KISIM B.

1
ANARSTLER NEDEN OTORTE VE HYERARYE
KARIDIRLAR?

B.1.1 Otoriter Toplumsal ilikilerin Etkileri Nelerdir?
B.1.2 Kapitalizm Hiyerarik midir?
B.1.3 Kapitalizm Ne eit Bir Deerler Hiyerarisi
Yaratr?
B.1.4 Irklk, Cinsiyetilik ve Homofobi Neden
Vardr?
B.1.5 Otoriter Medeniyetin Kitlesel-Psikolojik Temeli
Nasl Yaratld?


evirenin Notu: evirenin metine yapt
eklemeler,
aklamalar vb, [...] ile gsterilmitir.
ncelikle, anarizmin meydan okuduu otoritenin ne eit bir otorite olduu
gstermek gerekir. Erich Fromm'un To Have or To Be'de belirttii zere, "otorite,
tamamen farkl iki anlam olan geni bir terimdir: bu, 'rasyonel' veya 'irrasyonel' otorite
olabilir. Rasyonel otorite yeterlilie [ing. competence] dayanr, ve ona yaslanan
kiinin gelimesine yardm eder. rrasyonel otorite gce dayanr ve ona tabi olan
insann smrlmesine hizmet eder." (s. 44-45) Ayn nokta, otorite ve etki arasndaki
farka iaret ederken, 100 yl nce Bakunin tarafndan dile getirilmiti (rnein baknz
God and the State).
Bu nemli nokta, otoriteye sahip olmak ile otorite olmak arasndaki ayrmda ifade
edilir. Otorite olmak, belli bir kiinin bireysel yetenekleri ve bilgisine bal olarak, belli
bir ii yapmakta yeterli olarak kabul edilmesi anlamna gelir. Dier bir ekilde ifade
edilirse, bu [otorite olmak] toplumsal olarak kabul edilmi bir uzmandr. Bunun aksine,
otoriteye sahip olmak ise bireysel yetilere bal olmakszn hiyerarik konumdan
kaynaklanan stat ve gce dayanan toplumsal bir ilikidir. Tabii ki bu yeterli olmann
hiyerarik bir konum edinmenin bir unsuru olmad anlamna gelmez; yanlzca
gerek ya da iddia edilen balangtaki yeterli olmann otorite nvan veya konumuna
aktarlmas anlamna gelir, ve bylece bireylerden bamsz hale gelir --yani
kurumsallar.
Bu fark nemlidir, nk insanlarn hareket tarz herhangi bir isel doadan ziyade
iinde yetitirildiimiz kurumlarn bir rndr. Dier bir deyile, toplumsal ilikiler
dahil olan bireyleri ekillendirir. Bu, eitli gruplar iindeki bireylerin, bunlar iindeki
[izole haldeki] bireylere indirgenerek anlalamayacak zelliklere, davranlara ve
sonulara sahip olaca anlamna gelir. rnein "bazlarnn iktidar kullanmas dier
bazlarn iktidarsz [iktidardan mahrum] brakr" ve bylece de "fiziksel yldrma,
ekonomik tahakkm ve bamllk, ve psikolojik snrlamalar kombinasyonu
[sayesinde], toplumsal kurum ve pratikler herkesin dnyay ve bu dnyadaki kendi
yerini alglay tarzn etkiler." (Martha A. Ackelsberg, Free Women of Spain, s. 20)
Otoriter toplumsal ilikiler, toplumun (az saydaki) emir vericiler ve (ok saydaki) emir
alclar eklinde blnmesi, iindeki bireylerin ve bir btn olarak toplumun (zihinsel,
duygusal ve fiziksel olarak) yoksullamas demektir. Hayatn tm paralarnda, insan
ilikileri zgrlkle deil, otorite tarafndan damgalanmtr. Ve zgrlk ancak
zgrlkle yaratlabilecei iin, otoriter toplumsal ilikiler (ve gerektirdii itaatkarlk)
bireyi zgrce eitmemektedir ve eitemez --ancak hayatn tm ynlerinde katlm
(kendinden ynetim) bunu gerekletirebilir.
Tabii ki, herhangi bir kolektif ite ibirlii ve koordinasyon gerekeceine belirtilecektir,
ve bireyi grup etkinliklerine "tabi" klmak gereksinimi bir otorite biimidir. Evet, ancak
grup iinde bireylerin etkinliklerini koordine etmenin iki farkl ekli --ya otoriter
aralarla ya da liberter aralarla-- vardr. yerleri [atlyeler] balamnda, Proudhon
bu fark yle belirginletiriyor:
"ii ya ... mlk sahibinin-kapitalistin-giriimcinin alan olacaktr; veya konseye
katlacak [ve] orada sz sahibi olacaktr, ksacas bir ortak [ing. associate, ye]
olacaktr.
lk durumda ii tabi klnmtr, smrlmektedir: onun kalc durumu itaat etme
durumudur ... kinci durumda, bir insan ve vatanda olarak itibarn geri kazanr ...
daha nce de iinde yer ald, ancak bir kle olarak [yer ald] retim
rgtlenmesinin bir parasn oluturur; ehirlerde, daha nce tabi olduu egemen
iktidarn bir parasn meydana getirdiinde... tereddt etmemeliyiz, nk baka
seeneimiz yok ... iiler arasnda bir BRLK kurmak gereklidir ... nk bu
olmakszn [iiler ve iverenler] tabi olanlar ve stn olanlar olarak ilikili olmaya
devam edeceklerdir; ve zgr ve demokratik bir toplum iin kart olacak iki kastn,
efendiler ve cretli-iiler kastlarnn ortaya kmasna neden olacaktr." (Pierre-
Joseph Proudhon, General Idea of Revolution, s. 215-216)
Dier bir deyile, birlikler rasyonel bir otorite biime dayanabilirler, doal bir etkiye
dayanabilirler, ve bylece de [birlikler] bireylerin kendi zaman ve faaliyetlerini
planlamalar, gerekletirmeleri ve idare etmeleri iin sahip olduklar zgrl,
kabiliyeti yanstrlar. Aksi takdirde, dierleriyle olan ilikilerimizde klelik unsurlarn
da, btn zehileyen ve bizi olumsuz ekilde ekillendiren unsurlar da kapsam
oluruz (baknz Ksm B.1.1). Yanlzca toplumun liberter bir ekilde yeniden
rgtlenmesi (ve bylesi bir deiimin gerektirdii ve yarataca zihinsel dnm
de ekleyebiliriz), bireyin "gelimeye devam ederken, az ya da ok tam bir geliimine"
ve "suni bir ekilde ona dayatlan o itaat ruhunu" kovmasna imkan verir (Nestor
Makhno,The Struggle Against the State and Other Essays, s. 62).
Yani, anaristler "dierlerinin bizim stmzdeki doal ve meru olan, zgr bir
ekilde kabul edilen ve asla dayatlmayan etkilerinin .. farkna varmamzdan baka bir
ey istememektedirler ... Biz btn doal otoriteleri ve gerein btn etkilerini kabul
ediyoruz, ancak yasal olanlarn [etkilerinin] hibirini [kabul etmiyoruz] ..." (The
Political Philosophy of Bakunin, s. 255) Dorudan demokratik gruplar iindeki
zgr birliklere anaristlerin destek vermesinin sebebi, bu tip rgtsel biimlerin
yaamlarmzdaki rasyonel olmayan otoriteyi azaltmas ve etkiyi [gerein etkisini]
arttrmasdr. Bu tip rgtlerin yeleri kendi dncelerini ve nerilerini oluturabilir ve
ortaya koyabilirler, arkadalarndan gelen neri ve teklifleri eletirel bir ekilde
deerlendirebilirler, ayn gr paylatklarn ve ikna olduklarn kabul edebilirler,
veya yneliminden mutlu deillerse birlikden ayrlma seeneine sahiptirler. Bylece
bireylerin etkileri ve onlarn zgr etkileimi varlan kararlarn doasn belirler, ve hi
kimsenin kendi dncelerini bakalarna dayatma hakk yoktur. Bakunin'in belirttii
zere, bu tip rgtlerde "hibir ilev sabit kalmaz; ve kalc ve deitirilemez bir
ekilde bir kiiye bal olmayacaktr. Hiyerarik dzen ve terfi yoktur ... Bylesi bir
sistemde, iktidar tam anlamyla ifade etmek gerekirse, artk var olmaz. Erk
kolektiviteye dalmtr ve herkesin zgrlnn gerek ifadesi haline gelir."
(Bakunin on Anarchism, s. 415)
Bu nedenle, anaristler rasyonel olmayan (yani meru olmayan) otoriteye, dier bir
deyile hiyerariye --toplum iindeki otoritenin kurumsallam hali olan hiyerariye--
kar karlar. Hiyerarik toplumsal kurumlar devleti (baknz Ksm B.2), zel
mlkiyeti (baknz Ksm B.3) ve, bu nedenle de kapitalizmi (baknz Ksm B.4) ierir.
Hiyerarik doalar nedeniyle, anaristler bu kurumlara tutkuyla kar karlar. Ancak
hiyerari bu kurumlarn tesinde de var olur. rnein hiyerarik toplumsal ilikiler
cinsiyetilii, rkl ve homofobiyi (baknz Ksm B.1.4) de ierir, anaristler
bunlarn hepsine kar kar ve hepsiyle mcadele ederler.
Daha nce (Ksm A.2.8) belirtildii zere, anaristler tm hiyerarilerin yanlzca
zararl olmadn, ayn zamanda da gereksiz olduunu, ve toplumsal yaam
rgtlemek iin alternatif, daha eitliki yollar olduunu dnrler. Aslnda,
hiyerarik otoritenin savamak zere tasarlanm gibi gzkt koullar kendisinin
yaratt ve bu nedenle kendi kendini srdrme eilimi gsterdii ne srlr.
Bylece, grnte yoksullukla mcadele etmek iin oluturulmu olan brokrasiler
onu srekli hale getirir, nk yoksulluk olmakszn yksek cretli tepedeki yneticiler
isiz kalacaklardr. Ayns ila kullanmn ortadan kaldrmaya, sula mcadele
etmeye, vb. niyetlenen birimler iin de geerlidir. Dier bir deyile, yksek hiyerarik
konumlardan kaynaklanan g ve ayrcalklar, o konumda bulunanlarn zmekle
ykml olduu olduklar meseleleri zmemeleri iin gl bir itki oluturur. (Daha
fazla tartma iin baknz Marilyn French, Beyond Power: On Women, Men, and
Morals, Summit Books, 1985.)

B.1.1 Otoriter Toplumsal ilikilerin Etkileri Nelerdir?
