BASIC Programlama Dili PDF

AIKLAMALI
UYGULAMA RNEKL
BiLGiSAYAR

BLGSAYARA GR
MS-DOS
PCTOOLS
PW
BASIC

GVEN TANI
retim Grevlisi

AIKLAMALI, UYGULAMA RNEKL BLGSAYAR

- 2-

Copyright Gven Tan

Bu kitabn tm hakk sakldr. Hi bir kimse ve kurulu,
yurt iinde ya da yurt dnda kaynak gstermeksizin,
kitaptan bir blm yaynlayamaz, baka bir dile eviremez
ve herhangi bir yntemle (Disket, fotokopi vb.) oaltamaz
ya da manyetik ortamda saklayamaz.

Aksi davrananlar hakknda telif yasas hkmleri
uygulanr.

Dizgi, Editr, izimler, Kapak: Gven TANI

Austos 1994

ISBN 975-95337-2-3

E-Kitap Notu:
Windows iletim sistemi ktndan gnmzde artk kullanlmasa da
birilerinin iine yarayacan dnerek, hazrlam olduum bu kitab e-
kitap olarak sunuyorum. Datm serbesttir. Bir not dmek istiyorum ne
kadar artk dos kullanlmasa da Windowsun halen sorunlu olduu
durumlarda ben yararlanyorum. Bir gn bakarsnz sizin de iinize yarar.

Gven Tan
retim Grevlisi


- 3-

NSZ

Annem Kamuran ve
Babam Fikrete

Deerli meslektalarm, sevgili renciler ve bilgisayar kullanclar. Bildiimiz
gibi bilgisayarlar gnmzde btn yaammz etkilemektedir. Artk bilgisayar renmek
bir zorunluluk olmutur. Kitabn adn grnce biraz dnmsnzdr. Aklamal ve
Uygulama rnekli bir kitap nasl olur? Kitapta gerekten anlalabilecek aklamalar ve
ekran gsterimleri ile uygulama rnekleri verilmitir.
Bu kitab yllardr verdiim bilgisayar derslerinde rencilerin ve retmenlerin
karlatklar sorunlar da gznne alarak, eitimci bir anlayla hazrladm. Sizlere yararl
olacan dnyorum.
2. ve 3. blmde bilgisayarn tantm, birimleri ve alma sistemi verilerek,
bilgisayarn mantnn kavranmas amalanmtr.
4. blmde iletim sistemi ve gnmzde en ok kullanlan MS-DOS iletim
sisteminin alma mant ve komutlar verilmitir.
5. blm bellek hizmet programlarn kapsamaktadr. Bu blmde yine en ok
kullanlan ve pratik olan PCTOOLS verilmitir.
6. blmde Belge Dzenleyici (kelime ilem) programlarnn mant ve
PROFESSIONAL WRITE (PW) verilmitir.
7. blmde say sistemleri tantlm. Say sistemlerinde drt ilem ve geiler
verilmitir.
8. blm programlamann mantn vermektedir. Kitapta BASIC programlama dili
verilmekle kalmam, programlamann genel mant verilerek dier dillere gei
kolaylatrlmtr.
9. 10. ve 11. blmlerde BASIC programlama dilinin alma sistemi ve komutlar
verilirken yine ama, BASICI retmekle birlirkte programlama mantn vermektir.
12. blmde ek bilgiler verilmitir. Bunlar MS-DOS, BASIC hata mesajlar, ASCII
ve HEX karakter kodlar listesi. Bilgi lem Terimleri Szldr.
Sizlere yardmc olacan dnerek, almalarnzda baarlar diler, sayg ve
sevgiler sunarm.

Gven Tan
retim Grevlisi


- 4-

ZGEM

Gven Tan 1961de Konya Erelide dodu. lk ve Orta renimini Erelide
yapt. Yksek renimini Gazi niversitesi - Mesleki Eitim Fakltesi - Ticaret ve Turizm
Eitimi - Bro Ynetimi Ana Bilim Dalnda tamamlad.

1984 ylnda Meslek Dersleri retmeni olarak anakkale Biga Ticaret Meslek
Lisesinde greve balad. 1991 ylnda Bayburt Ticaret Meslek Lisesine tayin oldu. 1993
ylndan bu yana Akdeniz niversitesi - Sosyal Bilimler Meslek Yksekokulunda retim
Grevlisi olarak grev yapmaktadr.

Yaptlar: eitli sanat ve edebiyat dergilerinde iir ve yazlar, 1992 ylnda ilk
kitab olan Mikrobilgisayarlar in - MS-DOS ve BASIC yaynland. 1993 ylnda Anadolu
Ticaret ve Ticaret Meslek Liseleri iin yazd BLGSAYAR 1 - 2, Talim ve Terbiye
Kurulunca ders kitab olarak kabul edildi.

LETM

e-posta: gtanis@gmail.com

Gven Tan
P.K. 479
07003 ANTALYA

ISBN 975 - 95337 - 2 - 3

ANTALYA


- 5-

NDEKLER

ZGEM............................................................................................................4
BLM I..................................................................................................................21
BLGSAYARA GR ............................................................................................21
A. BLGSAYARIN TANIMI ..............................................................................21
B. BLGSAYARIN TARHSEL GELM .......................................................21
1. BRNC KUAK BLGSAYARLAR. (1945-1956) ...............................22
2. KNC KUAK BLGSAYARLAR. (1957-1964).....................................22
3. NC KUAK BLGSAYARLAR. (1965-1970) ................................23
4. DRDNC ve BENC KUAK BLGSAYARLAR............................23
( 1970 ve Sonras) .............................................................................................23
C. BLGSAYARLARIN KULLANIM ALANLARI...........................................23
D. BLGSAYAR TRLER ................................................................................24
1. almalarna Gre Bilgisayarlar: .................................................................24
a. Sayma Tekniine Dayal Bilgisayarlar: .....................................................24
b. lme Tekniine Dayal Bilgisayarlar: .....................................................24
c. Karma Tip Bilgisayarlar: ...........................................................................25
2. Byklklerine Gre Bilgisayarlar................................................................25
E. BLGSAYAR KAVRAMLARI ......................................................................25
1. BIT, BYTE, K.BYTE, M.BYTE, G.BYTE, T.BYTE..................................25
2. DONANIM (HARDWARE).........................................................................26
3. YAZILIM (SOFTWARE).............................................................................28
4. LETM SSTEM ......................................................................................28
BLM II. ...............................................................................................................30
BLGSAYARIN GENEL YAPISI...........................................................................30
A. GR BRM .................................................................................................30
B. MERKEZ LEM BRM (M..B.) ...............................................................30
1. ARTMETK ve MANTIK BRM .............................................................30
2. KONTROL (DENETM) BRM ................................................................30
3. BELLEK BRM .........................................................................................30
C. IKI BRM..................................................................................................33
D. YARDIMCI BELLEK BRM........................................................................33
E. GR VE IKI BRMLER.........................................................................33
1. EKRAN VE EKRAN ETLER ...............................................................33
2. KLAVYE ve KLAVYE ETLER ...........................................................35
3. YAZICI ve YAZICI ETLER .................................................................36
4. DSKET ve DSKET ETLER................................................................38
c. Sabit Disk..................................................................................................41
5. DRIVER ve DRIVER ETLER ..............................................................42
a. 3.5 inchlik src.....................................................................................42


- 6-
b. 5.25 nchlik src ..................................................................................42
c. CD Src.................................................................................................43
6. BLGSAYARDA KULLANILAN DER YAN BRMLER....................43
a. Mouse (Fare) .............................................................................................43
b. Scanner (Tarayc).....................................................................................43
c. Modem......................................................................................................44
d. Plotter (izici)...........................................................................................45
e. Oyun ubuu (Joystick) ............................................................................45
f. Ik Kalemi (Light Pen)..............................................................................45
g. Teyp ..........................................................................................................45
7. BLGSAYARLAR ARASINDA BALANTI ............................................45
BLM III. ..............................................................................................................47
BLGSAYARIN ALIMA LKES ......................................................................47
A. DSKETN SRCYE TAKILMASI ..........................................................47
B. SSTEMN AILMASI ...................................................................................47
BLM IV. ..............................................................................................................50
LETM SSTEM ..................................................................................................50
A. GR...............................................................................................................50
B. LETM SSTEM ETLER.....................................................................50
C. DOS LETM SSTEMNE GR................................................................51
D. DOS LETM SSTEM KAVRAMLARI.....................................................51
1. SRC ADI ..............................................................................................51
2. YOL ADI (PATH NAME)............................................................................51
3. DZN (DIRECTORY) .................................................................................52
a. ANA DZN (ROOT DIRECTORY) ........................................................52
b. ALT DZN (SUB DIRECTORY) ............................................................52
4. DOSYA (KTK, FILE) .........................................................................54
a. DOSYA ADI VE KURALLARI ...............................................................56
b. DOSYA UZANTISI..................................................................................57
5. DOSYA ADLARINDA KULLANILAN JOKER.........................................57
KARAKTERLER .............................................................................................57
6. VE DI KOMUTLAR.............................................................................58
E. LETM SSTEMNDE KLAVYE KULLANIMI .........................................59
F. MS-DOS KOMUTLARI ..................................................................................69
1. DSKN HAZIRLANMASI ......................................................................70
2. TARH GSTERME - AYARLAMA.................................................75
3. ZAMANI GSTERME - AYARLAMA..............................................76
4. DSK ETKET YAZMA .....................................................................77
5. MS-DOS UYARLAMA (VERSYON) NUMARASI ..........................77
6. DSK ETKETN GRME .................................................................78
7. SSTEM AKTARMA...........................................................................78
8. DOSYA ve DZN LSTESN GRME..............................................79


- 7-
9. EKRANI SLME...................................................................................85
10. DZN AMA, DETRME ve SLME .........................................85
a. DZN AMA.......................................................................................85
b. DZN DETRME...........................................................................86
c. DZN ADI SLME...............................................................................87
11. DOSYA KOPYALAMA.....................................................................88
12. DOSYA TAIMA ve DZN ADI DETRME.............................93
13. AYNI SMDEK DOSYALARI KOPYALAMA..............................94
14. DSKET KOPYALAMA....................................................................94
15. DOSYA SLME..................................................................................96
16. DZN SLME.....................................................................................97
17. DOSYA ERN GRME............................................................98
18. DOSYA ADI DETRME..............................................................99
19. DSK KONTROL ............................................................................99
20. DSK ZMLEMES ve ONARIM..............................................101
21. KOMUT SATIRINI DZENLEME.................................................102
22. YEDEKLEME..................................................................................104
23. YEDEKLENM DOSYALARI GER KOPYALAMA..................105
24. YEDEKLEME ve GER YKLEME...............................................106
25. DOSYA NTELN DETRME..............................................109
26. DOSYA KARILATIRMA............................................................109
27. DSKET KARILATIRMA...........................................................110
28. VRS LEMLER.................................................................................111
a. VRS KONTROLU..........................................................................111
b. VRS BULMA, TEMZLEME ........................................................112
29. SLNM DOSYALARI KURTARMA..........................................113
30. FORMATI GER ALMA..................................................................115
31. ARAMA YOLU BELRTME...........................................................116
32. KOMUT UYARISI...........................................................................116
33. BELLEK GSTERME.....................................................................117
34. BELLEK AYARLAMA....................................................................118
35. PROGRAMLARI KONVANSYONEL BELLEN ST..............120
KISMINA ATMA...................................................................................120
36. PROGRAMLARI ST BELLEE ATMA......................................120
37. DSK KAPASTESN ARTTIRMA................................................121
38. DSK PARALANMASINI GDERME..........................................122
39. HARD DSK DZENLEME...........................................................124
40. DSK CACHE PROGRAMI .............................................................126
41. UYARLAMA TABLOSUNU AYARLAMA...................................127
42. VER ARAMA..................................................................................128
43. KLAVYE DETRME.................................................................128
44. DOSYA SIRALAMA.......................................................................130


- 8-
45. GENLETLM KARAKTER SET.............................................131
46. YAZICIYA GRAFK SETN YKLEME......................................132
47. MOD DETRME........................................................................132
48. MS-DOS EDTR.........................................................................134
49. SIKITIRILMI DOSYALARI AMA...........................................139
50. SSTEM KONTROLU .....................................................................139
51. DEBUG.............................................................................................141
G. TOPLU LEM DOSYALARI (BATCH) ve ................................................142
KOMUTLARI.....................................................................................................142
1. AUTOEXEC.BAT (AILI TOPLU LEM DOSYASI) ................143
2. BATCH DOSYASI ALT KOMUTLARI ...........................................144
ECHO......................................................................................................144
@.....................................................................................................................144
FOR..IN..DO...........................................................................................145
GOTO.....................................................................................................145
IF.............................................................................................................145
CALL......................................................................................................145
CHOICE..................................................................................................146
PAUSE....................................................................................................147
REM........................................................................................................147
SHIFT .....................................................................................................147
H. KONFGRASYON DOSYASI ...................................................................148
(DONANIM ZELLKLERN BELRLEME).................................................148
1. KONFGRASYON DOSYASI KOMUTLARI........................................148
2. KURULABLR BRM SRCLER ...........................................152
BLM V. .............................................................................................................158
BELLEK HZMET PROGRAMI ...........................................................................158
A. GR.............................................................................................................158
B. BELLEK HZMET PROGRAMLARININ....................................................158
TEMEL MANTII.............................................................................................158
C. BELLEK HZMET PROGRAMLARININ....................................................158
TEMEL KAVRAMLARI ...................................................................................158
D. PCTOOLS BELLEK HZMET PROGRAMINA..........................................159
GR VE TEMEL AIKLAMALAR ...............................................................159
E. PCTOOLS DOSYA LEMLER MENSNN........................................160
AMACI ve KOMUTLARI..................................................................................160
1. DOSYA ARETLEME.............................................................................162
ENTER Tuu...................................................................................................162
2. ARETLEMEDEN VAZGEME.............................................................162
F1=UNselect ...................................................................................................162
3. DOSYA HAKKINDA DETAYLI BLG...................................................163
F2=alt dir lst....................................................................................................163


- 9-
4. DISK LEMLER MENSNE GEME................................................163
F3 other menu .................................................................................................163
5. PCTOOLSTAN IKMA...........................................................................163
Esc=exit ..........................................................................................................163
6. AYNI ZELLKTEK DOSYALARI GRME.........................................163
F8=directory LIST argument ..........................................................................163
7. AYNI ZELLKTEK DOSYALARI ARETLETME............................164
F9=file SELECTion argument ........................................................................164
8. SRC YA DA DZN DETRME..................................................164
F10=chg drive/path .........................................................................................164
9. DOSYA KOPYALAMA.............................................................................165
Copy................................................................................................................165
10. DOSYA TAIMA.....................................................................................167
Move ...............................................................................................................167
11. DOSYA KARILATARMA..................................................................168
cOmp...............................................................................................................168
12. KARAKTER GRUBU ARATMAK ve DETRMEK ........................168
Find .................................................................................................................168
13. DOSYA ADI DETRMEK.................................................................171
Rename ...........................................................................................................171
14. DOSYA SLME........................................................................................171
Delete..............................................................................................................171
15. DOSYA KONTROL ve DZELTME...................................................172
Ver ..................................................................................................................172
16. DOSYALARIN ERN GRME ve DZELTME...........................173
wiew/Edit ........................................................................................................173
17. DOSYALARIN NTELN GRME ve DETRME......................174
Attrib...............................................................................................................174
18. BELGE DZENLEYC (KELME LEM, EDITOR) KULLANIMI...176
Wordp (WORDPROCESSOR) ................................................................176
19. YAZICIYA YAZDIRMA.........................................................................180
Print.................................................................................................................180
20. DOSYA ZELLKLERN YAZICIYA YAZDIRMA............................183
List ..................................................................................................................183
21. DOSYALARI SIRALAMA......................................................................184
Sort..................................................................................................................184
22. YARDIM ALMA......................................................................................185
Help.................................................................................................................185
F. DSK LEMLER MENSNN AMACI ve ............................................186
KOMUTLARI.....................................................................................................186
G. DSK SERVS KOMUTLARI .......................................................................187
1. DOSYA LEMLER MENSNE GEME ...........................................187


- 10-
F3=file srvc .....................................................................................................187
2. SRC DETRME ...........................................................................187
F10=F3+chg drive...........................................................................................187
3. DSKET KOPYALAMA............................................................................187
Copy................................................................................................................187
4. DSKET KARILATIRMA.....................................................................189
cOmpare..........................................................................................................189
5. DSKTE KARAKTER GRUBU ARAMA.................................................191
Find .................................................................................................................191
6. DSK ETKET DETRME..................................................................191
Rename ...........................................................................................................191
7. SEKTR TARAMA...................................................................................192
Verify..............................................................................................................192
8. DSKN ERN GRNTLEME....................................................193
view/Edit .........................................................................................................193
9. DSKN YAPISAL DURUMUNU GRME..............................................194
Map.................................................................................................................194
10. DOSYALARIN ALIMA DZNLERN GRME..............................196
Locate..............................................................................................................196
11. DSKET FORMATLAMA.......................................................................197
iNitalize...........................................................................................................197
12. DZN LEMLER ..................................................................................199
Directory maint ...............................................................................................199
13. SLNM DOSYA VE DZN KURTARMA........................................201
Undelete ..........................................................................................................201
14. SSTEM BLGS .....................................................................................203
Info..................................................................................................................203
15. HARD DSK PARK ETME....................................................................205
Park.................................................................................................................205
16. YARDIM ALMA......................................................................................205
Help.................................................................................................................205
BLM VI. ............................................................................................................207
BELE DZENLEYC (KELME LEM, EDTR) PROGRAMI .....................207
A. GR.............................................................................................................207
B. EDTR PROGRAMLAMANIN TEMEL....................................................207
MANTIINI KAVRAMA..................................................................................207
C. EDTR PROGRAM ETLER................................................................207
D. BELGE DZENLEYC (EDITOR) PROGRAM KAVRAMLARI .............208
E. PROFESSIONAL WRITE (PW) PROGRAMINA........................................209
GR..................................................................................................................209
F. ANA MEN...................................................................................................209
MAIN MENU.................................................................................................209


- 11-
1. YARAT/DZELT ......................................................................................210
Create/Edit ......................................................................................................210
2. DZENLE..................................................................................................210
Setup ...............................................................................................................210
1. BRNC YAZICI SEM.........................................................................211
Select Printer 1................................................................................................211
2. KNC YAZICI SEM ...........................................................................212
Select Printer 2................................................................................................212
3. YAZICI KONTROL KODLARINI BELRLEME.....................................212
Specify Printer Control Codes.........................................................................212
4. VER KAYIT ALANINI TANIMLAMA...................................................212
Change Data Directory....................................................................................212
5. ALIMA SRCS TANIMLAMA...................................................213
Change Work Drive ........................................................................................213
6. EKRAN RENKLERN TANIMLAMA.....................................................213
Change Screen Colors .....................................................................................213
7. EKRAN GSTERM HIZINI AYARLAMA.............................................214
Change Screen Update Speed .........................................................................214
8. INSERT TUUNU AMA/KAPAMA......................................................214
Set default to insert/replace.............................................................................214
3. IKI..........................................................................................................214
Exit..................................................................................................................214
G. WORKING COPY ALANI VE KLAVYE TU............................................215
ZELLKLER ...................................................................................................215
YARDIM MENS...........................................................................................215
F1 HELP Menu...............................................................................................215
H. DOSYA ve BASKI LEMLER...................................................................220
F2 File/Print ....................................................................................................220
1. DOSYA AIRMA...................................................................................220
Get file (Ctrl-G) ..............................................................................................220
2. DOSYA KAYDETME................................................................................222
Save working copy (Ctrl-S).............................................................................222
3. DOSYA SLME..........................................................................................224
Delete file........................................................................................................224
4. DOSYA EKLEME......................................................................................224
Insert file .........................................................................................................224
5. YAZICIYA YAZDIRMA...........................................................................225
Print working copy (Ctrl-O) ............................................................................225
6. BASKI NZLEME ...................................................................................227
Print prewiew (Ctrl-Prt Scr) ............................................................................227
7. BELLE SLME.......................................................................................231
Erase working copy.........................................................................................231


- 12-
8. MAKRO KULLANIMI ..............................................................................231
Use macros (Alt-0)..........................................................................................231
I. DZELTME....................................................................................................234
F3 Edit.............................................................................................................234
1. SATIR EKLEME........................................................................................235
Insert blank line (Ctrl-I) ..................................................................................235
2. SZCK SLME........................................................................................235
Delete word (Ctrl-W) ......................................................................................235
3. SATIR SLME............................................................................................235
Delete line (Ctrl-L)..........................................................................................235
4. BLOK ARETLEME................................................................................235
Mark text (Ctrl-T) ...........................................................................................235
5. STUN BLOKLAMA................................................................................238
Mark rectangle (Ctrl-R)...................................................................................238
6. BLOK YAPITIRMA................................................................................239
Paste (Ctrl-P)...................................................................................................239
7. SZCK KOYULATIRMA....................................................................239
Boldface word (Ctrl-B) ...................................................................................239
8. ALT ZGL YAZDIRMA.......................................................................240
Underline word (Ctrl-U) .................................................................................240
9. ZG ZME.............................................................................................240
Draw lines (Ctrl-Y) .........................................................................................240
10. BUL ve DETR...................................................................................241
A. Find & Replace (Ctrl-F) .............................................................................241
11. HESAP YAPMA.......................................................................................242
Calcute (Ctrl-M)..............................................................................................242
J. BMLEME MENS.................................................................................243
F4-Format .......................................................................................................243
1. SOL/SA MARJ AYARI ...........................................................................244
Set left/right marjins........................................................................................244
2. ST/ALT BOLUK & SAYFA SATIR AYARI .......................................245
Set top/bottom margins & length ....................................................................245
3. DURAK YAPMA.......................................................................................245
Set tabs............................................................................................................245
4. SAYFA ZER, BALIK YAZIMI ...........................................................247
Set header........................................................................................................247
5. SAYFA ALTI, DPNOT YAZIMI..............................................................248
Set footer.........................................................................................................248
6. SATIR BAINI GEC OLARAK DETRME..................................248
Turn indent on/off (Ctrl-N) .............................................................................248
7. SATIR ARALIINI K YA DA TEK YAPMA........................................248
Turn double spacing on/of (Ctrl-D) ................................................................248


- 13-
8. YAZIYI SATIRA ORTALAMA................................................................249
Center line (Ctrl-X) .........................................................................................249
9. SATIRI SOLA YASLAMA........................................................................249
Left justify line................................................................................................249
10 SATIRI SAA YASLAMA.......................................................................249
A. Right justify line.........................................................................................249
K. YAZIM KLAVUZU.......................................................................................250
F5-Dictionary..................................................................................................250
1. Szck Kontrol .........................................................................................250
Proof word (Ctrl-A) ........................................................................................250
2. Yanl Szckleri Bulma.............................................................................251
Proof document (Ctrl-V) .................................................................................251
3. Eanlamllar Bulma....................................................................................251
Find synonyms ................................................................................................251
L. ADRES MENS.........................................................................................251
F6/Addresses...................................................................................................251
BLM VII. ..........................................................................................................256
SAYI SSTEMLER ...............................................................................................256
A. KL SAYI SSTEM (BINARY NUMBER SYSTEM) ..........................256
1. KL SAYI SSTEMNDE DRT LEM................................................257
2. KL SSTEMDEN ONLUK SSTEME GE.......................................260
3. ONLUK SSTEMDEN KL SSTEME GE.......................................261
B. ONALTILIK SAYI SSTEM....................................................................262
1. ONALTILIK SAYI SSTEMNDE DRT LEM....................................262
2. ONALTILIK SSTEMDEN ONLUK SSTEME GE...........................265
3. ONLUK SSTEMDEN ONALTILIK SSTEME GE...........................265
4. ONALTILIK SSTEMDEN KL SSTEME GE................................266
5. KL SSTEMDEN ONALTILIK SSTEME GE................................266
BLM VIII. .........................................................................................................268
PROGRAMLAMAYA GR ................................................................................268
A. OPERATRLER...........................................................................................268
1. Aritmetik lem Operatrleri .......................................................................268
2. Mantk lemleri ve Operatrleri.................................................................269
3. lem ncelik Sralar ve Parantezli lemler ..............................................269
4. Karlatrma Sembolleri:............................................................................269
B. PROGRAMLAMA LE LGL GENEL BLGLER....................................270
1. PROGRAM, PROGRAMCI ve ANALST.................................................270
2. PROGRAMLAMA SAFHALARI ..............................................................270
a. Problemi Tanma .....................................................................................270
b. zm Yollarn Tasarlama ....................................................................271
c. Program Kodlama ..................................................................................271
d. Program Test Etme.................................................................................271


- 14-
e. Program Belgeleme ................................................................................271
3. ALGORTMA.............................................................................................271
a. Algoritmann Tanm ve Kurallar ...........................................................271
b.Algoritma rnekleri .................................................................................272
4. AKI EMALARI (DYAGRAMLARI)....................................................275
a. Ak emasnn Tanm............................................................................275
b. Ak emas Sembolleri ..........................................................................275
c. Ak emas rnekleri.............................................................................276
5. BLGSAYARA DEERLERN TANITIMI.............................................281
a. Sabitler ....................................................................................................281
b. Deikenler .............................................................................................282
C. PROGRAMLAMA DLLER ........................................................................283
1. Alak Dzeyli Diller ...................................................................................283
2. Yksek Dzeyli Diller.................................................................................283
BLM IX. ............................................................................................................286
BASIC PROGRAMLAMA DL............................................................................286
A. BASIC DLNE GR ..................................................................................286
1. Basic Dilinde Program Yazm in Gerekli n Bilgiler: ...........................286
2. ZEL KARAKTERLERN AIKLAMALARI .........................................287
B. BLGSAYARI AMA ve BASIC ORTAMINA..........................................289
GE.................................................................................................................289
C. BASICDE KLAVYE KULLANIMI .............................................................291
1. FONKSYON TULARI............................................................................292
2. EDT TULARI..........................................................................................296
BLM X. .............................................................................................................300
BASICN TEMEL YAPISI ...................................................................................300
A. KOMUT TRLER .......................................................................................300
B. SATIR NUMARASI VERME .......................................................................300
C. BR ALT SATIRA GEME ..........................................................................301
D. SATIR EKLEME...........................................................................................301
E. SATIR SLME................................................................................................302
DELETE .........................................................................................................302
F. PROGRAMI LSTELEME.............................................................................302
LIST................................................................................................................302
G. PROGRAMI DSKE KAYIT ETME.............................................................303
SAVE..............................................................................................................303
H. YEN BR PROGRAM YAPMAYA GEME..............................................303
NEW...............................................................................................................303
I. DSKETTEN PROGRAM AIRMA...........................................................304
LOAD .............................................................................................................304
J. PROGRAMI ALITIRMA...........................................................................305
RUN................................................................................................................305


- 15-
K. DOSYA LSTESN GRME.......................................................................305
FILES..............................................................................................................305
L. DOSYA ADI DETRME .........................................................................305
NAME ... AS...................................................................................................305
M. DSKETTEN DOSYA SLME .....................................................................306
KILL ...............................................................................................................306
N. BASIC ORTAMINDAN DOSA DN (IKI) ......................................306
SYSTEM.........................................................................................................306
BLM XI. ............................................................................................................307
BASIC PROGRAMLAMA DL............................................................................307
KOMUT ve DEYMLER ......................................................................................307
A. EKRAN SLME, ALITIRMA, AIKLAMA VE......................................307
SONA ERDRME KOMUTLARI ......................................................................307
1. EKRANI SLME.........................................................................................307
CLS.................................................................................................................307
2. PROGRAMI ALITIRMA......................................................................308
RUN................................................................................................................308
3. AIKLAMA YAZMA................................................................................308
REM................................................................................................................308
4. PROGRAMI SONA ERDRME.................................................................308
END................................................................................................................308
5. PROGRAMI DURDURMA .......................................................................309
STOP...........................................................................................................309
B. ATAMA ve GR/IKI KOMUTLARI .....................................................310
1. EKRANA ve YAZICIYA YAZDIRMA.....................................................310
a. PRINT.........................................................................................................310
b. LPRINT ......................................................................................................315
c. WRITE........................................................................................................317
2. DEER YA DA FADE ATAMA..............................................................317
LET.................................................................................................................317
LET DEYMNN ZELLKLER ............................................................319
3. KLAVYEDEN BLG GRME...................................................................320
INPUT.............................................................................................................320
4. PROGRAM ERSNDEN VERLER LEME.....................................324
READ-DATA.............................................................................................324
READ-DATA DEYMLERNN ZELLKLER .....................................325
RESTORE...................................................................................................327
C. EKRAN DZENLEME KOMUTLARI ........................................................328
1 STUN BELRTEREK YAZDIRMA.........................................................328
TAB ............................................................................................................328
2. SATIR ve STUN BELRTEREK YAZDIRMA.......................................329
LOCATE.....................................................................................................329


- 16-
3. SAYISAL DEERLER STENEN KALIPTA YAZDIRMA...................330
PRINT USING............................................................................................330
D. SSTEM KOMUTLARI.................................................................................333
1. SATIRLARDA DZELTME YAPMA......................................................333
EDIT ...........................................................................................................333
2. SATIR NUMARALARINI YENDEN DZENLEME .............................334
RENUM......................................................................................................334
3. OTOMATK SATIR NUMARASI VERME..............................................335
AUTO .........................................................................................................335
4. SESL UYARMA.......................................................................................335
BEEP...........................................................................................................335
5. MS-DOSA GEC OLARAK IKMA....................................................335
SHELL........................................................................................................335
6. MS-DOSDAN BASICE GER DN ..................................................336
EXIT ...........................................................................................................336
E. KONTROL KOMUTLARI ............................................................................336
1. KOULSUZ GNDERME ........................................................................336
GOTO.............................................................................................................336
2. KOULLU SAPMA...................................................................................339
IF-THEN-ELSE..............................................................................................339
3. BASIC DLNDE BALALAR...............................................................341
AND-OR-NOT................................................................................................341
(VE-VEYA-DEL) .......................................................................................341
4. ALT PROGRAMLAR (SUBROUTINE)....................................................344
a. GOSUB-RETURN..................................................................................344
b. ON...GOTO / ON...GOSUB DEYMLER.............................................346
F. SAYA KULLANIMI ...................................................................................349
G. DNG KOMUTLARI ................................................................................352
1. EVRM VE DNGLER........................................................................352
a. FOR...NEXT DNGS.......................................................................352
1) FOR/NEXT inde READ/DATA Uygulamalar ...................................355
2) ie Dngler ........................................................................................356
b. WHILE...WEND DNGS ................................................................359
c. WHILE NOT...WEND............................................................................359
H. DZNL DEKENLER ve BOYUT KULLANIMI ..................................360
1. DIM.........................................................................................................360
2. OPTION BASE.......................................................................................360
a. TEK BOYUTLU DZLER.........................................................................361
1) Saysal Dizi Ama...................................................................................361
2) Alfasaysal Dizi Ama ............................................................................361
b. FT BOYUTLU DZLER .......................................................................362
1) Saysal Dizi Ama...................................................................................363


- 17-
2) Alfasaysal Dizi Ama ............................................................................363
3. BELLEK ve BOYUT SIFIRLAMA............................................................364
a. CLEAR........................................................................................................364
b. ERASE........................................................................................................364
I. HAZIR FONKSYONLAR.............................................................................365
1. MATEMATKSEL FONKSYONLAR .....................................................365
a. INT..............................................................................................................365
b. FIX..............................................................................................................365
c. CINT ...........................................................................................................365
d. LOG............................................................................................................366
e. SIN..............................................................................................................366
f. COS .............................................................................................................366
g. SQR.............................................................................................................366
h. TAN............................................................................................................367
i. ATN.............................................................................................................367
j. ABS..............................................................................................................367
k. CDBL..........................................................................................................367
l. CSNG...........................................................................................................368
m. EXP............................................................................................................368
n. SGN ............................................................................................................368
o. RND............................................................................................................368
2. KARAKTER FONKSYONLAR...............................................................369
a. CHR$ ..........................................................................................................369
b. STRING$................................................................................................369
c. LEN.........................................................................................................370
d. LEFT$.....................................................................................................370
e. MID$.......................................................................................................370
f. RIGHT$...................................................................................................371
g. SPACE$ ..................................................................................................371
h. VAL ........................................................................................................371
i. STR$........................................................................................................372
j. SWAP ..........................................................................................................372
k. INSTR.........................................................................................................373
l. ASC..............................................................................................................374
m. HEX$ .........................................................................................................374
n. OCT$ ..........................................................................................................374
3. MLE HAREKET FONKSYONLARI....................................................375
CSRLIN DEKEN ve POS FONKSYONU ............................................375
4. KARAKTER VER GR FONKSYONLARI ........................................375
a. INKEY$ ......................................................................................................375
b. INPUT$.......................................................................................................375
c. LINE INPUT...............................................................................................376


- 18-
5. TARH ve SAAT FONKSYONLARI .......................................................376
a. DATE$........................................................................................................376
b. TIME$.........................................................................................................376
6. GRAFK FONKSYONLARI.....................................................................377
a. SCREEN .....................................................................................................377
b. WIDTH.......................................................................................................377
c. WIEW.........................................................................................................377
d. WIEW PRINT.............................................................................................378
e. WINDOW...................................................................................................378
f. LINE............................................................................................................378
g. CIRCLE ......................................................................................................379
h. DRAW........................................................................................................380
i. PSET............................................................................................................381
j. PRESET.......................................................................................................382
k. COLOR.......................................................................................................382
l. POINT .........................................................................................................383
m. PAINT........................................................................................................383
n. GET (Grafik)...............................................................................................383
o. PUT (Grafik)...............................................................................................383
7. SES FONKSYONLARI.............................................................................384
a. PLAY..........................................................................................................384
b. SOUND.......................................................................................................385
8. EKRAN DZENLEME FONKSYONLARI.............................................385
a. WIDTH.......................................................................................................385
b. COLOR.......................................................................................................386
c. LOCATE.....................................................................................................387
8. DOSYA BRLETRME DEYMLER .....................................................388
a. MERGE.......................................................................................................388
b. CHAIN........................................................................................................388
9. DER KOMUT, DEYM ve FONKSYONLAR.....................................389
a. RESET ........................................................................................................389
b. MKDIR.......................................................................................................390
c. CHDIR........................................................................................................390
d. RMDIR .......................................................................................................390
e. DEF FN.......................................................................................................391
f. DEF..............................................................................................................391
g. ERR ve ERL................................................................................................392
h. ON ERROR GOTO-RESUME...................................................................392
i. FRE..............................................................................................................393
j. PEEK...........................................................................................................393
k. POKE..........................................................................................................393
l. KEY.............................................................................................................394


- 19-
m. ON KEY ....................................................................................................395
J. DOSYA DZENLEMES ..............................................................................396
1. SIRALI ERML DOSYALAR...............................................................396
a. SIRALI DOSYALARDA KULLANILAN KOMUTLAR......................396
1) DOSYA AMA DEYM ..........................................................................397
OPEN..........................................................................................................397
2) DOSYA KAPAMA DEYM .....................................................................398
CLOSE #.....................................................................................................398
3) BLG KAYIT DEYM.............................................................................398
PRINT #......................................................................................................398
4) BLG KAYIT DEYM.............................................................................399
WRITE #.....................................................................................................399
5) BLG OKUMA DEYM ..........................................................................399
INPUT #......................................................................................................399
6) DOSYA SONU KONTROL FONKSYONU............................................399
EOF.............................................................................................................399
7) KAYIT UZUNLUU BELRTME FONKSYONU.................................400
LOF.............................................................................................................400
8) SON KAYIT BELRTME FONKSYONU...............................................400
LOC.............................................................................................................400
9) KARAKTER DZSN KAYIT DEYM .................................................400
LINE INPUT #............................................................................................400
b. SIRALI ERML DOSYA UYGULAMALARI......................................401
2. DORUDAN (RANDOM) ERML DOSYALAR....................................407
a. DORUDAN ERML DOSYALARDA KULLANILAN.....................407
KOMUTLAR..................................................................................................407
1) DOSYA AMA DEYM ..........................................................................408
OPEN..........................................................................................................408
2) BUFFERI DEKENLERE PAYLATIRMA.......................................408
FIELD.........................................................................................................408
3) KAYIT DEYM ........................................................................................409
PUT #..........................................................................................................409
4) BLG OKUMA DEYM ..........................................................................409
GET #..........................................................................................................409
5) SAYILARI DZENLEME FONKSYONLARI........................................410
MKI$, MKS$, MKD$.................................................................................410
6) BLGLER SOLA-SAA DAYALI KAYIT............................................410
LSET-RSET................................................................................................410
7) KARAKTER BLGY SAYISAL BLGYE DNTRME................410
CVI, CVS, CVD..........................................................................................410
8) DOSYA KAPATMA DEYM...................................................................411
CLOSE........................................................................................................411


- 20-
b. DORUDAN ERML DOSYA UYGULAMALARI ............................411
K. BASIC PROGRAMLARININ DERLENMES .............................................421
RNEK PROGRAMLAR..................................................................................423
BLM XII. ..........................................................................................................440
EK BLGLER........................................................................................................440
A.BASIC PROGRAMLAMA DLNDE EKRANA..........................................440
IKABLECEK HATA MESAJLARI ...............................................................440
B. MS-DOS HATA MESAJLARI ......................................................................442
C. ASCII, HEX ve KARAKTER KODLARI LSTES ......................................447
BLGLEM TERMLER SZL............................................................449
NDEX................................................................................................................453
KAYNAKA......................................................................................................462


- 21-
BLM I.
BLGSAYARA GR
A. BLGSAYARIN TANIMI

Bilgisayar: Verileri saysal olarak ileyip, belli bir mantk dorultusunda program-
lanabilen, ayn mantkla ok sayda veriyi depolayp, ileyebilen ve sonuca ulaabilen
elektronik makinelerdir.

