POPLER SNEMA FLMLERNDE HKYE ANLATIMI

Story Telling in Popular Cinema Films

Mehmet ARSLANTEPE

ZET
Popler sinema filmleri dnyann her yerindeki insanlar tarafndan
izlenmektedir. Hollywood, popler filmleri byk bir ustalkla yapmaktadr.
Hollywood filmleri farkl kltrdeki insanlara kadar ulaabilmektedir.
Filmlerin hikyeleme yntemi bu baarlarnn en byk nedenidir.
Arketipsel temalardan yararlanarak tandk bir anlatmla filmler
sunulmaktadr. Kolay anlalr ve ilgi ekici anlatmlar ticari baar iin
bilinli olarak kurulmaktadr. Popler filmlerin sahip olduu hikyeleme
yntemini ortaya karmak bu almann ana amacdr. Campbell ve
Voglern ortaya koyduklar hikyeleme yntemi evrensel zeliklere sahip
bulunmaktadr. Sz konusu hikyeleme yntemi sinema hikyeciliine
uygulandnda evrensel sinema hikye yaplar ortaya karlmaktadr. Bu
nedenle popler sinemann anlatm yapsn incelemek iin Campbell ve
Vogler n almalar ele alnmtr. Bylece, popler bir sinema filminin
hikyeleri nasl ele ald ortaya karlmaktadr.
Anahtar Kelimeler:Hikyecilik, senaryo, sinema, Vogler

ABSTRACT
Popular cinema films have mostly been accessible to the people
from all over the world. Hollywood is so successful at creating popular
cinema masterpieces that they can be reached by the people of different
cultures. The major reason of this is its specialty to turn the narratives into
plain visual accomplishment by developing a familiar narration through
archetypical contents. That establishment of comprehensibility and eye
strikeness is a deliberate process to get certain commercial accomplishment.
The main objective of this study is to bring forward the methodology of this
narrating system in this popular cinema films. The study shows that the
method, which has been assumed to have the universal features, claimed by
Campbell and Vogler, has got the universal patterns of cinema narration
when applied to cinema narration. As a conclusion, Champbells and

Yrd.Do.Dr. Mehmet Arslantepe, Kocaeli niversitesi letiim Fakltesi Radyo-

Sinema-TV Blm





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
238
Voglers studies are uniquely taken as original sources to give light to the
substructure of popular narration cinema; so it is obvious to us how popular
cinema film narrations are created on general terms.
Key Words: Story telling, scenario, cinema, Vogler

***

GR
Balangtan beri hikyeler ve hikyelerin anlatm yollar
Hollywood filmlerinde dikkat ekici olmutur. Yine balangtan beri bir
endstri olarak kurulan Hollywood sinemas hem anlalr olma, hem de ilgi
ekici olma gibi zorunluluklar hissetmitir. Popler olmak ve yenilikler
sunmak gl bir endstrinin geliimi iin baarl bir forml olarak
uygulanmtr. Gl ve ekici formller Hollywood sinemasnn en byk
baars olmu ve bu formller uzun yllar boyunca kk deiikliklerle
devam etmitir. Hollywood sinema endstrisi gcnn nemli bir ksmn
senaryo yazarlarndan almaktadr. nemli senaryo yazarlar popler bir
sinemann olumasnda son derece etkili olmulardr. Giderek glenen
sinema endstrisinin yannda kurslar, seminerleri, kitaplar, bilgisayar
programlar, workshoplar, ses ve grnt kaytlar ile bir senaryo yazarl
endstrisi de gelimitir. Senaryo gurular bu piyasann liderleri olarak
renciler yetitirmiler, byk yapm irketleri ile almlardr. zellikle
1980li yllardan balayarak gerek bir senaryo yazarl endstrisinin
varlndan sz etmek mmkn olarak grnmektedir. Robert McKee,
Michael Hauge, Syd Field, John Truby, Christopher Vogler ve Melanie
Anne Phillips / Chris Huntley gnmzde hikye anlatma sanatnda ve
senaryo yazarlnda isimlerinden sz ettirmektedirler. Kitaplar, seminerleri,
bilgisayar programlar ve internet siteleriyle hikye anlatma sanatnda ve
senaryo yazm konusunda byk bir ticari alan oluturmulardr.
Senaryo yazarl iin ncelikle hikye anlatmnda baarl olunmas
gerektii ne srlebilir. Senaryo yazma teknikleri renilebilecei gibi
hikye anlatma teknikleri de renilebilmektedir. Hikye etme konusunda
ustalamak, anlatm teorilerinin allmasyla mmkn olarak
grlmektedir.
Popler sinema filmlerinin kullandklar hikye anlatma yntemini
aa karmak bu almann ana sorunsaldr. Hikye anlatma sanatn
bilimsel olarak ele alan Christopher Voglern kahramann yolculuu
paradigmas bu almann ana sorunsaln cevaplamadaki yntem olarak
seilmitir.






Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
239
Bir hikye anlatm yntemi ortaya koyan Vogler, uzun yllardr
bilenen mitolojik evrimi film hikyesi anlatmnda kullanmak zere
yeniden ele almtr. Bu anlatm yntemi senaryo yazarlar tarafndan da
gnmzde kullanlmaktadr.
Vogler mitleri ve efsaneleri temel alarak esnek bir hikye anlatma
yntemi ortaya koymutur. Dnya apnda workshop ve seminerleri devam
etmektedir. (www.thewritersjourney.com) Voglern kahramann
yolculuu anlatm yapsnn son yllarda olduka popler olduu
grlmektedir. Film eletirmenlerinden, senaryo yazarlarna kadar olan bir
kesimin kahramann yolculuu evriminden sklkla yararland
grlmektedir.
Voglern Campbell ve Junga yapt gndermeler sz konusu
anlatm modeline bilimsel bir deer kazandrmaktadr. Senaryo yazmnda
gnmzde kahramann yolculuu ablonu olduka geni olarak kabul
grmektedir.
Christopher Voglern Kahramann Yolculuu (The Heros
Journey) modeli Campbelli temel olarak almtr. Campbell, The Hero
with a Thousand Faces isimli almasnda mitler zerine bir anlatm modeli
ortaya karmtr. Vogler, Campbelln modelinin ana hatlarndan ve
terminolojisinden yararlanmtr. nce Campbell mitlerde ve sonra Vogler
sinemada kahramann bir ama dorultusunda hedefine giden yoldaki
aamalarn aklamlardr. Temelde bir kahramann varl bulunmaktadr.
Kahramanlarn yolculuk amac ve karlat olaylar farkllklar
gstermektedir. Fakat ayn aamalardan gemektedirler. Olaylar ve olaylarn
olu sralar farkllasa da temel aamalar arasnda byk benzerlikler
bulunmaktadr. Bu da evrensel bir zellik gstermektedir.
Temelde mitlerden yola klarak oluturulan Voglern modeli
gnmzde senaryo yazarlar tarafndan bilinli olarak izlenmektedir. Bu
modele gre kurulan bir anlatmn, uzun yllar boyunca eskimeyen mitler
gibi, her dnem geerliliini koruyaca ve popler yaptlar olarak seyircileri
kendine ekecei dnlmektedir.
Voglern paradigmas iin Jungdan da sz etmek gerekmektedir.
Mitlerden gelen anlat yaps arketiplerle aklanmaktadr. Jungun teorisi
anlat yaplarnn evrensel oluunu anlamamzda yardmc olmaktadr.
Evrensel yap ise yrelere gre yerellemekte ve zenginlemektedir.
Voglern Kahramann Yolculuunun sahnelerine gemeden nce
mitsel dnceyi, mitolojik evrimi ve arketiplerin oynadklar rolleri
aklamak gerekmektedir.





