D$i*--U

BU KTABIN TELF HAKKI NESN VAKFI'NINDIR

Aziz Nesin, yaptlarnn telif haklarn tmyle NESN VAKFI'na balamtr.
NESN VAKFI'nn amac, kimsesiz, yoksul ve
eitime muhta ocuklar, ilkretimden balatarak
bir yksekokul bitirinceye ya da bir meslek edininceye dek
her trl gereksinimlerini salayarak barndrmaktr.
NESN VAKFI'nn senedi gereince,
vakfn amacna uygun olmas kouluyla,
her dileyen her trl yardm, katk ve bata bulunabilir.
steyenlere u adreslerden bror gnderilir:
NESN VAKFI, PK 5 atalca 34540 stanbul
e-posta: nesinvakfi@tnn.net www.nesinvakfi.org
Nesin Vakf Ba Hesaplar
Vakf Bank, atalca ubesi, 237 4348459
Ziraat Bankas, atalca ubesi, 130 48907
Posta eki, 164 0009
Nesin Yaynclk LTD. T.
Kayahatun Sokak Oktay Bey Apt. No: 11/1 Harbiye ili/stanbul
Tel: 0212 291 49 89 Faks: 0212 234 17 77
nesin@nesinyayinevi.com www.nesinyayinevi.com
2006 ubat
Genel Ynetmen Ali Nesin
Yayn Ynetmeni Atay Eri
Yayn Ynetmeni Yardmcs Sleyman Cihangirolu
Kapak Sleyman Cihangirolu
Bask ve Cilt: Doan Ofset Yay. ve Matb. A.. Tel: 0212 622 19 00
Datm
Hrriyet Gazetecilik ve Matbaaclk A..
Hrriyet Medya Towers 34212 Gneli - stanbul
Tel: 0212 677 00 00
001 01 02 006-46 ISBN 975-9038-75-7
Aziz Nesin ehirden ndim Kye
yk
Derleyen Atay Eri
:fe
NESN
arkl Kurmay
^^Dindiim uan irketi, Stuttgart havaalanna indikten sonra yolcular arabayla Keel'e g
i stlenmiti. Stuttgart havaalannda indik. Gmrkten getik. Keel yolcularn gtrecek ka
bekliyordu.
Keel'e gidecek onbir yolcuyduk. antalarmz, bavullarmz ykledikten sonra bindik kaptk
ekliyoruz. Srcmz darda bir adamla konuuyor. Kaptkatnn ak pencerelerinden duyuyo
istanbul azyla, adam Orta Anadolu azyla konuuyor. Adamn iki yannda bavullar, antala
olu uvallar, torbalar, sandklar, byk tenekeler, paketler, mukavva kutular var.
Konumalarndan anlaldna gre adam, srcden kaptkatnn herzamanki yolunu deitirm
dan arabay srerek, evinin ve
EHRDEN NDM KYE 6
restorannn olduu yerde kendisini indirmesini rica ediyor. Src, zel havayollar irket
inibs olduu iin herzamanki yolunu deitiremeyeceini sylyor. Adam ok steliyor, yalv
nu deitirmesi iin srcye diller dkyor. Bu kez src, adamn dedii yoldan gidilirse
an sylyor.
Adam,
-Tam tersi, diyor, bildiim bir kese yol var. Dediim kestirmeden gidersen, yolun krk
dakika, tam krk dakika ksalacak.
Yemin billah ediyor.
Src,
- Sen ne sylyorsun yahu, diyor, dediin yoldan gidersek, yol enaz bir saat uzar.
-Vallaha uzamaz, dinime imanma uzamaz. art olsun ki uzamaz. Ben bilmez miyim canm.
Haftada iki kez gelir giderim o yoldan. Tbe, uzamaz.
-Uzamaz olur mu, uzar. Ben bu kadar yolcuyu senin yznden geciktiremem.
- Hey kurban olduum, keseden gidersen vallaha da uzamaz, billaha da uzamaz. nan ba
na, uzamaz...
Adamla src bitrl uyuamyorlar. Src kaptkatya doru gelmek istiyorsa da adam, eli
elini atp, yakasna yapp srcy brakmyor.
ARIKLI KURMAY T
7
giz yolcular btn konumalarn duyuyoruz. Adam, her ne dese, srcy kandramayacan an
lini tutup yle dedi:
-Benim orda bir restoranm var. Birinci snf bir restoran. Btn Almanlar gelir, hepsi bee
nir. Kibar muhit bana gelir. Gayetle byktr restoranm. Siz de gecenin bu saatinde iyi
ce ackmsmzdr. Araban tam da benim restorann nnden geecek. Restorana gelince mola ve
iz. Size yemek de ikram ederim. Ne isterseniz yiyin. stediiniz kadar yiyin. Trk yem
eklerinin de, alafranga yemeklerin de hepsi bulunur benim restoranda. orbasyla, seb
zesiyle, etlisiyle, tatlsyla, tuzlusuyla gzel bir yemek yersiniz. ki de var. Her ne ie
rseniz artk... Viski de var, arap da, bira da, rak da, cin de, vermut da, herbir iki
var hamdolsun. ersiniz istediinizden.
Karn ok ackm olacak ki, yemek szn duyunca src yumuar gibi oldu.
- Hadi bin bakalm. Senin de iin grlsn... dedi.
Adam, sandklarn, bavullarn, uvallarn, kutularn, torbalarn, tenekelerini, antala
rdi. Onun eyas yerletirilirken yolcular skmak zorunda kalmt. Yklerini yerletirirk
n da hepimizin duyaca sesle syleniyordu:
-Yemek yemeden hi olmaz... Yedirmeden brakmam vallaha... Ne demek? Bir yemeimi yers
iniz r ik. Hertrl orbamz var: yayla orbas, dn
EHRDEN NDM KYE
orbas, mercimek orbas, terbiyeli orba, domates orbas, ehriye orbas... Hertrl et
de var allaha ok kr: Yahniler, taskebab, oturtma, souk etler, kzartmalar... Tavuklar
a... Efendime diyeyim, zmir kftesi, kuru kfte, yannda garnitor... Terbiyeli kfte... H
ertrl sebze... Yaprak sarmas, lahana dolmas... Her ne isterseniz... Zeytinyallar... Yo
rtlu bakla... Ispanak... Hem de kuzukula spanak... Tatllarm en iyisidir ki, istanbul'
da bile ylesi yok. Kemalpaa tatls, baklava, revani hem de kaymakl, telkadayf... Gremg
amel... gazandibi...
Uakta yemitim, karnm toktu ama, yle ballandra ballandra sralyordu ki yemekleri, beni
le azm sulanmt. Ne olurdu yani u adamcaz restorann nnde brakversek. yilik iyi
Adam hl yemekleri, tatllar saya saya kaptkatya skarak bindi.
Src,
- Yok, dedi, yemek istemem... Bunca yolcu arabada beklerken ben de yemek mi yiye
ceim...
Src bunu yarm azla sylemiti. Adam kzm grnerek,
- Ne demek... diye sesini ykseltti, ikramm bir sana deil ki... Btn yolculara soframz a
.. -Ban biz yolculara evirip- Hemerilerim, hepiniz arlmnz... Buyurun, yiyin... R
m... ekinir de yemezseniz vallaha hatrm kalr... Yemeyenin gnah boynuna...
ARIKLI KURMAY * 9
Src bu kez,
- Bunca yolcu restorana sar m yahu? dedi.
- Grmeden konuma, btn Trkiye gelse sar. Koca restoran... Buralarda benimki gibi geni
ktur. Gelip yemezseniz gnlm krlr.
Kaptkat yola dzlmt. Src artk biey sylemedi. Biz yolculardan da ses kmad. Be
yapt yemek arsn hepimiz kabul etmitik.
Araba otoyola kp yirmi dakika kadar gitmiti ki, artk nasl olsa arabadan indirilmeyece
e gvenen adam bu kez yle dedi:
- Yoook, karnmz tok der de yemek istemezseniz, o baka... Hi mi deil, bir orbam olsun
siniz. orba olsun imeden vallaha brakmam. Yufka ekmeklerimiz de var scak scak... Kend
imiz yaparz frnda... Herbir orbamz var ok kr... Tarhana orbas da, stne krmzb
.
Kimse ona, "Karnm tok, yemek yemem..." dememiti. Ama o kendi kendine grkemli yemek le
ninden dnm, bir tas orba ikramna inmiti.
Kimseden ses kmad. Belli ki, biz yolcular bir
tas orbaya da razydk. Yamur da balamt, hava
sennlemiti iyice. imdi scak tarhana orbas, hem
e krmzbiberli yada kzarm... Olsun da varsn
orba olsun.
ehirden indim kye
Bir zaman daha yol aldk. Bu kez adam srcye, iki olu olduunu, Alaman hkmetinin iki o
birden Alamanya'ya yanna gelmesine izin vermediini, ancak oullarndan birinin o da tu
rist olarak yannda kalmasna izin verdiini, buyzden oullarndan birinin gelip birinin gi
ttiini, bunun da ok pahalya geldiini, iki olunun da gelip yannda almas iin bir um
ilmediini sordu.
Src, byk yemek leni sznn birden bir tas orbaya inmesine can sklm buruksu bir
-Her hkmetin kendine gre ayr bir kanunu vardr, dedi, Alaman kanunu da byleyse byledir
.
Adam srdrd szn:
-Oras yle de, bu ne biim bir kanun byle... Helbet bunun gene de bir yolu vardr. Kanun
da bunun yolu da yazldr. inizde bunu bir bilen var m hemeriler?
Kimseden ses kmaynca adam konutu:
- Bunlar yabancm deil ki, benim olum... Analar gelsin demiyorum ki Alaman kanunu ban
a olmaz desin. Niin oullarm kendi evime getiremiyorum? nsan haklarna aykr bir i...
kanununda mutlak bunun yeri vardr. Bizim orann kanunlar olsa, o baka... Ama bu Alam
anlar insan haklarn inemez.
Yine kimseden ses kmad. Adam srdrd konumasn:
ARIKLI KURMAY 11
_ Herzaman biri Trkiye'de kalyor, biri yanmda... Biri gidiyor, biri geliyor... Dnyann
yol paras... Ne yapmalym, ikisini de yanma aldrmak iin?
Yine kimseden ses kmad.
Adam bu kez dorudan srcye sordu:
- Sen ne diyorsun bu ie? Ne yapmalym? Src,
- Bunu avukatlar bilir, dedi, sen bunu bir avukata
dan.
Adam,
-Bilmez gibi konuursun, dedi, avukatlar helbet bilir de, bu avukat milleti hatrn sor
maya yanna varsan senden para ister. Ben bunu soracak olsam, beni daha dinlemeden
anasnn nikhn ister benden... Hele bu Alaman avukatlar... Bir katr yk paray nne
sana bir laf sylesin... Paray nceden alp sonra ya bu i olmaz derse... Bir de bu var.
Anlaldna gre adam, yolculara ve srcye akl danarak avukat parasndan kurtulmak, a
vaya getirmek istiyordu.
Bir zaman daha gittik. Bir saatlik yol almtk. Adam bu kez yle dedi:
- oook, bir orba da imek istemezseniz, o zaman bir timizi iirmeden sizi brakmam...
aha da brakmam, billaha da brakmam.
ysa kimse ona, orba imem, dememiti.
EHRDEN NDM KYE 12
-itin hertrls de bulunur ok kr: Ayran var souk souk, Pepsikola, Kokakola, Sevinap
larmz da var: Fine suyu, kays suyu, portakal skma... in, hangisini isterseniz iin!..
Grkemli yemek leninden orbaya, orbadan iite...
Yine kimseden ses kmaynca adam yine srcye dnp oullarndan sz at:
- Her memleketin ayr bir kanunu var, diyorsun. Evet, doru. Bu Alamanlar, benim oull
armn buraya gelmelerine izin vermeye mecbur. nk, neden? Bu Alamanlar, ocuklar onsekiz
ana geldi miydi, haydi yallah brakrlar onlar babo kendilerine... ocuk istediini ya
de yle deil. Bizim tremiz baka...
Src sordu:
- Oullarn ka yanda?
- Biri yirmibir, biri yirmi... O yata ocuk braklr m baba evinden dar?.. Bizim tr
Src, ilk szn yineledi:
-Ama sen Trkiye'de deil, imdi Alamanya'da yaadna gre Alamanya'da Alaman kanunu sker
rtemezsin diyorlarsa, getirtemezsin. O kadar...
Adam, parasz bir avukat bulamamann kzgml-yla konutu:
- Ben bu Alaman memleketine yirmiiki yl hizmet ettim. Ben buraya bakalar gibi yalva
r yakar olup kendiliimden gelmedim ki... O zamanlar Atamanlara i-
ARIKLI KURMAY T 13
i gerekliydi. Alaman mhendis gelip Trkiye'ye bizi ard. Biz yle geldik... Ben tam yir
i ylm verdim bu Alamanlara. imdi nasl getirtmezler oullarm yanma? Bunun kanunda mut
yeri olmal... Yine kimseden yant almad. Yola kal iki saate yaknd. Adam birden konut
:
- Yok, ayran mayran da imem, koka moka da imem derseniz, siz bilirsiniz. Ama bir s
ouk su olsun iirmeden brakmam. Hem soda suyu var, hem ma-densuyu var, hem naturel d
edikleri sudan var. Artk hangisini ierseniz iin... ie suyu...
Grkemli yemek leninden bir tas orbaya, orbadan Kokakola'ya, Kokakola'dan suya... Rest
oranna yaklatka szde kalan ikram da azalyordu.
Kaptkatdaki suskunluu yine o bozdu:
- Demek iinizde bu benim olanlar temelli Ala-manya'ya getirmenin yolunu bir bilen y
ok, yle mi?
- Getiremezsin! diye sert bard src. Adam,
-Getiremezsem, dedi, ben de o zaman burdaki mahm mlkm toplar, evimi restoranm satar sa
var, kendi memleketime dnerim, olur biter.
- ok iyi yaparsn, dedi src. Adam gcenmi gibi,
- Durdur arabay da ben burda ineyim, dedi, aha benim restoran bura...
rekten ^e heryan kl bir restorann nne ge mistlk. Kaptkat tam restorann nnde d
EHRDEN NDM KYE 14
Adam indi kaptkatdan. Restorandan bika kii ^. ti. uvallar, sandklar, kutular, an
ar indirdiler kaptkatdan.
Adam iki elini beline dayayp derin bir hooh ektikten sonra kaptkatdakilere dnp seslen
:
- Eeee, geldik ite... Yemek dedim, yemem dediniz. orba dedim, imem dediniz. Bir iit
buyurun, ayran mayran dedim, olmaz dediniz. Su iin hi mi deil, yok dediniz. yleyse,
inin arabadan birer i edin de rahatlayn hi olmazsa. Sonra gidersiniz gene... Benim r
estorann tuvaletleri gayetle rahattr. Hadi, di buyrun...
Kaptkatda kimse yerinden kmldamaynca,
- Siz bilin, dedi, benden gnah gitti.
Src kontak dmesini evirdi. Kaptkatnn motoru hrlad. Adam srcye,
-Bu yoldan doori gideceksin, dedi, hadi kaln salcakla... Gulegule, gulegule...
Kimse yantlamad.
Burnundan soluyan src,
-Herif bizi bir saat yolumuzdan alkoydu... dedi.
Dorusunu isterseniz "herif" demedi, baka biey syledi de, kaba kamasn diye ben onun ded
iini "herife evirdim.
Bay Ddk adl kitaptan
Fur, Fur, Fur!
esi incecik, gvdesi ufack, boyu ksack... irkin de stelik. Gel gr, sevimli adam! Gler
e ondan olacak. Glerken, fermuar zlr gibi incecik dudaklar kulak diplerine kadar al
prl dileri grnr.
Furfur Recep'in nasl olup da adam ldrdne aardm.
Buncazn ldrecei adam, sinek gibi biey olmal.
dam altnda yatanlarla senli benli konuulmaz. Onlar fermanl... yle ya, adam nasl olsa i
dam edi-
ecek. lm lm bir lm, idam stne idam edecek deiller ya... Recep de idam cezas altnd
, pek yle yanna sokulan olmazd. Ne zaman ki 1 amdan kurtuldu, cezas yirmidrt yl hapse
dnd, j e o zaman koutakiler ona adyla seslenip Furfur
^ecep demeye, onunla akalamaya baladlar. akaya
EHRDEN NDM KYE 16
dayanklyd ama, hapisane akas da dayanlr gibi deildir ki...
Alay uzatanlar kovalar, kovalar, sonra Hint horozu gibi atlar zerine, vurmaya balar.
O byle birine vurmaya balad m, btn mahkmlar toplanr, hep bir azdan barrlar:
-Fur, fur!.. Fur yavrum fur!.. Fur ha fur!.. Recep'in vurmasndan ne kar?.. Btn vcudu t
ek yumruk olup da vursa yine hi... Onu kzdrmak iin alay edenler, hapisanenin orta ba
hesinde bu cmb yaratmak iin yalancktan kaar, sonra da szde yakalanm, ondan dayak
r. Recep vurur, vurur, sonunda yorulur zavall, ter iinde kalr. Bakar ki, nnde iki bkl
kapanm olan adama yumruklarnn hi etkisi yok, kalabala dner, incecik dudaklarn k
apak, prl prl dilerini gstererek gler: -HhhL
Ortal bir kahkahadr kaplar. nnde srtn kamburlatnp dayak yiyen de, Recep'i iki kol
kapar, ya kucana, ya omzuna alr, ya bana oturtur, bahede dolatrmaya balar.
Recep'e neden Furfur lakabnn takldn kendisi yle anlatr:
-Siz beni byle mi grrsnz?.. Hi hi!.. Bir avrat yznden bu hale geldik ite...
Bir kyn bir aasnn oluymu. Kendi dediine gre, eskiden am yarmas gibi iriyarym.
FUR, FUR, FUR! * 17
- Ulan Furfur Recep atma; am yarmas gibi herif; byle fil kuyruu kadar kalr m?
-Kalr... O karya den daha da beter olur. Al-lahtan cinayet iledim de elinden kurtuldu
m. Yoksa beni klte klte hap edip yutacakt. Allah dmanm byle obur avrat eline d
Dediine gre, bir zamanlar Furfur Recep gibi uzun adam, bu hapisanede bile yokmu.
- Cami kapsndan girerken, bam eerek girerdim... diyor.
Hesaba gre demek boyu, iki metreyi akmm... Arl da, iki bapehlivan arl...
- ki kii kollarn evreler de belimi dolayamazlar-d... Koca kz yokua vurup da kany
allah der boyundurua bir girer, bir solukta kany da, kz de eker karrdm. Camus b
lendike batyor. Kye kotular, aman Recep!.. Vardm bataa... Koca camusu kuyruundan kapm
la, ektim kardm, attm te yana...
Furfur Recep ite byle bir yiitmi. Bir oturuta, koca kuzuyu yer, bir testi ayran ier,
daha da var m dermi.
Kyn kzlar, hep ard nda dolanrlar, gznn cne bakarlarm. Zengin dersen zengin, yii
.
- Kyde, diyor, Durdu Kar derler, bir kar var. Bu Durdu Karya "Herif Bitiren" adn takm
. Bu ka-
a ne 'l"ei varsa, buna hibir erkek g yetiremiyor.
T EHRDEN NDM KYE 18
Karnn bir merak da yal ve zengin adamda. Bilirim, ocukluumda, cscbl gezen, deli bo
karyd. Nasl ettiyse, kyn imamn kandrd, evlendi onunla, ayna kalmadan herifi verdi
mdan ev kald, bika para tarla kald, bika ba mal kald. Yahu karya bak sen, kocasnn
kalkarken, gz baka heriflerde... Kocasnn cenazesine gelen birini gzne kestirecek de
rifin iini bitirecek. Ve de yle oldu. imamn cenazesine gelen iki karl, be ocuklu, ony
i torunlu kymzn muhtarn, daha o gn ayartp karlarndan ayrtmad m? Muhtarla evlend
muhtar biriki ayda eritti, mezara gnderdi. Muhtardan dnya kadar mal karya miras kal
d.
Muhtarn cenazesi kalkyor. Durdu Karnn gzleri fldr fldr dnm ki, yaknda ldrece
mi? Ne dersin, buldu be, buldu namussuz kar... Cebbar Aay batan kartt, ka varmadan
bar Aann iini bitirip defterini drd. Cebbar Aa, babamn can birlik yolda. erde cen
u snrken Durdu Kar babama sokulmaz m?.. Ulan bizim koca adamn eceli mi geldi yoksa...
Vallaha birader, bu Durdu, kar deil Azrail... Baktm bizim koca adam elden gidiyor,
vardm babamn yanna,
- Tvbe olsun, bana bu kary vurdurursun baba, ayan denk at!., dedim.
Kotum Durdu Karya,
FUR, FUR, FUR! 19
- Ulan seni kevgire eviririm namussuz, koca adamn yakasn brak!
Yahu, kar, herifleri ldre ldre, kyn tapusunu stne geirtip bibama ky iftlii ya
e dersin, karyla ba edemedik de babam geceleri gizliden evine almaya balad. Nikh olmas
da, varsn bizim ihtiyarn gnl ho olsun... Nikh kylrsa, Durdu Kar babam da ldrp
Durdu Karnn zoru, ille de nikh...
- Ulan, evlenirseniz, ikinizin de kucak kucaa leinizi sererim... diye bunlara habe
r ilettim.
ok kr, nikh kylmadan babam rahmetlik oldu. Babamdan Durdu Karya bir zrnk kalmad.
-Ulan Recep, deil mi ki babanla nikhlanmasna engel oldun, bu da bizim bildiimiz Durd
u Kar ise, bunu senin yanna koymaz!., dediler.
yle de oldu. Kar bana can dman kesildi. Bign meelikten gelmitim, drt eek yk odun
gunum... Yataa l gibi dtm. Uyku ras baktm, elimde, avucumda yumuak yumuak, !cak s
!.. Ulan hayallendim mi nedir, ey-n m kandryor yoksa... demeye kalmad, yzmde, alaha g
mi ksnk inek solumas duydum. -Ulan o ne... lr de baktm, ne grsem, Durdu Kar stme ab
mrldanyor:
T EHRDEN NDM KYE 20
-Yiitim... Recep'im... Koum... Aslanm!..
-Var te namussuz!..
Yahu Durdu Kar, yorgunluuma getirip gece koynuma girmemi mi... Belime doland ki, par
maklan mengene demiri olmu, skmenin olas yok... Yahu, bataa girmi camusu kuyruundan e
p karan ben deil miyim?.. Bizim yiitliimiz dekteyken Durdu Karya hi skmyor. Biz d
-hacak becelletik, tepindik. afak skerken, gayr dermanm tkendi, Durdu Karya teslim ol
m. Bir de baktm ki sabahleyin, dei, yorgan paralamz.
Devrisi gn,
- Ben bu Durdu Kar ile evleneceim... dedim. Hemeriler, yallar, bykler, akrabalar, -Ol
z! dediler. Ulan senin anan yerinde kar...
- Kimin yerinde olursa olsun, kar bu ilmin ustas...
- Ulan o kar seni ldrr.
-Neyi ldrr... Ulan biz bir karya; kocakarya he mi?..
Biz efendim, gvdemize, genliimize gvendik. Sz dinlemeyip Durdu ile evlendik...
Vay babasnn canna... Bre efendi, bu Durdu Kar, kar deil, bir dii canavar ki zapt olun
cinsinden deil... Bir ay dolmadan ben pes ettim. Benim nar gvdem, bitli akasyaya dnd.
Boynum p oldu. Bileklerim kibrit p... Kar beni gnden gne kltyor, hem de nasl b
on okka eriyorum. Gz gre gre ufalanyorum yahu...
FUR, FUR, FUR! * 21
Namussuzun dili de durmaz:
- Hh... Sen de kendini er kii mi belledin?.. Anma gidiyor efendi. Biz buna erkekliimi
zi ispat iin, kanmz canmz versek de yaranamadk.
- Hh!.. u miskine bak hele!.. Ulan sen de kendini erkek mi bildin?..
Ulan bu erkeklik baka nasl olur?
-Hh... Ben senin gibi erkekleri, alvarmn iinden karrm...
Vay dinsiz, imansz!.. Yahu karnn aznda di kalmam, ama ii bitmemi.
Ben eriye eriye stmal ocua dndm. Nerde kany bataktan eken, yokutan karan ben?
dzde gidemez oldum.
Arkadalar,
- Recep, sen bu kary boa! diye tutturdular.
- Neye?
-Boa karde... Bu kar, sana boynuz taktryor, bu kar dardan otluyor... Bu kar...
-Ulan, o nasl sz?..
