
Cho d khng bng ti du ca Indonesia, mt nc trong khi OPEC, tim nng du la, du kh
trong mt vng rng 500.000 cy s vung ca thm lc a Min Nam khng phi nh. Nm 1973,
va h ln c bao nhiu hng du quc t nhy vo, bt chp l tnh hnh an ninh cha n nh.
Hai vng u thu nm cng mang li c 17 triu la. Vo lc lin ang cn, gi tr tm l
ca s tin ny cn ln hn my ln. u thu nm 1974, s tin ln ti 30 triu.
Chnh ph cp giy php cho su t hp cng ty du la c khai thc 13 a im trong mt khu
vc 82.000 cy s vung.
y mi ch l 16% ca thm lc a.
n cui 1974, tt c cc cng ty u hon thnh nghin cu chi tit v a cht. Theo hp ng, cc
cng ty khoan thu phi bt u khoan du th nghim trong vng 24 thng k t lc hp ng c
hiu lc. Th m hai cng ty trng thu t mt bt u khoan mt nm trc hn cht: Pecten
vo thng Tm, v Mobil, thng 10.
Ch hn hai tun, vo ngy 17 thng Tm 1974, Pecten o trng ngay du l 08-TLD, t tn l
HNG-X. Kt qu cho thy c du di su 1.374 mt. Ri ging th hai, DA l-X, trong cng
mt din tch li tm c kh nng du th v du kh cao hn. Th nghim cho thy tt c c hai
ngun: mi ngun c th khai thc ngay 1.514 thng du th mt ngy v 5,8 triu thc khi Anh
(cubic feet) du kh mt ngy. Sau , l DA l-x c chnh thc tuyn b chnh xc l "m du".
Hng Pecten rt vui mng, nn tin hnh khai thc ngay l 06-LTD, v tm thy c du hiu cn
kh quan hn.
Ti thng 10, 1974 hng Mobil khoan gin BCH H 1, ti l 04-TLD, tm c "lng du quan
trng" di su trn 2,7 cy s (9.000 feet). Tin mng c th n lin tc. Hng Marathon v
Union Texas quyt nh khoan ging u vo cui 1974. Hai hng Esso v Sunningdale c k hoch
khoan du vo thng 4-1975! c tnh l vo cui 1975, s c t nht 20 dn khoan. Sn xut mt
lng du kh quan sp c bt u mun lm l vo cui nm 1977.
C ln chng ti c mt hng khoan du mi ra xem dn khoan ngoi khi. Trn chuyn trc
thng, ti hi anh phi cng Php: "Anh ngh Vit nam c nhiu du khng?" Anh vui v tr li ti
khng bit r, nhng theo kinh nghim lm vic cho cc hng du la nhiu nm, ti thy ni no
c nhiu tm l c du la". Nghe tht mt rut. Anh ta cn thm: "Ti ngh rng qu ng c c du
la ng Bng Cu Long na". Thc h khng bit, nhng u nm 1975, c ngi gii thiu
mt cng ty ngoi quc (m hin ti khng nh l hng no) ti vn phng bn v chuyn ny.
H ni "chng ti nghin cu s khi v tin rng c du la, du kh vng Cu Long".
" u?" ti vi vng hi. "Chng ti khng th tr li ng c, v phi chi ph tn km mi c
nhng thng tin ny". H ngh Chnh ph hai im: th nht, cho cng ty o ngay m khng
phi qua th tc u thu, hnh chnh rm r; th hai, khi khai thc c du s chia i, mt na
cho cng ty, mt na cho Chnh ph. Ti ni ngay vi Tng thng Thiu v vic ny. ng t v vui
mng ni "trong lc ny, ai lm c g gip ch l phi cho ngay."
Tin tc v du la lun c bo ch ng ln trang u. Truyn hnh chiu nhng cnh dn khoan
bn rn ngoi khi, nhng ngn uc t bng du kh chiu sng vm tri vo m khuya. Trong
khung cnh ti tm cui nm 1974, nhng ngn uc ny cng mang ti mt tia sng lo ln trong
tm trng dn qun Min Nam.
Vnh Cam Ranh
Vnh Cam Ranh c coi l vnh c nc su, p v tt nht ng Nam . Ngi ta cn so snh
Cam Ranh vi Vnh San Francisco M. Thi Php thuc, ngn sch cc nc thuc a eo hp, tuy
bit trin vng ca vng ny, nhng h vn nm , ch dng mt cng nh cho vi chic tu
hi qun Php. Cch Si Gn 400 cy s, Vnh nm vo v tuyn 12, gn ngay trc giao thng hng
hi quc t Singapore, Hng Kng, Thng Hi, Yokohama. Cam Ranh ch xa trc ny chng mt
gi tu bin, trong khi Vng Tu cch ba gi, Hi Phng cch tm gi. Vnh c chiu su trung bnh
t 18 ti 20 mt. Ch su nht l 30 mt. Hi sn ni y phong ph, ni ting l tm hm Bnh Ba
v s Tr Long. Ngoi ra cn ngun ct trng vi cht lng cao rt l phong ph. Dc theo b bin
nm su cy s, m ct Thu Triu nm pha Bc bn o Cam Ranh. Ni y c ct trng vi
sch ti 99%, l nguyn liu dng sn xut pha l loi thng hng v thu tinh quang hc. Ngoi ra
cn c khong cht thch anh (quazt) qu gi, dng lm ng h chy tht chnh xc. Ti cn nh
mi khi gp ng i s Nht, thy ng ch hay hi han v tin trnh pht trin "Vng Vnh". Sau ny
ti mi c bit l va c Hip nh nh chin l c mt cng ty Nht vo lm nghin cu kh
thi cho mt d n ho du (petrochemical).
Vnh Cam Ranh l mt bnh phong chn gi an ton cho tu b tr n khi bo t. Ca bin vo vnh
rng ba cy s, su 20 mt, khng c ph sa bi. Vo thi "Nht Nga Chin k", nm 1905 hm i
Nga do c Z.P. Rozhestvensky ch huy trn ng i nh trn hi chin Tsushima, vo Cam
Ranh tr n. Nm 1941 Nht chim ng Cam Ranh ri rt nm 1945.
Nga tip tc nhm ng. Ma xun 1975, vo lc tnh hnh cng thng nht, ngy 23 thng Ba, gia
mt bui hp trong vn phng Tng thng Thiu, i t V Vn Cm, Chnh Vn phng g ca vo
a mt bo co t min Trung cho ng Thiu: hi qun ta va pht hin c my bay trc thng Nga
bay thm thnh trn khng phn Vnh Cam Ranh".
ng Thiu ni sng, " n bay i ri cn bo co g na!"
Bn o Cam Ranh
Hai mi nm sau khi Nht rt khi Cam Ranh, qun i M vo xy ct ln mt cng trnh v i.
Vi din tch 260 cy s vung ( 100 square miles), bn o ny ging nh hnh mt ci chai, c
chiu di 12 cy s v chiu ngang by cy s im rng nht. Mt h thng tip liu rt ln gm
cc kho nhin liu, kho n, xng i tu xe tng, nh my in, khu nh , gii tr c xy ct.
Thm vo l phi cng qun s tht ln. Sn bay c hai ng bng 3.200 mt, phi c loi no p
xung cng c. H thng ng b chng cht, giao thng rt thun tin. L mt bn o, hai bn
l bin m li c h cha nc ngt ln, vi tr lng thng xuyn hng trm ngn mt khi. l
H Ao H rng 250 mt, di 1,5 cy s. Vo cui ma kh tnh ra cng cn gn 300 triu ga-lng
nc. Nh m nc ngt trong lng t nn cy ci xanh ti. Ngoi h, cn mt s ging nc do
qun i M o, t li thnh 10 im cung cp nc ngt cho 15.000 lnh.
Hi cng Cam Ranh
Cng ny l mt trong ba cng thin nhin tt nht th gii, ng sau Sydney (c) v hn Rio de
Janeiro (Brazil). Ngoi bn bn tu (trong chn bn lc u) cn tt, cn c nhiu cu tu c th b
neo bc r hng ho, v 14 phao ni c ct xung chc chn.
Khi M trao li cho Vit nam cng ho vo thng Su th bn o Cam Ranh l mt ca qu. c
sn mt hi cng ln, va gn bin, va cch bin, li c mt h tng c s nm st bn pht trin
k ngh, du lch, thu hi sn, ng tu, sa tu, vn ti thng thuyn hng hi. Cam Ranh cn c
h thng ra a ti tn, h thng thng tin lin lc qua Thi Lan. Phillippines bng giy cp ngm
xuyn bin, ht sc hp dn vi cc nh u t quc t. Bt ngay ly c hi, pha Vit nam cng ho
yu cu C quan vin Tr Hoa k SAID ti tr mt nghin cu s khi, mt d n tin kh thi, nhm
bin i mt phn ca bn o Cam Ranh, thnh mt khu cng nghip.
Theo kt qu nghin cu th Cam Ranh c th pht trin theo nhiu giai on.
Giai on u l pht trin mt khu cng nghip khong 2.000 mu ty gm khu nh my, khu nh
, gii tr, khun vin bo tn thin nhin. Cng th c sn. Khu k ngh c th cho thu c
ngay gm 480 mu ty mt bng, cng vi 85.40 mt vung nh xng. V khng phi mt tin n
b vic di dn, cng khng phi xy ct h tng c s, nn d n tit kim c thi gi v t tn
km. Ch trong hai nm l xong. Chi ph li rt thp: khong 10 triu la, trong s tin tng
ng by triu l tin Vit nam tr nhn cng, ch ph ni a. Ch cn ba triu la tr tin k
s v vt liu nhp cng l . Trong giai on u c th cho pht trin k ngh nng. c bit l
cng nghip ho-du, amonium, phn Urea, Natri ccbnt khan (soda ash), k ngh knh cho cc
cng trnh kin trc. Tt c nhng nh my ny tn khong 155 triu la xy dng v ch trong
vng nm nm l c th bt u hot ng sn xut.
Thc ra, khng phi i ti sau nm nm: ang pht trin giai on u l c th lm nhng bc
cho giai on hai, nhm vo k ngh nh, ch bin. Khch u t s x vo "vng Vnh" Vit
nam. Ri ti nhng k ngh nng hn na nh st, thp, k ngh lc du, kt hp vi cc dn khoan
du ngoi khi.
Cng Cam Ranh dn dn s c tn dng. Tng bc mt, cng trnh nghin cu kt lun: "Pht
trin cho ng mc, tim nng ca cng Cam Ranh bng Singapore, n s l cng Hng Kng th
hai."
Tm li, nu tng kt ton b nhng yu t tiu cc, tch cc th hnh nh ca nn kinh t Min Nam
thi "hu chin" khng phi l en ti. Tri li c th ni l c nhiu trin vng, nhiu nh kinh t
ng rng Min Nam hi iu kin cn thit tin ti ch thot khi tnh trng hu tin, cng
ging nh i Loan, Nam Hn. V vic pht trin s mt t thi gian hn l cc quc gia kia, mt
phn v c sn nhng xy ct h tng tng i y . Li cn thm ca Tri cho. Quan st ti
ch, i s Martin pht biu cho k gi tun bo U.S. News and World Report (11):
"i khi ta thy trong cng mt quc gia c s phi hp gia ti nguyn phong ph, mt h thng
hnh chnh c quyt tm vi nhng chnh sch kinh t hp l mt dn tc thng minh, kho lo, v
ht sc do dai, vi mt kh nng c gng bn vng, mt quyt lm mnh lit v tha thit bo tn t
do ca mnh.
"Khi c mt kt hp nh vy, nh hin ang c Min Nam Vit nam, th ch cn mt ngun ti
chnh t ngoi vo lm vai tr tc dng, ni kt tt c nhng yu t ny li vi nhau th c th c
nhng kt qu tht l xut sc"
Thc vy, vo thi im , mc tiu tin ti c lp v kinh t sau mt k hoch ng nin (1975-
1980) l rt c th tin c B K hoch c tnh l ch cn c ngun ti chnh khim nhng
khong 700 triu la mt nm gip ti tr cho k hoch ny l "bung ra" c ri (take-off). T
1980, min Nam s khng cn phi da vo Hoa k na.
Nh vy, tng s ca ngun ti chnh ny tnh ra l 3,5 t la (700 triu cho nm nm), xp x bng
s tin ngi Vit t nc ngoi ang gi hng nm v cho thn nhn Vit nam ngy nay.
Ch thch:
(1) V sn xut go ca hai min Nam, Bc, xem Nguyn Tin Hng, Economic Development of
socialis Vietnam, 1975-1980, trang 3-16 v Haut Commissariat de France Pour L indochine,
Annuaire Statistique de l Indochine, 1939-1940.
(2) Ngun: USAID.
(3) Sch ni ting ca Dam Smith l The Wealth of nations (1776).
(4) Ti liu B k hoch, VNCH, v USAID.
(5) Ngun: USAID.
(6) Ngun: USAID.
(7) Nghin cu ca tc gi.
(8) Xem Business International Asia/pacific Ltd., Risks and Rewards in Vietnam s Market trang 13.
(9) Ti liu B k hoch, VNCH, v USAID.
(10) Business International Asia/pacific Ltd., Risks and Rewards in Vietnam s Market, trang 74.
(11) J. U.S. News and World Report, 29 thng 4, 1974.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P2 - Chng 6
C sc ma Thu

Em khng nghe ma thu,
L thu ku xo xc,
Con nai vng ng ngc,
p trn l vng kh?
("Ting thu" - Lu Trng L)
Ma thu l ma m m, lng mn. N gy cm hng cho bit bao nhiu thi s, nhc s, gip h sng
tc nn nhng vn th, ca khc bt h, vt thi gian.
Cui h vo thu nm 1973, tnh hnh kinh t, qun s ti min Nam c b tin b. Tnh hnh tng
i lng du. nh hng cuc tn cng ma h la coi nh khc phc c, cng vic ti nh
c on ngi di tn t v tuyn ang tin hnh kh quan, tnh trng thoi tro kinh t ca nm 1972
c chiu hng kt thc. Nn kinh t ang bt u c nhng bc i trn ng tin ti t tc t
cng. Ch tiu quan trng nht l thc go: sn xut ti mc gn by triu tn, cao hn mc
1966 ti 63%. Xut cng bt u vn ln, v ngn sch bt u tng ngun thu ni a. Bc sang
thu, Min Nam thy c cht nh sng cui ng hm. ng mt ci, chin tranh Do Thi- Rp
t nhin bng n. Chng khc g mt trn ng t ln ti 8 Richter, sc rung chuyn ca n d
di. Nhng Do-thi- Rp xa Vit nam bao nhiu ngn dm, u c vn g?
y th m rung ca n li thnh ra c "sc" d di, lm xiu nh ca, tan hoang iu tn.
Trn chin Trung ng
Ngy mng su thng 10, c tin giao tranh ln ti Min Trung ng. Thot u ai cng cho l
chuyn khng quan trng. T bao nhiu th k ri, my anh em cng mt T Ph Abraham m c
thng yu g nhau u. Ngc li cn xung khc ht i ny sang i khc. Ch kh cho dn v ti,
nn nhn ca nhng cuc tranh chp. Su nm trc , vo thng Su, 1967 cng c trn ln: Do
Thi ln chim vng t Sinai, Cao nguyn Golan (Golan Heights) dy cho Ai Cp mt bi hc.
Nhng trong trn ny, ngoi khi Rp, t x khc b nh hng v cuc chin. K t nm , qun
i Do Thi c tn trang, ngy mt ln mnh, li c M ng sau. Do Thi bt u y: khi A
Rp u c dm gy hn ln na.
Th nhng, s vic bt ng xy ra. Vo ngy Yum Kippur, mng su thng 10, nm 1973, khi A
Rp bt cht tn cng. Yum Kippur l ngy l quan trng nht trong nm ca ngi Do Thi, ngy
L n Ti "Atonement", mt ngy n chay, suy ngm, cu nguyn. Ngy , ging nh L Tro
La o Cng gio, l ngy nhc nh cho con ngi rng mnh ch l ct bi v cng s tr v vi
ct bi. ng gi dn Do Thi ang cu kinh, suy gm th qun i Ai Cp v Syria ng lot khai
chin. T pha Ty, Ai cp qua nhiu ng, trn sang knh Suez, theo dc t Port Sait ven b a
Trung Hi xung ti vng Vnh, nh vo min Sinai (t Do Thi chim nm 1967). V pha Ty
Bc, qun i Syria nh bc qua vng phi qun s, tin vo Cao nguyn Golan (cng l t chim
1967) (1).
D c tnh bo t h 1973 l khi A Rp chuyn qun v bin gii, Do Thi v M c tng l h
ch thao din tp dt. Yu t bt ng lm Do Thi lng tng ngy u khi Ai Cp lp c mt
phng tuyn vo su trn nm dm v Syria vo ti vng Cao nguyn Golan (2).
T ngy th hai th Do Thi bt u phn cng. Nhng ln ny khc vi trn 1967: Ai Cp c ho
tin phng khng SAM do Nga X vin tr. Trn chin va bt u th c ngay cu khng vn tip
t cho Ai Cp v Syria. Ch trong mt ngy, Do Thi thit 35 my bay oanh tc c nng v sau ba
ngy, s t thng ln ti 1.000 ngi trong khi c cuc chin 1967 ch mt 700 mng. Lc lng
thit gip tiu hao mt gn mt phn ba (3).
Do Thi cu cu ng minh
Tin y, so snh vi trng hp Vit nam cng ho yu cu M lc lm nguy vo ma Xun
1975, ta th nhn qua lch s xem M hnh ng nh th no khi Do Thi b tn cng.
Trc nhng tht bi khng ng, b Golda Meir, Th tng Do Thi, vi vng cu cu Hoa k. V
Washington phn ng ngay tc khc. Tng thng Nixon lin ra lnh thay th ton b tn tht cho Do
Thi, v cn hn th na. Vo lc , Nixon ang mt n mt ng v v Watergate, th m sao Hoa
k vn c th hng hi can thip? l v tuy bn thn ng Nixon ang bi ri nhng ng sau ng
c Tng trng ngoi giao kim C vn an ninh rt tnh to v vng mnh (4). ng Kissinger ny
li va c gii thng Nobel Ho Bnh v nhng thnh qu Vit nam. Ngay trc mt, Hoa k
dt khot phi chuyn vn tht gp n dc sang cho Do Thi Thot u bn Ng Gic i cn
ngn ng, nh ch gi c ba my bay C-5A ch n sang cho qun i Do Thi thi. Tng trng
quc phng James Schlesinger khng ly g lm hng say, cn hng h l khc. ng e ngi hu qu
khng hay cho M v chc chn khi A Rp-x Vit s tr a cch ny cch khc dy cho M
mt bi hc. Kissinger lin vo "mc" vi Nixon v thi lng chng ca Schlesinger. Nixon gi
lin cho ng ny v ch th lp cu khng vn ngay lp tc d tip liu cho Do Thi. "Ti s chp
nhn tt c hu qu, d khi A rp c tuyt giao v ct c ngun cung cp du la cho M i na",
Nixon trn an Schlesinger (5).
Ch th ca Nixon l nu khng thu my bay vn ti dn s th c dng my bay qun s: "Lm
cch no th lm, nhng phi cho my bay ct cnh, v ngay by gi".
Schlesinger lo ngi l nu dng my bay qun s th c th b ch trch l nhy vo vng chin. D
c ch th Tng thng, bn Quc phng li xoay con ng khc, l ch bn ci v vic phi dng
my bay qun s loi no chuyn vn.
c bit chuyn ny, Kissinger li vo r tai ng Nixon.
"Khn kip" (Goddamn it), Nixon chi th, "hy dng bt c loi no chng ta c. Ni vi h l hy
gi bt c ci g c th bay".
Hoa k tip cu
Th l hi ba gi ngy 13 thng 10, cu khng vn M-Do Thi bt u: loi phi c chuyn ch
c s dng: C5-A, C-130, C-141. Mi ngy c ti 20 chuyn bay ch 1.000 tn vin dc, qun
c. Trong vng my tun, c ti 550 chuyn bay, mt cuc tip liu cn ln hn c cu khng vn
Berlin trong thi gian 1948-69 (6).
Nh vy, Hoa k tht hng hi trong vic tip cu ng minh Do Thi, d rng vic b ch
trch l gin tip dnh lu ti chin tranh. Nn nh li l vo thi im , v Watergate ang bc ho
nh ni phun la, v chnh Tng thng Nixon ang b iu tra. Quyn lc ca Tng thng xung
rt thp.
Lc o lut gii hn "Quyn chin tranh" ca Tng thng (War Power Act) li ang c tranh
lun si ni v cui cng c thng qua vo ngy 7 thng 11. Th m, ng minh Hoa k ca
Do Thi tht l chung tnh. Lc c ri lon, d kh khn cch my cng c nho vo cu.
Vi phng tin t, mau l, Do Thi ln tinh thn v khi th cng kp thi. Ch hn ba tun sau
khi chin tranh bt u, khi Rp phi k Hip nh Ngng Chin.
Nhng ngng th c ngng, ch hu qu ca chin tranh vng Vnh li ch mi bt u.
C sc nng nht li ri ngay Min Nam
Khi A Rp lp tc tr a mnh m. T Chc cc Quc gia xut Cng Du La OPEC b phiu
gim hn mc sn xut du th cung cp cho th gii. Th l gi xng nht trn th trng quc t
bng nhy vt. Mt thng du th ang t 12 la, tng gp bn. Tru b hc nhau, rui mui cht.
Cc quc gia khc, nht l nhng nc hu tin u phi gnh chu hu qu ln lao. Bao nhiu "K
hoch ng nin" phi vt st rc. Vt gi leo thang, lm pht lan trn khp ni th cc nn kinh t
ngoi khi sn xut du la u b nh hng ln. Nhng th trng khng b nh hng tc thi ca
gi du la l nhng nc c quan h vi Nga X, k c Bc Vit. H khng b khan him v Nga
X vn ch sang lng du nh c n nh hng nm. V v phn ln l du vin tr nn nn kinh
t ca h t b nh hng v khng hong
Cn Min Nam th ngc li, chu c "sc" nng n, tng i l nng nht th gii. Khng c nc
no b thit thi nh Min Nam. Tht kh hiu. Ti sao li nh vy?
Ti B K hoch nm , chng ti phn tch tnh hung ny ht sc r rng. C ba l do chnh
c tm tt vn gn nh sau:
th nht: nn kinh t Min Nam l thuc qu nhiu vo vic nhp cng mt s sn phm thuc vo
loi b nh hng tng gi nhiu nht nh xng, nht, du kh, du diesel, go, phn bn, ng, xi
mng, st thp, my mc, thit b. My mt hng ny trung bnh tng gi 80%. Chng li l nhng
hng chim ti gn 40% tng s nhp cng ca Vit nam;
th hai: cc nc khc tuy phi mua xng nht t trn th trng quc t, nhng cn c th g c
phn no khi chnh h xut cng v gi hng ca h cng tng ln theo. Cn ta th li khc. c th
ca mu dch Min Nam lc l nhp cng gp hn nhiu ln xut cng. Trong sut thi chin ch
c nhp l chnh. Nm 1963 l nm cui cng xut cng c t go (63.000 tn), t ch cn xut
lai rai cht t nh cao xu, tr, tm c, lng vt, g qu (xem Chng 3);
th ba: nhp cng chim ti mt phn ba tng sn phm quc gia. C ngha l khi c c "sc" lm
tng gi nguyn liu nhp cng vo th nh hng ca n s lan trn ra mi lnh vc sn xut. Khi
gi phn bn, thuc tr su nhp vo tng ln, gi go phi ln theo; gi bng gn nhp vo tng ln,
s ko theo gi vi vc, ri gi qun o. V c nh th m theo nhau. Cui nm 1973, trung bnh, gi
nhp cng tng ln gn 50%.
nh hng s khi ca c "sc" l gim ngay khi lng nhp cng cn 67% nm 1973 ri 54%
nm 1974. Mi hng t xng nht, phn bn, st thp, xi mng, vi vc tr nn khan him. Tnh
trng ny cn b nng n thm v th trng trong nc mt i mt s hng ho tiu dng quan
trng pht xut t h thng hp tc x PX M. Trong thi chin, lng hng chui ra th trng t h
thng PX khng phi l nh: t thuc l, bia ru, ti radi, qut my, qun o, vi vc, thuc men.
T gia nm 1973 khi qun i M rt i h thng PX ngng hot ng.
Th l gi tiu th tng vt ln 66%, phn nh mc lm pht cha tng c bao gi. Hin tng ny
nh hng ti tinh thn nhn dn, c bit l qun i, mt cch su m. Mt ngi lnh trung bnh
c lnh 20.000 ng Vit nam mt thng, sau khi mua go cho gia nh nm ngi n th chng
cn hao nhiu mua thc n, thuc men, chi tiu; cha ni ti nh ca, gio dc, gii tr.
Chy go sng qua ngy
T cui 1973, v mt kinh t, Chnh ph Vit nam cng ho ch lo gii quyt cc vn bc xc
hng ngy l cng mt ht thi gi. Ly mt th d: thc go. Thc go l rng ct ca kinh t
Min Nam. S s m ni th c ba vn sn xut, phn phi, v gi c.
sn xut: ngoi s bt n l thi tit nh l lt, hn hn l yu t chung cho nng nghip, cn vn
gi phn bn, thuc st trng, xng nht bm, rt nc. Gi my th ny c vn vt m tng, gy
kh khn ln cho nng dn, nh hng n sn xut. y l cha ni n tnh hnh thiu an ninh.
Min Nam (v nhiu nc nhn vin tr thc phm khc) li cn vn nhc u khc na v sn
xut: go M.
M vin tr hng nm mt lng go trong chng trnh "Thc phm phng s ho bnh" (Food for
Peace) ti my trm ngn tn, tr gi c trm triu la. C go n l tt ch ti sao li l vn ? y
th m c vn ln i vi sn xut. Go M cht lng tt v k thut ch bin cao so vi go ni
a. Chnh ph mun c bit nng qun, cng, cn, chnh, nn khi bn go ra, gi go M c lc
li r hn gi go ni a. Nh vy th lm sao nng dn cnh tranh c vi go M? nh hng
ny tc ng ngay vo sn xut. M chnh sch nh nc li ang khuyn khch tng gia sn xut, t
tc t cng.
iu ho gi c: th trng cc nc hu tin u c "thng thng t do" nh cc nc tin tin,
nht l trong hon cnh chin tranh. Khi gi du la ln vn vt th lm pht theo st. Mun ym
tr ngi c ng lng c nh nh cng chc, qun nhn th Chnh ph phi km gi, tc l phi
"kim sot gi c". Kim sot tc l nh ra gi. M lm sao nh c gi! Nu gi chnh thc thp
hn gi th trng (gi thc) l ngun ch en honh hnh bn b. Vy phi m theo th trng m
nh gi. Nhng th trng thay i hng ngy.
Gi Chnh ph ngy hm nay c th l ng nhng mai l trt ri. Ngoi ra, gi trn th trng ri
ren, c nhiu gi go chnh lch cng mt lc. Th d nh cui 1973 u 1974, go M l 14.000
ng mt t, go ni a ng Bng Cu Long: 18.000 cc a phng khc: 25.000 ng. Khu tr
i ph vn chuyn cng vn cha hp l, l v th trng c nhiu tc nghn, u c, tch tr, lm gi.
Tnh trng ny i phi iu chnh cn bng cung cu. Nhng mi ln iu chnh l c vn
khc: nng ln th gy bt n cho i sng qun cng; h xung th thit cho nng dn. Cha xong,
nu iu chnh gi go th phi iu chnh c gi phn bn. Nguyn vn "phn" cng c bo
ch bnh lun khng t: nhp phn, chia phn, thiu phn, gi phn, u c phn, v n phn ca dn
(tham nhng).
Phn phi: c nhng lc go b cm "xut tnh" v l do an ninh. Nhng nh vy l lu thng b tc
nghn, gy ra khan him gi to, tng thm c hi cho u c, bun chui. Ngoi tc nghn li cn c
kh khn do s khc bit gia hai h thng thu mua. Mt h thng ca Chnh ph v mt h thng
ca thng gia ng cc. Tng Cuc thc phm l mt c quan Chnh ph m nhn thu mua thc
go. Mc ch l tip t cho qun i v phn no gip iu ho cung cu thnh th. i vi qun
i, phi bo m cho mi ngi 21 k go mt thng. Ring thnh Si gn-Ch Ln, nhu cu l
25.000 tn mt thng.
Mt khi h thng Tng Cuc thc phm v thng gia ng cc hot ng cng nhau nhng vi hai
mc ch khc, Tng Cuc thc phm vi mc ch x hi cn h thng thu mua ca thng gia vi
mc ch sinh li, cho nn mi ln tng gi go l c xo trn. Mt s thng gia ng cc lm n
khng lng thin, mi ln nghe rc rch tng gi xng nht l nng gi go ln ngay cho chc n v
chi ph vn ti s tng. Thm vo y, mi ln c tin Tng Cuc thc phm s thu mua go l h
tung tin ra thu mua trc, tch tr vo kho, to ra tnh trng khan him gi to.
Khng hong du la nm 1973 v tip theo vo nm 1974 lm yu hn nhng tim nng cn li
ca kinh t Min Nam sau mt cuc chin khc lit ko di. Ngay tc khc, n lm mt 35% mi lc
thc s ca ng tin vin tr. Nhng con s Tng thng Thiu nu ra khi yu cu Tng thng
Nixon lc San Clemente l tnh theo mi lc ng la vo u nm 1972. Cui nm 1973 th n
mt nhiu ngha ri.
Phi c 1,2 t la mi mua c mt lng hng ho bng 783 triu nh con s d tnh ti San
Clemente. M ri u c c vin tr nh ha hn.
Th l hu ht cc tnh ton cho kinh t hu chin thnh nc l ra sng. Ch cn lo cho cuc sng
hng ngy.
nh hng ti "Vit nam ho"
C sc du la cn nh hng ti mt qun s: lm mt i phn ln nhng kt qu ca chng trnh
" Vit nam ho ".
Trong k hoch gii kt vai tr chin u ca Hoa k (De-Americanization of the war) ti chin
trng Min Nam, mt chng trnh gi l " Vit nam ho " bt u c thc hin vo gia nm
1969. Chng trnh ny gip canh tn qun lc Vit nam cng ho. Trc 1968, kh nng tc chin
ca qun lc cng ho ht sc gii hn. Ngi lnh Min Nam ch lc trang b phn nhiu l sng
Garrand M1 qu c v dng t th chin II. Sau Tt Mu Thn mi c sng M-16, tng ng
vi AK-47 qun i Bc Vit dng t trc.
Chin xa M-48 v i pho 155 ly cng ch c trang b sau khi Bc Vit a vo Min Nam chin
xa T-54 v i pho 130 ly (8).
Chng trnh Vit ho ny ht sc cn thit gip Min Nam i n ch t bo v ly mnh. Tuy
nhin n c nhc im l vic canh tn qun lc Vit nam cng ho li c phng theo m hnh
qun i M. l nh gic kiu nh giu. Theo m hnh ny, qun lc Vit nam tip tc da vo
hai yu t chnh l ho lc v di ng tnh (fire power and mobility). V nh vy, v ho lc, lun
cn bom n; v v di ng tnh, lun cn xng nht cho trc thng. l cha k nhng vt liu
bo tr i pho, thit gip, oanh tc c v trc thng. T cui 1973, gi bom, n, xng nht tng ln
vn vt. Th l c ho lc c di ng tnh u b gim (xem Chng 9).
y, cn phi k ti s qun dng quan trng (ng gi 750 triu la) m Hoa k chuyn giao
cho qun lc Vit nam cng ho trong mt chng trnh gi l Enhance v Enhance Plus vo cui
nm 1972. S lng chuyn giao l b p phn no nhng tn tht do Bc Vit tn cng nm
("Ma h la"). Tuy nhin, nh tng John Murray, vin ch huy c quan DAO Si gn,
bnh lun: "Ai cng tng tin v v chuyn giao qun dng cho Vit nam cng ho. Tht ra ch l
nhng qun dng h hng hoc c k, li thi. Phn ln l thng d, i hi phi bo tr qu
nhiu."
Vi c sc du la, gi ph tng cn thit tr nn qu t, Vit nam cng ho khng tin mua
vt liu bo tr, nhiu qun c phi nm . Qun lc Vit nam cng ho phi m chng nh ca n
(9). u nm 1975, trong mt bui hp vin tr ti dinh c Lp, ng Thiu v von s kin ny nh
c mt xe Cadillac m khng mua c mt ci bougie thay th chic xe ch l ng st, li cn
phi canh gi cho khi mt trm.
Ma thu nm 1973 n vi nhn dn Min Nam nh mt cn c mng. Bn ngoi th c cho l
hu chin, nhng bn trong th r rng l tin chin: sa son cho mt cuc khng hong ang n
hin cui chn tri.
Chng dnh lu g ti Do Thi, A Rp, th m khi con chu dng h nh Abraham n chong nhau,
con chu Lc Long li b c m xy xm mt my.
Ch thch:
(1) Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 476-478.
(2) Henry Kissinger, Years of Upheaval,
(3) Richard Nixon. Memmoiry trang 922.
(4) Henry Kissinger c tin c kim thm chc Ngoi trng vo ngy 22 thng 8, 1973, xem
Richard Nixon, Memmoiry, trang 907.
(5) Richard Nixon, Memmoiry,trang 926-927.
(6) Henry Kissinger, A World Restored, trang 525-526; Nixon, Memoiry, trang 527.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P2 - Chng 7
Lm th no bt l thuc?

T trn cao nguyn Ty Tng, con sng Cu Long hin ho chy xung ng bng Nam B, v mi
khi "nc sng dng ln", li c "c li v b." V sn xut, n gip cho Min Nam tr ph, ti
nc cho va thc ca c nc. Th nhng, v chuyn ch n li gy nn mt ch tc v chiu ngang
con sng rng mnh mng, c ch ln ti na cy s. Vn chuyn thc go, hnh khch, bng ph
qua sng tht l kh khn. T my nm ri, Chnh ph c k hoch xy mt cy cu ln qua sng
khai thng tc nghn.
Nhng sao mi khng thy khi s?
Mt hm trong bui hp vi b Cng Chnh, chng ti c hi l do g m cha xy c chic cu?
Nhiu vn d nh k thut, ngn sch, an ninh c vin dn gii thch. Sau cng, mt nhn vin
ti b pht biu: "Tha ng, mc du cy cu mang tn "M Thun" nhng M c bao gi thun u
m xy". Cu ni do mt thanh nin tr tui tm gn s l thuc ca nn kinh t Min Nam thi
.
Khi chin tranh leo thang, kinh t kh pht trin, nhiu lnh vc li cn tt hu, cung ng cho nhu
cu ca nhn dn t n, , mc, y t, gio dc, ti vn chuyn, xy ct, phn rt quan trng c p
ng t "vin tr M" (xem Chng 19).
V l thuc vo vin tr qu nhiu nh vy, nn kinh t Min Nam tt phi gn lin vi nhng g xy
ra cho nn kinh t M.Nu kinh t M kh khn l s c p lc gim vin tr cho Min Nam.
ng nh Tng trng quc phng M James Schlesinger tin on, khi chin tranh Trung ng
bng n v M bt u lp cu khng vn tip cu Do Thi, l c vn ngay. Nhng thnh vin A
Rp trong T chc cc Nc Xut Cng Du Ho OPEC quyt nh gim sn xut ti mc lm cho
gi du th tng gp bn ln. V ch trong vng my ngy, cc nc Abu Dhabi, Libya, Saudi
Arabia, Algeria v Kuwait li p dng l bi cm vn (embargo), cng nhau ng lot ct t xut
cng du sang M.
Khng hong du la v kinh t M
Kh gii dn khoan tht l bn nhy. Vo ma ng ri m xng nht, du kh bng tr nn t ,
khan him. Chnh ph phi p dng nhng bin php kht khe. Ngoi nhng bin php kinh t, ti
chnh nh thu m, li sut, tn dng c tnh cch ng lc thc y sn xut, Chnh ph Nixon
cn khch l pht trin cc ngun nng lng khc nh mt tri, sc gi, than ci. Ngay trc mt,
Tng thng Nixon em ra mt lot chnh sch nhm gim thiu mc tiu th (1): si trong tt c
cc cao c Chnh ph Lin bang xung t trn 70 xung 65-68 ; khuyn khch i xe chung
(car- pool);n nh tc li xe 55 dm mt gi; i gi li thnh gi ma h (daylight-saving
time); cm bn xng ngy Cha Nht; gim thiu dng n chiu sng ban m; v tuyn b s ct
gim 15% s cung du.
Cha bao gi phi dng nhng bin php nh th ny.
Lng ngi dn bt mn, hoang mang. Nhiu trm xng ch cho mi xe mua nm ng. Xe n ni xe
kia sp hng mua xng. Ngi no ln thn, mua xong ri m c m my ng xu tr tin, hay
ngi vo xe ri m c t t sp xp, cha chu li i ngay l b mi ngi bp ci inh i. lm
gng tit kim xng nht, s bng n trang hong cy Ging Sinh sau to Bch c nm cn b
gim 80%. thuyt phc nhn dn, chnh Tng thng Nixon v phu nhn bay sang California
bng hng khng dn s thay v dng Air-force One (2).
Theo lch s kinh t, khi c lm pht cao th thng c nhiu cng n vic lm. Nhng t trn Yom
Kippur th li sinh ra mt tnh hung mi. Kinh t hc gi n l "lm pht nh tr" (stagflation): gi
c tng li ko tht nghip ln theo.
Lm pht ang t 3.2% (1972), ln 6.2%, (1973) tng gn gp i ri ln trn 9%, gn gp ba
(1974). ang khi tht nghip lan trn. Trong thi gian t cui 1973 ti 1975, tht nghip tng t
5% ti 8,5%%. mc ny, gn tm triu ngi M tht nghip.
Hu qu ca l thuc
Gi c M leo thang, gi c Min Nam cng theo lun. Trc ht l gi go. Vi cng mt s tin
vin tr thc phm, s go Tng Cc Thc Phm mua c t Louisiana tt b gim cng mc. Ri
n ct vin tr. Trong tnh hung kinh t kh khn, Quc hi M khng nhng khng tng li cn
ct thm: trong lc nhn dn chng ti cng ang ling xing, cn tin u m gip cho my ng!
Ngoi ra Quc hi cn b "o tng ho bnh" (illusion of peace) (3). Sau khi qun i M rt ht
v t binh c th v, cc ngh s, dn biu cho rng Min Nam nay c ho bnh tc c iu kin
pht huy tim nng ca mnh, u c cn nhiu vin tr kinh t nh trc na. Th l va b c s
du la chong vng li c c s vin tr tip theo.
Quc hi M khng cn ti s kin l tuy c th tin ti t tc, t cng nhng min Nam cn
cn ym tr trong thi gian chuyn tip. Cuc chin ko di, mc sn xut tiu hao, nn kinh t
bin thnh kinh t l thuc, lm sao c th chuyn sang c lp ngay sau khi M rt?
Vin tng vin tr kinh t "hu chin" bt cht tr nn bp bnh. Ngoi ra v vt gi leo thang, ti
nm 1974 th mi lc vin tr gim i trn 50%. Tia hy vng lo sng lc "hu chin" tr thnh
nh in leo lt. Va phn khi i c mt bc, con ng b khng li.
Tng thng Nixon gi li ha, ng yu cu Quc hi chp thun ngn khon 780 triu. Th nhng
Quc hi no cn tha thit g na. S vin tr chun chi cho ng Dng nm , sau khi tr i
khon cho Kampuchia v Lo, ch cn 313 triu cho Min Nam. Tnh vo s ny, cn phi tr i
my mc na, sau cng ch cn 226 triu cho chng trnh nhp cng (CIP), ngha l mc thp nht
k t khi M tham chin nm 1965.


Ti kho

1966-67

1972-73

1973-74

1974-75

Triu

400

313

226

285

(Ngun: USAID)
M rt, chi tiu la cng rt lun Trong nhng nm chin tranh, ngoi s tin vin tr li cn c
ngun thu la quan trng th hai, l s la thu c do nhu cu i sang tin ng Vit nam
ca ngun ngoi t M vo gm qun i, to i s, cc cng ty xy ct, dch v M. By gi th
qun i M v ht ri, cc c quan hnh chnh M thu nh li, v cc hng ngoi quc cng ra i.
S la mua c t ngun ny gim t mc 300-400 triu mt nm xung cn 96 triu (1973),
v 97 triu (1974):
S tin la i sang tin ng VN thu c

Ti kho

1965/66

1971/72

1972/73

1973/74

1974/75

triu la

333

213

96

97

97

(Ngun: USAID)

Tnh hnh nhp cng en ti
V xut cng chng c bao nhiu, ti tr cho nhp cng l do bn ngun. Ngoi hai ngun chnh trn
y, cn hai ngun khc: "vin tr thc phm phng s ho bnh (FFP) v "vin tr d n".Nhn vo
c bn ngun, tnh hnh tht l kh khn:
Kt ton ti tr nhp cng ti kho 1973/74 (triu -la)
Vin tr thng mi CIP, 226 triu + Thc Phm (FFP)/(S)8 triu + Vin tr d n, 22 triu + Tin
la i ra tin ng, 96 triu = 532 triu.
So vi ti kho 1971/72 (849 triu), n gim trn 37%. Nn nhc li, s tin ny ch l mnh gi
trn danh ngha (nominal). Mi lc tht ch bng mt na tc ch l 266 triu. Nh vy c ngha l
thc s, ch cn kh nng nhp mt lng hng ho bng na nhng nm trc.
Tht lng buc bng
i ph, nhu cu nhp cng phi gim xung ngay tc khc. Ngoi nhng bin php thu m, t
gi, Chnh ph cn phi cm khng c dng tn dng ngn hng ti tr cho nhp cc loi trong
hai danh sch "C" v "D". Nu gm tt c nhng mt hng trong hai danh sch ny li, gn 80%
cc loi hng c coi l "khng cn thit". Cho d cn thit nh ng cng phi gii hn: nm
1973 nhp l 60 triu; nm 1974 th phi ngng hn. May m lc cn mt lng ng tn kho
gip gii quyt tm thi. Mun gim tiu th, gi ng c nng ngang gi quc t. Ngnh
nc ngt v bia b nh hng, dn chng phi gim ngay tiu th. Tuy nhin, v gi ng ln cao,
nhn dn x trng ma. Cc nh my ng ci tin, sn xut ln cao. D phng l vi tiu th
gim i, ng thi tng s cung ni a, dt khot l t 1976 s khng cn nhp cng ng na (4).
Ring v du la, nm 1973 nhp mt lng vi s tin l 82 triu. Nm 1974, nu mun nhp cng
mt lng th phi chi ra 200 triu. Tin cn ri, ly u ra 200 triu? Chnh ph phi t ra mc
tiu gim tiu th xng nht 25%. Gi du xng tng 47% vo thng 1 1, 1973, Chnh ph li phi
tng gi ln t 66% ti 140% vo thng Ging 1974, lm gi xng cao vo hng nht th gii hi .
Gi du hi ln 140 ng VN mt lt, ngoi tm tay ca s ng gia nh. Tuy nhin, cng c ci hay
l (ging nh trng hp ma ng), phong tro un nu bng ci, g, than c pht trn mnh,
gip cho gii php lu di.
Du cn diesel tng t 95 ng ln 125 ng, cao hn tt c cc nc lng ging. nh hng l 11
chic tu nh tm va mi tn trang hu nh phi ngng hot ng. Ng dn vi nhng thuyn mc
my ui tm ln trn sng rch nay tha tht. Khi gi cc loi du, xng tng, th trc tip hay
gin tip, ph tn sn xut mi mt hng phi tng, nng gi hng ho cao hn na. B nh hng
nng nht l nhng ngi c ng lng c nh nh qun, cng, cn, chnh.
Nhp cng xung l tng thu ngn sch xung theo. cc nc hu tin, ngun thu chnh cho ngn
sch Chnh ph khng phi l thu trc thu nh vo tin lng nh M, m thu gin thu. Quan
trng nht l ngun thu thu nhp cng Quan thu cung cp. By gi ngn sch n lc kt v
gim vin tr, ngun thu t Quan thu li gim v nhp cng gim. Lm sao p ng c nhu cu
chi tiu cho ngn sch ang tng v lm pht? B Ti Chnh tm cch "tng thu". Nhn i nhn li ch
cn Ch Ln. D bit th lc ca gii thng gia ngi Tu rt mnh, Tng trng Ti Chnh Chu
Kim Ngn cng vn cho r sot, xng vo m kim tra k ton, thu thm cho ngn sch.
Trong bi cnh "lm pht nh tr", va lm pht, va tr tr rt kh gii quyt nhiu vn bc
thit. Gi sn xut lm kinh t nh tr, tht nghip tng. Thm vo cn tc i mt s cng n
vic lm quan trng. Qun i M rt i li mt l hng ln. Trong thi chin, s c mt ca
ng minh gi mc tht nghip thnh th tng i thp.
Mt cch gin tip, chi tiu ca h sinh ra cng n vic lm, c bit trong lnh vc dch v. Mt
cch trc tip, cc cn c qun i, c quan v hng M cng tuyn dng mt s nhn cng
khng phi nh. Ring s ngi lm vic cho cc c quan v hng M l 160.000 nm 1969. S ny
ch cn vn vn trn 17.000 vo cui nm 1973.
Vi mt tnh trng kinh t kh khn nh vy, nhiu nc hu tin khc l c bt n chnh tr to
ri. min Nam, a s nhn dn c kin cng, cn rng m chu. l nhn xt ca c quan vin
tr USAID (5).
i tm nhng ngun vin tr khc
Lm sao bt l thuc? Ngay trc mt l cn c nhng ngun ti chnh thay th phn no ci ti
vin tr v chi tiu ca M ang dn dn b tht li. Mt iu may him c: trong thi chin, do vin
tr di do, Vit nam cng ho khng phi i vay. Trong khi cc nc hu tin khc n nn nh
cha chm, th mc n nc ngoi ca Vit nam cng ho hu nh khng ng k. V vy, t 1973
c th i vay Ngn hng th gii (Ngn hng th gii) v cc quc gia khc.
G ca Ngn hng th gii
u tin, ti ngh ngay n Ngn hng th gii v cho y s l ngun chnh. Ti tr cho ti thit l
mc ch ban u ca ngn hng ny m tn tht l Ngn hng ti thit v pht trin th gii
(International Bank For Reconstruction and Development, hay LBRD; cn gi l World Bank). N
c thnh lp sau Th chin II gip ti thit cc nc, c bit l u chu trong khun kh K
hoch Marshall. Vo nm 1974 th Ngn hng th gii cho cc quc gia hu tin vay mt lng
tin ln.
Min Nam cha vay mt xu no d l mt thnh vin k cu ca Ngn hng th gii t nm
1956; ngoi ra li c danh chnh ngn thun: vo thi im , Min Nam ang bt u cng cuc
ti thit nn kinh t b tn ph v mt cuc chin ko di. Vit nam cng ho c khng vay mn
g ca Ngn hng th gii khi cn vin tr M, dnh ngun ny cho lc ti thit.
V phng din c nhn, tnh cm, li cn mt d kin khc: Ch tch Ngn hng th gii l ngi
qu quen thuc vi dn qun Min Nam: l cu Tng trng quc phng Robert S. Mcnamara.
Ngi ta nh nhiu ln ng hay pht m trt: "Vit Nam" (Vt Nm) thay v "Vit nam". Ti yu cu
gp ng bn v nhu cu ti thit v vai tr ca Ngn hng th gii. Mcnamara khng cn dnh
dng g n Vit nam na, nhng hy vng ng cn cht t tnh cm i vi nhn dn Min Nam. ng
l ngi c trch nhim em na triu qun M vo Vit nam v iu khin vic leo thang chin
tranh. Chnh ng l ngi cho trc nghim chng trnh khai quang bng cht ho hc da cam
(agent orange) Vit nam, gy khng bit bao tai hi! Cng di thi ny, chin thng ca qun i
Hoa k c o lng mt cch ht sc my mc, bng xc ch qun v nhng bng lit k v kh
chim c. Sau bao nhiu sai lm, ng ngang nhin b cuc. Xin lm Ch tch Ngn hng th gii.
V ci d vng , ti chc lng tm ng ny cn cht dn vt. G ca Ngn hng th gii qua ng
th chc n ri. Bc vo thang my tr s Ngn hng th gii, bm lu 12 ln bn giy ng ch
tch, ti tnh ton trong c mt s d n ti thit v hy vng vo mc thng cm ca ng cu
Tng trng quc phng M.
Va ngi xung ni xong vi cu cho hi, Mcnamara bt u ngay: "Tha ng Tng trng, ti c
th lm g gip c ng?" V ngh rng Mcnamara c th cn nhy cm khng mun nghe ti
chin tranh Vit nam, nn ti cng c trnh v ch coi ng nh ch tch mt c quan quc t m Vit
nam cng ho l mt thnh vin k cu, ngh vay mt ngn khon nh nhng thnh vin khc.
Ti trnh by tm gn nhu cu ti thit thi "hu chin", v hi kin ng v kh nng vay khong
50 triu cho t u.
Nghe ti ni xong, ng khng ng g n vn kinh t kh khn m Vit nam cng ho ang
gp. Chm ri ng li phn nn v vic Quc hi Hoa k khng chu tng ngn khon ng gp cho
Ngn hng th gii: "Ti mun gip "nc ng" lm ch, nhng nu Quc hi khng chp thun
ngn khon cho Hip hi pht trin quc t (IDA) th ti cng nh chu b tay". IDA l mt c quan
ca Ngn hng th gii gip cc nc ngho. Ti nhc ng rng Vit nam cng ho l mt trong
nhng thnh vin k cu nht ca Ngn hng th gii v cha h vay mn ng no ca c quan
ny trong gn 20 nm qua.
Tip tc trnh by, ti cn trnh khng ni ti vic xy dng li h tng c s b tn ph bi chin
tranh v ch ni ti nhu cu pht trin canh nng ca Min Nam. "Vng, vn canh nng bao gi
cng hp dn i vi ti". Mcnamara tr li, ngn hng ang c mt vi d n quan trng v go
Thn Nng". Ni xong, ng ng dy i ti bn giy ca ng, ly mt hp pha l ng go mu thn
nng ri a cho ti xem. "Tha ng, hin nay, Vit nam cng ho l quc gia duy nht trn th gii
cn n chng trnh ti thit thi hu chin", ti c tip tc u chnh ca bui hp. Mcnamara
li quay v cu chuyn "Thn Nng" v ni ti tim nng phong ph min Nam. "Chng ti ang
cho trc nghim pht trin loi la ny, y l la Thn Nng IR-3". ng khng nhn ti na m c
nhn vo hp go, bnh lun v nng sut cao ca go thn nng, iu kin k thut trong vic trng
cy v nng dn min ng Bng Cu Long chc s thu hoch c li tc cao nu trng c
nhiu loi la ny. n y th ti thy r thi ca ng ny ri. "Cm n ng Ch tch, ti
nhn thy c loi IR-8 ri, cn tt hn IR-3". Thy ti khng ch ti ti ca mnh na, ng
ngng v mi ti ung ly c ph sn trn bn. "Cm n ng ch tch, ti ngh trc ht chng ti
cn phi gii quyt vn "ho hc da cam" (agent orange) trc khi c th m rng din tch canh
tc la thn nng", ti ng dy, cho ng v ra v. Xung cu thang my, ti tht chn nn, khng
hiu ti sao Mcnamara li c th "th , lnh m n th"? Lc ny, chc ng mun qun hn Vit
nam i v ch mun dn tin bc ca Ngn hng th gii vo nhng nc m M ang cn o b nh
Trung Cng, n , Pakistan. Sau ny ti mi bit l di thi Tng thng Johnson, ng hng
say v chin tranh Vit nam chiu Tng thng, vi hy vng c ln chc ch tch Ngn hng
th gii (xem Chng I).
Nhn v Paris
Sau Ngn hng th gii, Min Nam nhn vo nc "Bo h" c, c hn gn mi giy lin lc ngoi
giao gia hai nc b st m t nm 1966. Php gi ng Jean Marie Mrillon ti Si gn nhn
chc i s sau by nm ct qung. Ngoi ra by t thin ch v nh du mi bang giao mi
gia hai nc, Php ngh cho Vit nam cng ho vay mt s tin di hn vi li sut thp.
tng trng cho mt hnh nh mi, Chnh ph gi mt phi on gm ton chuyn gia thng hng
li tr trung, sang Php, trong c Nguyn Xun Ngha, L Vn Phc v mt s anh em khc xut
thn t cc i hc ln ngoi quc, y kin thc thng thuyt vi cc quan chc cao cp
Php. Phi on do tc gi hng dn.
Ti Paris, ch sau mt ngy lm vic nhn ra l th thc vin tr Php khng c n gin. Tuy ni
l Chnh ph cho vay di hn v vi li sut u i, nhng lut l li i l mi mt ng quan
(franc) vin tr ca Chnh ph phi km theo mt ng quan ca ngn hng t, do Hip Hi Ngn
hng COFACE iu hnh. Mi nghe th thy c v hp l v c s tham gia ca lnh vc t. Nhng
c bt tay vo vic mi thy y l mt tr ngi ln cho quc gia nhn vin tr. Tr ngi l: tin
ca Chnh ph Php th cho vay di hn v li sut thp, nhng tin ca cc ngn hng t th li ngn
hn v li sut cao. Tnh ra th "phn tng d" hay cho khng (grant element) rt thp.
Cho nn xt cho k th m hnh ny khng hp dn nh ta tng. Ngoi ra, cn mt iu kin khc
na: quc gia nhn vin tr phi mua hng ca Php. Bi vy, trong thc t, chnh my ng ch ngn
hng t mi l ngi chp hnh vin tr. Theo nguyn tc, h c mt na quyn quyt nh ri,
ch cn sp xp vi Chnh ph ca h v xoay x cht nh "c ph, c pho" vi pha nhn vin tr,
bng cch ny hay cch khc, th l xong ri. S tin Php cho Vit nam cng ho vay sau cng l
130 triu quan Php (khong 26 triu la). Lc thi hnh, b K hoch mun dng khon tin ny
vo chng trnh canh nng, ch bin, gii quyt tht nghip. c bit l cc cng trnh no vt
knh rch snh ly nh khu Th Ngh, cu Cng L, h nc Than Th lt. Th nhng, pha Php
li c p lc mua my nhit in, h thng pht sng ti tn cho i truyn hnh, in thoi, xe p
Peugeot. Min Nam cn bit bao nhiu u tin khc, mt ming khi i bng gi khi no, ng tin
qu gi, lm sao m li nhp truyn hnh, in thoi c? V pha Vit nam khng ng , nn vin
tr b khng li. Th l i s Merillon vo t ngay vn vi Tng thng l nu vin tr c sn
cn khng thi hnh c th lm sao ni n vin tr nm ti?. "Anh liu dn xp xc tin mi vic
cho n tho; lc ny mnh ang cn tng ng xu", ng Thiu gi ti vo dn.
Nc giu c Chu
Sau Php l Nht. Tuy th thc cho vay ca Nht bt cht ch hn, v l cho vay di hn, nh li,
nhng Nht cng i phi mua hng ho ca Nht. H mun dng mt phn tin vin tr gip
"nhp cng thng mi", ni trng ra l gm c cc loi hng khng cn thit. Si gn c ci bit
hiu bo ch ngoi quc gi l Hondaville, by gi chc phi nhp thm ph tng cho xe Honda.
Trong mt ba chiu i ti Tokyo, quan chc b Ngoi giao, Ti Chnh cn ni ti thu in a
Nhim, cn c lm ln ln. Khi ti trnh by l tnh hnh an ninh cha cho php v dy dn in b
ct lun lun, h bc i ngay. "Nu by gi xng nht t, my nhit in lm sao nhin liu m
pht in? Vy cc anh phi t u tin cho thu in. V nu cho u tin ri th vic tng an ninh
cho tuyn ti in phi c gii quyt".
Cc ngun vin tr song phng khc
Vin tr ca cc nc khc cng ch nh git, dm ba triu la v hng v vin tr nhn o nh
y t, gio dc. Trong cc ngun ny, ch c trin vng s vay c ca hai quc gia mt s tin
tng i ln: l ngun cho vay t Iran v Saudi Arabia. Ngun ti chnh t Saudi Arabia ht sc
c bit v s c cp ti cui chng ny (v Chng 12). Ngun t Iran khong 100 triu l
do Quc vng Shah ngh gip . Iran c th cho Vit nam cng ho vay ngay khon tin
ym tr nhp cng hng ho. Chnh ph Iran cho bit l nu Vit nam cng ho khng c kh nng
hon tr bng tin bc th c th tr bng sn phm, th d nh rau c, hoa qu Lt. Pha Vit nam
c i thu mua, ra sch, ng vo gi tre, gi my, s c my bay vn ti bay thng t Teheran, Iran
sang Lt hng tun ch v. Sn bay Lin Chng Lt s c sa cha li. K ton s
sch theo gi quc t, khng c vn g. y l mt sng kin rt tt, nhng n i thi gian t
chc, pht trin sn xut, thu mua, ni rng sn bay, khng th thi hnh ngy mt ngy hai c.
Cng vn ch c M
Xoay my th xoay, i vay l kh khn. C vay c li kh nut. Nh vy, ngay trc mt, cng
vn ch cn trng nh vin tr M. Nhng lc trng mong nht li l lc t hy vng nht: Quc hi
Hoa k tht ci ti tin nhp cng li gn cht ri: ngn sch vin tr nhp cng CIP cho Min
Nam ti kho 1975/76 ch vn vn 145 triu! V y cng ch l con s danh ngha. Nu iu chnh
theo lm pht m tnh ra mi lc tht ca n th l di 70 triu. ng thi, vin tr thc phm b ct
t 165 triu ti kho 1971/72, xung 46 triu, ch cn mt phn t.
n mc ny th coi nh cn kit. Bu khng kh mi khi hp hnh bn nh v kinh t sao n
ubun th. Nhng lo th trong lng. Vo thi im , ch c em nhng tin tc chi tit v vin
tr kinh t ra m cng b. Nhng s liu so snh nh trn y phi c gi kn. ang lc mi
ngi lo ngi v tnh hnh qun vin, nu li ph bin tnh hnh en ti v kinh vin, chc chn l
qun, dn cn hoang mang hn na.
Tia sng pht tt
Sau cng, vo cui nm 1974, mt tia sng lo ln. C ng vua du la ngi x Arabia chiu c
n Min Nam. Vua Sau al Faisal cho bit ng c rt nhiu thin cm vi nhn dn Min Nam v
b mt ng trn nguyn tc cho Min Nam vay mt s tin my trm triu la.
Tht l c hi qu bu. ang lc nguy kch li c nh ho tm n cu. Vua Faisal bng lng cho
vay di hn, li sut nh. Khi no Min Nam o ln c du la th mi phi tr. iu kin vin
tr nh nhng, th tc thi hnh n gin. K xong l c tin ngay (hay cho vay bng du la). Bao
nhiu hy vng trn tr. Hp ln hp xung, nht thit l phi thc hin ngay k hoch ny ti
1975/76 cn gi c mt phn lng nhp cng nhng hng thit yu. c bit l du, xng, thc
phm, thuc men, v phn bn. Nu qu thiu nhng sn phm ny th chc chn s c khng hong
ln.
Nhng ng l "ho v n ch". Nhng ci ri ro n bay theo nhau m n. ang lc sa son m
phn chi tit vi Chnh ph Saudi sm c gii ngn th ng mt ci, vua Faisal b chnh chu
mnh st hi.
Chnh ph Min Nam chng hng, Tng thng Thiu gi in chia bun cng Hong gia, ni ti
ngha c cao p ca Ngi Faisal, cu xin cho Allah sm a Ngi v ni cc lc. V tnh cm cao
p y, Vit nam cng ho yu cu Hong gia tip tc thc hin cng cuc ym tr Min Nam nh
Ngi ha.
Th nhng, trong lc tang gia bi ri, tnh hnh quc ni xo trn, Hong gia Saudi u cn thi gi
hay tinh thn m n chuyn nc khc.
Vua Faisal nm xung ngy 25 thng Ba 1975, vo ng ngy qun lc Cng ho rt lui khi c
Hong Triu Hu.
Ch thch:
(1) Richard Nixon, Memoiry, trang 984-985.
(2) Richard Nixon, Memoiry, trang 984-985.
(3) Henry Kissinger, Years of Upheaval, trang 328.
(4) S liu; VNCH, B k hoch, 1974-75.
(5) Ti liu ni b, USAID.
Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Phn 3 - Chng 8
KHI NG MINH THO CHY
Nm ca nh mnh