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
240

1. MTSEL DNCE
Kutsal bir yky anlatan mitler, ok eski zamanlardaki olaylar
iermekte ve doast kiilerin balangta yaptklar esiz ilerden sz
ederek, onlarn yaratclklarn, kutsallklarn sergilemektedir. (Eliade,
1993: 13) Levi-Straussa gre mitlerin ileyii aktr, gizli olan
anlamlardr. (Fiske, 1996: 170) Barthesa gre mit, eyleri farkl
gstermekte, ayrntlar ortadan kaldrmaktadr. Mit ykselen kltrel anlam
doallatrmaktadr. rnein bir egemenlik, ticari veya siyasal etkinlik
normalleir ve yeniden retilir. (Erdoan, 2005: 130)
Dinler tarihi ile mitler arasndaki benzer yaplar dikkat ekmektedir.
rnein Hristiyanlar, Tanrnn cisimlemesi, dirilmesi ve ge kmasn
ilan etmekle, yeni bir mit sunmulardr. (Eliade, 1993: 157) rnek olarak,
sa, bir bakireden doar; benzer mitoslar Msr firavunlar, Zerdt, Buddha,
Mahaviradr. sa armha gerilir, lr ve dirilir; benzer mitoslar Orfeus,
tar, Adonis, Telipinu, Osirisdir. (Scognamillo, 1976: 70-72) Perseusun,
Danaeden domas gibi sa da bir bakireden domutur. sa, Dionysos ve
Horus gibi lp, Atsis ve Temmuz gibi dirilmitir. Mithraya olduu gibi ona
da kurtarc sfatyla taplmtr. Meryem, Demeter gibi zdrapl bir annedir.
say kucanda tayan Madonna tasviri, kk Horusu kollarnda tutan
sis tasviri ile benzerlik gstermektedir. (Cheallage, 1972: 208) Bu rnekler
dinler tarihi iinde verilebileceklerden sadece bir kadr. Farkl
corafyalarda benzer anlatmlar ortaya kabilmektedir.
Mitler ilk hikyeleri ya da ilk rnekleri iermektedirler. lk
rneklerin yapsyla gnmze kadar yaplan anlat yaplar arasnda bir
devamllk olduu gze arpmaktadr. Kahraman miti ada anlatlarda da
devam etmektedir. Tm kltrlerde kahramann araylaryla ilgili birbirine
benzer mitolojiler bulunmaktadr. Kahraman bir eylerin eksiklilii hisseder
ve maceralara atlr. Canavarlarla dvr, ulalmaz dalara trmanr,
karanlk ormanlardan geer. Sonunda eski kiilii lr ve yepyeni bir igr
ya da yetenek kazanarak geri dner. Bat toplumunun yeni kahraman,
toplumun yarar iin bilinmeyen dnyalara girmeyi gze alan bilimadam ya
da mucit olmutur. Kahramanlarn miti hayran olacak ikonlar salamay
amalamamtr. imizdeki kahramanlk damarn kabartmak zere
tasarlanmtr. (Armstrong, 2005: 29, 93) alar boyunca her toplumun ok
sayda kahraman olmutur. Zor ileri, grevleri baarmlardr. lkelerini
savunmular, canavarlarla savamlar ve yceltilerek yzlerce yl
sonralarna kadar isimleri anlmtr. Kahramanlar, sradan insanlarn da ayn
kendileri gibi zorluklar yenecei ynnde toplumlara umut vermitir.
Mitleen kii ve olaylar lmszlemilerdir. Mitsel yaplarn
devamlln aklamakta Jungun teorilerine dayanlmaktadr. Ortak





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
241
(kolektif) bilinalt, ruhun daha derinliklerinde ve insanln btnnde ortak
olduu varsaylan bilinddr. (Cevizci, 2005) Buna gre, kolektif bilinalt
nesiller boyunca ayn anlat yaplarnn ve hikyelerin devamn
salamaktadr. Dnyann farkl blgelerinde benzer hikyelerin ortaya
kmas da bunu gstermektedir. Hikyeler yerelleerek
farkllaabilmektedirler. Ortak bilind, Jungun balangta ilk imgeler
diye adlandrd sakl imgeler hazinesidir. Bu imgeler atalarmzn
gemiinden insana gemektedir. mgeler, bir kimsenin atalarna ait imgeleri
bilinli bir ekilde anmsadn ya da ayn imgelere sahip olduunu ifade
etmemektedir. Atalarnda da olan, yaant deneyimindeki ve dnyaya tepki
gstermedeki birtakm eilimler veya gizilglerdir. Ortak bilind ierii
alglannca insan belli biimlerde davranmaktadr. (Hall, 2006: 36, 38) Jung,
btn insanln metafizik bir dzeyde balantl olduuna inanmtr. Bu
metafizik ilikinin din, inan, tinsellikten daha byk bir gce, inan
ynndeki evrensel gereksinimlerinin ardndaki psikolojik g olduunu
savunmutur. Btn insanlar arasndaki bu metafizik balanty kolektif
bilind olarak tanmlamtr. (Indick, 2007: 105) Mitsel yaplar ortak
bilinaltnda nesilden nesile aktarlarak devamllklarn korumaktadrlar.
erik sakl olarak devam etmektedir. nsanlar tarafndan ancak ierik
alglandnda ortak, benzer davranlar sergilenmektedir. Dnyann her
kesinde benzer insan davranlar ortaya kmaktadr.
Kolektif bilind, btn insanlk tarafndan paylalan
balantlardan ve arketipler denen imajlardan olumaktadr. Arketipler temel
dnceler ilk imajlar- ve btn insanlarn iliki kurabilecei nemli
bilind figrler olarak aklanmaktadr. (Indick, 2007: 105106) Hayattaki
tipik durum says kadar arketip bulunmaktadr. Doum, yeniden dnyaya
gelme, iktidar, by, kahraman, hilekar, Tanr, cin, yal bilge kii, toprak
ana, dev, aa, ay, rzgar, rmak, ate, hayvanlar, yzk, silah gibi saysz
arketip bulunmaktadr. Arketipler evrenseldir. rnein bebeklerde anne
arketipi bulunmaktadr. nceden tasarlanm anne imgesi, gerek annenin
belirlenmesiyle, davranlaryla ve bebein anneyle olan ilikileri ve
deneyimiyle esas anne imgesine dnmektedir. Jung, trl rklarn ortak
bilincinde temel ayrlklarn belirdiini de sylemektedir. (Hall, 2006: 38
39) Ortak bilindnda simgeler deimeden nesillere aktarlmaktadr.
Toplumlara gre deiiklikler gsterebilmektedirler. Bununla beraber,
evrensel bir yapnn varl inkr edilememektedir. Daha nce sz edilen
dinler tarihindeki olaylarn anlatmlar da bunu gstermektedir.
Binlerce yldr deimeyen simgeler gnmzdeki anlatlarda
karmza kmaktadr. Masalda, mitte, edebiyatta, sanatta ve sinemada ifade
edilen arketipler evrensel ikonlar temsil etmektedir. Kolektif bilind,
arketipleri bilind bir dzeyde anlamaktadr. Filmlerdeki arketipler ise,
onlar tanmlayan olay rglerinin tesine geen karakter tipleri ve