Arkadalarla darltk... Ama iime bir kurt dt, iyice ikillendim. Bir sabah evden ka
-Ben meelie gidiyorum, odun keseceim... Akama gelirim... dedim.
Nerde benim kolumda aa kesmeye g, nacak tutacak gibi deilim.
Evin arkasndan dolandm, ahra kapandm... Az sonra bizim stteki odadan kt sesler duymaz
EHRDK NDM KYE 22
ym?.. UJan Recep, yr... Varmamla kapy tekmeledim. Bir de ne grsem... Tuuu!.. Benim Dur
du Kar bir ferifle alt alta st ste... eri girmemle herif kalkt, stme yrd. Bende d
ki birader... Ayakta duracak gibi deilim. Herif vuruyor da vuruyor.
-Anan aam... Aman gzm... Aman!..
Heri halime acyp beni bolayacak ama, Durdu namussuzu, iki elini beline dayayp eilmi, z
amparasna gayret veriyor:
-FurPur... Fur aslanm fur!.. Ne per, ne ptrr!.. Fiir!.. Ne per, ne ptrr, fur!..
Ulan alak, pecek derman m braktn bizde?..
Herif beni ekiyor. Acyp brakacak ya, kar iki yumruunu birbirine vurarak baryor:
- Fur,fur!.. Fur yiitim fur!.. Ne per, ne ptrr... Fur!..
- Ulan toprak gzn doyursun!.. Kar bizim gvdemizi laa evirmi de daha gz doymam.
Yumruklarn birbirine vurarak, zamparasna,
-Fur,tur!.. Ne per, ne ptrr, fur!.. diyor.
Kar iyret verdike, zampara da erkekliine yedirip ben brakamyor. Herif beni, bo saman
l gibi, yerden yere, duvardan duvara alyor.
Baktm, olaca yok... "Ya allah, destur!" deyip baa davatdm. Bende ba tutacak derm
tan, herif kendiliinden gelip elimdeki
FUR, FUR, FUR! 23
te benim cinayetim bu!.. Biz dama dtk, Durdu Kar da nikhlmz olduundan, babadan kal
rmzn stne oturdu... Ben yirmidrt yl ceza yiyince, benden boand. imdi duydum ki...
Recep derdini anlatr, koutakiler,
-Fur, fur!.. Furfur Recep!., diye barrlar.
Recep kendisiyle alay edenlerin arkalarna der, onlar kovalar. Kaanlardan biri szde yak
alanr ona!.. Recep basar yumruu, tekmeyi. Arkadalar toplanr barrlar:
-Fur, fur!.. Ne per, ne ptrr!.. Fur yiitim, fur aslanm, fur koum fur!..
Bir Koltuk Nasl Devrilir adl kitaptan
Karlama Alanna Gitmeyiz
atl, Inecik kyne girdiler: nde candarma onbas, arkadaki atlarda iki candarma eri.
Yan yana giden iki candarma glp konuuyorlard ama, onbann surat askt. Eyere, salt
i kurulmutu. Kye giden yolun azna gelince, at mahmuzlad.
eme banda, amurlu sular iinde oynayan ocuklar katlar.
Sska bir ocuk, i karnn nnde torba gibi sallayarak kahveye kotu. eri girer girmez,
-Gumandan geliyo, gumandan geliyo!.. diye bard.
Kahvede oturanlar konumalarn kestiler. Balarn kapya evirip ylece durdular. Haberi v
uk, candarmalar seyretmek iin dar ktnda, kahvenin nne gelen onbayla iki candar
niyorlard. Candarmalardan biri, atlar dizginlerin-
KARILAMA ALANINA GTMEYZ
25
den tutup sundurmann direine balad. Sonra de kahveye girdi. erdekilerde hibir dav
Yalnz kahveci iki adm ileri yryp,
- Buyur onbam! dedi.
Candarma komutan ona deil, peykelerde, ksa bacakl hasr iskemlelerde oturanlara bakt. O
nlar teker teker szd. erisi karanlk olduu iin, aydnlktan girer girmez gz kamam
turduunu seemiyordu.
Bisre sessiz bakmadan sonra onba,
- syan m? diye bard.
Ses kmad. Onba bir daha grledi:
- syan m ediyonuz? Bir ses duyuldu:
- Estafurullah...
-Estafurullah da, ya bu ne? Niden susuyonuz? Muhtar nirde? Nirde o muhtar olacak
goca kel?.. Muhtarn sesi duyuldu:
- Buyur onbam, hele gel otur...
Onbann gz, kahvenin alaca aydnlna almt. Kahve ocann dibindeki peykeye doru
ikte tekiler de ayaa kalktlar. Muhtar onbaya yer gsterdi:
-Buyur, otur, anatacamz var...
Onba gsterilen yere otururken, hem de,
- Oturmam, dedi, anatn, iin asl ne?
teki iki candarma eri de hasr sandalyelere oturdular.
EHRDEN NDM KYE 26
Muhtar ocakya,
- Gomutanlara teze ay biir, dedi.
Sonra sa elini kere ayr ayr gsne gtrp ne de,
-Merhaba!., dedi. Onba bir daha sordu:
- syan m?
- Tbe, o nasl bi laf onbam?
- syan deel de niden beni garlamadnz? Niden biri kp atm dutmad? Her bi vakit ky
mi olurdu? Dimek isyan?
-Yok vallaha...
- syan yousa ba m galdryonuz? Ben bi can-darma gomutan deel miyim? Bne bn ires
lmedim mi?
Ocak onbaya ay uzatt. Onba barda alp bir yudum iti, sonra da,
- aynz da biiyinizi de imem, dedi, ilkin sizden hisap soracam. Muhtar!
- Buyur!
- Ben sana tilefon itmedim mi? -Ettin onbam.
- Ben sana demograsinin emrini bildirmedim mi? -Bildirdin onbam.
- Ben sana u candarmaynan haber iletmedim mi? -lettin onbam.
- Pekiy, ilettim de sen ne yaptn? Ne demiye gar-lama trenine gelmiyonuz? H? Ben size
yz ya-
KARILAMA ALANINA GTMEYZ
27
yan, grk da atlynan garlama meydanna geleceiniz, orada, "Yaasn demograsi!" deyi ba
irkene gurban itmee bi dveynen iki de go getireceiniz deyi haber itmedim mi? Her bi
koy, "Ba-stne!" didi de, siz niden gelmiyonuz?
- Onba, bi dve deel, be dve virelim, iki dene go deel, yirmi go virelim. Hepisi dem
ye gurban gitsin. Velakin, biz garlama meydanna gelmeyiz... Srynen davar gnderelim, he
pisi gurban ossun. Aman onba, bizi o garlama meydanna arma...
- Demek siz demograsiye isyan ediyonuz?
- Tbe... Bizim demograsiye bi szmz yok. Emme o garlama meydanna gitmeyiz.
- Yoh da, hriyete niden ba galdryonuz? -Estafurullah... Hriyete de bi szmz yok.
Hriyet hriyettir ve herbir dayim de hriyete kar bamz iikdir. Velakin onbam, biz o
danna gitmeyiz.
-Yahu muhtar, biz seni bunun iin mi cender-me guvvetiynen bu kye muhtar setirdik. G
arlama meydanna gitmeyincek, demograsiye uymak m olur? Hemi hriyete bi szmz yok diyo
hemi de, "Yaasn," deyi barmayz diyonuz.
- Yok, barmayz dimedik. Yalann yok, yanln var onba. Biz baralm, "Yaasn!" deyi
n, burdan barrz. Garlama meydanna gitmeyiz. Burdan baralm, aralm, yiri g
T EHRDEN NDM KYE 28
biribirine gatalm. Emme o garlama meydanna, -h...
Muhtar onbaya cgara paketini uzatt. Onba bir cgara alp uzatlan ateten yakarken,
- mem, dedi, daha sizin cgaranz da imem. De bana muhtar, niden garlama meydanna git
uz?
- Gitmeyiz onbam. Buradan baralm. "Yaasn" deyi bi hafta baralm. Emme gitmeyiz.
Orda oturanlardan bir yal,
-Canm muhtar efe, anatsana gumandana!.. A-nat da, niden gitmiyomuuz, o da bilsin...
dedi.
Muhtar,
-Anataym, dedi, dine hey onbam. imdiye-cek, garlama meydanna gelin didin de gelmedi
Geldik. Her bi sefer gotuk geldik. Sen yz yaya isterim, didin, biz ebesini bebesin
i yola dzdk, ikiyz yaya geldik. Sen, bi dene gurban gou, didin, biz iki kz gnderdik.
ma, gayr yok. Bak, dine! Bldr, tilefon ittin, garlama meydanna gelin, didin. Hep tk
a. Gotuk geldik. Meydan insandan geilmez. Biri kt onya: O syledi, biz el rptk. Deri
imize pulis yrd. Melmekette nirde pulis varsa hepsini onya toplamlar. Pulisler bize b
i giriti. Bizi zopadan girdi geirdi. Ben yere ykldm. Alagozn praam da yerde inniyo.
Alagz,
-Aman mhtar, bu ne i? deyi sordu.
KARILAMA ALANINA GTMEYZ T
29
Ben de,
- Aman praam, bilemedik. Biz kyden garlama meydanna gelesiye, herhal partiler deniti,
baka bi parti hkmata geti... didim.
Daya yiyip pestil gibi serilenden sonra ii ana-dk. O gonuan bizim partiden deelmi. B
a-nlnan gar partili bi elin herfn,"Yaa!" deyi alklamz.
Harp dn gibi, topal, yaral kye dndk. Herkes deklere serildi. Haftasna sen gene, "
goun, hyklerden biri geliyo. Tomofilini bar-naklarnzn ucunda havaya galdracaksnz,"
ti-lefon ettin. Biz de yediden yetmie gotuk. Meydanda tomofilleri grnce bi giritik. D
emee galmad, gardan itfayinin goca gamyonlar goup geldi. tfayi hortomoynan bizi bi ey
lattlar. Hem de ne slatma. Oralar batak oldu. Az kala bouluyodum.
Bizim Dvenek Hsiyin, hemi hortumun altnda slanyo, hemi de el rpp, "Yaaa!" deyi ba
a,
-Aman mhtar emmi, sen de bar. Besbelli az bardk deyi gzdlar, bizi ondan kelli slat
diyo.
-Yahu, ondan deel... El rpmaynan, barma yetmiyo. Bu hortum suyu da garlamann bi icab
uynan enlik gsteriyolar. Sehere su geldi ya, ondan byk adam da grsn deyi, bizi hep suy
a bodular...
EHRDEN NDM KYE 30
Sudan zor gatk. Bi de rendik, biz gene yan yapmz. Bizim parti bynn tomofili
rinin tomofilini havaya galdrmz. Srsklam kye dndk. Ben yle slanmm, onbe gun g
bam, sen gene, devrisi hafta tilefon ittin. Garlama meydanna toplann, didin. Bu sefer,
kyl, "I-h, gitmeyiz!" didi. Ben de onlara,
- Ulan, bi dayaktan, bi slanmadan ne kar? Eski idare zamannda he zopa yimediniz mi? H
e deelse sincik, gendi partimizden zopa yiyoz. Yabanc deel o, bizim parti... didim.
Kyly toplayp garlama meydanna geldik. Daha orada he bi kimseyi grmeden, he bi nutu
en pulisi, cendermesi stmze yrd. Cipler bizi altna ald. Copler ensemize indi. Allah
h!.. Yahu, bu ne dimee galmad, hzr gibi itfa-yinin hortumlar yititi. Bizi suya bodu.
lam olduk. Deriken onbam, bumbalar partalamaya balad. Meerlim, biz gene yan bi i ya
yaptmz anayamadk. O bumbalar gzya bum-basym. Hep alamaya baladk. Recep, bak
alyo... Bumbalar ptr ptr patlar. Hortumlardan sular boanr. Cipler fr fr dner, co
um iner. Bizim kyl beri yandan,
-Yaasn demograsi!.. deyi barr.
Ben gayr,
-Yahu, barmayn, sesinizi kesin!.. Belkim idare deiti... dedim.
KARLAMA ALANINA GTMEYZ
Ordan gactk. Kye geldik. Gzya bombas bizi bitirmi. Gnlerce hepimizin iki gz iki
Ondan kelli, amann onbam, ocana dtk, bizi garlama meydanna rma! Gelmeyiz! Ne
rban gnderelim, bu kyden sabah akam, "Yaasn!" deyi barp, el rpp, yeri g inlete
meydanna, -h... Gelmeyiz onbam!..
T
31
Gdgd adl kitaptan
Kapnn Danas kz Olmaz
*- *w' JVarayl ky, Tersakan aynn dze indii yerde, gndousuna den dan yamacnda
l bir ky...
Kyn iinde bika ahlatla pelitten baka aa grnmez. Dere boyunda bika kavakla st va
baka da aa yoktur.
Giyinii kyllere benzemeyen delikanl, elinde bir kitap, ky iinden kt, dar yoldan yuk
u. Ayakkabsnn burnuyla yol stndeki talara vura vura gidiinden skntl olduu anla
a vurduka yoldan toz kalkyordu.
Kyn en gzel yerine kurulmu mezarlktan, ba nnde dne dne geti. Dar, eri br
or, sonra dereye aa iniyordu. Yolun en dik yerindeki dnemete yal bir ahlat aac vard
KAPININ DANASI KZ OLMAZ
33
Gne tepeye ykselmi, ahlatn glgesi klmt.
Delikanl ahlatn glgesine oturdu, srtn yal aaca dayad. Kitabn at. Her satr bi
e okuduunu anlayamyordu. Kafas karmakarkt. Dizlerinin stndeki ingilizce kitab bezg
yanna brakt.
Aada nce iki eein tkrtl nal sesleri duyuldu. Sonra iki eein yoldan kaldrd to
eci alnca arka arkaya iki eein stndeki iki kyl grnd. Bunlardan biri Karayl'yd.
Selamnaleykm... Kentli klndaki delikanl, -Aleykmselam, uur ola... dedi. Eein s
ri tekine,
Kim bu? Sizin yeni retmen mi yoksa? diye sordu.
Yok. Bizim Kel Mmt var ya... -Heee...
Kel Mmt'n olu ite... -Yok be. Hi grmediydim.
-Nereden greceksin, kkken kyden kt, Avrupa'y, Amerika'y dnd dolat, daha yeni g
-Bizim Kel Mmt'n olu, he mi?
-Hee, onun olu...
Sa elinin bir parma ngilizce kitabn sayfalar arasnda duran delikanl, eek stnde gi
rkasndan bakt kald. inden kendi kendisiyle yle konuuyordu:
T EHRDEN NDM KYE 34
Kyller beni sevmiyor...
Kylleri brak, babam bile sevmiyor. Babam, babamken...
-Kzyorlar da bana...
-Kmsyorlar. Adam yerine koyan yok seni.
-Aa gryorlar...
nnden, yolun tozlarn ayaklaryla savura savu-ra bir kadnla bir erkek kye doru gidiyor
Kadn plak ayaklarn sryordu.
Erkek,
Selamnaleykm, dedi. Delikanl,
-Aleykmselam, uur ola... dedi. Delikanlnn nnden getikten sonra kadn kocasna,
-Kel Mmt'n olu bu mu ki?., diye sordu.
-Hee, bu ya...
-una bak hele. Bir adam gibi oturmu da...
Erkek,
-Kaslyor, Kel Mmt'n olu... dedi.
Delikanl yola, aa bakyordu. Tepeden byk bir kaya paras dm, yolu kapamt. Burd
zdi.
Delikanl iinden, beni adam yerine koymuyorlar, diye geirdi.
Bir can sklyordu ki...
Karayl kynn okulu eskiden snft. Kel Mmt'n olu Memet, nc snfta okurken,
miti. Okulu gezmilerdi.
KAPININ DANASI KZ OLMAZ
35
Ky retmeni, vali beye gsteri olsun diye, en alkan rencisi Memet'i derse kaldrd.
Memet bildi. retmen sordu, Memet bildi.
Vali ile kaymakam, ocuun bilgisine atlar. Vali snava ekti kk Memet'i. Sonra,
-Bu ocuun babas kim, arn bana! dedi.
Kel Mmt' ardlar. Kel Mmt, kyn en yoksuluydu. Onbir ocuundan bei lm, alts
Vali,
-Ky okulunu bitirince bu ocuu ne yapacaksn? diye sordu.
Kel Mmt, byle biey dnmemiti.
- Hi, dedi, kylk yerde ne yaplr?
Vali,
-Yazk olur, dedi, bu okulu bitirince sen bu ocuu bana getir.
Kel Mmt oncasn becerip,
-Eksik olma beyim, dedi.
Ama, Kel Mmt, olunu ta ile nasl gtrsn! Ky retmeni ocuu elinden tutup valiye gt
ildeki pansiyonlu ilkokula yerletirdi. Memet, okulda artc bir baar gsterdi. lkoku
ince Eitim Bakanlnn at yarma snavn kazand. Bylece liseyi yatl olarak paras
bilgili rencisiydi. Liseyi birincilikle bitirdi. lkin askerlik grevini yapt. Sonra b
akanlklardan birinin at snav kazanarak Fransa'da niversite
EHRDEN NDM KYE
renimine gitti. Alt ylda doktorasn verdi. Bisre Fransa'da altktan sonra Amerika'y
Amerikan niversitesinde retim yesi oldu. Baardan baarya ulayordu. Kitaplar yazd.
du. Bulular kendi adyla bilim dnyasna yayld. Uluslararas bir byk n olmutu.
Memet'in iinde yurt zlemi yanyordu. almadan ara bulup da slaya gidememiti. Yllardan
, bir yaz dinlenmek iin Karayl kyne geldi. Hem-erileriyle ili dl oldu. Kyne, ky
lmek iin yanp tutuuyordu. Onu bylece gren hikimse, kendi bilim dalnda dnyaca tannm
in demezdi. Ama nedense, kendi kynde onu hibiri adam yerine koymuyordu.
-Kel Mmt'n, bizim Kel Mmt'n olu... deyip geiyorlard.
Desinlerdi, nemi yok. Ama tlerinin, salklarnn hibirini dinlemiyorlard, szlerine ku
rlar, salk verdiklerini uygulamyorlard. Ne dese glp geiyorlard.
Bign kahvede kyn yallarndan kr Day,
Bak Memet olum, diye sze balamt, bir tarihte bizim kye bir baytar geldi. Baban Kel
bilir.
Babas iin yzne kar "Kel Mmt" diyordu ki, gen adam iyice utandrsn.
-Evet, baban Kel Mmt iyisini bilir. Vilayet baytar ky ky dolar, kylye, szm ona, m
a
KAPININ DANASI KZ OLMAZ
37
nasl baklr, retirmi. Bizim kye de geldi. Baban Kel Mmt da bilir. yle deil mi len
-Hee, yle.
Baytar gelmeden n geldi. Herif iki kamyon dolusu kitapla vilayete gelmi, iki kamyon
kitap... Ben bunu duyunca, "Hemeriler bu herifte i yok," dedim. Aha baban Kel Mmt d
a duymutur o zaman. Neyse... Kye geldi. Bizi toparlad bana, anlatt anlatt durdu. ola
i vard ya, rahmetli, "Yahu, siz bu herifin dediklerine inandnz m?" diye sordu. nanmz
belli. olak Ali, "Bu herif hayvandan anlar m, anlamaz m, gelin unu bir snayalm," dedi.
Hep oradayz. Senin baban Kel Mmt da orada. olak Ali, baytara, "Bey, dedi, benim bir
gebe ineim var, kuzula m, deil mi, una bir bakar msn?" Baytar nde, biz ardnda ola
n ahrna girdik. olak Ali, kart kz damn dibine balam. Oras alacakaranlk. Yemi ye
olak Ali, koca kz gsterdi, "te bey, benim inek..." dedi. Aha bu baban Kel Mmt da o
Baytar, koca kzn karnn yoklad, elledi, sonra kulan karnna dayad, kzn bir o yan
di. Ban kzn altna soktu, kulan kart kzn sinirine dayayp bir de ordan dinledi.
dedi, "inek gebe. Gebe olmaya gebe, ama dourmasna daha ok var." Baytar damdan karken o
lak Ali, byk altndan bir glyor ki, gznn birini de krpm. Aha bu baban olacak Kel M
yle olmad m len Kel Mmt?..
EHRDEN NDM KYE 38
Babas,
- He, yle oldu, diyordu.
kr Day szde o baytara, gerekteyse Profesr Memet'e yle diyordu:
-Ulan gidi, ulan koca gidi, daha bir kzle inei ayrt edemezsin de, o iki kamyon dolus
u kitap neyin nesi drz? Okulda okumulardan bir adam km m? yle deil mi, len Kel Mm
- Dorusun kr Day...
Baka bir tarmcnn krd potu anlatyordu. lenin fidanlndan elma fidanlarn illi
dikmiti. Fidanlk mdr de duymu, candarmaya syleyecekti.
illi Yakup, fidanlk mdrne gider. "Bey," der, "elma fidanlarn aldm diye dedikodu k
ay kapya getirdim. Kalk, birlikte gidelim, benim baheye bak. Bitek elma fidan varsa,
idamma razym."
Fidanlk mdr de tarm mhendisiymi. Arabayla illi Yakup'un bahesine gitmiler. Bahede
elma fidan dikili. illi Yakup, ziraatiyi elma fidanlarndan birinin dibine oturtmu, a
yran da iir-mi. Elma fidanlarn gsterip, "Bak bey," demi, "al-lahakna iyi bak. Benim
e bitek elma fidan var m? Benimkiler hep kara erik..."
Ziraati dairesine dndkten sonra, memurlarna, "Yahu, azkala adamn gnahna girecektik...
der du-rurmu.
KAPININ DANASI KZ OLMAZ
39
Bu olay anlatan,
-yle deil mi len Kel Mmt? diye soruyor, M-mt da,
Hee, yle... diyordu.
Gen profesr, kendi kynde kmseniyor, szlerine nem verilmiyordu. Kyller, Memet iin
ikle ona duyurmaya alyorlard:
Kimmi, kimmi?.. Neymi, neymi?.. u bizim Kel Mmt'n olu deil mi?..
Heee, alt ucu Kel Mmt'n olu...
Gen bilgin koca ahlatn glgesinde oturmu, gzleri yol stne dm kayada, dalgn dalgn
Bir kan gcrts duyuldu. Az sonra arka arkaya kan grnd. Kye, yukar geliyordu k
kayann nne gelince kanlar durdu. Yolun biyan dik yama, biyan uurum. Kanlarla gele
toparlanp aralarnda bieyler konutular, tarttlar. Sonra yamaca srtlarn dayayp cga
Gen bilgin yerinden kalkt, kanlarn yanna gitti. Kyllerine,
-Merhaba... dedi.
Oturmu cgara ien kyller de ona,
-Merhaba... dediler.
Lastik pabucundan ayan karan bir kyl ya-nndakine,
-u bizim Kel Mmt'n olu da bir kaslr ki... dedi.
EHRDEN NDM KYE 40
br,
-He yaa, dedi. Kel Mmt'n olu...
Gen bilgin, yanlarna gidip,
-Ne oldu? diye sordu.
-Gryorsun olan...
Baka bir kyl,
-Yol kapanm... dedi.
-Pekiy, ne yapacaksnz?
Bekliyoruz... dedi.
Biri de,
-Dnyoruz... dedi.
Bilgin onlara ylece bakt, kald. Yolu amak iin yaplacak tek i vard: Yol stne dm
arlamak.
Memet, "Sylesem dinlemezler beni," diye iinden geirdi. Ama duramad.
-Hemeriler, dokuz kiiyiz, dedi. Bu kaya bize dayanmaz. Gelin, elbirliiyle u kayay dev
irelim aa... Hep birden, hep birlik, hadi...
Evet, kyller hep birden, hep birlik gltler. Profesr Memet'in gittike kendine olan g
arslyordu. Yoksa gerekten ok gln biey mi sylemiti?
Kyllerden biri,
-Hay aklnla yaa Kel Mmt'n olu... dedi.
-Hah hah hah... Bunu kimse dnemezdi ite...
-yi bildin, iyi... Hh hh hh... Demek kitap byle yazasym.
-Yahu, bu koca kaya, insan gcyle devrilir mi hi!..
KAPININ DANASI OKUZ OLMAZ
41
Kel Mmt'n olu,
- Kanlar var ya, dedi, kanlarn orta aacn manivela yaparz.
Cevabn ald:
-Git iine...
Gen bilgin utanarak ban nne edi. Tersyz dnp yal ahlat aacnn glgesine gitti,
anlayamyordu.
Byk bir merakla, ne yapacaklar diye sekiz kyly gzlyordu. Ne yapacaklard? Yolun evin
rn dayam, cgara iiyorlar, konuup akalayorlard. Belki de kendisiyle alay edip duru
-Ulan Kel Mmt'n olu, ulan Kel Mmt'n olu...
