Dedalus Kitap - 2013

Yazar: Honore de Balzac

zgn Ad: Gambara
Kitabn Ad: Gambara
T.C. Kltr Bakanl
Sertifika No: 23858
Isbn: 978-605-4708-25-3
Dedalus Kitap: otuz
Roman: on iki
Basm Tarihi: haziran iki bin on
Yayn Ynetmeni: Sedat Demir
Yayna Hazrlayan: Ahmet Bke
Dzelti: Doukan ler
Franszca Aslndan eviren: Neslihan Canolu
Sayfa Dzeni: rfan Gngrr
Kapak Tasarm: Sabahattin Kana
Bask-Cilt:
enyldz Yay. Matbaaclk Ltd. ti.
Topkap / stanbul
(Sertifika No: 11964)
Alemdar Mah. ataleme Sk. Defne Han No: 27/28
Sultanahmet-stanbul

www.dedaluskitap.com
Tel: +90 212 513 03 43

Faks: +90 212 513 03 44

Ben size
romann sonunu
syleyeyim:
Su, yanm
bir bedendir.
Gidebilecek
misiniz
gerekten
oraya, bu
romann
sonuna?
d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

d
e
d
a
lu
s

k
it
a
p

Honore de Bal zac
Gambara
Frans zca Asl ndan evi ren:
Nesl i han Can ol u
HONORE DE BALZAC
Asl ad Honore Balssadr. 1799da dodu. Napolyonun devrilme-
sinden sonra ailesiyle Parise tanan Balzac, kk yalardan beri
edebiyata gsterdi. Bir sr meslekten sonra, edebiyatta baarl
olan Balzac hayatnn sonuna kadar edebiyatla urat. 1824-1834
arasnda yaynclarndan ald parayla bohem bir yaam srd.
1829-1831 arasnda yergici gazetelere yazlar yazd. 1830lardan
sonra bir toplum tarihi yazmak amacyla, eski ve yeni romanla-
rn blm altnda toplamaya karar verdi. rf ve det incele-
meleri, felsefi incelemeler ve zmleyici incelemeler. Bu tasar
1834-1837 arasnda 12 cilt olarak gerekleti. 1840ta bu yaptla-
rn hepsine Danteyi anmsatan bir balk koydu: nsanlk Kome-
disi. 1842-1848 arasnda 17 ciltlik bir bask yapld. 1869-1876
arasnda da 24 cilt olarak yaynland. Eserlerinde ayn kahraman-
lara tekrar tekrar yer verme dncesini gelitirdi. Geride 85i ta-
mamlanm, 50si taslak halinde eser brakt. Mantksal bir sra
izleyen olaylarn her eyi gren bir gzlemcinin azndan anlatl-
d, kahramanlarn tutarl bir biimde sunulduu, kurallar belli
klasik roman tekniini Balzacn kurduu benimsenir. Olaa-
nst bir gzlem yetenei ve gl bir hafzas vard. Kendisini
baka insanlarn yerine koyup onlarn duygularn paylamay bi-
liyordu. Eserlerinde nedensellii ve arka plan ile karakterler ara-
sndaki ilikiyi aklamakta ustadr. Btn bu zellikleriyle ro-
mann Shakespearei saylr. nsalk Gldrs, yazarn 1830da
kendi yaptlarn toplamaya balad bir st yapttr. Byk ya-
zar, 1850de hayata gzlerini yumdu.
NESLHAN CANIOLU
evirmen, 1984 stanbul doumlu. Dokuz Eyll niversitesi kti-
sadi ve dari Bilimler Fakltesinden mezun olduktan sonra, Nancy
niversitesi Yabanc Diller Fakltesi Franszca blm diploma-
sn ald. Metz Paul Verlaine niversitesi Hukuk Fakltesinde
okuyan Neslihan Canou, Trk Hava Yollarnda panelist ve e-
virmenlik yapyor.
5
Monsieur Marquis de Belloya
Atein bir kesinde, artk yok olmu, fakat anlarmzda
yaayacak kadar grkemli bir inzivann iinde, gzlerimizin
Parisi kefettii yerde, Bellevuedeki tepelerden Bellevillee
kadar, Montmartredan lArc de Triomphe de lEtoilea ka-
dar, bir sabah ayna kartrdnz elenceli sohbetinizde,
birdenbire ortaya kan ve kaybolan binlerce dncenin bi-
rinden dierine, siz, sizin savurgan ruhunuz, kalemimin al-
tna Hoffmann bu vakur karakterini attnz. Bu bilinmeyen
hazinelerin taycs, bu cennetin kapsnda duran hacy.
Fildii tularn stnde ilahi soluk alp vermedeki bzl-
melerden bitkin parmaklar sallanan ve aknlk dolu din-
leyicilere cennetin mziini syleyen bu inanl kimseyi.
Siz Gambaray yarattnz, ben sadece giydirdim onu.
Sezarn hakkn Sezara vermeme izin verin. zlerek sy-
lyorum ki, soylularn kl kullan gibi kalemini kullan-
mas gerektii bir dnemde, lkenizi kurtarmak iin kale-
minizi elinize almyorsunuz.
Kendinizi dnmyor olabilirsiniz, fakat yetenekleri-
nizi bize borlusunuz.
6
1831 ylnn ilk gn ve kar yayor. Saat drd vurdu.
Kraliyet saraynda kalabalk vard ve restoranlar dolmaya
balad. Bu sralarda peronun nnde iki kiilik bir araba
durdu. Arabadan yznde kurumlu bir ifadeyle gen bir
adam indi, phesiz yabancyd. Aksi halde ne aristokratla-
rn avc tyn, ne de Temmuz kahramanlarnn armasn
tayor olurdu. Yabanc, kraliyet sarayna girdi ve koridorla-
rn altndaki kalabal takip etti. Merakl kalabalktan do-
lay yava yrdne armyordu. Bu grkemli ve soylu
yrye -ki biz aslnda buna alay etmek iin bykeli
admlar deriz- alkna benziyordu; ama bu grevi biraz
teatral biimde gerekletirdiini hissettim. Yz gzel ve
ciddi olmasna ramen, bir tutam siyah buklenin kt
apkasn -belki de fazlaca- sa kulann zerine takmt.
u iki olumsuz sebeple de kendi ciddiyetini bozuyordu: l-
gisiz gzleri ve kalabala att yar kapal baklar.
te olduka yakkl bir adam, dedi alak bir sesle gen
fingirdek bir kadn ii ve gemesi iin kenara ekildi.
En ok kim tanyor onu, diye yksek bir sesle yant-
lad yanndaki irkin arkada.
Galeriyi turladktan sonra gen, srayla nce gkyzne
sonra saatine sabrsz bir tavrla bakt ve bir ttncye girdi.
Bir sigara yakt, aynann karsnda duruverdi. Kyafetine
gz att. Fransadaki zevk kurallarnn gerektirdiinden biraz
7
daha fazla zengindi. Yakasn ve jilesini dzeltti. Cenovada
yaplan byk altn zincirlerinden birisi srekli jilesinin
yakasndan kyor ve taklyordu. Kadife, k dkml
paltosunu tek bir hareketle sol omzunun zerine attktan
sonra, gezintisine zerindeki burjuva baklarna aldrma-
dan devam etti.
Dkknlar aydnlanmaya baladnda ve gece olmas ge-
rektii kadar karardnda, tannmaktan kayglanan bir adam
olarak kraliyet sarayna yneldi. (Zira kendisi, Saraydan La
Fontainee kadar herkesle sk fkdr.) Kiralk arabalardan
uzakta Froidmanteau Sokann giriine ulamak iin kirli,
bilinmedik ve tekinsiz bir sokaktan geti. Kraliyet Saraynn
yaknndaki bir kanalizasyon kn polis grmezden ge-
lebilir herhalde. Hatta talyan khya bile dikkatsiz hizmet-
inin merdivenlerin bir kesindeki apartman pisliini te-
mizlemesine izin verir.
Gen adam tereddt ediyordu. yi giyimli bir burjuva,
saanak yamurla kabarm nehrin nnde kafasn uzat-
mt. Bununla birlikte vakit baz ahlaksz fantezileri tatmin
etmek iin gayet doru seilmiti. Daha nce olsayd a-
rabilirdik, daha sonrasnda ise geride kalabilirdik.
Kendini davetkr fakat ayn zamanda tahrik etmeyen
baklardan birine brakmak, bir saat boyunca takip edil-
mek, belki de bir gn boyunca. Dncelerinde tanrlat-
rlm gen ve gzel bir kadnn aydnlna, duruuna, g-
zelliine bin tane methedici yorum yaparsn. Aniden oluan
sevimli, anlayl tavrlara inanmaya balarsn. Kar konul-
maz, dayanlmaz yazarlarn artk gerekletiremedikleri iin
her eyi tam yazdklar bir yzylda, geici bir heyecann,
tutkunun ateini hayal etti. Bir balkon hayal etti: Gitarlar,
8
hileler, taktikler, asma kilitler Omuzlarna, Almavivann
ceketini att. Hayal dnyasnda bir iir yazdktan sonra, ge-
nelevin nnde durmak, sonra kendi Rosineinin polis ka-
nunlaryla dayatlan bir tedbirin altnda grmek. Byle bir
eyi kabullenemeyen erkekler iin, bu hayal krkl ve
aalanma deil miydi?
Duygularmzn en doal olduu anlardan birisi, dier-
lerine gre daha gnlszce yaptmz itiraflarmz syle-
diimiz andr ve bu duygulardan en doal olanlardan birisi
de kibirdir. Ders ilerlemediinde, bir Parisli bundan fayda-
lanr ya da bunu unutur, zarar byk olmaz, ama Paristeki
eitimine daha fazla para deyecei iin endielenmeye ba-
layan bir yabanc iin bu byle deil.
Avusturyada baz liberal maceraclar pheli bulundu-
unda, bu Milanolu gezgin soylu, kendi lkesinden sr-
gn edilmiti. Kont Andrea Marcosini candan, dosta ta-
vrlar, abartl bir ismi, 200 bin sterlin geliri ve ekici d
grnyle Pariste tm Franszlar tarafndan iyi karlan-
mt. Byle bir adam iin srgn olmak, zevk iin yaplan
bir seyahat olmalyd. Eyalar gvenilir kiilere brakld;
arkadalar iki yl ya da daha fazla bir zaman iin orada ol-
mamasyla ilgili bilgilendirildi. Bylece dndnde lke-
sinde tehlikesizce yaayabilecekti.
Talihsiz dertlerini iirlerle, bir dzine soneyle syledik-
ten ve talyan mltecilere verilen bursla desteklendikten
sonra, air olmann talihsizliini yaayan Kont Andrea, va-
tanperver fikirlerinin zgr olduuna inand. Buraya gel-
diinden beri kendisini hi tereddtsz Parisin, satn ala-
bilecek kadar zengin olan herkese serbeste sunduu her
eit zevkine brakmt kendini.
9
Yetenei ve yakkll onu, yana uygun, sevdii ka-
dnlar arasnda daha baarl klmt ama aralarnda henz
hibir ayrm yapmyordu.
Bu zevk onun iin ocukluundan bu yana birlikte
yetitirildii mzik ve iirden daha nemsizdi ve bu ona
kibarlktan daha zor ve daha grkemli bir baar gibi g-
rnyordu; zira doa ona erkeklerin ba etmeyi sevdii
zorluklar balamt. Dierlerinden daha karmak bir
adam, onlar olmadan yaayamad lksn rahatlklar
tarafndan batan karlmalara kendisini kolayca brak-
yordu, tpk fikren kar olduu halde sosyal stnlk-
leri yaamas gibi.
Ayrca bir sanat, dnr, air olarak teorileri, milyoner
bir beyefendi olarak alkanlklarna, duygularna ve zevkle-
rine aykryd ama karc liberaller, doutan aristokratlar,
birok Parisli gibi bu samalklarla kendisini avutuyordu.
Hayati bir kaygs olmad iin hibir eye armyordu.
Dn, 31 Aralk 1830, iinde oluan bir kprtyla, kyafet-
lerinden derin sefaleti, radikallii, eskilii, deimeyen du-
ruu belli olan, her gece Bouffonslarda, operada, darda
grd kadnlardan daha gzel olmayan ve kukusuz Ba-
yan Manervilleden yaa byk bir kadnn peine takl-
mt. Ayn gn ondan randevu almay baarmt. Kadn,
onu u an darda bekliyordu.
Kadn, insan gizlice derin aclara ve ehvete srkle-
yen kara gzlere, bazen fazlasyla mfik ve ekingen ba-
zen de derin ve aceleci baklara sahipti.
On be dakika kald maazadan ktnda bir sre-
dir bekledii Milanoluyla gz gze geldi ve yz pene
pene kzard.
10
Birok ama ve eer vard fakat ismini hibir dilde
telaffuz edemeyeceimiz, u anlalmaz, delice duyguya ka-
plm olan Kont, bu kadnn peine taklmt. Yal Paris-
lilerin hafif kadnlarn peinden kotuu gibi.
Yol boyunca ya kadn izliyordu arkasndan ya da nn-
den gidiyordu. Tm ayrntlarnda, onun kiiliini veya k-
yafetini inceliyordu. Zihnini kilitleyen bu sama ve delice
arzudan kmak iin ok gemeden, akam dndnde
bu yaadndan daha ateli bir zevkin dncesini buldu.
Mis kokulu bir banyonun buharnda, sevgilinin kusursuz
halleri. Ama u an, bazen kafasn eii, bal bir keinin
dolayl baklarn attktan sonra hl takip edildiinin far-
knda olarak kendisini kurtaran, kamak istercesine hzl
admlarla ilerleyen bir kadn vard. Buna ramen Kont ge-
en arabalarn yaratt karmaada ya da herhangi baka
bir frsatla yaklat zaman bu gzel kadnn baklarn-
dan katn fark ediyor ama bununla ilgili yznde hi-
bir rahatszlk ifadesi grmyordu.
Karmakark ryalara son darbeyi vermekle mcadele
eden bir duygunun belirtileri ile Froidmanteau Sokana
kadar drtnala gitti ve birok dnemeten sonra yabanc
kadn, Konta gittii yeri grmesine izin vererek birdenbire
ieri girdi. Kont, bu manevradan olduka armt.
Gece oluyordu. Bir marketin tezghnda siyah Frenk
zm ien iki krmz dvmeli kadn, gen kadna d-
np seslendiler. Yabanc kadn kapnn eiinde durdu ve
samimi iltifatlarn yumuaklyla dolu bir ka szle cevap
verdi ve yoluna devam etti.
Kadnn arkasnda yryen Andrea, adn bile bilme-
dii karanlk sokaklarda kaybolduunu grd. yksnn
11
kahramannn girdii evin iren grnts tiksintiye ne-
den oldu.
Bu muhiti daha iyi tanmak iin bir adm geri att ve
yan banda beliren irkin suratl bir adama baz soru-
lar sordu. Adam sa elini boumlu bastonuna dayayp sol
elini kalasna koydu ve sadece bir kelimeyle yantlad:
Soytarlar!
Yal adam, sokak lambasnn nda duran talyan
szdkten sonra yz riyakr bir ifade ald birden.
Hemen sesinin tonunu deitirerek, Ah! Affedersiniz
beyefendi, bir eit tabldot olan ve orbaya peynir katt-
mz, yemekleri kt bir restoran daha var. Belki de beye-
fendi byle ucuz bir lokanta aryordur, zira kyafetlerinden
beyefendinin talyan olduu kolayca anlalyor, talyanlar
kadifeyi ve peyniri ok severler. Eer beyefendi ona en iyi
restoran gstermemi isterse, buraya iki adm mesafe tede,
yabanclar ok seven bir teyzem var.
Yabanc kadnn girmekte olduu berbat evle uyum ie-
risinde olan bu giyimi ve vcut hareketleri irkin adamn
neden olduu irenmeyle Andrea mantosunu byklarna
kadar ekti, sokan dna frlad ve ilerledi.
Bununla birlikte, yataa yatt zaman dncelere dal-
dnda, gnn hayaliyle yeniden karlat bu hayal ger-
einden daha berrak ve daha hareketliydi. Yabanc kadn
yine onun nnden yryordu
Bazen dereleri geerken, yuvarlak bacaklarn yeniden
kefediyordu. Kalasndaki sinirler her admda titriyordu.
Andrea, yeni bir konuma yapmak istiyordu ama cesaret
edemiyordu. O, Marcosini, talyan soylusu. Sonra ieri gi-
12
rerken grd onu, karanlk sokaktan ve annda onu takip
etmedii iin kendine kzd.
En sonunda, kendi kendine dedi ki, Eer benden ka-
yorsa ve izini kaybettirmek istiyorsa, beni seviyor demek-
tir. Bu tarz kadnlarda direnmek, aka kanttr. Eer ben bu
maceray daha telere gtrseydim, isteksizlikle karlaa-
rak son bulabilirdi ve bende rahata uyurdum.
Kalbi olduu kadar ruhu da olan, isteksizce davranan
erkekler gibi Kont en canl duygularn zmlemeye al-
knd ve Froidmanteau Sokanda, bo hayallerin atafa-
tnda deil ve fakat ykc gereklerin plaklnda, yabanc
kadn yeniden grnce ard. Bununla birlikte, eer fan-
tezisinde talihsizliin teslim ald bu kadn soysayd, ka-
dn onu yoldan kartrd, zira adam onu istiyordu, onu
arzuluyordu, onu amurlu ayak izleriyle, keleri anm
ayakkablaryla, pirin sapndan apkasyla seviyordu. Hatta
onu ieri girerken grd bu evde arzuluyordu.
Yoksa ben bir gnah tutkunu muyum? diyordu kendi
kendine dehete kaplm bir halde. Hayr, henz bu nok-
tada deilim, 23 yandaym ve ylgn bkm bir ihtiyar iin
hibir eyim yok. Geici isteinin enerjisiyle oyuncaa d-
nt halde vurdumduymazd; bu houna gidiyordu. Bu
tek bana yaplan mcadele, bu dnce, bu ak yalnzca
Paris trenini kullanan birka kiiyi hayrete drebilirdi
ama farkna varmalar gereken bir ey vard: Kont Andrea
Marcosini Fransz deil.
Dindar bir babann verdii talimat dorultusunda, iki
rahip tarafndan yetitirilen Andrea nadiren serbest brak-
lyordu. 11 yana kadar, ne kuzenine k oldu ne de 12
yana kadar annesinin hizmetisine. Eitim sistemi daha
13
mkemmel olan zel okullara devam etmedi ve son olarak
birka yl dnda Pariste yaamad. Duyarl bir efkate sa-
hip Fransz eitim sistemine ve grg kurallarna kar bu
tr ni ve iddetli duygulara akt.
Gney lkelerinde, byk tutkular genelde ilk bakta
ortaya kar. ok fazla dnerek duyarlln azaltan Gas-
konlu bir beyefendi, ruhundaki ve kalbindeki ani kanama-
lara kar binlerce yol benimsemiti. Konta, bu tr nlemler
alnmazsa acyla kvranmaya mahkm ruhunun frtnala-
rn nlemek iin ayda en azndan bir defa kendisini snr-
sz zevkler lemine brakmasn tavsiye ediyordu.
Andrea bu tavsiyeyi hatrlad: Eh! Gzel. Yarn, 1
Ocakta, balayacam, diye dnd. Bu, Kont Andrea
Marcosininin Froidmanteau Sokana girmek iin neden
dolambal yollara utanarak bavurduunu aklyordu.
Byle k bir adam ak utandryordu. Uzun bir sre te-
reddt etti, ama son kez cesaretini yokladktan sonra k
adam kendinden emin bir admla, kolayca tand eve
doru yrd.
Burada yine durdu. Bu kadn hayalini kurduu kadn
myd? Baz yanl admlar m atyordu? Bylece talyan
tabldotunu anmsad ve arzular ile nefreti arasnda orta yol
bulmak iin gayret gsterdi. Akam yemei iin ieri girdi,
uzun sre el yordamyla aramadan bulduu koridordan
szld. Merdivenin slak ve yal basamaklarnda, by-
lesine nemli bir talyan senyrnn el merdiveni kullan-
mas gerekirdi.
Zemindeki kk bir lamba ve mutfan keskin kokusu
onu birinci kata kadar ekti, aralk kapy itti ve bir masay
aa yukar yirmi adet atal bak takmyla sslemekle
14
megul Lyonlu bir kadnn gezindii kirli ve isli kahve-
rengi salonu grd. Henz misafirlerden kimse gelmemiti.
Duvar ktlarnn kk paralar halinde dt bu lo
odaya gz attktan sonra, asilzade kede tten ve grl-
deyen sobann yanna oturmaya gitti.
Kontun ieri giriinin ve mantosunu braknn grl-
tsyle ef derhal geldi. Sska bir a dnn, kupkuru,
uzun, son derece biimsiz burunlu, arada srada etrafna
telal bir canllkla, ihtiyatl grnmek isteyen baklar
atan. Andreann grn, tm giyim kuam byk bir
serveti iaret ediyordu. Senyor Giardini, Kontun nnde
saygyla eildi.
Kont baz hemerileriyle birlikte geleneksel yemeklerini
burada yemek istediini, bir ksm cretin n demesini
yapacan belirtti ve amacna daha abuk varmak iin ko-
numaya samimi bir yn vermeyi baard. Andrea yalann
arasnda bir ka cmle ile yabanc kadndan bahsedince
Senyor Giardini tuhaf bir hareket yapt, dudaklarnda ge-
zinen bir glmsemeyle misafirine muzipe bakt.
Basta!

