Lvdat entuziaste e Mjeksore tanishme

Gustav Theodor FECHNER

Parathnie
N kohn e ktij shkrimi Schriftchens ju shkoi n mjeksi raktike shesh n
Mjekt e vjetr raa dhe e !uajti nj "urmethode si nj Hiokratit r t ortretizuar
ato si thjesht raciona#$ a !en kshtu ! ishte %jithmon& Ca#ome#$ C'anide
hidro%jenit$ ndr t tjera ka #uajtur n at koh nj ro# t ndr'shme tani&
Mjeksi sht tani n nj ikamje n%a t ci#at ata mund t shikoni osht me
krenari n (do mosh t hershme dhe t %jitha shkencat e tjera& )etm nj ha i vo%#$
dhe ajo mun%on as%j e saj t rfundimit m shum se nj vshtrim m*raa n kt
mosh& Tashm ararakisht dakord r t hedhur at$ !##imin e Secimina vijim&
Model i par.
Hiokrati ishte nj i madh dhe msuar mjek t kohs s tij+ nse ai or tani u kth'e
n *otn e sirme dhe tani ishte menduar t dshirojn ! t vazhdoj t #uaj ro#in e
saj t vjetr ende$ ai me si%uri do t shum t %a*uar& N t %jitha rovimeve$ ai do t
*inte deri n universitetet tona& Si e do ta # t unojn jasht nj teori t aforizmave
t tij$ dhe m as e akuzojn at$ ai e kutoi se nuk ka %reke dhe nuk dinte as%j t
metods Hiokratit& Si%urisht$ me nnn e tij %reke ai do jo shum n art mjeksore
%juhn ton artificia#e+ dhe at ak tij oxymel $ #n%jet e mishit t tij dhe sh!etsimet e
tij %jakderdhje$ t ci#at ai rndr'she *ri mreku##i t mdha$ kshtu ! ai mund t
*esojn vetm se n %jendjen e tanishme t mjeksis nj dja# *er*er do t ishte tur
! t ket ka! ak ara n (antn e tij rroje& ,o ata donin t tij nj i shndosh medica
materia tre%ojn vetm %jrat m t nevojshme$ t ci#at tani rfshijn metodn e
Hiokratit$ n mn'r ! ata me si%uri duan t su%jerojn se ai nuk do t se#*i%e d'ja
!uajtur as tij sikur t z*utur nj$ kuajt sias etimo#o%jin do t jet n %jendje& -sht
othuajse si ktu me at antikitetit ! ishin hedhur n a##(i dhe vn hedh reja e hedh
rsri dhe rsri deri n %j'smn e fundit nj km* e kishte *r m t trash se
statujs ori%jina#e$ dhe ndoshta n vende t tjera$ edhe se ata ende udhhe!ur t
njjtin emr $ duan t shohin at mjaft i ndr'shm& ,ra$ i#a( i ho## Hiokratit ka t
njjtn t marra n%a vazhdimisht derdhje %radua#isht nj trashje mjaft hijernd&
Her t ndr'shoj shum %jra& Mjeksi ishte ndr'she nj Her*a#ist i varfr$ n
kohn e duhur Hna ishte n krkim t *imve dhe rrnjt e saj n ma#et m t afrta
dhe auskochte n kuzhin n shti+%jith furnizimit mjeksor %jetur n en%es
n%rnie me hasir& Tani ata kan kuzhina$ e ci#a edhe djemt e kuzhins jan shum
t shtress s #art t veshin ka#ata+ t es jest e *ots kan n *r dr%esave$ dhe
!i#ar t're$ medica materia $ sht a! e m*ushur tani ! ata nuk e din se si do t
konsumojn t %jitha rezervat$ dhe disa r kt ars'e mund t jet e ardorur
m'kur n t derisa ata$ kur ata andre *hen t #odhur r t shikuar edhe nj her&
Rea##'$ (do fi#antro duhet t jen t #umtur nse ai 'n medica materia merr n
konsiderat$ dhe sht shenja m e caktuara n at se mjeksia jon aktua#e e ka
ku#min e rarimit t saj ku nuk arritur tashm$ or do t arrij s shejti& T #ashtt
ishin me fat n !oft se ata kishin vetm nj i#a( r (do smundje dhe t shum ata
! nuk kan fare& Sa m t #umtur jemi. Ne nuk kemi vetm afundsisht korri%juar
r (do smundje$ or edhe (do a%jent individ tani shrojn smundjet afundsisht$
dhe at ! sht triumfi i shkencs$ si( kemi t drejt tani kundr smundjeve t
ashrueshme m e fu!ishme e mjeteve$ n mn'r ! kur t z& /& dikush as #e0imit
t mat. Ilaet t #ir n !oft se ai m ar do t ket sniff#es ose konsumin$ ai$ n
!oft se ai sht vetm deri diku e ars'eshme$ si%urisht kjo e fundit do t z%jedhin
kundr t ci#it ai na sheh t ajisur me a! shum dhe t admirueshme mjete !$ duhet
nj tashm e %j'sm mushkrive ndjekur n%a f'ti$ or %j'sma tjetr n%a mjetet tona
duhet t jen a! t freskta dhe t shndetshme se ata mund t zvendsoj
funksionin e hum*ur me& && Ei#esi$ frik n%a uji$ dhe si jan tani %jrat vetm
komik$ sese kemi z*u#uar othuajse (do i#a( dit t re dhe !$ a! sa un mund t
kujtoj t aktn$ deri m tani #ouder mjaft t a%a*ueshme&
Ne do t mund n t vrtet tani t jet i kna!ur me at ! kemi$ si dhe nj
ara!itje e shkurtr n mat. medica do t na msoj se ne kemi m shum r t
friks n%a ndonj di(ka e smundjes+ or kjo sht n%a ana tjetr rsri e
#avdrueshme$ n !oft se ne nuk duam t nda#emi n haa t shejt$ me shkenca
jon do t ecin n samitin e rsosmris$ dhe kshtu ne shohim i#a( tani anda#shme
ikamja n0itoj rtej t ci#it$ si o*jektivin e rsosjes s t're $ nuk ro%resion m
shum do t jet e mundur dhe do t ndodh kur ne s ari so##i at deri tani ! (do
mjet t kuruar t %jitha smundjet$ dhe (do smundje mund t shrohet rm*'set me
t %jitha mjetet& Me disa smundjeve dhe mjetet ! jan tashm deri m tani+ me t
tjera ne do t shresojm se$ n !oft se mjekt vazhdojn me t njjtin ze## si m
ar$ i#a(i r t z%jeruar %jersisht dhe n mn'r intensive$ t vijn n kt s
shejti& -sht e !art se n kt mn'r unn ton n terai dhe .
mat medica %radua#isht duke u fatter dhe sho!atat m t asur$ dhe m n fund duhet
t ranojn nj shka## t ti## ! ata t mund t m n%a studimi$ e nj mn'ra t
ndr'shme n%a m as do t duhet t marr r t ndihmuar$ i ci#i edhe n kohn e
tanishme mjaft ak jan tre%uar& Sa m shum ! sht n rritje n fushn e shkencs$
m shum ajo sht e ndar n jes t ve(anta$ t ci#at m as kan t *jn me
njerzit individua#e eksk#uzivisht+ dhe n !oft se ndr'she mjeksi$ kirur%ji dhe
farmaci oerohet n%a nj su*jekt dhe t m*ajtur r t andashme$ or kan ndar
tashm deri n nj treshe$ si( mund t ritej$ %jithashtu$ se n !oft se i#a(i t jet
!##imet e dek#aruara t miniers vetm #vizi ak m afr o$ (do mjek do t jet n
%jendje r t studiuar dhe t di#omuar vetm n nj a%jent t vetm$ me t ci#in ai e
ka ndr'she ai msoi tijat$ t %jitha smundjet do t jet rritur$ si Hercu#es ka !en n
%jendje t hedh osht t %jitha monsters me t njjtn #o*+ as t ci#it zhiva or
mjeku mjeku "ina dhe mjeku oiumi nuk sht e #ejuar !asje n t 1rtizanatit&
Gjithashtu ju fi##oni edhe tani$ nevoja r kt ndarje t ndjehen t fu!ishm$ dhe
edhe se ajo nuk sht i autorizuar me #i%j$ nuk jan me t vrtet mjaft i mjekve t
ti##a merkurit dhe mjekt "ins dhe mjekt *#u thart a do t thot n %jendje t *j
as%j me t$ dhe tjera vetm n miratimin nevoj$ t ti##a si muzikant i ci#i sht nj
virtuoz n nj instrument$ dhe mund t jet n raste t rndsishme vetm r t
d%juar kt$ or sht e kutueshme r t #uajtur instrumente t tjera rve(& M
von$ me%jithat$ k' duhet t shfu!izohet$ dhe t #ejohet ndonj mjek r t rzihem
n mjete t tjera$ ! nj sht e mjaftueshme r t$ dhe n asnj mn'r m t mir
n thjeshtsin e trajtimit$ ro nevojshme kshtu mjeku mund t arrihet&
"jo do t thot$ ajo ! ka !en sekti m i madh fituar vet$ sht a d'shim
ca#ome#$ dhe ju mund t kaitu##i n t ci#in (do mat. medica rekomandojm si nj
rsritje t vo%# t t %jith ato#o%jis$ ashtu si( ka shkrir s *ashku %radua#isht
me t %jitha smundjet dhe su*i%iert at+ oshtr si rjashtohen& E ra$ kjo do t
ishte nj tur r moshn ton$ kur ca#ome#$ or ndr'she ka sje## e smundjeve m
hetero%jene nn nj (ati$ t ca#ome#$ ktij heroi n materia med. $ e ci#a sht n
%jendje r t sht'ur t %jitha e ke!e dhe monsters n truin e njeriut kur kjo nuk
duhet edhe me kt smundje t vetme mund t *het+ dhe un jam me t vrtet n
kt drejtim$ me shresn m t mir& )etm d' ao tri her rekomanduar me %jith
zemr+ dhe kjo nuk sht as%j m shum se ca#ome# n oshtr&
2far t themi$ e acidit h'droc'anic$ e ci#a e ka *r tashm n vitet e t're t rinj$ t
ti## Rava%en ndr smundjet ! nat'ra sht shejt r smundje t reja r ne ! t
eshoj$ n mn'r ! vetm C'anide kthehet r t *r di(ka$ sese ata e
smundjeve t vjetra sht *r othuajse i #odhur& 3n nuk mund t ndihmojn or
t nda#em kjo do t thot$ fmija 0hiron e mjeksis moderne ak m t %jat r t
vn ci#sit e tij t shk#!'era n drit shum t ndritshme& Nj mund t mendojn se
cianidi ishte nj do t thot edhe m e do*ishme disa koh m ar$ si( sht tani& M
ar$ ra ajo ishte a%jenti m i shk#!'er n t %jitha smundjet$ me dia%nozn e t
ci#it nuk mund t mjaft t merrni m t astr$ sese sht ikrisht r shkak se
askush nuk e dinte fare se (far t *j e acidit h'droc'anic$ n mn'r ! ata t
rshtaten shum ars'e r smundjet r e ci#a ishte e a!art se (far do t mund t
rshtatet$ m t mir$ dhe ata shrth'en randaj sidomos n fi##im n%a smundje t
