MECANISM SAU ORGANISM?

O PERSPECTIV DIALECTIC
ASUPRA EVOLUIEI SPECIILOR
MECHANISM OR ORGANISM? A DIALECTICAL PERSPECTIVE ON THE ORIGIN
OF SPECIES
TEFAN-DOMINIC GEORGESCU
Abstract. The main argument of this aer is that there are at !east t"o t#es of e$o!utionism%
ra&i'a! an& mo&erate( an& that a hege!ian aroa'h on e$o!utionism ma# so!$e the )uare!!
regar&ing human nature *et"een i&ea!ism an& materia!ism. Thus( one argues that mo&erate
e$o!utionism 'an &ea! "ith the i&ea of te!eo!ogi# "ithout a*an&oning the main rin'i!es of
e$o!utionism. That is( one 'an a''et that a se'ies that has te!eo!og# as a main trait 'an *e
the resu!t of an e$o!utionar# series.
Key wors! "a#ect"c$ e%o#&t"o'$ te#eo#o(y$ )ec*a'"s)$ or(a'"s)$ *e(e#"a'"s)
O a*or&are fi!osofi'+ a a'estei teme se ,n'a&rea-+ ,ntr-o erse'ti$+ mai !arg+
'e .ine( mai a!es( &e istoria g/n&irii o''i&enta!e &e &u+ 0ege!. Din a'est un't &e
$e&ere este imortant fatu! '+ e$o!u.ionismu! 1 'e! u.in ,n 'eea 'e ri$e2te
semnifi'a.ii!e sa!e fi!osofi'e 1 aar.ine unei eo'i 'are +r+sise i&ea!u! 're+rii unui
sistem fi!osofi' gran&ios 'are s+ 'urin&+( en'i'!oe&i' sau sinteti'( ,ntreaga
'unoa2tere uman+. Du+ 'e u!timu! mare sistem a! fi!osofiei o''i&enta!e tre'e ,n
istorie( fi!osofia se $e&e 'onfruntat+ 'u 'e! u.in &ou+ ro*!eme ma3ore% rima &intre
e!e este o-iti$ismu!( iar 'ea &e-a &oua fa!imentu! ra.iona!ismu!ui ra&i'a!. Da'+( ,n
rimu! 'a-( !+muriri!e ar fi &e risos( ,n 'eea 'e ri$e2te 'ea &e-a &oua &ifi'u!tate
tre*uie sus '+( o &at+ 'u e!a*orarea( &e '+tre 0ege!( a sistemu!ui I&eii a*so!ute 1 'eea
'e 'oin'i&e 'u ,n'heierea roie'tu!ui fi!osofiei o''i&enta!e inaugurat &e 4!aton 'u
este &ou+ mi!enii ,n urm+ 2i us e &ire'tia ra.iona!ismu!ui &e '+tre Des'artes( ,n
se'o!u! a! 56II-!ea( o &at+ 'u -orii fi!osofiei mo&erne 1 te-a otri$it '+reai su*stan.a
rea!it+.ii este &e natura g/n&irii sau siritu!ui ,n'ee s+ iar&+ &in $igoare. Rea!itatea
u!tim+ nu mai este o i&ee 'on'eti*i!+( o a*stra'.iune a''esi*i!+ e7'!usi$ ra.iunii.
Dimotri$+( e7ist+ !u'ruri mai a&/n'i 2i ,n om( 2i ,n rea!itate( iar ra.iunea 2i g/n&irea
sunt ni2te sim!e instrumente. Argumente!e entru fa!imentu! ra.iona!ismu!ui ra&i'a!
'are atinge ma7imu! &e-$o!t+rii sa!e ,n fi!osofia !ui 0ege! se reg+ses' e ar'ursu!
,ntregu!ui se'o! a! 5I5-!ea. Astfe!( neg/n& hot+r/t te-a u!tim+ a !ui 0ege!( 8ar! Mar7
'onsi&er+ '+ a&e$+rata &ia!e'ti'+ este a'eea 'are ia &ret rea!itate u!tim+ nu siritu!( 'i
materia 'are e$o!uea-+ ,n istorie su* a'.iunea omu!ui. Sigmun& Freu& 'ontest+( 'e!
u.in im!i'it( i&eea 'arte-ian+ otri$it '+reia su*stan.a u!tim+ a omu!ui este
'ugetarea( 'onsi&er/n& '+ &in'o!o &e ra.iunea 'on2tient+ se reg+ses' for.e oar*e 'are
gu$ernea-+ omu!( for.e e 'are a'esta nu !e oate 'ontro!a 2i '+rora !e este rin natura
sa suus. Tot ,n se'o!u! a! 5I5-!ea( mai sre fina!u! s+u( ragmatismu! se anga3ea-+
fa.+ &e 'on$ingerea '+ nu e7ist+ sau nu ar tre*ui s+ e7iste a&e$+ruri a*so!ute( 'i numai
'unoa2teri uti!e si &+un+toare( u!time!e fiin&( &e fat( forme a!e fa!sit+.ii. A'east+
fi!osofie &e origine ameri'an+ sune( &e fat( ,n esen.+( '+ omu! nu mai este 'aa*i!