diye haykrd, Capisco!

ki tane arzunuzla
buraya kadar srklendiniz ekselanslar. Sinyora Gambara
eer grndnz gibi, bylesine cmert bir Senyorun il-
gisini ekmeyi baarrsa zamanndan hibir ey kaybetmi
olmayacak. Ksacas, size burada zavall kadn hakknda bil-
diimiz her eyi anlatacam, gerekten de acnas. Kocas,
sanrm Crmone ehrinde domu ve oradan Almanyaya

ta. yeterli

ta. yeterli
15
gelmi. Yeni bir mzik yapmak ve Tedeschilerde yeni ens-
trmanlar yaptrmak istiyor.
Bu acnas deil mi? diye ekledi Giardini omuzlarn
silkerek. Senyor Gambara, kendisinin byk bir besteci
olduuna inanan ve bana yle geliyor ki geriye kalan hi-
bir eyde yetkin olmayan biri. Kibar bir adam ayrca, duy-
gulu ve nee dolu, baz kereler fazlasyla sevimli, zellikle
arap itii zaman, nadir bir durum, derin sefaletini grd-
nde yaamn doru bir ekilde kazanmak yerine opera-
lar ve hayali senfoniler besteler gece gndz.
Zavall kadn her eit insanla almak zorunda, aa-
lk insanlarla! Ne istiyorsunuz? Kocasn bir baba gibi se-
viyor, onunla ocuu gibi ilgileniyor. Bir sr gen adam
bu kadna kur yapmak iin akam yemeini benim evimde
yedi, ama ilerinden biri bile baarl olamad, dedi o son
sz vurgulayarak. Devam etti: Bayan Marianna arba-
ldr, sevgili beyefendi. Talihsizlii iin fazlasyla arbal.
Erkekler bugn, hibir ey iin herhangi bir ey vermez-
ler. Bu yzden zavall kadn ac iinde lecek. Siz kocas-
nn bu ball dllendireceine inanyor musunuz ki?
Peh! Beyefendi ona bir glck bile vermez, yemekleri f-
rnda yaplr; zira bu eytan adam bir kuru bile kazanma-
d gibi yapt btn enstrmanlar iin karsnn btn
parasn da harcar. Enstrmanlar uzatr, ksaltr, sker, ye-
niden kurar. Ta ki bir mddet sonra yapt bu enstrman-
lar kedileri bile kartacak sesler kartana kadar. te o za-
man mutludur. Bunlara ramen onu daha uyumlu olduu
anlar da grebilirsiniz; erkeklerin en mkemmelidir, hi
tembellik etmez, daima alr.
Ne anlataym size? O bir deli ve bunun farknda de-
il. Enstrmanlarn dzeltirken ve yeniden ayarlarken onu
16
grdm ben, beyefendi; Parisin en iyi tablosuna sahi-
bim. Evet, Ekselanslar, on be dakikada benim nasl bir
adam olduumu reneceksiniz. Ben, incelikleri sizi a-
rtacak talyan mutfan bilirim. Ekselans, ben Napoli-
liyim, yani a olarak dodum. Fakat bilim olmadan ye-
tenek neye yarar?
Bilim! Bunu elde etmek iin otuz yl uratm ve beni
nereye gtrdn gryorsunuz. Benim hikyem, tm
dhilerin aralarnda paylat hikyedir. Teebbslerim
ve deneyimlerim, srasyla Napoli, Parma ve Roma mer-
kezli restoran batrd. Bugn yine kendimi snrlyo-
rum. Mesleimin sanatn icra etmek iin kendimi bu
baskn tutkuma daha sk brakr oldum. Bu zavall ml-
tecilere tercihen benim zevkime uygun yahnilerden baz-
larn sunuyorum. Bylece harap olurum. Budala m di-
yorsunuz?
Biliyorum bunu. Ama ne istiyorsunuz? Yetenek beni
hiddetlendiriyor ve beni glmseten bir yemek yapmaya
kar koyamyorum. Becerikli kiiler daima bunun farkna
varrlar. Onlar iyi bilirler, sizi temin ederim ki, bunlar b-
tn enerjilerini benim ve eimin yapt yemeklerden alr-
lar. Sonra ne oluyor? Bu berbat restoran atm zaman-
larda masamda her gn altm kii ve birka misafirimi
gryordum. Bugn ise ou zaman veresiye verdiim
yaklak yirmi kii dnda misafir kabul etmiyorum.
Pimontaisliler, Savoyardllar gittiler, ama gurmeler,
zevk dknleri, gerek talyanlar bana kaldlar. Dahas,
onlar iin yapmadm bir fedakrlk yok. ou zaman
bana iki katna mal olan bir akam yemeini onlara kii
ba 25 metelik veriyorum.
17
Bay Giardininin her kelimesinden ne kadar bn kur-
naz bir Napolili olduu hissediliyordu, bylenmi Kont
yine Grolamoya inand.
Madem ki o byle biri, sevgili ev sahibi, dedi aya
Dostluunuz ve gveniniz gndelik zverileriniz arasnda
beni srlarnzn iine ald o halde miktar iki katna kar-
mama izin verin.
Bu szlerinin ardndan, krk Franklk bozukluu tava-
nn iinde dndrd. Senyor Giardinin titizlikle verdii iki
buuk Franka, gze batmadan epey sevinildi.
Birka dakika iinde, dedi Giardini, kk kadnnz,
fahienizi greceksiniz. Kocasnn yaknna oturtacam sizi,
eer iyi dileklerini almak istiyorsanz, mzik hakknda ko-
nuun; ikisini de davet ettim, zavall insancklar! Yeni yl
mnasebetiyle konuklarma ziyafet veriyorum, kendimi a-
tm dndm bir yemek.
Senyor Giardininin sesi birer birer ikier ikier, tabldot
geleneine uyan olduka kaprisli konuklarn yksek sesli
tebriklerinin arasnda bouldu. Giardini, Kontun yanndan
yer tutmutu kendisine ve Konta kimlerin mdavim oldu-
unu gstererek mihmandarlk yapyordu. Nkteli akala-
ryla, Napoliten igdsnn ona smrye kar zengin
bir koruyucuyu iaret ettii bu adamn dudaklarnda g-
lmseme belirmesi iin urayordu.
Bu, romans operaya geirmek isteyen ve yapamayan
zavall bir besteci, dedi. Orkestra eflerinden, mzik tc-
carlarndan, kendisi dnda herkesten yaknyor ve ku-
kusuz kendisinden daha acmasz bir dman yok. Gr-
yorsunuz nasl salkl bir ten, nasl kendinden memnun,
romans iin hazr olan yz hatlar ne kadarda durgun. Ona
18
elik eden kii, kibrit satan birinin yz ifadesiyle mzikal
dnyann en byk nllerinden biri, talyann tannm
en byk orkestra efi Gigelmi (talyan orkestra efi Pariste
mlteci olarak yaad, Gambarayla birlikte) ve fakat kulak-
lar duymuyor ne yazk ki onu ssleyen zel hayat bitmi
durumda. te bizim koca Ottobonimiz, yeryznn gel-
mi gemi en saf ihtiyardr, ama talyann kalknmasn
isteyenler ona fkeliler. Merak ediyorum bylesi sevimli
bir ihtiyar nasl srgn edebiliriz?
Burada Giardini politik ynn anlamaya alarak, Konta
talyanlara mahsus bir durula kmldamadan bakt.
Herkese yemek yapmak zorunda olan bir adam poli-
tik dncelerden kendisini alkoymak zorundadr, ekse-
lans, diyerek devam etti a. Ama her insan evlad, say-
gn bir insan havasnda olan bir kiiye, aslandan ok bir
koyuna benzeyen Avusturya Bykelisine ayn benim d-
ndm syler. Ayrca zgrln artk yasak olduu
ve yeniden yolculuuna balayaca bir zamandayz. En
azndan bu cesur insanlar buna inanyorlar, dedi. Kon-
tun kulana yaklaarak, Neden kar geleyim, bu onlarn
umutlar, zira ben, mutlakyetten nefret etmiyorum, ekse-
lans. Tm bu byk yetenek mutlakyeti! ok yetenekli
olduu halde, Ottoboni kendisini talyan eitiminin duyul-
mam skntlarna adad, ocuklarn ve yetikinlerin zihin-
lerini aydnlatmak (klavuzluk etmek) adna kk kitaplar
dzenledi. Bunlar ustalkla evirdi talyada, belki de hakl
olarak zevki zgrle tercih eden zavall vatanmzn ma-
neviyatn iyiletirmek iin her yolu deniyor.
Kont, olduka kaygsz duruunu koruduu iin a
onun gerek politik grleri hakknda hibir ey kefede-
medi. Ottoboni, diye devam etti, Kutsal bir adam, ok
19
yardmsever biri, btn mlteciler kendisini sever, ekselans,
bir liberalin de erdemleri olabilir. Oh! Oh! dedi Giardini.
Gln kyafeti olan adam iaret ederek te bir gazeteci,
dedi. Zira giysisi hrpani, botlar atlam, apkas yal,
ceketi acnacak derecede ypranm bir vaziyette.
Ekselans, bu zavall adam yetenek dolu ve... Drst-
tr. Kendi a hakknda yanld, herkese gerei sylyor,
kimse ondan muzdarip olamaz.
Byk gazetelerde yazacak kadar bilgili olduu halde,
tannmam iki dergide tiyatro hakknda yazlar yazyor, za-
vall adam! Dierleri size tantma zahmetine demezler ve
ekselans onlarn kim olduunu tahmin edecektir.
Bestecinin karsnn grnnden, Kontun onu din-
lemedii belli oluyordu.
Andreay gren Bayan Marianna titredi ve yanaklar
kpkrmz oldu.
Kontun kolunu tutup, ona uzun boylu bir adam gs-
terirken, te, dedi Giardini ksk bir sesle. Gryorsu-
nuz nasl da solgun ve hasta zavall adam.
Andreann Mariannaya duyduu ilgi, Gambarann b-
tn gerek sanatlarn sezebilecei arpc cazibesi yzn-
den sarsld. Besteci krknc ylndayd; ama geni aln ve
dazlak kafasnda birka paralel ve ok az derinlemi aln
izgileri, ukurlam akaklarnn przsz derisinin altn-
daki hafif mavimsi damarlar yzne ayr bir hava veriyor,
geni gzkapaklar ve belirgin kirpiklerle donatlm kara
gzleriyle evrili derin gz ukurlar olduu halde yznn
alt ksm hatlarnn dinginlii ve evresinin yumuaklyla
besteciye genlere zg bir grnm veriyordu.
20
Dikkatli bir gzlemci bestecinin tutkularnn bir ka bil-
giyi elde etme kavgas iinde boulduunu ilk bakta an-
layabilirdi. Andrea, kendisini gzlemekte olan Mariannaya
hzl bir bak att. Belirgin lleri ve harikulade canll-
yla bu gzel talyan kadnn grn insani stnlkle-
rin hepsinin ahenkle bir arada olduu oluumlardan birini
aa kartyordu. Bir an iin Andrea, tesadfen bir araya
gelmi iki insan ayran uurumu dnd.
Kendi mutluluunun iaretini, eler arasndaki bu fark-
llkta gryordu. Gzel Marianna ve kendisi arasnda as-
lnda engel gibi bymesi gereken duygudan kendisini sa-
knmay hi dnmyordu. Sahip olduu tek gzelliin
Marianna olduu belli olan bu adam iin, Andrea imdi-
den bir eit acma ve sayg duygusunu Gambarann uysal
ve melankolik baklarn fark ederek hissediyordu. Alman
ykcleri ve opera airleri tarafndan sk sk sahnelenen
gln karakterlerden birini grmeyi beklerken, klk k-
yafetinde ve davranlarnda sade ve ekingen, tuhaflktan
uzak soylu bir adam buldu.
Yoksulluuna ramen hi bir lks olmayan kyafeti ga-
yet zenliydi ve giysileri hayatnn en kk detaylarnda
bile grlen efkati doruluyordu. Andrea sulanm gz-
lerini Mariannaya doru evirdi. Mariannann yz hi
kzarmad bu baklardan. Ayn zamanda belki de bakld-
n hissederek uyanan kibriyle, yanann kenarnda k-
k bir glc bu yakkl adama brakt.
Duygularnn iyice anlaldn gren Kont, o andan
itibaren kadndan ziyade kocasn fethetmek iin urat.
Artk ele geirilmesi gereken kiinin, hibir eyin farknda
olmayp Senyr Giardininin yapt bocconileri (talyan
yemei) yutan Gambara olduunu anlad ve btn sava
21
aralarn ona doru dorultmaya karar verdi. Kont, ko-
numay sradan bir konuyla at; fakat bazlar iin belirli
noktalarda aptalca ama aslnda uzun vadede zekice olan
dncesi bu muzip ihtiyarn duygularna dokunmaktan
ziyade onun gerek dncelerini anlamakt.
yi veya kt bir yemein ruhlarn uyandrd da-
vetliler, ackm insanlar, zavall Gambaray rahat bir e-
kilde yarglayabiliyorlard, sert eletirilerine aka ss ver-
mek iinse ilk yemek servisinin bitmesini bekliyorlard.
Mariannaya sk baklar dncelerine ihanet ediyordu,
bu adam Marianann kalbinde yer edinebilmek iin koca-
sn aalamay uygun grp, alayc konumalarna ba-
layarak Kontu da Gambarann bu ortamdaki dk sevi-
yesini grmesini istiyordu.
Marianaya glmseyerek konumaya balad. Muham-
medin operas hakknda konuulduunu duymayal uzun
zaman oluyor. Burada bulunan bizler, yediimiz yahni-
nin verdii rehavete ramen onu dinlemek isteriz. Paolo
Gambara, insanst kabiliyetini grmemezlikten mi geli-
yor, yoksa mthi dehasn soumaya m brakt, belki de
hayal gc yava yava donuyordur?
Gambara davetlilerin hepsini tanyordu. Kendisini st
tabakadan oluan bir topluluun iinde hissettii iin ge-
len saldrlar geri pskrtmek iin aba gstermedi ve ya-
nt vermedi.
Beyefendinin mzikal samalklarn kolaylkla an-
lamak iin herkes yksek bir zekya sahip deil, stelik
dnyorum da, sanrm bu sebepten tr bizim or-
kestra efimiz hl Paris izleyicisine hibir ey sunmam-
tr, dedi gazeteci.
22
Bununla birlikte, dedi azn imdiye kadar sadece nn-
den geen her eyi yutmak iin amam olan romans beste-
cisi, Parislilerin eletirilerini nemseyen yetenekli insanlar
tanyorum. Mzikte biraz nm var, diye ekledi. Utanga
bir tavrla, Bunu sadece benim kk vodvil bestelerime
ve salonlarda baarsn kantlam halk oyunlarma bor-
luyum ama Beethovenin lm yldnm iin besteledi-
im ayini almay dnyorum ve sanrm dier btn
yerlerden daha ok Pariste anlalacam, dedi. Ardndan,
Benim iin onur olur, acaba beyefendi katlmak ister mi?
diyerek Andrea ya doru yneldi.
Teekkr ederim, Fransz arklarn deerlendirmek
iin gerekli niteliklere sahip olmadm dnyorum.
Ama eer Beethoven deil de siz lm olsaydnz ve Be-
ethoven bu ayini bestelemi olsayd, inann bunu asla ka-
rmazdm.
Kont, yapt akayla Gambara ile kibirlerini tatmin et-
mekte olan bu kiilerin atmalarn sona erdirdi ve ken-
disi iin yaplmakta olan bu gsteriyi bitirdi.
Andrea, zaten ok kaba zellikleri olan bu adamlara
asil ve dokunakl delice bir ders vermek iin isteksiz ol-
duunu hissetti. Gelii gzel bir sohbeti dinlemeye ba-
lad. Senyr Giardini ikide bir araya giriyordu. Gambaraya
kibarca akalar yapt veya elikili grlerini syledii
her defada a kafasn uzatyor ve mzisyene acdn
belli eden, kendisine ise Kontun zeksn takdir eden ba-
klar atyor, ardndan Kontun kulana, Tam bir deli,
diye fsldyordu.
Bir an geldi ve a yarglayc gzlemlerine yarda ke-
sip daha ok nem verdii ikinci servisin hazrlklar ile
23
uramak iin masadan ayrld. Ann ksa sren yoklu-
unda Gambara, Andreann kulana eildi;
Ah u Giardini, dedi alak sesle. Kars hazrlklar
takip etmesine ramen, bizi yapm olduu yemekle mah-
vedebilir, ama yapt iin ok deerli olduunu da size
belirtmek isterim. Mutfakta yenilikler zerine baz sap-
lantlar var. Baz deneyler yapyor; yapt son deneyler-
den biri onun Romay pasaportsuz terk etmesine sebep ol-
duu iin, bu konular zerine fazla konumaz. ok nl
bir restoran satn aldktan sonra, yeni seilmi olan kar-
dinalin vermi olduu bir gala iin grevlendirilmiti. Gi-
ardini, bu ite kendisini ne karmak iin bunu bir frsat
olarak gryordu, lakin ayn gece Papay seen Kardinal
Meclisini zehirleme teebbsnden sulanp, bunun ze-
rine Romay ve talyay yolculuk hazrl bile yapamadan
bavulsuz terk etmek zorunda kald. Bu talihsizlik ona son
darbeyi vurmutu ve imdi de
Gambara, parman alnnn ortasna koyup, kafasn
sallad.
stelik okta iyi bir adamdr, diye ekledi. Karm ona
kar mecburiyetlerimiz olduunu her zaman bilir.
Giardini, byk bir dikkatle tad yemekle grnd.
Yemei masaya koyduktan sonra alakgnll bir tavrla,
ilk servisi yapt Andreann yanna oturdu. Yemein ta-
dna baktktan sonra, Kont ilk lokmas ile ikinci lokmas
arasnda ok uzun bir sre brakt.
Kaygs bykt, kendisini dikkatle izleyen aya mem-
nuniyetsizliini belli etmemek iin zorlanyordu. Fransz res-
toranclar paras denmi bir yemein beenilmemesinden
pek de rahatsz olmazlar, bu durumun talyan restoranclar
24
iin ayn olduunu dnmemek lazm, nk onlar vg
ile yetinmezler. Andrea zaman kazanmak iin samimiyetle
Giardiniye iltifatlar etti ama sonra kulana eilip masann
altndan eline biraz altn para verdi ve gidip birka ie am-
panya almasn istedi; tm bu cmertliinin erefine iele-
rin seiminin tamamyla ona ait olduunu belirtti.
A, tekrar grndnde btn tabaklar boalmt ve
salon ba aya yaplan vglerle yanklanyordu. talyan-
lar ksa srede ampanya ile sarho olmulard ve bylece
yabanc bir kiinin varl yznden imdiye kadar yaplan
pheli ve ihtiyatl konumalar yerini, politik ve sanatsal
teorilerin bulunduu geni alanlara brakt. Ak ve iir d-
nda sarholuk tanmayan Andrea ise mzikal konularla
ilgili tartmalar ustalkla yneterek ksa srede masadaki
genel dikkatin oda oldu.
Beyefendi syleyebilir misiniz bana, dedi halkoyun-
lar bestecisine seslenerek, kk bestecilerin Napolyonu
nasl olur da Palestrina, Pergols ve Mozart tahtlarndan
indirmeye alr, bu kiiler o kadar m dk seviyede-
dirler ki, birka kiinin sersemletirici ayin mzii altnda
ezilsinler?
Beyefendi, dedi bir mzisyen. Yz tane virtzn us-
tal sz konusu olduunda bir cevap vermek iin szn
iki kere tartmaldr. Mozart, Hayn ve Beethoven orkestra-
sz az ey ifade ederler.
Az ey mi? diye karlk verdi Kont. Ama herkesin
bildii gibi Don Juan ve Requiemin lmsz bestecisinin
ad Mozarttr ve fakat salonlarda ok moda olan kontra
danslarn bu retken mucidini tanmamak benim talih-
sizliim.
25
Duymayan kulaklarna ramen konumalardan birka
kelime yakalayan orkestra efi, Mzik icradan ayr bir var-
la sahiptir, dedi. Ut mimr ile alan bir Beethoven sen-
fonisi bir mzik adamn ksa srede sol ile sslenmi tema-
nn altn kanatlarnda, trompetlerle tekrarlanan mi eliinde
hayal dnyalarna uurur. Bu ekilde srasyla, melankolik
bulutlarn kararan, gz kamatrc k demetleriyle aydn-
lanan, ilahi arklarla canlanan btn doay grr.
Romans bestecisi, yeni ekol Beethovenn nne ge-
mitir, dedi, kmseyerek. O hala anlalm bile deildir,
nasl olur da yeni ekol onun nne geebilir, dedi Kont.
Burada, Gambara byk bir bardak ampanyay bir se-
ferde iti ve aznn kenarnda onaylayan yarm bir glm-
semeyle iki imeye devam etti. Beethoven, diye devam
etti Kont, enstrmantal mziin snrlarn yeniden belir-
ledi ve onu takip eden olmad.
Gambara bir ba hareketiyle kar kt
Eserleri zellikle plann sadelii ve bu plan takip edi-
li tarzyla dikkat ekicidir, diyerek devam etti Kont. Bu
ustal paylaan baka bir kii daha var, dahi yazar Wal-
ter Scott, onun mkemmel tarihsel derlemelerinde yarat-
t karakterler btn temada ince bir dantel iler gibi ya-
va yava gelitirilerek hi beklenmedik bir anda hikyenin
akbetinde yer alrlar.
Doru! dedi Gambara duyduu doru szler kula-
na gelip arballn yitirdii anda.
Hadiseyi daha yksek bir yere kartmak isteyen And-
rea bir an iin anlayn unuttu, Rossininin Avrupadaki
nn topa tutmak iin bir tartmaya girip talyan okulla-
rnn, yaklak otuz yldr Avrupada yzden fazla tiyatroda
26
her defasnda kazandklar bu konuya sulamalar getirdi.
Bunu yapmasnda phesiz byk hakllk pay vard. Sy-
ledii ilk cmlenin ardndan, salonda kart bir sylenti
ykseldi. Ama ne srekli sznn kesilmesi, ne haykrlar
ne atk kalar ne de hor baklar fanatik Beethoven hayra-
nn durduramad. Kyaslayn, dedi Andrea. Szn etti-
im stadn yapm olduu mzii, bugn talyan mzii
diye adlandrdmz grltlerle karslatrn. Nasl da za-
yf dnceler! slupta psrklk! Ayn dnler, makam-
larn skcl, bitmez tkenmez gelii gzel atlan gamlar,
her halkarda, bugn Rossiniyi moda haline getiren btn
bestelerinin yap ta olan kreendolardr