Hiyerarik otorite, kanlmaz bir ekilde otoriteye sahip olmayanlarn marjinallemesi
ve kuvvetsizlenmesiyle ilintilidir. Bunun otoritenin uyguland kimseler zerinde
olumsuz etkileri vardr, nk "bu otorite sembollerine sahip olanlar ve bunlardan
faydalananlar, tebalar [kendilerine tabi olan] olan insanlarn gereki, yani eletirel
dnmesini krletirmek, ve [onlar rasyonel olmayan otoritenin rasyonel ve gerekli
olduu] masalna inandrmak zorundadrlar, ... [bylece] akl klielerle boyun emek
zere uyuturulur ... [ve] insanlar aptallatrlr, nk baml hale gelirler ve kendi
gzlerine ve yarglarna gvenme yetilerini kaybederler." (Erich Fromm, Op. Cit., s.
47)
Veya Bakunin'in szleriyle, "insanlarn ounluu karsnda baskn olan veya onlar
elde eden insanlara uygulanan otorite ilkesi, bir canavarlk, bir klelik, entelektel ve
ahlaki bozulma kayna haline gelir." (God and the State, s. 41)
Bu, otoriter rgtlerin doasn ve onlarla ilgili olanlar zerindeki etkilerini gsteren bir
klasik olan Madencilerin Bir Sonraki Adm'n [The Miners' Next Step] yazan
sendikalist madenciler tarafndan da tekrar edilir. Liderlik (yani hiyerarik otorite),
"erkin lider tarafndan sahiplenilmesini ifade eder. Erk olmakszn liderin bir hneri
yoktur. Erke sahip olma kanlmaz olarak bozulmaya yol aar, ... iyi niyete ...
ramen. (Liderlik), inisiyatif gcnn, bu sorumluluk duygusunun, ifade edilmi
insanlktan (sic!) kaynaklanan kendine saygnn insanlardan alnarak liderde
toplanmas (anlamna gelir). Onlarn inisiyatiflerinin, sorumluluklarnn, onlarn
kendisine saygsnn toplam onun olur ... (ve liderin) onun devam ettirdii dzen ve
sistem, bamsz dnen [kiilerden] 'insanlar'a indirgenen insanlarn bastrlmasna
dayanr. ... Ksacas, o otokrat [diktatr] ve demokrasi dman olmak zorundadr."
Gerekte "lider" asndan, byle bir marjinalleme faydal olabilir, nk lider
"sradan yeler arasnda herhangi bir yksek zeka dzeyine gereksinim duymaz --
onun eylemlerini alklamalar haricinde. Aslnda onun bak asndan bylesi bir
zekilik, eletirellii ve muhalefeti beslemesi asndan bir engeldir ve karkla
[dzensizlie] neden olur." (The Miners' Next Step, s. 16-17, s. 15)
Anaristler, hiyerarik toplumsal ilikilerin artk kendi eletirel, yaratc ve zihinsel
melekelerini zgrce yerine getiremeyecek, tabii konumdaki kimseler iin olumsuz
etkisi olacan belirtirler. Colin Ward'n ne srd gibi, insanlar "beikten mezara
kadar insani potansiyellerinin farkna varmyorlar, tam da inisiyatifte bulunma,
kefetme, seme, yarglama ve karar vermeye katlma gc en yukardakilere
ayrld iin" (ve bunlar genellikle erkeklerdir!) (Anarchy in Action, s. 42).
Anarizm, kurumlarn otorite yaplar ile bireylerin psikolojik nitelik ve davranlar
arasnda karlkl bir iliki olduu anlayna dayanr. Btn gn emirlere uymakla
bamsz, kuvvetlenen, yaratc bir kiilik yaratmak olduka zordur. Emma
Goldman'n ak hale getirdii zere, eer bir kimsenin "ynelimi ve yargs efendinin
iradesine tabi ise" (kapitalizmde pekok insan emeini satmak zorunda olduundan
rnein patronlarn), o zaman otoriter ilikilerin "milyonlarca kiiyi hilie mahkum
etmesine" amamak gerekir. (Red Emma Speaks, s. 36).
nsan beyni bedensel bir organken, en iyi ekilde olmas iin dzenli olarak
kullanlmas gerekir. Otorite karar-almay en yukardakilerin elinde younlatrr;
pekok insan dierlerinin emirlerini takip eden icraclara indirger. Eer kas
kullanlmazsa yalanr; eer beyin kullanlmazsa, yaratclk, eletirel dnce ve
zihinsel yetiler krelir, spor ve moda gibi marjinal konulara ynelir.
Bu nedenle, "[h]iyerarik kurumlar katlmclar arasndaki yabanclatrc ve
smrc ilikileri besler, insanlar kuvvetsizlendirir ve onlar kendi gerekliklerinden
uzaklatrr. Hiyerariler baz insanlar dierlerine baml klar, kendi bamllklar
iin dier bamllar sulamalarna ve ardndan da bu bamll daha fazla otorite
uygulanmasn gerekelendirmek iin kullanmalarna [yol aar] ... Greceli bir
hakimiyet durumunda olanlar her zaman bunlara tabi olanlarn bizzat niteliklerini
belirleme eilimindedirler. ... Anaristler, daima kendi stnden eyleme geilen ve
asla kendi bana eylemesine izin verilmemenin bamllk durumuyla ve kabuuna
ekilmeyle sonulanacan sylerler. Devaml olarak emir alan ve kendileri adna
dnmekten alkonanlar sonunda kendi yetilerinden pheye decektir ... [ve]
toplumsal normlara, standartlara ve beklentilere zt olan kendi anlaylaryla
davranmakta zorlukla karlarlar." (Martha Ackelsberg, Free Women of Spain, s.
19-20)
Yani Colin Wards'n szleriyle, "sistem kendi moronlarn yaratr, sonra da
kabiliyetsizlikleri yznden [onlar kendilerinden] nefret ettirir ve nadirlikleri yznden
de 'hnerli bir aznl' dllendirtir." (Op.Cit., s. 43)
zgrln reddedilmesinden kaynaklanan bu olmusuz psikolojik etkilerin yansra,
otoriter toplumsal ilikiler ayn zamanda da toplumsal eitzilie neden olur. Bunun
nedeni bir bakasnn otoritesine boyun een bir bireyin, toplumsal hiyeraride
kendisinden yukarda yer alanlarn emirlerine itaat etme zorunluluudur. Kapitalizmde
bunun anlam iilerin patronun emirlerine uymak zorunda olmalardr (baknz bir
sonraki ksm); ki bunlar patronlar zengin yapan emirlerdir (rnein 1994 ile 1995
arasnda yanlzca, ABD'deki Ba Ynetici Grevlilerinin (CEO) geliri yzde 16
artmt --iilerinki ise enflasyonun hzna bile yetiemeyen yzde 2.8 orannda
artmtr, ve duraksayan cretlerden salkl bir ekilde yzde 14.8 artan irket
karlarnn 'dk'l sorumlu tutulamaz). Bylesi bir toplumsal eitsizliin etkileri
olduka genitir.
rnein, yoksul insanlar, zenginlere gre genellikle daha sk hasta olur ve daha
erken lrler. stelik eitsizlik derecesi de nemlidir (yani zenginle yoksul arasndaki
uurumun bykl). British Medical Journal'n editrne gre, "toplumdaki lm
orann ve sal belirleyen ey toplumun genel refahndan ziyade refahn ne kadar
eit bir ekilde dalddr. Refah daha eit dald lde toplumun sal da
iyileir." (Cilt 312, 20 Nisan 1996, s. 985)
ABD'nde yaplan aratrmalar arlkl olarak bunu gsteriyor. George Kaplan ve
alma arkadalar 50 ABD eyaletinde eitsizlii ltler ve [bunu] tm lm
sebepleri iin yaa gre dzeltilmi lm oranlar ile karlatrdlar, ve ortaya bir
kalp kt: gelir dalm eitsiz olduu lde, lm oran da artmakta. Bir baka
deyile, her eyaletteki lm orann en iyi tahmin eden ey her devletteki ortalama
gelir deil, zenginle yoksul arasndaki uurumdur. ("ABD'de Gelirdeki ve lm
Oranndaki Eitsizlikler: lm Oranlarnn ve Potansiyel Patikalarn Analizi," British
Medical Journal, Cilt 312, 20 Nisan 1996, s. 999-1003)
Bu gelir eitsizlii ls, saln yansra dier toplumsal koullar iin de test
edilmitir. Gelir blmnde daha yksek bir eitsizliin olduu eyaletler, ayn
zamanda daha yksek isizlik oranna, daha yksek kanser hastal oranna sahip
olan, yzde olarak daha fazla sayda insann gelir ve gda yardm ald, yzde
olarak daha fazla insann salk sigortasnn olmad, doan bebeklerin daha byk
bir ksmnn dk doum kilosuna sahip olduu, daha yksek iddetli suun
[ilendii], tbbi bakm iin kii bana daha yksek maliyete, ve polis korumasn iin
kii bana daha yksek maliyete sahip [eyaletlerdir].
Dahas gelir blmnde daha yksek bir eitsizliin olduu eyaletlerde, kii bana
daha az eitim harcamas yaplmaktadr, okullarda kii bana daha az kitap
bulunmaktadr, ve daha kt bir eitim performansna sahiptirler --daha kt okuma
yetileri, daha kt matematik yetileri, ve daha dk bir lise bitirme oran.
Zenginle yoksul arasndaki uurum bydke (ki bu iyerleri ii ve dndaki
toplumsal hiyeraride bir arta iaret etmektedir), halkn sal ktlemekte ve
toplumsal doku zlmektedir. Toplumsal sralamada dk basamaklarda yer
almann psikolojik gl, kt evler, beslenme, hava kalitesi, elence frsatlar ve
yoksullarn faydaland tbbi bakmn neden olduu etkilerin ok daha tesinde olan
bir zararl etkiye sahiptir. (baknz George Davey Smith, "Gelir Eitsizlii ve lm
Oranlar: Neden likililer?", British Medical Journal, Cilt 312, 20 Nisan 1996, s.
987-988).
Zenginle yoksul arasnda byyen uurum bir tanrnn, doa veya bir baka
insanst kuvvetin takdir ettii bir ey deildir. Bu belirli bir toplumsal sistemce --bizi
hem fiziksel hem de zihinsel olarak etkileyen otoriter ilikilere dayanan bir sistem,
onun kurum ve ileyiiyle yaratlmtr.