Ngy 24 thng By 1974 l ngy quan trng trong lch s Hoa k: Ti Cao Php Vin phn quyt
Tng thng Nixon phi chuyn cho chnh n Sirica bng ghi 4 cuc ni chuyn ti vn phng to
Bch c. Nhng bng ny c lin quan ti vic xt x su quan chc trong v Watergate. N c y
chng c ni ln mt tnh hung tri ngc hn vi nhng li gii trnh trc ca Nixon. Ch
su ngy sau cuc t nhp vo tr s ng Dn ch, ng Nixon tuyn b l mnh khng bit g
v v ny. Thc ra l chnh Nixon bit ht nhng hnh ng che du ca cc nhn vin tha hnh.
V nh vy, ng la di nhn dn M k t lc .
Khi c phn quyt nh th th nu khng t chc, vic trut ph Tng thng Nixon cng ch cn l
vn th tc.
Phn quyt ca chnh n Sirica chm dt s nghip chnh tr ca Tng thng Nixon. Mt cch
trc tip, n nh hng su xa n s tn ti ca Vit nam cng ho.
Ngy Song Bt
Trc 10 gi sng ngy th nm, mng 8 thng Tm 1974,
Ph Tng thng Ford ch to l trao Hun Chng Danh D Quc hi cho gia nh ca by ngi
lnh t trn Vit nam ti Blair House, nh khch ca Tng thng. L nghi va xong, ng lin c
tng Alexander Haig, (sau ny l Tng T Lnh NATO v Tng trng ngoi giao Hoa k). Chnh
Vn phng cho bit Tng thng Nixon mun gp ng ngay. ng vi bc qua ng Pennsylvania
sang to Bch c. Ford bc vo vn phng, Nixon ng ln bt tay ng ri ngi xung ng lng
vo gh. Hai tay nm cht vo nhau trn i, Nixon trng vn cn cng thng nhng ng t kim
ch. "Ti quyt nh t chc", ng ni vi mt ging nghim ngh. Quyn li t nc i nh
vy. Ti khng mun ni ti chi tit nhng l do nn hay khng nn lm nh vy, nhng ti i ti
quyt nh ri" (1). Ngng mt giy lt, ng thm: Jerry, ti bit ng s chp chnh tt".
"Tha Tng thng, Ngi bit l ti ht sc bun v tnh hung ny", ng Ford tr li, "Ti c g n
khng xy ra nh vy nhng ti sn sng v ngh rng ti y kh nng gnh vc".
"Ti cng bit ng nh vy".
Ni qua loa v cc vn ngoi giao, ri Nixon bt sang chuyn ng Dng. ng Ford k rng
ng Nixon tri trn nh sau: Tng thng Nixon khuyn ti nn tip tc mt chnh sch mnh
m v Vit nam v Campuchia v nhn mnh vai tr ca Henry Kissinger trong vic ny" (2).
Nixon ni thm: "Henry l mt thin ti, tuy nhin ng cng phi chp nhn tt c mi vic ng ta
ngh. ng ta c th hu ch, v trung thnh, nhng ng khng th cho ng ta hon ton t do lm
theo mnh".
c k hi k ca c hai cu Tng thng Nixon v Ford, ti khng thy ng Nixon dn d ngi
k v mnh iu g lin h ti nhng cam kt ca ng i vi Vit nam cng ho.
Sau hm , Tng thng Nixon ln truyn hnh tuyn b ph Tng thng Ford ln k v. Th l t
mt Dn Biu H Ngh Vin, va mi c Nixon a ln lm Ph Tng thng thay ng Spiro
Agnew (phi t chc v b t co tham nhng) vi thng trc, by gi nhy ngay ln gh Tng
thng, khng c bu bn g c.
Tip tc khon trng cho Kissinger
Kinh nghim ng Ford ch l kinh nghim vn ng trong ng Cng ho v ti H Vin. t hiu
bit, ng khon trng cng vic ngoi giao cho Kissinger. Khi Nixon cn lm Tng thng, ng
tm cho Kissinger sau khi ln chc b trng, vn gi chc c l C vn an ninh. V To Bch
c ang bc la sau v Watergate, Nixon cha ti vn nhn s.
Tr v vn phng, vic u tin ng Ford lm l gi in thoi cho ng Kissinger: "Henry, ti cn
ng, t nc cn ti, ti mun ng tip tc li. Ti s lm tt c nhng g c th lm vic vi
ng".
"Tha Ngi, s khng c vn g. Bn phn ca ti l lm vic cng vi Ngi ch khng phi l
Ngi cng vi ti", Kissinger tr li (3).
V tn Tng thng mi Kissinger tip tc kim nhim c hai chc cng mt lc: Ngoi trng v C
vn an ninh. V nh vy, tuy c li tri trng ca ng Nixon, ng Ford ng ny "hon ton
t do lm theo mnh".
Ti xc nhn nhng cam kt
Ngay bui chiu ngy lm vic u tin ti to Bch c, tn Tng thng gp ring i s Vit
nam cng ho Trn Kim Phng. Theo Kissinger th trong bui hp, "Tng thng Ford m bo
vi ng Phng l ng quyt tm v s sng cn ca Chnh ph Si gn v s c gng ht sc
tng vin tr (cho Vit nam cng ho)" (4).
Tuy tin on l Tng thng Nixon s phi t chc, nhng khi nghe tin ny, Chnh ph Si gn
ht sc hoang mang. Gp Tng thng Thiu ngay chiu hm ng Nixon t chc, ti thy ng khng
giu ni lo lng. Tuy nhin, ngay ngy hm sau, nhn c cng in do i s Phng bo co t
Washington v bui gp g Tng thng Ford, ng Thiu thy phn no yn tm. Th ri, li mt du
hiu tch cc: hm sau, Ph i s Hoa k, ng W.J. Lehman ti dinh c Lp trao tn tay ng
Thiu mt l th mt ca tn Tng thng. Lc i s Martin cn Washinglon vn ng vin
tr. L th nh sau:
Ngy 10 thng Tm, 1974
Tha Tng thng,
"Khi ti ln m nhim chc v Tng thng Hoa k, tng u tin ca ti l ngh ti nhng cuc
tn cng tn bo m qun i qu quc y lui mt cch can trng v qu cm. C l ti khng
cn phi thng bo cho Ngi r rng chnh sch ngoi giao ca Hoa k lun lun c da trn cn
bn lin tc v s ng h ca lng ng. Lc ny y nhng tnh cht li cng r rng hn na
v tt c nhng cam kt m nc ti ha hn vi qu quc trong qu kh vn cn hiu lc v s
hon ton c tn trng trong nhim k ca ti.
Nhng cam kt ny ca ti li c bit thch ng vi Vit nam cng ho trong iu kin hin ti.
Chng ta cng nhau i trn con ng di v y chng gai. Ti nghe nhng tng trnh ca
i s Martin v nhng tin b ng ghi nhn ca qu quc di s lnh o ca Ngi. K t lc k
kt Hip nh Paris, qua bn bo co ca ng i s, ti rt khch l s quyt tm ca Ngi trong
cng cuc ci t Chnh ph s dng vin tr Hoa k v cc quc gia bn khc mt cch hu hiu
hn, ng hu em li nn kinh t t tc cho Vit nam cng ho trong vi nm ti y. Qun lc Vit
nam cng ho vi tinh thn cao v chin u hu hiu s l mt bng c hin nhin cho cc nh
lnh o H Ni phi nhn ra rng n lc phi tham d vo vic duy tr bn Hip nh Paris v
nghim chnh cng tc vi Ngi trong vic thi hnh Hip nh nh mun ca Ngi.
Ti bit rng Ngi ang lo ngi v nhng bc u ca Quc hi trong vic chun chi vin tr qun
s v kinh t cho Vit nam cng ho. Th tc ca Quc hi chng ti phc tp, rm r nhng cha
phi l kt thc. Tuy cn phi i mt thi gian na, nhng ti mun ni ngi yn tm rng cui
cng vin tr s c y c v qun s ln kinh t.
Trc th thch quan trng ny, ti nh n s gip ca Tin s Kissinger tham d Chnh ph
mi vi t cch Tng trng ngoi giao nh c. C Tin s Kissinger v i s Martin u c ti
tn nhim hon ton.
Trn trng
Gerald R. Ford
ng Thiu ln tinh thn i cht. t nht, tn Tng thng xc nhn li nhng cam kt ca Hoa k
i vi Vit nam cng ho. Lc , ti cha bit g n nhng cam kt mt ca Tng thng Nixon.
Tng thng Ford va ni vi i s Phng v quyt tm ca ng, by gi chnh ng Ford li ti
xc nh tnh cht lin tc ca chnh sch Hoa k.
My ngy sau khi nhn c th ca ng Ford, sau mt bui hp Hi ng Tng trng, ng Thiu
bo ti li ung ly ru ni chuyn thm. Nhm nhp ly Chivas Regal pha soda, ng hi qua loa v
c nhn ng Ford, v ng ny qu mi m i vi Vit nam. ng hy vng ng Ford, ngi c
Nixon tin c, s tip tc chnh sch ca v tin nhim. Ti ni vi ng Thiu v ci thng l ca M
l mt tn Tng thng thng c Quc hi dnh cho mt "tun trng mt" di khong 100 ngy;
i khi lu hn. Trong thi gian ny, h dnh mi s d dng cho v tn Tng thng.
bn tin cho Washington bit, trong cng ngy, ng Thiu cho b Ngoi giao cng b lp trng
chnh thc ca Vit nam cng ho v vic ng Nixon t chc, bnh lun rng v Watergate l "Vn
ni b ca Hoa k Chnh ph Vit nam cng ho hon ton tin tng vo Chnh ph v nhn
dn Hoa k s tip tc ng li ngoi giao c nm v Tng thng Hoa k theo ui v cn
c c lng ng chp thun. Bi vy Vit nam cng ho tin tng Hoa k s tip tc cng tc
vi Chnh ph v nhn dn VN thc hin ho bnh trn cn bn Hip nh Paris".
Li l rt l hp l v cht ch, Tng trng ngoi giao Vng Vn Bc l mt lut s c ting.
V bc th trn, sau ny ti mi pht hin ra l khi ng Ford k gi cho ng Thiu, thc s chnh
ng cng khng bit tm quan trng ca n. Khi ng vit "nhng cam kt m nc ti ha hn
vi qu quc trong qu kh n vn cn hiu lc v s hon ton c tn trng trong nhim k ca
ti", ng u bit ti thc cht nhng cam kt . Kissinger giu i ht (xem Chng sau). ng
Ford chc ch ngh l mnh ch ni ti ha hn chung chung nh tuyn b ng h Vit nam cng ho
ca cc Tng thng tin nhim nh Eisenhower, Johnson, Kennedy v Nixon.
Ti sao nh vy? Nhn li lch s nhn xt nhng din bin hu trng bang giao Vit-M t lc
, ti ch c th kt lun rng ng Kissinger mun ng Ford trn an pha Vit nam cng ho
khi ku ca on trch khi b Quc hi ct xn vin tr. Nu ng Thiu khiu ni trn cn bn nhng
mt c th s gy nhiu tranh lun, a chnh ng Kissinger vo ch kt. iu hay nht cho Chnh
ph Ford l lm sao gi cho Si gn c yn lng, lm sao cho mi chuyn c m cho ti lc M
tho chy.
Sau khi cun H s mt Dinh c Lp do ti v J. Schecter vit, xut bn nm 1986, ng Kissinger
ht sc bt bnh v l ra ht. V c l v bc th ca ng Ford cng c tit l nn trong cun
sch va vit nm 2003, " Ending the Vietnam war " Kissinger ni qua loa ti mt th ny, nhng
cng ch nhc ti on ni v trn an pha Vit nam cng ho v vn qun vin. ng vit l cng
mt ngy, sau khi gp i s Phng, Tng thng Ford gi mt th cho Tng thng Thiu, trong
c mt cu do chnh ng Ford vit thm vo bn tho nh sau:
Th tc ca Quc hi chng ti phc tp, rm r nhng cha phi l kt thc. Tuy cn phi i mt
thi gian na, nhng ti mun ni ngi yn tm rng cui cng vin tr s c y c v
qun s ln kinh t.
Kissinger bnh lun:
"Lc c ng Ford ln ti u khng bit r c s su m v tm mc ca vic chng i li
Quc hi sau v Watergate. V nu bit c nh vy th chc chn bc th (9/8/74) c h
ging xung ri" (5).
Nh vy, k c trong cun sch mi nht, tuyt nhin Kissinger vn khng ng g n on vn
quan trng nht ca bc th ngy 10 thng Tm 1974 v vic chnh Tng thng Ford ti cam kt
"nhng g nc ti ha hn vi qu quc trong qu kh".
Bo ng
Vo lc m hm nh chin sau Ho m Paris (27 thng Ging 1973), su chic tu ch y n
dc ang thun bum xui gi trn Thi Bnh Dng tin vo hi phn Vit nam bng c lnh
quay tr v Hoa k. S n ny l t kho d tr cho Vit nam cng ho t trc, nn k nh khng
b nh hng do Hip nh quy nh. Vy m n li khng ti ni. Th l 55.000 tn n cn thit
cho qun lc Vit nam cng ho b mt i mt cch b mt. y l do p dng Hip nh mt cch
my mc hay l do mt sp xp no khc?(6).
B mt ny, do tng John Murray (hin c ng ti Springfield, Virginia) tit l, cho ti nay cng t
ai hay. Murray lc l ngi iu khin c quan Quc phng M DAO Si gn.
Ngy 19 thng 12, 1973, tng Murray li nhn c cng in t B Quc phng cho hay Quc hi
ct nhiu vin tr cho ng Dng, nh hng n tip liu su thng cn li ca ti kho
1973/74. Ti kho ny chm dt ngy 30 thng Su 1974. B Quc phng cng yu cu tng
Murray ngh nhng chng trnh no ca Vit nam cng ho c th ct gim ph hp vi ngn
khon mi. ng thi, b Lc qun chng i Quc hi hnh ng bt u ct ngn khon iu
hnh v bo tr cho Vit nam cng ho ngay trong ti kho 1974. Chc l h mun dng ngn khon
y vo nhng mc tiu khc. Lc , vic tip liu cho Do Thi ang l u tin. Ti nguyn ca
Quc phng cn phi dn v Trung ng!
Khi tng Munay nhn c tin, ng bo ngay cho i s Martin v yu cu ng chnh thc thng
bo cho pha Vit nam cng ho. Nhng Martin khng bng lng, bo Murray phi gi kn tin ny,
v n c th gy ra nhiu xo ng v mt chnh tr" (7).
Tuy nhin, t u thng Ging 1974, tng Murray tip tc bo ng cho pha Vit nam phi tit
kim tip liu, nht l n dc. ng hp vi B Tng tham mu (TTM) v vn ny. D
khng i vo chi tit, Murray cng mun cho pha Vit nam nhn thc c s ct gim bt u.
Tng Murray k li: "T trc n nay, ti vn ni vi B TTM l cc ng s c tip t y
nh chng ti ha, v s nhn c qun dng theo linh thn mt-i-mt ca Hip nh Paris.
Tht l kh cho ng. T trc n nay, chng ai bo cho ti hoc Tng thng Thiu, hay i tng
Vin bit chuyn ct ngn khon c. Ti ha ri, by gi ni li, tht l mt s au lng".
Ngy 13 thng Hai 1974, i tng Cao Vn Vin ra lnh hn ch vic s dng v kh cc loi. V
t lc gi n t hng cho n lc nhn c phi mt khong bn thng.
Ngun tip liu th bt u cn trc thng T. T "h thng tip vn ny khng bao gi hi
sinh c na"(8). n xin tip liu t cc qun khu gi v Tng tham mu cng ngy cng nhiu,
gm nhng th khan him khn cp nh n dc, tip liu qun y v ngn khon thc phm cho
binh s. Ngi lnh b binh thng vn mang su lu n, by gi ch c pht c hai. Sng ci v
trng pho bo v tin n ch c pht bn qu n mi ngy v mi cuc pho kch u phi
ngng tit kim n dc. Na s xe thit gip b nm , 200 phi c khng ct cnh c. Trong
cun The Final Collapse (S sp cui cng), i tng Vin kt lun: "Trong nhng nm
1974-1975, ngi lnh Vit nam cng ho ra trn m lng lo s rng n khng tip t kp v nu b
thng th vic ti thng cng s chm tr hn. Thi vng son tip liu tha thi v trc thng qun
vn mau l qua ri Vic ct vin tr qu nhiu v qu t ngt trit tiu mi c hi thnh
cng v lm cho dn chng cng nh qun i min Nam ht hong, ng thi khuyn khch Cng
sn gia tng nhp thanh ton min Nam bng v lc" (9).
Ci nhc ca k i cu xin
n thng 4-1974, tc l ng mt nm trc khi sp , tnh hnh tip liu tr nn nguy ngp. D
i s Martin c trn an. ng Thiu v cng lo lng. ng c y thng tin t tng Murray, B
Tng tham mu v nhiu ngun khc ch u ch c nghe li khch l t pha ng Martin. B ngoi
th ng t ra bnh tnh v vn c tranh th v u cn s la chn no khc. Khng nh bit sp b ct
ht vin tr th bung xui. Bi vy, ng nh cy i s Martin ng thi yu cu cc phi on
Quc hi Vit nam cng ho sang cu vin ti Washington. Mt khc, ng c thi ci m hn vi
bo ch M v cho phng vn nhiu hn. Cui 1974 v u 1975, ng tip n mt s ngh s, dn
biu M yu cu h khuyn co cho Quc hi nng tay. Nhng ng ch lun lun bin lun trn
cn bn l hai nc chin u vi nhau trong hai mi nm v c ti nm Tng thng M ng
h Vit nam cng ho. ng hon ton khng ng ti nhng cam kt ca Tng thng Nixon
i ly Hip nh Paris.
u thng Nm 1974, Tng thng Thiu c i tng Vin i M cu vin. ng mang theo mt
danh sch nhu cu cp bch v qun dng cho Vit nam cng ho: trng pho 105 ly v 155 ly, n
dc, dng c truyn tin, v ngn khon duy tr kh nng chin u. Ti Ng Gic i, Tng
Vin gp Tng Abrams, ngi thay tng Westmoreland lm t lnh qun i M li Vit nam.
Lc ng ln chc Tham mu trng Lc qun. Abrams cho bit vn vin tr kh khn
khng do Ng Gic i m l do Quc hi. Sau ng vo gp Tng trng quc phng
Schlesinger v trnh by nhu cu ca qun lc Cng ho trc ba mi s quan cao cp, k c cc
tng lnh thuc B tham mu Lin qun. Tt c u ha hn ht sc ng h. Schlesinger ha s
gip, nhng gii thch rng quyt nh cui cng l do Quc hi.
Lc ng Vin cn ang M, Tng thng Thiu bo chng ti sang Washington thm nh tnh hnh
vin tr kinh t v cng theo ri vn vin tr qun s. Trc khi i, i s Martin dn ti c
xin gp Ngh s Kennedy, ngi lnh o phong tro ct xn vin tr ca Min Nam. Va mi y,
ngy su thng Nm 1974, Thng Vin b phiu thun 43-38 km vo Chun chi cho Ngn
sch B Quc phng mt iu kin gi l "Tu chnh Kennedy" (Kennedy Amendment). Nh ta
hay, khi k mt hp ng di vi chc trang, nhiu khi ch v ba ch "vi iu kin" (subject to)
c nht vo mt cu no mt trang khc gia chng hn, l c th lm v hiu ho ch k.
V d nh my ch "vi iu kin v ti ng " l c th cho v v hu hp ng d dng. Tu
chnh n Kennedy ch thm my ch l cm s dng Ngn sch ring ca B Quc phng chi tiu
ti, cho, hay nhn danh cc quc gia ng Nam . Th l xong! ng Nam rt rng: gm c Vit
nam. Kennedy quan nim l Nixon "tht bi trong vic thay i tnh cht v mc ch ca vin tr
v c chnh sch ca Hoa k i vi cc nc ng Dng". ng ta cho rng vin tr c dng
ko di cuc chin. Theo Kennedy, "nu khng t trng tm vo vic thi hnh nhng mc tiu
chnh tr ca tho c ngng chinth mc ch ca nhng mn tin chi tiu khng l VN khng
phi l cu nn nhn chin tranh, hay kin thit x s m ch l mua thi gian cho Chnh
ph Thiu ko di chin tranh"(10).
Tuy c quen bit ng thi cng l hi vin trong hi Sinh Vin Cng gio Newman lc cn i hc
Virginia, ti min cng phi n nn n ng ny. D sao, ti ngh v tnh bn ng s cho ti cht
thi gi gii thch v nhu cu vin tr xy dng ho bnh ti Min Nam, ch khng phi "ko
di chin tranh".
Ngy 15 thng Nm, ti ti vn phng ng Thng Vin. Ph t ca ng l Jerry Tinker tip n.
Tuy c hn trc, ni rng ng ta rt bn rn. Gp Kennedy c mt chc lt, ti tm tt tnh hnh
kinh t, x hi v qun s ti Min Nam, v yu cu ng ng ct vin tr na. ng by t thin
cm, v nhc li vi k nim hi Sinh vin Cng gio lc cn l sinh vin. Ni c my cu th
ng c nhn ng h v t v vi vng. "Ti phi i hp ngay mt phin hp khc". Thy b, ti xin
i theo mt qung trnh by thm.
Khi ro bc qua hnh lang Thng Vin, ng Kennedy li c i nhanh, ti phi theo cho kp, va i
va trnh by. Ti cm thy thn phn mnh nh mt ngi i cu xin, lo o i theo mt anh nh
giu!
Ti gn phng hp, ng dng li, ngi da trn thm ca s rng ln, ni chuyn vi ti c vi
pht. Nhng ni g th ni, Kennedy vn khng thay i. ng bt tay tm bit v bc vo phng
hp. Ti u oi xch cp ra v.
Ngy 11 thng By, 1974, Kennedy ngh ct vin tr kinh t cho Vit nam cng ho l 50%!
Khu tr tri chi
Sau Kennedy, chng ti ti b Quc phng gp Eric Von Marbod, lc l nht Ph Ph t
Tng trng quc phng v An ninh quc t! ng ny c rt nhiu kinh nghim v tip vn. V Tng
thng Thiu mun bit r v tnh hnh thc s ca qun vin, ti yu cu ng cho bit nhng con s
thc t ch khng phi l thuyt.
Ti rt bun phi ni tht vi anh rng mc qun vin ang tiu cho Vit nam cng ho thc s ch
c 625 triu, v c th ch c 500 triu". ng gii thch l d Quc hi c chp nhn mc vin tr
hn mt t th phn cn li cho Min Nam cng qu t i. Ti b ng, "y ny", ng x mt t giy
trong cun s tay, vit vi xung cho ti coi. V ti ghi:
Qun Vin cho Vit nam, Lo (v Kampuchia): $1.126 triu;
Phn Lo (v Kampuchia): $110 triu; sau cn phi khu tr tri chi cho ti kho trc: $266
triu;
Mua my bay F-5E: $125 triu;
Cn li $625 triu.
ng thm, "s tin thc s dng c c th ch cn 500 triu sau khi tr ngn khon chi ph cho c
quan DAO Si gn". ng cn ni "ngn khon c phn phi, chng cn lm g khc c
na." Vo thi im , cha c "chun chi" cho ngn sch vin tr dt khot cho Min Nam, b
Quc phng phi da vo mt bin php gi l "ngh quyt tip tc" (continuing resolution), mt th
tc v vu chi tiu.
"V sao c v khu tr vo nm trc?" Ti hi.
ng ct ngha l hin trong ngun tip liu cho Vit nam cng ho, mt s qun nhu c mua
trong ti kho 1974, nhng by gi phi thanh ton. y l mt s vic quan trng m t ai bit v n
ct ngha ti sao vn tip liu cho qun i Vit nam cng ho tr nn qu kh khn k t h
1974. Chnh i s Martin ht sc bc tc khi bit chuyn khu tr ny v c ng cng ngh l
tin nm no th tiu cho nm ch sao c th tnh vng li? ng cho trc trc ny phn ln l do
k ton ni b ca B Quc phng, gi h l nhng tay im ti chnh (fiscal whores). ng ni,
chnh v chuyn "k ton" li thi ny m ti gian on chun chi ti Quc hi, qun vin cho ti
kho 1975 b ct gim.
Thc ra ti cho rng lc nhu cu tip vin bn Trung ng ln qu cao nn tn kho qun dng b
nh hng v c nhng xoay x bt s tip liu cho Vit nam cng ho cn dn sang cho Do
Thi.
Cn 125 triu cho chng trnh F-5E, ti hi Marbod xem c th du di sang nhng khon nh n
dc, xng nht khng? ng cho bit l khng c v mi vic k hoch xong ri. Nm 1973,
qun vin l 2,2 t, by gi trong thc t cn c 500 triu! y l nu Quc hi chun chi 1,126 t.
V ti Si gn, chng ti vi phc trnh ln Tng thng. Chng c tin g tch cc li phi trnh by
nhng con s tuyt vng do Von Marbod a ra! Ti ni vi ng Thiu: nh vy th trong thc t, so
snh vi mc trung bnh ca nhng nm 1971-1973 (iu chnh theo lm pht), kh nng tc chin
ca Vit nam cng ho b gim khong 60%! Nhn xt ny cng trng hp vi c tnh ca B Tng
tham mu v tnh hnh cui nm 1974.
Sau ny, trong tp hi k "i Thng Ma Xun", thng tng Vn Tin Dng ca H Ni vit
v ng c thc y Bc Vit ly quyt nh m cuc tng tn cng Min Nam: M gim vin tr
lm cho k hoch tc chin v xy dng lc lng qun i Si gn khng th thc hin theo nh
mun". l v "ho lc st gim gn 60% v thiu bom, n; kh nng di ng cng gim i
50% v thiu my bay, xe c, v nhin liu"(11).
Sau khi nghe ti phc trnh, ng Thiu lng thinh, suy t. ng mm mi, chp tay sau lng bc ra
khi phng, lng thng i v pha cn lu ring ca gia nh ng. nh mt ng m chiu, t l.
Bi ct sa ly
Ngy 16 thng Tm, trong bui hp cui cng vi cc tng lnh Vit nam trc khi v nc, tng
Murray lu h nn suy ngh cho k v tnh hnh tip liu kh khn trong nhng thng cui nm
1974 v sang nm 1975. ng khuyn h nn thu gn tuyn phng th li, tp trung qun i v n
dc phng th vng ng dn c dc b bin.
V ti Ng Gic i, ng np tng trnh v tnh hnh Vit nam t cui 1972 (tc l trc Hip nh
Paris) ti lc ng ri Si gn. Trong bn "Phc trnh v Vit nam, t 12 thng 1- 1972 ti 21 thng
Tm, 1974", di gn 250 trang, ng phn tch chi tit tnh hnh qun nhu, qun c, n dc ca tt
c cc qun, binh chng. a ra y s liu, ng chng minh tnh trng tip vn kit qu thm
thng ca Qun lc Vit nam cng ho. So snh n vi kh nng ca Qun lc Bc Vit ang hot
ng ti Min Nam, th qu l mt tri mt vc.
"Ti chc chn rng iu tt nht m mt Tng lnh c th lm c khi v hu l np li (cho B
Quc phng) ci u li ca mnh cng vi b qun phc, ri sau th xp nhng kin ca mnh
vo mt x nh" (12).
Murray trch dn li ca v tng ni danh Omar Bradley ( 1959) bt u bn Phc trnh. ng ht
sc ch trch Quc hi ct vin tr v thng thn ph bnh nhng rc ri kh khn do chnh B
Quc phng M gy ra. N gy ra cho Min Nam v cho chnh ng mt s bt n, khng xc
nh c mc vin tr t thng ny qua thng khc, c cu vin tr rng buc i km theo vin tr,
c bit l ti kho 1974 v 1975. Tnh trng ny gy b tc kh khn v phng din tip liu,
khng bit th no m t k hoch cho chin trng, nh l ngi m chi tr thu cy trn mt sn
mn, l tnh hung ca ti kho 1974. V cn tip tc vo ti khon 1975", tng Murray vit
trong tp Phc trnh (13). cng nh i s Martin, Murray nu nh hng nng n ca vic B Quc
phng khu tr trong ti kho 1975 nhng s tin tiu vo ti kho 1974, lm gin on dng tip
liu, ri cn bao nhiu ti thm nh v gi c vt liu, no tnh thm tin, ri tr vo vin tr, no
bn nh ct gim vin tr, ht mc ny ti mc khc.
vy khong thi gian tip vn t lc t hng, vn chuyn qua i dng, ti lc cp bn phi ti
thiu l 120 ngy. y l nu B Quc phng hp tc mau l. Nu khng, th li phi cng thm vo
thi gian chm tr trong vic p ng yu cu t hng (back order). V thiu s phn ng cp
thi ca B Quc phng Hoa k, hu qu l cui nm 1974, Vit nam cng ho phi gnh chu tnh
trng "tin". Trong trng hp khn cp, d cn tin nhng cng ch l tin cht. Murray i ti kt
lun:
"Mt qun i khng th ng u vi i phng c lu nu n phi ng trn bi ct sa ly
(quick sand)" (14).
Mt bui ti sau mt ngy di lm vic vo u h 1974, ng Thiu biu l tm t:
"Tht kh m tin c. Thot tin Midway (hp vi Nixon nm 1969), h ni vi ti l M s rt
vi ngn qun, nhng cn duy tr na triu qun chin u Vit nam; sau , h rt thm qun, v
ni s trang b cho qun i Vit nam cng ho n b s trit thoi ny. n nm 1972, khi trit
thoi tin nhanh hn, h ni vi ti "ng c lo, chng ti s ng li mt lc lng nh (residual
force) l M s tng cng ym tr bng khng lc. n khi h rt lui ton b, c lc qun ln
khng qun, h ha s tng vin tr v tip tc duy tr s c mt ca tht hm i cng cc cn
c khng qun Thi Lan ym tr khi cn. By gi, anh ni vi ti vin tr M b ct 60 phn
trm. Vy ta cn g na?"
Tnh hnh vin tr th nh vy, nhng nh trnh by trn y, ang lc Vit nam cng ho lo
lng, th khi va lc i ln chc Tng thng thay ng Nixon, ng Gerald Ford li vi vng trn an
ng Thiu (ngy mng 10 thng Tm)
" Ti bit rng Ngi ang lo nginhng ti mun ni Ngi yn tm rng, cui cng vin tr
s c y c qun s ln kinh t".
Phn lc c F-5E
Khi nghe ng Thiu k v nhng cam kt ca Hoa k theo nhng giai on trong tin trnh rt qun
khi Min Nam, chng ti thy ng cng thng qu, nhng cng khng bit ni g hn. Tuy nhin ti
nh ra cn 75 chic phi c F-5E nm trong ngn khon c nh ng Marbod cho hay, nhng cha
bit bao gi mi giao cho Vit nam cng ho. ng Thiu ngc nhin v s khng chc chn ny. Ti
ngh, v ng chp thun xc tin ngay vic ny.
Tr li Washington cui thng By, 1974 theo di tnh hnh vin tr v lm vic vi c quan USAID
xin thm ngn khon nhp cng v ti thit, chng ti ti th Hoa k gia lc chin dch buc
ti Nixon ang si ni. Tri Washington nng n bc hi khng km g Si gn. Ng Gic i
khng kh lm vic khc hn vi nhng ln trc ti ti.
Du hiu phc tp hin ra kh r rng. V Watergate ang chim ht thi gi Quc hi, cn u m
bn n vin tr cho Vit nam cng ho. Ngn khon vin tr tm thi phi da vo mc ngn
sch ca ti kho nm trc, theo mt th tc l "gii php tip ni" (Continuing Resolution) v vy
khng c g chc chn c. Trc khi v Si gn, ti n gp Von Marbod v v 75 phi c F-5E. ng
gii thch l tin cn trong ngn sch, nhng hng Northrop (ngy nay l Northrop Grumman) cn c
thi gian sn xut; sau cc b phn s c lp rp Phillippines ri mi giao cho Si gn. "C
i Loan v Iran u xin F-5E. H c th c u tin hn Vit nam cng ho".
ng cho bit ngoi ra li cn kh khn v nhng gii hn "mt-i-mt" ca Hip nh Paris. My
bay F-5E (cn gi l Tiger 2 c ra mt ti Hawthorn, California thng Tm, 1972. N ti tn hn
loi F-5 (cn gi l "Freedom Fighter" hin c ca Vit nam cng ho: c kh nng thao din cao
hn, tm bay di hn, ct cnh nhanh hn, tc nhanh hn v sc ch nhiu hn. Ti nh Marbod
gip gp ng Thomas Jones, Ch tch hng sn xut my bay Northrop. Marbod sp xp v a
ti ti hng Northrop Century City, gn Los Angeles. Sau khi nghe gii thch rng qun i Vit
nam cng ho b tn tht nng n v thiu khng lc ym tr, ng Jones cho bit Northrop sn
xut my bay ng hn k nhng v c nhiu khch hng, chng ti phi xt li nhu cu ca cc
ng". Theo nh li c vn ca Marbod, ti c thuyt phc ng giao cho Vit nam cng ho ba phi
on (36 chic) trc Ging Sinh 1974.
"Ti sao cc ng cn trc Ging Sinh?" ng Jones thc mc. "Chng ti c on nm 1975 s l
nm gay go nn chng ti cn phng tin chin u". Marbod dn nn ni vi ng ta rng nu cn,
Tng thng Thiu s yu cu b Quc phng M thanh ton sm cho Northrop. ng Jones t v
thoi mi v ha: "Ti s c gng gip ng v quc gia ca ng". Cui nm , Khng Qun Vit
nam cng ho nhn c mt s F-5E thay th my bay F-5 c.
ng Jones gi v biu Tng thng Thiu mt chic F-5E mu bng plastic. ng Thiu rt thch chic
my bay mu v n ngay ng sau bn hp trong Phng Tnh Hnh, cnh chic in thoi khn
cp ng sau gh ng (xem hnh hp vi phi on Weyand).
Tin st nh
mc qun vin nh ti kho 1972-73 l hai t la mt nm th ti 1974-75, sau c sc du la,
cng ch cn mi lc khong mt t hai, kh phng tin chng i nu c mt cuc tng tn
cng. Ti lc Tng thng Nixon t chc, ng bt buc phi k thnh lut mt mc ti a ngn sch
qun vin cho Vit nam cng ho ti kho 1974-75 l mt t. Tnh v mi lc sau lm pht th qu l
t i. T mc ny, qun vin cn phi i qua giai on "chun chi" ti Quc hi na. V t lc ,
Vit nam cng ho mong i tng gi cho qua ci tnh trng bt n ca chun chi: ht U ban ny
ti U ban khc, ht H Vin ti Thng Vin, ti ngy e ct vin tr. Mi ln mang ra bn ci l
li c nhng lun iu ch trch, bu xu Chnh ph Min Nam.
Cui cng th mi vic tr nn r rng. Ch vi ngy sau khi Tng thng Ford vit bc th ngy
10 thng Tm 1974 cho ng Thiu (khuyn ng ng c lo v tuy th tc ti Quc hi rm r,
nhng "sau cng s c y c v qun vin ln kinh vin") U ban Chun Chi Thng Vin
ct t "mc chp thun" l mt t xung cn 700 triu. l "mc chun chi". Thc l tin st nh
cho B Tng tham mu, v n thc s phn nh mt chiu hng khng th o ngc c na v
qun vin. Quc hi hnh nh ly d vi tn lang thng trc khi tun trng mt bt u. Nim hy
vng khi nhn c th u tin ca ng Ford tan bin nh my khi.
Ngoi chin trng th Vng I, t cui h, hai s on chnh quy ca Bc Vit - S on 304 v S
on 2 - hot ng vng i ni hai qun c Dc v Thng c pha Ty Nam Nng.
Thng Chn, s on 324 li tng vin, chim trn qun l Thng c, v vng i ni cao pha
Nam Tha Thin, phi trng Ph Bi kh c th s dng tip liu cho Hu. Tng Ng Quang
Trng cho S on 1 vi s tng cng ca Bit ng qun, phn cng ly li t ai b chim.
Tuy nhin, bao nhiu kho n d tr ti Vng 1 bt u vi v s binh s t thng bng nhin vt
tng: ma H nm hin thnh mt ma H la th hai, trc mt ma ng- Xun y si
ng.
Ti cui nm 1974 th n dc v xng nht gn cn. Theo d tnh ca B Tng tham mu: d tr
n dc tn kho ch cn cung ng c t 30 ti 45 ngy (15). i tng Cao Vn Vin kt lun
rng nu tnh hnh chin s c tip tc xy ra theo cng mt nhp th: "s n tn kho s ht vo
thng Su 1975, nu khng nhn c thm vin tr". Trong thc t, Min Nam khng nhn c
thm vin tr. V ni trong thng 4-1975, Quc hi biu quyt bc i ht: mt ng cng khng
cho thm (xem chng 9).
Nh vy, ta c th t cu hi quan trng v phng din lch s, l: nu nh khng c bin c 30-4-
1975 th ti thng Su, cho gi lm l thng Tm hay thng Chn, qun lc Vit nam cng ho s ly
g m chin u?
n lc phi gii ng?
Mt qun vin nt, mt kinh vin cng thm nt.
Nhm "Indochina Resource Center" (Trung tm ti nguyn ng Dng) l mt t chc phn chin
dn u chin dch ct vin tr cho Min Nam. H hot ng rt hu hiu, i gp tng ph t, tng
th k ca cc ngh s, dn biu, tham d v theo di cuc hp ca tt c cc U ban lin h, t H
Vin ti Thng Vin. V h thnh cng.
Thot tin Quc hi bt thay i ngn khon vin tr trong chng trnh "Thc phm phng s ho
bnh" (Food For Peace hay PL 480) t "cho khng" sang "cho vay". T nay, s go vin tr hng
nm s ht l cho khng m phi hon li nh nhng mn n. Tuy nhin, v l n di hn nn ngay
lc tr ngi ny c tc ng v tinh thn hn l thc cht.
Ti bc th hai mi nguy. Vo u nm 1974, c tin dn dp l Quc hi Hoa k s i ti vic cm
c dng vin tr ti tr ngn sch Quc phng. Vi thng sau th tin n thnh s thc. Trc kia,
75% s thiu ht ngn sch l do ti tr bng tin ca Qu i gi (Counterpart Fund). Qu i gi
l mt ngn khon thu c khi tin Vin Tr Nhp Cng (CIP) c i ra bc Vit nam. Th d,
mt thng gia mun nhp cng bng gn phi em tin Vit nam n ngn hng xin mua M kim
m tn dng th. S tin ny c a vo Qu i gi. n nay, khng nhng vin tr b gim,
m Qu i gi li khng cn c dng chi tiu cho quc phng na.
Khi c quan USAID cho bit tin ny, khi Kinh t- Ti chnh v cng bi ri, nhng mi ngi ng
s khng ph bin. Chnh ph phi nh n cc vin chc USAID c nhiu thin cm gip
chun b p dng mt cch lng lo v linh ng khi lut ny c hiu lc, nh mt s tim bun c
th phi gi hai hay ba s sch khc nhau (mt s cho s thu, mt cho cng ty v mt cho c nhn
mnh). Sau khi bn bc k, chng ti tm cch i vng v kt lun l s lm ba ngn sch: Ngn sch
quc phng, Ngn sch kinh t, v Ngn sch nhn o:
- Ngn sch quc phng s do thu ni a ti tr;
- Ngn sch kinh t do c Qu i gi v vin tr thc phm ln cc ngun i vay khc ti tr;
- Ngn sch nhn o, cn bn l gip ng bo t nn (c ng Kennedy ng h) s do vin tr
nhn o ca M ti tr.
Chng ti bit mnh li ny cng khng bn v trung tm phn chin kia s pht gic v tm cch
chn. V li h cng d thnh cng v s ni "tin trong kho, kh m phn bit c n n t u".
Ti Washington hi 3:30 gi chiu ngy 13 thng Nm, khi ti gp ng Nooter (ch khng phi
Nutter), mt quan chc cao cp USAID c trch v Vit nam, ng lu ngay l:
"Rt nguy him! Nu theo ng lut th t 31 thng 12, 1974, Vit nam cng ho s khng cn c
dng Qu i gi vin tr nhp cng ti tr b Quc phng".
Ni trng ra l khng c dng tin t Qu i gi tr lng cho qun i na. Qun s Cng
ho lc l mt triu hai. Trong tnh cnh ny, k t u 1975, c quan USAID nhm mt lm
ng Si gn khng thi hnh nhng gii hn v kinh vin, tc l c tip tc ly tin Qu i gi
ti tr Ngn sch Quc phng. Nhng nh th c bao nhiu lu?Chc cng ch dm by thng
l b bi l!
Ngoi ra ng Nooter cn lu l c th phi cn ti mt lut s bin h (cng ch l tm thi) cho
Vit nam cng ho trong trng hp b nhm phn chin pht gic v cng kch.
Cha xong, khi chng ti v ti Si gn, tng Murray li cho bit thm: sau quyt nh trn, Quc
hi cn i thm bc na: T ngy 31 thng 12, 1974, VNCH s khng cn c dng Qu i gi
ca vin tr nhp cng d tr lng cho cnh st na. Lc lng cnh st lc l 120.000 ngi.
Khi v hu, tng Murray bnh lun v v ny trong Phc trnh ca ng: "Quc hi th cm C quan
Vin Tr USAID ti tr cho lc lng cnh st, ng Tng Trng Quc phng th cm lun c
chng ti (C quan quc phng DAO) ti tr cho h". (16).
Phi bo co nhng tin tc bi t ny cho Tng thng Thiu l mt trong nhng cng vic kh khn
nht i vi c nhn chng ti trong qu trnh lm vic vi ng.
Nhn vo vin nh kinh t, ti chnh v qun s Min Nam cui nm 1974 nh nhn vo chn tri
tm. Nhng m my en c ang n n ko ti bo hiu cho mt cn bo t t xa xa.
V nh vy, ta c th t thm mt cu hi khc: t nm 1976 Vit nam cng ho s ly tin u tr
lng cho qun i v cnh st? Sau30 nm, ti cng cha tm ra c cu tr li. Khi khng cn
tin tr lng, chc ch cn mt gii php l gii ng?
Trn thc t, nm 1974 l nm quyt nh s mnh cho Min Nam Nam ri vy
Ch thch:
(1) Gerald Ford, Gerald D., A time to heal, trang 27-30.
(4) Henry Kissinger, Ending the Vietnam war , trang 494; Geald Gerald Ford, Gerald Ford, Gerald
D., A time to heal, trang 137.
(5) Henry Kissinger, Ending the Vietnam war , trang 495.
(6) Phng vn tng Murray, ngy 10-5-1985, v ngy 12-2-1986.
(7) Phng vn tng Murray, ngy 12-2-1986.
(8) Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 80.
(9) Cao Vn Vin, The Final Collapse, trang 54-55.
(10) Trch trong "Vietnam at the Balance", Bo co c bit ca U ban ch o ng Cng Ho, H
Ngh Vin Hoa k, do James Cowin, trang 1-2.
(11) Vn Tin Dng, Our great spring victory, trang 17-18.
(12) John E. Murray, Vietnam Report (Bo co cho B Quc phng v Vit nam), trang 62-63.
(13)John E. Murray, Vietnam Report, trang 91.
(14) John E. Murray, Vietnam Report, trang 55.
(15) Cao Vn Vin, The Final Collapse, trang 92.
(16) John E. Murray, Vietnam Report, trang 92.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P3 - Chng 9

Nht gm ao ph
Ci cm y m ca b ci xung, chm ti ngc. Mt b n. Sau khi di "thanh tra" ti trung
ng cng nh cc a phng, b qu mt mi! Chng ai mun ti ngi ch tic ng ln
c my li tm bit quan khch.
Khng kh bui tic tht cng thng. Bng mt cn gi lnh thi thc qua lp ca knh ln m ng.
Cc ngn nn trn chc i cao bng bc tip theo nhau pht tt, khin nn rt vung vi xung bn
tic. Gi tip tc thi, mn ca mu hng lung bay lt pht, trng nh nhng l c u hng. "Mt
im g y", ti ngonh sang ni thm vo tai ng Philip Habib, Ph t Tng trng ngoi giao.
Habib gt u nh ng .
l quang cnh ba tic cui cng Dinh c Lp. u thng Ba, 1975, mt phi on Quc hi
Hoa k ti ving thm Si gn thm nh tnh hnh trc khi quyt nh c cp thm vin tr
hay khng. Thnh vin ca phi on li hu ht l nhng ngi c sn lp trng chng i. B
dn biu Abzug l tiu biu. Trc khi phi on ri Si gn, Tng thng Thiu m tic khon i.
Nhn vin nghi l li xp cho b ngi ngay i din vi ti.
Hn km na t la
Tnh hnh vin tr t 1967 n 1970, lc Hoa k cn ang dn thn su m chin trng Vit
nam, mi nm cuc chin tn ti 25 t la. Trong hai nm 1970 v 1971, chi ph mi nm gim
xung cn 12 t. Gi y, sau khi qun i M trit thoi, Vit nam cng ho phi mt mnh m
nhim cuc chin, v vi ngn khon 700 triu vin tr, trong khi th cuc khng hong du la
lm gi xng nht tng gp bn. Bi vy mi lc tht ca ngn khon y ch l trn di 350
triu, bng 3% ca mc chi tiu 1970-71. Tnh hnh vin tr qun s ti kho 1975 rt ri ren, nhng
c th tm tt nh sau:
Mc ban u do Chnh ph Nixon ngh l 1,4 t, tc bng ti kho 1974;
U ban Quc phng Thng Vin do Ngh s John Stennis (Mississipi) lm ch tch gim cn mt t
126 triu cho c ng Dng, phn cho min Nam l mt t;
Trc khi t chc, Tng thng Nixon k thnh lut mt mc ti a cho Vit nam cng ho l mt t;
Sau khi Ford nhm chc, U ban Chun Chi Thng Vin do Ngh s John Mcclellan (Arkansas) lm
ch tch, ct xung cn 700 triu!
d so snh, ta nn coi li nhng chi tiu v vin tr qun s nhng nm trc : Trong thi gian
1966-1970: M tiu 25 t la mt nm.
Trong hai nm 1970-1971: tiu12 t mt nm (v ang rt qun);
Sau khi M rt, vin tr qun s cho Vit nam cng ho:
Ti kho 1973: hai t mt (2,l t)
Ti kho 1974: mt t t (l,4 t)
Ti kho 1975: by trm triu (0,7 t)
Trong thi gian 1966-71, ngoi tin bc li cn trn mt na triu qun i M vi trang b ti tn,
c ym tr bng tng dn phn lc siu m, my ngn chic trc thng c. Ngoi khi, li c
tht hm i i tun u u. tm hiu r hn v tnh hnh v xem Vit nam cng ho phi
xoay x ra sao, chng ti ngh Tng thng Thiu mi Gio s Warren Nutter sang thm. ng l
thy ti lc trc v l cu Ph t Tng trng quc phng, c trch phn ti chnh ca chng
trnh " Vit nam ho ". ng rt am hiu ng i nc bc ca b Quc phng M v vn qun
vin. Nutter d im tm vi ng Thiu v chng ti sng ngy 23 thng Tm ti Dinh c Lp.
Tng thng Thiu by t s lo ngi v vin tr: mi vi ngy trc y l mt t, by gi cn 700
triu, ti lm g c vi s tin ny? Nh l chuyn cho ti 12 la v bt ti mua v my bay hng
nht t Si gn i Tokyo". L ngi ng h ng Thiu t lu, Nutter cng rt bi ri. ng cm thy
kh khn khi gii thch hnh ng ca Quc hi:
"Quc hi Hoa k i khi hnh ng v trch nhim nh vy Ci Trung Tm Ti Nguyn ng
Dng (Indochina Resource Center, trung tm phn chin) ang ht sc tm cch tiu dit qu
quc".
Nutter ha khi v n Washington s c gng trnh ln Tng thng Ford tnh trng nguy ngp Vit
nam. ng than phin: "Khng c nhn vt cao cp no trong Chnh ph n vn Vit nam
na!" Cu ni ca Nutter lm ng Thiu b d t h tiu.
V ti Washington, Nutter vit phiu trnh ln John Marsh, mt ngi bn ca ng hin ang gi
chc c vn cho ng Ford, ku gi ng h Vit nam cng ho. Nutter nht quyt rng min Nam
s tn ti c nu c phng tin chng tr cc cuc tn cng ca qun chnh quy Bc Vit
Nhng nu Hoa k ngng vin tr th s gy hu qu trm trng c v vt cht ln tinh thn. Nutter
vit cho ng Mars v a cho ti mt bn sao:
"Ti cha thy ng Thiu v cc tng lnh Vit nam c kh sc u su nh vy bao gi. H s cng
mt tinh thn nu Bc Vit lip tc gy p lc Ti tin rng hnh ng ca Quc hi v hu qu tai
hi ca vic ct vin tr l u mi ca nhng xo trn chnh tr v biu tnh trong vi tun l gn
y (ti Si gn). Tnh hnh s bt n v c chnh tr ln qun s, v mi s c th v nu khng
xoay ngc c chiu hng ny. Nu phi la chn, ta nn vin tr qun s trc, ri kinh t sau,
ng u vi nhng e do qun s trc mt
B min Nam Vit nam ri vo v v thm st ch v hn km na t la s c hu qu cn su
xa hn, l x nt lng tm ca Hoa k. N s l ngn gi thi bay nh hng ca Hoa k tuy cn
mnh m ang yu dn, trn chnh trng quc t. Vin tr qun s b ct cn 700 triu la (v y
ch l con s l thuyt); vin tr kinh t th xung 400 triu. Cn g na m ni n cam vi kt?
Washington trn an
Th nhng Washinglon li trn an. Mc d s tht qu ph phng, ng Ford vn tip tc an i ng
Thiu. Ln ny, thay v vit th, ng gi mt phi on do Th trng quc phng Clements cm
u ti Si gn. Clements l mt gim c cng ty du ho Texas, mi tham gia Chnh ph Ford,
ni ting l c tnh cng trc v ng h lp trng Vit nam.
T lu Clements mang theo ci b tch hunh hoang v t tin ca ngi hng Texas, tnh tnh d di,
bnh dn, d c lng ngi Vit. Trong mt bui hp, ng li ha vi ng Thiu l Chnh ph Hoa
k ang tm mi cch vin tr qun s cho Vit nam: "Xin Tng thng ng lo. Chng ti ang
tm mi cch thuyt phc Quc hi. Ti tin chc rng cui cng Quc hi s chp thun ngn
khon".
Hoa k c gng lm nh khng c chuyn g xy ra.
Clements c c sang trn an ng Thiu. ng ta ni n k hoch mi ca Chnh ph xin Quc
hi vin tr thm cho Vit nam cng ho. Tng thng Thiu chm ch nghe v gt u nhng vi v
mt m sau ny mt nhn vin trong phi on M ti bui hp m t l "bi quan su m" (1).
Trong bui hp chung trc khi tr v, phi on Clements tho lun "vn thi gian tnh" ca
qun vin v lm sao du di qu pht trin p ng nhu cu hin ti.
Mi ngi bn n vic xin Quc hi thm 300 triu la cho qun vin phc hi li mc mt t
nh Tng thng Nixon k.i s Martin, lun c gng trn an ng Thiu: "Cnh ca vin tr
cha ng hn" v "ta phi khai thc ht mi cch".
Martin ch diu nhng "tay im tin bc" (fscal whores) Ng Gic i, k ton li thi,
Quc hi i li s tin tri chi nm trc, bt tr vo ti kho 1975 (nh trnh by trn) (2).
ng hoan h li ng Clements ha s c phc hi s qun vin mt t, tc l tranh th xin tng 300
triu. i s Martin ht sc ng .
300 triu la: con s mu nhim
K t y, s tin 300 triu la tr thnh con s mu nhim. N l mt s th thch. Nu c l
cn hy vng tip tc qun vin, v ngc li l ht.
ng sau con s 300 triu y l g? Phn ln ch p ng nhu cu ti cn cho ngay thi im .
Phn chia s tin 300 triu la khn cp:

Cho (triu la)

S tin

T l

Lc qun:

203

68%

n dc, xng nht

132

44%

Thuc men

6

2%

ph tng

48

16%

Vt liu khc

17

6%

Khng qun

91

30%

Cc phi v

29

10%

n dc

13

4%

ph tng

32

10%

Vt liu khc

17

6%

Chi ph khc

6

2%
V gi c vt liu quc phng ln qu cao nn nu c xin c s tin ny th cng chng mua
c bao nhiu.
Sau phi on Clements, ng Thiu mun c dp gp thng Tng thng Ford cu cu v xem thi
ca ng ta ra sao, v khon 300 triu cng nh v kh nng tng vin nu b tn cng. ng bn c
Ngoi trng Vng Vn Bc i Washington mang theo mt l th ngy 19 thng Chn 1974.
ng Bc va thay ng Lm trong chc v Ngoi trng ngy tm thng 11, 1973 (ng Lm sang
Quc hi gi chc Ch tch Thng Vin). ng Bc c nhiu kinh nghim ngoi giao. ng
Washington trong chn thng hi 1956 di thi Tng thng Eisenhower nghin cu gung my
chnh quyn Hoa k (3), tng l i s London v l C vn ca phi on Vit nam cng ho ti
ho m Paris hi 1968 v 1972.
ng Kissinger a ng Bc v i s Phng vo gp Tng thng Ford to Bch c. Bui hp
ko di chng 30 pht. ng Bc trnh l th ca ng Thiu v ni r tng im mt v l th. ng
qu quyt vi ng Ford rng Vit nam cng ho s ni chuyn vi Bc Vit nu h tn trng Hip
nh. ng nhn nh rng tuy v Watergate l vic ni b ca Hoa k, nhng tht ra n nh
hng n d lun qun chng v tinh thn qun s Vit nam khng t. Chnh ph Vit nam cng ho
mun bit chc rng vic thay i nhn s trong Chnh ph Hoa k khng nh hng n vn
vin tr".
Tng thng Ford t v thn mt v khng ngn ngi ca ngi ng Kissinger trc mt ng Bc v ng
Phng. ng Ford ni:
"Cc ng c th tin rng chng ti bao gi cng hnh ng nh mt ngi bn tt v l cng s vin
ca Vit nam cng ho." (4)
Bui hp chuyn sang vn tn trng bn Hip nh v phng cch i ph vi nhng vi phm
ca Bc Vit. Tuy ng Ford ch t tip tc ng h v trnh khng ni ti cam kt v bt c mt
iu ring bit no, Ngoi trng Bc cng hi lng v li tuyn b tch cc ca tn Tng thng
rng Hoa k s l "cng s vin" ca Vit nam cng ho. Quc hi, ng Bc gp nhiu chng i
v nghi k hn. Cc ngh s ku gi Vit nam cng ho phi thch nghi vi Vit Cng. Thng ngh
s Adlai Stevenson i ng Thiu phi t chc, sau , nu Bc Vit tip tc gy hn th Hoa k s
can thip".
ng Bc tr li: "Tha thng ngh s, chng ti ch cn c mt Chnh ph hp hin l mt bng
chng duy nht tng trng cho s hp php v n nh ca Vit nam cng ho. Nu by gi chng
ti b n i th cn g na?"(5).
V pha hnh php th vn cn nhiu ha hn s tip tc ym tr d khng c Quc hi chp thun
th cui cng h cng s tm cch ny hay cch khc gip. Khi ng Bc ti B Quc phng,
Schlesinger ni: "D Quc hi nh sao i chng na th ti cng ng v pha cc ng". Bc nh li
cch pht biu khc thng ca Schlesinger v cho rng ng ny s ng h Vit nam cng ho ku
gi Quc hi tng vin. Bc ni vi Schlesinger: "Ti tin vo li ha ca ng Tng trng, nhng
chng ti khng hiu r th tc phc tp ca Quc hi v vic cung cp ngn khon ngoi vin. Ti
ngh rng nhng li ha hn ca Tng thng c a ra trc lc Quc hi hn ch qun vin
cho Vit nam cng ho.
Hoa k c ngha v long trng vi Vit nam cng ho k t lc k kt Hip nh Paris". (6).
Tuy phin lng v khng th thuyt phc c ng Ford gp ng Thiu, ng Bc li mt ln
na nhn c nhng li trn an t pha Hoa k rng: lp trng ca Hoa k v Vit nam cng ho
khng c g thay i; v tn Tng thng cam kt s tm mi cch tho mn nhu cu vin tr.
Du hiu trnh n
Sau khi ng Bc v c hn mt thng, Tng thng Ford lin vit th phc p th Tng thng
Thiu:
White House
Ngy 24 thng 10, 1974
Tha Tng thng,
Ti rt hn hnh c gp Ngoi trng Bc v nhn c l th ca Ngi ngy 19 thng Chn.
Chnh sch ca Hoa k i vi Vit nam vn khng c g thay i di Chnh ph do ti lnh o.
Chng ti tip tc ng h nhng n lc ca qu Chnh ph bo v v pht trin nn c lp v
hnh phc ca nhn dn Vit nam. Chng ti bao gi cng tin tng vo s can m, quyt tm v
ti kho lo ca nhn dn v qun i Vit nam cng ho.
Ti hon ton thng hiu v chia s mi quan tm ca Ngi v tnh hnh hin ti Vit nam, nht l
vic Bc Vit tip tc gy hn. Ti cng bit c s thit yu ca vin tr qun s v kinh t ca
Hoa k cho qu quc lc ny. Ti xin cam oan rng Chnh ph ca ti s lm mi cch c th
tho mn nhu cu ca Vit nam cng ho.
Mc d ti mun c dp c gp Ngi tho lun v nhng bin php duy tr ho bnh cho Vit
nam, nhng rt tic bui hp khng th thc hin trong lc ny v nhng bn rn v rng buc c
t trc ca ti. Nhng ti hy vng s c gp Ngi trong tng lai.
Ti ng vi Ngi rng Chnh ph ti phi lm sng t vn l s ng h Chnh ph Ngi v
nghim chnh thi hnh Hip nh Paris. Nhng ti ngh rng li tuyn b cng khai ca ti ngy
chn thng 10, bui hp ca ti vi Ngoi trng Bc, v s thm ving ca Th trng quc phng
Clements u ni ln nhng cam kt ca Hoa k i vi Vit nam cng ho. Chng ti thng
bo n cc quc gia quan tm n Vit nam bit rng Hoa k tip tc ng h Vit nam cng ho v
mong mun thi hnh ng n Hip nh Paris. Ti mun s c nhiu dp khc by t s ng h
ca ti i vi Ngi v cho nn ho bnh m chng ta cng nhau xy dng.
Hai quc gia chng ta cng nhau tri qua rt nhiu kh khn c trong qu kh ln tng lai. Ti tin
chc rng chng ta s vt qua c nhng kh khn nu chng ta cng nhau i ph bng sc
mnh v quyt tm.
Knh chc Ngi v nhn dn anh dng min Nam Vit nam c mi s tt p.
Trn trng
Gerald R. Ford
Ln ny, nhn c th ca Ford, ng Thiu thy tht vng! Sao thay i nhanh th? Ch c hai
thng ri trc , ng tn Tng thng mnh dn ti xc nhn nhng "cam kt trong qu kh
vn cn hiu lc v s c hon ton tn trng trong nhim k ti", ri va mi mt thng trc,
ng trn an ng Bc, th m by gi li i ging, ch ni l m l ng "tin tng vo s can
m, quyt tm, kho lo ca nhn dn v qun i Vit nam cng ho". Khi Tng thng M ni vi
ngn t l "chng ti tin tng vo Chnh ph ng", d l ni vi Vit nam (hay Iraq, Afghanistan
hay i Hn) th r l c du hiu M mun trnh n ri.
ng Ford khng mun gp ng Thiu, vin c rng c li tuyn b ca ng ng h Vit nam,
tip ng Bc v gi th trng Clements sang Si gn, nh th l ni ln nhng cam kt ri.
ng sau quyt nh rt Pleiku
Vo khong thi gian ny, c ln sau khi hp vi ng Thiu v tnh hnh vin tr, ti li mt mnh
trong phng hp (cn gi l "Phng Tnh Hnh", ngay st vn phng ng) ghi li nhng im
quan trng. Trn bn hp ti thy c mt quyn sch mng, ng ba cng, mu , rt p, do ng
mang vo.
Nhn thong thy trn ba li c hnh ng, tng ng mun cho ti c quyn sch ai mi vit v
ng, ti m ra xem. Va lt t ba, ti thy ngay n khng phi l mt cun sch m l mt ti liu
bo co do tng Murray cng vi B Tng tham mu trnh ln. Ti liu phn tch nh hng ca
cc mc qun vin ti kh nng chin u, phn chia theo tng qun, binh chng. Ti lt qua v ch
c vi trang cui.
Phn kt lun c tm tt nh sau:
- Nu mc qun vin l 1,4 t th c th gi c tt c nhng khu ng dn c ca c bn Vng
Chin Thut;
- Nu l 1,1 t th Qun khu 1 phi b;
- Nu l 900 triu th kh lng gi c QK I v II, hoc kh ng u vi cuc tng tn cng ca
Bc Vit;
- Nu l 750 triu th ch c th phng th vi khu vc chn lc, v kh iu nh c vi Bc Vit;
- Nu qun vin di 600 triu th Chnh ph Vit nam cng ho ch cn gi c Si gn v vng
chu th sng Cu Long.
l nm tuyn phng th tng ng vi nm mc qun vin (xem biu ).
Tng Murray kt lun: "Ta c th v s mt tin xp x nh b mt t vy, (xem bng). Sau ,
chnh Tng thng Thiu cn a ti liu ny cho ti c thm. V trong nhng bui hp v vin tr,
ng hay ni ti cu: tng chin lc cho tng mc vin tr".
Tuy lc ng khng ct ngha r rng, nhng thnh thong ng m t chin lc mi ny bng bn
ting dn d "u B t To" (Vng I v Vng II l u). Trong cc bui hp ng cn dng ba ch
"Ti phi tr".
Ngoi phn tch trn, theo nghin cu, ti thy cn c hai vic khc lin h ti k hoch ny:
Th nht, theo ng Martin tng thut li cho Quc hi, th ngy l thng Tm, 1974, mt nhm bn
pha Chnh ph Vit nam vi s c vn ca mt "vin s quan v hu li lc t mt quc gia khc"
c ch nh nghin cu v mt k hoch thu hp lnh th (7). Theo Frank Snepp, vin s quan
ny l vin chun tng ngi c tn l Ted Sarong v ng lm vic vi trung tng ng vn
Quang (8). Nhm ny i ti kt lun l Vit nam nn b Qun Khu I v 11 v tp trung li ch gi
mt tuyn t Ty Ninh ti Nha Trang.
i s Martin trnh by: kt lun ny c da vo ba l do:
Vi tim nng cn li, Vit nam cng ho khng th gi c tt c lnh th;
Trong trng hp Bc Vit tng tn cng, Vit nam khng th trng ch Hoa k n gip nh ha
hn vo lc k Hip nh nh chin mang t binh v;
v nhng thay i v kinh t, x hi ti Min Nam trong thp nin qua to nn mt tim nng
chnh tr mi, v nu khai thc kho lo s c th gim thiu nhng nguy c chnh tr ca vic ct t
(9).
Th hai, theo ng Kissinger, vo thng Hai, 1975, ng Robert Thompson (chuyn gia ngi Anh ni
ting v chin thut du kch t lc cn Malaysia) thm ving Vit nam, lm vic vi cc cp ch
huy qun s v c vn cho h. Khi v, ng bo co cho Tng thng Ford rng: "Nu H Ni dt
khot n em c nhng s on tr b t pha bc vng phi qun s (DMZ) vo, th qun i
Vit nam cng ho s b mt t nht l S on D, Thu qun lc chin, v mt ti ba s on khc,
v s sp . Chin tranh s kt thc
Tt c vn cn tu thuc vo s thn trng v s ph chun hi n cn ang c n o H
Ni
S quyt nh (ca h) cn tu mt phn vo Quc hi v nhn dn Hoa kMin Nam ang sn
sng tip tc chin u, v nu c c s ng h ti thiu khch l nhn dn ca h v ngn
cn H Ni, gip h kin tr dai dng lu, th s i ti ch chm dt c s can d ca Hoa k.
Th nhng, nu khng c ym tr, Min Nam s sp trc s h thn mun i ca Hoa k"
(10).
Ngy by thng Ging, 1975, qun i Bc Vit tn chim Phuc Long. Trong Hi k ca ng
(1979), Tng thng Ford bnh lun: "Bc Vit chim c mt tnh u lin trong 15 nm chin
tranh" ng quy trch vic ti phi tr cho vic Quc hi Hoa k gii hn quyn hnh ca Tng
thng cng nh ct gim c kinh vin ln qun vin cho Vit nam ri i ti mt tnh hung l
"bo hiu cng ngy cng r s ct t ton b nhng ym tr" cho Min Nam (11).
y ch l li cho nhau ch vo thi im , r rng l c pha Hnh php cng mun quay
mt i. Sau khi mt Phc Long, Chnh ph Ford khng c tuyn b hay phn ng g, tri li, cn
gim mc quan trng ca vic y (12).
Ti lc m tng vin n
Sau khi mt Phc Long, ngy 24 v 25 thng Ging, 1975, ng Thiu li lin tip gi hai bc th
cho ng Ford ku gi Hoa k gp rt tng thm vin tr qun s, c bit l ngn khon 300 triu.
Chnh Kissinger thut li trong cun Ending the Vietnam war (13):
"ng Thiu cho vic nh chim Phc Long "l mt hnh ng vi phm trng trn Hip nh Paris
v ni ti "Cng tn cng mnh lit ca qun i Bc Vit, ym tr bng ho lc v thit gip
t" V ngc li, "qun i VNCH phi m tng vin n khi bn gi c lu hn" Trong c
hai th ng Thiu c nhc kho ng Ford bit rng chnh l do s cam kt ca Hoa k l s cung
cp vin tr y cho Vit nam cng ho m ng k Hip nh Paris.
Theo Kissinger, hai bc th ny khin ng Ford bc b ngh ca cc vin chc to Bch c trong
vic chng i s 300 triu b sung v quyt nh c tip tc xin thm. Lc cc nhn vin ny,
c bit l Ph T Bo ch Ron Nesser ang sa son cho ng Ford ra ng c chc Tng thng vo
nm 1976. ng Ford cha bao gi c bu ln chc Ph hay chc Tng thng. i ng ca ng
khuyn co ng "hy a nc M ra khi Vit nam ch ng a vo". Bi vy ng hnh ng
nh sau:
Ngy 28 thng Ging, Tng thng Ford yu cu Quc hi chun chi 300 triu, nhng chi pht trch
nhim ca nc M:
"Chng ti ni vi h (VNCH), thc ra l chng ta s khng bo v h vi sc mnh ca chng
ta, nhng s cung cp phng tin h t bo v theo nh Hip nh (nh chin). Nhn dn Vit
nam hnh ng hiu qu khi chp nhn thch ny"(14).
Ngy 26 thng Hai, 1975, i s Martin chuyn mt bc th na ca ng Ford phc p hai l th
ca ng Thiu. Li l rt thn trng m ch ni chung chung v khuyn khch Min Nam iu nh:
White House
Ngy 26 thng Hai, 1975
Tha Tng thng,
"Cc l th n cn ca Ngi ngy 24 v 25 thng Ging n ng vo lc Vit nam ang trong
tm tr ti
"Ti xin c chia s mi quan tm ca Ngi v vic Bc Vit khng lm trn nhim v tn trng
nhng iu khon c bn nht ca Hip inh Paris v v mc gia tng p lc qun s ca Bc Vit.
Ti xin Ngi an tm l Chnh ph ti s tip tc thc bch i thc thi Hip nh y.
"Mt ln na nhn dn v qun lc Min Nam ang chng t mt cch hu hiu quyt tm chng li
cc cuc tn cng ca H ni, bt chp nhng gii hn hin nay v dn dc v cc tip liu khc
"Chng ti tip tc tin tng rng vic thc thi Hip nh Paris, cng cc cuc iu nh trc tip
gia cc phe phi Vit nam, l con ng nhanh nht, hu hiu nht chm dt cuc mu ti
Vit nam
ang khi cu cu Hoa k tr gip, ng Ford li ni nhng li l i bi: khen ngi qun, dn Min
Nam, tin tng vo iu nh trc tip gia hai bn. Ni nh vy l du hiu m ng cho ng
Thiu t chc ng Minh ln chc Tng thng, v nh vy mi c th iu nh trc tip vi Bc
Vit.
Con dao hai li
Th ng Ford ti Dinh c Lp hu nh cng mt lc vi cuc "ving thm" ca mt phi on
Quc hi. cu xt v qun vin 300 triu, Ngh s Humphrey ngh v Tng thng Ford ng
l nn c mt phi on gm i din ca c hai ng sang Si gn quan st v tm hiu ti ch
tnh hnh v nhu cu ca Vit nam cng ho. Ch mt Ngh s, ng Dewey Barlett (Oklahoma) v by
Dn biu ng i.
Li mt bt hnh na: a s l thnh phn chng chin tranh v rt ght ng Thiu. c bit l b
Bella Abzug, mt trong cc lnh t phn chin, l Paul Mccloskey, chng i vai tr M ng
Dng t lu, v Donald Fraser, ch tch ca nhm "Nhng Ngi M tranh u cho Dn ch".
Cuc ving thm l mt con dao hai li i vi Min Nam. Khi bit c thnh phn phi on l
c bo ng.
Nu h vui v th khi tr v s ng h qun vin. Ngc li l ht. Ton th b my Chnh ph, qun
i, cnh st hp hnh lin min xem phi ng x th no. Nu h t do mun i u th i
nh yu cu th rt nguy. Si gn mt bao bui hp bn ci l do nn hay khng. Nhng v ti
lc qu h nn sau cng phi chp nhn mi yu sch.
C mt chng trnh linh ng c sp xp. V phi on s t do lm g th lm, mun gp ai th
gp, tuyn b g th c vic tuyn b. K c t do i "thanh tra" nhng "cm a" nh c s qun s,
khm Ch Ho, "chung cp Cn sn".
ng Thiu cn ngh ti c kha cnh con ngi. S nht l b Abzug.
"Ny anh Bc, anh trng "seduisant" (c sc quyn r), anh nn sn sc b Abzug gim ti", Tng
thng Thiu ni vi ng Bc trong mt bui hp. Mi ngi bt ci, bt cht cng thng.
Va p xung phi trng Tn Sn Nht, phi on x l rai gp thnh phn: chng i, phe
phn chin, b Ng B Yhnh, Hunh Tn Mm, Cha Thanh, v vo khm Ch Ho phng vn t
chnh tr. Hu ht cc cu hi ch xoay chung quanh vi vn : tham nhng, lm quyn ca Chnh
ph Thiu cng nh bng chng l Min Nam vi phm Hip nh nh chin.
Trong mt ba cm chiu i do Th tng Khim mi, b Abzug cng khai by t thi . Khi ch
nhn mi khch nng ly ru chc mng, b ngi yn, khng ng y g.
ng Bc thy vy, c gng ni, ci, khen cc nghip on lao ng M, c bit l "Hi ph n
may v" do b i din. Cng v ch, "Mnh ht ti ni chuyn cho b ta vui ln", ng phn nn.
Sau khi i thm ving cc a phng, phi on tr v Si gn hp vi ng Thiu c kt lnh
hnh. Ti cng tham d ghi chp v gip ng Thiu v Anh ng. Bui hp tr thnh mt cuc
tra vn hn hc? D on trc l bu khng kh s khng ci m, thn mt, nhng ti khng ng
n li tr nn th nghch n th. Khng thy bnh lun g v nhu cu vin tr m ch hi ti sao
mt bao nhiu bui hp vi phm Hip nh Paris: "ng t iu kin l Bc Vit phi thi hnh
Hip nh Paris"; "ng i Bc Vit rt qun nh mt iu kin iu nh"; "ng cn mun qun
vin, kinh vin mi sao? Chng bao lu na?" v.v
Ti ghi li tng ch mt cu pht biu khiu khch khc:
"Chng ti ngh rng vin tr Hoa k s tu thuc vo mt s yu t, nh vic th t binh chnh tr,
chng tham nhng, vic thnh lp mt Lc lng th Ba. Qu v lm g cho cc vn ny?
Chng ti rt quan tm".
Mt b Abzug ng ng st kh. B dn biu Fenwick th tip tc ph pho ht ng iu. R l ng
Thiu ang c gi v mt bnh tnh. Hm sau, ng in thoi cho ti t sng sm.
"My ngi phch li ny khng c ngay n c mt lch s ti thiu i vi ng minh. Anh son
cho ti my cu ni trong ba tip tn chiu nay".
Ti ht sc lo ngi. Tin t Ng Gic i cho hay c nguy l khng cn hy vng g ly li s 300
triu mt, v nh vy n mc cn kit ri. By gi, ng Thiu tuyt vng ti ch s t thi
bt mn vi phi on Quc hi. Tht l nguy?
Mt t ri la qun vin i u?
Nghe tin tc bi t v qun vin, cc bn ng liu ca ti thng hay bn bc vi nhau lc ngh gii
lao trong cc bui hp Hi ng Ni cc vo mi sng th t: l do thc t no a ti tnh trng
ny? Ngi th cho l v Quc hi chn ght chin tranh, ngi th cho l v M b kinh t kh khn
(tht nghip v lm pht cao) nn ct vin tr. Nhng l do c nhiu ngi a ra nht l v M
cn dn thm qun vin cho Do Thi (Israel).
Nhn li lch s v phn tch k tin trnh qun vin M cho cc nc th ta thy l do cui cng l
ng. D khng th chng minh l c nhng sp xp ly qun vin dnh cho Min Nam
dn cho Do Thi, ngy nay ta c th chng minh r rng l: trong thc t, ngn khon 1,4 t b
ct ca Vit nam nhy qua Do Thi. Bng sau y l bng chng:
So snh tin trnh qun vin M cho Vit nam v Do Thi:


Ti kho
(T la)

Vit nam

Do Thi

Cho khng

Cho khng

Cho vay

1972/73

2,1

0,0

0,3

1973/74

1,4

0,0

0,3

1 974/75

0,7

1,5

1,0
Ngun: V vin tr M cho Do Thi: c kt t "Qun vin cho Do Thi" "Congression Rescarch
Service, Library of Congress, Issue brief for Congress", Updated October 17, 2002.
Nh vy, qun vin cho VNCH t ti kho 1972/73 l 2,1 t b ct 1,4 t cn 700 triu cho ti
kho 1974/75.
Kt lun:
Qun vin "cho" Vit nam b ct i 1,4 t; v Qun vin "cho" Do Thi tng 1,5 t trong cng nm.
T nm 1985, tt c qun vin cho Do Thi thuc loi "cho khng" (nh Vit nam trc y),
trung bnh mi nm l mt t tm trm triu la.
ng Stephens Jones, gio s ti i hc San Francisco nhn xt: "Ngy nay tng s vin tr cho Do
Thi mi nm tng mt phn ba ngn sch vin tr Hoa k cho ton th gii, d dn s Do Thi
khng ti su triu, tc l bng 0,1% dn s ton cu". V d Do Thi l nc giu c th 16 trn th
gii (vi li tc ng nin mi u ngi l 14.000 la) (15).
ao ph
Chiu mng mt thng Ba, Dinh c lp m tic khon i cc v "quc khch" v hm sau phi
on Quc hi M ln ng ra v. D c tin n l mt s khch s lm reo khng tham d, nhng
tt c n ng gi. Ti bn tic, nhn vin nghi l sp xp cho b Abzug ngi i din vi ti.
Ngi xung ri, my pht sau b ta mi ly ci m tht b ra. nghin cu trc v b, ti tm
cch lm cho b c thi tao nh hn. No l ni v ng Mott Street ph Tu New York (b
thch n cm Tu), no v nhng chuyn i thm Brucklyn (vng ph cn New York) ni sinh trng
ca b (ngi gc Do Thi). Nhng chng n thua g. B ta c ngi n, lm nh khng nghe ti ni.
Sau vi ly ru vang dng nh "ly hng", ng Thiu ng ln c bi din t vo lc sp kt
thc:
"Trong hai mi nm qua, nhn dn Min Nam c nghe i nghe li li ni ca nm v Tng
thng Hoa k thuc c lng ng. Nhng li c cc v dn biu nc M lin tc ng h,
l Hoa k quyt tm cung ng cho Vit nam cng ho y tr gip chng no h cn sn sng
chng li s xm lng ca Cng sn bo v t do ca h. Li cam kt c nhc li mt ln
na trong dp k kt Hip nh Paris. Vn gin d ch nh th ny: "Liu nhng li cam kt ca
Hoa k c cn gi tr no khng?" l thng ip ti mun qu v chuyn ti i hi th 94 ca
Quc hi Hoa k".
Ri dng nh khng kim ch ni, ng i ra ngoi bn vn son v tip:
"Ti xin php c ngi khen nhng ngi bn ch thc ca chng ti ang hin din y v s
khn ngoan v tm nhn xa ca h. Ti xin php c nhc li y ngha ca mt cu ngn ng
Vit nam: "Qu tng quan trng, nhng cch tng qu cn quan trng hn nhiu".
Chc b Abzug khng nghe thy cu ny v b dng nh ng say sau my ngy ngc xui khp
ni i tm chng c chng vin tr.
Ba tic hm l ba tic cht ti Dinh c Lp, ba cui cng ca ng Thiu khon i quan
khch ngoi quc ca ng mi nm ti chc. Ta cng c th cho l mt c ch trang trng ca
Min Nam nh du hai mi nm ngi M "bo tr" x ny.
T sau ba cm ti hm , bu khng kh ngt ngt bao trm Dinh c Lp t u nm tr nn
m m. V nhng bin c quan trng n lin lc nh sau y:
Phi on Quc hi M va ri Si gn, Bc Vit tn cng Ban M Thuc hi hai gi sng ngy 10
thng Ba; Cng ngy, Ch tch Thng Vin Trn Vn Lm tr v Si gn sau mt chuyn i
Washington vn ng, nhn dp k nim nm th hai ca Hip nh Paris (27-l-1973). ng xc
nhn li l "khng nhng chng cn hy vng g na i vi khon 300 triu b sung m c th s
khng cn vin tr qun s na";
Hm sau, ngy 11 thng Ba, Tng thng Thiu dt khot. ng hp vi Th tng Khim, i tng
Vin v Trung Tng Quang thng bo quyt nh ti phi tr:
"Vi kh nng v lc lng ta ang c", ng ni, "chc chn chng ta khng th bo v c tt c
lnh th mun bo v. Nh vy chng ta nn ti phi tr lc lng v bo v nhng vng ng dn,
tr ph, v nhng vng t mi thc s quan trng". (16);
Ngay sau , 13 thng Ba, nht gm ao ph h xung: ban Lnh o ng Dn ch, c H
Vin ln Thng Vin (h li l thnh phn quyt nh trong Quc hi) b phiu vi i a s:
chng bt c vin tr no thm cho Min Nam.
Hai ngy sau, 15 thng Ba, T Lnh Qun on 11, Thiu tng Phm Vn Ph v mt s s quan
tham mu bay v Nha Trang. Cng hm , vi on qun xa l t ri Pleiku.
H l on i tin phong ca mt cuc hnh trnh gian kh n bn b vc thm.
Ch thch:
(1) Phng vn Morton Abramowitz, ngy 11 thng 3, 1986.
(2) Frank Snepp, Decent Interval, trang 107-124.
(3) Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8, 1985. ng Bc k li rng hi , phn nhiu
ngi M khng ai bit Vit nam u.
(4) Phng vn Vng Vn Bc, ngy 22 thng 8, 1985.
(7) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 539.
(8) Frank Snepp, Decent Interval, trang 109-110.
(9) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 538-539.
(11) Gerald Ford, A time to heal, trang 250.
(12) Xem Chng 10 v nhng li tuyn b ca Tng trng quc phng James Schlesinger.
(13) Henry Kissinger, A World Restored, trang 508
(14) Gerald Ford, A time to heal, trang 509?
(15) Stephens Jones, "The Strategic Function of U. S. USAID to Israel", in Washington Report on
Middle East affair, trn mng internet "wrmea.com" (xem U.S. USAID to Israel) (16) Cao Vn Vin,
Nhng ngy cui ca VNCH, trang 129-132.
Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P3 - Chng 10
Lc tuyt vng

"Hin nay tnh hnh Min Nam VN c v nh l Bc Vit c th s khng m mt cuc tn cng
t, ton quc my thng sp ti, chc l ta s thy mt s cao im v pha Bc Vit, ch lc ny
th ti khng thy c th xy ra mt cuc tn cng ln, ton quc, vi mc nh hi nm 1972"(1).
l li tuyn b ca Tng trng quc phng James Schlesinger ngy 14 thng Ging, 1975 sau
khi Phc Long tht th.Nh th th r rng l ng c gim nh tm mc quan trng vic mt i
ca mt tnh u tin trong sut 15 nm chin tranh.
Tri vi iu nhiu ngi lm tng, Si gn v Washington khng h ngc nhin khi cuc tn cng
ma Xun 1975 xy ra. Tin tc tnh bo cng nh nh gi v kh nng ny c thng bo y
cho pha Hoa k t cui nm 1974 qua nhiu ng.
Ngy su thng 12, 1974, mt phin hp mt ti Dinh c lp v tnh hnh qun s i n kt
lun l nm 1975 s m mt cuc tng tn cng vi mc 1972, i ti cao im vo thng 10,
1975 lc c bu c Tng thng Vit nam, ri ko di ti 1976 l nm bu c ti Hoa k. Sau ,
ng Thiu lin tc ni trc vi ng Martin v kh nng ny. B Tng tham mu th thng bo
qua tng Homer Smith, ch huy c quan Quc phng M DAO Si gn (thay tng John
Murray). Tng Trn Vn n, lc l Ph Th tng cng qua M gp Th trng quc
phng William Clements ni v nguy c sp ti.
"ng lo, s khng c tn cng u; v li, chng ti cn y c m", ng Clements trn an (2).
Khi tng Murray mn nhim, ng cng bo co chi tit v qun s, kh gii, tip vn hng hu
ca qun i Bc Vit ti min Nam. ng cnh gic Ng Gic i v cuc chin khc lit s xy
ra trong nm 1975.
Thy pha Hoa k khng c phn ng g v v Phc Long, li cn gim nh tm quan trng, ng
Thiu vit thm li bc th ngy 24 v 25 thng Ging, 1975 ni r rng v nguy c sp ti v
yu cu thm qun vin. Ngy 26 thng hai, khi cuc trit thoi th thm t Pleiku cn cha kt hc,
ng Ford tr li. Nhng ln ny ng ch ni chung chung, kiu i bi cho xong chuyn (xem
Chng 9).
Sau lnh rt Pleiku
Ngy 20 thng Ba, chng ti nhn c mt c in thoi vo su gi sng. "Anh n gp ti lc tm
gi c khng?Ri n sng lun th", ting ng Thiu t bn kia u giy ni.Sm nh th ny l
chc c g gp y? Ti ngh. Ti ni ti thy mt bn n nh k st ca s trn hnh lang lu ba, a
im ng cho rng khng b CIA nghe ln. Chuyn g bn vn phng ng hay phng hp l hay b
nghe ln. C ln mt ngi bn M To i s k vi chuyn tiu lm ti nghe chnh ng Thiu
ni cho vui trong lc ung c ph gii lao. "Sao ng bit hay vy?" ti hi ng ta. "Chng ti bit
ht", ng khng ngn ngi tr li.
Khi ngi gip vic ri xa bn, ng Thiu nghim ging ni: "Ti ngh rng ni mt vi ngy ti,
tnh hnh s trm trng ht sc mau l". Ri ng ni qua cho ti hay tnh hnh mt trn: nm trong
by s on tr b Bc Vit vo ti Min Nam. Nh vy tng cng l 19 s on trang b y
vi gn mt ngn xe tng v trng pho. Hm qua xe tng Bc Vit vt sng Thch Hn nh
chim Qung Tr v bt u pho kch Hu. ng khng ni g ti v rt Pleiku v nhng cuc hp
mi y vi Th tng Khim, i tng. Trung tng Quang, Trung tng Trng, v Thiu
tng Ph. Lc ti bt u n t ph th ng ly bt ra vit trn l trang giy. Dng nh l thuyt
phc chnh bn thn mnh, ng vit xung:
- Quyn li quc gia;
- Quyn li c nhn;
- a v chnh tr.
Ti hiu ngay l ng ang lm mt tnh ton i ti mt hnh ng no .
St cnh bn ch "quyn li quc gia", ng vit xung s 1;
Cnh my ch "quyn li c nhn" ng ph ch O (ch O "phi" c ngha l "khng");
Cnh my ch "a v chnh tr" cng ch O
Vit xong my hng trn, ng nhn i nhn li my ch va mi vit. Ti khng bit ng ang tnh
ton chuyn g. Lc bt u c nhng chng i mnh m i vi c nhn ng t nhiu pha k
c ti Quc hi. ng im bt vi pht, sau nhn ti v ni: "S sng cn ca quc gia i mnh
phi x lng, v th mnh phi t vi Hoa k cu hi "oui ou non" (c hay khng) buc h phi dt
khot cn mun gip hay khng?
Mnh khng th ch lu hn c na. Ri y s qu mun. Gi th khng cn mt l do no khc
ngoi s sng cn ca quc gia, lc ny ti s phi lm g Hoa k khng th dng ci lp lun l
"s ri" ly c m bo ti rng "Sorry, t is too late to intervene" (Rt tic, qu mun
can thip)".
Trc ti c c ng cho xem mt vi th ca Nixon v Ford. Lc ny n lc tuyt vng,
chc l mt trong nhng iu ng ang tnh ton v mun hi kin ti xem nn s dng n nh th
no. Ti lin nm ly c hi v ngh ng nn cng b ngay my bc th mt, bng cch ny hay
cch khc. Ti trnh by l nu c mt vi chnh tr gia quay qut th ngi dn M trung bnh li l
ngi lng thin, t cao gi tr ca cng bng, cng l. V v vy, ng phi tranh th thng vi
nhn dn Hoa k, qua u ng Ford. Nu dng n trong mt k hoch vn ng vin tr cho hp l,
km theo nhng vn ng (lobby) qua bo ch, cc i truyn hnh, phng vn, hp bo v.v th c
th ly ngay c phn no phn ng thun li ca nhn dn M, v v th Quc hi s c thi
thun li hn v vn vin tr. Ti ngh nn mua gi pht sng ca mt h thng truyn hnh
M ng trc tip ni chuyn vi nhn dn Hoa k, trnh by nhng i chc hu trng ca ng
vi Tng thng Nixon. Lc , ti ngh ti i truyn hnh ABC v c quen bit ng Frank Mariano
ca i ny.
Th nhng, ng cha mun thi bo mt nhng th tn ca Tng thng M. "Ti khng mun ngi
M c pretext (ci c) tr ngn tay vo mt ti". Tuy nhin ng bn ti vic nh gi mt thng
ip SOS (cp cu) ti ng Ford, yu cu can thip v ym tr. "Ti vn cho l ng Ford cn c th
lm c mt ci g nu nh ng ta thc s hiu r tnh hnh". Khi ti t v d dt, ng ni: "Vn
l mnh c quyn i n. Ti ch c th i ng tr n thi. Trch nhim l ca ng ta".
Hai ngy sau, ngy 22 thng Ba, 1975, Tng thng Thiu triu tp mt bui hp vi Ch tch
Thng Vin Trn Vn Lm v Ch tch H Vin Nguyn B Cn. ng Bc v ti cng tham d.
ng Thiu t cu hi l "Chng ta ti ci lc cn tu ro mng gia ta vi Hoa k cha? By gi
c phi l lc la li om xm ln cha?" a s u ng rng n lc phi dng n phng sch
cui cng ny: Min Nam khng nn cng khai buc ti Hoa k nhng trong tng bui tip xc
ring phi c thc bch vin tr, phi i gt gao sau ny ngi M s khng th ni c l
qu mun, vin tr cng chng ch g. "Cn i vi nhn dn M th sao", ng Thiu tip tc, "C
cch no ni c vi h khng? Chnh c nhn ti hay l cp lnh o Quc hi phi gii thch cho
nhn dn M?"
Ngoi trng Bc ngh: "Nn lm kn o, khng nn cng khai. Mnh u mun b buc ti l
can thip vo ni b Hoa k".
Ti y, Tng thng Thiu ni thm rng hi sng, i s Martin c n thm v khuyn ng nn
"vn ng m thm vi Tng thng Ford". Martin thm rng by gi l lc Quc hi M sp ngh l
Phc Sinh, cho nn c yu cu vin tr cng khng c cu xt. Bi vy: "T by gi ti lc
(sau Phc Sinh), mnh s m thm lm vic vi nhau".
Trn an ln cui
ang khi ng Thiu cn nhc xem nn lm g th i s Phng t Washington li chuyn t mt l
th ca ng Ford gi cho ng Thiu. L th ti Si gn ngy 23 thng Ba. l lin lc trc tip
cui cng ca Tng thng Hoa k vi Min Nam. Chc l ng Ford mun nng tinh thn ng Thiu.
V lm nh vy ch hn ba tun trc khi c lnh "yu cu i s (Martin) xc lin cho nhanh vic
di tn nhng cng dn M ra khi Vit nam" (xem Chng 14).
Nhn li lch s, ti ngh rng c th bc th cui cng ny ch nhm trn an ng Thiu ng khi
la li ln. c gi bng mt m t M v gii m Si gn, th c nh sau:
White House
Ngy 22 thng Ba, 1975
Tha Tng thng,
Cuc tn cng hin nay ca Bc Vit chng li qu quc tht v cng xo trn khin ring c nhn
ti lo u. Theo quan im ca ti, th cuc tn cng ca H Ni tng trng cho mt s vic khng
km g s hu b Hip nh Paris bng v lc.
"Bin chuyn ny mang theo khng hu qu nghim trng nht cho c hai dn tc chng ta. i vi
Ngi v nhn dn Ngi th dy l lc hy sinh ln nht, n s quyt inh chnh s phn qu quc. Ti
tin tng rng di quyn lnh o ca Ngi, qun lc v nhn dn Vit nam cng ho s tip tc
cng cuc bo v kin tr chng li v xm lc mi ny. Ti cng tin tng chc chn rng nu c
c s ym tr b tc t bn ngoi vo th qu quc s thng th trong cuc u tranh ginh quyn
t quyt ca mnh.
"Ring i vi Hoa k th vn cng khng km phn cp bch.
"Khi hnh ng nh th ny, H Ni ang tm cch hu dit tt c nhng g m chng ta chin
u thnh t, vi ph tn v cng to ln, sut mi nm qua!
S quyt tm ca Hoa k ym tr mt ngi bn ang b cc lc lng (Bc Vit) vi v kh hng
mnh tn cng, hon ton vi phm mt tho c quc t ( c k kt) long trng, l mt iu ht
sc cn thit.
"Ring ti, ti quyt tm rng Hoa k s ng vng sau lng Vit nam cng ho trong gi pht ti
quan trng ny. Vi mc ch tn trng nhng bn phn ca Hoa k trong tnh th ny, ti ang
theo di nhng bin chuyn vi ch tm cao nht v ang khn cp tham kho kin cc c vn
ca ti v nhng hnh ng m tnh th c th i hi v php lut cho php. V vic cung ng vin
tr qun s y cho qun i Ngi, xin Ngi yn tm l ti s c tm n lc tho mn nhng
nhu cu vt cht ca Ngi trn chin trng.
Trc khi chm dt, ti xin c nhc li mt ln na lng cm phc lin tc ca ti i vi quyt
tm ca Ngi v i vi sc bn b v s anh dng ca nhn dn Vit nam cng ho".
Knh th,
(k) Gerald R. Ford
Tng thng Thiu gch di nhiu on: "Quyt tm ca Hoa k ng h mt ngi bn", "M s
ng vng sau VNCH trong gi pht ti quan trng ny", "tn trng nhng bn phn ca Hoa k
trong tnh th ny", v "ti s c tm mi n lc tho mn nhng nhu cu vt cht ca Ngi trn
chin trng". Th nhng, d l ni ti "quyt tm ng h" ny kia, ngi tho bc th khn
kho gi vo my ch: "(ti) ang khn cp tham kho kin cc c vn v nhng hnh ng m
tnh th c th i hi v php lut cho php".
ng Thiu ch th cho ti gp rt son mt l th gi Tng thng Ford. ng ghi xung nhng im
chnh ti vit li bng ting Anh. Trong bn d tho ln u, ti m t chi tit v tnh hnh suy sp
nhanh chng ti Min Nam, v vo lc trc cng lun, trong cc gii chc Washington khng
ai ch rng tnh hnh nguy ngp.
H s mt lnh c Lp
Trong lc ti ang son th th i t c, mt s quan tu vin ca Tng thng Thiu ti nh v
mang theo mt phong b ln ngoi kh, nng, cng knh v dn kn. Bn trong phong b l mt tp
giy ri ng trong ba en: l tp H s mt Dinh c Lp, gm tt c nhng th tn trao i
gia VNCH v HK trong thi gian trn ba nm qua. Ti c ch th ca Tng thng l dng tp h
s ny son tho l th cho ng.
Trc t lu, vo u thng ba, ti c dp c coi ph bn ca mt vi l th l t, nhng cha
bao gi c c ton b tp h s, gm cc th ca Tng thng Nixon, Tng thng Ford, v hng
chc l th ca Tng thng Thiu, xp theo th t thi gian.
Thc khuya c ht tp h s , iu lm ti ch trc ht l c thy nhng ngn t c th
ni l "tn bo".
Trc y, trong cng v mt gio s i hc, ti c tng l lnh o cc cng quc lun lun c
nhng ngn t ngoi giao, nh nhng. Nu cn e do, th s dng mt th ngn t gin tip no ,
ch u c "ni toc mng heo". c tp h s xong ti mi hc c bi hc chnh tr kh ph
phng hu trng!
iu lm ti ngc nhin th hai l thy r s cht ch v v quan trng ca nhng bo m m Tng
thng Nixon a ra i chc vi VNCH. So snh n vi nhng g v ang xy ra, ti thy r
s gian tr v bi c. iu ny tht khc xa nhng kinh nghim trong bao nhiu nm ca bn thn
ti sinh hot trong x hi M (t 1958). Qua li sng hng ngy trong giao t, mua bn, ngi M
ni chung l rt lng thin, xng phng. T khi cn i hc, ti thy sinh vin M thng khng
ni di, hoc l "cp" bi hay gian ln trong lc thi. Th d nh i Hc Virgina, c mt truyn
thng gi l "h thng danh d", (Honor System): thnh thong gio s cho sinh vin mang bi thi v
nh lm. Quan st anh bn M cng phng, cng nh nhiu sinh vin khc, ti thy t khi no h m
sch ra xem hay lm bi chung vi nhau. Khi i mua c em v dng, my hm sau nu thy
khng tt hay khng va , vn c th mang tr li, hoc i ci mi. a s ngi M thng khng
lm dng l thi ny.
Mt suy ngh khc trong tm tr ti lc l v phong cch lm vic khng c hu hiu v pha
VNCH. Nh ra, sau Hip nh Paris, tt c nhng vn kin hu trng bang giao Vit - M phi
c nghin cu k lng, bn bc, ri a ra nhng phng thc hnh ng cho thch hp. Gi nh
Chnh ph Si gn khai thc h s ny vo nm 1973 th cn c hy vng phn no. Vo thi im
, sau khi Tng thng Nixon rt ht qun v mang c t binh v, Quc hi M vn cn i
cht thin cm vi Min Nam (3). ng ny, ch c mt cuc hp vi ngy ti San Clemente gia
hai Tng thng (thng 4, 1973) v sau ch c mt "thng co" ni ti vic Hoa k s tip tc ym
tr Min Nam, chung chung nh vy thi. Tng thng Thiu khng bn nh g thm vi Hi
ng Tng trng cng nh chia s vi Quc hi. Ti Quc hi, nm 1974, ng Trn Vn Lm l
Ch tch Thng Vin. Lc trc ng l Tng trng ngoi giao, v l ngi k Hip nh Paris,
nh vy ng bit y v nhng ti liu ny. Vi chc v mi ca ng bn lp php, ng c
th lin lc thng vi Quc hi Hoa k a ra vn , d c th b Kissinger chng i.
Nm 1973 v 1974, i khi Eric Von Marbod c hi ti l c nhng bng chng no v vic ng
Nixon hay Kissinger ha hn g vi Tng thng Thiu khng? Marbod mun c d kin a
cho cp trn ca mnh l Schlesinger. ng ny c th dng n khi ln Quc hi iu trn v vin tr.
Sau ngy sp , c ln ti hi Tng thng Thiu v vic ny th ng tr li: "Nu h (Chnh ph
Nixon, Ford) mun gip mnh th t h phi thng bo cho Quc hi hi bit; nu mnh tit l, h s
vin vo m ni mnh bi c". Pha Hoa k lun lun dn ng phi gi b mt mi trao i vn
bn (ngay lc Kissinger a bn tho Hip nh Paris cho ng Thiu hi thng 10, 1972, ng ta cn
dn l "Phi gi ht sc b mt", nhng ng Thiu tr li thng l "t nht ti cng phi a cho
Hi ng an ninh xem").
Khiu ni ti lng tm Hoa k
Trong bn d tho th gi cho Tng thng Ford, thot u ti m t chi tit v tnh hnh suy sp
nhanh chng ngoi mt trn, v ti Washington lc y, Tng trng quc phng ang ni l khng c
mt khng hong qun s no Vit nam! Trong khong thi gian son tho l th, th mt trn
suy sp nhanh chng. Mt bn tho va vit xong, tnh th li thay i, khin n tr thnh li
thi. Nhp bin chuyn ca thi gian c th trng thy ngay trc mt.
Sau khi nhn c th Tng thng Ford vit ngy 22 thng 3, ng Thiu quyt nh ni mnh, i
M ym tr bng qun s. ng ch th cho ti "ng bo co chi tit v tnh hnh, m cng ng ni
g ti xin qun vin 300 triu la na". Bui chiu ngy 24 thng 3, bn tho cht c trnh cho
ng, c on m u: "Tha Tng thng, lc l th ny ti tay Ngi, thnh ph Hu c l b b
ng, v rt c th chnh Si gn cng ang b e do".
Sng hm sau, Hu b b ng tht. ng Thiu xo cu m u gc i nhng cu di dng. c bn
tho, ng cha v vit li yu cu can thip bng qun s v tng qun vin.
Nguyn vn cui cng nh sau:
Ngy 25 thng 3, 1975
Knh gi Tng thng Gerald Ford
To Bch Cung
Tha Tng thng,
Xin cm n Ngi v bc th ngy 22 thng 3, 1975 ca Ngi.
Trong lc ti vit bc th ny cho Ngi th tnh hnh qun s ti Nam Vit nam ang ht sc khn
trng, v c mi gi qua li cng trm trng hn.
S bt qun bnh trong cn cn lc lng ca hai bn nghing hn v pha qun Bc Vit, cng
nh nhng li im chin lc m chng thu thp c trong hai nm qua, a ti tnh trng
khng hong hin nay, nht l ti Vng 1 v Vng 2 Chin thut, nh Ngi hn bit. Nhng p
lc nng n ang xung tt c phn cn li ca lnh th quc gia. Chng ti, v chnh Si gn
cng ang b e do.
Bi vy, nu khng c nhng bin php cc mnh v mau chng v pha Ngi ti lp s qun
bnh lc lng th chng ti s kh m ngn chn s tin qun ca cc lc lng Cng sn, gi
vng phng tuyn hu y lui lc lng xm lng.
ca H Ni l dng Hip nh Paris thn tnh min Nam bng qun s th chng ti bit
r ngay t lc cn ang thng tho Hip nh ny.
Chc Ngi cn nh chng ti k (Hip nh y) khng phi v chng ti ngy th tin thin ch
ca k th, m ch v chng ti tin tng vo li cam kt long trng ca Hoa k l s bo v ho
bnh ti Vit nam.. Theo nhng li cam kt vng chc lc y, chng ti c ha hn l Hoa k
s tr a thc lng v mnh lit khi c bt c vi phm Hip nh no ca i phng.
Chng ti coi nhng li cam kt l bo m quan trng nht cho Hip nh nh chin.
Chng ti tin vo cam kt l ti quan trng cho s sng cn ca chng ti.
Tha Tng thng,
"Trong gi pht ht sc khn trng ny, lc m sinh mnh ca min Nam ang lm nguy v ho
bnh ang b e do nghim trng ti xin long trng yu cu Ngi thi hnh hai bin php cn thit
sau y:
Ra lnh cho phi c B-52 can thip trong mt thi gian ngn nhng mnh lit xung nhng ni tp
trung qun v cn c hu cn ca ch trong lnh th Min Nam Vit nam, v cung ng khn cp
cho chng ti nhng phng tin cn thit ngn chn v y lui cuc tn cng.
"Ch c hai hnh ng ny mi c th chn ng c k th khi x nt nhng mnh giy cn li
ca Hip nh Paris.
Tha Tng thng,
"Mt ln na, ti mun ku gi Ngi, ku gi n uy tn ca chnh sch ngoi giao Hoa k, v nht
l khiu ni ti lng tm ca nhn dn Hoa k.
Ti rt phn khi khi thy vo lc mi nhim chc Tng thng, chnh Ngi mau chng ti xc
nhn nhng bo m cng nh tip tc chnh sch ngoi giao ca Hoa k (i vi Vit nam) v
minh nh hiu lc ca nhng cam kt hin hu. Ti tri n Ngi v vic Ngi ( ni, rng s) quyt
tm tn trng hon ton nhng cam kt trong nhim k ca Ngi. Nh Ngi nhn nh tht
ng, nhng bo m ny c bit thch hp vi (trng hp) Vit nam cng ho.
Nhiu th h quc dn Vit nam sau ny c sng trong t do khng b Bc Vit thng tr s mang
n v nhng hnh ng kp thi ca Ngi v lng kin tr ca dn tc Hoa k v i.
Trn trng,
Nguyn Vn Thiu
Tng thng Vit nam cng ho
Sau khi ng Thiu cha xong, ti sang phng i T Cm, chnh Vn phng ca Tng thng, v dn
ng cho nh my ngay ri mi i s M sang trao cng sm cng hay. Ti va ra khi phng i
t Cm mi nh l qun cha cm n ng Ford v l th ngy 22 thng 3. C l l v n chng c
g ng nh. Nhng ti vi quay li, ghi vo bn tho v dn ng Cm thm cu cm n cho lch s.
(ti vit: add "Thanh you for your letter of March 22nd"). Lc d i s Martin i M vn ng
vo gi cht. Ph i s Wolfgang Lehmann sang nhn th. ng Thiu ni chuyn s vi ng
Lehmann v trao cho ng xem bc th cu cu cui cng ca VNCH.
Lehmann ni vi cu qua loa gii thch s vng mt ca i s Martin. Bng mt ging nh nghn
ngo, ng ha "Ti s chuyn ngay th ny". ng vi v To i s v bng mt ng giy c
bit, in v Washington ngay sau .
Mt cht n tnh
Nhn c th ng Thiu, Tng thng Ford khng hi m nhng lm mt ngha c tng trng cho
mt cht n tnh. Trong Hi k (1979) ng vit li rng:
"Chiu ngy 25 thng 3 (ngy 26 gi Si gn), ti hp vi cc ng Kissinger, Scowcroft , Martin v
tng Weyand, Tham mu trng Lc qun. Mi ngi u bit l tnh hnh Min Nam rt trm
trng nhng khng ai bit n nguy kch nh th no. Ti yu cu ng Weyand bay sang Si gn sm
nht c th, mt tun ri mang v mt bo co y ".
Bit rng "Chng ai bit n nguy kch nh th no", Tng thng Ford hon ton khng ng g
n nhng cu cu khn thit ca Tng thng v Ch tch Quc hi VNCH (xem Chng sau). ng
Martin va Si gn tr v Washington sau khi hp nhiu ln vi ng Thiu, cng nh c y
tin tc chin trng do Polgar cung cp, v bo co chi tit cho Kissinger v Ford.
Ngy 27 thng 3, Von Marbod gi cho ti t Ng Gic i thng bo l ng s cng i vi tng
Weyand. Ti rt mng, v lc bt u nghi ng v s hiu bit ca ng Ford.
Nhn r bn tnh hay nghi ng ca ng Thiu, ti da vo ni ln mi quan tm ca ti trc khi
phi on Weyand ti Si gn.
Lm sao i vng?
Ti mun ng Thiu bit vic ti d nh lm i vng sau lng ng Kissinger. T ma h 1974,
ng Thiu c dn l khi no ti ch ng mun gp ng th c a cho i t Cm mt phiu nh,
ghi vn mun bn v mc gp hay khng gp. Nu ghi s 1 l gp ngay, cng sm cng tt; s
2.ni trong 3-4 ngy; s 3: ni trong tun. Hm ti ch ghi: "Vn quan trng" v v khn,
ti ghi hai ln s 1. Ti ni vi i t Cm sp xp cho ti gp ng vo bui sng v bit bn tnh
ng hay ci m, n nhn nhng kin mi vo sm mai.
Va gp, ti i thng vo vn v ni ti nghi vn ca ti (vic chnh ng Ford cng khng bit
r nhng chuyn gia Nixon vi ng.
"Sao anh li ngh vy? Lm sao m mt Tng thng li khng bit n s vic ? ng ta va lp li
"nhng cam kt ca Hoa k vi ti", ng Thiu ngc nhin hi ti.
"y chnh im m ti mi nghi".
Trc khi ng hi "ti sao anh nghi", ti ni tip "C l Kissinger bng bt, khng trnh ng
ta".
Th l trng. ng Thiu lun nghi ng l Kissinger trc kia khng tng trnh y mi
kha cnh v Ho m Paris cho Tng thng Nixon. ng t v m chiu, mt chp chp. c ,
ti ni thm: "Ti ngh Tng thng cho php ti tm cch gi nhng th ca ng Nixon ti ng
Ford".
ng Thiu khng ni g, li cng nhn ti chm ch. "By gi mnh tuyt vng, khng cn ci
phao no m bm na", ti c gng thuyt phc. Dng nh b mt ni chua xt ang dy v, ng
khng ni g thm, ng lng vo gh, nhn ln trn nh, cau my, suy t. Ti ng dy, "Thi ti v
Tng thng lm vic".
Ri bn n ti i v pha cu thang. Va i c my bc, bng ng Thiu gi git li: "Anh
Hng", ti quay li. ng dn vi: "Lm g th lm, nhng phi ht sc thn trng ng M c c
ti cho l mnh bi tn". Ti hiu ngay l ng ng , nhng nh thng l, ng khng ra lnh
r rng.
"Tng thng ng ngi, c g c cho ti". ng hp tp i xung vn phng.
Ti Si gn, ng Von Marbod gi cho ti ngay. Ti mi ng ti nh dng cm ngay chiu hm .
Rt mong tin tc xem Washington phn ng th no v li cu cu, ti mun d xem trc khi phi
on Weyand ln ng, ng Ford c bnh lun g khng? "Tng thng Ford gi Weyand sang
trn an v xem cc anh cn gip g", ng ni. Sau vi ly bia "33" m ng rt a thch, ti hi thng
xem c phi tng Weyand sang Si gn l p ng l th cu cu ca Tng thng Thiu va gi
khng? "Tng thng Thiu h, hi no?" Marbod hi git. T ra ng v c phi on Weyand khng
hay bit g c. Ti tm tt ni dung l th, v nhn mnh l li cu cu SOS c da trn cn bn
nhng ha hn mt bo m ho bnh v cung cp y vin tr. "Ai ha?" Marbod t m hi.
Khi ti ni r ra l c nhng cam kt ca chnh ng Nixon vit trn giy trng mc en gi cho
ng Thiu, Marbod ht sc h nghi. "Anh ni g vy? Tng thng Nixon thc s c ha hn , ha
g? bao gi, bao gi?" ng hi dn dp.
Trc khi i xa hn, ti hi ng ta xem vai tr ca Tng Weyand c quan trng khng. ng cho
bit l rt quan trng v khi v Washington th Weyand s bo co thng cho Ford (sau khi bo co
theo h thng cho Tng trng quc phng). Ti m cp, a cho Marbod coi mt vi l th ca
Tng thng Nixon."Tht l kh tin. Ti sao cc anh li du nhng ti liu ny i?"
"ng c ngh l Tng thng Ford bit n nhng l th ny khng?" ti hi li.
"Ti khng bit. Ti khng on c", Marbod tr li. "Ti phi v ngay gp tng Weyand",
ng ni v yu cu ti cho ng mang theo my l th. "Liu ng c th chuyn gip my th ny ti
tay Tng thng Ford qua ng tng Weyand c khng?" ti hi.
"L d nhin ti c th lo vic ny c. Nu bit sm hn, chng ti c th gip cho VNCH
nhiu hn".
Tht kh cho ti gii thch l chnh mnh cng ch va mi bit h s mt ny. cho cn thn, ti
nh Marbod v trao i vi tng Weyand liu xem ng ta c sn lng lm vic ny khng . Bi
vy ti ngh l trc ht, ti ch ghi my nt chnh trong vi l th cho Weyand c xem ra sao?
Vi hm sau, Marbod tr li. "Weyand rt i ngc nhin v nhng bc th ny", ng ni. "Weyand
cng ng l c l Tng thng Ford khng bit g tht! Trc khi ln ng ng ta hp mt vi
Tng thng v hon ton khng thy ng g n c" Marbod nhn mnh: "Anh phi a th cho
ti ngay, tng Weyand s tm cch a ring cho ng Ford"(4).
Ngy 3 thng 4, trc khi v Washington, phi on on ti Dinh c Lp hp vi pha VNCH.
m hm trc, ng Thiu bo ti son mt bn tm tt nhng on quan trng trong my l th
ng khn kho s dng mt cch bng gi vi Weyand. Ti trnh by l ng khi phi ni v ti
lm vic ri. "Anh gp ng ta hi no?" ng Thiu ngc nhin hi. "Ti khng gp chnh ng y,
nhng nh mt ngi thn tn trao dm. Weyand rt ngc nhin v cng ngh rng chnh ng Ford
cng khng bit n chuyn ny". By gi th ng Thiu hon ton tin l Kissinger bng bt. "Vn
ny rt t nh, ngi bn ti v tng Weyand s tu c ng bin", ti ni, ri nhc li: "Ti s
chu hon ton trch nhim v vic ny. Nu b tit l v Kissinger phn khng, Tng thng c
ht cho ti".
Tng thng Ford xc ng
ang trn ng bay v Washington bo co, trc ht cho Tng trng quc phng theo h
thng, th Weyand c lnh i hng bay thng ti Palm Springs (Nevada) phc trnh cho hai
ng Ford v Kissinger ti . Weyand mun a my bc th cho ng Tng thng, nhng lm sao
m a ring c? Weyand tha bit rng nu Kissinger bit chuyn ny th chc chn ng ta s
chn li, hoc l s sa son tinh thn ng Ford. Kissinger c bit ti v hng bin. Nu ng mun
chun b ng Ford trc th rt d dng. Ch cn a ra mt cch gii thch nghe rt hp l th d
nh: "u c g quan trng; nhng li tuyn b cng khai hi cng ging nh vy ri" l ng
Ford tin ngay, v ng Ford u c theo di g. Cu ni ny cng chnh l lun iu Kissinger a
ra bin h lc v sau ny.
Bit nh vy nn Weyand c sp xp gp ring ng Ford ngy 5 thng 4 c nm pht trc
khi hp vi Kissinger "c my th ny, ng Ford xc ng", Marbod k li. V c l l v thy
qu bt nhn, nn ng thay lng i d, c quyt nh cu thm s ngi di tn v xin thm qun
vin cho Min Nam d qu mun (xem Chng sau).
Weyand, von Marbod gp Ford v Kissinger trong phng ng ngi bit th ngh h ca ng Ford.
Weyand trao cho Ford bn phc trnh v tnh hnh ti Min Nam v ngh nhng bin php ym
tr, c bit l tng 722 triu qun vin cp thi. Trong bn tm lc v bo co chi tit, Weyand
vit:
"Tnh hnh qun s hin nay ang nguy ngp Chnh ph Vit nam ang gn k s tht bi qun s
hon ton. Tuy nhin, Min Nam ang lm k hoch tip tc chng gi vi nhng ti nguyn cn li
ca h v, nu c mt thi gian ly li sc, h s xy dng li c nhng kh nng ca h ti
mc m s ym tr vt cht ca Hoa k s cho php. Ti tin rng chng ta thiu h mn n ym tr

"Chng ta gi tay ra cho nhn dn Min Nam Vit nam v h nm ly. Gi y, h ang cn
n bn tay gip y nhiu hn bao gi ht
"Uy tn ca Hoa k, trong cng v mt nc ng minh, hin ang b th thch ti Vit nam.
gi vng c uy tn , ta phi lm mt n lc ti a ym tr nhn dn min Nam Vit nam
trong lc ny.
"Bn phn tch chi tit hn c trnh by trong phc trnh nh km.
Knh trnh
(k) Fred C. Weyand
Trong phn chnh ca bn phc trnh, Weyand bin h cho mt ngn khon qun vin khn cp l
722 triu cho Min Nam. Vo thi im , ng Ford ang bt u sa son ra tranh c chc Tng
thng nm sau. Phn no, ng ta b mc cm l cha h bao gi c dn chng M bu ln a v
ti cao ca Hnh php. T mt dn biu H Vin, ng dc Nixon ct nhc ln lm Ph Tng
thng, vo h 1974 (khi ng Ph Tng thng Agnew t chc). Sau , ng nhy vt ln chc Tng
thng khi Nixon ra i.
V b h ca ng Ford Bch c ang c vn ng: hy a nc M ra khi Vit nam ch ch c
a vo na! (5)
Ch thch:
(1) Trch dn cuc hp bo ca Tng trng quc phng Schlesinger, 14-l-1975, B Quc phng
Hoa k.
(2) Phng vn Trn Vn n, 10-4-1985.
(3) V im ny, ng Graham Martin xc nhn vi tc gi rng theo ng, Quc hi cn kh nhiu
thin cm vi Min Nam sau khi mang c t binh v rt c qun v.
(4) Gerald Ford, A time to heal, trang 250-251.
(5) Henry Kissinger. Ending the Vietnam war , trang 536.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P3 - Chng 11
Che du Quc hi, nhn dn Hoa k
Sau bao nhiu th on ca Kissinger, vo lc
sp h mn, li thm mt chuyn kh hiu:
nhn dn Hoa k khng c nghe nhng li
cu cu ca nhn dn Min Nam, v khng
c du vt g l hai l th ca Quc hi VNCH
cu cu Quc hi Hoa k ti ni!