-Ulan sende kele srlecek akl yok be...
Kel Mmt'n profesr olu, "Hep byle duracak deiller ya, elbet biey yapacaklar. Bu yolu
lar," diye dnyor, byk bir merak iinde bekliyordu. Ne yapacaklar?
Hibiey yapmyorlard. Yarm saat geti, bir saat, birbuuk saat... Bilginin merak gittik
rdu.
Kyller birden ayaa kalkp barmaya baladlar:
-Hasan Efendiii, Hasan Efendi!..
Ellerini azlarna boru yapp sesleniyorlard:
-Hasan Efendiiii!..
Dere boyundaki yoldan eek stnde giden adam da onlara seslendi:
-Ne var ulan Karayller?
-Hele gel, hele gel...
EHRDEN NDlM KYE 42
Hasan Efendi eeini onlara dorulttu. Bilgin d kyllerin yanna gidip sordu:
-Kim bu Hasan Efendi?
-Shhyac... Herifte akl var efendi. Frengi inesi vurmak iin kyleri dolar.
Hasan Efendi yanlarna geldi.
-Selamnaleykm aalar.
Aleykmselam Hasan Efendi.
-Ne olmu bu yola? Kaya m dm. Ulan ne duruyorsunuz? Dayann be... Devirin aa unu!..
Kyller de coup bartlar,
-yle ya... Hadin arkadalar, davrann!..
Besmeleyi eken ie giriti. Ho, ho - ho - hoop... Kaya gmbr gmbr yuvarland, yol ald
Hasan Efendi,
-Hadi salcakla kaln... dedi.
-Allah raz olsun Hasan Efendi. Allah senden raz olsun...
kan yola dzld.
-Deeeh, dehaaa...
-Eee... ohaa!..
Bilgin de onlarla birlikte, dne dne tozlu yoldan kye doru kyordu.
-Yahu, ben size sylemedim mi? dedi, kayay hep bir olup devirelim, yuvarlayalm, deme
dim mi?
-Hele bak... Sen yle mi dedin Kel Mmit'm olu?
Kyller glyorlard.
KAPININ DANASI KZ OLMAZ
43
V
Bilgin-
-Peki, ben ne dedim? diye sordu.
-Daha sen ne dediini bilmiyorsun. Sen, "u kaya-
srta yukar tayalm da yol alsn," demedin mi? Koca kaya yukar tanr m? Tansa dur
kaya stmze devrilip bir kaza kard. Seninki de akl ite...
Yine gltler.
Kyde bir zaman Kel Mmt'n olunun akl konuuldu:
-Koca kayay daa karn der. Aklna uysak zorlayp erkekliimiz sklecek...
Bika gn sonra Kel Mmt'n olu Memet kasabaya indi. Bir eski okul arkadan grd. Kendi
olan arkada,
- Duramayacam, dedi. Eitim mdrne sylemeye geldim. Beni baka kye versinler. Kendi k
mayacam.
Profesr Memet,
-Neden? diye sordu.
Neden olacak arkada, beni kyde bir dinleyen mi
var? U\C j
sapnn danas hibir vakit kz olmaz" demi-
er> bouna m? Ecele derman bulsan bo, kendi kyln dinlemez seni...
Pfofesr bika kez,
e apmm danas, kapnn danas... diye mrldand. n esk arkadana bir Amerikan niversites
oHuunu syledi.
EHRDEN NDM KYE 44
-Beni dinlersen, dedi, kendi kynden ayni Kendi kyn herkesten iyi sen bilirsin. Bir z
^' sonra seni dinlerler. aman
Ky retmeni,
-Kapnn danas hibir vakit kz olmaz... dedi
Gzne Gzlk adl kitapta*
Pun Nasl Yaplr?
O^Oarizmeli Memet Efendiyi tanr msnz? Adn ok duymusunuzdur ama, kendisini tand
rdumuzun ileri gelenlerinin, nemli kiilerin, lkemizi ynetenlerin, Sarizmeli Memet Efen
diyi tanmadklar kesindir. Tanm olsalard, her balar sktka gider ona danr, ak
rman orman etmezlerdi.
Sarizmeliler, lkemizin en eski, en kkl ailesidir. Trklerin Anadolu'ya yerlemeleriyle
rlikte Sarizmeli ailesi de kurulmutur. Eskiden Sarizmelilere aga denilirdi, imdilerdey
se efendi sann aldlar. Bi-oklar aa denilmesinden dolay, Sarizmeli'yi ky-
U sanr- ysa Sarizmeli, ne kyldr, ne kentlidir; 'uy e kentli aras krma bir yaam va
a
y e, bir aya kentte olan bir kasabaldr. Kurnazl-
d' a bilirlii, laf yerine oturtmas, daha leb deme-
eWebiyi anlamas da bundandr. Ne kentli gibi
EHRDEN NDM KYE 46
bozulmu, ne kyl gibi szlmtr. Kasaba ayd nn btn zelliini tar kendinde. Ne sor
dorudan, ak ak sylemez; dolayh yoldan, kzm sana sylyorum gelinim sen anla, anlaya
sinek saz, gibilerden anlatr. Anlattklar olduka ak saktr. Ama yararl bir sonu k
tndan, bunlar mstehcen saylmaz.
Bu denli nl bir kiiyken, hibir ansiklopedide, Sarizmeli adn gremezsiniz. Bu bizim d
ezliimizi gsterir.
Ne zaman anlayamadm bir sorun olsa, bam sksa, iinden kamadm bir durum olsa, Sa
sorar, danr, renirim. Bundan yllarca nce de yle olmutu. Gidip sormutum Sarizmeli
- Sen bu ie ne diyorsun Sarizmeli? Sarizmeli,
- Ben byle ilerden hi anlamam, dedi.
Hep byle syler ama, sonra, yine de bieyler anlatr.
- Ben byle eylerden anlamam. Sen onu brak da, ben sana bir hikye anlataym da dinle!
- Buyur Sarizmeli.
- Bizim oralardan kylnn biri kasaba pazarn gitmek iin traktrne binmi. Giderken bir d
m, bir kyls de pazara yayan gidiyor. Alm o da traktre, gle sylese gidiyorlar. Eh,
i
PUN NASIL YAPILIR?
gerekir ya, traktrn sahibi olan brne,
? T" ^mis "yol stndeki fky grdn m... te "BaK, ucn? / .
o fky yersen, sana bu traktr veririm.
Traktre sahip olmak iin yoksul kyl hemen inmi, yerdeki fky avulaya avulaya yemi.
sahibi bikez sz verdi, sznden dnmek olmaz. Vermi traktr... Kasaba pazarna gitmiler
olmu, kye dnecekler. Yeni sahibi traktrn direksiyonuna kurulmu. Traktrn eski sahibi
aya giderken, "Gel, seni de kye gtreyim," demi. Alm yanna... Gle sylese gidiyorlar.
zun, elence gerekir ya... Traktrn yeni sahibi, "Bak," demi, "yolun stnde fk var, g
o fky yersen, bu traktr sana veririm." Aklnca, kendi yedii fknn acsn karaca
avu yemi. Traktrdeki, "Ulan," demi, "insan olan insan, hi fk yer mi?" br de, Hadi
en kardm traktre yeniden sahip olmak iin yedim, ya sen nasl yedin o fky?"
ikisi traktrde, yedikleri fk inin tad azlarnda, pis dnp kye dnerlerken, yoksul
ne, "Yahu," demi, "kyden karken bu tQr senindi, benim traktrm de yoktu. imdi . ye edi
ruz. Traktr yine senin, benim yine trakem yok. Peki yleyse, biz o fky neden yedik?" ]
ayacarm anlamtm. Sarizmeli'ye teekkr dlP yanndan ayrldm.
T 47
t ehrden ndm kye
48
Bundan bika yl kadar nce yine anlam veremediim bitakm ilerle karlatm. Kotum Sar
ntm:
- Aman Sarizmeli, bu olup bitenler neyin nesidir, anlat hele...
O herzamanki gibi,
-Ben bu ilerden hi anlamam, sana bir hikye anlataym da dinle... dedi.
- Buyur Sarizmeli. Anlatt:
- Bizim oralarda bir kyde, koca bir delikanl bir kaya bana km, bara ara alyor
neden aladn sorunca, delikanl da, "Aaah, ah..." diye iini ekip, "Anam iyice kocad,
yarad yok. Anam lse de babam yeniden taze gelin alsa... Taze gelindir, her ie yarasa
... te buna alarm..." demi. Aradan epiy zaman gemi. O adam yine delikanly o kaya ba
grnce, nedir, diye sormu. Delikanl da, "Ben alamayaym da kimler alasn," demi. "Anam
babam taze gelin alsn, babam da ben de taze gelini her ite kullanrz diye dua ettim.
Anam leceine babam ld. Babam taze gelinle evleneceine, kocakar anam bir delikanlyla e
endi. Biz babamla taze gelini her ie koacamza, imdi anamn yeni kocas, hem anam, hem
her ie komakta, ona alarm..."
Sarizmeli'ye, saol deyip yanndan ayrldm.
PUN NASIL YAPILIR? 49
Gel zaman git zaman, u reform sylentileri kt. Kimi reform yledir, kimi byledir, dedi
mi iyidir, kimi ktdr, dedi. yice aklm kartndan varp Sarizmeli'nin yanma, ona da
- Sarizmeli, sence reform dedikleri nedir, yaplacak m?
Sarizmeli yine herzamanki gibi,
- Benim byle ilere aklm ermez, sana bir hikye anlataym da dinle! dedi.
- Buyur, dedim. Anlatt:
-Bizim ora kyllerinden biri, bir k gn kentteki bir tandnn evine konuk gelmi. Ken
gzel iki sunmu. ki kylnn yle houna gitmi ki, "Aman bu iki iimi kztrd, pek
sormu. Kentli de ikinin adnn pun olduunu sylemi. Kyl bu kez, punun nasl yapld
latm: " bardak kadar aya bir kadeh konyak kartrr, stne de yarm limon skarsn, p
evine gidince hemen pun yapm. Bir zaman sonra yine kentlinin evine geliinde, "Yahu o
senin dediin punu yaptm, ama berbat, kt biey oldu, iilecek gibi deil," demi. Kentl
sl yaptn, anlat!" diye sorunca kyl de anlatm: Eve vardm. Karya, abuk ay getir, ded
evde ay yok, kahve var, dedi. ay da bir kahve de bir, varsn kahve olsun, dedim.
EHRDEN NDM KYE 50
Sonra abuk konyak getir, dedim. Kar, evde konyak yok, arap var, dedi. Olsun, ha kon
yak olmu, ha arap olmu, getir arab dedim. arab kahveye boca ettim. Sonra karya, limo
tir, dedim. Kar, limon yok sirke var, dedi. Varsn olsun, sirke de eki limon da... G
etir sirkeyi, dedim. Sirkeyi, arab, kahveyi birbirine kattm. Dediin gibi alkaladm. Bir
de itim ki zehir..."
Sanizmeli'ye, salcakla kal, deyip yanndan ayrldm.
Yine iinden kamadm kark iler olunca, danmak iin Sanizmeli'ye gideceim.
Yazk, Sarizmeli gibi deerli bir kiiyi, nde gelenlerden, ileri gelenlerden kimse tanm
Gzn*Wn Efendim adhkitaptan
Bunlar Bizim Derdimiz
ir kk bakkal dkkn grdk. Bakkal, bir kyl kadnn iesine gaz dolduruyordu. Bizi g
bakkal gld. Ky bakkal,
- Heee... dedi, Reit Aa yolunuzu bekliyor. Amal Kahve orda... Depeyi an, sada grn
Glmeleri alayl, kmseyiciydi.
- Kim bu Reit Aa? dedim.
-Seirtin, seirtin, dedi. Sizi bekliyor. Gidincek grrsnz.
Hafif yokuu anca Amal Kahveyi grdk. Bir ocuk bize doru kotu,
-Reit emmi yolunuzu gzlyor... dedi, kat.
Bsbtn meraklanmtk. Yokuu indik. Kahve tklm tklmd. eri girip,
-Merhaba aalar... dedik.
T- EHRDEN NDM KYE
52
Bakp bakp glyorlar. Hepsinin yznde o alayl gl...
- Reit Aa kim?
- orda...
Peykeye bada kurmu, ember sakall, sevimli bir kyl. Bizi grnce bir doruldu: -Hogel
- Hobulduk. Reit Aa siz misiniz? -Hee, benim.
- Bizi bekliyormusunuz, yle mi? Yolda kimi grdkse, Reit Aa sizi bekliyor, dedi.
- Hele oturun, buyurun... Bekliyoruz a, beklediimiz siz deelsiniz. Sizi byle seher
klyla grnce beklediklerimiz sanmlar. Ne iersiniz?
Birer ayran istedik. Sonra yolda cipimizin bozulduunu, onun iin buraya yaya geldiim
izi, yolda her nmze kann, "Sizi Reit Aa bekliyor," deyince atmz anlattk. Re
kyllere,
-Beklediimiz bunlar deel... dedi. Bldr onlar grmediniz mi?
Bika kii,
-Grdk, biliyoruz, bunlar deel... dediler.
- Merak ettik Reit Aa, kimi bekliyordunuz? diye sordum.
- Gelecekler, dedi, sincik nerdeyse gelirler.
Reit Aa nmze bir evre koydu. evreyi yava yava at. evrenin iinden drt tane bo
BUNLAR BZM DERDMZ *
53
keti kt. kisi Yenice, biri Gelincik, biri de Boazii paketiydi. Paketleri bize verdi.
- Biz, dedi, bu paketlerin ahaplarn bekliyoruz. Emanet olduundan muhafaza ettik.
Reit Aa bo cgara paketlerini bize verdi. Benim elime Gelincik paketi gelmiti. Pakete
baktm, zerinde kark izgiler... Nonfigratif resimler, saylar...
- Bunlar nedir Reit Aa? dedim. -Bunlar bizim derdimiz... dedi.
- Ne derdi?
- Vallaha derdimiz. Sincik det oldu. ler seime bindi bineli, eksik olmasn, byklerimiz
asaba kasaba, ky ky dolap kylnn derdini dinliyor. Bldr parti ileri gelenleri buraya
ldiler. Derdi olan dinletmeye kahveye gelsin dediler. Millet yld. Onlar drt kiiydiler.
orda tomofilden indiler. Buyurun dedik. Selam, aleykmselam... lerinden biri, "Aalar,
" dedi, "imdiye kadar sizin hebi derdinizi dinleyen yoktu. Demokrasi dimek, halkn d
ediini dinlemek dimektir. Bundan sebep ayanza kadar geldik ite. Her kimin ne derdi va
rsa desin." Sen bizde dert mi ararsn... Baladk anatmaya... Biz anattka onlar vire yaz
. "Efendi, stma..." dedik. "lkin u stmann bir nn aln." Yazdlar: "Istmann kk
rt: "Aman, be snf bibama okutuyorum. Aman retmen gnderin." Drd birden ha babam
fosur da
EHRDEN NDM KYE
fosur cgara iiyorlar. Ne desek, olur diyorlar. una da olmaz dedikleri yok. Bizim retm
enin kulana eildim, "Aman retmen, benim bunlara inanm yok," dedim. "Bu ne biim i?..
i dediimizi, olur deyi yazyorlar. Dur unlar bi snayalm..." dedim. Ben hemen, "Allah ra
z olsun," dedim, "hereyi yazdnz, tekmillediniz. Bir de kasabaya tiren istiyoruz. Tir
en de geldi mi, daha bi isteimiz yok."
Cgara paketinin ardna onu da yazdlar. Akam oldu. Paketleri ikisi yere att, ikisi atma
d. Atlan iki paketi kaptm, soktum cebime... Gitmeye davrandlar. Kahveden karken biri d
aha paketi att. Hemen yerden onu da kaptm. Tomofile bindiler. Tomofil utu. El sallyo
ruz. Tomofilin penceresinden bi el uzand. Bi bo paket havada utu. Seirttim, onu da k
aptm... te o drt paket bunlar. Anadn m? Bu cgara paketleri bizim derdimiz. Sincik ha
salmlar ki, bu yl da dert dinlemeye geliyorlarm. Bekliyoruz. Aha geldiler, aha gelece
kler.
br paketleri aldm. Yenice paketlerinin birinin stnde "kran, kran" diye alt tane "
e "k" yazl idi. Yan yana yldz, bir de kayk resmi izilmiti. Bisr de irili ufakl
Boazii cgarasnn paketini aldm. Onun stnde u yazlar, notlar vard:
"Kaynbiraderin arkada iin rica edilecek... Vfi Beyin iyi biyere nakli... talya'ya gide
cek heyete da-
BUNLAR BZM DERDMZ T
55
madn alnmas... Olmazsa istifa haberi yaylacak. yzbin ii (iki tane yaz ile, drt tan
yazlm) Dansz, dansz (be kez yazlm)... Sekiz tane kalp resmi..."
br Gelincik paketinde byk bir gz resmi, bir zar resmi izilmi, "olur, peki, olur, *tlu
olur, peki" diye el yazsyla, kitap harfleriyle be on tane yazlmt.
- Geliyorlar...
- Geliyorlar...
Sesler duyuldu. Kahvedekiler kaynat. Otomobilden kii indi. Bitanesi,
- Merhaba aalar... dedi. br,
-Selamnaleykm vatandalar!., dedi. ncs,
- Merhaba arkadalar... dedi.
Kyller az nce bize gldkleri gibi imdi onlara glyorlard. Hepsinin dileri grlyord
Reit Aann yanna, ikisi iskemleye, biri peykeye oturdu. Sa ellerini gslerine gtrp
kk byk herkese ayr ayr, "Merhaba, merhaba..." dediler.
iman,
- Geen yldanberi naslsnz aalar? dedi. Reit Aa, hepsinin yerine,
-Saolun, iyiyik... Siz naslsnz? dedi.
EHRDEN NDM KYE 56
-Biz de iyiyiz. Daha iyiyiz. Sizi de daha iyi grdk. Hepinizin yz glyor. Allah gldrs
kiinin en yals,
-Aalar, dedi, demokrasi demek, halkn dediini dinlemek demektir.
Gelincik paketini kard. Kahveci, misafirin cga-rasn yakmak iin maayla atei koturdu
-Biz, sizden aldmz ilhamla alyoruz. Ayanza geldik. Hi sklmayn, ekinmeyin. Bi
dinlemek. Ne derdiniz, ne zorunuz varsa, syleyin!
nce bir sessizlik, sonra bir fslt oldu. Ayakta duran kyllerden biri,
-lkin u stma, dedi. Millet stmadan krlyo... Batakl kurutmayncak, ila serpmeyle
de cgara paketlerine yazyorlar. Reit Aa, yanndakinin yazsna eildi,
-Bey, haddim deel a, yanl yazdn... dedi.
Boazii paketine not alan, her ne yazmsa karalad, acele yeniden bieyler yazd.
Gelincik paketine yazan,
-Neden? dedi, batakln kurutulmas...
- He... Bana yanl geldi...
Bunu syledikten sonra Reit Aa evreyi dizinin stne koydu, yavaa at. Gelincik paketi
ki kark izgileri gsterdi,
-Geen yl, stma deyince byle izmitiniz de...
BUNLAR BZM DERDMZ T
57
Kahvede bir glme oldu. Onlar da gldler. Kylnn biri,
- retmen istiyoruz, dedi, be snfl okula bi retmen yetmiyor.
Yenice paketine not alan,
-Yetmez, dedi.
Reit Aa,
-Yanl yazdn bey, dedi. (evreden geen yln Yenice paketini kard.) Geen yl retmen
kran, kran deyi yazmsn...
nce biri, sonra tekiler cgara paketlerini ceplerine koydular.
Reit Aa,
- Hepsi burda var, dedi, bak bu izikler su ii iin, bu alt kalp resmi de isizlik iindi.
..
Cgara paketlerini onlara uzatt,
-Bu da bu yl sizinle gelmeyen beyinki... dedi.
iman olan sinirli sinirli diklendi:
- Nedir bunlar?
-He... N'olacak, dert... Dert olmasna dert ya, sizin dert mi yousam bizim dert mi,
bilemem.
Ayaa kalktlar. Gidiyorlard.
Reit Aa,
-kran iini unutma, dedi, yzbin de var... Bi de neye alametse yldzlaman kayk resmi..
kii nde, kyller arkada otomobile doru gidiyorlard. Biz de Reit Aann yanmdaydk.
n biri ksrd.
EHRDEN NDlM KYE 58
- Cgaray brakmal... dedi. br,
- Bana da sert geliyor, dedi. ncs,
-Brakmal, dedi, dokunuyor. Otomobil yolland. Kyller ellerini kasklarna koyup keyifli
yifli gldler.
Hangi Parti Kazanacak adl kitapt
Ne yi Adam
de bir kydendi... Hem de hsm olurlard. Biri, bir valinin as, biri, bir mstearn ba
bir belediye bakannn odacsyd. Kyden kp ayr ayr kentlere dalmlard. Biri dr
gelmiti. Kye dnleri ayn hafta iinde olmutu. Valinin as kyde yirmi gn kalp i
hvan harman kaldracak, sonra gidecekti. Belediye bakannn yannda be yl odaclk et
a kyden kmaya hi niyeti yoktu.
Ky kahvesinde toplanmlard. sli tavana asl lks lambasn kahveci sandalyeye kp kuv
A olan, ttn tabakasn kahvedekilere uzatt.
Bahvan, kahveciye seslendi:
- Rza avu, arkadalara birer demli ay yap hele...
EHRDEN NDM KYE 60
ayr kente gidip alan hemeri kye dnnce, birbiriyle yara girmilerdi: kram ya
geleli boyuna anlatyorlard. de birbirini alt etmek iin yartayd.
Muhtar, mstearn yannda bahvanlk edene,
-Hele anlat u Mstear'... dedi.
Bahvanlk eden, kahvede her gece anlatt mstear bir daha anlatmaya balad:
- Bizim Mstear bir zehir canm... Valiye alk etmi olan,
- Vali Bey kadar olmasn, dedi, Vali Bey barut, hem de fitilsiz ate alr, yle bir baru
t...
Bahvan,
- Bizim Bey kadar olmasn, dedi, yanna aptessiz girilmez.
br,
- Aptes ne demek, bizim Bey'in yanna gusl aptesi alsan giremezsin...
-O hi!.. Bizim Bey'in yanna salavatsz girilmez.
- Salavat ne ki... Hatim indirsen Vali Bey'in yanna giremezsin.
- Mstear Bey bir barr, belle ki havan topu patlad.
-O hi... Bizim Vali Bey bir barsa ki... Belediye bakanna odaclk edenin o gece hi ses
du.
Muhtar ona,
NE Y ADAM T 61
- Sen neye konumuyorsun aa? dedi; senin Belediye Bakan nasld?
Odac,
- ok eyi bir adamd, dedi, bizim Belediye Bakan, ok eyi bir adam!
Muhtar,
- Olmaz bikerem, dedi, hemi belediye bakan, he-mi de eyi adam olmaz!
Odac,
- Olmaz olmasna ya, bizim Bey eyi adamdr... dedi. Kahveci,
- Sen Muhtar'dan iyi mi bilirsin, dedi, hibir zaman bir muhtarn, bir belediye bakannn
iyisi olmaz. nanmazsan Muhtar'a sor. Olur mu Muhtar?
- Olmaz. Mmkn yok olmaz. Ne muhtarn, ne kaymakamn, ne valinin, ne belediye bakannn i
olur.
- u Muhtar doru szl bir adam. Muhtar, szn srdrd:
- Olmaz; neden dersen, belediye bakan olsun, vali olsun, bir i yapar. Yapmaz m? Bele
diye bakandr, i yapacak. yapnca da, beenen olur, beenmeyen olur. Beenen ses etmez
en bir demediini brakmaz. Belediye bakan baka bir i daha yapar. Kiminin karma gelir,
inin gelmez. ine gelen ses etmez, gelmeyen belediye bakann batrr karr. Muhtar da b
akam da, vali de, daha tekiler de...
EHRDEN NDM KYE 62
Belediye bakannn yannda odac duran,
- Bizim Bey bir bakayd, dedi, eyi adamd. -Sen bir odacsn, eyi mi, kt m, ne bilirsin.
Bo konuma! Sana gre eyidir, korucuya da bizim Muhtar' sorsan, eyi der. Demez mi? -De
r.
- Hibir zaman bi belediye bakannn eyisi olmaz.
- Olur olmasna ya, kimse eyi demez. Mstearn bahvan,
- Doru bi laf, dedi, eyisi olmaz. Valinin as da,
- Biz hi mi belediye bakan grmedik, dedi, iyisi olmaz.