Bu sylenenler, hiyerarilerin dibinde yer alanlarn kurbanlar olduu ve hiyerarilerin
zirvesinde bulunanlarnsa yanlzca kazan saladklar anlamna gelmez. Dipte yer
alanlar hiyerarinin olumsuz etkilerine kar devaml surette diren gsterirler ve
hiyerarik olmayan yaama ve mcadele tarzlarn yaratrlar. Bu devaml kendinden
eylemlilik ve kendini zgrletirme sreci ii, kadn ve dier hareketlerden grlebilir
--bu [hareketlerde], belli bir lde, halk hayal ve umutlarna dayanan kendi
alternatiflerini yaratmaktadr. Anarizm bu direni, umut ve dorudan eylem srecine
dayanmaktadr ve bu sayede bymektedir.
Eer sistemin zirvesindekilere bakacak olursak, evet gerekten de maddi metalara ve
eitime, bo zamana, sala vesaireye eriimde olduka iyidirler, ama insanlklarn
ve bireyselliklerini kaybedebilirler. Bakunin'in belirttii zere, "iktidar ve otirite, onlara
boyun emeye mahkum olanlar kadar onlar kullananlar da rtr." (The Political
Philosophy of Bakunin, s. 249) ktidar tahrip edici bir ekilde iler --hatta ona sahip
olanlar stnde bile; "esasen en iyi yeteneklere sahip olsalar bile, onlar aptal ve
hayvani yaparak" onlarn bireyselliini azaltr. "Hereyi devaml olarak mekanik bir
dzene balamaya zorlayan bir kimse, en sonunda bir makina haline gelir ve tm
insani duygularn kaybeder." (Rudolf Rocker, Anarcho-Syndicalism, s. 22)
zn inilince, hiyerari kendiliinde ykcdr, nk "zenginlik dier insanlar
demekse eer", o zaman dierlerine kendinizden daha dk kimseler olarak
davranarak, bu bireylerin sahip olduu potansiyel anlay ve yeteneklerden mahrum
kalrsnz; bylece de kendi yaantnzn fakirletirir ve kendi bymenizi
snrlarsnz. Ne yazk ki bu gnlerde (zellikle dar olan bir "kiisel kar" biimi olan)
maddi zenginlik, bir btn olarak insann gelimesine, tatmin olmasna ve yaratc bir
yaam srmesine (bireyi toplumun iine yerletiren, bir kimsenin dierleriyle olan
ilikilerinin bireyleri biimlendirdiini ve gelitirdiini kabul eden daha geni bir kiisel
kar) olan ilginin yerini almakta. Hiyerarik, snf temelli toplumlarda, herkes belli bir
lde kaybeder, hatta "en yukardakiler" bile.

B.1.2 Kapitalizm Hiyerarik midir?
Evet. Kapitalizmde iiler emeklerinin rnlerini deitirmezler, para iin bizzat
emeklerini deitirirler. Onlar belli bir zaman iin ve cret karlnda kendilerini
satarlar, [cret] deyen efendilerine itaat etmeye sz verirler. Paray deyen ve
emirleri verenler --sahipler ve yneticiler-- hiyerarinin en yukarsndadrlar, itaat
edenler ise en altnda. Bunun anlam kapitalizmin doas itibariyle hiyerarik
olmasdr.
Carole Pateman'n syledii gibi, "emek gcnn yetileri, iinin iradesini, anlayn
ve deneyimini kullanmakszn, onlar uygulamaya geirmeksizin kullanlamaz. Emek
gcnn kullanm 'sahibi'nin varln gerektirir, ve [ii] bunu kullanma sokmann
gereklerine uygun davranana, yapmay kabul edene veya bunu yapmaya zorlanana
kadar yanlzca bir potansiyel olarak kalmaya devam eder; yani ii almaldr
[emek sarfetmelidir]. Emek gcnn kullanm iin szleme yapmak, yeni sahibinin
ihtiya duyduu ekilde kullanlamadka kaynak israfdr. Hayali 'emek gc'
kullanlamaz; gerekli olan ey talep edilen ekildeki ii emeidir. szlemesi
[akdi], bu nedenle iveren ile ii arasnda bir emir ve komuta ilikisi yaratr...
Ksacas, iinin szde emek gcn satt szleme, [ii] yetilerinden ayrlamad
iin bedeninin ve kendisinin kullanm stndeki hakimiyetini satt bir szlemedir.
Bir bakasn kullanma hakkn edinmek (uygar) bir efendi olmak demektir" (The
Sexual Contract, s. 150-1 --Proudhon'un yukardaki alntsyla karlatrnz).
cretli emein bu hiyerarik denetimi iileri kendi emeklerinden ve bylece de bizzat
kendilerinden yabanclatrma etkisini ierir. iler artk alma saatleri boyunca
kendilerini ynetmezler ve artk zgr de deildirler. Emei btn dier metalarla e
ekilde ele alan kapitalizm, emekle dier "kaynaklar" arasndaki temel ayrm
reddeder --yani hamilinden [sahibinden] ayrlmazl--; emek, dier "mlkler"den
farkl olarak irade ve eylem aralaryla donanmtr. Bylece emein satlmasndan
bahsederken, bunun iin iradenin boyun edirilmesi (hiyerari) gerekir. Karl
Polanyi'nin yazd gibi:
"Emek, yaamn kendisiyle uyumlu olan insan etkinliinin baka bir addr; [insan
etkinlii] sat amacyla deil tamamen farkl nedenlerle retilir; stoklanm
[biriktirilmi] veya harekete geirilmi halde, ne de o etkinlik yaamn geri kalanndan
koparlabilir." (The Great Transformation, s. 72)
Dier bir deyile, emek kapitalizmin onu indirgemeye alt bir metadan daha
fazlasdr. Yaratc, z-ynetimli i bir onur ve elence kaynadr, ve tam bir insan
olmann bir parasdr. in kontroln, iilerin ellerinden ekip koparmak onun
zihinsel ve fiziki salna olduka zarar verir. Aslnda Proudhon, kapitalist irketlerin
"cretli-iilerin bedenlerini ve ruhlarn yama ettiklerini" ve "insan onuru ve kiiliine
bir tecavz" olduunu syleyecek kadar ileri gitmiti. (a.y., s. 219)
Emei yaamn dier faaliyetlerinden ayrmak ve onu piyasann yasalarna tabi
klmak demek, onun --paylam ve karlkl yardmlamaya dayanan ibirliki
ekonomik etkinliklerin onbinlerce yl boyunca varolmasyla insan rkyla birlikte
gelien bir biim olan-- doal ve organik varolu biimini yok etmek ve [bunun yerine]
szleme ve rekabete dayanan atomistik ve bireyci olan geirmek demektir.
Olduka yeni bir gelime olan cretli emein toplumsal ilikisi gerekte gnlsz bir
hizmetkarlk biimiyken, kapitalistler tarafndan [bunun] "zgrlk"n kayna olduu
iddia edilir (baknz Ksm B.4 ve Ksm A.2.14). Bu nedenle ekonomik zgrl
(yani sanayide kendinden ynetimi, sosyalizmi) desteklemeyen bir liberter kesinlikle
liberter olmayacak, ve zgrle de inanmyor olacaktr.
Bu nedenle kapitalizm hiyerari ve zgrln reddedilmesine dayanr. Onu baka
bir ekilde ortaya koymak cretli emein doasn reddeder. Ancak --Karl Polanyi'nin
vurgulad zere-- kapitalizmin destekilerinin cretli emei bir eit "doal"
zgrle dayanan bir dnceyle ifade etmeye almalar yanltr:
"Bu ilkeyi (cretli emei), ekonomik liberallerin yapmaya alkn olduu ekilde
(zgrlkle) atmayan bir ey olarak ortaya srmek, belli bir tr mdehale --yani
bireyler arasndaki szlemesel olmayan ilikileri tahrip edecek ve onlarn
kendiliinden olan [spontan] yeniden reformasyonunu engelleyen [bir tr mdehale]--
lehine olan kklemi nyarglarn ifadesidir." (a.y., s. 163)
nsani ilikilerin yerini ekonomik olanlarn almas, nihayetinde insanlarn ne kadar
kazandklaryla deerlendirildikleri muhasebe defterlerini bize "etik" olarak ardnda
brakarak, insani deerlerin yerini ekonomik olanlarn almasyla sonulanr. Murray
Bookchin'in ifade ettii gibi bu insani deerlerin alaltlmasna yol aar:
"Piyasa ekonomisi zihinlerimizde o kadar derinlemesine kk salmtr ki onun kirli dili
kutsanm ahlaki ve tinsel ifadelerimizin yerini almtr. Artk bugn ocuklarmza,
evliliklere ve kiisel ilikilere 'yatrm yapyoruz'; yle bir terim ki 'ak' ve 'ihtimam' gibi
kelimelerle e tutuluyor. Bir "dei-tokular" dnyasnda yayoruz ve herhangi bir
duygusal "ilem"in en alt izgisine [muhasebecilikte bilanonun gelir-gider
kalemlerinin net sonucunu gsteren ksmna] bakyoruz. Sadakat ve tinsel [manevi]
ilgilerden ziyade szlemeler terminolojisini kullanyoruz." (The Modern Crisis, s. 79)
nsani deerlerin yerini hesaplama etiinin almas, ve insanlarn yanlzca piyasann
ve devletin yasalarnca birarada "tutulmas" ile birlikte toplumsal bir paralanma da
kanlmaz hale geliyor. Karl Polanyi'nin bahsettii zere, "(piyasa) sistemi, insann
emek gcn elden karrken, ayn zamanda insann bu etikete yapk olduu fiziki,
psikolojik ve ahlaki varln da elden karr." (a.y., s. 73)
Modern kapitalizmin Thatcher, Reagan ve onlarn uluslarst irket efendileri gibi
"muhafazakar" hkmetler tarafndan kurulan daha serbest piyasalarnda, su ve
barbarln muazzam bir ekilde artmasna amamak gerek. Bugn artk insanlarn
kendilerinin inaa ettikleri kalelerin iinde, onlarn duvarlar ve (hem duygusal hem de
fiziki olarak) savunma sistemleri arkasnda "zgr" olarak yaadklar bir toplumda
yayoruz.
Tabii ki baz insanlar matematiin etiinden holanmaktadrlar. Ancak bunun temel
sebebi, --aynen tm tanrlarda olduu gibi-- onlarn tapclarna takip edilecek kolay
bir kurallar kitab sunmalardr. "Be drtten byktr, o halde be daha iyidir"in
anlalmas olduka kolaydr. unlar yazarken John Steinbeck buna dikkat ekmiti:
"Onlarn bazlar (sahipler), (iftileri topraklarndan kap) dar eden matematikten
nefret ediyordu, ve bazlar ise korkuyorlard; bazlar da matematie tapyorlard,
nk bu onlar dnmekten ve hissetmekten kurtaryordu" (The Grapes of Wrath,
s. 34)

B.1.3 Kapitalizm Ne eit Bir Deerler Hiyerarisi Yaratr?