Bu tanmdan sonra, unu unutmamalyz: Bilgisayarn tanmnda ne kadar bu
yeteneklerini saydysak da insan katks olmadan, hibir eyi yapamaz. Bilgisayar yapan ve
programlayan insandr. Tanmda da belirttiimiz gibi, bizim bilgisayara herhangi bir bilgi
vermeden, ondan bilgi istememiz ve hereyi bilmesini beklememiz yanl olur. Bilgisayarlar
bizim verdiimiz bilgiler dorultusunda alr ve grev yaparlar.

Bilgisayarn tanmndan sonra bilgi, bilgi ilem ve veri nedir? Bunlar renelim:

Veri: letiim, aklama ve ilem yapabilmek iin kullanlan say, harf ve
simgelerdir.

Bilgi: Bilgisayarda bilginin tanm u biimde yaplabilir: zerinde ilem yaplan
Veri gesi ya da deerlerin, bilgi ilem yardm ile yararl ve anlaml bir biime sokulmu
biimidir.

Bilgiilem: Verinin, bilgi ekline getirilme sreci ve bilgi zerinde eitli ilemlerin
yaplmasdr.

Bilgi ve Veri Arasndaki Farklar:

Veri bilgi ileme konu olan ksm, bilgi ise ilemin sonucudur.

Veri ilenmemi bilgidir. Bilgi, verilerin bilgi ilem yardmyla yararl ve
anlaml duruma getirilmi sonucudur.

B. BLGSAYARIN TARHSEL GELM
nsanolu, ilerini daha kolay, daha pratik ve daha az emek harcayarak yapmann
yollarn srekli aram; kendi grevini, eitli ara ve hayvanlara yklemeye almtr. Bu
alma ve merak, gittike artan bir istek ve hzla srmtr. Her bulu bir buluu
artrm, yeni oluumlara yol amtr. nsann bitmek bilmeyen istei ve azmi ile
teknoloji de snrsz bir hz kazanmtr. Bu konuda en byk bulu ve gelimelerden biri de
bilgisayardr.


- 22-
Dnya kurulduundan bu yana sregelen bu aratrmalar ve almalar sonucu,
saysal hesap, bilgi birikimi ve deposu, kayt merak bugnk bilgisayarlarn zeminini
hazrlamtr.

Bilgisayarn tarihsel geliimine bakacak olursak, kesin bir snflandrma yapama-
makla birlikte tarihsel geliimini be kuak altnda inceleyebilir ve snflandrabiliriz.

Bu konuda geni bir aklamaya girmeden nce ok basit olarak, anlayabilmek iin
sayma boncuunu da (Abaks), basit bir bilgisayar olarak grrsek bilgisayarlarn nasl bir
deiime uradn dnebiliriz.

1. BRNC KUAK BLGSAYARLAR. (1945-1956)

lk kuak bilgisayarlar, ok byk hacimli ve ok enerji ve s harcayan bilgisayar-
lard. Bunlar vakum tpler ve radyo lambalar ile almaktayd.

Bu konuda ilk bilgisayar adn verebileceimiz let 1945 ylnda ENIAC (Electronic
Numerical Integrator And Calculator)'dr. 40 ton arlnda byk hacimli ve 18000
vakum tple almaktayd. Bu bilgisayar Pennsylvania niversitesi'nde yaplm ve
baarl bir ekilde altrlmtr.

1946 ylnda ENIAC'n baarsndan sonra EDVAK adnda yeni bir bilgisayar
yapld.

lk ticar bilgisayar, 1951 ylnda, UNIVAC-1 adyla retildi.

Bu sreler iinde yaplan bilgisayarlar teknik bakmdan birbirinin aynyd diyebiliriz.
imdiki bilgisayarlara gre hz ve ilem kapasitesi asndan ok yava ve dktler. Bu
kuak bilgisayarlar 10000-20000 kadar karakter depolayabilmekteydi.

2. KNC KUAK BLGSAYARLAR. (1957-1964)

Bu yllardan sonra, Nobel dl'ne deer grlen Transistr'n 1956 ylnda
kullanma balamasyla bilgisayarlar, hacim asndan klrken, hz asndan art
salamaktayd. Bu trden ilk bilgisayar, yani transistrl ilk bilgisayar 1957 ylnda
Burroughs irketi tarafndan Hava Kuvvetleri iin yapld.

Birinci kuak bilgisayarlarn sonunu getiren, teknolojik olarak daha ileri dzeydeki
bu bilgisayarlar, yukarda saydmz zelliklerinin yansra hzl giri-k, yazlm ve
programlama tekniklerinin karmakl asndan ayrc zelliklerdir.


- 23-
3. NC KUAK BLGSAYARLAR. (1965-1970)

Bu kuak bilgisayarlarda transistrlerin yerini Entegre Devre'ler almtr. Daha
etkin giri-ka sahip bu bilgisayarlar, disk, bellek gibi donanmlara da sahipti.

Entegre devre sistemiyle, bilgisayarlarn hacimleri daha da klrken, hz ve bellek
asndan ok iyi sonular alnmaktayd. oklu ilem, oklu programlama, grnt bellek
(Virtual Memory) bu kuak bilgisayarlarn rndr.

4. DRDNC ve BENC KUAK BLGSAYARLAR.
( 1970 ve Sonras)

Bilgisayarn tarih geliimine dikkat edersek, son 30-40 ylda byk gelimeler
olmu ve hacim ve maliyet klrken, bellek ve hz asndan art olmutur.

Gnmzde bilgisayarlarla her alanda karlamaktayz. Drdnc kuak bil-
gisayarlar daha ok alana girmeleriyle ve ilevlerinin artmasyla tannmaktadr. Gnlk
yaammzda karlatmz birok alanda, ilerimizi daha ksa srede ve daha gvenilir
biimde bilgisayarlara brakr olduk.

Gnmzde 5. Kuak Bilgisayar bulunmamakla beraber, gelitirme abalar sr-
mektedir. Bu kuakta yaplmak istenen ilem hzn artrmak, kullanm kolaylatrmak, daha
karmak yazlmlar destekleyebilmesini salayabilmektir. Ulalmak istenen en nemli
ama ise Yapay Zeka (AI-Artificial Intelligence) olmaktadr.

C. BLGSAYARLARIN KULLANIM ALANLARI

Bilgisayarlar kullanm alanlar asndan saymak gtr. Gnmzde bilgisayarlarn
hizmete girmedii alan kalmamtr. Gnlk yaammzda her yerde, her an karmza
kmaktadrlar. Bu adan evde, okulda, broda, hastanede, fabrikada, bankada ve akla
gelebilecek birok yerde kullanlmaktadr. rnek olarak aada, kullanld alanlardan
birkan sayalm:
Endstride; kalite kontrol ve montajda,
Eitimde; deiik anlatm yntemleri ve aratrmalarda. Deneysel anlatmlar
gzlemleme ve uygulamada,
letmelerde; muhasebe, stok kontrol, mteri takibi, evrak takibi, bordro
ilemlerinde,
Mhendislikte; tasarmda, statik hesaplamada ve boyutlu izimde,


- 24-
Masa st yaynclkta; gazetelerin dizgi, bask, sayfa dzeni gibi alanlarnda,
Elektrik, su ve PTT faturalarnn dzenlenmesinde,
Bankalarda; havale, mevduat gibi hesap aklarnda,
Bilimsel aratrmalarda; uzay, tp, fizik, biyoloji gibi alanlarda,
Sosyal ve ekonomik aratrmalarda; istatistik hazrlamada,
Evlerde kullanlan; televizyon, amar makinesi, elektrik frn gibi aletlerin
programlanmasnda,
eviri, ansiklopedik bilgi, kitap yazmnda,
eitli kontrol mekanizmalarnda kullanlr.

Yukarda sayamadmz daha birok yerde, bilgisayar kullanm yaygndr.

D. BLGSAYAR TRLER

Bilgisayarlar nce ikiye ayrlrlar:

1. almalarna gre bilgisayarlar.
2. Byklklerine gre bilgisayarlar.

1. almalarna Gre Bilgisayarlar:

a. Sayma Tekniine Dayal Bilgisayarlar:

Bunlara Digital Bilgisayarlar da denir. Saysal veri kullanarak, saysal olarak
ileyip, saysal olarak sonuca ularlar.

b. lme Tekniine Dayal Bilgisayarlar:

Analog Bilgisayarlar da denir. Fiziksel byklkleri veri olarak alan ve sonucu
baka bir fiziksel g olarak veren, verilerle fiziksel byklkler arasnda yaplan rnek-
lemelere dayanan bilgisayarlardr. Veri bir grafik olarak verilmise grafik olarak sonu
alnabilir. Ksaca girite, veri nasl verilmise, o ekilde kt olarak alnabilir. Daha ok
kontrol ilemlerinde kullanlrlar. Basn, scaklk, voltaj gibi fiziksel ve elektriksel
deerleri lmede kullanlrlar.


- 25-
c. Karma Tip Bilgisayarlar:

Hybrid ya da Melez Bilgisayarlar da denilir. Saysal ve rneksel bilgisayarlarn
karmndan oluan bilgisayarlardr. Bu tip bilgisayarlarda rneksel ve saysal niteler
arasnda bilgi alverii dntrcler aracl ile salanr.

2. Byklklerine Gre Bilgisayarlar

Bilgisayarlar ana bellek, disk/disket, terminal, yazc balantlar ve hz asndan
snflandrlrlar. Deiik kapasitedeki bilgisayarlar aklamak amac ile bir snflandrma
yapmak gerekirse, kesin olmamakla birlikte 4'e ayrlr. nk baz eklentilerle bir mikro
bilgisayar, ana bilgisayara dntrlebilir. Bir de bu bilgisayarlarn birden fazla kom-
binasyonunu kullanabilen bilgisayarlar vardr. Bunlar snflandrmak gtr. Spermikro,
spermini gibi...

u ekilde bir snflandrma yapabiliriz:

1. Mikro Bilgisayarlar.
2. Mini Bilgisayarlar.
3. Ana Bilgisayarlar.
4. Sper Bilgisayarlar.

E. BLGSAYAR KAVRAMLARI

Bilgisayarlarn alma yaps ve donanmnda kullanlan balca kavramlar
inceleyerek tanyalm:

1. BIT, BYTE, K.BYTE, M.BYTE, G.BYTE, T.BYTE

Bilgisayarlar ikili say sistemine gre alrlar. Karakterler 8 tane, 0 ve 1'den
oluan, saylardan olumutur. Bu 0 ve 1'lerin her birine Bit ad verilir. Bit ksaca en kk
bilgi birimidir. Binary Digit (ikili say) szcklerinin ilk harflerinden olumutur.

1 byte 00000000 ile 11111111 arasnda deiir. Karakterler u ekilde olurlar:
01011011, 11011011, 10111011 gibi... Yanyana 8 bit'in 256 tane kombinasyonu vardr.

8 bit uzunluundaki, ikili bit kombinasyonlarna byte denir. Ksaca 8 bit, 1 byte
eder diyebiliriz. Her byte 8 bitten , her karakter 1 byte'tan oluur.

Bu da 1 karakter = 8 bit ya da 1 byte'dr.


- 26-

Byte'n bir st birimi Kilo Byte'tr (Kbyte). 1024 byte=1 kbyte eder. Bu da 2'nin
bine en yakn kuvvetidir.

2
10
= 1024 eder.

Kbyte'n bir st birimi de, Mega Byte'tr. (Mbyte) 1024 Kbyte=1 Mbyte eder.

Toplu olarak bir kez daha grelim:

8 BIT = 1 BYTE
1024 BYTE = 1 KBYTE
1024 KBYTE = 1 MBYTE
1024 MBYTE = 1 GBYTE (Giga Byte)
1024 GBYTE = 1 TBYTE (Tera Byte) eder.

2. DONANIM (HARDWARE)

Bilgisayar sistemini oluturan mekanik ve elektronik (fiziksel) aralara donanm ad
verilir. Bunlar Merkezi lem Birimi (M..B), klavye, yazc, ekran vb. fiziksel nitelerdir.

Bilgisayar ve Donanmlar


- 27-
Donanm birimleri ikiye ayrlr:

a. D Donanm Birimleri
1) Giri Birimi
2) k Birimi
3) D Bellek Birimi

b. Donanm Birimleri
1) Aritmetik ve Mantk Birimi
2) Kontrol Birimi
3) Bellek Birimi


- 28-
3. YAZILIM (SOFTWARE)

Bilgisayarn alabilmesi iin hazr olan yazl programlardr.

e Ayrlr:

a. Sistem Yazlm Programlar
b. Yorumlayc (Interpreter) ve Derleyici (Compilers) Yazlm Programlar.
c. Kullanc (Uygulama) Yazlm Programlar

a. Sistem Yazlm Programlar: Bilgisayarn almas, dier yazlm programlarnn
devreye sokulmas ve bal birimlerin almalarn ynlendiren girdi ve ktlar belirli bir
ekilde dzenleyen, verilen komutlar alglamasn ve kullanc ile bilgisayar arasnda
balanty kuran yazl programlardr. Ksaca ynetici ve denetleyici olarak tanmlayabiliriz.
rnek olarak CP-M, MS-DOS, UNIX'i verebiliriz.

b. Yorumlayc (Interpreters) ve Derleyici (Compilers) Yazlm Programlar:
Kaynak programlar veri olarak okuyan ve yorumlaycnn dil kurallarna gre doru yazlp
yazlmadn kontrol eden, bunlar uygun ise makine diline dntren ve ileten
yazlmlardr. BASIC Yorumlaycs, COBOL, PASCAL Derleyicisi gibi.

c. Kullanc (Uygulama) Yazlm Programlar: Verileri ileyerek istenen sonular
veren programlardr. Bu programlar bir yorumlayc veya derleyici programlarn dillerine
gre yazlr. Bu tr programlar herkesin kolaylkla kullanabilecei basit programlardr.
Muhasebe, Stok Kontrol, Adres Takip, ek-Senet Takip Program gibi. Bu yazlmlar
RPG, PL/1, BASIC, PASCAL, FORTRAN, COBOL gibi dillerle yazlrlar.

4. LETM SSTEM

letim Sistemi: Bilgisayarn alndan kapanna kadar aktif durumda olan,
kullanc ile bilgisayar arasndaki balanty salayan, komutlar alglamaya, programlar ve
evre nitelerini kullanlr duruma getiren, sistem yazlm programlardr.

letim sistemi, giri birimlerinden ald komutlara gre bellek ile giri-k
birimleri arasnda alverii, programlarn altrlmasn ve dosya ilemlerinin gerek-
letirilmesini salayan ve denetleyen programdr. Ksaca iletim sistemi; bilgisayarn can
damardr.

Bilgisayarlarn tiplerine, modellerine gre kullandklar iletim sistemi farkldr.


- 29-
SORULAR

1. Bilgisayarn tanmn yapnz.
2. Veri ve Bilgi nedir? Aralarndaki farklar saynz.
3. Bilgisayarlar kaa ayrlr? Saynz.
4. Donanm nedir? Kaa ayrlr? Aklaynz.
5. Donanm Birimleri emasn iziniz ve anlatnz.
6. Yazlm kaa ayrlr? Ksaca aklaynz.
7. Bilgisayarlar ka eittir? Ksaca aklaynz.
8. BIT, BYTE,KBYTE ve MBYTE kavramlarn aklaynz.
9. 64 KBYTE ka BYTE eder?
10. 32768 KBYTE ka MBYTE eder?
11. letim Sistemi nedir? Tanmlaynz.


- 30-
BLM II.
BLGSAYARIN GENEL YAPISI

A. GR BRM

Bilgisayarn ilemesi iin veri ve bilgilerin girildii birimdir. Giri nitesi
araclyla girilen bilgiler bilgisayar tarafndan alglandktan sonra bellekte tutulur. Giri
niteleri olarak en ok kullanlan aralar Klavye, Disk/Disket, Teyp, Scanner sayabiliriz.

B. MERKEZ LEM BRM (M..B.)

(Central Processing Unit = C.P.U) Bilgisayarn en nemli blmdr. Btn bilgiler
bu blm aracl ile kontrol edilir ve denetlenirler. Matematiksel ve mantksal ilemler bu
blmden onay aldktan sonra ileme girerler. Bilgiler bu birim araclyla bellekte tutulur,
dier birimlere gnderilir.

Merkezi lem Birimi e ayrlr:

1. Aritmetik ve Mantk Birimi
2. Kontrol (Denetim) Birimi
3. Bellek Birimi

1. ARTMETK ve MANTIK BRM

Drt ilem ve mantksal ilemlerin yapld birimdir. Matematiksel ve mantksal
ilemler bu birim tarafndan analiz edildikten ve onaylandktan sonra bellee aktarlr.

2. KONTROL (DENETM) BRM

Aritmetik ve Mantk Birimi tarafndan gnderilen bilgilerin kontrol edildii birimdir.
Bu birim ayn zamanda dier birimlerle alverii de dzenler. Bilgi alveriini salar.

3. BELLEK BRM

Verilen bilgi ve programlarn sakland ve tutulduu yerdir. Ana bellek, disk, disket,
teyp gibi.


- 31-
Bilgisayar tarafndan verilerin ilenebilmesi ve saklanabilmesi iin bellekte birtakm
bilgilerin bulunmas gerekir. Bu bakmdan iki tr bellek vardr:

a. RAM Bellek
b. ROM Bellek

a. RAM BELLEK (RANDOM ACCESS MEMORY): (Rastgele Eriimli Bellek).
Ana bellein dier addr. letim sistemi ve her trl programn girdii ve kullanc
tarafndan silinip deitirilebilen bellektir. Bilgisayardan akm kesildii an iindeki bilgiler
silinir.

MS-DOS normalde ana bellein 640Klk ksmn okuyabilir. Bu da ou uygulama
programlarnda yetersiz kalmaktadr. Bunun iin bellein st ksmlar da eitli
uygulamalarla kullanlabilir duruma getirilir. Bellein katmanlarn ve adlarn inceleyelim:

Kullanlabilir Bellek (Conventional Memory): 640K boyutundadr. DOSun
kulland ve TSR (bellekte kalc) programlarn bulunduu blmdr.

Eklenebilir Bellek (Extended Memory (XMS)): Kullanlabilir bellein zerine
eklenir. 80286 ve st bilgisayarlarda uygulanabilir. Bellei 384K arttrarak 1Mb kul-
lanlabilir duruma getirir.

Genileyebilir Bellek (Expanded Memory (EMS)): 640K zerine bellek ek-
lemenin bir baka eididir.

st Bellek Alan (Upper Memory Area (UMA)): 80386 ve zeri bilgisayarlarda
kullanlabilir. Bu bellek eklendiinde DOS baz programlar bu blme atarak altrr.

Yksek Bellek Alan (High Memory Area (HMA)): Eklenebilir bellein ilk
64Klk alandr.

Yukarda szn ettiimiz bellek eitlerini kullanabilmek iin, DOSun bu konu-
daki programlarn ayarlamamz gerekir.


- 32-
Bellein blmlerini aadaki izelgede grelim:

Bellein Blmleri

b. ROM BELLEK (READ ONLY MEMORY): (Yalnz Okunur Bellek)
bellektir. retici firma tarafndan bilgiler bellek ipinin iine yerletirilir. Bilgisayar ilk
atmzda ekranda beliren grntler ve iletim sisteminin bilgisayara yklenmesi iin
gerekli programlar ROM'un iine yerletirilir. Daha nce depo edilmi program ana
bellee okur. Kullanc tarafndan iindeki bilgiler deitirilemez. Bilgisayarn kalc
belleidir. Akm kesilmesi sonrasnda bellekteki bilgiler kalcdr. Bilgisayar yeniden
atmzda yklenir. indeki bilgiler iletim sistemi ve zel dillerle (Assembler, C gibi...)
okunabilir.

ROM Bellek kendi arasnda ikiye ayrlr:

Birincisi PROM (Programmable ROM - Programlanabilir ROM): Programc ta-
rafndan iine bilgi yklenebilir ve bir daha deitirilemez. Bir kez yazlp bir daha
deitirilmeyecek yazlmlar iin kullanlr.

kincisi de EPROM (Erasable PROM - Silinebilir PROM): Daha ok revizyonlar
gerektirecek ve ok sk deimeyecek yazlmlar iin kullanlr.


- 33-
C. IKI BRM

Bilgisayarn verilen bilgileri ileyip, elde ettii sonucu verdii birimdir. Ekran,
yazc, disk/disket, kart, erit delici vb.

k birimleri hakknda daha geni bilgiyi ilerideki konularda greceiz.

D. YARDIMCI BELLEK BRM

Bilgisayarda yazdmz bilgiler nce ana bellek tarafndan tutulur. Ana bellein
alaca bilgilerin snrl olmas ve bilgisayar kapattmzda, bilgilerin silinmesi daha sonra
bu bilgileri kullanmamz olanakszlatryordu. te bu nedenle bilgisayara girdiimiz
bilgileri yardmc bellek birimlerine kayt ederek gerektiinde kullanabiliriz.

Yardmc bellek denince akla en ok kullanlan disk ve disket gelir. Bunlarn dnda
teyp, CD ROMu (Compact Disk - Read Only Memory) sayabiliriz. Bu tr bellek birimleri
daha ok bilgi aldklar ve istenildii zaman yeniden okuyup gncelletirilebildii iin
kullanlmalar kanlmazdr.

E. GR VE IKI BRMLER

Daha nce giri ve k birimleri hakknda ksaca bilgi vermitik. Bu birimler
hakknda daha geni bilgileri srasyla greceiz.

1. EKRAN VE EKRAN ETLER

Bilgisayarn k birimidir. Monitr olarak da bilinir. Bilgisayara verdiimiz bil-
gileri, istee gre ekrandan yanstr. Boyutu ounlukla 12" ya da 14"'tir. 24 satr, 40-80
stundan oluur. 25. satr kullanm istee baldr. Ekranda grebileceimiz en kk
noktaya Pixel ad verilir. Pixeller oaldka daha net grnt elde edilir. Bilgisayarda
grdmz harf, sembol, izim vb. herey noktalardan oluur.

Renkli (Color) ya da Renksiz (Monochrome) olabilirler. eitli grafik zellikleri ile
grafik izebilme zelliine sahiptirler. Grafik zellii bilgisayarn grafik kartn da
ilgilendirir. Grafik kartlar Hercules, CGA, EGA, VGA, SVGA vb. kartlardr. Grafik
kartlar, monitr ile uyumlu olmaldr.


- 34-

Harflerin Ekranda Grnm

Monochrom ya da Color renk anlamndadr. W/B (White/Black) Siyah/Beyaz ek-
ran belirtir. Ayrca 50 hz, 60 hz gibi, frekanslar da belirtilir. Ekranlarn snflandrlmas
zellie gre yaplr: Ekrann saniyede ka kez grntlendiine yenilenme oran ya da
yatay tarama frekans denir. Bu hertz (Hz) ile llr. rnein saniyede 70 Hz, 70 ekran
yenilenme oran demektir. Bir monitrn, temiz grntl olmas ve CRT zerinde sani-
yede en az 60 tam ekran grnt boyayarak titremeden almas gerekmektedir. Bu durum
gzlerimizi de korur. Devre kart alrken de ayn zellikte (Hz) olmasna dikkat edilmelidir.

Ekran


- 35-
1. Boyut: 5 ile 25 inch arasnda deiir. En ok kullanlanlar, 12" ve 14" olan-
lardr. 25 satr, 80 stundan oluur.

2. Renk: Tek renkli olan monitrler siyah-beyaz, yeil ve amber'dir. 2 renkten 16
milyon renk tona varan monitrler bulunmaktadr.

3. znrlk: Monitrn grnts ile kalitesi llr. Ne kadar net grnt
salanabiliyorsa o kadar iyidir. Netliin iyi olmas da pixel saysna yani adreslenebilir
nokta saysna baldr. Bu say 65.000'den 16.000.000'a kadar deiebilir. Maximum
Yatay Nokta Says x Maximum Dikey Nokta Says forml ile hesaplanr.

Daha nce de belirttiimiz gibi pixel ekrandaki en kk nokta idi. Bu noktalar ne
kadar ok olursa, grnt de o kadar net olur. (720 X 350), (640 X 350), (800 x 600),
(1024 x 728) gibi...

CGA (Color Graphics Adapter): 320x200 640x200 znrlktedir. 4 renk
gsterir.

EGA (Enhanced Graphics Adapter): 640x350 720x350 znrlktedir. 16 renk
gsterir.

VGA (Video Graphics Array): 720x400 znrlktedir. 16 renk ve 320x200
znrlkte 256 renk gsterebilir. Sper VGA kartlarla 1024x768 ve 1280x1024
znrlkte grnt elde edilir. VGA kartnn kendi bellei vardr. Bellek arttka renk
says artar.

2. KLAVYE ve KLAVYE ETLER

Klavye: Program yazm, veri ve komut giriinde en ok kullanlan giri birimidir.
Saysal, alfabetik ve zel karakterlerin bulunduu tular topluluudur. Girilen bilgiler tua
baslnca o tuun ilgili devresini harekete geirerek, tampon bellee (buffer) alnr. Sonra
kullancnn grmesi iin ekrana yanstlr.

Klavyeler tu saysna ve barndrdklar karakter llerine gre: 84, 101, 102 tulu,
harf dizinimlerine gre alfabetik klavyenin sol stnde bulunan tua gre Q klavye, F
klavye diye adlandrlrlar. Q klavyeye QWERTY klavye ad da verilir. lkemize ilikin
bir zellik de Trke Karakter bulunmas zelliidir. Trkiye iin dilimize uygun klavye
F klavyedir. Aada DOS 6.2nin ykledii F Klavye rnei verilmitir:


- 36-

Trke (F) Klavye

3. YAZICI ve YAZICI ETLER

Yazc (Printer): stenilen sonularn, rapor ve dkmanlarn belge halinde
karlmas gerektii durumlarda, yazcdan yararlanarak istediimiz kty kt, asetat,
aydnger vb. dkebiliriz. Yazclarn nemi gnmzde kendini daha ok gstermektedir.
zellikle hz, bellek grafik ve kt kalitesi asndan incelenmektedir.

Nokta Vurulu Yazc

Yazc eitleri:

a. Nokta Vurulu Yazclar (Dot Matrix Printer)

Bu tr yazclar, yazm nokta modunda yazdklarndan Nokta Vurulu Yazclar
olarak adlandrlr. Yaz ve grafikler noktalardan oluur. Yazcnn kafasnda bulunan
ineler aracl ile yazlr. ne says oaldkta daha net kt elde edilir. 9, 24, 48
inelidir.


- 37-
Bu yazclarda hz ls CPS'dir. (chracters per second: Saniyedeki Karakter
Says) Bu 360 CPS hzndaki bir yazcnn saniyede 360 karakter yazabileceini gsterir.
Yazm hz, yazcnn normal modundaki hzdr; grafik ve eitli yaz fontlarnda bu hz
dk olur.

Yazm kalitesi LQ, NLQ eklinde tanmlanr. LQ (Letter Quality) Mektup ka-
litesinde yazm, NLQ (Nead Letter Quality) Mektup kalitesine yakn yazmdr.

b. Mrekkep Pskrtmeli Yazclar (Ink-Jet Printer)

Kat zerine mrekkep pskrterek yazarlar. ne yerine delikler vardr. Bu delik-
lerden mrekkep pskerterek yazm yaparlar.

c. Satr Yazclar

Bu tip yazclar, tm satr ayn anda basarlar. Bir satra 132 karakter yazabilecek
lde satr vuruludurlar. Bir satr bittiinde bir alt satra geerler.

d. Termal Yazclar

Termal yazclar, s teknolojisiyle alrlar. Mrekkebi eriterek kada basarlar. Net
ve temiz ktlar alnr.

e. Lazer Yazclar

En kaliteli ktlarn alnd yazclardr. Lazer teknolojisi ile alrlar. Bir sayfay
oluturarak, sayfay olduu gibi basarlar. 300 dpi, 600 dpi, 1200 dpi bask kalitesinde
basm yaptklarndan masast yaynclkta kullanlrlar. Bu ller oaldka daha net
kt elde edilir. Harfler ve izimler krk kmaz. Basm hzlar dakikada basabildii sayfa
ile llr. Basm hz yazcnn mekanik hzdr.