&e anga3amente a*so!ute 2i 'a ni'i nu tre*uie s+ !e 'aute( 'i tre*uie s+ se mu!.umeas'+
'u 'omromisu! 2i nego'ierea at/t &e ne'esare *un+st+rii 2i unei $ie.i &in 'e ,n 'e mai
feri'ite. 4e &e a!t+ arte( un'te!e &e $e&ere ra&i'a!e( 'are so!i'it+ omu! /n+ !a
!imite!e sa!e sau 'hiar &in'o!o &e a'estea 1 mai e7a't( 'on'e.ii!e !ui Niet-s'he si
8ier9egaar& 1 nu mai rere-int+ &e'/t e7'e.ia &e !a regu!+( &oar e!emente &e 'ontrast
'e &e!imitea-+ 2i mai re'is imaginea unui se'o! ,n &eri$+ &in un't &e $e&ere
fi!osofi'.
Desigur( o a2a &e s'urt+ re-entare a fi!osofiei se'o!u!ui a! 5I5-!ea nu oate fi
sufi'ient+ 2i ni'i nu se $rea astfe!. Afirma.ii!e &e mai sus sunt( mai &egra*+( iote-e
interretati$e( &ar e!e &au seama( ,ntr-o anumit+ m+sur+( &e situa.ia fi!osofiei a'estui
se'o!. Ori'um( imortant este fatu! '+ a'easta era atmosfera ,n 'are aare
e$o!u.ionismu!. :n 'e m+sur+ a'est 'urent e7rim+ siritu! timu!ui 1 a'easta este
ro*!ema 'are se ri&i'+ a'um. :n !us( ,n 'e m+sur+ un astfe! &e un't &e $e&ere oate
fi !asat ,n or&inea unei ro'esua!it+.i istori'e 1 ,n 'on'et hege!ian 1 a'easta ar fi
ro$o'area entru o osi*i!+ istorie a fi!osofiei &e &u+ 0ege! 1 &in nou( ,n sensu! e
'are ,nsu2i g/n&itoru! german ,! re-er$+ a'estei &is'i!ine fi!osofi'e.
Date fiin& a'este ase'te este imortant &e notat '+ e$o!u.ionismu!( a2a 'um
aare a'esta ,n se'o!u! a! 5I5-!ea( este mai &egra*+ un 'urent 2tiin.ifi' sau( ,n 'e! mai
*un 'a-( o orientare 'e ,n'ear'+ s+ fun&e-e fi!osofi' 'er'etarea 2tiin.ifi'+ o-iti$+;
totu2i( nu se oate 'ontesta inf!uen.a e 'are a'est 'urent o are asura g/n&irii
fi!osofi'e( 'e! u.in ,n m+sura ,n 'are e7rim+ o anume tio!ogie 'u!tura!+ se'ifi'+
a'estui se'o!. 4e !/ng+ a'easta( o osi*i!+ istorie a fi!osofiei &e &u+ 0ege! 1 'are s+
urme-e i&eea hege!ian+ &e istorie a fi!osofiei 'a &esf+2urare ,n tim a momente!or
i&eii 1 tre*uie s+ nu !ase !a o arte e$o!u.ionismu! 2i 'ontinu+ri!e sa!e &in 'e! u.in
&ou+ moti$e% rimu!( mai sus amintit( este a'e!a '+ se'o!u! a! 5I5-!ea a ,nsemnat
reorientarea g/n&irii &e !a se'u!a.ia metafi-i'+ !a atitu&inea o-iti$+; a! &oi!ea( este
'+ fi!osofia( mai a!es &u+ ier&eri!e suferite e ar'ursu! se'o!u!ui a! 5I5-!ea 2i ,n
rima arte a se'o!u!ui a! 55-!ea 1 2i ai'i este $or*a &esre eman'iarea &efiniti$+ a
2tiin.e!or &e su* tute!a fi!osofiei( in'!usi$ a 'e!or umaniste( re'um siho!ogia 2i
so'io!ogia 1( nu mai oate ignora re-u!tate!e 'er'et+rii 2tiin.ifi'e o-iti$e( a!e '+ror
semnifi'a.ii se 'er integrate ,ntr-o $i-iune &e ansam*!u asura rea!it+.ii.