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
242
temalardr. Bu arketipler evrensel olarak karl olan psikolojik sorunlarn
ve figrlerin temsilleri olmaktadr. (Indick, 2007: 106) Evrensel olarak
tannan arketipler psikolojik aklamalar yapmaya da olanak vermektedirler.
Psikolojik karlklar gerek hayatta bulunabilmektedir.
Mitoloji ykler, efsaneler, din ve sanat aracl ile aktarlrken bu
yntemlerin hepsi gnmzde sinemada btnlemitir. Film, amzn
arketiplerini ifade etmenin, aktarmann ve btnletirmenin balca yntemi
haline gelmitir.
Btn insanlar tarafndan kolektif paylamlar olan arketip temalar
doum, evlilik, lm gibi evrensel yaam balantlar, arketip yeniden
dou, dnm temalar aracl ile gelime, deiim, byme ynndeki
evrensel gereksinimi temsil etmektedirler. (Indick, 2007: 123-124) Sz
konusu paylamlar farkl kltrlerde farkl ekillerde ortaya ksalar da
evrensel bir geerlilik tamaktadrlar ve herkes tarafndan tannmaktadrlar.
Ortak paylamlarn bilincine varan hikye anlatclar yntemlerini bunlar
zerine kurmaktadrlar. ada ya da popler sinema bu bilin ynnde
hareket etmektedir. Herkes tarafndan kolayca tannan ve ayn zamanda
kolayca anlalan temsiller belli sahneleri iermektedir. Sz konusu yapnn
mitlerde grebileceimiz kkeni mitolojik evrim olarak
isimlendirilmektedir.

2. MTOLOJK EVRM
Campbell, mitin yapsn belirleyerek, erkek kahraman arketipinin
ve arketipik erkek kahramann yolculuunun psikolojik gcn ortaya
koymaktadr. Erkek kahraman dsal bir yolculua ksa da, mit isel bir
yolculuu simgelemektedir. Kahraman yolculukta kendi benliinin farkl
blmleriyle karlaarak onlar btnlemekte; ve psikolojik olarak bir btn
olmaktadr. (Indick, 2007: 132) Kahraman fiziksel bir yolculua km olsa
da, ruhsal bir gelime iine de girmektedir. Burada iki boyutlu bir yolculuk
sz konusu olmaktadr.
Campbell, Bin Yzl Kahraman (The Hero with a Thousand Faces)
isimli eserinde Monomyth kavramn ileri srmektedir. Bu kavram
kahramann yolculuu ile aklamtr. (Novak, 2004: 116) Campbell,
evrensel yapy isimlendirmede kulland monomyth terimini James
Joyce'un Finnegan's Wake isimli eserinden almtr. (Indick, 2004: 72)
Monomyth, kahramann arketipsel yolculuunu tanmlamaktadr.
Yolculuun aamalar dnyann her yerinde benzer bir kalpta ortaya
kmaktadr. (Leeming, 1998: 6) Sz konusu kalp mitolojik evrim da
olarak isimlendirilmektedir.
Campbell, kahramann yolculuunu -ya da mitolojik evrimi-
perdeye blmektedir. perdeyi yola k (departure, separation), ycelme





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
243
(descent, initiation, penetration) ve dn (return) balklaryla sralamtr.
Campbellin bu admlar yazarlar iin de tavsiye edilmektedir. Romanlarda
ya da filmlerde sz konusu admlar kullanlabilmektedir. (Lyon, 2004: 51
53) Yolculuun admlar evrensel zelliklere sahip bulunmaktadr. Dnyann
her yerindeki anlatm sanatlarnda izlerine rastlanabilmektedir.
Campbell'e gre her yk bir lkede ya da krallk gibi bir meknda
bir sorunla balamaktadr. Geleneksel ocuk edebiyatnda da sklkla prenses
bir ejderha tarafndan karlmakta, sonra valye ejderha ile savap
prensesi kurtarmakta ve onunla evlenmektedir. (Tallman, 2005: 3) Her kltr
iin ok tandk yaplar olmakla birlikte ejderha ya da valye gibi kimi
imgeler deiiklik gsterebilmektedir. Zamana gre de deiimler
olabilmektedir.
Campbellin yolculuu 16 sahneden olumaktadr.
Mitolojik evrim:
1. Blm: Yola k Ayrl (Departure, Separation)
Maceraya ar evresi benliin uyanmasn anlatmaktadr.
(Campbell, 2000: 65) Kahramann maceraya girmesi iin birka ar
gelebilmektedir. Erkek kahraman istemeden de arya uymak zorunda
kalabilmektedir. ar, haberci ile gelmektedir. Kahramana savalmas
gereken dman ya da bir sorunu getirmektedir. Haberci, atmann ilk
esidir; ve izleyiciyi ykye ekmektedir. (Indick, 2007: 134) yknn
balamas iin bir sorun kmal ve sorunu zecek olan kahramana ar
ulamaldr. Bylece kahraman harekete geecektir.
arnn Reddi evresinde ise gelen ar gz ard edilmektedir.
Baka karlara kulak kabartmak her zaman mmkn olabilmektedir.
(Campbell, 2000: 73) Kahraman genellikle gnlsz olmaktadr. Bu durum
evrensel bir isteksizlik olarak da grlebilir (Indick, 2007: 135). Kahramann
maceraya olan gnlszl hikyeye heyecan da getirmektedir. Baz
yklerde kahraman ok glyse ar reddedilmemektedir.
Doast Yardm evresinde kahraman aaca glere kar
tlsmlar salayan koruyucu bir figrle karlamaktadr. Kahramann
genellikle karlat ilk figrdr. (Campbell, 2000: 84) Kahramana
yolculuk ncesi baz silahlarn salanmas gerekmektedir. Bu aamada
kahraman aday bir eitimden de geebilmektedir. (Indick 2007: 136)
Kahraman fiziksel ve moral olarak maceraya hazrlanmaktadr.
Hikyelerdeki akl hocas (yal kadn-erkek) bu aamada grlmektedir.
Balinann Karn, byl eikten geildikten sonra bir yeniden
douun alanna girildii dncesidir ve balinann karn btn dnyada
rahim imgesiyle simgelenmektedir. (Campbell, 2000: 107) Kahraman, artk
kendini dntrecek yolculua tamamen girmi bulunmaktadr (Indick,
2007: 137).





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
244
Hikyenin ilk blm tamamlanmtr. Kahraman artk maceralar
yaamaya hak kazanmtr. Sorunlar zmek iin kendini maceraya
adamtr.
2. Blm: Erginleme Gei (Descent, Initiation, Penetration)
Snavlar Yolu (denenmeler yolu) evresinde kahraman eii
getikten sonra bir dizi snavdan gemek zere dler dnyasnda
ilerlemektedir. Buras mit-macerann en sevilen yerlerindendir. (Campbell,
2000: 115) Snavlar, denenmeler yolu bir dizi testten olumaktadr. Testlerle
kahramann katlamas amalanmaktadr. (Indick, 2007: 132) Hikyenin en
hareketli evresidir. Kahraman snavlardan geerek yeteneklerini
sergilemektedir.
Tanrayla Karlama evresinde genellikle btn engeller
aldktan sonra Dnyann Kralie Tanrsyla mistik evlilik olmaktadr.
(Campbell, 2000: 128) Tanra, hem anneyi, hem de ei temsil etmektedir.
Kutsal anneyle bileerek kahraman-oul babasnn yerini almaktadr.
(Indick, 2007: 138) Kahraman, baba motifine stnlk salamaktadr. sel
bir yar eklinde baba figrn yenmitir.
Batan karc Olarak Kadn, Dnyann Kralie Tanrs ile mistik
evlilik kahramann yaam ustaln temsil etmektedir. (Campbell, 2000:
141) Kahraman iin cinsel ve romantik iliki roln oynamaktadr. (Indick,
2007: 138) Kralie, kahraman iin nemli bir dldr. nce babaya kar
stnlk salanm, sonra da cinsel ve romantik iliki elde edilmitir.
Babann Gnln Alma (Babayla Uzlama), yolculuun zirvesinde
kahramann babasnn yolundan gitmesi ve eskiden onun olduu gibi olmas
anlamna gelmektedir. Uzlama, kahramann babasndan af dilemesi ve onun
mirasn yaatmasdr. (Indick, 2007: 139) Kahraman baarlar kazandktan
sonra babayla da uzlaarak ilahlama yoluna girmektedir.
Tanrlama (lahlama), simgesel lm ve tinsel yeniden dou
anlamna gelmektedir. Kahraman ikinci perdenin sonunda byk bir
snavdan gemektedir. Kahraman snavda ya gerekten lmekte ya da
mecazi olarak lmektedir. Fakat sonu olarak yeniden domaktadr. (Indick,
2007: 139) Son snav ile tm grevlerini yerine getirmitir. Bu aamada
kahraman lebilmektedir. Bu durumda hikye ller dnyasnda devam
etmektedir. Mitolojide sklkla rastlanmakla beraber ada anlatmlarda sz
konusu olmamaktadr.
En Son dl (Son yilik), kahraman snavlardan sa kt iin
alnmaktadr. Kahraman kaderiyle karlam, babasnn intikamn alm ya
da babasyla uzlamtr. Kahraman artk bir igr edinmitir. dl sadece
bu deildir, halkn kurtaracak bir iksir de olabilmektedir. (Indick, 2007:
140) Kahraman fiziksel ve ruhsal bir yolculuk yaamtr. Her iki boyutta da
dllendirilmitir.