Bilgisayar ve Lazer Yazc

Son zamanlarda Lazer teknolijisindeki gelimeler, bu yazclarn fiyatlarn
ucuzlatm ve daha ok kullanlr olmutur.
Yukarda saydmz yazclarn renkli basm yapabilme zellikleri de vardr. Renkli
olmas fiyatlarn etkiler.


- 38-
4. DSKET ve DSKET ETLER

a. Disket

Bilgi depolanabilen, silinebilen esnek (floppy) manyetik plaktr. Bildiimiz plaktan
fark, birbirini kesmeyen dairelerden olumasdr. Daireler disketin ve kullanlan srcnn
yaps ve kapasitesine gre 40, 80 adet olabilir. Biz bunlara TRACK (z) adn veriyoruz.
Bir de disketi enine kesen izgiler vardr ki bunlar da her Track'da 9, 15, 18 ya da 36 tane
bulunur. Bunlara da SECTOR ad verilir.

Bir disketi kullanabilmek iin, bilgisayar tarafndan bir program yardm ile bu track
ve sectorler alr. Yani bilgisayar tarafndan kullanlan iletim sistemi ve bilgisayara gre
izler alr. Bu olaya da Formatlama ad verilir.

Disketler boylarna gre birka eittir. Bunlar 3.5", 5.25", 8" gibi. (" areti inch
anlamndadr.) Depolayabildikleri bilgi asndan ise 360 kb, 720 kb, 1.2 mb, 1.44 mb,
2.88 mb kapasiteleri vardr. Bu terimler KB=Kilo Byte, MB=Mega Byte olarak tanm-
lanrlar. (lerideki konularda bu kavramlar zerinde duracaz.) Formatlanabilen ve kul-
lanlan alanlar; bilgisayarn, srcnn ve disketlerin zelliine gre deiir.

Disket eitlerini u ekilde snflandrabiliriz:

Boyut Younluk Kapasite z Sector
5.25 " Double Sided Double Density 360 KB 40 9
5.25 " Double Sided High Density 1.2 MB 80 15
3.5 " Double Sided Double Density 720 KB 80 9
3.5 " Double Sided High Density 1.44 MB 80 18
3.5 " Extra Double Sided High Density 2.88 MB 80 36

Double Sided Double Density : ift Yzl ift Younluklu
Double Sided High Density : ift Yzl Yksek Younluklu


- 39-

Disketin Yaps

3.5 lik Disket


- 40-

5.25 lik Disket

Disketlerimizi d etkenlerden korumalyz:


- 41-
b. CD Disk

(Optik Disk) Lazer teknolijisi ile okuyup yazabilen disk trdr. Normal diskete
gre daha ok bilgi depolayabilir. Disket gibi kolay bozulmazlar.

Optik Disk

c. Sabit Disk

Disk (Hard Disk): oklu plakann, bir araya toplanm biimidir. Bunlar ayn anda
kullanlabilirler. 120 MB, 245 MB, 340 MB ve daha ok bilgi depolayabilen kapa-
sitededirler. Birka yz disketin depolayabilecei alana sahiptirler. 17 ms, 28 ms, 40 ms
(mili second) gibi hz kavramlar vardr. ms'in anlam mili saniyedir. Eriim hzn belirler.
Disketten farkl ve avantajl yan, daha ok veri alabilmesi ve okunan bilginin hzl ve
srekli kontrol edilmesidir.

Hard Diskin Yaps Hard Diskin Genel Grn


- 42-
5. DRIVER ve DRIVER ETLER

Driver (Src): Disketin takld ve okuma-yazma kafalarnn bulunduu yerdir.
Disketler srcye taklarak alrlar. Src sayesinde istenilen iz ya da sector'e, bilgiye
eriilir.

a. 3.5 inchlik src

Adndan da anlalaca gibi 3.5 inch boyutunda olan disketlerin takld srcdr.

3.5 lik Disket Src

b. 5.25 nchlik src

5.25 inch boyutunda olan disketlerin takld srcdr.

5.25 lik Disket Src


- 43-
c. CD Src

Lazer teknolojisiyle okuyup yazan CD disklerin takld srcdr. Bu teknoloji ile
bir CD diske daha ok bilgi aktarlabilir.

6. BLGSAYARDA KULLANILAN DER YAN BRMLER

a. Mouse (Fare)

Bir girdi birimidir. Klavyenin kullanlmad, daha ok ekranda belirtilen blmleri
iaretleyerek alan, masa zerinde gezdirilerek, ekranda hedeflenen blme gelince
dmeye baslarak allabilen aygttr. Farenin altnda bulunan yuvarlak bir top aracl
ile imlecin ekranda, farenin srld tarafa gitmesi salanr.

Mouse

b. Scanner (Tarayc)

Bir belge zerindeki resim, yaz vb. bilgileri bilgisayara aktarma ilemini yaparlar.
Belge zerinde almak istediimiz blm, tarayarak bilgisayara aktarr. Hand Scanner (El
Tarayc) ve Page Scanner (Sayfa Tarayc) olarak iki eittir.

El Tarayc


- 44-
c. Modem

Bilgisayarlar arasnda, telefon araclyla iletiimi salar. Bunun iin bir modem
kart ve modem cihaz gerekir. Doaldr ki iletiim yaplacak iki bilgisayarn da modemi
bulunmas gereklidir.

Gnmzde bilgisayarla iletiim gittike yaygnlamakta; bilgisayar bir fax-modem
gibi kullanlabilmektedir. Aadaki ekil, bilgisayarlar arasnda iletiimin nasl
kurulduunu gstermektedir.

Bilgisayarlar Arasnda letiim


- 45-
d. Plotter (izici)

Daha ok mhendislikte izim alannda kullanlr. Renkli izim yapabilme zelliine
de sahiptir. Renkli izimde, birden ok kalem ile izim salanr.

e. Oyun ubuu (Joystick)

Gnmzde bilgisayarlar yalnz i alannda kullanlmakla kalmayp, zeka oyunlar
iin de kullanlmaktadr. Daha ok eitim amacyla hazrlanan bu zeka oyunlar, ocuun
pratik zekasn, karar verebilme, refleks ve el abukluunu da artrmaktadr. Bu oyunlarn
oynanabilmesi iin, baz durumlarda klavye tularyla noktalarn ynetimi olanakszlar. Bu
nedenle, noktalarn hareketi, ileriye-geriye, saa-sola doru hareket edebilen ubuk
araclyla salanr. Bu ubua oyun ubuu (Joystick) denir.

f. Ik Kalemi (Light Pen)

Grafik ve izim iin kullanlan bir giri birimidir. Ekran zerine kullandmz
programda bulunmayan bir ekil izmek ve karakter seti dnda bir izim oluturmak
istediimizde kl kalem'den yararlanrz. Bir kada izer gibi ekran zerine izim
yapabiliriz.

g. Teyp

Baka bir d bellek aracdr. Bildiimiz teyp kasetleri ve buna benzer ekillerde
olur. Bu tr bellek biriminde bilgileri almak zaman alcdr. Erimek istediimiz bilgiyi
alabilmek iin, o bilgiye kadar tm bilgiler okunur.

7. BLGSAYARLAR ARASINDA BALANTI

Bilgisayarlar birbirlerine balanarak alabilirler. Bu tr sistemlere network sistemi
denir. Kullandklar iletim sistemi farkldr. Bu tr iletim sistemi DOS komutlarnn
ounu kullanabilirler.

Network balantl bilgisayarlar biribiri ile alveri yapabilirler ve ayn anda bir ka
kii tarafndan kullanlrlar. Aada bir network balantsnn emasn gryorsunuz:


- 46-

Bilgisayarlar birbirine balamak iin Ethernet Kart taklr ve uygun bir iletim
sistemi kurulur.

SORULAR

1. Giri birimleri nelerdir? Saynz.
2. Kontrol Biriminin grevin nedir?
3. Bellek Nedir? Kaa ayrlr? Saynz.
4. Disket ve Hard Disk arasndaki farklar nelerdir?
5. k birimleri nelerdir? Saynz.
6. Pixel nedir? Tanmlaynz.
7. Yazc eitlerini saynz ve alma sistemlerini aklaynz.


- 47-
BLM III.
BLGSAYARIN ALIMA LKES

Bir bilgisayarn almas iin letim Sistemi'ne gereksinim vardr. Baz bil-
gisayarlarda iletim sistemi, bilgisayarn belleindedir. zerinde iletim sistemi olmayan
bilgisayara hangi iletim sistemi ile allacaksa, disketten yklenir ve bilgisayar verilen
komutlar alglamaya hazr duruma getirilir. Bu ilemden sonra kullanacamz program,
bilgisayarn belleine yklenir. Bu, bir paket program ya da allmas istenen yksek
dzeyde bir dil olabilir.

Bilgisayarlarn alma sistemleri Giri-lem-kt sras iledir.

Giri: Programla ilgili verilerin uygun giri birimleri (klavye, mouse, kl kalem,
disk/disket vb.) ile bilgisayara aktarlmasdr.

lem: Yklenen veriler programn ileyi ve ak dorultusunda Merkezi lem
Birimi'nde mantk szgecinden geirilerek ilenirler. Bilgisayara girilen bilgiler, bilgisayar
tarafndan ilem biriminde kontrol edilerek onaylandktan sonra verilen komutlar
dorultusunda ilenirler.

kt: Elde edilen sonular, uygun kt birimlerinden (ekran, yazc, disk/disket vb.)
alnr.

A. DSKETN SRCYE TAKILMASI

Bilgisayar aabilmek iin iletim sistemi disketi, yani MS-DOS disketi gereklidir.
Bu disketinizi hazrlaynz. inde Harddisk bulunan bilgisayarlarda, sistem genellikle
ykldr. Bu durumda, disket bilgisayara taklmadan alr.

Disketi, ba parmanz ile dier parmaklarnz arasnda etiket ksmndan tutunuz.
Etiket ste gelecek biimde ve yerine oturacak ekilde srcye taknz. Srcnn
dndaki mandal kapatnz.

B. SSTEMN AILMASI

Disketinizi src gzne taktktan sonra elektrik anahtarn anz. Birazdan bip
sesi gelerek, CPU, ROM, RAM ve KLAVYE vb. nitelerin balanp balanmadn
kontrol eden otomatik testi yapacaktr. Test sonucunda hata yoksa sistem disketten yk-
lenerek alma ilemi yaplm olacaktr.


- 48-
Genelde sistemin al, srasyla u biimde olur:

Bu ilem bilgisayardan bilgisayara deiiklik gsterir. Bunun nedeni de
AUTOEXEC.BAT dosyasyla istenilen biimde amay salamaktandr.

Bilgisayar her alta sistem kart, genileme kart zerindeki RAM bellei kontrol
eder. Bu ilemler srasnda bir hataya rastlanlrsa sistem sizi uyaracaktr.

Sistem bu ekilde aldktan sonra ikinci bir bip sesi gelecek, ve aadaki mesajlar
kacaktr.

Starting MS-DOS...

Current date is Tue 1-01-1980
Enter new date (mm-dd-yy)
Current time is 0:00:29.87
Enter new time:_

Microsoft(R) MS-DOS(R) Version x.xx
(C) Copyright Microsoft Corp 1981-1993

A>

Biz burada istersek tarih ve zaman deitirebiliriz. yle ki:

Enter new date (mm-dd-yy)_mesaj kacaktr. Bu Yeni Tarihi
Giriniz anlamndadr. Mesajn yannda, burada olduu gibi "_" iareti kacaktr. Biz buna
imle (kursr) diyoruz. Eer tarihi deitirmek isitiyorsanz aadaki biimde yeni tarihi
giriniz ve Enter tuuna basnz.

Enter new date (mm-dd-yy)_
mm-dd-yy ya da mm/dd/yy
ya da
aa-gg-yy ya da aa/gg/yy

aa=Ay - gg=Gn - yy=Yl

rnek:
8-18-1994 ya da 8/18/1994

5-19-1919 ya da 5/19/1919 eklinde girilir.


- 49-
Bu ilemi yaptktan sonra Enter new time:_ mesaj kacaktr. Bu da Yeni
Saati Giriniz anlamndadr. Yeni saati aadaki biimde giriniz ve Enter'e basnz.

hh: mm: ss.xx

hh 0 ile 23 arasnda bir saat
mm 0 ile 59 arasnda bir dakika
ss 0 ile 59 arasnda bir saniye
xx 0 ile 99 arasnda saniyenin yzde birini gstermektedir.

Zaman girerken, aradaki iaretlere dikkat ediniz. lk ikisi ":" ve son iaret "."
iaretidir. Sistem saati, 24 saat sistemine gre almaktadr.

rnek olarak saat 22.30 ise;

22:30:00.00
ya da
22:30 eklinde girilir.

Eer tarihi ve saati deitirmeden Enter tuuna basarak bo geerseniz. nceki tarihi
ve saati kabul etmi saylrsnz.

Pil destekli bilgisayarlarda, gerek zaman ve saat bellekte bulunduundan, bil-
gisayar atmzda gnmzn tarihini ve iinde bulunduumuz zaman verecektir.

A> Promptu ktktan sonra bilgisayarmz, iletim sistemi komutlarn alglamaya
hazrdr.

SORULAR

1. Bilgisayarn almas iin neden iletim sistemine gereksinim vardr?
2. Bilgisayarn alma ilkelerini saynz ve aklaynz.
3. AUTOEXEC.BAT dosyasnn bilgisayarn alndaki grevi nedir?
4. Sistem almas srasnda hangi birimleri kontrol eder?


- 50-
BLM IV.
LETM SSTEM

A. GR

letim Sistemi: Bilgisayarn alndan kapanna kadar, kullanc ile bilgisayar
arasndaki balanty salayan, komutlar alglamaya, programlar ve evre nitelerini
kullanlr duruma getiren, sistem yazlm programlardr.

letim sistemi, giri birimlerinden ald komutlara gre bellek ile giri-k
birimleri arasnda alverii, programlarn altrlmasn ve dosya ilemlerinin gerek-
letirilmesini salayan ve denetleyen programdr. Ksaca iletim sistemi; bilgisayarn can
damardr.

Bilgisayarlarn tiplerine, modellerine gre kullandklar iletim sistemi farkldr.

B. LETM SSTEM ETLER

MS-DOS ve PC-DOS
OS/2
CP/M
UNIX
XENIX
WINDOWS-NT

1) MS-DOS : MicroSoft-Disk Operating System'in ksaltlmdr. Mikrosoft Disk
letim Sistemi anlamndadr. En ok kullanlan sistemdir. Biz de kitabmzda bu sistem
zerinde duracaz. MS-DOS Mikrosoft Corporation tarafndan gerekletirilmitir. 16
bit'lik mikrobilgisayarlar iin yazlmtr. PC-DOS, MS-DOS'un IBM uyarlamasdr.

2) UNIX : ok kullancl bilgisayarlar iin gelitirilmi iletim sistemleridir.
Kullanllar tek kullancl bilgisayarlara gre biraz karmaktr. Ayn anda, ayn bilgi
deposuna birka terminalden giri yaplabilir.

3) WINDOWS-NT : Pencereli iletim sistemi de diyebiliriz. WINDOWS-NTnin
avantaj ayn anda birden ok dosyay aabilmek ve dosyalar arasnda kolay gei yaparak
alveri yapabilmektir.


- 51-
C. DOS LETM SSTEMNE GR

Piyasada en ok kullanlan bu iletim sisteminin kullanm hem basit hem de
pratiktir. MS-DOS letim Sisteminin birka uyarlamas (versiyon) vardr. Bunlar ... 4.01,
5.00, 6.00, 6.20 gibi... Aralarnda ok fark olmamasna ramen son versiyonlar daha ok
ileve sahiptirler.

Biz, iletim sistemi konusunda bir kullanc (operatr) iin gerekli olan veya
olabilecek bilgi ve komutlar greceiz. Bu bilgiler ve komutlar nda istediimiz
almay yapabilir ya da ileride bu bilgilerimizi geniletebiliriz.

D. DOS LETM SSTEM KAVRAMLARI

MS-DOS iletim sistemini renir ve kullanrken baz kavramlarla karlaacaz. Bu
kavramlarn anlamlarn bilmemiz, DOSu daha balarken kullanmamz kolaylatrr.

1. SRC ADI

MS-DOS letim Sistemini kullandmzda karmza A> iareti kar ki bu da MS-
DOS'un prompt'udur. Bu promtu grdmz andan itibaren bilgasayarmz MS-DOS
komutlarn almaya hazrdr. Burada A> iareti srcnn adn belirlemektedir. Tek disket
srcl bilgisayarlarda, src A>'dr. ift disket srcl bilgisayarlarda ikinci src
B>'dir. inde disk nitesi bulunan bilgisayarlarda, yani Hard Disk C> promtu ile gsterilir.
Bilgisayarmz birden fazla srcl veya Hard Diskli ise alrken, bir srcden
dierine gemek gerekir. Bu geisi aadaki ekilde gerekletirebiliriz:

A>B: B srcsne geer.
B>C: C srcsne geer.
C>A: A srcsne geer.

Hangi srcde alyorsak, karmzda o srcnn promptu vardr. Src
deitirmek iin, gemek istediimiz srcnn harfini ve yanna (:) iki nokta iaretini
yazarak () ENTER'e basmamz yeterlidir.

2. YOL ADI (PATH NAME)

Yol ad olarak tanmlanr. Yol ad belirlenirken src, dizin (directory) belirtilir.
Bir dosya ile ilgili ilemlerimizi yapabilmemiz iin, o dosyay bulmamz gerekir. Bunun iin
de dosyann bulunduu src ve dizine girmemiz gerekir ki; bu da dosyann bulunduu
yerin belirtilmesiyle olur.


- 52-
MS-DOSda komutlarn yazl srasnda yol ad vereceiz. Yazlm kalb aada
verildii gibidir:

src:\dizinad\dizinad\...\dosyaad.uzants

Yol belirleme komutu PATHdir. Eer PATH kullanlmayacaksa, Yukarda ver-
diimiz rnei dier komutlarla src, dizin ve dosya adn yazp yol belirleyerek
kullanabiliriz.

3. DZN (DIRECTORY)

Dizin: Disket ya da diske kaydedilen bilgilerin daha kolay bulunabilmesi iin,
kullanacamz dosyalar topluluudur. Birbirine benzeyen ve ilgilendiren dosyalar bir dizin
ierisinde toplarsak hem almamz, hem de aradmz dosyay bulmamz kolaylar.

Bir muhasebe brosunda bulunan dolaplar ele alacak olursak; her dolapda belirli
defterler vardr. Defterler karkl nlemek iin snflara gre ayrlmtr. 1. dolapda
Birinci Snf Defterler, 2. dolapda kinci Snf Defterler, 3. dolapda Kooperatif Defterleri
bulunduunu varsayalm. te bu dolaplara dizin (directory) diyebiliriz. Bu broda 3 dizin
vardr. Her dolabn iinde de o dolabn snfna giren mkelleflere ait dosyalara da dosya,
(ktk, file) adn verebiliriz. Bu dosyalarn zerinde de ait olduu mkelleflerin adlar
karkl nlemek ve kolay bulmak iin yazldr. Bu oda gibi birka oda daha varsa, o
zaman odalara dizin, dolaplara da alt dizin denir.

a. ANA DZN (ROOT DIRECTORY)

Diskette kaytl bilgiler daha ok dizinler altnda saklanr. Bunun nedeni de birbiri ile
ilgili dosyalar bir araya toplayarak, arandnda kolay bulunmasdr. Disketi ilk atmzda
ana dizindeyiz demektir. Yukardaki rneimizi ele alacak olursak broya da Ana Dizin
adn verebiliriz. Bir baka rnek verecek olursak; bir siteye ilk girdiimizde, nce cadde ya
da sokaa girmeye benzetebiliriz.

Ana dizine ROOT Directory ad verilir.

b. ALT DZN (SUB DIRECTORY)

Ana dizinin altnda bulunan dizinler alt dizinlerdir. Her alt dizinin altnda birden ok
alt dizin bulunabilir. Alt dizinleri de sitedeki bloklara, bloklardaki apartmanlar sitenin alt
dizini, daireleri de apartmann alt dizini, odalar dairenin alt dizini olarak dnecek olursak
dizin kavramn daha kolay anlayabiliriz.


- 53-
Aada vereceimiz iki ekil dizini deiik ynlerden sunmaktadr. 1. ekilde bir
bina rnei ve giri Ana Dizin, odalar ise alt dizinlerdir. 2. ekilde ise bir aa zerinde
dizin emas verilmeye allmtr. Burada da kk Ana Dizin, dallar da alt dizinlerdir.

Dizin emas 1

Dizin emas 2


- 54-

Ana Dizin emas Alt Dizin emas

Bu iki eklin sol taraflarnda dizinler aa eklinde tamamen verilmekte, ekillerin
sa taraflarnda ise kendi iinde olan dizin ve dosyalar verilmekte. Soldaki ekilde Ana
Dizin, sadakinde ise PW dizini verilmekte.

4. DOSYA (KTK, FILE)

Bilgisayarda birbiri ile ilgili bilgileri ieren (mektup rnei, program, veri grubu,
yasalar ve tzkler gibi) bilgi grubuna dosya denir.

Biz bu bilgileri bilgisayarn yan bellei olan Disk, Disket, Teyp zerine kaydederek,
gerektii zaman kullanlmak zere saklarz. Bu bilgileri bu nitelere kaydederken bunlara
bir isim veririz. Aradmz zaman bu isimle arrz.

Bilgisayarlarda dosya organizasyonu biimde olur:

1. Sral Eriimli Dosyalar.
(SEQUANTIAL ACCESS FILES)
2. Dorudan (Rastgele) Eriimli Dosyalar.
(RANDOM ACCESS FILES)
3. Index Dosyalar.
(INDEX SEQUANTIAL FILES)


- 55-

Dizin ve Dosya emas


- 56-
a. DOSYA ADI VE KURALLARI

Dosya ad verirken MS-DOS tarafndan istenen kurallar vardr. Bu kurallara uymak
zorundayz.

Dosya ad verirken unlara dikkat etmeliyiz:

1. Dosya ad 8 karakteri geemez. Dosya adna ek olarak uzant kullanlabilir. Bu
durumda uzant 3 karakteri gememelidir. Dosya adndan sonra nokta (.) konulup uzant
yazlmaldr. VERGI.IAD, MUSTERI.BAS, BORDRO.EXE gibi...

2. Dosya ad verirken zel karakterler ( " . , / \ ; : = < > [ ] + gibi iaretler) kul-
lanlmamaldr. SINIF/3, CARI+HES yazmak yanltr.

3. Dosya ad verirken Trke karakterler kullanlmamaldr. (,,,,, gibi...) Bu
karakterler bilgisayar iin zel karakterdir. MS-DOSun 6.20 versiyonunu kullanyorsanz
ve Trke Karakter Setini yklediyseniz, byk ve Kk dndaki Trke
karakterleri de kullanabilirsiniz.

4. Dosya ad verirken bilgisayarda kullanlan komut ve deyimler kullanlmamaldr.
END, COPY, FILES gibi...

5. Bir dizin ierisinde daha nce kullanlan dosya ad ve uzants aynen yazlamaz.
Byle bir ad verilecek olursa, daha nce bulunan dosyann ierii silinerek yeni dosyann
ierii yer alacaktr. Byle bir durumda baz programlar ayn dosyann zerine yazlp
yazlmayacan uyaracaktr.

6. Dosya ad verirken programn ilevine ve ieriine uygun bir ad verilmesi hem
karkl nler, hem de aradmz zaman konuyla ilgili isimde olduu iin kolayca bu-
labiliriz. Bir bordro program yapyorsak BORDRO, stok kontrol program yapyorsak
STOK gibi adlar vermek iimizi kolaylatrr.

Dosya adlar kk harfle verilse de, bilgisayar tarafndan byk harfe evrilir.


- 57-
b. DOSYA UZANTISI

Dosya uzantlarnn bilgisayar iin baz anlamlar vardr. Bunlar:

U Z A N T I A N L A M I
????????.ASM ASSEMBLER kaynak programlar
????????.BAK BACKUP (yedek) dosyas
????????.BAS BASIC programlar
????????.BAT BATCH (Otomatik) komut dosyalar
????????.COB COBOL kaynak programlar
????????.COM Dorudan altrlabilen dosya
????????.CRF Geici kaynak dosyalar
????????.DAT DATA (Veri) dosyas
????????.EXE Makine dilinde dosyalar
????????.FOR FORTRAN kaynak programlar
????????.KEY Anahtar dosyas
????????.LST Derleyici yaz listeleri
????????.NDX ndexlenmi dosya
????????.OBJ Ama kod modlleri
????????.OVR akma modlleri
????????.PAS PASCAL kaynak dosyalar
????????.PL1 PL/1 program dosyas
????????.PRG dBASE program dosyas
????????.$$$ Geici sistem dosyalar

Uzantlar EXE, COM ve BAT olan dosyalar, iletim sisteminde direk olarak
alrlar.

5. DOSYA ADLARINDA KULLANILAN JOKER
KARAKTERLER

letim sisteminde Dosya Ad yazlrken, baz kolaylklardan yararlanmak iin Joker
iaretler dediimiz iaretleri de kullanacaz. Bunlar, birden ok dosya ile ilgili ilem
yaparken zaman ve emekten kazanma asndan kullanmamz gerekir. Bunlar:


- 58-
* Yldz iareti tm karakterleri simgeler.

MU*.* Ad MU ile balayan, uzants ne olursa olsun btn dosyalar
tanmlar.
*.* Ad ve Uzants ne olursa olsun btn dosyalar tanmlar.
*.BAT Ad ne olursa olsun, uzants BAT olan dosyalar tanmlar.
MU*.D* Ad MU ile balayan, uzants D ile balayan btn dosyalar
tanmlar.

? Soru iareti bir karakterin yerine geer.

BO??.* Ad BO ile balayan ve 4 karakterli olan, uzants ne olursa
olsun btn dosyalar tanmlar.
M?????.DAT Ad M ile balayan ve 6 karakterli olan, uzants DAT olan
dosyalar tanmlar.
MU*.?? Ad MU ile balayan ve uzants 2 karakterli olan dosyalar
tanmlar.
WIN????.E* Ad WIN ile balayan 7 karakterli olan, uzants E ile
balayan dosyalar tanmlar.

6. VE DI KOMUTLAR

MS-DOS iletim sisteminde iki tr komut vardr. Bu komutlar ve D komut
olarak tanmlanrlar.

Komut: letim sistemi aracl ile yklenen bilgisayarn belleinde olan
komutlardr. Bu trden komutlar kullanrken MS-DOS disketinin srcde takl olup
olmamas nemli deildir.

D Komut: Bu trden komutlarn uygulanabilmesi iin MS-DOS disketinin kul-
lanlan srcde olmas gerekir.

MS-DOS komutlarna gemeden nce kullanacamz iaret ve deyimlerin neyi
tanmladn grelim:

veya <Enter>: Bu iaret klavyedeki ENTER tuunu tanmlar. Bu iaretin olduu
yerde ENTER tuuna basmamz gerekir. Burada ENTER tuunun grevini tanmlamamz
gerekiyor: Enter, bilgisayarn belleine herhangi bir bilgiyi gndermeye yarar. Girilen btn
bilgileri ENTER tuu araclyla bilgisayarn belleine gndeririz. Bu iaret yerine ENTER
yazyorsa yine ENTER tuuna basmamz gerekir.


- 59-
<......> : Bu iaretler iinde tular verilmitir. Bu iaretler ve iindekiler yazlma-
yacak , yerine iinde yazlan tua baslacaktr. rnek: <Enter> yazl ise, Enter tuuna
baslacaktr.

[ ] : Keli parantezlerin iindekileri yazma zorunluu yoktur. Yaplacak ie gre
deiiklik gsterir.

(...) : Nokta nokta ile gsterilen seenekler istee bal olarak yinelenebilir.

Keli Parantez [ ] ve < > iaretleri yazlmayacaktr. Bu iaretlerin dnda verilen,
iaret ve sembolleri yazmak zorunludur. Bunlar Virgl (,), Noktal Virgl (;), Eit areti
(=), st ste iki nokta (:), Soru areti (?), Sla (/), Ters Sla (\) iaretleri gibi...

Komutlar, byk ya da kk harfle girilebilir. Kk ya da byk harf olmas fark
etmeyecektir. Bilgisayar bunlar kendiliinden byk harfe evirecektir.

Not: almaya balamadan nce, unu kesinlikle unutmamalyz: Yapacamz
herhangi bir harf veya yazm hatas ya istediimiz sonucu vermeyecek ya da bilgisayar
tarafndan kabul edilmeyerek hata mesaj ile uyarlacaktr.

E. LETM SSTEMNDE KLAVYE KULLANIMI

Klavye: Bilgisayarn alabilmesi iin gerekli olan ve en ok kullanlan girdi
birimidir. Bilgisayara gerekli verilerin girilebilmesi iin harf, rakam vb. kullanlan tular
topluluudur.

Bilgisayara girilen karakterler, ilenmesi iin MB'e (Merkezi lem Birimi)
gnderildikleri an ekranda da gsterilir.

Klavye 4 ksmdan oluur:

1. Daktilo (Alfasaysal) Tular
2. Edit Tular
3. Saysal Tular
4. Fonksiyon Tular


- 60-

Klavye

1. Daktilo (Alfasaysal) Tular:

Bu tularn ou iki ya da tula birlikte kullanlrlar.

Alfabe ve saylarn bulunduu tular blmdr. A'dan Z'ye kadar olan harfleri,
0'dan 9'a kadar olan rakamlar ve zel karakterleri iermektedir:

(! @ # $ % ^ & * ( ) _ - + = { } [ ] ; : " ' , . < > / ? \ | )

Daktilo (Alfasasyal) Tular

Yukarda verdiimiz tular yazmak iin karakterini grdmz tua basldnda, o
karakter monitrde belirecektir. Bu olaya baslan tuun "yanklanmas" ad verilmektedir.

Not: Aada klavyede bulunan tularn genel kullanmn vereceiz. Baz uygulama
programlarnda kullanm deiiklik gsterebilir. Bu nedenle rnein DOSda kullanrken
bile burada yazlan yerine getirmeyebilir. eitli kelime ilem programlarnda deiik
biimde kullanlabilir.

Bu karakterlerin bazlarn, bir tua tek bana deil de ikinci bir tuu da kullanarak
yazmak zorunda da kalabiliriz. Tularla ilgili konumuzda + iareti o tulara birlikte
baslacan gstermektedir.


- 61-
Bu tularn grevlerini ve kullanllarn srasyla grelim:

Daktilo Tular ksmnda bulunan zel amal tular:

Enter tuu, verilen komut ve bilgileri bellee gndermede ve bir alt satra gemede
kullanlr. RETURN adyla da bilinmektedir. iareti ile gsterilir. Her ilem sonunda bu
tua basmamz gerekmektedir. Bu tua baslmadan komutlar ve bilgiler bilgisayar tarafndan
bellee gnderilmezler.

Deitirme Tuu

Bu tula birlikte herhangi bir harf tuuna basldnda, o tuun byk harfi yazlr.
Eer Byk Harf Kilitleme Tuu (CapsLock) basl ise bu kez tersini yaparak o harfin
kn yazacaktr. Ayn zamanda bir tuun zerinde iki karakter varsa, Shift tuu ile
birlikte o tua basldnda bu kez de, o tuun zerindeki karakteri yazacaktr.

rnek:

Shift+g
Shift+G
Shift+1
Byk G yazacaktr.
Kk g yazacaktr. (Caps Lock ak ise)
Bu tuun zerinde iki karakter 1 ve ! iaretleri olduundan, stte !
iareti olduu iin, ! iaretini yazacaktr.

Shift Tuunun zel Grevleri:

Shift+PrtSc (Print Screen) Ekrandaki grnty aynen yazcdan verir.

Kontrol Tuu

Bir baka deitirme tuu da Ctrl ile gsterilen kontrol tuudur. Bu tu birok ilevi
yerine getirebilecek ekilde programlanmtr. ^ iareti ile de gsterilir. ^C, ^S gibi.


- 62-
Control Tuunun Grevleri unlardr:

Ctrl+Alt+Del Bilgisayarn ama kapama dmesine dokunmadan, bilgisayarn
belleini temizleyerek kapatr ve yeniden aar. Biz buna
RESET adn veriyoruz. Program kilitlenmeleri gibi
durumlarda kullanlr.
Ctrl+C ve
Ctrl+Break Komut iptal etmeye yarar. almakta olan program durdurur.
Ctrl+S Bir dosya taramas srasnda ekrandaki sayfa akn durdurur.
Herhangi bir tua baslnca sayfa ak srer. Ctrl+NumLock
tular da ayn sonucu yaratr.
Ctrl+Num Lock Ekrandaki grnt kaymasn durdurur. Herhangi bir tua
basarak sayfann devam grlebilir.
Ctrl+P ve
Ctrl+PrtSc Ekrandaki grntnn ve bellekte bulunan komutlarn yazcdan
alnmasn salar.

Alternatif Tuu

Alt tuu da bir deitirme tuudur. Bu tula birlikte 0'dan 255'e kadar bilgisayarda
bulunan karakterlerin yazlmas salanr.