Belediye bakannn odacs,
- Dediiniz hep doru, dedi, olmasna olmaz. Gelgeldim bizim Bey iyiydi. Bir benim szm d
eil bu. Herkesin dedii byle. lkin ben de sizin gibi inanmadm. Besbelli millet korkuda
n eyi adam diyor, dedim. Ama sonradan baktm, bir eyi adam ki he sorma... Seherde h
er kime Belediye Bakan'nn odacsym, dediysem; esnaf, memuru bizim beyi ve ve gklere
rkes, "Ah ne eyi adam, ah ne eyi adam..." diyo... Seher rezillik... Hasta biok ki
... Hastayla konuuyorsun, "Ne eyi adam, ne eyi adam..." diyor. Hastas byle diyor, s
alam byle diyor. En beteri memurlar. Onlar bile, "He byle bi eyi adam gelmedi," diyor
. Ben de sizin gibi, resmi adamn eyisi olmaz, dedim. Olur olmasna, ama kimse eyi d
emez.
NE Yt ADAM . 63
Muhtar,
-Gittikten sonra ardndan eyilii sylenir, dedi. Ya ibandan ekilip gidecek, ya lecek..
zaman, "Ulan ne eyi bir herifti!" derler.
Kahveci,
-Sen lnce Muhtar?., dedi.
- O zaman sylersiniz. Bir ihtiyar,
- Gidenin iyiliinden mi sylenir canm, dedi, yeni geleni ktlemek iin bir laf... Eskisi
iyiydi ne demek? Anlayana, imdiki kt demek.
Belediye bakannn odacln yapan,
- Bizim Bey'e lmeden de herkes iyi der. yi adam, iyi adam... Bktm gayr. Bir gece kahv
ede otururke-ne, "yi, iyi... Bunun nesi iyi, neresi iyi... Geim zor, herbiey pahal..
. Hastanelerde yer yok..." dedim. Bek-iba Ali diye biri var. "tekilerin eline kalsak
hep yandk, onlar bizi bitirir. Yine bizim Bakan'dan al-lah raz olsun," dedi.
Belediye bakannn odacs ne demek? Hanmefendinin srynen hizmetisi neyse, beyin odacs
Odac demek, bir belediye bakan da o demek... Haftann bir gn toplant yapyorlar. Btn
da. Bizim Bakan da balarnda... u adama eyi eyi diyorlar, nesi eyi diye ald beni bi me
rak. unlar kapdan dinleyim, dedim. Bi Elektrik Mdr var. Babayiit bi herif. Bakan'la
trik Mdr baryorlar. Laflarn anlamyorum ya, Bakan, "Be
EHRDEN NDM KYE
kuru zam," diye tepiniyor. Mdr'le br yeler zamm istemiyorlar.
yelerden biri,
-Zam, zam... Herbieye zam, bunun sonu neye varr? dedi.
Bir ye de,
- dareyi zarardan kurtarmaya baka bir yol bulmal, zamla olmaz, dedi.
Bakan, zam diyor, baka demiyor. Akama kadar ekitiler. Sonunda Belediye Bakan allem et
, kal-lem etti, elektrie be kuru zam yaptrd. Ertesi gn aalar, Elektrik daresi, elekt
e kuru bindirdi diye gazeteler yaznca, kyamet koptu. Daha ertesi gn gazeteler, Elektr
ik Mdr'ne yazmadk yaz brakmadlar. Herifi bi eyi alaya aldlar. Resmini iziyorlar, ya
. ikyetler balad. Belediye Baka-n'na heyetler geliyor. "Aman!.." diye Bakan'm ayana
orlar. Drt gn geti, beinci gn Bakan, gazetecileri toparlad. Ben kapdan dinliyorum.
-Elektrik daresinin yapt zam yersizdir, dedi, yanl hesap Badat'tan dner. Biz, herzam
alkn...
Anlatt, anlatt, en sonu,
- Kilovat bana bir kuru zam olacak! dedi. Gazeteler Belediye Bakan'nn koca koca resiml
erini bastlar. Kimi grdysem,
- Belediye Bakan'ndan allah raz olsun, diyor. Bekiba,
NE Y ADAM T 65
-Grdn m, dedi, grdn m Bakan ne iyi adam. tekilerin eline kalsak yandk.
Belediye bakannn odacsn dinleyenler, kahveci, muhtar, hepsi,
- Akolsun dediler, akolsun, eyi adamm. Yalnz mstearn bahvan ile, valinin as s
karmadlar.
Odac,
-Devrisi hafta toplantya hep geldiler, dedi. Bu kez Su Mdr ile ekimeye baladlar. Ded
rini bir bir anlamyorsam da Bakan'm suya onbe kuru zam yapmak istedii belli. yeler, he
p olmaz, diyor. Bakan, olacak, diyor.
Su Mdr,
- daremiz zarar etmiyor, zam niye? diyor Bakan:
-Su borularn, musluklar hep deitireceim. Suyu ehrin ta teki bana gtreceim, diyo
- Zam etmeden yapalm, diyorlar. Bakan:
- Ge olur, diyor.
Akamacak ter dktler. Bakan hibirini dinlemiyor. Devrisi gn gazeteler yazd ki, suyun b
ne onbe kuru zam yaplm.
- Bu ne demek? diye memleket ayakland. Gazeteler, Su Mdr'n bitirdiler. "stifa etsin!"
diye cayr cayr yazyorlar. gn geti. Bakan gazetelere bir ilan verdi. Hi suya onbe
olur
EHRDEN NDM KYE 66
muymu? Ne demek canm... Suya kuru 7
r uv zarf vp ter...
Muhtar,
-Akolsun herife! dedi.
Kahvedekiler, teker teker,
-Akolsun, dediler.
A ile bahvan ses karmadlar.
Odac,
-Millet, Bakan diyor, bir daha demiyor, dedi. Aman ne iyi adam. u mdrleri, yeleri gry
musun? Zam stne zam... Bakan olmasa, milletin canna okuyacaklar...
Muhtar,
-Yahu, desene, u Bakan olmasa millet yand, dedi.
-Yand aa, olmasa yand! -Akolsun... -Akolsun herife...
- Eyi bi adamm... Mstearn bahvan,
- Ka para eder canm, dedi, bi dediini yaptrmyor. Bizim Mstear olacak ki, sen gr...
Al> Tv-
- Bizim Vali de yle, dedi. Zam dedi m zam-
be yaptrr. Dnya yklsa yaptrr. Ama ba ^ gndereceklermi, ama atacaklarm. Hi
NE Y ADAM 67
Bakann dediini yaptrmad nerden
if dedi Elektrie, kuru, be kuru derkene,
U" ne sonunda yirmi kuru bindi. Suya, ku-
' ti kuru derkene, sonunda otuz kuru ykledi...
Z?m olmam hibiey kalmad ki... yle bi adam!..
Bir delikanl,
-Baka birini bakan seerler... dedi.
-Mmkn yok. Millet seviyor, babamz diyor. Bi zora dt m, bi haceti oldu mu kapsna va
kes aman diyor, ne iyi adam diyor. Bakasnn eline dse yandlar.
Bu kez bahvanla a da onlara katld:
-Akolsun!..
-Akolsun vallaha!..
Havadan Sudan adl kitaptan
mer Aay Semeyeceiz
* *^ VJecenin bir vakti, evin kaps gm gm dvld. Kak dman drtklemese uyanacam
a gittiydim, yorulup serilmiim ki, stme l topra serpilmi gibi, kulamn dibinde top
cam yok.
- Nedir? diye sradm. Kar,
-Herif, herif!., dedi, ldn m ne!.. Sabahberi dr-tklyorum. Kalk bi bak kap dvlyor..
Uyku sersemi,
-Kimdir o? diye pencereden seslendim.
Topal Seyit'in sesi geldi:
-A karda, a! Biziz...
Kapya vardm ki, bizim kyn adamndan sekizi onu toparlanp gelmiler.
- Nedir arkada bu vakit? Buyurun! Topal Seyit,
MER AAYI SEMEYECEZ
- Yok, girmeyeceiz, dedi, sana da bildirelim dedik. Bu gece hep oturup karar verd
ik arkada: Biz muhtar seiminde mer Aay semeyeceiz. Ne dersin bu ie?
- Hay ocan bata, dedim, ulan, biz dnein hep birlik olup da buna karar vermedik mi? me
r Aay semeyeceiz. Krklolu'nun Nuri Efendiyi seeceiz diye azbirlii etmedik mi?
-Etmesine ettik ya, olsun... Belki unutmusundur diye pekitirelim dedik...
- Bunun sabah yok muydu bre Topal Seyit?
- Sabahacak durulur mu, ya mer Aann adamlar gelir de seni caydrrsa...
- Yahu, mer Aann adam m kald, ky hep bizden yana dnmedi mi! mer Aa dediin biban
e girin ieri de yorgunluk karn...
-Baka evlere urayacaz... deyip gittiler.
Bu mer Aa denilen herif, biz bildik bileli kyn muhtar ki, elinden ektiimizi bir biz b
iriz, bir Allah... yle bir pskll bela ki beribenzeri deil... Yediden yetmie kycek kar
verdik:
-lsek mer Aay semeyeceiz!..
Kyde btn konutuumuz bu, evde bunu, kahvede bunu konuuyoruz, sabah bunu, gece bunu konu
yoruz: mer Aa namussuzu seilmeyecek...
Biz muhtar diye Krklolu'nun Nuri Efendiyi gzmze kestirmiiz. Nuri Efendi, insan iine
cek, sz dinlenir, adam gibi bir adam... Eitmenlik etmi
T EHRDEN NDM KYE 70
ve de kasabamzn nfus memurluunda alm ehil memur takmndan... Babas lende, ota oc
ara sahip olmak iin bldr kye geldi. Baktk, l zerine smarlasan bylesi muhtar bulun
Nuri Efendi de cami avlusunda, alanda, kahvede, nerde be adam grrse,
- Muhterem vatandalarm, aziz hemerilerim! Kymze demokrasiyi getireceim!., diye aznd
lar akarak nutuk ekiyor ki, vilayet yerinin particisi yannda hi kalr, sanki radyodan
dinlediimiz bir nutuk...
mer Aay sorarsan, herifin kl kprdamyor, ylece susmu kalm. Yzne pek varamyorsa
iz kulana eriiyor ama sesini bile kard yok.
Hergn m hergn oturup karar veriyoruz. mer Aay semeyeceiz! Yetmezmi gibi, bir de gec
ev ev dolanp karar bildiriyoruz. O gece ben erken yatmamsam senin evine geliyorum, s
en yatmam-san benim evime geliyorsun... Beri yandan Krkl-olu'nun Nuri Efendi de yle s
utuklar ekiyor ki, ben baya, herifin ektii nutuklara acyorum. Yazk oluyor herifin nut
na... Efendi, bu nutuk, bu ky yerinin nutku deil... Gidip Ankara'ya bu nutkun bite
kini atsa, vallaha dakkasnda hkmeti devirir. Anamzn babamzn bana, oluk ocuk stn
yemin kasem edip ant imiiz ki, bu mer Aay lsek muhtar semeyeceiz.
MER AAYI SEMEYECEZ
Seimin yaplmasna iki gn kala, gece vakti bizim kap gene vuruldu. Gene Topal Seyit gel
di sandm da pencereden nnedim:
- Anladm olum, mer Aa domuzunu semeyeceiz!..
-Hdr emmi, a hele a!., diye bir ses. Yahu, bu bakas... Kapya ktm ki, mer Aann y
- mer emicemin mahsus selam var... deyince, -Dttt!.. diye bunu tersledim; ocuk,
- mer emicem dedi ki, dedi, Hdr emmine var, onun Gocur Mustuva ile bir davas vard. Ya
rn benimle kasabaya gelsin, davasn grecek bir ehil da-vavekili buldum. Syle para mara
da istemez, dedi.
Ben, "dava", "Gocur Mustuva", "davavekili" laflarn duyunca derin dncelere daldm. Bu Go
cur Mustuva, benim can dmanm. Herifte din iman yok karda: Eeini bizim tarlann snrn
r, gzelim narin ekini yedirtir. Bir deil, iki deil... Olunu gece vakti ambarmza soktur
ur, tahlmz aldrtr. Yakaladksa da herif gl, ne edersin... Kylk yerde kim kime...
ayesinde Gocur Mustuva namussuzunu bir savutursak...
yi ya, ben yarn sabah bu mer Aa namussuzunun evine giderim de beni orda grrlerse kyl
yzme tkrr.
Ben bylece dnrken ocuk, iimden geeni bilmi gibi,
EHRDEN NDM KYE 72
- mer emicem dedi ki, dedi, yarn sabah kuluk vakti, beni mezarln oradaki kuyu kavan
nde beklesin dedi.
-mer Aaya selam syle! dedim, ocuu savdm. Avrada anlattm,
- Daha durulur mu, erkenden git aman u Gocur Mustuva'dan hncmz alalm... dedi.
Sabahacak gzmz uyku tutmad. Gn masy-la yola uradm. Baktm, Kr Mrsel yatalak an
Selamlatk.
- Nereye byle Mrsel? Yz yerde utanaraktan, -Kasabaya... dedi.
- Ne var ki kasabada?
-Anam bir doktora baktracam da... Ya sen? -Ben de kasabaya...
- Ne var ki?
Ulan alak, savc gibi ne ahret sorgusuna ekersin!..
- Gocur Mustuva'dan davacym da, dedim, dava-vekili tutacam.
Az gittik, teden Bekir Aa eee kurulmu, kars eei yeder, olu eein kuyruunda gelir
- Hayrola Bekir Aa, bu vakit nereye? -Kasabaya...
- Ne var ki?
- Bizim avrad doktora baktrmtk da reete vermiti. ki yldr ilacn yaptramadk, pah
ilac almaya gidiyoruz...
MER AAYI SEMEYECEZ
73
- Ya bacm neye gtrrsn?
- O da Hanfe Kadnla kavga etmiti ya bldr, ondan davac olacak...
-Ya ocuk?
- Solucan dryor, doktora baktracaz. Ya siz nereye?
Biz de anlattk. Mezarln ordaki kuyu kavana gidesiye onbe yirmi kii olduk. Hepsi birb
den davac. Bizim kyde kavgasz, davasz, ks dargn olmayan kimse yok ki...
Bir de kavan dibine vardk ki, yahu bizim ky hep boalm da buraya dolmu. Topal Seyit d
ada deil mi?
-Ne haber Seyit? dedim.
- Davavekili tutacam, evket'ten davacym... dedi. Yahu btn hastalar, doktorluklar, ila
r hep
bugne mi toplanm!..
Benim davac olacam Gocur Mustuva da kuyu bileziinin dibine melmi cgara sarmyor mu!.
Topal Seyit'e,
- Bu gavatn ne ii varm? dedim.
- Senden davacym da, dedi, avukat tutmaya kasabaya gidermi...
Hibirimiz konumuyoruz, bamz yere emi duruyoruz. Derken baktk, kardan mer Aa gel
nasn, yahu simdik ben, bunca kylmzn iinde bu namussuzun ardna dp nasl gideyim!..
EHRDEN NDlM KYE 74
mer Aa yanmza geldi,
- Selamnaleykm aalar! dedi. Mzl mzl mzlandk: -Aleykmselam!..
- Hep tamam msnz? Tekmil burda m millet? -Tamamz! dedik.
Kuyu bileziinin stne kp yle bir bakt bize, -Daha gelmeyen var, hele bekleyin az! de
dakika bekledik beklemedik, kardan Krk-
lolu'nun Nuri Efendi grnd... Ba nnde geldi, selam verdi.
mer Aa, sanki grmemi geldiini gibi,
-Geldin mi? dedi.
- Geldim. Hepimize dnd: -Dn ardma!.. Takldk mer Aa denilen koca drznn ardna,
otuz krk kii varz, kadnl erkekli, ocuklu eekli... Kimi karnn kucanda bebesi, kimi
tnda hasta ebesi, ninesi...
Yanmda giden Nuri Efendiye,
- Bre Efendi, bu gidi nereye? dedim.
- Benim devlet kapsnda bir hacetim var da ondan giderim... dedi.
O bizim geveze insanlarmzn hibirinde ses yok... Kasabaya girerken, deve kervan eken e
gibi nde giden mer Aa kasld da kasld. Enseyi dikti, burnunu ge dorulttu, iki eli
MER AAYI SEMEYECEZ
75
kr akr tespih ekerek nmz sra gidiyor. Cami^ ye gelince,
- Siz avluda bekleyin, Bekir Aa sen gel! dedi. Bana da, "Gel!" dedi. brleri cami av
lusunda
bekleyedursun biz mz gittik. mer Aa, avukat Basri Beyin yazhane dkknndan ieri gir
girdik. Bekir Aa ile ben ellerimizi gbeimizde kavuturmu dineliyoruz.
mer Aa,
-Selamnaleykm! deyip ba koltua kurulmasyla, Basri Bey allasen, nedir bu bizim ektiimi
muhaliflerden yahu? dedi.
Basri Bey,
- Yakndr, evelallah anlarna ot tkayp seslerini soluklarn keseceiz! dedikten sonra s
- Sizin kyde nasl partimizin durumu?
-Ne demek!.. Ben varken muhalife kim oy vere-bilirmi bizim kyden? -SaolL
- Ben varken, sen hi dnme gayr, orasn bana brak!
Basri Bey,
- Sen hangi kydendin? diye sordu.
-Yaney'den... Bizim ky silme bizim partiden...
Ondan sonra parti iinden konutular da konutular, saatler geiyor. Yahu biz buraya gev
ezelie mi geldik.
Bekir Aa kulama,
EHRDEN NDM KYE 76
-Bizim dava iini unuttu gitti, dald particilie! dedi. Yazhanenin duvarndaki ktta "s
e avukata danma creti 20 lira" diye yazl.
Konutular, konutular.
mer Aa,
-Eh bize msaade! diye ayaa kalkt.
Avukat,
-Aman iyi aln! dedi.
-Gzn arkada kalmasn ben varkene...
Gz Bekir Aaya taklm gibi birden,
-Haag sahi... dedi, az daha unutacaktm; bu fakir bizim partimizin alkan bir adamdr. Mu
haliflerden bir namussuz buna olmadk ktl komad yapt. imdi davac olup hakkn araya
bin paras yok...
Avukat, mer Aann srtn svazlad:
-Sen keyfine bak! Bizim partimizin davasn almak vazifemiz...
-Saol! Vekletname verecek paras bile yok...
Basri Bey gld:
- Msaade et de o kadarlk bir hizmetimiz olsun... Ben veririm.
mer Aa, Bekir'e dnd,
-Allah raz olsun, bak avukat bey iini grecek sevabna! Sen burada kal! dedi.
Onu brakp kt. Bu nasl itir anlamadm. Bekir Aa garibinin particilik marticilikle hi
yok...
Dar knca, mer Aa,
MER AAYI SEMEYECEZ
-Ko Topal Seyit'i ar gelsin! dedi.
Topal Seyit'i aldm geldim. Bu sefer gayet muha-lifiliiyle tannm bir avukatn yazhane
bizi soktu, selam verip ba yere oturdu. Biz ellerimizi gbeimizin stnde kavuturmu dine
yoruz.
mer Aa,
-Nedir bu bizim ektiimiz hkmetin elinden avukat bey, dedi, millete kan kusturdular.
Byle bir parti ne gelmi, ne de gelebilir... Rezillik...
Avukatn da ii yangnm, ikisi birlik olup hkmet partisine verdiler veritirdiler.
Avukat,
- Sizin kyde partimiz nasl? dedi.
- ok kuvvetli... Bizim ky dediimden kmaz ve de ky silme muhaliftir. Ben varkene seimi
azandk bil, elverdi, yeter ektiimiz.
Avukat,
-Seimleri kazandk m, dilleri artlarna girer... dedi.
Particilik stne konutular da konutular, saatler geti.
-Size doyum olmaz, bize msaade... deyip ayaa kalknca birden hatrlam gibi,
-Sahi, dedi, az kala unutacaktm. -Topal Seyit'i gsterdi.- Bu fakir, partimizin sadk
adamdr. Hkmet partisinden bir namussuz bu fakire kan kusturuyor. Dava edecek, velak
in geiminden ciz fukara...
Avukat,
-Bakarz iine, kendi iimiz saylr... dedi.
EHRDEN NDM KYE 78
-Vekletnameye paras bile yok... -Canm, brak sen... mer Aa, Topal Seyit e,
- in oldu ite, dedi, dua et beye de partimiz iin al!.. Sen burda kal da iin grlsn
Biz dar knca,
- Murtaza'y ar gel! dedi.
ardm, getirdim. Bu sefer bir dii dkknna girdik. Murtaza'nn dii aryor, yana da
alif partinin seim adayym. Baladlar teki partiye atmaya...
Giderken Murtaza'y orada kodu. Dii parasz diini ekecek ve de tedavi edecek...
Kr Mrsel'in anasn bir doktora gtrdk. Doktor hkmet partisinden. mer Aayla birlik o
f milletine demedik sz brakmadlar. Saatler sonra giderkene Kr Mrsel'in anasnn hastal
Doktor,
-Can ba stne, parann laf m olur... dedi.
Her i ite byle... Eczacdan parasz ila alnd. Bizim i ne olacak diye meraktaydm.
- Gocur Mustuva'y ar! dedi.
Dmanmla birlikte bizi bir baka avukatn yanna soktu. Gene oyununu oynad. Giderken Gocu
Mustuva'y gsterip,
-Arkada bizdendir, dedi, fakirin, garibin biri... Muhalif namussuzlardan biri bun
un bana tebelle oldu...
MER AAYI SEMEYECEZ T
79
Herif yzme kar benim iin namussuz diyor be!.. Gocur Mustuva'y orda brakp baka bir a
girdik. Orada da beni gsterip,
-Partimizin esasl adamdr. Velakin hkmet partisinden bir domuz buna trl trl oyun oyn
Uzatmayalm, beni de orada kodu. Avukat cebinden para verip vekletnameyi yaptrd. Bana
da bir yemek smarlad.
Dnp kye geldik. Ertesi gn de muhtar seimi oldu.
-mer Aay semeyeceiz! diyen gidip sanda oy att.
Ne dersiniz, mer Aa muhtar seildi. Nuri Efendiye sandktan bitek oy kt. Onu da Nuri Ef
di kendisine verdi sandk.
Krklolu'nun Nuri Efendi,
- Vallah billah ben mer Aaya oy verdim... diye yemin ediyor.
mer Aa,
- Aman, dedi, yahu, Nuri Efendiye oy veren benim... Btn ky halk ona oy verecek deil m
iydik!.. Cemaatten ayrlmak olmaz deyip ben de oyumu ona vermitim.
"Semeyeceiz, semeyeceiz!.." diye bararak mer Aay gene muhtar yaptk bamza. imi
htilali Nasl Yaptk adl kitaptan
At Denen Meret Bu mu?
* '^ ~ JL/yvah, eyvah!..
Dvnp duruyordu erkez Apti...
Kye dnemezdi, eve ocaa urayamazd artk...
-Tuh tuh tuh... Vah yandm ki, nasl...
Oturdu yol azndaki Ulupnar yalann tana, derin dncelere dald.
"Dmanlarmz, evet, evet dmanlarmz erkezin adn at hrszna karmlar. erkezin a
at almaz da, ya atn aldrr m? Vay bama!.. Hangi kahpe dl ald atm... At deil
ban olduum... Tek aya sekili yank al atm!.. erkez Apti atn aldrm, derler de tefe
Ulan erkez ksm atn aldrr m hey eek Apti, hey avanak Apti... Ulan, sen erkezlerin
. Nedir bama gelen!.. Ulan, at alar diye yalan yere erkezin adn karmlar, dmann
i
AT DENEN MERET BU MU?
81
de bu erkezler bir ata sahip olamyor diye kabilemizi rezil ettik..."
erkez Apti alayacak gibi oldu, ban iki avucu-nun arasna alm, dirseklerini dizlerine
m ac ac dnyordu.
"Kendimi ldrrm, kyarm canma, var m baka yolu!.. Karlkaya doruundan atarm kendimi
para olurum, her param bin kuzgun blr... Ardmdan, vah yiit, gece karanlnda at n
ki uuruma dt, derler. Yaamak bana haram.
Kyde kasabada kimi kimsenin yzne baka-mam... Bakp bakp, 'Atn aldran avanak erkez i
iye herkes beni birbirine gsterir de elenir. oluk ocua maskara olduk gitti... Brak onu
sen, at aldrdm duyuldu mu, kar evin eiinden admm attrmaz... Tuh, namusum iki p
erkez Apti oturduu yerde iki yana sallanp duruyordu.
"lm biey deil, hadi kydm canma... Ulan, bizim alnan alyank donlu ksra bir gren
erkez Apti'nin ksra, diyecekler. Hayr, lmek olmaz, lm are deil..."