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
245
3. Blm: Dn (Return)
Dn Reddetme evresinde kahraman geri dnmeyi
istememektedir. Kahramann maceras sona erdiinde yolculuun geri
dn balamaktadr. Bazen, geldii dnya onu geri almaktadr. (Campbell,
2000: 239) Kahraman artk eski durumda bulunmamaktadr. Bu nedenle geri
dnmek iin isteksiz olabilmektedir. (Indick, 2007: 141) Dn reddetme
bataki isteksizlii hatrlatmaktadr. Geri dnmeme olasl hikyeye
gerilim katmaktadr.
Byl Uu, eve dntr. Kahraman yar ilah bir figr olmutur.
(Indick, 2007: 141)
Dardan Gelen Kurtulu (Kurtarlma), kahramann eve
bakalarnca gtrld evredir. Kahramann geri dn ya byl uu
ile ya kurtarlma ile ya da dmann ele geirilmesiyle gereklemektedir.
(Indick, 2007: 142) Hepsi de kahramann geri dnn salamak iindir.
Kahraman bir ekilde geri dne zorlanmaktadr.
Geri Dn Eiini Ama evresi doast glerin arkada kaldn
ifade etmektedir. Kahraman sradan dnyasna geri dndnde tanrsal
konumunu da geride brakmtr. Artk kendisini babasnn davasna,
halknn davasna ve kendi davasna vermitir. (Indick, 2007: 142)
Kahramann bundan sonra byk glere ihtiyac kalmamtr.
ki Dnyann Efendisi, kahramann hem sradan dnyann, hem de
serven dnyasnn hkimi olduunu ifade etmektedir. Kahraman bundan
sonra bir yol gsterici, bir ilham kaynadr. (Indick, 2007: 143) Hem olaan
dnyann, hem de maceralar dnyasnn efendisidir. Maceralardan sonra
sorunu zerek olaan dnyaya dnmtr.
Yaama zgrl evresinde kahraman, kahramanlktan yol
gstericiye, sonra da efsaneye doru evrilerek mitolojik kahraman geliimini
tamamlanmtr. Bir efsane olarak her dnem iin bir ilham kayna
durumuna ulamtr. (Indick, 2007: 143) Kahramanlama sreci
tamamlanmtr. Heyecan veren bir figr olmutur.
Yolculuu tamamlayan kahraman artk gerek anlamda bir
kahramandr. nk her iki dnyada da baar elde etmitir. Maceralar
dnyasnda zorluklarla mcadele etmi, canavarlar, byleri yenmitir.
Baarlar ile rnek gsterilerek anlatlacaktr. Onun zorluklar amas,
dln almas ve lkesine mutluluk, huzur getirmesi baka kahramanlara
esin kayna olacaktr. Baka bir hikyede akl hocas olarak kahramann
yannda grlebilecektir.
Campbell, ruhsal ve anlatm dnmlerinde tm dnya tarafndan
kullanlan elementleri ortaya karmtr. Evrensel malzemelerin belirlemesi
hikye anlatclarnn neleri kullanacan ya da anlatmlarnda nelerin eksik
olduunu grmelerini salamtr. (Rabiger, 2003: 171) Evrensel yapnn





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
246
zlmesi, evrensel olarak kabul grecek hikyelerin oluturulmasn da
salamtr.
Mitolojik evrimdeki kahramann yolculuunun gncelletirilmesi
ile sinema hikyeciliinde nemli bir gelime salanmtr. Bir film
hikyesinin nasl kurulmas gerektii ve neyin eksik olduu bu ekilde
belirlenebilmitir. Popler sinema hikyeciliinde ve senaryo yazmnda
nemli bir gelime olarak gnmzde kendini gstermektedir.

3. ADA KAHRAMANIN YOLCULUU
Joseph Campell, mitolojik kahramann psikolojik bir analizini
yapmtr. Campbellin grlerinden etkilenen George Lucasn Yldz
Savalar filmlerinin baarsyla yolculuk modeli senaryo yazarlar ve
ynetmenler tarafndan kullanlan bir ablon haline gelmitir. Christopher
Voglern The Writers Journey ve Stuart Voytillann Myth and the Movies
kitaplar Campbellin grlerini sinemaya ve senaryo yazmna
uyarlamtr. (Indick, 2007: 12)
Campbelldan yola kan Vogler kahramann yolculuu (the heros
journey) olarak isimlendirdii bir anlatm iskeleti ortaya karmtr.
Voglern ortaya koyduu bu anlatm iskeletine gre kahraman nce
olaan dnyada tantlr. Bir sorun vardr ve kahramann zmesi
gerekmektedir. Bylece maceraya ar alr. Gnlldr ya da ary
reddeder. Akl hocas tarafndan cesaretlendirilir. lk eii geerek zel
dnyaya (maceralarn yaanaca yer) geer. zel dnyada snavlar,
dostlar ve dmanlar ile karlar. Maarann nne ikinci eie gelir.
Ateten gmlek giyilir. Zor bir ii stlenmitir. lme en yakn olduu
yerdir. dl almaya hak kazanr ve olaan dnyaya doru dn yoluna
der. nc eii geer dirili deneyimiyle dnme urar. ksir ile
geri dner; olaan dnyaya bir iyilik, iyileme ya da hazine getirir.
Voglern kahramann yolculuu paradigmas ksaca bu ekilde ilemektedir.
Kahramann yolculuu gelitirilebilir bir iskelet atdr. Bu yapya
detaylar ve srprizler eklenebilmektedir. Yap tam olarak
izlenmeyebilmektedir. Sahnelerin burada verilen sras birok olaslktan biri
olmaktadr. Sahneler kartrabilmekte, eklenebilmekte ya da
karlabilmektedir. Kahramann yolculuu evrensel hayat deneyimlerinden
olumaktadr. Deiik toplumlarn ihtiyalarna gre simgeler de
deiiklikler gsterebilmektedir. valyeler ya da ejderhalar gibi semboller
toplumlara gre deimektedir.
ada kahramanlar maaralara, labirentlere girmeyebilirler, mistik
yaratklarla savamayabilirler. Fakat tm kahramanlar maceralarn
yaanaca zel dnyaya girmektedirler. zel dnya, uzay, denizin
derinlikleri ya da ada ehirlerin derinlikleri olabilmektedir. (Vogler,





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
247
1998: 27) Mitolojik evrim, ada dnyann imgelerini iine alarak ada
hikye anlatclarnca gncellenmitir.