Alt+154 154'e karlk gelen karakterini,
Alt+171 171'in karl karakterini,
Alt+246 246'in karl karakterini vb.

Bir dier alternatif tuu da Alt Gr tuudur. Bu tu, bir tuun zerinde ikiden ok
iaret varsa bu iareti yazmak iin kullanlr. Yani bir tuun zerindeki nc iareti basar.


- 63-

Byk Harf Kilitleme Tuu

Caps Lock, srekli byk harfte yazmak istenildiinde, bu tu kullanlr. Bu tua bir
kez basldnda bu tuun zerinde bulunan kl gsterge yanacaktr. Bundan sonra klavye
byk harfe kilitlenir ve byk harf yazar. Bir kez daha basldnda, eski konumuna dner.

Geri Dn Tuu

Esc tuu eitli uygulama programlar tarafndan deiik biimlerde tanmlanmak-
tadr. Programclar tarafndan programdan k ve geri dn tuu olarak tanmlanrlar.
Yrtmeyi durdurma ve komutu iptal etme zellii vardr.

Ara (Boluk) Tuu

Space tuu, klavyenin altnda yer alan uzun ubuk grnml tutur. Bu tu
szckler arasnda veya gereken boluklar vermek iin kullanlr.

Bu tua baslmadan yazlan yle bir yaz;

BilgisayarrenmekokKolay

Bu tua baslarak yazldnda;
Bilgisayar <Space> renmek <Space> ok <Space> Kolay

Bilgisayar renmek ok Kolay eklinde olacaktr.

Geri Silme Tuu

Back Space tuuna, her basta imle, bir karakter geri gider ve her geri gidite
yannda bulunduu karakteri siler.


- 64-

Bilgisaray_ <Back Space>
Bilgisara_ <Back Space>
Bilgisar_ <Back Space>
Bilgisa_

Durak Tuu

Tab tuuna her basta imle, 8 karakter ileriye gider. Bu tuu izelge yaparken,
durak yapmak amacyla kullanrz.

Shift+Tab Her basta imle 8 karakter geri gider.

2. Edit Tular

Bu tular dzeltme tulardr. Ekran veya satr editrn kullanmamz gerektii
durumlarda, dzeltme yapmak amacyla bu tular kullanlr.

Edit Tular

Ekran Yazdrma Tuu

Print Screen tuu, Shift tuu ile birlikte baslrsa ekrandaki grntler, Yazc
tarafndan kada aktarlacaktr. Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda klavyeden girilen her
veri satr yazc tarafndan kada aktarlr.


- 65-

Scroll Lock tuu, imle ekrann en st ya da en alt satrna geldiinde, ekranda o an
grntlenen yazlarn hareketini salamak iin kullanlr.

Bu tu, Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda yrtlmekte olan program ya da
komutun almasnn durmasn salar.

Pause tuu, durdurma tuudur. Akan grnty ve almakta olan program
durdurur. Tua tekrar basnca alma srer.

Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda komutun almasn iptal ederek yarda keser.

Yn Tular

Ok tularna basldnda imleci kendi ynnde hareket ettirir. Dkman yazm
srasnda sol ok-sa ok tuu, Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda bir nceki-bir sonraki
szce gider.

Araya Girme Tuu

Insert tuuna bir kez basldnda, imle izgi ise yarm bydn greceksiniz;
mle btn ise yine yarm olduunu greceksiniz.

Bu tua bir kez bastktan sonra, imlecin bulunduu yerden itibaren, her tu iin bir
karakter aralayarak araya, ekleme yapmamz salar. Bir kez daha basldnda imle eski
halini alacaktr.

Bilgsayar Burada yaplan yanl dzeltelim. Araya i harfini eklememiz gere-
kecektir. mleci s harfinin zerine getirip <Insert> tuuna bastktan
sonra i tuuna basarak, i harfini araya sokabiliriz. Dzeltme ilemi
bittikten sonra, Ins tuuna bir kez daha basarak eski konuma
gememiz gerekir


- 66-
.
Silme Tuu

Del ya da Delete tuuna her basta, imlecin zerindeki karakter silinir. mlecin
sandaki karakterleri kendine doru ekerek birer karakter siler.

Bilgistayar Burada da t harfi fazladr. t harfini silelim. mle t harfinin zerine
getirilip <Del> tuuna bulunduu yerden basarsak, t harfi silinerek
sadaki karakterleri de kendine doru ekecektir. Bylelikle
istediimiz dzeltmeyi yapm olacaz.

Baz uygulama programlarnda, Del tuuna basnca imlecin solundaki karakteri
silerek, sandaki karakterleri kendine doru eker.

Baa Dn Tuu

Home tuunun ilevi, imleci ekrann sol st kesine gtrmektir. Baz programlarda
satrn bana gtrr. Dkman yazm srasnda Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda
dkmann en bana gider.

Sona Git Tuu

End tuu, imleci kullanlan programa gre ekrann ya da satrn sonuna gtrr.
Kullanlan uygulama programna gre deiiklik gsterir. Dkman yazm srasnda Ctrl
tuu ile birlikte kullanldnda dkmann en sonuna gider.

Sayfa Yukar Tuu

Page Up tuu, imleci bir ekran boyu kadar yukar kaydrr. Her basta bir nceki
sayfay grmemizi salar. Dkman yazm srasnda Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda
bir nceki sayfaya gider.

Sayfa Aa Tuu

Page Down tuu, imleci bir sayfa boyu aa kaydrr. Bu tua her basta bir sonraki
sayfay grebiliriz. levi kullanlan uygulama programna gre deiir. Dkman yazm
srasnda Ctrl tuu ile birlikte kullanldnda bir sonraki sayfaya gider.


- 67-
3. Saysal Tular:

Saysal ilemler iin tasarlanm bu blm, hesap makinesi eklinde dizayn
edilmitir. Ayn zamanda edit tular olarak da grev yaparlar.

Num Lock tuu, saysal tularn kullanma gemesi iin kullanlr. Bu tuun zerinde
bir kl gsterge vardr. Bir kez bastmzda bu kl gsterge yanar. Bundan sonra o
tulara yklenen dier grevler iptal edilir ve rakamlar yazmaya geilir. kinci bir basla
eski konumuna gelir. Ik yanyorsa saysal konumda, snkse edit tular konumundadr.

4. Fonksiyon Tular:

Fonksiyon tular programlarn kullanmasna kolaylk getirmek amacyla, program
tarafndan deiik amalarla kullanlrlar:

En son girilen komutu karakter karakter tekrarlar. F1 tuuna her basta daha nce
bellee yklenen karakter dizisinden bir karakter ekrana yanstr.

En son girilen komuttan, yeni girilen karaktere kadar kopyalama yapar. rnein en
son komut DISKCOPY ise F2 C girildiinde DOS ileti satrnda DISK grntlenir.


- 68-

F3 tuu, F1 tuunun yapt grevi bir basta yapar. Yani bellee yazlan bir nceki
karakter dizisini bir basta, olduu gibi ekrana yanstr.

Belirtilen karaktere kadar tm karakterleri atlar. rnein en son girilen komut TYPE
DISKCOPY A: B: ise, bu yanl dzeltmek iin, yani DISKCOPY A: B: yapabilmek iin
F4 D F3 girii yaplabilir.

Bir komut girii yanl yaplmsa, geri geri giderek yanl dzeltmek yerine F5
tuuna basarak komutu yeniden doru olarak girebiliriz.

^Z veya kesme iaretini karr.

Bir ASCII NULL karakterini satra yerletirir. Bu, ^@ olarak grnr ve Ctrl @
yazmyla ayndr. Null karakteri bazen DOS'un satr dzenleyicisi olan EDLIN'e veri
girilmesinde kullanlr.

Dier fonksiyon tular kullanlan programa gre deiik grevler yklenirler. Bu
grevler programcnn ykledii grevlerdir. Kullancya kolaylk olmas asndan deiik
fonksiyonlarda programlanabilirler.

Buraya kadar grdmz tularn kullanmnda baz aksaklklar grrseniz bu sizi
artmasn. Bu tularn ilevleri, esitli Editr kullanmlarnda ve program editrlerinde
deiiklik gsterebilir. zellikle paket program kullanmnda baz tulara deiik grevler
yklenebilir.


- 69-
F. MS-DOS KOMUTLARI

Komutlar, bilgisayar ve kullanc arasndaki anlamay salayarak, almay ko-
laylatrrlar. kiye ayrlrlar:

1. Komutlar
2. D Komutlar

ve d komutun ne anlama geldiini, nceki konularmzda aklamtk.
Komutlar kullanrken; komut ad, varsa src, dizin ad, dosya ad, parametreler, iaret ve
semboller vb. yazlarak ENTER tuuna baslr. stenen komut A> promptunun yanna
yazlr ve ENTER tuuna baslr.

5.00 ve sonraki versiyonlarla formatlanan bir disketin formatlama srasnda
UNFORMAT ile formatlanarak, yanllkla formatladmz bir disketin iindeki bilgileri
yeniden kurtarabilmemizdir. UNDELETE ile de bir yenilik daha eklenerek yanllkla
silinen bir program yeniden canlandrabiliriz. 5.00'la gelen bir yenilik de, komutlarda /?
parametresini ya da HELP Komut eklinde kullanarak annda yardm alnabilmesidir.

MS-DOS'un 6.20 uyarlamas her yeni uyarlamada olduu gibi yenilikler getirmitir.
Burada 6.20 uyarlamas ile geniletilmi yenilikleri de greceiz. En nemlileri bellei
dzenlemesi, diski sktrarak kapasitesini ortalama iki katna kartmas, Trke ile ilgili
yazm ve klavye destei bulunmasdr.

Son uyarlamalarda komutlarn bir ou men sistemi ile almaktadr. Bu da kul-
lanc iin byk bir kolaylk salamaktadr. Men sistemi ile alan btn komutlar mouse
ile de alabilmektedir.

rnek:

A>DIR /?
ya da
A>HELP DIR gibi...

MS-DOS un bir zellii de, DOSSHELL kullanm ile DOS'un kullanmn kolay-
latrmaktr. DOSSHELL ile komutlar yazma yerine, pencereli men yardmyla
almasdr. Mouse destekli de olan DOSSHELL, DOS'u komutlar yazmadan kullanma
olana sunmaktadr.


- 70-
MS-DOS KOMUTLARININ YAZILIMI

MS-DOS komutlarn yazarken aada vereceimiz bilgilere uyarsak, yazm
konusunda zorlanmayz.

MS-DOS iletim sisteminde komutlar, dos iletisinin hemen yanna yazlr. Yani A>
ya da C:\> iaretinin yanna yazlr.

Bir komut yazarken nce komut, sonra src ad ve : (iki nokta) iareti, sonra \
iareti ve dizin ad, (birden ok dizin ad varsa, dizin adlar \ iareti ile ayrlr) daha sonra
yine \ iareti ve dosya ad yazlr. Komutun anahtarn kullanacaksak dosya adndan sonra /
iaretinden sonra anahtarlar yazarz.

rnek: C srcsnde iken, komutu yazacamz varsayalm. Prompt kendiliinden
kacaktr. Yazmaya gerek yoktur. Prompt C> veya C:\> eklinde olacaktr.

Komut Src1: \Dizinad\Altdizinad\....\Dosyaad.Uzant
/Anahtar Src2:\Dizinad\Altdizinad\....\Dosyaad.Uzant
/Anahtar

Yukardaki yazm kural komutun bir zellii yoksa geerlidir. Burada iki src
belirtilmitir. kinci ksm kullanmazsanz, bulunduunuz srcde ilem yapabilirsiniz.
Komut yazm srasnda src ve dizin belirtilmezse, bulunduunuz src ve dizindeki
ilemleri yapar. Bu konuda daha detayl rnekleri komutlarn yazm srasnda greceiz.

1. DSKN HAZIRLANMASI

FORMAT
D Komut

Grevi: Bir disket/diski bilgisayarn okuyup yazabilecei gibi dzenlemektir.
Bu komutu grmeden nce, formatlama olay hakknda genel bir bilgi verelim:
Formatlama: Bilgisayarn yeni bir disketi kullanlr duruma getirmesidir. Yeni
aldmz bo bir disketi kullanmaya balamadan nce formatlama'mz gerekir. Formatlama
yapmadan bir disketi kullanmamz olanakszdr. Bilgisayarn o disketi okuyabilmesi iin
kendi format balna gre izleri (Track, Sector) amas, okuyabilecei gibi uyarlamas
gerekir.
Not: Eer disketimiz dolu ise formatlandktan sonra iindeki bilgiler silinecektir.
Bunun iin formatlama yapmadan nce disketi sileceimizden emin olmalyz. DOS 5.00 ya
da daha st bir versiyonla formatlanmsa, herhangi bir ilem yapmadan UNFORMAT
komutu ile format geri alnabilir.


- 71-
FORMAT komutu, st ksmda belirttiimiz gibi d komut'tur. Bunun iin de iki
diskete gereksinmemiz olacaktr.

1. DOS (letim Sistemi) Disketi.
2. Formatlanacak disket.

Yazl:
FORMAT [Src:][/s][/v][/n:xx][/t:yy]
[/f:Kapasite][/q][/1][/4][/8]

Format komutunun anahtarlar (Switch):

/s Bu anahtar kullandmzda, formatlama ilemi ile birlikte iletim sistemi ile
igili i komutlarn bulunduu, bilgisayar amamz iin gerekli dosyalar da
kopyalam oluruz. Buna DOS-COPY ad verilir.

Kopyalanan dosyalar unlardr:

IO.SYS (gizli dosya)
MSDOS.SYS (gizli dosya)
COMMAND.COM

Bu dosyalar kopyalamakla bilgisayarn almas ve sistem i komutlarnn kul-
lanlmasn, yani bizim alabilmemiz iin gerekli ortam salam oluruz. Gizli dosyalar
DIR komutunu yalnz kullandmzda grlmezler.

DOSun 6.0 ve daha yksek versiyonlarnda formatlama yaptktan sonra
DBLSPACE.BIN adnda bir gizli dosya daha alr.

/v Bu anahtar kullandmzda formatladmz diskete bir ad verebiliriz. /v
anahtarn kullandysak formatlama bittikten sonra karmza yle bir mesaj
kacaktr:

Volume label (11 character, ENTER for none)?_

Bu mesaj bizden, en ok 11 karakterlik bir ad girmemizi istemektedir. Eer ad
vermeden ENTER'e basarsak adsz bir disketimiz olacaktr.

Not: Kullandmz MS-DOS'un versiyonu 4.01 ve daha yukars ise /V anahtarn
kullanmamza gerek kalmadan bizden diskete bir ad vermemizi isteyecektir.


- 72-

/1 Disketin yalnzca bir yzn formatlar.
/4 Byk kapasiteli bir disket srcsnde 360 Kb, ift yzl
disketi formatlar.
/8 Bu anahtar her track'a 8 sector formatlar.
/n:xx Belirtilen sector kadar formatlama yapar.
/t:yy Belirtilen silindir says kadar formatlama yapar.
/f:Kapasite Belirtilen kapasitede formatlar.
/q Bu parametre, formatn hzn artrr. Bu ilem daha nce for-
matlanan disket iin geerlidir.
/b Diske MS-DOS 6.2 iletim sistemini kopyalayabilmek iin,
gereken boluu brakarak formatlar.
/u Diskin iindeki tm bilgileri siler. Bu anahtar kullandmzda
UNFORMAT komutu ile diski kurtaramayz.

a. TEK SRCL BLGSAYARLARDA FORMATLAMA

nce DOS Sistem Disketini srcye takarz.

FORMAT A: yazp ENTER tuuna basarz.

(A: yerine B: yazarak da tek srcl bilgisayarlarda formatlama yapabiliriz. Byle
yaptmzda sanki ikinci bir src varm gibi bilgisayar bizden B disketini takmamz
isteyecektir.)

Ekranda u mesaj belirir:

Insert new diskette for drive A:
and press ENTER when ready
A srcsne yeni bir disket
takn ve hazr olunca
ENTER'e basn.
.
Krmz kullanm kapandktan sonra, MS-DOS disketi srcden kartlarak,
formatlanacak yeni disketi takarz. Daha sonra ENTER'e bastmzda srayla aadaki
ekran oluacaktr.


- 73-

Checking existing disk format.
Saving UNFORMAT information.

Drive A error. Cannot update the MIRROR control file.
There was an error creating the format recovery file.
This disk cannot be unformatted.
Proceed with Format (Y/N)?y
Verifying 1.44M
xx percent completed
Format complete.
System transferred

Volume label (11 characters, ENTER for none)? SISTEM DISK

1.457.664 bytes total disk space
198.656 bytes used by system
1.259.008 bytes available on disk

512 bytes in each allocation unit.
2.459 allocation units available on disk.

Volume Serial Number is 0765-1CF5

Format another (Y/N)?

xx percent completed
Disket formatlama srasnda kar. xx disketin
% kann formatlandn gsterir.

Formatlama ilemi bittiinde ekranda u mesaj belirir:

Format complete

Volume label (11 character, ENTER for none)?_

Buraya diskete bir isim verilmesi gerekiyorsa isim gireriz. ENTER'le bo geersek
isimsiz kabul edilir.

xxxxxx bytes total disk space Disketin toplam alan
xxxxx bytes used by system Sistemin kaplad alan (Sistemli for-
matlanm ise)
xxxxxx bytes available on disk Diskette kalan boluk


- 74-
xxx bytes in each allocation unit. Bir sektre kayt edilebilecek byte says
xxxx allocation units avaliable on disk. Diskette kullanlabilen alan
Volume Serial Number is xxxx-xxxx Disketin seri numaras
Format another (Y/N)? Baka formatlanacak disket var m?

En son olarak da Format another (Y/N)? iletisi kacaktr. Formatlama ilemi
tamamlanmtr. Eer formatlanacak baka bir disket var ise formatlanm disket, srcden
kartlarak formatlanacak dier disketi takarz ve Y tuuna basarak ve formatlama olayn
yeniden balatabiliriz.

Eer baka formatlanacak disket yok ise N tuuna basarak formatlama ilemini sona
erdirmi oluruz.

x.xxx bytes in bad sectors Eer disketimizde bozuk alan varsa,
disketin alanlarn verdiinde byle bir
ileti kar.

Formatladmz disket daha nce sistemli formatlanm ise, UNFORMAT
yaplamayacandan system transfered mesajndan nce aadaki mesajla uyarlr.

WARNING: This disk cannot be unformatted if system files are transferred.
Proceed with system transfer anyway (Y/N)?

b. FT SRCL BLGSAYARLARDA FORMATLAMA

ift disket srcl bilgisayarlarda formatlama yaparken, DOS disketi A:
srcsne taklr. Bo olan srcye de formatlanacak disket taklr ve src ad yerine
formatlanacak disket hangi srcde ise o srcnn ad yazlr.

FORMAT B:

A srcsnde DOS disketinin bulunduunu varsayarsak, B srcsndeki disketin
formatlanmasn itemi oluruz.

Bilgisayarmzda hard diskimiz varsa, hard diskte DOS'la ilgili btn dosyalar ykl
ise hard diskten de formatlama yapabiliriz. Bu kez de C:\> promptunun yanna FORMAT
Src Ad: yazarak formatlama yapabiliriz.


- 75-
c. HARD DSK FORMATLAMA

Hard Disk formatlanrken aadaki ekilde yazlr:

FORMAT C:/S

Disket formatlamadan farkl olarak aadaki mesaj kar:

WARNING: ALL DATA ON NON-REMOVABLE DISK
DRIVE C: WILL BE LOST!
Proceed with Format (Y/N)?_

Y tuuna basarak hard diski formatlamaya balayabiliriz. Vazgemek iin N tuuna
baslr.

2. TARH GSTERME - AYARLAMA

DATE
Komut

Grevi: Tarihi yeniden ayarlamak ve ekranda gstermek iindir.

Yazl:
DATE [mm-dd-yy]
[ay-gn-yl]

DATE

Yazp ENTER tuuna bastmzda aada grdmz mesaj kar:

Current date is weekday mm-dd-yy
u andaki Ay-Gn-Yl
Enter new date (mm-dd-yy):_
Yeni tarihi giriniz ve tuuna
basnz.

lke kodu olarak Trkiye seilmise aadaki yazm ekli kullanlr:

DATE [dd-mm-yy]
[gn-ay-yl]

Yukardaki ekilde yazdmzda bu mesajlar kacak, ilk satrda o anda bilgisayarn
belleinde bulunan tarih grlecektir. Biz, imlecin bulunduu yerden sonra yeni tarihi
girersek, bundan sonra tarih isteimizde yeni tarih grntlenecektir. Eer yeni bir tarih
girmeden tuuna basarsak, nceki tarih yeniden bellekte kalacaktr.


- 76-
DATE 7-12-1984

Bu ekilde yazlmda yazdmz tarih bellee yklenerek, yeni verdiimiz tarih
bellekte yer alacaktr. nceki yazlmdaki gibi karmza mesaj kmayacaktr.

3. ZAMANI GSTERME - AYARLAMA

TIME
Komut

Grevi: Zaman gstermek ve ayarlamak iin kullanlr.

Yazl:
TIME [hh:mm:ss.cc]
[Saat:Dakika:Saniye.Salise]
TIME yazp ENTER'e bastmzda;

Current time is hh:mm:ss.cc
u andaki Saat:Dakika:Saniye.Salise
Enter new time:_
Yeni zaman giriniz ve tuuna basnz

Mesajn alrz.

Eer zaman deitirmek istiyorsak, yeni zaman girerek tuuna basarz. Zaman
deitirmek istemiyorsak tuuna basarak bo geersek nceki zaman kabul etmi oluruz.

TIME 16:30:00.00

Bu yazlmda saat deitirilerek bellee yklenecektir. Yine tarih deitirmede
olduu gibi karmza bir mesaj kmayacaktr.

Ayn saati u ekilde de girebiliriz:

TIME 16:30


- 77-
4. DSK ETKET YAZMA

LABEL
D Komut

Grevi: Disk zerindeki etiketi deitirir, siler veya yaratr.

Yazl:
LABEL [Src:][Disk Etiketi]

Disk etiketi en ok 11 karakter olmaldr.

LABEL B:

Yazarak B srcsndeki disketin etiketini deitirebiliriz. Karmza u mesaj
kar:

Volume in drive B is LABEL

Volume label (11 characters, ENTER for none)?_

Etiketi deitireceksek, bir etiket ismi yazarz (En ok 11 karakter). Eer ENTER'le
bo geersek etiket ismi silineceinden aadaki mesaj verir.

Delete current volume label (Y/N)?

Y tuuna basarsak eski etiket ad silinir, N tuuna basarsak eski ad kabul etmi
oluruz.

5. MS-DOS UYARLAMA (VERSYON) NUMARASI

VER
Komut

Grevi: almakta olduumuz MS-DOS iletim sistemi uyarlama (Version) numa-
rasn verir.

Yazl:
VER

MS-DOS Version 6.20

Bu ekilde yazmakla MS-DOS uyarlama numarasn alabiliriz.


- 78-
6. DSK ETKETN GRME

VOL
Komut

Grevi: Varsa disk etiketini ve seri numarasn gsterir.

Yazl:
VOL [Src:]

Belirtilen srcdeki disk etiketi ekranda gsterilir. Src belirtilmezse allan
srcdeki diskin bilgisini verir.

VOL A:

Volume in drive A is SISTEM DISK
Volume Serial Number is 1C47-1EDA

eklinde disk etiketini verecektir.

7. SSTEM AKTARMA

SYS
D Komut

Grevi: Bir disketi SYSTEM disketi olarak kullanmak istediimizde Sistem
Transferi yaparz. FORMAT komutundaki /S anahtar ile yaplan grevi yapar.

Yazl:
SYS [Src:]

SYS A:
System transfered

Yaptmzda sistemle ilgili gizli ve ak dosyalar, A: srcsndeki diskete kop-
yalanacaktr. System Transfered mesaj ile bize transfer ileminin tamamland bildiri-
lecektir. 5.0'dan nceki versionlarda yalnzca gizli dosyalar kopyalanr.
COMMAND.COM'u ayrca kopyalamak gerekir.


- 79-
8. DOSYA ve DZN LSTESN GRME

DIR
Komut

Grevi: Disketin ierisinde yer alan kullanlabilir dosyalarn ad ve uzantlarnn
tamamn, var olan zellikleriyle ekranda grntlemeye yarar.

Yazl:
DIR [Src:][\Dizin Ad][\Dosya Ad][/p][/w]
[/o[:sra]][/s][/a[:nitelik]][/b][/l][/c]

DIR

DIR komutunu yalnz bana kullanrsak, bulunduumuz srcnn iindeki btn
dosya isimlerini, bu dosyalara ait uzunluk, kayt tarihi ve zaman ile ilgili bilgileri ekranda
listeler halinde verir.

Anahtarlar:

/p Dosya listesini, sayfalar halinde (ekran boyu) verir. Disketimizde ok sayda
dosya kaytl ise DIR komutunu yalnz bana kullandmzda hzl bir akla
geeceinden, dosyalar kontrol etmek ve okumak olanakszdr. Byle
durumlarda /p anahtarn kullanarak, sayfa sayfa ak salam oluruz ve
rahatlkla okuyabiliriz. Her sayfa sonunda bir sonraki sayfaya gemek iin
herhangi bir tua basmamz gerekir.
Sayfalar arasnda Press any key to continue... mesaj, devam iin herhangi
bir tua basn anlamndadr.
/w Dosya adlarn skk olarak listeler. Bu anahtar kullandmzda yalnzca
dosya adlarn vererek, ayn anda daha ok dosya adn grmemizi salar.
Dosya adlar ekranda be stun halinde grlr.
/s Tm alt dizinleri de arattrr.
/o Dosyalarn isim, tarih ve uzunluk llerine gre sralanmasn salar.


- 80-

/a Gizli dosyalarn da listelenmesini salar.
:nitelik
H Gizli dosyalar.
-H Gizli olmayan dosyalar.
S Sistem dosyalar.
-S Sistem dosyas olmayanlar.
D Dizinler.
-D Yalnzca dosyalar. Bu anahtarla dizinler listelenmezler.
A Ariv dosyalar.
-A Ariv dosyas olmayanlar.
R Yalnzca okunabilir. dosyalar.
-R Yalnzca okunabilir olmayan dosyalar.
/b Yalnzca dosya adlarnn grntlenmesini salar.
/l Dosya adlarnn kk harfle grlmesini salar.
/c Disk Dblspace kullanlarak sktrlm ise, dosyalarn sktrma oranlarn
gsterir.

Bu anahtarlar birlikte de kullanabiliriz.

DIR
ya da
DIR *.*

Dosya ad ve uzants ne olursa olsun, btn dosyalarn listesini verir.

Ekran ktsnda stun olarak srasyla dosya ve dizin adlar, kapladklar byte olarak
alan, kayt tarihleri ve kayt saatleri verilmitir. Uzants <DIR> eklinde olanlar dizinlerdir.
Dierleri dosyadr.

Dosya ve dizin adlarnn en altnda dosya ve dizin says ve karsnda o dizinde
bulunan dosyalarn kaplad alan byte olarak kar. En altnda ise diskte kalan boluk yine
byte olarak verilir.


- 81-
Grnt u biimde olur:

DIR MUHASEBE.*

Dosya ad MUHASEBE olan, uzants ne olursa olsun btn dosyalarn adlarn
listeler.

DIR B*.*
DIR BOR*.*

Birinci rnek dosya ad B ile balayan, ikinci rnek dosya ad BOR ile balayan ve
uzants ne olursa olsun btn dosyalar listeler.

DIR *.EXE

Dosya adna baklmakszn, uzants EXE olan btn dosyalarn listesini verir.


- 82-
DIR M???.*

M harfi ile balayan ve drt harfli olan dosyalarn listesini verir.

DIR>PRN ya da DIR>LPT1:

altmz srcdeki dosyalarn listesini yazcdan verir.

Yukarda verdiimiz rnekler altmz src ve dizin iin geerlidir.
altmz srcden, dier bir src ve dizindeki dosyalar grmek iin, grmek iste-
diimiz srcnn ve dizinin adn eklemeliyiz.

DIR B:
DIR C:\BASIC gibi...

DIR A:\PW yaptmzda,

Directory of A:\PW

. <DIR> 20/06/94 21:32
.. <DIR> 20/06/94 21:32
DATA <DIR> 20/06/94 21:33
KITAP <DIR> 20/06/94 21:36
OZEL <DIR> 20/06/94 21:33
PFS DIR 236 01/01/80 0:28
PW PRG 318.505 04/02/88 0:16
PW HLP 22.409 04/02/88 0:16
PW PRI 11.396 04/02/88 0:17
PW COM 4.051 04/02/88 0:09
PW SET 1.470 09/04/94 12:12
PW PIF 369 04/02/88 0:17
PW LML 52.080 02/01/80 15:37
PW MAC 1.834 11/03/93 12:36
PW NET 60 20/04/93 13:10
15 file(s) 412.410 bytes
367.104 bytes free

eklinde grlr.


- 83-

. <DIR>
.. <DIR>
Dosya ve dizin adlarnn en stnde yukardaki iaretler
varsa, bunlar bizim bir dizin ierisinde olduumuzu gsterir.

Bu rneklerin sonuna istee gre /P, /S, /B, /A, /L, /C, /O ve /W parametrelerini de
ekleyebilirsiniz.

DIR /W yaptmzda grnt aadaki gibi olacaktr.

Directory of A:\

AUTOEXEC.BAT CHKDSK.EXE COMMAND.COM CONFIG.SYS [DILLER]
DISKCOPY.COM [DOS] FKLAVYE.COM FORMAT.COM LABEL.EXE
MEKTUP [OYUN] [PW] WINA20.386 [WINDOWS]
XCOPY.EXE
16 file(s) 162.756 bytes
367.104 bytes free

Burada da [ ] iaretleri arasnda olanlar dizinlerdir.

(Yaptmz btn ilemleri bellee gndermemiz ve sonu alabilmemiz iin ENTER
tuuna mutlaka basmalyz. Bu ilem bundan sonraki btn komutlar iin geerlidir.)

TREE
D Komut

Grevi: Srcdeki disk/disketin dizin ve alt dizinlerini bir ema halinde ekranda
gsterir. stee gre ierik listesi verir.

Yazl:
TREE [Src:][Dizin Ad][/f][/a]

Anahtarlar:

/f Her dizindeki dosyalarn isimlerini verir.

/a Hzl bir yazlm salayarak, kod sayfalarnda bulunan grafik karakterlerin
kullanlmasn salar.


- 84-
TREE A: yaptmzda aadaki gibi aa eklinde dizin listesi gelir.

Bulunduumuz srcnn dndaki bir srcde ve bir dizinin alt dizinlerini de
grmek isteyebilir. Burada A srcsnde bulunan PW dizininin alt dizinlerini grmek
isteyelim:

TREE A:\PW yaptmzda,

eklinde grnt kar.


- 85-
9. EKRANI SLME

CLS
Komut

Grevi: Ekran temizler.

Yazl:
CLS

Bu komut ile ekrandaki btn yazlar silinir. Bu arada bir konuya dikkatimizi
ekelim. Ekrann temizlenmesi ile bellekteki bilgiler kaybolmaz. Yalnz ekrandaki yazlar
silinir ve imle (kursr) baa gelir.

10. DZN AMA, DETRME ve SLME

a. DZN AMA

MD
MKDIR
Komut

Grevi: Dizin (Directory) yaratr.

Yazl:
MKDIR [Src:]\Dizin Ad
veya
MD [Src:]\Dizin Ad

Dizinlere istenirse 3 karakterlik uzant verilebilir.

MD\MUHASEBE
veya
MD MUHASEBE

MUHASEBE adnda bir dizin aar. MD'den sonra \ iareti yerine boluk koyarak da
yazabiliriz.

MD\MUHASEBE\AFIRMA

MUHASEBE dizini altnda AFIRMA adnda bir altdizin yaratr.


- 86-
Bulunduumuz srcye deil de baka bir srcde dizin amak istersek aadaki
biimde yazarz:

MD C:SEKRETER

C srcsne SEKRETER adnda bir dizin aar.

Daha nce A srcsnde PW adnda bir dizin am olduumuzu varsayarak,
PWnin altna YAZISMA adnda bir dizin amak istersek aadaki biimde yazarz:

MD A:\PW\YAZISMA

b. DZN DETRME

CD
CHDIR
Komut

Grevi: Bir dizinden, dier bir dizine gemeye yarar.

Yazl:
CHDIR [Src:][\Dizin Ad]
ya da
CD [Src:][\Dizin Ad]

CD

altmz dizinin adn gsterir.

CD\MUHASEBE

Bulunduumuz dizinden MUHASEBE adl dizine geer.

CD..

Bulunduumuz dizinden karak bir st dizine geer. Yani bir alt dizinden bir st
dizine geer. altmz dizin, dizin ise ana dizine, alt dizin ise, alt dizinin bulunduu
dizine geer.

CD\MUHASEBE

Bulunduumuz dizinden MUHASEBE adl dizine geer.
CD\MUHASEBE\AFIRMA


- 87-
Bulunduumuz dizinden, MUHASEBE dizininin alt dizini olan AFIRMA dizinine
geer.