ti##a vrtet eidemike&
,or tani kemi *r virt'tet dhe veset e c'anide dini shejt n%a *renda dhe n%a
jasht$ ju s shejti do t numrohen n mesin e mjeteve me t ci#at nj sht'r din
se si$ ku$ dhe se ata unojn$ dhe t ci#at nj ars'e nj t caktuar mund t jain
msim$ kur dhe ku ata duhet t shrehin efektivitetin e t're+ ju mund t merrni
,R1N415$ n !oft se ju do t$ acid h'droc'anic n nj zin0hir t indikacioneve
kan secifikuar se ata nuk jan m a! t #ir n%a t %jitha smundjeve do t jet n
%jendje t ecin rreth astaj$ si m ar& 6 1jo nuk ka nevoj r frik kt& )etm
mn'ra e rdorimit t c'anide do t jen disi t akndshme me nj zin0hir t
d'fisht e saj t indikacioneve r mjekt& M ar$ domethn ata mund t a#ikojn
t njjtn %j$ kur dhe ku ata i kna!ur$ a m tej ! t 'es veten vetm r
(shtjen+ or tani ata do t krkojn t %jith ! ata duhet t mendojn me kujdes
ararakisht dhe t *j t !art ars'et se se ata *esojn se t njjtin indeks+ or
tre%uan ata$ ra$ do t m*etet r t %jitha rastet& ,r tre%uesit e t're jan tashm n
nj far mase %jetur r smundjet kr'esore t ndjeshmris$ nervozizm dhe
rirodhimit$ dhe asi ! kto jan tre ersona t ci#t r*jn trinitetin e truit$ dhe$
si dikur 5uiteri$ Netuni dhe ,#utoni n erandorin e *ots$ kshtu ! kan ndar n
sundimin e t %jitha smundjeve$ kshtu ! sht e vrtet$ si t #ir$ t mendojn
edhe m shum kujdes$ nse kjo ao ajo smundje$ e ka t drejtn e c'anide
to#eroj+ me%jithat$ e fundit or %jithmon r t marr n nj sh!'rtim t
kujdesshm$ se ajo duhet t jet r shkak t nj rej at're smundjeve theme#ore$
dhe7 n mn'r ! c'anide %jenden indeksuar n shka##n m t #art& 6 Nj diskutim
m secifik i efekteve tashm t zakonshme t c'anide do t shje%oj kt m mir
kshtu&
1cid h'droc'anic sht nj i#a( sovran r inf#amacion+ mjaft e mir$ or t
do*ishme r t asme6roje dhe t *a%azheve t *raktisur njjtn ende #otsisht t
!art n%a fusha& 1i #ufton me an t nat'rs s t're 8asserstoffi%en t r9va#ierende
n inf#amacion oksi%jen dhe kshtu *n t %jith inf#amacion e t ujit+ *ri ata edhe
nj her krcnoi t zhvendoste Schneer n%a uzin armsh t mjeksis$ dhe un
mendoj se ata do t kishin z*atuar at$ n !oft se ju nuk kishte$ ra$ i sh!etsuar nj
kr'en%ritje n%a kirur%t7 sa m shum mund t jet ndoshta sanjo##i shatn e tij$
n0nsi t jet i shat i vo%# dhe muhamedan marr mjekrn e tij ara kirur% se
*izhuteri e tij dhe z*ukurues tij& : ju tani shum c#ever#' t %jitha smundjet e
njohura t shkaktuara n%a kushtet inf#amatore n koht e fundit$ dhe ndoshta n
r%jithsi smundje si nj specie nn gjini ka sje## inf#amacion$ si( sht tashm e
!art$ ra$ se c'anide sht i z*atueshm r t %jitha smundjet&
,or nuk e *n kt mn'r C'anide hidro%jenit nj mjet shum i neveritshm t
jet$ ku vru## sht e %jitha smundje ovarian7 inf#amacion vru## e cai##aries$
kon%jestion i ven orta#it n n%r( *arkut$ sazma e ao#eksi zemrs$ konfiskimi
ei#esi e trurit$ etj; 6 1cid h'droc'anic sht %jithashtu nj i#a( sovran kundr
n%r(+ (far mund t jet edhe t demonstrojn n mn'r ! ju mund t rrm*ej at
me duar& Sese me an t t're$ n shka##n m t #art nat'ra shtrir trhe! at o e
muskujve$ ao (fardo tjetr$ duke veruar vetm n ann e kundrt$ si vru## tkurrs
n shka##n m t #art+ dhe kur d' !ent %rinden n #idhje me nj jes t mishit$ dhe
ai as ksaj$ t tjera r t trhe!ur at !##im n kt drejtim$ kshtu ! ndoshta do t
rfundoj deri t fort trhe!jen m t do*t n%a %oja&
Gjithashtu$ r ata mjekt kshtu sistemet e t're jan su#muar n%a ei#esia
r%jithshme vru##shm ao histeri$ C'anide do t jet nj i#a($ dhe nuk sht nj
rov e madhe e %jeniut t njjtn %j n%a se$ rndr'she vru## dhe inf#amacion kan
idios'ncrasies se (do e diametro jan t kundrta$ acid h'droc'anic si n%a nj mn'r
a! mjeshtri z%juar dinte herumzukrie%en se ajo sht *r si ata t kndshme&3n
nuk e di nse do t kishte fituar ndonjher deri tani n koh m ar$ ! t ket d'
smundje si mace dhe !en t marr s *ashku t n%rn n%a nj tas n heshtje+ or arti
tani e di m mir r t ushtuar nat'rn+ dhe kur nj smundje me duart dhe km*t
*raced kundr nj a%jent$ dhe do t shihet n%a %jestet m t tmerrshme dhe t8itches
se ajo nuk mund t to#eroj at mir& ,ra$ nuk ka mjek i sin!ert ende do t #ar%ohen
rej saj$ si nj fmij i ke!$ t ci#it !an e ka kur t h'jn n !endra nuk d%jojn
einzuz8in%en mjeksi$ dhe r t tre%uar mjaft i !et se ajo kishte mjaft %##titje
mjetet+ rndr'she nuk do t ket i#a( raciona#e& Gjithashtu ju do t n%a dhe n%a
antics ! e *n nj smundje n !oft se ajo ka r t marr nj mjekim ! nuk
konsiderojn at si zakonisht$ se %jja se r t konsideruar n mn'r t rre%u##t$ dhe
shum t kna!ur me efikasitetin e trajtimit t tij atje&
,or$ r t marr rsri n acid h'droc'anic$ kshtu ! sht e treta$ %jithashtu nj
i#a( kr'esor r t %jitha smundjet ! rezu#tojn n%a *##okimi n *ark& Nse keni
d'shuar n fakt se shum n%a aastrtit jan u#ur n kt e##% t madh$ dhe kan
re%jistruar tu*at duhet t hi!en n%a t aturit e njjt$ kshtu ! ju t dr%oni ara
shum resolventia n t ci#at ata jan t z*utur$ ose u ro!n madje$ ata turret nr
*##okohet madh shkarkimit n nj her as$ or r shkak se ajo sht ar r nj
#arje deri$ f#uksi njjti ka romovuar m shum se kurr& 1 do as%j dinak !
jan purgamenta tashm *het e vshtir$ kshtu ! duhet ather shesh c'anide as
Hercu#es jet t *hemi n%a sta##at e 1u%eas n%a *renda dr%on nj aktua#e e
hidro%jenit$ dhe kshtu )ertrocknetsten tre%on nj #n% t ti## ! (do %j rsri r
t drejtuar dhe fi##on t marr do& N t njjtn koh ajo %jithashtu e *n enve
#imfatike oreks rsri t ti## ! ata t konsumojn n (do %j t shkurtr "rma$ e
ci#a v n or%anizm dhe t he#muar at&
Si%urisht$ C'anide sht n asektet e sirrmendura tani nuk sht m a! e
rndsishme si ata dikur kishin n koh m ar mund t jet$ n !oft se ata do t
ishin t njohura$ edhe se edhe ather naqua laurocerasi vorsukte&
N Sto##6s dhe Luftimin <"oha< s ishte ikrisht under*e##' e (erdhe e t %jitha
smundjeve n%a t ci#at kto do#i as %jirit dhe n kok dhe astaj si%urisht #u#et e
t're he#muese dhe fruta shesh tre%onin vetm n institucionet m t
#arta& Me%jithat$ n !oft se tani m tur r t *r *ark nj zot e shkencs s t're$
kshtu ! nuk sht ende e mjaftueshme ! i m*ajn t fsheht ose u*#ikisht
an%azhuar r t zakonit t vjetr$ dhe zemra dhe truri ashtu si nj (ift t vo%#
aenda%e rndsis ose c#ams resekt t madh *ark dau##e kur ajo sht e tronditur$
t ja tone joharmonike e vet$ or jo anasje##tas njjta verm=chten r t
shkundur& 6 ,ra$ r kt sht dhn n acid h'droc'anic&
Tani un do t citoj disa smundje t ve(anta$ edhe se$ si nj %j e nat'rshme$
duhet t rfshihen tashm nn %jenera#itetet e marshme$ me%jithat$ or C'anide
kan fituar reutacion t shk#!'er&
"tu i takon ara s %jithash t ko##s s mir$ t ci#at ne e dim tani$ asi t %jat
dhe t hetimeve t kujdesshm e vendosur ! ai ose herr>hre n%a *arku$ vetm virt't i
nj ndjenj t caktuar simatik me f!injin e saj$ %joks$ kjo mund t kujtoj disa
%oditjeve mi!sore$ ao se nj inf#amatore acarim vasku#are n or%anet e
fr'mmarrjes sht n faj$ smundja kshtu nj *isht n ITIS duhet t ket$ ao ! t
nervave$ dhe ve(anrisht nervore shthurur$ mundsisht jan t rekur se randaj ko##
e mir sht me t vrtet do t ritet n nj n%a tre smundjeve kr'esore&
Seci#a n%a tre ikamjet rmend rastsisht e njjta akundrshtueshme dhe e
si%urt& )etm t #e0oni terai t ndr'shme n t ci#at ata jan ara!itur$ ajo do t
%jendet ! dshmojn r (do individ simtoma t njjta$ ndikimi i autosit
financimit$ tr kursit t smundjes r m t akundrshtueshm$ dhe t h'j n nj
ndeshje ! ju nuk e *ni mund t dshironi t *ukur$ ndrsa n t njjtn koh n
mn'r t !art sht avrtetsia e d' ikamjeve t tjera n mendje& : kjo sht
tani e vrtet e (do individi$ kshtu ! ju mund t z%jidhni nj amje ! ju dshironi$
ju %jithmon do t takohet t vrtetn e t're a d'shim i ars'eshm mund t jet m e
eksozuar& 6 1cid h'droc'anic mund t jet mn'ra a marr aras'sh ! t ar ju
do t z%jidhni$ ajo %jithmon do t m*etet e njjt indeksuar n%a rvoja dhe ars'et e
zakonshme kutim se&
N fakt$ ne %jejm %jithashtu se ko##a e C'anide e mir shesh shrojn n koh jo
m t %jat se sa mjete$ at ! t shikoni r m t fort ndonjher n t %jitha
smundjet$ vetm se ars'eja e shum ndoshta i kushtoj vmendje r shum heroike$
dhe shum$ shum i rra## mund t veroj$ do t them se nat'ra& 4ikush mund as ?
