Ajkuna's lament

Robert Wilton

[per te huajte!:] Ajkuna's lament is part of the cycle of Albanian highland songs Eposi
i Kreshnikeve; in this part of the larger network of stories, Omer, the son of Gjeto
Basho Muji and his wife Ajkuna, has been killed defending a castle.

Day has dawned but gives no light,

the sun is up but gives no warmth.

What's Gjeto Basho Muji doing?

Muji is burying his own dear son...

At last Muji took the lonely path home,

where the boy's mother asked him straight:

Our son? Mujo, why shake your head?

You mean you've left him in the green valley, dead?

Wretched widowhood is now her path;

the stars have fixed one life for her: grief.

When at last she'd reached the green valley,

the mother began to curse the moon:

- May your light expire, old sir moon,

that you sent no sign, not a single one,

to the green valley, that I should run

to enter the grave beside my son.

When she came to the grave of her boy,

she saw the beech, three centuries old,

the beech limbs writhing helter-skelter,

one of the finest spreading over the grave.

For boy and branch a beautiful spot;

a tear drops on the dust she loves.

They've stopped singing, the mountain doves,

They've stopped singing to listen.

- And don't you realise who has come,

unwelcoming and fast asleep,

beautiful boy of my own, o?

One last wish, beautiful son:

leave just once your darkened prison,

just one word from the son I bore;

you've never been gone this long before...

Beautiful Omer of mine, o;

is it your horse you're waiting for?

Run to play by the church once more;

go and hunt rabbits by Shala's roar;

scale the peaks with the ghosts of the brave;

your poor mother will guard your grave,

beautiful boy of my own, o...

Translated by Robert Wilton at Thethi, in the valley of Shala, Summer 2009.

Ja edhe origjinali në gjuhën shqipe:
Vajtimi i Ajkunës

Vajtimi i Ajkunës është pjesë lirike e ciklit të kreshnikëve, një ndër më të bukurat dhe
një kryevepër artistike e epikës së popullit shqiptar. Ajkuna është e shoqja e Gjeto
Basho Mujit, një kreshnik shqiptar. Ngjarja zhvillohet kështu: Omeri, djali i Mujit
rrethohet në bjeshkë e pas një lufte të rreptë vritet. Kur arrin aty Muji, beteja ka
përfunduar. Nga armiqtë e vrarë kupton se i biri megjithëse ishte vetëm shtatë vjeç,
kishte luftuar si kreshnik. Këto tregohen në këngën “Vdekja e Omerit”. Vajtimin e
nënës e paraprin një tablo dramatike tronditëse. Muji varros me duart e veta të birin
ne Lugjet e Verdha dhe kthehet në kullë. Ajkuna merr vesh lajmin e zi. Pas këtyre
shpërthen dhembja e nënës, vajtimi i saj. Në këtë vaj kemi diçka krejt të veçantë, që e
bën këtë krijim poetik lirik të qëndrojë midis këngëve epike heroike të kreshnikevë.
Vetë Omeri është një fëmijë i parritur, një luftëtar trim që la pas bëma kreshnikësh.
Ajkuna, një nënë e dhembshur që vuan thellë vdekjen e djalit. Figurat artistike që
përdoren janë të një lloji me ato të të gjithe ciklit. Këtu marrin pjesë yjet, hëna, zogjtë
e bimët. Yjet ndalen të dëgjojne vajin e Ajkunës, kjo mallkon hënën pse nuk e
lajmëroi më parë, ahu shtrin degën më të bukur që ajo të mbështetet dhe zogjtë e malit
rreshtin këngën. Ajkuna ka në zemër lajmin e zi dhe kuja shpërthen. Në fund të
vajtimit shprehja e dhëmbjes merr formë tjetër. Nëna kujton çaste nga jeta e djalit, e
sa më të bukura janë ato, aq më e thellë është vuajtja në zemrën e nënës.
[redakto] Vajtimi i Ajkunës

Drita a dalë e dritë s’po ban,

ka le dielli e nuk po nxeh:
ça ka ba Gjeto Basho Muji;
Djalin n’dhe Muji e ka shti…
A dredhe Muji e në shpi ka shkue,
nana e djalit po e pyet;
-Mujo, djalin ç’ma ka gjetë?
N’Lugjet t’Verdha, a thue ka mbetë?…
Qyqe vetëm rrugën paska marrë,
kanë zane vend yjt’ vajin me e ndie!
Kur ka dalë ndër Lugjet t’Verdha,

atëherë nana hanën ka mallkue:

-T’u shkimtë drita ty, o mori hanë,
që s’ma çove atë natë nji fjalë,
n’Lugje t’Verdha, shpejt me dalë
bashkë me hy n’nji varr me djalë!…
Kur ka shkue te varri i djalit,
ka pa ahin treqind vjeç,
ahi ishte rrema-rrema,
nji ma t’bukrin mbi varr po e shtin

Mirë po pshtetet për degë t’ahit

pikon loti mbi varr të djalit
Kanë lanë kangën zogjtë e malit,
kanë lane kangën me vështrue!
-Po a s’e din se kush ka ardhë,
që nuk çohesh për m’u falë,
more i miri i nanes-o?
Amanet, o more bir,
dil nji herë ksi burgut t’errët,

fol me nanën që t’ka rritë

s’m’ke lanë kurrë kaq shumë me pritë!…
More Omer i nanes-o;
A thue gjokun me ta prue?
Dil nji herë për me lodrue
bjer ndër gurra me u freskue
kërko majat bashkë me zana
se ty varrin ta ruen nana,
mori i miri i nanes-o!…