CD\

Bulunduumuz dizinin adn verir. Eer alt dizinde isek, btn dizinlerden karak
ana dizine geer.

Bir dizin ierisinde iken, baka bir dizine gemek iin mutlaka CDden sonra \
iaretini yazmamz gerekir.

rnek verecek olursak, MUHASEBE dizini iinde iken SEKRETER dizinine
gemek istediimizde aadaki yazm biimini kullanmamz gerekir.

CD\SEKRETER

c. DZN ADI SLME

RD
RMDIR
Komut

Grevi: Bir dizinin adn disketten siler.

Yazl:
RMDIR [Src:] <Dizin Ad>
ya da
RD [Src:] <Dizin Ad>

RD MUHASEBE

MUHASEBE adl dizinin adn, disketten siler.

RD C:\SEKRETER\SINIF1

C srcsndeki SEKRETER dizini altndaki SINIF1 dizinini siler.

Bir dizini silmeden nce, dizin iindeki dosyalar silmemiz gerekir.

Eer dizin iindeki dosyalar da silmek istiyorsak, dizin iine girerek DEL komu-
tuyla silmemiz gerekir.


- 88-
rnek:
CD\MUHASEBE
MUHASEBE dizinine geilir.
DEL *.*
MUHASEBE dizinindeki btn dosyalar silinir.
CD..
Bulunduumuz dizinden klr.
RD MUHASEBE
MUHASEBE dizini silinir
.
Bir dizinin iindeki dosyalar dardan u ekilde de silebiliriz:

DEL MUHASEBE

Yazdmzda MUHASEBE dizini iindeki dosyalarn hepsini siler. Bunu yaparken
DEL komutunu kullandmz iin, silinip silinmeyecei bize sorulur. Sonra RD ile Dizin
Adn yazarak, dizini tamamen sileriz.

leride greceimiz DELTREE komutu belirtilen dizinin altnda bulunan btn
dizin ve dosyalar tek bir komutla siler.

11. DOSYA KOPYALAMA

COPY
komut

Grevi: Bir veya daha ok dosyay baka bir diskete kopyalamaya yarar. Ayn disket
zerinde de kopyalama yaplabilir.

Yazl:
COPY [Src:][\Dizin Ad][\Dosya Ad][Src:]
[\Dizin Ad][\Dosya Ad][/a][/b][/v]

Anahtarlar:

/a ASCII dosyalarn kopyalamaya izin verir. Dosya ASCII deil ve herhangi bir
yerde dosya sonu iareti varsa, dosyay eksik kopyalar.
Kaynak dosyann nne yazlrsa: Dosyay ASCII dosya gibi grmesini
salar. lk dosya sonu iareti hari, dosya kopyalanr.
Hedef dosyann nne yazlrsa: Dosya sonu iaretini dosyann en son
karakteri gibi eklenmesini salar.
/b Dosyada, dosya sonu iareti olsa bile, dosyann tamamn kopyalar.


- 89-
Kaynak dosyann nne yazlrsa: Dosya sonu iareti dahil dosyann
tamamnn kopyalanmasn salar.
Hedef dosyann nne yazlrsa: Bir dosya sonu karakterini eklemez.
/v Kopyalamay kontrollu yapar. Dosyalarn doru kopyalandndan emin olur.
/y Kopyalama srasnda hedeflenen ortamda ayn isimde dosya varsa zerine
kopyalanp kopyalanmayacan sormamas iin bu anahtar kullanrz.
/-y /Y anahtarnn tersini yapar, zerine yazlp yazlmayacan sorar.

COPY UCRET.BAS UCRET2.BAS

UCRET.BAS isimli dosyay, bulunduu ortama UCRET2.BAS isimli yeni bir
dosya aarak kopyalar. Dosyalarn ierikleri ayn olacandan yalnzca ad deiik olacaktr.
Yani ayn ierikli iki adet dosya elde etmi olacaz.

COPY MUHASEBE.EXE B:

MUHASEBE.EXE isimli dosyay B srcsne kopyalar. Yanllkla src ad
yerine altmz srcnn adn verirsek kopya olay gereklemeyeceinden hata mesaj
verecektir.

COPY UCRET.BAS B:YENIUCR.BAS

UCRET.BAS isimli dosyay B srcsne YENIUCR.BAS ad altnda kopyalar.

COPY komutunda da * ve ? jokerlerini iimize ve istee bal olarak kullanabiliriz.

COPY *.* C:

Bulunduumuz ortamdaki btn dosyalar C srcsne kopyalar.

COPY *.EXE B:

Bulunduumuz ortamda, uzants EXE olan btn dosyalar B srcsne kopyalar.


- 90-
COPY MUH*.* B:

Bulunduumuz ortamdaki MUH ile balayan, uzants ne olursa olsun btn dos-
yalar B srcsne kopyalar.

COPY UCR*.INT C:

Bulunduumuz ortamda ilk harfi UCR ve uzants INT olan btn dosyalar C
srcsne, yani Hard Disk'e kopyalar.

Copy komutu ile birlikte + iareti de kullanlr. rnekle gsterecek olursak:

COPY BORDRO1.EXE+BORDRO2.EXE

Biiminde yazdmzda BORDRO2.EXE dosyas, BORDRO1.EXE dosyasnn
sonuna eklenir.

COPY BORDRO1.EXE+BORDRO2.EXE BORDRO.EXE

Biiminde yazlta ise BORDRO1.EXE ve BORDRO2.EXE programlar bir-
letirilerek BORDRO.EXE ad ile yeni bir dosya oluturularak kopyalanr.

Eer baka bir srcde bulunan bir dizine kopyalama yapacaksak:

COPY BORDRO.EXE C:\ISCI

Biiminde yazarsak, BORDRO.EXE adl program C srcsnde bulunan ISCI
adl dizine kopyalayacaktr.

COPY *.* C:\ISLETME

Biiminde yazdmzda bulunduumuz srcdeki btn dosyalar C
srcsndeki ISLETME adndaki dizine kopyalayacaktr.

COPY C:\SEKRETER\*.*

Bu ekilde yazdmzda, C srcsndeki SEKRETER dizininde bulunan btn
dosyalar bulunduumuz ortama kopyalanacaktr.


- 91-
COPY A:\PW\DATA\*.DAT C:\YAZI

A srcsndeki PW dizininin altndaki DATA alt dizinindeki DAT uzantl dos-
yalar C srcsndeki YAZI dizinine kopyalar.

Hedef src ve dizinde ayn ad ve uzantda dosya varsa, zerine yazlp yazlma-
yaca aadaki mesaj ile uyarlr.

Overwrite X:\Dizinad\Dosyaad (Yes/No/All)?

Yalnz ad grlen dosyann zerine yazlacaksa Y tuuna, yazlmayacaksa N tuuna,
btn dosyalarn zerine yazlacaksa A tuuna baslr. A tuuna basarsak bir daha soru
sormaz. Dier tulara basarsak ayn ada ve uzantdaki btn dosyalar iin soracaktr.

XCOPY
D Komut

Grevi: Disk/diskette bulunan dizin ve alt dizinler dahil olmak zere dizinleri ve
dosyalar kopyalar.

Yazl:
XCOPY [Src:][\Dizin Ad\Dosya Ad] [Src:]
[\Dizin Ad\Dosya Ad][/a][/d:Tarih]
[/e][/m][/p][/s][/v][/w]

XCOPY A:*.* C:\YENIMUH

A srcsndeki diskette bulunan tm dosyalar, C srcsnde yani hard diskte
bulunan YENIMUH adl dizine kopyalar.

XCOPY komutunun COPY komutuna gre avantajl yan, daha hzl kopyalamasdr.
nce dosyalar bellee okur, sonra kayt eder. Okuma srasnda aadaki mesaj kar:

Reading source file(s)...

Bu mesajla dosyalar okunduktan sonra, hedef ortama kopyalama yaplacaktr.

Anahtarlar:

/a Ariv niteliindeki dosyalar kopyalar.
/d:Tarih Belirli bir tarihten sonra deitirilmi dosyalar kopyalar.


- 92-
/e Bu anahtar /s anahtar ile birlikte kullanlmaldr. Bo olan dizinleri de
kopyalar.
/m Ariv niteliindeki dosyalar kayt ettikten sonra, dosyann ariv nite-
liini iptal eder.
/s Bu anahtar kullanlmad takdirde komut tek bir dizin iin alr. Bu
komutu kullanarak alt dizinleri de kopyalayabiliriz.
/v Her dosyay, hedef dosyada yazl olduu biimde onaylar. Hedef dos-
yann kaynak dosya tarafndan kabul edilmi olduunu bildirir.
/w Kopyalama ilemine balamadan nce beklemesini salar.
/p Bir dosyay kopyalamadan nce uyarr.
/y Kopyalama srasnda hedeflenen ortamda ayn isimde dosya varsa
zerine kopyalanp kopyalanmayacan sormamas iin bu anahtar
kullanrz.
/-y /Y anahtarnn tersini yapar, zerine yazlp yazlmayacan sorar.

XCOPY komutunu kullanrken kar tarafta istediiniz isimde dizin yoksa, XCOPY
bunu da zmler. Aadaki ekilde yazmla bunu gerekletirebiliriz.

XCOPY *.* A:\SEKRETER

Kopyalama balaynca aada verilen mesaj kar:

Does SEKRETER specify a file name
or directory name on the target
(F = file, D = directory)?

Burada kopyalanacak dosyalarn dosya olarak m, yoksa dizin olarak m kayt edi-
lecei sorulmaktadr. D tuuna basarsanz, hedef disktette SEKRETER adnda bir dizin
aarak, dosyalar at dizinin iiresine kopyalayacaktr.

Hedef src ve dizinde ayn ad ve uzantda dosya varsa, zerine yazlp yazlma-
yaca aadaki mesaj ile uyarlr.

Overwrite X:\Dizinad\Dosyaad (Yes/No/All)?

Yalnz ad grlen dosyann zerine yazlacaksa Y tuuna, yazlmayacaksa N tuuna,
btn dosyalarn zerine yazlacaksa A tuuna baslr. A tuuna basarsak bir daha soru
sormaz. Dier tulara basarsak ayn ada ve uzantdaki btn dosyalar iin soracaktr.


- 93-
12. DOSYA TAIMA ve DZN ADI DETRME

MOVE
D Komut

Grevi: Dosya ya da dosyalar bir yerden baka bir yere tar ve dizin ad deitirir.
Eski dosyalar tanacandan, yeni yerinde olacak ve eski yerinde bulunmayacaktr.

Yazl:
MOVE [/y/-y] [Src:] [\DizinAd\DosyaAd]
[,[Src:][\DizinAd]...[\Hedef]

Anahtarlar:

/y Tama srasnda hedef dizinde ayn adl dosyalar varsa, tanp tan-
mayacan sorar. Bu soruyu nlemek iin /y anahtar kullanlr.
/-y Tama srasnda ayn hedef dizinde ayn adla dosya varsa, zerine yazlp
yazlmayacan sorar. /y anahtarnn terisini yapar.
Hedef Buraya yazlacak bir isimle, tama yerine yeni bir dizin alarak oraya
kayt yaplr.

MOVE C:\PW\*.* C:\PWYENI

C srcsndeki PW dizininde bulunan dosyalar, yine C srcsndeki PWYENI
dizinine tanacaktr.

c:\pw\pw.prg => c:\pwyeni\pw.prg [ok]
c:\pw\pw.hlp => c:\pwyeni\pw.hlp [ok]
c:\pw\pw.net => c:\pwyeni\pw.net [ok]
Overwrite c:\pw\pfs.dir (Yes/No/All)?a
c:\pw\pfs.dir => c:\pwyeni\pfs.dir [ok]
c:\pw\chklist.ms => c:\pwyeni\chklist.ms [ok]

eklinde karak tama ilemi yaplacaktr.

Dizin ad deitirmek iin ise aadaki ekilde yazmak gerekir:

MOVE PWYENI PW2

eklinde yazdmzda aadaki mesaj ile deiiklik onaylanacaktr.

c:\pwyeni => c:\pw2 [ok]


- 94-
13. AYNI SMDEK DOSYALARI KOPYALAMA

REPLACE
D Komut

Grevi: Ayn isimdeki dosyalar hedef srcye kopyalar.

Yazl:
REPLACE [Src1:]\Dizinad\Dosyaad\
[Src2:]\Dizinad\Dosyaad [/a][/p][/r][/s][/w][/u]

Anahtarlar:
/a Hedef dizindeki dosyalar deitirmek yerine ekleme yaplmasn salar. /s ve
/u anahtarlaryla birlikte kullanlmaz.
/p Dosyalar ekleme ya da deitirme yapmadan nce mesajla uyarr.
/r Bu anahtar kullanrsanz silinemez dosyalar da deitirir.
/s Hedef dosyann alt dizinlerini de aratrr. /a anahtar ile birlikte kullanlmaz.
/w Dosya deitirme ilemi balamadan nce uyarr.
/u Yalnzca kaynak dizindeki dosyalardan, eski tarihli dosyalar deitirir. /s ve
/a ile birlikte kullanlmaz.

14. DSKET KOPYALAMA

DISKCOPY
D Komut

Grevi: Bir kaynak disketinde bulunan dosyalarn hepsini, hedef diskete kopyala-
mak iin kullanlr. DISKCOPY yaplacak disketlerin boyutlar ve kapasiteleri ayn
olmaldr.

Yazl:
DISKCOPY [Src1:] [Src2:] [/1][/v][/m]

Anahtarlar:

/1 Disketin yalnzca bir yzn kopyalar.
/v Kopyalamann doru yaplp yaplmadn kontrol eder.
/m DOS 6.2 disket kopyalamay bir defada yapmaktadr. Eski yntemle kopya
yaplmasn istiyorsak bu anahtar kullanrz.


- 95-
DISKCOPY A: A:

Bilgisayarmz tek srcl ise, srcye sistem disketini takarak bu ekilde yazp
ENTER tuuna basarz. Bilgisayar DISKCOPY bilgilerini belleine ykledikten sonra u
mesaj verir:

Insert SOURCE diskette in drive A:
Press any key to continue . . .

Bunun anlam Kaynak Disketi, yani kopyas alnacak disketi A srcsne takn ve
herhangi bir tua basn. Kaynak disket, kopyas alnacak diskettir.

Biz, kopyasn almak istediimiz disketi, A srcsne takarz ve herhangi bir tua
basarz. Kopyalama ilemi srasnda u mesaj kar:

Copying 80 tracks, 18 sectors per track, 2 side(s)
Reading from source diskette . . .

Bilgisayar, kaynak disketteki bilgileri belleine aldktan sonra, yeni bir mesaj
verecektir.

Insert TARGET diskette in drive A:
Press any key to continue . . .

Bizden bu kez, Hedef Disket'i, yani kopyann yaplaca disketi istemektedir. Hedef
disket, bo olan yani zerine kopya yaplacak diskettir.

Bu kez kaynak disketi karp, yerine hedef disketi takarz ve herhangi bir tua ba-
sarz. Hedef disketimize yazlmann yapldn aadaki mesajla bildirir.

Writing to target diskette . . .

Hedef disketimiz formatl deilse, formatlanarak kopyalama yaplacandan
aadaki mesaj kar.

Formatting while copying

Bu ilemin birka kez yinelenmesi istenebilir. Bu da bilgisayarmzn kapasitesine
baldr. Bellei bykse, daha ksa zamanda kopyalama ilemi tamamlanacaktr. Kop-
yalama ilemi tamamlandktan sonra bize u mesaj verecektir:

Disketin kopyalanmas bittikten sonra aadaki mesaj kacaktr.

Do you wish to write another duplicate of this disk (Y/N)?_


- 96-
Ayn kaynak disketi bir baka diskete daha kopyalayacaksak bu mesaja Y ile, kop-
yalama yapmayacaksak N ile yant veririz.

Volume Serial Number is 1ECE-424E
Copy another diskette (Y/N)? n

Bu mesaj kopyalama ileminin bittiini bildirir. Eer baka kopya alacaksak, Y
tuuna basarak kopya alma ilemini srdrebiliriz. Baka kopya almayacaksak, N tuuna
basarak ilemi bitiririz.

DISKCOPY A: B:

ift disket srcl bilgisayarlarda kopyalama ilemi iin bu yazlm kullanrz. A
srcsne sistem disketini takarz. DISKCOPY yklenir ve sonra kaynak disketi; A
srcsne, hedef disketi B srcsne takarak kopyalamay yapabiliriz. ift srcl
bilgisayarlarda kopyalama ilemi daha kolay olacaktr. Az nceki rneimizde olduu gibi
disket takp-karma olay burada sz konusu deildir. Bilgisayar kendiliinden A
srcsnden okuyacak, B srcsne kopyalayacaktr.

Hedef disketimiz formatl deilse DISKCOPY komutu, hedef disketi nce format-
layacak sonra kopyalama ilemini yapacaktr. Ama bunu kullanmamanz neririz. Eer
disketinizde kt sector varsa, bu ekilde bir kopyalama baarsz olur. FORMAT komutu
bunlar kontrol ettiinden, kt sektrlerden bilginiz olacaktr.

15. DOSYA SLME

DEL
ERASE
Komut

Grevi: Disketten dosya silmeye yarar.

Yazl:
DEL [Src:][\Dizin Ad][\Dosya Ad] [/p]

/p Bu parametreyi kullanarak dosyalar silerken bize sormasn salarz. Birok
dosyay silmesini istediimizde, bazlarn silmesini istemiyorsak bu
parametreyi kullandmzda, N yant ile o dosyann silinmesini engellemi
oluruz.

DEL BORDRO.EXE

Bu yazlmla BORDRO.EXE adl dosya disketten silinir.


- 97-
Bu komutu kullanrken * ve ? jokerlerini daha nceki rneklerimizde olduu gibi
iimizin uygunluuna ve istee gre kullanabiliriz.

DEL *.*

Disketteki btn dosyalar silmek iin bu ekilde yazarz. Tm dosyalar silmek
istediimizde karmza u mesaj kar:

All files in directory will be deleted!
Are you sure? (Y/N)
Dizindeki tm dosyalar
sileceinizden,
Emin misiniz? (Y/N)

Bu mesaj bizim iin bir uyardr. Olas bir yanll dnerek, bizden silme olayn
yeniden dorulamamz ister. Yant olarak Y girersek silme olay gerekleecek, N girersek
silme ileminden vazgeilecektir.

DEL *.BAS

BAS uzantl dosyalar disketten siler.

DEL B:MEKTUP.BAK

Yazlyla B srcsndeki MEKTUP.BAK adl dosyay siler.

DEL A:*.*
eklinde yazarak A srcsndeki btn
dosyalar silebiliriz.

DEL C:\SEKRETER\*.BAK
eklinde yazarak C srcsndeki SEKRETER
dizininde bulunan uzants .BAK olan tm dos-
yalar siler.

16. DZN SLME

DELTREE
D Komut

Grevi: Dizini tm dosyalar ve alt dizinleri ile birlikte siler.

Yazl:
DELTREE /y Src:Dizinad

Anahtar:
/y Silme srasnda onay almaz.


- 98-
rnek:
DELTREE A:PW

A srcsnde bulunan PW dizinini sizden onay bekleyerek tm dosya ve alt
dizinleri ile birlikte siler.

17. DOSYA ERN GRME

TYPE
Komut

Grevi: Dosyann ieriini ekranda gstermeye yarar. Bu komutu kullanrken
unutmayacamz nokta, grmek istediimiz dosyann ieriinin bizim anlayabilmemiz iin
bir Editr'le yazlm olmas, en nemlisi ASCII kodda kaydedilmi olmas gerekir.
Derlenmi ya da herhangi bir (BASIC gibi...) yorumlayc (Interpreter) ile yazlm dosya
ierikleri bizim anlayabileceimiz dilde deildir. Byle dosyalarn ieriini TYPE komu-
tuyla grmek istediimizde karakter kodlaryla karlarz. BASIC'te yazlm bir program
TYPE komutuyla iletim sisteminde grmek istiyorsak ASCII kodda kaydetmeliyiz.

Yazl:
TYPE [Src:][\Dizinad\][Dosya Ad]

TYPE SIIR.BAK

SIIR.BAK adl dosyann ieriini ekranda grntler.

Bir dosyann ieriini ekranda bu ekilde yazarak grmek istediimizde, dosyann
ierii uzunsa gzmzn nnden hzla akacaktr. Bunu nlemek iin sonuna MORE
komutunu eklersek herhangi bir tua basncaya kadar dosya ierii sayfa boyu ekranda
grntlenir. Herhangi bir tua basnca bir sonraki sayfay grntler. Grme srasnda
herhangi bir yerde durdurmak istersek PAUSE tuuna ya da Ctrl+NumLock tularna
basarak kayan grnty herhangi bir tua basana kadar durdurabiliriz.

TYPE SIIR.BAK|MORE

eklinde yazarak grnty sayfa boyu durdurabiliriz. MORE komutu d komuttur.
Bu nedenle DOS disketinden altmz diskete kopyalamamz gerekir.

TYPE>PRN SIIR.BAK ya da TYPE SIIR.BAK >LPT1

SIIR.BAK adl dosyann ieriini yazcdan alabiliriz.


- 99-
18. DOSYA ADI DETRME

REN
RENAME
Komut

Grevi: Diskette kaytl bulunan dosyalarn adlarn deitirmek iin kullanlr.

Yazl:
REN [Src:][\Dizin Ad][\Eski Dosya Ad]
[Yeni Dosya Ad]
RENAME [Src:][\Dizin Ad][\Eski Dosya Ad]
[YeniDosya Ad]

Bu yazlmlarn ikisi de ayn grevi yapar.

REN MUH.BAS MUHASEBE.BAS

MUH.BAS isimli dosyay MUHASEBE.BAS olarak deitirir.

Bu komutla birlikte * ve ? jokerlerini istee gre kullanabiliriz.

REN *.ESK *.YEN

Disketteki ESK uzantl btn dosyalarn uzantlarn YEN olarak deitirir.

19. DSK KONTROL

CHKDSK
D Komut

Grevi: Disk/Disketi kontrol eder. Okunamaz alanlar belirler ve kullanlr duruma
getirir.

Yazl:
CHKDSK [Src:][\Dizin Ad][\Dosya Ad][/f][/v]

Anahtarlar:

/f Disketteki hatal alanlar belirler ve temizleyerek kullanlabilir duruma
getirir.
/v Disketteki hatal dizin ve dosyalar kontrol eder ve hata ile ilgili mesaj verir.


- 100-
CHKDSK A:

A srcsn kontrol eder. Aadaki mesaj verir. (Sizin disketinize ve disket
hatasna gre mesajlarda deiiklikler olabilir.)

Eer disketimiz hatasz ise:

Volume SISTEM DISK created 19/06/1994 23:16

1.457.664 bytes total disk space
143.872 bytes in 3 hidden files
10.752 bytes in 20 directories
935.936 bytes in 36 user files
367.104 bytes available on disk

512 bytes in each allocation unit
2.847 total allocation units on disk
717 available allocation units on disk

655.360 total bytes memory
615.312 bytes free

Instead of using CHKDSK, try using SCANDISK. SCANDISK can reliably detect
and fix a much wider range of disk problems. For more information,
type HELP SCANDISK from the command prompt.

xxxxxx bytes total disk space Disketin toplam kapasitesi
xxxxx bytes in x hidden files Gizli dosya says ve alan
xxxxxx bytes 12 user files Disketteki dosya says ve kaplad alan
xxxxx bytes avaliable on disk Disketteki bo alan
xxx bytes in each allocation unit Her sektrn kapasitesi
xxxx total allocation units on disk Disketteki sektr says
xxxx avaliable allocation units on disk Kullanlabilir bo sektr says
xxxxxx bytes total memory Bilgisayarn toplam bellei
xxxxxx bytes free Bellekteki bo alan


- 101-
20. DSK ZMLEMES ve ONARIM

SCANDISK
D Komut

Grevi: Diskin zmlemesini yaparak hatalar kontrol eder ve dzeltilebilecek
hatalar dzeltir.

Yazl:
SCANDISK

SCANDISK komutu ekranla alan bir komuttur. Komut yazmndan sonra
aadaki ekran kar:

Bu ekran geldikten sonra tarama yapacaktr. Tarama alanlarnn anlamlar yledir:

Media descriptor Ortam tanmlar
File allocation table Dosya adresleri tablosu
Directory structure Dizin yaps
File system Dosya sistemi
Surface scan Yzey taramas


- 102-
Tarama srasnda bulduu hatalar dzeltme konusunda bizden bilgi isteyecektir.
Bilgi isteme penceresi aadaki ekildedir:

Burada grdnz seeneklerin anlamlar:

Fix it Dzeltmeyi yap.
Dont fix it Dzeltmeyi yapma.
More information Ayrntl bilgi ver.

Dzeltme yapma seeneini setikten sonra, view log seenei ile diske kayt
edebilirsiniz.

21. KOMUT SATIRINI DZENLEME

DOSKEY
D Komut

Grevi: Komut satrna girilen verileri belleinde tutarak, tekrar kullanmay ve
dzenlemeyi salar.

En ksa yazm ve kullanm eklidir. 5.0'n getirdii bir yeniliktir. Tampon bellee
1024 karaktere kadar girilen verileri aklnda tutarak tekrar kullanlmas iin dzenleme
yapar. Edit tularnn kullanmn salar.


- 103-
Yazl:
DOSKEY

Bu yazm girdiimizde, DOSKEY is installed mesajn alrz.

Tulara ykledii grevler ve kullanl:

Tu Grevi
Her basta bir nceki komutu, komut satrna basar.
Her basta bir sonraki komutu, komut satrna basar.
mleci bir karakter saa gtrr. (nndeki karakteri silmez.)
mleci bir karakter sola gtrr. (nndeki karakteri silmez.)
Del mlecin sandaki karakteri silerek, dier karakterleri kendine
doru eker.
Ins Insert moduna geer. Araya karakter ekler.
Home mleci satr bana getirir.
End mleci satr sonuna gtrr.
Esc Komut satrndaki komutu siler.
Backspace mlecin solundaki karakteri silerek, sandaki karakterleri kendine
doru eker.
Page Up Tampon bellekteki ilk komutu komut satrna getirir.
Page Down Tampon bellekteki son komutu komut satrna getirir.
Ctrl + mleci bir szck sola gtrr.
Ctrl + mleci bir szck saa gtrr.
Ctrl+Home mlecin bulunduu yerden, satrn bana kadar bulunan karak-
terleri siler.
Ctrl+End mlecin bulunduu yerden, satrn sonuna kadar bulunan karak-
terleri siler.
F7 Tampon bellee, o zamana kadar girilen komutlarn listesini verir.
Alt+F7 Tampon bellee, daha nce girilen btn komutlar siler.
F8 Tampon bellee, daha nce girilen bir komutun ilk harflerini
girerek, tamamn yazmay salar.
F9 Tampon bellee daha nce girilen komutun satr numaras giri-
lerek, yazlmasn salar.
Ctrl + T iaretinin yazlmasn salar. ki komut arasna yazlarak, ayn
anda iki komutun girilmesi salanr.

Dier fonksiyon tularn daha nceki kullanm biimi ile burada kullanabilirsiniz.
F3 tampon bellekteki komutu aynen yineler, F1 karakter karakter yineler gibi...


- 104-
22. YEDEKLEME

BACKUP
D Komut

Grevi: Dosyalarn yedeini almak iindir.

Yazl:
BACKUP Src1:[\Dizin Ad\][Dosya Ad][Src2:]
[/s][/m][/a][/d:Tarih][/f:Kapasite][/l:Dosyaad]

Src1: Yedei alnacak disk srcs

Src2: Dosyalarn yedeklenecei disket src

Anahtarlar:
/s Disk veya disket zerinde bulunan dizin ve alt dizinlerin orijina-
lindeki gibi yedeklenmesini salar.
/m Bu anahtar ile yaplan en son yedeklemeden sonra, yalnzca zerinde
deiiklik yaplan dosyalar yedekler.
/a lk kez yaplan yedeklemelerde kullanlmas gerekli deildir.
Yeniden yaplan yedeklemelerde kullanlr. Daha nceden yedei
alnan dosyalarn silinmesini engeller. Bu anahtar kullanlmad
takdirde, daha nce yedeklenen dosyalarn silinecei uyars, bil-
gisayar tarafndan verilir.
/d:Tarih Belirtilen tarihten sonra deitirilen veya oluturulan dosyalarn
yedeini alr.
/f:Kapasite Hedef disk formatlanmamsa, hedef diskin formatlanmas iin ka-
pasite belirtilir.
/l:Dosyaad Verilen isimle dosya alarak, yedekleme ile ilgili bilgiler o dosyada
tutulur.

rnek:
BACKUP C:\MUHASEBE\*.DAT A:

Yedeklemenin ilk kez yapldn varsayarak yazdmz bu yazlm, hard diskte
bulunan MUHASEBE dizininden uzants DAT olan btn dosyalarn yedeini A
srcsne alr.
Eer yedeklenecek dosyalar bir diskete smazsa, yedekleme ilemi bitene kadar
bizden disket istenir.


- 105-
23. YEDEKLENM DOSYALARI GER KOPYALAMA

RESTORE
D Komut

Grevi: BACKUP ile yedeklenmi kopyalar, yeniden hard diske kopyalar.

Yazl:
RESTORE Src1:[Src2:][\Dizin Ad\Dosya Ad][/s][/p]
[/b:Tarih][/a:Tarih][/e:Zaman][/l:Zaman][/m][/n][/d]

Src1: Yedeklenmi dosyalarn bulunduu src.

Src2: Yedeklerin geri kopyalanaca src.

Anahtarlar:

/s Alt dizinleri de kopyalar.
/p En son BACKUP ileminden sonra deien ve okuma amal dosya
uyumu olan dosyalar da kopyalamak iin mesaj verir.
/b:Tarih .... Tarih'ten nce veya ....Tarih'de deitirilmi dosyalar geri
kopyalar.
/a:Tarih .... Tarih'te veya ....Tarih'ten sonra deitirilmi dosyalar geri
kopyalar.
/m Son yaplan BACKUP'tan sonra deitirilmi dosyalar geri kopyalar.
/n Hedef dosyada bulunmayan dosyalar geri kopyalar.
/e:Zaman Verilen zamandan nce deitirilmi dosyalar kopyalar.
/l:Zaman Verilen zamandan sonra deitirilmi dosyalar kopyalar.
/d Geri kopyalama ilemi yapmaz. Kaynak srcde bulunan ve istenen
zelliklere uyan dosyalar listeler.

RESTORE A: C:\MUHASEBE\*.*

A srcsnde BACKUP'lar alnm MUHASEBE dizinindeki btn dosyalar
hard diske geri kopyalar.


- 106-
24. YEDEKLEME ve GER YKLEME

MSBACKUP
D Komut

Grevi: Dosya ya da dosyalarn yedeini alr ve geri ykleme yapar. DOSun 6.0
versiyonu ile gelmitir. Menl alma sistemi vardr. Eski versiyonlarda bulunan
BACKUP ve RESTORE komutunun grevini yapar. Daha gvenlidir.

Yazl:
MSBACKUP

MSBACKUP ilk kez altrlyorsa aadaki ekran gelerek ayarlama dosyalarn
aacak ve gerekli testleri yapacaktr:

Start Configuration balamak iin, Quit k iindir. Geileri ok tular ve Tab
tuu ile yapabiliriz. Balama seildiinde aadaki ekran gelerek yedekleme aygtlarnn
belirtilmesi iin giri yaplmas istenecektir:


- 107-
Bu ekrandan OK zerine gelip Enter tuuna bastktan sonra teste balamas iin
aadaki ekran gelir:

Start Test seilir ve test balam olur. Test sonucunda srcler kontrol edilir.
Aadaki ekran gelir:

Buradan OK seilerek srdrlr. Ayarlamalardan sonra artk yedekleme tipi
seilerek yedeklemeye balanr.

Dosyalar yedekleme:

Backup Type bal ile gelen seeneklerden aadaki yedekleme tiplerinden biri
seilir:

Full Tm dosyalar yedeklemek iin.
Incremental Son yedeklemeden sonra deien dosyalarn yedeklenmesi iin.
Differential Son Full yedeklemeden sonra deien dosyalarn yedeklenmesi


- 108-
iin.

Backup From Yedeklemenin hangi src ile yaplaca belirtilir.
Select Files Yedekleme yaplacak dosyalarn iaretlenerek seimi salanr.
Backup To Yedeklemenin hangi srcye yaplaca belirtilir.
Option Yedekleme ile ilgili ayrntl dzenleme yaplmasn salar.

Yedeklenen dosyalar geri ykleme:

Daha nce yedeklenen dosyalarn geri yklenmesi iin, yedekleme penceresinden
Restore seenei seilir. Geri ykleme srasnda karmza gelecek seeneklerin anlamlar
aadaki gibidir:

Backup Set Catalog Backup katalog dosyas belirlenir.
Restore From Geri yklemenin nereden yaplaca belirtilir.
Restore Files Geri yklenecek dosyalarn seimi salanr.
Select Files Geri yklenecek dosyalarn iaretlenerek seimini salar.
Restore To Geri yklemenin yaplaca yer belirtilir. Burada karmza
seenek kar:

Original Locations Orijinal yerine geri ykleme
yaplr.
Other Drives Deiik bir srcye geri ykleme
yaplr.
Other Driectories Deiik bir dizine geri ykleme
yaplr.