A'este &ou+ moti$e fa$ori-ea-+ sau !egitimea-+ ,n'er'area &e a 'ontinua
istoria fi!osofiei ,n sirit hege!ian( istorie ,n 'a&ru! '+reia e$o!u.ionismu! tre*uie s+ ,2i
g+seas'+ un !o'. :n !us( rintr-o astfe! &e aroiere &e re-u!tate!e 'er'et+rii 2tiin.ifi'e
fi!osofia are 2ansa &e a re'uera( ,ntr-o manier+ aarte( une!e teritorii ier&ute o &at+
'u eman'iarea 2tiin.e!or mai sus amintit+. Desigur( tre*uie ,n.e!es '+ fi!osofia este( ,n
sirit hege!ian( un &omeniu autonom 'are se o'u+ &e 'er'etarea i&ei!or( iar nu un
aen&i'e a! 2tiin.e!or o-iti$e. Mai e7a't( este $or*a &esre o integrarea a
e$o!u.ionismu!ui ,ntr-o istorie a fi!osofiei 2i &esre o &e-$+!uire a semnifi'a.ii!or
a'estuia 'a moment a! 'unoa2terii &e sine a siritu!ui. De'i( nu tre*uie s+ se uite fatu!
'+ fi!osofia 'onsi&er+ '+ rea!itatea u!tim+ este &e natura siritu!ui( iar 'on'e.ia
e$o!u.ionist+ este e7resia unei anumite situ+ri 'rono!ogi'e a siritu!ui ,n 'a&ru!
a'estui ro'es &e auto'unoa2tere si &e-$o!tare. 4e s'urt( &in un't &e $e&ere fi!osofi'
1 &esigur( un un't &e $e&ere hege!ian 1 interesea-+ 'um anume se e7rim+ siritu!
rin a'east+ 'on'e.ie sau 'e anume situa.ie a 'on&us siritu! !a o astfe! &e erse'ti$+
asra sie2i.
Ai'i ar fi &e f+'ut o anumit+ '!arifi'are. 0ege! ,2i &es'hi&e re!egeri!e sa!e 1
'u!ese ,n !u'r+ri u!terior &e '+tre e!e$ii s+i 1 ,ntot&eauna 'u un &is'urs asura <st+rii
sritu!ui= >0ege!( ?@AB( . C-DE. Mai e7a't( e! fa'e &eseori referire !a situa.ia &e fat 2i
!a 'au-e!e 'are au 'on&us !a a'easta. E7a't ,n a'e2ti termeni ne rounem a*or&area
fi!osofiei se'o!u!ui a! 5I5-!ea 2i( ,n se.+( a e$o!u.ionismu!ui. Cu a!te 'u$inte( &a'+
mar7ismu! e7rim+ ne,n're&erea ,n ra.iune; &a'+ ragmatismu! tr+&ea-+ neutin.a
omu!ui &e a mai a$ea anga3amente a*so!ute sau( 'e! u.in( &e a 'onsi&era '+ astfe! &e
anga3amente mai sunt uti!e entru $ia.a o*i2nuit+; &a'+ erse'ti$a !ui Freu& s'oate !a
i$ea!+ &estinu! &ramati' a! unui om a*an&onat &e &i$initate 'are tre*uie s+ g+seas'+
a!tun&e$a sensu! $ie.ii sa!e 2i a! !imite!or umanu!ui ,n genere; &a'+( toate a'estea trei
!ao!a!t+ $or*es' &esre un se'o! a! &e-orient+rii a7io!ogi'e ,n 'are ra&i'a!ismu! unui
8ier9egaar& sau Niet-s'he oate fi 'e! mu!t o e7tra$agan.+ 'on'etua!+ 'are $a tre*ui
s+ mai a2tete 'e$a $reme /n+ s+ ,2i ro*e-e $igoarea( atun'i se une ro*!ema% 'e
sune e$o!u.onismu! &esre siritu!ui se'o!u!ui a! 5I5-!eaF i 'e anume sune o
astfe! &e &o'trin+ 1 e7tins+ 2i !a ni$e!u! e7!i'a.iei fenomenu!ui uman 1 &esre
atternuri!e fun&amenta!e su* 'are omu! g/n&ea !umea 2i e sine ,n se'o!u! a! 5I5-
!eaF Ce anume mi3!o'e2te o s'him*are a2a &e ra&i'a!+ ,n'/t omu! s+ a3ung+ s+ se $a&+
e sine mai &egra*+ 'a re-u!tat a! e$o!u.iei 2i mai u.in 'a fatur+ 'reat+ &e
Dumne-euF :n !us( 'on&u'e e$o!u.ionismu! !a ateism( a2a 'um este 'a-u!