deri n @ jav remtojn nj efekt mjaft t si%urt t acidit h'droc'anic$ dhe kjo e *n
atjetr sa m shum ! /e##adonna$ Aium$ H'osciamus$ "in$ sanz$
1S1FAETB41$ m'shkut$ cantharides$ 0hin%# etj C me kt$ etj 3n do t thot
mjetet e tjera ! ju n t vrtet ende n indeksin e nj rro%oz& med& farmakoes ose
sht atje dhe mund t #e0ohet n%a 1 n DE dhe 'es tre%ojn efekt t %jith n mn'r
t mreku##ueshme kundr ko##s s mir&
Se cianidi dhe %jm*a e nervozizm n ko## zakonshm katara# a maj nj
ara!itje t shk#!'eshme$ sht i njohur& N fakt$ edhe se kjo smundje ka
H'osciamus r annuities jets$ %ojn dhe mjeku i stomakut ! ku#tivon mn%jes dhe
n m*rmje r t vizituar nj her$ shesh m shum t nj asistent rofesori$
"ermes sho!ruar& Me%jithat$ kjo nuk mund t ndihmojn nj her$ ather o i
dr%oi %jithashtu edhe as nj tjetr mjek i madh$ i ci#i hum*i t !en n %jendje r
t kuruar t %jitha smundjet$ dhe$ ja$ acid h'droc'anic sht edhe t !enit e shkurtr
e *ukur n nj skaj t *ukur t *ardh&
Gjithashtu n t tu*erku#ozit t mushkrive$ acid h'droc'anic ka fituar nj
reutacion t ti## t shk#!'er ! n fakt shumica e at're ! jan t smur r shkak
se ata kan nevoj r t mirat ! trhe! vmendjen n fundin e t're dhe t ndjehen
rmirsimin e saj (do dit& 1jo sht %jithashtu nj a%jent kr'esor n othuajse t
%jitha smundjet or%anike$ ve(anrisht ato t zemrs$ dhe ata ndoshta do t *j
4i%ita#is m t #ir&
3n kam !en m e %jr$ me c'anide r t tre%uar n%a nj shem*u## se sa afr
koha jon e sotme sht zhvendosur n destinacionin e rcaktuar ikn m
mjeksi& Nse acidit h'droc'anic$ nj a%jent i ti## i ri e ka fituar tashm nj ndikim t
ti## t madh$ kshtu ! ne mund t m shum n%a a%jentt m t vjetr t resim !
ata kan !en %radua#isht i #idhur me t %jitha smundjeve t njohurit& "jo ishte$
me%jithat$ vetm nj an e rsosmris$ tenton mjeksi+ or ajo sht ! t kutohet
! edhe t kuruar n%a ana tjetr (do smundje me (do mjet+ dhe se ai othuajse e ka
arritur majn$ un do t ri!et t shje%oj me nj shem*u##&
3n jam n nj hum*je+ (far smundje duhet t z%jidhni; 6 T %jith kan
retendime t *ara*arta m*i t 6 un dua t *j nuk e #!en adrejtsi hekurudhor
un rivendosur at& E ra$ un kam Cons*ruch jan n deo e mia$ si t m
kshi##oj& Njeriu i shkurtr i #idhur$ t ci#it i "BESER madhrishm$ i ci#i !ndron
ran tij Crve( d' antarve kok t vjetr %j'!tarit Sko#oender8erke ! ende
si##en me mua$ e tr im medicam Kolegjiumi E$ si%urisht duket #ar% nj co t
madhe m*i suet$ 'esin at ! un dua$ or as nj kohe ka! t %jat ! un nuk ka
ardhur tek ai$ rsri me t+ 6 3n roozoj ! f#et e ar m e mir n7 6 skrofull 6 t
mir r shkak t$ sese mundsi ka dashur ! Skrohe#krankheit mund t shr*ej$
r shem*u##&
,ara s %jithash ju #ejoni disa vrejtje t ci#at Cons*ruch sese ai shtrihet r mua
nj her$ shkakton$ ata duhet t a%uajn m di(ka e !##imeve ! un nuk do t$
me%jithat$ t harroni t vn rsri n s'&
Njeriu m*an k#inik Cons*ruchs othuajse universa#e r nj )ademecum shum t
ranueshm r nj mjek i ci#i nuk e *n vetm n Sublimiora dshiron t *j
krkesn m t rinj& ,or ajo ! m *n dhe shkakton shum tur e sho!ruar me t !
ai t kredis s tij$ sht se ai sht ende me t shr*ej me nj shrehje ! nuk ka
hije t studentve$ shkruaj F$ e ci#a sht *r *ojkoti stheniaF dhe do*si e
r%jithshme n $ dhe kshtu ! ai duhet si%urisht ajo nuk merr ver ! disa ka#on
me nj *uz!eshje r*uzse n t& /ro8n krkuar i#a( si%urisht vn m*i d' km*$
or ajo nuk mund t marr !etsin e duhur dhe n fund ra rara$ n nj t tretn$
n mn'r ! ata jan othuajse universa#isht m*an edhe n koht m t fundit r
nj kafsh tre km*& Tani /ro8n ka roscri*iert t %jat dhe t %jith asuesit e tij i
shje%oi atij n nat$ dhe njerzit kan nevoj r vetm nj *uton ose nj *ishta#ec
n%a /ro8ns a*atements n nj a##to t ar$ njeriu sht *r co e (ik a
mshir& Mjeksi ka nj koh t %jat duhet t marr a! shum *ro8niana ! ajo tani
*eson se ai ka nj ve(ant$ e theme#uar n ori%jina#itet nat'rs$ me%jithat$ dhe kur
ajo e sheh fmijn e !uajtur me emrin e duhur$ n%jitet$ dhe nuk dshiron at&Mjekt
kujdesshm e di$ or r t ndihmuar& 1 do t marr asnj merkur ose oium m t
durueshm$ n mn'r ! ata shkruajn at nn nj emr t ndr'shm n recetave$
dhe acienti %jithmon merr mjetet e vjetra si ai mendon mreku##i se (far r t
marr r nj i#a( tjetr& 1i shkon me sthenia dhe do*si e r%jithshme vetm
kshtu+ ka ende r*rsit kr'esor t shum n%a sistemet tona t reja$ or u !uajt
kshtu dhe rfundoi kshtu ! deri n at /ro8n herausriecht jo t *ara*art& "uku##
sht nj tjetr zvends emr *ashkn%jitet$ sese n the#* veshje konsideruar edhe
vetmja %j e kr'esore r kt sht$ njerzit nuk e vrejn se ajo ende ka shaku##
vjetra n frontin e tij$ nse dikush sht n t&
,or r t<u kth'er$ ajo ! kemi aktua#isht n skrofull r nj smundje; 1jo sht
motra e sifi#isit$ sias disa edhe nj *astard njjt& 1jo konsiston n nj rtes t
caktuar t sistemit #imfatik dhe #imfatike t ve(ant$ t nda#uar jasht n jekurin e
t're n 4etin e "u! n %jndra con%#o*ierten shtrir n rru% dhe nuk mendon se
jesa tjetr e t're r t m*ajtur$ ndoshta m*etet i u#ur edhe trsisht n t+,randaj$
shum a%jent jan a#ikuar osa(risht r t *r km*t e saj rsri& 6 -sht e
#eht t konk#udohet n%a ana#o%ji me smundje t tjera$ se kjo nuk sht vetm
mn'ra e shje%imit$ or ! n mn'r ! t atjetr t marr t drejtat$ edhe e
kundrta sht rovuar+ ,randaj$ r shkak se me t vrtet as Skrohe#krankheit
tjetr nuk *azohet n nj #o%shti$ or n nj rofesion t madhe dhe dominimin e
sistemit #imfatik$ t %jitha sistemet e tjera$ e saj kodi do t vendos m*i t dhe %jith
trui n vend *ri edhe nj %jndr t vetme t madhe #imfatike& "shtu ! as disa
vuajtjeve t rirodhimit$ e ci#a zhvi##ohet n Skrohe#krankheit$ e njjta rrnj$ sias
t tjerve fruta$ sias t tjerve nj far$ n%a e ci#a kan da#$ dhe ajo %jithashtu m*an
rsri+ S shejti$ ju mund t shihni n%a kjo ! smundja tashm sht konsideruar
n mn'r t drejt n t %jitha ant$ or n%a ana tjetr shum e shum t
njanshme& N othuajse t %jitha smundjet e tjera dmth e ka ka#uar %radua#isht
nr as othuajse t %jitha sistemet dhe or%aneve n t ci#at ato jan t
vendosura+ me t vrtet sht vet$ se ka m*etur a! kokfortsi !ndrojn n%a
sistemi #imfatik n Skrohe#krankheit$ dhe un nuk mund t shje%oj kt fenomen
t mreku##ueshm$ n t vrtet$ rve( se un mendoj se sht vetm fakti se edhe n
smundje t tjera sht a! #ar% sa r t *r sht %jetur t shikin teori t reja$ dhe
r kt ars'e nuk kishte koh r t ardhur n skrofu##& ,randaj kam r t *r
veten t shr*imeve t sh!uar t shkencs dhe hern tjetr Luce larius rovoj se
skrofu## sht i *azuar n nj aktivitet m*izotrues t sistemit arteria#$ dhe kjo n
mn'r t drejt t tre%oj a! shum me simtomat$ rezu#tatin e smundjes$ trajtim t
suksesshm se t tjert n (do kan *r teori t tjera smundje& Her as here$ astaj
edhe ndoshta nj i ci#i e kthen skrofu## n sistemin nervor$ n mn'r ! ata kan
ka#uar ende nr cik#in e saj n kr'esore&
Me%jithat duhet rmendur se disa kan nj deus ex mac!ina kan sje## n me n
Skrohe#krankheit ci#t z*atuar t %jitha shka!et e tjera t ,rafrt nuk jan caa*e#$
t *ardh r t kr'er$ un do t thot t Aksi%jen& Skrohe#krankheit jesrisht r
shkak t oksi%jenimit teruar e #imfatike& 3n dua t secifikoj se si keni ardhur n
#idhje me njohjen e ktij ,erndis&
T %jith a%jentt mund t ndahet n katr k#asa7 sauerstoffi%e$ 8asserstoffi%e$
koh#enstoffi%e dhe stickstoffi%e& Hunda %jo* e C#assifiers njohin njri shum #eht