Derin dncelere dalan erkez Apti kararlyd. Ne yapp edip namusunu temizleyecek; ellere,
kez delikanls atn aldrtm, dedirtmeyecekti. Ta uzaktan yanklanan nal sesleri duyuldu
yalak
EHRDEN NDM KYE 82
tann stne uzanp, srtn da eme tana dayayp uyur gibi yapt.
Nal sesleri yaklat, yaklat. Atl grnd. erkez Apti, uyur gibi yaparak alttan doru, y
u ien ata bakt. Hayr, hi beenmedi bu at... At deil eek... Kye gidince, benim ksra
deitim dese, herkesi kendine gldrrd. Beklemeliydi, elbet bir ksmet kard. yice uy
kendini... Adamn verdii selam bile duymazdan geldi.
Atl adam, srd atn gitti.
Ondan sonra iki atl daha geldi, atlarna su verdiler. erkez Apti bunlar da beenmedii
uykudan uyanmaz grnd.
inden, "Ya ksmet..." diyordu.
Derken bir nal sesleri duydu ki, erkez kulaklar hemen dikildi; at dediin nalnn sesind
en bellidir. Ulan, bu atn nal sesiyle, yedi kyn erkez kzlar oyuna kalkar. Vay bu nasl
al sesi... Nal sesi byle olmaz, bu bir duyulmam erkez algs... Bir de kinemez mi!
erkez Apti, gz kuyruundan at grmesiyle yrei kt kt atmaya balad. Kr ksrak kiney
gelince, yerinde duramayan erkez kzlar gibi n ayaklaryla topra eeliyordu.
Yatt yerden alttan yukar ata bakan erkez Apti, sanki atn kinemesinden uyanp sram
tn stndeki adam, br atllar gibi selam verdi:
- Selamnaleykm...
AT DENEN MERET BU MU?
83
erkez Apti sanki selam hi duymam gibi yum-ruklaryla gzlerini ovuturup karsndaki a
an yukar aknlkla szd. Kendi kendine sylenip duruyordu:
-Aman bu ne? Bu ne Allahm!.. Bu nasl ey?.. Yoksa ben ryada mym?.. Bu nedir byle?
Adam,
- Ne var, neye atn? dedi. erkez Apti,
-almaz m?., dedi, bu ne hikmet!.. Aman yiit, sormas ayp olmasn, sen anandan bu kbal
dodun?
Adam ard:
-Ne dersin bre herif... O ne demek? Sen hi mrnde at grmedin mi?
-Ne? At m?.. Demek at dedikleri bu yle mi?.. imdi bu at m?
erkez Apti mrl mrl dualar okuyor, adam da onun aptallna ks ks glyordu.
- Bre olum, dedi, anadan doal hi at grmedin mi?
- Tbe grmedim...
-Ulan, kynzde de at yok mu?.. -At m, ne gezer... Bizde gayet bol eek bulunur...
- Ulan, sen hi mi kynden dar kmadn hey avanak?..
- lk km aa... Hey allah, imdi bu at yle mi?
EHRDEN NDlM KYE
-Ne sandn, at ya...
-Allah allah... Demek bu at denilen meret su da ier, yle mi?
-mez mi?.. Kr msn, iiyor ite...
-Evet... Lkr lkr iiyor... Hey allah nelere kadir deilsin... Aman yiit, bu senin at de
n ne olur?..
Bu aptalla pek keyiflenen adam,
-te byle binilir... dedi.
-Demek binilir?..
- Binilir ve at koar, ku gibi uar... Yaya be saatte gittiin yere, bununla bir cgara i
iye gidersin...
-Deme... Ya... Vay vay vay... stnden dlmez mi ki?..
Adam attan indi.
-Gel bin de gr... dedi.
-Aman, ben binemem!..
Adam kahkahalarla glp iyice eleniyordu. u aptal ata biner de, attan tepetaklak olurs
a bir gzel keyiflenecekti.
-Gel,gel!..
-Aman etme yiit, ben o canavarn stne kamam...
-Gel hele sen... Kolay...
erkez Apti ata yaklat.
-zengiye ayan bas!..
-Ne dedin, zengi mi?
-He ya, ite basacak yere zengi derler...
AT DENEN MERET BU MU?
85
- zengi yle mi? Heleee... Buna zengi derler yle mi?
-yle denir... Korkma, koy ayan!..
- Ya dersem?
- Korkma yahu, ben tutuyorum...
erkez Apti, ayan zengiye dedirip ekti: -Yok yiit, bu i benim harcm deil... -Yahu
ut u dizgini!
- Dizgin mi dedin? Dizgin de ne? -te buna dizgin denir... Sra eyere...
- Eyer yle mi? -Eyer ya... Sra!
- Sranacak, he mi? -Atla ulan!..
-Aman yiit, sk tut, ardmdan it... Aman haa!.. Yahu, minare gibi...
erkez Apti eyerin stne oturmu, korkudan titriyor:
- Gzn seveyim, brakma yiit, diye yalvaryor, kasklarn tutarak glen adam da kahkahad
.
-Aman brakma! imdi n'olacak yiit?
-Vur ayaklarn hayvann karnna!..
-Deme!..
-Gider o, brak sen!..
- Demek gider.
Kr ksrak, ban dikmi, eelenerek kinemeye balamt.
EHRDEN NDM KYE 86
erkez Apti,
-Aman! diye feryat etti...
Adam,
-Korkma ulan! diye bard.
Kr ksrak binicisini bulmu, kanatlanm uuyordu...
Kahkahadan yere yuvarlanan adamn birden gzleri byd, kr ksran nallarndan ykselen t
a bakakald.
htilali Nasl Yaptk adl kitaptan
Eein ulu N'oldu?
BR ORTAOYUNU GR
* '^A-zatdevletleri, konana her ie elverili bir hizmetkr aramak iin khyasyla birli
kmt. Gezdiler, dolandlar, yollar bir kye vard. Bir avluda eek bir diree bal
bir adam da yere uzanp yatmt. Boz eekle kr eein srtnda ul vard, ama kara eein
nu, samanlarn zerine yere uzanm olan adam, m, kendi srtna rtmt. Hava souk ol
yordu.
Khya, eeklerin arasnda yerde yatan adam Za-tdevletleri'ne gsterip:
- Efendimiz, u insafsz herifi grdnz m, dedi, zavall eein ulunu alp kendi srtna
akac bir adam olan Zatdevletleri, yerde yatan adama duyurmak isteyerek:
ehirden indim kye
- Aman khya orda m, drt m eek var, seemiyorum... dedi.
- eek var efendimiz.
- Peki, o yerde yatan? Srtnda eek uluyla yatan?
- Herhalde o adam olacak efendimiz. -Demek adam? O adam dediin eeklerin nesi
oluyor dersin? Ya eekler onun nesi oluyor?
Khyann cevap vermesine frsat kalmadan eeklerden biri ok yksek perdeden anrmaya balay
yerde yatan adam da yar uykulu:
-, !.. diye seslendi.
Ama anran eee mi seslendi, yoksa kendisini eeklerden ayrt etmez grnen Zatdevletleri'
i dedii pek anlalmad.
Zatdevletleri,
-Khya, bu adam akadan anlar birine benzer, unu bizim konaa hizmetkr tutsak iyi olur..
. dedi.
te bu srada evinden kan aa, eeklerin olduu yana doru gelirken, biyandan da svp sa
as bi'e sesleniyordu:
-biii, bi! Len ne cehennemin dibine gittin gene... Alak bi, gene nerde uyumaktasn? V
en seni bir elime geirirsem...
Zatdevletleri, khyasna:
- Elenceli iler olacaa benzer, aman u aalarn arkasna gizlenelim de olacaklar seyred
. dedi.
Zatdevletleri ile khya, sk fundalklarn arkasna sinip pusulandlar.
EEN ULU N'OLDU? T 89
Aann barp armasn yerde yatan bi, uykusu ar olduundan duymamt ama, eekler
sevmiyordu. Ne zaman aa svp sayarak bi'i arayacak olsa, eekler anrp ifteleyerek bi
ard. nk aa, bi'i uyurken yakalarsa dvyordu, eekler de kendilerine iyi davranan bi
emesinden zlyorlard. Belki de eeklerin zld filan yoktu da bi'e yle geliyordu.
sevmiyorlar, onun dayak yemesinden zlmyorlar da, neden aa ona seslenince eek birden
maya, biyan-dan da bi'i iftelemeye balard? te yine birden anryor, bi'i iftel
bi uyku sersemi eeklere sylenip duruyordu:
-Ni va gene len? !.. dedim... Ni ifteliyon be? Yousam aa m geliyo? Bir galkarsam
ka etmen benimlen... Hst! Aa m? Balarm inci senin aandan...
bi, uyku sersemi sayklar gibi eeklerle konuup dururken, birden aann barmalarn duy
a kendi srtna rtl ulu kara eein srtna koymaya vakit bulamadan aay karsnda gr
-Ulan bbbi, bi dedim ad batas...
-Buyur aam...
Korkudan tir tir titriyordu. Eein ulunu aldn anlarsa aas onu dverdi. ulu ne yapp
ayacan ard, o aknlkla apnn arasna sokuverdi.
EHRDEN NDM KYE
Aa, kara eein ulsuz olduunu grmt: -Len bi, gara eein ulunu n'ittin? Tir tir t
rup anlamazdan geldi: -H?
- Gara eein ulu? -Gara eein mi? -Hee, gara eein... bi, hi oral olmuyordu:
- N'olmu gara eee? -Ebein kr olmu... Len eek!.. -Buyur aam...
-Len eek didim...
-Ben de buyur aam didim ya aam...
- Len olum, gara eein ulunu n'ittin didim. bi, bir uygun yalan uydurmak iin laf dn
dolatryordu:
-Haa, dimek gara eein ulu?
-He ya...
bi, nerde olduunu hatrlamaya almak ister gibi, bika kez:
- Gara eein ulu, gara eein ulu... Hey allah... Gara eein ulu... diye sylendikte
:
-Hah! buldum! diye bard. Gara eein ulunu boz eee vurdum.
- Boz eein ulu n'oldu ki?
ibi, aay aldatamamann skntsyla sordu: -Kimiin?
EEN ULU N'OLDU? 91
- Ebein krnn... Len sana boz eek didim, hey eek!
- Buyur aam.
-Allah beleni visin. Len eek, boz eei soru-yom.
- Aha boz eek duruyo. N'olmu ki boz eee? -Gara eein ulunu boz eee vurdum didin,
anadk. Peki, boz eein ulu n'oldu?
- yle ya, n'oldu?.. Hay allah, n'oldu ki yahu? Hah. Bildim bildim, boz eein ulunu da
gr eee vur-duydum. te gr eein srtnda...
- Gr eein ulunu n'ettin ki? Yousam yitirdin mi?
bi, apnn arasna gizli ul decek diye helaya gidesi gelmi de ok skm gibi kvr
-Tbee. Yitirmedim vallaha. Gr eein ulunu da boz eee vurdum... deyip ii bsbtn ka
a da kurtuluu yoktu.
Aa:
-Lahavle... deyip ban iki yana sallayarak, ii batan alp bi'e anlatmaya alt:
-Len olum, insan dinden imandan kartma. Demincek gara eein ulunu boz eee vurdum d
-Didim...
- Boz eein ulunu da gr eee vurdum didin ya...
-Anaaa!.. yle mi didim?.. Vay bama...
EHRDEN NDM KYE
- inci balarm bandan... Len gr eein ul boz eee vurdum didin ya...
- yle mi dimiim? -Ya ni didin? -Vallah unuttum aam... -yle didin ya...
- Vay azm kuruyayd dimez olaydm...
bi iin tek kurtulu, laf kalabalna getirip aay iyice bunaltarak oyalamakt. O zamana
asl olsa birisi aay arr, bi de dayaktan kurtulurdu.
- Len olum, unu batan gzel gzel anat... Gara eein ulu n'oldu?
- Boz eee vurdum.
- Eyi... Boz eein ulu n'oldu?
- Boz eein ulu deel mi? Boz eein ulunu da gr eee vurdum. Tamam ite...
- nsan dellendirme len... eek var, iki de ul, ulun biri nirde?
- Hangisinin ulu esik?
- Gr eein!
-Gr eein ulu srtnda ya...
- Pekey, gara eeinki nirde?
-Nirde? .. j .
- Bah biyol, bi de bana soruyo. Len unu goz
zel batan anat. Gara eekten bala. ^_
- Gara eein ulunu boz eee vurdum, ^ ein ulunu da gr eee vurdum. Oldu ma
a aam?..
EEN ULU N'OLDU?
en demincek yle mi didin?
avv... yle dimedim mi? Vallaha yle di-Him Aha bunlar da ahit... bi, ahit diye eekle
gsterince tepesi atan aa: _Meyhanacnn ahidi sarho demiler... diye bard. bi kork
en aa da sinirden titriyordu.
i abuk bitirmek iin hzl hzl bard:
-Len gara eein ulunu eein bozuna vurdun, boz eei de gr ulun eeine vurdun, gar
gr ulun eei n'oldu ki? Biiy disene yahu... Bozun eeini gara ula m vurdun, n'itti
de arttn, dilim doland... Allah beleni visin, defol!.. Defol didim... Ykl!..
bi boynunu bkp:
-Ya benim hakkm n'olacak aam? diye sordu.
- Hakkn m? Ne hakkym? Ortada ul yok g-n ul, daha da hakkm diyor. Len, o ul, senin
dan ok eder emme, ben stn ttamyom yousam. Defol!..
Aa kzgnlkla ekip gidince, fundalktan kan
Ben6'16"1' khyasna:
u bi'i beendim, dedi, baksana laf kalaba-
trip aay atlatt. Bana gerekli olan da ite
Byle a.an anlar> az laf yapan bir hizmetkr.
!> Zatdevletleri'nin konana kapland.
93
nsanlar Uyanyor adl kitaptan
rngac
V_yarkl Erknharp ky kahvesinde,
- Len! diye etrafndakilere seslendi, bldr g uzun srd, goyunlar girildi... Balara da
vurdu mu! Dere dat, ekini sel ald m sana! Nilerim?.. yle bir elimi akama godum. D
i baa dt, yuvka yreklilik etme Kelaa, didim kendi kendime... Hepimiz stmadan grl
dereye yourt mayas vurmas misali, stmaclar da dere kenarlarna, berber golonyas gibi
erpiyorlar. Para gazan-mak iin rngaclktan baha har yol bulamadm. Bizim kyde, "Len
rngac oldum," di-sem, inanrlar m he!.. Tbe inanmalar.
Gasabaya vardm, bir gravet aldm... Shyacnn ne varp dieldim...
-Bey, didim, baa rnga yapmasn ret...
Shyacya bi toklu vidim, rnga vurmasn retti.
IRINGACI 95
rngam bi antaya godum. Graveti de geirdim boynuma... Kylere htm. Vardm kylerd
Tellel kyde baryo:
-Istmadan yanaan... ditreyen!.. romatizmadan grlan, byye dutulaan!.. Gsr garlar, o
anlar!.. Devasz dertlere urayanlaaar!.. Duyduh, duymadh demeeen... Kye rngac geldi!
Amann, goan goana, gelen gelene. Ban sonunu alamayom...
- Durun aalar, hele biyol sraya girin, didim.
lkin kyn aas geldi. Beni evine gtrd. Altmlk aann yirmilik drdnc gars bi il
Grpe garya,
- Niren aryo bacm? didim.
Garnn, gocasnn yannda sesi kmyo... Aa gizdi. Baa,
-Toktur deel misin?.. Ne soruyoon? Sen bil!., didi. Gary soyup maayene ilazm.
- Aman aam, pek yandm, hele bi tas su vi sevabna! didim.
Aa, suyu getirene gaden, -Bacm, niren aryo senin?., didim. -Amann toktur, didi, uralar
, uralarm, ille buralarm, hele oralarm oralarm...
Garnn didii yerlerini bi yol yohladm.
- Ne zamanlar aryo bacm? diye sual ettim.
EHRDEN NDM KYE
-Giceleri, giceleri... Gzm uyku dutmaz tohtur bey, zabahacak yanar yanar dnerim, did
i.
Aa bardahla ieri girdi.
-Aa, didim, bacnn uralar uralar aryo, deel mi?
- Amann rngac nirden de biliyon sen? didi. -Bilirim ee, didim, buralar buralar da ar
deel mi?..
- Amann gurban olam rngac, nasl da biliyon? didi...
- Bilirim eee, didim. Zabahacak uyuyamyo, yanar yanar dner, deel mi?..
Goca herif agm,
-neee! diye bard, bildin rngac, bildin!
lkin rngaya ifal dere suyu doldurmutum. Garnn uralarna, uralarna bastm rnga
Hikyesinin burasnda arkl Erknharp,
- Hep eherliler bizi soyacak deel a... dedi ve anlatmaya devam etti:
lle bizim rngalar rk die kr etmedi. Kyn birine vardm. Tellel barttm: rk di
Kye rngac geldi, bedave di e-kiyo...
Bedave olduunu duyan gotu. Nasl olsa bedave deel mi ya... Salam diini ektiriyo... Sin
k ar-masa da nasl ossa ilerde ryp aryacak deel mi! Hazr dii ayaklarna gelmike
-Yazk aa, bu di salam, diyvesem de...
IRINGACI 97
- Aman, diyo, nasl ossa ryecek deel mi?.. O zaman seni nirden buluruz ya...
Bedave di ekmekten maksadm, bi yol elim yatsn... ondan kelli paraylan...
lkin di etine irenkli isbirto sryom. Sora kerpetene dayannca karta karta aslyoom
stiyo, yo, ilazm diyom, Angara'ya bakanla yollayacam. Hi dii viri miyim? Aleyhimde eh
liyetsiz dii diye sbut delaili brakmak olu mu?
Bedave dii ekilen kylnn birinin salam diini kartrken ene gem hmad m! Zor b
kyl edirafndakilere,
- Amann, ne de eli abuh dii, ila sryo, insan, dii ht m, hmad m anamyo... d
arkl Erknharp bylece ky ky dolam. Bir kye armlar. Kyn en zengin adamnn
astala tutulmu, iki yldanberi boyuna imanlyormu. Cuma gn ald kundura cumartesi
Artk o kadar imanlam ki, yerinden kalkamaz, kmldayamaz olmu. Ka doktora, ka hasta
mi, hi are bulamamlar. la aldka semiri-yormu. arkl Erknharp'e gstermiler. O
tikten sonra,
- Aam, dosdorusunu diyem mi, sen fennen ancak daha onbe gun yaaasn. mrn o gaden. Onbe
n geende, ruhunu teslim idersin. He nafile urama. Tohtur deel a, salk bakan gelse, y
an deyi emir virse yararsz.
EHRDEN NDM KYE
iman adam alamaya balam. Yemeden imeden kesilmi. Onbeinci gn lm yatana uzanp
cuu ile helallemi. Gzlerini yummu. Azrail o gn gelmemi. Ertesi gn gelmemi. Daha ert
de yle. Adam kendi kendine, herhalde Azrailin ii kt, diye bign daha beklemi. Azrail y
e gelmeyince sopasna dayana dayana rngacya gelmi. Gelmi ama herif hayali fener, bir d
i bir kemik...
O zaman arkl Erknharp,
- Bak u haline biyol, tokturlar iki yldr derdine deva bulamad. Ben seni onbe gnde ine
plik ittim emme, tikkat it, bir daha iersen aresi yoktur, demi.
arkl Erknharp'in etrafn eviren kyllerden merakl bir delikanl,
- Aa, dedi, sen bana iyi akl vidin, ben de bi rnga alp kylere gidem mi?
arkl Erknharp,
-Hey oul oh ge galdn, dedi. Ben o akl sana deel, hokumata vidim. Eskiden tohturlar gel
ir, frengiye, stmaya, nezleye aspirin virirlerdi. ndi gaalik, eline bi rnga alan shh
r doldurdu kyleri. Gaymeyi pein alan dere suyunnu rnga ediyo. Her i zamannda gerek.
t Kuyruu adl kitaptan
Nasl Hac Oldum?
a yldr niyet iderim. Gsmat bu ylm besbelli. Bldr gideceidim, dn dernek ht.
niden aldm di-yecen? lk gardan torun torba zahab olduh. Ondan i geti gayrk. Hadice d
, onu da darlaya niye go-iyon... Ane'nin bubas, ninesi, neyi lncek, garip gald giz...
Dnya gader ifti ubuu, tarlas torbas, mal davar neyi var. Gozelliine de gozel. Almay
nidecen? Brahsam, gl gibi gizi elin ayular yiyecek. Al be Mustuva, didim gendi gendme
. Hemi suvap, hemi de gizin mal neyi ziyan zebil olmaz. Bu sebepten geen yl gidemed
imdi.
Bu yl pangadan gredo atlar. Allah iraz ossun, melmekatta demugrasi de var. Sahal dise
n, onu temelli goyverdik. Sahalm svazlaynca avucumu dolduruyor. He mi deel, admz Hac
uva'ya har, itibarmz ney artar. Veleekin o gader yolu yalunuz bama gzm yimedi. ahr
e gittim,
EHRDEN NDM KYE 100
- Bekir be leceiz, didim.
-Allah geinden visin, hep leceiz, didi.
- Hac farizadr, bilingi? didim, galh Hicaz'a gidelim.
- Eyi, ho diyon Mustafa Aa, emme, Hicaz'a ney-nen gidilir?
- Dndn siye bah, bi yol sen garer vi. Dnya mal dnyada galr olum, davar neyi sata
n.
Bekir'in akl yatt. Davar, kz, neyi satt. Cam-gz'n Ehmet de tarlay satt, birez de
ndiden fayznan para ald.
Bizden eveli gidenlerden duyduh. Hicaz'da kahat para gemezmi. Bekir'nen Ehmet'in e
linden aldm gaymeleri, sarraf Yunus'a altnan denitirttim. Yola chmadan biga gn eveli d
e, rahy neyi de braktk. Heybeyi, hn srtladh, vardh istanbul'a. Sir-keci'de bi ot
amet... Haclardan yer ney yoh. Zorunan gap arhasna bi ilte serdik. Baladk pasaport mee
melesine... Gnehi vabal onlara, vesi-halh iresimler kartth.
Papurlar oh ya, hepisi de gazh... Neyse, efen-dicazma diyim, pasaportlar sohduh goynu
za. Uzatmyalm laf, eptes destisi, pahr ibrik, marapa ney de aldk. Pahr ibrikinen mar
h ilazm. istanbul'da akgz pahrclar var. ki pahrn ara yirine altunlan yerletiriyorl
ibriin dibine Ehmet on altun goduttu. Bekir yirmi. Ben elli altun goduttum emme o
nlara gostetmedim.
NASIL HACI OLDUM? 101
Hac receb'in papuruna bindik. Papurun stne, altna, burnuna, gna, direine, drt bi y
tatan gulbeler yapmlar. Genem en eyisi bu papur, he mi deel ahab hac. Ben gulbenin
zo-runan thldm. Ehmet iman, nitsek girmiyor. te gaha deh ittik ieri.
Gmrk meeyenesinden irezilik hmadan getik. nallah, gazasz beleiz menzile varrh dey
k. htk yola. alhalana alhalana, ne iimiz gald, ne dmz. Yolda Ehmet gulbede tahl
yolda frtnaya tutulduh ta, gulbelerin gabisi skld, dahtalar utu.
Denizin orta yirinde, baha papurlar yolumuzu duttu. Meerliyim, Hac receb'in papurunu
Hazreti Nuh'un gemisi sanmlar.
Gaptan,
-Yoh, bu Nuh'un gemisi deel, didi ya, ni gadar yemin billah itse inandramad.
Bizi gostertip,
- Meedem Nuh'un gemisi deel, ya bunlar ni? diye dutturdular.
Gu belee derdimizi anatth, salverdiler bizi.
Yirmi gn diyende Mekke-i Mkerreme'nin ilima-n Cidde'ye vardh. Amann bi scah!.. Papur
inerkene Araplar guatt bizi. ki altn "ayah bast paras" vimezsan gmyorlar. Vidik. Ehm
yanyom, bouluyom, dir dutturur. Hereret ellialt direceymi. Gzmden ata hyo. Su aran
.. Gay gibi
EHRDEN NDM KYE
bi Arap, elinde desti, dasnan su datyo. Biz zebih sandh, itik. Herif, para deyi, yaham
a yapt. tiimiz su deel, amur bulamac. Kydeki camuslarn yhand goln amurundan
ir altn ald...