3.1. Yolculuun Sahneleri
1. Perde (senaryoda yaklak 30 sayfa)
Olaan Dnya: Olaan dnya kahramann gven iinde olduu
evidir. Kahraman yolculua balamadan nce bu aamada tannmaktadr.
Kahramann sorunlarn ve isteklerini anlamak iin seyirciye olanak
vermektedir. Bu aamada kahraman boyutlu olarak izleyici tarafndan
tannmaktadr. Her hikye bir sorun ya da merkezi bir soru zerine
kurulmaktadr. Bu sorun ya da soru olaan dnyann dzenini bozacaktr.
(Vogler, 1998: 15) Sinema filmlerinin ilk be dakikasnda kahraman bize
tantlmaktadr. Kahramann nerede ve nasl yaadn izleyici bu aamada
renmektedir. Kahraman huzurlu bir evrede ya da bozulmu bir dzen
iinde gsterilir. Eer bozulmu bir dzen varsa kahraman gsterilmeyip
sadece ondan sz edilir. Kahramana olan ihtiya duyurulur.
Maceraya ar: Maceray balatmak iin bir mesaj ya da meydan
okuma bu aamada sunulmaktadr. arlar, mesaj (Afrika Kraliesi),
duyuru, bir frtna (Evde Tek Bana), kt kiinin gelii (Kahraman erif),
bir lm, bir karlma (Yldz Savalar) ya da bir insann lm anndaki son
szleri (Yurtta Kane) gibi farkl ekillerde gelebilmektedir. (Voytilla, 1999:
8) ar, bir insandan szle doruca gelebilecei gibi (To Kill a
Mockingbird), gizemli bir ekilde de (Harry Potter) yaplabilmektedir.
nemli olan kahraman harekete geirebilmektir.
arnn Reddi / Kabul: Kahraman maceraya atlmaktan
korktuu iin ya da gvensizlikten ary reddedebilmektedir. arnn
reddi klacak yolculuun tehlikelerini seyirciye iletmektedir. (Vogler,
1998: 17) Burada da kahramann dostlar ya da eik bekileri yolculuun
tehlikelerini ya da gvensizlikleri aa vurmaktadrlar (Kurtlarla Dans). Her
ar ve ret gerilimi ykseltmektedir. (Voytilla, 1999: 8-9) Genellikle korku
filmlerinde ar, kahraman tarafndan ya grlmemekte ya da
umursanmaktadr. Bu nedenle arka arkaya birka ar gelebilmektedir.
Western ya da macera filmlerinde kahraman ary hemen kabul
etmektedir. Bu tr filmlerdeki kahramanlarn kendilerine gvenleri olduka
fazladr. Macera trnn kahramanlar zel yeteneklere ya da bilgilere sahip
bulunmaktadrlar. Kutsal Hazine Avclarndaki arkeolog rnek olarak
gsterilebilir. Aksiyon kahramanlar ise fiziksel glerine gvenmektedirler.
Macera kahramanlar korku duyabilirken, aksiyon kahramanlar korkusuzca
maceraya atlmaktadrlar.
Akl Hocas le Karlama: Kahraman, kendine gvenini akl
hocasyla karlanca kazanmaktadr. Korkusunun stesinden onun





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
248
sayesinde gelmektedir. Akl hocas kahramana korkusunun stesinden
gelmesi iin t, gven, igr, deneyim kazandrmakta ya da sihirsel
armaanlar vermektedir. Akl hocas genellikle daha nce yolculua km
ve tamamlam biridir. (Voytilla, 1999: 9) ok gl kahramanlarn
genellikle akl hocalar bulunmamaktadr. rnein deneyimli western
kahramanlarnn akl hocalar iseldir. Daha nceki deneyimleri onlara
rehberlik etmektedir.
Eii Gemek: Bu aama kahramann kendini yolculua adadn
vurgulamaktadr. Kahraman bir olayla yzlemeli, zorlanmal ve zel
dnyaya girii bu ekilde hak etmelidir. Kahramann eii gemesini d
gler de zorlayabilir. (Vogler, 1998: 18) Maceraya atlmadan nceki son
aamadr. Kahraman artk izleyicinin gznde maceraya atlmak iin yeterli
kazanmlara sahip bulunmaktadr. Bundan sonra kahramann tek amac
baarmaktr. zleyici kahraman ile zdeleme salamtr.
Hikyenin ilk perdesi 5 sahne ile tamamlanmtr. Kahraman gnlk
yaamyla tantlm, yaamn dzeni bozulmu ve sorunu zmesi iin
kahramana ar yaplarak maceraya girii salanmtr.
2. Perde (senaryoda yaklak 60 sayfa)
Snavlar, Dostlar, Dmanlar: Kahraman eii getikten sonra
snavlar, dostlar, dmanlarla karlamakta ve zel dnyann kurallarn
renmektedir. Seyircinin en sevdii blmdr. (Voytilla, 1999: 10)
Filmlerin en hareketli sahneleri burada yer almaktadr. Filmler bu blmde
hzlanmaktadr. Aldatmalar, kk savalar, dayanmalar gibi ok sayda
olaylar yaanmaktadr.
Maraya Yaklama: Yolculuun kalbine ya da ateten gmlein
merkezine balangtr. (Vogler, 1998: 20) Burada hikye yavalamaktadr.
Kahraman en byk korkusuyla ya da en byk tehlikeyle karlamadan
nce harita gzden geirilebilir, saldr planlar ya da keifler yaplabilir.
Kendinden emin kahramanlar bu aamay, hazrlklar atlayabilmektedir.
Ateten gmlei giymeden nce kahramann bir molaya, bir sigaraya,
elenceye ya da bir romantik duruma ihtiyac olabilmektedir. Yaklama,
dnm noktasn iaret etmelidir, heyecan artmaldr. rnein romantik
komedilerde maraya yaklama aklar bir soruya ynlendirmektir; ve
elerden biri evlilii dile getirmektedir. (Voytilla, 1999: 10) Gl
kahramanlar (Beowulf) hazrla gereksinim duymamaktadrlar. Yine de bu
aamada bir deiimin yaklat vurgulanmaktadr. Frtna ncesi sessizlik
olarak da tanmlanabilir.
Ateten Gmlek: Kahramann lmle kar karya geldii yerdir.
Kahraman kendini tamamen amacna adamtr. (Vogler, 1998: 21) Byk
korkularyla yzleir, en byk meydan okuma gerekleir, lme yakndr.
Ateten gmlek, kahramann baarszlk olasln arttrmakta ve heyecan