Kapitalizm sapkn --insanl mlkiyetin aasna yerletiren-- bir deerler hiyerarisi
retir. Erich Fromm'un belirttii zere, "insann insan tarafndan kullanlmas (yani
smrlmesi), kapitalist sistemin temelini oluturan bir deerler sisteminin ifadesidir.
l gemi [biriktirilmi emek demek olan] sermaye, --bugnn yaayan
canll ve gc [olan]-- emei istihdam eder. Kapitalist deerler hiyerari iinde,
sermaye emein stnde yer alr, biriktirilmi eyler yaamn ifade edilmesinden [ing.
manifestation] daha yksektedir. Sermaye emei istihdam eder, emek sermayeyi
[istihdam] etmez. Sermayeye sahip olan insan yanlzca 'kendi'' yaamna, insani
yeteneklere, canlla ve yaratc retkenlie sahip olan kiiyi komuta eder. 'Nesneler'
insanlardan nce gelirler. Sermaye ve emek arasndaki atma, iki snf arasndaki
atmadan, onlarn toplumsal rnden daha fazla bir para almak iin yaptklar
kavgadan daha fazlasdr. Bu, deerin iki ilkesi arasnda: yani nesnelerin dnyas ile
onlarn ynlamas, ve yaamn dnyas ile onun retkenlii arasnda olan [bir
atmadr]." (The Sane Society, s. 94-95)
Kapitalizm, bir kimseyi yanlzca "emek gc" olarak, belli bir meta miktarn temsil
ettii lde, dier bir deyile bir nesne olarak deerlendirir. Bir birey --kiisel ahlaki
ve ruhani deeriyle biricik [ing. unique] olan bir insanolu-- olarak deerlendirilmek
yerine, yanlzca fiyat etiketiyle deerlendirilir.
ok fazla zamann harcand iyerinde bireyin aalanmas ister istemez kiinin
kendisini alglamasn etkiler, bu da onun yaamn dier alanlarnda eyleme tarzn
etkileyecektir. Eer bir kimse ite bir meta olarak saylyorsa, o zaman bir kimse
kendini ve dierlerini de bu ekilde grmeye balar. Yani tm toplumsal ilikiler --ve
bylece de en nihayetinde tm bbireyler-- metalatrlr. Kapitalizmde hibir ey
kutsal deildir ("her eyin bir fiyat vardr") --bu ister eref, isterse kiisel
deerlendirme veya onur olsun, tm kaplacak metalar haline gelir.
Bu gibi aalanmalar bir takm toplumsal patolojiler [hastalklar] retir. "Tketicilik",
kapitalizmde bireyin metalamasna ilikin dorudan bir rnektir. Yine Fromm'dan
alntlarsak, "Nesnelerin ahsiyeti [kiilii] yoktur, ve nesneler haline gelen insanlarn
(yani emek piyasasndaki metalarn) ahsiyeti yoktur." (The Sane Society, s. 143)
Ancak insanlarn yine de kiilie gereksinimi vardr, ve bu nedenle de bu boluu
tketerek doldurmay denerler. Mutluluk aldanmas, yani yeni bir meta edinince bir
kimsenin yaamnn tamam olaca eklindeki aldanma, insanlar tketime
ynlendirir. Ne yazk ki, metalar da yanlzca daha fazla nesne demek olduu iin
kiiliin yerine geecek bir ey sunmazlar, ve bylece tketim yeniden balamaldr.
Bu sre ihtiyacmz olmayan ama bizi daha fazla popler/seksi/mutlu/zgr/vb.
(uygun olduu ekilde siliniz!) yapaca iin onlar almaya ikna etmeye uraan
reklam sanayisi tarafndan tabii ki cesaretlendirilir. Ancak tketmek, metalarn tatmin
etmek zere satn alnd ihtiyalar aslnda tatmin edemez. Bu ihtiyalar ancak
gerekten de insani deerlere dayanan toplumsal etkileimle, yaratc, kendinin
ynettii almayla tatmin edilebilir.
Bu tabii ki anaristlerin yksek yaam standartlarna veya maddi mallara kar olduu
anlamna gelmez. Aksine onlar zgrlk ve iyi bir yaam ancak bir kimse yeterince
gda, iyi bir barnm vesaire hakknda endielenmek zorunda olmadnda mmkn
olacann farkndadrlar. Ne zgrlkle gnde 16 saat almak, ne de eitlikle
yoksulluk veya dayanmayla alk birarada gider. Ancak anaristler tketimcilii,
kapitalizmin bireyi ve onun kiilik duygusunu, eref ve kiiliini ezen, yabanclatrc
ve insani olmayan "muhasebe defteri" etiinin sebep olduu bir tketim arptmas
olarak deerlendirirler.

B.1.4 Irklk, Cinsiyetilik ve Homofobi Neden Vardr?
Irklk, cinsiyetilik ve homofobi (homoseksellerden nefret etme veya korkma) tm
toplumda kurumsallatrlm olduu iin, cinsel, rk ve ecinsellere ynelik basklar
yaygndr. Bu eytani davrann temel nedeni, ideolojilerin, hiyeraride ikin
olarak bulunan tahakkm ve smry hakl karmaya --dier bir deyile, bask ve
adaletsizlii "hakl karan" ve "aklayan" "kuramlara"-- duyduklar gereksinimdir.
Tacitus'un dedii gibi, "Bizler yaraladklarmzdan nefret ederiz." Dierlerini ezen
kimseler, daima kurbanlarn "aalk" olarak nitelendirecek, ve bu nedenle
kaderlerini hak ettiklerini gsterecek nedenler bulurlar. Sekinlerin kendi stn
toplumsal ve ekonomik konumlarn hakl karacak yollara gereksinimleri vardr.
Toplumsal sistem bariz bir ekilde eitsiz ve sekinci olduu iin, dikkatin dier, daha
az zorlu olan "gereklere", rnein varsaylan biyolojiye veya "tabiata" bal
stnlklere ekilmesi gerekir. Bu nedenle hiyerarik, snf-katmanl toplumlarda
cinsel, rk ve etnik stnlk doktrinlerinin var olmas kanlmazdr.
Srasyla her rk tahammlszlk biimini ele alacaz.
Ekonomik bakmdan rklk, darda emperyalizm ve ierde ucuz emein
smrlmesiyle ilgilidir. Aslnda hem Amerika'daki hem de Avrupa'daki ilk kapitalist
geliim, insanlarn zellikle de Afrika kkenli olanlarnn kleliiyle kuvvetlendirilmitir.
Amerika, Avusturalya ve dnyann dier kesimlerinde, esas sahiplerinin
boazlanmas ve topraklarna el konulmas da keza kapitalizmin geliiminde anahtar
bir unsurdu. Yabanc uluslara boyun edirilmesi zor kullanm ile olduu iin, bu,
hakim olan ulusa kendi zel doal niteliklerindeki uzmanl, dier bir deyile "rksal"
nitelikleri yzndenmi gibi gzkr. Bu nedenle emperyalistler, rklklarn
"doa"da temellendirmek iin sklkla Darwinci "En yinin Yaamas" doktrinine
bavururlar.
Avrupa'da, ilk rksal stnlk kuramlarndan birisi aristokrasiye Fransa'y ynetmek
iin doal haklar kazandracak olan Gobineau tarafndan 1850'lerde ne srlmtr.
[Gobineau], "kitleler" Gal ya da Kelt kkenine sahipken, Fransz aristokrasinin ise
esasen Alman kkenli olduunu; ve Alman rk "daha stn" olduu iin de
aristokrasinin ynetmek iin doal hakk olduunu ne srmt. Her ne kadar
Fransz "kitleler" bu kuram pek ikna edici bulmasalar da, bu sonralar Alman
genilemesinin taraftarlar tarafndan ele alnm ve Alman rk kuramnn kaynan
oluturmu, Nazilerin Yahudileri ve dier "Aryan olmayan"lar ezmesinin
gerekelendirilmesinde kullanlmt. "Beyaz adamn sorumluluu" ve "Manifest
Destiny" kavramlar da ayn zamanda ngiltere'de ve daha az lde de Amerika'da
gelimi, ve Anglo-Sakson fethi ve "insancl" temellerde dnyaya hakimiyeti
rasyonalize etmek iin kullanlmt.
Irksal stnlk fikrinin byk isel faydalar olduu da kefedilmiti. Paul Sweezy'nin
dikkat ektii zere, "gelimi kapitalist lkelerdeki toplumsal mcadelelerin
younlamas ... mmkn olduunca zararsz --yani kapitalist snf idaresinin gr
asndan zararsz olan mecralara ynlendirilmeliydi. Irksal izgilerdeki ztlklarn
kanmas dikkatleri snf atmasndan uzaklatrmann uygun bir yntemiydi," --
doaldr ki [snf atmas] ynetici-snfn karlar iin tehlikeliydi (Theory of
Capitalist Development, s. 311). Aslnda iverenler, "bl ve ynet" stratejilerinin bir
paras olarak, iiler arasndaki rksal izgilerde var olan ayrmlar ska ve ak bir
ekilde beslerler.
Dier bir deyile, rklk (dier rksal tahammlszlk biimleri gibi) insanlarn, ayn
snftaki tm insanlarn acsn ektii koullar iin dier insanlar sulamalarn
salayarak, ii snfn iinden paralamak ve blmek iin kullanlabilir. Bylece,
rnein beyaz iiler isizlik yznden kapitalizm yerine siyahlar, yoksulluk yerine
spanyol kkenlileri sulamaya kurnazca cesaretlendirilirler. Ek olarak, rksal
aznlklara ve kadnlara kar ayrmclk kapitalist ekonominin tam bir onayna
mahzardr, "nk bu sayede iler ve yatrm imkanlar dezavantajl olan gruplara
verilmez, onlarn cret ve karlar mevcut dzeylerin altna drlebilir, ve nfusun
kayrlan kesimleri nemli maddi dller edinebilirler." (a.y.)
Bylece kapitalizm, rk mirasndan faydalanmaya devam etmektedir. Irklk,
kapitalistlerin emebilecekleri ucuz emek havuzlar salar (siyahlar genellikle ayn i
iin beyazlardan daha az cret almaktalar hala) ve nfusun belli bir kesiminin daha
kt bir muameleye maruz kalmasna olanak tanr, bylece de alma koullarn ve
cret-d maliyetleri drerek karlar ykseltir.