mar7ismu!ui( sihana!i-ei freu&iene sau ragmatismu!uiF i 'are ar fi !eg+tura ,ntre
a'est fat 2i situa.ia 'on'ret+( istori'+ 2i fi!osofi'+( a se'o!u!ui a! 5I5-!eaF Desigur(
a'estea sunt numai ro*!eme e 'are !u'rarea &e fa.+ inten.ionea-+ s+ !e &es'hi&+.
E7ist+ mai mu!te maniere &e a trata hege!ian e$o!u.ionismu!% ornin& &e !a
fenomeno!ogia siritu!ui e7us+ ,n !u'rarea 'u a'e!a2i nume( 'a e7erian.+ a
'on2tiin.ei. :n a'est 'a- ar fi $or*a &esre 'e$a 'e se e7tin&e !a ni$e!u! ,ntregii
'unoa2teri 2tiin.ifi'e% e7erien.a 2tiin.ifi'+ este o e7erien.+ a 'on2tiin.ei Gfat ref!e'tat
,n fi!osofia se'o!u!ui a! 55-!ea &e '+tre un 0ei&egger( 'are se refere !a raorturi!e
e7isten.ia!e a! omu!ui( 'a fiin.are ri$i!egiat+( 'u tehni'aH. Mai mu!t( 'unoa2terea
2tiin.ifi'+( &ar mai a!es a!i'a.ii!e tehni'e a!e 2tiin.ei o-iti$e( a&u' 'u sine un ti
aarte &e ,nt/!nire &intre 'on2tiin.+ 2i rea!itate sau !ume ,n'/t &e oate $or*i &esre o
eta+ 2tiin.ifi'+ a e7erien.ei 'on2tiin.ei( sau 'hiar &esre o eta+ tehni'+. Cu a!te
'u$inte( 'on2tiin.a tr+ie2te 'ufun&at+ ,ntr-o !ume a 2tiin.ei 2i tehni'ii( este 'onotat+ 'u
ro*!eme!e 2tiin.ei 2i tehni'ii( iar( ,n se.+( 'u rea!itatea i&eii e$o!u.ioniste. Da'+ o
te-+ e$o!u.onist+ ar fi ,nsemnat( ,n se'o!u! a 56I-!ea( o 'on&amnare sigur+ !a f!+'+ri!e
rugu!ui( ar fi greu &e g+sit ast+-i oameni 'are s+ 2tie( '/t &e '/t( !a 'e se refer+
e$o!u.ionismu! 2i s+ nu a''ete 'e! u.in '+ a'esta rere-int+ un un't &e $e&ere
2tiin.ifi' e7trem &e serios 2i *ine ,ntemeiat. Ceea 'e ar ,nsemna( &in un'tu! &e $e&ere
a! fenomeno!ogiei sritu!ui( '+ e7ist+ o rea!itate se'ifi'+ a 'on2tiin.ei 'ontemorane(
iar un ingre&ient fun&amena! a! a'esteia este 'hiar i&eea e$o!u.ionist+.
O a!t+ $ariant+ este a'eea &e a ri$i e$o!u.ionismu! rin risma 'on'etu!ui
hege!ian 1 &esigur( mai &egra*+ ,n siritu!( &e'/t ,n !itera te7tu!ui !ui 0ege! 1 iar o a
treia ar fi a'eea 'e are !eg+tur+ 'u mo&u! ,n 'are $e&e fi!osofu! german istoria
fi!osofiei. Ce!e trei erse'ti$e sunt str/ns !egate ,ntre e!e 2i !e $om a$ea ,n $e&ere
,mreun+ ,n 'eea 'e ri$e2te &istin'.ia ,ntre me'anism 2i organism anun.at+ ,n tit!u.
O anumit+ eo'+ istori'+ se &esf+2oar+ su* ausi'ii!e unei anumite
&etermina.ii 'on'etua!e Gsau 'ategorii( 'um o numes' unii e7ege.i ai !ui 0ege!H.