V nh vy, chng nhng Quc hi Hoa k b ho m hon ton, khng hay bit g n nhng
cam kt ca Tng thng Nixon, Ford, h li khng c c hi d ch l nghe li cui cng do i
din hai mi triu nhn dn Min Nam cu cu.
Trong cuc hp ngy 22 thng 3 ti Dinh c Lp vi Ch tch Thng Vin, ng Trn Vn Lm,
v Ch tch H Vin, ng Nguyn B Cn, Ngoi trng Bc v ti, sau khi nghe Tng thng Thiu
gii thch vn gn v tnh hnh v nhng vic phi lm, ng Lm ngh l Quc hi Vit nam phi
ln ting cu cu nhn dn Hoa k qua Quc hi M. ng Thiu rt ng : "Nhn dn Hoa k phi
c c hi nghe mnh ni s tht. Vn l di hnh thc no?"
Sau khi bn bc mi kha cnh, ng Lm i ti kt lun l Quc hi VNCH nn vit ba ti hu th
cu cu M: mt cho Tng thng Ford, mt cho ng Nelson Rockefeller, Ch tch Thng Vin (v
ng ta l Ph Tng thng, nn theo hin php, cng l Ch tch Thng Vin), v mt cho ng Carl
Albert, Ch tch H Vin.
L ngi bnh thng rt im m, vui v, n cn, t l xc cm ring t, ng Lm hm y cng
ht sc xc ng. ng va i Washington cu vin ti Quc hi M v c vi tun v bo co
dt khot l khng nhng s khng c khon 300 triu m c qun vin cng c th b ct.
ng k li nhng g ng c nghe vo lc Ho m Paris sp kt thc. V ng l ngi s phi
k vo Hip nh cng vi Henry Kissinger, Kissinger c thuyt phc ng. Trong lc ch c hai
ngi ngi hp, mt cch trnh trng ng
Kissinger lp i lp li vi ng Lm "nhng cam kt ht sc cht ch". ng phn nn: "Khng th
tng tng c! Lm sao mt i cng quc nh Hoa k m li c th x s nh vy?". Ri
bng ging xc ng, v nghim ngh, ng k ra nm iu cam kt Kissinger ni ring vi ng,
trc khi ng i din VNCH k vo bn Hip nh:
th nht, Kissinger ni vi ti rng mi lm ngy sau khi k kt tho c, Bc Vit s ngng
xm nhp min Nam t ng Lo, nh vy l chm dt c vic tng cng lc lng ca chng ti
min Nam. Vy m khon ny b vi phm trng trn, mt cch c h thng;
th hai, ng ta bo m rng Nga X v Trung Cng s dng nh hng ca h bt Bc Vit
phi tn trng Hip nh;
th ba, ng ta th sng, th cht l nu Hip nh b vi phm, Hoa k s p ng quyt lit, vi ton
lc chng Bc Vit;
th t, khi tho lun ring t, Kissinger ha Hoa k s thi hnh vic thay th qun c theo tiu
chun mt-i-mt nh Hip nh cho php. Cng theo ha hn , Kissinger ni Hoa k s cung
ng qun vin y VNCH t v, s dng quyn t quyt v;
th nm, Kissinger nhc li Tng thng Nixon cam kt s vin tr kinh t y ti thit".
Hip nh Paris, nh Kissinger thng ni vi ti v phi on VNCH ti Paris, trong nhiu dp,
"Ch l mt mnh giy; iu ng k l quyn lc ca v Tng thng Hoa k lm hu thun cho n".
Thy ng Lm tit l nh vy ti thm ngh li sao ngay ti bui hp gia Ngoi trng Lm v C
vn Kissinger, li khng c nhng bc tip theo? Thng l sau cc bui hp quan trng, c tnh
cch thng thuyt th bt buc phi c Bn Ghi Nh. Bn ny ghi li nhng im chnh, hai bn
cng k tt vo lm bng chng, lu vo h s. Gi nh Ngoi trng Lm c c mt Bn Ghi
Nh (thng 1, 1973) gia ng v Kissinger nh vy th trong nhng chuyn i cu vin ti
Washington nm 1974 v 1975 (vi t cch l Ch tch Thng Vin VNCH) ng c c nhng
l do chnh ng tin b.
Quc hi VNCH cu cu Tng thng Hoa k
Gi y th mun, nhng nm im cam kt Ngoi trng Lm a ra c dng lm ni dung
ch yu ca bc th duy nht trong lch s do Quc hi VNCH gi cho Tng thng Hoa k. Li l
thng thit, bc th cn da trn cn bn tnh ngha ca mt ng minh cng chin u vi Hoa
k trong hai thp nin. Thm vo , n cn vin dn tnh cch quc t ca Hip nh Paris: l
c mt Hi ngh quc t (tip theo Hip nh) xc nhn gi tr ca n.
V im ny, suy ngh li, ti thy hai ng Nixon-Kissinger rt khn. Thay v yu cu Quc hi M
ph chun Hip nh Paris, v nh vy c tnh cch rng buc i vi M, h li t chc mt Hi
ngh Quc t (c Tng th k Lin Hip Quc ti d) xc nhn "tnh cch quc t" ca n. Nh
vy l Hip nh c gi tr vi quc t, VNCH c an tm.
L th gi Tng thng Ford nh sau:
Vit nam cng ho
Thng Vin
Si gn, Ngy 24 thng 3, 1975
Knh gi
Tng thng Gerald Ford
To Bch Cung
Tha Tng thng:
i din cho Lng Vin Quc hi nc Vit nam cng ho, chng ti mnh bo vit cho Ngi thay
mt hai mi triu nhn dn Min Nam, k c trn mt na triu ngi di c mi y v nhng tn
cng ca Bc Vit.
Chng ti cng ang vit cho Ngi vi t cch l mt ng minh v cuc chin ny c khi s,
ko di v nui dng - khng phi do Hoa k hay Min Nam VN- rng buc vn mnh ca hai
nc chng ta trong hai thp nin va qua.
"Chng ta cng nhau chp nhn th thch ca cuc chin, nn gi y cng ch l chuyn d
nhin m chng ta c gng gii quyt vn cng vi nhau. Cng nhau chng ta ti ho m
Paris, v cng nhau chng ta k kt bn Hip nh nh chin vn hi ho bnh ti Vit nam
"Hip nh ny c mt Hi ngh quc t minh nh r rng nhng bo m ca tt c cc
cng quc v gi tr php l ca n, bng mt o lut quc t.
V tin tng vo m chng ti, ngnh Lp php ca VNCH thc y Tng thng chng ti k
kt Hip nh Paris, gip mang li kt thc danh d cho vic can thip trc tip ca qun i Hoa k
vo Vit nam
Vo thi im , chng ti c Hoa k cam kt rng (on ny trong l th lit k nm
im nh ng Lm trnh by trn)
"Bi vy, gi y vi tnh cch khn cp chng ti trn trng yu cu Ngi thi hnh bt c bin
php no cn thit :
1. Vn hi tnh trng ban u ca Hip nh Paris, l y lui lc lng Cng sn tr li nhng
a im ca h nh vo ngy 27 thng 1, 1973;
2. Cung cp cho chng ti nhng phng tin khn cp y lui cuc tn cng hin nay.
" kt thc, chng ti xin cm n Ngi v nhng ym tr mnh m Ngi dnh cho cuc u
tranh chung ca chng ta.
"Knh chc Ngi lun lun thnh cng trong khi thi hnh nhng trch nhim ln lao ca Ngi.
Trn trng,
Nguyn B Cn, Ch tch H Vin VNCH
Trn Vn Lm, Ch tch Thng Vin VNCH
Cu cu Quc hi Hoa k
Ngy hm sau, c hai Ch tch Thng v H Vin VNCH gi th cho lng Vin Quc hi Hoa k.
L th c gi qua ng ngoi giao: t To i s M Si gn v B Ngoi giao. Ni dung nh
sau:
Vit nam cng ho
Thng Vin
Si gn, ngy 25 thng 3, 1975
Knh gi
Ngi Nelson Rockefeller
Ch tch Thng Vin Hoa k
Washington D.C.
Hai thng trc y, chng ti c dp c cp ti Ngi v hu qu trm trng ca vic ct
qu nhiu qun vin trong cuc chin u vi k th chung ca c hai quc gia
"Trong hai thp nin qua, Hoa k thuyt phc nhn dn Min Nam, bng li ni v bng vic
lm, h ng ln ng u vi Cng sn. V tin tng vo Hoa k, h t c mng sng ca
h v ca gia nh h vo s chn thnh v nhng ha hn ca Hoa k. Chng cn nghi ng g na
rng Cng sn s khng tha th cho nhn dn chng ti v chn la ng v phe Th gii t do
"V vy trong gi pht nguy nan ny, chng ti thy cn phi ln ting mt ln na khiu ni ti
Quc hi v Chnh ph Hoa k xin tn trng nhng cam kt vi mt ng minh.
"Chng ti xin long trng nhc li ni y nhng g Hoa k ha hn vi chng ti vo lc k
Hip nh Paris ngy 27 thng 1, 1973 mang c trn nm trm t binh v M.
(lit k nm im nh ng Lm trnh by trn y)
Trc s tn cng trc tip vo nn tng ca Hip nh Paris cng nh vo cn bn ca nhng ha
hn (lin h), v vo nhng cam kt ca bn Tng thng Hoa k, chng ti long trng cu cu mong
Ngi v Chnh ph Hoa k c nhng hnh ng tc khc v mnh m phc hi Hip nh Paris
nh k kt ngy 27 thng 1, 1973, l:
1. y lui qun i Bc Vit tr li v tr ca h nh lc k Hip nh; v
2. Kp thi tip liu cho chng ti tt c nhng phng tin cn thit ti lp cn cn lc lng,
cng nh chng ti t bo v
Tha Ngi Ch tch, chng ti s rt bit n yu cu Ngi thng bo ni dung ca bc th ny
cho cc qu v ngh s ti Thng Vin Hoa k.
Trn trng,
Nguyn B Cn, Ch tch H Vin VNCH
Trn Vn Lm, Ch tch Thng Vin VNCH
V th th hai, cng mt ni dung, c gi cho Ch tch H Vin, ng Carl Albert.
Trc vn bn cui cng nh trn, mt bn tho c chuyn sang ng Thiu thm kin.
ng ph vo bn tho (bng bt ch) my im phn nh nhng g ng suy ngh. ng ph bng c
ting Vit ln ting Anh nhng nh sau:
- hu qu ca thiu qun vin v tng cng ca CS: cn cn lc lng cho thy v kh nng lu
ng v ho lc, ch cn 40%;
- phi ti phi tr trc vin nh Quc hi khng vin tr na;
- phi phi tr khng phi l bi trn, v khng thiu ch chin u,
+ Qung c (du + c ngha l "tch cc")".
Ta c th gii thch my im ny nh sau:
im th nht v th ba: ng bin h cho tht bi trn chin trng;
im th nht v th hai cho ta thy ng lc lm ng i ti quyt nh "ti phi tr" (rt Pleiku);
im th t: ng mun ni ti chin thng Qung c. Chng t Min Nam khng thiu ch
chin u.
Ch i Washington phn ng
Chnh ph v Quc hi VNCH ch i tng giy pht tin tc v nhng li cu cu cui cng ca c
Hnh php ln Lp php.
Ngy mng 2 thng 4, sau khi Nng tht th, Tng trng quc phng James Schlesinger (lc
cha c xem nhng th mt ti nh Von Marbod chuyn cho ng) trong mt cuc hp bo, vn
cn ni "tng i t c nh nhau ln" ti Vit nam. Schlesinger mun gim thiu tm quan
trng ca cuc khng hong. Thc ra ng tin rng sau khi mt Nng th chuyn xong ri,
v mi quan tm ln ca Hoa k ch cn l lm sao di tn an ton s 6000 ngi. Trc khi Weyand
i Si gn, Schlesinger dn d: Fred, nn thn trng. ng ha hn qu nhiu. ng mnh b
vng vo ci quan nim rng mnh s o ngc ngn triu. Triu nc ang xung gn ht ri"
(1).
Ni cch khc, Schlesinger v Morton Abramovitz, Ph Tng trng quc phng c trch An ninh
quc t u tin rng chiu hng ca cuc chin hon ton bt li cho VNCH, v chng cn cch
no o ngc n c na.
Ngy 5 thng 4 th n lt Kissinger. Mi ngy sau khi Tng thng v Quc hi VNCH cu cu,
Kissinger hp bo v chuyn cng tc ca tng Weyand. ng hon ton khng ni g ti bn bc
th khn m ch bin h cho vic cu xt s tin vin tr qun s 722 triu do Weyand ngh. Thc
ra, ch l mt hnh ng chin lc: Kissinger tha bit Quc hi s khc t khon ny, nhng c
a ra cn t trch nhim cho Quc hi v vic mt min Nam.
Ngoi ra cn mc ch khc, mc ch phi l", l trn an Min Nam, gip cho vic rt ra cho
an ton (xem Chng 13) (2).
Ngy 6 thng 4, trn chng trnh truyn hnh hng tun "i din vi Quc dn" ("Face the
Nation"), Schlesinger li tuyn b: "Tht r rng l ch i tn cng l ch c l nn c trong
ngoc kp. Nhng g xy ra ch l mt s suy sp mt phn no ca lc lng Nam VN; v th
rt t c nh nhau ln k t trn nh Ban M Thuc, v chnh trn nycng l mt ngoi l".
Khi nghe vy, tng Homer Smith, Trng Phng Tu vin quc phng ti Si gn, bc mnh n
ng nh in v Washington ph nhn quan im ca Schlesinger.
Smith ni: "Tri li, hin thi ang c nh nhau ln dc theo vng duyn hi v ti nhng khu vc
chn i t pha Nam Ph Bi cho ti Khnh Dng ti tnh Khnh Ho". ng lit k nhng mt
trn ang din ra lc ri kt lun: "Trn trng ngh Tham mu trng Lin qun cho ng Tng
trng hc thuc nhng s kin ny (ng ta) c th trnh by cho dn chng M bit mt cch
chnh xc nhng g xy ra. Hin nay qu ang c din tin mt cuc "i tn cng" (3).
Tng trng quc phng gic ng
Ngy hm sau, Von Marbod t Palm Spring v Washington vi tng Weyand, ti ngay vn
phng Schlesinger a cho Schlesinger xem my bc th ca Tng thng Nixon.
c xong, ng ht sc ngc nhin! Nht l sau khi mi y, khng bit v p lc hay sao m ng
li nh c tnh gim bt cng khng hong ti Min Nam. Bt cht, ng mi bit l chnh ng
Ford cng b ho m. L Tng trng quc phng ca mt i cng quc, ng cm thy phn
no cng c mc cm v chnh ng cng b bng bt. Sau ny ng bnh lun: "Ti tin rng Tng
thng Ford b la bp v nhng l th ny" (4).
D l qu mun, ng mun Quc hi Hoa k phi bit vic ny. L vin chc cao cp bn hnh
php, ng khng th trc tip thng bo cho Quc hi. V vy, ng i qua ng lin lc c nhn.
Schlesinger kh thn cn vi Thng ngh s Jackson v thng lin lc vi ph t ca ng ta l
Richard Perle.
Quc hi v nhn dn M khng hay bit?
Ngy 8 thng T, ti Washington, Thng ngh s Henry Jackson (Dn ch, Washington) cng khai
t co c "nhng tho c mt" gia Hoa k v Vit nam. Jackson ni ng c ngun tin
ng tin cy cho bit rng "nhng tho c y by gi c tit l l chnh ngay c Tng thng cng
ch mi c nghe ni v chng my hm gn y thi".
p ng li t co ca Jackson, chnh quyn Ford cng khai ph nhn l khng h c mt mt
c no ht. To Bch c bi ri, hp bn cch i ph. Ph t Bo ch Ron Nessen vit li trong
Hi k (1978):
Sau nhng cuc bn bc rt lu gia cc ng Ford, Kissinger, Scowcroft, Rumsfeld v ti, ti c
php xc nhn l Tng thng Nixon v Tng thng Thiu c trao i th tn ring, nhng phi ni l:
nhng li tuyn b cng khai hi phn nh ni dung nhng lin lc ring t y ri". (5).
Henry Kissinger khng chu bnh lun trc tip, nhng cho php mt pht ngn vin ca B Ngoi
giao nhc cho bo ch bit v mt li tuyn b trc kia ca ng ta ni rng Hoa k "khng c cam
kt theo lut php" no ht v nhng ngha v ca Hoa k ch l "cam kt tinh thn". Gii bo ch
xn xao v li t co ca Jackson, nhng khng mt ai a ra c vic trao i th tn ring vi
ng Thiu.
Tun bo TIME s ngy 21 thng 4 cn lm ngay mt nghin cu v "Ghi chp v nhng ha hn
i vi Si gn" (Records on Promises to Saigon") v cng chng tm c g ng nh nhng li t
co ca Jackson. Bi ny trch mt cuc hp bo ca Kissinger sau Hip nh Paris.
Hi: C ngh nh th no (protocols) c tho thun (vi Min Nam) khng?
Kissinger: Khng c s thng cm (understanding) b mt no ht.
ng l mnh kho, quanh co: ch c "th tn" thi ch u c s "hiu ngm, thng cm no" (xem
chng 2 v trng hp Kissinger tr li quanh co cho Bob Haldeman, Ph t Nixon).
U ban Ngoi giao Thng Vin cng yu cu To Bch c cho xem nhng th tn Nixon - Thiu,
nhng ng Ford phn i. ng vit cho U ban:
"Ti duyt li h s lin lc ngoi giao ring t. V l chnh sch v nh cha ng trong cc
s trao i ny c cng b ri, cho nn khng c mt iu b mt no phi du dim Quc hi
hay dn chng M c" (6).
Trong h s ca Hi ng an ninh Quc gia, theo Nessen, tm thy c by l th Nixon vit cho ng
Thiu. Vy th nhng l th kia (ring ca ng Nixon, cha k th ng Ford) chy i u? Sau
ny Nessen mi th nhn: "Thc ra, nhng li m bo ring t ca Nixon ha vi Thiu i xa
hn nhng li tuyn b ym tr (Vit nam) hi y" (7).
L ngi tng chng chin tranh t ngy cn l phng vin hng NBC ti Vit nam (ng ly v
Vit nam), by gi a v quyn hnh, Nessen khng mun ng thy mnh vng mc thm vo
Vit nam na. Ngoi Kissinger, c l ng l ngi c ng Ford tin dng nhiu nht. tr li
nhng cu hi v vn Tng thng Ford c cam kt g vi VNCH hay khng, Nessen cng nhn l
ng Ford c vit th ring cho ng Thiu, nhng li khng chu nhc g ti l th ngy 9 thng 2,
1974, mt ngy sau khi nhm chc, trong , Tng thng Ford ti xc nhn nhng li cam kt
gia Hoa k v VNCH (ca Nixon trc kia), v ha rng n s c "hon ton tn trng trong
nhim k ca ti".
Trong cuc phng vn vi chng ti mi nm sau, ng Ford k li rng hi "ti c bit qua loa
v s trao i th t gia Nixon v Thiu, nhng ti khng c c ht" (8).
Sau , ng vit tng ti mt cun "Hi k" ca ng: "To Greg Hung, with warmest best wishes"
(Tng ng Hng vi nhng cu chc nng nn v tt p nht; tn Cng gio ca ti l Gregory).
Mt ngha c trng cho p
Lc tr v Washington, Ford mi quyt nh xem phi i ph nh th no vi bn phc trnh ca
Weyand. ng sp ra trc Quc hi phc trnh v "tnhtrng th gii". l dp ng d nh s
xin thm 722 triu la qun vin b tc cho VNCH nh tng Weyand ngh. C Kissinger ln
Nessen u khuyn ng Ford hy trnh n i, ng xin thm qun vin na. Nhng c l v c
c my l th ca Tng thng Nixon vit cho ng Thiu, nn Tng thng Ford khng nghe li c
vn ca hai ng ny. ng Ford ghi li trong hi k:
"Henry Kissinger hi thc ti phi ni vi dn chng M rng Quc hi M phi gnh chu hon
ton trch nhim v tnh hnh tan r ti ng Nam . Qu th, Henry tho mt bi din vn thuc
loi "chy nh bnh chn nh vi" (go down with the flag flying) cho ti c. Trc gic bo cho
ti khng phi l ng li ng cho lc ny" (9).
V Ford tit l ra nh vy, Kissinger bo cha mi y trong cun Chm dt chin tranh VN
(2003) rng ng ni vi ng Ford:
"Tim ti ang r mu khi phi ni iu ny nhng c th Ngi phi b vn Vit nam ra ng sau
lng t nc khng b xu x thm na" Nhng ng Ford khng mun nghe v nh ng ni:
"N i ngc bn cht ca ti"
Sau tt c nhng hnh ng gian di v tn nhn i vi Vit nam chng ta c th tin c l tim
ng Kissinger "ang r mu" hay khng?
Ngy 9 thng 4, ngy trc khi ng Ford ra Quc hi, Kissinger cn em li Ron Nessen (ngi m
Ford rt tin tng) ra khuyn ng Ford: "Tng thng phi lnh o a nc M ra khi Vit nam
ch ch c a vo na".
Bui ti cng ngy, mt bc in do i s Phng nh t Washington nhn nh rt bi quan v
tnh hnh ca khon tin m Ford sp a ra. Mi ngi lo lng i xem Ford ni th no vi Quc
hi. Liu ng c ni ra ht s tht cho Quc hi khng? Liu ng c cng b bc th ng Thiu, ca
Quc hi VNCH nhn danh hai mi triu dn? Hon ton khng.
Mi u, Ford gii thch chnh xc nhng hnh ng ca Hoa K:
V lut php, ta t ngn cm ta s dng kh nng bt buc phi tn trng Hip nh (nh chin), nh
vy cho Bc Vit ci m bo l h c th vi phm Hip nh y m khng b trng pht;
K , ta gim vin tr kinh t v v kh cho min Nam Vit nam;
"Sau ht, ta ra du hiu cho bit cng ngy ta cng min cng khng mun h tr dn tc y
na, trong lc h ang tranh u tn ti".
Bnh lun nh vy ri, ng a ra hai gii php la chn:
"Hoc l Hoa k c th khng lm g ht, hoc: ti c th yu cu Quc hi thm quyn bt phi
tn trng Hip nh Paris bng cch s dng qun i, xe tng, my bay, v trng pho ca ta,
y chin tranh v pha bn ch".
Ni xong, ng t ra hai gii php khc "hn hp hn": hoc gi cht ly yu cu hi thng Ging
xin 300 triu la b tc, hoc tng s yu cu vin tr qun s v nhn o khn cp. ng lp lun
rng: tng vin s c th lm cho Min Nam chn ng v y lui c cuc xm lng ang trn ti,
n nh tnh hnh qun s, em li c hi ho gii chnh tr qua ng li thng thuyt gia Bc v
Nam Vit, v, nu nh tnh trng ti t nht xy ra, t nht cng di tn c trong vng trt t kiu
dn v mt s nhng ngi Min Nam b nguy him ti ch an ton"(10).
Sau cng ng yu cu Quc hi chp thun ngn khon 722 triu.
Nhng d c xin thm qun vin, y c th cng ch l mt hnh ng chiu l, v sau khi yu cu,
ng Ford li n nh mt hn cht cho Quc hi phi quyt nh. Hn cht l ngy 10 thng 4,
1975, tc l ch cn c 10 ngy. Ngi ta c cm tng l ng Ford va a ra thnh cu v qun
vin, va m ng cho Quc hi t chi. Ngoi ra ng cn ni ti di tn.
Thc vy, cng khai th xin thm vin tr trc Quc hi, nhng trong hu trng th li khc. Sau
nhng bi din vn ca Tng thng, thng thng To Bch c c nhng thuyt trnh" (briefing),
gii thch ring cho bo ch v lp trng ca Tng thng. Dp ny, khng bit bo ch c
hng dn nh th no m t tun bo TIME (s ngy 21/4) bnh lun: "Nhng bin h cng khai
v nhng thuyt trnh tuyring t nhng l chnh thc, t ra nhng cu hi (lm cho chng ti)
hoang mang: c phi thc s ng Ford yu cu vin tr nhng chng mong g Quc hi s chp
thun, hoc l ng cho rng qun vin s cn gip c g n nh tnh hnh qun s ti t Min
Nam? Nu ng ngh nh vy (cn gip c) th c phi l nhng thuyt trnh sau hu trng ca
nhn vin ng nh bi mc tiu ca ng ri phi khng? (11)
Tng thng Ford t hon ton trch nhim trn vai Quc hi. T TIME t cu hi: "Hay l ng
Ford dng Quc hi ln nh mt bung xung ri li cho Quc hi v khng cp qun vin
nn Min Nam sp ? (12).
Ben Scowcroft, Ph t Tng thng Ford, c cu tr li r rng trong cuc phng vn vi chng ti
mi nm sau:
Thc ra, khng mt ai trong chng ti tin rng s xin Quc hi c khon tin y (722 triu la).
Vic xin nh vy ch l cch lm cho chng ti trng c v nh vn cn tht lng v tt c nhng c
gng ny. Chng ti ch quan tm n cch rt i v gii kt m thi" (13).
V Phillip Habib, Ph t Ngoi trng, c trch v ng Nam -Thi Bnh Dng cng ni l hi
ng hp vi cc ngh s Quc hi thc gic h chp thun chi vin " ri "nu min Nam c
tht bi th s khng phi v l do l ta khng cung cp cho h qun vin" (14). Sau ny, Tng
trng Schlesinger bnh lun:
"Hi , ti v cng sng st khi c xem nhng l th . Ti tht s bi ri, nht l v chnh
quyn hi ang mun tung ra chin dch tm cch li cho Quc hi v s bi trn ti min Nam
Vit nam" (15).
Trong gi pht nguy kch nh vy, m Tng thng Ford ch bn ti vn Min Nam trong khun
kh mt bi din vn v "Tnh trng an ninh th gii" rt di bao gm mi ti k c chuyn
ving thm sp ti ca Hong Nht Bn, o lut ngoi thng 1974, chnh sch ho hon vi
Nga S, m phn hn ch v kh chin lc, vn nng lng, v nhng ti nguyn vng i
dng. Trong in vn do i s Phng nh v ngy 11 thng 4 c vin dn li Dn biu Holt
"tm gn l ng Ford khng thnh cng trong vic thuyt phc cho Min Nam"
T hi hn na: ng Ford tuy c c cho Quc hi nghe mt l th cu cu ca quyn Tng thng
Kampuchia, nhng tuyt i khng ng g n ton b bn vn th cu cu ca VNCH.
Dinh c Lp bi ri, rt lo ngi v vic im lng ny. Ti lc th mi ngi t tm ra cu tr
li. cho bu khng kh bt cng thng, ti ni a chua cht vi Ch tch Lm: "Ln sau, c nn
ch thn mang th ti Quc hi M th c l chc n hn". ng Lm khng thay i nt mt.
Nh vy l ton b nhng vn kin, cam kt trao i ming, lin h ti s sng cn ca VNCH b
du nhm i ht. Trc ht l 27 mt th ca Tng thng Nixon gi Tng thng Thiu t 1972 ti
1973; sau l: Nhng cam kt bng ming, do ng Kissinger tho thun vi Ngoi trng Lm lc
k Hip nh Paris hi thng 1, 1973;
Ri 4 bc th ca ng Ford trn an ng Thiu, t h 1974 ti cui thng 3, 1975;
Ti bc th cu cu ca ng Thiu gi ng Ford ngy 25 thng 3, 1975;
Th Quc hi VNCH gi Tng thng Hoa k ngy 24 thng 3, 1975; v
Hai th Quc hi VNCH gi Thng Vin v H Vin Hoa k ngy 25 thng 3, 1975.
Dy l nhng vn kin lch s quan trng gia VNCH v Hoa k ch u phi gia nhng c nhn
Nguyn Vn Thiu vi Richard Nixon; hay gia Trn Vn Lm vi Nelson Rockefeller, v gia
Nguyn B Cn vi Carl Albert?
Trc khi sp , nhng li cu cu sau cng ca i din dn c Min Nam cng khng c nhn
dn Hoa k nghe ti, ta c th khng nh chc chn c nh vy, v nu hai l th ca ng Lm v
ng Cn c thng bo cho cc Ngh s, dn biu, nh pha VNCH yu cu, th chc chn l cc
c quan truyn thng bit v ng rm r, bnh lun si ni. t nht l lng tm ca Hoa k cng
c nh ng phn no.
Trong tt c Hi k ca cc ng Ford v Kissinger, k c ca ng Kissinger mi xut bn nm 2003,
cng ch thy in bc th ca ng Sirik Matak, cu Th tng Kampuchia gi i s Dan (ngy 12
thng 4, 1975). ng Matak l ngi nghe li khuyn d, o chnh Cu Hong Sihanouk nm
1970. Vo gi Kampuchia bi trn, ng l ngi chp nhn li v t chi ngh ca M gip
di tn. Sau y l l th ng Matak vit tay v bng ting Php cho i s Dan: (16)
Tha Ngi i s v bn thn mn,
Ring vi c nhn Ngi v c bit vi x s yu du ca Ngi, khng bao gi, d ch mt giy lt,
ti dm tin rng, cc Ngi n lng no cam tm b ri mt dn tc chn ng v pha t do.
Cc Ngi nhn tm t b, khng bo v chng ti, trong khi chng ti ang trong tnh th thc th
chu trn.
Cc Ngi ang ra i, ti xin cu chc Ngi v t nc Ngi s tm thy hnh phc di bu tri ny.
Nhng, hy ghi nh k iu ny, rng nu ti c cht dy, trn mnh t ny v ti qu hng yu
du ca ti, th l chuyn bnh thng, v tt c chng ta u c sinh ra th ri cng phi cht.
"Ti ch n hn l phm mt sai lm ln khi t lng ti tuyt i vo qu Ngi"
Sirik Matak
Chnh sch bt cng ca Kissinger-Nixon i vi Kampuchia li l chuyn khc v c tc gi
William Shawcross bn n trong cun Sideshow - Kissinger, Nixon and the Destruction
ofCambodia" (Simon and Schuster, 1979). Nhng hnh ng v nhn, thiu o c m ng hnh
x i vi mt s quc gia khc th mi y c phanh phui trong cun "Xt x Henry
Kissinger" (The Trial of Henry Kissinger) do tc gi Christopher Hitchens xut bn nm 2001.
Kissinger hon ton ph nhn
Ti mt bui iu trn trc U ban chun chi H Vin, c hi rng khi k kt Hip nh Paris,
nhng g c cam kt vi VNCH, Kissinger chi pht i: nhng cam kt vi VNCH u c
trong vn bn cng khai rng nu min Nam cho php chng ta trit thoi qun i v do , c th
a c t binh M v, nu h chp nhn nhng iu khon ca Hip nh Paris, th di nhng iu
kin () chnh quyn Hoa k s ym tr, v chng ti tin rng Quc hi cng s ng mt mc
vin tr kinh t y " (17).
Kissinger ni rng Hoa k ch ha mt mc vin tr kinh t y m thi. V v s kin ng lp
lun rng "nhng camkt vi VNCH u c trong vn bn cng khai", bn c c th t mnh so
snh n vi mt s vn kin c trch dn trong cun sch ny.
Chuyn l l vo gi cht ca VNCH, nhng vn kin phi i qua tay ngi ny ti ngi kia ri
mi ti tay lnh o ti cao ca Hnh php. Sau mi c r tai sang cho ngnh Lp php hay
bit. Tng trng Schlesinger rt bt mn khi bit rng ti phi nh cy mt ngi bn l Von
Marbod chuyn my bc th ca Tng thng Nixon qua tng Weyand, ri mi ti tay ng; v
Weyand cng phi dng mu m a c th cho Tng thng Ford c. Schlesinger bnh
lun lip:
"... d nhin l, nh c Cha lm chng, Quc hi cng c trch nhim v vic ny. Nhng c
iu chc chn l nhng lun iu m sau lng nh vy th khng c ch li g cho quc gia, nht l
khi my l th ang c chuyn tay Chng th ny t nht chng t rng Quc hi
khng c thng bo y v bn cht nhng li cam kt ca Hoa K sau khi qun i (M)
rt khi Min Nam Vit nam.
Quc hi khng h hay bit cht g v my l th khi h bt u chy lng khi Vit nam vo ma
h 1973" (18).
("I found them quite shocking at the time. I was really disturbed by them, because the admimstration
wals in a period of launching an attempt to blame the defeat in South Vietnam on the Congress,
which Lord knows. had its responsibilities. But it s sure as hell wasn t going to help the country if we
had a great stab-in-the-back argument, particularly given the fact that the letters were floating
around, which showed that, to say the least, the Congress had noi been fully informed with regard to
the nature of our com mitments after the departure of our forces from South Vietnam. Congress knew
nothing of these letters, when it started bugging out of Vietnam in the summer of 1973")
Ngy ti ra sch, cun "Palace File" (H s mt Dinh c Lp), ng Schlesinger c mt. ng
bn mt ngi bn ti l anh Chu Xun Vin, cu tu vin Lc qun VNCH, Washington. ng cn
phn nn: "Gi nh ti c nhng ti liu ny nm 1973 th chc tnh hnh vin tr khc ri".
V tnh hnh vin tr v cn cn lc lng sau 1973, chnh tng Murray, Ch Huy Trng Phng
Tu Vin Qun S M (DAO) nhn xt: sau khi rt ht lc qun, rt ht ym tr ca khng lc v
hi pho i, M li ch bt u ym tr Min Nam tng ng bng 2% tng s tin dng cho
qun i M. ang khi , 189 tiu on ca VNCH phi ng u vi 330 tiu on (110 trung
on) ca Bc Vit. ng kt lun: "Ta nn nh Napoleon tng ni: "Thng ng v phe no
c cc tiu on ln nht, mnh nht". V ng nh vy, vo thi im , Thng ng v
phe cng sn; qun h ng hn, mnh hn. V l l do ti sao thua trn" (19).
Cn v phn Kissinger, sau khi mi vic kt thc, vo u nm 1980, ng vit cho Tng thng
Thiu mt th ring c on sau (xem Ph Lc D). Th ny c gi khi tp ch Der Spiegel ( bn
c) ng ti mt cuc phng vn vi ng Thiu, c bit l v nhng nhn xt ca Kissinger v
Vit nam trong cun hi k "White House Years" (Nhng nm Bch Cung):
Tha Tng thng,
"Ti va mi c c bi phng vn Ngi dnh cho t Der Spiegel. Ti c th hiu c s cay
ng ca Ngi, v qu thc cn thng cm c vi s cay ng y
"Cun sch ca ti khng ngt ca ngi s can m, t cch ng n, v cng nhn rng, trong
thc cht, Ngi ng
"Ti vn cn tin rng cn cn lc lng c phn nh trong Hip nh Paris vn c th duy tr
c, nu nh v Watergate khng tiu dit i ci kh nng ca chng ti nhm ginh c (s
chp thun) ca Quc hi vin tr y cho Min Nam Vit nam trong nm 1973 v 1974.
Gi nh nm 1972 chng ti bit c nhng g s xy ra cho Hoa k th chng ti khng tin
hnh nh chng ti lm
"Ti ng vi Ngi rng nhng iu khon ca (Hip nh) ngng chin l khc nghit
Nu th Tng thng Nixon v ti c nh phn bi Ngi th chng ti c th lm iu vo
nm 1969
Ti khng trng i s thuyt phc c Ngi. t nht ti c th c gng xin Ngi tin tng lng
hi hn v kinh trng vn cn ca ti".
"Vi nhng li chc tt p nht.
(k) Henry Kissinger
c gi c chng 13 (on cui) xem Kissinger "ca ngi" ng Thiu v c tnh ca con ngi
Vit nam nh th no trong cun sch ng vit.
Ch thch:
(1) Phng vn Morlon Abromavitz, 26-1-1986.
(2) Xem ghi ch 12, 13 v 14 ca chng ny.
(3) William E. Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 172.
(4) Phng vn Tng trng Schlesinger, ngy 27-1 1-1985.
(5) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , 106.
(6) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , 106
(7) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , 106
(8) Phng vn Gerald Ford, 10-2-1986.
(9) Gerald Ford, A time to heal, trang 253-254.
(10) New York Times, 11-4-1975, trang 10.
(11) Tp ch TIME, ngy 21 thng 4, 1975, trang 6-8.
(12) Tp ch TIME, ngy 21 thng 4, 1975, trang 6-8.
(13) Phng vn Brent Scowcroft 5-3-1986. Xem N.T. Hng and J. Schecter. The Palace File, p. 309.
(14) Phng vn Philip C. Habib, 30-12-1985.
(15) Phng vn Tng trng Schlesinger, 27-11-1985.
(16) Henry Kissinger, Ending the Vietnam war , trang 529-530.
(17) N.T. Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 337-338.
(19) N.T. Hng and J. Schecter, The Palace File, trang 358.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P3 - Chng 12
Hy gip chng ti
Mt n hu cui cng

Trc bi din vn ca Tng thng Ford ngy 10 thng 4, 1975 ti Quc hi, ng Thiu c nh
l ngay chiu cng ngy s ln i truyn hnh ni chuyn vi nhn dn v bnh lun v nhng li
Ford pht biu ng h VNCH.
Th nhng ng khng tm c mt im no tch cc trong bi din vn ca ng Ford. T hn na,
Tng thng Ford i Quc hi phi lm mt hnh ng no v ngh vin tr "khng mun
hn ngy 19 thng 4". Trong bui hp phn tch bi ny, ng Thiu hi ti sao ng Ford li t tri
mnh vo mt thi hn cht nh vy? Quc hi m bc i, l ht.
ng bo ti theo di. Ti hi ng Martin v l do ny, nhng ng ta cng ch ni l m rng "ngy
19-4 ch l ngy a ra cho Quc hi hnh ng, khng c g l quan trng".
Bui chiu ngy 11 thng 4, 1975, mt bc in khc do i s Phng Washington nh v
thng bo "phn ng mau l v tiu cc" ca cp lnh o Quc hi i vi ngay c thnh cu vin
tr khn cp 722 triu. Hm sau, t New York Times ng ti li tuyn b ca Thng ngh s
Jackson: "Yu cu y cht ri. Khng mt ai trong phe m ti bit s ng h n"(1).
ng Thiu ang lng l cha bit phi ni g vi ng bo by gi, th i s Martin vn c gng
nng tinh thn, tnh nguyn gi nhng iu ng a vo bi din vn trn i truyn hnh.
Nhng im ny c th k nh sau:
Nhn dn Vit nam nng nhit hoan nghnh nhng li ni y cm thng ca Tng thng Ford;
Ku gi qun lc Vit nam hy tip tc chin u bo v x s mt cch anh dng v can trng;
VNCH sn sng tho lun, v thi hnh tc th gii php chnh tr m Hip nh Paris i hi;
Yu cu pha bn kia cng ngi xung m phn thc thi nhng iu khon chnh tr ca Hip
nh Paris, v.v".
Ht vin tr, xoay x i vay
c xong, ng Thiu khng ti nhng gi , mm li ca ng Martin, v quyt nh khng c
din vn trn i truyn hnh na. ng li cng bn khon v hn cht m Ford a ra. Thy chng
cn lm g c na, ng quyt nh khai thc mt "k hoch i vay".
K hoch i vay c nghin cu t h 1974. Vo lc lin h gia Si gn v Washinglon mi
lc mt bi t hn, ng Thiu c bn vi i s Martin v vic yu cu Quc hi cp mt ngn
khon cui cng cho Min Nam. ng Martin ht sc ng v bt u vn ng. Ngoi ra, ng
Thiu cn cho nghin cu thm mt gii php phng h, mt "K hoch vay vin tr" (USAID loan
plan). ng coi k hoch ny nh mt n hu cui cng ca Hoa k i vi VNCH. C lc ng ni:
"By gi Vit nam thnh mt tnh nhn gi, sp b b ri ri".
Mi hy vng xin thm vin tr tan bin, Tng thng Thiu mun a ra mt ngh yu cu vay
Quc hi c th cu xt, v trong khi , s hon biu quyt ct vin tr vo ngy 19 thng 4.
Vo thi im ny, Ngoi trng Bc li ang thng thuyt v khon tin ca Vng Quc Saudi
Arabia ha cho vay.
Theo k hoch ny, VNCH s ngh vi Quc hi Hoa k cho vay mt khon lin, c bo m
bng li tc du la sp khai thc ngoi khi. Nu c p dng, k hoch s c th chng
c phn no lun iu "Vin tr th nh thng khng y". V pha VNCH, ng Thiu tin rng v
vay tin ln cht s b buc qun i, Chnh ph ln nhn dn phi i din vi thc trng ca mt
vn hi cui cng. N cng s gip ch cho vic thit k qun s, v B Tng tham mu c th da
vo nhng mc cng nh c cu chc chn ca vin tr. K hoch ny s gim thiu ti a thi
gian ch i ng s v nhng bt n gh gm, c khi hng my thng, hay c nm tri ca tin
trnh t ngh ti chp thun, ri ti chun chi, ti tho khon. Nhng cuc tho lun v vin tr
trong ngnh Lp php Hoa k qua bao nhiu tiu ban, thng qu lu qu phc tp, li cn gy bt
n v tinh thn.
Trong my thng u 1975, ng Thiu trc nghim nim vay mn ny vi mt s nh Lp php
Hoa k qua thm Si gn, th thy phn ng c chiu thun li. Nu lp lun trn cn bn ch cn
mt khon tin khim nhng tin ti t tc, t cng trong my nm th c hy vng hn l tip
tc xin vin tr.
Mt c hi cht
Nhiu ln ng Thiu ni ti vic chuyn t chin tranh kiu M sang "chin tranh kiu nh
ngho". Pha M c v thch ci kin ny.
Cui thng 2, 1975 Thng ngh s Sam Nunn (Dn ch, Georgia), mt nhn vt c nhiu uy tn v
l thnh vin ca U ban Qun V Thng Vin, khi gp ng Thiu (ti cng tham d) c phn
ng tch cc. ng Nunn cn a kin ny ra trong mt bi x lun ca t Washington Post, lp
lun rng Hoa k cn phi gip Min Nam c c mt thi gian chuyn tip v:
Thi gian chuyn tip ht sc cn thit bi l ta khuyn khch min Nam Vit nam tin hnh mt
cuc chin tranh kiu M vi trang b tinh vi v tip liu t. H cn c thi gian bin ci qun
lc phng th x s theo kiu ca h"(2)
Tr v Washington vn ng vin tr cho VNCH, i s Martin c gng a ra lp lun "c
hi cht" thu phc s h tr ca cc gii cho k hoch ca VNCH. ng ngh kin ny vi
Tng thng Ford, Kissinger v bo ch M. Trong mt ba n tra vi cc ch bt ca t
Washington Post, Martin cp n vic "chiu hng" kin ny. kin c ng h v bi x lun
phn nh lp trng ca t bo quan trng ny ku gi "mt quyt nh vng chc v cui cng gip
Si gn thm ba nm na ri hy chp nhn nhng kt qu, bt lun th no".
Hi 1972 gia lc qun i Hoa k ang trit thoi, hay 1973 sau Hip nh Paris nu nh VNCH
vn dng gii php xin vay nh trn th kh nng thnh cng cao hn. y li l mt s h khc
na.
Ngy mng 5 thng 3, 1975, nim i vay c bn lun trong mt phin hp gia ng Thiu vi
dn biu Steven Symms (Cng ho, Idaho) v i s Martin. Ti cng tham d. ng Symms l mt
trong s rt t dn biu cn ti Min Nam. ng p ng tch cc: "Nu o thy du ho, liu
Ngi c sn sng tr li, th d nh mi phn trm s tin chun chi khng?" ng Symms hi.
"Tim nng du ho ngoi khi Vit nam rt tt; Hoa k c th ly lm th chn", ng Thiu p.
chng thc s cam kt ca mnh, ng Thiu ha s yu cu Quc hi VNCH biu quyt cam kt
ly du ho khai thc c trong tng lai lm khon th chn cho tn dng.
Hi , gii chuyn vin ca VNCH c tnh li tc tng lai t du ho ngoi khi mang li s vo
khong mt t la mi nm, cn c vo nhng kt lun k thut, ti chnh v kinh t ca d n
"tin kh thi" ca cc cng ty khoan du (hin nay Vit nam ang xut cng trn 3 t la mt nm).
ng Vua ho tm
Sau bi din vn ca Tng thng Ford, ng Thiu ra ch th cho tn th tng Nguyn B Cn thnh
lp mt "ni ccchin tranh" vi tnh cht on kt dn tc bao gm cc lnh t i lp, tn gio v
lao ng. Lc , ng mun trao nhiu quyn cho ni cc ny vi nhng nhn vt mi. ng Cn
c b nhim thay th Th tng Khim ngy 5 thng 4.
ng Cn trc l ch tch H Vin, l ngi min Nam, trung thnh vi ng Thiu, ni danh l
ngi thanh lim, hin lnh. ng Cn mi ti li lm vic trong Chnh ph mi.
Ngy 14 thng 4, tn Th tng trnh din ni cc ln Tng thng. Trong sut bui l, ng Thiu t
ra cng thng, v mt xanh xao, dng nh nhng bin c va qua tiu hao ht ngh lc ca ng.
Cng sn tin gn n Phan Rang, ni sinh trng ca ng.
Thng thng, l trnh din ni cc nh vy phi chm dt bng mt ba tic do Tng thng khon
i. Nhng ln ny, khng kh nng n v ng Thiu quay v vn phng ngay sau bui l. ng c
dn ti l v gp ng sau .
Va vo phng, ng Thiu a ti xem mt cng in ngy 14 thng 4 do Ngoi trng Bc gi
t London v. ng Bc va Saudi Arabia i London. Chuyn i ca ng c mc ch xin quc
vng Haled Crown, va k v vua Faisal, ng cho VNCH vay tin nh ph vng ca ng
ha trc khi b h st (xem Chng 7):
London, Ngy 14 thng 4, 1975
Cng tc ti i Saudi Arabia c kt thc thnh cng. Ti c tip kin Vua Haled Crown,
Hong t Rahed v Hong t Abdullah (cng l Th tng nht v nh Ph Th tng. Tt c,
c bit l vua Haled cho ti nhng bo m vng chc vic tip tc ym tr v vin tr kinh t
cho VNCH. Ti tho lun k cng vi Hong t Rudal Faisal (B trng ngoi giao), Hong t
Massoud (Th trng Ngoi giao), v ng Amant (Tng Trng Du la, v Ti Chnh).
V vin tr sp ti, ti cung cp cho Chnh ph Saudi mt bn gic th trnh by chi tit v nhu
cu vin tr v tnh hnh ti Min Nam. Ti hy vng l quyt nh v khon tin v phng thc ca
vin tr s c Chnh ph Saudi cu xt sm "
Tht l mt nim yn i trong lc gian trun. Tuy cha th thi hnh c ngy mt ngy hai, nhng
t nht cng cn c ngi t tm "Samantan" mun ra tay cu vt.
em c vng ra th chp
ng Thiu bit rng vic thng thuyt mn tin ca Saudi phi cn c thi gian t ra cng ba, bn
thng. Bi vy, cn phi xc tin ngay k hoch "vay vin tr" v dng ngn khon ca Saudi lm
tin th chn.
Trong cng in, ng Bc ngh l cho ng sang Washington vi hm thm nh tnh hnh.
Nhn c hi ny, ng Thiu ch th cho ti: "Vy anh nn i ngay Washington lm vic vi ng
Bc". ng ph vo cng in:
"Vy l ng Bc, ng Hng v ng Phng c th s l 1 trio (b ba) lo vn vin tr ti M
trong tun l crucial (quyt nh) ny. Nu vy th Th tng cho ng Hng i, l cho c ng Bc
qua Washington".
ng bo ti tho gp mt l th gi cho Tng thng Ford ngh vay 3 t trong 3 nm, chia ra mi
nm 1 t. ng hy vng rng, ngay trc mt, ngh ny c th tr hon c vic Quc hi b
phiu "chng vin tr" vo ngy 19 thng 4 theo k hoch, nu ti Washington ti d xt thy c
trin vng v khon vay th s nh in v ngay ng Thiu k l th v trao cho i s Martin.
V khon th chp, nu Quc hi ng cu xt v bt u bn ci, VNCH s a ra lm bo m,
"th chn" bng nhng ti nguyn sau:
- Tim nng du la;
- Tim nng xut cng go;
- Khon tin ca vua Haled ha cho vay; v S vng d tr ca Ngn hng Quc Gia.
S vng d tr lc cn 16 tn, tr gi khong 120 triu (theo gi vng lc ) (3). i s Martin
sp xp gip chuyn ra ngoi quc, va cho an ton, va lm th chp cho mt khon vay
mua n c. Sau ny, ng Martin trnh by v d tr vng vi Quc hi Hoa k (ngy 27 thng 1,
1976) nh sau: "Nhng sp xp tm thi c thc hin chuyn s d tr vng (ca VNCH)
sang Ngn hng Bank of International Settlement (BIS) Basel Thu s c th lm th chp cho
mt khon vay mua n dc bn u chu. Khi tin ny l ra th khng cn cch no ch vng i
bng hng khng thng mi c na. Bi vy c nhng sp xp (tip theo) chuyn n sang ti
khon (ca VNCH) ti Ngn hng D tr Lin bang New York (Federal Reserve Bank of New York).
Chng may, ang khi c s chm tr v pha Hoa k trong vic tm ngun bo him cho vic chuyn
ch s vng trn, th ng Thiu ra i. ng Ph Th tng v Tng trng ti chnh khng xin
c php ca tn Tng thng kp a s vng ny i"(4).
V ti vn phng, ti cng Tin s Nguyn Mnh Hng son l th theo nh nhng im ng Thiu
dn. iu quan trng l trnh khng ni ti tnh hnh qu tuyt vng, v xc nh VNCH vn cn
ch chin u. Ngn khon cho vay s c bo m, v c coi nh n hu cui cng ca Hoa k i
vi Min Nam:
Tha Tng thng,
"Nhng bin c gn y lm tnh hnh min Nam Vit nam nghim trng bi phn. Mc d chng
ti rt v mt phng tuyn kh d c th phng th c v qun s ln kinh t, chng ti vn phi
ng u vi i phng ang gia tng qun s v v kh ti tn. Trong khi Cng sn ang tp
trung ngay trc ngng ca ca vng chu th min Nam, qun dn VNCH sn sng v chun
b mang ton lc chin u bo v lnh th v t do.
"Mun lm c nh vy, chng ti rt cn phng tin chin u, nht l v kh v n dc.
V vy chng ti nhit lit cm t n lc ca Ngi ang ku gi Quc hi Hoa k cp thm vin tr
qun s cho VNCH. Tuy nhin, vin tr qun s tr thnh mt vn kh khn ca Chnh ph
Hoa k nh cng lun v c th b Quc hi bc b. S kin ny s c nh hng khc hi n tinh
thn qun s ca chng ti trc trn chin lch s. Chng ti khng mun vic ny xy ra.
Chng ti ghi n tt c nhng hy sinh xng mu v vt cht ca nhn dn Hoa k trong qu kh
bo v min Nam Vit nam t do. Chng ti hon ton thng cm vi cc nh lp php khi h phi
ng u vn nhng vn chnh tr v nhng mi quan h ca h trong khi cu xt vin tr
qun s cho VNCH. Trong trng hp bt kh khng, chng ti xin trnh Ngi mt gii php khc
nh sau y.
"Ti trn trng thnh cu Ngi ku gi Quc hi cho VNCH vay di hn 3 t la, chia lm ba nm,
li sut do Quc hi n nh, v xin trin hn 10 nm trc khi tr vn v li. Ti nguyn du ho
v canh nng ca VNCH s dng lm tin th chn cho mn n ny. Mn n gip chng ti chng
xm lng v cho chng ti c hi tn ti nh mt quc gia t do.
"Chng ti ku gi lng tri v lng trc n ca nhn dn Hoa k hy ngh n mt quc gia ng
minh trung thnh trong hai mi nm sng gi va qua, mt dn tc chu rt nhiu hy sinh thng
kh dnh mt ci sng t do. Mt dn tc nh vy rt ng c thin cm v gip .
Trong gi pht khn cp ny, ti xin Ngi ku gi Quc hi Hoa k hy cu xt ngay li yu cu ca
VNCH. y l mt hnh ng cui cng ca chng ti ku gi s gip ca Hoa k vi t cch l
mt ng minh.
Trn trng
(kt) Nguyn Vn Thiu
Sau khi ti ln ng i Washington, ng Thiu mi i s Martin vo Dinh c Lp nh ng
ym tr cho cng tc chuyn i. ng Martin thng cm v nh in ngay cho Kissinger: "Ti bo
co Ngoi trng bit rng ng Thiu ngh nu vic xin thm 722 triu qun vin c th b
Quc hi bc b, ta nn tm cch hon ngy b phiu li. Mc du ng Thiu khng mun ni ra
nhng r rng rng c ng ta ln tt c mi ngi khc u khng bit ri s vic s ra sao, (nu
Quc hi b phiu chng)?"
Ti c mt s bn ng liu ra phi trng tin bit. Lc l 1 gi 30 tra ngy th t 15 thng 4.
Cc bn b t bit ti di chn chic Boeing 747 ca hng Paris American. Ti cm thy v cng
bi ri, lng bun man mc. Tuy rng "cn nc th cn tt", nhng ngh ti ci cnh t nc phi
l thuc, ci cnh n nh u, ti thy n chua xt lm sao?
My bay p xung phi trng San Francisco sng sm ngy 16 thng 4 (ti 16 thng 4, gi Si
gn). Trong khi i my bay i Washington, ti mua mt chic radio nh nghe tin tc. Sau 20
pht oang oang nhc Elvis Presley v Linda Ronstadt, n ngay bn tng trnh v bui hp ca
Tng thng Ford vi Hi cc Nh Bo Hoa k. Ht sc hi hp, ti lng nghe: "Ti ngh rng Nga
X gi nhng cam kt ca h. Rt tic l ta khng lm nh vy. Ti khng ngh ta c th trch
Nga X hay Trung Cng v v ny. Nu chng ta gi nhng ha hn ca chng ta i vi ng
minh th ti ngh thm ho ny khng xy ra".
Th l ng Ford vn phn nn i bi cho xong chuyn.
My hm trc, Von Marbod c cho ti hay l khi Tng Weyand trao cho ng xem my bc mt
th, ng "rt cm ng" Nhng by gi th d c cm ng, Ford cng ch nh v ming. Khi b
nh bo vn hi v tnh cht ca nhng cam kt ca Hoa k, ng Ford khng ngn ngi tr li thng
thng rng ch l nhng "cam kt v tinh thn ch khng phi php l". Thc l ng ta lp li
ht nhng li ca Kissinger.
Sp ra tranh c chc Tng thng, ng ch mun cho mi chuyn yn n, khng c g sng gi.
Nhng th h ngi Vit nam v M mai sau chc s cn phi thm nh li lp lun ny ca ng
Kissinger. y l nhng cam kt tinh thn hay php l? V nu khng phi l php l th n c gi
tr no khc ngoi ngha tinh thn hay khng? Tuy Quc hi c quyn "khuyn ngh l ng thun",
vn ch c Tng thng c quyn i din nc M v a ht ngoi giao. Nu li cam kt ca
Tng thng khng c gi tr g th lm sao cc nh lnh o ca cc quc gia trn th gii c th tin
tng c vo nn ngoi giao Hoa k?
Tr li bn tin ti nghe ti phi trng San Francisco. Sau khi loan tin v cuc hp bo ca ng Ford,
c tin v cuc di tn. Bn tin cho hay Hoa k ch c th cu c 50.000 ngi t nn Vit nam,
trong khi ch i Quc hi cho nhp cnh khoan hng hn. Mt mi sau mt chuyn bay di, ti bi
hi ln my bay v Washington. Ni y ti sinh sng bao nhiu nm khi cn ging dy ti i
Hc Trinity, Howard, v sau lm vic ti Qu Tin T Quc t. So snh vi Paris v New York,
ti thy n l mt thnh ph tng i bun, khng c g nhn nhp cho lm. Vy m lc ny hnh
nh Washington tr nn huyn b, v hi hng i vi ti.
V Quc hi Hoa k, li l mt ni quen thuc. Ring i vi c nhn ti, Quc hi c mt hnh
ng u i trong qu kh. Hai mi nm trc , trong "Kho hp Quc hi th 89", Thng Vin
c c mt D Lut (A Bill) ti c quyn thng tr ti nc M: D lut s S. 1110, ngy
10 thng 2, 1965. Th nhng by gi sao ti li e ngi v Quc hi n th? Trn ng ti ni, va
trng thy ci mi vng cung khng l trn i Capitol l ti thy chn chng! Cc ng ngh
ang phi tay hon ton i vi Min Nam Vit nam.
Va ti Washington, ti lin lc ngay vi mt ngi m ti c nhiu s quen bit trn Quc hi
li va c lng t tm. l Mc s Edward Elson, v Tuyn u ti Thng Vin Hoa k. Mi khi
c vn tinh thn nan gii, cc ngh s thng tm li ng xin li c vn. Ti nh ng gip
bn tin vi Quc hi v vic VNCH mun vay, thay v xin cp vin tr, v l mt yu cu cui
cng ca mt ng minh. iu cn ngay lc l Quc hi ng biu quyt khng vo ngy 19
thng 4. ng Elson ha s lm ht sc tm mi cch gip , nhng ng cng cho hay c th l
qu mun
Trong khi ch i cu tr li nh in v cho Tng thng Thiu, ti gp anh bn L Vn sp
xp mt cuc phng vn trn i Ting Ni Hoa k (VOA) v vic Chnh ph VNCH vn "cn nc
cn tt" v ang c k hoch vay vin tr.
Sng ngy 18 thng 4, va lc sa son pht thanh th L Vn a cho ti bn tin cc hng thng tn
nh i cho hay:
"U ban Quc phng Thng Vin va b phiu chng vic tng qun vin cho VNCH? U ban
bang giao quc t cng va chp thun d lut cho quyn Tng thng Ford s dng qun i Hoa k
di tn ngi M ra khi Vit nam".
Th l xong.
Tht l d dng cho pha hnh php Hoa k h c th lp lun c rng: chng ti ch chp nhn
bn n do Quc hi a ra. Ngoi trng Kissinger tuyn b:
"Cuc bn ci v Vit nam nay chm dt. Ngnh hnh php Hoa k chp nhn bn n ca
Quc hi, khng him th, khng bin minh v cng khng khng co".
Ngn gn l nh vy.
Ch thch:
(1) The New York Times, 11-4-1975.
(2) The Washington Post, 9-3-1975.
(3) David Butler, The Fall of Saigon, trang 350.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P3 - Chng 13
"Sao chng khng cht pht cho ri!"