Tm bunlarn anlam, siyahlarn "hem rk hem snf temelli bir ikili zeminde bask ve
smrye maruz kaldklardr, ve bylece fazladan rklk ve ayrmcla kar
savamlara girmeleri gerekir." (Lorenzo Kom'boa Ervin, Anarcho-syndicalism of
the world unite)
Cinsiyetilik, ancak kadnlar kendileri iin eylemeye ve eit haklar istemeye
baladklar zaman "bir gerekelendirme" [hakl karma] gerektirdi. Bunun ncesinde
cinsiyeti basknn "gerekelendirilmesi" gerekli deildi --nk "doal"d (bunu
sylerken cinsler arasndaki eitlik, bir devlet dini olarak Hristiyanln ve kapitalizmin
ykseliinden nce ok daha gl olduu; yani kadnlarn toplum iindeki "yeri"nin
kadn hareketi sayesinde tekrar ykselmesinden nce, son birka yzyldr devaml
dmekte olduu [belirtilmelidir].
Cinsiyeti basknn doas evlilikten gzlemlenebilir. Emma Goldman, [kadnn]
kocasnn "kapris ve emirlerine tam itaat"yle, evliliin "erkein kadnlar zerindeki
tam egemenliini salad"na iaret eder. (Red Emma Speaks, s. 139) Carole
Pateman'n belirttii gibi, "ondokuzuncu yzyln sonlarna kadar ein konumu ve
yasal durumu bir kleninkine benzemektedir. ... Efendisinden ayr hibir bamsz
yasal varl olmayan bir kle; ve koca ile e 'bir kii' haline gelirlerdi, kocann kiilii."
(The Sexual Contract, s. 119) Aslnda yasa "kadnn (adeta) bir mlk olduu
varsaymna dayanyordu" ve evlilik szlemesi yanlzca "itaat etmeye ynelik ak
taahht imekteydi." (a.y., s. 122, s. 181)
Ancak kadnlar erkelerin hakim olduu varsaymlarn sorgulamaya baladklarnda,
kadnlarn erkekler tarafndan ezilmesi ve hakimiyet altna alnmasnn neden "doal"
olduunu aklayan saysz kuram gelitirildi. Erkekler kadnlar stndeki
ynetimlerini zorla dayattklar iin, erkeklerin "stnl"nn onlarn toplumsal
cinsiyetlerin --daha fazla fiziksel gle ilikili olarak ("gl olmann hakl yapt"
nermesi temelinde)-- "doal" bir rn olduu ne srld. 17nci yzylda,
kadnlarn insanlardan ok hayvanlara benzedii ne srld, bylece kadnlarn
erkekler karsnda ancak bir koyun kadar eitlik haklar olduu "ispatlanm"
oluyordu. Daha yenilerde ise, sekinler byyen kadn hareketi karsnda sosyo-
biyoloji'yi barlarna bastlar. Kadnlarn ezilmesini biyolojik temellerde aklayarak,
erkekler tarafndan ve erkekler iin ynetilen toplumsal sistem gz ard edilebilirdi.
Kadnlarn hizmetkarlk rollerinin kapitalizm asndan ekonomik bir deeri de vardr
(Goldman'n kapitalizmi evlilie benzeyen baka bir "ataerkil dzenleme" olarak
tanmladna dikkat etmeliyiz; bunlarn her ikisi de insanlarn "doumdan gelen
haklarn" gasp eder, onlarn geliimini "engeller", onlarn bedenlerini "zehirler" ve
insanlar "ihmalkarlk, yoksulluk ve bamllk" durumunda tutar. (a.y., s. 164)
Kadnlar sklkla erkek iilerin iyi konumda olmasn salayan zorunlu (ve cretsiz)
emei salarlar; ve kapitalist sahiplerin smrecekleri bir sonraki cretli kleler
kuan (yine cretsiz olarak) yetitirenler esasen kadnlardr. Dahas, kadnlarn
ikincil konumda olmas ii snfndan erkeklerin hor grebilecekleri birileri olmasn,
ve bazen de asabiyetlerini [hayal krklklarnn acsn] (iteki skntlaryla
uraacaklar yerde) kartabilecekleri uygun bir hedef salar. Lucy Parsons'un
belirttii zere, ii snfndan bir kadn "bir klenin klesidir."
Lezbiyenlerin, ecinsellerin ve biseksellerin ezilmesi de ayrlmaz bir ekilde
cinsiyetilikle ilgilidir. Ataerkil, kapitalist bir toplum homoseksel pratikleri normal
insani eitlilikler olarak gremez, nk bunlar toplumdaki kat toplumsal cinsiyet
[ing. gender] rolleri ve cinsiyeti kalplar bulanklatrr. Gen ecinsellerin ou
cinselliklerini evden kovulma korkusuyla kendilerine saklarlar ve tm ecinseller eer
cinselliklerini zgrce ifade ederlerse, birtakm "harbiler"in cinselliklerini onlardan
koparmaktan zevk almay deneyecei korkusuna sahiptirler.
Ecinseller bir kapris [sama arzu] yznden deil, kapitalizmin ekirdek aileye olan
belirgin gereksinimi yznden ezilirler. taatkar insanlarn asli --ve ucuz-- yaratcs
(otoriter aileler iinde bymek, ocuklarn hiyerari ve itaat etmeye kar "sayg"l
olmasna ve almalarna yol aar --baknz Ksm B.1.5) ve keza igcnn
salaycs ve bakcs olarak ekirdek aile, kapitalizmin nemli bir gereksinimini
karlarlar. Alternatif cinsellik aile modeline kar bir tehditi temsil eder, nk bunlar
insanlara farkl bir rol modeli sunarlar. Bunun anlam ise kapitalizmin "aile deerleri"ni
(rn. otoriteye itaat, "gelenek", "ahlak" vs.) kuvvetlendirmek istedii zaman ilk
saldrlacann ecinseller olacadr. Britanya'da (kanundaki) Bent 38'in yrrle
girmesi bunun iyi bir rneidir; [bu bentle] hkmet ecinsel cinsellii savunan (yani
onu cinsel sapklktan baka bir ekilde sunan her eyi) kamusal organlar yasad
ilan etmektedir. Bu nedenle cinsellikleri nedeniyle insanlarn ezilmesi cinsiyetilik
ortadan kalkana dein sona ermeyecektir.
Anaristlerin bu bask biimlerinden nasl kurtulunabileceini dndklerini
tartmadan nce, bunlarn ezilenler iin olduu kadar onlar uygulayanlar iin de
neden zararl olduunu (ve bir ekilde onlardan faydalandn) aydnlatmak yararl
olacaktr.
Cinsiyetilik, rklk ve homofobi ii snfn bler; bunun anlam ise dk-cretli
rekabet eden bir emek havuzu oluturarak, beyazlar, erkekler ve heterosekseller
kendi elerinin, kzlarnn, annelerinin, akrabalarnn ve arkadalarnn dk cret
almasn salam olurlar. Bylesi blnmeler tmmz iin daha kt [alma]
koullar ve cretler ortaya karr, nk kapitalistler bu ucuz emek havuzunu
kullanmann rekabeti avantajndan yararlanrlar, piyasada var olabilmek iin tm
kapitalistleri koullar ve cretleri krpmaya zorlarlar (bunun yansra devlete ve ite
iverene kar dayanmay zayflatarak, bu gibi toplumsal hiyerariler grevler
srasnda grev krc olabilecek dlanm bir iiler grubu ortaya karrlar). Keza ii
snfnn "ayrcalkl" kesimleri kaybetmektedirler, nk cret ve [alma] koullar
birlik halinde kazanabileceklerinden daha dk olur. Gerekte yanlzca patronlar
kazanr.
Bu, bu konuda yaplan aratrmalarda grlebilir. Aratrmac Al Szymanski'nin beyaz
iilerin rklktan kazanl kt nermesini sistematik ve bilimsel bir ekilde
snamay amalamt ("Racial Discrimination and White Gain", American
Sociological Review'de, cilt 41, say 3, Haziran 1976, s. 403-414). Amerika Birleik
Devletleri'ndeki "beyaz" ve "beyaz olmayan" (rn. siyah, Yerli Amerikallar, Asyallar
ve spanyol kkenliler) iilerin durumlarn karlatrm ve pekok nemli ey
bulmutu:
(1) Bir Amerikan eyaletinde beyazlarla siyahlar arasndaki ak daraldka, oradaki
beyazlarn kazanlar dier yerlerdekilere nispetle daha yksek oluyor. Bunun
anlam, "beyazlar ekonomik ayrmclktan ekonomik olarak faydalanmaktadrlar.
Beyaz iiler zellikle de ekonomik ayrmcln yokluundan faydalanyor
gzkmekteler, ... hem kazanlarnn mutlak dzeyi anlamnda hem de beyazlar
arasndaki greceli eitlik anlamnda." (s. 413) Dier bir deyile, siyah iilere kar
daha az bir cret eitsizlii olduunda, beyaz iilerin ald cretler daha iyi
olmaktadr.
(2) Belirli bir Amerikan eyaletinde nfusta daha fazla "beyaz-olmayan" kii
olduunda, orada beyazlar arasnda daha fazla eitsizlik olmaktadr. Dier bir
deyile, yoksul, bask altnda olan iiler grubunun varl, her ne kadar beyaz-
olmayan iilerin cretlerini pek fazla etkilemese de, beyaz iilerin de cretlerini
drmektedir --"(beyaz-olmayan) iilere kar daha fazla ayrmclk olduunda,
beyazlar arasnda da daha fazla eitsizlik olmaktadr" (s. 410). Yani beyaz iiler bu
ayrmclktan ekonomik olarak ak bir ekilde zarar grmektedirler.
(3) Yine, "rksal ayrmclk younlatka, (bunun) ii-snf birliine olan etkisi ...
yznden beyazlarn kazanlar da dmektedir." (s. 412) Dier bir deyile, rklk
ekonomik olarak beyaz iilerin dezavantajnadr, nk siyah ve beyaz iiler
arasndaki dayanmay ypratmakta ve sendika rgtn zayflatmaktadr.
Yani btnsel olarak, bu beyaz iiler rklktan baz belirgin imtiyazlar edinmekte,
ancak aslnda ezilmektedirler. Irklk ve dier hiyerari biimleri aslnda onu
uygulayan ii snf kesiminin karlarna kar ilemektedir --iyeri ve toplumsal
birlii zayflatarak, ynetici snfa fayda salar.