4erioa&a a$ansu!ui 2tiin.ei 2i tehni'ii( &esre 'are 0ege! nu a 2tiut mai nimi' 1 e!
murin& ,n ?IB?( '/n& ,n'+ 2tiin.a 2i a!i'a.ii!e ei tehni'e erau mai &egra*+ &e aana3u!
unor ini.ia.i( &e'i nu rere-entau rea!itatea nemi3!o'it+( 'oti&ian+( a 'on2tiin.ei 2i nii
ori-ontu! ,n 'are se &esf+2oar+ e7erien.a o*i2nuit+ a a'esteia( 'um este 'a-u! u!timei
3um+t+.i a se'o!u!ui a! 55-!ea 1 ar ,nsemna( &a'+ ar fi s+ urm+m stri't 'on'ete!e
hege!iene( o re,ntoar'ere !a 'on'eerea rea!it+.ii 'a me'anism. 0ege! ,n'er'ase s+
re&ea rea!itatea 'a sirit 2iJsau 'on'et. E! 'onsi&erase s+ me'anismu! este forma 'ea
mai ru&imentar+ a 'ategoriei o*ie'ti$it+.ii. :n tiina logicii e! se refer+ 2i !a a!te &ou+
forme a!e o*ie'ti$it+.ii( suerioare me'anismu!ui( 2i anume 'himismu! 2i te!eo!ogia
>0ege!( ?@AA( . D?K-DCAE. A'um( una &intre &iferen.e!e fun&amenta!e &intre
me'anism 2i te!eo!ogie este a'eea ri$itoare !a s'o. 4ro*!ema fun&amenta!+ 'are se
ri&i'+ ,n 'a-u! teoriei e$o!u.iei fun&at+ &e Dar"in ,n Originea !eciilor este
urm+toarea% e7isten.a serii!or e$o!uti$e ,ng+&uie s+ se mai $or*eas'+ &esre
te!eo!ogieF De o*ie'i( 'ontri*u.ia !ui Dar"in este ri$it+ 'a 2i 'um ar fi &us !a
e!minarea fa'toru!ui te!eo!ogi'. E$o!u.ia .ine( mai &egra*+( &e 'au-e natura!e e7terne(
&intre 'are men.ion+m mai a!es se!e'.ia natura!+ >Dar"in( ?@CD( . LD( @C s))E.
Cum 'on'ee Dar"in organismu! *io!ogi'F :n termenii me'anismu!ui sau ,n
termenii teo!ogieiF Tra&i.ia interretati$+ are s+ ,n'!ine sre 'ea &e-a &oua $ariant+.
Totu2i( este &e men.ionat ai'i &istin'.ia e 'are 0ege! o fa'e ,ntre s'ou! su*ie'ti$ 2i
'e! o*ie'ti$ >0ege!( ?@AA( . DBC-DCAE. Ma ni$e!u! naturii( e$o!u.ionismu! are s+
resing+ numai i&eea unui s'o o*ie'ti$( a&i'+ i&eea unei se'ii erfe'te '+tre 'are s+
tin&+ seria e$o!uti$+. Sau( mai e7a't( resinge i&eea unei se'ii 'are s+ rere-inte un
ma7im a! e$o!u.iei '+tre 'are tin& toate 'e!e!a!te 2i( ,n a'e!a2i tim( i&eea '+ o anumit+
se'ie tin&e '+tre o anumit+ 'onfigura.ie sta*i!it+ ,n rea!a*i!( 'onfigura.ie 'are s+
rere-inte ma7imu! a'e!ei se'ii. E$o!u.ia( 'e! u.in a2a 'um are '+ o 'onsi&er+
Dar"in( este &es'his+( a&i'+ nu este restri'.ionat+ !a o anumit+ form+ '+tre 'are o
se'ie tre*uie s+ tin&+; e$o!u.ia se &esf+2oar+ ,n fun'.ie &e anumi.i fa'tori e7terni 2i
interni 2i este( e &e o arte( 'on&i.ionat+ &e ere&itate 2i( e &e a!t+ arte( orientat+ &e
ne'esit+.i!e &e a&atare >Dar"in( . CK s))E. :n a'est 'onte7t( ro!u! 2tiin.ei *io!ogiei ar
fi &oar a'e!a &e a i&entifi'a stru'turi!e 2i or&inea e$o!uti$+( iar nu &e a anti'ia
se'ii!e 'are $or a+rea. :n 'ontrao-i.ie( fi!osofia naturii 1 'e! u.in a'eea e!a*orat+
&e 0ege! 1 merge to'mai e i&eea te!eo!ogi'+( a unei e$o!u.ii a forme!or rimiti$e a!e
naturii '+tre forme suerioare( e$o!u.ie gu$ernat+ &e 'on'etu! 'are imune o anumit+
&ire'.ie &e e$o!u.ie orientat+ as'en&ent. Diferen.a ar 'onsta ai'i to'mai ,n fatu! '+
e$o!u.ionsmu! !ui Dar"in nu resuune o astfe! &e stru'tur+ anterioar+ e$o!u.eiei 'um
este 'on'etu! hege!ian; !a 0ege!( mi2'area se fa'e &e !a o form+ !a a!ta fiin& 'erut+ &e
,nsu2i 'on'etu! 'e gu$ernea-+ natura( iar e$o!u.ia ,ntr-un anume sens nu oate fi
e!u&at+; entru Dar"in( o astfe! &e fina!iate nu e7ist+( e$o!u.ia fiin& me'ani'+( a&i'+
!isit+ &e un s'o resta*!it.