Options Geri ykleme ile ilgili ayrntl dzenleme yaplmasn
salar.
Catalog Katalog dosyasnn eklenmesini, kopyalanmasn ya da
bozulmusa onarlmasn salar.

Btn bu ilemlerin yansra dosyalar karlatrarak, herhangi bir aksaklk olup
olmad kontrol edilebilir.


- 109-
25. DOSYA NTELN DETRME

ATTRIB
D Komut

Grevi: Dosyann niteliini gsterir ya da deitirir.

Yazl:
ATTRIB [+R| || |-R][+A| || |-A][+S| || |-S]
[+H| || |-H][/S][Src:][\Dizinad]

Anahtarlar:
+R Dosyann niteliini yalnz okunabilir yapar.
-R Dosyann yalnz okunabilir niteliini kaldrr.
+A Dosyann niteliini ariv dosyas yapar.
-A Dosyann ariv niteliini kaldrr.
+S Dosyann niteliini sistem dosyas yapar.
-S Dosyann sistem dosyas niteliini kaldrr.
+H Dosyann niteliini gizli dosya yapar.
-H Dosyann gizliliini kaldrr.
/S Ugulanan komutun alt dizinlerde de geerli olmasn salar.

ATTRIB +R AUTOEXEC.BAT

AUTOEXEC.BAT dosyasn Read Only, yani yalnz okunabilir dosya yapar.

26. DOSYA KARILATIRMA

COMP
D Komut

Grevi: Ayn uzunluktaki iki dosyay karslatrr. Aralarndaki farklar verir.

Yazl:
COMP [Src1:][\Dizin Ad\Dosya Ad1] [Src2:]
[\Dizin Ad\Dosya Ad2][/d][/a][/l][/c][/n=Say]

Anahtarlar:
/d Farkllklar Headecimal olarak gsterir.
/a Farkllklar ASCII olarak gsterir.
/l Farkl karakterlerin bulunduu satrlarn numaralarn gsterir.
/c Karlatrma srasnda byk harf-kk harf ayrm yapmaz.
/n:Say Belirtilen say kadar satrlarn karlatrmasn yapar.


- 110-
COMP A:FIRMA.INT C:FIRMA.INT

A srcsndeki FIRMA.INT adl dosya, C srcsndeki FIRMA.INT adl
dosya ile karlatrlr.

COMP *.INT *.SPP

Hard diskteki INT uzantl dosyalar ile SPP uzantl dosyalar karlatrr.

27. DSKET KARILATIRMA

DISKCOMP
D Komut

Grevi: ki disketin ieriini karlatrr. Disketlerin ieriklerini (z ve Sektr)
karlatrmada kullanlr. Ayn boyut ve kapasitedeki disketleri karlatrr.

Yazl:
DISKCOMP [Src1:][Src2:][/1][/8]

Src1: Kaynak src,

Src2: Hedef srcdr.

Anahtarlar:

/1 Kullanlan disketin yalnzca bir yzn karlatrr. Disket iki yzl olsa
da, yine bir yzn karlatrr.
/8 Disketlerde her iz'de 9, 15 ya da 18 sector olsa bile, her iz iin 8 sektr
karlatrr.

DISKCOMP A: A:

Tek srcl bilgisayarlarda bu yazlm kullanlr. Karlatrma srasnda kaynak
veya hedef disketten hangisini takmanz gerektii size bildirilecektir.


- 111-
DISKCOMP A: B:

ift disket srcl bilgisayarlarda, karlatrma yapmak istediimizde bu yazlm
kullanrz. Byle karlatrmalarda, bilgisayar otomatik olarak disketten diskete geii
salayacaktr.

Diskettes compare OK

Karlatrma baar ile sonulandrlm ve iki disket arasnda fark yoksa bu mesaj
verir.

Compare error(s) on
Track tt, side s

Karlatrma sonucu, belirtilen track ve yz asndan farkldr.

Drive types or diskette types not compatible

ki disket farkldr. lk disketin iki yz de baaryla okunmu fakat disketler bir-
birinden farkldr.

Karlatrma bitince aadaki mesaj ile karlarz:

Compare another diskette (Y/N)?

Baka bir disket karlatrlacak m? Karlatrlacaksa Y tuuna, karlatrl-
mayacaksa N tuuna basarz.

28. VRS LEMLER

a. VRS KONTROLU

VSAFE
D Komut

Grevi: Bu komut bellekte kalc bir komuttur. Bellekte tutularak, tand virsleri
haber vererek kullancy uyarr.

VSAFE yazarak bellee atabilirsiniz. Bu program AUTOEXEC.BAT dosyasna
atarak bilgisayarnz her anzda bellee ykl kalmasn salayabilir ve programlarn
almas srasnda ortaya kabilecek virslere kar nleminizi alm olursunuz.

altrdktan sonra Alt+V tularna basarak uyar seeneklerini ayarlayabilirsiniz.


- 112-
b. VRS BULMA, TEMZLEME

MSAV
D Komut

Grevi: Bilgisayarda bulunan, tanyabildii virsleri bulur ve temizler.

Menl sistemle alr. Aadaki yazl biimi ve parametrelerini de kulla-
nabilirsiniz:

MSAV
yada
MSAV [Src: [/s][/c][/r][/a][/l][/p][/f]

Anahtarlar:

/s Virs arar, bulur ama temizlemez.
/c Virs arar ve bulduunda temizler.
/r MSAV.RPT adnda bir dosya rapor yazar.
/a Disket (floppy) srcler dndaki tm srcleri tarar.
/l Network dndaki tm srcleri tarar.
/p Menl ekran almas yerine, komut satrndan alr.
/f Tarama srasnda dosyalarn adlarn grntlemez.

Menl sistemde alrken aadaki ekran gelir:


- 113-
Bu ekranda grlen seimlerin anlamlar aadadr:

Detect Virs ara ve bulduunda size sorar. Virs bulduunda, ya
da daha nceki tarama sonrasnda dosyalarda bir deiiklik
olmusa aadaki seenekler kar:
Clean: Virs temizler.
Continiue: Virs silmeden taramay srdrr.
Stop: Arama ilemini sona erdirir.
Delete: Virsl dosyay disketten siler.
Detect & Clean Virs arar ve bulduunda temizler.
Select new drive Yeni src semek iin.
Options Virs arama ile ilgili seenekleri sunar.
Exit Programdan k.

Ekrann altnda bulunan Fonksiyon tularnn grevleri:

F1-Help Programla ilgili yardm verir.
F2-Drive Src deitirmeyi salar.
F3-Exit Programdan k iin.
F4-Detect Virs arama.
F5-Clean Virs arar ve temizler
F7-Delete Programn virs ararken yaratt CHKLIST.MS dosyalarn siler.
F8-Options Virs aramas iin eitli seenekler penceresini getirir.
F9/List Programn tanyabildii virslerin listesini verir.

29. SLNM DOSYALARI KURTARMA

UNDELETE
D Komut

Grevi: Silinen bir dosyay yeniden canlandrr.

Yazl:
UNDELETE [[Src:][\Dizin]\Dosyaad][/dt/ds
/DOS]
UNDELETE [/LIST/ALL/PURGE[Src:]/STATUS
/LOAD/UNLOAD/S[Src]/TSrc[-Kaytsays]]


- 114-
Anahtarlar:

/LIST Silinmi ve kurtarlabilecek dosyalar listeler.
/ALL Tm dosyalar size sormadan kurtarr.
/DOS Yalnzca DOS tarafndan silinmi dosyalar kurtarr.
/dt Dosya kurtarlmadan nce size sorarak, MIRROR komutunun
silme takip dosyasnda bulunan dosyalar kurtarr.
/ds Dosya kurtarlmadan nce onay verilerek, SENTRY dizininde
bulunan dosyalar kurtarr.
/LOAD UNDELETEyi bellee yerleik (TSR) olarak ykler.
/UNLOAD Bellee yerletirilmi UNDELETEyi yerleik olmaktan karr.
/PURGE SENTRY dizinin ieriini siler.
/STATUS Silinmi dosyalarn koruma dzeyini gsterir.
/S Src DELETE SENTRY programn yerleik olarak bellee ykler.
/T Src
-Kaytsays-
Delete Tracker korunma dzeyini yerleik olarak bellee ykler.
Kayt says 1-99 arasnda olmaldr.

UNDELETE A:*.* yazdmzda.

A srcsnde daha nce silinmi dosya varsa arayarak bunlar kurtaracaktr. DEL
komutu ile silme ileminde, dosyalarn adnn yalnzca ilk karakteri silinir. UNDELETE bu
dosyalar bularak yeniden canlandrmay salar.

Aadaki mesajlar kar:

Directory A:\
File Specifications: *.*

Deletion-tracking file not found.

MS-DOS directory contains xx deleted files .
of those, xx files my be recovered.

Using the MS-DOS directory

?xxxx.xxx xxxxx xx-xx-xx x:xxa ...A
(Dosya Ad) (Alan) (Tarihi) (Saati) (Nitelii) Undelete (Y/N)?

Kurtaracanz bir dosya ise Y seeneini girin, deilse N seeneini girin. u mesaj
belirecektir:


- 115-
Please type the first character for ?xxxx.xxx:_

Burada sizden dosyann ilk karakterini girmenizi istemektedir. lk karakterini
anmsamyorsanz nemli deil. Herhangi bir harf girebilirsiniz. Sonra u mesaj belirir:

File successfully undeleted.

?xxxx.xxx xxxxx xx-xx-xx x:xx a ...A
Undelete (Y/N)?
Kurtarlacak yeni bir dosya varsa bu ekilde srp gidecektir.

30. FORMATI GER ALMA

UNFORMAT
D Komut

Grevi: Daha nce formatlanm bir disketteki bilgileri geri almak iin kullanlr.
Yalnz disketin DOS'un en az 5.00 uyarlamas ile formatlanm olmas gereklidir.

Yazl:
UNFORMAT [Src:] [/u][/l][/p][/j][/Test][/Partn]

Anahtarlar:
/u Mirror dosyasn kullanmadan diski kurtarr. Mirror program ile bilgiler
daha nce kaydedilmemise disk tam olarak kurtarlamayabilir.
/l Diskteki dosyalarn tamamn listeler.
/p Ekrana kan mesajlar yazcya aktarr.
/j Bu anahtar tek bana kullanlr. Diski kurtarmaz. Mirror program ile
saklanan bilgilerin, disk zerindeki bilgilerle doruluunu kontrol eder.
/Test Komutu altrnca ne olacan gstererek test eder.
/Partn Mirror komutu ile /Partn anahtar kullanlm ve PARNSAV.FIL dos-
yasna kaydedilmise diskin bozulan blmlerini kurtarr.

UNFORMAT A:

Yazp ENTER'e bastmzda u mesaj belirir:
Insert disk to rebuild in drive B:
and press ENTER when ready.

Sonrasnda kan mesajlara Y ile yant verecek olursanz, daha nce formatladnz
disketteki bilgiler kurtarlacaktr.


- 116-
31. ARAMA YOLU BELRTME

PATH
Komut

Grevi: Komut arama yolunu ayarlar.

Yazl:
PATH [Src:][Dizin Ad][;[Src:][Dizin Ad]...]
ya da
PATH;

Yol komutu ile MS-DOS'a programlarn hangi dizinlerden aranmas gerektiini
belirtir. Komut arama yolunun uzunluu en ok 127 karakterdir.

PATH C:\DOS;C:\STOK

MS-DOS ile ilgili dosyalarn DOS dizininde, STOK ile ilgili programlarn da
STOK dizininde olduunu varsayalm. Bu yazlm AUTOEXEC.BAT dosyasna yazacak
olursak, bilgisayar atmzda otomatik olarak devreye girecek ve hangi dizinde
bulunursak bulunalm bu dosyalarla ilgili ilem yaplacaktr.

32. KOMUT UYARISI

PROMPT
Komut

Grevi: MS-DOS komut uyarsn deitirmek iin kullanlr.

Yazl:
PROMPT [[Text][$Karakter]...]

Bu komutla MS-DOS promptunun deitirilmesi salanr.

Yazm Karakterleri kacak Karakterler
$b | Karakteri
$d O gnk tarih
$e ASCII kod X'1B (Escape)
$g > Karakteri
$h Backspace'i kullanarak prompt satrna yazlm bir
karakteri silmek iin
$l < Karakteri
$n Varsaylan src


- 117-
$p zerinde allan src dizini
$t inde bulunulan zaman
$v Uyarlama (Versiyon) numaras
$q = Karakteri
$$ $ karakteri
$- ENTER-LINEFEED (Yeni Satr)

Yukarda verdiimiz karakterleri yazarak, sa taraftaki sonular alabiliriz.

rnek:
PROMPT $P$G

$P ile zerinde allan src, $G ile > karakterini vermesini istediimizden
prompt A:\> eklinde kar.

33. BELLEK GSTERME

MEM
D Komut

Grevi: Kullanlan ve kalan bo bellei ekranda gsterir.

Yazl:
MEM [/page][/classify][/debug][/free][/modlmodlad]
ya da
MEM [/p][/c][/d][/f][/m]

Anahtarlar:

/page ya da /p Grnt bir ekran boyundan bykse, grntnn dur-
masn bekler.
/classify ya da /c Bellekte o an ykl olan dosyalar ve bellei nasl kul-
landn verir.
/debug ya da /d Bellekteki programlarn ve dahili srclerin listesini verir
ve modller hakknda bilgi verir.
/free ya da /f Konvansiyonel ve st bellekte bo alanlar gsterir.
/modl ya da /
m
Belirtilen programn bellei nasl kullandn gsterir. /m
anahtarndan sonra program ad yazlmaldr.

MEM/CLASSIFY

Yazarak bellek hakknda bilgi alabiliriz.


- 118-
MEM yaptmzda aadaki ekran gelir.

Memory Type Total = Used + Free
---------------- ------- ------- -------
Conventional 640K 39K 601K
Upper 91K 91K 0K
Reserved 384K 384K 0K
Extended (XMS) 2.981K 2.981K 0K
---------------- ------- ------- -------
Total memory 4.096K 3.495K 601K

Total under 1 MB 731K 130K 601K

Total Expanded (EMS) 1.024K (1.048.576 bytes)
Free Expanded (EMS) 0K (0 bytes)

Largest executable program size 601K (615.088 bytes)
Largest free upper memory block 0K (0 bytes)
MS-DOS is resident in the high memory area.

34. BELLEK AYARLAMA

MEMMAKER
D Komut

Grevi: Kullanlabilir bellein daha dzenli almas iin arttrlm bellei
dzenlemek ve baz programlarn st hafzaya atlarak bellein daha verimli kullanlmasn
salamak iin kullanlr. DOS 6.0 ile gelmitir.

Komut iletisinde iken MEMMAKER yazarak bellek ayar programn balata-
bilirsiniz. Program altrdktan sonra srcnzde disket brakmaynz. Program test ve
deiiklik iin bilgisayar kendiliinden bir ka kez ap kapayacaktr.

Ekrana gelen mesaj ile MEMMAKER hakknda bilgi verilir. Devam etmek isteyip
istemediinizi sorar. Continue devam etmek iin, Exit k iin kullanlr. Ekrana Continue
hazr olarak gelecektir. Deitirmek iin aralk ubuuna basnz. Sonra istediiniz seenei
seip Enter tuuna basnz.

Bundan sonra bellek ayarlama iin yeni bir ekran gelerek iki seenek sunacaktr.

Expres Setup: Ayarlamalar kendiliinden yapacaktr. Optimum seim
salayarak yapacaktr.
Custom Setup: Ayarlamalar kullancya sorarak yapar. Bu seenei seerseniz
gelen ekrandan isteinize uygun seimleri yapmanz gerekir.


- 119-
Express Setup

Kullanmda yalnzca arttrlm bellei (expanded) kullanlp kullanlmayaca
sorulacaktr. Kullanacaksanz Yes seeneini sein, kullanmyorsanz. No seeneini sein.
Bun sonraki sorulara Yes ile yant verin.

Custom Setup

Bu seimde daha ncede belirttiimiz gibi eitli sorularla karlaacaksnz. Bu
seeneklerin anlamlarn aada bulacaksnz:

Specify which drives and TSRs to include in
optimization?
Noyu seerseniz tm donanm ve yerleik bellek programlarn optimizasyona dahil
ederek kurar. Yes ile hangi tanm ve programlara ilem yaplacan siz belirlersiniz.

Scan the upper memory area aggressively?
Noyu seerseniz EMM386 limitlerinde alacaktr. Yes seenei yksek bellek
alannn kullanlabilir ksmn arttrr.

Optimize upper memory for use with Windows?
Yes Windows altnda DOS programlar kullanldnda verimi arttrr. Windows
altnda DOS programlar kullanlmyorsa No seenei seilmelidir.

Use monocrhrome region (B000-BFFF) for running programs?
No seenei monochrom ya da SVGA ekran iin, Yes seenei EGA ve VGA iin
seilmelidir.

Keep current EMM386 memory exclusions and inclusions?
EMM386 kullanlyorsa baz adresleri dahil ve hari yapmak iin Yes seilir.

Move Expended BIOS Data Area from conventional to upper
memory?
Yes, EMM386y st bellek alanna alarak konvansiyonel bellei arttr. No bu ilemi
yapmaz.

Btn bu ayaralamalar yapldktan sonra Enter tuuna basn gelen ekrandan daha
nce tanmladmz seeneklere gre yantlar girin. Bu ilemden sonra bilgisayar kendi
kendini reset ederek ap kapanacaktr. Kontrol yapldktan sonra gelen ekran iin yeniden
Enter tuuna basn. Bilgisayar bir kez daha alp kapanacaktr. Hata mesajyla uyarma
yaplmadysa ekrana nceki ve yeni bellek oranlar gelir. Enter tuuna baslr ve programdan
klarak ilem sona erdirilir.

Memmakern yapt ilemleri geri almak isterseniz, MEMMAKER /UNDO yazp
Enter tuuna basabilirsiniz.


- 120-
35. PROGRAMLARI KONVANSYONEL BELLEN ST
KISMINA ATMA

LOADFIX
D Komut

Grevi: Programlar konvensiyonel bellein 64Kdan daha st ksma atarak
altrr.

Yazl:
LOADFIX [ [[ [Src:] ]] ][ [[ [\Dizinad\Dosyaad] ]] ] [ [[ [Parametreler] ]] ]

Burada altrlacak programn parametleri varsa onlar da kullanabilirsiniz.

LOADFIX C:\DBASE\DBASE

C srcsndeki DBASE dizininde bulunan, DBASE adl program, 64Knn
zerine atarak altrr.

36. PROGRAMLARI ST BELLEE ATMA

LOADHIGH
LH
Komut

Grevi: Programlar st bellee ykler.

Yazl:
LOADHIGH [ [[ [Src:][ [[ [\Dizinad\Dosyaad] [ [[ [Parametreler]
ya da
LH [ [[ [Src:][ [[ [\Dizinad\Dosyaad] [ [[ [Parametreler]

LH C:\DOS\VSAFE

VSAFE adl program st bellekte alacaktr.


- 121-
37. DSK KAPASTESN ARTTIRMA

DBLSPACE
D Komut

Grevi: 6.0n getirdii bir yeniliktir. Diskin kapasitesini ortalama %50 ile %100
arttrr. Bu ilemi diski sktrarak yapar. Bir rnek verecek olursak 170Mblk bir diskin
kapasitesini 340Mba kartabilir.

alma sistemi menldr. Bu nedenle kolay kullanlr. Komut ileti satrnda iken;

DBLSPASE

yazp Enter tuuna basmanz program balatmak iin yeterlidir.

Gelen ekranda F1 tuu yardm almak, F3 tuu devam etmek ya da kmak iin
kullanlr.

DBLSPACEin kurulumu da iki yntemle olur. Hzl kurma ve sorarak kurma
eklinde:

Express Setup

Hzl kurmak iindir. Sktrmay en uygun biimde yapar. Bu seim yalnzca C
srcs iin geerlidir. Baka src iin Custom Setup seilmelidir.

Custom Setup

Custom setup seilerek disk sktrlmasnda, sktrmann nasl olaca hakknda
size eitli sorular yneltilecektir.

Gelen ekranda iki seenek vardr:

Compress an existing drive Varolan srcy sktrmak iindir. stee
gre C srcsn iindeki bilgilerle
sktrmak iin, bu seenei kullanabilirsiniz.
Bu seenekde diskin tamam deilde
kullancnn belirleyecei ksm sktrlr.
Create a new empty compressed drive Yeni bir sktrlm src yaratr. Bu
seenekde az nceki rneimize gre C
srcsndeki bo alan sktrlm srcye
dntrr. Bu durumda C dnda yeni bir
src oluur.


- 122-
Yeni Sktrlm Src Yaratma: kinci seenei serek yeni bir sktrlm
src yaratlmak istenirse, tm srcler listelenerek kacak ekranda bildirilir.

Sktrlmak istenen srcnn zerine gelip Enter tuuna basarak belirtilen
srcy sktrabilirsiniz. Sktrma ilemi srasnda bilgisayar iki kez alp kapanacaktr.

Disketleri Sktrma: Disketleri sktrmak iin aadaki ilemleri srasyla
yapmamz gerekir:

Compress mensnden Existing Drive komutu seilir.
Gelen ekrandan ok tular yardmyla, sktralacak olan src iaretlenir ve
Enter tuuna baslr.
Devam edilmesi iin C tuuna baslarak sktrma yaplr.

38. DSK PARALANMASINI GDERME

DEFRAG
D Komut

Grevi: Diskte oluan paralanmay giderir. Diske kayt srasnda bo olan sektr-
lere kayt yaplr. Bu da ayn dosyann, bir parasnn baka sektrlere kayd ypldndan,
diskte paralanmalar oluur. Bu paralanmalar hz yavalatr. te btn bunlar gidermek
iin DEFRAG komutu kullanlr.

Disk paralanmasn giderme programn altrmadan nce, gereksiz dosyalar
silinir ve tm programlardan klr.

DEFRAG men sistemi ile alr. altrmak iin DEFRAG yapmanz
yeterlidir.

altrdktan sonra bilgisayarnza bal olan srclerin listesi gelecektir. Burdan
sktrmak istediiniz srcy seiniz ve Ok iletisinin zerine geliniz ve Enter tuuna
basnz.

Program diskinizi test edip, diskin durumunu kontrol ettikten sonra size neride
bulunacaktr. Entera basarak altrmay yapabileceiniz gibi Configuration mensnden,
istediiniz seeneklerle de, almay yaptrtabilirsiniz.

Configuration mensndeki seeneklerin anlamlar aada verilmitir:


- 123-

Begin optimization Dzenlemeye balar.
Drive... Yeni src seimini salar.
Optimization Method... Dzenlemenin nasl olaca belirtilir. ki seenek kar:
Full Optimization: Diski en iyi duruma sokar.
Tamamn dzenler ve aralarnda boluk brakmaz.
Unfragment Files Only: Yalnzca dosya paralarn
birletirir. Aralarnda boluk kalabilir.
File sort... Dosya sralama yntemini belirlemenizi salar.
Aadaki seenekler kar:
Unsorted: Srasz yapar.
Name: Dosya adna gre sralar.
Extension: Dosya uzantsna gre sralar.
Date & && & Time: Kayt tarihi ve zamanna gre sralar.
Size: Dosyalarn kaplad alana gre sralar.
Ascending: Sralamalar kkten bye doru yapar.
Descending: Sralamalar bykten ke doru yapar.
Map legend.. Dzenleme srasnda disk haritasnda kan sembollerin
anlamlarn verir.
- Used: zerinde bilgi yazl, kullanlm blok.
- Unused: Bo, kullanlmam blok.
r - Reading: Okuyorum.
W - Writing: Yazyorum.
B - Bad: Bozuk blok.
X - Unmovable: Tanamaz blok. Bu tr bloklar Read
Only dosyalarn yazld bloklardr.
About Defrag... DEFRAG program hakknda tantm yapar.
eXit Programdan k.

Yukarda belirttiimiz seimlere gre dzenleme yaplarak disk paralanmas
giderilecektir.


- 124-
39. HARD DSK DZENLEME

FDISK
D Komut

Grevi: Hard diski MS-DOSda kullanmak zere biimlendirerek dzenler.

Yazl:
FDISK [/Status]

Anahtar:
/Status Hard diskteki blmelerle ilgili bilgi verir.

Not: Bu komutu kullanrken ok dikkatli olmalsnz. Hard diskinizdeki bilgilerinizi
kaybedebilirsiniz.

FDISK yazp Enter tuuna bastktan sonra aadaki ekran gelir:

MS-DOS Version 6
Fixed Disk Setup Program
(C)Copyright Microsoft Corp. 1983 - 1993

FDISK Options

Current fixed disk drive: 1

Choose one of the following:

1. Create DOS partition or Logical DOS Drive
2. Set active partition
3. Delete partition or Logical DOS Drive
4. Display partition information

Enter choice: [1]

Press Esc to exit FDISK

1. Create DOS partition or Logical DOS Drive: Burada disk seimi iin 1 sei-
lerek C srcs tanmlanr. DOS iin blme yaplaca belirtilir. Bu seenekten sonra
aadaki ekran gelir:


- 125-

Create DOS Partition or Logical DOS Drive



1. Create Primary DOS Partition
2. Create Extended DOS Partition
3. Create Logical DOS Drive(s) in the Extended DOS Partition

Enter choice: [1]

Press Esc to return to FDISK Options

DOS blmesi yaratmak iin yine 1. seenei seerek Enter tuuna basarz.
Aadaki ekran gelecektir:

Create Primary DOS Partition


Do you wish to use the maximum size
for a DOS Portition and make the DOS
portition active (Y/N).........? [Y]

Press ESC the return to Fdisk Options

Bu ilemden sonra Y tuuna baslarak DOS blmesi yaratlacaktr.

2. Set active partition: Bu seim sonras hard diskte blnme yaplmsa, blm-
lerle birlikte bilgi verilecektir. Burada hangisi aktif duruma getirilecekse seim yaplr.
Aadaki ekran gelir:

Set Active Partition


Partition Status Type Volume Label Mbytes System Usage
C: 1 A PRI DOS MS-DOS_6 234 FAT16 100%

The only startable partition on Drive 1 is already set active.

Press Esc to continue

3. Delete partition or Logical DOS Drive: Blmleme yaplmsa blmlemeyi
iptal etmek iin seilir. Aadaki ekran gelir:


- 126-
Delete DOS Partition or Logical DOS Drive



1. Delete Primary DOS Partition
2. Delete Extended DOS Partition
3. Delete Logical DOS Drive(s) in the Extended DOS Partition
4. Delete Non-DOS Partition

Enter choice: [ ]

Press Esc to return to FDISK Options

4. Display partition information: Diskin son durumu hakknda bilgi verir.

Display Partition Information


Partition Status Type Volume Label Mbytes System Usage
C: 1 A PRI DOS MS-DOS_6 234 FAT16 100%

Total disk space is 234 Mbytes (1 Mbyte = 1048576 bytes)

Press Esc to continue

40. DSK CACHE PROGRAMI

SMARTDRV
D Komut

Grevi: Ykseltilmi bellei olan ve hard disk iin disk cache programdr. Hard
diskten veri okurken geen sreyi azaltr.

Yazl:
SMARTDRV [/x][/f| || |/n][/v| || |/q| || |/s][/c| || |/r][/l][/u][/e:Elmbyk]
[/b:Arabellek]

Anahtarlar:
/x Btn srcler iin geri yazma cache belleini kapatr.
/f Cachedeki bilgiler komut uyarsnda grntlenmeden nce diske
yazlr.


- 127-
/n Programn otomatik olarak st bellee yerlemesini salar.
/v Durum ve hata mesajlarn grntler.
/q Durum mesajlar vermemesini salar.
/s Durum hakknda ek bilgileri getirir.
/c Cache bilgilerini bellekten cachee yazar.
/r Yeniden alnca nceki cache bilgilerini siler.
/l Programn st bellee yerlemesini engeller.
/u Cachein CD-ROM srcs iin yklenmesini salar.
/e:Elmbyk Cache bellein bykl belirlenir.
/b:Arabellek Ara bellein bykl belirtilir.

41. UYARLAMA TABLOSUNU AYARLAMA

SETVER
D Komut

Grevi: Eski versiyonlara ait programlar, kendi tablosuna atarak altrlmasn
salar.

Yazl:
SETVER [Src:][\Dizinad][\Dosyaad n.nn]
[/Delete] [/Quiet]

n.nn altrlacak programn veriyon numaras.

Anahtarlar:
/Delete Belirlenen program uyarlama tablosundan kartr.
/Quiet Ekrana mesaj yazlmasn engeller.

DOSun 6.2 uyarlamasnda bulunmayan, ama eski versiyonlarnda bulunan komutlar
bununla altrabiliriz.

SETVER EDLIN.EXE 5.00

Edlin program dosun 6.2 versiyonunda yoktur. Edlini altrmak istersek, yu-
kardaki satr yazarak altrabiliriz.

Tm eski versiyon komutlarn altrmak iin CONFIG.SYS dosyasna aadaki
komutu ekleyebilirsiniz.

DEVICE=C:\DOS\SETVER.EXE

MS-DOS artk virs engelleme, bulma ve temizleme ilemini de yapmaktadr. Bu
ilem iin komutlar ve grevleri aadadr:


- 128-
42. VER ARAMA

FIND
D Komut

Grevi: Bir dosya iinde szck ya da belli bir karakter grubunu arar ve ekranda
gsterir.

Yazl:
A>FIND[/v][/c][/n][/i]"String"[[Src:]\DizinAd
\Dosya Ad]

A>FIND "Gven Tan" MUHASEBE.DAT

MUHASEBE.DAT dosyasnda Gven Tan yazan satrlar gsterir.

Anahtarlar:
/v Aranan szck ya da karakterleri iermeyen tm satrlar gsterir.
/c Dosyalarn ierisinde, uyum gsteren satrlar gsterir.
/n Satrlarn nlerinde, o satrlarn numarasn da verir.
/i Arama yaparken byk-kk harf ayrm yapmadan arar.

43. KLAVYE DETRME

KEYB
D Komut

Grevi: Klavye program ykler. altmz klavyede bulunmayan karakterleri
kullanmak gerektiinde, baka bir klavye ykleyerek istenilen karakterleri kullanmamz
salar. Ayrca tularn klavye zerinde dizilii lkeye gre deieceinden, belirtilen
lkenin standart diziliinde ykleyecektir.

Yazl:
KEYB[xx[,[yyy],[Src:][Dizin Ad]]][/id:nnn]

xx lke kodu (ki harften oluur.)

yyy Karakter setini belirleyen kod sayfas

Dosya Ad
Klavyeyi dzenleyen dosyann addr. Belirtilmezse kullanlan
dosya ad KEYBOARD.SYS'dir.

/id:nnn Kullanlan klavyeyi tanmlar.


- 129-
lkelerin klavye kodlar:

lke ve Dil
Klavye
Dzeni
xx
Klavye
Tanm
/ID:nnn
Karakter
Seti
yyy
Almanya GR 437,850
Belika BE 437,850
Birleik Amerika US 437,850
Danimarka DF 865,850
Finlandiya SU 437,850
Fransa FR 120, 189 437,850
Hollanda NL 437,850
ngiltere UK 166, 168 437,850
spanya SP 437,850
sve SV 437,850
svire, Alman SG 437,850
svire, Fransz SF 437,850
talya IT 141, 142 437,850
Kanada-Fransz CF 863,850
Latin Amerika LA 437,850
Norve NO 865,850
Portekiz PO 860,850
Trkiye TR 440, 179 857,850
Yunanistan GK 319 869, 737
Romanya RO 333 852,850

KEYB FR

FRANSA klavyesine geeriz. Deitirdiimiz klavye ile alrken CTRL+ALT+F1
tularna basarak klavyeyi eski konumuna geirebiliriz. Tekrar deitirdiimiz klavyeye
dnmek istersek CTRL+ALT+F2 tularna basarak bunu salayabiliriz.

Trkiyenin klavye tanm dosyas KEYBRD2.SYSdir. Klavye tanmnda bu dos-
yay kullanmalsnz.

Trke klavye ve karakter setini yklemek iin AUTOEXEC.BAT dosyasna
aadaki komutlar yazmalsnz:


- 130-
NLSFUNC
MODE CON CP PREPARE=(857,850) C:\DOS\EGA2.CPI
MODE CON CP SELECT=857
KEYB TR ,,C:\DOS\KEYBRD2.SYS /ID:179
REM /ID:179 TRKE Q KLAVYE IINDIR.
REM /ID:440 TRE F KLAVYE IINDIR.

CONFIG.SYS dosyasna da aadaki komutlar yaznz:

COUNTRY=090,857,C:\DOS\COUNTRY.SYS
DEVICE=C:\DOS\DISPLAY.SYS CON=(,,2)

44. DOSYA SIRALAMA

SORT
D Komut

Grevi: Girdiyi okuyarak, bilgiyi sralar ve sralanm bilgiyi ekrana, bir dosyaya
veya baka bir kt birimine yazar.