ve neticede bu
blbl arks tarznda besteler, geveze ve ssl bir mzik
eklini alrlar ve arklar iin kolay ve vokalistler iin hafif
olmaktan bakada bir deerleri yoktur. talyan ekol sana-
tn yksek misyonu grn kaybetti.
Halkn sanatn yceliine kmas gerekirken sanat-
lar halka kadar indiler. Moda olmak adna her elden veri-
len oyu kabul edip, seviyesiz ounlua hitap ettiler. Bu
geriye dn demektir. Ksacas bu mzii temsil eden
Rossini besteleri bu ekilde besteleyen Rossini ve az veya
ok onu takip eden ustalar, benim kanaatimce en fazla
sokaklarda Barbarie orgu etrafnda ve Polichinelle

nin
sraylar eliinde bir yn insan toplar. Fransz m-
ziini daha ok severim ve bu her eyi aklyor. Yaasn
Alman mzii! zelliklede ark eliinde, diye ekledi
ksk bir sesle.

alglarn giderek daha yksek ses verecek biimde aln-
mas

Pinokyo, talyann nl kuklas
27
Bu k Andreann, on be dakika boyunca atlarda
gezinen bir uyurgezerin rahatlyla kald yksek meta-
fizik alanlardan beslenen uzun bir tezi zetliyordu. Gam-
bara, byk ilgiyle dinledii btn bu konumann bir tek
kelimesini bile karmad, Andrea konumasn tamamlar
tamamlamaz, sz ald. Bu davran, birou gitmek zere
olan davetlilerin dikkatini ekti. talyan okullarn eleti-
riyorsunuz, diye devam etti Gambara ampanyann ver-
dii cokuyla. Zaten ok da aldr ettiim bir konu deil.
Tanrnn sayesinde ben bu melodik yoksunluun dnda-
ym. Ama cemiyet hayatndan biri, Alman ve Franszlarn
ilk retilerini aldklar bu klasik alana ok ilgi gstermez.
Carissimi, Cavalli, Scarlati, Rossininin bestelerinin tm
talyada ald dnemde, Paris operas kemanclar eldi-
venlerle keman alma ayrcalna sahipti. Armoni krall-
n genileten, ahenksizlikleri ilk kez snflandran Lulli,


Fransaya geldiinde mziini icra etmek iin biraz sese ve
zekya sahip bir a ve bir de duvar ustas bulabilmitir.
Birincisinden bir tenor yapp, ikincisini bir baritona dn-
trd. O tarihlerde Almanlar Sbastien Bach hari mziin
ne demek olduunu bilmiyorlard. Yalnz beyefendi, dedi
Gambara, szlerinin hor grlmesini veya kt niyetli an-
lalmasn istemeyen bir adamn mtevaz ses tonuyla de-
vam etti. Gen olmanza ramen sanatn derin konular
hakknda uzun bir eitim aldnz belli, yoksa olduka ak
ve net bir ekilde yapm olduunuz bu sunum mmkn
olmazd. Bu kelime Andreann yapt ayrmlardan hibir
ey anlamam olan dinleyicilerin bir ksmnda glme-
lere neden oldu. Giardini, Kontun alakasz cmleler sarf

talyan asll besteci
28
ettiine inanyordu, kendisini bilinmeyen bir oyunda yar-
dmc sanarak byk altndan gld.
Gambara, Biraz nce bizlere sylediklerinizin birou
bana fazlasyla makul geliyor, diyerek konumasna kald
yerden devam etti. Ama dikkat edin! Bana yle geliyor ki
savunmanz, talyan duyumculuunu eletirirken, daha az
lmcl bir sapknlk olmayan Alman idealizmine meyle-
diyor. Eer sizin gibi hayal gcnn ve hislerin adamlar
bir taraf brakp dier tarafa giderse, eer iki ar u ara-
snda tarafsz kalmay bilmezlerse, bizler, yenia ve ilerle-
meyi gremeyen, insan zeksn Gardininin masasnn ta-
mamn kaplamayan rtyle leriz ve areyi sadece cephe
deitirmekte bulan bu safsatac sofistlerin sonsuza kadar
srecek alaylarna katlanmak zorunda kalrz.
Giardini sandalyesinden atsinei sokmuasna zplad,
ama birden aklndan geen bir dnceyle cmert ev sa-
hibi ciddiyetine geri dnd, gzlerini yukar kaldrd ve as-
lnda ev sahibini, Gambaradan daha lgn bulan Kontu
Gambaraya kar kkrtmak iin bir eyler syledi. Ciddi
ve dinsel bir tonla, sanat hakknda konumas Milanolunun
ilgisini ekiyordu. ki deliliin arasndan biri saygn dieri
baya, birbirleriyle didiip herkesin elencesi haline dn-
en bu iki adam gren Kont, bir an kendisini, insanolu-
nun btn eserlerinin iki yz olan ycelik ve parodi ara-
snda buldu. Onu bu ykk dkk sisli eve kadar getiren
akl almaz pei sra oluan olaylar unutup kendisini tuhaf
bir halsinasyon ierisinde oyuncak gibi hissediyordu. So-
yutlad Gambara ve Giardinniye bakmyordu artk.
Bylece, orkestra efinin Gambaraya yant olarak yap-
t son aka ile davetliler kahkahalar atarak salonu terk et-
29
tiler. Giardini ise, sekin konuklarna sunmak zere kahve
hazrlamaya gitti.
Kars masay toplad. Kont, ancak bir delinin arzulaya-
bilecei bir yerde, Marianna ve Gambara arasnda sobann
yannda oturmutu: Solunda sansalizm, sanda ise ide-
alizm vard. lk defa burnuna glmeyen biriyle karlaan
Gambara, genel konulardan uzaklap kendisinden, hayatn-
dan, almalarndan, kendisini Mesih olarak grd yeni
nesil mzikten bahsetmek iin hi vakit kaybetmedi.
Baknz siz ki u ana dek beni hibir noktada km-
semediniz! Size hayatm anlatmak isterim, bir ballk gs-
terisi yapmak iin deil, lakin bana bu gc veren kiinin
erefine anlatacam. yi ve dinine bal biri gibi grnyor-
sunuz, eer bana hi inanmazsanz en azndan unu sy-
lersiniz: iman insandan, merhamet Tanrdan gelir.
Andrea kzararak, gzel Mariannaya dokunan ayan
sandalyesinin altna geri ekti ve Gambaray dinlerken dik-
kati, Mariannann zerinde younlayordu.
Ben Cremonda

dodum. Babam mzik aletleri ya-
pard, ayn zamanda almay da iyi bilirdi, ama bestecilik-
teydi, dedi Mzisyen. Bu sayede, daha ok gen yata
mzik yapma kurallarn tandm, bir yandan ruhsal dier
yandan maddesel deiik ifade biimlerini tandm ve o-
cukken byklerin yaptklar sorgulamalar yapyordum.
Franszlar babam ve beni evimizden mahrum ettiler. Sa-
va bizi iflasa srkledi. On yamdan itibaren bir srgn
hayat balad kafalarnda sanat politika veya bilim yenilik-
ler olan adamlar gibi. Bu insanlarn, ne talihleri ne de ya-
am biimlerinin ekilleri hi bir anlamda burjuva insanla-

Almanya, Hamburg
30
rnn hayatndaki gibi arzu edildii zaman elde edilebilecek
koullara sahip deildirler. Mzik tutkusu beni ele geir-
miti. talyada buradaki yaamm gibi ufak bir kazanla bir
tiyatrodan baka bir tiyatroya gidiyordum. Bazen orkestrada
bas alyor, bazen sahnenin zerinde bir koronun iinde,
bazense tiyatronun altnda makinistlerle alyordum. By-
lece mziin btn yzlerini inceliyordum, mzik aletle-
rini veya insan sesinin glerini sorgulayarak, hangi alanda
deiim gsterirler, hangi alanda azalrlar, btn paralar
dinleyip babamn retmi olduu kurallar ileyerek. Za-
vall bir hayatn ierisinde, gnein her zaman parldad
bir lkede ve her bir ucunda sanatn olduu ama sanat
iin parann olmad, Roma mparatorluunun lmn-
den sonra, isminin sadece Hristiyanln kraliesi olan bir
yer ve zamand. Kimi zaman iyi karlanp, kimi zaman fa-
kirliimden dolay kovulduum zamanlarda dirayetimi bir
an olsun kaybetmedim.
Ben nl olan deil, iimden gelen sesleri dinliyordum,
mzik benim iin ocukluun ierisindeydi. Bu dncemi
hl saklarm. Bugn on yedinci yzyldan kalm mzik
dnyas ve o zamann bestecilerinin sadece melodiyi tan-
dklarn kefettim, onlar armoniyi ve btn zenginlikle-
rini tanmamlar. Mzik hem bir bilim hem de sanattr.
Fizik ve matematikte bulunan kkler mzikten bir bilim
yapar; kulland bilimle, teoremle yaratt duygular ise bir
sanata dnmesini salar. Mzik, doas itibariyle fizie
baldr, ses deiime uram hava akmdr, hava phe-
siz bizimde iimizde bulunan ve birbirini tamamlayan ok
sk ilkelerden oluturulmutur, bu ekilde bir dnceyle
birlikte mzik gzelleir ve byyerek ykselir. Yani hava
ierisinde esneklik gsteren birok paracktan oluur ve
31
bylece sonsuz deiik titreimleri ok uzun bir sre olu-
turur, ayn vcut sesleri gibi, mzisyen ilemesiyle kula-
mzn iittii bu paracklar bizim yaratlmzn baz or-
tak noktalarnda titreimler yaratr.
Bana gre mziin ve n doas ayndr. Ses, n
baka bir eklidir. Her ikisi de yaratm olduu titreim-
lerle insana ular, daha sonra biz bu titreimleri sinir ve
beyin sistemi ierisinde dnceye dntrrz. Mzik,
ayn ekilde resim baz yaplara sahiptir bu yaplar ilerinde
bileik bir gce sahiptir. Mzikte enstrmanlar, resimdeki
renklerin yerini alr. Enstrmann vcudu ile retilen bir
ses, byk nc ve beinci eliinde bir parmen ze-
rine toz tanecikleri gibi der. Dolaysyla, her zaman ge-
ometrik biimleri ortaya karr, deiik ses tonlarn takip
ederek, hatr saylr bir nota yaptmzda ve uyumsuz no-
talarda herhangi bir cisim olmadnda, ben derim ki m-
zik i bir kumatr doann i bbreklerinde bulunan bir
sanat. Mzik matematik ve fizik kanunlarna uyar. Fizik
kurallar ok tannmyorlar, ayn ekilde matematik iinde
diyebiliriz bunu ve bu kanunlar arasndaki ilikileri incele-
meye baladmzda armoniyi yarattk ve bunu da Haydna
Mozarta ve Rossiniye borluyuz, bu dahiler kendilerinden
ncekilere gre ok daha gelimi eserler yarattlar. Eski
ustalar, sanatn ve bilimin gcnn mmkn kld ar-
moni ve gzel melodilerin birleimini bulmak yerine ar-
klar sylyorlard. Matematik kanunlarnn buluu drt
byk mzisyene g vermi ise neden bizler bulabilece-
imiz fizik kurallar ile bu kurallar ki -dikkat edin bu sy-
lediime- yapacamz birleimlerle, kk veya byk bir
parada olsa, gerekli paydalar arayarak, belirli gaz haline
dnm havaya karm olan fikirleri bularak, bizlere
32
mzik gibi k verebilir. Anlyor musunuz? Bu yeni ku-
rallar imdiki bestecileri daha iyi silahlandrp onlara g-
nmzde kullanlan enstrmanlardan daha gl enstr-
manlar verecektir ve bugn mzik dnyasna hkmeden
armoniden yzlerce kat daha yksek bir armoni sunacak-
tr. Eer her deitirilen g, baka bir gce eitse, bunu
tanmak ve btn bu glerin kurallarn tanyarak bir bi-
leim gerekletirilmelidir.
Besteciler tanmadklar ana maddeler ile alyorlar.
Neden, ayn maddeler kullanlmasna ramen, bir me-
talden bir enstrman, aatan ya da, fagot

veya boy-
nuzdan yaplm bir enstrman birbirlerine bu kadar az
benziyorlar, yani havay ierisinde tutan gaz? Bu benzer-
sizlikler bu gazlarn paralanmalarnn veya bu gazlar
ynlendiren prensiplerin birileri tarafndan bilinmeme-
sinden kaynaklanr. Eer bizler bu prensipleri tanrsak
sayemizde bilim ve sanat kazanacaktr. Bilimi anlayan,
sanat anlamtr. te bu keifler, ben bu kesifleri kokla-
dm ve buldum.
Evet, diye devam etti Gambara cokuyla, imdiye
kadar insanlar sonular ele aldlar nedenleri sorgulamak
yerine! Eer sebepleri sorgulasaydlar, bugn mzik b-
tn sanatlar ierisinde en by olurdu. Ruhumuza ilk
ileyen sanat, mzik deil midir? nsanlar sadece ressamn
gsterdiini grrler veya airin sylediklerini duyarlar,
oysa mzik bunlarn tesine geer. Mzik, dnceleri-
mizi ekillendirir ve iimizde bir keye km hatra-
lar canlandrr. Mesela bin kiilik bir salonu dnn, bi-
zim makarnacnn grtlandan kan bir motif yaylmaya