Trong vng hai tun l k t ngy mt Ban M Thuc hm 11 thng Ba, truyn hnh M hng ngy
chiu cnh rt lui t Ty nguyn v Ph Yn trn quc l 7B, cnh tc nghn th thm o Cheo
Reo, ti tnh trng hn lon Nng. Lin tip, ht c a ny ti c a khc.
Washington khng c du hiu g t ra lo ngi. Tng thng Ford vn ch th sp xp cho ng i ngh
l Phc Sinh Palm Spring (tiu bang Nevada). Nm nay, v chin s ang si bng nhiu nhn vin
to Bch c can ng ng i, nhng ng khng nghe. Trc khi i, ng quyt nh gi tng
Frederick C. Weyand sang Si gn ngy 28 thng Ba thm nh tnh hnh. Weyand l Tham mu
trng lc qun v tng l T lnh Qun i Hoa k Vit nam trc y.
Vo thi im , ch mt ngi dn bnh thng xem tin tc trn i cng bit l tnh hnh Vit
nam ang i vo giai on quyt lit. Th m Tng thng Hoa k li vit trong Hi k ca ng (nm
1979) rng: "Ai cng bit l vn Vit nam nghim trng, nhng xem ra chng ai hiu r n nguy
ngp n chng no".
Trn my bay Air Force One i Palm Springs, ng Ford t trn ca-bin xung gp on tu tng,
trong c ng Rumsfeld, ng l Vn phng Tng thng (by gi l Tng trng quc phng),
ng Lan Greenspan, Thng c Ngn hng Lin bang, v ng Ron Nessen, Ph t Bo ch. ang khi
h tr chuyn, c nhn vin phi hnh on ti a cho Nesse mt phong b mu vng do chuyn vin
truyn tin trn my bay chuyn. Trong phong b l mt in tn: " Nng tht th". Nessen a
cho ng Ford v my ngi kia c. Ford lc u! Mi ngi khng ai ni g, hon ton im lng(1).
Tun cui thng Ba, thnh ph Nng tr nn hn lon. Tng ln sng ngi trn v t Qung Tr,
Hu, Qung Ngi lm cho dn s t 600 ngn vt ln mt triu ri, gn gp ba ln. ng ph
ng, tc nghn, cp git, sng ng bn ba bi.
Li nguyn ra
Nng tht th vo ng ch nht L Phc Sinh, ngy 30 thng Ba. nh th tin lnh Lutheran
qun Arlington (tiu bang Virginia), Tng trng quc phng James Schlesinger "ri l". Hm
, ph Gim c CIA, tng Vernon Walters c ni vi ng rng i s Vit nam Washington
(ng Trn Kim Phng) va tuyn b: "Mn m di ph xung u chng ti, v bnh minh s
khng cn h rng na?"
Schlesinger ngm ngi. ng thut li vi chng ti khi phng vn ng vo h nm 1985: "Ti ngh
n li ca c Th tng Anh, Winston Churchill, khi ng m t nc Php bi trn trong i chin
II. C hai u cng mt thm cnh du khng ln lao nh nhau. Ti khng trch ngi Vit nam
t hy vng vo Hoa k. Ti chia x ni au thng vi h".
Sau khi th st chin trng v hp vi pha Vit nam, tng Weyand tr v bo co cho Tng
trng quc phng.
Ngy 5-4-1975, ang khi bay v Washington, th ng c lnh i hng bay thng v Palm
Springs phc trnh cho Tng thng Ford v Ngoi trng Kissinger. Nghe thuyt trnh ca Weyand
xong, Kissinger i hp bo, c Ron Nessen, Ph t bo ch Tng thng cng i theo. Trn ng ti
Trung tm bo ch, Nessen k li li Kissinger nguyn ra:
"Sao chng khng cht pht cho ri?" ng ta rn ln trong xe, " iu t hi nht c th xy ra l
chng c sng dai dng hoi ". (Why don t these people die fast?" He moaned in the car. "The worst
thing that could happen would be for them to linger on") (2).
Cu ni but ming ra, bt cht, trong nhng lc v li thng phn nh s tht hn l nhng li
tuyn b khn ngoan v chnh sch, nhng bi din vn hng hn, nhng cu tr li n o i vi
bo ch hay li vn chi chut trong hi k.
Nm 1979, c ln ti ang ni chuyn vi mt anh bn M v chin tranh Do Thi, Iran. Lc bn ti
Vit nam, t nhin anh ni: "V sao ng Kissinger ng y tn nhn qu nh?" "Sao anh ni vy?" ti
hi. "a, anh cha c sch ca Ron Nessen ?" Ti vi i tm cun hi k ta "ng sau hu
trng th tht l khc" (It sure looks different from the inside).
Suy cho k, ta thy cu ni m Nessen nghe c n gii thch nhiu s vic xy ra cho min
Nam. c bit l n gip tr li phn no cu hi: Ti sao Min Nam mt l nh vy?
C ba im chin lc trong tm tr ca Henry Kissinger:
- Chc chn l Hoa k phi dt khot rt ht, b ri Min Nam;
- Ch cn mt khong thi gian coi cho c, t lc M rt i ti lc sp ;
- Khi sp th nn tin hnh cho l; v nu c sng vt v mi l kt cho M.
- Lp trng Kissinger t 1967
Sau khi mi vic kt thc, Kissinger quy trch vic mt min Nam cho v Watergate.
Lch s s phn xt phn minh nhng chnh sch v lch trnh sp xp ca Kissinger. Tuy nhin,
ngay by gi ta cng c th khng nh c rng trc Watergate, trc c khi ng Nixon ln
lm Tng thng, Kissinger cng chng tin tng g l min Nam c th cu vn c. Vy ch
cn rt lm sao m khng b mt mt vi quc t l xong. Mang na triu qun vo m li thua th
khng n. L ngi a vin dn lch s, c ln ng ni n kinh nghim ca Php khi b sa ly
thuc a Algeria, sau chin tranh ng Dng:
"ng de Gaulle lm c ci g cho nc Php Algeria? ng ta mun b nc ny mt cch
no cuc trit thoi c coi nh l do mt chnh sch (ch khng phi l bt buc phi b),
gip cho Php cn gi c phn no phm gi ca mnh l thnh qu ln lao ca ng, ch
khng phi kt qu tht s ca cuc chin nh th no"(3).
1967
Gii php "M n phng rt ra khi min Nam" l t tng Kissinger nui dng t lu. Ngay
t 1967 khi mi bt u tip cn vn Vit nam vi t cch l mt t vn khng chnh thc ca
Chnh ph Johnson, ng b mt lin h vi H Ni qua trung gian ca hai ngi Php l ng
Herbert Marcovich v Raymond Aubrac. Hai ngi l ch quen bit vi H Ch Minh t 1946 lc
ng H i hp Hi ngh Fontainebleau (4). Lp trng ca Kissinger l chin tranh Vit nam ch c
th gii quyt bng gii php "mt thi gian coi cho c" (a decent interval).
Tc gi David Landau, ngi nghin cu chin lc ca Kissinger vit li trong cun "Kissinger:
S dng quyn lc (Kissinger: The Use of power), nh sau:
"Kissinger cho rng gii php duy nht ca Hoa k nm 1967 l dng chnh sch "mt khong thi
gian coi cho c". Ni cho n gin hn, chnh sch ngha l s sp ca Chnh ph min
Nam iu ng cho l rt c th xy ra nu khng phi l b buc s xy ra - phi c tr hon
trong mt thi gian k t lc Hoa k trit thoi Washington khi b ch trch l khng bo v
ng minh ca mnh.
Nh vy, iu quan trng chnh yu ca cuc chin vn phe no s cai tr min Nam - thc ra ch
l mt im khng ng . iu quan trng khng phi l c nn hay khng nn trit thoi m l
trit thoi nh th no v bao gi" (5).
1968
Nm 1968, khi chin tranh ang leo thang mnh, Tng thng Johnson chn nn, quyt nh khng ra
tranh c nhim k hai. Lc , Kissinger ang lm t vn cho ng Rockefeller, Thng c tiu bang
New York, ng ny ra tranh c vi ng Nixon trong chc ng c vin Tng thng ca ng Cng
ho. Kissinger cho rng nu c mt gii php mi cho chin tranh Vit nam th chc Rockefeller s
c ng la chn. Vi tun trc khi thp tng ng thy i hp ng ti Miami vo thng 8, ng
son ra mt ngh v Vit nam ng ti trn c mt trang qung co ca t New York Times.
Gii php gm bn im:
M n phng rt 75.000 qun;
Thit lp mt Lc lng quc t gim st ho bnh;
Sau , M rt ht; ri cho hai pha Vit nam ho hp ho gii vi nhau.
75.000 qun ch l bc u to ra mt hng i.
1969-1970
Ngy 20 thng Ging, 1969, ng Nixon nhm chc Tng thng v dn vo To Bch c. Kissinger
chnh thc tr nn C vn an ninh.
Ngy bn thng Tm, 1969 ng bt u m phn sau hu trng vi Bc Vit. Phin hp u tin
gia Kissinger, Xun Thu v Mai Vn B c t chc cn nh Jean Sainteny ti ph sang trng
Rue de Rivoli. Mt m ko di c trn ba nm.
ang khi thng thuyt vi Bc Vit v vic rt qun, M tip tc rt, ngy cng mau. T mc cao
nht l 537.000 ngi lnh vo ng lc bt u mt m, M rt 312.000 ch cn 225.000 vo
thng By, 1971.
Nh vy l rt c trn na s qun ri, nhng cng mt hai nm. Lm sao rt ht s cn li cho
nhanh hn?
Kissinger lin cu cu s gip ca Trung Cng.
Hai mi by nm sau ngy Min Nam sp , t bo New York Times ngy 28 thng Hai, 2002 va
tit l chuyn ng tri: ngay t cui h 1971, Kissinger ni cho Trung Cng bit lp trng thc
s ca Hoa k v vn rt qun.
Trong mt bi ta "Ti liu (va c) i chi vi Kissinger v chuyn ving thm trung quc
ca ng nm 1971", K gi Elaine Sciolino cho bit ni dung ti liu mi c gii mt do National
Security Archive a ra gm c bin bn cuc hp ngy chn thng By, 1971 gia Kissinger v Chu
n Lai.
Trong bui hp, chnh Kissinger cho Chu bit chi tit v s thay i c bn ca chnh sch Hoa
k i vi i Loan, i ly s ng h ca Trung Quc hu gip chm dt chin tranh Vit nam.
ng ta ni vi ng Chu: "D c thng thuyt hay khng thng thuyt vi Bc Vit i na, ri
chng ti cng s rt qun - mt cch n phng". (6)
"Rt cng nhanh b lt cng l"
Khi Stanley Karnow, nh s hc v Vit nam, c hi v tin ny, ng ni: "Khng cn nghi ng g
na l t lc tuyn chn ng c vin vng s b (ca ng Cng ho) hi thng Ba, 1968, lp trng
(ca Nixon) vn lun lun l "ho bnh v danh d".Vy m khi n Trung Quc, Kissinger li ni
"K hoch ca chng ti l s rt n phng".
"n phng" l im chnh, v y l iu mi l i vi ti" - ng Karnow kt lun (7).
R hn na, cng theo ti liu mi ny, Kissinger cn ni vi Chu n Lai:
"Lp trng ca chng ti l s khng duy tr bt c Chnh ph no min Nam c, v nu nh
Chnh ph min Nam khng c nhiu ngi a chung nh Ngi ngh, th khi qun i chng ti
rt i cng nhanh, n s b lt cng l. V nu n b lt sau khi chng ti rt, chng ti cng s
khng can thip na" (8).
1972
Mt nm sau , n thng By, 1972, M rt hu nh ton b qun i ra khi Min Nam. S
qun cn li ch cn 45.000. Sp xong ri, ch cn lm sao cho bc cui cng c tri chy. l
lm th no c mt Hip nh nh chin l tt p nht.
Ti nhng cuc mt m, Kissinger nhng b hon ton v vn ny: M s rt i ht v qun
di Bc Vit li Min Nam (9).
Ngy 10 thng 10, ng sang Si gn lm p lc bt phi chp nhn gii php nh chin "da beo": ai
u c .
Ngy 26 thng 10, Kissinger gy chn ng khi tuyn b "Ho bnh ang trong tm tay" (Peace is at
hand).
1973
Kissinger thnh cng trong vic gii quyt vn Vit nam ni trong nhim k u ca Tng
thng Nixon nh ng mun. Ch chm c hai ngy: ngy 20 thng Ging nm 1973, Nixon chp
chnh nhim k hai, v ngy 23 thng Ging, Kissinger cng L c Th k tt vo bn Hip
nh. Hip nh Paris k xong, ng Nixon ln truyn hnh tuyn b: vi tt c ng bo ang nghe
ti lng kin tr ca ng bo ng h lp trng i cho bng c mt ho bnh vi danh d
gip thc hin c ho bnh vi danh d"(10). Bo co v thnh tu ngoi giao cho Quc hi nm
y, Nixon vit: "Tht l cn thit ta i ti gii php mang li mt khun kh cho min Nam VN
c thc thi quyn t quyt ca mnh"(11).
Cn Kissinger: "Chng ti quyt tm lm ht sc c th gip cho Si gn c pht trin trong
an ninh v thnh vng, v h c th trng tn trong bt c cuc u tranh chnh tr no"(12).
"Mt khong thi gian coi cho c"
Nh trng hp Charles de Gaulle gii quyt vn Algeria, th Kissinger cho rng ng gi c
th din cho M: "c c ri, c Ho bnh, c Danh d". Th l xong, khng cn ti kt qu ra
sao. Sau ngy min Nam sp , nhiu ngi t cu hi v vn "Mt khong thi gian coi cho
coi c" trong lch trnh ca Kissinger. Trong tp hi k di vit li 1979 vi ta "Nhng nm
ti To Bch c" (The White House years), ng dnh ti hn mt phn ba (492 trang) gii
thch nhng kh khn v thnh qu ca ng v Vit nam. ng vit rng Vit nam cho ng mt c
hi n n cho quc gia cu gia nh ng (khi bn tay ca Hitler): "Ti nhn thy vai tr ca
ti l gip cho quc gia nhn ti lm con nui". V gii php ho bnh cho Vit nam do ng mang
li, ng qu quyt: "Chng ti i tm khng phi ch mt khong thi gian trc khi sp ,
nhng mt nn ho bnh lu di v danh d"(13).
l lun iu cho cng lun v cho lch s. Bn trong hu trng th li khc.
Ta hy nghe ng John Ehrlichman, ng l Vn phng ca Tng thng Nixon thut li trong cun
hi k "Nhn chng ca quyn lc: Nhng nm thi Nixon" (Witness to Power, The Nixon Years)
Ngy 24 thng Ging, 1973, ch mt ngy sau khi Kissinger k vo bn Hip nh v v ti
Washington, Ehrlichman gp ng trc phng Lincoln trong Bch Cung, c hi: "Theo ng, min
Nam VN c th cn tn ti c bao lu na?"
"Ti ngh rng nu h may mn th c mt nm ri," Kissinger p li (14).
Ehrlichman vit thm: "Sau ny, khi xem on phim trc thng n bc nhng ngi M hong ht
trn nc to i s M Si gn lc qun i Bc Vit ang tin gn, ti nh li c tnh c tnh
cch cay c (cynical) nhng chnh xc ca ng Kissinger". Ehrlichman bnh lun: "Trong hi k
ca mnh, Kissinger vit l sau khi k tt vo bn Hip nh Paris "Ti thy bnh an trong lng,
chng vui cng chng bun"; nhng ti (Ehrlichman) t hi lm sao ng ta c th ngh nh vy
c?"
Bn v chin lc ca Kissinger, hai anh em phng vin ni ting Marvin Kalb v Bernard Kalb l
nhng ngi theo st ng bao nhiu nm, tit l:
"ng ta tin rng iu ti a c th cu vn c cho vic dnh lu ca M vo Vit nam l "mt
khong thi gian coi cho c", t lc M rt qun i v kh nng Cng sn thn tnh min Nam.
D trong kh nng tt nht cho Vit nam, khng g c th bo m c qu ba ti bn nm" (15).
Ngi tin tri
"Mt khong thi gian coi cho c" bt u t khi M rt ht qun ra khi Min Nam.
Qun i M gi ngy 29 thng Ba, 1973 l ngy "X cng 60" (X plus 60), ngha l ngy th 60 k
t khi nh chin. l hn cht Nixon rt ht qun ra khi Vit nam. Ti phi trng Tn Sn
Nht, mt ton lnh M khong 50 ngi ng nghim chnh lm l cho c. T ng loa, mt s quan
c nht lnh: "B T lnh Ym Tr Qun S Vit nam (MACV) t gi pht ny ht hot ng, v
s mnh cng nh chc nng c ch nh li". Mt v binh tin ln, mang l c MACV vi huy
hiu mt thanh gm quay ngc ln. Nhn i s Bunker v tng Weyand, t lnh cui cng ca
Hoa k, anh ta cn thn cun l c li, gn vo mt ci bao trng nh bao ng nh gn, a
ln my bay. Phi c ct cnh hay vt ra Bin ng. Ton lnh l nhng ngi cui cng ca on
qun trn mt na triu tham chin Vit nam. S cn li, 159 ngi ch l gc to i s v 50
nhn vin vn phng Tu vin quc phng DAO (16). Cng lc , 67 t binh M, nhm cui cng
ca tng s 595 tud binh c ch t sn bay Ni Bi, H Ni ti phi trng qun s M Clark Field
Phillippines.
"Mt khong thi gian coi c" bt u t hm , ngy 19 thng Ba, 1973.
V ng hai nm sau, cng ngy 29 thng Ba, 1975, qun i Bc Vit tin vo Nng. Trn thc
t mt khong thi gian coi c kt thc. Nh vy ngoi ti ba li lc, Kissinger cn l mt nh
tin tri!
ht cho Watergate
"Nu khng c s sp ca quyn hnh php v v Watergate, ti tin rng chng ta c th thnh
cng". Kissinger bo cha (17).
Trong cun "Kt thc chin tranh Vit nam" (Ending the Vietnam war). Kissinger tip tc cho rng
Watergate lm ng Nixon suy yu, khng cn sc mnh p buc vic thc thi Hip nh Paris
na. Hn na v quyn lc hnh php khng cn mnh nn Quc hi ct gim vin tr cho Min
Nam (18).
Hai l do Watergate v Quc hi ct vin tr chc chn l hai yu t quyt nh. Tuy nhin, r
rng l lp trng b ri Min Nam th ng c trc c Watergate. Ri sau Watergate, li sao khi
thy Quc hi bt u ct vin tr, c ng ln Nixon khng bin h cho Min Nam trn cn bn
nhng cam kt? Ti lc gn sp , Kissinger li cn chi i l chng c cam kt b mt no c.
Ngoi ra Kissinger cn em mt l do khc gii thch vic Quc hi M ct qun vin. l v
h b "o tng v ho bnh" (illusion of peace). C ho bnh v danh d ri u c cn thm
qun vin. Nhng ai l ngi mang li o tng ca "ho bnh v danh d?"
Chc chn rng d Kissinger c gii thch kiu no i na, cc s gia s cn nghin cu v lu v di
tin trnh ca gii php Vit nam. Cho n nay, c nhng vn v nht, nh th chin cng
cn ang c m x. Chin tranh Vit nam l mt mng en ti trong lch s nc M.
Lc quyn lc mnh nht
Hip nh Paris c k kt vo lc ng Nixon mnh nht, lc nhiu quyn lc nht. Nhn dn Hoa
k hoan nghnh thnh qu ln lao ca ng trong vic pht trin quan h tt p vi Trung Cng v
Nga X. Chng ti cn nh bui sng ngy 18 thng Hai, 1972 hi hp n ch lc Nixon ti t
Trung Cng. Cnh phi c Air Force One p xung phi trng Bc Kinh vo mt ngy ma ng
gi lnh sao thy b n n th". Hu nh huyn thoi.
Ri ti nhng cuc hp thng nh Moscow lm ho du quan h (dtente) gia M v Nga, i ti
Hip c ti gim v kh chin lc SALT. Cui cng l gii quyt chin tranh Vit nam. Tranh c
cho nhim k hai, Nixon i thng (xem (Chng l). T u sang , ting tm ng lng ly. Khi
ng quang nhim k hai vo ngy 20 thng Ging, 1973, Tng thng Nixon ln ti tuyt nh
danh vng.
Hip nh Paris c k vo chnh lc ny (hai ngy sau khi Nixon ng quang), lc l vo lc
quyn hnh ca v Tng thng nh cao nht. Trong thc t, Hoa k l mt trong hai tc gi chnh
ca Hip nh Hoa k k kt, sau li t chc mt hi ngh quc t xc nh gi tr ca n.
Trong iu kin nh vy m mt Hip nh cng khng duy tr c th khi Hoa k k kt nhng
Hip nh khc, s bn vng ca chng s ra sao? Tht l lng: trong cc vn th (nh trch dn
trongChng 3 v 4) trc khi k kt, cng nh nhng tuyn b sau , Nixon-Kissinger gii
thch nhiu ln rng Hip nh Paris s gip Min Nam tn ti nh th no, th m hu trng, nh
trch dn trn y, khi va k xong, Kissinger ni vi Haldeman l "nu may mn th Min
Nam s tn ti c mt nm ri". Nh vy, lm sao ng c th ht cho Watergate lm cho
Nixon suy yu nn khng gip cho Min Nam c na? Nixon ch bt u c du hiu dnh dp ti
v Watergate vo thng 4-1973. Su thng sau , vo thng 10-1973, ng cn mnh lp mt
cu khng vn tip cu cho Do Thi, quy m hn c cu khng vn tip cu Berlin.
Thi gian sau, tuy Nixon c lo lng bi ri tht, nhng vn cn nhiu quyn lc. ng ch yu i t
1974 v ti H nm th mi thc s t lit.
Ri ti Tng thng Ford, u c dnh lu g n Watergate m cng cho Quc hi ct gn ht vin
tr cho Vit nam cng ho?
Sp v yu km
Ngoi Watergate, Kissinger cn s dng mt l lun rt tinh vi khc. Tuy rng khng bao gi t
vn mt cch r rng, c h thng, nhng bng cch nh gi thp con ngi Vit nam, ng gin
tip bin minh cho nhng hnh ng ca mnh.
Hn mt thng sau ngy min Nam sp , trong mt bui ni chuyn ti Hip Hi Nht Bn New
York (16-8-1975), Kissinger bnh lun v cuc chin Vit nam: tht bi l v min Nam thiu ch
chin u: "Nhng c gng t bn ngoi vo cng ch c th l b tc ch khng th to ra c
nhng c gng v ch chin u cho ngi trong nc" (19).
Tht ng l ch c th b tc thi. Nhng c chin tranh no m M nhng tay vo vi tm mc
nh Vit nam ri n khi kt thc li n phng rt i? V rt nhanh nh vy?
Ri ct ht vin tr? u chu, sau khi thng trn trong Th Chin Hai, M ng qun li, v cn
ko di ti ngy nay. Chng trnh Marshall c thit lp ti thit u chu.
Li cn chin tranh Triu Tin. N kt thc t 1952 m cho ti by gi, vn cn 50 ngn lnh
ng v tuyn 38.
Coi thng ngi Vit nam l tm trng thng xuyn ca Kissinger. Trong mt ba n tra vi cc
phng vin cc bo TIME V FORTUNE ngy 29 thng Chn, 1972, ng nhn xt:
"Vn ca chng ta vi ngi Vit nam l bn no cng cho l mnh ang thng; v khoan hng
chng h l c tnh ca h"
"Ngi Vit nam l mt ging ngi kh tnh, bng bnh, v a nghi" (20).
Ni v s bng bnh, c ln ng Thiu k li mt chuyn bun ci. Sau khi lm tr gip
Nixon thng c thng 11 nm 1968, Kissinger i hp vi tn Tng thng ln u tin o Midway
vo thng Su, 1969. Lc u, ng Thiu c thng bo rng v l ch nh nn Nixon s ti trc
tin ng ti phi trng. Nhng khi ng ti ni, my bay Nixon cn cch xa Midway ti 15 pht.
Lc ng bc vo phng hp th thy bn ci gh c xp sn cho hai Tng thng v hai ph t
(Henry Kissinger v Nguyn Ph c). Ci gh th t cao hn v ch da lng ln hn, dnh cho
Nixon. ng Thiu va bun ci va tc. Khng ni g, ng lng lng i sang phng n bn cnh,
xch mt ci gh cng chiu cao, b xung ri ngi i din vi Nixon. S sp xp ny ging nh
mt cnh trong phim ca Chaplin, "Nh i c ti" (The Great Dictator): Hitler ngi trn mt gh
cao nhn xung Mussolini ngi gh thp hn. ng Thiu ni: "Sau ny ti c mt ngi bn M
k li l Kissinger chng bao gi "tin rng Thiu l con ngi nh vy".
c k tp hi k Kissinger vit nm 1979, ta thy ngh ca Kissinger v c tnh ngi Vit
khng ly g lm khch quan. ng bc l ra nhiu ch. Ni y chng ti ch ghi li mt s
trang c gi nghin cu thm.
Vit v nhng tranh ci gia mnh vi ng Thiu lc ho m Paris, Kissinger ph phn ( tin
tra cu, ti ghi ngay s trang ca cun hi k "The White House years" sau mi cu Kissinger vit):
"Phng php ca ng ta tht l ng Vit nam mt cch ng ght."(trang 1034);
"S a nghi khng lnh mnh ca ng ta l mt c tnh qu tinh tu ca ngi Vit nam". (trang
1034);
"V ng Thiu lm cho chng ti bi ri hn na bng cch p dng th on lng trnh m
ngi Vit nam thng dnh cho ngi ngoi". (1322);
"Lo xc l o gip ca k yu; n l mt phng cch em li can m khi phi i din vi s
hong s ca chnh mnh. Nhng by gi ti mi thy r iu ny hn trc kia. Hi thng Chn
1972, pha Vit nam - ng minh ca chng ta - lm ti ut c bng li ngi Vit nam thng
dng hnh h i th to con hn h". (1327);
"ng Thiu chng bao gi bn ci v quan nim. Thay vo , ng ta u tranh theo ng cung cch
Vit nam: gin tip, quanh co, bng phng php lm cho i phng mt nhoi hn l lm sng t
cng vic, lun lun chm chch m khng i thng vo vn - ci phng php m qua bao nhiu
th k, ngi Vit nam dng b gy tinh thn ngoi bang trc khi nh bi i phng mt
trong nhng trn tn cng anh hng ca h". (1368);
"Th nhng, chng ngi Vit nam no, c Bc ln Nam, tin rng t tn, tin tng, hay tnh bn l
iu quyt nh. H sng thot c ngoi bang qua bao nhiu th k khng phi l do tin tng
m l do vn dng mnh kho". (1368).
Sau khi cun hi k ca Kissinger c xut bn (1979), mt tp ch c, t Der Spiegel c phng
vn ng Thiu (ngy 1-12-1979).
Der Spiegel: "ng Kissinger sau cng cm thy rng s gin d mt cch bt lc (impotent rage)
l ci m ngi Vit nam lun lun dng hnh h i phng mnh hn mnh", ng tr li th
no v nhng nhn xt trong Hi k Kissinger?"
ng Thiu: "Ti khng mun tr li ng ta. Ti cng khng mun bnh lun v ng. ng ta c th
bnh lun v ti, tt hay xu, th no cng c. Ti ch mun bn n ci g thc s xy ra gia
Hoa k v Min Nam Vit nam".
Der Spiegel: "ng c cho ng ta l do g bnh lun vi mt ging xc phm nh vy khng?"
ng Thiu: "C th l ng ta ngc nhin phi i ch vi nhng ngi thng minh v c kh
nng. C th l t mc cm t tn".
Ch trch c nhn ng Thiu (v con ngi Vit nam) nh vy m nm nm sau sp , Kissinger
cn c th vit cho rng: "Cun sch ca ti khng ngt ca ngi s can m, t tng ng n,
v cng nhn rng, trong thc cht, Ngi ng" (xem cui chng 13 v Ph lc D).
Kt thc phi cho mau l
Ch c chin lc "kt thc cho mau l" mi gii thch c cu hi then cht: ti sao tt c nhng
cam kt mt gia Tng thng Nixon v Tng thng Thiu c giu tht k. K c nhng vin
chc c trch nhim trc tip v Vit nam nh cc Tng trng ngoi giao, quc phng thi Nixon
v thi Ford cng khng ai bit g. n chnh Tng thng Ford cng b bng bt. Phi kn nh vy
th ti lc kt thc mi lm tht nhanh c, ht bn ci.
V nu khng kt thc cho mau l l rt kt! n gin m ni: v nh ta i xem kch, nu li lc h
mn m giy ko mn li b ri th tnh trng s nh th no? Tt nhin ngi ko mn s c phi
loay hoay, kch s din xong ri m cha lui vo c, sn khu ln xn, mn mi lm sao m trnh
din? Ch rp s mt uy tn.
Nm 1975 l nm Kissinger c lch trnh mi, u tin mi. Li l nm Tng thng Ford sa son ra
ng c Tng thng nm 1976. Lch mi ca ng gm nhiu cng tc khn trng:
- Vi Nga X: thc hin cho c chnh sch dtente (ho du);
- Vi Trung Quc: m rng quan h ngoi giao c th mnh vi Nga X;
- Vi u chu: quay li vi quan nim ca Jean Monnet to dng ln mt "tam gic vng" gm Ty
u, M v Canada;
- Vi Nht: ti lp quan h tt p mt t khi M bt tay Trung Cng nm 1971 v vic ph gi
ng la nm 1972; v
- Rt khn trng l vic dn xp vi hai phe Do Thi- A Rp vn hi ho bnh.
Vi vy nh ng nguyn ra, "iu t hi nht c th xy ra l bn chng c sng dai dng hoi".
V c ko di thm li cng kt, m cng chng c g. Kissinger phn xt trong hi k: "Bit
n nhng iu ngi khc lm cho mnh tht khng phi l c tnh ca ngi Vit nam". (trang
1338).
Ngy 17-4-1975, ng gi mt in hi thc i s Martin: "Hy ra i cho mau, v ngay lp tc"
Ch thch:
(1) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 96.
(2) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside ,trang 98.
(3) Marvin Kalb and Bernard Kalb, Kissinger, trang 400
(5) Landau, David, Kissinger: The Uses of power, trang 436.
(9) Xem thm Chng 3, mc "Rt qun t song phng ti n phng".
(10) Din vn ca Tng thng Nixon sau Hip nh Paris; xem thm: Marvin Kalb and Bernard
Kalb, Kissinger, trang 476.
(11) Richard Nixon, U.S. Foreign Policy of the 1970 s, A Report to the Congres.s, May 3, 1973,
trang 60.
(12) Henry Kissinger, White House Years, trang 1470.
(13) Henry Kissinger, White House Years, trang 1470.
(14) John Erlichman, Witness to Power, trang 288.
(15) Marvin Kalb and Bemard Kalb, Kissinger, trang 478.
(16) Arnold R. Isaac, Without Honor, trang 123-124.
(19) Guenter Lewy, America in Vietnam, trang 441.
(20) Theo s tay ca Jerrold Schecter, 4-10-1972, Tham d ba n tra cn c c k gi Hedley
Donovan, Henry Grunwald. Hugh Sidey, Louis Bank v Richard Campbell ca tp ch Fortune.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Phn 4 - Chng 14
RC CA N HAY C CA C?
Ai khng mun di tn ngi Vit?

m ng c n n leo tng vo to i s M, cnh ri lon bt u trng thy. Li c tin n
to i s sp b pho kch m nay. Bao vn ang din ra ngay trc mt.
Lc l mt gi su pht ngy 29-4- 1975. Tr c i s Martin ri bi. Gii php chnh tr cho
Min Nam m ng theo ui c thng nay va tan bin nh my khi khi phi trng Tn Sn
Nht b pho kch. Cho ti lc ny, ng vn cn m mt hy vng thm kn, l nu tng Dng
Vn Minh thnh cng th To i s M vn c th cn c duy tr Si gn, tuy ch l mt to i
s nho nh. ang khi hnh nh phi trng Tn Sn Nht ln vn trong u ng, mt ngi tu vin
vi bc ti: "Tha ng i s, c in t vn phng Tng thng Ford". ng Martin vi vng m ra
c. Sau bao nhiu yu cu, gn nh nn n, ng ang ch i Tng thng cho thm trc thng di
tn s ngi Vit vo y to i s (1).
Ai ng li l chuyn tri i t hi: ng l Vn phng Donald Rumsfeld (ng kim Tng trng
quc phng ca Tng thng George W. Bush) khng ni g ti vic gi thm trc thng li cn yu
cu ng i s cho ngi ti cao c hng IBM bc i trn mt trm nhn vin v gia nh h, ri
dng trc thng sn c cho di tn (2).
Martin bc tc chi th v l i, khng tr li. Sp ti gi th hai mi t ri. Theo k hoch ca
Washington th ng l chnh ng i s cng phi ra i t my hm trc. Nhng ng Martin
c tnh nu li, ng cu gi gip di tn thm ngi Vit nam cng nhiu cng hay, v phn no
ng vn cn hy vng vo mt gii php chnh tr M ra i mt mt.
Nhng k hoch chung quanh vic di tn ngi M v Vit nam t u c gi ht sc b mt,
ri li na kn na h, ti lc h ra l giy pht tranh ginh, tro tng to i s, ln xn, gn nh
hn lon.
tm hiu thm v cuc di tn, chng ti ti tn nh i s Martin thm ving v yu cu
ng k li cho rnh mch nhng g xy ra bn trong To i s vo nhng ngy gi cui.
ng i s cui cng
Chng ti n thm ng vo mt bui chiu ma h nm 1985, mi nm sau lc gp ng ln cui
Si gn. V hu, ng c ng v chm sc my chu gi ti Winston-Salem, mt thnh ph nh thuc
North Carolina. ng sinh ngy 22 thng Chn nm 1912 trong mt gia nh sng o Mars Hill
mt lng nh cng tiu bang ny. Cha ng l mt mc s o Baptist. o ny rt thnh min
Nam v l mt o gio rt nghim ngt, c bit l v ru ch. C nhiu qun gi l "dry counties"
(nhng qun kh) v Ch nht khng c bn bia, ru. Cha ng cm ng ung ru nhng ng li
rt thch ung "Martini". Tuy nhin khi no ung th ng cng th tht v cha ng dn: "Nu ta
lun ni s tht th khng bao gi cn nh xem mnh ni g" (3). ng cn gi nhiu mt in
quan trng v lin lc Vit-M vo giai on kt thc. "Ti mun ni ra t cui cng v nhng g
xy ra" ng tm s.
North Carolina l tiu bang quen thuc v c i hc North Carolina Wesleyan College l ni chng
ti bt u ging dy mn kinh t hc t thng Tm nm 1963. Carolina cng l gch ni gia ti vi
ng Martin khi ng lm i s ti Vit nam. Mi khi gp ng, ti thng bt u bng nhng cu
chuyn vui v dn tnh, phong tc v i sng North Carolina, v nhng trn u bng gia i hc
Virginia, trng ti hc, v Wake Forrest College, trng ca ng. By gi ng v hu, khng
cn trch nhim na, khng cn lo ngh na nn thy ng thoi mi v ti tn hn lc cn Si
gn, d gi i nhiu.
Vo lm vic cho Chnh ph t nm 1933, ng thng tin nhanh v gi nhiu chc v quan trng.
Trc khi nhm chc ti Vit nam, ng lm i s Thi Lan t nm 1963. Lc ng chng
vic M mang qun vo Vit nam. Ti nm 1966 ang khi nhiu thanh nin M biu tnh chng i,
ngi con nui m gia nh ng v cng yu qu, cu Glenn sang Vit nam v t trn khi li trc
thng trn vng cao nguyn. C l v vy m ng i hn thi .
Mi nm trc khi tr li ving thm ng, sng ngy 15-4-1975 ti gi in tm bit ng ln
my bay i cng tc ti Washington. Trc khi chm dt cuc in m, ti hi:
"ng i s ngh th no v tnh hnh khn trng lc ny?"
"Ti ngh chc s c mt thi gian na hu c th i ti gii php chnh tr".
"ng ngh ti nn lm vic ti Washington bao lu?"
"Khong mt tun"
"Tm bit ng i s".
"Chc ng i bnh an, khi tr v nh gi ti ngay, ti rt mun gp li ng sm".
ng tip ti v anh bn Jerold Schecter (ng tc gi cun "H s mt Dinh c Lp") mt cch ci
m, khc hn phong thi ngy trc. Lc Vit nam, trng ng lc no cng d dt, kn o, thm
lng. Ngi ta cho l ng cn lnh lng hn i s Ellsworth Bunker, ngi c gi l ng "i s
t lnh". Tng thng Thiu th gi ng bng mt b danh: "ng C ph". Ngy trc Si gn c c
ph Php "Martin" ni ting.
"i s cn nh dn ti gi li khi v ti Si gn khng?"
ng nhn ti vi i mt m chiu, xa vng. Nhc li cu ny dng nh khi li cho ng nhng
ngy gi kinh hong ca 10 nm v trc. Vi nhng cm xc y chc cng cha bt i mc
nng bng i vi ng. "Ti u c ng ti mt kt thc thm thng nh vy".
Chng ti bt u cu chuyn "phng vn" thn mt. ng tm s nhiu v nhng kha cnh chnh tr,
ngoi giao, v v cuc chin Vit nam. Khi ni ti cuc di tn, ng th di ri bng nhin im lng:
"Thi th t nht ti cng lm c mt cht g cho nhn dn anh". ng mun ni ti nhng c
gng vt mc vo ngy gi cht gip mt s ngi Vit di tn, nhiu hn gn gp ba s ngi
Washington nh cu.
ng ni l trong cuc i, ng cng tng c nhiu kinh nghim v di tn: "Ngay t 1939 ti
nghin cu xem nhng l do no a ti tnh trng hn lon ca cuc di tn nhng on ngi t
Paris xung Bordeaux. Ri u thp nin 1950, v c trch nhim bao trm c khu vc u chu nn
ti phi tham d EUCOM v SHAPE trong k hoch phng h di tn ngi M khi u chu. V
vy ti hiu l trong hon cnh cn yn n th mt chin dch di tn cng phc tp n chng
no, m s yn n u c cn ko di c bao lu na Si gn lc y, tr khi c nhng bin
php phng li a nhm trnh s hn lon".
Tranh u cho Min Nam
Mt trong nhng bin php phng l ly cm tnh ca ngi Vit nam. V vic ny ng bt
u ngay t khi mi n Si gn.
ng c b nhim lm i s vo thng By, 1973, sau Hip nh Paris. Lc u ng Thiu rt d
dt. Vi bn tnh a nghi, nghe thy ni ng Martin l ngi chng vic em qun vo Vit nam,
ng Thiu phn vn khng bit ri ng ny c phi l mt Henry Cabot Lodge th hai hay khng.
i s Lodge l ngi ng ng sau cuc o chnh ng Dim nm 1963. Khi Martin nhm
chc vo h 1973, tnh hnh bang giao Vit-M li rt cng thng. ng Kissinger li va mi kim
chc Ngoi trng. Tuy nhin, s nghi ng ca ng Thiu i vi v tn i s sm tiu tan. Ch
sau ba bn ln tip xc, ng Thiu nhn ra rng Martin l mt ngi ng h Vit nam. L do chnh
l ng mun bo v uy tn ca Hoa k: khng nh mang trn na triu qun vo chin u m li
Min Nam sp qu nhanh. Mt khc ng cng khng mun tr thnh ngi phi " v" c.
Nhng vin chc khc lm hng i s, n lt ng li phi thc hin cng tc dp tim sao?
Ht thuc l lin tc v lm vic rt khuya ti cn phng nh t tht, ng l ngi sng nhiu v
ni tm, lc no cng chng chc, d dt. ng rt t giao thip vi cc i s khc, tr i s Php
Merillon. Hai to i s li st bn nhau. Lc no ng Martin cng trm lng, li thi mt mnh.
Nhn vin to i s kh ti gn ng v ch trch ng rt nhiu.
Va nhm chc th i s Martin c tin Quc hi bn ci vic ct vin tr cho Min Nam. Th l
mt mt ng tm mi cch trn an ng Thiu, mt mt ng khng ngng bin h cho Vit nam cng
ho ti Washington. Vo thi im , ng l mt trong vi vin chc Hoa k duy nht cn ngh ti
Min Nam. L bn ca Tng thng Nixon, ng c Nixon phc chc cho ng trong ngnh ngoi
giao. Nm 1967 lc cn lm i s Thi Lan, ng b Ngoi trng Dan Rusk cho v ngi chi xi
nc v qu bng bnh, chng vic M mang khng qun vo Thi Lan. Mt nm sau thng c,
Nixon bt ng lm i s ti . ng tin l quan h c nhn ca ng vi Tng thng gip ng ym
tr Vit nam trong thi hu chin.
u h 1974, khi thy vin tng Nixon phi t chc r, ng ht sc lo u. T thng Su 1974,
thnh thong ng mi ti dng cm tra ti t tht bn v nhng vn xoay quanh vin tr M.
"Hay l ti ngh Tng thng Thiu gi ng sang lm i s Washington cng lm vic
vi ti", c ln ng gi . "Chc khng u, v ti M qu lu ri", ti chi ngay. Bit l chng
ti c gp g thng ngh s Kennedy lc cn i hc, li l cu sinh vin ca Schlesinger,
Tng trng quc phng v c quen bit gia nh Mc s Elson, Tuyn u Thng Vin M, nn
ng Martin ngh l d khng tr v Washington ti cng nn bt tay vi ng tranh u cho vin
tr.
Thng By, 1974 ng v Washington c thuyt phc Quc hi Hoa k. Trong mt bui iu trn,
ng trnh by mt hnh nh lc quan v Vit nam, v b nhiu ngi ch trch (4).
Sau khi Min Nam sp , nm 1976 ng li ra iu trn ti Quc hi, vn khng thay i lp
trng. Lc chng ti gp li ng mi nm sau, ng cn nhc li: "Nu khng b ct ht vin tr th
Min Nam vn cn kh nng tn ti, d l mt Min Nam thu hp" (4).
Vo lc Min Nam sp , trc ht ng ra ch th cho George Jacobson, Ph t c bit v iu
hnh To i s l phi dng ton b phng tin ti chnh, my bay, tu, s lan ca to i s
khp mi a im gip c qun ln dn di tn t Nng v Nha Trang (5). Sau trnh s
hn lon c th xy ra Si gn (xem Chng sau). ng thi gip t nn mt s ngi Vit t
u tin, gn gp ba ln Washington d tnh.
Ti nhng ngy cui cng, khi c lnh phi di tn ngi M, ng chn ch ko di thi gian di tn
ngi M v bit r l mt khi ngi M cui cng ra khi min Nam th chng cn ngi Vit
no c bc i na.
"i s gi ti liu mt b iu tra", l u ca t Washington Post ngy 13 thng Chn, 1978,
gn ba nm ri sau khi Min Nam sp . Bi ny ni v vic i s Martin gi li ton b ti liu
mt c lu to i s ti Si gn. Cn nh ng tng i cng nh, t ch ln xp
c, nn khi v hu, ng mt s hp h s trong thng xe hi u trc nh. n khi xe b mt
trm, ng bo cho cnh st North Carolina. Lc cnh st tm c v m thng xe ra th li thay ton
l ti liu ng du "Ti mt" (Top Secret). FBI phng xe n iu tra ng.
Khi ng tin ny, to bo c phng vn ng Frank Snepp tc gi cun "Decent Interval" v ng cu
i s. ng Snepp tr li: "ng ta ni vi ti l ng mun gi li nhng ti liu ny c th ni li
cui cng v Kissinger".
Th nhng, cha kp ni th ng Martin t trn.
Tht l mt may mn m ti c gp li v nghe nhng li th l t tm huyt ca v i s M
cui cng Min Nam v c ng cung cp mt s ti liu lch s.
Ai l ngi c chn?
Khi Php rt lui hi 1954, d M khng dnh dng trc tip vo chin tranh ng Dng th cng
gip di tn c mt triu ngi t Bc vo Nam mt cch trt t. Thi gian di tn cn ko di c
300 ngy. Lc M rt nm 1975 sau 10 nm trc tip tham chin vi hn na triu binh s, chng
nh li cun gi ra i mt mnh?
Sau y l chi tit v din tin cuc di tn m i s Martin k li, cng ging nh ng iu trn
ti Quc hi vo thng 1,1976 (xem Ph Lc F) (6):
Thot u, cn bn l Hoa k ch mun di tn ngi M ra khi Min Nam cho nhanh, hu nh
chng ai Washington mun dnh ti ngi Vit, ngoi tr thn nhn ca cng dn M, mt s chn
lc nhng ngi cng tc vi M, v mt s rt nh vin chc cao cp Vit nam;
u nm 1975 (c bit l t thng Ba), Washington c lnh cho di tn nhn vin lm vic ti vn
phng Tu vin quc phng DAO (Defense Artache Office). Vn phng ny c thnh lp sau Hip
nh Paris th MACV (Military Assistance Command, Vietnam), nhng ch c trch v tip vn;
Tun u thng T, i s Martin nhn c lnh "gim bt" cho nhanh s ngi M cn li;
Trc ngy 14-4, tc l ch cn hai tun trc khi sp , to i s ch c quyn cp giy php "tm
dung" (parole authority) cho 2.000 tr m ci c di chuyn bng my bay vo M;
Ngy 14-4, to i s ch nhn c quyn cho tm dung thn nhn ngi M nhng phi theo
nhng iu kin rng buc ht sc cht ch: l ch nhng thn nhn ang c mt ti Vit nam ca
nhng ngi Mcng ang c mt ti Vit nam;
Ngy 19-4, to i s nhn c quyn cho tm dung, quyn ny c ni rng cht nh, nhng
cng ch bao gm nhng thn nhn ca cng dn M v nhng ngi Vit nam thng tr (c th
xanh) d khng c mt ti Vit nam nhng vi iu kin l h c thn nhn xin visa cho v
c s Di tr chp thun;
Sau cng, mi ti ngy 25-4, tc l nm ngy trc khi Si gon tht th, to i s mi nhn c
quyn cho tm dung thm cc b con, thn nhn ca cng dn M (khong 80.000 ngi) v 50.000
ngi Vit nam c "mc ri ro cao ", tng cng l 130.000 ngi (7).
Ch c 50.000 ngi thi
Nh vy ht sc r rng l ch cn bn ngy trc lc trit thoi cui cng, ngoi ngi M, thng
tr M v thn nhn ca h, Hoa k ch cho php di tn 50.000 ngi Vit nam, m s ngi ny
phi thuc v din nhng ngi c ri ro cao .
Nhng ai l ngi c mc ri ro cao ? B Ngoi giao Hoa k vch r:
"Nhng nhn vin lm vic cho M v gia nh ca h;
"Thn nhn ca cng dn M;
"Vin chc cao cp trong chnh quyn Vit nam cng ho;
v mt s nhng ngi khc (c coi l) c "nguy him cao " v s l i tng tr th ca Cng
sn" (8).
V nh vy, hu ht cc bn ang c quyn sch ny khng phi l ngi lt vo con s c
chn.
l v th tc nhp cnh, th tc tm dung, vn qu kh khn. Nhng cn mt kha cnh khc:
thi ca cc ngh s, dn biu, quan chc li Washington i vi vic di tn. Nu Quc hi chng
th lm sao c ngn sch di tn?
Ngy 14-4, U ban Ngoi giao Thng Vin n hp ti to Bch c. Din tin bui hp cho ta thy
thi ca Quc hi M i vi vic di tn ngi Vit t nn. Khi Kissinger trnh by l trong s
trn mt triu ngi c nhng lin h vi M, c 174.000 ngi l c bit b nguy him vi
Cng sn nn M phi cu nu c th c. Cc ngh s u thoi thc. Ph t Nessen k li bui
hp v di tn nh sau (9):
Ngh s Frank Church: "Cho di tn 174.000 ngi Vit nam s c th phi cn n mt s (qun i)
M rt ln trong mt cuc chin rt di";
Ngh s Clifford Case nhn mnh rng kin chung ca U ban l s ngi M Si gn phi c
tp trung li n lc kt thc c th di tn ch bng mt chuyn bay thi;
Ngh s Charles Percy: "Chng ti khng mun ngi M phi lm con tin" ( di tn ngi Vit);
Kissinger bnh lun: "C nhn ti cng khng tin rng ta s c th di tn mt s nht nh no u,
nh l 174.000 chng hn. Nhng ta c bn phn l nu mang c ai ra th cng nhiu cng tt";
Ti y, Tng thng Ford cnh co cc ngh s: "Nu qu v tuyn b "khng di tn ngi Vit nam",
qu v s c kh khn ln trong vic di tn 6.000 ngi M" (v s gp s chng c ca min Nam)";
Ngh s Jacob Javits tuyn b: "Ti khng mun b phiu cp thm tin cho mt Chnh ph do Thiu
lnh o, nhng ti s tr bt c mn tin chuc no mang ngi chng ta ra";
Ngh s Joseph Biden cn ni toc mng heo: "Ti khng mun tr bt c mn no a ngi
Vit nam i, ch tr khi ta khng th mang c ngi M no ra m khng phi mua 174.000 ngi
Vit nam. Trong trng hp , ti sn sng mua 174.000 ngi Vit nam".
Sau cuc hp, Tng thng Ford cn dn cc ngh s ch cho bo ch bit l tt c phin hp ch
bn bc v chuyn di tn.
Qu v hy ni: "Chng ti ch bn chuyn lm th no n nh tnh hnh".
Ai khng mun di tn ngi Vit?
Ngy 17-4, i s Martin nhn c mt mt in, trong c on nh sau (10):
Ngi nhn: Martin
mt: Ti mt
"Chng ti va hp xong mt cuc hp lin b duyt xt tnh hnh min Nam Vit nam. ng i
s phi bit rng trong phin hp ca U ban c nhim Washington hm nay, hu nh khng c ai
ng h vic di tn ngi Vit v vic dng qun lc M ym tr bt c vic di tn (ngi Vit) no.
Quan im chung ca cc gii qun s, B Quc phng, v CIA l phi rt ra cho l v ngay lp tc.
(We have just completed an interagency review on the State of play in South Vietnam. You should
know that the WSAG (Washington Section Action Group) meeting today, there was almost no
support for the evacuation of Vietnamese, and for the use of American force to help protect any
evacuation. The sentimen of our military, DOD (Department of defense) and CIA colleagues was to
get out fast and now"
Vi lnh khn cp , Kissinger hi thc Martin phi gp rt chy cho nhanh. ng Martin bo
ng Kissinger l nu ch cho di tn ngi M thi th rt nguy him. Kissinger khng thm , v
tr li:
"Mc d nhng lo ngi nh i s thng bo cho ti v ti cng ng nh vy, nhng iu ht
sc cn thit l yu cu i s xc tin cho nhanh vic di tn nhng cng dn M ra khi Vit nam.
Chng ta phi lm sao vo th Ba, 22-4, tt c s cng dn M d chnh thc hay khng cng ch
cn 2.000 tr li m thi".
Nh vy c ngha l trong nm ngy, ng Martin phi di tn khong 4.000 ngi M.
ng ta ang cung ln th ngay hm sau, Kissinger li tng thm mt lnh mi. Chnh Kissinger
vit li trong cun "Ending the Vietnam war" l ngy 18-4, theo s chp thun ca Tng thng, ng
Martin nhn ch th l phi gim s ngi M xung cn ch cn 1.250, cng vo ngy 22-4. y l
s ngi c tnh ton l trc thng s c th bc i trong ch mt ngy. "S ngi M ny, v tu
kh nng c th, nhng nhn vin ngi Vit lm cho M, s cdi tn t bi u To i s khi
Tn Sn Nht b e do. V khong thi gian cn li (cho ti 22-4), s c gng ti a di tn s
ngi Vit b nguy him v lm cho nc M (Those who had exposed themselves on America s
behalf) (11).
Washington ch hi thc cho di tn cn bn l ngi M v mt s nh ngi Vit lm cho M. Vy
lm th no cu c thm mt s ngi Vit?
Cu thm gi
C hng triu ngi cng tc vi M trong 20 nm qua, by gi li ch cho di tn 50.000 ngi th
lm sao coi c.ng Martin nht nh khng chu.
Trc ht l ng "cu gi": c di tn ngi M tht nhanh c th gi di tn thm s ngi Vit.
Ti Washington, khi ng Ford ra Quc hi ngy 10-4 xin thm tip vin b tc cho Min Nam th
cuc bn ci v Vit nam xoay chiu: thay v vin tr, ch li l ch l di tn. Nh vy, mt mt
Washington mun a ngi M ra cho l, mt mt ng Martin li mun ko h li. Theo chnh
Kissinger k, cng trong cun "Ending the Vietnam war", th i s Martin chn ch khng chu
di tn cho nhanh v: "Nhit tnh gn b vi nhng ngi m ng sp b bt buc phi b li, ng
Martin coi nh bn phn mnh l phi dn ra tng chng, cuc rt lui ca M trong mt thi
gian di nht gi li s c mt ca M (ti Vit nam) mc bo cha cho vic cu vt
ngi Vit nam".
"Tin rng, ngay trc mt, s hong ht Sagn cn ng lo ngi hn nhng k hoch tn cng ca
H ni, ng phn u cho cuc di tn chm nhiu hn l chnh Tng thng Ford, Brent Scowcroft,
hay l ti bn diu hu trong chnh ph - cho l thch ng" (12)
Ni rng thm quyn
Ngoi vic chn ch, Martin cn dng mnh kho ring ca mnh i vng. Ngy 25-4, khi nhn
c php cho di tn c 50.000 ngi, ng ni rng quyn ca mnh bng cch ch thch con s
"50.000" mt cch phng khong hn. iu trn trc Quc hi (1976), ng ni:
Ngy 25-4, ch cn bn ngy trc lc di tn cui cng bt u ngy 29-4. Lc chng ti mi
nhn c php cho mang i tt c tng s l 50.000 ngi Vit nam - mt con s qu l t i. Bi
vy ti gii thch con s ny l mun ni ti ch gia nh ch khng phi l tng s ngi. Bi
vy, dng "phng php gii thch rng ri theo li John Marshall", chng ti ni thm quyn
gii quyt vn ".
(On April 25, only four day before our evacuation began on April 29. Then we received authority to
sen out a grand total of 50,000 Vietnamese a number which was clearly insufficient. So I
interpreted the number to include only heads of families and no the families too. So, song the John
Marshal broad construction approach, we stretched the authority to cover the problem") (12).
" Hnh qun gi nhanh "
Vo lc bn gi nm pht sng Th Ba, ngy 29-4 (4:05 chiu 28/4 gi Washington), nhng ho tin
u tin ca Bc Vit ri trng phi trng Tn Sn Nht.
i s Martin ln chic xe an ninh ca ng v cho li ra sn bay quan st ti ch lc chn gi
sng. Mt phi c C-130 b ph hu, hai lnh Thu qun lc chin M gc cng b cht. Cc chuyn
bay di tn phi ngng. Tuy nhin, thy phi c d b h hi m cn dng c, ng Martin li in v
xin Tng thng cho tip tc cc chuyn bay loi ln. ng Martin k li l lc by gi 30 chiu, ng
hp vi Hi ng an ninh Quc Gia (NSC) v quyt nh ch mt gi xem pho binh c ngng
khng, nu ngng th ng s cho my bay vo tip tc. "Pho kch c ngng tht", ng vit, "nhng
chng ti li c mt vn mi phi gii quyt. Dn chng o ra tn phi o v my bay khng p
c. Tnh hnh r rng khng th kim sot c na". Trong lc , cc bn xng b trng ho tin
bt la n v pht chy hng hc t gc tr s Hng hng khng dn s Air America. Tng Smith
(ch huy c quan DAO Si gn) in thoi ti Honolulu cu cu c Gayler, Tng T lnh qun
i Hoa k Thi Bnh Dng. ng Gayler gi i s Martin thng bo khng th tip tc di tn
bng C-130 c na. Min cng, ng Martin ng "La chn IV", trong k hoch di tn, vi mt
danh " Hnh qun gi nhanh " (Operation frequent wind), La chn ny l ch dng trc thng bc
i t to i s M. Martin gi Kissinger yu cu ng ngh Tng thng chp thun.
Lc 10 gi 51 sng cng ngy (10 gi 51 m 28/4, gi Washington), Ford h lnh bt u cuc "
Hnh qun gi nhanh " , mt hiu ca "La chn IV" (13). i pht thanh qun i M ng
Hng Thp T cho pht sng mt hiu cho ngi M v mt s ngi Vit lin h bit l gi pht di
tn cui cng ti.
Chic trc thng th nht ti to i s ng hai gi chiu ngy 29-4. C hai ch p: loi trc thng
ln - CH-53 p xung bi trong khu sn u xe; loi nh, CH-46 p trn nc to i s.
Trong 16 gi cui cng, i s Martin ht sc khn khon ni xin thm 30 chic trc thng loi
ln CH-53 (ch c 50 ngi, nhng ngi chen chc cng c 70). Nhng ng ch thy l t vi
chic loi nh CH-46 (ch c 20 ngi) bay vo! Thy s my bay vo qu chm v t i, ng
Martin cn dng l do c s tr con lai cn b kt li bin h. ng cu cu Brent Scowcroft,
Chnh Vn phng Tng thng: "C l ng nn c vn cho ti lm sao ti thuyt phc c mt s
ngi M h b ri li nhng a con lai ca h, hoc Tng thng s c nh gi nh th no
nu ng ta ch th nh vy "Ti cn n cht c (I damn well need) hi thc 30 chic CH-53 hay
mt kh nng tng ng"
Thc ri ng cn vin c rng trong m ngi kt li, c c mt linh mc M, bi vy nu khng
gi thm trc thng vo m a ng ta i th Tng thng phi chu trch nhim vi lnh o Cng
Gio Hoa k: "Gia m ngi M hin cn li, c c linh mc Mcveigh, gim c cu tr Cng
Gio; ngi khng chu i nu nhn vin ca ngi khng c i.
Lm sao Tng thng c th gii thch cho Gim Mc Swanstromhay l Hng Y Cooke c, nu
ti b ng ta li, v c nh vy, i s Martin gi ht in ny ti in khc cch nhau vi chc
pht. Nhng ng Kissinger cng nh t lnh Thi Bnh Dng i ti kt lun l ng Martin ang
nh ph, gi ngi M li di tn mt ging khng y ngi Vit"(14).
Ti Washington, theo chnh Kissinger thut li, ng v Schlesinger c tnh l cn 760 ngi
ang trong khun vin to i s, v quyt nh gi thm 19 trc thng, ch ngn y thi (15). ng
Martin s phi i chuyn th 19 c kt thc khong 3 gi 30 sng.
Lc 3 gi 15 sng (30 thng 4), mt anh phi cng chic CH-46 p xung nc to i s chuyn mt
trang giy vit tay cho ng Martin do c Gayler gi, ng ni l c lnh ch gi li thm 19
trc thng, v khng gi thm na, i s Martin s phi i ra chuyn cui cng. Sau ny ng
Gayler tit l: ng c thm quyn p gii, nu ng i s cng li lnh Tng thng. Khi Ph
i s Lehman pht hin ra nhng chic trc thng s vo li l loi nh, mt nhn vin to i s,
i t Madison, v cng sng st v ng ha i ha li vi khong 420 ngi Vit cn kt li
To i s l h s c mang i ht. By gi khng c CH-53 p di bi u sn na, ch c
loi nh p trn nc to nh (v ch c ngi M c di tn thi!). Vy ng Madison bit n ni
lm sao vi nhng ngi tin cy vo nhng li ha ca ng? Madison v cng bt mn! (16).
Vi gi sau, ton lnh Thu qun lc chin gc to i s ln vo cao c, kho cht ca sau li, s
ngi mun t nn khng vo c na. Chic trc thng cui cng, ym tr bng su chic Cobra
gn i lin, ch ton ny ct cnh
Trc tm gi sng ngy 30-4. H nm nhng hp hi cay xung chung quanh cao c trn u s
420 ngi Vit ng bng hong ng ngc (17). m ngi ny vn ng ch nhng chuyn trc
thng khng bao gi ti.
Hy vng rng nhng th h con chu ca on ngi di tn l nhng ngi M mai y s nm a
v quyn hnh, s khng bao gi i x nh vy i vi nhng on ngi di tn t cc quc gia
ng minh khc trong mt tnh hung no , nh t Iraq, Atghanistan, i Loan, i Hn, khi
ng minh ca h cun gi ra i.
Ch thch:
(2) Frank Snepp, Decent Interval, trang 67.
(4) Tun bo TIME, 4-21-1975, trang 19.
(5) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 560, 576.
(6) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 543-544; 562-563; 590-591;573, 617.
(7) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 543-544; 562-563; 590-591;573, 617.
(8) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony trang 617.
(9) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 105-106.
(10) Nguyn Tin Hng v Jerrold Schecter, The Place File, trang 328- 330.
(13) Gerald Ford, A time to heal, lrang 256.
(14) David Butler. The Fall of Saigon, trang 438-439. 444.
(15) Henry Kissinger, A World Restored, trang 551-552.
(16) David Butler, The Fall of Saigon, trang 444-445.
(17) David Butler, The Fall of Saigon, trang 452; v vic ny, Kissinger chi i, ni l ng khng
bit c s ngi cn kt li trong to i s. Xem Henry Kissinger. sd., trang 552

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P4 - Chng 15
Vo gip Ra li bn nhau?
Cc em n sinh Vit nam mc ng phc mu
trng, ng dn cho trn bi bin, ch n
ci hoa lan ln o ngi chin s ng minh.
Hm l ngy 8 thng 3, 1965. Hai s on
TQLC M b vo Nng. H l nhm u
tin m ng cho mt on qun trn na
triu vo tham chin ti Vit nam H n
gip nhn dn min Nam chin u vi qun
i cng sn Bc Vit.