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
249
ykseltmektedir. (Voytilla, 1999: 10-11) Kahraman ok gl olsa da yenilgi
olaslnn bulunduu izleyiciye hissettirilmektedir. Kahramann, canavarla
savat bu blmde canavar kolay yenilmemektedir. Birka kere ld
sanld halde yeniden kahramanla savamaya (Missery) balamaktadr.
dl: Kahraman lm yenmitir, en byk korkularn stesinden
gelmitir. Byl kl, iksir, bilgelik ya da igr dl olabilecei gibi
sevgililerin birbirlerine kavumas da dl olabilmektedir. Kahramann
baka seenei yoksa dl alm da olabilmekte ve son bir takip dl
(iksiri) geri almak isteyenlerle yaanabilmektedir. (Voytilla, 1999: 11)
Canavar bu blmde artk tamamen yenilmitir. Eer ele geirdii herhangi
bir ey varsa, bu kez de elindekini ondan almak isteyenlerle kap-kovalama
sahneleri balamaktadr. Hareketli sahnelerin bitiidir.
nemli gelimeleri ieren ikinci perde 4 ana sahne ile
tamamlanmtr. Film hikyesindeki en uzun ve en hareketli blmdr.
3. Perde (senaryoda yaklak 30 sayfa)
Geri Dn: Kahraman sonunda geldii yere geri dnecektir. Eii
geme gibi geri dn de zor olmaldr. Geri dn iin bir olaya ihtiya
bulunmaktadr. Geri dne neden olacak olay isel bir karar da
olabilmektedir. Olaan dnyadaki bir olay da kahraman geri dne
zorlayabilmektedir. (Vogler, 1998: 23-24) Kahraman geldii noktadan geri
dnmek isteyemebilmektedir. Byle durumlarda onu geri getirecek bir ar
yaplmaktadr. Kahraman, geri dn gnll olarak da yapabilmektedir.
Ycelme / Dirili: Temizlenmeyi ya da saflamay tasvir etmektedir.
Kahraman yeniden domutur; bir deiim geirmitir. (Voytilla, 1999: 12)
Fiziksel yolculuk bitmitir, artk isel ya da ruhsal yolculuk izleyici
tarafndan izlenmektedir. Kahraman bir deiim iine girmitir. Bu deiim
olumlu yndedir. Yaamna kar olumsuz fikirleri deierek hayatn
deerini anlayabilmekte (Its a Wonderful Life) ya da lmyle sonulansa
bile bir hatasn (Beowulf) dzeltmi olabilmektedir.
ksirle Dn: Kahraman dirilir, temizlenir ve kazandn olaan
dnyaya getirerek dier insanlarla paylar. Bu bir hazine, bilgelik, ak,
hayatta kalma deneyimi ya da byl bir ila da olabilmektedir. ksiri olaan
dnyaya getirmesi yolculuu bitirmektedir. Getirdii ile de olaan dnyay
onarr, dengeleri yeniden kurar. Kahraman yeni hayatna balar. (Voytilla,
1999: 12) Kahraman isel dnyasnda da yenilenmitir. rnein, balangta
intihar etmeyi dnen kahraman girdii maceralar dnyasndan hayatn ve
sevdiklerinin deerini anlayarak deiime uram olarak kabilmektedir.
zleyicinin grmekten en ok holand durumdur. zdeletii kahramann
isel iyilemesi izleyiciyi rahatlatmaktadr. Kahraman, maddi ve manevi
kazanmlarn olaan dnyadakilerle paylaacaktr.





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
250
Kapan blm olan son perde 3 ana sahne ile tamamlanmtr.
Kahramann fiziksel yolculuunun sonu olduu gibi, psikolojik
yolculuunun da sonudur. Hikyedeki en nemli son kahramann psikolojik
kazanmdr.
Bir hikyenin 12 sahneden oluan bu ats deitirilebilmektedir.
ncelikle perdeleme farkl yaplabilmektedir. 123 yerine 312 eklinde
de hikyeyi anlatmak mmkndr. Sahne sralamalar deitirilebilecei
gibi, tekrar sahneler de kullanlabilmektedir. Sahne says 12den fazla
olabilmektedir. Gnmzdeki filmlerde kahramann yolculuu ats ok
belirgin olarak izlenmektedir. ada hikye anlatclar sinema iin tm
yeteneklerini gstermektedirler. Temel aty ele alarak evrensel anlatlar
kurabilmektedirler. Popler sinema ilgin konular, temel aty kullanarak,
herkes tarafndan kolayca izlenebilen bir ekle sokmay baarmaktadr.
Stuart Voytilla, Myth and the Movies kitabnda Voglern
modeline uygun olarak 50 filmin mitsel yapsn incelemitir. Burada rnek
olarak kitaptan Kaak filminin ksaltlm bir zmlemesi verilmitir.
(Voytilla, 1999: 122-127)
Kaak (The Fugitive / Andrew Davis / 1993)
I. Perde:
Maceraya ar: Richard Kimblen ei Helen ldrlr. Richard
Kimble mahkeme tarafndan katil olarak sulanr. Mahkumlar hapishane
arabasna bindirilirler. Bir cinayetle ar gelmektedir. Eii Ama: Kimble
arabann kaza yapmasyla kaar. Maceralar dnyasna giri yaplr. Test
Aamas: Kimble kaar. Yaral olarak hastaneye girer, gizlenir. Kendini
tedavi eder. Doktor klnda dar kar. Bir polis onu tanr, ambulans
alarak kaar. kinci Eii Ama: Gerard, Kimble ambulansla kaarken
yakalar. Gerard onun kamasna zaman verir. Kimble, gerek katili aramaya
devam eder.
II. Perde:
Test Aamas: Kimble, aratrmalar iin Chicagoya geri dner.
Maaraya Yaklama: Kimble (ve Gerard) pheli listesini daraltr. Ateten
Gmlek: Kimble, aratrmas nedeniyle askeri cezaevine girer. dl:
Kimble, Sykesn evine girer ve Gerarda onun aradklarn adam olduunu
iaret eder.
III. Perde:
Geri Dn Sekans: Kimble, Charles Nicholsun karsnn
cinayetinin arkasnda olduunu kefeder. Kimble, metroda gerek katili
yener. Geri dn yolunda takipler yaanmaktadr. Dirili Sekans: Kimble,
konferansta Nicholsn karsna kar. Nichols ile dvr ve Gerard
kurtarr. Son kovalama ve takip yaanr. ksirle Dn: Gerard, Kimblen





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
251
masumiyetine inanr ve ona zgrln verir. Kimble masumiyetini
kantlam ve gerek sulu bulunmutur.

3.2. Arketipler: Karakterlerin Oynadklar Roller
Arketiplerin filmlerde kullanm hikye anlatmn
kolaylatrmaktadr. Herkes tarafndan kolayca tannan tiplerin tantlmasna
ok da gerek duyulmamaktadr. Karakter yaratmak hikyede ok zaman
alaca iin hazr tiplerin kullanlmas popler sinema hikyeciliinde
zamandan tasarruf salamaktadr.
Arketiplerin says ok daha fazla olmakla birlikte popler sinema
hikayelerinde kullanlan arketip says snrldr. Burada anlatlan yedi
arketip, Voglern belirledii sinemada kullanlan arketiplerdir. Arketiplerin
incelemesinde bu nedenle sadece Voglern ve Voglern takipisi
Voytillann eserlerinden alntlar yaplmtr.
Kahraman - Hero: Bakarakter ya da merkezi karakter olan
kahramann ncelikli amac olaan dnyadan ayrlmak ve yolculua kendini
hizmet iin kurban etmek, soruna meydan okuyarak olaan dnyann
bozulan dengesini onarmay amalamaktr. Kahramann yolculuu kiisel
geliim de olabilmektedir. Seyirciyle zdelemenin gl kurulmas iin
kahramann ak bulmak, baar kazanmak, bir hayat dzeltmek, adaleti
aramak gibi evrensel drtlere hitap etmesi gerekmektedir. zleyici
kahramann stnlkleri kadar onun kendine zg tutumlar, dnceleri,
tuhaflklar, ahlaki zayflklar ya da derin korkular ile de ona yaknlk
duyabilmektedir. yi olmayan anti-kahramanlar yani kanun kaa ya da
kendi kurallaryla yaayan yalnz kahramanlar daha ok sevilmektedirler.
(Voytilla, 1999: 14) Popler anlatlar kahramansz olmamaktadrlar. zleyici
bir kahramanla zdelemek ihtiyac duymaktadr. Kahramann gl ya da
iyi bir tip olmas gerekmemektedir. Anti-kahramanlarla izleyici ok daha
gl zdeleme kurabilmektedir.
Akl Hocas - Mentor: Akl hocas kahramana eitim vermekte ona
motivasyon salamaktadr. Kahramana, phelerinin ve korkularnn
stesinden gelmesi iin yardm etmektedir. Genellikle akl hocas yolculua
daha nce km ve tamamlamtr. Eer kahraman kendini kantlarsa akl
hocas ona yolculukta yardmc olacak sihirli hediyeler vermektedir. Akl
hocas her zaman hikyede bulunmayabilmektedir. (Voytilla, 1999: 1415)
Eski anlatlarda ounlukla yal erkek ya da yal kadn olarak karmza
kmaktadrlar. Popler sinemada da ayn ekilde karmza kabilmekle
birlikte son yllarda onlarn da gncellendii (Matrix), daha farkl
grntlerle filmlerde yer aldklar grlmektedir.
Eik Bekisi - Threshold Guardian: zel dnyay ve srlarn
kahramandan korumaktadrlar. Eik bekisi, kahramann deerini