Ahap nefesli alg
33
balyor, gerekletirilen bu motif tamamyla Rossininin
parasn yazd vakit sahip olduu ltl ruh haline sadk
ve Rossininin iletmi olduu cmleler salonda bulunan
her kiinin ruhunda ayr iirleri canlandryor. Bir adama
hayallerindeki kadn gsteriyor, bir dierine mesela ne
bileyim Enikonu dolat bir pnar andrr boylu bo-
yunca sralanan st yapraklarnn gne n bir be-
ik gibi sallad umutlarn dans ettii bir an. u kadn,
ise kskanlk anlarnda ikence ektiren duygularn ha-
trlar. Baka birisi, iinde tatmin olmam ya da yaaya-
mad aklarn hatrlar ve rya dnyasnn renkleri ile
ideal bir e yaratktan sonra kendisine, ayn Roma mo-
zaiklerindeki kadnlar gibi tutkularn brakarak hayalle-
rini okar, bir dier kadn ayn akam ehvetin selinde
ateli gsne den dokunular hissederek yaayaca
tutkular dler.
Sadece mzik bizleri i dnyamza gnderme g-
cne sahiptir; oysa dier sanat dallar bizlere snrlar
belirlenmi zevkler verir. Ama Yanlyorum. Bunlar
benim ilk dncelerimdi, belirsiz, nk bir mucit ba-
larda gnein douunu grmek iin sadece pencereyi
aralayabilir. Bu anl dncelerimi czdanmn derin
bir kesinde saklyordum, bylece kurumu ekmeimi
eme sularnda slatp mutlulukla yiyordum. ok al-
p, birok deiik havalar besteleyip herhangi bir ens-
trmanla denemeler yaptktan sonra talya turuma devam
ediyordum. Sonunda yirmi iki yamda, ilk defa rahat-
l ve yaanlabilir bir hayat tattm Venedike yerle-
mek zere geldim. Burada bulularm beenen yal ve
soylu bir Venediklinin gvenini kazandm, bylece be-
34
nim Fenice Tiyatrosunda

ie alnmama yardmc oldu.
Burada hayat ve kiralar ucuzdu. Sonra Toscan desi
olan nl Biancann da oturduu Capello Saraynda
bir dairede oturdum.
Bir gn, burada elde edeceim nn buradan kp
baka yerlerde talandrlacan hayal ediyordum. Sabah-
lar tiyatroda alyor aksamlar ise beste yapyordum. Fa-
kat bir felaket beni ykt. Partisyonlarnda yeni mziimi de-
nediim bir opera gsterisi tam bir fiyaskoydu. Martyrsler
iin yazdm bu mzikten kimse bir ey anlamad. tal-
yanlara Beethoven verin, onlar ondan da anlamazlar. Her
enstrmann deiik motiflerle hazrlad ve en sonunda
byk bir toplulua dnecek olan gerek etkiyi yarata-
cak geliimleri dinleme sabrn kimse gstermedi. Umut-
larm Martrys operasna balamtm. Byk keifleri bul-
mak iin var olduuna inanan kimse, bu duyguyu tatmadan
geemez. nk k bir aralk bulur ve ieriye girer. te
bu evde eimin ailesi oturuyordu ve Mariannanin ei olma
umudu penceresinden bana kadar geliyordu, bu sayede
abalarma yenileri ekleniyordu. Bulunduum uurumun
derinliklerine bakarak karanlk melankolik duygulara g-
mlyordum, nk sefil bir hayat, ierisinde akn -
ryecei bir hayatn izlerini sezinliyordum. Marianna cin
gibidir, btn zorluklarn zerinden, seksek oynar gibi, at-
layp geer. Size, felaketimden nce yaam olduum mut-
luluu anlatmama gerek yok sanrm. Yaadm kaypla-
rn verdii korkularla anlaysz eski dnceler ierisinde
uyumakta rutin bir ilerleyi gsteren ve bu sebepten tr

talyann Venedik kentinde bulunan ve talyann en nemli
saylan opera evlerinden biridir.
35
getirmi olduum yenilikleri talyann anlayamayacana
karar verdim ve bunun zerine Almanyaya gitmeye ka-
rar verdim. Almanyaya, Macaristan yolu zerinden seya-
hat ederken, yolda doann bin bir eit seslerini dinleyip
srekli deiiklikler getirdiim veya yeni batan yaptm
enstrmanlarla bu sesleri usanmadan yeniden yaratmaya
alyordum. Yaptm bu denemeler ykl miktarlar ge-
rektiriyordu ve bir sre sonra yapm olduumuz tasarruf-
lar bu sebepten tr tkendi. Her eye ramen en mutlu
anlarmz o zamanlar yaadk. Almanyada almalarm
takdir edildi. Hayatmn en nemli srecidir, Almanyadan
baka bir yerde bunu yaamadm. O alkantl tutkulu duy-
gularn Mariannanin eliinde yaadm duygular dn-
yada hibir eyle karlatramam, bu gzel kadnn zarafe-
tinin vermi olduu kudretli hissiyatlar nasl unutabilirim.
Sylemek mi gerekir?
Syleyeyim o halde: O zamanlar mutluydum. Zayf
olduum zamanlarda, defalarca tutkularm dnyann ar-
monileri ile anlattm. Bazen sizlerin yaad yerlerde de
younlukla karlatmz geometrik ekilleri andran me-
lodiler yazdm oluyordu. Ama ne zamanki sonu gelme-
yen bu yenilmez zorluklarla bir baar elde etsem, meslek-
talarmn kt niyetlerinden veya beceriksizliklerinden
benim sonumu getirmek istemeleriyle karlatm. O va-
kit Fransann yenilikleri olgun karlayan bir lke oldu-
unu duyup tanmay istedim, eimin yapm olduu bi-
rikimler sayesinde Parise kadar gelebildik. imdiye kadar
kimse benimle dalga gememiti ama bu lanetli ehirde bu
tr ikencelere katlanmak zorunda kaldm, bunun zerine
birde sefalet eklenince tedirginliim bir da gibi bymeye
balad. Bu le kokan mahallede oturmak ve Mariannann
36
bu pazar yeri gibi kokan sokaktaki sokak kadnlarnn k-
yafetlerini dikerek kazand parayla geinmek zorunda-
ym. Marianna, sokak kadnlarnn byk bir cmertlik
hogr sahibi olduunu syler, bu da benim iin en b-
yk erdemlerden biridir ve byle bir eyin karsnda ile-
nen gnah bile olsa sayg duyulmay hak eder.
Sevinin, dedi Andrea. Belki de vermi olduunuz
hayat snavlarnn sonuna geldiniz. abalarm sizin ura-
nzla buluup eserleriniz gn na kmadan nce be-
yefendi bir yurttaa, ayn sizin gibi olan bir sanatya izin
verirseniz, yazm olduunuz bestelerin kazanaca hrete
katkda bulunmak isterim.
Geimimizi salayan btn gelirleri eim takip eder,
diye cevap verdi Gambara. Eim, yzmz kzarmadan,
sizin gibi kibar birinin yardmn hak edip etmediimize ka-
rar verebilir. Bense size ksa bir sre ierisinde byk sr-
larm atktan sonra gitmek iin izninizi istiyorum. Beni
davet eden bir melodi gryorum, gzlerimin nnden ge-
ip dans ediyor, plak ve titrek sevgilisinden elbiselerinin
altndaki gizliliklileri mahrum etmeyen bu sevgiliyi gidip
giydirmeliyim, eimi sizlerle brakyorum.
Oradan, kaybettii ok deerli bir zaman yznden
kendi kendine kzarak kt ve Marianna, kendisini bu tal-
yan Kontla skntl bir ortamda bulmamak iin kocasnn
ardndan gitmek iin masadan kalkt. Andrea da Mariannayi
durdurma cesareti yoktu, bunun zerine Giardini ikisinin
de yardmna geldi.
Duydunuz deil mi Sinyora, dedi. Kocanz size Kontla
halledilmesi gereken birden fazla i brakt.
37
Marianna, konumaya cesaret edemeyen Andreadan y-
zn saklayarak masaya yeniden oturdu. Senyor Gambarann
bana gsterdii gven einin de byle bir gveni gster-
mesini gerektirmez mi? Gzel Marianna hayat hikyesini
benden saklayacak m? dedi Kont.
Benim hayatm, diyerek balad Marianna. Benim
hayatm sarmaklarn hayatna benzer. Eer siz kalbi-
min hikyesini renmek istiyorsanz az nce dinlediiniz
hikyeden sonra, beni kstahlktan muaf olduum kadar,
alakgnlllkten yoksun olarak da kabul etmelisiniz,
nk bunu benden duyamazsnz.
Kimden dinleyebilirim peki? diye sordu tutkular b-
tn ruhunu saran Kont.
Kendinizden, dedi Marianna. Ya beni anladnz ya da
hibir zaman anlayamayacaksnz. Kendinizi sorgulayn.
Razym, fakat beni dinleyeceksiniz. Bylece tuttuum
elinizi hikyem doru olduu srece elimde tutacaksnz,
ne kadar uzun olursa olsun.
Dinliyorum, dedi Marianna.
Bir kadnn hayat, hissettii ilk tutkular ile balar,
dedi Andrea. Benim sevgili Marianamnki ise, sadece Pa-
olo Gambara ile karlatktan sonra balam. Marianna,
derin tutkular tatmak istiyordu, ama zellikle ona korun-
mas gereken zayf bir kii gerekiyordu, destek verilmesi
gereken bir kii. Sahip olduu kadn hissiyatlar asktan
ok ana duygular ieriyordu. ekiyorsunuz Marianna?
Taze kalp yaralarnzdan birine dokundum. Kudretli bir
rold bu sizin iin, ok gen yata, kaybolmu olan bir
zeknn koruyucusu olmak. Kendi kendinize diyordunuz
ki; Paolonun zeks ve benim olgunluum birletii zaman
38
beraber hayal edilen birleimi, kutsal bir melek olarak ad-
landrlan bir gc, o harikulade olan varlk ki hem tm
zevkleri tadan hem her eyi anlayan, bilgeliin akn deli-
liini yok etmedii bu birleimi bulabiliriz. Sonra genliin
vermi olduu atlganlkla, airin mzikal olarak yeniden
yaratmak istedii binlerce doa seslerini duydunuz. Byk
bir hayranlk iinizde parlyordu Paolo, iirin zenginlikle-
rini nnze sunduu, mziin snrlarnda yeni bir di-
lin araylarn srdrd zamanlarda, kendisini lsz
dncelerin ierisinde sizden uzaklatrrken, sizin hay-
ranlnz daha da artyordu, nk sarf edilen btn bu
enerjinin dnp dolap onu aka getireceini dnmeyi
seviyordunuz. Siz dncenin zalim ve kskan imparator-
luunun kendisine k olanlar zerinde yaratm olduu
etkileri bilmiyordunuz. Gambara sizi tanmadan nce, ta-
nd ve hala yenmek iin bugne kadar aba gsterdii-
niz kstah ve kinci sevgilinin ellerine brakmt...
ok ksa bir an mutluluun kapsn araladnz. Hava-
larda gezen akl ykseklerden dnce Paolo hakikatin ne
kadar yumuak olduuna ard, siz ise onun lgnlnn
akn kollarnda uyuyacana kendinizi inandrdnz. Ne ya-
zk ki bir mddet sonra mzik avn yeniden ele geirdi.
Gzlerinizi kamatrp paylatnz o tatl tutkularn orta-
sna sizi getiren o ilk serap, kendinizi adadnz bu uzun
yolda zamanla yerini zgn bir kurakla brakt. Einizin
biraz nce anlatt hikyeden, sizin yznzdeki ve onun
yzndeki izlerden sizin hayatnzn korkularla dolu srla-
rn hissettim, gizemli ve acl birlikteliinizde sizin pay-
nza den ile ekmek olmu. Her zaman bir kahraman
gibi davranm olsanz da, hibir zaman yaptnz zorunlu
ve aalayc ileri yaparken eksiklik gstermemiseniz de,
39
belki bazen gecenin yalnzlnda u anda gsnz tit-
reten bu kalp atlarnz birok defa aclarnz fsldam-
tr. Sizin en acmasz azabnz kocanzn byklnden
baka bir ey deildir. Kirli ve saygsz bir insan olsayd
onu oktan terk ederdiniz; ama onun erdemlilii sizinki-
lere uyuyor. Sizin kahramanlnz ile onunki arasnda ki-
min sonuna kadar gideceini kendinize soruyorsunuz. Siz
hayatnzn gerek ve byk olan grevini yerine getiriyor-
sunuz, ayn Paolonun hayallerinin peinden komas gibi.
Sadece devinizin ak, size destek vermi ve yol gster-
mise de, belki de zafer size daha kolay gibi grnyordu.
Kalbinizi ldrmeniz ve soyut bir dnyaya terk etmeniz
yeterli oldu, dininiz ise geriye kalan ne varsa yuttu ve ak-
lnzda bu inanl kadnlarn yapt gibi kutsal bir yapnn
karsnda doal igdlerinizi braktnz. Ama sizin kut-
sal olarak grdnz Paolo, ekicilii ok yksek olan bu
adam, onun ruhunun temizlii, nadir ve dokunakl sylem-
leri sizi ideal dnyadan geri ekiyordu, oysaki erdemlilik
sizi aryordu, bylece iinizde kl olmu gler yeniden
canlanp l bir akla savamaya balyordu. Hl bundan
bile hibir pheniz yok, en kk bir umut sizi eski tatl
hayallerinizin iz araylarna gtryor. Sonunda yllarca
ekilen hayal krklklar sizin sabrnz tard, bu da ga-
yet normal. Bir melek bile byle bir duruma katlanamazd.
Bugn uzun yllar boyunca aradnz grn bir vcut
olmak yerine bir glgeye dnm durumda. stn bir
zekyla karan bir delilik aresi bulunmayan bir hastalktr
bu dnyada. Ayn dnceyle kavrulup genliinize yan-
dnz, kaybolmu ya da kurban edilmi genliinize, by-
lelikle hayatn siz bir e isterken yerine bir baba verdiini
acda olsa kabul ettiniz. Kendinize bir ein grevlerinden
40
fazlasn yapp yapmadnz sordunuz. Siz btn vcudu-
nuzu bir adama saklarken, o kendisini bilime adad. Ma-
rianna! Brakn tutaym ellerinizi, sylediklerimin hepsi
doru! Ve etrafnza bakmaya baladnz, ama siz talyada
deil, akn ehri Paristeydiniz.
Ah! Durun, brakn, hikyenin sonunu ben size an-
lataym, dedi Marianna. Byle eyleri kendim syle-
meyi tercih ederim. Ak szl olacam, nk en iyi
arkadamla konutuum hissindeyim. Evet, Pariste ya-
yordum ak bir ekilde syledikleriniz aklmda dolar-
ken, fakat sizi grdm zaman, kurtulduumu hisset-
tim, nk ocukluumdan beri hayal ettiim ak dolu
baklarla karlatm. Benim kyafetlerim ve oturduum
mahalle sizin gibi beyefendilerin beni grmelerine engel
oluyor. Birka gen kfretmedikleri zaman, beni irkin
szlerle aalayarak daha alaka davranlarda bulunu-
yorlar, bazlar eimi dikkate alnmayacak rezil bir bunak
olarak gryor, bazlar ise utanlas bir alaklkla onun
iyi niyetini kazanmaya alp sonra da ona ihanet ediyor-
lar. Hepsi benim ondan ayrlmamdan konuuyor ve hi-
biri beni bu tatl ruhlu insana balayan nedenleri anla-
myor. Paolonun bizden uzak olmasnn sebebi, gklere
yakn olmasndandr ve ben bu arkadaa, bu karde can-
ls insana sonuna kadar hizmet etmek istiyorum. Sadece
siz anladnz beni ona balayan nedenleri deil mi? Do-
ruyu syleyin bana, benim Paolom iin sadk ve kirli d-
nceler olmakszn ilgi gsterdiniz deil mi?
vglerinizi kabul ediyorum ama ltfen daha ileri git-
meyin, beni yalan sylemek zorunda brakmayn. Sizi sevi-
yorum Marianna, doduumuz lkede iki kiinin birbirini
sevdii gibi; sizi btn ruhumla btn gcmle seviyorum,
41
ama size bu akm sunmadan nce sizin aknz hak et-
meliyim. Bu yzden ocukluunuzdan beri sevdiiniz ve
sevmeye devam ettiiniz erkei size kavuturmak iin ya-
plmas gereken ne varsa yapacam. Zaferi veya yenilgiyi
kabul etmeden nce ikinize sunaca rahatlklar mahcu-
biyet duymadan kabul etmenizi isterim, yarn oturabilece-
iniz, size layk bir ev bulmaya gideceiz.
Kontun cmertliinden akna dnen Marianna elini
uzatt ve oradan Senyor Giardini ile karsna yakalanma-
mak iin hzlca ktlar.
Ertesi gn Kont, Giardininin eliinde kar kocann
apartman odasna gitti. Karlayaca beyefendinin yksek
deerlere sahip olduunu bilen Marianna, uzun bir sre toz
alp sahip olduklar sefil oday toparlamakla urat, bunu
yaparken kontun onu ilk bakta yarglamasn ve onu kar-
lad iin tedirginliini gstermek istemiyordu. Her ey,
gayet temiz bir vaziyetteydi. Marianna, Giardininin bo
vakitlerinde Gambarann enstrman almalarndan arta
kalan paralarla yapt acayip ekilli ev eyalarn temizle-
mek iin btn gnn harcad. Andrea, byle tuhaf ob-
jeleri ilk defa gryordu. Doru bir ekilde ayakta dura-
bilmek iin yine kurnaz a tarafndan bir harpsikordun


ierisine yaplm olan grotesk yataktan gzlerini evirdi
ve Mariannann beyaz muslin

ile kapl zerinde sadece
kk dar bir dek bulunan yatana bakarken bir yan-
dan acma duygusu bir yandan da tatl ve narin duygular
hissetti. Andrea, planlad projelerden ve gnn progra-
mndan bahsetmek isterdi ama Gambarann gnll bir