Cidde'den ileri gmyorlar. Polise gidecein, lesse passe, didikleri bir kahat alacan. O
n gn bu kahat iin bekledik. Biri allah raz ossun, bi altun rvet vimezseniz yol vimezl
didi. Neyse, anadh ii, vidik altunlar... Yetmiiki millet dolmu. Hindistan'dan m, Sud
'dan m, Msr'dan m, efendicazma di-yim, Fas'tan, Tunus'tan m, ini main'den mi... Seh
duman... Su yoh... rezillik canm. Iscah nasn, derim gemme, dilim damama yapt. E
dizenteri oldu, alt dutmaz.
- Ehmet olum, kendine gel, altn byle pisken hac olunmaz...
Bekir'in stmas duttu. htk Cidde'den. Kimi deve srtnda, kimi eekte, kimi yayan yap
h. Gkten ate yayo.
Ehmet,
-Ben lyom, size gulegule... didi.
Bekir, Ehmet'i srtna ald. Neyse efendim, Mekke'ye, kr Allaha, vardh. Cami-i erifin g
Ehmet sizlere mr.
Kabe'yi tavef ettik. Tufan'dan sonram Cebreil'in Hazret-i braam'a vidii gara da grdk.
Birbirimizin stnde namaz gldh. Oradan depelere kth...
NASIL HACI OLDUM? T 103
As-Safa, Al-Marvah depeleri arasnda yedi dafe gidip gelecen. Haclarn yars bu gouda t
Haz-ret-i Hacer'i gocas Hazret-i braam yzst brahp ganca, Hacer, gucanda olu Haz
su bulmah iin, bu depelerin arasn drt dnm. Bulmu mu, bulmam m, bilmem. Biz bulam
depe arasnda yzbin hac goduk durduk. Bi gnde drtyz hac ehit dt. Bekir'in para
den fayznan istedi. Ysgek de fayz vidi. Emme, buras gurbetlik yir...
- Kyde ossa virirdim Bekir, didim, emme sincik yoh...
Bekir inlemeye balad,
- Suvabna bi bardah su virecek Mslman evlad yoh mu? diyi nnedi nnedi, he kimsenin ses
soluu hmad.
im paraland. Bunlar da Hac olacahlar.
- Allahm, gnehlerini affet, didim, zeksen gu-ru borcu vard ya, benden yana helel ossun
. Garsn-dan isterim, gayrk sdne galm, virirse virir.
im yanm, dutumu. Arabn birinden bir bar-ha amur itim. Arth hacl tamamlamtn
torpah, glsuyu, zemzem, kendime amber, gaymagama, belediye iresine tespih ney aldm
. Ane'ye ipekli gumanan misk aldm...
Geceyi depelerin arasnda baygn geirdik. Etiraf btn ehit heda... Sankilim muharebe me
..
ehirden indim kye
104
rtesi gun, Arafat denilen atal iki goca da arasna vardh... Hararet seksen mi, dohsan m
yz m, bilemem. Tklen tklene... Grlan grlana... Biliyonuz ya, Hazret-i braam olu
rada keseceken, Allah oa burada goyun gondetti, gurban diye...
Arafat'tan sonra artk tam hac olduh... oh kr, melmekata iki altnla dnebildim. Onu da
anbul'da yidim ya, gayrk nasn yidiimi sorman canm!..
t Kuyruu adl kitaptan
nklap Var
ecep Day peykeye bada kurmu, yirmi gnde enazndan yirmi kez dinlediim hikyesini yine
tyor. Biyandan da bir eliyle sakaln svazlyor, teki eliyle yn orabnn burnunda alm
parmaklarn kartryor.
Kahvedekiler aradabir inceden inceye benimle alay ediyorlar.
Bu kye yirmi gn nce retmen olarak geldim. Bir de geldim, kyde okul yok. Sonra i anla
ni buraya yanllkla gndermiler. Okulu olan bir kye gndereceklermi. imdi okulu olan o
n bekliyor, retmeni olan bu ky de okul bekliyor. Kyller de bu yanll ben yaptm san
z kye retmen geldim diye benimle inceden inceye alay ediyorlar. Anlamazla vuruyorum.
Anlaysz grnmem daha da holarna gidiyor.
EHRDEN NDM KYE 106
Ky camisinin kerpi duvarl biyan yklm. Bana, camiye bitiik bir oda verdiler. Yatmada
aya bu odaya giriyorum. Geri kalan btn zamanm, duvarlar kapkara is tutmu ky kahvesinde
geiyor. Yollar kardan kapand iin dnemiyorum da. Yollar alnca ne olacaksa olacak.
Bu kyller, kocaman laf etmeye ok dknler. Ya atasz sylyorlar, yada atasz gibi kon
o syler, bir teki. Kahvede atasz yarna kmlar gibi durmadan konuurlar.
Recep Day, bir eliyle durmadan sakaln svazlayp br eliyle ayak parmaklarn kartry
da genliinde davar otlatrken karsna kan canavarla -kurda, canavar diyor- nasl bou
atl anlatp duruyordu. Kahvenin kaps ald. Tipinin savurduu kar tozlaryla ieri giren
ardan tannmyordu. Kapy kapad. Ayaklarn yere, kollarn stne pat pat vurup kardan si
nu ben de tandm. "Kspk Memet" dedikleri delikanlyd. Gzlerini kahvenin sisli, dumanl
aranlna altrasya, bir o yana bir bu yana doland, seirtti. Bir hasr iskemleye arpt
Recep Day,
- Len Kspk Memet, ardndan canavar m kapt, ne dolanp duruyorsun? dedi.
Eli, aya dolaan Kspk Memet,
- Emmi, bizim avrat gidiyor, dedi.
NKILAP VAR 107
Kahveci Durmu Aa,
- Koyuver gitsin olum, dedi.
Kahvedekiler gltler. Kspk Memet, kemikli yumruklarn birbirine vura vura,
-Aman emmi, i kt, dedi. Sabahacak rpnd yatt fukara. nneyip, inneyip duruyor.
Recep Day, yn orabnn yrtndan km ayak parmaklaryla tespih taneleri gibi oynayar
- Hey oul, dedi, kar milletinin iyisi alt ay yaarm. Ksmetin varm da cins karya d
-Aman emmi...
- Dur hele olum, milleti telaa verme. Bu dnyada eyin aresi yok. Bizim yzba yle d
surat beyaza dnmez bir, ksenin sakal kmaz iki, lme derman bulunmaz ... Ne fr fr
suyu, yiyecek ekmei kesilmise, kim ona bir derman bulabilir ki...
u kyde isiz gsz, bombo bekleyip duruyordum. Bir i becermi olmak iin, Kspk Memet'
? dedim.
Ne bilsin nesi var? Laf olsun diye soruyorum ite. Kahveci Kzm Aa,
- Hi canm, dedi, nesi olacak, gebedir.
- Kyde ebe yok mu? diye sordum.
- Ebe mi? Ky ebe dolu. Her evdeki kocakar bir ebe.
-Telefon etsek de kasabadan doktor artsak...
EHRDEN NDM KYE
-Telefon mu? Aman "maallim" sen buray nere belledin? Bura ky, "resmi devayir" mi k
i? Telefon ne gezer...
-Hastay bir arabaya atp kasabaya gtrseniz...
- Yola klrd da ne diye burda konakladn "maallim"?.. u kar, tipiyi grmez misin?
Biz konuurken Kspk Memet de kp gitti. Recep Day,
- Bizim byk olan Murat'a, a aban'n kzn almtk bildin mi? dedi.
Kzm Aa,
- Heee, dedi, bildik ya... Ne kadar oldu Recep Day? -Murat askere gitmemiti... Var
, onbe yl. a
aban para gzl drz. Kzn vermeklie, elden yz pangnot, bir beibirlik, iki dve ba
sn da m veriyorsun ki, bu kadar para istersin?" dedim. Bizim olanda akl yok. lle a
alacak. "Bre olum, vereyim yz kayme, kasabaya git. Oyuncu kzlarla gnl ele. a-'nn k
lmaz," dedikse de dinletemedik. Kz, sere gibi biey. Dayankl bir kar olsa, arln,
ediklerini verelim. Gel gr, kz rk ark. a aban' ektim biyana: "Arkada, senin k
Etse, paray da, dveyi de gzden karalm. Ama etmez! Bu senin kz douramaz da... Bekle k
rsun."
Bunun zerine a aban, "Senin olun kzma kurban olsun. Benim kzm daha bile ok eder.
NKILAP VAR 109
biz hatr saydk da azmzdan yle bi laf kt," dedi.
"Bre aban, bu kz rk kar. Verdiimiz paraya demez," dedik.
"Bunun anas da byleydi. Kzken grsen, sk bir yel frse uacak derdin. Evlilik yarad.
m kzn buncack olduuna ne bakyorsun? Anasna ekmi. Hele bir evlensin de gr, davul gib
dedi.
Neyse uzatmayalm, vur aa, tut yukar, biz bununla ikiyz pangnotla bi dveye kesitik.
gerdee girdiler. Kz iecek diye beklerken, gnden gne ingin oldu. Benim kar biyandan, b
biyandan yanarz. Gitti bizim ikiyz pangnotla dve. Kz gnden gne eriyor. Olan da utan
yzmze bakamaz oldu. Derken bir sabah bir de baktk, kz imemi mi? Ama yle beribenzer
deil. Kz karnndan imi. Kzn karn tahl ambarna dnm. a aban, "Ben demedim mi
mutu," diyerek gert gert syleniyor. Bizim olann yz gld. Ertesi gn baktk, kzn kar
kz karnn tayamaz olup dee serildi. Gll kadn ardk. Bizim gelini ona bakttk.
" dedi.
Ulan oca batas, bu kz gebeyse gebe. yl bekledi de gece iinde mi gebe oldu? g
yoktu. Bunun karnndaki ocuk birden mi oldu?
T EHRDEN NDM KYE 110
Kz balad nnemeye. Elini karnna vurduka, davul gibi gm gm ter. Bartsna komular
Gll kadn bakar gelinin i karnna, "Sabaha akama douracak," der.
Sabaha akama derken, biz bunu iki yl bekledik. Karn itike iti. Kz srtst yatyor,
or, itike baryor...
- Kz, domuz, barma! Grmez misin, bardka iine hava dolup karnn daha da ok iiyor.
Kz barr. Karn yle iti ki, kaplardan sp da geemez oldu. yle yatyor. Daha zaman
cak.
Gll kadndan iyi anlayan yok. Kzn karn itike Gll kadn gelip,
-kiz... diyor.
Ertesi gn gelip,
- Mjdemi verin, beiz, diyor.
Bizim gelinin karn talimgah adrna dnm. i, bir manga ocuk dolmu. Bizim boz inek ik
alad; gelin daha douracak. Gll kadna sorarsan, beizler akama sabaha dodu doacak.
h, akam? Gelinin karnndaki ocuklarn emsali askere gidecek. Bizim gelin daha bekle ki d
oursun...
Yahu, sen hkmetten daha m iyi bilirsin? Hkmet biyere memur alacakken ne yapar? Memuru
bir muayeneden geirtmez mi? Herif salam karsa, ona gre ayla balar. Alt yan memur.
tre olma-
NKILAP VAR 111
m, kar alyorsun. Bunun bir doktor muayenesi yok mu? Ne kadar dayanacan bilmeden gz
balk diye paray veriyorsun. Gitti bizim paralarla dve. a aban' yakaladm, yakasnda
lan, dolandracak benden bakasn bulamadn m alak? u kz, ste para versen kimse almaz
e paramz alp bizi kazklamaya utanmadn m?" dedim.
a aban eve geldi. Kzn karnn da gibi grnce, "Hey maallah, bu anasn da geti!"
na deecek.
Herbieyine raz olduk, ille barmas olmasa...
- Ulan alak a, ulan Yaradana yan bakan! Bizim paralar ne olacak?
a aban bir gk dese, ayamn altna alp tepeleyeceim.
-Sen hi tasalanma Recep Day, dedi, anas da bunun byleydi. Bunlar ilkin karnndan ier
sonra i yaylr vcutlarna. ocuu dourunca, aslan gibi ayaa dikilirler. Ondan kelli ko
i tasalanma Recep Day. Senin paran herzaman iin para.
Bir gece gelin sustu. Amann, kzn karn ii vcuduna m yayld, diye kotuk. Baktk i
Bizim avrat,
-Amann, ld m yoksa... ldyse bizim paralar gitti, bizim dve gitti... diye barmaya ba
T EHRDEN NDM KYE 112
Kak dmanna bir amar aldm:
- Lan o nasl sz... Gelin lmekle bizim paraya ne olmu... Paramz gene para. Biz paray bu
na m verdik, babasna m? Kz lmekle a aban da lmedi ya...
Geline baktk, derinden derine soluyor. lmemi ite... Besbelli karnnn ii btn bedenin
k da gelin aslan gibi ayaa dikilecek. Eer bu i de yaylr, bizim gelin ayaa kalkarsa, b
im diyen yiit, gelinin bileini bkemez. Daa, bayra ko artk.
Gelgeldim, onca zaman biz gelinin barmasna almz. Sesi kesilince gzmz uyku tutmaz
gn bylece sessiz, dingin geti. Drdnc gn diyende nce boz inek brmeye, ardndan
a balad. Boz inek, haydi inektir, brr, ama bizim gelin neye barr?.. Yahu, bizim boz
de bana bir i gelmedi mi? Hayvanck brr brr, bitrl douramaz. Karn Ht Da gi
Gll kadn, inee bakt,
- Bunun vakti gemi. Hayvanck douramyor... dedi.
- Neye?
- Hastalanm... Gelinin hastal bu zavallya da bulam...
Tuu... u ie bak bre Kzm Aa, bir rk gelin aldk, btn hayvanlara hastalk bulatrac
NKILAP VAR 113
eve gelin almamz, paramzla bamza bulac dert almz. Hep hayvanlar krlacak. Oca
dert vermisin bize... Ulan, karn bu kz nerden peydahlad?
nek brr, gelin barr. Byle bir hastalk duyulmam. kisi de douramyor. Biz gelini
n bana dolutuk. Yahu koca inek gz gre gre, bre bre gidecek. Allah rahmet eylesin
ivan geldi,
- Ta atlasa bu inek douramaz, dedi.
- Niye?
-Hayvanck, gelinin sesinden rkyor. O bardka bu hayvan buzalamaz.
Ne olacak? Geline, "Sus!" deriz, susmaz. Ulan, be dakka sus da u inek buzalasn, sonra
bar barabildiin kadar. Gelinin stne yorgan, keeyi bastk. Kaplar skca kapadk.
bir barma duymamsndr. Kasaba pazarna git, bizim gelinin sesini ordan dinle. Ne grtla
deim, hi de sesi kslmyor. Zaten olduu olaca parmak kadarlk bir kz, bara bara b
uup gidecek, gelin bitecek.
Salih Pehlivan,
- Siz bu gelini kasabaya gtrn, doktor bunu iyi etsin. Boz inek de doursun, dedi.
Baka da umar yok. Biz, gelini iyi etmeye mecburuz. Kz lrse, a'yla derde gireceiz.
EHRDEN NDM KYE 114
Gelini attk kanya. Kyden iki cgara iimi uzaklatk, bizim boz inek de sessizlii bu
uvermi.
Kasabaya vardk. Kasabada o gn pazar var. Or-dan tandk birisi,
- Bre Recep Day, sende hi insaf yok mu? Kany tepeleme yklemisin. Da gibi tezek. Hele
! dedi.
- Ocan batsn. Tezek yk deil, o bizim gelin... dedim.
Gelinin karn, ulun altnda da gibi duruyor. Doktor ara, kasabada doktor yok.
- Doktorun yerine shhiyeci var, dediler. Shhiyeciye gtrdk.
Shhiyeci, bizim gelinin da gibi imi karnn grnce,
- Bunu ebe anlar, dedi. Ebeye gittik...
- lle hastane... dedi.
Srdk kany. Vilayetin hastanesine vardk. Bu hastaln doktoru yokmu. Onun yerine bak
r varm. Gelini ona bakttk. Bi reete yazd. Eczaneye gittik. O ilalar yokmu. Dndk do
-Yazdn ilalar yokmu... dedik.
- Onun yerine bu ilalan aln, dedi. Baka reete yazd. O yazd ilalar da yokmu.
Doktor,
NKILAP VAR 115
-Onun yerine unu aln, dedi. O da o ii grr, dedi.
O da yokmu.
Doktorun yerine shhiyeci. Shhiyeci yok, onun yerine ebe. la yok, onun yerine bu ila.
Bu ilacn yerine u ila... u ila yok...
Ordan biri kt,
-Siz bunu doktora gtreceiniz yerde, hocaya okutsanza... dedi.
Doktoru, ebesi shhiyecisi, ilac yoksa da, hamdol-sun, kasabann hocas var ya...
Nefesi keskin bir hoca varm. Pstekiyi yrtr-m. Gittik Hoca'ya. Hoca, bizim gelinin ka
e,
-Be liranz alrm, dedi.
-Aman hoca, bakasndan bir lira alrmsn.
Hoca,
-Baksana unun karnna, dedi, ben bunun gbeine dua yazacam. Bu gbee yalnz bir liralk
gider.
Hoca hakl. Verdik be liray. Hoca ald gelini teki odaya. Balad yazmaya. Bekle bekle, g
in kmaz.
Aman Hoca... Hoca, btn gbei yazyla doldu-racakm. Bizim gelinin gbeine yaz m yeter
yeter...
Hoca ierde yazadursun, birden evi polisler, can-darmalar doldurdu. Ulan bu ne? Bi
zim gelinin g-
T EHRDEN NDM KYE 116
beine yazarken hocay bastrdlar. Hep birden bizi karakola gtrdler. Komiser,
- Neden hocaya gittiniz? dedi.
- Neden gitmeyelim? Doktor yok. Doktorun yerine shhiyeci... la yok, onun yerine bu.
.. Bu yok, onun yerine u. u yok, yerine o... Biz de hocaya geldik.
Komiser,
- Yasak, dedi, hoca da yok. -Niye? Hoca ite ya... -Bilmiyor musunuz, inklap var...
- nklap da neymi? nklap varsa var. nklaptan bize ne?
Bu inklap dediiniz herneyse, bizim gelini dourtabilir mi, saaltabilir mi? Saaltamazm.
Ulan, oca bataslar, inklap olacana doktoru, ilac neyi olayd da, gelin kurtulup bizi
ralar yanmayayd ya...
Doktorun yerine hocaya gidelim dedik ya, inklap olduundan hoca da yokmu. nklap olunca
avrat gbeine dua yazlmazm. te byle aalar.
Recep Day sustu.
- Gelin ne oldu? diye sordum.
- Karakoldan knca ld, dedi. Kahveci Kzm Aa,
-Yahu Recep Day, a aban'dan balk parasn geri alm miydin? dedi.
- Birazn aldm, biraz kald. lkin vermek istemedi. "Alak a, seni ldrrm," dedim.
NKILAP VAR 117
onca zaman oluna karlk etti," dedi. Ne zaman karlk etti? Bign deirmene mi gitti, tarl
a m gitti, oduna m gitti, bignden bigne harmana m gitti, a m piirdi? Evlendi, ertesi
rn iip devrildi, yatt. Grtlana bastm, para prk a'dan yz-yetmi kaymeyi kopar
le otuz kayme de gme gitti. Ama br dnyada iki elim yakasndadr. nk kz bize soktu.
runda hesap yok mu?
Kahveci Kzm Aa,
-Kspk Memet, kar lyor diye deil, paralar gidiyor diye yanyor, dedi. Babas gelini alm
n balk diye bin kayme sayd. Daha bi yl olmadan kar lrse, elbette yanar Kspk Memet.
Kap ald. Kspk Memet ieri girdi. Deminkin-den daha bitikti.
Kzm Aa,
- Kar ld m ulan yoksa? dedi. Kspk susuyordu.
Recep Day,
- lse, byle mi olur? dedi.
Kspk Memet yava yava ban yerden kaldrd, bitkin bir sesle,
- Avrat dourdu, dedi. Kahvedekiler,
- Gzn aydn Kspk... dediler.
-Neyin gz aydn be, diye bard. Avrat, kz dourdu.
EHRDEN NDM KYE 118
Kzm Aa,
-Yaaa!.. dedi.
Recep Day,
-Vah vah... dedi.
Kahvede uzun, ar bir sessizlik oldu.
Krd adl kitaptan
Sen Nerenin Pehlivansn Yiit?
*> ^ ledi bapehlivann gc Ko Bekir'in ufak tefek bedenine sm. yle bir bakarsan,
savrulup uacak dersin. Gelgelelim bir yapt myd, ivi olmu parmaklarn hasmnn etine
ene elleriyle karsndakini burar da burar...
Bu ac kuvvetinden baka, herifte trl pehlivan oyunu var ki, karsna Zalolu Rstem pehl
dayanamaz.
Boyunun bodurluu, okkasnn azl da, ayrca iine yaryor. Hangi pehlivan olsa gzne kes
olsa yenerim diye onunla gre tutuyor.
Ko Bekir'in pehlivanlktan baka ii yok, bileinin zoruna geinir bir yiit...
Kylerde, kasabalarda, dolaylarda bileini tutar bir yiit bulunmaz olunca, bununla ba
eder diye, uzaklardan bir pehlivan getirdiler ki, allah korusun, herif
EHRDEN NDM KYE
bir insan azman... nsan deil, am yarmas desen, o da byle olmaz...
Ko Bekir, pehlivanl biyana, keyifli adam, muzibin biri... Olmadk zevzeklik, grlmedik,
uyulmadk aka bunda...
Bir ay ncesinden gre ilan edildiinden, kasabann pazar gn yazlk sinemasnn bahesi i
Zurnalar alnmaya, davullar dvlmeye baland. lkin Koca Pehlivan kt ortaya, arkadan
.. Koca Pehlivan'n byklarna bu Ko Bekir gibi drd aslsa, herifin bana msn diyecei
Ko Bekir karsnda Koca Pehlivan' grnce,
-Olmaz, korkarm... dedi, bu ne yahu?.. Siz bana insan demediniz miydi, bunun nere
si insan?..
Herkes bu szleri aka sanp glmeye balad.
Ko Bekir,
- Tbe, ben bununla gremem!., diye baryordu.
- Etme Ko Bekir olum, ayp olur. Biz bu pehlivan uzaktan getirttik.
-Yahu, bu insan deil...
-nsan olmaz mym... nsann ta kendisi ite!..
Ko Bekir, Koca Pehlivan' gsterip avaz kt kadar seyircilere bard:
-Ey ahali!.. Buna insan diyorlar, bu insan m yahu? Dinini seven sylesin, byle bir i
nsan gren var m?
Seyirciler kahkahadan krlyorlard... Koca Pehlivan hrsndan zangr zangr titremeye bal
SEN NERENN PEHLVANISIN YT?
121
Aa da kzmt. Ko Bekir'e kt:
- Sen artk uzattn Ko Bekir, zevzeklii brak da gre tut!..
- Yahu, biz gre tutmayz demedik. Velakin insan insana greelim. Yabann aysyla gre t
u aa?
-Sus rezil!..
Koca Pehlivan ortada dilerini skp duruyordu, kllar iindeki vcudundan terler boand
- imdicik siz buna insan m diyorsunuz? -Sus ulan, ayptr... Tuh! Bir misafire kar...
- Demek imdi bu insan yle mi?
Aa biyandan, hakemler biyandan Ko Bekir'i susturmaya alyorlard.
-nsan olmaz m canm, senin benim gibi insan...
-Yemin et!..
- Vallaha da billaha da insan... -Dinine, imanna?.. -Dinime, imanma insan...
Ko Bekir sanki am gibi Koca Pehlivan'a bakp duruyordu.
-Demek insan, yle mi?.. Allah allah... Hi byle bir insan grmemitim... ki ahitle insan
slr. Siz yemin ettiniz, yleyse insandr. Hey byk Allahm, sen nelere kaadir deilsin, d
bunu da insan diye yarattn, vah vah vah!..
EHRDEN NDM KYE 122
Koca Pehlivan hrsndan dolanp duruyordu.
Ko Bekir,
-Madem insan diyorsunuz, konusun bakalm, dedi, konusun da insan olduunu anlayalm...
-Etme Ko Bekir, ayptr olum... Elverdi senin zevzekliin... Ele gne rezil olduk...
-Kt biey mi dedik aa... Konusun da insan olduunu anlayalm.
Bunlar duyup ok can sklan Koca Pehlivan,
- Pehlivan ksm avrat gibi gevezelik etmez, gre tutunca konuur... dedi.
Ko Bekir bsbtn am grnerek, -Allah allaaaah!.. nsan gibi de konuuyor yahu... dedi
n gibi buna laf ezberletilmi... erleyen aa,
- Uzattn, dedi, greeceksen gre... Ko Bekir,
- Bu pehlivan beni ezer, ldrr, dedi, bir buza iin ben canm ortaya koyamam...
imdi anlalmt. Yenen pehlivana dl olarak bir buza verilecekti. Ko Bekir buzay
Koca Pehlivan' getirenler,
- Bir de ko koyduk dle... dediler. Ko Bekir,
-Olmaz, dedi, bu pehlivan beni yer... oluum ocuum ortada kalacak... dle bir de tay ekl
ediler.