Yazl:
[Kaynak]|SORT[/r][+n]
ya da
SORT [/r][+n]<Kaynak>

Kaynak: Dosya ad veya bir komuttur.

Anahtarlar:

/r Sralamay tersten yapar. Z'den A'ya, 9'dan 0'a doru sralar.
+n Dosyay N satrndaki karaktere gre dizer. Belirtilmezse, dosyay ilk
satrdaki karaktere gre dzenler.

DIR|SORT/+5

Dosya listesini ilk 5 karakteri gznne alarak sraya dizer ve ekranda gsterir.

SORT<\PASCAL

PASCAL dizinini abece srasna gre dizerek ekranda grntler.


- 131-
45. GENLETLM KARAKTER SET

GRAFTABL
D Komut

Grevi: Renkli grafik adaptr kullanrken (CGA) kullanlabilir, geniletilmi bir
karakter setini ekrana verir. Grafik rneklerini sistem belleine ykler.

Yazls:
GRAFTABL [xxx]
ya da
GRAFTABL/STA[TUS]

xxx Geerli bir kod sayfasnn numarasdr.

Geerli kod sayfalar:

xxx Kod Sayfas
437 Birleik Devletler
850 ok Dilli
860 Portekizce
863 Kanada-Franszca
865 skandinav

Anahtarlar:

/STA[TUS] Aktif grafik rneini sisteme ykler.
PRINT GRAFTABL ' kullanmak iin yardm mens ekranda belirir.

GRAFTABL dosyas sistem belleine yklendikten sonra aadaki mesaj kar:

Graphics characters loaded

Bu mesaj ile kodlar 80-FF (Onaltlk) grafik rneklerin de yklendiini belirtir.


- 132-
46. YAZICIYA GRAFK SETN YKLEME

GRAPHICS
D Komut

Grevi: Yazc zerine grafik grnt kartnn izilmesini salar. Ekran yazcya
gnderirken, grafik varsa yazcdan aynen alamayz. Yazcya grafik setini ykleyerek
ekrann aynen dkmn alabiliriz.

Yazl:
GRAPHICS Type[Profile][/b][/r][/p]

Type Yazcnn zelliklerini belirtir.
Profile Yazclardaki bilgileri ieren dosyann addr. Bu dosya ad yazlmazsa
GRAPHICS.PRO dosyas kullanlr.

Anahtarlar:

/b Renkli yazclar iindir. 4 renk ve 8 renk yazclar iin geerlidir.
/r Tek eritli yazclar iin geerlidir.
/p stenilen paralel yazcnn numaras belirtilebilir. Bu deer normalde 0
(Sfr)'dr.

47. MOD DETRME

MODE
D Komut

Grevi: evre birimleri ile iletiimi ayarlar.

Yazl: Deiik ama ve aralar iin deiik yazlmlar gsterir.

Yazc Modunun Ayarlanmas:

Grevi: Paralel yazc iin IBM uyumluluk zelliklerini ayarlar.

Yazl:
MODE LPTn[:][c][,[l]
ya da
MODE LPTn[Cols=c][Lines=l]

Bu komutun kullanlabilmesi iin yazcnn ak olmas gerekir. Verdiimiz
komutlar yazc belleine alarak uygulamaya koyar.


- 133-
Anahtarlar:

n Yazc numarasn belirtir. 1, 2 veya 3 gibi.
c Her satra yazlacak karakter saysn belirler. Bu ller 80 ya da 132
olmaldr. (80 kolonluk yazc iin)
l Dikey olarak yerletirilecek satrlar ayarlamak iin. 6 veya 8 olarak be-
lirlenir. Bu bir in'e 6 veya 8 satr geleceini belirtir.

MODE LPT1:132,8

Yukardaki rnekte yazc kada, her satrda 132 karakter ve bir inch'de 8 satr
olacak ekilde yazar.

Grnt Modunun Ayarlanmas:

Grevi: Aktif video adaptr ve grnt biimini seerek monitr (Ekran)
dzenler.

Yazl:
MODE Display,n
ya da
MODE [Display],Shift[,Test]
ya da
MODE Con[:]Cols=m[Lines=n]

Anahtarlar:

n Ekran veya grnt zerinde, ka satrlk yer alacan belirler. Olas
deerler 25, 43 ve 50'dir. Ancak her adaptrde uyum nedeniyle bu
sonucu vermeyebilir.
m Her satrda ka karakter olacan ayarlamak iindir. Olas satr
deerleri 40 ve 80'dir.
Display Bu da her satrdaki karakter saysn belirler. Olas yazm ekilleri
unlardr. 40, 80, BW40, BW80, CO40, CO80, MONO.

40 ve 80 her satrdaki karakter saysn belirler. BW siyah-beyaz, CO renkli grafik
monitr adaptrn belirler. MONO srekli her satrda 80 karakterlik bir monochrom
grnt adaptrn belirler.

Shift Renkli Grafik Adaptr grntsnn saa ya da sola evrileceini be-
lirtir. Geerli anahtarlar: L sol iin, R sa iin.


- 134-
Test Grntnn sraya dizilmesini salayarak, ekrann doru bir biimde
sralanp sralanmadn da bildirir.
Con Hedef srcy tanmlar.

48. MS-DOS EDTR

EDIT
D Komut

5.00'n getirdii bir yeniliktir. Tam ekran ok rahat bir editr programdr. Bununla
BATCH dosyalar da yazabilirsiniz. Hem klavye hem de mouse ile kullanlabilir. Dosyalar
ASCII formatta saklar. Bu dosyalar sonra istediiniz bir program altnda kullanabilirsiniz.

Yazl:
EDIT [Src:] [\Dizin][\Dosya Ad.Uzn][/b][/g]

[/h][/nohi]

Anahtarlar:

/b Renkli ekran kullanyorsanz, siyah beyaz ekran biminde alr.
/g CGA monitr iin en hzl ekran yenilemesini salar.
/h Ekranda olabilecek enok satr gsterir.
/nohi Ekran 8 renk kullanmanz salar. (Normalde MS-DOS ekran 16 renk
kullanr.)

EDIT.COM ve QBASIC.EXE dosyasn almak istediimiz srcye ykleyerek
alabiliriz.

EDIT baladnda, ekrann zerinde File, Edit, Search, Options ve Help
menlerini greceksiniz. Bu menlere gemek iin Alt tuuna basnz. Hangi menye
gemek istiyorsanz, ok tularyla mennn zerine gelip Enter'e basnz. Her mennn
altnda, bir alt men vardr. Bunlar isteinize gre seiniz. Eer yardm almak isterseniz,
F1 tuu ile annda yardm alabilirsiniz. EDIT mouse kullanmn da destekler. Bunlarn
neler olduunu grelim:


- 135-

MS-DOS Editr Ekran

FILE Men:

FILE mensnn zerine gelip Enter'e bastmzda, u men kacaktr:

New Yeni bir dosya yaratmak ve alma yapmak iin bunu seeriz. Eer o
an EDIT'te bir almamz varsa bu silinerek yeni bir alma ortam
yaratlacaktr.
Open Daha nce altmz bir dosyay amamz iindir. Yalnz bu dos-
yalarn uzantlar .TXT olmaldr. Biz uzant vermemisek, dosya
kendiliinden .TXT uzantsn alr.Aradmz dosya baka bir
uzantda ise *.TXT eklinde kan uzanty deitirip istediimiz
uzanty yazarak, o uzantdaki dosyalar bulabiliriz.


- 136-
Save Yazdmz bilgileri kaydetmek iindir.
Save As... Eer yazdmz bir bilgiyi baka bir isimle saklayacaksak, Save
As...'i seeriz.
Print... Dosyalarn ieriini yazcdan almamz salar.
Exit EDIT'ten kmamz salar. Eer, bir alma yapmsak bu
almay kaydedip kaydetmeyeceimizi de sorar.

EDIT Men:

Bu men'y setiimizde aadaki ilemleri yapabiliriz:

Bu men ile bloklama ilemlerini yaparz. stediimiz bir blm iaretleyerek
silebilir, kesebilir ve baka bir yere kopyalayabiliriz.

aretlemek istediiniz blm bir parmanz Shift tuuna basl iken, dier par-
manz da ok tularyla bloklayacanz blmn sonuna kadar gtrn. Bu ilem zaten
renkli bir erit iinde olacandan, iaretlenen blm rahatlkla grebileceksiniz.

Cut aretlenen blm kesmek iindir. Bunun iin bir parmanz Shift
tuunda iken dier parmanzn da Del tuuna basmas yeterlidir.
aretlenen yeri kesecektir.
Copy aretlenen blm kopyalamak iindir. Bunun iin de bir parmanz Ctrl
tuunda iken dier parmanzla da Ins tuuna basmanz gerekmektedir.
Paste Yaptr anlamndadr. Daha nce Cut ile kesilen ya da Copy ile kop-
yalanan blou imlecin bulunduu yere yaptrr.
Clear aretlenen blou siler.


- 137-
SEARCH Men:

Bu blmde de arama ve deitirme yapabiliriz. Aranan herhangi bir szc bu-
labilir, istersek deitirebeliriz. Bu blm setiimizde alt men'de unlar vardr:

Find... Bu blmde istenen herhangi bir karakter grubu aranabilir.
Bunu setiimizde Find What: Yazarak bizden aramak
istediimiz szc girmemizi bekleyecektir. <Ok> yazan
yere Tab tuu ile giderek seersek, yazdmz onaylam
oluruz ve arama balar. <Cansel> ile istersek buradan
kabiliriz.
Repeat Last Find Bu blm seersek daha nce aradmz szc F3 tuuna
basarak aramann devamn salam oluruz.
Change Bu blmle belirlenen bir szck, istendiinde baka bir
szckle deitirilebilir. Find What: Yazan yere deitirile-
cek szc, Change to: Yazan yere de yerine gelmesini
istediimiz szc yazarz.

Aadaki seenekleri semek iin Tab tuunu kullanabiliriz. <Find and Verify>'i
seersek bulduu szc deitirmeden nce bize soracaktr. Bizim onaymz aldktan
sonra deitirme ilemi yaplacaktr. Biz onaylamazsak o yerde deitirme yaplmayacaktr.
<Change All> dosya ierisindeki btn szckleri bize sormadan deitirecektir. <Cancel>
kmak iin, <Help> yardm almak iindir.


- 138-
OPTION Men:

Bu blmde ekran grnmn ayarlayabiliriz.

Display... Zemin ve yaz rengini belirler. Scroll ubuunu ap kapar. Tab
ayarlarn yapar.

HELP Men:

stenen herhangi bir konuda yardm almamz salar.

Dier tu komutlar:

Esc Komutlar keser. k salar.
Ctrl+A mle bir nceki szce gider.
Ctrl+C mle bir sayfa aa gider. (PgDn)
Ctrl+D mleci bir karakter saa tar. (Sa ok tuu ile ayn grevi yapar.)
Ctrl+F mle bir sonraki szce gider.
Ctrl+G mlecin bulunduu yerdeki karakteri siler. (DEL)
Ctrl+H mleci bir satr yukar tar. (Yukar ok tuu ile ayn grevi yapar.)
Ctrl+R mle bir sayfa yukar gider. (PgUp)
Ctrl+S mleci bir karakter sola tar. (Sol ok tuu ile ayn grevi yapar.)
Ctrl+T Bir sonraki szc siler.
Ctrl+V Insert modunu aar-kapar. Araya karakter girmeye yarar. (INS)
Ctrl+Y mlecin bulunduu satr siler.
Ctrl+Z Sayfay bir satr yukar kaydrr.
Ctrl+W Sayfay bir satr aa kaydrr.
Ctrl+X mleci bir satr aa tar. (Aa ok tuu ile ayn grevi yapar.)
Ctrl+Q+D mleci satrn sonuna gtrr.
Ctrl+Q+S mleci satrn bana gtrr.
Ctrl+PgUp mleci bir satr (78 karakter) saa kaydrr.
Ctrl+PgDn mleci bir satr (78 karakter) sola kaydrr.
Home mleci satr bana gtrr.
End mleci satr sonuna gtrr.


- 139-
49. SIKITIRILMI DOSYALARI AMA

EXPAND
D Komut

Grevi: MS-DOS install disketindeki sktrlm dosyalar aar. MS-DOS kurma
srasnda bu dosyalar kendiliinden amaktadr. Bunun dnda gerekli olduu durumlarda
istenen dosyalar amak iin bu komut kullanlr.

Yazl:
EXPAND [ [[ [Src1:] ]] ]\Dizinad\Dosyaad1
[ [[ [Src2:] ]] ]\Dizinad\Dosyaad2

Sktrlm dosyalar orijinal diskette _ iareti ile biter.

EXPAND A:\FORMAT.CO_ C:\DOS\FORMAT.COM

A srcsndeki sktrlm FORMAT.CO_ dosyasn C srcsndeki DOS
dizinine FORMAT .COM olarak aacaktr.

50. SSTEM KONTROLU

MSD
D Komut

Grevi: Sistem hakknda bilgi verir.

Menl sistemle alr MSD yazp Enter tuuna basmak yeterlidir. Aadaki ekran
gelerek kontrol yapacaktr:


- 140-
Kontrol ilemleri bittikten sonra aadaki Giri Ekran gelecektir:

Buradan hangi birim hakknda bilgi almak istiyorsanz onun parlak kl olan harfine
bastnzda ya da mouse ile zerine gelip tklattnzda size o birim ile ilgili bilgi
verilecektir.

Ekrandaki birimlerin anlamlar unlardr:

Birim Tu Anlam
Computer P Bilgisayarn ana kart hakknda bilgi. (Mainboard)
Memory M Bellek hakknda.
Video V Ekran kart hakknda.
Network N Network a hakknda. Varsa.
OS version O letim sistemi versiyonu.
Mouse U Mouse hakknda. Varsa
Other Adapters A Dier adaptrler hakknda.
Disk Drivers D Disk srcleri hakknda.
LPT Ports L Paralel portlar hakknda.
COM Ports C Seri iletiim portlar hakknda.
TSR Programs T Bellekte kalc programlar hakknda.
Device Drivers R Birim srcleri hakknda.


- 141-
Aadaki ekranda Computer blm hakknda alnan bilgiyi greceksiniz:

51. DEBUG

Debug programlarda yanl bulmak ve dzeltmek test etmek amacyla kullanlr.

Yazl:

DEBUGu altrmak iin DEBUG yazp Entere basarsanz, o ondaki bellek ve
disk ile ilgili ilemleri grebilir ve alabilirsiniz.

DEBUG Dosyaad Parametreler

Bu ekilde yazldnda, istenen dosya ile ilgili ilemler yaplabilir. stee bal
olarak parametre kullanlabilir.

Debug Komutlar:

Debugun promptu (-) iaretidir. Bu iaretin yanna komut yazlr.

A Assemble program kodlanmas yaplr.
C ki bellek blou karlatrlabilir.
D Bellein ieriini gsterir.
E Bellein ieriinin deitirilmesi salanr.
F Bellek blounun ierii deitirilir.
G Bellekteki program altrr.
H Onaltlk sistemde toplama ve kartma yaplr.
I Portlardan deer okunur.
L Diskten bellee bilgi yklenir.
M Bellek bloklarnn tanmasn salar.
N Dosya ad vermek iin.
O Portlara deer gndermek iin.
P Dng ya da alt programn altrlmas.
Q Debug programndan karak iletim sistemine dner.
R Saklayc deerlerini grmek ve deitirmek iin.


- 142-
S Arama yapmak iin.
T Komutu adm adm altrr.
U Assemly kodlarnn, makine koduna evrilmesi iin.
W Program diske kaydetmek iin.

G. TOPLU LEM DOSYALARI (BATCH) ve
KOMUTLARI

Bilgisayarda alma kolaylklarndan biri de BATCH dosyalardr. Bu tr dosya
iinde verilen komutlar, bir veya daha ok dosyaya ulamak iin yararldr. Bir veya daha
ok komutu kullanarak MS-DOS iinde ksa sre ve yazmla birok ii bir arada yapmak
olanakldr.

Toplu ilem dosyalarnn uzants .BAT'tr. Toplu ilem dosyasn altrrken
uzanty yazmaya gerek yoktur. Yalnzca dosya adn yazp ENTER'e basmak yeterlidir.
BATCH dosyalarn EDLIN ya da EDIT'i kullanarak veya dosyalar ASCII kodda
kaydedip saklayan herhangi bir kelime ilemci ile yazmak olanakldr.

Toplu lem Dosyalarn letmek in Kurallar:

Toplu ilem dosyasnn uzants .BAT olmaldr.
Src ad verilmezse altmz src, yol ad verilmezse o andaki dizin kullanlr.
BATCH komutlar yalnzca, bu tr dosyalar iin geerlidir. MS-DOS komutlar olarak
almaz.
allmakta olan BATCH dosyasn, Ctrl+Break veya Ctrl+C ile kesebiliriz. Yalnz
byle bir kesmede MS-DOS toplu ilemi sona erdirip erdirmek isteyip iste-
meyeceimizi sorar.
Bir toplu ilem dosyasnn iinde son komut olarak baka bir toplu ilem dosyas ad
verilebilir.


- 143-
1. AUTOEXEC.BAT (AILI TOPLU LEM DOSYASI)

Bilgisayar ilk altrdmzda MS-DOS, takl olan srcnn ana dizininde
AUTOEXEC.BAT adl dosyay arar. Eer bulursa altaki dier ilemleri brakarak bu
dosyay ileme sokar. Bu dosyann mutlaka ana dizinde bulunmas gerekmektedir. Deilse
bilgisayar al srasnda bu dosyay bulamaz.

Autoexec.bat Dosyasnn Yaratl:

Bilgisayarn alta, istediimiz ekilde almasn istiyorsak, bir
AUTOEXEC.BAT dosyas yaratmamz gerekir. Diyelim ki alta tarih, saat, versiyon
verilsin, VSAFE adndaki Virs Engelleyici program asn ve istediimiz klavyeyi yk-
lesin. Bir de A> zerinde admz yazsn, Promptu da deitirsin. Bunun iin srasyla u
ilemleri yapmamz gerekir:

Al toplu ilem dosyasnn ad AUTOEXEC ve uzants .BAT olmaldr.

COPY CON:AUTOEXEC.BAT

@ECHO OFF
Komutlar alrken ekrana yansmaz.
DATE
Tarihi grntler, deitirmemizi salar.
TIME
Saati grntler, deitirmemizi salar.
VSAFE
Virs kontrol programn aar.
VER
letim sisteminin versiyonunu verir.
CLS
Ekran temizler.
PATH=C:\;C:\DOS
Arama yolunu ayarlar.
PROMPT $ GVEN$_$P$G
Promptu deitirir.
FKLAVYE
FKLAVYE dosyasn aar.
^Z
k ve dosyann diske kayd iin.

Dosyann diske kayd iin CONROL+Z veya F6'ya basarz.

Bilgisayar yeniden atmzda, burada srasyla btn ilemlerin yapldn
grrz.

Prompt aadaki ekilde deiecektir:

GVEN
A:\>

eklinde olacaktr. Prompt bu ekilde olursa, bir dizin ierisinde alrken dizin ad
promptun yannda yazar.


- 144-
Bir Toplu lem Dosyas Yaratmak:

Toplu ilem dosyas yaratrken, al toplu ilem dosyas iin yazdmz ou
kurallar burada da geerlidir. Burada dikkat edeceimiz konular unlardr:

Toplu ilem dosyasnn ad, diskette bulunan .COM veya .EXE uzantl
dosyalarn adlar veya MS-DOS komutlar olmamaldr.
Dosyann uzants .BAT olmaldr.
Dosya ad iin, daha nce geen kurallara uyulmaldr.

rnek:

COPY CON:MUHA.BAT
@ECHO OFF
ECHO MERHABA
ECHO IYI ALIMALAR
ECHO *************************
ECHO HERHANGI BIR TUA BASINIZ
PAUSE
MUHASEBE
^Z

2. BATCH DOSYASI ALT KOMUTLARI

ECHO

Bir mesaj grntlemek veya batch komutlar ile MS-DOS komutlarnn alma
srasnda grntlenmesini engellemek iin kullanlr.

Yazl:
ECHO mesaj
Mesaj grntlemek iin.
ECHO OFF
Dier BACTH alt komutlar veya mesaj komutlarnn grn-
tlenmesini engeller.
ECHO ON
Komut ve mesajlarn grntlenmesi iin.
@
areti ECHO'larn grlmesini engeller.


- 145-
FOR..IN..DO

Yazl:
FOR %%Deiken IN (Set) DO Komut [Parametreler]

Deiken Tek bir harftir.
Set Bir veya daha ok szck veya dosya terimleridir.
Src:\Dizin Ad\Dosya Ad.Uzt eklindedir.
Jokerler kullanlabilir.
Komut Setteki tm dosyalar iin kullanlacak MS-DOS komutudur.
Parametreler Kullanlan komutun parametre ya da anahtarlar.

GOTO

Toplu ilem dosyasnda belirtilen etiketi izleyen satra atlar ve ilemi bu satrdan
srdrr.

Yazl:
GOTO Etiket

Etiket: nnde iki nokta (:) olan, bir veya daha ok karaktere verilen addr. Etiket
adnn yalnzca ilk sekiz karakteri geerlidir.

IF

MS-DOS komutunun koullu olarak almasn salar.

Yazl:
IF NOT Koul Komut

NOT Koulun yalnzca salanmad zaman alacan belirtir.
Koul Test edilen eydir. Karakter dizisi ya da deiken olabilir. A=B gibi...
Koul salandnda verilen komut ileyecektir.
Komut MS-DOS veya BATCH komutudur.

CALL

Toplu ilem dosyas almas srasnda baka bir toplu ilem dosyasn arr.

Yazl:
CALL [Src:][Dizinad][BAT Dosyaad][Parametre]


- 146-
rnek:
CALL PW.BAT

Toplu ilem dosyas alma srasnda, almas bitmeden PW.BAT toplu ilem dos-
yasn aracaktr.

CHOICE

Kullancya soru sorularak girilecek yanta gre seim yaplmasn salayarak,
dosyann akn ynlendirir.

Yazl:
CHOICE [/C[:]Tular] [/s][/n][/T[:]c,nn] [Metin]

Anahtarlar:
/C[:]Tular Uyar srasnda, yant olarak girilecek tularn tanm. Tanmlanmazsa
Y ve N olarak atanr.
/s Byk-kk harf ayrm yapmas salanr. Kullanlmazsa byk
kk harf ayrm yapmaz.
/n Uyarnn grntlenmemesi iindir.
/T[:]c,nn Uyar srasnda giri yaplmas iin bekletme sresi ayarlanr.
c: nn ile belirtilen saniye kadar bekledikten sonra giri yaplmazsa,
hazr deeri kullanarak giri yaplm gibi ilem srer.
nn: Bekleme sresi. 0-99 arasnda bir deer olmaldr. 0 verilirse
bekleme yapmaz, hazr deeri okur.
Metin Yazlacak uyar metni.

rnek:
CHOICE /C:EH Evet, Hayr

Bu ekilde yazmdan sonra alma srasnda aadaki biimde grnt oluur:

Evet, Hayr [E,H]?


- 147-
PAUSE

Herhangi bir tua baslana kadar toplu ilem dosyas almas durur. stee bal
olarak kullancnn mesajn grntler.

Yazl:
PAUSE Mesaj [>nul]

Mesaj Grntlenecek mesajdr.

Bu komuttan sonra Strike any key when ready ... mesaj da kar.

>nul parametresi kullanlrsa Strike any key when ready ... mesaj kmaz.

REM

Toplu ilem dosyasna aklamalar yazmak iin kullanlr. alma srasnda
grntlenmez.

Yazl:
REM Mesaj

Mesaj Bir satrda en ok 123 karaktere kadar olmaldr.

SHIFT

Toplu ilem dosyas uyarld zaman, komutta verilen parametreleri bir sola
kaydrr.

Yazl:
SHIFT


- 148-
H. KONFGRASYON DOSYASI
(DONANIM ZELLKLERN BELRLEME)

CONFIG.SYS

Grevi: nite srcleri ve evre nitelerini kontrol etmek ve kurmak iin kullanlr.

CONFIG.SYS dosyasn ASCII kaydeden herhangi bir editr (Edlin, Edit vb.) ile
yazabilirsiniz. Aada vereceimiz komut ve anahtarlar yalnzca CONFIG.SYS dos-
yasnda kullanlr.

1. KONFGRASYON DOSYASI KOMUTLARI

BREAK

letim sisteminin, bir program durdurmak iin, Ctrl+Break veya Ctrl+C'yi
aramasn salar.

Yazl:
BREAK=ON BREAK'i amak iin.
BREAK=OFF BREAK'i kapatmak iin.
BREAK BREAK'in ak m, kapal m olduunu anlamak iin.

BUFFERS

Grevi: Buffer alann artrarak, harddiske daha hzl eriimi salar.

Yazl:
BUFFERS=n,m

n 1den 99a kadar belirlenebilen disk buffer says.
m 1-8 arasnda giri-k srasnda yazlabilen ve okunabilen sektr says.
Deer verilmezse 1 kabul edilir.

BUFFERS=20 gibi...


- 149-

COUNTRY

Grevi: Uluslararas tarih, saat, harf dizimi, para deeri, ondalk ayrm gibi ge-
lerin belirlenmesini salar.

Yazl:
COUNTRY=xxx[,[yyy][,[Src:][\Dizinad\Dosyaad]]

xxx lke kodu.
yyy Kod sayfas.
Dosyaad lke bilgilerinin bulunduu dosya ad.

Belli bal lkelerin kodlar ve kod sayfalar:

lke ya da Dil lke Kodu
xxx
Karakter Seti
yyy
ABD 001 437,850
Almanya 049 850,437
Belika 032 850,437
Danimarka 045 850,865
Fransa 033 850,437
Hollanda 031 850,437
ngiltere 044 437,850
svire 041 850,437
talya 039 850,437
Trkiye 090 857,850
Uluslarararas ngilizce 061 437,850

DEVICE

Grevi: Sistemde kurulabilecek birim srclerini kurar.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad\Dosyaad] [Parametre]

Bu komutlar kullanrken rneklerimizi, diskinizde DOS dizini olduunu varsayarak
yapacaz. Siz kendinize gre uyarlamanz yapabilirsiniz.

nite srcs kurmann yazlm:

DEVICE=[Src:][Dizin Src]


- 150-
rnek:
DEVICE=ANSI.SYS
DEVICE=DRIVER.SYS
DEVICE=RAMDRIVE.SYS gibi...

DEVICEHIGH

Grevi: Birim srcsn st bellee ykler.

Yazl:
DEVICEHIGH=[Src:][\Dizinad\Dosyaad] [Parametreler]

Not: Bu komutu kullanabilmek iin DOS=UMB komutunu CONFIG.SYS dos-
yasna yazmanz gereklidir.

DOS

Grevi: MS-DOSun st bellekteki balanty ve st bellee yklenmisini salar.

Yazl:
DOS=[high|low],[umb|noumb]

Anahtarlar:
high|low MS-DOSun bir ksmn st bellee yklemek iin high parametre-
sini, tamamn yklemek iin low parametresi kullanlr.
umb|noumb umb parametresi normal bellek ve st bellek arasnda balant
oluturulmasn salar, noumb balanty iptal eder.

FILES

Grevi: Birden ok dosyay kullanma sunar. zellikle veritaban programlarnda
gerekebilir.

Yazl:
FILES=x

x Ak dosya says.

x iin deer 8-255 arasndadir. Belirtilmezse 8 kabul edilir.

FILES=20 gibi...


- 151-
LASTDRIVE

Grevi: Kullanlacak en ok src says belirtilir.

Yazl:
LASDRIVE=x

x A-Z arasnda bir harf.

x tanmlamas yaplmazsa E olarak kabul edilir.

MENUCOLOR

Grevi: Al mensnn rengini belirlemeyi salar.

Yazl:
MENUCOLOR=x,y

x Metin rengini belirler.
y Zemin rengini belirler.

Renk Deerleri:

0 Siyah 6 Kahverengi 11 Parlak cyan
1 Mavi 7 Beyaz 12 Parlak krmz
2 Yeil 8 Gri 13 Parlak magenta
3 Cyan 9 Parlak mavi 14 Sar
4 Krmz 10 Parlak yeil 15 Parlak beyaz
5 Magenta

NUMLOCK

Grevi: Bilgisayar aldnda NUM LOCKun ak ya da kapal olmasn salar.

Yazl:
NUMLOCK=on
Ak
NUMLOCK=off
Kapal


- 152-

REM

Grevi: CONFIG.SYS dosyasna aklama yazmak iin kullanlr.

Yazl:
REM Aklama

REM Bu satr ileme dahil olmayacaktr.

VERIFY

Grevi: Dosyalarn diske doru yazlp yazlmadn kontrol eder.

Yazl:
VERIFY=on
Ak
VERIFY=off
Kapal

2. KURULABLR BRM SRCLER

ANSI.SYS

Grevi: Kullanm destekleyen nite srcsdr.

Yazl:
DEVICE=[Src:][Dizin]ANSI.SYS[/x][/k]

Anahtarlar:

/x 101 tulu geniletilmi klavyelere, tularn listesini karr.
/k 101 tulu geniletilmi klavyelerde, geniletilmi tular iptal eder.

DBLSPACE.SYS

Grevi: DBLSPACE.BINin bellekteki son konumunu belirtir.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad]DBLSPACE.SYS [/Move] [/Nohma]


- 153-
Anahtarlar:
/Move DBLSPACE.BINi bellekteki son konumuna gnderir.
/Nohma DBLSPACE:BINin st bellekte almasn nler

DISPLAY.SYS

Grevi: Ekran iin kod sayfas deiimini salar.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad]DISPLAY.SYS con[:]=
(Tip[,Kodsy][,n,m])

Anahtarlar:
Tip Grnt adaptr. MONO, CGA, EGA ve LCD kullanlabilir. Belirtil-
mezse EGA seimini yaparak donanm kontrol eder ve VGAy da
destekler.
Kodsy Donanmn destekledii kod sayfasdr.
Kod Sayfalar:
437 ABD
850 ok uluslu
857 Trkiye
n Ek kod sayfas. 0-12 arasndaki deerdedir.
m Kod sayfas iin alt font says.

DRIVER.SYS

Grevi: Disk srcnn hazrdaki llerini deitirerek, yeni deerler verilmesini
salar.

Yazl:
DEVICE=[Src:][Dizin]DRIVER.SYS[/d:n][/c][/f:Faktr]
[/h:Kafa Says][/s:Sektr][/t:Iz]

Anahtarlar:
/d:n Disk src saysn belirtir. 0 ile 127 arasdr.
/c Disk src mandalnn ak ya da kapal olduunun kontrolunu salar.
/f:Faktr Disk srcsnn tipini tanmlar.

0 160-180 ya da 320-360K'dr
1 1.2 Mb (5.25 nch)
2 720 Kb (3.5 nch)
7 1.44 Mb (3.5 nch)
9 2.88 Mb (3.5 nch)


- 154-
Deer belirtilmemise ikidir. /F anahtar kullanldnda /H, /T ve /S anahtarlarn
kullanmaya gerek yoktur.

/h:Kafa

Disk srcsnn kafa saysn tanmlar. 1 ile 99 arasndadr. Deer
verilmezse 2'dir.
/s:Sektr Bir izdeki sektr saysn tanmlar. 1 ile 99 arasndadr.
/t:z Bir yzdeki iz saysn belirtir. Tanmlanmamsa geerli deer
80'dir. 1 ile 999 arasndadr.

EMM386.EXE

Grevi: Dos uygulamalar iin bellekten daha fazla verim alnmasn ve st bellee
eriimi salar. Daha ok 80386 mikro ilemci bir makinede verim artar. 80286 mikro
ilemci bir makinede kurmak iin, kurulu bir EMS kart bulunmas gerekir.

Yazl:
DEVICE=[Src:][Dizin]EMM386.EXE [on|off|auto][bellek]

on|off|auto ON aar, OFF kapatr, AUTO otomatik altrma yapar.
bellek EMM386nn atanmak istendii bellek miktar Kb olarak yazlr.
Geerli deerler 16-32768dir

DEVICE=EMM386.EXE 512 RAM

LIM yknmesi iin 512K RAM' brakacaktr.

HIMEM.SYS

Grevi: High Memory adnda bir zel bellek hazrlar. Artrlm bellei ynetir.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad]HIMEM.SYS

PRINTER.SYS

Grevi: Paralel yazclar iin kod sayfas deiimini salar.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad]PRINTER.SYS
lptx=(Tip,[Kodsy],[n])


- 155-
Anahtarlar:
Tip Bal yazc.
Kodsy Donanmn destekledii kod sayfas.
n Ek kod sayfas.

RAMDRIVE.SYS

Grevi: Bellein bir blmnde hayali harddisk yaratr. Daha hzl bir okuma
oluturur.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad][RAMDRIVE.SYS[Byklk]
[Sektr][Giri][/e|/a]

DEVICE=C:\DOS\RAMDRIVE.SYS 640 256 100

640Kb kapasiteli RAM diski tanmlar ve her sektr 256byte uzunluuna ayar-
layarak 100 dizin giriine izin verir.