Eski tip piyano

nce ve seyrek dokunmu bir pamuklu kuma
42
dinleyici bulma heyecan Kontun Paris iin yazlm ope-
ray dinleme mecburiyetini getirdi.
Beyefendi ncelikle izin verirseniz elbette size bir
ka kelime ile konuyu anlatmak isterim. Parisliler, aldk-
lar mzikal izlenimleri kendi ilerinde dinin bizlere du-
alarla rettii gibi gelitirmezler. Anlayacanz gibi o
halde bu insanlar doann iinde sonsuz bir mzik, tatl
bir melodi, harikulade bir armoni, sadece kutsal bir arzu-
nun artabileceini anlatamazsnz, tpk tutkularn in-
san arzusu olduunu anlatamadnz gibi. Bu neden ve
sonulardan dolay ok geni bir konu bulmam gerekti,
nk benim mziim topluluklarn en nemli nokta-
larndan bir hayat resmi kartmalar iin vardr. Ope-
ramn librettosunu

ben yazdm nk bir air bu ko-
nuyu gelitiremezdi, Muhammedin hayatn anlatr, Antik
Sabiligin

ve Yahudi dou iirinin birletii kii, insa-
noluna ait en byk iirlerden birini retmek iin, Arap-
larn hkimiyetini anlatmak iin.
Elbette Muhammed, Yahudilerden ald tek ynetim
sistemini benimsedi ve dier bulduu dnceleri halife-
lerin parlataca imparatorluu iin kulland. Doduunda
kaderi yazlmt, Yahudi bir babadan ve pagan bir anne-
den dnyaya gelmiti. Ah! yle byk bir mzisyen ol-
mak iin ayn bilgilere sahip olmak gerekir benim deerli
dostum. Hibir eitim almadan hibir yerli adet tamadan
hibir mzik dncesi olmadan. ark syleyen bir besteci

Opera, oratoryo, kantat gibi eserlerinin szel metinleri

Rivayetlere gre, slam, Hristiyanlk, Yahudilik ve Mecusilik
gibi eitli ilahi ve ilahi olmayan dinlerin ortasnda yer alan
karma bir yap.
43
sanat deil partizandr. Bu opera baladm byk ma-
cerann devamdr. Benim ilk operamn ad Les Martyrsdi
ve imdi de Kuds ile ilgili nc operam yapacam. Bu
lemenin birleerek yaratt gzellii ve sunduu eitli
alglar grebiliyor musunuz? Les Martyrs, Muhammed,
Kuds! Batnn Tanrs, Dounun Tanrs ve bir mezarn
zerinde bu ikisinin kavgas. Her neyse benim sonu gel-
mez harikulade eserlerimi konumay brakalm. te ope-
ramn zeti.
Ksa bir ara verdikten sonra, Birinci ksm, dedi Gam-
bara. Kars gelir, la minr, nasl harika bir det! Bu para
Muhammedin ne kadar yrekli olduunu ve karsnn ne
kadar zeki olduunu anlatr, bu parada karsnn onun iine
ne kadar emek verdiini, dolaysyla kocann da ona daha
ok hayran olduunu sylyor. Muhammed dnyay fet-
hetmek istiyor. Kars bunu tahmin etmiti ve Mekke hal-
kn kocasnn epilepsi ataklarnn meleklerle olan ilikisi so-
nucu olduuna inandrmada yardm etti ona. Muhammedin
ilk inananlar topluluu gelip ona yardm edeceine sz ve-
riyor, ut minor, sotto voce: talyanca yumuak tonlar, Mu-
hammed, Cebrail Melei bulmak iin kyor, ark fa ma-
jr. Kars koroyu cesaretlendiriyor. Koroya elik edenler
onun sesini bastryor. Haticenin uzun ve gsterili arks-
nn nefes aralklar geni ve gsterili (la majr). Abdullah,
Ayenin babas, (Aye, Muhammedin bulduu ok gen bir
kz), bu nedenle ismini Ebubekirle deitiriyor, Peygamber
Ayeyle ilerliyor ve korodan ayrlyor. Dier sesleri yneti-
yor ve destek oluyor mer, Hafsann babas, Muhammedin
sahip olduu dier kz Ebubekiri taklit ediyor ve kzyla
geliyor beli (be algl mzik paras) ekilde.
44
Gen Aye ilk soprano, Hafsa ikinci sopranoyu yap-
yor, Ebubekir bariton, mer bariton. Muhammed muh-
teem bir ekilde grnr. (Muhammed) finalle bala-
yan ilk bravura aryasn syler (mi majr). Yeni inananlara
dnya imparatorluunu vaat etti. Ali, Muhammedin ku-
zeni ve en byk generali Halit, iki tenor, gelip ve perks-
yonu ilan ettiler. Hkimler, askerler, senyorlar Peygamberi
sulu ilan ettiler. (ark)
Muhammed bir arsnda, Cebrail melein onunla
olduunu ve bir kuun utuunu belirtiyor. nananlarn
korosu zverili bir ekilde modlasyona (parada ton de-
iimi) cevap veriyor. Askerler, hkimler, bykler geliyor
(tempolu mar. Drt zamanl si majrde.) ki koro arasnda
sava (canl makam mi majorde) Muhammed (azalp ala-
larak) yedinci gk grltsne tahamml edemeyip ka-
yor. Karanlk final, nansl finalin rengi bu kadnn te-
malar Muhammedin zafere ulaacan tahmin edilmeye
braklyor, bu temalar nc blmde daha detayl ola-
caktr, bu sahnede Muhammed keyfini karr.
Duygulu bir andan sonra bir anda Gambarann gz-
yalar akmaya balad, haykrd: kinci Perde! te r-
gtl din. Araplar, Tanrnn elisi Peygamberin ad-
rn koruyorlar (la minrde koro). Muhammed grnr.
(dua, fa) Balkda melodinin snrlarn genilettiim bu
arkda ne harika ve grkemli bir harmoni sakl. Mzii,
mimariyi, iiri, kyafetleri ve gelenekleri yaratan bu b-
yk hareketin sahiplerinin mucizelerinden bahsetmek
gerekmiyor muydu?!
Bunlar duyarken, Gnralife

ve Ahambrann oyul-
mu kemerleri altnda geziniyorsunuz! Aryann ssleri bu

Granadada saray
45
ahane Magripliye zg mimariyi renklendiriyor ve bu ce-
sur ve sava dinin iirleri Hristiyanlarn cesur valyele-
rine ve savaa kar kmalydlar! Birka pirinten yapl-
m mzik aleti orkestray uyandrd ve ilk galibiyetlerini
ilan ettiler (krk kadansla: mkemmel kadans yapacakm
gibi parann dominant sesinin tnlatlp tonik akor yerine
baka bir dereceye zerek elde edilen kadans daha geni bir
final ya da bitiriyormu gibi yapp devam etmek iin kullan-
lr.) Araplar, Peygamberlerine hayranlar. (Mi bemol majr)
Halit Amr (Musa) ve Ali hzl bir mar eliinde geldiler.
Mminlerin ordusu ehirleri ele geirdiler ve tane Arap
yarmadasn egemenlikleri altna aldlar! Nasl da grkemli
bir beste! Muhammed generallerine kendi kzlarn vere-
rek dllendirir (burada zgn bir ifadeyle; mkemmel tra-
jik mzikalleri kesen berbat baleler var!) ama Muhammed
(si minr) o byk ngrsyle operay kurtard.
Her ey, Zavall Bay Voltairein u szleriyle devam
eder:
Sonunda Arap zaman geldi!
Galip Araplarn korosu (kadnn) konumasn dur-
durdu (12/8 hzlandrlm) borazanlar ve nefesli enstr-
manlar kalabalklaan gruplarla yeniden grnd. Tm ses-
lerin art arda yart ve Muhammedin ok eliliini ilan
ettii genel kutlamalar. Bu lenin ortasnda, Muhammede
hizmet eden kadn ahane gzelliiyle dierlerinden ayr-
lyor, (si majr) ve ben, dedi kadn, ben, ben en ok se-
vilen olur muydum? kimiz farklyz; sen bir kadnsn ve
ben bir peygamberim, benim klelerim olabilirdi ama daha
eit. u deti dinleyin (sol diyez minr) nasl bir ekime!
Ellerini kaldrd, kadn bu ycelii anlar, kendisini onun
46
lenine kurban edecek kadar Muhammedi seviyor, onu
hi yarglamadan seviyor.
Zavall kadn, ilk kandrlm ve ilk kurban! Finalin
bu ackl konusu koronun lklarnn zne kahverengi
renklerle ilenmi, karsn artk ie yaramaz bir enstr-
man gibi terk eden Muhammedle evli, ama grnen o ki,
onu (eski karsn) asla unutmayacak. Zafer amdanlar,
neeli arklarn fzeleri ve ok hzl mzik yapan Aye ve
Hafsaya ait iki gen ses (birinci ve ikinci ses) Ali ile kars-
nn ve mer ile Ebubekirin ycelikleri. Alayn, sevinin.
Zaferler ve gzyalar! te hayat!
Marianna gzyalarn tutamad. Andrea yle heyecan-
lyd ki, gzleri hafife nemlenmiti. Gambarann o titre-
imli sesiyle dncelerini aklad ekici iletiim yete-
neiyle darmadan olan Napolili a bu duyguda birleti.
Mzisyen dnd, btn bunlar grd ve glmsedi.
Sonunda beni anladnz, diye haykrd. Hibir zaman
galip biri Capitolee

byle ihtiamla gitmedi, zaferin mor
klar altnda, halkn tamamnn alklar, ta giyme tre-
nindeki hisler tarif edilemez. Mzisyenin yz ehit bir azi-
zinki gibi ldad. Hi kimse bu yanl durdurmad. Mt-
hi bir glmseme belirdi, Mariannann dudaklarnda. Bu
lgnln doall Kontu ok artmt.
nc perde, dedi mutlu besteci piyanonun bana
getiinde. (Andantino solo) Muhammed, hareminde ka-
dnlarla evrili ve mutsuz. Huriler drtls (la majr) ne
trenler! Mutlu blbllerin arklar! Modlasyonlar! (m-
zikte ton deiimi) tema kendisini sunuyor (baskn m zerin-
den la ile devam etmek iin) ilk perdenin karanlk finalinde

Romada Jpiter tapna
47
direnmek iin btn arzular birletiler ve dzenlendiler.
Danslardan sonra Muhammed ayaa kalkt ve ok elilie
yenik den ilk einin tek ak ve en gzeli olduunu red-
detmek iin byk bir cesaret bestesi syledi (fa minr)
Mzisyenin asla benzeri bir temas olmad. Kadnlarn or-
kestra ve korosu (koro diye okunur) hurilerin sevinlerini
anlatr, opera aan Muhammed melankolikleirken.
Beethoven nerede? diye bard Gambara, kendisi hak-
kndaki btn operann mthi dnn daha iyi anla-
m olmak iin.
Hepsi bastan (mzik) ibaretti. Aksi halde Beethoven
kendi senfonisini ut la (ut la balayan notalar ut re mi fa sol
la ut eklinde) kurmamtr. Ama onun kahramanca tavr ta-
mamen enstrmantaldir. Oysa burada benim cesur tavrm
ok gzel insan seslerinden oluan altl koroya ve kutsal
evin kapsn bekleyen inananlarn korosuna dayanmakta-
dr. Melodi ve armonin btn zenginliklerine sahibim, bir
orkestra ve sesler. Zenginlik veya fakirlik, sava, zafer, mu-
sibet, insanln tm varlnn ifadesini ediliini duydunuz
mu? Ali geldi, Kuran btn noktalarda zafer kazand (det
re minr.) Muhammed iki kaynpederine gven verdi, her
eyden yorulmu, iktidar brakmak ve eserini salamla-
trmak iin lmek istiyor bir yabanc gibi. Muhteem altl
koro (si bemol majr). Vedalayor herkesle (solo fa) hali-
feleri olarak adlandrlan kaynpederleri halka sesleniyorlar.
Byk zafer yry. Araplar genel dualarn, namaz de-
diklerini, gvercinlerin gezindii ve cami dedikleri yapnn
nnde diz kerek yaparlar. (blge) Dua altm sesle yap-
lr ve kadnlar tarafndan ynetilir (si bemol) bu devasa eser
Kuranda uluslarn ve insanlarn hayat anlatlr. nsana dair
ve tanrsal btn duygular bulursunuz Kuranda.
48
Andrea afallam bir ekilde, ncelikle kendisini du-
rumun berbat ironisiyle ba baa brakan Gambaraya ba-
kyordu. Bu adam, Muhammedin karsnn duygularn
Mariannay hesaba katmadan ifade ediyordu. Kocasnn
halsinasyonu herhangi bir mzisyeninkiyle karlatrla-
mazd. Kulaklara arpan bu sarsc uyumsuz mzikte i-
irsel ya da mzikal bir dncenin grnts yoktu. Ar-
moninin prensipleri bestenin birincil kurallar tamamen
yabancydlar bu biimsiz esere.
Gambarann ifade ettii gibi zenle sralanm notalar
yerine, parmaklaryla ortaya rastgele atlm beli, yedili,
oktav birleimleri, nc major, bassz altnc ve yedinci
marlar ok kaln kulakl birinin bile kulaklarn yrtacak
sesler karyordu. Bu garip al aklamak zor, zira bu
imknsz mzik iin yeni kelimeler gerekirdi. Bu cesur ada-
mn lgnlndan iddetle etkilenen Andrea kzard. Gz-
leri kapal olan, ama gzyalarna hkim olamayan solgun
Mariannaya gizlice bakyordu. Notalarn grltsnn
orta yerinde Gambara, zaman zaman ruhundaki cokuyu
aa karan naralar atyor, kendinden geiyordu. Piyano-
suna glmsedi, kzgnlkla bakt, dilini ekti. lhamlara y-
nelik ifade ve sonunda kafasn dolduran alkolikliin iiri
kt ortaya ama onu dile getirmek iin bo yere didindi.
Parmaklarnn arasnda uuldayan bu garip uyumsuzluk-
lar, phesiz kendi kulanda cennetin armonileri gibi yan-
klanyordu. Kesinlikle phesiz baka bir dnyaya alan
mavi gzlerden esinlenmi bak, yanaklarn renklendi-
ren pembe lt, zellikle bu ilahi huzur soylu ve marur
yz hatlarna yaylyordu.
Sar birisi, bu adamn ok byk bir sanatnn doa-
lamasna katldn sanabilirdi. Bu yanlsama btnyle
49
doald; bu anlamsz mziin icras olaanst bir yete-
nek gerektiriyordu. Gambara, bunun iin uzun yllar bo-
yunca alm olmalyd. Sadece elleriyle deil, pedallarla
da. Pedallarn zorluu, tm vcuduna bitmez tkenmez
aclar veriyordu. Sesini giderek ykseltmeye alt esnada
ter yznden akyor, btn zayf ve kk nankr enstr-
manlar kullanyordu. Tepiniyordu, soluyordu, uluyordu.
Parmaklar ylann dilinden iki kat daha hzlyd, nihayet
piyanonun son lnda, kendisini geriye atyor ve kafas
koltuun arkasna dyordu.
Bacchus

adna! Tamamen sersemledim, diye hay-
krd Kont knda. Bir ocuk, klavyesinin zerinde dans
ederek en iyi mzii yapyordu.
Elbette tesadf, iki notann uyumundan kanmaya-
caktr, bu eytan herifin bir saat boyunca beceriyle yapt
gibi, dedi Giardini. Mariannann yz hatlarnn mthi
bir hayranlk uyandran dengesinin hibir noktas, bu kor-
kun uyumsuzluklar devaml dinlerken, nasl oluyor da
bozulmuyor? diye sordu Kont. Marianna, irkinlemenin
tehdidi altnda kalacak. Senyr, onu bu tehlikeden kurtar-
mak gerekir, diye haykrd Giardini. Evet, dedi Andrea,
Ben de dndm bunu. Ama hibir ekilde yanl bir te-
mele dayanmayan dncelerimi anlamak iin phelerimi
bir tecrbeye dayandrmaya ihtiyacm var. Onun tasarlad
enstrmanlar incelemek iin geri geleceim. Bylece ya-
rn akam yemeinden sonra, bir kutlama yapacaz, ben
kendim gerekli arap ve pastalar gnderdim.
A eilerek selam verdi.