Bunun yansra, alternatif grlerin, anlaylarn, deneyimlerin, kltrlerin,
dncelerin vb. zenginlii, rk, cinsiyeti ve homofobistler tarafndan
reddedilmektedir. Onlarn zihinleri bir kafesin iine hapsedilmitir, mono-kltrn
iinde duraanlamtr --ve duraanlama kiisellik iin lm demeektir. Bu gibi
tahakkm biimleri onlar uygulayanlar, bir kii olarak deil de bir rol olarak yaayan
tahakkmcy insanszlamaktadr; onun tarafndan kstlanmtr ve kendi
bireyselliklerini zgrce ifade (yaparlarsa da olduka snrl bir ekilde) edemezler.
Bu tahakkmcnn kiiliini yamultur, kendi yaamlarn ve kiiliklerini yoksullatrr.
Homofobi ve cinsiyetilik ayn zamanda tm insanlarn, gay ya da dz
[heteroseksel] olsun, kendileri iin doru olan cinsel ifade ve ilikileri semekteki
esnekliini kstlar. Cinsiyeti ve homofobist cinsel basknn, onlarn zihinsel sal,
ilikileri ve genel gelimesi iin iyi olmas imkanszdr.
Anarist gre gre rka, cinsiyete veya cinsiyetilie bal tahakkm kapitalizmde,
veya gerekte tahakkm ve smrye dayanan her trl ekonomik sistemde, baa
klamaz bir ey olarak kalmaya devam edecektir. "Aznlklarn" bireysel yeleri
baarl olabilirken, eitsizliin hakl karlmas iin [kullanlan] rklk, sekinler iin
skartaya karlamayacak kadar kullanl bir aratr. Irkln sonularn (rn.
yoksulluk) rk ideolojinin gerekelendirilmesi iin kullanarak, statkonun eletirisinin
yerini bu sefer de "doa" ve "biyoloji" gibi samalklar alr. Ayn ey cinsiyetilik veya
gaylere kar ayrmclk iin de dorudur.
Uzun vadeli zm aktr: kapitalizmi, bal olduu hiyerarik ve ekonomik olarak
snf-blnmeli toplumu datn. Kapitalist tahakkm ile smrden, ve onun sonucu
emperyalizm ve yoksulluktan kurtularak, ayn zamanda ii snfn blmek ve
zayflatmak veya bir grubun bir dierine uygulad basky hakl karmak iin
kullanlan, rk ve cinsiyeti stnlk ideolojilerin gerekliliini de ortadan kaldrm
olacaz.
Bu srecin bir paras olarak anaristler, rk, cinsiyeti ve gay-kart aktivitelere
direnerek ve bu gibi grlere gnlk hayatlarnda, her yerde meydan okuyarak,
nfusun tm kesimlerinin kendi insanlklar ve bireysellikleri adna ayaa kalkmasn
cesaretlendirirler (Carole Pateman'n ifade ettii zere, "cinsel tahakkm iyerini
olduu kadar evlilikle ilgili evi de ekillendirebilir" (Op.Cit., s. 142). Bunun anlam
karlatmz isel ve dsal tiranlklara kar ii snfndan olan insanlarn
mcadelesidir --ortak dmanlarmza kar olan mcadeleleri desteklerken, kendi
nyarglarmza, ister cinsiyet isterse deri rengi veya cinsellik olsun hi fark etmez,
kar da savamalyz. Lorenzo Kom'boa Ervin'in rklkla savam iin syledikleri
tm bask biimlerine uygulanabilir:
"Irklkla her karlald yerde, kendi saflarmz iinde ve hatta bir kimsenin kendi
iinde olsa bile, youn bir ekilde savalmaldr. Bu nedenle, bizler patronlarn snf
blmek iin kullandklar ve rksal olarak bask altnda kalan iileri sper-smrye
maruz brakan beyaz derililerin imtiyazll sistemini sona erdirmeliyiz. Beyaz iiler,
zellikle de Bat dnyasndakiler, rka veya ulusalla dayal olarak [ii snfnn]
baka bir kesiminin kazanmlarn zapt ederken, kendilerinin ilerlemesine yardm
etmek iin ii snfnn bir kesiminin kullanlmas giriimine kar kmaldrlar. Beyaz
emekiler tarafndaki bu tip bir snf oportnizmi ve teslimiyetiliine dorudan
meydan okunmal ve bozguna uratlmaldr. Sper-smr ve dnya Beyaz
stnl sistemi sona erdilene kadar, iilerin birlii salanamaz." [Op.Cit.].
Eitlie doru ilerleme salanabilir ve salanmtr. (Emma Goldman'n szleriyle),
"her yerde kadnlara ilerindeki hnerlerine gre deil, aksine bir cins olarak
davranlmakta" [Op.Cit., s. 145] olduu ve eitimin hala ataerkil --gen kadnlarn
hala geleneksel olarak "eril" (toplumda kadnlarla erkeklere farkl roller biildiinin
ocuklara retildii) renim ve alma yntemleriyle ynlendirildii-- olduu doru
olmakla beraber, kadnlarn konumunun, aynen siyahlar ve gayler gibi gelitii de
dorudur. Bu, tarih boyunca srekli bir ekilde gelien eitli kendinden rgtl,
kendini zgrletirici hareketler sayesinde olmutur, ve bunlar ksa vadede baskya
kar savamakta (ve kapitalizm ile devletin datlmasna uzun vadeli bir zm
potansiyeli yaratmakta) anahtardrlar.
Emma Goldman, kurtuluun "kadnn ruhunda" baladn sylemiti. Ancak
ezilenlerin kendi deerlerinin farkna varmalarn, kendilerine ve kendi kltrlerine
sayg duymalarn salayan isel kurtulu sreciyle, ezilenlerin dsal zulm ve
davranlara kar etkin bir ekilde savaacak (ve stesinden gelecek) konumda
olabilecektir. Ancak kendinize saygnz olursa bakalarnn da size sayg
gstermesini salayacak bir konumda olabilirsiniz. Irksal tahammlszle [ing.
bigotry], eitsizlie ve adaletsizlie kar kan insanlar, beyazlar ve heterosekseller,
ezilen gruplar desteklemeli, ve bakalar veya bizzat kendimiz tarafndan yaplan
rk, cinsiyeti veya homofobist davran ve eylemleri gz ard etmeyi reddetmeliyiz.
Anaristler iin, "Emek hareketinin tek bir yesi dahi ayrmclktan, bask altna
alnmaktan veya ihmal edilmekten muaf tutulamaz. ... Emek (ve dier) rgtlenmeler
tm yelerinin eit zgrl ilkesi zerinde kurulmaldr. Bu eitlik, eer her bir ii
zgr ve bamsz bir birimse, kendisinin karlkl karlar dorultusunda dierleriyle
ibirlii iindeyse ancak, btn bir emek rgtlenmesi de baarl bir ekilde alabilir
ve gl olabilir." [Lorenzo Kom'boa Ervin, Op. Cit.].
Bizler tm insanlara eit davranmalyz, ayn zamanda da onlarn farkllklarna sayg
gstermeliyiz. eitlilik kuvvettir ve bir nee kaynadr, ve anaristler eitliin
benzeyi anlamna geldii fikrini kabul etmezler. Bu yntemlerle, dsal tahakkme
kar isel kendinden zgrleme ve dayanmayla rksal tahammlszle kar
savaabiliriz. Irklk, cinsiyetilik ve homofobi toplumsal bir devrim gereklemeden
bylece azaltlabilir, belki de tamamen ortadan kaldrlabilir --kendi kendilerini
rgtlemeleri, zerkk bir ekilde arparak ve rk, cinsiyeti ve gay kart kt
davranlarn bir paras olmann veya dierlerinin bunlar yapmasna z yummann
reddedilmesi koullaryla (ki bu dierlerini kendi tavr ve eylemlerinin, hatta
grmezden bile gelemeyecekleri tavrlarnn farknda olmalarn salamakta) nemli
rol oynar. Bu srecin nemli bir paras zerk gruplarn, mcadele eden (hakim
rk/cinsiyet/cinsellik yeleri de dahil olmak zere) dier gruplar aktif bir ekilde
desteklemesidir. Bylesi bir pratik dayanma ve iletiim, mcadelenin ona mdahil
olanlar radikalletirmesi etkisiyle de birleince, hepimizi bask altnda tutan toplumsal
hiyerarileri zayflatarak nyarglar ve rksal tahammlszl ykmaya yardmc
olacaktr. rnein, 1984/5 ngiltere madenciler grevine gay ve lezbiyen gruplarn
destek vermesi, pekok madenci gsterisinde bu gibi gruplara saygn bir yer
verilmesiyle sonulanmt.
Beyazlar, erkekler ve heterosekseller asndan, tek anarist yaklam (kendinden
kurtulu mcadelelerine kar eletirel olmamay reddederken --dayanma beyninizi
kullanm d brakmanz demek deildir!) mcadele eden dierlerini desteklemek,
dierlerinin rksal tahammlszlne msamaha gstermeyi reddetmek ve kendi
korku ve nyarglarn kknden kazmaktr. Bu, aktr ki toplumsal tahakkm
meselesinin tm ii snf rgtlenmelerine --ezilen hibir grubun [ii snf
rgtlenmeleri] iinde marjinallememesini salayarak-- ve eylemliliine tanmasn
ierir.
Ancak bu ekilde toplumsal hastalklarn dayanak noktalarn zayflatlabilir; daha iyi
ve hiyerarik olmayan bir sistem yaratlabilir. Birimize verilen zarar hepimize zarar
vermektedir.
1930'larn spanyol Devrimi srasnda yaanan Mujeres Libres [zgr Kadnlar]
rnei nelerin mmkn olduunu gstermektedir. CNT ve FAI iindeki anarist
kadnlar, daha geni olan liberter hareket iindeki cinsiyetilik sorununu ne
karmak, kadnlarn liberter rgtlere katlmn artrmak ve kadnlarn erkek
tahakkmnden kendilerini kurtarmalar srecine yardm etmek amalaryla bamsz
bir ekilde kendilerini rgtlediler. Bu sayede, (olduka yaygn olan) "devrimci" erkek
yolda anaristlerin cinsiyeti tutumlaryla da mcadele edilmekteydi. Martha A.
Ackelsberg'in Free Women of Spain [spanya'nn zgr Kadnlar] adl kitab bu
hareketin ve zgrlk hakknda duyarl olan tm insanlar asndan ne kard
meselelerin mkemmel bir muhasebesini yapyor.