SEN NERENN PEHLVANISIN YT?
123
Ko Bekir,
- Bir buzaya, bir ko, bir taya lnmez, dedi, can verdiime desin aalar...
Uzun sren pazarlk sonunda, buzadan, kotan, taydan baka bir ift de kz konmutu ortay
pehlivan bunlar alp gidecekti.
Gre balad. Koca Pehlivan sahiden Ko Bekir'i yiyecekti yemesine ya, bir tutup eline gei
rebilse... Ko Bekir, Koca Pehlivan'm kollarnn, bacaklarnn arasndan cva gibi kayyor,
de utanmadan keyifli keyifli glerek naralanyordu. Koca Pehlivan iyice bozulmutu. Tut
amyordu ki, tutsa paralayacak, paralayacak... Ko Bekir, alttan dalp stten kyor, bir
ilerini gstererek srtyor, ellerini rparak perev yapyordu.
Koca Pehlivan da dalar sarsan bir nara vurup elense ekerek Ko Bekir'in stne atld. B
n yana kaymasyla Koca Pehlivan kendini tutamayp burun st ayra kapakland. Herif gayet
i olduundan toparlanp yerden kalkmas da g ve ge oluyordu... Kzgnlktan az burnu Ma
rnn ap aralar gibi kpren Koca Pehlivan, Ko Bekir'i tutmak iin kendini yerden yere
ordu; kan, kpk iinde kalm, tere bulanm, toza topraa belenmiti. Bir de Ko Bekir, ka
ni gsterip keyifle srtarmyor mu, Koca Pehlivan deli olacak... Ko Bekir'i tutacam diye
kendini kaldrp kaldrp frlatyor, alttan ste Ko Be-
EHRDEN NDM KYE 124
kir dolanveriyordu. Artk seyirciler Koca Pehlivan'a acmaya baladlar.
-Yahu, o da insan... Yazktr! diye syleniyorlard.
Krkbe dakika dolunca, iler tutar yeri, yan kalmayan Koca Pehlivan' Ko Bekir hamur gib
i yourmaya, kee gibi inemeye balad. Domuzluundan da herifi yenmiyor, altnda arkfel
dndrp atyor teye, sonra da srtarak keyifle naralanyordu.
Aradabir Koca Pehlivan da, ondan aa kalmamak iin, yatt yerden nara salmak istiyorsa
oluu yetmiyor, ite o zaman ona acyan seyirciler bile kahkahay koyuveriyorlard.
Dermansz den Koca Pehlivan artk kendini yerden yere de atamaz olmutu.
Seyirciler Ko Bekir'e,
- Yen ulan artk, yen! Yen, dinsiz imansz, bre insafsz yen gayr!., diye barnca, o da o
ara,
- Kylr da bu koca yiit yenilir mi, hi kyamam!.. diye seslendi.
Koca Pehlivan hakemlere elini kaldrp pes diyecekken, Ko Bekir eliyle adamn azn kapad
sl ettiyse Koca Pehlivan sr gibi barmaya balad. Ko Bekir, Koca Pehlivan' pervane g
p yere yd. Koca Pehlivan da yenildiine iinden Allaha kredip ayrda yl kald.
Ko Bekir oluna seslendi:
- Ulan, kou, tay, buzay, kzleri ahra ek olum!..
SEN NERENN PEHLVANISIN YT?
125
te bu greten sonra hikimse Ko Bekir'le g-reemez olmutu. Ko Bekir'in baka da geim
kzler de, tay da, hepsi oktan satlm, paras yenmiti. Ko Bekir, bir kilo budaya bil
raz ama, nerde...
Ko Bekir, evinin geimi derdiyle, olduundan daha da elimsizlemi, yalanmt, ama yine
i adamd.
El kapsnda bir i bulmaya karar verdi. Bir sabah erkenden eeine binip yola dzld.
le sca bastrmt. Yol stnde bir pnar bana gelince, eeini ayra balayp kendi
kuya dalaca srada bir atl grnd. Da gibi bir adamd. Ko Bekir'in yendii Koca Pehliv
e iriydi.
riyar adam pnardan atn suluyordu. At da halis Arap at... Ko Bekir yatt yerden uyuk
, bir at, bir adam szd, at gzne kestirmiti. "Hay al-lah, u at bize ksmet olsa..."
di iinden...
Yerinden dorulup iri adama,
-Selamnaleykm... dedi.
-Ve aleykmselam...
-Maallah, atn gzel...
-Gzeldir...
- Cinsi ne bunun?
-Araptr. Seklavi...
-Belli, cins at... Drtyz kayme eder mi?
nsan azman gibi olan adam gld:
EHRDEN NDM KYE 126
-Drtbin de desen az, onbin de... Ko Bekir, "Ya ksmet," dedi iinden...
- Sen nerenin pehlivansn yiit? diye sordu. -Pehlivan mehlivan deilim...
- Olamaz, sen pehlivan olmaya pehlivansn ya, nerenin bapehlivan?
-Deilim...
-Saklama bizden... Senin bir bapehlivan olduun belli ite... Alakgnlllk edip gizliyor
bizden... Maallah, u bilekler pehlivan bilei ite...
Gerekten adamn bir bilei, Ko Bekir'in bilei kalnlndayd.
- Ne kadar inkr etsen belli ite, maallah u ense pehlivan ensesi, hem de bapehlivan...
Bu szler adamn houna gitmiti. -Eh, dedi, biraz gre tutmuluumuz var... -Yok, yoook...
birazlk i deil yiit, belli ki sen gre ayrnda iyicene pimisin... -Eh, olduka...
-Ben demedim mi... Belli aslanm... O srada yanlarna baka yolcular da gelmiti... Ko Bek
ir,
- Ben de genliimde biraz meraklydm da gree... dedi.
Sonra ekledi:
- urada bir gre tutalm m seninle yiit?.. Ordakiler,
- Hi uygun dmez, dediler, senin boyun bu yiidin gbeine erimiyor.
SEN NERENN PEHLVANISIN YT?
127
-Canm biz de greelim dediysek kyasya m dedik. Ne dersin pehlivan?..
nsan azman delikanl, Ko Bekir'i aadan yukar szp byk altndan glnce, Ko Bekir,
- Anladm, dedi, senin gibi naml pehlivanlar bouna gremez. Sen beni yenersen, aha bu ee
k senin... yi eektir, cinstir, ikiyzelli panganota aidiydim... Benim seni yeneceim y
ok ya, szn gelii, sen de at koy ortaya...
- Yahu, biyerini krar, delirdin mi? dediler. Ko Bekir,
- Bizim eek gider ama, dedi, sayende biriki pehlivan oyunu reniriz... Merak ite...
nsan azman delikanl bir eee, bir Ko Bekir'e bakt. Eei atn ardna takar giderdi.
Delikanl,
-Benim akam yok... dedi.
-Ne akas koum, al, eek helal olsun... Yeter ki sayende biriki oyun renelim.
Soyundular, ktlar ayra... Birbirlerine daldlar.
Ko Bekir,
-Aman yiit, biyerimi krp mrp beni sakat koma da... dedi.
Delikanlnn niyeti, ii abuk bitirip eei atn arkasna balayp burdan savumakt. Epiy,
, bakt ki boyu gbeine gelen adam zorlu.
- oktandr gre tutmadm da hamlk var, hamlamm, dedi.
EHRDEN NDM KYE 128
Ko Bekir,
-Belli, dedi. Hamlk olmasa beni ezerdin...
yice kaptlar. Ko Bekir tek bacak kapp dadan inmenin srtna bindi, burnunu yerde srt
d. in akaya gelir yan olmadn anlayan delikanl var gcyle zorladysa da kurtulamad
o Bekir, dadan inmenin ayan koyuverip evresinde almaya balad. yice yorulan br
or, gs krk gibi inip inip kalkyordu. Ko Bekir paa kasnak herifi yerde srmeye bala
hem de,
- Vay bama, vay bama... Gitti bizim eek yahu... Eek deil kheyland. Hi byle bir ba
gre tutulur mu... Bende akl m var? diye syleniyordu.
Bu szleri duyduka eei almak iin bsbtn umutlanan adam zorlandka zorlanyor, ama alt
ordu. Ko Bekir brakt ayan... Yerde sr-tnmekten alnnn derisi kalkm adam, solumaya
diinden, yaz scann gurk tavuu gibi azn am, dili darya sarkmt. Ko Bekir do
-Vay bamaaa... Ben ne bok yedim yahu?.. Hi byle bir bapehlivanla gre mi tutulur hey a
nak... Gitti bizim kheylan eek gz gre gre... Eyvaaah!..
Byle diyerek, umutlanan adama ift dalp att yere, yeniden srmeye balad. Kara sabanla
tarlay srer gibi, adamn burnu yere srttke, pabu
SEN NERENN PEHLVANISIN YT?
129
kadar kesekler frlyordu. Herif bitmiti, rl rl ter akyordu heryanmdan. Nasl azn
rdysa, can havliyle,
-Brak artk yahu!., diye bard.
Ko Bekir,
-Aman yiit kzma, braktm ite... diye adam bolad.
Sonra da pereve giriip onun etrafnda dolanarak sylenmeye balad:
- Vay ben ne bok yedim!.. Gitti benim srmeli gzl kanck eeim... Kahpe anam beni dourma
yd da bugn grmeseydim... Vay bama!..
Ayakta duracak derman kalmayan adam durduu yerde sallanyor, her adm attka sendeliyordu
.
Ko Bekir bir elenseyle ykt onu, kndeye atp srmeye balad. Koca ayrn etrafn fr
rmadan syleniyordu:
-Gitti benim srmeli gzl kanck eeim, gitti vay...
Burnuyla ayr sren adam, frsat bulduka alttan cevap veriyordu:
- Senin kanck eein gitmedi, benim Seklavi ksram gitti...
- Vay bama, analar ne yiit douruyor, vay ben ne bok yedim...
-Sen yemedin, ben yedim onu, ben... -Vay kahpe anam dourmaz olaydn... -Senin anan
gibi karnn yiidi mi olur...
EHRDEN NDM KYE 130
-Vay kahpe anam...
- Seninki deil, benimki... Senin anan neden kah olsun...
Frsat bulsa srtst yatp uzanacak kurtulacakt ama, Ko Bekir brakmyordu ki...
Koca ayr halla pamuu gibi atlmt. Adam alttan,
-Brak, yenik dtm... diye inledi. Ko Bekir,
- Olamaz, senin gibi bir bapehlivan hibir vakit yenik demez! dedi.
-Pes dedik ulan alak!..
-akadr, inanmam... Senin gibi yiit pes mi dermi, yalan vallaha...
-Bittim namussuz... brak... Brak ki srtm yere gelsin!..
- yle srt yere gelmez... Vay benim ceylan bakl kanck eeim, gitti vay...
riyar adam srt yere gelsin diye rpnp duruyo tam frsattr diye kendini yere atacakk
rla evirip hop diye ayaa dikiyordu herifi, son yeniden bastrp sryordu.
Adam, ge
-Al git ksra, al, vazgetim... deyince Ko kir,
j ba.
-Anladm, dedi, sen bize acdndan ksr*gj t, layacaksn da ondan yenik dersin, mem.
olmaz!..
SEN NERKNN PEHLVANISIN YT?
Koca adam hamur gibi yourdu yayd, brakt. Taze manda tersi gibi ayra yaylan adamn i
"i inip kalkyordu. Dermansz dm, kmlda-yamyordu.
Ko Bekir, Arap atma atlad, eei de eere balad, yere yaylm adama,
-Sen bize bu ksra balamak iin dzen kurdun ya, anlamadk belleme, dedi, vay bama!..
meli gzl kanck eek gidecekti elden... Bir bok yedik ki...
Adam,
-Ben, ben... ben yedim... diye inledi.
Ko Bekir ksrakla girdi kasabaya...
O gnden sonra ba darda kaldka eeine atlar, yola kar... Kimi zaman bir kzle, inekl
a dner; bir seferinde elli koyunluk bir sryle gelmiti...
Rfat Bey Neden Kanyor adl kitaptan
Evlenme Va'diyle fal mi, Zorla Irzna Gemek mi?
kke'le Hdr'n bu konuda ilk buluup konumalar deildi. Aylardr bu konu zerinde gr
bir sonuca varamyorlard. Doluya koyuyorlar almyor, boa koyuyorlar dolmuyordu. k-ke'in
bir olu, bir kz, Hdr'n da bir kz, bir olu vard. kke'in olu Ayvaz onsekiz yan
ondrdndeydi ama gen irisi olduundan enazndan onsekizinde gsteriyordu. kisi de kylk
tam evlenecek adayd. Yok yok, kylk yerde bile olsa, Glbeyaz dahaca evlenecek yata say
zd. Bir zaman daha beklemeleri uygundu. Gelgeldim onlar barlarna ta basp bekleseler bi
le kyn zengin ocuu olanlar beklemezdi ki... Glbeyaz kyn en gzel kzyd. Byle can
ngin aa oullar brakrlar myd... Hdr'la kke ellerini abuk tutup da Ayvaz'la Gl-
EVLENME VA'DYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M?
133
beyaz' evermezlerse, kyn zengin oullarndan biri kapp giderdi. Bura kylerinde bunun r
eri ok grlmt. Hdr da, kke de bu konuda ocuk-luklarndanberi masal gibi, destan gi
dinlemilerdi. Beik kertmesi denilen tre rezillii neden kmt? te bundan... Soydan s
ikleri dillere destan bir kz ocuu, daha beikte bebeyken niin szls olurdu bacak kadar
olann? Gzel kz, gelinlik yaa gelince kyden bir zibidi yoksul olan kapmasn diye...
illikler olmutu kylk yerde, herbiri tarihlere gemeye deer... Hac Maaamut denilen drz
r yoksulun dnya gzeli beik kertmesini, oluna almak iin, hem de ky kahvesinde herkesler
in iinde ak artrma pazarlna karmam myd kz? Daha da neler neler neler, ne dze
Oldum bittim kyde dmanlk oktu. Kyn evleri, ekyadan korunmak iin birbirlerine az ya
kyllerinden korunmak iin de birbirlerinden az uzak yaplmt. Samanl atee vermek, h
zlice kesmek, yol bacl, hatta cinayet gibi ktlklerin ou, balk paras yada beik
mak gibi olaylardan kyordu.
kke'le Hdr, en yakn iki arkadat. Yattlar. Ergen yalarnda ayn eee binmiler, b
er, birlikte tezkere almlar, ayn yl iinde evlenmilerdi. Glbeyaz'n babas Hdr'la, A
s kke ocuklarn beik kertmesiyle szleme-
T EHRDEN NDM KYE 134
mislerdi ama, ocuklarnn birbirlerine gnl verdiklerini biliyorlard. Glbeyaz'n babas
suldu ama paragz ve mal canls deildi, kzn hayvan pazarnda satmak istemiyordu. Glbey
as Badacan'la Ayvaz'm anas Gll de yle... Dorusu Ayvaz olan, akldan yana az biey ek
ylrd. Pek de aptal denilemezdi. Evet ama ky delikanllarnn en yakklsyd. Glbeyaz
yakkl diye byle bir olana gnl verdiine gre, o da pek akll saylamazd. Ya ney
ondrdnde...
Ayvaz olan san solunu bile ard iin ky okulunu bile bitirememiti zavall. Glbey
di Ayvaz', ama btn ak yklerinde olduu gibi arada byk bir engel vard; o da balk p
yaz'n anas da babas da, kz bu yaa ge-tiresiye avu dolusu para dktk diyerekten kzla
aras isteyesi deildiler. Garibim kke'in paras var da m vermiyordu ki... Yoksulluun ne
lduunu bildiklerinden Glbeyaz'n anababasnn da balk paras filan istedii yoktu. ki a
irlerinin nesi var nesi yok, bilirlerdi. kke, Hdr'dan beter, Hdr, kke'ten... Ama ney
nler ki, bu batas kyn tresi byle. Balk paras alnmadan bir kzn kocaya verilmesi ad
asndan bin beter... te Hdr'la kke'in aylardanberi buluup buluup konutuklar sorun
sorunu nasl zeceklerini ikisi de biliyordu ama aka sylemek-
EVLENME VA'DYLK FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M? T
135
ten ekmiyorlard. Balk paras demeden evlenmenin bitek yolu vard: Kz karmak! Candar
da kendi gnlyle olana katn sylerse yaplacak ey kalmazd. Ya kk olsa da kz
ye dnden raz... Kim ne diyebilir ki...
Herkes ok iyi biliyordu ki, bu balk paras belasnn vazgeilemez tre olarak konulmasn
edeni, gzel kzlarn zengin olanlarla evlenebil-mesiydi.
Hdrgiller de, kkegiller de kyn en yoksulu. Devenin an bile "Dengi denginee, dengi de
e-ee!" diye alarm. te bunlar da yle; Glbeyaz'la Ayvaz da dengi dengine.
- Ah, diyordu Ayvaz'm babas kke, ah bu yoksulluun gz kr olsun! Para olayd, ben bilir
yapacam. Gelinimden hi esirger miydim... Altn m? Al be dene beibirlik... Tarla m? A
ar aann yaylak alt sulak tarlasn... Davar m? Al tefeci bakkal Nevres'in srsn... Ah
ann gz kr olsun.
Glbeyaz'm babas Hdr da,
-Ah karda ah, diyordu, senden balk ney isteyen mi var ki... Oca batsn baln. Bu tr
denin yatacak yeri olmasn... Biz ne yapak, tre var. Tre olmayayd biz balk m isterdik.
Allah bilir ya, param olayd, balk parasn ben cebimden verirdim Glbeyaz iin...
EHRDEN NDM KYE 136
kisi de aylarca bu konuyu konutu. Balk demeden evlenmenin bitek umar vard. Hdr da,
unu biliyor, ama aylardr laf dndrp dolatrp bitrl oraya getiremiyorlard. Bunun uma
likanlnn bir gecenin zindan karanlnda sevgilisini atn terkisine atp daa karmasyd
a bayrda bika gece birlikte olur kzla, sonra balar nlerinde dnerlerdi kye... Artk ol
lmutur. Ne kz babas balk ister, ne olan babas balk verirdi. Zorunlu olarak muhtar n
Daa kaldrlp kzl bozulmu bir kzla baka hibir delikanl evlenmek istemezdi ki...
Olan babas kke aka syleyemiyordu ama kafasndan geiriyordu. Budala olu Ayvaz, diye
kz daa kaldrd, diyelim arkalarndan candarmalar yetimeden balar nlerinde kye dnd
nikhlar da kyld. Sonra? Bunlar nerde yatp kalkacaklar? Tam, iki plak bir hamama yara
dii gibi... Hdr'n evi gzd. Biri hem mutfak, hem tandrd. br ikisinden birinde H
torunu Glbeyaz, brnde de Hdr'la kars, bir de ya kk olduundan Hdr'n kk o
e Kamber'i de ninesi Dnd Karnn yatana atacaklard. Ka kii olurlarsa olsunlar, hep bi
ve hep bir yorgan altnda yatarlard.
kke de, Hdr da raz olduktan sonra, Glbeyaz' Ayvaz'n karmasnda hibir saknca yokm
EVLENME VA'DYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M?
137
rnyor idiyse de, Hdr'n anas Dnd Kar, "Bakalarna bok yemek der," diyorsa da, kaz
di. Kz karmann, balk vermemek iin iki aile arasnda dankl dv olduu anlalrs
d. Dankl dvle kz karmann kt yan ite buydu. Hdr da, kke de ilerinden Ayv
melerini istiyor, ama bunun balk dememek iin dankl dv olduunun anlalmasndan k
erini birbirlerine bile syleyemiyorlard. Balk paras almadan kzn evermi diye adlar
lah korusun, kyde bu en byk alaklk, namussuzluk saylrd. Salt bu kyde deil, btn d
adlar iki paralk olur, kente kasalar bile, orda da arkalarndan dedikodusu gelirdi. D
ankl dvle balk paras almadan kzn everen babann ad -akas- pezevenge kard
O, pe-zevenkten de beter... te buyzden zavall Hdr'la ondan daha zavall olan kke, i
rdiklerini birbirlerine syleyemiyorlard. Yoksa Ayvaz'n Glbeyaz' karmasna ikisi de d
azyd.
Bir baka engel de Ayvaz'n yar sersem, belki de yardan biraz daha sersem olmasndan ile
ri geliyordu. Glbeyaz ne denli gzelse, Ayvaz da o denli aptald. Geceleyin ky evinden
kz karmak kolay m? Bu sersem olan, kz karyorum derken ayaklar birbirine dolanr d
a, korumacya, ky bekisi-
EHRDEN NDM KYE 138
ne, candarmaya neye ya yakalanrsa!.. Ya bu sersem olan sopann altna yatrrlar da, dan
kard su yzne karsa! Ondan sonra vay vay vay... te o zaman yorgan dei srtlay
Ah u Ayvaz olanda yaraya srlecek akl olayd da, ie Hdr', kke'i kartrmadan Glb
. Ama nerde onda o yrek, nerde o kafa!
Bir k gecesiydi, zemheri k... Tkrk daha azdan kar kmaz havada donuyor; insann
dayken buza kesiyor. kke o gece canbirlik arkada Hdr'n evine konuk gitmiti, kars G
a... Hdr ne olursa olsun deyip zurnann zrt dedii yerden konuyu amak istiyordu ama, kz
abas olaraktan, "Ayvaz olan gelsin, Gl-beyaz' karsn," diyemezdi ya... Bu sz kke't
rdu. kke de yreklenip dudann ucuna gelen bu sz bitrl Hdr'a syleyemiyordu. Sonun
ledi:
-Hele beri bah Hdr karda... Az biey dine beni... Bah hele ne diyeceim... Diyeceim u
. Benim avratla da ok dndk dantk bu ii... Bah, ne diyom... Ben seni senden iyi bili
en beni benden... Ne demek bu? u demek ki... kimizde de dn dernek yapacak para yok, b
ende balk verecek mal yok... Gelinlik tel duvak ney, damatlk ey ala-mah... Ben diyom
ki... (bika kez yutkunduktan sonra) bah, ne diyom...
EVLENME VA'DYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK MI?
13'
Hdr, kke'e g vermek iin yardmda bulundu: -Ne diyon kke karda? kke kald yerde
.. Yani diyom ki... Ah, parann gz kr olsun!
Hdr yineledi:
-Ah, parann gz kr olsun!
-Ben diyom ki...
Hdr artk dayanamad:
- Ne diyecesen de artk karda. Artk deyiver gitsin!
- Ayvaz, Glbeyaz' karsn diyom. Ha? Sen buna ne diyon?
-Ne diyem, he... Allah yle yazdysa yle ossun da bizim alak kylmz ya bir de sezerse b
kamak iin dankl dv olduunu... Duyulursa kyde... Biz artk bu kyde barnamah. He
rurlar. Baka biyere de gidemek. Ben de oktandr senin gibi dnyom emme...
kke,
-Kimselere duyurtmah... dedi.
"Kimselere duyurtmayz," derken, oturduklar tan-drl odada Hdr'm kars Badacan, kaynan
r, kk olu Kamber de vard. Bir Glbeyaz yoktu odada, o da bitiik odann kapsna kula
nuulanlar dinlemekteydi.
Hdr,
-Kimselere duyurtmazsak, o zaman eyi... Bu i aramzda kalsn... dedi.
EHRDEN NDM KYE 140
O gece, Ayvaz'n Glbeyaz' nasl ve ne zaman karaca en ince ayrntlarna dek konuuldu
ra baland. Hdr'la kars Badacan, bir de kk olan Kamber bir odada ve bir dekte, G
si Dnd Kar da br odadaki dekte yatyorlard. Ayvaz'n Glbeyaz' karaca gece d
gece olmalyd ki gz gz grmesin... Gecenin ses soluk kesildii bir zamannda Ayvaz bir
bi ak kapdan szlp girecek, scack deindeki Glbeyaz' kapt gibi kapda duran at
lah, dalara srecekti at. Ne olur ne olmaz diye, babas yanna taa ne zamandan kalma ifte
yi de verecekti.
Ayvaz'a neyi nasl yapaca, hem de yerinde bika kez gsterilerek anlatlmt.
Glbeyaz'n karlaca gece gelip dayand. Herey zamannda hazrd. Hatta, Glbeyaz'n i
ile deinin yanndayd. Ayvaz sabaha kar gelecekti. Daha sabah olmadan ki ortalk mas
Anas Gll, dua diye ne biliyorsa ardndan okuyarak Ayvaz' uurlad. Babas kke, Glbeya
ayrda, maarada ne yapacana dek her ayrnty anlatmt.