Roma arap Tanrs
50
Bir sonraki gn daire, Kont tarafndan sanatnn zavall
ailesi iin hazrlatld. Akam, Andrea geldi ve her eyi tali-
matlarna uygun bir ekilde buldu Marianna ve alar a-
raplar ve pastalar servis ettiler. Gambara, zaferle zerinde
deiik yorumlar yapmasna yarayan kk deliklerin ol-
duu trompetlerini gsterdi. Gryorsunuz, nasl da ba-
sit aralarla byk bir teoremi kantlayabiliyorum. Bylece
akustik bende sesin benzer etkilerini ortaya kartyor. B-
tn armoniler ortak bir merkezden ayrlrlar ve kendi arala-
rnda toplanrlar, samimi ilikiler veya daha ziyade armoni
bir k gibidir, tpk prizmadaki k demeti gibi kendi sa-
natlarmz tarafndan rtldler.
Ardndan, dzenlemeler iindeki deiimleri aklar-
ken kendi kurallaryla yaplm enstrmanlarn gsterdi.
Sonunda ilan etti enstrmann, vurgu yapmadan. Kusur-
suz bir orkestrann yerini alabilecek bir Panharmonicon
diye adlandrd enstrman dinletirken gz zevkini de
tatmin ediyordu.
Bina boluundaki eer o ise ve altnz zaman kom-
ularn ikyet ederlerse, dedi Giardini. uzun sre ala-
mazsnz, komiser kapnza dayanacaktr ksa sre iinde.
Bunu dndnz m hi?
Eer bu zavall lgn kalrsa, dedi Gambara, Kontun
kulana, almam imknsz olacak. Kont ann, devriye
gezenleri ve komularn mdahale etmelerini nlemek ama-
cyla darda dinlemesini istedi ve ay mkfat szyle
uzaklatrd. Gambaraya iki doldurmaktan saknmayan
a, raz oldu. Besteci sarho olmadan da, btn bu en-
telektel faaliyetlerin ar heyecan iinde, odann duvar-
larnn artk effaflat, atlarn utuu, ruhunun ruhlar
dnyasna kart bir durumun iindeydi. Marianna hi
51
glk ekmeden, bu kuyruklu piyano kadar byk ens-
trmann rtlerini kaldrd. Bu garip enstrmann ze-
rinde bir blm ve baz flemeli enstrmanlarn eitli k-
smlar ve fltlerin sivri azlar vard.
Rica ediyorum bana, operanz sonlandran ve ok g-
zel olduunu sylediiniz bu duay alnz, dedi Kont.
Marianna ve Andreann aknlklar altnda, Gambara
byk bir usta olduunu kantlayan birok akorla birlikte
balad. aknlklar nce hayranla sonra da bulunduk-
lar yeri ve insanlar unuttuklar tamamyla bir kendinden
gemeye dnt. Orkestrann etkileri bu denli byk ol-
mazd. Orga benzeyen flemeli alglarn sesleri ve telli al-
glarn armonik zenginlii harikulade biimde birletiler
ama henz tamamlanmam bu garip makinedeki bir ku-
sur, bestecinin ilerleyiini durduruyordu. Ancak mzisye-
nin bir bildii vard: Genellikle, sanat eserlerindeki kusur-
suzluk dncesi byme ruhunu engeller. Mahkemede,
tm gerei kabul etmek yerine, dnceyle almasn ta-
mamlam, taslakla kazanlm bir dava, tamamlanm bir
tabloya kar deil midir? Kontun daha nce hi duyma-
d, bu ok berrak ve dzgn mzik, bir sunan stn-
deki tts bulutu gibi Gambarann parmaklarnn altn-
dan ykseliyordu. Bestecinin sesi yeniden genleti ve bu
zengin melodiye zarar vermekten uzak, uzuvlar onu anla-
tyordu, melodiyi salamlatryor, ynetiyordu. Corneille
veya Racinenin mkemmel sahnelerine iten bir iir ekle-
yerek duyguyu uzatan Andrieux gibi yetenekli bir okurun
monoton ve titrek sesi gibi. Meleklerin bu vakur mzii, bu
usuz bucaksz ve bu adam, durumunun haklln ken-
dini ifade etmekte srar ettii srece hibir zaman anlala-
mam operann sakl hazinelerini suluyordu.
52
Dardan gelen bir yabancnn, iinde yzlerce sese sa-
hip kzlar olduuna inanaca bu enstrman, bir insan gibi
inliyordu. O anda, bir paras olduklar srprizin hl etki-
sinde olan Andrea ve Marianna, ne baklarla ne de cmle-
lerle dncelerini ifade edebiliyorlard. Mariannann yz,
ona genlik ihtiam veren muhteem bir umut yla ay-
dnland. Gzelliinin douu kocasnn dhiliinin bir k
gibi yeniden ortaya kmasyla bulutu ve bu an mziin
verdii tatl ve gizemli duygular iindeki Kontun biraz da
olsa tadn kard.
Siz bizim dhimizsiniz, dedi ona Marianna. Nefes
aldnza inanmak iin abaladm, zira bir ann bile ka-
rmayan ben, daha nce hi buna benzer bir ey dinle-
memitim.
Ve elveda Hatice, diye bard Gambara ve gerek bir
akn bamlln harikulade bir biimde ifade eden, bir
nceki gn harikulade sfatn verdii kavatine

almaya
balad; btn bunlar hisseden klar gzyalarn tuta-
madlar.
Kim size bu arklar syletebildi? diye sordu Kont.
Ruh, diye yantlad Gambara. O grndnde, bende
olan her ey tutuuyor. Melodileri gryorum karmda,
gzel ve taze, iekler gibi renkli, ldyorlar. Yumuak bir
tonda alyorlar ve onlar dinliyorum, ama onlar yeniden
retmek iin snrsz zaman gerekli.
Yine mi! dedi Marianna.
Gambara hi yorgunluk hissetmiyordu, hi zorlanma-
dan yzn buruturmadan ald. Al parasn byk

Operada melodi
53
bir ustalkla ald ve yeni mzikal zenginlikleri kefetti.
Kont, Paganini ve Listzin gzler nne serdii benzer bir
sihir olduuna inanarak sonuna kadar dinledi. Bu perfor-
mans, kukusuz mzikal eserlerin zerlerinde bir iir sa-
nat yaparak mziin btn koullarn deitirir,
Eh! yi, efendim acaba ona iyilemesi iin yardmc ola-
bilecek misiniz? diye sordu a, Andrea indiinde.
Yaknda reneceim bunu, diye cevaplad Kont. Bu
adamn da zeksnda iki adet pencere var, birincisi dn-
yada kapal, dieri gkyznde ak. Birincisi mzik, ikin-
cisi iir; bugne kadar kapal pencerede kalmaya kararlyd,
onu dierine yneltmek gerekir. Siz beni birinci yola koy-
dunuz, Giardini, bana yle geliyor ki, konuunuz birka
kadeh arap ier imez daha doru dnyor.
Evet, diye haykrd a ve Ekselansnzn plann
tahmin ediyorum.
Eer hl onun kulaklarn iirle doldurmak iin va-
kit varsa, gzel bir mziin akorlar arasnda, onu duyabi-
leceimiz ve deerlendirebileceimiz bir konuma koymak
gerekir. Ayrca bana sadece sarholuk yardm edebilir. Sev-
gilli Gambara, benim sarho olmama yardm edecek misi-
niz? Bunun size zarar olmayacak m?
Ne anlamda Ekselans?
Andrea, bu deli adamn anlaynn ktlna glerek ce-
vap vermeden gitti, ertesi gn btn, sabahn ve btn ge-
lirini basit ama ho bir elbise yapmaya harcayan Mariannay
aramak iin geldi.
Bu deiim, bezgin bir adamn yanlsamasn yok etti,
ama Konttaki geici istek bir tutkuya dnt. iirsel sefale-
tinin olmay ve basit bir burjuvaya dnm. Marianna,
54
bunu evlilikte umuyordu. Kont, ona arabaya binmesi iin
elini verdi. Ona projesinin bir parasn yapt. Marianna
her eyi beeniyordu, daha nemli, daha cmert ve um-
mad kadar zverili bir sevgili bulduu iin mutluydu.
Geldikleri dairede Andrea en erdemli kadnlar bile batan
karan taktiklerle setii anlarn Mariannaya anlatmak-
tan mutlu oldu.
Paolonuzdan midinizi keseceiniz ana kadar, size a-
kmdan sz etmeyeceim, dedi Kont, Mariannaya, Fro-
idmanteau Sokandan geri dnerken. Siz benim abala-
rmn samimiyetine ahit olacaksnz. Eer etkili olurlarsa,
belki de arkadalk rolme raz olmayacam, ama uzak du-
racam sizden Marianna. Sizin mutluluunuz iin ala-
cak kadar kendimi cesur hissetseydim, bunu uzun uzadya
dnmek iin yeterince gce sahip olmayacaktm. Bu ne-
denle konumayn, cmertliklerinizde bile tehlikeler var,
diye yantlad kadn ac dolu gzyalarn tutarak. Ama siz
zaten beni terk ettiniz.
Evet, dedi Andrea. Mutlu olunuz, arkanza bakma-
dan.
Aya inanmak gerekseydi ayet, bu yeni durum kar-
koca iin daha uygun olurdu. Daha az ciddi grnen
Gambarann her gece imesi daha sakin olmasna neden
oluyordu. Sonunda da okuduu gnlk gazetelerden bah-
sediyordu. Andrea, baarsn beklenmeyen bir abuklukla
grdnde kendisinin rpermesine engel olamad. Aclar
aknn gcn aa karmasna ramen, akl banda ha-
reket etme konusunda sarsmad onu.
Bir gn, bu ilgin toparlanmann gidiatn kefetmek
iin geldi, Andrea. Eer hastasnn durumu onda biraz
55
sevince neden olsayd, Mariannann gzellii onu ar-
trd. yle ki, elde ettii rahatlk onun gzelliine gzellik
katmt. O zamandan beri her akam, Gambarann garip
teorilerine, kart grlerine aklk getiren kibar ve ciddi
sohbetlerine yeniden balad. lgnlna ok da yakn ol-
mayan btn konular zerindeki bu son ksmn, ayn za-
manda sanatn yaknda mzie de uygulanabilir prensip-
lerinin eitli dallarn ona kabul ettirmek iin mkemmel
bir kavrayclktan yararlanyordu. arabn dumannn has-
tann beynini stt zamanlarda her ey yolundayd ama
Gambara alkoln etkisinden kp kendine geldiinde,
daha dorusu akln yeniden kaybettiinde eski saplant-
larna geri dnyordu.
Sanatnn bu yar tbbi esere ilgisini eken Andrea, so-
nunda byk bir darbe vurabileceine inand. Onun ote-
line Giardininin dram ve parodiyi ayrmad fanteziyle
yapaca yemek vermeyi planlad. Andrea, provalarna da
katld eytan ile Robert operasnn ilk gnnde has-
tasnn girmi olduu yanl yoldan geri dnmesi iin iyi
bir rnek bulduuna karar verdi.
kinci servisin sonunda, zaten sarho olan Gambara,
byk incelikle kendi kendine elendi ve Giardini a-
la dair yeniliklerinin hibir deerinin olmadn kabul
etti. Andrea, bu mucize ifti iyiletirmek iin hibir eyi ih-
mal etmemiti. Olduka zenli biimde tanmas gereken
LOrvieto ve le Montefiasconenin

ile nl Napoli arap-
lar Lacryma-Christi ve Le Giro gibi memleketin btn s-
cak araplar konuklarn zihinlerini zm bann ve anla-
rnn ifte sarholuuna kartyordu. Tatlda, mzisyen ve

ki nl beyaz arap
56
a neeyle gnahlarna tvbe ediyorlard: Biri Rossinide


bir operay yank yank sylyordu, dieri Fransz mutfa-
nn gzdesi Zara likryle slatt paralar tabana y-
yordu.
Kont, kendisini adeta bir kuzunun yumuaklyla ope-
rann ynetimine brakan Gambarann bu mutlu halinden
yararland. lk giri notalarnda, Gambarann sarholuu,
bazen sezgisini ve hayal gcn, uyum iinde koyduu
bu ateli heyecana yer vermek iin datacak gibi grn-
yordu. Sradan uyumsuzluklar onun delirmesine neden
oluyordu. Kukusuz, ona yle geliyordu ki bu byk m-
zikal dramn baskn dncesi, iinde yaad gecenin de-
rinliinin zerinden geen parlt gibi, onun sadeliindeki
ktayd. Gzleri akken bu mzik ilk defa iinde kendini
bulduu bir dnyann usuz bucaksz ufuklarn iziyordu
ona; oradaki, daha nce ryasnda grd kleri tan-
yordu. Napolyonun, ok akllca biimde Alplerin atosu
diye adlandrd gzel talyasnn krlarna doru yolcu-
luk etmeye balad zihni. Gen ve canl zeks, zengin ha-
yal gcnn kendinden geiiyle, hi rahatsz edilmedii
bir zamandaki ansn hatrlad, tek bir sz bile etmek iste-
meden tevekklle dinledi. Bu ruhta yaplan isel almaya
Kont da sayg duyuyordu. Gece yarsna kadar, Gambara
hi kmldamadan ylece durdu, operann mdavimleri bu
sarho bir adam o olduu iin dinlemeye devam ediyor-
lard. Andrea, tm ikicilerin bildii yar uykusuna dalm
Gambaray uyandrmak maksadyla Meyerbeerin eserine
saldrmaya balad.

talyan operac
57
Sizi uykulu hale getiren bu anlamsz partisyonu e-
kici klan nedir? dedi Andrea, yanna geldiinde. ey-
tan ile Robertin konusu phesiz dertten kederden yok-
sun olmaya uzakt. Holtei, ok iyi yazlm, gl ve ekici
ynlerle doldurulmu bir dramda nadir bir mutluluk ge-
litirdi ama Fransz yazarlar bunu alegorik ykde yer
edinmek iin kullanlan dnyann en sama arac olarak
deerlendirdiler. eytan ve Robert, bu iiri asla seyircide
hi gl duygular uyandrmadan bunaltan dramatik ger-
ek bir kbus. Vesarinin ve Schikanedarn librettolarnn
samalna eit deildi. Meyerbeer, eytan iin ok gzel
bir blm yapt. Bertram ve Alice, iyilik ve ktlk ilke-
siyle iyi ve kt arasndaki mcadeleyi temsil eder. Bu an-
lamazlk besteciye ok daha mutlu bir ztlk sunar. Daha
ho olan melodiler kaba ve sert arklarn yanna yerleti-
rilir, bu librettonun yapsnn doal bir sonucudur. Alman
yazarn partisyonunda eytanlar, azizlerden daha iyi ark
sylerler. lahi ilhamlar genellikle kendi balanglarnn
tersini sylerler ve besteci iblise biimlerden bir an iin
vazgeerse, geri dnmek iin acele eder ve bir sre sonra
onlar terk etmek iin harcad abadan dolay yorgun d-
er. Melodi, geni bir bestenin iinde asla sesi deitirilme-
mesi gereken bu altndan iplik, Meyerbeerin eseri iinde
srekli kayboluyordu. Hibir eyde duygu yok, kalp hi-
bir ilev iin atmyor.
stelik biz, az nce saydmz eilimleri allak bullak
eden ve geride ruhumuzun derinliklerinde tatl bir iz bra-
kan bu arklarn mutluluk nedenleriyle hi karlamyo-
ruz. Mzikal tablo gruplarn ayrmak gereken yerde arka
plan olmak yerine armoni tek bana hkmediyor. Bu d-
zensiz akorlar, dinleyiciyi etkilemekten uzak, ip zerinde
58
asl kalan ve hayatla lm arasnda sallanan bir cambaz
grdmzde yakaladmz benzer bir duygu dnda
dinleyicinin ruhunda heyecan yaratmyordu. Bu zarif ar-
klar hibir zaman yorucu gerilimleri yattrmazlar. Diye-
biliriz ki, bestecinin kendisini garip ve fantastik gstermek
dnda baka bir amac yoktu. Ne gereklikten, mzik b-
tnlnden, ne de rndan km enstrmanlarn al-
tnda ezilmi yetersiz seslerden endie etmeden barok bir
etki yaratma frsatn hevesle yakalamt.
Susun arkadam, dedi Gambara. Ben hl hopar-
lrlerin daha korkun hale getirdii bu muhteem ark-
nn cazibesi altndaym, ah! Bu yeni mzik dzenekleri!
Robertin arksna enerji veren uyumsuz canl makamlar,
drdnc perdenin Kavatinesi, birinci final, beni doast
bir gcn bysne doru ekiyor yine! Hayr, Glckn
kendisinin tumturakl szlerinin hibir zaman byle ola-
anst bir etkisi olmad ve ben ok fazla bilimsellikten
akna dndm.
Senyor maestro, diye glerek yantlad Kont. Size iti-
raz etmeme izin verin ltfen. Glck yazmadan nce uzun
bir sre dnd. Btn anslar lp biti ve bir deta-
yn ilhamlar tarafndan deiebilecek ve fakat yolunu ar-
masna asla izin vermeyen bir planda karar kld. Bu canl
vurgu, hakikatin heyecan verici bu tumturakl konumas.
Sizinle ayn fikirdeyim, Meyerbeerin operasnda bilimin yeri
ok byk, ama genilediinde, deiip dntnde, yo-
unlatnda onlar ele geirmek iin bu bilim unutulmak
zere izole olduunda bir hataya dnyor. Ama derleme
yapan herkesin bana gelen ey ona da oldu: yi eyleri su-
iistimal etmek. Sk sk tekrarlanan akortsuzluklar cmerte
kullanan notalarn bu usta babozumcusu, kulaklara zarar
59
vererek ve kulaklar, aslnda bestecinin dikkatle kullanmak
zorunda olduu ok byk etkilere altrarak bitirdi. Bu
anarmonik

geiler ok sk tekrar edilir ve abartl plagal
kadans

ciddi dinsel trenin byk bir ksmn kartr.
ok iyi biliyorum ki her bestecinin kendisine ramen geri
gelen zgn formlar vardr ama burada esas olan kendini
gzlemlemek ve bu hatadan kanmaktr. Sadece mavi veya
krmz renkleri barndran bir tablo hakikate uzak olurdu
ve grme duyusunu yorard. Ve bylece Robertin partis-
yonu hemen hemen ayn ritimdeki tekdzelii eserin b-
tnne aktaryor. Bahsettiiniz hoparlrlerin etkisine ge-
lince, Almanyada uzun sredir biliniyor ve Meyerbeerin
bize yeni bir ey gibi verdii hoparlr Mozart tarafndan
zaten kullanlyordu. Don Giovanninin eytanlarnn ko-
rosunu bununla syletti.
Andrea itirazlaryla Gamabaray gerek mzikal bir duy-
guya geri getirmeyi denedi. Ona bu dnyada ngrlm
misyonunun kendi yeteneklerinin dnda bir sanat olu-
turmaktan ibaret olmadn anlatmaya alyor, dnce-
sinin ifadesini baka bir biim altnda aramaya ki bu iir-
den baka bir ey deil, tevik ediyordu.
Aldrmaz bir tavrla Andreann piyanosunun bana ge-
erken, Hibir ey anlamadnz, sevgili Kont. Bu, engin bir
mzikal drama, dedi. Gambara tular nlatt, sesi dinledi,
oturdu ve fikirlerini zetlemek ister gibi bir sre boyunca
dnyor gibi grnd.