Mi nm sau, cng vo thng 3, M li c k hoch a TQLQLC vo. Nhng ln ny khng phi
vo Nng m l vo Si gn. Khng phi vo tham chin m l vo a M rt i. K
hoch rt lui ca M i hi phi c ti ba ch khng phi hai s on, cng vi oanh tc c bao
ph vm tri ym tr Ti sao li nh vy? V vo thi im ny, ngoi qun i Bc Vit, M
cn lo ngi hn na l phi chm sng vi chnh qun i VNCH! i chao, sao li c th ch n
nh vy? n ng vi nhau vi chc nm, lc ra i li bn nhau hay sao?
y th m kh nng ny li c tht! Vi thi gian, dn dn ta mi thy r hn nhng bin chuyn
ng sau hu trng khi gi hp hi ca VNCH gn k. i s Martin k li vi ti:
"Lc c bit bao nhiu nhng k hoch in r (crazy plans) c mang ra. Ti phi c ngn
chn li. Sut na th hon ton v, chng ai i c m cn c th gy ra thm ho ln?"
Sau khi ni chuyn vi ng v nghin cu thm ti thy cc tnh hung xoay quanh k hoch ca M
rt khi Vit nam n n khp vi nhau. Ni chung, gip cho vic ra i c yn n v khng ln
hi nhiu ti uy tn ca mnh, Hoa k c bn d nh chnh:
- Th nht, mt k hoch qun s: mang thu qun lc chin vo Si gn ph trch di tn 6,000
ngi M v mt s rt t ngi Vit nam lin h;
- Th hai, tc ng vi pha Vit nam trnh tnh trng hn lon vo gi pht cht.
- Th ba, nh cy Lin X dn xp vi H Ni khng cn tr vic di tn; v
- Th t, sp xp mt gii php chnh tr c mt thi gian chuyn tip.
D l c bn hnh ng i chung vi nhau, v tm quan trng v u tin, c s khc bit gia nhng
quan chc M Washington v Si gn. Washington th t nng gii php qun s v vic cu
cu Lin X. Ti Si gn, i s Martin li cc lc chng i k hoch qun s, ch tp trung vo
vic trnh xo trn v sp xp gii php chnh tr.
V mc tiu ca cc gii php cng c s khc bit: Washington theo ui mt mc tiu ngn hn,
mc tiu tnh th, l rt ra cho mau l, trong khi i s Martin li mun c mt thi gian lu hn
vic rt lui khng qu l liu, ng thi gip di tn mt s ngi Vit nam.
Sut c ng ln?
Tnh trng hn lon, tc nghn Si gn lm kt vic di tn 6.000 ngi M l mt tnh hung
lm cho i s Graham Martin lo ngh nhiu nht. ng k li l mnh mt ng t khi trng thy
cnh rt lui th thm khi Cao Nguyn, ri ti tnh trng ri lon, kiu binh Nng, Nha Trang:
dn chng trn ngp ng ph tm li thot, ri ti tnh trng ri ren phi trng. My bay
khng p xung c na khi cc phi o b tc nghn. ng gii thch v bi hc quan trng rt
ra: yu t ng s nht chnh l s hong ht. S hong ht c th l k git ngi, l k ph , v
l yu t lm t lit mi vic m ta cn phi trnh vi bt c gi no vo lc " (1)
B ri l phn bi. Phn bi v hu qu ca n l iu m i s Martin v cng lo ngi trong
nhng ngy cui cng.
Nu cnh hong ht li ti din ra Si gn th hn 6,000 ngi M v s ngi Vit c chn s
b kt. Trong trng hp d, qun lc M s phi vo can thip, dn ti kh nng ng gia hai
qun i M-VNCH. l mt tnh hung xi nht, m li vo gi cht.
K hoch di tn s ngi M v b con hoc c dnh lu ti M, c mt hiu l "Talon Vise".
La chn th nht ca k hoch ny l di tn bng nhng my bay ln t phi trng Tn Sn Nht,
ym tr bng qun lc M.
"Ti cho rng mang qun i M vo l mt sai lm ln, v, tha qu v, nu qu v ng vo hon
cnh ca ngi Vit nam th qu v s phn ng nh th no?" ng Martin trnh by vi Quc hi v
sau ny (2).
Khi b cht vn l ti sao ng khng yu cu Tng thng cho di tn trc ngy 29 thng 4 (ngy Tn
sn Nht b pho kch), ng Martin tr li:
"Khng, v theo nh gi k nht ca ti, nu lm sm hn s c nguy c l xy ra mt tnh trng
hn lon vi kt qu l mt s rt ng ngi M s cht. N s a ti mt s khng khip nng n
nht, l nhu cu phi a qu nhiu qun lc M vo, v chng ta s phi chin u vi qun i
Min Nam m ng tho lui" (3).
Ngy nay ta mi hiu ht c tm t ca i s Martin. R rng l thot u Washington ch mun
di tn nhn vin to i s M, c quan Tu vin quc phng DAO, cng dn M v mt s rt t
ngi Vit lm vic cho M m thi. V phng thc di tn th li qu l nguy him. Ta th tng
tng: nu M em t 3 ti 6 s on vo ch di tn ngi M v b con, trc ht l TQLC
chim ng phi trng Tn Sn Nht, ri To i s M; sau , trc thng v tng on xe M ch
ngi ti phi trng. V cng nh vy, di tn t cc a im khc nh Bin Ho, Cn Th. Khi thy
s phn bi qu l liu nh th, liu cc n v qun i, cnh st, ngha qun, a phng qun, dn
chng VNCH c yn hay khng? Vo u thng 4, sau nhng bui hp ti Dinh c lp v Ph
Th tng, ti cng bt u nghe thy hai ch ".m". Sau ny, nhiu ngi cng k li s phn
n lc ti cc n v qun i VNCH khp ni.
Vo thi im , "k hoch in r" m ng Martin lo ngi ang c bn nh ti Ng Gic i.
K hoch ny c tun bo TIME tit l nh sau:
"S nguy him l Cng sn s pho kch cc phi trng. Cng c mt kh nng c lit khc l qun
i min Nam Vit nam s quay sng bn vo phi trng Tn sn Nht, vo pha Tn cng (cng
Newport), hay bn vo chnh c ci bi p trc thng trn nc to i s M na, nu nhng ngi
M rc rch di tn"(4).
Hoa k tp hp li mt on hm i vng bin Nam Hi cho cng tc ny. on ny gm 4
hng khng mu hm: Hancock, Coral Sea, Midway, v Enterprise. Mt n v 2.200 lnh Thu qun
lc chin (TQLC) c huy ng ti trn bn mu hm ny v nhng tu h tng khc. "Nu cn,
qun i M c th c khng vn vo Si gn, bn ph m ng tin mt a im an ton, ri
ch on ngi di tn ra bng trc thng ti cc tu ngoi khi"(5).
a im an ton l phi trng Tn Sn Nht. TQTC M s chim v bao vy phi trng (xem
hnh). thi hnh k hoch ny, cng theo t TIME: Theo c lng ca cc chuyn vin Ng Gic
i, s cn ti 3 s on - mi s on 18,000 ngi- v hn na, nu tnh hnh tr nn bt bt hn
l d on. Ngoi nhng my bay phn lc bo v trn vm tri, li cn cn n ym tr ho lc t
ngoi khi, v hng t, nu khng phi l hng trm chic trc thng na"(6).
T NEWSWEEK cn tit l l Ng Gic i rt lo ngi v tnh hung c th xy ra nh mt c
mng, l nhu cu phi c mt lc lng lm hu thun cho k hoch Talon Vise, nht l khi h
trng thy ci cnh kiu binh ca nhiu binh chng Nng (7):
"D rng c 20,000 qun Min Ty Thi Bnh Dng v vi t chin hm - gm 4 hng khng
mu hm c ln v mt mu hm ch trc thng ngay bn trong, hay st gn hi phn Vit nam,
lc lng ny gn nh chng thi hnh cng tc . Sau kinh nghim Nng v Nha Trang
hai tun trc yNg Gic i tr nn thn trng".
T bo ny trch dn mt vin chc cao cp Ng Gic i tit l:
"Ti c nghe mt s tng lnh ni c th cn ti 6 s on mi lp c mt hnh lang di
tn". Vin chc cao cp khc thm: "Phi chim phi trng Tn Sn Nht my bay v trc thng
p, ch vic ny khng thi cng cn 3 s on. Ri cn gi an ninh ngoi cng cho tu cp bn
nn li cn thm ba s on na".
Ngy 28 thng 4, t NEWSWEEK cn tit l thm l c th cn ti 200,000 qun i M, nhng cc
nh qun s phi tha nhn rng kh c th no iu ng c mt s qun ln nh vy trong
mt thi gian ngn. T ny ni thm: "Mt vin chc M Si gn gii thch "Chng ti tht
lng c gng di tn tt c nhng ngi lm vic cho chng ti hay nhng ngi b nguy him.
Th nhng, hy nhn vo thc t: chng ti phi lo cho ngi chng ti trc, v trong lc ny th
ch vic cng l mt cn c mng ri".
i s M cc lc phn i
T khi bit c k hoch ny vo khong cui thng ba, u thng t, i s Martin chng li.
Ri ngy 8-4, ng li thy trong bi din vn c trc Quc hi, Tng thng Ford li cn ni r ra
rng ng yu cu Quc hi cho php dng qun lc M thc hin mt mc tiu gii hn l bo v
mng sng ngi M bng cch m bo cuc di tn ca h, nu tr nn cn thit". ng Ford cn
xin Quc hi sa i lut l hin hnh (v quyn hn chin tranh ca Tng thng) ng cn c th
dng qun lc gip di tn mt s ngi Vit m M c trch nhim c bit i vi h (nhng ngi
lm cho M).
Nghe Tng thng ni ti "dng qun lc" l ng Martin ht hn. ng cc lc phn i. Khng, ng
khng th no xy ra mt tnh hung c th dn n ci cnh M-Vit cha sng bn nhau, m li
bn nhau vo gi pht cht! Ci cnh ni da xo tht y cn lm cho M b mt thm bit bao nhiu
na. Trong mt in rt di gi Kissinger m ngy 17 thng 4, ng Martin thng thn cp ti
vn v c thuyt phc(8):
"Lnh di tn ngi M t ngt c th gy bo ng Si gn. Nu khng gi bnh tnh m li a
thu qun lc chin vo y th c th gy s ni gin khng th lng c "
Ri ng nhn mnh thm:
"Ti nhc li mt ln na l s c no ng ln, nu gi qun i M vo Si gn, ngoi tr mt s
t v khng qu l liu".
"Tt c phng tin tc lt vt nhn c v phn ng (ca pha Min Nam) u xc nh y l iu ta
khng nn lm "
Chc chn ng Martin nhn c nhiu tin tc tnh bo v kh nng ny.
NEWSWEEK (28 thng 4) cn vit thng ra: "Thc vy, k hoch phng h bo v ngi M
c son tho ra dng nh l i ph vi nhng ngi lnh Min Nam ang liu mng tm li
thot hoc ut hn v b b li, cn nhiu hn l i ph vi on qun cng sn ang tin ti".
T ny cn thut li cu chuyn l mt bui sng n, khi quan st nhm ngi M v thn nhn Vit
ca h ko n trc to i s, mt vin chc cnh st Si gn bng nhin chn li v qut ln:
"Cc anh khng th b x ny ra i, ti s nht ht cc anh li". Lnh gc vi vng a on ngi
ny lt vo qua cng to i s.
Trng hp khc, ti Cn Th, nhng chuyn trc thng ca hng Air America phi bay ban m
ti mt khu chung c ca ngi M bc h i, v vin s quan ch huy phi trng c ni vi ng
Lnh s Hoa k Cn Th rng ng ta khng th bo m c k lut ca qun lnh di quyn
mnh nu ngi M c di tn bt c ai ra khi phi cng"(9).
V im ny, chnh bn thn nhiu c gi chc cng chng kin nhng bt mn tng t ti cc
n v qun i hay ti a phng.
Ti Nha Trang, NEWSWEEK thut li: "Khi To Lnh s M di tn, ch c my bay ch ngi
M, nhng lnh gc M phi cha sng t ng vo s nhn vin h khi trn ngp my bay.
V mt nhn vin CIA cn k n mt chuyn phn bi nhn tm hn khi di tn To Lnh s M
Nng: ti lc ra i, ngi M nhn thc rng h khng th no cho di tn s nhn vin Vit nam
c, nn h cho u ba chic xe vn ti trc cng To Lnh s. Ngi Vit vi vng tro ln,
th l xe phng i lin. Khi m ng i ri, ngi M mi chy thot ra. Ri nhng chic xe vn ti
th ngay li s ngi ny xung mt bi cch To Lnh s my dm" (10).
Theo nhng thng tin nhn c, ng Martin ra sc ngn chn vic mang qun vo. Trong cng mt
mt in (ngy 17 thng 4), ng bo ng v Washington.
"Ngi Vit nam s cho rng Hoa k mang TQLC vo di tn ngi M v mc k s phn ngi
Vit y. l mt hnh ng phn bi trng trn ca Hoa k".
"H s tin rng M chng cn cn ti nhng g s xy ra cho h na. V t ci cm nhn su
m , nu ch c mt vic g bt ng xy ra, d l nh nhoi ti u, cng c th gy ra tnh trng
v cng hn n. C nh tnh trng hin ti, chng ti s gy c cm tnh vi ngi Vit nam
v h cho rng ngi M cn li y cng chu chung s phn vi h"
"Hm nay ti cho di tn, mt cch bt hp php, b v ca mt vin chc tnh bo cao cp. ng
ta s khng bao gi ra i, nhng nh vy ta lun lun c thng tin y , v chnh ng ta cng
dng nh hng ln ca mnh can thip vi t lnh mt vi n v qun i trong s nhng n v
mnh nht gip cho "nhng ngi bn trung thc nht" ca Vit nam ra i cho an ton ".
Ri nh khng cn ch ng c mnh na i s Martin i ti ch gn nh chi th ng Ngoi
trng v Tng thng:
"Th nhng tt c nhng iu ny u c th thay i t ngt nu nh c mt tn in r khn kip
no (some god-damned fool) li thuyt phc c mt trong cc qu ng a v lnh o cao
cp, mang TQLC vo trc khi ti yu cu".
"V ti s khng ngn ngi cht no yu cu khi trt t cng cng bt u tan r".
cho tng phn quan trng, ng thm: "y l cng in ti t nh my ly, khng c bn sao,
ngoi tr h s ti Washington".
Cha xong, trc khi chm dt bc cng in, ng b ht mi rng buc v ngoi giao v cn
dt khot vi cp trn:
"C mt iu ti oan chc tuyt i (deadly certain) l nu a qun i Hoa k o t vo y
trong iu kin hin nay th h s phi chin u vi qun i min Nam tm ng tho chy".
"Nu ta hnh ng mt cch bnh tnh th ta c th rt khi mt cch m p - ti xin nhc li v ta
s khng lm mt li lm gh gm na trong trm ngn li lm ngi M lm Vit nam v v
vn Vit nam".
Trn trng,
Martin
Tc ng pha min Nam
Mt mt th ngn chn Washington gi TQLC vo Si gn, mt mt ng li c tc ng pha Min
Nam gi cho tnh hnh khi xo trn. ng lm ba hnh ng: mt l sinh hot ht sc bnh tnh
khng thm du vo la, khng lm xn xao thm d lun l M ang b chy; hai l c ko di
cuc di tn ngi M gip mt s ngi Vit ra i; v ba l cho di tn sm mt s phi cng v
gia nh quan chc, tng lnh nng ct. ng gii thch cho Quc hi Hoa k u nm 1976:
iu lo ngi nht ca chng ti lc l trnh khi cnh hong ht, hn lon. S lo ngh ny n nh
hng n tt c nhng hnh ng khc. Lin quan ti iu ny l mi lo u th hai ca ti, c l:
nu chng ta khng c x cho ng mc th ng minh ca chng ta (pha VNCH) s cm thy
mnh ang b b ri, v tr mt vi M trong nhng ngy cui cng".
"Bi vy phi ht sc bnh tnh nu mun di tn c ngi M, nhng ngi Vit c lin h gia
nh vi M, v cng nhiu nu c th c, s ngi Vit m M c trch nhim i vi h" (11).
D b Kissinger hi thc lin tc, ti t tht cng nh vn phng lm vic, ng Martin nht nh
khng chu ng gi. c, sch v, h s, hnh nh trn tng vn c nguyn vn, khng x
dch. Ngy 18 thng 4, ng cn cho Gim c Thng tin Hoa k, ng Lan Carter ln TV Si gn
tham d mt cuc phng vn. Nhng cu hi v tr li c son k lng trc, nhm lm gim
nh nhng lo u l M ang b Vit nam. Vic u lin Carter phi lm l nh tan ci tin n l
"nu Quc hi M khng chp thun qun vin cho VN vo hn cht nh Tng thng Ford t ra
( l 19-4), th ton b ngi M s c di tn".
Ti cn nh l ngy 11 thng 4, sau khi ng Ford n nh ngy 19 thng 4 l ngy Quc hi phi
quyt nh c hay khng cp qun vin ph tri cho VNCH, ton b Ni cc ht sc xn xao. ng
Thiu cng hi ti ti sao li l ngy 19-4? Ti tr li l thc s ti cng khng hiu. Sau ti ti
i s Martin hi, ng ni l m l khng c g c bit. Ri ng son mt trang gi cho ng
Thiu my im gii thch lp trng ca ng Ford (xem chng sau).
Trong cuc phng vn trn TV, ng Carter nhan mnh "Ngy 19 thng 4 ch l mt ngy ra
cho Quc hi hnh lang, chng c g quan trng c. Ngoi ra, ng ni: "Ta cng nn nh rng Tng
thng Ford tuyn b ng s cn yu cu nhng $1.29 t qun vin cho VNCH vo ti kho ti
(1975/76)".
chng t l tnh hnh vn bnh thng, Carter ni thm: "Nu qu v gh thm t tht i s v
b Martin, qu v s thy hon ton khng c ng gi g ht. V nh ring ti cng vy".
c hi v li n thi l Vn phng lnh s M cp chiu khn cho mt s ngi Vit di tn,
Carter chi pht i:
"y cng ch l mt li n i khc na, khng c mt cht s tht no c" (12).
Ngi ta k li l ng Martin rt kh chu vi ng Polgar (trm CIA) khi nghe tin ng ny
ng gi c gia dng i t u thng 4 (13). Theo ng Von Marbod, nht Ph ph t B
trng quc phng k li, d ti ngy 28 thng 4, ng Martin cng vn cn cha mun cho
Marbod di chuyn s my bay cn li v qun c nng ra khi VN v e ngi nh hng ti tinh thn
qun i VNCH. D nhin l Marbod c tip tc v ng c lnh t Washington. V sao phi cng
VN c di tn trc?
Ngoi b v vin chc tnh bo cao cp, i s Martin sp xp a mt s kh nhiu phi cng
VNCH v gia nh c u tin ra i. Tt c khong 2,000 ngi di tn trc ht l ti phi cng
Utapao Thi lan. Mc ch ca vic ny l gim thiu kh nng tr th v ng vi lc lng
M. Trnh by cho Quc hi v vic ny, ng Martin cho rng nu cm thy b b ri qu tn nhn,
pha Vit nam s trt s gin d trn u nhng ngi M cn li:
"Tnh bo ca chng ti c rt nhiu nhng bo co chnh xc l nu chng ta mang s ng
TQLC vo di tn ngi M, chng ta s phi chin u m ng tho chy; Khng qun Vit
nam s bn ri cc my bay vn ti ca mnh, khi chng ta b ri chin hu, ph mc h cho Bc
Vit"(14).
ng Martin cho rng phi cng l nhng phn t trong qun i VNCH b ut hn nhiu nht nn c
th phn ng:
"Ti c mt s lo ngh trong lng nhng n c gii quyt trc ngy cui cng ca cuc di tn,
l mt phn ng khng qun Min Nam c bay sang cn c Utapao Thi Lan. Nh vy l
di chuyn c kh nng (chin u) ca mt s phi cng chng i trn bu tri, h c l l phn
t ut hn nht trong cc qun chng. V tr th, h s ngn chn cuc di tn cui cng ca chng
ta"(15).
Nu phi cng VNCH bn ri ba bn chic my bay vn ti M chc chn l s c nhiu trong s
6,000 ngi M phi cht. Thm vo y l s thng vong khng th lng ca qun i hai bn.
D nhin l khng lc t tht hm i s vo uy hip, dp tan ht mi cuc tn cng. Nhng Si
gn s nt nh Baghdad, v bao nhiu ngi dn s l nn nhn. V im ny, i s Martin
trnh by vi Quc hi ht sc dt khot. ng ni rng nhn dn M u "bit m", h m c
nhng kt qu vic ng lm, l (16):
- Gip cho bt c ngi M no mun di tn u i c;
- Trnh khi s hong ht lc M ra i;
- S chuyn tip qua ba Chnh ph trong mi ngy Min Nam khng b ln xn, v v vy,
vt vt c cht nh tnh cch hp hin, hp php Min Nam;
- Si gn khng b tn ph, chng ta khng b ng minh trc y ca chng ta (VNCH) tn
cng khi rt i"; v
- Cuc trit thoi c din ra tng i vi i cht phm cch.
Trong tnh hung c x xt ln gia qun i ca hai ng minh vo nhng ngy cui cng, th
ngay tc khc VNCH s tr thnh th ch ca Hoa k. Trong trng hp ny th khng mt
ngi no trong chng ta c di tn.
V nu l th ch, nu khng c di tn t u th lm sao c t hai, t ba, lm g c
chng trnh "Ra i c trt t" (ODP), v chng trnh "Chin dch nhn o" (HO).
Chc chn l khng c "Little Saigon" Nam Cali hay Eden Center" vng Washington D.C.
Lch s Hoa k s ghi li: "Chnh Min Nam l k phn bi, st hi mt ng minh tiu ph 150
t la, hy sinh trn 53,000 mng ngi ym tr h rng r hai mi nm tri". Ngy nay, ngi
M s nhn ngi Min Nam vi con mt nh th no? Ngh li m rng mnh! Nh ng Martin
nh gi tnh hnh lc : "Nu ch c mt vic g bt ng xy ra d l nh nhoi ti u, th rt c
th gy ra tnh trng v cng hn lon!" Th tng tng: ang khi TQLC M o o ta vo, dn
chng chn trc cng To i s, ng ph Si gn b tc, phi trng Tn Sn Nht ln xn, ch
mt qu lu n n, lm cht vi ngi lnh M l tan v ri, ch ng ni ti khng qun bn vo
my bay vn ti M.
Hu b "k hoch in r "
Trc s phn i lin tc v mnh m ca i s Martin, ng Ford sau cng c thuyt phc.
ng lp lun theo ng Marlin v cnh co cc thng ngh s ca U ban Ngoi giao trong mt cuc
hp kn ti Bch Cung (17):
"Nu qu v tuyn b l s khng di tn ngi Vit nam, qu v s c kh khn ln a 6,000
ngi M ra".
V cuc hp ny, Ron Nessen k li nh sau (18):
"Kissinger, vi v mt mt mi v phin mun, bo co rng mt quan chc Si gn c ni vi
ng: "Nu cc Ngi rt ngi M ra v b ri chng ti trong hon nn, cc Ngi c th s phi nh
nhau vi mt s on qun i Min Nam c li ra".
Trong hi k ca ng xut bn nm 1979, Tng thng Ford cng kt lun v cuc di tn ng nh
nhn xt ca ng Martin hi (19).
"Chng ti cm thy rng mt cuc di tn vi v s c nhng hu qu trm trng. Mt tnh trng
hong ht ln ti th min Nam s c th pht sinh, v trong s chua cay l b "phn bi", qun
i min Nam c th quay sng vo ngi M".
Cnh co cc Ngh s xong, cng theo Nessen, ng Ford vn tip tc yu cu cp $722 triu qun
vin m tng Weyand ngh. Ford v Kissinger ngh rng i vi Chnh ph VNCH, yu cu
Quc hi khon tin ny s c tc ng hi l". Tng thng Ford cnh co qu v ngh s: "Ti khng
th m bo c rng nu chng ta ni "khng cp tin na", m ng Thiu li khng c th lm
mt chuyn g l hon hon phi l"
Ni r hn, ng Ford cn thm: nu rt hu ht ngi M cng mt lc s lm cho ngi Vit nam
ngh rng M ang tho chy, s c th gy ra hong ht, ri nhng cuc tn cng vo nhng ngi
M cn li".
Sau cuc hp, Ford cn dn cc ngh s l ch c cho bo ch bit l tt c phin hp ch ton bn
ti chuyn di tn.
Qu v hy ni: "Chng ti ch bn chuyn lm th no n nh tnh hnh li Min Nam".
Cu cu Nga X
l tc ng v pha Min Nam. Cn i vi Bc Vit th sao? Trong cun sch va xut bn nm
2003 v "Kt thc chin tranh Vit nam" ("Ending the Vietnam war"),
Kissinger c tit l rng, tc ng duy nht m M c th lm c v chnh tr vo lc l tip
xc vi Lin X. ng cho rng mc d c nhng nh tr trong cuc thng thuyt v nhiu vn ,
Nga X vn tip tc thy quyn li ca mnh trong mi bang giao gia hai nc. Bi vy, Kissinger
vit (20): "Ngy 19 thng 4, ti gi mt "li nhn ming" ca Tng thng Ford cho Tng B Th
Brezhnev qua i s Dobrynin rng chng ti cn c mt cuc nh chin "di tn cng dn M v
nhng ngi Min Nam c lin h trc tip v c bit vi M". "Chng ti lin lc vi Moscow
v, da trn quyn li h tng v lu di gia hai nc, tnh hnh phi c kt thc m khng gy
phng hi ti quan h M-Nga, hoc c nh hng ti thi ca dn chng M i vi cc vn
quc t khc".
ng cn tin rng lm cho gii php cu cu pha Nga X c hiu qu, "Chng ti nhn mnh
thin ch chng ti mun tho lun v nhng tnh hung c bit cn thit cho cuc nh chin - ni
cch khc, ti mt s thay i v tnh th chnh tr Si gn".
"V thay i tnh th chnh tr", Kissinger mun ni v nhng h chnh tr, l thay i Chnh
ph Thiu. ng bnh lun thm trong cun sch: "Chng ti gi b nu ra nhng hu qu nguy him
nu phi trng hay phi c dn s b tn cng - tuy nhin, mt ngi qu chuyn mn v nhng cuc
tranh lun ti Quc hi Hoa k nh ng Dobrynin th cng chng thy mt cht trng lng no
trong li hm do y"(21).
H Ni khng can thip di tn
Sau ny, khi c hi v vai tr ca Nga X trong nhng cuc thng thuyt t trung tun thng 4,
1975, i s Martin c xc nh li l: "Pha Nga X c cho pha Hoa k hay rng H Ni s khng
lm tr ngi cuc di tn ca chng ta"
V thi ca Lin X, Kissinger k li: "Ngy 24 thng 4, ng Dobrynin gi in thoi cho ti lc
4gi chiu v c cho ti nghe li phc p v ngh ngy 19 thng 4 ca M. Li phc p ny c
v bt n xanh cho cuc di tn ngi M, v cng ni rng H Ni mun tm mt gii php
chnh tr theo hng Hip nh Paris. H Ni cn nhn vi Moscow l "h khng c nh lm tn
thng ti uy tn ca M" V nh vy, Brezhnev c ngn cn M can thip bng qun s: ng
ta mnh dn hn km hm ci bn cht phiu lu m thc s khng c ca Hoa k lc ,
bng cch by t hy vng l M s khng c nhng hnh ng c th lm cho tnh hnh ti ng
Dng thm trm trng hn" (22).
Trong khi ch i Lin X tham kho vi H Ni tr li, ngy 24 thng 8, lc 8:25 pht, M p
li li nhn ca mnh: "Theo nh phc p xy dng ca pha Nga X, pha Hoa k ang tin hnh
cuc di tn vi tin tng l iu kin s tip tc thun li".
Kissinger cn thm:
"Tng thng Ford trn an Brezhnev l bao lu cuc di tn khng b cn tr th Hoa k s khng c
hnh ng g c th lm cho tnh hnh tr nn trm trng hn". (tc khng can thip tr li).
Ti Si gn, i s Martin li khng my lo v pha H ni.
Kissinger cng xc nhn iu ny: "Tin rng, ngay trc mt, s hong ht Si gn cn ng lo
ngi hn nhng k hoch tn cng ca H ni, ng phn u cho cuc di tn chm nhiu hn l
chnh Tng thng Ford, Scowcroft, hay l ti - con diu hu trong Chnh ph- cho l thch ng"
(xem Chng 14).
ng Martin trnh by li cho Quc hi: "V phi c bo mt, ti l ngi duy nht Si gn nhn
c thng tin do Bc Vit chuyn qua pha Lin x cho hay rng h s khng can thip bng qun
s vo cuc di tn ca chng ta" (23). ng cn tin rng s d Bc Vit vn mun iu nh mt gii
php chnh tr, v h cng khng mun bc vo Si gn trn mt ng gch vn". L do khc, theo
ng: "H ni cn mun nhn c vin tr quc t na" (24).
Nhng nu H Ni khng can thip vo di tn th ti sao li c v pho kch vo phi trng Tn Sn
Nht ngy 29 thng 4?" ng Martin tr li: "Theo s suy ngh ca ti, l do c pho kch vo phi
trng sng ngy 29 thng 4, l v ngy hm trc , chng ti bt u cho mt s Khng qun
Vit nam a my bay ra ngoi quc; ti ngh rng v pho kch nhm mc ch ch l ngn chn
vic di chuyn ny m thi (ch khng v mun chn cuc di tn) (25).
Gii php chnh tr
Mi ngy cui cng ca cuc chin l nhng ngy cc k kh khn. nguy him. Trong nhng ngy
, pha Hoa k, c bit l ng Marttin c gng sp xp mt gii php chnh tr cho Min Nam.
Kt qu l trong mi ngy, c ti ba Chnh ph. Nhng ri kt cuc cng l hon ton tht bi.
V hnh ng sp xp ng sau hu trng th trong khi ti Washington, cc ng Ford v Kissinger
i qua ng Dobrynin nh Nga X p lc H Ni, th Si gn, hai ng Martin v Polgar lin lc
qua ng i din Hungary trong phi on Kim sot nh chin v i s Php Merillon.
V mc tiu ca gii php chnh tr cng c tnh trng trng nh xui kn thi ngc. Trong khi
Ford-Kissinger ch mong c mt gii php tnh th, mt tnh hung trong tm kim sot, M c
th rt ra cho yn n, th Martin li mun theo ui mt mc tiu lu di hn: l c c mt giai
on chuyn tip :
- th nht, gip M ra i t t, ch khng vi v v mt mt;
- th hai, di tn mt s ngi Vit nhiu hn l Washington d tnh; v
- th ba, nh cp trn, trnh xung t M-Vit
Ti Washington: trong c hai thng ip cho Nga X, Tng thng M u ni ti mt gii php
chnh tr. V thng ip ngy 19 thng 4, Kissinger vit (26):
Chng ti nhn mnh thin ch ca chng ti mun tho lun v tnh hung cn thit c bit cho
vic nh chin ni cch khc, mt s thay i v tnh hnh chinh tr Si gn".
y l s mp m bn ting v vic p lc ng Thiu phi t chc. Mt tun trc khi sp , trong
thng ip ngy 24-4 gi Brezhnev, Kissinger li nhc ti gii php chnh tr:
Li p ca Hoa k cng khch l quan im ca H Ni "cch thc thi hnh Hip nh Paris i
ti mt gii php chnh tr".
D t Washington hay Si gn, i hi u tin ca gii php chnh tr l vic ng Thiu phi t
chc. y, ti cn nh khi tm bit i s Martin ln ng i cng tc Washington ngy 15
thng 4, t nhin ng hi ti:
"Nhn tin ti mun hi ng bao gi th Tng thng ca ng t chc?"
Ht sc ngc nhin: "Ti khng hiu ng i s mun ni g c!", ti p. Ti y l ln u
tin thy ng Martin dng t ng "Tng thng ca ng" thay v "ng Tng thng" hay l "Tng
thng Thiu". Ti thng bo cho ng Thiu ngay v cu hi tr tru ny trc khi ln my bay.
Hai ngy sau, 17 thng 4, ng Martin ngh vi Kissinger trong mt cng in ti mt ng
cho ng thuyt phc ng Thiu t chc (27):
"Nu Quc hi b phiu chng (vin tr cho VNCH) th a v ng Thiu l ht ri Bi vy tr khi
c ch th khng ng , ti s c gng thuyt phc ng Thiu v cho ng ta bit r rng y ch l
kin c nhn ca ti vi t cch l ngi bn chn tht. Sau khi suy ngh mi ng, ti i n kt
lun l ch ng ca ng ta trong lch s s c bo m hn nu xt tt c nhng g ng lm
cho t nc ny. Nu ng ta khng chu m c tham quyn c v, th c hi cui cng cu vn
min Nam Vit nam nh mt quc gia cn cht t do s khng cn na".
"Ti s cho ng Thiu r ti i n mt kt lun v t l nu ng ta khng chu xung th cc
tng lnh di quyn ng s bt buc ng lm iu ny"; "C mt cch rt lui m p v trang
trng nht l t ng t chc, v ni cho ng bo bit rng ng phi lm nh vy bo v hin
php v Chnh ph k v c th d dng iu nh cu vn nc Vit nam t do"
Kissinger ng . ng thut li l vo ngy 20 thng 4 (21 thng 4, Si gn), ch mt ngy sau thng
ip ca Ford gi Brezhnev, v trong khi ch i Nga X tr li: "i s Martin bn ting cho
ng Thiu, khuyn co v Tng thng VNCH nn t chc. ng Martin c ni nh y ch l theo
ring c nhn ca ng, nhng thc ra th s vn ng ny c Tng thng Ford v ti chp
thun trc ri" (28).
Theo i t Cm, Chnh Vn phng Tng thng, ng Martin a cho ng Thiu xem nhng bn
v tnh hnh qun s rt bi quan do CIA son khuyn d ng Thiu. ng Thiu hi Martin:
"Nu ti t chc th liu vin tr M c n khng?"
Martin tr li:" Ti khng dm ha nhng cng c th".
Trc khi ng i s ra v, ng Thiu ha: "Ti s lm iu g c li nht cho nc ti".
Mi vic dn xp va xong th ng i s li nhn c mt mt in rt l do Kissinger gi. By
gi Kissinger li mun hon vic ng Thiu t chc li, c l l dng vic ny thng thuyt vi
pha Nga X (H ni) v ly im l chnh ng ta l ngi p ng Thiu t chc. Nhng ng
Martin khng chu chi ci tr b i y na. c xong cng in, ng bc tc v gp ngay n li:
"Cng in c xp ngay vo h s v ti l i, khng thi hnh" (29).
ng Thiu k li cho ti (nm 1984) l ngy hm sau khi gp ng Martin, ng mi cc tng lnh
n Dinh c Lp Trong bui hp, ng cho h bit v nhng chuyn i s Martin cp ti. ng
Thiu ni nu cc tng lnh cho ng l mt chng ngi vt cho ho bnh ca t nc th ng s
t chc. Khng ai pht biu g c. Th l r h khng mun ng ngi li gh Tng thng na.
Gia lc ng tuyn b t chc v Ph Tng thng Trn Vn Hng ln thay.
Hp xong, ng ln i truyn hnh thng bo quyt nh t chc. Lng y cay ng vi ng minh,
ng c mt bi din vn rt di, tuy ri rc, thiu mch lc, nhng cng thng v xc ng:
"Cc ng chin s ca chng ti cht ui di ln ma n ca ch. l mt hnh ng v
nhn o ca mt ng minh v nhn o. cng l mt l do ti sao, khi phi on Quc hi
Hoa k n Vit nam, ti ni vi h rng y khng cn phi l vn 300 triu na m l vn
Hoa k c cn gi li ha gip nhn dn Vit nam trong cng cuc bo v nn c lp v t
do ca h hay khng?"
"Hoa k hnh din l mt quc gia bo v n cng chnh ngha v l tng t do trn th gii, v s
n mng l c lp nm th 200 vo nm ti. Ti hi h rng: "Li ni ca Hoa k c cn gi tr g
na khng? Nhng cam kt ca Hoa k c cn hiu lc khng?"
Ba trm triu khng phi l mn tin ln i vi cc ngT chi mn tin ny, cc ng cn mun
chng ti thng Cng sn hay ngn chn ln sng xm lng ca Cng sn - l cng vic rn cc ng
khng lm ni trong sut su nm trng vi qun i v chi ph khng l ca Hoa k. Tht l
phi l...
Bc Vit i m 27 thng 4
Ti Si gn, theo i s Martin, tuy l hi thng ba, ng c tin tnh ho l H Ni quyt nh
i ti mt chin thng hon ton qun s, nhng c ng v Polgar khng t nng s chnh xc ca
bn tin ny. Theo ng, l do l v cng cng mt lc , li c thng tin t pha i din ca Mt trn
gii phng bn u chu, mt t Stockholm (Thu in), v mt t Paris, c hai u cho bit rng h
cng mun c mt gii php chnh tr (30). Ngoi ra, Martin cn suy lun, nh trnh by trn, l
chnh H Ni cng mun mt gii php chnh tr kt thc mt cch m p v h cn mun nhn
c vin tr ca quc t sau ny.
Th nhng, theo ng, "Khng hiu v mt l do no , m ngy 27 thng 4, Bc Vit bt cht
thay i tn hiu, quyt nh chn gii php hon ton qun s, v nh vy, gii php chnh tr
khng cn na" (31). V im ny, chnh Kissinger cng xc nhn trong cuc hp bo ngy 5
thng 5- 1975 rng cho ti ngy 27 thng 4, Hoa k vn c nhiu hy vng H Ni khng nh i ti
mt chin thng hon ton qun s, v cn mun iu nh vi ng Dng Vn Minh (32)
Mt Chnh ph Thiu khng c Thiu
Sau khi c trao quyn Tng thng, ng Hng e ngi rng v ng l Ph Tng thng, nn ngi
ta cho rng by gi ng ch iu hnh mt Chnh ph theo ng Thiu. ng lin yu cu i s
Martin nn c vn ng Thiu ra ngoi quc v dn xp gim chuyn i ny (33). Sau ng Hng
ti ch ng Thiu khuyn ng sm ri khi Vit nam, v nu khng, Cng sn s ni "ti ang iu
khin mt Chnh ph Thiu khng c Thiu"(34).
Lc c mt c hi thun tin. cho vic ra i c hp Php, ng Hng k ngh nh c
ng Thiu lm c s VNCH i i Bc phng iu Tng thng Tng Gii Thch va qua i
ngy 5 thng 4. Theo Frank Snepp c ng Minh cng yu cu tng Timmes tm cch a ng
Thiu khi Vit nam (35).
Chic my bay DC-6 di quyn s dng ca i s Hoa kt Thi Lan bay qua Si gn trong m
25 thng 4. ng Polgar, trm CIA Si gn v tng Timmes gp ng Thiu v on tu tng nh
Th tng Khim trong B Tng tham mu. Polgar chun b ba chic cng xa mu en ch mi
ngi ra phi trng. on xe lt qua i tng nim Chin s trn vong ca ng minh gn phi
trng,vi ba hng ch ni bt trn bng: "Nhng hy sinh cao qu ca cc chin s ng minh s
khng bao gi b qun lng". ng Thiu ngi gia ng Polgar v tng Timmes. Nhn thy bng,
ng th di v quay mt i (36).
on xe chy vt v pha sn bay ca hng Air America. i s Martin i sn tin a.
D bun thm v cam chu s phn, ng Thiu vn i thng thng, c gi phong ng quay li cm
n ng Martin dn xp chuyn i.
Vi mt ging xc ng, ng Martin p l:
"Tha Tng thng, l iu ti thiu ti c th lm. Xin tm bit v chc Ngi may mn"(37).
Danh chnh ngn thun
phi trng v, i s Martin, cng vi i s Php Jean Marie Merillon, li tip lc cng vic sp
xp gii php chnh tr. ng gi cho ng Kissinger mt in vn cho bit vn cn c th iu nh
gia Chnh ph Si gn v Vit Cng. Ngy 26 thng 4, Kissinger gi mt in gt i lin:
"ng i s hiu lm kin ca ti v cc cuc iu nh vi Vit Cng. Ti khng ni n
dn xp gia Chnh ph Si gn v Vit Cng m n thng lng gia Hoa k v Vit cng. Ti
mun bt c cuc tho lun no gia Hoa k v Vit Cng cng phi c din ra ti Paris".
Vo gi cht. Kissinger vn khng mun hai min Bc v Nam trc tip iu nh vi nhau m
khng c s kim sot ca ng (38)
Tng thng Hng mi tng Dng Vn Minh ln lm Th tng trong Chnh ph mi. Tng
Minh khng chu, nht nh i gi chc Tng thng. ng Thiu k li cho ti rng: "Ti ngh
vi c Hng nn mi tng Trn Vn n "neutraliser" (v hiu ho) ng Minh nhng c
Hng chu qu nhiu p lc!"
ng Minh chnh thc ln gi chc Tng thng chiu ngy 28 thng 4 (sng ngy 27 thng 4,
Washington). Vic u tin ng lm l vit mt cng hm cho i s Martin. Vn bn c chuyn
giao sng ngy 29 thng 4. ng Kissinger bnh lun v ng Minh (39):
"ng Minh gi chc Tng thng c khng ti 72 gi, ch lm c hai vic quan trng: mt
l yu cu H ni ngng chin v thng thuyt chnh tr - iu m H ni t chi thng thng -
v hai l, ngy 29 thng 4 (28 thng 4, gi Washington, ng yu cu tt c ngi M ra khi Vit
nam trong vng 24 gi".
Mi nm sau ngy sp , i s Martin cho ti xem bn cng hm ca Tng thng Minh. Ti liu
ny c tnh cch lch s v n l vn kin cui cng ca Chnh ph VNCH gi Chnh ph Hoa k:
"Tha ng i s,
"Ti trn trng yu cu ng i s vui lng ra ch th cho cc nhn vin ca C quan Tu vin quc
phng DAO ri khi Vit-nam trong 24 gi ng h k t ngy 29-4-1975 vn Ho bnh Vit
nam sm c gii quyt".
Trn trng knh cho ng i s.
Si gn, Ngy 28 thng 4 nm 1975
i tng Dng Vn Minh
B nh lun v th ny, Kissinger ni thng ra: "V lch trnh ny trng hp vi lch trnh rt lui ca
chng ti, n thc s gip cho chng ti tho ra m khng b ch trch l M b ri ng minh
ca mnh" (40).
Nhn c th, i s Martin vi v gi c Eva Kim vo nh th tr li Tng thng Minh (41).
Nhn dp ny, ng cng yu cu pha qun i VNCH gip cho cuc di tn ngi M c thc hin
an ton. V nh vy, nguy c "ra i li bn nhau" khng cn na:
"Knh tha Tng thng,
"Ti va nhn c th ca Ngi ngy 28 thng 4 v yu cu ti ra ch th ngay cho cc nhn
vin ca C quan Tu vin quc phng DAO ri khi Vit nam trong 24 gi ng h.
"Ti xin thng bo Ngi hay l ti ra ch th nh Ngi yu cu. Ti tin rng Ngi s ra lnh
cho qun di ca Chnh ph Ngi cng tc bng mi cch lm d dng cho vic di chuyn cc
nhn vin DAO.
Ti cng hy vng Ngi s can thip vi pha bn kia (pha Bc Vit) Tu vin quc phng v nhn
vin ca chng ti c ra i an ton v trt t".
Trn trng
Graham Martin
i s Hoa k
Cu cui cng chc l gi kho vi ng Minh l t lc ny ng c th ni vi pha H ni l
chnh ng yu cu M ri khi Vit nam cho d b thng thuyt.
Nhng yu cu nh vy l cho M ci "danh chnh ngn thun" ra i. Nh Kissinger bnh lun,
th ng Minh: " thc s gip cho chng ti tho ra m khng b ch trch l M b ri ng
minh ca mnh".
Nu by gi, ng Minh gip cho M ra, th mi hai nm v trc, ng cng gip cho M vo,
khi ng lt Tng thng Dim.
Lc 10 gi sng ngy 30 thng 4, Tng thng Minh ra lnh cho Qun i VNCH bung sng u
hng.
Min Nam Vit nam c hai nn Cng ho, v tnh hay hu , ng Minh tr nn ngi chm dt
c hai.
Bc th ca ng cho M ci "danh chnh ngn thun" mt cch gi to: M b yu cu ra i ch
u c tho chy, u c phn bi! Gi to v M v ang tho chy gn ht ri. Vo gi pht
cht ch cn c mt s vi chc ngi, gm ng i s v my nhn vin ca c quan DAO: h cng
sp c bc i v c lnh phi rt ra ngay.
ng 8 gi sng ngy 30 thng 4, tc l gn 24 gi k t khi mt s quan tr tui phng xe t Dinh
c Lp n To i s M trao thng ip ca Tng thng Minh cho i s Martin, mt chic trc
thng Chinook-46 p trn nc to i s M bc i s 11 v binh cn li canh gc. H c h
tng bng su chic Cobra c v trang bay ra khi khng phn Vit nam.
Ch thch:
(4) Tun bo TIME, s ngy 21-4-1975, trang 16.
(7) NEWSWEEK, 21 thng 4, 1975, trang 19.
(9) David Butler, The Fall of Saigon, trang 372; NEWSWEEK, 21 thng 4, 1975, trang 18.
(10) NEWSWEEK, 21 thng 4, 1945, trang 18.
(11) Graham Martin, Testimony, trang 543.
(17) Ron Nessen, It Sure Looks Dffrent from the Inside, trang 105.
(18) Ron Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 105-106.
(20) Henry Kissinger, Ending the Viertnam War, trang 542.
(22) Henry Kissinger, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 545-546.
(26) Henry Kissinger, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 542.
(27) Xem N.T. Hng and J. Schecter, Palace File, trang 329; Graham Martin, Vietnam Evacuation:
Testimony, trang 545-546.
(29) Phng vn ng Graham Martin, 27-3-1985
(32) Graham Martin ni v cuc hp bo ngy 5/5/1975 ca Kissinger, Vietnam Evacuation:
Testimony, trang 608.
(34) Phng vn Thomas Polgar, 6 thng 3, 1986.
(37) Phng vn ng Graham Martin, 26 thng 3, 1985.
(38) Kissinger vit li l B Ngoi giao Php gip lin lc gia M v MTGPMN. Kissinger, A
World Restored, trang 549.
World Restored, trang 548-549.
World Restored.
(41) David Butler, The fall of Saigon, trang 385-386.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P4 - Chng 16
Vnh bit ng i s

Lnh "Hnh qun gi nhanh" va ban hnh. T xa xa, dm ba chic trc thng ang l l bay li,
lc nghing sang bn phi, lc sang bn tri, ting ng c vang rn. Nhng cnh qut xoy vng
ngang, vng dc, lm lung lay c nh mt tri lc gia tra. i pht thanh qun i M ng
Hng Thp T a tin tc v kh hu: "Nhit Si gn l 105 v cn ang tng". Nng nh
vy m ting ht ca Bing Crosby t nhng my thu thanh li c vng vng I am dreaming of a
white Christmas" (Ti ang m c mt Ging Sinh tuyt trng).
Trong lc tnh hnh ri ren, dn chng thnh nghe bi ca m m cng thy c vi pht th gin.
Th nhng, ngi M v mt s nh ngi Vit lin h vi M li ht sc cng thng, v bit rng
gi th 24 sp ti. Tn hiu ca cuc di tn cui cng, "Hnh qun gi nhanh" c pht sng.
H hoang mang, bi ri, tm mi cch ti nhng a im hn trc, mong c bc i.
Trc To i s M, tnh trng ln xn, x xt tro tng din ra. Bn trong, cc nhn vin
cung cung, va lo gi trt t an ninh, va t chy ti liu mt. Phi sp xp cho l v trc thng
sp p xung ri. i s Martin cng tht c vt, mc qun o chnh t, ng ch sn trong vn
phng ng lu ba. ng sp ln trc thng ra i. Khng, "Ti mun tr v qua t tht", bt cht
ng quay li ni vi my ngi lnh cn v. Sng s, nhm cn v khng hiu ti sao ng li mun
tr v nh. M lm th no li xe cho ng ra c khi To i s? Mc d h t khng ng ,
ng Martin nht nh c i. ng c cch: lch tng bn hng qua to i s Php v i b v
nh. Cn v bt buc phi i theo. c, tranh nh trong cn nh ng ng Phng Khc Khoan
vn cn y nguyn. Chc ng mun v ly mt vi mn quan trng no ? Nhng khng, ng
v m con Nit Noy i vi ng. Nit Noy l tn ting Thi ("mn vt nh") ca con ch x mu en
m ng yu qu. Ch c th thi. ng lng thng tr li To i s, cng qua ng nh i s
Merillon. Tr v vn phng, ng buc Nit Noy vo chn mt ci gh (1). Th ri tip tc lm vic.
Sau ny bo ch chi trch ng v v ch x, ng ci: "Bo ch cng ch trch Tng thng Rossevelt v
con "Fala" ca ng nh vy! Ti rt bt bnh v vic h cng kch mt con ch. Trc ht, khng
phi l ch ca ti m l ca con gi ti (c Janet). V thc ra ti khng nh mang n i, v
sp xp n xin c ng i s Php cho t nn ri" (" had arl angedfor Nit Noy to seek
asylum with the Ambassador office") (2).
Vo giy pht cui, phng vin t Los Angeles Times, ng George Mcarthur trng thy Nit Noy b
buc vo chn gh mi lng, v quyt nh li ci my ch ca mnh ri m n i theo. "Ti s
mi mi ghi n ng Mcarthur v v ti rt yu qu con Nit Noy. V trong gia nh ti th v ti l
ngi chu ng nhiu nht v cuc di tn". B Martin ch c 11 pht ng gi, v phi li
ht tt c nhng k nim qu bu thu thp c trong bao nhiu nm qua. S d nh vy, v nh ng
ni "Nu chng ti ng gi sm hn th tn hiu (v M b chy) s truyn i khp Si gn" (3).
ng sau To i s, c cy me c th rt ln, cy di bng mt. Sng sm ngy 29 thng 4, nhn
vin yu cu ng cho cht xung trc thng d p. Khng chu, ng t r thi : "N nh cy
ny ng xung th uy tn ca M cng ng theo" (4).
Ngy trc hm , ng gi in cho Ngoi trng Kissinger ni rng theo ng, s c mt ca
Hoa k Si gn cn c th ko di c chng mt nm na (5). Ri chiu ngy 29, ng li xin
php c li Min Nam cng vi vi chc nhn vin. L do l "ti thiu cng lm cho vic M
ra i c nhn cch i cht" (6).
"c ri, Jim (Schlesinger)," Kissinger gi cho Tng trng quc phng, "Anh phi ni thng vi
ng ta, v nu anh khng ni "y l lnh Tng thng" th ng ta khng chu ra i u".
"Xong ri, ti s lm chuyn ", Schlesinger tr li.
"Nh anh bit, ng ta mt mt ngi con Vit nam". Kissinger tip.
"ng vy, ta phi thn phc ng ta" (7).
Ngoi ngi con l cu Glenn li trc thng cht vng cao nguyn chn nm v trc, ng Martin
cn nng lng vi uy tn ca nc M. "Ti lun ngh ti s kin l c nm Tng thng M dinh
lu ti Vit nam v trong nhng hai thp nin"
Trong cun sch Ending the Vietnam war (2003), chnh Kissinger bnh lun v vic ng Martin
chn ch khng chu i:
"Nhit tnh gn b vi nhng ngi m ng sp b bt buc phi b li, ng Martin coi nh bn
phn ca mnh l phi ko di cuc rt lui ca M trong mt thi gian di nht gi li s c mt
ca M (ti Vit nam) lm sao cho cn bin h "cho vic cu ngi Vit nam".
"Tin rng, ngay trc mt, s hong ht Si gn cn ng lo ngi hn nhng k hoch tn cng
ca H ni, ng phn u cho cuc di tn qu chm hn l chnh Tng thng Ford, Scowcroft ,
v ti - con diu hu trong Chnh ph- cho l thch ng" (8)
Vo dp L Phc Sinh (thng 3) 1975, c th k Eva cho hay l ng lm bnh, ti c gh thm, thy
ng xanh xao, mt mi. ng ni l b cm, nhng ti nghi l vim phi. Ht thuc l lin tc, cng
ht, ng cng ho thm.
Trong iu kin sc kho nh vy m ng hu nh mt mnh ng ra chu trn vt vt cho
Min Nam v cho nc M vo gi pht cui cng. Trung s Colin Broussard, ngi cn v lun
theo st ng c vit: "Ti ngh rng i s Martin cu c c ngn ngi Vit, nhng ngi M
dn s v c Thu Qun Lc Chin M na, chnh v ng khng chu ni ti "di tn" qu sm v gy
nn mt tnh trng hong ht".(9)
V vic ng xin li bt chp nhng g c th xy ra, Kissinger bnh thm: Vic xc nhn s
nghi ng ca ti l ng Martin mun ging nh tng George Gordon, vin ch huy ni ting nc
Anh, l ngi b h st ti Khartoum (nc Sudan) do qun Mahdi vo nm 1885 khi ng ta
khng chu ra i". (10)
ng 4 gi 45 pht sng ngy 30 thng 4, c anh phi cng vm v bay chic trc thng mang bng
hiu Lady Ace 09 ln i ln li ri p xung bi u trn nc to i s. Anh g ming giy buc
vo i, ri a cho ng Martin: l lnh ca Tng thng buc ng phi ra i trn chuyn bay cui
cng ny. Nu khng, theo nh tit l v sau ca c Gayler (T lnh Thi Bnh Dng) "Ti
c thm quyn p gii trong trng hp ng i s khng tun lnh ca Tng thng." (l l)
Th l ht ng tho lui. i s Martin b ph m l c M bc ln chic Lay Ace 09 vo lc 4
gi 58 pht. Anh phi cng pht sng "Tiger, Tiger, Tiger" (Con h, Con h, Con h), mt hiu l
a c ng i s ln trc thng ri.
S c mt ca Hoa k ti Min Nam ti y hon ton chm dt.
Sau ngy Min Nam sp , ng Martin tip tc b ch trch. Ngoi vic chn ch khng lo di tn
ngi M theo lnh cp trn, ngoi con ch Nit Noy, ng cn b cng kch v vic ch quan v
lun lun bo cha cho Min Nam.
H 1974, gia lc Washington hu nh lng qun v Quc hi bt u ct xn vin tr cho Min
Nam, ng Martin ht sc chng . ng iu trn v vin tng ca Min Nam mt cch lc quan:
"V chnh tr. Chnh ph Min Nam mnh hn bao gi ht. V qun s, qun i Min Nam
chng t kh nng bo v t nc m khng cn c s ym tr ca lc qun Hoa k"(12).
Cn v kinh t, liu Min Nam c phi da mi vo M hay khng? Khng, ng Martin bin lun:
"i khi ta thy trong cng mt quc gia c s phi hp gia ti nguyn phong ph, mt h thng
hnh chnh c quyt tm vi nhng chnh sch kinh t hp l, mt dn tc thng minh, kho lo, v
ht sc do dai, vi mt kh nng c gng bn vng, mt quyt tm mnh lit v tha thit bo tn t
do ca mnh".
Khi c mt kt hp nh vy, nh hin ang c Min Nam Vit nam, th ch cn mt ngun ti
chnh t ngoi vo lm vai tr tc dng, ni kt tt c nhng yu t ny li vi nhau th c th c
nhng kt qu tht l xut sc"(13).
Nhiu ngi ch trch ng v vic ng t im hnh nh qu lc quan cng ging nh vic tng
Westmoreland lm thi Tng thng Johnson. Ngay gn Tt Mu Thn, Westmoreland cn ln i
truyn hnh ni ti tnh hnh qun s kh quan.
D ch trch, ng Martin vn tip tc. C vi thng ng li v Washington vn ng. Thng ip
chnh ng mang ra ni vi mi ngi l nu Min Nam sp th uy tn ca M s xung mnh,
v em theo hu qu v lu v di. Nhng nc th ch s khng coi M ra g, v ho bnh s b e
do. V l vo thi gian , nh ng tng trnh li cho Quc hi M nm 1976: "Ti cha bit
r c nhng trao i "ring t gia Tng thng Hoa k v Tng thng Vit nam cng ho". (14).
Nu nh ng bit c nhng cam kt th khng r ng cn c gng n nh th no ngn
chn s xung dc ca nn ngoi giao Hoa k lc . Suy li thng ip y, ta c th t cu hi:
liu Saddam Hussein, Bin La den c coi thng M khng, trc khi c nhng hnh ng m hu
qu l a th gii ti tnh trng ri rm nh ngy nay?
Khi ti hi ng ngh sao i vi ch trch v nhng li tuyn b v cng vic ng lm, ng Martin tr
li: "Ti ch ni s tht, v nu ti c tranh u cho Min Nam, th cng ch l v quyn li ca nc
M v lu v di, l uy tn ca chnh sch ngoi giao Hoa k".
Nhn dp k nim mi nm Min Nam sp (ngy 30 thng 4, 1985), t New York Times c ng
cu ph phn ca v i s cui cng, c nhiu ngi nhc ti:
"Rt cuc, chng ta ch lo tho chy. ch dn tc ca Hoa k sp ". (In the end, we simply cut
and ran. The American national will had collapsed).
vinh danh ng, ti xin mn mt phn cu ng ni lm u cho cun sch ny.
Ngy ng qua i (1990), ti gi li chia bun cng gia quyn: "Thay mt cho nhng ngi Vit
nam bn ng, c bit l nhng ngi c ng cu gip, chng ti bi ngi thng tic v xin
chn thnh chia bun cng ton th gia nh. Nguyn xin Thin Cha sm a linh hn ng v an
ngh ni vnh phc".
Ch thch:
(1) David Butler, The fall of Saigon, trang 436.
(4) U.S. Marines, "A Moment in Time With Dan Roberts", trong ti liu "The Fall of Saigon By The
U.S. Marine" vo internet "Letter to CMC@FALL of Saigon by U.S. Marines", trang 7.
(5) George J. Church, "A Look At The Storm" trong "The Fall of Saigon By The U.S.
Marines",vo inlernet :"Letter to CMC@FALL of Saigon by U.S. Marines", trang 9.
(7) Henry Kisinger, Ending the Vietnam war , trang 552.
(8) Henry Kisinger, Ending the Vietnam war , trang 540.
(9) Colin Broussard, Ambassador Graham Martin, trong ti liu The Fall of Saigon By The U.S.
Marines, xem Letter to CMC@FALL of Saigon by U.S. Marine", trang 3.
(10) Henry Kissinger, A World Restored, trang 547-548
(11) Phng vn John Munay, 20 thng 4, 1985.
(12) TIME (M agazine), 21 thng 4, 1975.
(13) U.S. News and World Report, 29 thng 4, 1974