Ayvaz, yrei kt kt atarak samanlkta hazr duran ata, ya allah ya bismillah diyerek atlad
Gll'yle kke'in gzlerini artk uyku tutmad. Aradan epiy zaman gemiti, bir saat mi, ik
mi
EVLENME VA'DYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M?
141
ne... Saatleri yoktu ki bilsinler. kke ahrdan bir ses duydu.
- Kim o? diye nledi, Ahrdan yant geldi: -Bubaaa!
- Hay babann canna! Ulan, it enii sen hl bur-da msn?
- Buba, at gitmiy...
- Hay allah belan vere...
Hayvan hem yal, hem tknefesti. stelik nal ivisi sol arka ayan vurmutu. En kts s
enin sessizliinde atn ksrmesi ky iinde duyulursa, ya kyl evlerinden dar urarsa,
ar falakaya ekerse...
Ayvaz topallayan atn srd. Hdr'n evinin nne geldi. At orda brakp, tpk kendisine
ildii gibi ak braklm kapdan szld. ok kr, Glbeyaz'la ninesi Dnd Karnn yat
ibrit alevinin nda iki kmbet grd. Biri Glbeyaz, biri de ninesi Dnd kadn...
Glbeyaz o gece karlacan biliyordu. Cokuyla btn gece karlmasn beklemi, ne de
uk olduundan, uykusu cokusunu bastrm, yatan scaklnda uyuyakalmt. Ayvaz'n, Gl
beri yoktu. Bu iki kmbetin hangisi Glbeyaz'd? Bir kibrit daha akt Ayvaz. Kibrit alevi
nde korkusu daha da artyordu. Kmbetlerden biri bir telesin iinde olduuna g-
EHRDEN NDM KYE 142
re, Glbeyaz o olmalyd. Atn terkesine atlmak iin, nceden kararlatrld zere hazr
Ayvaz kendi aklna pek gvenemedii iin bir yanllk yapmasn diye fsldad:
-Kz! Glbeyaz, sen misin kz!..
Telesin iinden bir kkrdama duyuldu. Demek, telesin iindeki Glbeyaz'd hi kukusuz.
Ayvaz, uval srtlad gibi odadan kt. Odadan kmasyla ac bir lk ykseldi. Ayvaz
amad. Srtndaki uvaldan geldiini sanarak azkala uval srtndan atp kaacakt ki, bird
rasnda dolanan kediyi ayrmsad. Kedinin kuyruuna basm olacakt. teki odadaki Hdr'la
n da duymulard kedinin can acsyla bardn, ama o sra kzlarnn karlmakta olduu
erini karmadlar.
Kaplara arparak, srtndaki uvalla ky sokana kan Ayvaz, brakt yerde atn bulama
u, nk at balamadan brakmt. Yal at da yllarn alkanlyla topallaya topallaya
Ayvaz o aknlkla,
- Kz Glbeyaz at yok! diye bard.
Glbeyaz diye uvala girmi olan Dnd Kar, Glbeyaz gibi sesini incelterek,
-Yayan da kaarz aslanm... dedi.
EVLENME VA'DYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M?
143
Aslann m? Bu da ne demek oluyor? Glbeyaz ona bugne dek hi aslanm dememiti.
Srtndaki uvala,
-At olmaynca olmaz, dnelim... dedi. uvaldan yant geldi:
- Dnmek hi olmaz aslanm, gidek nereye olursa yayan yapldak da olsa...
Glbeyaz kz dellendi mi ne, ikidebir orospu az kullanp aslanm aslanm deyip duruyordu.
kahvesinde delikanllardan duyduuna gre "seher kappeleri" aslanm, canm, ekerim derlerdi
. Ky karlarndan hi duyulmazd byle szler. Ayvaz, bu aslanm sz de neyin nesi diye d
evlerine geldi. Babas kke'e atn ya alnm, ya kam olduunu syleyecek, bu durumda n
iini soracakt. Hava souktu ama srtndaki arlktan terlemiti. Evlerinin nne gelince,
-BubaaaL diye seslendi.
Tilki uykusundaki kke sese uyanp,
- Hay ocan bata herif, daha buralarda msn, ykl gzm grmesin... diye pencereden sesle
- Buba, at yok...
-Len ahra bi bak eek spas!
Babas haklyd. At bo kalnca herzamanki alkanlyla ahrna gelmiti. inde Glbeyaz'
ata bindi, deh dedi. O deh dedi ama at gitmez... Topuklad hayvan. At ksrmeye
ehirden indim kye
144
balad. ksre topallaya yrd. Karanln iinde gidiyorlard. Ama nereye?
uvaldan ses geldi:
-Canm aslanm, yan gidiyok.
-Nerden anadn?
- Bu yol, candarma karakoluna gider de ondan a-nadm ekerim.
Clen bu ne i? Glbeyaz, bu seher orospularnn azn kimden renmi?
Ayvaz, dizginini ekip atn yolunu deitirdi. Daa yukar gidiyorlard ki, ilkin sert bir r
esmeye, ardndan okla frlatlm gibi dolu yamaya, ardndan da kar balad. Ayvaz da, uva
Dnd kadn da srlsklam olmutu. Tknefes at da, soluu tkenmi, ha kapakland ha kapak
yvaz havaya svp duruyordu, hem de silme svama... uvaldan, Ayvaz'n Glbeyaz'n sesi sand
ses geliyordu:
-Oh benim Ayvaz'm, bu havann nesi var ki... Mis gibi bir hava... Sen hele sr at ki m
aaralara tez varalm.
Bu Glbeyaz kz, bu dilleri nerden, kimden renmi?
Neyse ki, maaralara varamadlar ama, dallar geni yer kaplayan bir aacn dibine vardlar.
ar dinmiti. Bir adm daha ileri gidemezlerdi. nk at km, kt yerde soluyup duruyo
frlad. Sesinden kim olduu anlalmasn diye, zorda kalmadka pek konumuyordu.
EVLENME VADYLE FAL M, ZORLA IRZINA GEMEK M?
145
Dnd Kar uvaldan kmasyla Ayvaz'n kollarna atld. Yere yuvarlandlar. Ayvaz, neyin n
nlamak iin kibrit yakmaya davrandysa da bouna... Yamurdan kardan slanm kibrit yanmyo
Havann souu az biey krlmt ama, Ayvaz'n dileri birbirine vuruyordu. Maaralara va
i, orda kuru ottan dekleri, yakp snmak iin kuru odunlar hazrd. K havas kz kar
Kzn karldn haber alrlarsa arkalarndan izlemesi zordu.
Souktan titreye titreye birbirlerine skca sarlp slak yere uzandlar. ptler mi, sev
orasn bilmiyoruz. Bildiimiz udur. Sabahleyin k gnei amt. kisi birbirine sarlm
yatyordu. Balarnda iki candarma dikilmi duruyordu. Candarmalarn tfek dipikle -riyle k
an drtmesiyle uyandlar.
Duyulup grlmemi bu grntye ilk aran Ayvaz'd. Glbeyaz sanarak yanllkla, onun nin
ancak sabahleyin anlayabildi. O zifiri karanlkta btn gece bir dan eteinin evresinde
olay dnp durmulard. At, candarma karakolunun yz metre kadar tesinde biyerde, dallar
bir aacn dibinde kp kalmt.
Bu olayda, Ayvaz'la Dnd Karnn seviip sevimediklerini bilmiyoruz. Candarmann sorgulama
a Dnd Kar, deinde torunu Glbeyaz'la
EHRDEN NDM KYE
uyurken Ayvaz'n evlerini basarak kendisini bir uvala bastrp daa kaldrdn ve dada a
a rzna gemek istediini, baaramaynca evlenmek va'diyle kendisini ifal ettiini sylemi
az'sa candarma sorgulamasnda, yanllkla bu yal kary, Glbeyaz'n yerine karm oldu
s altnda itiraf ediyor, ama ne zorla rzna getiini, ne de evlenmek va'diyle ifal etti
candarma sopas altnda bile itiraf etmiyordu.
Bu olay, o kyn adnn, tarihinde ilk kez gazetelerde haber olmasna neden oldu. le mahke
sin-deki yarglanma srasnda olay renen bir gazete muhabiri, haberi yle vermiti: "Bir
vgilisi sanarak, onun anasnn anasn karp daa kaldrd." "19 yandaki sann 11 ya
gemedii yada evlenme va'diyle ifal edip etmedii aratrlyor."
Hdr'la kke, bu krk yllk iki canbirlik arkada, imdi birbirlerine ks... Glbeyaz m?
mu kyden zenginin gelini oldu. Hdr da dnya kadar balk ald.
Bir Koltuk Nasl Devrilir adl kitaptan
Haklsn Bey
O^ Ah, bu bizim zavall kylmz!.." diye yumruumu gsme vurduka azmdan akkor pskry
men gittiim kye iki bavul dolusu kitapla btn dnyaya yetecek kadar da iyi niyet gtrm
Kyller kz ocuklarn okula gndermiyorlard.
Muhtar, ky imamn, biriki yal ile kyn ileri gelenlerinden bikan okula arttm.
- Hemeriler, dedim, bir memleketin kalknmas, kadnlarnn ykselmesine baldr. Kadnlar
, kz ocuklarnn okutulmas gereklidir. Ne dersiniz hemeriler?
-Haklsn Bey...
- Kz ocuklarnz da gndermelisiniz okula. yle deil mi Hoca Amca?..
- Haklsn Bey...
EHRDEN NDM KYE
Birer bardak da ay ikram ettim onlara, sonra gittiler. Hayatmn en mutlu gnyd o gn. He
szme, "Haklsn Bey!" dedike onlar, gsm ka-baryordu. Gzel gzel anlatnca nasl da a
diye kadar bir anlatan, doru yolu gsteren olmam ki...
Drt gn bekledim, yine okula kz renci gelmeyince, muhtara, imama ve brlerine korucuyla
aber gnderip okula arttm, ama hibiri gelmedi. ok canm skld. Muhtarn evine gittim
aym, toplanp konumann, topluca karar almann yararlarn onlara bir anlatan olmamt ki
- Muhtar Aa, dedim, sizi okula arttm gelmediniz. Oysa ben sizin iin grececektim, ke
n deil ki...
-Haklsn Bey...
- Her topluluk, kendi ileri iin birleip karar alrsa iyi olur.
-Haklsn Bey...
- Ben sizinle konuup danmadan tek bama hibir i yapamam ki...
-Haklsn Bey...
- Bak muhtar, geen gn toplanp konutuk, hep birlikte karar aldk, ama siz karar uygulama
dnz. Byle olmaz ki...
Muhtar deyince, yal biri sanmayn, otuzunda var yok, iriyar bir adam. Yeni batan ona kz
ocuklarn
HAKLISIN BEY 149
okula gndermenin yararlarn uzun uzun anlattm. Her szm, "Haklsn Bey," diye onaylyor
Bu bizim kylmz gibi uysal, sz dinler insan yoktur yeryznde... Yeter ki sen ona anlayac
a dille kendi karn gster, anlat...
Bu tlerimden sonra, kz ocuklarnn gelmesi yle dursun, okula gelen olanlarn da say
ad gnden gne... Korucuyla haber gnderip muhtar arttm, yine gelmedi. Ben onun evine
, beni iyi karlad, arlad.
- Muhtar, dedim, haftada bir gn htiyar Heyeti, ileri gelenler, mam Efendi okulda to
planp da aramzda ky ilerini grsek iyi olur. Atalarmz bir elin sesi kmaz, demiler
-Haklsn Bey...
- imdi de erkek renciler okula gelmez oldu. Hkmet bana ocuklarnz okutaym diye ayl
a da sizin dediiniz vergilerden alnyor. Siz ocuklarnz okula gndermezseniz, ben bo
lm olurum.
-Haklsn Bey...
- Siz de vergilerinizi sokaa atm olursunuz. -Haklsn Bey...
-Anlatk deil mi muhtar?..
-Anlalmayacak ne var ki... dediklerin hep hakl...
Gnl rahatlyla okula geldim. Ama kyller ocuklarn yine okula gndermiyorlard. Bu se
ehirden indim kye
150
ev ev dolap anlattm. Hepsi de anlayl, yumuak balyd. "Haklsn Bey," diyorlard.
rencilerimden biri, bir sabah okula ba aput-larla sarl geldi.
- Ne oldu bana yavrum? dedim.
- Kel bulat da retmenim, babam bama gbr alp balad... dedi.
Ne?.. Deli olacaktm. Olann bandan aputlar sknce, gerekten de bana ya fk bula
tutup babasna gtrdm, babasn da yanma alp birlikte muhtara gittik.
- Muhtar!
- Buyur Bey!
- Bu kyn ba sensin, yle mi?
- yle saylr.
-Yahu, insann bana ila diye hi sr mays srlr m? Bu ne gerilik?.. Biz hangi zama
z?.. Bir daha kyde byle biey grmeyeceim.
Uzun zaman, ama onlarn anlayaca dille salk kurallarn anlattm. Muhtar da, ocuun bab
- Haklsn Bey! dediler.
Ben o kyde ok altm. Hayvanlar da, insanlar da ky iinden geen akarsudan iiyorlard.
bu suda amar yuduklar, ocuklarn imdikleri yetmezmi gibi, kyn btn pislii de bu
muhtar olmak zere, nme
HAKLISIN BEY 151
gelen kylye, "akarsu pis tutmaz" sznn neden yanl olduunu akladm.
- Haklsn Bey! dediler. Sonra keilerle savaa giritim.
- Hemeriler keiler ormann ba dmandr. -yledir Bey...
-Orman topra besler...
-Besler Bey...
-Toprak akmaz aa olunca... Klk odununuz kar ormandan, teberinizi aygtlarnz yapar
-Haklsn Bey...
- Keileri satn, parasyla koyun aln. Koyun daha verimlidir. Syleyin, hakl mym, deil
..
-Yerden ge haklsn Bey...
Kylleri topluca birarada bulabilmek iin bign de Cuma namazna camiye gittim. Namazdan
sonra cami kapsnda durup yollarn kestim. Ky mezarlndaki yatr denilen kmbetin sama
lara en gzel biimde anlattktan sonra,
-Dinimizde ller kutsanmaz, llerden yardm umulmaz... dedim.
- Haklsn Bey, dediler.
-Kuran'da byle biey yok... Yatr kabrinin parmaklna bez, aput balamak, gericiliktir.
adakla, hastalk iyi olmaz, ksr kadn dourmaz.
-ok doru... Haklsn Bey...
EHRDEN NDM KYE 152
Baka bign de onlara vergiciye rvet vermelerinin doru olmadn anlattm. Yine herzaman
"Haklsn Bey!" dediler.
Bu dediklerimin hibiri olmad, hibir szm tutmadlar. Hem, haklsn diyorlar, hem de yin
i bildiklerini okuyorlar. Ulan muhtar, dur sen! Kafama koydum, ne olursa olsun, u
muhtara demedik sz brakmayacaktm. Gn kavuurken koca pelitin altnda bekleyip muhtarn
lunu kestim.
-Muhtar, gel buraya!..
Sklm pklm geldi. Niyetim, onu dere boyuna indirmekti ki, kyden sesimizi duymasnlar.
-Merhaba muhtar...
-Merhaba...
Yanma da sokulmuyor, uzak uzak duruyor.
-Gel hele muhtar, dere boyunda biraz gezelim...
Herif gelmez...
-Gel muhtar...
Bitrl gelmiyor. Bir atlp yanna vardm.
- Niye gelmiyorsun? diye bardm.
O koskoca pehlivan kalpl adam,
-Beni dvecein Bey, suratndan belli... demesin mi...
Oysa beni parmaklarnn arasnda ezebilir. Kolundan tutup,
-Yr... dedim, srkledim.
Dere boyundaki stle gelince, bsbtn korkmaya balad.
HAKLISIN BEY 153
- Muhtar efendi, ben sana ne diyeyim? -Ne dersen haklsn Bey...
-Hakszsn desene yahu... Beni patlatacaksn!
-Haklsn Bey...
-Hay allah... Hakszsn de de rahatlayaym muhtar...
-Haklya haksz denir mi Bey, haklsn...
Hani gazeteler, kimi canilerin azndan, "Ondan sonrasn hatrlamyorum," diye yazarlar ya,
ben de yle oldum, kendimi kaybedip muhtarn stne atldm...
-Vurma Bey, vallaha haklsn Bey!..
Vurduum da yok, ama nasl etmisem hrsmdan muhtarn biyerini imdiklemiim hi farknda o
.
-Aman... Bittim... Vallaha da haklsn Bey...
-Hakszsn de yahu... De ki anlataym hakl olduumu.
-Bey srma!.. Isrma!.. Tvbe haklsn Bey.
Sara nbetine tutulmu gibi, yere yuvarlanp titremeye baladm. Kendimden gemek zereyim,
redeyse baylacam.
Muhtar yanma diz kt, alamakl sesle,
-Kzma Bey, kzma kurban olaym... dedi; kzma, sen haklsn... art olsun haklsn...
Bu sefer ben yalvarmaya baladm:
- Allahakna syle muhtar, madem haklym, niye kzlar okula gndermediniz?
EHRDEN NDM KYE 154
- Nasl gnderek Bey, kzlar okula gnderdik miydi, gayr everemeyiz, hikimse almaz okulda
anlarla oynat, elleti diye kzn ad kar. Kz evere-medik mi, balk alamayz, kz koc
Ama sen gene de haklsn.
-Ya ben size yaralara gbre srmeyin, zararldr demedim mi?
-Zararldr, biz de biliriz Bey... Ama ne edek? Yaraya bir ila almak gerek... la desen p
arayla. Yaraya biey srmemi de olmaz, ondan gbr alarz ister istemez.
-Peki neden kuyu yapmadnz da pis akarsuyu iiyorsunuz?
- Bey, kuyu yapsak iine ocuk, mal, davar der. -Kapak yaparsnz stne...
-Oul, uak koymaz kapa, krar... Bura kylk yer, ocuklar zapt olmaz.
- Bre muhtar, ben size kadnlar suyun alt banda amar ykasnlar da suyu kirletmesinler,
edim mi?.. Niye gidip suyun st banda amar ykarlar?
-Haklsn Bey... Gelgeldim, suyun alt ba kye uzak, kar milleti alt yerde i grr.
ar dzeni bozuyor diye kar milleti laf eder, bir daha muhtar seilemem.
- Keileri satp yerine koyun alacaktnz hani?..
- Haklsn Bey... Kyde ikibin ba kei var... Satla karsa kei fiyat der. Satsak da
HAKLISIN BEY 155
kalksak, koyun fiyat ykselir. Hep birden satmasak da teker teker satsak keileri, bi
z onlar satasya, onlar biyandan rer.
- Peki o koca tarlalar niye bombo braktnz da ekmediniz? Ben size aln demedim mi?..
-Dedin ve de haklsn... Lakin kylk yerde yeterince maln, paran olacak. Fazlas oldu mu,
konu komunun gz kalr. Ben bir yl tarlalar hep ektim de bereketli rn kaldrdm diye,
kesildi, harmanm yaktlar, ahr, al atee verdiler!
-Hepsi iyi... Vergiciye neden rvet verirsiniz?..
- Vermesek olmaz. st kiremitli evlere on lira hane vergisi, hartamal^evlere ikibuuk
lira hane vergisi... Vergiciye hane bana birer lira rvet verdik mi bizim kiremitli d
amlar, hartamal gsterir, ikibuuk vergi, bir lira da rvet, on lira yerine buuk lira
Evet kt i, sen haklsn... Ama ne idek?..
- Bre muhtar, madem bunlar byledir de ne diye bana, "Haklsn Bey," deyip durursunuz?
-Haklsn da ondan Bey... Senin dediklerin hep akla yakn. Biz senin dediklerini hep an
admz-dan sana, "Haklsn Bey," diyoruz. Velakin sen bizim dediklerimizi anamazsm ki, on
n ses etmiyoruz.
- Muhtar, bir sorum daha var. -Buyur Bey...
-Sen beni ezersin...
-Haklsn, ezerim Bey...
-Sen beni bir tokatta yere alarsn...
EHRDEN NDM KYE
-alarm evelallah... Haklsn Bey... -Peki, sana o kadar vurdum da neden elini bile kal
drmadan, hep katn?..
- Bey, ben seni dvsem, ikyet edersen, sen hakl karsn. Sen beni dvsen de, seni ikye
yine sen hakl karsn...
- Neden?
-Sen memursun Bey... Sen hkmet adamsn Bey... Sen hakl karsn Bey... Haklsn, sen hep
y...
Vatan Saolsun adl kitaptan
iindekiler
arkl Kurmay...........................................................5
Fur, Fur, Fur!.............................................................15
Karlama Alanna Gitmeyiz...................................24
Kapnn Danas kz Olmaz...................................32
Pun Nasl Yaplr?...................................................45
Bunlar Bizim Derdimiz............................................51
Ne yi Adam..............................................................59
mer Aay Semeyeceiz.......................................68
At Denen Meret Bu mu?...........................................80
Eein ulu N'oldu?.................................................87
rngac.....................................................................94
Nasl Hac Oldum?....................................................99
nklap Var...............................................................105
Sen Nerenin Pehlivansn Yiit?............................119
Evlenme Va'diyle fal mi,
Zorla Irzna Gemek mi?..................................132
Haklsn Bey............................................................147
Gerekleen topya NESN VAKFI OCUK CENNET
Aziz Nesin'in kaleminden Nesin Vakf
Bilimsel yazlarda Nesin Vakf
Vakfa Emei geenlerin azndan Nesin Vakf
Vakf ocuklarnn gzyle Nesin Vakf
Aydnlarn gzyle Nesin Vakf
lk kez yaymlanan fotoraflarla
Yaknda kitaplarda
BRLKTE YAADIKLARIM BRLKTE LDKLERM
Adnan Veli Kank'tan Yusuf Ziya Orta'a
Aziz Nesin dostlarn anlatyor.
Attil lhan, Bedri Rahmi Eybolu, Behice Boran, etin Altan,
lya Ehrenburg, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Sabahattin Ali, Yaar
Kemal ve daha onlarca tannm isim.
Aziz Nesin'in gn gnne kaleme ald yazlar
ilk kez gn na kyor.
Yaknda kitaplarda
Aziz Nesin
(Mehmet Nusret Nesin)
(20 Aralk 1915, Heybeliada, stanbul 6 Temmuz 1995, eme, zmir)
BTN YK KTAPLARI
Parti Kurmak Parti Vurmak (1946), Geriye Kalan (1953), t Kuyruu (1955), Yedek Para
(1955), Fil Hamdi (1956), Damda Deli Var (1956), Koltuk (1957), Kazan Treni (1957
), Deliler Boand (1957), Mahallenin Ksmeti (1957), lm Eek (1957), Hangi Parti Kazanac
(1957), Toros Canavar (1957), Memleketin Birinde (1958), Havadan Sudan (1958), B
ay Ddk (1958), Nazik Alet (1958), Gdgd (1958), Aferin (1959), Kr-d (1959), Mahmu
959), Hoptirinam (1960), Gzne Gzlk (1960), Ah Biz Eekler (1960), Yz Liraya Bir Deli (1
961), Bir Koltuk Nasl Devrilir (1961), Biz Adam Olmayz (1962), Yeil Renkli Namus Ga
z (1964), Sosyalizm Geliyor Savulun (1965), htilali Nasl Yaptk (1965), Rfat Bey Neden
Kanyor (1965), Vatan Saolsun (1968), nsanlar Uyanyor (1972), Hayvan Deyip de Geme (1
3), Seyyahatname (Duyduk Duymadk Demeyin) (1976), Byk Grev (1978), 70 Yam Merhaba (19
84), Kalpazanlk Bile Yaplamyor (1984), Mainli Kz in Ev (1987), Nah Kalknrz (1988),
iyan Olmasn (1990), Akm Dinimdir (1991), Gznz Aydn Efendim (1997), Herkesin i Gc
.
Aziz Nesin'e zg balca yazm biimleri
-beri bidolu biyana herhangibir kravat
-buuk bign biyer herhangibiri kimbilir
aradabir bika buyzden herneyse nara
ara ra bikez candarma herey pekaz
arayer birara cgara hertrl pekok
ardarda birarada okaz heryan saol
azbiraz birdenbire enaz heryer Sivas
azok biriki enok herzaman tiren
azkald bisre epiy hibiey varol
azkalsn bisr fotoraf hikimse yada
bastne biey gulegule hogeldin yazyla gs-
beribenzer bitakm hangibir hobulduk terilen her
bibakma bitane herbir stanbul say bitiik
bibana bitek herbiey ikidebir
biok bitrl hergn igren
sayfa filmleri:As Kadky Matbaas 0216 545 25 40