Totu2i( in'omati*i!itatea nu este a2a &e ronun.at+ 'um ar +rea !a rima
$e&ere. 4entru '+( &a'+ este u2or &e resins i&eea '+ e7ist+ un astfe! &e s'o a*so!ut a!
e$o!u.iei 1 s'o 'are !a 0ege! e7ist+ 'u siguran.+% siritu! ,nstr+inat &e sine( natura(
tin&e '+tre re$enirea !a sine 1 este a''eta*i!+ i&eea '+ e7ist+( totu2i( ,n natur+ s'ouri.
Cu a!te 'u$inte( ai'i este $or*a &esre 'e ro*!em+ are &e so!u.ionat e$o!u.ionismu!.
Iar ai'i( fiin& foarte restri'ti$i( ar e7ista &ou+ mo&uri ,n 'are ro*!ema se oate une%
rima $ariant+ este a'eea re&u'.ionist+( ,n 'a&ru! '+reia utem aminti 'u$inte!e !ui
Ernst 0ae'9e!% <Con2tiin.a este fun'.ionarea me'ani'+ a 'e!u!e!or gang!ionare=
>0i**en( . ??AE. Desigur( este a*so!ut e$i&ent 'a ai'i este $or*a &esre un
re&u'.ionism ra&i'a! ,n sensu! re&u'erii ori'+ror ro'ese a!e !umii $ii !a un me'anism
'are fun'.ionea-+ &u+ anumite regu!i 2i 'are inter-i'e i&eea te!eo!ogi'+. Mai e7a't(
ori'e ro'es a! !umii $ii tre*uie interretat ,n termenii me'anismu!ui( &iferen.e!e ,ntre
me'anism( 'himism 2i te!eo!ogie fiin& &oar une!e 'antitati$e sau( ,n 'e! mai r+u 'a-(
!ing$isti'e. Totu2i( intui.ia omu!ui &esre sine este '+( e !/ng+ fun'.ionarea me'ani'+
a roriu!ui s+u 'or( e7ist+ 2i o 'omonent+ neme'ani'+( 2i anume roria 'on2tiin.+
'are fun'.ionea-+ rin fi7area !i*er+ a unor s'ouri( a'easta neut/n& fi re&us+ !a
sim!e ro'ese me'ani'e. A'um( atitu&inea re&u'.ionistu!ui ar fi a'eea &e a e7!i'a
a'east+ situa.ie fie afirm/n& '+ intui.ia ,n2a!+( fie '+ut/n& s+ e7!i'e &e 'e omu!
a3unge s+ 'onsi&ere '+ e7ist+ 2i a!t'e$a &e'/t ro'ese me'ani'e '/n&( &e fat( numai
a'estea e7ist+. i ,n rimu! 'a-( 2i ,n a! &oi!ea este $or*a nu &esre a e7!i'a un
fenomen( 'i &esre a-i 'ontesta e7isten.a. 4entru '+( &e fat( re&u'.ionistu! nu a''et+
iote-a '+ mai oate e7ista 2i a!t'e$a ,n afar+ &e me'anism ,n !umea $iu!ui( 'i re&u'e
a riori ori'e fenomen !a me'anism. Ceea 'e ar ,nsemna s+ se afirme e7a't 'eea 'e era
&e &emonstrat( 2i anume '+ ori'e fenomen tre*uie 'on'eut su* a'east+ 'ategorie a
me'anismu!ui. :n sens &ar"inist( $aria.ii!e unei se'ii sunt sim!e mo&ifi'+ri
'antitati$e 'are( /n+ !a urm+( se organi-ea-+ ,ntr-o se'ie autonom+ f+r+ 'a a'est
!u'ru s+ fi fost 'erut &e $reo ne'esitate metafi-i'+ rin 'are se imunea aari.ia a'e!ei
se'ii anume.