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P4 - Chng 17
Mt c gng cui cng

"Hy gi n cho ta nhng k mt nhc, nhng ngi ngho kh; nhng m nhn qun co cm,
ang khao kht th bu khng kh t do
Hy gi h n cho ta: nhng ngi v gia c, nhng ngi b bo t dp vi ti t; Ta ang nng
cao ngn n bn cnh cnh ca vng".
(Trch on th The New Colossus ca Emma Lazarus)
Tay B gi b uc cao ngt nh nh n hi ng. T nm 1885, B ng pha ngoi hi cng New
York n nhn bit bao nhiu on ngi di dn. Ngho kh, nhem nhuc, h ti vi B sau
nhng cuc hnh trnh vt i dng kh khn, nguy him. Nh iu khc Auguste Bartholai ly
cm hng t tng Hy Lp "Ngi khng l o Rhodes" (Colossus of Rhodes) cng vi k s
Gustave Eiffel (ngi thit k thp Eiffel) mt gn chn nm tri hon thnh k vt nc Php
tng cho Hoa k vo dp l c lp nm 1884. Php t tn cho k cng ny l "T do chiu sng th
gii". Con tu Isre phi ch 350 b phn cng knh ti lp rp thnh tng t trn o
Liberly ngoi b Manhattan. Ngi M gi k cng ny l "Tng T do". Vit nam ta gi l "N
thn T do", c l l v trng b p nh thn Hy Lp, nhng li t bi, bao dung (1).
N thi s Em ma Lazarus (1849-1887) lm mt bi th ca ngi "Pho tng v i mi" (The New
Colossus). Mi, v tng Hy Lp c, dng ln knh thn Apollo (304 trc Cng Nguyn) l
mt ngi khng l, vm v, cm b uc ng gc ca vo cng Mandraki, mi chn ng trn
mt hn o. Tu b ra vo u phi chui qua di hai chn pho tng. Nhng N thn T do th
khc hn. Ngoi ca bin lc hong hn, B cm b uc ng chiu sng. L "M ca nhng ngi
b y i" (Mother of Exiles), con mt B hin t nh ang mi gi.
Theo ting gi ca B, bao nhiu di dn t cc quc gia khc sang Tn Th Gii, thay i hn
thnh phn dn s M. Nm 1790, khi c cuc kim tra u lin, a s (75%) dn M l ngi gc
Anh Quc. T u th k 19, cc sc tc khc ti ngy mt ng. T 1820 khi Chnh ph bt u ghi
chp s sch di tr cho n 1975 c li 50 triu ngi nhp tch. Trong thp nin 1840 v 1850,
tng trm ngn ngi c ti chy trn cnh ngho i v b truy n. Gn mt triu ngi
Irish di tn sau "nn i khoai ty". Cuc di c ln nht l gia nm 1901 v 1910: tm triu ngi
ti t Hungary, , v Nga.
Ri b c tip lc mi gi, cho n. Sau khi kt thc bao cuc chin, b cn tip nhn c nhng
on ngi di tn, nh t Hungary (1956), Cuba (1959-1960), hay mi y, t mt s nc ng
u. Cuc chin Vit nam kt thc ngy 23 thng 4, 1975. Ngy 22 thng 4, ti nghe tin Tng thng
Thiu t chc. Ngay hm sau, ngy 23 thng 4 (24/4 gi Si gn), Tng thng Ford ln chic my
bay Air Force One i New Orleans din thuyt ti i hc Tulane. Mi ngi ch i xem ng s
ni g. Chiu hm , nh ly thm can m, ng Ford ung mt ly ru cocktail, trong mt
tic chiu i. Th ri dng dc, ng bc vo ni t hp. y l mt sn chi banh trong nh rt
rng ri, cht nch vi hng ngn sinh vin. C to v tay cho n, cng bnh thng nh
din ra cc i hc khc mi khi c Tng thng ti thm.
Th nhng, bu khng kh bng nhin i hn khi Tng thng Ford chm ri nghim ngh, dn tng
ting:
"i vi Hoa k, chin tranh Vit nam kt thc ri".
Ging ng nh mun v ra v ting v tay, hut so, la h vui mng. Cu tuyn b lch s ny
c nh my thm vo bi din vn lc chic Air Force One cn ang bay trn vm tri cao (2):
"Nc M c th ly li c nim hnh din c trc (chin tranh) Vit nam. Nhng nim hnh
din y s chng c th t c bng cch tham d tr li mt cuc chin m ring i vi M n
chm dt ri".
Ph t Ron Nessen nhn xt l ch mi hai tun trc , ng cn ra Quc hi c din vn xin thm
qun vin cho VNCH, m ti Tulane, "chng thy ng ni mt li no na v vin tr thm cho
Min Nam". Tng thng Ford ch ni ti tng lai:
"Theo ti, by gi ti lc chng ta phi nhn ti mt ngh trnh cho tng lai. Ti yu cu l ta
hy ngng hn chin trn, cng nh nhng li buc ti, t co ln nhau ca qu kh. Ti yu cu
chng ta hy chp nhn trch nhim ca lnh o, chng ta s l hng xm tt i vi mi ngi v
nhng l th ch ca bt c ai".
V nh vy, ng Ford lm mt vic m trong 30 nm, cha Tng thng M no lm ni". Mi
ngi trong on tu tng ca Tng thng ti i hc Tulane u ht sc vui v, kch ng v li
tuyn b ny (3).
Th l xong. ng Hng va mi ln chc Tng thng c vi ngy, Tng thng M ni "toc
mng heo" ra l i vi Hoa k, chin tranh Vit nam kt thc ri". Si gn. khi c cc thuc
cp cho hay v bi din vn, ng Von Marbod xc ng: "ng Ford gi cao tm vi ging trng.
Ti v cng bng hong v h thn".
Min Nam i vo d vng. Nhng cn tn d ca cuc chin, v i vi nhng ngi bi trn th
sao y? Chng thy ng Ford bnh lun g, hay l mun l i chng? Ch thy bo ch ni ti Chnh
ph ang cho di tn gp rt s ngi M v mt s ngi lm cho M. Nghe tin tc t hnh lang
Quc hi l tt c cng ch 50,000 ngi Vit thi, ti nht nh hot ng ti a cu vt m
ngi ang tun ra Bin ng (4).
V vic M ch nh cu mt s ngi qu gii hn nh vy, sau ny c i s Martin xc
nhn trong mt bui iu trn ti Quc hi nh trch dn trong chng 14. V tnh cch lch s
ca ti liu ny (n chng minh r rng v s ngi v ngy gi m Washington nh cu), ti
trch nt phn ca vn bn ng Martin iu trn trc Quc hi ngy 27 thng 1, 1976 (ngy k nim
nm th ba ca Hip nh Paris) v in vo Ph Lc. nhn mnh v thi im ca ngy 25 thng
4, 1975, ng cn ni tip:
"Vo ngy 25 thng 4 (1975), sau cng, To i s mi nhn c quyn cho php tm dung thm
s ngi thn nhn (ngi M) v mt gii hn l 50.000 ngi Vit vo thnh phn chu ri ro cao
. l ch cn c 4 ngy trc lc cui cng ri khi Vit nam" (5).
Nhn vo N thn T do
Lm g c by gi y? Ti t hi. Hi nm 1954, sau hip nh Genve, cng c cuc di tn. Gn
mt triu ngi c tu M ch vo Nam. Sau M cn gip tin bc cho ngn sch nh c.
Thi gian di tn li c ko di ti 300 ngy. V lc chm dt chin tranh cn bn l gia qun
di Vit Minh v Php. By gi, sau mi nm tri trc tip can thip vi trn na triu qun, chin
u bn cnh mt triu qun i VNCH, thit hi bao nhiu nhn mng, bao nhiu tin ca, chng l
li ch di tn c 50,000 ngi thi? 30 nm ri m mi khi ti ngy 30 thng 4 (1 thng 5 gi
Vit nam), hnh nh pho tng N thn T do li hin ra r rng trong tr c ti. H 1958, khi ln
New York ln u tin, ti c ra o Liberty du ngon. Rt l thch th. "Pho tng p v hng
v qu sc", ti ni vi anh bn hng dn. Th thi, khng c n tng g su xa cho lm sau
chuyn i. Nhng ngy 30 thng 4, 1975 (ti Washington) th khc. Bui sng hm y, ti ht sc
mt mi, r ri, v nhng bin c, trn tr t my tun trc. V phi sa son sp sn mt cng
vic m i vi ti n l lch s trong cuc i. Tm tr ti lc ri bi. Khng bit phi lm g
cu vt thm on ngi ang bng b nhau ta ra Bin ng.
Nhng ri, nh mt tia sng chiu ri, ti ngh n N thn T do, v ti on ngi Cuba di tn hi
nm 1960, sau khi Fidel Castro ln nm chnh quyn. Bn b v thn nhn ca h l ngi M gc
Cuba lc tranh u thnh cng. Ti cn nh l hi h ng ti rt nhiu li ku gi lng
t tm ca nhn dn Hoa k trn cc bo ch vi hnh pho tng N thn T do. Ti li ny ra ngh
l mnh cng c th lm nh vy.
Hin trong tay, ti mang i c ton b h s mt v nhng trao i gia hai Tng thng Nixon,
Ford v Tng thng Thiu. Nh nhng l th tnh, nu ch l mt vi th l t th ngi ta c th cho
l n c vit trong lc tnh nhn bc ng. Nhng gp chung li, v t n trn cn bn thng
thuyt l bn nm tri, th tt phi c ngha su xa. Ti suy lun: ngi M t cao nhng gi tr
xy trn cn bn cng bnh sng phng. Do vy, h lun t nng ci quyn hn chnh mnh. Chng
vy m c 1.000 ngi th c ti 3.1 lut s, qu nhiu so vi cc nc khc nh Php (0.4), c
(0.8), Nht (0.1). Nh th, ti ngh nu mnh da trn cn bn cng bnh (Chnh ph M bi c
vi nhn dn Min Nam) v ku gi ti tinh thn bao dung, m biu tng l N thn T do, th may
ra c hy vng phn no s cu c mt s ngi ng hn.
Ti mun in ngay c mt trang cu cu "SOS" trn t washington Post v mt trn t New York
Times. Nhng ly tin u m in by gi? Trng hp cu cu di dn Cuba l cng vic ca c mt
tp on, v vi y phng tin ti chnh. By gi n thng c m, trong ti ti ch vn vn
c 300 la lc ri Si gn. M mi trang bo cng phi tr 6.000 la.
Ngy 14 thng 4, khi Tng thng Thiu bo ti i Washington cng tc, ti cng ngh n vic
ng hai t bo ny nhng mc ch lc l cu cu Quc hi chp thun cho VNCH vay tin,
thay v b phiu chng vin tr. Mt ln duy nht ni ti tin bc, ti ngh Tng thng Thiu cp
cho ti mt ngn khon l 20.000. S ny s dng ng hai thng bo (12.000). S cn li 8.000
ti chi tiu cho chuyn di v ngoi giao hnh lang nh hi hp, chiu i. ng Thiu chp thun
ngay, nhng ng li khng a tin v ni ti sang Th tng yu cu cho trch t Qu VINOPO.
VINOPO (Vietnam Procurement Office) l mt C quan Tip vn t ti i s VNCH,
Washington, D.C. C quan ny u thu v mua go v Si gn qua chng trnh vin tr M. Mi
mt tn go phi ng vo qu VINOPO l 1 la. l c quan c lp ra nm 1973 va
gip tip vn va c ngn qu lo vic hot ng ngoi giao. H nm 1973, c ln ti hi Tng
thng Thiu xem cng vic ngoi giao hnh lang, "public relation" ca VNCH ra sao? ng cho bit
cn bn khng c g ht, ch c c quan chnh thc l To i s m thi! Lm sao li c th nh vy
c? Nhng quc gia ng minh c quan h quan trng vi M nh i Loan, Do Thi, i Hn,
u c vn ng hnh lang rt rng ri. Sau VINOPO c thnh lp, nhng VNCH cng cha t
chc c nhng vn thng hnh lang.
Va ti Washington, ti gi cho Gim c VINOPO, cng l mt anh bn ti, nhng anh y li
khng c mt s v ang trn ng i cng tc mua go. Nhn vo ngn khon tit kim ca gia
nh, thy cn gn ba ngn , ti bn tm mn mang ra tiu vo cng tc vn ng. Mun gp
c b th k hay anh ph t cho mt ngh s hay dn biu, d l ch quen bit, ch c cch l mi
dng cm tra hay cm chiu khi mt thi gi ca h th may ra mi mi c. Sng ngy 15
thng 4, anh bn Gim c VINOPO tr v Washington. Anh y in thoi ngay cho ti v cho bit
l ngn qu trong s b nhn vin bin th ht ri! V anh khai bo y cho c quan FBI.
Th l k hoch ng bo li phi b i. Sau ny, v khng hon li c s tin vay ca gia nh, ti
cng gp phi vn kh khn.
Hy cu vt on ngi lnh nh trn bin c
By gi, ti mun ng hai t bo xin cu vt ngi t nn. Khng c tin v chng bit lm g
khc, ti tm n ng Warren Nutter, ng thy c, trc lm Ph T B trng quc phng ph trch
v kha cnh kinh t ca chng trnh "Vit nam ho" thi Nixon. ng tn tnh ng h VNCH
trong thi gian qua v sang Si gn gp ring ng Thiu c vn. Mi ng v nh dng cm
tra, ti mun ng c vn cu gip ngi di tn. Gia lc th my in thoi reo, v u giy
bn kia l Von Marbod, gi t Tn Sn Nht: "Ti ang trng thy Rick b m gi anh ln chic C-
141, v gia nh anh ang bc ln tip theo". Rick Armitage (Th trng ngoi giao di thi Tng
thng George Bush, nhim k u) li xe ti nh ch ti ng Phan nh Phng v ch b c
cng gia nh ra phi trng bay sang phi cng Clark Phillippines. Ho ra thay v i ti v, va
va c quyn cho tm dung vo M, i s Martin cp giy php Von Marbod cng Rch
Armitage di tn gia nh ti. Hm y l ngy 25 thng 4.
Yn tm cho m gi ri, nhng cn bn b, ng bo th sao y? Ti hi ng Nutter xem c nn gp
ng Kissinger hoc Schlesinger ku ni h gip tng s di tn hay khng? "t nht M cng phi
cho t nn mt triu ngi, bng s di tn t Bc vo Nam nm 1954", ti mun ngh. "H
phi sch tay v Vit nam ri", - ng Nutter ni. " ti ngh xem c cch no khc khng". Hm
sau, ng gi li v c vn cho ti: "C l tranh u bng mt cuc hp bo l c hiu qu nht". V
cc hng thng tn s ph bin rng ri, ton cu. ng ni ri ng s xem lc no l thi im tt
nht lm vic ny. Ti vi vng ngi xung lm vic lin tc nh my ly c ph tht m phc
tho mt bi din vn s dc khai mc cuc hp bo. Nhng by gi xong cuc ri, ti c t cch g
m li i hp bo nh cc quan chc ln? "Nu anh nht nh tit l my ci th mt th ti chc
cc hng thng tn s ti", ng Nutter gp . Khng cn n o g na, ti tr li: "Vng ti quyt
nh ri".
Qun tr, ti tip tc lin lc vi mi ngi quen bit trn Quc hi, c trong ln ngoi chnh quyn.
Khng nh i vi nhn dn Cuba, d M cha c mu chin u, m cn tip cu ti 650.000
ngi khi Fidel Castro ln nm quyn, m lc ny li ch ngh n con s c 50.000 ngi Vit thi,
ti t hi.
Vic thy phi lm ngay l i vi anh em trong B K hoch v Pht Trin ca ti. Ti lin n nh
b Anna Chennault ( ngay trong to nh Watergate), ch tch hng my bay Flying Tigers yu
cu b c gip cho mt my bay vo Si gn di tn ban lnh o v nhn vin ti B. L ngi c
nhiu cm tnh vi Vit nam v cng thu c nhiu li lc vn chuyn hng ho vo Si gn
trong cc nm trc, b ng . Th nhng, khi my bay p xung Phillippines th phi ngng
li v Tn Sn Nht b nm bom, pho kch!
V nhng lin lc ring t, chng ti cng lin lc vi nhiu ngh s v dn biu yu cu h
vin tr, v nu khng c th cu gip on ngi di tn. Chng ti c nhn c tt c l 31 th
tr li (xem danh sch). Hu ht l h dui ra. C ng ngh tn l Bennett Johnston, tiu bang
Mouisiana cn vit ma mai v vic xin cu tr cho cng cuc di tn:
"o lut (v gip di c) ang c Quc hi xem xt c iu khon r rng cm ch khng c
gip mt nc cng sn hoc trc tip hay gin tip qua mt c quan nh Lin Hip Quc. Theo ti,
Min Nam Vit nam gi y nm di quyn kim sot ca cng sn ri, bi vy vin tr hay
cu tr phi c cung cp t cc nc vin tr qun s cho Bc Vit - Nga X v Trung Cng".
Ti li lm n v Tuyn U Thng Vin, Mc s Edward Elson. Ni ti hnh nh ngi x
Samaritan y lng nhn i trong Kinh Thnh, ti nh ng tc ng nhng phn t tng i cn
cht ho tm: "Hy cu vt on ngi chng ti ang trn chy ra bin c," ti cu cu. Mc s
Elson hp tc cht ch. ng lin gi cho mt s ngh s nh ng lng tm ca h ng
chng i vic t nn ca ngi Vit nam na.
Sng ngy 29 thng 4, radio vn ni ti con s di tn gii hn. Nhng vo khong tra, ti nghe
long thong l ngi ta bt u ni ti con s k hoch 120.000 ngi Vit by gi c lit vo
thnh phn c "nguy him cao ". Li thm cht hy vng. Bit u, bit u y, Chnh ph Hoa k
thay lng i d c i phn. D ch l mt tia hy vng nh nhoi, n cng gip nng tinh
thn sa st ca ti lc tip tc hot ng v theo ri tin tc tng gi tng pht, ti gi ng Nutter
vo bui chiu, khi ng cn ang vn phng ti Vin Kinh Doanh M (American Enterprise
Institute) tren ph 117th, Washington D.C. hi ng xem ti lc hp bo cha? Vin ny c
gi l B c (Think Tank) ca ng Cng Ho. Tuy nhin, cng c nhiu ngi khng ng
vi Chnh ph Ford lc . "Gi cht sp ti ri; bt c lc no. Ngi ta ang a ra bin ch
c cu vt", ng bo ti n gp ng ngay. Ti a ng xem bi din vn ti va son xong. ng
gp thm cho ti l phi ni vic cu vt vic ngi di tn khng nhng l mt bn phn m v lu
v di, cn c li cho M. ng c kin l ti s ch tit l ra hai, ba bc th thi, cn gi li lm
n by (lever). ng mun ni l c th xem kt qu ra sao. Nu h c nht nh ch cho di tn
c 50.000 th mnh s tnh bc ti".
Chng ti ra ng i b ti khch sn May Flower nm gn ngay bn cnh, trn ng Connecticut
Avenue, thu mt phng lm a im hp bo. Gi phng hp l 250 la. Trng mc tit kim
ca gia nh th ti tiu ht. Ti li khng mun hi ng i s VNCH ti Washingon v e ngi l
ng s cn cuc hp bo li. Ch cn ng 200? ng Nutter mi lng bn xut tin ring gip thm
50 la, thu phng ln hp bo.
Bui tra ngy 30 thng 4, (mng 1 thng 5 gi Si gn), ng Nutter dng phng tin ca Vin gi
mt bn thng co cho cc phng vin v k gi qua hng thng tn Associated
"Tin s Nguyn Tin Hng, Cu Tng trng K hoch v Cu ph t c bit ca Tng thng
VNCH Nguyn Vn Thiu, s t chc mt bui hp bo lc 4 gi chiu hm nay ti Khch sn May
Flower, Phng Pan America, ni v bn cht nhng tho thun b mt gia cu Tng thng Nixon
v Tng thng Thiu. S tit l hai l th ca ng Nixon gi ng Thiu".
ng gi, cc k gi bo ch v truyn hnh o o ko n. Mi ngi ai cng nhao nhao, nng rut.
Khng mun mt th gi, h ch mun n ly my bc th ch khng mun nghe trnh by di
dng vn t. Thi qu khch ca bo ch khin ti thm phn bc tc. V nghe h bnh lun
qu nhiu v min Nam trong bao nhiu nm qua, ti ln ging, ni oang oang vo micro:
"Tha qu v, y l ch ca ti. Qu v phi cho ti c hi gii thch ci bi cnh ca cc l th
trc khi ti trao cho qu v. Nu v no khng mun nghe ti gii thch th xin mi ra".
C ting lao xao cu nhu, la . Nhng ti c tip tc:
"Tha Qu v,
"Cm n qu v ti y khi mi ch va c thng bo;
"Mc ch cuc hp mt hm nay l ti mang ra nh sng cho cng lun bit n mt s s vic
lin h ti trch nhim ca Hoa k i vi nhn dn min Nam Vit nam. C th hn, ti mun ni
ti nhng cam kt mt ca Hoa k i vi Vit nam vo thi im thng thuyt hip nh Paris"
cp qua ti vic ng Thiu v Chnh ph ng t chc, ti ni tip:
"Gi y, ti ang ni chuyn vi qu v vi t cch c nhn. Ti lm cng vic ny nht mc theo
lng tm ca ti, v Tng thng Thiu hon ton khng bit trc".
"Ti chc chn rng vic ti ni vi qu v hm nay khng nhng n c lin quan ti quyn li ca
ngi Vit nam, nhng v lu di, n cn lin quan trc tip ti quyn li ca nhn dn Hoa k".
Bng mt cch nhc kho ti li tuyn b cn tu ro mng ca Tng thng Ford my hm trc
l "hy qun i qu kh v nhn ti mt ngh trnh tng lai", ti tip:
"Khng th c tng lai, nu khng c d vng v hin ti. Lm sao m c c mt ngh trnh tt
cho tng lai nu khng hiu bit thu o v lm kt ton y v hiu qu ca nhng g mnh
lm trong qu kh? Ch tn ca nc M, mt yu t nhiu khi l quyt nh gia ho bnh hay
chin tranh, cn phi c cc quc gia coi trng nu chnh sch ngoi giao Hoa k mun c
thnh cng".
Sau ti tm tt din tin ca cuc ho m Paris, nhn mnh vic M bi c. Tng thng
Nixon v C vn Kissinger p ng Thiu phi k kt, trn cn bn l c c rt v ci gy. C c
rt l Hoa k cam kt rt r rng l s tip tc vin tr y cho VNCH v bo m thc thi
hip nh nh chin. Ti ch trng vi on quan trng trong hai bc th ca Tng thng Nixon (th
ngy 14 thng 11, 1972, v ngy 5 thng 1, 1973). kch thch s t m, ti ni thm l ti ch cho
h xem hai l th ny, nhng cn gi nhiu th khc. Ri trng mt vi on t mt bc th ngy
17-1-1973 trong , Nixon cn ni r hn v nhng mt c i vi Min Nam.
Nhn mnh l vi nhng cam kt vng vng , VNCH chp nhn k vo bn Hip nh ngy 27
thng 3, 1973 gip Hoa k thu lm c bn kt qu r rng:
- th nht, rt c ht qun i M v;
- th hai, ton b 519 t binh M c th,
- th ba, c tuyn b l mang li "Ho bnh v danh d" v gi c uy tn cho nc M; v
- th t, tit kim c 20 t mt nm.
Cn Min Nam c g? Ko di c hai nm. By gi th phi gnh chu bao nhiu hu qu, v
gnh chu mt mnh!"
Trong hi din vn, v nghe theo li c vn ca Warren Nutter, ti hon ton trnh n, khng
ng g ti nhng mt th ca chnh Tng thng Ford gi. Nh vy xem ng Ford i x ra sao
vi vic di tn.
Ti ch dng vi l th ca Tng thng Nixon lp lun xin cu vt on ngi ang x ra Bin
ng:
Knh tha qu v,
Ti xin kt thc bui trnh by ngy hm nay vi ch mt li cu khn ti nhn dn Hoa k. Chc
chn rng nhn dn ti ang mun cng ti khiu ni l CNG BNH v SNG PHNG phi c
a ra i x vi h, d l iu kin chnh tr ni b Hoa k ra sao i na;
"Ti tin tng rng vi quyn lc ln mnh v kinh t v ngoi giao, trong gi pht ny y, nc
M vn cn c th lm c mt cng vic hon ton nhn o, l cu vi mng sng on ngi
ang di tn".
"Nu nhng cam kt ny khng c tn trng, th Hoa k c th n b vo bng cch dn
xp v cu vt t nht l mt triu ngi dn Vit nam;"
"Nm 1954, Hoa k gip di chuyn gn mt triu ngi t min Bc vo Nam. Gi y, sau khi
trc tip tham gia vo mt cuc chin ko di, gip t nn mt s ngi t nht cng hng nh vy th
khng phi l mt vic qu ng. Ti thiu, vo gi pht ny, Hoa k cng vn cn c th sp xp
c c mt khong thi gian ra i t do, hu gip cho mt s ng hn c di tn.
Nhn danh lng tri ca nhn dn Hoa k, qu v hy ngh ti nhng ngi trng cy v tin tng
vo bao nhiu ha hn ca ng minh trong hai mi nm tri".
Trong thm tm, ti ngh rng nu nh nm 1954, thi gian ra i t do c quy nh l 10 thng, th
t nht by gi cng phi c mt thng!
B quay mt v u?
Khi ni xong, ti c pht bn sao hai l th trn. Mt s k gi v ngi quay phim vy chung
quanh, i theo ti ra hnh lang khch sn. Murray Marder, k gi t Washington Post ng li an i l
nghe xong, ng c nhiu thin cm vi dn tc Vit nam hn. ng ni "ti s c gip". Nhiu nh
bo tip tc t thm nhng cu hi ny n, nh v tham nhng, c ti, qun i b chy, ti sao di
tn, v.v. Ti l i. Mt nh bo c b ru hm en rm c nng nc xin bn sao l th th ba m ti
c trch dn nhng khng ph bin. Sau khi tham kho kin vi ng Nutter, ti t chi. Anh
ta t ra rt bc tc
n khi khi c phng vin hi thm:
"Tha ng, c cho l Hoa k bi c, nhng cn l do g khc khin chng ti phi a ngi
Vit vo M khng?"
Ti ni ngay ti ci l do mnh m nht:
"Tng N thn T do ang nhc nh cho chng ta rng nc M l t ca nhng k b truy n,
ca di dn".
n khi nghe thy ni ti "N thn T do" yu cu cu vt t nn, anh chng ta vi xen vo mt
cu x xin: "Ti xin nhc nh cho ng l N thn T do quay mt v pha i Ty Dng".
ni l B quay lng v pha Thi Bnh Dng, pha Vit nam chng ta?
V cng au n, ti khng cm c nc mt. ng Nutter sng st v phn n. Ko ti sang
mt bn, ng an i: "Anh lm mt vic ch li cho x s anh. Ri y n s to c nhiu thin
cm, v ti hy vng rng s ngi Vit c cu s tng ln nhiu".
Nim yn i v bin
Sau y l nhng s vic lin h ti cuc hp bo v vic tit l mt s nhng bc th mt:
Cng ngy , ng Von Marbod mi ti n ti ti mt qun nh Mclean. Tuy l mt ba n m
bc theo tiu chun M, nhng i vi ti n l ba n nh i. Cho n by gi n vn ghi du n
m vo tr c ti bi cu ni ca ng Marbod: "Tt, tt. Nhng ti ngh by nhiu l ri, anh
khi cn tit l thm na. Ti c bit l trong vng my ngy ti, tu M s vt ht tt c nhng ai
ra c ngoi bin".
n cm ti xong, ti bt u lo v chuyn mnh tit l l cn gi nhiu mt th khc (d nhin l
trong c c th ca Tng thng Ford), ti vi ti nh mt ngi bn vng Maryland n trn
gn mt tun l.
Ngy mng 2 thng 5, nhiu bo ch M v quc t, c bit l hai t uy tn nht, Washington Post
v New York Times ng ti cuc hp bo v t rt nhiu cu hi chung quanh vn mt th.
T Washington Post ng mt hnh h ho ca i ti Herblock vi y ngha thch hp. Hnh v
Quc hi M ang cho hai ng Ford, Kissinger xem v hi v nhng th cam kt trong cc l th
ca Nixon (xem hnh).
Bo ch cn tm xem c phi th tht hay th gi, v c phi ch k ca Nixon hay khng? Rt
nhanh, To Bch c phi chng nhn v tnh cch xc thc ca n. i vi Tng thng Ford, lc
th ng bit thc s l c nhng mt th ny v ngy 5 thng 4 (nh thut li trong Chng
10) ti nh c tng Weyand (qua Von Marbod) a tn lay cho ng vi bc th. V theo li
Von Marbod, ng xc ng. Sau ng ra phi trng n tip lp tr m ci Vit nam va c
ch ti San Francisco. Tay bng mt em b, ng bc xung my bay, c chiu u ym. V t giy
pht ny, c th l ng thay i thi i vi vn t nn. Trc , d sau cuc rt lui y
trc tr ca Qun on 11 v cuc di tn kinh hong t Nng, ng Ford vn bnh chn nh vi, i
Palm Springs nh gn. V Ngoi trng Kissinger cn mi ng b Tng thng ti nh dng cm
vi Frank Sinatra. "Chng ta khng th Tng thng i nh vy c", Robert Hartmann, mt
nhn vin ca ng Ford phi than ln. "Nu li i n vi Sinatra vo cui ca tun l m Tng thng
b ch trch hng ngy l ch vui chi trong khun vin nhng nh triu ph ang khi Vit nam
bc chy, th hnh nh ca ng Ford s cn b ch hn na", Ph t Ron Nessen k li (6). Nm
1985 khi chng ti phng vn Tng thng Ford v a cho ng c li my bc th ca Tng thng
Nixon, ng vn cn t v ngm ngi: "Khng cn mt nghi ng no ht, y l nhng li cam kt v
cng quyt lit" ("Well, there is no doubt these were very categorical commitments").
Nh thut li, Tng trng quc phng Schlesinger, ngi rt th lc con thuyn Min Nam
sp chm m, cng phn nn rng:
"Ti tin rng Tng thng Ford b la bp v nhng l th ny";
"Quc hi khng h hay bit cht g v my l th khi h bt u chy lng khi Vit nam vo
ma h 1973";
"Ti cn nh ti v cng sng st khi c mt s l th y, v chng c ngha l Hoa k chy
lng nhng ngha v m chnh Tng thng cam kt. Tuy nhin, nu ta khng bit c l c
nhng ngha v c cam kt th ta u bit c l Hoa k chy lng".
(I believe Ford as being bamboozled on the letters;
Congress know nothing of these letters, when it started bugging out of Vietnam in the summer of
1973,
"I remember how surprised I was when the letters surfaced, because I felt that the meant a welching
by the United States on commitments that had been entered into by the President. However, if you
don t know the commitments have been entered into, you don t know the country has welched" )
ng ba ngy sau cuc hp bo, mng 3 thng 5, Kissinger thay i thi . Nh U ban lin b
nh c ng Dng (Indochina Interagency Task Force) bo co: "Ngoi trng Kissinger
yu cu Tng thng Ford cho php cp quyn "tm dung" cho 150.000 ngi Vit v Kampuchia t
nn, vi iu kin l Chnh ph phi c gng ti nh c 20.000 ngi ti cc quc gia khc. Tng
thng Ford chp thun v thng bo cho Tng trng T Php" (6).
Cn v pha lp php ca M?
Sau y l nhng li tuyn b ca mt s nhng bn tay ao ph a dao ln ct t vin tr cho
Min Nam:
Phn ng tc thi ti Quc hi l c nhiu ngh s, dn biu rt ngc nhin v nhng tit l trong
cuc hp bo. T New York Times (2 thng 5, 1975) ng tin ngh s Henry Jackson tuyn b:
"Tht l l bch v nguy him khi Quc hi v nhn dn Hoa k phi nh vo quan chc ngoi quc
(ng Hng) mi bit c nhng vn kin ti quan trng"; ng cn thm rng: "Khi khng chu
tit l r rng bn cht v vn bn ca nhng tho thun s b vi Min Nam, pha Hnh php la
di mt Chnh ph ngoi quc cng nh Quc hi M v bn cht v quy m nhng iu do Hoa k
cam kt vi quc gia "(7)
Ngh s Mike Mansfield tip theo: "Tht l chuyn bt ng ("It looks like the jacks are coming out of
the box "), ti ngh rng s vic ny cng c sm lm sng t ra th cng tt cho tt c mi
ngi chng ta". (8)
Cng mt ngy, U ban Ngoi giao Thng Vin, mt U ban lnh o vic ct vin tr, yu cu
Tng thng Ford cho xem bn sao nhng trao i mt gia hai Tng thng Nixon - Thiu. Nhng
ng Ford t chi pht i. Trong mt bc th gi ngh s John Sparkman, ch tch ca U ban, ng
ni ti "quyn hnh c bit ca Hnh php" lm cn bn cho vic t chi, v khuyn rng
"chng ta nn xp li vo qu kh nhng cuc tranh lun c tnh cch chia r v vn Vit nam".
(9)
Ngh s Henry Jackson, U ban Quc phng Thng Vin:
"Nhng tit l mi y cho hay rng ngnh hnh php la di mt Chnh ph nc ngoi v
Quc hi v nhng cam kt ca Hoa k i vi Min Nam Vit nam t 1972 ti 1973"; Chnh ph
Ford t co Quc hi l vi phm nhng cam kt v nhng rng buc i vi Min Nam, nhng
iu m Quc hi cha bao gi c nghe ti, ch ng ni n l chp thun";
"Tht l mt trng thi k cc v nguy him khi Quc hi v nhn dn Hoa k phi da vo quan
chc ngoi quc mi bit c nhng trao i quan trng, n c tung ra bt c lc no, do mt
Chnh ph ngoi quc, ging nh my con th nhy ra khi ci m ca nh o thut"; (10)
Ngh s Frank Church, ngi chng i c vin tr, c vic gip di tn.
"Hi chng ai ni g vi chng ti v nhng cam oan m Hoa k s phi gnh vc. Ti khng
nh l c ngi no thng bo cho U ban ti bit l c mt cam oan no, d c vit
xung, hay minh th, hoc bng cch no khc. Cm tng r rt lc ny ca chng ti l khng c
iu g du dim chng ti c;"(11)
Ngh s Jacob Javits, Ch tch U ban Quc phng Thng Vin, ngi khi xng ct qun vin h
1974 ( tuyn b sau khi pha hnh php ci l nhng bc th ny ch l cam kt v tinh thn,
khng c gi tr php l): "Mun gi my ti liu l g i chng na ng l chng phi c
a ra cho U ban Ngoi giao Thng Vin cng vi nhng ti liu khc lin quan n Hip nh
Paris".
Ngy 4 thng 5, ti gi in thoi cho v Tuyn U Thng Vin, Mc s Elson. ng vui mng cho
hay l phn ng ti Quc hi c chiu hng tt. Sau khi hay bit nhng chuyn ny, nhiu ngh s
nhn thy l Hoa k bt cng vi nhn dn Min Nam, v bt u c thin cm hn i vi vn
l nn. Mc s Elson ni : "Chc chn Quc hi s thay i thi ".
V Quc hi thay i thi : ch trn ba tun sau khi b phiu bc i s tin 327 triu ti tr
cho di tn, ngy 23 thng 5, 1975 Quc hi biu quyt "o lut v di tr v t nn ng Dng"
"Indochina Migration and Refugee Act" - IRAP; 89 stat. 87), tr cp 455 triu cho t nn t Vit
nam v Kampuchia).
Ti cm thy mt nim an i v bin, v ngh rng t ra Hoa k cng ng chp nhn mt s nhiu
ngi Vit ch khng phi ch vn vn c 50.000 ngi nh To Bch c cho php i s
Martin di tn vo ngy 25 thng 4, tc l nm ngy trc gi hp hi ca VNCH. Cu ni ca Von
Marbod nh du mt bc ngot trong lch s t nn, v n khi u cho mt cuc di c v i
ko di ti 25 nm. Ngy nay, sau 30 nm t lc bt u, s ngi Vit di tn c tip nhn v
ang sinh sng ti Hoa k cng ln trn mt triu ngi, xp x bng con s ti mang ra cu
cu trong cuc hp bo ngy 30 thng 4, 1975.
Ch thch:
(1) V lch s tng "Ngi khng l o Rhodes" v "N thn T do," c gi c th vo
internet/google tm c v Colossus of Rhodes v Statue of liberty.
(2) Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 108
(3) Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 108
(5) Nh trn
(6) U.S. Government, interagency task force, The President s Advisory Committee On Refugees,
Back Ground Papers, May 19, 1975, trang 15.
(7) New York Times, 2 thng 5, 1975
(10) New York Times, 2 thng 5, 1975; TIME (Magazine), 21 thng 4 1975; N.T. Hng v J.
Schecter, The Palace File, trang 355-356.
(11) 196
th
congress, Review of U.S. Rfgee Resettlement Program and Policies, A Report,
Congressional Research Service, Library of Congress, 1980, p. 29.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Phn 5 -Chng 18
NHN LI LCH S
Bao nhiu trc tr lc ban u

T Vng Tu v cc a im khc, bao nhiu ngn ngi ang c tro ln nhng con thuyn nh
c mng manh, liu mng tm li thot m cng chng bit mnh s i u. Mt s may mn c
tu M vt, mt s khc hm hiu b chm m, tri dt trn i dng. c vt ri, nh i s
Martin iu trn trc Quc hi, "vn khng c ch no cho php h ti mt cch hp php", v
ng ch c quyn tm dung (parole Authority) cho nhp vo M l 50.000 ngi. V d quyn
ny, ng cng ch nhn c bn ngy trc chuyn ra i cui cng (1). khng c ch no cho h
i v ngoi vic M chp nhn mt s nh ny, cc quc gia lng ging trnh n!
Mang h i u by gi?
iu ng bun l trong s cc nc thu c nhiu li nhun v cuc chin Vit nam, ti gi
pht cht li t ra th vi t nn (tr Singapore). Trn 150 t la M ti tr chin tranh phn ln
c tiu ngay M cho cc hng sn xut quc phng; s cn li c tiu cho phn dch v
cung ng ti cc quc gia Chu. Indonesia bn du la, nhin liu; Singapore bn sng M-16; i
Loan bn qun o qun i, hp. Phillippines lp rp thit b, my bay. Ngoi ra li cn nhng chi
tiu c nhn ca qun i M khi ngh php ti cc nc ny.
ng Martin k li rng t u thng 4, khi c nhng chuyn my bay qun s t sn bay Clark
Phillippines bay vo Tn Sn Nht, To i s tranh th nhng chuyn bay tr ngc v Clark
cho di tn mt s ngi Vit. Th nhng, Phillippines chng i vic ny:
"Thot u, chng ti c bo l phi mang h tr v Vit nam ngay, v Chnh ph Phillippines
ang la li om xm
u thng 4, B Ngoi giao cn ch th cho ti l phi chm dt vic s dng nhng chuyn bay tr
v (cn c Clark) nh th" (2).
Ti lc di tn, khi cuc " Hnh qun gi nhanh " khi s, lc u l gn 10.000 ngi c ch
vi ti "Thnh ph Lu, (Tent City) cn c Clark. Tng thng Marcos li ln ting phn i. M
phi dng cc my bay vn ti qun s C-141 v mt s phi c 747 thu ca hng American Airlines
ch h gp ti o Guam.
St cnh Vit nam l Thi Lan cng chng i, v khi ton phi cng Min Nam cng vi gia nh v
mt s ngi khc tng cng l 2.000 ti cn c Utapao cng vi 130 chic my bay loi, Chnh
ph Thi tuyn b l on ngi ny phi ri lnh th Thi ni rng 30 ngy (3).
Chng i: t Pendleton n tri Eglin
Nn kinh t Hoa k nm rt kh khn. Tht nghip ln ti 9%, tc 8 triu ngi, lm pht cng
9%. Vt gi t , khan him. Ngi ta xp hng trc nhng trm xng v c lc mi xe ch mua
c 5 la xng. Hng Gallup cho lm mt cuc thm d dn , kt qu l 54% chng vic nhn
ngi di tn Vit nam vo M, v 36% ng (4).
"Hy gi n cho ta nhng k mt nhc, co cm, nhng tng lnh ca cc ngi, nhng k giu c
v c u i, nhng k lu manh, ma c, v nhng c gi bn bar, ang khao kht c th khng
kh t do".
("Send me your tired and huddled masses, your generals, your wealthy and privileged classes, your
crooks and pimps and bar girls, yearning to breathe free) (5).
Mt ln na, "N thn T do" li b mang ra ph bng on ngi t nn mt cch rng ri hn.
Trn y l mt cu nhi chm bim (bt chc cu th ca b Em ma Lauzarus) ghi di mt hnh
h ho do Pat Oliphant, nh h ho ni ting, v mt on di tn Vit nam ang xp hng i qua pho
tng ng bao dung ngoi cng Manhattan. Hnh ny c in vo mt s bo lu hnh trn ton
quc.
K c ngay sau khi chic my bay khng l C-5A ch on c nhi 300 ngi b rt v 206 b em b
t thng, vn vn chuyn 2.000 tr em, "operation Babylift" cng vn cn l mt u tranh
lun ti M. Tuy l mt vn nhn o v nhiu em l b lai, vn c s chng i. Sau y l my
th d do bo ch M ghi li: (6)
Ngh s Mcgovern, ngi ra tranh c vi Tng thng Nixon nm 1972, du vo la: "Ti
cho rng ngi Vit nam s c sung sng hn nu li Vit nam, k c l trm ci kia".
Khi thy on ngi ngho kh c n n ch t Guam ti Camp Pendleton, cc nh lnh o
California- gm c Thng c v hai Thng Ngh s - u ln ting bo ng! B trng Y T v
X Hi, ng Mario Obledo gi ngay cng in cho ng Kissinger cnh co rng tiu bang ca ng
kh c kh nng chp nhn "nhng ngi t nn khng nh". L do l v: "Cali c ti "952.000
ngi tht nghip, 2,4 triu lnh tr cp an sinh x hi; 4 triu sng gn mc ngho kh, v 20 triu
ngi phi ng thu mc cao nht m mt nn kinh t t do c th chp nhn".
Ri ti bc th hai: "Cali cn c k hoch c lp ho s 64.000 ngi hai tri c k ti sa mc
Mojave tc Camp Pendleton) v thung lng San Joaquin (Fort Travis)". Thy Cali lo lng, th trng
Chicago bn thm: "c bc i phi c bt u ti gia".
Mt anh chng qun l mt tim sch ca t chc qu khch John Birch Society gn tri Eglin
(Florida) cn lo ngi l bnh tt nhit i s tri ni ln mt bin". Ph t Bo ch Ron Nessen cng
k li my th d v vic chng i ngi t nn: (7)
Bn ngoi Fort Chattee (Arkansas), nhng ngi biu tnh cn mang bng vi khu hiu "Hy v
i!" (Go home!); "Thnh ph da vng" (Gooksville).
Cu chuyn khc: mt ngi biu tnh ngoi Fort Chattee cn ni vi anh nh bo: "Ngi ta ni l
y lnh lo hn Vit nam nhiu. Vi cht t may mn, c th h s b sng phi v cht i".
Mt ng th trng thnh ph gn cn c khng qun Eglin, Florida ni vi ngi quay phim
hng ABC: "Chng ti lo ngi chng nhng i vi nhng g ang xy ra chung chung, nhng cn
c vi nhng g s xy ra cho ci bi bin sch s ca chng ti na".
Mt may mn: di sn ca M
Ci kh khn thc t nht vo nhng ngy u ca l chuyn tin bc. Ngy 1 thng 5, H Vin
bc i s tin 327 triu la do Tng thng Ford yu cu chun chi cho dn t nn. To Bch c
tuyn b v vic ny:
"Tng thng rt bun v bt mn v hnh ng ca H Vin ngy hm nayN khng xng
ng vi mt dn tc sng theo trit l c tng trng bi N thn T do". (8)
Trung Tm nh C c tnh l ch ring nhu cu n ung, tin nghi, sc kho cho mt ngi trong
tri cng cn ti 15 la cho mt ngi mt ngy. Ngoi ra cn tin chuyn ch (530) v tin chi
ph cho C quan Thin Nguyn (500). Th nhng Quc hi khng chp thun th lm sao m chi
c?
Tht l may mn: s tin vin tr ca M cho VNCH cn li cht t. B Ngoi giao, Quc phng c
th dng ti tr vn chuyn, v lo an sinh cho on ngi t nn lc ban u. bn c nm
c nhng d kin ti chnh chung quanh vic di tn, v cng l tng kt cho lch s v vin tr
ca Hoa k cho VNCH, ti ghi li kt ton trong bng sau y:
S tin vin tr kinh t cn li ( triu USD)

Trong s sch Hoa K vo ngy 30-4-1975

182

1. Chuyn cho B Ngoi giao ti tr di tn

58

2. Chuyn cho B T Lnh Hi vn qun s (Military Sealift Command) v cc c quan "Thin
nguyn di tn bin"

13

Cn li vo ngy 31-5-1975

111

Quyt ton ngun ca s 111 triu:

Ngn khon ti kho 1974 cn li

(nghn la)

1. Chng trnh nhp cng

21.150

2.Vin tr nhn o

3.922

3.Vin tr d n

7.811

Cng

32.883

Ngn khon ti kho 1975 cn li (nghn la)

1. Chng trnh nhp cng

40.260

2. Vin tr nhn o

28.855

3. Vin tr d n

8.130

4. Cha phn b

985

Cng

78.230

Tng cng 111 triu
Tt c s tin vin tr kinh t cho ti kho 1975 cn li vo ngy 30 thng 4, 1975 l 182 triu. Nu
ly tng s ny m chia cho 130.000 ngi th: mi ngi nhn c 1.400 la, v l di sn
ca M. Khon ny gip cc c quan trung ng s dng c ngay p ng nhu cu cp thi.
Tuy n khim nhng, nhng gip gii quyt nhng kh khn lc ban u. V nu khng c s
ny th chc chn l cuc di tn cn kt ln, cha chc thc hin c. N cng mua c thi
gian qu gi cho ngi t nn lc bc vo min t mi.
kho s, ta cng nn bit ti s liu ca vn gay go nht lc h mn, l vin tr qun s cho
VNCH. S tin 700 triu qun vin cho ti kho 1975 cn li vo ngy 30 nhng 4, 1975 l 12 triu.
Tt c sng phng l nh vy.
Nhn vo s ny ta mi hiu r hn v hon cnh chnh tr, qun s, v nht l tm l ca VNCH khi
thy Ban Lnh o ng Dn Ch c Thng v H Vin (lc hp vo tr thnh a s ti Quc
hi), trong bui hp kn ngy 12 thng 3 1975 phn quyt: khng cp thm vin tr qun s cho
VNCH na.
S tin 12 triu cn li cng nh 130 chic my bay do phi cng Vit nam bay sang Thi lan v cc
thit b, sng ng, n dc cha chuyn ti Si gn hay mang ra khi hi phn, nh mt s chin
hm, u c thu v ch quyn ca B Quc phng M:
"Hy tr li cho Caesar nhng g thuc v Caesar", l li Cha.
Ch thch:
(1) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 544, 562.
(3) TIME (Magazine), 12 thng 5, 1975, trang 24.
(5) Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 115-116.
(6) TIME (Magazine), 12 thng 5, 1975, trang 26; 5 thng 5, 1975, trang 26.
(7) Nessen, I t sure looks different from the inside , trang 115.
(8) Nessen, I t sure looks different from the inside .
Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P5 - Chng 19
Ti sao sp
Nm 1954, khi in Bin Ph lm nguy, ngy
25 thng 3, Chnh ph Php c Tng Tham
Mu Qun i, tng Paul Ely i Washington
cu cu Hoa k can thip v gp rt tip vin
cho on qun vin chinh Php, Tng thng
Eisenhower t chi. in Bin Ph tht th,
dn ti s chia i t nc Vit nam.