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
252
kantlamas iin ona snavlar sunmaktadr. (Vogler, 1998: 57) Kahraman,
eik bekisini gemek iin grmezden gelmek, onunla arkada olmak gibi
her yolu deneyebilmektedir. Eik bekisi bir karakter olabilecei gibi kilitli
bir kap, gizli bir geit, bir hayvan ya da frtna gibi doal bir g de
olabilmektedir. (Voytilla, 1999: 15) Eik bekisini geen kahraman macera
iin hazr duruma gelmektedir. zleyici iin artk deerli biri konumunda
bulunmaktadr.
Haberci - Herald: Haberci, sorunlar, duyurular, nemli
deiimleri getirmektedir. Bu maske yolculuk srasnda herhangi bir
zamanda grlebilmektedir; fakat sklkla balangta ortaya kmakta ve
maceraya ary getirmektedir. (Vogler, 1998: 61) Haberci maskesini bir
karakter giyebilecei gibi, haberci arketipi bir duyuru, karar, rapor, mektup
ya da bir haber de olabilmektedir. Haberci kahramann iinde de ortaya
kabilmektedir. Sava ilan ya da bir frtna da haberci olabilmektedir.
(Voytilla, 1999: 15) Macerann balamas iin anlatlarda olmas gereken
tiplerdendir. Popler filmlerin hemen hepsinde karmza kmaktadrlar.
ekil Deitiren - Shapeshifter: ekil deitiren maskesi
kahraman yanltmakta ve asl niyetini kahramana kar saklamaktadr. ekil
deitiren maskesi kahramann zihnine pheler ve sorular sunmaktadr.
(Voytilla, 1999: 15) yi ya da kt m olduu ounlukla belirsizdir.
Kahramann karsna kar ve izleyicide ne yapaca konusunda merak
uyandrr. Genellikle ilk izlenim olarak kt bir etki brakmaktadr.
Glge - Shadow: Glge maskesi karanlk arzularmz, hatta
reddedilmi vasflarmz, zeliklerimiz olarak da ortaya kabilmektedir.
Byk korkular, fobileri sembolize etmektedir. Glge tamamen kt
olmayabilmektedir. ounlukla kahramann dmanlar ve ktler
tarafndan bu maske giyilmektedir. Kahramana zarar vermek amacndadrlar.
Glge, isel bir eytan da olabilmektedir. (Voytilla, 1999: 16) Kahramann
iindeki ktlk ve korku da glge olarak tanmlanabilmektedir.
Hileci - Trickster: Hileci maskesindeki karakterler mevcut dzeni
bozmaktan holanmaktadrlar. Sradan dnya onlarn cmleleri ve fiziksel
komiklikleriyle karmaaya girmektedir. Hileci glmeyi/glnl
kullanarak durumun samaln ortaya karp deiimleri getirmektedirler.
Hileci maskesi westernlerde ounlukla kahramann yardmcs tarafndan,
romantik komedilerde ise komik tler veren akl hocas tarafndan
taklmaktadr. (Vogler, 1998: 77) Aksiyon ve maceralarda stn gelmek ya
da dostluk kazanmak iin kahraman tarafndan da giyilmektedir.
Komedilerde hileci maskesine kahraman tarafndan gvenilmektedir.
(Voytilla, 1999: 16) En bilinen tip olarak popler filmlerin hemen hepsinde
kolayca fark edilebilmektedir. Trk sinemas ok saydaki filmde
baoyuncunun yanndaki komik kz ya da komik erkek olarak bu tipi
kullanmtr.





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
253
Arketipler, stereotip olarak grlmemelidir. Stereotip, insanlar
hakkndaki ar yalnlatrlm genel nyarglar olarak aklanabilir.
Arketipler ise bir kiinin bak asndan grnmler sunmamaktadrlar.
Yarglardan ve varsaymlardan uzaktrlar. rnein tipik bir ktphaneci
bekrdr dncesi tm ktphanecilerin bekr olduklarn varsaymaktadr.
Bu ekildeki bir tanm karakterin bymesini snrlamaktadr. Gizli korkular
nedir, srlar nedir, onu motive eden nedir gibi sorularn cevaplarn
stereotipler verememektedirler. Arketipler bu sorular cevaplamaya yardmc
olmaktadrlar. Stereotip, byk bir resmin kk bir paras olarak da
grlebilir. (Schmidt: 2001: 1011) Arketiplerin aktarm sanat eserleri ile
gereklemektedir. Masallar, efsaneler ya da sinema filmleri ile kendilerini
gstermektedirler. Mitlerden gelen bir arketip ada bir filmde karmza
kmaktadr. Genel ve snrl tanmlar yapmamaktadrlar.

SONU
Hollywood sinemasnda, filmlerin pazarlanmas ve filmlerin yan
rnlerinin bir pazar oluturmasnn tesinde yapm ncesi faaliyetleri de
pazar alan olmutur. Senaryo yazarl nemli bir eitim ve renim konusu
olarak gelimitir. Hollywood sinemas doru ve ekici hikye anlatclnn
nemini uzun zaman nce anlam ve bu dorultuda alanlar kendi
bnyesi iine almtr. Stdyo sisteminin iledii dnemlerde byk yazarlar
stdyolara bal almalar yapmtr. Daha sonra televizyon yaynlarnn
balamas ile hikye anlatcl alan daha da genilemitir. Bal bana bir
i kolu olarak geliirken beraberinde yeni hikye anlatma teorileri de
gndeme gelmeye balamtr.
Gnmzde baarl popler filmlerin hemen hepsinin hikye
anlatmnda ustalam eitimcilerin rencileri tarafndan yazld
grlmektedir. Usta hikye anlatmclarnn, dnya apnda verdikleri
eitimler, seminerler ile eitim alanlarnn olduka geni olduu
grlmektedir. Kitaplar, bilgisayar programlar ya da grntl kaytlar
eitimlerinin ek kaynaklar durumundadr. Bu alanda en tannm
eitimcilerden olan Robert McKeenin Story Seminerinin Haziran 2007
programnda Trkiye de bulunmaktayd. Kii bana 900$dan balayp
gn sren bu seminerlere hem filmciler, hem de televizyoncular
katlmaktadrlar. Senaryo gurular beraberlerinde sinemada byk bir ticari
baary da getirmilerdir. Senaryo yazm alannda yenilikler konusunda
byk bir yarmann da olduu grlmektedir.
Bu almada seilen Christopher Voglern mitlerin psikolojik
analizini yapan Joseph Campellden yapt alntlar ile olduka salam bir
bilimsel temele sahip olduu ileri srlebilir. Voglern sunduu paradigma
hem senaryo yazarlar iin, hem de senaryo analizi yapanlarn