Sylemek gereksiz olsa da, anaristler dier hiyerari biimlerini kabul eden,
kapitalizm ve devletin hakim nceliklerini kabul eden, iktidar ve refah adna ilikilerin
ve bireyselliin deerinin drlmesine raz gelen "eitlik" biimlerini tamamyle
reddederler. "Eit frsatlar", siyah, gay veya kadn patron ve politikaclar barndran,
ancak ana fikri gzden karan bir "eitlik" biimi de vardr. "Amma karmak!"
demek yerine "Bana da!" demek gerek bir kurtuluu ne karmamaktadr, sadece
farkl patronlar ve yeni tahakkm biimlerini artrmaktadr. Bizler emirleri
verenlerin cinsiyetine, deri rengine, milliyetine veya cinselliine deil, toplumun
rgtlenme biimine bakmalyz.

B.1.5 Otoriter Medeniyetin Kitlesel-Psikolojik Temeli Nasl Yaratld?
Ksm A.3.6'da hiyerarik, otoriter kurumlarn kendilerini devaml klmaya eimli
olduuna dikkat ekmitik, nk onlarn etkisi altnda bymek itaatkar/otoriter
kiilikler --otoriteye (cezalandrlma korkusundan kaynaklanan) hem "saygl" hem de
kendi altlarndakilere ototeyi uygulamaya istekli insanlar-- ortaya karr. Bu tip bir
karakter yapsna sahip insanlar gerekte hiyerarileri ortadan kaldrmay
istememektedirler, nk samimi bir zgrln getirecei sorumluluklar
stlenmekten korkmaktadrlar. Otoriter fabrikadan ataerkil aileye kadar [geni bir
alanda] toplumun kurumlarnn --en yukardaki elitlerin emirleri verdii vve daha
aadakilerinse sadece itaat ettii-- piramitsel [bir yapda olmalar] onlara "doal"
veya "doru" gelir. Bylece, bir yandan fabrika faizmini ve zelletirilmi devletleri
savunurken, ayn zamanda da "zgrlk" iin meleen szde "Liberter" ve "anarko"
kapitalist ovlar grrz. Ksacas, otoriter medeniyet, toplumun her boyutuna nfuz
eden artlayc grift sistem sayesinde, her kuakla birlikte kendisini yeniden retir,
statkoyu destekleyen bir insan kitlesi yaratr.
Wilhelm Reich, otoriter medeniyetin yeniden retilmesi psikolojik srecinin en
derinlemesine analizlerinden birisini ortaya koymutu. Reich analizini Freud'un en
salam keiflerinden drt tanesinin zerinde ekillendirmiti: (1) davranlar stnde
rasyonel olmayan bir etkisi olmakla beraber gl [bir etkisi] olan, zihnin bilinalt olan
bir kesiminin var olduu; (2) kk bir bebein bile canl bir "jenital" [ing. genital]
cinsellik (yani cinsel retimle hibir ilgisi olmayan bir cinsel haz arzusu) gelitirdii; (3)
tekelilik ve ataerkillik ilikileri altndaki ebeveyn-ocuk ilikisinde ortaya kan
Odipsel atmalarla birlikte ocukluk dnemi cinselliinin, cezalandrlma veya cinsel
eylem ve dncelerin onaylanmamas korkusuyla genellikle bastrld; (4) ocuun
bu doal cinsel eylemliliinin bloke edilmesi ve hafzasndan silinmesi, bunun
kuvvetini bilinaltnda zayflatmad, aksine onu younlatrd ve kendisini eitli
patolojik rahatszlklar ve anti-sosyal itkilerle ortaya koymasna yol at; (5) ilahi
kkenli olmann ok tesinde, beeri ahlak kurallar ebeveyn ve ebeveyn ilevi
grenlerin ocukluun ilk dnemlerinde kullandklar eitsel aralardan
kaynaklanmaktadr; bunlardan en gl olanlarndan birisi de ocukluk dnemi
cinselliine kar kanlardr.
ocuklarn cinsel tavrlarnn bask altna alnmad, nevrozlar ve sapklklarla
beraber otoriter ve kurum ve deerlerin neredeyse var olmad kadn-merkezli
(matricentric) bir topluma sahip olan Trobriand Adallar zerine Bronislaw
Malinovsli'nin yapt almadan faydalanarak, Reich ataerkillik ve otoriterliin
esasen kabile bakanlarnn oullarnn yapt belli tipteki ("kuzenler aras evlilikler")
evliliklerle ekonomik avantajlar saladklarnda ortaya kt sonucuna varyordu. Bu
tip evliliklerde, erkein einin erkek kardeleri devaml olan bir harac [ing. tribute]
kadna balk paras [ing. dowry] olarak demek zorundaydlar, bylece de kocasnn
(yani efin) kabilesini zenginletirmekteydiler. Oullar iin bu tip pekok evlilik
ayarlayarak (ki efin okelilik ayrcal nedeniyle bu ok saydayd) efin kabilesi
refah biriktirebilmekteydi. Bylece toplum refah temelinde ynetici ve tabii [ast-st]
kabileler eklinde katmanlamaya balad.
Bu "iyi" evliliklerin kalcln salamak iin kat tekelilik gerekiyordu. Ancak
ocukluk dnemi cinselliini bastrmakszn tekeliliin srdrlmesinin imkansz
olduu kefedildi, nk istatistiklerin gsterdii zere cinselliin zgrce ifade
edilmesine izin verilen ocuklar uzun vadeli tekelilie adapte olmakta sklkla
baarsz oluyorlard. Bu nedenle, snfsal katmanlama ve zel mlkiyetin yansra
yeni ataerkil sistemin yeniden retimi iin baml olduu baskc cinsel ahlan telkin
edildii otoriter ocuk yetitirme yntemleri gelitirildi. Yani bir yanda ataerkil ncesi
toplum, ilkel liberter komnizm (veya Reich'n ifadesi ile "emek demokrasisi"),
ekonomik eitlik ve cinsel zgrlk arasnda; te yanda da ataerkil toplum, zel
mlkiyet ekonomisi, ekonomik snfsal katmanlama ve cinsel bask arasnda tarihsel
bir karlkl bir iliki [balant] vardr. Reich'in ifade ettii zere:
"(Kadn-merkezli)den ataerkil rgtlenmeye doru gelien her kabile, yeni yaam
biimi ile uygun olan bir cinsellik retmek iin yelerinin cinsel yapsn deitirmek
zorundayd. Bu gerekli bir deiimdi, nk iktidar ve refahn demokratik soy
silsilesinden (ana tarafndan [hesaplanan] kabilelerden) efin otoriter ailesine doru
kay, esasen insanlarn cinsel arzularnn bastrlmas yardmyla yerine getirilmitir.
te bu ekilde cinsel bastrma toplumun snflara blnmesinde asli bir unsur haline
gelmitir.
Gerektirdii evlilik ve yasal [meru] balk paras, bir rgtlenmenin baka birine
dntrlmesinin ekseni [oda, destek noktas] haline gelmitir. Kadnn soy
silsilesinin erkein ailesine dedii evlilik haracnn erkein, zellikle de efin, iktidar
konumunu glendirmesi nedeniyle, daha yksek mevkideki soy silsileleri ve ailelerin
erkek yeleri, evlenmeye ilikin bu balar kalc klmakta youn karlar vard. Bu
aamada, dier bir deyile yanlzca erkeklerin evlilikten karlar vard. Bu yolla, her
an kolayca zlebilecek olan doal emek-demokrasisinin basit ittifak, ataerkilliin
kalc ve tekeli evlilik ilikilerine dntrlm oldu. Kalc tekeli evlilik ataerkil
toplumun temel kurumu haline gelmitir --ki bugn de byledir. Ancak bu evlilikleri
korumak iin, doal jenital arzular stne giderek daha fazla kstlamalar getirmek ve
onlar deersizletirmek gerekliydi." (The Mass Psychology of Fascism, s. 90)
Kadn-merkezli bir toplumdan ataerkil bir topluma dnmedeki doal cinselliin
bastrlmas, ataerkil ncesi toplumlarda bulunan doal kendinden dzenlemenin
yerini alacak zorlayc ahlakla dayatlmas gereken eitli anti-sosyal itkiler (sadistlik,
ykc drtler, tecavz fantazileri, vb.) ortaya karr. Bu sayede seks "kirli", "rezil",
"gnahkar" vb. ekilde deerlendirilmeye baland --ikincil itkilerin yaratlmasyla
gerekte de bu hale geldi. Bylece:
"aa uygun (kadn-merkezliliin) (efin ailesinin ana tarafndan soy silsilesinden
ekonomik bamszl, kabileler arasnda mallarn deiiminin giderek artmas,
retim aralarnn gelimesi, vb) devrimci srelerden sonulanan ataerkil-otoriter
cinsel dzen, kadnlar, ocuklar ve yetikinleri cinsel zgrlklerinden mahrum
brakarak otoriter ideolojinin ana temeli haline gelir, seksi bir meta haline getirir ve
cinsel ilgileri ekonomik boyun edirmenin hizmetine koymaktadr. Bundan sonra
cinsellik aslnda bozulmutur, rezil ve eytani hale gelir ve engellenmesi gerekir."
(a.y., s. 88)
Ataerkillik bir kere baladnda, cinsel bastrma yolu ile yelerinin psikolojik olarak
sakatlanmasna dayanan tamamen otoriter olan bir toplumun yaratlmas bunu takip
eder:
"ocuun doal cinselliinin ahlaki olarak engellenmesi, ocuun jenital cinselliinin
ciddi bir ekilde tahrip edilmesi olan bu son aama, ocuu korkak, rkek, otoriteden
ekinen, itaatkar, kelimelerin otoriter anlamnda 'iyi' ve 'uslu' yapar. nsann isyankar
kuvvetlerini sakatlayc etkisi vardr, nk her trl hayati yaam-drts artk derin
bir korkuyla kaplanmtr; ve seks yasakl bir konu olduu iin genel olarak dnce
ve insann eletirel melekeleri de keza kstlanmtr. Ksacas, ahlakn amac otoriter
dzene --sknt ve klmeye karn-- uyum salayan itaatkar kimseler retmektir.
Bylece aile, ocuun ileride ona gerekli olacak genel toplumsal dzenlemeye
hazrlk olarak uyum salamay renmesi gereken bir minyatr otoriter devlettir.
nsann otoriter yaps --bu ak bir ekilde oluturulmaldr--, temelde cinsel
engellerin ve korkunun (kiinin biyo-enerjik yapsna) nfuz etmesiyle retilir." (a.y., s.