Sesi ayn olan ismi farkl olan notalar

Otantik(esas) kadansa gre daha yumuak bir etki veren ka-
dans trdr. Subdominant ile tonik akorunun balanmas ile
karara varr. Ksaca 141 ya da t-s-t eklinde gsterilir.
60
Ve ncelikle biliniz ki, diye cevaplad. Benimki gibi
zeki bir kulak, bahsettiiniz virtzn almasn tanr.
Evet, bu mzik akla seildi, ama zengin ve dourgan bir
hayal gcnn hazinelerinin olduu yerde bilim mzikal
ruhun z iin dnceleri bastrr. Size bu eseri akla-
yacam.
Yan odaya mum koymak iin ayaa kalkt ve oturma-
dan nce bir bardak dolusu Giro arabndan iti. Sar-
dunya arab, eski Tokai

araplarna gre daha yakcdr,
gryorsunuz dedi Gambara. Bu mzik ne inanmayan-
lar ne de hibir eyi sevmeyenler iin yaplmad. Eer ha-
yatnzda tam bir amaca ynelmiken buna engel olan, g-
zel umutlarnza zc bir son veren kt bir dncenin
gl saplantlarna maruz kalmadysanz; yani ksacas, bu
dnyada yerinde durmayan eytann kuyruunu hi gr-
mediyseniz; inananlar iin her eyin bitecei kyamet gn
neyse sizin iinde Robertin operas o olacaktr. Talihsiz ve
zulme uram, ktln dehasn, her zaman Tanrnn
iini bozan bu byk maymunu anlyorsanz, sevmedii-
niz ama ifal ettiiniz neredeyse kutsal bir kadn hayal edin
ve bu ak babalk sevinlerini getiriyorsa, olunuzu iste-
yerek barnza basamadnz iin sonsuza kadar onunla
mutsuz fakat bunu bildiiniz iin sonsuza kadar Tanryla
mutlusunuz. Yine, tutup hayal edebiliyorsanz, nihayetinde
annenin ruhunun, babasnn korkun ayartmalarn ekip
almak iin olunun bann stnde dolap durduunu,
o zaman hl Mozartn Don Giovannisiyle rekabet etmek
iin ok az eyi eksik olan bu engin iir zerine ok zayf
bir dnceden baka hibir fikriniz yoktur.

Tatl Macar arab
61
Don Giovanni kusursuzluun zerindedir. Bunda uzla-
yoruz. Robert ile eytan, dnceleri temsil ediyor, Don
Giovanni ise duygular kkrtyor. Don Giovanni, hl ar-
moninin ve melodinin doru oranlarda olduu tek m-
zikal eserdir. Bu, Robertin stnlnn tek srrdr zira
Robert daha cokundur. Ama bu kyaslamaya neye yarar
eer bu iki eser de kendi gzellikleri iinde gzellerse. Be-
nim iin, eytann srekli darbeleri altnda inleyen deil,
Robert bana size grndnden daha cokuludur. Ayn
zamanda onu, hem geni hem de youn buluyorum. Ger-
ekten sayenizde hislerimizin byd, insana kyasla
dnyann devasa miktarlarda yayld ryalarn gzel l-
kesinden geliyorum. Gambara, bir anlna sustu. Sonra
devam etti: Solo trombon, fltler, obua ve klarnetin ruhu-
muza fantastik bir renk katt yerde vcudumda dolaan
melodileriyle bu ksa ve ani girii balatan drtl ldeki
dmbeleklerle titriyorum yine, dedi mutsuz sanat. Do
minrdeki bu andante, manastrdaki ruhlarn yakar te-
masn hissettiriyor ve size tamamen manevi bir mcade-
leyi duyurarak sahneyi bytyor. rperdim.
Gambara kendinden emin bir ekilde tulara vurdu, us-
taca Meyerbeerin temasn bir tr ruh boalmasyla Lizstin
tarzna doru geniletti. Bu bir piyano deildi, bu komple
bir orkestra, gerek mziin dehasyd.
te Mozartn tarz, diye haykrd. Gryorsunuz
bu sapkn Almann akorlar nasl kullandn, baskn olan
ut

a ulamak iin bu ustaca modlasyonlarla gerilim ya-
ratyor. Cehennemi duyuyorum. Perde alyor. Grd-
m ne? Sicilyada, cehenneme adn verdiimiz tek gsteri,

Mzik notas
62
valyeler lemi. te bu koroda btn insani tutkular ba-
ksl allegroyla rndan kyor. eytann bizi peinden
srkledii btn balantlar kmldanyor.
te insanlar yakalayan iyi bir sevin tr onlar uuru-
mun kenarnda dans ederken, kendi kendilerine ba dn-
mesi yaatyorlar. Koroda hareketlilik! Bu koroda, hayatn
gerei, naif ve burjuva bir yaam Raimbautnun sadelik
dolu bir arksyla sol minorde ayrlr. Yeil ve bereketli
Normandiyay anlatan bu iyi adam sarho Roberti hatrla-
trken, bir an hafzam tazeledi. Bylece sevgili vatann din-
ginlii bu karanlk balangc yumuatyor. Sonra bu by-
leyici ut majrde balad gelir, koro elik eden ut minr, ve
bu ieriin bu kadar gzel olduunu kim sylyor? Ro-
bertim ben! diyerek aniden patlad. Hizmetkr tarafn-
dan yaralanm prensin fkesi doal bir fke deildir; ama
yatacaktr, zira bu alegroda ocukluk anlar la majrde
Alicele tam bir hareketlilik ve zarafetle gelir. Bu cehenne-
min dramna girmekte olan masum birinin lklarn, i-
kenceyi duyuyor musunuz?
Pulmonik piyanosunu nasl kullanacan bilen Gam-
bara, Hayr hayr! diye ark syledi. Vatan ve duygu-
lar canland gznde! ocukluu ve anlar Robertin kal-
binde yeerdi. Ancak burada, annesinin glgesi rayihal dini
dncelerin eliinde ykselir. Mi majrde din bu gzel
romans canlandrr ve u szlerle byleyici armonik ve
melodik bir ilerleyite bulunur
Car dans les cieux, comme sur la terre,
Sa mere va prier pour lui.


Zira gklerde de ayn yeryznde olduu gibidir.
Annesi onun iin dua edecek.
63
Sava yabanclar ve direnmek iin damarlarnda cehen-
nem atei olan bir adam arasnda balar. Ve onu iyi anla-
manz iin burada, byk mzisyenin orkestrasyla ark-
nn giriini Raimbautun baladndan bir tekrarla kaplad
Bertramn girii. Ne sanat ama! Btn blmlerle nasl bir
ba kurmaktr o! Yapsnda nasl bir gc var yle! eytan
var burada, altnda, saklanyor, sallanyor. Kendi kynde
Saint Michelin eytann tanyan Alicenin dehetiyle iki il-
kenin atmas durdu. Mziin temas hangi eitli aama-
larla geliecek? te burada, Glckn Bertramla Robert ara-
snda yapt gibi, konuur gibi okunan gzel bir besteyle
sulanan tm operaya zorunlu bir dmanlk.
Tu se sauras jamais a quel exces je taime.

Bu eytani ut minr, Bertramn bu korkun bas, bu
adamn btn gcn iddetli bir eilimle yok edecek hen-
dek oyununa deiniyor.
Burada, benim iin, hepsi berbat. Suun sulusu olacak
m? Celladn idaml olacak m? Talihsizlik bu sanatnn
dehasn yok edip bitirecek mi? Hastalk hastay ldrecek
mi? Koruyucu melek Hristiyan koruyacak m?
Ve ite, final Bertramn oluna ikence yapt oyun
sahnesinden ok daha korkun duygulara neden oluyor.
Robert kesilmi, kzgn, tamamen krlm, her eyi yok et-
mek istiyor, her eyi atee atmak ve kan iinde brakmak,
olu gibi grnd, ona benziyordu. Senin, Bertramn b-
tn darbelerine gldm ne acmasz bir cmbtr bu!
Bir Venedikli gondolcu arksn nasl gzel syledi bu fi-
nalde. Gz pek geilerle bu dzenbaz babalk Roberti
oyuna getirmek iin geri dnd.

Hibir zaman nasl bir arl sevdiimi bilmeyeceksin.
64
Kalbinin derinliinde temay gelitirenler iin bu ba-
lang acmaszdr, mzisyen kendilerine birbirleriyle konu-
may emrettiinde geni bir alan verdiinde, ne monoton-
luu ne de benzer bir yntemle alkanl yakalamadnz
yerde byk senfoniye kar koyan ak vard sadece. O bi-
ricik ve deiken, byk ve doal olan her eyin zellii.
Nefes alyorum, akla dolu bir yaknlamann yksek
dnyasna vardm, sabellenin sevimli cmlelerinin canl-
ln ve hafif hznn ve iki blml kadnlar korosunu
ve biraz spanyann Endls Araplarnn eski danslar-
nn renkliliini andran bir parodi duyuyorum. Bu yerde
berbat bir mzik, batan karc, cilveli, iyi bir makamla
sylenmi bir det olmaya erimek iin yumuak tonlarla
seyreltilir. Tpk, nceki mziklere hi benzemeyen yat-
m bir frtna gibi. Macera arayan kahramanlar topluluu-
nun kargaasndan sonra akn resmi gelir. Teekkr ede-
rim air, kalbim daha uzun sre direnemezdi. Bir Fransz
mzikalinde papatyalar toplamyor olsaydm, sevmeyi ve
avutmay bilen bir kadnn tatl latifelerini duymuyor ol-
saydm, Bertramda beliren korkun ar notaya tahamml
etmiyor olsaydm, oluna yant; Si je la permets!

olurdu,
kadnn, kendisine verdii silahlarla zafer kazanmak iin
taplas prensesine sz verdii zaman. Mzisyenin umudu
akla iyileir, bu ok gzel kadnn akyla zira bu byle-
yici Sicilyaly ve avnn zerindeki keskin ahin gzlerini
grdnz m? Nasl sesler mzisyeni buldu! nsann umu-
duna, cehennem senin olana, umuda kar yksek lk-
larla kar kyor: A toi, Robert de Normandie!


Eer ona izin verirsem!

Sana, Normandiyann Roberti!
65
Yakndaki ormanda uzun ve gzel yazl notlarla iz
brakld, dans la foret prochaine?

Kurtarlm Kudsn
epik iiri! Cazibe var burada, valyelii bulduumuz gibi
spanyol hareketinin korosunda ve tempolu marta bulu-
ruz. Tamamen zgnlk var bu allegroda, turnuvaya ar-
snda uyumlu drt dmbelein modlasyonu (ut re, ut sol)
Ne kadar da ltufkr. Dneminin kahramanca ayakta kal-
mann, ruhla tamamen bir arada olduu bir valyelik ro-
man ve bir iir okuyorum. Gsteri bitti, mziin kaynak-
lar tkenmi grnyor, birbirinin benzeri hibir bir ey
duymadnz, bununla birlikte her ey tamamen birbirine
benziyor. nsan hayatn, onun yalnzln da grdnz ve
biricik sz udur, filozoflar sorar: Mutlu veya mutsuz ola-
cak mym? Hristiyanlar ise, lanetlenmi veya kurtarlm
olacak mym, derler.
Burada, Gambara koronun son notas zerinde durdu,
notay melankoliyle gelitirdi ve byk bir bardak Gino
arab imeye gitmek iin ayaa kalkt. Bu yar Afrikal li-
kr yzne k getirdi. Meyerbeerin operasnn tutkulu ve
mkemmel icras biraz gsz drmt.
Bestenin bir eksii kalmamas iin, diye konuma-
sna devam etti. Byk sanat bizlere gereinden byk
olan bir duo verdi, bir eytann cesaret edebilecei zavall
bir ozann batan karln. Korkunun yanna mizah
da koydu, eserinin stn hayal dnyasnda gsterilen tek
gerein kysndaki latife! Saf ve huzurlu klar Alice ve
Raimbautun, hayatlar daha nceki bir intikam duygusu
tarafndan alt st olacaktr.

Karanlk ve derin korkuya hayranlk duymuyor musunuz?
66
Sadece yce ruhlar melodileri canlandran soyluluu
hissedebilir. Bu mzikte, ne bizim talyan mziimizdeki
ne cokun alevi bulursunuz ne de Fransz kprlerindeki
arklarn halktan dinleyicilerini.
Olimpos kralna ait bir ey bu. Kur yapan bir ozann
srprizinin karsnda ilahi bir gcn, Tanrnn ac g-
lleri var. Bu ihtiam iin, operann genel canllna ok
ani bir geri dn yapmalyz. blise bir valsla sonlanan
yedinci yavalamada, bu korkun fke iz brakr ve so-
nunda eytanlarla yz yze geliriz. Cehennemlerin koro-
sunda rezilce bir umutsuzlukla, bu eytanca arklarla, bu
karmakark babalk durumunu zerken, bir gle nasl
da Bertramn ktas si minrden ayrlr! Alicein si bemol
tekrarda vard nasl da byleyici bir geitir. Yeniden
zgnln kutsal arklarn duyuyorum, bu frtnadan
sonra blbln tatl sesi gibi, deil mi? Bylece, btnl-
n byk dncesi detaylarda almaya balad. Eer bu
Alicein byleyici melodisi olmasayd, deliklerinde kayna-
an eytanlarn velvelesine kar kabilirdik: Quand jai qu-
itte la Normandie.

Bu ksa melodinin altndan ipi gl bir armoninin
uzunluu gklere ait bir umut gibi, onu derin bir ustalkla
nakeder gibi iledi. Deha, asla ona rehberlik eden bilimi
brakmaz. Burada Alicein ark syleyii si bemolde yer alr
ve iblis koronun basknl fa diyezine balanr. eytanla-
rn toplantsnda Roberte soruyoruz, orkestrann titredi-
ini duyuyor musunuz?
Bertram sahneye dner ve burada mzikal ilginin
doruk noktasnda yer alr. ki rakibin scak sava mi

Normandiyay ne zaman terk ettim!
67
bemolde patlar; cennet ve cehennem. Biri: Oui, tu me
connais!

Dieri yksek fa tarafndan: Le ciel est avec
moi.

Cehennem ve ha hazrdrlar! Bertramn, Alicee
tehditleri geliyor, dnyann en acnas iddeti, ktln
dehas sabrla yaylyor ve her zamanki gibi i, kiisel -
karlara dayanyor. Bize la bemolde muhteem bir trio ve-
ren Robertin yalnz biimde ne doru atl, rakip iki
g ve iki insan arasndaki ilk arpmaya kuruldu.
Andreay kavrayan tutkulu bir performansyla senaryoyu
daraltan Gambara, Gryorsunuz nasl kesin bir ekilde
meydana geliyor, dedi. Davul drtls sresince, btn bu
mzik gibi bu sesin mcadelesine doru yuvarland.
Ktln zaferinin sihri! Alice kayor ve R de Bertram
ve Robertin detini duyuyorsunuz, eytan kalbine pene-
lerini atyor, ona sahip olabilmek iin onu ekip kartyor;
her eyi kendisi iin yapyor, hepsini kendisi iin yapyor:
Onur, umut, sonsuz ve bitmeyen sevinler. Her ey gzle-
rini kamatryor. Onu sa gibi, tapnan zirvesine koyuyor
ve ona yeryznn btn hazinelerini gsteriyor: Ktl-
n hazinesi. Cesaret snavndan geiriyor onu ve insann
gzel duygular u lkta patlyor:
Des chevaliers de ma patrie
Lhonneur toujours fut le soutien!

Sonunda, sanat eserini talandrmak iin, ite operay
kanlmaz bir ekilde aan tema ve ite bu esas ark,

Evet sen, beni yedinci yavalamada tanyorsun!

Cennet benimle!

lkemin valyeleri!
Onur daima destek oldu!
68
Nonnes qui reposez sous cette froide pierre,
Mentendez-vous?

Grkemli bir srecin ardndan, re minrn ar ol-
duu canl ve hzl bir allegroyla mzikal kariyeri de gr-
kemli bir ekilde bitti. te cehennemin zaferi! Dn dola,
mziin bizi st ste kvrmlarnn ierisine al, dn ve ba-
tan kar bizleri! eytani gler avn yakalad, onu tuttu,
onunla dans ettiler. Bu gzel beceri galip gelecekti, hkme-
decekti ve ama ite kaybetti! eytanlar mutlu. Sefalet yete-
nei bodu. Tutku valyesini kaybetti.
Gambara, ektii kiisel aclar anlatmak iin melanko-
lik bir ses eliinde doalama yaparak yaratc deiimlerle
keyifli biimde tiradna devam etti:
Bu batan savma akn szlanmalarn duyuyor mu-
sunuz? kinci perdenin motifleri belirdiinde, turnuvaya
giden valyelerin byk korosunun ortasnda Isabelle
Roberte seslendi. Vurgunun daha iyi anlalmas iin
nc perde gerekd bir dnyada sona erdi. Gerek
yaam devam ediyor. Koro cehennemin bysne yak-
latka yatr, devam edecek olan nc perde mu-
cizelerini tlsml bir ekilde Robert iin gerekletirir.
Ritim, her eyi yapabilecek bir adamn arzularnn idde-
tini anlattnda, tecavz deti balar ve burada prenses
ac dolu szlanmalarla sevgilisini armay dener hakl
olarak. Burada mzisyen baa kmas zor bir durum-
dadr ve bu sorunun stesinden operann en harika ks-
myla gelir. Kavatindeki nasl taplas bir melodiydi: yi

Bu souk tan zerinde oturan rahibeler,
Beni duyabiliyor musunuz?
69
dilekler sana! Kadnlar burada duyguyu ok iyi kavrad.
Her biri, sahnedeki btn sktrmalar ve zorlamalar
grd. Tek bana bu ksm operann hazinesini mey-
dana getiriyordu zira kadnlar valyenin iddetli sal-
drlarna inandlar. Daha nce asla bu kadar tutkulu,
bu kadar dramatik bir mzik var olmad. Btn dnya,
dlanm itilmi birine kar vahice davranr. Bu finale,
Don Giovanni ile olan benzerliinden tr kusur bu-
labiliriz, ama bu iki durumda ok byk bir fark var:
Isabellede ortaya soylu bir inan kyor, Roberti kur-
taran ise gerek bir ak. Don Giovanni kukularn sr-
drd halde, kendisine ynlendirilen cehennemin g-
cn kmseyerek geri itti. Mozarttan bu yana final
yapan btn bestecilere yneltilen ortak bir eletiridir
bu. Don Giovanninin finali, klasik bulunan trlerden
biridir daima. Her eye muktedir din, btn dnyaya
egemen olan mutsuzlar avutup pimanlklar bala-
mak iin davet eden sesiyle ykselir. Salonun tamam
koronun vurgusuyla heyecanlanr:
Malheureaux on coupables
Hatez-vous daccourir!