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
254
kullanabilecei verilere sahip olarak grlmektedir. Voglern, mitleri temel
almas nedeniyle, mistik bir dil kulland grlmektedir. Binlerce yllk
birikim ve ortak kullanlan simgeleri ele almas onun paradigmasn
glendirmektedir. Sahne sralamas ise uyulmas zorunlu kurallar btn
olarak sunulmamtr. Sahneler son derece esnek olarak yer
deitirebilmekte, ya da bazlar tamamen karlabilmektedir. Campellden
ald yolculuk temas tm kltrlere uygunluk gstermektedir. Campell ve
Jungdan ald arketipler de tm kltrler tarafndan tannmaktadr. Vogler
belli arketiplerin gerek dnyadaki karlklarn aramaktadr. Popler bir
film iin tm verilere sahip olarak grlmektedir. Bununla birlikte Vogler
sadece erkek kahraman zerine bir hikye anlatmn sunmaktadr. Kadn ve
erkek kahraman zerine belirgin bir ayrlk onun anlatm emasnda
grlmemektedir. Kadn kahramanlarn yolculuu daha farkl sahnelere ve
ayrmlara sahip bulunmaktadr.
Vogler isel ve dsal yolculuk olarak iki katmandan sz etmektedir.
Kahramann sadece fiziksel yolculuu deil isel -ya da ruhsal- yolculuu da
gz nnde tutulmutur. zleyici, kahramann fiziksel baars kadar filmin
sonundaki ruhsal yceliiyle de tatmin olmaktadr.
Yolculuun sahneleri, insanlk tarihi boyunca kullanla gelmi
tiplerden ve olaylar atsndan olumaktadr. nsanlarn zihninde yer etmi
yaplar kullanarak allm olan izleyiciye verebilmek iin
dzenlenmilerdir. Voglern paradigmasnn hedefi, popler filmleri
kusursuz bir yapda kurarak herkes iin ve her dnem iin geerli olabilecek
filmler ortaya koyabilmektir. zleyici temelli olan kahramann yolculuu
popler filmlerin yapsn bize aklamada nemli bir yol gstermektedir.
Arketiplerin kullanlmas ise hikye anlatcsna byk olanaklar
salamaktadr. Aksiyonlar, arketiplerin harekete geirilmesi ile
gereklemektedir. Arketipler genel grnmlerden ya da nyarglardan
farkllk gstermektedir. levsel olarak paradigmada tanmlanmlardr.
Gelitirilmeleri hikye anlatcsnn hayal gcne baldr. Stereotip olarak
grlmemelidirler.
Senaryo yazarlar iin Voglern paradigmas yararl bir yntem
olarak kullanlabilir. ykde neler olmal, yk nasl gelimeli sorularna
cevap verebilmektedir. Voglern paradigmasnda tm dnyann tand
anlatm eleri ortaya karlmtr. Evrensel olan bylece belirlendikten
sonra hikyede nelerin kullanlaca ya da hikyede nelerin eksik olduu
anlalabilmektedir.
Senaryo analizleri asndan bakldnda yntemin verimli sonular
elde edilebilecei iddia edilebilir. inde barndrd psikolojik eler
zmleme yapmaya son derece kullanl veriler olarak belirmektedir. Bir
filmin popler anlamda neden baarl, ya da neden baarsz olduu





Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Say 1, Haziran 2008
255
konusunda yaplacak incelemeler iin de yeterli verilere sahip
bulunmaktadr.
Sonu olarak hikye etme sanat olarak tanmlayabileceimiz bu
yntem, bir filmin hikyesini ilgi ekici bir biimde kurmaktan baka hikye
analizleri konusunda da bir kaynak durumundadr. Ortaya konulan filmler,
popler filmler olarak ticari baary yakalamaya yardmc olmaktadr.
Popler filmlerde seyirci ne olacan bilmekte fakat olaylarn nasl
gelieceini bilmemektedir. Anlatm ats ne olacan forml olarak
vermektedir. Nasl olacan ise aksiyonlar oluturan yazar belirlemektedir.
Dnyann her yerinde kabul grecek, izleyiciyi yakalayabilecek
anlatm yapsna sahip filmler gnmzde bilinli olarak ekilebilmektedir.
Popler filmler, anlatm teorileri ile yazarn yaratclna da bal olarak
baar kazanmaktadr. Voglern almasnn, popler sinema filmlerinin
kulland anlatm yntemini de aa kard iddia edilebilir. Tm
dnyaca tannan arketipsel temalarn sinemada devam etmesi poplerlii
getirmektedir.
Hollywoodun senaryoya verdii nemle senaryo alannda alan
teorisyenler yeni fikirler ve anlatm yollar ortaya koymaktadrlar. Sinema ve
televizyon gibi gl ve yarmac bir alanda senaryo gurularna verilen
deer ve nem giderek artmaktadr.
Hikye etme yntemleri senaryo yazmaya yeni balayanlar ya da
balayacaklar iin yararl ve hzl geliimler salamaya olanaklar veren birer eitim
arac durumundadrlar.

KAYNAKLAR
ARMSTRONG, Karen. (2005), Mitlerin Ksa Tarihi, ev., Dilek endil. stanbul:
Merkez Kitaplar.
CAMPBELL, Joseph. (2000), Kahramann Sonsuz Yolculuu, ev. Sabri Grses,
Kabalc.
CEVZC, Ahmet. (2005), Kollektif Bilinalt, Felsefe Szl. stanbul:
Paradigma Yaynclk.
CHEALLAGE, Felicien. (1972), Dinler Tarihi, ev. Samih Tiryakiolu. stanbul:
Varlk Yaynlar.
CHION, Michel. (1987), Bir Senaryo Yazmak, ev. Nedret Tanyola., stanbul: Afa
Yaynclk.
ELIADE, Mircea. (1993), Mitlerin zellikleri. ev., Sema Rifat. stanbul: Simavi
Yaynlar.
ERDOAN, rfan. (2005), letiimi Anlamak. Ankara: Erk.
HALL, Calvin S. (2006), Jung Psikolojisinin Ana izgileri. ev., Ender Grol.
stanbul: Cem Yaynlar.





M. Arslantepe/ Popler Sinema Filmlerinde Hikye Anlatm
256
INDICK, William. (2004), Movies and the Mind: Theories Of The Great
Psychoanalysts Applied to Film, McFarland & Company.
INDICK, William. (2007), Senaryo Yazarlar in Psikoloji, ev. Yeliz Tatan-
Ertan Ylmaz, +1 Yaynlar.
JUNG, Carl Gustav. (2005), Drt Arketip, ev. Zehra Aksu Ylmazer, Metis.
LEEMING, David Adams. (1998), Mythology: The Voyage of the Hero, Oxford
University Press.
LYON, Elizabeth. (2004), A Writer's Guide to Fiction, Perigee.
NOVAK, Jeannie. (2004), Game Development Essentials: An Introduction,
Thomson Delmar Learning.
RABIGER, Michael. (2003), Directing: Film Techniques and Aesthetics,
Focal Press.
SCHMIDT, Victoria Lynn. (2001), 45 Master Characters: Mythic Models for
Creating Original Characters, Writers Digest Boks.
SCOGNAMILLO, Giovanni. (1976), Batnn nan Temelleri. stanbul: Dergah
Yaynlar.
TALLMAN, Bruce. (2005), Archetypes For Spiritual Direction: Discovering The
Spiritual Heroes Within, Paulist Press.
VOGLER, Christopher. (1998), The Writers Journey. USA: Michael Wiese
Productions.
VOYTLLA, Stuart. (1999), Myth and The Movies. USA: Michael Wiese
Productions.