30)
Bu sayede, bireyin isyan etmeye ynelik olan ve kendisi iin dnme gcne zarar
vererek, ocukluk dnemi cinselliinin --ve biyo-enerjinin dier zgr, doal ifadde
biimlerinin (rn. barma, alama, koma, atlama vb.) --engellenmesi, tepkisel
kiiliklerin yaratlmasndaki en nemli silah haline gelir. Btn gerici politikaclarn
"ailenin glendirilmesi"ne ve "aile deerlerin" kuvvetlendirilmesine (rn. ataerkillie,
zorunlu tekelilie, evlilik ncesinde bekarete, bedensel cezaya vb.) bu kadar vurgu
yapmasnn sebebi ite budur.
"Otoriter toplum, otoriter aile yardmyla kendisini kitlelerin bireysel yaplarnda
yeniden rettii iin, politik gericilik otoriter aileyi 'devlet, kltr ve medeniyetin ...'
temeli olarak grr ve savunur. Gerici erkek ve kadnlarn yeniden retilmesinin en
nemli merkezi bu siyasi gericiliin mikrop hcresidir. Belirli toplumsal srelerden
ortaya km ve gelimi olarak, onu ekillendiren otoriter sistemin korunmas iin en
hayati kurum haline gelir." (Op.Cit. s. 104-105)
Aile bu ama dorultusundaki en nemli kurumdur, nk ocuklar byk lde
ebeveynlerinin denetimi altnda olduklar doum anlarndan alt yalarna kadar, ilk
birka ylda psikolojik sakatlanmaya en ak olanlardr. ocuklar ailelerinden uzak
kalacak kadar bydklerinde ise artlandrma srecini okullar ve kiliseler srdrr,
ancak eer uygun temel ebeveynleri tarafndan hayatlarnn banda atlmamsa
genellikle baarsz olurlar. Bu nedenle A. S. Neill unu gzlemlemektedir: "ocuk
eitimi kpek eitimine olduka benzerdir. Krbalanan bir ocuk, krbalanan bir
kpek gibi itaatkar, zgvensiz bir yetikin bir yetikin olarak byr. Ve kpeklerimizi
kendi amalarmza uygun bir ekilde eittiimiz gibi, ocuklarmz da eitiriz. Bu
kpek yetitirme evinde, ocuk kreinde insan kpekler temiz olmaldrlar; onlarn
beslenmesi iin uygun olduunu dndmzde onlar beslemeliyiz. 1935'de
Berlin Templehof'da, byk eitimci Hitler emirlerini slkla bildirirken, binlerce
itaatkar, yaltaklanan kpein kuyruklarn salladklarn grdm." (Summerhill: a
Radical Approach to Child Rearing, s. 100)
Aile, cinsel enerjinin dorua kt ergenlik dneminde de ana bask birimidir. Bunun
sebebi ebeveynlerin byk bir ksmnn ergenlere partnerleriyle rahatsz edilmeksizin
cinsel ilikiler gelitirmesini salayacak zel bir kiisel alan salamamalar, aktif bir
ekilde bu tip davranlardan vazgeirmeleri, (fanatik Hristiyan ailelerindeki gibi)
sklkla da tam bir saknma [uzak durma] talep --saknmann en fazla imkansz olduu
bir zamanda!-- etmeleridirler. Dahas cinsel zgrle imkan veren ev ve yurtlarn
toplumsal olanaklar olmakszn, kapitalizmde genler ekonomik olarak ebeveynlerine
baml olduklar iin, genlerin ebeveynlerinin evlilik ncesi seksten saknmas
ynndeki mantksz taleplere boyun emekten baka seenekleri yoktur. Bu ise
onlar arabalarn arka koltuklarnda gizlice veya rahatlayamayacaklar ve tam bir
cinsel tatmin salayamayacaklar gzden uzak yerlerde seks yapmaya zorlar.
Reich'n bulduu gibi, cinsellik bastrldnda ve endieyle dolduunda, sonu daima
belli bir derecede onun deyiiyle "orgazmsal yetersizlik" olmaktadr. Burada, bylece
kronik biyo-enerjik dolamn durmasyla sonulanan bir cinsel gerilimin eksik
salnmas [serbest brakm] vardr. Bylesi bir koul, Reich'a gre nevroz ve gerici
tavrlarn beslendii alandr. (Daha fazla aynt iin Ksm J.6'ya baknz).
Bu balamda, Trobriand Adallar gibi "ilkel" toplumlarn ataerkil-otoriter kurumlar
gelitirmelerinin ncesinde, genlerin partnerleriyle rahatsz edilmeksizin cinsel
ilikiye girebildikleri zel topluluk evleri saladklarna --ve bunun toplumun tam
onayyla olduuna-- iaret etmek ilgintir. Bylesi bir kurum, zgrlk kavramyla
kastedildii zere, anarist bir toplumda olmu kabul edilecektir. (Genlerin cinsel
zgrlne ilikin daha fazlas iin Ksm J.6.8'e baknz)
Milliyeti duygularn [kkleri] otoriter ailelere kadar takip edilebilir. Bir ocuun
annesine ball tabii ki doaldr ve btn aile ilikilerinin temelidir. znel olarak,
anavatan ve ulus kavramlarnn duygusal temeli anne ve ailedir, nk ailenin
"minyatr bir ulus" olmas gibi anne de ocuun anavatandr. Hitler'in "Nasyonal
Sosyalizmi"nin kitlesel cazibesini dikkatlice aratran Reich'a gre, milliyeti duygular,
aile balarnn dorudan bir devamdr ve ailesine katlam [ing. fixated] bir bala
tutunmaktadr. Reich'n belirttii zere, anneye ocuksu ballk doal olsa da
katlam ballk toplumsal bir rnden baka bir ey deildir. Ergenlikte anneyle
olan ballk, eer genlere dayatlan doal olmayan cinsel kstlamalar bunun ebedi
klnmasna neden olmazsa, dier ballklar --rn. doal cinsel ilikiler-- iin de ortam
yaratacaktr. te bu toplumsal olarak Anneye [olan badaki] bu katlamann
milliyeti hislerin temeli haline gelmesini [salayan] ey ite bu toplumsal olarak
koullanm dsallatrmadr.
Gerici karakter yaplar yaratma srecini incelemede Reich' inceleyen daha sonraki
yazarlar, ocuk ve genlere cinsel olanlar dnda dayatlan dier nemli engelleri de
ierecek ekilde incelemelerinin alann genilettiler. rnein, Rianne Eisler Sacred
Pleasure adl kitabnda sorgulanan tipteki kiilikleri yaratann yanlzca seks-olumsuz
tavr deil ancak zevk-olumsuz tavr olduunu vurgulamaktadr. Zevk veren hislerin
deerinin reddedilmesi --rnein zihin ve "ruhun" "yksek" zevklerinin aksine
vcudun zevklerinden haz duymann insan doasnn "hayvans" (ve bu nedenle de
"kt") yan olduu eklindeki genel dncede yansd gibi-- bilinaltmza nfuz
eder. Vcuda ilikin ruhsal yn reddeden bylesi bir ikilikle [daliteyle], insanlarn
herhangi bir haz verici histen zevk almaktan sululuk duymalar salar --kapitalizm ve
devletilik altnda, ynetici-snfn karlarn korumak iin emein yabanclamasna,
smrye, askeri hizmete kitlesel olarak itaatkar olma gereksinimiyle beraber, onlar
hazlardan (ve hatta yaamn kendisinden bile) feragat etmeye dayanan bir yaama
hazrlayan bir artlandrma. Ve ayn zamanda, baz merhametsiz lkler uruna ac
eken (ve "gerekli" ac ekmeyi dierlerine bulatran) kat, duygusuz sava
kahramanlarn yceltilmesindeki gibi, otoriter ideoloji ac ekmenin deerine vurgu
yapar.
Eisler yine, "kat hiyerarilerin ve acl cezalandrmalarn norm olduu ailelerde
byyen insanlarn ebeveynlerine duyduklar kzgnl bastrdklarna ilikin olduka
bol kant var. Bu kzgnln daha sonra geleneksel olarak gszletirilmi olan
gruplara (aznlklar, ocuklar ve kadnlar gibi) yanstldna dair de olduka fazla
kant var" (a.y., s. 187). Bu bastrlm kzgnlk, ilgisi ounlukla toplumun sorunlar
iin aznlklarn gnah keisi gsterilmesine dayanan gerici politikaclar iin verimli bi r
zemin haline gelir.
Psikolog Else Frenkel-Brunswick'in The Authoritarian Personality'de belgeledii
zere, ocukluk dnemlerinde iradelerini korkulan otoriter ebeveynlerin
gereksinimlerine teslim etmekle artlandrlan insanlar, ayn zamanda da yetikinler
olarak iradelerini otoriter liderlerin irade ve akllarna teslim etmeye de olduka duyarl
olmaktadrlar. "Dier bir deyile, bastrlm fkelerini zayf olarak grdklerine
yanstmay rendike, otokratik veya "gl adam" idaresine itaat etmeyi renirler.
Dahas, herhangi bir isyan etme belirtisinde dahi (hatta adaletsizce davranldnda
cevap verdii zaman bile) kat bir ekilde cezalandrld iin, ocukken kendilerine
yaplanlarda herhangi bir eyin yanl olduunu bile kendi kendilerine --ve sonuta
kendi ocuklarna da [bunlar] yaptklarn-- reddetmeyi de yava yava renirler."
(a.y., s. 187)
Bunlar, otoriteye tapan ve zgrlkten korkan kiilik tipleri yaratarak statkonun
devaml klnmasn salayan baz mekanizmalardr. Sonu olarak, anaristler
geleneksel ocuk yetitirme pratiklerine, ataerkil-otoriter aile (ve onun "deerlerine"),
genlerin cinselliinin bastrlmasna, hazzn engellenmesine, Kilise tarafndan ve
okullarn ounda retilen acy onaylayan davranlar genellikle reddederler.
Bunlarn yerine anaristler, amac bireyselliin psikolojik olarak sakat braklmasn
engellemek, veya en azndan asgari klmak, bunun yerine de doal kendinden
dzenlemeyi ve kendinden esinlenmeyi gelitirmek olan, otoriter olmayan, baskc
olmayan ocuk yetitirme pratiklerini ve eitsel yntemleri tercih ederler (srasyla
Ksm J.6 ve Ksm J.5.13'e baknz). Bu, bizce anarist ekonomik ve politik
kurumlarn serpilebilecei bir psikolojik zemin yaratarak, insanlarn mutlu, yaratc ve
gerekten de zgrlk a bireyler olarak geliecekleri yegane yoldur.

eviri: Anarist Bak

Kaynak: "B.1 Why are Anarchists Against Authority and Hierarchy"