herauszus>ren n t ci#at mjete jan kto su*stanca rkatse dhe m*izotrojn$ dhe
kimis mund t mos si%urisht shum t rzihem n t$ ao se %oditi t njjtin vend
n %oj$ duke thn7 1rs'eja ime sht de#ikate Me si%uri ! t jet n %jendje r t
sh!'rtuar m shum se cruci*#es tuaja t=fernen dhe r%njeshtron se ju jan nj
mjet i hetimit& N fakt$ kta njerz duhet t ket nj ndjenj t ve(ant kimike$ jesa
tjetr rej nesh do$ me t ci#at ata t ndshkuar kimi vet shtrihet$ dhe ndonjher me
t vrtet n %jendje t kutoj se e akutueshme& 1 e keni tani n mjetet #avdrohet
me skrofu##$ %jeti nj sasi t madhe t hidro%jenit t m*'##ur$ tani si%urisht nuk mund
t veroj ndr'she se deso0'dierend n truin ton& Tr asazh i saj sht r kt
ars'e n vijim7 S ari$ n%a mjetet t ci#at kemi #e0uar n #i*rat ! ata t shruar t
skrofu##$ ata rfshij se ata me t vrtet kt asuri$ n%a e ci#a tashm mund t
shohim se ata jan njerz untor n veten e t're studiuar tr'ez nda#uar+ ,r m
ter$ ata rfshij ! do t m*izotroj n kto komozime t hidro%jenit$ 6 edhe se
ata do t disa antiscrop!ulosis vet ranojn se ka mjete sauerstoffi%e$ me%jithat$
rej t're$ ata mund o$ a! koh sa ata jan t zn me teorin e t're t arsimit$
a*strakte ndrkoh& 6 Ne0t ata rfshij se kjo 8asserstoffi%en do t thot vetm me
an t tan%#ed6o0idizin% fu!in e hidro%jenit+ dhe kshtu jan ata ! vijn as t're$
njerz t %u0imshme$ kto ak shka##t tjera t rrezikshme tejdukshm z*ritur mjaft
%zim$ ose ku haat jan zhdukur$ kan krceu osht$ i #umtur n rfundim t asaj
tani vrtet t Skrohe#krankheit r nj rritje e oksi%jenit n duhet t *azohet
sistemin #imfatik&:$ r m ter$ fmijt skrofu##i shesh nuk kan acid n stomak$
si ju mund t shihni n kt mn'r t t ish6t deduktive kr'era *ukur n%a nj
induksion !ark konfirmuar&
,or tani r t vet %j$ se kurimin e skrofu##&
Tani r tani$ mn'ra trui duhet t rfshin si duhet$ kshtu ! rocesion e
shrimit erndive ! do t ecin %radua#isht rmes$ %jeni ka#imin e #ir& 1jo ka r t
d' fshisave$ nj n%a t ci#at m*eturina jasht dern e rarme$ auskehrt tjetri n%a
dera m*raa& "jo nuk e ka rekomanduar ende %jakderdhje r )or*ereitun%skur e
skrofu##$ tre%on se si edhe disa kontakt m hert me t ! merren kundr smundjeve
t tjera$ ne jemi n t vrtet ende ak rarim n teorin dhe kurimin e skrofu##$ dhe
un n the#* nj n%a kam takuar shem*uj m t akoh r dokumentimin e dnimin
tim+ m shum ju mund t suozojm se ajo sht e vrtet e skrofu##$ sht e vrtet
e smundjeve t tjera n nj shka## shum m t #art& 2far smundje sht ndoshta
tjetr ku ju do t keni njerzit nuk e r%juar shesh t #e jasht he#min$ i ci#i shkon
rreth kudo n tru t *j (rre%u##im; Si%urisht$ n !oft se vetm sistemi i saj arteria#
dhe dhjet her m shum sistemi i saj i venave mund t r%atis disa rej truit$ ata
duhet t jen njerzit hea#thiest n *ot& ,se$ mjeku vetm t *j jesn e tij r t
he!ur !afe njerzit e Er*!ue##e t %jitha t k!ijat e rfshira n t$ dhe nat'ra sht
astaj edhe *jn jesn e t're$ dhe *u**#in%$ va# su e ku!e nr nj uj t *ut
dhe t !et runnin% zvendsuar$ me acientin$ kur ai ishte ar ende ka! i do*t$
astaj t shohim trash dhe t #ot$ dhe t ket jo m shum r t ankohen r
mun%esn vi(at e %dhendura mir dhe kofsht do&
Nj shem*u## i mreku##ueshm i efektit t shk#!'er e %jakderdhje n smundjet
vru##shm$ ku tjetr$ or thjesht nuk e rekomandojm at$ un mund t them si nj
vet dshmitar oku#ar& Nj mjek me t vrtet i famshm u thirr r nj acient !
dit disa her mori ei#esi& Mjeku e a n nj her se demon i ke! u#ur n %jak$ dhe
#e t shejt t ha nj der n mn'r ! ai t mund t da# jasht& Sao kishte te#a
#idhur srish$ %ruaja ra n t %jitha ##ojet sazma c#onic dhe tonik n mn'r t
dhunshme ata kurr nuk kishte !en m ar dhe un kurr nuk kam ar
ndr'she& 1jo ishte menduar n (do moment$ do t ishte e t're e fundit& Shih at mir$
mjeku i tha me nj shrehje t vet6kna!ur me mua$ ! ishte at' dhe shikuar
sektak#in me$ ishte sa e vshtir k' su#m i tanishm; Sa e mir sht se ne jemi ende
t *r n mn'r ! t d'ja n kohn e duhur %jakderdhje ishte$ do infa##i*#' tjetr
n kt su#m %ruaja vdi!& ,aharrueshme kjo kurs'er nj jet do t !ndroj me mua
me an t %jakut #n&
6 4je nj mik r mua dhe m ke thn #ot %zim$ si ai nj acient i ci#i shum ak
duke fo#ur n nj ethe nervor$ sese ent e trurit kan tre%uar n%a nj efikas %jak6
#ejuar r jesn tjetr t ket !en shum e #ot$ se ai mezi murmuritje
d%jueshme& "am vn re kt historit e moshtme&
,& & & :'tetart &n a nj her n ku## zi#e e saj nj H9#mchen ak rritet *ari& 4eri
tani dshiron ! ajo nuk shkaktoi asnj mosmarrveshje n #idhje me t drejtat e
ronsis$ ata vendosn r t n%rn at n%a !eve komunitetit& 1ta vn t njjtn
nj #itar rreth !afs s tij$ dhe me rjekje t mdha$ avarsisht n%a u#rima e tij
shum$ dhe u n%jit ku##n& "ur ai ishte #art$ ai ishte shum i !et dhe t m*rth'er
%juhn e saj n%a #ar%& , B #ot& & & & ajo !ndroi osht dhe ash$ tani duartrokitn
dhe *rtiti7 o t shohim se si e mir ajo shijuar mir$ a! sa ai shtrihej rara %juhs
n%a as. 1i ka trhe!ur n at rsri$ nat'risht jo&
Sot$ shoku im u kth'e dhe tha n ranin hidhruar$ acienti i tij vdi!$ avarsisht
%jakderdhje djeshm dhe Leeches$ t ci#n ai ende e kan asur t vn at sot+ or ai
do t jet nj tjetr koh tashm t %u0imshme$ dhe ende t #n m shum %jak+ ai e
a se sa i mir ishte r t marr at& E ra$ skrofu## %jithmon si seci#n 8affnen
kundr Schneer+ ai do t vij ndonjher me ta$ dhe ! e di n !oft se ju ende
fmij a! shum skrofu##i do t shihni drejtimin rreth& Tani Hr& Cons*ruch dhn
)or*ereitun%skur e skrofu##$ ai thot7 F4isa n%a mjeti m i rndsishm r skrofu##
tani duhet t jen t kua#ifikuar&F
,rindrit t ci#t e saj n #idhje me fmijt tuaj krer t zemruar dhe s't e
#n%shm dhe *ar!et trasha dhe n'jet jan t z'mt n !af$ #e0oni kto ak fja#$ ,as
krahason me t$ dhe do t n%ush##oheni shkoj n%a ktu& Cons*ruch thjesht thekson
n%a mn'rat m t rndsishme$ dhe othuajse i rraskaitur tr "edica materia + ne
tani kemi t tjera t rndsishme dhe mjetet m t rndsishme r kt !##im$
Cons*ruch nuk rmendet$ tani ne shohim se thesar t afund t mjeteve n
disozicion r ne urdhrimet r skrofu##+ dhe kur kjo smundje merr a! ter
me%jithat n koht e fundit n dor$ kshtu ! kjo ndoshta mund t jet vetm r
shkak t verimit ! rea%imi sht %jithmon e njjt$ dhe efekti i admirueshm e
ton #ntiscrop!ulosa randaj edhe shkakton nj rezistenc rkatse t
Skrohe#krankheit n r%jithsi& E ar n%a kjo ik e #art e rndimit
Skrohe#krankheit duhet t f#asin vetm n%a a%jentt tan r efektivitetin e t're$ dhe
un do t t vrtet t rovoj n kt mn'r t njjt t referuar&
Lista e secifikuar n%a Cons*ruch disa mjet i rndsishm sht si n vijim7
5a#ae$ a#oe$ raven$ #ntimonialia $ "ercarialia $ toka k#orhidrik rnd dhe kri e
#imonit$ shtr'dhur f##ad #n%je *imor$ krira t n%urta dhe t a!ndrueshme t a#ka#i
s *ashku me sfun%jer t dje%ura dhe saun$ i vrazhd dhe a%jentt rthithse$
Gummiresinen$ Huf#atti%$ tonik$ a%jentt astrin%ent dhe t hidhura$ "artialia $
aromatike$ z%jim t thot narkotik$ve &
5u shikoni$ njeri i mir ka r vetm disa mase remtimin e tij r t na me disa n%a
m t rndsishme antiscrop!ulosis r t rm*ushur t *j t njohur$ dhe t ja
(do disa fja# si *e#o*endes 4shmia$ e njjta duhet t *ashkunojn kuti n t %jitha
k#ane$ seci#i rej t ci#ave othuajse rsri rm*an nj numr t *urimeve& ,r kt
!##im$ tani vijn$ avarsisht n%a mjetet Cons*ruch ka shrdoruar nj t madh
sasi externa $ e ci#a$ n t njjtn koh me Internist a#ikuar$ Skrohe#krankheit mes