Totu2i( refu-u! unei astfe! &e ne'esit+.i metafi-i'e nu re'!am+ nea+rat
e!iminarea i&eii &e s'o. 4entru '+ ro*!ema se oate une 2i a!tfe! &e'/t ar une-o un
e$o!u.ionist re&u'.ionist. Se oate a''eta foarte u2or '+ e7ist+ serii e$o!uti$e 2i
$aria.ii 2i( ,n a'e!a2i tim( '+ e7ist+ te!eo!ogie ,n natur+. Referiri!e e 'are Dar"in !e
fa'e !a om sunt margina!e( e! a$/n& mai a!es ,n $e&ere mo&u! ,n 'are e$o!uea-+
anima!e!e ,n 'ati$itate 2i ,ntemein& 'on'!u-ii!e sa!e genera!e e iote-a '+ e$o!u.ia
anima!e!or ,n 'on&i.ii natura!e nu este mu!t &iferit+ >Dar"in( . L@ s))E. Totu2i( se
oate ri&i'a a'um o a!t+ ,ntre*are( 'are are mu!t mai 3ust+ &in un't &e $e&ere
fi!osofi'% 'um se e7!i'+( ,n termeni e$o!u.ioni2ti( aari.ia 2i e7isten.a unei se'ii 'are
are &ret &etermina.ie fun&amenta!+ i&eea &e s'oF Desigur( a$em ai'i ,n $e&ere
se'ia uman+. O astfe! &e ,ntre*are are mai &egra*+ ,n siritu! !ui Dar"in( 'are are
a ,n'er'a s+ e7!i'e anumite fenomene( iar nu s+ re&u'+ totu! !a o singur+ i&ee. Mu!t
mai 3ust ar +rea( atun'i( s+ se so!i'ite o e7!i'a.ie entru e7isten.a unor &iferen.e( iar
nu s+ se ,n'er'e re&u'erea a'estor &iferen.e !a o unitate sau !a sim!a &iferen.+
'antitati$+.
4rin urmare( ar fi interesant &e r+suns( &in un't &e $e&ere e$o!u.ionist( 'e
anume $aria.ii 2i 'e anume 'on&i.ii au 'on&us !a aari.ia unei se'ii 'are nu
fun'.ionea-+ &oar ,n ori-ontu! ere&it+.ii 2i se!e'.iei natura!e( f+r+ ,ns+ 'a a'estea s+ fie
e!iminate. Ceea 'e ar ,nsemna '+( atun'i '/n& $ine $or*a &esre om( e !/ng+
&etermina.ii!e ere&it+.ii 2i se!e'.iei( mai e7ist+ 2i a!.i fa'tori 'are mi3!o'es' e$o!u.ia 2i
s'him*+ri!e sa!e.
A'um( &esigur( a'east+ erse'ti$+ ar aroia( oate( &estu! &e su+r+tor
e$o!u.ionismu! &e un anume ti &e $ita!ism >0i**en( . ??CE. Cu a!te 'u$inte( e !/ng+
fa'torii fire2ti ai e$o!u.iei( ar tre*ui s+ e7iste 2i ni2te fa'tori as'nu2i( 'are ar sem+na
&estu! &e mu!t 'u o for.+ $ita!+ sau( ,n situa.ia 'ea mai &rasti'+( 'u o $oin.+ !i*er+ 'are
une ,n mi2'are rea!itatea materia!+. Din un't &e $e&ere fi!osofi'( a'est !u'ru ar
+rea foarte u.in ro*a*i!( e! e'hi$a!/n& 'u re,ntoar'erea !a $e'hea ro*!em+ a
&ua!ismu!ui 'arte-ian 1 'hiar &a'+ su* a!t+ form+ 1 2i( e$i&ent( !a ro*!ema mo&u!ui ,n
'are 'omuni'+ &ou+ entit+.i &e naturi a*so!ut &iferite. Totu2i( nu ni se are '+
ro*!ema se une numai re!ati$ !a om. Ma un ni$e! e7trem &e ru&imentar a! ,n.e!egerii
e$o!u.ionismu!ui se oate afirma '+% anumi.i fa'tori( re'um ere&itatea sau se!e'.ia
natura!+( generea-+ anumite $aria.ii 'are( ,n anumite 'on&i.ii( 'on&u' !a anumite
'ara'teristi'i 'are in&i$i&ua!i-ea-+ a'este se'ii. 4ro*!ema tre'erii &e !a o se'ie !a
a!ta se une ,n toate 'a-uri!e( nu numai ,n 'a-u! omu!ui. :n 'onse'in.+( se oate $or*i