Tht l mt s trng hp: ng 21 nm sau, cng cng mt ngy (25 thng 3, 1975), trong khi qun,
dn Min Nam rt t Hu v Nng, Chnh ph VNCH cu cu Hoa k, Tng thng Ford lm
ng, Nng tht th v trn thc t, coi nh min Nam sp .
Trong hai cuc chin c nhiu im tng ng. Nhng im trng hp quan trng nht l vai
tr ch yu ca Hoa k ti chin trng ng Dng
C nhiu l do a Min Nam ti ch sp nh c cp bi nhiu nh bnh lun Vit,
M trong 30 nm qua. Nhng l do gm cc yu t khch quan cng nh ch quan, trong cng
nh ngoi nc. V i ni, th d nh s bt qun bnh ca cn cn lc lng Min Nam v Min
Bc, s thun nht ca mt x hi trong ch cng sn v tnh a dng cng khuynh hng phn
tn trong mt x hi t do. Ti cng ng vi cu phng chm "tin trch k, hu trch nhn" ca
ngi xa. Trc nhng tht bi, ta phi t trch mnh trc "mea culpa" (li ti ti). V chnh tr,
cc bnh lun gia thng nu ln nhng yu km, khuyt im ca lnh o v nhn dn Min Nam.
Lnh o th c ti, thiu kh nng, qu tin vo M, tham nhng, c khi cn xa hoa qu mc. Nhn
dn th chia r, mt phn th th , chng i, chn chng mt cuc chin di l th.
Tt c nhng nhn xt trn, khng t th nhiu u c phn xc ng. Tuy nhin, sau khi theo ri
cuc chin nhiu nm, trc ht l t ngay trn t M (vo nhng nm 1958-1972), cng nh
c chng kin nhng s vic hu trng trong ba nm cui cng ca Min Nam (1973-1975),
ri nghin cu thm t , ti vn khng nh rng s l thuc vo Hoa k gn nh hon ton, c v
vt cht ln tm l l yu t quyt nh.
Hy nhn li cuc chin 1945-1954, chnh nc Php cng phi l thuc vo M nh vy. Mc
chin tranh cng ln cao, Php cng phi da vo tin bc ca M. Ti khong thi gian 1950-1954,
trn 75% ngn sch chin tranh ng Dng l do M i th. n thi VNCH, cng trn 75% ngn
sch Quc phng (tr lng cho qun i) l do vin tr M. Ri ton b qun trang, qun dng, t
khu sng, vin n, lt xng, ti xe tng, i bc, my bay, ci g cng c nhn hiu MDAP
(Military Detense Assitance Program) ca M.
V mt kinh t, khi chin tranh leo thang, sn xut trong nc khng pht trin c, li cn tt hu,
cung ng cho nhu cu ca nhn dn phi da vo la ca M nhp cng. Nhng sn phm cho
nhu cu t n, , mc, ti vn chuyn, mt t l rt quan trng c p ng t "vin tr M".
V n chng hn, nng dn cn la nhp phn bn v thuc st trng mi sn xut c thc
phm. Vn khng , cn phi nhp thm hng my trm ngn tn go mi nm.
Ch ? Ta cn nhp vt liu nh xi mng, st thp, tn, th mi xy ct c.
Nhu cu mc? Min Nam vn phi nhp cng my mc, bng gn sn xut ra vi; cng khng ,
cn phi nhp thm vi.
V vn chuyn, giao thng: ta cn nhp xe but, xe vn ti, xe Honda, xng nht; nhp ri mi nm
li cn i hi ph tng thay th.
l cha ni ti nhng nhu cu khc nh y t, gio dc, gii tr. Cng cha k l tng khi lng
ln hng ho (nh hp, radi, TV, t lnh, ru mnh, thuc l, qun o) c chuyn ra bng
cch ny hay cch khc, t h thng tip liu "PX" ca M, c bit l t cn c Long Bnh. Nh
vy, v vt cht, s l thuc hu nh l ton din. Tnh trng ny li cn dn ti s l thuc v
tinh thn v tm l. Nu M cn gip, th cc nh lnh o v dn, qun Min Nam cn chu ng,
chin u. Nu c du hiu l h bt u b, th tinh thn bt u sa st. Ti lc b tht l sp .
Ngoi nhng l do v kinh t, lch s, v bn cht ca cuc chin, s l thuc v c vt cht ln tinh
thn, mt phn cng l hiu qu ca phng php lm vic, nu khng ni l chnh sch ca M
Min Nam. N khng cho nhng c hi Min Nam t lp, t quyt, t cng.
V mt chnh tr chng hn, khi Tng thng Dim mun thng thuyt vi H Ni hip thng,
tin ti thng nht trong ho bnh, ng b lt . Ta hy khch quan m suy ngh nu nh Nam-
Bc dn ho c vi nhau t 1963, khng c 12 nm chin tranh khc lit, th ngy nay nc
Vit nam s nh th no? Ngay t thi tin chin, Si gn l "Vin ngc ca ng", lc i
Loan cn l o Formosa v Singapore cha thnh mt nc.
n u nm 1971, khi ng thy ti l Warren Nutter, Ph t B trng quc phng nghi ng c kh
nng Kissinger ang b ri Min Nam, d lc cha bit l ang c mt m ti Paris, ng cng
khuyn ti l nn tm cch no thc y pha VNCH phi ch ng hn. V l mt vin chc cao cp
trong Chnh ph M, ng khng th c kin ring cho VNCH.
Mt sng kin ho bnh
Khi gp Tng thng Thiu hi thng 9, 1971, ti c thuyt phc ng phi t mnh c sng kin
ho bnh ch ng pha M li cun. Ti ngh pha VNCH mang ti Ho m Paris mt
ngh v hip thng vi min Bc. y l gii php m ti nghin cu t u nm 1969, sau khi
v tnh c trong mt chuyn ving thm nc c, tm hiu c m hnh thng mi gia ng
c v Ty c rt hp l. Nc c cng chia i ra lm hai min vi hai chnh th i nghch,
th m vn c bun bn vi nhau lin tc, nn s xung t c th bt cng thng. Sau ny khi h
thng nht vo nm 1990 khng cn ti mt vin n, ti ht sc cm kch!
D rng vo thi im 1971, Tng thng Thiu rt cng rn v chnh sch "bn khng", nhng ng
cng ng chp nhn ngh m ti gi l "hai min trong mt n v kinh t". Tuy nhin, ng li
dn ti l th thm d kin M xem sao? Ti ngh thm rng mnh mun pha VNCH a ra sng
kin, ng li bo mnh hi M.
Ti gp quan chc B Ngoi giao Hoa k v d hi, h bnh lun: "mang ra th c mang, nhng
chc mun ri". Sau cng ng Thiu em ngh ny vo mt bi din vn khi ng ra ng c
nhim k th hai vo nm 1971.
ym tr cho ngh xy dng ho bnh, vo nm 1969, khi c du hiu l M bt u b ri
Min Nam, ti c vit mt bi di v vn hip thng gia hai Min Nam-Bc cho t bo uy tn
Washington Post, nhng t ny nht nh khng ng. n khi Tng thng Thiu a ngh ny
vo bi din vn ca ng th t ny mi in bi vi ta "Hai min Vit nam l bn hng thng
mi" (The Vietnams As Partners in trade) vo mc "Quan im" (Outlook) dnh ring cho s bo
mi ngy ch nht. Ngy 24 thng 9, 1972, t Washington Post dnh c mt trang cho bi ny.
Tuy gy c mt ting vang trong chnh gii ti Washington, nhng khng ly g lm mnh
m lm. My ngh s c tham kho kin ti, nhng ri khng thy c phn ng g. V sau ny ti
mi bit l vo thi im th, trong mn b mt, ng Kissinger sp xp gn xong mi chuyn
cho min Nam ri.
V sp xp nh vy khng bao gi ng ta hi kin ca Chnh ph Min Nam mt cch thc lng v
nhng im quan trng. Kissinger nht nh lm mt mnh, v lm Paris. Cho n thi im cui
cng trc khi Min Nam sp , ngy 26 thng 4, 1975 Kissinger cn nh in cho i s Martin
ni l "Bt c iu nh no cng phi l gia Hoa k v pha Bc Vit ch khng phi gia Si gn
v H Ni". ng cn thm rng "bt c cuc tho lun no cng phi c din ra ti Paris" (1).
Hu qu ca l thuc
V chnh tr, pha M lun ch ng nh vy, cn v qun s? Ngay t lc M mi nhng tay vo
Min Nam cng c s bt ng v chin thut gia c vn M v tng lnh Min Nam. Trong
mt bui hp, vin t lnh M Min Nam, tng O Daniel ni toc ra l "ai chi tin th ngi
ch huy" (who pays, commands).Ri ti khi chin tranh leo thang, s mnh ca qun i Hoa k
c xc nh l chin u, s mnh qun i Min Nam l gn gi an ninh. V th qun i M
theo mt chin thut gi l "tm v dit ch" (search and destroy). Bo ch M riu ct qun i
Min Nam l h ch theo chin thut "tm v n ch" (search and avoid).
C nhiu l thuyt ct ngha vic qun i M mun t tung t tc ngoi chin trng. Mt trong
l l thuyt chin cng trong trn mc. Ch c trong nhng trn nh th mi c nhiu thnh tch,
mi chng ln lon. T sau cuc chin ta thy rng: cp ch huy qun i M trong cc cuc xung t
v qun s, hu ht u ra l t chin tranh Vit nam. Cc chnh tr gia t hnh php ti lp php,
cng thng hay em chin cng Min Nam ra ph din, tuy c khi li b kch, nh trng hp
ng John Kerry trong k tuyn c 2004.
V qun i M ch ng nn qun i Min Nam khng c hun luyn ti a cho ti 1969.
n khi M bt u rt i th mi c chng trnh Vit nam Ho, gip tn trang v hun luyn qun
i VNCH. Ta nn nh ch sau Tt Mu Thn qun i VNCH mi c trang b sng M-16 ti tn,
cn trc ch l nhng khu sng Garrant M-l v Carbin ca thi nh th chin. Nh ng Van
Marbod, nht Ph Ph T B trng quc phng nhn nh, chng trnh Vit nam Ho thi
hnh vi vng, ging nh lm cho "chn ngi n b c thai mt a con trong mt thng".
V ci tn "Vit nam Ho" cn hm l trc th cuc chin tranh M ho, chin tranh l ca
M.
Tr li vn l thuc v vt cht, nh chnh Tng thng Ford vit trong Hi k ca ng: ch ti
u 1975, khi Quc hi M ct hu ht qun vin, Min Nam mi mt mt tnh u tin trong sut
cuc chin, l Phc Long. Ri t Phc Long ti Ban M Thuc, ti Pleiku, Nng v sau ht
l Si gn. C iu l trong nm 1974, tuy qun i VNCH tip tc chin u, nhng kho n d
tr c s dng gn ht. Vo thi im cui cng, s n tn kho ch cn cung ng t 30 ti
45 ngy. Thay v c tip liu y nh c cam kt, Hoa k tng bc mt, i n quyt
nh ct t lun.
y l cha k s tin vin tr cn thit ym tr cho nn kinh t. N va b ct xn, va b mt
gi (v khng hong du la), nn gim xung ti mc bi t. V vy, t ma h 1974, khng
nhng kh nng chin u kit qu m c tinh thn ca gii lnh o, ch huy cc cp bt u
lung lay ri. Cng ngy cng suy yu i nhanh, khi cc i pht thanh VOA, BBC lin tc a tin ct
vin tr.
Nguyn nhn chnh M b ri Min Nam
Ti sao M li dt khot b ri Min Nam? Cu tr li ngn gn l v quyn li ca M Vit nam
khng cn na. Sau Th chin th 2, Hoa k gip thnh lp hai quc gia: Do Thi v Vit nam
cng ho. Ngy 14 thng 5, 1947, Do Thi tr thnh mt nc c lp. Ngay sau , qun i ca
nm nc A Rp (Ai cp, Syria, Jordan, Lebanon v Iraq) tn cng Do Thi. Hoa k vi vng ym
tr, chnh thc cng nhn Quc Gia Do Thi. Ngy 26 thng 10, 1955, nc Vit nam cng ho
c thnh lp. H ni nht quyt i hi phi t chc tng tuyn c ton quc (vo thng 7, 1956)
i ti thng nht, theo nh quy nh ca Hip nh Genve. Tng thng Dim, vi s ng h
mnh m ca Hoa k, tip tc bc b. Tng thng Eisenhower tuyn b ng c th "tr tay vo quc
gia Vit nam T do vi nim hnh din "; Ngh s John F. Kennedy (sau ny k v Eisenhower) cn
bnh thm: "T do chnh tr Min Nam l mt ngun cm hng" cho ng.
Ngy nay, VNCH mai mt 30 nm ri, nhng Do Thi vn cn trng tn, li cn mnh m hn.
L do chnh l v M vn cn cn n Do Thi lm tin n trn gi ti du Trung ng. V
nhu cu , ngy nay d ang phi gnh chu bit bao nhiu hu qu ca chnh sch i vi Do Thi,
M vn kin cng. r rng l nhng khng hong hin ti nh chin tranh Iraq, bin c 9/11, Ai
Qaeda, cng thng vi Iran, n khng t th nhiu, c dnh lu ti chnh sch ny. Thc ra, nu Do
Thi khng c M ym tr th vi ch vn vn cha ti 6 triu dn, qun i Do Thi d c ti gii,
lnh o d c sng sut, trong sch, dn ch, gp my ln Min Nam i na th chc cng b
ton khi A Rp p o ri. Ch c ch n khi no th gii khng cn cn nhiu n du la na v
c c nhng ngun nng lng quan trng khc nh nh sng mt tri hay k ngh nguyn t lc,
th lc mi bit Do phi c cn trng tn c hay khng?
Nu tin n du la Trung ng cn cn thit th tin n ca "th gii t do" bn chu li
khng cn cn thit na. K t ngy Tng thng Nixon bt tay c vi Trung Quc th gi tr ca
Min Nam "ngn chn ln sng " khng cn l bao nhiu trong nhng tnh ton ca M v
hn-thit (cost-beneft). Dn dn, Min Nam ht vai tr mt tin n ca "th gii t do". V nh
vy, vn cn li i vi M th ch l lm sao rt ra c cho m thm, t b tn hi v uy tn l
c ri.
Sp mau l
i ni, v nhng l do a ti sp mau l, i Tng Cao Vn Vin nhn nh rng quyt
nh "ti phi tr" ca Tng thng Thiu thay i ton din chin lc t "bo v lnh th bng
mi gi" sang "bo v lnh th theo kh nng?" Tuy d n c hp l trong tnh th ang xy ra,
nhng n " qu tr sau khi mt Ban M Thuc". Tuy nhin, ng cng nhn nh rng " l ci
nhn v phng din qun s trong giai on ngn hn". Cn v kh nng tn ti, ng cho l "vn
cn ty thuc vo s qun vin Hoa k cung cp cho VNCVH". i tng Vin kt lun: "Mt s
tht khng th chi ci l qun i VNCH s ht n v nhin liu vo thng 6-1975 nu khng nhn
c qun vin ph tri. V mt qun i s khng th no chin u nu khng c nhng trang b
cn thit chin u" (xem chng 8).
l v n c, nguyn liu cn thit chin u. Cn v thc phm, qun o, thuc men, bng
cu thng cho qun i, cng nh nhu cu sinh sng ca gia nh h th sao? Mt iu m cho ti
nay cng t ai hay bit, l vic Quc hi Hoa k cn i ti ch cn tu ro mng. Ngoi vic ct
vin tr qun s, ct xn vin tr kinh t, li cn xit cht cch s dng vin tr kinh t.
Nm 1974, VNCH sp i ti ch phi ngng, khng c dng tin do Qu i gi (pht xut t
vin tr kinh t i sang tin Vit) ti tr cho ngn sch quc phng, tc l tr lng cho 1
triu 200 ngn qun nhn. Th ri Quc hi cn i thm bc na, cm lun c tr lng cho cnh
st. Lc lng cnh st lc l 120.000 ngi. Lc , nu bit c n nng ni ny, th liu
qun, dn Min Nam ngh sao? V vy, tin ny khng c ph bin. Ngy nay ta c th t li
cu hi: th th, bt u t nm 1976 chnh ph VNCH ly tin u m tr lng cho qun i, cnh
st?
iu m cun sch ny mun nhn mnh l ci cung cch m mt s chnh khch Hoa k, c bit l
C vn Tng thng kim Ngoi trng Henry Kissinger s dng b ri Min Nam. Trc ht
l dng th on di tr trong bng ti. Sau , l p lc, e do, v cam kt, bo m. Nhng ha
hn xong ri th quay mt i, li du gim c Chnh ph, Quc hi ln nhn dn Hoa k. Hnh ng
nh vy l tri vi nn tng "cng bnh", mt gi tr m nhn dn M cao, phn li s "minh
bch" (transparency), mt nguyn tc quan trng vo bc nht ca th ch dn ch, v h xung tht
thp uy tn ca nn ngoi giao Hoa k.
Ho ra, nhng cam kt ch l mt cng c che du mt k hoch gi l "khong thi gian coi
c". K hoch ny ch nhm ban pht cho Min Nam mt thi gian ngn ngi, mt khong cch
coi cho c, t lc M rt cho ti khi sp
Ti ngy nay, nhng ngi lnh o M c trch nhim i vi Min Nam u nht thit cho
Watergate. V ny lm suy yu quyn hn ca Tng thng, nn M khng lm g c gip
Min Nam. Mt phn no lun iu b bc i trong cun sch ny.
Ngn gn, ta c th khng nh rng, ngay trc c Watergate, vo thi im m quyn hn ca
Tng thng M cn rt mnh m, l sau khi ng Nixon i thng nhim k hai, Kissinger
c nh b ri Min Nam ri. Nh thut li trong Chng 13, Tng thng Nixon va ti ng
quang th vi ngy sau, Kissinger k tt vo bn Hip nh Paris. K xong, Ph T Tng thng
Nixon l John Ehrlichman c hi: "ng ngh rng Hip nh ny s cho Min Nam tn ti c bao
lu na?" Tng Kissinger s ni vi cu c tnh cch m bo. Nhng khng, ng ta tr li thng
thng: "Nu h may mn th c th cm c c mt nm ri" (2).
Chc chn rng vic dn chng Hoa k chn ght chin tranh cng l yu t quan trng thc y
vic sp mau l, nhng ta nn nh rng, t khi M rt i ht, khng cn b thng vong na,
v 519 t nhn c th v, th s chng i gim hn, v thnh ph Washington khng cn c
nhng cuc biu tnh v i nh lc trc na.
iu t hi nht l vo lc Quc hi gi thanh gm ao ph cht t ci ng dng kh ang
nui sng Min Nam, h hon ton khng c thng bo g v nhng cam kt ca pha Hnh
php i vi Min Nam. Ti khi Tng thng v Quc hi VNCH vit th cu cu vo gi hp hi,
nhn dn Hoa k cng khng c hay bit.
Nh trnh by trong chng 10, nhn li lch s, ti cng khng khi suy t, v t mt cu hi
khc: ti sao pha VNCH li c m thm t h 1973 khi Quc hi M bt u ct xn vin tr? Ti
sao lnh o hnh php v lp php khng hp li bn lun v h s mt xem phi nn i x lm
sao vi Hoa k trong hon cnh chnh tr ca Watergate, v di triu mt Tng thng M mi?
Vic ny ch c lm sau khi rt khi Pleiku. Lc th qu mun. Ta c th cho rng: v nhng
chng i chin tranh t pha nhn dn, d Quc hi M c bit mi chuyn, c th l h cng
vn c ct ht vin tr. Tuy nhin, trn cn bn cng bnh, Quc hi kh m ct i mt cch qu t
ngt v dt khot nh xy ra. Quc hi s phi nhn thc rng, vi nhng m bo vng chc ca
Tng thng M, m Tng thng l ngi i din nc M, nu vn ct ht vin tr cho Min Nam
th uy tn nn ngoi giao Hoa k s b tn thng ln. Nhng cam kt bng vn bn hay ni ming
ca Tng thng Nixon, ng Kissiger, Tng thng Ford vi Tng thng Thiu, Ngoi trng Lm u
l nhng trao i gia hai quc gia Hoa k v VNCH ch khng phi gia c nhn cc ng ny.
khng bao gi pha Hoa k thng bo cho Chnh ph Min Nam l h mun rt ht li nhng
cam kt , hay l chng cn cn c s ng ca Quc hi. Ngc li, chnh Tng thng Ford
khi ln k v Tng thng Nixon vo thng 8, 1974 li cn vi vng gi th cho Tng thng Thiu
ti xc nhn nhng cam kt ca v tin nhim. Ch trong hai bc th cui cng trc khi sp , ng
Ford mi ni ti vic qun vin cn cn c Quc hi chp thun.
ng Kissinger, ngi kim nhim c hai chc C Vn An Ninh v Ngoi trng, li l ngi iu
khin chnh sch ngoi giao ca c hai Chnh ph Nixon v Ford, che du c chnh ng liu
mnh l Tng trng quc phng. Khi ng Schlesinger c c vi bc th (do chnh tc gi cung
cp) ng tm cch thng bo cho ngh s Henry Jackson bit, v ng ny bt u t vn . Nhn
vin To Bch c vi vng lc sot h s, nhng cng ch tm c c 7 bc th ca Tng thng
Nixon m thi. Vy cn 20 l th kia do ai du i?
Sau nhng tit l ca chng ti chng minh v s tht ha v yu cu Chnh ph M cu vt
on ngi t nn (trong cuc hp bo ti Washington ngy 30-4-1975), Kissinger chng ch, cho
nh l vic ri, v u c g l quan trng v mt php l! ng cn ci li l nu chp ni tt c
nhng li tuyn b ch ny ch n ca chnh ng v ca cc quan chc trong chnh quyn Hoa k
trong qu kh, th trc sau, n cng ni ln nhng iu ging nh cam kt trong cc th tn ri.
C g u m phi thc mc? Hnh ng lt lo v di tr trong b mt nh vy, chc chn khng
xng ng vi t cch ca k c, ca lnh o mt cng quc.
V s phn bi, trong mt bui lm vic gia cc tng lnh VNCH ti M sau ngy sp bin
son 13 cun sch chuyn nhn nh v cuc chin tranh VN theo quan im ca VNCH (trong
c i Tng Cao Vn Vin, Trung tng Ng Quang Trng), trong khun kh mt chng
trnh do "Trung Tm Qun S Lc qun Hoa k" khi xng (Indochinese Refugee Authored
Monograph Program) tng William Westmoreland, cu T lnh qun lc M ti Vit nam c ti
thm. Sau khi truyn tr, ng Westmoreland tm gn: "Chng ti phn bi cc anh!"(We
betrayed you")
Ti sao ch cu vt s ti thiu
Cu hi sau cng l: ti lc sp , sao M li ch mun cu vt qu t ngi Vit nam? Lc u ch
nh gip di tn 50.000 ngi, pht cht mi tng ln, tng s l di 130.000 ngi.
C th l v ba l do:
- th nht, l l do kinh t. Nn kinh t ca M vo nm 1975 ang trong tnh trng kh khn sau
khng hong du la bt u t ma Thu 1973. Khi tht nghip ln ti 9%, kh m nhn dn M
chp nhn cho mang thm nhn cng vo nc M;
- th hai, v phng din t chc, nu cu nhiu ngi th s ln xn, mt nhiu thi gian t chc,
chuyn ch, v s c th em ti ngu him cho 6,000 ngi M cn kt li; v
- th ba, u c nhiu chnh tr gia M mun cho s ng ngi Vit ko nhau vo nc M? Nu
h vo qu ng th hnh nh ca chin tranh Vit nam s c ln vn mi. Cng nh s kin l c t
ngi mun lun nhn thy nhn chng v s tht bi ca mnh. bao gi Min Nam hp hi,
Kissinger cn nguyn ra "Sao chng khng cht pht cho ri?iu t hi nht c th xy ra l
chng c sng dai dng hoi".
Ch thch:
(1) Xem mt in ca i s Martin ngy 26 thng 4, 1975 ni v im ny: N.T. Hng and J.
Schecter, The Palace File, trang 341.
(2) John Ehrlichman, sd., trang 288.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
P5 - Chng 20
Nhng bi hc t cuc chin Vit nam
Bi hc cho M

V nhng bi hc ca cuc chin, c nhiu tc gi a ra nhng bi hc cho M, c v qun s,
chnh tr, ln ngoi giao. Vn tt, mt s bi hc quan trng c tm gn nh sau:
V qun s:
- khng th ch dng sc mnh ca v kh theo ui mt mc tiu chnh tr;
- qun i M khng c t chc thch hp cho chin tranh du kch;
- khi c quyt nh bc vo cuc chin, lnh o khng nn tri tay qun i v phi ng h ht
mnh; va nh va rt r l ch c tht bi;
- nhng bi hc v chin thut v kh gii th qu nhiu v ngy nay ang c p dng. Th d
nh t sau chin tranh Vit nam, cha c my bay B-52 no b bn ri. V nhng bi hc v du kch
chin th ang c s dng vo chin tranh chng qun khng b (terrorister).
V chnh tr:
- Dn chng M khng chu ng c mt cuc chin ko di; khi thng vong ln ti trn 1,000
mt thng l tm l nhn dn ln cn st;
- ng can thip qu nhiu vo ni b chnh tr ca ng minh;
- ng M ho chin tranh;
- ng t qu cao mc ch ca M khi bc vo cuc chin;
- ng thi phng ln nhng thng li chin trng, n c tc ng nng cao trin vng ca nhn
dn, ri h v mng khi c phanh phui l khng ng; v bo ch, truyn thng M thng hay
a tin tc, bnh lun chng minh ngc li vi nhng tuyn b hay lp trng ca Chnh ph; v
V ngoi giao:
- Phi quc t ho chin tranh qua Lin Hip Quc, hoc ko theo nhiu ng minh;
- Phi gi tnh nht qun ca Hoa k trong vic bin h cho mc tiu ca cuc chin, ng c thay
i mc tiu lin tc;
- Trong mt x hi dn ch, m rng nh M, nu Tng thng ch da vo mt hai vin chc lm
chnh sch v ngoi giao l rt nguy him; v
- ng bi tn; phi gi c nim tin ca cc nh lnh o nhng quc gia khc; ng di tr, nay
th ny mai th khc.
im cui cng ht sc quan trng. Nhiu khi n cn l yu t quyt nh gia chin tranh v ho
bnh. V im ny, cc cp lnh o ti cao ca Hoa k nh Tng thng Nixon, Tng thng Ford,
phi cng nhn rng s tht bi Vit nam lm tn hi rt nhiu ti uy tn ca Hoa k. V vy, cho
d vic gii kt, tho chy khi Min Nam l iu c li cho nc M i na, n cng ch l ch li
ngn hn, vo thi im . V lu v di, n lm tn hi ti tin cy ( credibility ) ca chnh
sch ngoi giao cng nh uy tn Hoa k khng t. Chnh Henry Kissinger cng phi nhn nh rng
ch su thng sau chin tranh Vit nam, pha Cng sn dng chin tranh du kch bung ra ti Phi
Chu, Afghanistan; v ba nm sau, Chnh ph ca quc vng Iran l ng minh ca M sp ,
lm mt hn th qun bnh Trung ng. nh hng ca bin c ny cn ko di cho ti ngy nay.
Khi quc vng Shah cn ngi th u c chuyn Saddam Hussein xng hng xng b, v u c
th ch nc ngoi no dm tn cng thng vo ngay Ng Gic i v Trung Tm Thng Mi
Quc t New York? Sut na cn ph hoi c vo Quc hi hay To Bch Cung. Cng chnh
Kissinger t cu hi c phi s sp ca quc vng Iran l do chnh ng ta mt tin tng vo
M hay khng?
V phe chng i ng Shah bt u coi thng M n cn bt ngay c 52 nhn vin To i
s M Teheran lm con tin vo thng 10, 1979. Tng thng Carter cho trc thng b mt vo cu,
nhng hon ton v ch; v ng tht bi trong k tuyn c nhim k hai vo nm 1980. Khng
hong ny ko di ti hn mt nm. Sau khi ng Reagan ln Tng thng (thng 1, 1981), nhng con
tin mi c th.
V vic cc chnh khch khi A rp nghi ng v mc tn nhim ca Hoa k, ti ch nhc li mt
cu chuyn xy ra vi thng trc khi Min Nam sp . Khi vin tr M b ct gn ht, Chnh ph
VNCH gp rt xc tin vic vay tin x Saudi Arabia nh Quc vng Faisal ha (trc khi ng
b ngi chu h st). Ngoi trng Bc i thng thuyt sm gii ngn. ng Bc ni vi Tng
trng du la Sheik Yamani rng: "M khng vin tr cho chng ti nh cam kt trong vn
bn". Ng ngng, ng Yamani lc u, hi: "Lm sao khi ch tch ca mt cng ty k kt mt ti
liu, ri ngi k v ng ta li ni: Ti khng bit g v chuyn ht".
Bi vy, thc ra, ci gi M phi tr cho vic tho chy khi Min Nam l qu ln.
Ni y, ta c th rt ta mt bi hc v tin cy quan trng Hoa k: l kh nng duy tr, hay
kh nng bn (sustainabitity) ca nhng cam kt do Tng thng i vi ng minh. Cc nh chnh
tr hc cn nghin cu cho k im ny: khi Tng thng Hoa k ha hn bng li ni ming hay trn
vn bn, liu nhng cam kt c kh nng bn vng c ko di c lu hay khng? Liu n c
cn hiu lc khi hon cnh chnh tr thay i, th d nh c mt Tng thng mi hay mt ng cm
quyn khc? Hay hon cnh kinh t thay i, th d nh lm pht cao, tht nghip nhiu, khng
hong kinh t? Nu khng, th gi tr ca nhng cam kt nh th no? Khi ha hn nh vy, Tng
thng M c nn hay khng nn thm mt cu: "Nhng cam kt ny ch c gi tr bao lu ti cn
ngi trong To Bch c", hoc nhng cam kt ny s khng cn gi tr khi hon cnh kinh t x hi,
chnh tr ca Hoa k thay i?"
Bi hc cho cc ng minh
Nu nhng bi hc cho M c nhiu tc gi bnh lun th nhng bi hc cho cc ng minh ca
M li ch c cc nh lnh o quc t r tai nhau v truyn ming v nhng nhn xt ca h.
Bi hc th nht cho mt ng minh ca Hoa k l nn nhn nh r rng vn quyn li. L do
quan trng nht m Hoa k nhy vo mt cuc chin l quyn li ca Hoa k. Nhng mc tiu khc
nh bo v nhn dn, tranh th nn c lp, hay xy dng dn ch (cho VNCH hay Iraq, hay
Afghanitan) th ch l th yu. Nm 1965, trc khi cho TQLC b vo Nng (ngy 6 thng 3),
trong mt cuc hp mt v cao cp ti Washington, D.C. vo thng 1, 1965, B trng quc phng
Robert Mcnamara v th trng Mcnaughton ni toc ra l mc liu ca M "khng phi l
gip mt nc bn thng l ngn chn Trung Cng".(1)
V vic a qun vo Vit nam, trong bui hp ngy 24 thng 3, 1965, Mcnaughton cn tnh ton r
rng v mc ch ca M theo phn trm nh sau:
- 70% l trnh mt s tht bi lm b mt cho M;
- 20% gi Min Nam khi ri vo tay Trung Cng; v
- 10% cho nhn dn Min Nam c t do, hnh phc (2).
Th hai, quyn li v kinh t l bn vng, lu di; quyn li v chnh tr hay ngoi giao ch l giai
on. N ch tn ti vo thi gian no m thi. Hoa k can thip vo chin trng Vit nam trong
thi im lc cng chin tranh lnh cn ang ln cao. Ti lc bt u "dtente", gim cng
thng c vi Lin X th quyn li cng bt u gim. Ti khi Tng thng Nixon bt tay vi
Mao Trch ng (thng 2, 1972) th quyn li coi nh chm dt.
Ngy nay, trong chin tranh vng Vnh chng hn, mc ch l dp c Saddam Hussein v nhiu
l do, u tin l v Saddam sn xut v kh hu dit hng lot (WMD), khng tm c kh gii ny
th vin l do l v Saddam dnh lu vi bn ph hoi Al Qaeda. Khi bng chng dnh lu cng khng
r, th ti nhu cu xy dng dn ch bn Trung ng. Nhng cn mc ch khc, rt quan trng v
lin h trc tip ti quyn li ca M l phi lm gim i mi e do ca Iraq i vi Do Thi. Do
Thi l tin n du la Trung ng. Dp xong Saddam ri, v khi e do v du la gim bt,
sm mun th qun i M cng s phi rt v. V mun rt, trc ht phi c tng tuyn c xy
dng dn ch. V c dn ch th nhn dn Iraq mi "thi hnh quyn t quyt ca mnh" c. Bu c
xong, Chnh ph Iraq phi sm "pht trin nhng sc mnh sn c ca mnh". Bi vy, qun i v
cnh st Iraq phi trng thnh sm t i din vi qun phn lon.
Khi chng ti c on ny ln cui cng trc khi in sch (thng 2, 2005) nghe Tng thng
Bush tuyn b l "Iraq phi t ho v ly chnh mnh" ("Iraq must defend itself"); v c tin l M
cng sp sa rt 15.000 qun v).
Th ba, v lu v di, thc quyn l Quc hi Hoa k. Theo quy nh ca Hin Php, Quc hi c
quyn "khuyn ngh v ng thun" (advise and consent). Nh vy, khi no Tng thng M c m
bo iu g th lnh o ng minh phi yu cu ng thng bo cho Quc hi yu cu h ng ,
ch c ha hn trong b mt. V im ny, i Loan hc c kinh nghim t Vit nam, nn d
pha hnh php c ha hn l s khng cho Trung Cng thn tnh bng v lc, i Loan c
gng vn ng Quc hi M ra mt o lut vo nm 1979 l s tr gip i Loan t v; Tuy
nhin, d Quc hi c ng thun, v Quc hi thng hay chp thun nhng yu cu ca Tng
thng no lc ban u cuc chin, nhng ri dn dn s gin ra khi bt u c nhiu thng vong v
tn km ln cao. H s t vn "c g, mt g?" Quc hi nm ci ti tin, l quyn biu
quyt v ngn sch, c bit l ngn sch quc phng. D nhin, khi c mt Tng thng mnh v
cng quyt, ng s c kh nng thuyt phc Quc hi tip tc chi tin nh trng hp Tng thng
George W. Bush hin nay (2004-2005) trong k hoch ti tr cho chin tranh Iraq. Nhng nu ng
khng sm gii quyt vn th s ng h s ko di c bao lu?
Phn ng ca Quc hi M v chin tranh Vit nam l mt th d in hnh. Ti cn nh rt r rng:
ngy 2 thng 8, 1964, khi xem TV th thy pht ngn vin Bch c thng bo cho dn chng M:
tu tun tiu (PT boats) ca Bc Vit phng ng li vo tu USS Maddox ca M Vnh Bc B";
hai ngy sau, 4 thng 8, li thy ni: c cuc tn cng ln th hai, ln ny vo c hai tu USS
Maddox v USS Tumerjoy. D rng s vic ny khng hon ton chc chn, v v sau c nhiu
chng c cho thy vic phng ng li ln th hai l khng ng, Tng thng Johnson cng c
Quc hi lp tc thng qua mt quyt nh cho php Tng thng lm tt c mi bin php y lui
bt c tn cng no vo qun lc Hoa k v y lui mi gy hn". Nh bo ni ting James Reslon
ca t New York Times bnh lun ngay rng "quyn hn trao cho Tng thng nh vy l qu rng,
v n c ngha l Quc hi chp thun bt c bin php qun s no, bt c ch no ti ng
Nam , gm c nhng bin php qun s ym tr bt c quc gia no trong Lin minh ng
Nam (SEATO)". V vic chp thun li ng nht: s phiu H Vin l 466-0; v Thng Vin:
88-2 (ch c hai ngh s: Gruening v Morse b phiu chng).
T lp trng ng h mnh m nh vy, Quc hi dn dn i ti quyt nh chng i hon ton.
Lin h ti im ny:
Th t nhng tuyn b v quyt tm ca Tng thng M th cng ch c tnh cch giai on. Th d
nh nhng tuyn b rng "Chng ti s theo ui ti cng" (We will stay the course) hay "Chng ti
s li bao lu cn phi li" (We will stay as long as we have to"). D Tng thng M c tuyn b
nh vy v chin tranh Vit nam hay chin tranh Iraq, th cng phi hiu y l rt tng i. D
thc s c mun lm nh vy, Tng thng M cng kh m thi hnh c. Nhn dn Hoa k thng
khng nhn ni tip tc ng h Chnh ph trong nhng cuc xung t ko di. Ngoi ra cn
tnh hnh kinh t, x hi trong nc. Sau cuc khng hong du la do chin tranh Do-thi A Rp
vo ma Thu 1973, kinh t M chu cnh tht nghip, lm pht cao, nhn dn li cng chng i vic
vin tr cho nc ngoi;
Th nm, pha ng minh nn nh rng trong mt h thng dn ch cao nh Hoa k, quyn hnh tt
nhin l phn tn. Ngay trong nhim k ca mt Tng thng, vn c nhiu phe phi. Ni chung l
c phn ra lm hai: phe b cu v phe diu hu. Do , thng c nhng bt ng kin gia cc
lnh o dn s B Quc phng v Ngoi giao. Ri cn pha tng lnh qun i, pha CIA. Nhiu
lc ng minh phi nhn nhng tn hiu i nghch t cc phe phi khc nhau. Nh li lc Min
Nam i vo giai on h mn chng hn, gii Quc phng th thng bo khng th gi thm qun
vin, trong khi to Bch c, B Ngoi giao th trn an l ng qu lo cn chng ti y c m. Bi
vy, v chnh sch, khi ta ni "M th ny, M th khc" l thiu phn chnh xc. Phi t cu hi
"M thuc pha no? "M" l nhng ai? v nh vy, ng minh khng nn y, tng l nu nhn
c nhng ha hn ca Tng thng, hay ca Tng trng quc phng hay Ngoi giao l tt ri. Khi
lnh o ca ng minh c mi ti thm ving Quc hi M chng hn, v c din vn ny n
(nh Tng thng Dim -1956, hay Tng thng Afghanistan Kazai - nm 2002, hay Th tng lm
thi Iraq Allawi - thng 9, 2004) th ch nn ngh rng y l tng trng mt s ng h tng i.
Nhiu khi n ch l mt hnh ng ngoi giao, khng c nhiu trng lng v thc cht. Ti cng
cn nh hi 1956, sau khi Tng thng Dim c mi sang M, v c din vn trc Quc hi
(bc Trnh Vn Chn, i VOA i theo, c k li l ng Dim c bi din vn bng ting Anh
nhng vi ging Hu, Quc hi hiu rt t, nhng c ng ln v tay vui v). Khi tr v Si gn, uy
tn ng Dim ln rt cao; mi khi ti i xem xi n l thy phn tin tc (trc phim chnh) c chiu i
chiu li cnh ng Dim c n rc long trng ti New York, v c bit l ng din thuyt c
Quc hi M hoan h.Khng nhng ng Dim m a s nhn dn, trong c tc gi, u ngh
rng: M ng h nh th ny th chc n qu ri.
Bi vy, iu cn thit l phi tranh th s ng h ca nhn dn M, gii truyn thng, v thnh
phn tr thc (ti cc i hc v nhng vin nghin cu). H l nhng ngi vn dng qun chng
bn nhy. "Vn ng hnh lang" (lobby) ti Quc hi M l n lc khng th thiu c (nn ghi
nhn thnh cng ca Do Thi, i Hn, i Loan trong cng tc ny);
Th su, pha ng minh nn cao cnh gic v c nhn, t tng v qu trnh ca mt vi vin
chc no c quyn hnh ti Washington, vo tng thi im. Nu c mt quan chc c Tng
thng tin cy, th ngi ny s khuynh lot nh bt i nhng lp trng khc v p t gii php
ca mnh. Thi Nht Cng Ho, Ngoi trng Foster Dulles c Tng thng Eisenhower tn
cn, gt i nhng chng i, ht sc ng h Tng thng Dim. Ti Tng thng Kennedy, ri
Tng thng Johnson, Ngoi trng Dan Rusk v B trng quc phng Mcnamara rt mnh, mang
qun t vo Vit nam d c nhiu quan chc bt ng .Thi nh cng ho, mt mnh C Vn
An Ninh (sau ny kim lun c chc Ngoi trng) Henry Kissinger c Tng thng Nixon v
Ford hon ton tin cy, thao tng chnh sch ngoi giao ca c mt cng quc; v nm quyt
nh then cht v Vit nam nh c tng kt trong cun sch ny.
Th by, l s xoay chiu ca chnh sch ngoi giao Hoa k mi khi c bu c Tng thng. Vo thi
im , Hoa k s c tc ng mnh vo pha ng minh ang dnh lu vi mnh, i theo chiu
hng nhng thay i v chnh sch. Sm l vo nm trc nm tuyn c. Mun l vo cui h
chnh nm tuyn c, lc hai ng hp chn ng c vin Tng thng. Vo thi im , p lc t
nhn dn, bo ch chng i s ln rt mnh, ng c vin no mun c bu th phi a lp trng
ho bnh, thnh vng ra cho r. V Tng thng ng nhim th phi ha chc chn s gii quyt
nhng kh khn m vn gi c danh d, quyn li cho M. ng c vin i lp th kch, ni l
Tng thng ng nhim lm l v mnh s gii quyt tt hn. Phi chng bi hc Vit nam l
M nn c nhiu ng minh ng h, cng ang c p dng vo chin tranh Vng Vnh hin nay?
Trong k tranh c 2004, c hai ng Bush v Kerry u c lp trng quc t ho chin tranh Iraq.
Gn n ngy bu c, v Tng thng ng nhim cn phi lm cho vin tng ho bnh c sng
t ln. Cng trong k tranh c nm 2004, vo ma thu nm 2003, Chnh ph Bush tuyn b l s
trao tr quyn hnh cho Iraq vo cui thng 6, 2004, lm cho nhng ngi lnh o mi ca Iraq
(c M ng h) rt lo ngi, nhng cng phi ng . nh hng ca bc i ny l lm gim s
lo s ca nhn dn Hoa k v chuyn sa ly. Ri vic chuyn giao quyn hnh li cng c thc
hin vo lc bt ng: hai ngy trc ngy n nh. Bo ch ng tin rm r. Gn n ngy bu c,
To Bch c li tuyn b s rt my chc ngn qun t cc a im ngoi quc v M. Washington
cn cng b lch trnh bu c ti Iraq (cui thng 1, 2005). Phi c bu c th mi c dn ch. Nh
ln nhn xt, c dn ch ri th vic trao tr li trch nhim cho ngi bn x l vic d nhin.
Bu c xong th chng my lc na, bo ch, chnh khch M s bin lun rng: nc l ca h,
Chnh ph l ca h, nhn dn l ca h, v an ninh l vic h phi t lo: phi "Iraq ho" (nh "Vit
nam ho");
Th tm, khi Hoa k rt i, nu lc lng i nghch chin thng th rt c t hy vng l mt s ng
nhn dn ca nc ng minh s c gip di tn, v l bi hc vo lc sp ca Min Nam
Vit nam. Ti sao nh vy?
Th nht, khi rt i tc l c quyt nh dt im, v nh vy t ai mun s c mt ca ngi t
nn v n s nhc nh mi v qu kh; th hai, t nh lnh o no mun a thm nhn lc vo M
cnh tranh thm v cng n vic lm; v th ba, l nh hng v ngn sch. Phi chng s tn
km v chin tranh Vit nam lm cho chng trnh "Mt x hi v i" (The Great Society) ca
Tng thng Johnson b tht bi? Phi chng nhng chi tiu ti Iraq (vo thi im ny tc l u
2005, cng sp sa bng tng s chi Vit nam l 150 t) lm cho ngn sch thm khim ht, v
nh hng ti tt c nhng chnh sch i ni nh y t, an sinh x hi (health care, social security),
gio dc v gim ngho?
Mnh nc ni tri
Sau cng, l mt suy gm hn l mt bi hc, v n c tnh cch siu hnh. l, cng nh mt con
ngi, mi mt quc gia u c mt vn mnh. V mnh nc thng hay ni tri!
Suy nh vy v ti lun c nhng cu hi khng th no tr li c, ch cn c cch ngh n ch
"mnh". Ti sao mt cng quc v i nh Hoa k, bit bao nhiu ngi va ti, va c, va c
tm, va c tm m li khng ln c ti a v quyn hnh nh ng Henry Kissinger? Ti sao
Min Nam li gp ngay mt ngi quay qut, thiu lng tm nh ng ny lm o din chnh sch
ca Hoa k v Vit nam trong gn su nm ri, tc l gn mt phn ba thi gian tn ti ca VNCH,
v trn hai phn ba thi gian ca Nh Cng ho? Ti sao ti lc Min Nam lm nguy, li c mt
ng Tng thng M qu yu, t kinh nghim ngoi giao nh ng Gerald Ford? V ng khng bao gi
c nhn dn bu ln. ng va xin thm qun vin, va tuyn b l chin tranh Vit nam i vi
Hoa k coi nh xong ri (ngy 23 thng 4), n li nhng bt hnh, ti thy cu "Phc bt trng
lai, ho v n ch" l ng, nhng ti sao tai ho n li n vi Min Nam mt cch qu dn dp
vo lc hong hn:
Va b p k mt hip nh bt li th b ct xn vin tr;
Cn c cht t vin tr kinh t v qun s, li b c "sc" siu lm pht (do chin tranh vng Vnh)
nm 1973 lm tiu hao mi lc ca vin tr;
Ti khi vin tr b ct ht, Min Nam xoay i vay tin Quc Vng x Saudi mua tip liu. ng
vua va ng th li b ngay ngi chu mnh h st; ng nm xung vo ng ngy c Hu b
b ng. Th ri, vi ngy sau, mt lnh t ng h VNCH tch cc, ng Tng Gii Thch, Tng
thng i Loan cng ra i v th gii bn kia;
Trn chin trng, lc b tn cng, Ban M Thuc gi khng qun n ym tr. Phi v va ti th
bom th mt tri ri trng ngay B T Lnh S on 23; Mt Ban M Thuc, c lnh rt Pleiku.
Ngy 18 thng 3, qun dn hong ht rt trn con ng 7B m mu. Va v ti Ph Bn, li b kt
ngay v cng binh cha lm xong cy cu ni nh d tnh: on ngi di tn chu thm mt trn
pho kch bn b sng Ea Pha (3). Sau ny Tng thng Thiu k li cho ti rng ng vn cn thc
mc v chuyn ti sao cng binh khng lm xong ci cu ni; i tng Vin cng cho rng "S
on 320 ca cng sn s khng bao gi truy kch kp on qun nu chng ta c c cu qua sng
thit lp ng lc, v gi c trt t trong on dn qun di tn" (4); v cu khng xong, nn hai
ngy sau mi ri c Hu Bn. on dn qun va tin c chng 20 cy s l khng ngay, v
"trc mt on di tn l Ph Tc b dch chim". Khi khng qun ti cu,"mt tri bom ri vo
on qun i u, gy thng vong cho gn mt tiu on Bit ng Qun" (5).
Ti ang d mt bui hp y cng thng ti Dinh c Lp sau cuc rt lui thm hi ny th i t
Cm (Chnh Vn phng Tng thng) bc vo a mt tin bt hnh. ng Paul Landri, trng
phng thng tn x Agence Francce Presse Si gn b cnh st bn cht! Landri loan tin "c s
lnh ngi Thng (Monltagnards) ni lon Hu Bn, chng li qun i VNCH". Nha cnh st
mi ng n thm vn. Sau vi ting ng h b gi li, Leandri bng nhin bc ra khi phng,
nhy ln xe v li vt i. Khi cnh st hut ci ngng, ng c tip tc phng. Cnh st rt sng bn
vi pht vo bnh xe gi li. Chng may mt vin n lc trng ngay ngi. Leandri gc cht ti
ch! Phng vin ngoi quc v cng phn ut, phn khng kch lit. Trong mt tnh hnh v cng bt
li cho Min Nam v tt c mi phng din qun s, chnh tr, kinh t, v b mt Min Nam b
bi nh bi nhng hnh nh d man, c ti, tham nhng, by gi hnh nh Leandri b bn gc cht
li c phng i khp th gii! Tng thng Thiu nghe tin ny ti mt. ng lin chm dt bui
hp.
My ngy hm sau, trong mt phin hp khc Vn Phng Th tng, li c tin chic my bay vn
chuyn C-5A ch m tr em m ci va ct cnh Tn Sn Nht b n tan? Cht trn 200 trm
em b? Vo chnh lc li ang c nhng chng i ngay ti Washington v vic di tn ngi Vit
nam.
i sao tin tc n dn dp, bi t n th vo lc con huyn Min Nam nghing nga sp chm m.
Suy gm nh vy, nhiu ngi trong chng ta, trong c c gi, vn cn tip tc t cu hi "u c
phi l mnh nc n lc suy tn ri chg?".
Ch thch:
(1) New York Times, The Pentagon Papers, trang 309.
(2) New York Times, The Pentagon Papers, trang 432.
(3) William E. Legro, Vietnam from cease-fire to capitulation, trang 150.
(4) Cao Vn Vin, Nhng ngy cui ca VNCH, trang 152.
(5) Cao Vn Vin, Nhng ngy cui ca VNCH, trang 149.

Nguyn Tin Hng
Khi ng minh tho chy
Thay li cui
Thin tm ca nhn dn Hoa k

Guam l ni m bui sng ca nc M bt u sm nht, ri mi n nhng a im khc nh o
Wake, Honolulu, v San Francisco. cng l mnh t m i vi a s on di tn t u, nh
bnh minh h rng sau cn bo t. Va ti o c nhiu hi t thin v c nhn tnh nguyn
gip o. H mang cm ti tri, thng dch, nu n, sn sc tr em, thay t cho con nt. Tun bo
TIME (5 thng 5, 1975) k li l hng Mcdonald cn mun tng mi ngi mt bnh hamburger v
mt chai coke khi h va t chn ln t M "gii thiu li sng M". Nhng ban qun l tri
t chi v cho l Mcdonald ch c dng qung co
Hai a im trn o Guam l ni c chn: "Thnh ph Thic" (Tin City) phi cng qun s
Anderson, v tri Hi qun San, mt khu nh c k b trng t lu. Hi qun chp nhong
mc in, lm nh v sinh, phng tm, nh bp. Ngy u, h lm vic lin tc 24 gi, ri chuyn
xung 12 gi mt ngy. Mt tri mi c dng thm, gi l "Tri Bt ng" (Camp Fortuitous).
Thi nhng ch lnh thu a vui vi tr con, diu ct vi cc c gi, lm cho mi ngi cm
thy bt cng thng i cht.
T Guam, mt s ng c ch ti Camp Pendleton Nam Cali. Ni y, cc lu vi rng ri
c chp nhong dng ln. Tng t ri li tng t, khi xe but ch on ngi ti, cc qun
nhn TQLC mau mn pht chn, qun o ng, gi v sinh, dp, v mi ngi mt thi ko. Trc
cnh , nhiu ngi qu cm ng, khng cm ni nc mt. Khi thy thc s cn bo t i
qua, h m chm ly nhau, bao nhiu tnh cm, bao nhiu nim vui.
Nhng Camp Pendleton chng my lc y nght. Phi chn thm tri. Ti B Quc phng,
chng ti c ng Von Marbod yu cu tham gia kin v a im tri v v nhu cu ca ngi t
nn. on chng ti dng mt my bay nh do B thu ca hng t i xem xt mt s tri. Tri
Fort Chatte (Arkansas) v Eglin Air Force Base (Florida) c chn ngay v kh rng v c phng
tin tng i lt so vi hai tri khc l Camp Roberts California v Camp Pickett Virginia.
Khi ti tri Indiantown Gap Pennsylvania th chng ti thch qu v trng n hoang vu, th mng
li c ci "l hng" (khong trng) nm gia hai bn ni i, v th gi l "gap". V ngh rng ci "l
hng" n phn nh c phn no cuc i ca chng ta lc , nn ti mt mc ngh nn
chn tri ny.
Tng kt t ngi u
Theo thng k chnh thc: tng cng on ngi c di tn lp u l 130.000; trong s ny, ch c
khong 30.000, tc l 23% l thuc thnh phn "c nguy him cao " m M thc s nh cu;
trong , 22.294 ngi l nhn vin v gia nh nhng ngi lm vic cho cc c quan M; s cn
li, 100 000 ngi th ch l v may mn (1).
V phng tin chuyn ch, s ngi c To i s di tn bng my bay ln, trc thng, v xung
l 65.000 ngi; s ngi i ghe thuyn ra bin v may mn c lu M cu cng l 65.000 ngi,
ng mt na.
Hoa k cng c gng "quc t ho" vic di tn v ku gi nhiu quc gia. Ngy mng 5 thng 9, i
s Dan Brown ngi c u thc trch nhim iu khin Chng trnh nh c gi mt cng in
cho cc i s M ti khp cc nc, khn khon yu cu h tranh th vi cc quc gia thn hu
dung np mt s di dn (2).
u tin c nc c ri ti mt s quc gia khc by t thin ch nh, Argentina, Brazil, Chile. Ti
ngy 10 thng 5, kt qu l 25.000 ngi c nhp cnh cc quc gia khc (3).
Cnh tay rng m
Sau khi vt qua c hng ro ca my chnh tr gia, v sau giai on kh khn ban u, on
ngi di tn sm tip xc c vi nhn dn Hoa k.
Vic quan trng nht l vn nh c. Vo lc , gn 9% lao ng M, tc 8 triu ngi ang tht
nghip. i vi lao ng cc sc tc thiu s, mc tht nghip cn cao hn gp hai, gp ba ln.
Ngi M rt lo ngi v vic ngi t nn s vo cnh tranh cng n vic lm vi h. Tuy nhin, sau
khi i s Dan Brown tuyn b l ton b ngi ng Dng s c phn b ra khp nc M, v
"Khng c a phng no s b trn ngp vi s ngi t nn", ni lo u lc ban u ca nhiu ni
cng bt u gim (4). V s cng bnh, thin tm, nhng gi tr cn bn c cao ca nhn dn
Hoa k thng th.
Bo ch ng ti cu chuyn nh th Los Gatos Christian California n tip 154 ngi t nn hon
ton khng c giy t hp l. Sau khi ca on nh th ht nhng bi cu chc thnh nhc, cc b
ngi M, ngi Vit xm nhau nu cm cho c nh th n: "C bao nhiu nc mm th chng ti
mang ra ht", mc s Marvin Rickard ni vi bo ch (4). Thng c Guam, ng Ricardo
Bordallo k ngh nh chp nhn 25.000 ngi. Ri t , thi ca chnh quyn cng nh nhn
dn cc tiu bang nh California, Arkansas, Miami cng thay i. Nhiu ngi nh Ch tch Nghip
on lao ng AFL-CIO, ng George Meany cng nh cc Thng c Reubin Askew (Florida),
James Longley (Maine), Dan Evans (tiu bang Washington) u ng h ngh ca Tng thng
Ford ti tr cho on di c(5). V sau phn ng chng i ban u, Quc hi chun chi 405 triu
cho mc tiu ny. Cc hi thin nguyn. Hng Thp T, cc on th, t chc, cng nh c nhn bt
u xung phong cng tc.
Lm sao cho cng cuc nh c c thnh cng v hu hiu? Phng thc di tn v nh c
Hungary c coi l thnh cng v c chn lm m hnh nh c on ngi Vit t nn.
Nm 1956, sau cuc ni dy ca nhn dn Hung b bp, ngy 12 thng 12, Tng thng
Eisenhower cho thnh lp U ban nh C iu hp cc hot ng cng cng nh t nhm cu
tr on ngi Hung(6). Cc C Quan Thin Nguyn (VOLAG) c ku gi tham gia. Trong hai
nm 1956-1957, c 30.701 ngi Hung c nh c tt p. So snh vi m hnh nh c 675.000
ngi Cuba di tn nm 1959-60, m hnh Hungary c u th hn nhiu v ri c ngi di c ra
nhiu tiu bang. Khuyt im ca m hnh Cuba l tp trung qu nhiu vo tiu bang Florida.
Tt c c chn C quan Thin Nguyn tham gia nh c ngi Vit. Nhng t chc ny c gng
hot ng v phi chi tiu trung bnh l t 2.500 ti 3.000 la nh c mi gia nh. Trong
khon ny, phn ca Chnh ph ti tr ch l 500 la.
Sau khi chn c m hnh, ti vic kim tra an ninh. Th tc kim tra an ninh lc u ht sc phc
tp, i hi phi thng qua ti nm c quan, gm c FBI v CIA? Qu trnh nh c b khng li. C
ngy tri Eglin (Florida), ch c ba, bn ngi xut tri. Trong khi , s ngi ti o Guam ln
ti 50.000, gy ra kh khn v tip t, nc ung, v sinh. Ti "hy vng l o ny khng b chm"
mt nhn vin coi tri phi phn nn. Ti Fort Chatte c lc cng ln ti 25.000 ngi.
Xut tri
Ban qun l cc tri nh in v trung ng ku ca v tnh trng xut tri chm tr. gii quyt
vn , s Di tr bt u min th tc kim tra cho tt c cc tr em di 17 tui, nhng ngi lm
cho cc c quan Hoa k lc trc, cng vi gia nh v h hng ca h. Sau , tng bc mt,
ni lng th tc cho tt c nhng ngi khc.
gip vic xut tri cho sm, ti c ngh mt k hoch cho xut tri mau l, qua ng Von
Marbod, ln U ban c Trch Lin B ng Dng do b Julia Vadala Taft lm ch tch. Vo
ngy 23 thng 6, cn tt c l 88.392 ngi trong cc tri ca B Quc phng. D phng t ra hai
kh nng: nu gip xut tri c 700 ngi mt ngy th khong cui thng 10 l ra ht. Nu lm
chm hn, l 400 ngi mt ngy th phi ti thng 1 nm 1976. Sau cng, mc xut tri trung bnh
l khong 600 ngi mt ngy (xem th v D Phng Xut Tri).
S Di tr quy nh l mi ngi u cn c bo lnh, nu khng c th khng c xut tri. Nhng
tm vic lm l vn kh khn nht v tnh trng tht nghip ang lan trn. Quc hi yu cu B
Julia Taft, Gim c U ban nh c ng Dng (Indochina Task Force) ln iu trn ngy 24
thng 7 v vn ny. Quc hi s rng v khng c vic lm, on ngi t nn s gy nn gnh
nng cho Chnh ph phi tr cp. B Taft hng hn bin h rng: "Nhng lo ngi ban u ca
chng ta v vn cng n vic lm cho s ngi di c l khng c c s".
Mun gip cho b Taft c thm d kin tranh u cho vn ny, ti cng mt s anh em bn
lm mt kho st nhm vo nhm ngi t nn vng th Washington v ln cn. Khi hon thnh,
nghin cu c chuyn cho b: (xem Ph Lc E):
Ngy 2 thng 9, 1975
"Tha B Taft,
"Khi u, ti vui mng thng bo l kt qu cuc iu tra ca chng ti c chiu hng chng
minh nhng im b trnh by trc U ban Di tr Thng Vin ngy 24 thng 7 l xc ng. Th
d nh v im b ni ti "mi lo ngi ban u v vn cng n vic lm (nh l tht hc hay kh
khn v ho nhp) l khng c c s". iu tra ca chng ti cng chng minh l on ngi di
tn ang thit tha c th "c hng tt c nhng phc li cng nh ng gp vo s thnh
vng ca x hi Hoa k".
Trong thi gian phng vn (ngi ty nn), chng ti i ti nhng nhn xt v nhng bin php
sau y, trn trng chuyn n b xem xt:
1 Yu cu cc C quan Thin Nguyn cung cp nhiu thng tin hn cho ngi t nn, c trc v
sau khi xut tri;
2. V mc tht nghip ang cao cng nh v chi ph tn km cho vic u, ta nn khch l cc
cng ng u cho ngi t nn hn l cc t nhn;
3. Nghin cu v thit lp mt chng trnh hun ngh tng hp cng sm cng tt;
4. Cung cp mt ngn khon ti thiu cho cc trng gia nh ang khi h tham gia vo nhng
chng trnh hun ngh ny (th d nh l cho h vay tin chi ph), v
5. Cho vay nh li gip chnh cc doanh nhn (trong s ngi t nn) to ra cng n vic lm cho
ngi t nn
Knh chc b lun thnh ng trong vic h tr on ngi t nn ng Dng.
Trn trng,
Nguyn Tin Hng, Ph. D .
Nhn c ti liu ny, b Taft phc p:
U ban Lin B (nh C) ng Dng
B Ngoi giao
Ngy 6 thng 10, 1975
"Tha Gio s Hng,
Vi s quan tm, ti c ti liu nghin cu ca Gio s v yu cu cc thnh vin U ban ca
ti xem xt n cho k trong cng tc nh gi v cht lng v hiu qu nhng c gng ca chng
ti trong cng cuc nh c.
Ngoi ra, ti cng chuyn mt bn sao nghin cu ca Gio s sang bn b Gio dc v An Sinh
(HEW) l ni mt U ban c nhim v di tn cng c thnh lp".
Trn trng
(k) Julia Vadala Taft
Gim c
cho bt phn no s lo ngi ca nhiu a phng M v vn cng n vic lm, nhiu ngi
cng ngh n thnh lp mt s khu hay lng Vit nam c lp. Ti tri Indiantown Gap, c hai
ngh tin khi. Ch huy ph, i t Robert Travis ngh:
Ngy 14 thng 7, 1975
"Tha Tin s Hng,
Km theo y l bn sao v mt quan nim i vi vn bo lnh ngi di tn trong mt cng
ng. Nh chng ta bn trong chuyn ving thm mi y ca tin s, ti thy c hai iu kh thi:
mt l theo ti liu nh km, v hai l mt ngh ca i Hc Bucknell. Tuy c hai u ging
nhau v bn cht, ngh Bucknell thin v nng nghip v ngh o Walllops hng v k ngh;
"Ti yu cu gio s gip theo ui nhng kin ny".
Trn trng
(k) Robert L. Travis
Ch huy Ph
ngh ca i hc Bucknell l gip nh c 2.000 ngi Vit nam trn 10.000 mu t trang tri
tiu bang Pennsylvania. Cng ng ny s sn xut cc sn phm nng nghip, v s c th t thit
lp c cu x hi, hnh chnh ring, theo nh lut php Hoa k. ngh th hai l nh c t 500 ti
1 000 ngi ti mt khu c sn nh (cc cn h t 1 ti 3 phng ng), thuc B Y t, Gio dc
v An sinh (HEW), st cnh o Wallops, tiu bang Virginia. K ngh hi sn y pht trin
mnh v rt cn nhn lc. Ti c chuyn nhng ngh ny v cc c quan thm quyn cu xt.
on ngi vn ln
Vi lng hng say v ch qu cm, chnh on ngi t nn gip cho cc tri di tn c ng
ca gn nh theo k hoch. Vo cui nm 1975, hu ht s 130.000 ngi thuc t u xut tri,
hoc nh c, hoc sng tm thi vi cc gia nh bo lnh ti M v mt s quc gia. Hu ht h
thy chn tri h rng v bt u xy li cuc i mi. V s thnh cng ca lp ngi u,
khng nhng i a s khng phi nh n tr cp ca Chnh ph sau mt thi gian ngn, h li
pht trin v tin b rt mnh.
Theo iu tra dn s chnh thc ca Chnh ph Hoa k nm 2000 (U.S. Census 2000) th vo nm
, li tc mc gia (median income) ca mt gia nh Vit nam (4 ngi) ln ti 47.000 la,
tng ng bng 75% li lc ca mt gia nh M ni chung (li tc mc gia l mc m 50% s
gia nh c li tc cao hn, v 50%, thp hn, ch khng phi li tc "trung bnh"). So snh vi nm
1990, n tng ln c 36%. S ngi cn nhn tr cp x hi cng ch cn 10% (so vi 25%,
nm 1990). Gn 60% ca tng s ngi M gc Vit (1.13 triu ngi) mua c nh, so snh
vi 43% nm 1990.
S thnh cng tt p ny l mt yu t quan trng gip cho Chnh ph Hoa k quyt nh tip
tc cc chng trnh t nn ni tip. H khng phi qu lo ngi v vn tr cp v t thm
gnh nng cho ngn sch. Ngc li, h li nhn thy r rng s ng gp tch cc v nhiu phng
din, c bit l vic ng thu cho c ngn sch t a phng n trung ng.
Cng chnh on ngi lp u, d vt v vi cng n vic lm nhng tip tc hot ng trn mi
lnh vc: lut php, nhn o, v c nhng c gng vn ng "hnh lang", ko di chng trnh t
nn c trn hai thp nin. Ngoi tr mt s nhng hnh ng bt chnh ca phn t nh, phn
ng nu gng sng, c gng, lng thin lm n, sinh sng, hc hnh. H ng gp cho x
hi v nn kinh t ca nhng quc gia chp nhn h.
Mt khc, s thnh cng cng gip vo vic khch l Lin Hip Quc thc y nhiu quc gia
gip cc cuc di tn tip theo. Hai n lc ln c khi s:
Hi ngh Quc t th nht: c t chc ti Genve vo hai ngy 20 v 21 thng 7, 1979. Ti Hi
ngh ny, "Chng trnh ra i c trt t" ODP (Orderly Departre Program) ra i. Tt c c 20
quc gia cam kt s tip nhn hoc nhn thm s ngi di tn c nhn vo quc gia h, gip gim
bt gnh nng cho cc nc chu; v
Hi ngh th hai: "Hi ngh Quc t v Nhng Ngi T Nn ng Dng" t chc t ngy 13 n 4
thng 6, 1989, c 70 nc tham d. Kt qu l mt "K hoch hot ng tng qut" CPA c
thit k gip gii quyt vn thuyn nhn, c bit l gip nh c s 100 000 thuyn nhn cn kt
li cc tri ti ng Nam A v Hng Kng.
Sau , trong khong thi gian t 1990 ti 1999: 507.500 ngi ng Dng n c Min t
mi.
Cuc di c v i ko di c 25 nm, mt trong nhng cuc di tn lu nht trong lch s cn i
(7).
Hin nay, s ngi Vit ti M, d nhp quc tch hay cha, u chng t kh nng v t cch
ca mnh trong mi a ht. T x hi, kinh t, thng mi, chnh tr, qun s, lut php, y hc, khoa
hc, mi trng no cng c nhng thnh qu tt p, ng gp cho nc s ti.
Vo nhng ngy thng u lc cuc di tn mi bt u (thng 5, 1975), khi d lun chung ti M
cn coi thng dn t nn, chnh Tng Gim c di tr, ng Leonard Chapman c quan nim
khc. ng cho rng on ngi Vit nam t nn c nhiu c tnh tt, v v vy chc chn s ng
gp. Nhn vo m ngi tay xch nch mang, bng b nhau nhp Cam Pendleton, ng Chapman
tuyn b :
"Ngi Vit nam lm vic rt chm ch, ngay thng, rt sng o, c c ngh thut, v nng tnh gia
nh" (8).
Gio s Tom Pettigrew, mt nh x hi hc trng i Hc Harvard bnh lun thm:
Trong mt cuc chin tn khc nh vy, m hu ht nhng ngi khc khng th cng rn v
kin tr c nh th, ti ngh rng nhng c tnh ny s c tm thy trong on ngi di tn y".
(9).
Gio s Pettigrew tin on rt l chnh xc. Tinh thn cng quyt v lng kin tr gip cho
lp ngi M gc Vit vt qua bao nhiu ri ro, bt trc, bao nhiu kh khn trong cuc hnh trnh
vo Min t Mi. H khng "cht pht i" nh b nguyn ra, nhng tri li, cn vn ln v
ln mnh, ng gp ng k cho nhng quc gia rng m tip nhn h. Nc M khng phi
rc ca n m nhn c ca c.
Ngy nay, chc chn N thn T do hi lng v on di dn mi nht. V h n t Thi Bnh
Dng, pha sau lng B.
Ch thch:
(1) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 588, 590; U.S. Government, interagency
task force, The Prerident s Advisory Committee On Refugee Back Ground Papers, May 19, 1975,
trang 6-7.
(2) Graham Martin, Vietnam Evacuation: Testimony, trang 588, 590;
(3) U.S. Government, interagency task force, The President s Advisory Committee On Refugee Back
Ground Papers, May 19, 1975, trang 35-37.
(5) TIME (Magazine), 5 thng 5, 1975, trang 26; xem thm: U.S. Government, interagency task
force. Background Matenal, May 12, 1975, B. Attachment A-E. 19 thng 5, 1975, trang 22-29.
(7) U.S. Government, interagency task force, Background Paper, May 19, 1975, trang 51-60. V lch
s t nn 1975 ti u thp nin 1990, xem L Xun Khoa, Vit nam, 1945-1995, Tp II (s xut bn
trong tng lai).
(8) TIME (M agazine), 12 thng 5, 1975, trang 25.

Ht

Li cui: Cm n bn theo di ht cun truyn.
Ngun: http://vnthuquan.net
Pht hnh: Nguyn Kim V.
nh my & Hiu nh: Nguyn Hc ( M H Ni )
Ngun: Nh xut bn Ha Chn Minh, nm 2005
Nguyn Hc
c bn: Ct.Ly a ln
vo ngy: 9 thng 9 nm 2006

Khi Đồng Minh Tháo Chạy - Nguyễn Tiến Hưng

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Khi Đồng Minh Tháo Chạy - Nguyễn Tiến Hưng

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Khi ng minh tho chy Nguyn Tin Hng

To Ebook: Nguyn Kim V Ngun truyn: vnthuquan.net

You might also like