t d' zjarreve t sje## mtejshm Comosita ! jan shtn osht si t thuash si
#um*a zin0hir ao %ranata kundr smundjes$ dhe asi ata jan mjaft t arrin n
stomak$ m as t shkoj #ar% asi t %jitha ant dhe rfundon$ dhe kshtu vrasin
skrofu## n kockave$ #kurs$ nervat dhe ent n t njjtn koh&
Me ak fja#$ mjeku ka nevoj vetm r t shkuar n nj farmaci dhe r t marr
ushkn e ar m t mir$ ai mund t jet i si%urt se kjo sht nj mn'r
efektive antiscrop!ulosum do t marr at&Nse ju r disa$ or t tjert do t thot
mundsisht ara se t a#ikoni t ti##a& /& Tani e antimonialia $ kshtu ! kjo sht r
shkak$ n fakt$ thjesht n%a t mods ktu$ dhe un mund t<ju si%uroj ! t ket ashtu si
shihet n%a ndonj tjetr do t thot efekte t shk#!'era& 5odine$ k' fmij koht e
fundit6i #indur e %jetjes shtatzn "edica materia ka$ madje edhe me rfshirjen e
t're n *ashksin e mjeteve juridike t krishtera nn #i%j tjetr shum e ,ate ara!et
nj %irtus antiscrop!ulosa marr$ dhe nse ata i madh me kt aund shtes$ kshtu
! ata mund ndoshta edhe m von mjaft i resektuar d'!ane *j me t&
3n mendoj se shem*ujt e msirm do t mjaftoj r t tre%uar se sa ak n
terai dhe mat. medica r t *r sht #n r t sje## ata t rsosjes s t're m t
#art& N t njjtn koh ju do t shihni at$ se si e saj t vshtir studim i ho##sishm
i kt're shkencave r shkak t asuris s t're t mahnitshme dhe ende n rritje dhe
t %jitha viteve t duhet t jet n nj shka## m t #art& 3n tani jam nj ide shum
e #umtur r t karc'er kt vshtirsi& N theme#imin e fundit t teksteve tona t
%jitha kto vite sht dashur t rriten n vo#um dhe z%jat m t #e0uar+ n ajisjen
time teksti do t jet m e ho## a! m shum rritet shkencn e asuris$ dhe m n
fund$ kur ajo e ka arritur ku#min e saj$ shkrihen s *ashku n nj #inj ao d'& )etm
mendoni se (far nj avantazh t madh kur duke studiuar masn fitimet n #ehtsi$
dhe nj ku ju ndr'she do t #e0oni nj *i*#iotek$ n disa rreshta thjesht mund t %jeni
ka! shum t rfshira& ,randaj$ un res r komanin time nj sukses t
shk#!'er& 3n do t thot her tjetr nj medica materia (shtje ku nuk herz9h#e n
(do a%jent$ (far smundje ajo shron$ or vetm at ! ai nuk shrohet$ desi%nated<m
duke *r$ dhe un mendoj se kshtu tani n nj fjon%o shum t ho## r t thn
vetm a! shum se trash tjera n shum& "jo fjon%o do t jet i ho## me (do (shtje
t reja me (do mjet mson shruar %radua#isht as disa smundjeve& E njjta
Tranzicioni 4o t<i ndjek n terai$ dhe m von$ sese (do shkenc individua#isht ket
m kaseta do t #otsoj$ *ashkohen n nj& B fundit sht titu##i$ edhe se un jam
me mendje t marrin n konsiderat edhe kto n t shkurtr n%a nj roces i
n%jashm$ m t %jat se uns jan mat. med. $ dhe terai n nj fa!e t *ashkohen$
dhe t da# unn time n fi%urn e moshtme t ci#t tani o vuan vet nat'ra e tij$
nuk ka ndr'shime t mtejshme&
Fa!ja Titu##i7
/i*#ioteka e tr materia medica dhe
Teraia e 4& G ,rditsime
1ntar i t %jitha sho!rive t msuar$ me rjashtim t ndoshta dhe&
)et una tani do t rm*ajn as%j m shum se d' tashm reku n formu#at e
msirme& "edica materia & 2do a%jent i shron t %jitha smundjet& Teraia& Seci#a
smundje sht shruar me t %jitha mjetet&
,ra freskt$ mjekt e saj$ fu!ishm ka vazhduar n rru%n e rrahur me a! shum
#umturi$ dhe mjeksi sht as disa dekada nuk mund t jet e rkr'er& ,una ime
sht mund t shr*ej si nj termometr t vrtet e ro%resin tuaj& Shresojm se s
shejti do t jet n zero ikat e dhn m #art$ dhe astaj t marr at n vend t nj
shkenc #uhatshme va# #viz nj firm$ ku km*a e saj e that mund t ecin kudo&
Model Dyt.
Gjendja e ar e mjeksis m t hershme sht i as!'ruar$ ndr t tjera mjaft t
ha*itshme n faktin se ata kan rdorur r t a#ikuar t %jitha i#a(et$ t ara7 n
rrnj$ si( u n0orn n%a toka$ shrehu #n% t freskt$ #u#e ao *arishte z%jedhur
f##ad& : mjeksi ishte nj art$ e msuar amje m t mir& 5o vetm mori nj arim i
*ukur i Horacit$ &ecimum prematur n$ vit $ me "edica materia e %jat$ dhe tani ka
nj v#er ! nuk ka t aktn nj vit ! ndodhet n kutin e rrnj t a#ikimit+ or r
t %atuaj$ /raise$ =ke#t$ Duckert dhe s'rut edhe (do t dro%s si nj to$ si arti i
rkr'er e %atimit me o*jektet e t're$ kjo sht vetm n %jendje r t *r+ dhe n
nj i#a( shum artistik r%atitur moderuar duhet herauszuschmecken as r*rsit
asuri e vrtet$ si n nj as p$rd!es l$kur$s ent r%atitur& 4ro%a$ si ata mund t
rritet nat'rn$ t ja tani vetm ende !uacks ! *jn vet turin e t %jith mjekve
t msuara dhe dnimin n vendet m t #arta t denj&
1jo ! nuk sht ka#uar nr sta##a e ush!imit t mjeksis$ dhe e ka zhveshur n
ur%ator e trash%uar individua#itetit t tij nat'rs$ tani duhet t vij n (do ane#
acientit& N sim*o#eve t arve duket se keni tashm mendoi kt errt t madh t
vrtetn$ tani n mn'r fitimtare *reshri me radh n t %jitha shrimin ton dhe r
kt ars'e v#ersoi mumje si i#a( m t madhe r& 1jo ! nuk sht *r nj mumje$
asnj t mir si nj kur& 5o n uzinn e %ja##$ or n t thata$ truave t saj
zerm=rse#ten ju do t %jeni nj rnie ! sht rrnja e jets aksuar forcat e reja$ dhe
he#muar krim*in *rejtje at're& T %jitha ! nat'ra e ka *r r nj i#a( duhet t
disti#uar vetm ose chemisiert ara se ajo sht arti r !##imet e t're t do*ishme$
dhe farmaci e mjekut ka as%j tjetr r t *r$ se (far farmaci t nat'rs s fondeve
ka rishur$ deozitave dhe t t sje## n formn e duhur$ or ajo ! ata shesh duhet
t a#ikojn forcn m t madhe si dhe masat m t z%juar . 'aturam expellas furca(
tamen usque redibit & Shum ndoshta mjeksi e sheh at$ dhe r shkak se ajo nuk
dshiron t shkoj vetm me irun$ kshtu ! sht ende n rritje thik dhe ##a( dhe
Cruci*#e dhe r%njeshtroj dhe uji dhe zjarri$ me ak fja#$ t %jitha ##ojet e armve$
t ci#at ata mund t merrni vetm t m*aj$ r t ndihmuar$ n mn'r ! fr'ma e
nd'r sht fu!ia e nat'rshme t vij fundi da# n%a fondet$ dhe efekti i astr i artit
nuk sht m i do#i rru%s& 3n %jithashtu nuk e di se (far mendojn njerzit$
krkesa atje$ e kishte r t rdorur fondet si ata jan t nat'rshme r ne$ edhe se
kto jan vetm ak nerds ! do t jet r t 'etur n #idhje me Rousseau n nj
k#as$ ajo %jithashtu referojn do t kishte ar o t kishte shkuar rsri n #kurat
e kafshve dhe acorns ara u n%rn& Shteti n us nat'r hinste##t$ or sht me t
vrtet %jithmon m t mjerueshme se ajo mund t jain vetm& Si t jet
ndr'she; Nat'ra kshtu ! nuk ka #e t jet sht t shtrihem r t d%juar ndonj
universitet ao Rezetierkunst futjen e ar theme#ore n kimi farmaceutike ao
di(ka tjetr ather ind formimin& Tani un 'es veten se si ajo dshiron t vn
concoctions t mn'rave n t ci#at rzierje rkatse e constituentibus(
corrigentibus( adjuvantibus $ etj
dhecorrigentibus dhe adjuvantibus corrigentium dhe adjuvantium dhe zhvi##ohet
menjher; Lakuri!$ asi ata vijn n%a *arku i t're t madhe amtare$ ajo na hedh
mjetet drejt$ dhe e # at n kujdesin ton$ ato vishen me rro*a t mir& Nse nat'ra
dinit se (far do t na duhet$ kshtu ! do t kishte marr #imon me acid #imoni dhe
acid ma#ic r t #otsuar me si%uri r ethe ton *i#ious$ ajo me nj Ertractso#ution
*ukur as recetave tarax ) extr .. gram. aa *++
t!eks!$m. t!eks!$m. ,-. #qu. font. ,% m*ushur$ dhe t rritet n Li!uirizien*aume
Sa#miakkuchen+ kshtu$ or ju mund t shihni se ajo nuk e dinte edhe se si t
rzierje recet e #eht t ars'eshme& Nj a%jent i vetm nuk sht di(ka e mir
o+ ajo sht ose shum i fort ose shum i do*t acid r thum*ues ose kruarje r
z%jidhjen ose c#o%%in%$ shum i m*# ose shum+ dhe n nj rzierje n ruthje