&esre fatu! '+ e7a't a'e2ti fa'tori( re'um ere&itatea 2i se!e'.ia natura!+( imun o
asemenea $aria.ie 'are 'on&u'e !a o anumit+ se'ie 'e are rese'ti$e!e 'ara'teristi'i(
a&i'+( &e i!&+( fun'.ionea-+ te!eo!ogi'. Nu g+sim '+ a'easta ar fi $reo !imit+ a
e$o!u.ionismu!ui sau o ro*!em+ inso!u*i!+. Consi&er+m '+ ai'i este $or*a numai
&esre o ro*!em+ e 'are o astfe! &e rese'ti$+ 'um este e$o!u.ionismu! tre*uie s+
2i-o asume. O astfe! &e atitu&ine mo&erat+ ar fa'e &retate 2i intui.ii!or omu!ui &esre
sine 2i ni'i nu ar refu-a e7isten.a unor anumite fenomene 'i( ,n *una tra&i.ie
2tiin.ifi'+( ar a''eta '+ e7ist+ anumite fenomene 'are &e+2es' stru'turie resta*i!ite
2i ar ,n'er'a s+ &ea seam+ &e a'estea. Desigur( nu ar fi e7'!us 'a teoria ini.ia!+ s+
so!i'ite mo&ifi'+ri( 'eea 'e( ,ns+( nu a rere-enat ni'io&at+ o ro*!em+ entru teorii!e
2tiin.ifi'e( a3ust+ri!e ,n fun'.ie &e rea!itatea &at+ fiin& '/t se oate &e fire2ti.
A'um( re$enin& !a ro*!eme!e ri&i'ate mai sus( e$o!u.ionismu! are a fi o
rea'.ie ,motri$a e7ager+ri!or fi!osofiei se'u!ati$e. :ntreaga fi!osofie mo&ern+ e2uase
,ntr-un i&ea!ism ra&i'a!( 'are +rea s+ 'u!mine-e 'u afirma.ia !ui 0ege! 'are( atun'i
'/n& i se atr+sese aten.ia '+ teorii!e sa!e nu se otri$es' 'u rea!itatea( susese% <Cu at/t
mai r+u entru rea!itateN=. De fat( !a fe! 'a 2i 'e!e!a!te teorii a!e se'o!u!ui a! 5I5-!ea(
e$o!u.ionismu! ,n'ear'+ o re$enire <'u i'ioare!e e +m/nt=. Totu2i( a2a 'um am
afirmat mai sus( ar fi &e &orit s+ se e$ite '+&erea ,n 'ea!a!t+ e7trem+( 'are ar e'hi$a!a
'u un materia!ism ra&i'a!( 2i anume e$o!u.ionismu! re&u'.ionist. :n 'on'!u-ie( $arianta
'ea mai 3ust+ ni se are a fi e$o!u.ionismu! mo&erat( 'are( 'a atitu&ine fi!osofi'+( s+
mi3!o'eas'+ aari.ia unei teorii 'are s+ e7!i'e &iferen.e!e ,ntre se'ii 2i aari.ia
a'estora f+r+ a re&u'e totu! !a o ru&imentar+ $aria.ie 'antitati$+. :n a'e!a2i tim( e
!/ng+ su''ese!e remar'a*i!e a!e e$o!u.ionismu!ui ,n e7!i'area $ie.ii( tre*uie su*!iniat
'+ a'esta e7rim+ un anume se'ifi' istori' 2i 'u!tura! a! erioa&ei 'ontemorane(
&ominate &e e7igen.a 'unoa2terii 2tiin.ifi'e 'are refu-+ ra&i'a!isme!e &e ti i&ea!ist
sau materia!ist.
+"b#"o(ra,"e
Darw"'$ C*ar#es, Originea !eciilor( E&. A'a&emiei( Ou'ure2ti( ?@CD( tra&. rom. Ion
E. Fuhn;
-e(e#$ G. /. 0.( Enciclo!e"ia #tiinelor $iloo$ice% Filoo$ia nat&rii( E&. A'a&emiei(
Ou'ure2ti( ?@D?( tra&. rom Constantin F!oru;
-e(e#$ G. /. 0.( Prelegeri "e itorie a $iloo$iei% I( E&. A'a&emiei( Ou'ure2ti( ?@AB(
tra&. rom. D. D. Ro2'a;
-e(e#$ G. /. 0.( tiina logicii( E&. A'a&emiei( Ou'ure2ti( ?@AA( tra&. rom. D. D.
Ro2'a;
-"bbe'$ 1o*' Gr"er( T'e P'iloo!'ical A!ect o$ E(ol&tion( ,n <The 4hi!osohi'a!
Re$ie"=( $o!ume 5II( num*er K( mar'h( ?@?P;