Azgn tutkularn korkun kargaasnda, kutsal ses du-
yulmad. Ancak bu hayati neme sahip anda, Kutsal Katolik
Kilisesini patlatabilirdi. Parlak klar ykselirdi Kilisenin
ardndan. Burada, bunca armonik zenginlikten sonra yeni
bir ilham bulmak iin akndm, besteci esas ksmla kar-

Mutsuzlar veya sulular,
Komak iin acele edin!
70
latnda, gloire a la Providence

sz Handelin tarzyla
yazldr. Robert yrr, lgn ve berbat bir ruh sesiyle: Si
je pouvais prier!

Bertram son gcne kadar olunu takip
eder. Alice anneyi ortaya kartr; operaya akan u byk
trioyu, duyuyorsunuz: Ruhun maddeye kar zaferi, iyi ru-
hun kt ruha stnl. Dinsel arklar eytani arklar
ortadan kaldrd, mutluluk muhteem bir ekilde kendini
gsterdi; ama burada mzik zayflad: Mutlu meleklerin
konserini duymak yerine katedrali grdm, baz ilahi ruh-
lar Robert ve Isabellein birlikteliini kutluyorlar. Cehenne-
min bys altnda kalmak zorunda deiliz, kalbimizdeki
bir umutla buradan kmalyz. Bana, Katolik bir mzisye-
nin, Mosenin baka bir duas da gerekiyordu. Almanyann,
talyaya kar nasl savatn renmek istiyordum, Me-
yerbeer Rossiniyle yarmak iin bunu yapt. Bununla bir-
likte, bu nemsiz kusura ramen, bu kadar nemli bir m-
zikten be saat sonra, bir Parisli mzikalin efine yerine
dekorasyonu tercih eder, diyemez. Bu eser iin yaplan al-
klar duydunuz, be yz temsili olacak! Eer Franszlar
bu mzii anlarlarsa...
nk eser baz fikirler sunuyor, dedi Kont.
Hayr, nk ok fazla insann can verdii savalardaki
otoritenin resmini gsteriyor ve nk btn bireysel var-
lklar anlara bal olabilir. Ah, talihsiz ben! Defalarca ha-
yal ettiim ilahi seslerin ln duyduuma mutlu olur-
dum.
Gambara ok gemeden cokulu bir mziin iine
dt, Andreann daha nce hi duymad daha melodik

takdir-i ilahinin zaferi olsun!

Eer dua edebilseydim.
71
ve armonik bir kavatini doalama ald, ilahi bir ark ola-
anst bir yetkinlikle sylendi. Temasnn O filii ve filiae
ilahisiyle kyaslanabilir bir stnl vard. Ama dolu dolu
bir elence ve sadece ok iyi bir mzikal bulunabilirdi.
Kont derin bir hayranla dald kald: Bulutlar dald,
mavi gkyz almaya balad, meleklerin yzleri belirgin-
leti ve mabedi gizleyen rt kalkt, barajlara gkyznn
dt. ok gemeden sessizlik hkm srd. Kont ar-
tk hibir ey duymad iin aknd, Gambaraya gzlerini
dikmi, Tanr kelimesini kekeliyordu. Besteci rengrenk ve
onun getirdii kla aydnlanarak iyileen ilham perisinin
kanatlarna bindii byl bir lkeye geldiini sand.
Evet gzel, dedi bir bardak dolusu ettrinquant uza-
trken, Gryorsunuz ki bu Alman size gre kyaslama
teoriyle ilgilenmeden ok deerli bir opera yapt oysa, dil
bilgisi yazan mzisyenler, berbat bestecilerin edebi eser-
leri gibi olabilirler.
O halde benim mziimi sevmiyorsunuz?
Bunu sylemedim, ama eer dnceleri aklamay
hedeflemek ve sizi amacnzdan saptran mzikal kural-
lar u noktalara itmek yerine sadece bizde heyecan verici
bir eyler uyandrmay tercih etseydiniz, daha iyi anlalr-
dnz, tabii mesleinizde yanlmadysanz eer. Siz byk
bir airsiniz.
Ne! dedi Gambara, 25 yllk eitim gereksiz mi oldu
imdi. Benim, cennetin anahtarn tuttuum zaman, baa-
rsz erkeklerin dilini renmem gerekirdi. Ah! Eer siz
hakl olsaydnz lrdm.
Siz, hayr! Siz byk ve glsnz, yaamnza yeni-
den balasanz ben sizi desteklerdim. Soylu ve nadir grlen
72
birinin dierini anlad, zengin bir adamla bir sanatnn
birliini sunardk insanlara.
ten misiniz bu konuda? dedi Gambara birden afal-
lam bir biimde.
Size bunu daha nce sylemitim, mzisyenden zi-
yade airsiniz siz.
air, air! Bu hi olmaktan iyidir. Bana hakikati sy-
leyin, Mozart ya da Homerde daha nem verdiiniz ey
nedir?
Birine tekine olduu kadar hayranm.
Onurunuz zerine yemin edin
Onurum zerine yemin ederim.
Hmm! Bir ey daha, Meyerbeer ve Byron hakknda ne
dnyorsunuz?
Birbirlerine yaknlatrarak bile, onlar yarglam ol-
dunuz.
Kontun arabas hazrd, besteci ve soylu doktoru merdive-
nin basamaklarn hzla ktlar ve ksa srede Mariannann
yanna vardlar. eri girdiklerinde, Gambara kafasn baka
yne evirmiti. Kendisini, bir adm geri ekilen karsnn
kollarna att.
Ah! Beyefendi, dedi Gambara ksk bir sesle. En
azndan deliliime izin vermem gerekirdi. Sonra kafasn
edi ve dt.
Ne yaptnz? Zilzurna sarho, diye haykrd Marianna.
Kocasnn vcuduna bir bak atarken, gzlerinde acma
duygusu irenmeyle mcadele ediyordu.
Kont yatana yatrlan Gambarann sorumluluunu
devralan uaa yardm etti. Andrea, kalbi korkun dere-
cede sevinle dolu bir ekilde kt odadan.
73
Ertesi gn, Kont ziyaretinde saatlerin geip gitmesine
izin verdi, kendi kendini enayi yerine koymu olmaktan
korkmaya balad nk huzuru sonsuza kadar bozuk bir
insann rahatl iin ok fazla para harcamt.
Sonunda, Mariannadan bir not getiren Giardini g-
rnd.
Gelin. Keder, sizin istediinizden daha byk deil,
diyordu notunda, Marianna.
Ekselans, dedi a, Andrea hazrlanrken, dn gece
bizi mkemmel bir ekilde arladnz ama unu da tak-
dir edersiniz ki, araplar dndaki her ey kusursuzdu.
ef garsonunuz, muhteem yemek takmnz temsil ede-
bilecek bir tabak sunmad bize. Siz de umursamadnz, sa-
nrm, ama olsun masama oturarak beni onurlandrdnz.
Hatta bu sabah ef yerindeyken bana verdiiniz sz de-
rin derin dnrken uyandm. imdiden sizin evinize
bal gibiyim.
Birka gndr bende ayn dncedeyim, diye ya-
ntlad Andrea. Avusturya Bykeliliinin sekreterine
sizden bahsettim ve bundan byle ne zaman uygun g-
rrseniz Alpleri geebilirsiniz. Hrvatistanda nadiren ura-
dm bir atom var, 200 cus

ayla kapclk, sakilik ve
khyalk yapacaksnz. Tabii bu aylk, kendisine daha fazla
hizmet ayrlm olan karnz iin de geerli olacak. Kendi-
nizi nemsiz eylerin deneyimleriyle megul edebilirsiniz
yani, hizmetkrlarmn mideleriyle. te size yolculuk gi-
derleriniz iin bankamdan bir belge.
Giardini, Napoli geleneklerine gre kontun elini pt.

cus: Ortaa paras
74
Ekselans, dedi, belgeyi kabul ediyorum fakat bah-
settiiniz yeri kabul edemem, Paristeki gerek gurmelerin
bile deerlendirme yapma yetenekleri azalrken sanatm
brakmak beni, kukusuz onursuz klar.
Andrea, Gambarann evine geti. Bestekr uyankt. Ko-
numaya baladlar:
Benim cmert arkadam, dedi ok samimi bir tonla.
Dn akam siz ya benim organlarmn zayflyla oyna-
dnz ya da aklnz benim gibi anayurdumuzun Latium
araplarnn pimanlyla ile dolu deil. Kalbinizden zi-
yade, midenizden yana endielenmeyi tercih ederim. Her
halkarda, sonsuza dek arap kullanmaktan vazgeiyo-
rum, ahlakszca lgnlklarm kt bir noktaya getirdi
beni. Battm dndm an (korku dolu bir bak
att Mariannaya) bana dinlettiiniz o ackl operaya ge-
lince, derin derin dndm, her zaman ki gibi sradan
yollarla yaplan bir mzik, her zaman ki gibi yl notalar
da, kelimeler: Cennetin mziini dinlerken az dolusu
yudumlarla itiim bir otun tortusu, asl kaynan bildi-
im tlm kelimeler bunlar. Gloire la Providencee
bir para, Haendelin bir parasna ise biraz fazla benziyor.
Savaa giden valyelerin korosu La Dame Blanchedaki


sko havasyla benzerdir; nihayetinde opera her ikisini de
sever, mzik herkesindir, halka ait olmaldr. Sizden ay-
rlyorum, benim sevgili arkadam, bu sabahtan beri ka-
famda mziin kanatlarnda, sadece Tanrya doru yk-
selmek isteyen baz dnceler var. Ama ben yine de sizi
grmek ve sizinle konumak istedim. Hoa kaln, ilham
perimden beni affetmesini isteyeceim. Bu akam bera-

Fransz besteci Franois-Adrien Boieldieunun komik operas
75
ber yemek yiyeceiz, ama arap olmayacak, en azndan
benim iin. Ah! Bunda kararlym
Bu konuda umutsuzum, dedi Andrea hafif kzara-
rak.
Ah! Siz fark etmemi saladnz, diye haykrd Mari-
anna. Sorgulamaya cesaret edemiyordum. Dostum, dos-
tum, bu bizim hatamz deil, o iyilemek istemiyor.
76
Alt sene sonra, 1837 ubatnda, birok sanat nefesli
veya telli enstrmanlarnn grnn bozmann mutsuz-
luunu yayordu, onlar Froidmanteau Sokandaki rezil
ve korkun evin beinci katnda oturan Gambara adnda
yal bir talyana getiriyorlard. Talihsizlikler birbirini takip
etmiti, be yl nce bu sanat kars tarafndan terk edilmi
ve kendi kendine braklmt. Bir servet yapacan dn-
d Panharmonicon adn verdii enstrman, mzik nota-
larnn karaland izgili katlarla birlikte Chatelet meyda-
nndaki yarg makam tarafndan satld. Satn ertesi gn
bu partisyonlar ya, balk ve meyve halinde sarld. b-
yk opera, bu zavall adamdan bahsediyordu.
Anlamsz bir yn olduu syleniyordu, eskicilerin
tezghlar tarafndan Pariste datld ve yok edildi. Mlk
sahibi, kiralarn ve icra memurlarnn masraflarn de-
miti. Eski Napolili bir a, sradan bir seyyar satcya d-
nt. Froidmanteaudaki kzlara ehirde tketime hazr bol
yemeklerin erpn satan bu yal Napolili satcnn de-
diine gre, Sinyora Gambara Milanolu byk bir seny-
rn ardna dmt. Hi kimse onun neye dntn
bilmiyordu.15 yllk sefaletten yorgundu, belki de Kontu
bu yksek lks merakyla batrd. Birbirlerine hayranlard
ama. O kadar ki Napolili, daha nce hayatn seyri iersinde
buna benzer bir tutkunun rneini yaamamt.
77
Ayn ocak aynn sonuna doru bir akam, satc Giar-
dini akam yemei iin gelen bir kzla gevezelik ediyordu.
Muhteem Marianna, o kadar gzel ve asildi ki Satc ve
onun kars, yolda zayf bir kadn fark ettiler, yz kararm,
bozguna uram, sinirli bir iskeletle numaralara baknan
ve etrafnda gezinerek bir evi tanmaya alan biri.
te Marianna, dedi satc, talyanca.
Marianna, yoksul kadn, tezghtaki Napolili lokantac
Giardiniyi tand. Aklanamayan baz talihsizlikler yzn-
den Giardini, bu geici sefil dkkn tutacak noktaya kadar
gelmiti. Kadn ieri girdi ve oturdu, zira Fontainebleaudan
geliyordu. Bir gnde14 fersah yapmt, Torinodan Parise
ekmek dilenmek iin gelmiti. Bu korkun l, onu bir
hayalete dntrm, ok korkutmutu! Byleyici g-
zelliinden ona kalan, iki gzel ve hareketsiz gzd. De-
imez grnd tek eyi sefaletiydi. Tarifsiz bir zevkle
onu girerken grd yal ve yetenekli enstrman tamir-
cisi adam tarafndan iyi karland. te sen, benim zavall
Mariannam! dedi ona itenlikle. Yokluunda, benim ens-
trmanm ve operalarm sattlar.
Samaritaine

dn ziyafet vermek zordu ama Gi-
ardini somondan kalan verdi, kz arab dedi, Gam-
bara ekmeini ikram etti, sinyora Giardini masa rt-
sn serdi. Bu birbirine benzemez talihsizler, bestecinin
tavan arasnda, akam yemeini yiyorlard. Maceralar
hakknda sorular soruldu, Marianna cevap vermeyi red-
detti, sadece o gzel gzlerini gkyzne doru kaldrd
Giardiniye alak sesle:
Bir danszle evlendi! dedi.

Pariste byk bir alveri merkezi
78
Nasl yaayacaksnz, ne yapacaksnz? dedi kz. Yol
da sizi ldrd ve...
Ve yalandm, dedi Marianna. Hayr, ne yorgunluk
ne sefalet. Ama znt
Neden einize hibir ey yollamadnz, diye sordu
kz.
Marianna bunu cevaplamad ve kz kalbinden vuruldu,
onun bakyla.
O gururludur, biraz balaynz! diye bard. Bu onun
ne iine yarayacak, dedi kadn Giardinin kulana.
Bu yl iinde, sanatlar enstrmanlar iin zen iindey-
diler. Onarmlar, bu yoksul ailenin masraflarn karlamaya
yeterli deildi. Kadn da dikiten ok fazla bir ey kazan-
myordu ve kar-koca en dk ilerde, tm yeteneklerini
kullanmaya devam etmeye boyun eiyorlard. kisi de gece
kyordu, kt bir gitar eliinde, Champs-Elysese, za-
vall adam Gambarann detlerini sylemeye gidiyorlard.
Yolda, kars bu ar ve zahmetli yryler iin kumatan
kt bir earp rtnyordu, Faubourg Saint-Honordaki
bakkala kadar kocasn gtryordu, birka kk bardak
sert iki iiriyordu, sarho ediyordu. Aksi halde kt m-
zik yapard kocas. kisi de, sandalyelerinde oturan yk-
sek sosyeteden insanlarn nlerine kurulur ve dnemin en
byk yeteneklerinden biri modern mziin duyulmam
lOrphesinden

partisyonlarn kk bir ksmn ve arpc
paralarn alarlard. Tasasz Parislilerden neredeyse zorla
birka altn koparrlard. Ne zaman bir Bouffons

heves-

19.Yyda Fransz opereti

Komik Fransz operas soytars
79
lisi tesadfen otursa burada, bunlarn hangi operann par-
alar olduunu karamaz, ona o sadaka toplad eski yu-
varlak hareli metal bir ie uzatan Yunan rahibesi giyimli
kadn sorgulard.
Canm nereden alyorsunuz bu mzii?
Muhammedin operasndan? diye cevaplad Mari-
anna elik eden kadna. Rossininin besteledii Muham-
med gibi, diyecekti amatr. Ne yazk ki biz, talyanlara
bizimde bilmediimiz Rossininin operalarn vermek iste-
medik! Zira ite, phesiz gzel bir mzik.
Gambara glmsedi.
Birka gn oluyor. Yoksulluu kabullenmi iftin otur-
duu bu at katndaki odalara 36 frank gibi ok dk bir
miktar denmesi sz ortalkta dolayor. Bakkal, kadnn
kocasna iyi almas iin iirdii bu sert ikiden bor ver-
mekten vazgemiti. Gambara, o yzden bu kadar berbat
durumdayd. Zengin bir topluluun kulaklar memnuni-
yetsizdi ve yuvarlak yuvarlak hareli metalik ie bo dnd.
Saat akamn dokuzuydu, gzel bir talyan bir kadn, Va-
rese

prensesi Massimilla, bu zavall insanlara acd, on-
lara 40 frank verdi ve onlara sordu, Venedikli kadna k-
ranlarn sundular. Prens Emilio onlara talihsizliklerinin
hikyesini sordu ve Marianna, ne gkyzne ne de erkek-
lere kar hi ikyet etmeden anlatt.
Hanmefendi, diye bitiren Gambara ok sarho deildi,
biz kendi z stnlmzn kurbanlaryz. Benim m-
ziim gzel ama mzik duygudan dnceye getiinde,

Kuzey talyann Lombardiya blgesinde ayni ismi tayan Va-
rese ili merkezi olan bir komn ve ehirdir
80
bu mziin sadece zeki dinleyicileri olur, zira deiim gc
sadece onlarda var. Benim talihsizliim meleklerin konse-
rini dinlememden ve onu insanlarn anlayacana inan-
mamdan gelir. Bu, daha fazla kadnlarda gerekleir, onlar
k olduklarnda ilahi bir boyuta geer, erkekler anlamaz-
lar bunu.
Massimillaya sylenen bu sz 40 frank ederdi, czda-
nndan Mariannaya bir altn para kard, Mariannaya And-
rea Marcosini iin yazdn sylerken.
Ona yazmaynz, hanmefendi, dedi Marianna, ve
Tanr her zaman gzelliinizi korusun.
Onlar grevlendirelim mi? diye sordu kocasna pren-
ses, zira bu adam bizim ldrdmz ideallerine sadk
kalm.
Altn paray gren yal Gambara titredi, dolan gzle-
rinden bir ka damla ya dt. Daha nceki bilimsel a-
lmalarndan bulank bir an geldi aklna, artk dokunakl
bir hale dnen o cmle:
Su, yanm bir bedendir.
Paris Haziran 1837