me rre%u##at e mjeksis artit duhet$ ra$ seci#i a%jent vetm rsri kan nj mjet me
t ci#in defektet e saj t shrohet ara se t mund t merrni afr kurimin e smundjeve
tona+ si nj mn'r ana#o%e$ (do mjek duhet t m*ani mjekun e tij$ ! ai t tjetr
mund t jet i shndetshm r shrim& ,or n !oft se edhe nat'ra do t jet
concoctions %jendje me t vrtet t ti##a t *ukura$ #uhurat dhe ta*#eta$ t ci#at ne
kemi ardhur me nj m shum se nj mij viteve t studimit r t sje## me radh$
or un jam i *indur r rsosmrin e mjeksis ton kshtu ! un mendoj se ata
do t f#uturojn m*i nat'rn rsri+ & dhe kur ema ier n vend t eercorns z /&
i#u#a n%a S#./ med.0 fto!je( fel tauri( gom$( e amoniakut & veshur$ ure t're deri
rsri dhe forma e kom#eksit t tjera me nj %j'sm duzin t sa m shum
materia#e do t thot n nj mas t re i#u#7 tani r tani ajo sht nj ndjenj t
caktuar$ transcendenta# dhe harton re Comositis saj Comosita dhe kt rsri$ dhe
kshtu shkon r t ka#uar n disa mjeksi shishe nj "icrocosmus nj othuajse
nr farmaci+ dhe n !oft se ju shikoni #naxagoras dshiron r t futur <Chaos n%a
homoeomeries e tij$ kshtu ! nj shishe t ti## me si%uri duhet t ja imazhin
a##eranschau#ichste e saj n%a minera#e$ *imore dhe shtazore %rimca t vo%#a t
*ashkuar ktu not rreth njri6tjetrin$ toka astaj zh'tet n tok n%a %raviteti i t're$ etj &
1jo duhet t jet z*avits$ n%anjher si r sektak#in midis a%jentve t ndr'shm
! jan t m*'##ur n nj kafaz$ #indin$ dhe un uroj vetm f't'rn e nj kimike vet n
t djatht kshtu ! shikojn mundeni& 1jo do t jet %ati si t m*'##ur t %jitha
kafsht e mundshme s *ashku n nj t !ndrueshme$ e ci#a m as do t fi##oj
recirokisht t "atz scuff#in%$ dhe do t rij njri6tjetrin deri sa vetm m i forti u
#an& ,o nj shaka e ti## e *n i#a(in+ nat'ra ka sje## at ende nuk nj t vetme shaka
a!6t mir&
-sht e vrtet$ shum ende mun%ojn *arnatoret tona r rsosjen e tij t
vrtet& Mjetet r*r jan mjaft t r%atitur$ a sistem dhe mn'r t ve(ant& "jo
mund t shman%et n nj mn'r shum t favorshm r t %jith mjekt
tan& Farmacisti duhet t ket t #ir individua#isht (do mjet$ t ti##a si kur nj *ujk
ao tjetr nj erson injorant$ r shem*u##$ krkoi nj (aj t thjesht t sanz ose
kamomi# r dhim*je *arku$ 6 sese r mjekt nuk do t jet e nevojshme 6 ai
%jithmon rzierje d'$ tre $ katr a%jentt s *ashku$ n mn'r ! n t fundit t
%jitha kto Comosita nj mjeksi kr'esore$ njompositissimum !ndrim ! t
%jitha mjetet n$ pak fjal$( rm*an$ dhe ! ai duhet t ket t d' duke !ndruar atje
n ta*#eta si #uhur dhe mi0es formn ori%jina#e& ,rarsia e nj ajisje t ti## nuk
do t jet i vo%#& Sa shesh e *n at t mos ndodh ! nj simtoma mjeku n%a
othuajse t %jitha smundjeve t ar n nj smundje$ dhe at koh dhe #etr ai nuk
duhet ndonjher r t hum*ur$ r t vn edhe mjetet r recet r (do
simtom+ ai shkruan t njjtat mjete$ dhe ndrsa t saj nj duzin$ e ci#a$ me%jithat$
n !oft se ne e shikojm n composita ci#i donte t mendojn n recetave tona me i
detajuar$ t ndara$ zakonisht nuk duan t asur$ me nj emr t+ o$ acienti sht nj
njeri i asur$ kshtu ! mjeku mund t n fi##im t jain smundje r t %jitha rastet e
mundshme$ t i#u#s universa#e$ dhe #e t rdoruesit t vazhdojn nr tr kursit
t smundjes$ t ci#at e *jn nj metod shum t thjesht or t rehatshme e
shrimit$ dhe madje edhe do t ja nj ara%j'kim t mir t acientit$ i ci#i$ kur e
sheh veten t shrohet me nj mjeksi$ mendon se mjeku duhet t ket marr esencn
e s drejts s smundjes& ,acienti ende vdi! rastsisht$ kshtu ! ather mjeku me
t drejt mund t them shru%%in% suet7 ndihma e artit u shteruar+ nj term a*uzohet
tani shesh n%a mjeku ka r !##im r t justifikuar at$ asi ai shesh i ka a#ikuar
jo m shum se %j'smn e *urimet ! ekzistojn n t smundjes rkatse dhe
ndoshta jo m shum se %j'sm *ajame n nj koh+ Me%jithat$ smundja mund t
nuk do t kishte !en n %jendje r t<i rezistuar nse ai kishte saj shkoi me t %jith
farmaci n t njjtn koh r t truit&
N%a ana tjetr$ do t ishte or ! %jithashtu shum e dshirueshme ! mjekt e
anhie#te r t orositur m shum n "ur#ane& Merrni r& /& rdhes dhe
h'ochondria& Si (rre%u##t me njri fondeve t tjera jan dhn ktu& -sht e vrtet$
n r%jithsi$ kto smundje nuk mund t ne%#izhohet7 acienti zakonisht merr
%radua# t %jitha *urimet ! ekzistojn n thesarin ton$ dhe r shkak se ju ndr'she
nuk do t marr me$ zakonisht nj jes e mir s *ashku+ ,or e %jith kjo ndodh a
nj rre%u## t ve(ant& Mjeku duhet t kt nj #an so#id trajtim$ t ci#in ai ka ndjekur
%jat %jith smundjen$ dhe r t shman%ur rsritjen$ jain !ndruar n farmaci do
t thot as a#fa*etet ose as numrit si kana(e+ kshtu ! ai %jithmon mund t dini !
a%jenti tashm sht ! t ket$ dhe #e t smundjes ka#ojn nr rru%n e t're
norma#e& Si( sht tani$ acienti vjen me disa t vrtet do t thot thjesht sese
mjeku n shum d'!ane$ or nuk mund menjher t ref#ektoj n t %jitha fondet e
vet& 3n nuk jam i kot sa t duan t shenzojn kt roozim si nj rmirsim t
ndjeshm t mjeksis ton t ranishm+ or ndoshta ai ka t n%jar t 3shtrimi i
njjt si( sht tani$ t *j m shum n mn'r sistematike&Me%jithat$ sht e
vrtet$ t f#asin n koht m t fundit$ mjekt e shk#!'er me z t #art dhe t
fu!ishm kundr kom*inimin e shum *urimeve dhe r #ehtsin e "urmethode& ,or
ne duhet t marr ktu re#ativitetin e koncetet e thjeshtsis dhe shum n
kontakt+ dhe ajo n%anjher mund t kr'ej kur nj *uda##ai recetave t thjeshta dhe
"ur#9ne kto mjekt an se ai ri!et ndjeu rsri$ kundr kom*inimin e shum
a%jentve dhe n%arje rreth n "ur#ane$ n%a t ci#at edhe mjekt m t sh!uar t
kohs son nuk do t jet i #ir r t shkuar jasht&
Nj avantazh i madh i ara m t reja t mjeksis vjetr konsiston n ekstraktet e
t're dhe ujrat trhe!ur& Bsh sht arti i mjeksis r t njjtn %j ! arti i she!erit
%atim dhe shuru& Gje%jsisht$ kto d' artet kundrta %jithashtu kan !##ime t
kundrta artin e %atimit r t rodhuar arom m t mundshme t ush!imit$ (far
keni rdorur vetm she!er dhe shuru+ arti i mjeksis$ me%jithat$ rov ka! t
urrejtshme n%ritur mjeksi$ asi ajo sht %jithmon e mundur+ ajo ! sht me t
vrtet n jetn e zakonshme e sheh si kriter t Mjeksis& Tani kt !##im
shk#!'eshm ekstraktet& Nat'ra ka r t nuk kan su*stanc n tr )orrate t're !
zotronte t ke!en e nevojshme r nj shije t mjeksis+ dhe kjo sht vetm nj
referenc e artit& 1jo sht ktu rsri$ vini re se si inte#i%jent$ njeri i edukuar n%a
kafsha dhe e%rsira arunuar advanta%eous#' ndr'shon$ vetm ndi!ni instinktet e
errta t nat'rs$ dhe kur ata jan t smur$ vetm t marr mjetet r jet ajo rirje
arezistueshm oreksi dhe ajo krkon& 1jo mori mendjet the## kthje##t e njerzve
r t z*u#uar fu!in e vrtet shruese n se n%a e ci#a nj neveri othuajse t
akarc'eshme na m*an m*raa r t kutuar se t varfrit$ di%jet as acient
meze ! krkon nj sfun%jer me uthu##$ kishte asur n%j'het at me e#in& -sht e
vrtet$ n !oft se acienti e %jen veten t *##okuar n mes t d' t k!ijave$ vdekja
shirtror n%a njra an dhe shishe hidhur mjeksi n ann tjetr$ ai tha se shesh r
veten e t're$ t z%jedhur t ke!en m t vo%#$ dhe hedhin truin e ajet n kraht e
saj$ ara tij dridhem ak& ,or kjo krkon tani nj her seriozitetin e mjeksis$ dhe kjo
nuk mund t jet ndr'she& Nse i#a(i sht nj mjet tortur r shije$ ajo sht
%jithsesi jo m shum se e drejt ! nj do t dnohet n jes$ t ci#at ai ka kr'er
mkate& Mjeksia sht nj shko ! me si%uri dhem* fmijn$ or edhe zakonin e
ke! t makins n%a ajo+ dhe kur nj e%r *eson nj kur duhet t jet di(ka !
8oh#tue acienti mreku##ueshme dhe #e t ndjehen #ehtsim menjher$ kshtu ! tani
ai vetm tre%on me terma t ti##a t trash se ai nuk kishte ku#turn vo%#& N kt
mn'r$ the#*i kr'esor i mjeksis sht vendosur n r%jithsi n%a ana e mjekve
n t ke!en shije e njjt$ tashm mund t arrijn n rfundimin se$ nse nj mjek do
t rshkruajn nj i#a($ jo vetm ! t ket nj !##im t ve(ant 6 duhet t
rshkruajn mjeksi$ or (do mjek 6 ajo sht zakonisht i r*r n%a nj jes
ekstrakte nj rzierje t ti## n vend vetm acientin n$ locum secretum Gosse$ asi
vetm do t mund t vazhdoj deri n fi#trum truin e tij atje& N nj i#a( t ti##$
a*strakteve kuazi n%a t %jitha kushtet emirike t nj smundje$ or nj duhet t jet
n %jendje t njohin the#*in e t're t astr$ nse ir%ends& Me t vrtet e amundur
r t *r a ekstrakte n shije aktua#e duhur mjeksi$ dhe madje edhe t sje## disa
n%j'ra mjeksi kndshme dark6*#ackish ! mund t *j edhe konver%ojn n #otim
%oj& 1ta jan *uka e rditshme e acientit$ t ci#n ai$ si kjo$ ajo nuk duhet t jet
#odhur %jat %jith jets n t %jith smundje$ dhe t marr me (do smundje tjetr
hani *uk$ kshtu ! at ! ai e ka r t ush!'er vetm kur t ket as%j tjetr sht$
n m rzihet me nj kri t vo%#& "' konsum i teruar r shkak se ajo e ka *r
%jithashtu t nevojshme ashtu!uajtura extracta leviora t ci#at jan rmendur ktu$
r t r%atitur jo vetm n%a nj fa*rik$ sese ather me si%uri do t
jen Taraxacumdhe Triticum repens si (rrnjoset koh+ or e ka marr nj shum t
*arrave t k!ija n rru%t dhe n kosht r t ndoshta thjesht r t n kt mn'r
t kufizoj %radua#isht rhajen e saj dhe r t aranda#uar t njjtn koh ! kurr
nuk i mun%onte ekstrakte t materia#eve& 6 ,ra$ edhe ujrat jan trhe!ur rfitimin e
t're t ve(ant& ,jesa$ ata arfum mjeksi$ me fr'm e !e#*ur shesh shum e shum
n nevoj t tij si njerz+ n%anjher ato jan edhe t konsiderohet si nj ##oj #etre
u##$ n t ci#n mjeksi$ rritja r shkak t Reven>en duhet te shkruhet+ dhe t
zakonshm do t me t vrtet ndoshta acienti thjesht kr'erjes s shr*imeve$ or
si%urisht jo farmacistin&
Mind 'ou$ T %jitha kto avantazhe$ un kam v#ersuar tani n%a mjeksia jon$
z*atohen vetm r Hiokratit vrtet$ mjet i vetm e shtimit& ,or Fajo do *otn r
t njo##os rrezatues dhe terhi! su*#ime n #uhurF+ dhe kshtu r her t fundit m
shum ka rodhuar nj satir e%r t ktij sistemi h'jnor+ 3n do t thot sistem
Hahnemannianische& )rtet$ un mendoj se$ shum shesh nuk arrin t njoh nj n%a
t njjtn tendenc& 1jo sht me t vrtet shum e r%jithshme$ ! Hahnemann
nuk *ien m*i kokn e tij+ se si mund t *esoni se ai me t vrtet aufste##te sistemin e
tij seriozisht& 5o$ ai sht nj dhe#r z%juar i ci#i vetm dshiron ! t trhe! n nj
mn'r mjaft n0its mjeksis ton$ sese satir tani a%uhet m mir se t vrtet t
rnd$ dhe ai mund t jet i !eshur e drejt n mn% t tij$ kur ai t sheh t' n%a t
%jitha ant e tij shkon jasht kur ai tha n t %jith seriozitetin %jith rru%s ai e thot
at$ dhe se si t tjert madje edhe %uri dhe kocka e vrteta *etohem njjt S8ift do t
ket n%a ana e tij me si%uri !eshi me %jith zemr$ nse keni asur at me shum
ars'e fizike dhe fi#ozofike t krkuar r t rovuar se Li#iuter tij dhe /ro*di%nacker
ndoshta nuk mund t ekzistoj$ dhe ende t tjert n autoritetin e tij nr udhtime t
mundimshm n vendet e t're kishte marr jasht& Si( kam thn$ ajo duhet
Hahnemann ta## afund& Njerzit Hiokratit jan t dituri t %jer$ shrim n%a
ikamjet raciona#e$ t ndajn *urimet e t're n kuti hin#9n%#ichen dhe kom*inohen
si duhet n *az t rasteve ! ndodhin njra6tjetrn& Nj andre ti## nj mjekt
#atonike Reu*#ika arashikon ta##sin %jith n%a njerzit ! rationis dhe expertes
plan intellectus mund t jet$ sa m shejt ! ata sensus kan$ shikoni n simtomat$
d%jojn$ er$ shije$ dhe t ndjehen t$ dhe ! nuk sht ndr'she tre akuz mund t
jet i nevojshm n !oft se ata kishin r t mos i rfshijn kto simtoma nj sasi
t madhe+ m tej njohurit e ara nuk kan as%j m shum se e nevojshme r t
#e0uar si( duhet$ i referohen asaj n /i*# Hahnemann n ndodhin raste+ e %juhve
thjesht %jerman t ci#t kishin nevoj r t kutuar t konsistojn n 5& rovimin e
doktorats$ ! jain mjetet e thjeshta edhe se r*n shumicn e simtomave ose m
mir t kuruar njerzit a mjete$ ka afundsisht i vo%# sa m shum ! (do %j$ dhe
ende m shron mreku##ueshme t *r$ r t ci#at njerzit e msuara$ raciona#e$
mjekt Hiokratit drejtuar ma# dhe shrim n H jav t k!ija me t ci#at ata shesh
vjet ro!n m kot& )rtet$ satir nuk mund t shkruhet a%dhendur$ si( sht t
vij n jet$ dhe r kt ars'e sht mjaft se e ka %juajtur me ,as!ui##anten n
mr%im& Run edhe disa n%a studentt e tij m t shk#!'er midis nesh rreth$ kshtu
! kjo ndodh edhe n jokers tjera se t're m t mir$ shaka sarkastike$ asi ata kan
edhe he!ur$ ende !arku##ojn r nj koh$ dhe si shaka t ti##a satirike ndez me t
ci#at Hahnemann Mjeksis ton dhe mjekt do t ta##jes$ mund t jet nj ndjenj t
caktuar$ t studentve$ t ci#at ai i formuar t marrin n konsiderat&
Farmacistt mund edhe n Hahnemann funs nj #emeri t drejt t sht'r n tru$ t
d'ja$ jan mjerisht t d' mjeksi ton aktua#e ! ju mund t rm*ahet n%a fakti se
theme#uesit e ar kan kom*inuar t njjtin farmacistin dhe mjek n nj erson
kan& Si krijues aruk n kohn e fatke!sis famshme$ si m i nderuar ishte n%a
kreu i ou##it$ i dha vetm atij resti%jin e vrtet$ dinak$ ata do t ecin rreth a *uk$
kohn e mjeksis e #asht e art raa duan$ duhet ndonjher sistemit Hahnemann
t fituar n%a ana e sirme& ) n #oj Tashm Hahnemannians farmacistin n (do
mn'r$ dhe ! ju me si%uri duan ata resin ! t mund t %atuaj n ten0here e mjetet
e t're t fundit$ n mn'r ! ata t shkruajn ata r recetave tort$ t ti##a si n vijim
7& ). /xymell. simpl. ,++. krem i t!eks!$m. grvi. ". f. .ulvis &Si%urisht$ kjo mund t
jet nj det'r e acid r farmacistit r t *r at n nj #uhur+ or kjo ndodh
thjesht r t unuar s#oi#' at& Nj her tjetr ! ata t f'ejn at n mn'r ! ata
mund t shesin r n0jerrjen e nj rzierje$ ku farmacisti mendon t aktn I deri n
H drachms$ I Gran extr. Taraxaci t caktuar C res jo fictae E dhe ndoshta me nj ajr$ si
n !oft se ata kishin frik r t he#muar smur& Me t vrtet$ sistemi ka m shum
r t cotuar$ kshtu ! hern tjetr ne kemi nj eidemi *i#ious ethe n mesin e
farmacist& ,or ata nuk kan as%j r t friks& T vrtetat e mjeksis ton t
tanishme jan t mij6vje(are t rrnjosura the## dushku$ m nj trmet ! n0it t
%jith ars'en$ or jo r t shkundur shaka !esh e nj komakt& Mjeku$ farmacisti$
farmacist$ t %jith jan me t vrtet shum mir n mjeksin ton+ ne duhet t
*raktisin at$ sese ndoshta vetm nj erson$ un do t thot t smurit$ e ke!e sht
ajo; "ush sht a! e adrejt t krkoj !; Mjeksi 'n sht n vetvete m shum
dhe m shum kaita# t rrezikut& Si mjekt ak do t mund t jetojn m ar t
saj+ tani$ asi mjeksia ka !en sje## n nj takim t ti## t #art$ t %jeni #e%jionet
mjekt *ukn e t're n smundjet %ati& 5u vetm t rzn #ar%$ trim ajo do t kuruar$
dhe fondi do t rritet edhe m shum$ dhe n !oft se artit h'jnor do t rritet n m t
#art$ ather shresojm se *ota nj sita# ku mjeku shkon rreth vetm dominuese$
dhe shti e r%jithshme ush!'es jet farmaci$ dhe ju do t dnohet me vdekje n
vend t Totenuhr nj shishe mjeksi n dor$ kshtu ! ju e dini kur afr fundit or&
Model tret.
4uket i (uditshm$ or se sht i shfrenuar$ sidomos n koht tona$ studimi i
mjeksis n nj marrdhnie t %jith n rritje kundr %rad tjera shkencave& "jo$
me%jithat$ e nat'rshme me ku#turn ton ro%resive& Ne e shohim %jithnj e m
shum nj$ ajo sht shkenca e vrtet e jets$ dhe kshtu krkim sht ather edhe
m t r%jithshme& Nj e tr reartit ka tani srish i #idhur n%usht me mjeksi
aktua#e& 2do *er*er sht tani nj shko## r mjekt e ardhshm trajnues+ dhe si(
thon ata$ #e dja##i t marr ju n nj fije f#oku$ dhe ai ka ju #otsisht$ kshtu ! tani
%jithashtu ka nevoj r nj *er*er ! t da# vetm mjekrn e njeriut$ dhe ai do t
krkoj menjher as tr truin e tij& Rea##' d'!an *er*er sht nj r%atitje
shum m t denj si %jimnaz$ i ci#i sht %jithashtu$ asi tani ka reutacionin$ s
shejti v#ersuar %jersisht dhe mjeku miratuar kohn e saj shko##a$ do t krkoj or
! ai e kishte msuar n d'!anin e nj *er*eri %jasht vjet& Si duan sese
8e%*ekommen n disi#in t rret e shko##s dhe rreth %oditur me scras e #atinisht$
t r*ashkt e duhur n %juhn dhe ,LB #idhur raktike$ t ci#at me%jithat jan ndr
krkesat kr'esore t mjekut$ dhe si%urisht jo m t mir se sa r t msuar n
d'!anin e nj *er*eri& ,randaj$ e o ashtu e sheh se mjeku i ci#i ka r%atitur veten t
denj n kt t fundit n studimet e tij$ raktik %jithmon dhjet her m shum dhe
m merr kur nj tjetr$ i ci#i erdhi si njeri msuar n%a shko##a as ko#e%j$ kshtu ! ish
zakonisht me mund t ushtroj r t mohuar shenzimet e tij r shko##im
tashm& Sa shesh kjo nuk ndodh m tej se msuar mjekt$ kur ata fi##ojn t kuruar$
t ar mundi mezi d' dhe tre her kan nj ven$ dhe vetm do t strukur #ar% a!
shum r t su#muar instrumentin t funksionoj si nj njeri i e%r e armve t zjarrit
e evroianve & ,r kt ars'e vetm ju duhet t !en *er*er$ ku k' instrument sht i
njohur si thik e tij t *uks$ referojn mjekun msuar& "' rdorim sht tashm
erudicioni i tij shesh as%j& Shum rej t're jan shum t n%atht$ r t sje## ata
tek ai njeri+ dhe kur !en amputator barbae $ i ci#i sao fi##on nj anatomi ko#e%j r
t d%juar ish6k#ienti i tij thot se ai tashm e dinte se smundje t
rrezikshme sternocleidomastoid dhecoracobrac!ioideus r t kuruar$ ashtu si kundr
nj t ti## v$llim $ #atine si rrjedh uji n%a %oja$ Shko##a msuar mjekt !ndrim
n%anjher mjaft injorant ! duket vetm r t fo#ur smundjet %jermane dhe
%jermane kur&
1i udhzon mua kt ktu r t msuar disa rre%u##a n r%jithsi$ t ti##a si mjek$
dhe ve(anrisht t rinjt t si##en kur duke fi##uar raktikn e tij$ t ci#at jan ve(uar
n%a jeta e mjeshtrave t shk#!'era$ dhe kshtu t mund t %jeni nj vend n nj
#vdat entuziaste &
Gjja e ar ! nj student ka t *j$ kur ai fi##on t marr raktik sht se ajo
si%uron Die%enhainer e tij n nj knd$ ao nj t sao m*rritur %ulpecula *n nj
dhurat e saj dhe r nj ka##am n dor merr$ r t ci#n ai vet$ n !oft se ai
dshiron t *j at shum mir$ nuk duhet t m*shtetet n km*$ or #indi rsri
kshtu trums n ajr& 1i ishte m ar n !af t zhveshur$ ai rfundoi nj sha##
rreth tani$ dhe shkm* ai *n nj %j'sm o*orr t varet m %jat+ me ak fja#$ ai
trhe! 1damin e vjetr krejt$ dhe h'n n nj uation re& Gjithashtu ha dhe t
r*a##en me ndr'shimet+ ish duhet t marr nj n0itojn t caktuar$ si n !oft se ajo
nuk mund t *het+ "jo e fundit nj sais quoi je ne $ e ci#a nuk mund t rshkruhet$
or ajo ! eksertt si nj shenj ato%nomonike e mjekut$ dhe ve(anrisht t rinjt$
sht ende mjaft i *indur r rndsin e rofesionit t tij$ nj her mund t %jeni& N
!oft se ju m*ani at osht n rru% dhe e 'et7 "u nj n0itim t ti##; 6 ,ra$ ai ka
r t<u kth'er vetm7 raktik.,raktika. dhe #viz m shejt+ ose r t *r sa m
shum rsht'je7 ai m*etet nj %j'sm km* or$ dhe i tha intervistuesit se si ai
duhet t thrras (do minut r t marr rreth vetm n acientt e tij&3n tani do t
kshi##oj t %jith se ai mori nj or t vjetr$ avokati raktikant$ ose t aktn me
ze## raktikuar n as!'r$ t sje## m*#edh suet e duhur dhe se shrehje e
sh!etsimit ! ka %jith ditt e nevojshme e mjekut+ Ri serioze sidomos as
rezu#tateve$ kjo e fundit n fi##im t smundjes& 1rti m i madh$ ai duhet t tre%oj
momentin e ndjenjs imu#s& N ajr$ t ci#n ai e ranon at$ #umturia e raktiks s
tij mund t u# recetorin e te#efonit& Me nj t rnd$ vshtrim i n%u#t fikse$ ai duhet
t !ndroj atje$ sikur vetm t trhe!ur #ar% ve#in e smundjes isishaften dhe sekretet
e t're intime do t ha ara tij& Ekzaminimi mjeksor$ ai duhet$ n !oft se ai ka
fituar tashm nj reutacion$ t unsoj$ sikur t kishte ndjeu tr smundje ara
ders$ dhe vetm e tradits ende 'etje r shkak t t smurve+or ndr'she ai duhet$
n !oft se ai nuk e di n #idhje me at ! ai n t vrtet ka r t krkuar nj %a*im
i fa#shm n t mjekve t rinj$ i nnshtrohen nj kurs ato#o%jike t t %jitha jesve
me acientin+dhe nuk ka asnj t ke!e nse acienti ka nj dhim*je koke$ ai e 'et at
n #idhje me %ozhd e vo%# shutn e km*ve t tij+ acienti n vend admiruar
mjeku$ t %jitha marrdhniet dhe simatit e antarve jan t rndsishme& N
dia%nozs$ mjeku duhet t jet n mn'r t vendosur dhe t si%urt$ ! sht$ ai duhet
menjher t njoh emrin e smundjes n%a simtomat$ dhe t n%ritur r kt recet e
tij& ,arashikimi$ t ci#n ai e vendos acientin duhet t n0irren n nj fja#i hiotetike$
dhe ktu mjeku duhet t vrtetoj #idhjen e tij t shk#!'era me M*retin e t %jith
mjekve$ t ,'thian 1o##onit$ duke e *r thniet e tij orakujt t n%jashme n disa
asekte t ci#it& 2do %j ! ka ndodhur %jat smundjes$ mjeku duhet t ket t njjtin
fi##im r t arashikuar t njjtn %j$ madje as fshehin acientin n ditn kur ka
ndodhur $& ,acienti vdes$ kshtu ! ai ishte e ashrueshme$ dhe asnj en%j## mund t
keni ruajtur at+ o a mjeksi$ ai do t kishte !en rej kohsh t vdekur&
Shum$ mjeku duhet t kujdeset ! t mos et t %jith acientt n trajtim me t
njjtn fur($ or ai duhet t ve(oj si duhet& 1i ka r t marr jes n or mn%jes$
r t ar at ! ai i ka dhn at're t rshkruajn t reja r dit dhe r t<i *r
ato si mjek shtiak r *reakfasts$ ! ai %zon$ me kt rast$ or edhe nj kna!si
acientt e asur$ ata (do vit r t dr%uar n nj tjetr *anjo& ,acientt e varfr ai ka
nevoj$ sese jo shum varet n%a smundjen e t're$ madje shum rra## vizitojn$ or
mund ata r nj i#a( ! shkon n i#a( t %jat& 1 do t smundje$ or jo e *ut$ kshtu
! ai ka acienti r t ardhur trash$ ather ndonjher ndihmon ! kjo nuk mund t
kthej at&
1shtu si rre%u##at ende mund t jen t shumta+ or kam krkuar r t shtuar disa
#inj duke fi##uar vetm shem*u##in e t're$ dhe tani m n fund u#en ende di(ka r
dia%nostifikim t shk#!'era dhe tre%ues& ,or un mund t mendoj r d' tre%ime !
un nuk e harroj ! kam #e0uar n %azetat u*#ike$ dhe seci#a rej t're vetm mund t
*j t ti## nj #vdat entuziaste e rsosur n kt asekt ! un mendoj se un
mund t vendos fja#n time ranimit jo t denj$ si n !oft se un me t vrtet
hersetze$ dhe n kt rm*ajtje fundit Secimen m t asur se %jith revious<m
*r&
FN sita# t nj !'tet t madh vdi! nj njeri t smur& Mjekt ! e kishte trajtuar
at me kujdes t madh$ tha rara asaj ! do t tre%oj autosin n (do jes t
truit& Seksion sht *r$ dhe mjekt %jetn dia%nozn e saj osht r m t u#t
ve(ori konfirmuar& Ndrkoh$ ajo u %jet m as se ai kishte dissected %a*imisht nj
shum t ndr'shme dhe vdi! n nj kufom krejtsisht t ndr'shme t smundjes$ si
n dia%nozn e %jetjen kufoms sht *r n t vrtet& F
Nse kshtu e *ukur ktu$ dia%noza sht konfirmuar n t %a*uar kufome7 sa e
*ukur ajo duhet t nuk e kan konfirmuar vetm nse ata kishin *r truin e ajet t
drejt+ dhe historia aktua#e si%urisht ! sht dshmia m e !art ! nj mjek kurr
kshtu #eht mund t jet i %a*uar n dia%nozn e tij+ kjo sht nj fakt ! si%uria$
si%uria e mjeksis sht e n%ritur m*i t %jitha d'shim&
Rastsisht$ nuk sht (udi ! tani deri m tani vjen n dia%nozn& Ne e dim nr
t %jitha sh!isat ! shkenca fut mjekun$ a se ajo vjen vetm n nj krevat n
sita#& Nuk mjafton ! smundjet$ ka! shum ju mund t merrni t m*aj t vendos
n a#koo#it dhe LackfirniJ$ kshtu ! ju rshkruaj at edhe tani n mn'r t mir
jasht ! t %jith sht nj foto e rsosur e saj$ n kutimin truest t fja#s$ mund t
merret& Sidomos sht kjo deri tani *het me smundjeve t s'rit+ dhe e nj
disertacion$ i ci#i do t duket di(ka Honett$ ju do t zakonisht t %jeni nj stomak
%rr'jtem ose ezofa%$ nj mun6vi($ a*sces kockave ose si i %atshm$ kshtu ! ju
astaj t njohin at n nat'r rsri+ kshtu koht e fundit un kam ar %jithashtu
ortrete shum t *ukura t *ra mir t etheve verdh dhe # t zeza& Me si%uri
dikush i ka *r tashm #anin r t #shuar nj ato#o%ji me %ravura$ n t ci#n (do
smundje e rshkruar n t duhet t shfa!et n rmasa t jets& 1jo %jithashtu
unon edhe ather$ r t vn smundjen n muzik$ dhe studiuar ato a*zu#auschen
tonet e t're n%a H=rr=hre$ kshtu ! ju do t jet n %jendje t shrehin at n koh
nj her dhe t #uaj shnime n iano& Su%jerimet jan %jithashtu t n%ritur tashm
r rodhimin e shije dhe er ,hantoms e smundjes mjet kimik+ dhe ajo mun%on
ather as%j m shum se ! ata ende %rev n %ur t ket di(ka r t rekur& Me
ak fja#$ ata rrethuan smundje n%a t %jitha ant me rrjetet a! shum dia%nostikuese
! ata me si%uri nuk do t jet n %jendje t ka#oj rmes& ,or historia tjetrin.
FN nj Londr Sita#i6ishte nj acient i ci#i ka vuajtur n%a t d' km*t& 1i
dek#aroi se mjekt n konsu#tim akth'eshme$ dhe i n%arkuar me mjekun e kjo nn t
ve(ant r t zvendsuar at$ km* t tjera$ or ata shresonin ! t m*etet&
1mutim sht kr'er ke!kutim e km* m ak t dmtuar$ dhe n fakt i dnuar r
rerje conva#esced as disa javsh& F
2e#si i vrtet r kt histori m dha vetm nj mik$ i thash t njjtn %j& B
si%urt$ tha ai$ do t jet km* smur nuk %esundet n !oft se do t kishte !en e
shndetshme nuk zvendsohet& 1mutim u shfa! n kt mn'r n nj mas t ti##
! ata edhe e kr'er n afrta$ km*t t shndetshme$ shrimi i t smurve mund t
vrtet t sje## n kana#e& fabula Si %era $ sht ditar u*#ik shtuar n histori&1jo
sht me t vrtet e vshtir t *esohet se nj njeri mund t sje## at deri n nj
shka## t ti## n art& ,or ju duhet t vrtet t vazhdoj t *j t mostrs$ dhe t
zvendsoj t %jith km*n e shndetshme$ n mn'r ! t smurt mund t
shrohet&