Anahtarlar:
Byklk Disk bykl Kb olarak belirtilir. Deer belirtilmezse 64Kb kabul
edilir.
Sektr Sektr bykl byte olarak belirtilir. Deer belirtilmezse 512 byte
kabul edilir.
Giri Ana dizin girii belirtilir. Deer belirtilmezse 64 kabul edilir.
/e Varsa RAM disk olarak ykseltilmi bellei kullanmay salar. Bu
anahtarla birlikte /a anahtar kullanlmaz.
/a Varsa ek olarak ykseltilmi bellei kullanmay salar. /e anahtar ile
birlikte kullanlmaz.

SETVER.EXE

Grevi: MS-DOS versiyon tablosunu bellee ykler. MS-DOSun eski versiyonlar
versiyon uyumazl gsterip almayabilir. altrmak iin kullanlr.

Yazl:
DEVICE=[Src:][\Dizinad]SETVER.EXE


- 156-

SMARDRV.SYS

Grevi: Geniletilmi ya da uzatlm bellekte gizli disk oluturur.

Yazl:
DEVICE=[Src:][Dizin]SMARTDRV.SYS[Balby][By][/a]

Anahtarlar:
Balby Gizli diskin balang bykldr. Deer verilmezse 256'dr. 128 ile
8192 arasndadr.
By Gizli disk bykln tanmlar.
/a Gizli disk geniletilmi bellekte oluur. Belirtilmezse artrlm bellek
kullanlr.


- 157-
SORULAR

1. Pathname nedir?
2. Dizin (Directory) nedir?
3. Dosya (File) nedir?
4. Dizin ve Dosya arasndaki farklar nelerdir? Aklaynz.
5. Dosya ad verirken uyulmas gereken kurallar nelerdir?
6. * ve ? karakterleri neyi simgeler?
7. komut ve d komut nedir?
8. Formatlama nedir? Sistem format nasl yaplr?
9. Dosya listesini hangi komutla grrz? Anahtarlar nelerdir?
10. Toplu lem Dosyas ne demektir? Kurallarn saynz.
11. CONFIG.SYS dosyasnn amac nedir? Aklaynz.
12. C srcsndeki SEKRETER dizininde bulunan ve uzants .BAK olan
dosyalar silen komutu yaznz.
13. A srcsndeki PW dizininde bulunan tm dosyalar, C srcsndeki PW
dizinine kopyalayan komutu yaznz.
14. C srcsndeki PW dizininin altna PWDATA dizini anz.
15. VER ve VOL komutlarnn grevleri nelerdir?
16. C srcsnde bulunan PW dizini ve PWDATA alt dizini iinde dosyalar
vardr. Bu dizinleri dosyalar ile birlikte ka yntemle sileriz. Siliniz.
17. Aadaki komutlarn grevleri nelerdir? Aklaynz.
a.
DIR C:\MUHASEBE /S /P /W
b.
DEL A:\DILLER\COBOL\*.COB
c.
REN C:\PROGRAM\ISLETME1.BAS ISLET.BAS
d.
FORMAT A:/S/F:720
e.
MD A:ISCI
f.
CD WINDOWS\SYSTEM
g.
COPY A:*.* C:\SEKRETER
h.
PATH C:\DOS
i.
TYPE C:\PW\MEKTUP.DAT
j.
LABEL YAZISMA
k.
RD A:PW
l.
XCOPY *.* C:\SEKRETER
m.
TREE C:\WINDOWS
n.
COPY *.* C:\DOS


- 158-
BLM V.
BELLEK HZMET PROGRAMI

A. GR

Bellek hizmet programlar iletim sistemine yardmc programlardr. letim
sisteminin yapabildii btn ilemleri bellek hizmet programlaryla daha kolay
gerekletirebiliriz. Bu nedenle kullanmlar yaygndr. PCTOOLS, NORTON gibi bellek
hizmet programlar en ok kullanlanlardr. Hatta iletim sisteminde yapamayacamz ou
eyi bellek hizmet programlaryla yapabiliriz.

Bellek hizmet programlar, iletim sistemlerinde olmayan baz zellikleri
barndrrlar. Bu ynleriyle MS-DOS iletim sisteminin yeni versiyonlarna bu tr
programlardan mantk aktarm olmu ve iletim sistemleri de bu dorultuda kendilerini
yenileyip gelitirmilerdir.

Bu ncle rnek verecek olursak; silinen dosyalar yeniden kullanma mant
PCTOOLSdan alnmadr.

Bellek hizmet programlarnda komutlar yazlmaz. aretlenerek kullanlrlar. Bu
nedenle iletim sisteminde kullanlan parametreleri kullanma gibi sorunlar da yoktur. Men
ve pencere sistemi ile alrlar, mouse destekleri vardr.

B. BELLEK HZMET PROGRAMLARININ
TEMEL MANTII

Bellek hizmet programlarnda komutlarn yazln ve parametrelerini ezberlemek ve
yazmak zorunda olmadmzdan iletim sistemlerine gre daha avantajldrlar. Kullanm
da iletim sistemlerine gre daha pratik olduundan ounlukla tercih nedenidir. Burada
unu da unutmamak gerekir: Btn bu zelliklerinin yansra iletim sisteminin mantnda
da akladmz gibi, iletim sistemine gerek duyarlar.

C. BELLEK HZMET PROGRAMLARININ
TEMEL KAVRAMLARI

Bellek hizmet programlarnda kullanlan deyimlerin ounu bilgisayar hakknda
genel bilgiler ve iletim sistemi konusunda grmtk. Burada deiiklik gsteren ya da
daha nce grmediimiz kavramlar yeri gelince aklayacaz.


- 159-
D. PCTOOLS BELLEK HZMET PROGRAMINA
GR VE TEMEL AIKLAMALAR

Bellek hizmet programlarndan sz ederken bu tr programlardan en ok
kullanlanlarnn PCTOOLS ve NORTON olduunu sylemitik. Biz bu blmde
PCTOOLS zerinde duracaz.

PCTOOLS adn Personal Computer Tool Servicesden alr. 1985 ylnda Central
Point Software irketi tarafndan ilk versiyonu kartlmtr. Son versiyonlar 6.0 ve daha
yukar olanlar, diskte ok yer kaplamaktadr. Daha ok byk bilgisayarlar ve ok
kullancl bilgisayarlar iin gelitirilmilerdir. Bizim burada anlatacamz versiyonu
diskette ok rahat alabilen ve 170 Klk alan kaplayan versiyonudur.

Program iki blmden olumaktadr. Birinci blm Dosya ilemleri, ikinci blm ise
Disk ilemleridir.

PCTOOLS programn altrabilmek iin bir diskete ykleyin ve aadaki ekilde
yazarak Entere basn.

PCTOOLS

Karnza aadaki Beginning Men dediimiz, al mens kacaktr.

PCTOOLS Al Mens


- 160-
Burada grdmz gibi programn tantm, yazlm irketi ve hangi tularla neler
yaplaca yazl.

Press any key for File Funtcions
Dosya ilemleri mensne gemek iin herhangi bir tua basn.

F3=Go directly to Disk and Special Function
Disk ilemleri mensne gemek iin F3 tuuna basn.

F10=Change drive/path from A:\
alma ortamn, alann, srcy deitirmek iin F10 tuuna basn.

Press ESC to Exit
Programdan k iin ESC tuuna basn.

Yukardaki tu kullanmlarn ieriden de yaparak ayn ilevleri
gerekletirebileceimizden genelde Enter tuuna basarak dosya ilemleri mensne
geeriz.

E. PCTOOLS DOSYA LEMLER MENSNN
AMACI ve KOMUTLARI

Bir tua bastmzda aadaki ekran kacaktr. Bu ekrann nasl kullanlacan
ekran inceleyip tandktan sonra greceiz.


- 161-
Ekrann tanm yledir:

Vol Label Disk Etiketi
Scroll lock Ekrann kaydrma durumu
File Function Men Ad (Burada Dosya lemleri)
Path Grntlenen alma ortam (allan src ve dizin)
Name Dosya adlar
Ext Dosya uzantlar
Size Dosyalarn kaplad alan (byte olarak)
Attr Dosyann nitelii
Date Dosyann yazm tarihi
files LISTed Listelenen dosya adedi ve kapladklar alan
files in sub-dir Alt alma alanlarndaki dosya says ve kapladklar alan
files SELECTed aretli dosya says ve kapladklar alan
Available on volume Diskte kalan bo alan

En alt ksmda da komutlar bulunmaktadr. Komutlarn kullanlaca harf byk
yazlm ve renkli ya da parlak olarak klandrlmtr. Buz komutlarn banda da hangi
tua baslaca belirtilmitir.

rner verecek olursak Copy komutunda C byk harfle yazlm ve
klandrlmtr. Kopya ilemi iin C tuuna baslacaktr. cOmp komutunda da O tuu
byk yazlm ve klandrlmtr. Bu komut iin O tuuna baslacaktr. F10=chg
drive/path yazlm alma ortam deitirmek iindir ve kullanmak iin F10 tuuna
baslacaktr.

PCTOOLS programnda tularn grevleri aadaki gibidir:

Scroll Lock OFF durumundayken:

Tu Grevi
Bu tua her basta kl gsterge bir alttaki dosya adna gider
Her basta bir stteki dosya adna gider.
Ayn satrda, sa taraftaki listeye geer.
Ayn satrda, sol taraftaki listeye geer.
Home Ikl gsterge bulunduu yerden, ilk sayfann bandaki dosyann
zerine gelir.
End Ikl gsterge bulunduu yerden, son sayfann sonundaki dosyann
zerine gider.
Page Up Her basta nceki 6. dosyaya gider.
Page Down Her basta sonraki 6. dosyaya gider.


- 162-

Scroll Lock ON durumundayken:

Tu Grevi
Ikl gsterge birinci satrda sabit kalrken, dosya adlar yukar doru
kayar.
Ikl gsterge birinci satrda sabit kalrken, dosya adlar aa doru
kayar.
Ikl gsterge ikinci blme geer.
Ikl gsterge birinci blme geer.
Home Ikl gsterge ilk dosyann zerine gider.
End Ikl gsterge son dosyann zerine gider
Page Up Ikl gsterge sabit kalrken, her basta nceki 6. dosyay kendine
eker.
Page Down Ikl gsterge sabit kalrken, her basta sonraki 6. dosyay kendine
eker.

1. DOSYA ARETLEME
ENTER Tuu

Burada grevlerini verdiimiz edit tular ile dosyalar zerine gidip gelmeyi
rendik. Komutlar kullanrken dosya ya da dosyalar semek iin ok tular ile kl
gsterge istenilen dosyann zerine getirilir. Birden ok dosya ile ilgili ilem yapacaksak,
kl gstergeyi setiimiz dosyann zerine getirip Enter tuuna basarz Enter tuuna
bastmz dosyann nnde bir numara kar. Bunun gibi dosyalar setike, setiimiz
btn dosyalar numara verilerek iaretlenir ve yapacamz ilemler o dosyalarla ilgili olur.

Ekrann en altnda =SELECT eklinde belirtilen komut, dosyalar iaretlemek iin
yukarda anlattmz komuttur.

2. ARETLEMEDEN VAZGEME
F1=UNselect

aretlediimiz dosya ya da dosyalardan bir yanllk sonucu ya da herhangi bir
nedenle vazgemek istersek F1 tuuna basarak, dosyalardaki iaretleri kaldrabiliriz.


- 163-
3. DOSYA HAKKINDA DETAYLI BLG
F2=alt dir lst

Dosyalar hakknda daha detayl bilgi almak iin F2 tuuna basarz. F2 tuuna basnca
dosyalarn Cluster numaralar, kayt saatleri de verilecek ve dosya nitelikleri ksaltma
yerine yazyla bildirilecektir.

4. DISK LEMLER MENSNE GEME
F3 other menu

Bulunduumuz men daha nce de belirttiimiz gibi, dosya ilemleri iindi. Eer
disk ile ilgili ilemleri yapacaksak, F3 tuuna basarak Disk lemleri Mensne
geebiliriz.

5. PCTOOLSTAN IKMA
Esc=exit

PCTOOLS programndan kmak iin Esc tuuna basarz. Ekranda yeni ve kk
bir pencere alarak bize programdan kmak isteyip istemediimizi soracaktr. Y tuuna
basarak programdan kabiliriz. k srasnda aadaki pencere alacaktr.

6. AYNI ZELLKTEK DOSYALARI GRME
F8=directory LIST argument

* ve ? jokerini kullanarak isim benzerlii olan dosyalar PCTOOLSda grebiliriz.
Bunu yapabilmek iin F8 tuuna basarz. Name ve Ext blmlerinin karsnda * iaretleri
vardr. Bu ekilde Enterle bo geersek btn dosyalar grlecektir. Biz burada Ad CO
ile balayan ve uzants ne olursa olsun btn dosyalar grelim. Aada yukardaki
isteimize gre ii doldurulmu bir pencereyi grelim.


- 164-

7. AYNI ZELLKTEK DOSYALARI ARETLETME
F9=file SELECTion argument

Bulunduumuz src ve dizindeki tm dosyalarla ilgili ilem yapacamzda,
dosyalar tek tek iaretlemek yerine istediimiz zellikteki dosyalar ya da tmn F9
tuuna basarak iaretleyebiliriz. F9 tuuna bastmzda F8deki gibi bir pencere alacaktr.
* iaretleri kendiliinden seilmitir. Buraya istenen zellikleri belirtebiliriz. Bize Enter
tuuna basarak tm dosyalar iaretletmek kalyor. F8den fark btn dosyalar ekranda
grnrken istediimiz zellikte olan dosyalar iaretleyecektir. Burada da dosya ad CO*,
uzants * eklinde iaretlediimizde btn dosyalar grlecek ama ad CO ile balayan
dosyalar iaretlenmi olacaktr.

F8 ve F9 arasndaki farka dikkat edersek, F8de yalnzca zellikli dosyalar
grnyordu. F9da ise btn dosyalar grlyor ama zellikli dosyalar iaretlenmi
biimde oluyor.

8. SRC YA DA DZN DETRME
F10=chg drive/path

altmz ortamdan dier bir ortama gemek iin F10 tuuna basarak istediimiz
src ya da dizini seebiliriz. F10 tuuna bastmzda aadaki gibi kk bir pencere
alarak hangi srcde almak istediimizi soracaktr.


- 165-

Biz burada src deitirmek iin A harfine basalm. Diskete geite Reading
system areas..... Disketi tararken Scanning sub-driectories.. mesaj kacaktr. Eer
disketimizde dizin yoksa hemen ana dizine geerek dosyalar listeleyecektir. Dizin varsa
dizin listesini verecek ve bizim istediimiz dizine geerek almamz salayacaktr.
stediimiz dizini seebilmek iin ok tular yardm ile dizinin zerine gelir ve Enter
tuuna basarz. Aada dizin olan bir disketi setiimizde karmza kacak ekran eklini
grelim:

9. DOSYA KOPYALAMA
Copy

Dosya ya da dosyalar kopyalayacamz zaman COPY komutu kullanlr. Bu
komutu aadaki ilem sras ile kullanrz.

1. Dosya ya da dosyalar tuuna basarak iaretlenir.

2. Copy komutunda daha nce belirttiimiz gibi C tuu parlak renkte ve byk harfle
olduundan C tuuna baslr. Karmza kan ekranda aadaki pencere alr:


- 166-

3. Burada kopyalama ileminin hangi srcye yaplaca sorulmaktadr. A tuuna
basp A srcsn seerek, kopyalamay A srcsne yapabiliriz. A tuuna basnca
kopyalama ilemi balayacak, dizin yoksa kopyalama direkt olarak gerekleecektir. Eer
belirttiimiz srcde dizin varsa, dizin listesi kar. Hangi dizine kopyalayacaksak, ok
tular yardm ile istediimiz dizini seer ve o dizin ierisine kopyalamay salarz.

Kopyalayacamz tarafta ayn adla dosya varsa aadaki ekran kacak ve bize baz
sorular soracaktr.


- 167-
Burada gireceimiz seeneklerin anlamlar yledir:

R R tuuna basarsak, kopyalama srasnda ayn isimde olan btn dosyalarn
zerine bize bir daha sormadan kopyalama yapacaktr.
W W tuuna basarsak, yalnz o an ekranda grnen dosyann zerine yazar.
S S tuuna basarsak, ayn isimde olan dosyalar yeniden kopyalamayacak ve
atlayarak, orada olmayan dosyalar kopyalayacaktr.
T T tuuna basarsak, yalnzca ekranda grentlenen dosyay kopyalamadan
atlayacaktr.

10. DOSYA TAIMA
Move

Bir ya da daha ok dosyay bulunduu ortamdan baka yere tamak istediimizde
Move komutunu kullanrz. Move komutu ile tama srasnda, nceki ortamda bulunan
dosyalar silinerek yeni ortama tanacaktr.

Tama ilemi iin aadaki sra takip edilir:

1. Tanacak dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. M tuuna baslr.
3. Aadaki gibi bir pencere alr.

4. Tamak iin Y tuuna vazgemek iin ise Esc tuuna baslr.
5. Bu ilemden sonra hangi ortama tanacan soran bir pencere alr.

6. kan pencereye hangi srcye tayacaksak, o srcnn ad girilir. Src
bulunduktan sonra dizin yoksa kopyalama yaplacak, dizin varsa dizin listesi gelerek bizden
dizin sememizi isteyecektir.


- 168-
Tama olay bittikten sonra eski ortama dnecektir. Bu ortamda artk iaretlediimiz
dosyalar yoktur. Tayacamz yerde ayn adla baka dosya varsa, kopyalamada olduu
gibi, bize zerine yazlp yazlmayaca sorulacaktr.

11. DOSYA KARILATARMA
cOmp

Farkl ortamlarda bulunan bir ya da daha ok dosyay karlatrmak iin cOmp
komutu kullanlr.

Dosya karlatrma iin aadaki sra takip edilir:
1. Karlatrlacak dosyalar iaretlenir.
2. O tuuna baslr. Aadaki pencere kar:

3. Karlatracamz dosya hangi ortamda ise, o ortamn src harfini gireriz.
4. Karmza yeni bir mesaj kacaktr:

5. Eer dosyalarn adlar sorulmadan karlatrlmas isteniyorsa Y tuuna, deilse
herhangi bir tua baslr.

Y tuuna basarsak dosya adlar sorulmadan karlatrma yaplacaktr. Herhangi bir
tua basarsak dosya karlatrlmadan nce ikinci srcdeki dosyann ad ve uzants bize
sorulacaktr.

12. KARAKTER GRUBU ARATMAK ve DETRMEK
Find

Bir ya da daha ok dosya ierisinde herhangi bir karakter grubunu aratmak
istediimizde Find komutu kullanlr.
Aratma iin aadaki sra takip edilir:
1. Karakter grubunun aranaca dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. F tuuna baslr. Karmza aadaki ekran kar:


- 169-

Burada arayacamz karakter grubunu iki ekilde girebiliriz. ASCII ya da HEX
yazarak. Keli parantezler iine aranacak karakter grubu girilir. ASCII deil de HEX
yazacaksak F1 tuuna basarak HEX yazmna geebiliriz.

rnek olarak COMMAND.COM dosyasnda Microsoft szcn arayalm:

3. ASCII yazan yerin karsna Microsoft szcn girelim. Bu ekilde
doldurulmu bir ekran aadaki ekilde olacaktr:

Biz Microsoft szcn girerken HEX blmnde de girdiimiz karakterlerin HEX
karl yazlacaktr. Yazdktan sonra Enter tuuna basalm. Arama balayacaktr ve arama
srasnda Searching sector 00000xx of 0000xxx yazarak aramann srdn bildirecektir.
Bulduktan sonra aada;

Press E to wiew/Edit the sector or
G to continue searching.

mesaj kacak. Eer bulunan karakter grubu iin deitirme yaplacaksa E tuuna, aramaya
devam edilecekse G tuuna basmamz gerekir. Aradmz karakter grubu bulununca E
tuuna bastmzda aadaki ekran kacaktr.


- 170-

mle Microsoft szcnn M harfinin zerinde, yalnz HEX blmndedir.

Yukardaki ekranda geen deyimleri aklayalm:

File=COMMAND.COM Dosya ad.
Relative sector Dosyann bulunduu sektr
Clust Dosyann bulunduu blok. (cluster)
Disk Rel Sec Sektrn diskteki mutlak yeri
Displacement Bilgilerin bulunduu konum
Hex codes ASCII karakterlerin Hexadecimal (16lk) karl.
ASCII value Karakterlerin ASCII karl.

Aada belirtilen tu kullanmlarnn grevleri:

cursor Ok tular ile hareket edilerek istenilen karakterin zerine
gelinir.
F1=swap entry area HEX blmnden ASCII blme, ASCII blmden HEX
blme gei iin.
F5=update Bir deiiklik yaplmsa son durumu ile diske kayt eder.
F6=cancel update Yaplan deiiklikleri kaydetmeden k.
ESC=exit k iindir. Dosya lemleri ekranna dner.
Home=first pos Dosyann bana gider.
End=last pos Dosyann sonuna gider.
PgUp=1st half Bulunduu sektrn ilk yarsna gider.
PgDn=2nd half Bulunduu sektrn ikinci yarsna gider.


- 171-
13. DOSYA ADI DETRMEK
Rename

Dosya ad deitirmek iin Rename seenei kullanlr.

Dosya ad deitirebilmek iin srasyla aadaki ilemler yaplr:

1. Ad deitirilmek istenen dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. R tuuna baslr. [ ] iaretleri arasnda dosya ad ve uzants kar.

[ [[ [FKLAVYE] ]] ]
[ [[ [COM] ]] ]

3. Burada yeni vereceimiz ad girilir Enter tuuna baslr ve aadaki ekran kar.

Seeneklerin anlamlar yledir:

Y Y tuuna basarak ad deitirme ilemi gerekletirilir.
N N tuuna basarak, isim deitirme ekranna yeniden dnlr ve yeni bir
deiiklik yaplmasna izin verir.
B B tuuna basarak o dosyann ad deitirilmeden geilir.
ESC Bu ekrandan k iindir.

Yukardaki seeneklere gre ilemimizi yaptktan sonra, Dosya lemleri Mensne
dner. Yeni adlaryla dosyalar burada grebiliriz.

Dosya ad deitirmede F8 ve F9dan yararlanarak * ve ? joker karakterlerini
kullanabiliriz.

14. DOSYA SLME
Delete

Dosya silme ilemleri iin Delete seenei kullanlr. Burda da F8 ve F9dan
yararlanarak * ve ? joker iaretlerini kullanabiliriz.


- 172-
Dosya silmek iin srasyla aadaki ilemler yaplr:

1. Silinecek dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. D tuuna baslr. Tek dosya sileceksek aadaki seenekler kar:

Silmek istiyorsak Y tuuna, silmek istemiyorsak N tuuna basarz.

Birden ok dosya iaretlemisek bu kez aadaki seenekler kacaktr.

aretlenen dosyalarn tamamnn sorulmadan, otomatik olarak silinmesini
istiyorsanz Y tuuna, tek tek sorularak silinmesini istiyorsanz N tuuna basn.

15. DOSYA KONTROL ve DZELTME
Ver

Dosyalarn kontrol edilmesi ve bozukluk varsa dzeltilebilmesi iin Ver, yani Verify
seenei kullanlr.

Kontrol ve dzeltme ilemi yapabilmek iin aadaki sra takip edilir:
1. Kontrol yaplacak dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. V tuuna baslr. Aadaki ekran kar.

aretlenen dosyalarn kontrol srasyla yaplr, bir hata yoksa OK! iletisi ile
bildirilir. Dosyalarn okunmas sektr numaral ile birlikte gsterilir.


- 173-
16. DOSYALARIN ERN GRME ve DZELTME
wiew/Edit

Dosyalarn ieriini grntlemek ve deitirmek amacyla wiew/Edit seenei
kullanlr.

Dosya ieriklerini grme ve deitirme ilemi aadaki sra ile yaplr:

1. stenilen dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. E tuuna baslr ve aadaki ekran gelir.

Bu ekranda grlen terimlerin anlamlar:

File=AUTOEXEC.BAT Dosya ad.
Relative sector Dosyann bulunduu sektr
Clust Dosyann bulunduu blok. (cluster)
Disk Rel Sec Sektrn diskteki mutlak yeri
Displacement Bilgilerin bulunduu konum
Hex codes ASCII karakterlerin Hexadecimal (16lk) karl.
ASCII value Karakterlerin ASCII karl.


- 174-
Alt ksmda belirtilen tu kullanmlarnn grevleri:

Home=beg of file/disk Dosyann en bana geer.
End=end of file/disk Dosyann en sonuna gider.
PgDn=forward Grnty yarm sektr ileri alr.
PgUp=back Grnty yarm sectr geri alr.
F1=toggle mode Ekran deitirerek, yalnzca yazl durumunu verir.
F2=chg sector num Ulalmak istenen sektr numarasna ulam iin.
F3=edit Deiklik yapmak iin HEX blmnden ASCII blme,
ASCII blmden HEX blme gei.
ESC=exit Ekrandan k iin.

F3 tuuna basnca ekrann en altndaki tu kullanmlar deierek aadaki biimi
alr. O dosya ierisinde deiiklik yapmamz salar.

Aadaki tularn anlamlar:

cursor Ok tular ile hareket edilerek istenilen karakterin zerine
gelinir.
F1=swap entry area HEX blmnden ASCII blme, ASCII blmden HEX
blme gei iin.
F5=update Herhangi bir deiiklik yaplm ise son durumu ile disket
kayt eder. Gncelletirir.
F6=cancel update Yaplan deiiklikleri kaydetmeden k.
ESC=exit k iindir. Dosya lemleri ekranna dner.
Home=first pos Dosyann bana gider.
End=last pos Dosyann sonuna gider.
PgUp=1st half Bulunduu sektrn ilk yarsna gider.
PgDn=2nd half Bulunduu sektrn ikinci yarsna gider.

17. DOSYALARIN NTELN GRME ve DETRME
Attrib

Dosyalarn niteliini Attrib komutu ile deitiririz. Dosya nitelii demek; dosyay
system (sistem), yalnz okunabilir (read only), gizli (hidden), ariv (archive) demektir.

Dosya niteliini deitirme ilemi aadaki sra ile yaplr:

1. stenen dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. A tuuna baslr ve aadaki ekran gelir.


- 175-

Ekranda grnen terimlerin anlamlar:

Size Dosyann kaplad alan. (byte olarak)
#Clu Cluster numaras
nitial attributes Hazr olan, nceden verilen nitelikler.
New attributes Deitirilecek ya da deitirilen nitelikler.
Read Only Yalnz okunabilir nitelik.
Hidden Gizli dosya nitelii. (DIR komutu tek kullanldnda
grnmez.)
System letim sistemi program
Archive Ariv dosya
Initial Time/Date Daha nce kayt edilmi, tarih ve saat.
New Time/Date Deitirilecek tarih ve saat.

Tularn grevleri:

=prior entry Dosyann nceki zelliklerine gemek iin.
=next entry Dosyann yeni zelliklerine gemek iin.
U Yaplan deiiklikleri gncelletirerek, diske kayt eder.

3. Deitirilmek istenen zelliin zerine kl gsterge ok tular yardm ile
getirilir. Enter tuuna baslarak OFF ise ON, ON ise OFF yaplr.

OFF Kapal. Yani dosyann o nitelii yok.
ON Ak. Dosyann belirlenen zellii var.

4. Gncelletirmek iin U tuuna baslr.


- 176-
18. BELGE DZENLEYC (KELME LEM, EDITOR)
KULLANIMI
Wordp (WORDPROCESSOR)

PCTOOLSun ok ynl bir program olduunu buraya kadar rendiimiz
bilgilerden anlamsnzdr. Btn bu yeteneklerinin yansra bir kelime ilem blm de
bulunmaktadr.

Burada reneceimiz kelime ilem blm ile BATCH dosyalar yazabilir ya da
daha nce yazdnz bir dosya zerinde dzenlemeler yapabilirsiniz.

PCTOOLSun kelime ilem blm olan Wordpyi kullanabilmek iin hangi dosya
ile alacaksanz, kl gstergeyi o dosyann zerine getirip, W tuuna basmanz
gerekmektedir. Bundan sonra karmza ekrann altnda yle bir mesaj kacaktr.

Press F2 to create a new file, Esc to end,
or any other key to edit XXXXXXXX.XXX

Burada sylenmek istenin, yeni bir dosya yaratacaksanz F2 tuuna, iaretli dosya ile
alacaksanz herhangi bir tua, k iin Esc tuuna basn anlamndadr.

Aada F2ye basarak yeni yaratlm bir kelime ilem ekrann grelim:


- 177-
imdi de AUTOEXEC.BAT dosyasn iaretleyerek oluturduumuz ekran grelim:

Ekrann en altnda 1den 80e kadar olan cetvel durum cetvelidir. Cetevlin altnda
fonksiyon tularnn grevleri bulunmaktadr:

Ekrann altnda bulunan fonksiyon tularnn grevleri:

F2=Save Kelime ilem ierisinde yazdmz bilgileri diske yazdrr.
F3=Search Yaz ierisinde bir karakter grubunu arar, bulur.
F4=Replace Yaz ierisinde bir karakter grubunu arar ve yerine verilen baka bir
karakter grubu ile deitirir.
F5=Select Yaz ierisinde herhangi bir blm bloklayarar, silmek ya da
kopyalamak iin istenen blmn ban ve sonunu iaretler.
F6=Cut F5 ile iaretlenen blou siler. Keser.
F7=Copy F5 ile iaretlenen blou kopyalar.
F8=Paste F5 ile iaretlenen, F6 ile kesilmi ya da F8 ile kopyalanm blou
istenen yere yeniden yazar. Yaptrr.
F10=Show Yaz ierisindeki Enter tuuna ve aa ok tuuna baslan yerleri
klandrlm sola ok tuu ile gsterir.
INSERT Araya yazma moduna geerek, yaz ierisine ekleme yapmay
salar.
NUM LOCK Klavyenin sa tarafnda bulunan, nmerik klavyeyi aar/kapar.


- 178-
a. Yazlan Metnin Diske Kayd (Save)

Bir metni yazdktan sonra diske kaydetmek iin F2 tuuna baslr ve dosya yeni ise
aadaki mesaj karak dosyaya bir isim vermemizi ister.

Please enter the new file and extension names.(ESC will end).
Name=[ ]
Ext =[ ]

Namein karsna dosya ad, Extin karsna da dosya uzants yazlr ve Entere
baslr. Vazgemek iin Esc tuuna baslr.

Daha nce yazdmz bir dosya ise kayt edecek ve aada;

File saved successfully.
Press any key to continue

iletisi grnerek bir tua basmamz isteyecektir. Herhangi bir tua basnca ekran eski
konumu alacaktr.

Dosyadan karken son eklini kaydetmemisek aadaki mesajla bizi uyararak, son
eklini kaydetmediimizi, kaydedip kaydetmeyeceimizi sorar:

You have not saved the file since last changing it.
Do you want to save it before exiting? Reply "Y" to save, or "N"
to exit WITHOUT saving the file (Esc returns to word processor).

Kaydetmek istiyorsak Y tuuna, kayt etmeden kmak istiyorsak N tuuna basarz.

b. Bir Karakter Grubunu Aratma (Search)

Yaz ierisinde zellikle bulmak istediimiz bir karakter grubu olabilir. Byle
durumlarda biz istediimiz szc yazarak, kelime ilem programmzdan bunu bulmasn
isteyebiliriz.

Bunu yapabilmek iin F3 tuuna basarz ve karmza ekrann altnda aadaki ileti
kar:

Please enter characters to search for below:

[ ]


- 179-
Aratmak istediimiz karakter grubunu [ ] iaretleri arasna girerek aratrz. Ayn
karakter grubu birden ok ve bunlar da bulmak istiyorsak her biri iin F3 tuuna basarz.
Her basta bir sonrakini bulur.

c. Bir Karakter Grubunu, Bir Karakter Grubu ile Deitirmek (Replace)

Yaz ierisinde bulunan bir karakter grubunu, dier bir karakter grubu ile
deitirmek isteyibiliriz. Bunu yapabilmek iin F4 tuuna basarz ve ekrann altnda
aadaki ileti kar:

Please enter characters to replace below:

[ ]

Buraya aratmak aratmak istediimiz karakter grubunu yazar ve Enter tuuna basarz.
Hemen arkasndan bu blmde bir deiiklik olarak u biimi alr:

Please enter characters to replace with below:
Replacing:
[File ] [Dosya ]

Buradaki rneimizde ii dolu bir deitirme ilemini gryorsunuz. File szcn
Dosya szc ile deitirmek istiyoruz. Yani ilk blme aranan szck, ikinci blme
yerine gemesi istenen szck yazld.

Deitirmek istediimiz szck birden ok ise F4 tuuna her basmzda bir sonraki
szc deitirecektir. Byle durumda aadaki ileti kacaktr.

Argument found; press F4 to repeat replace, or Esc to end replace mode.
Replacing: Replacing: with:
[File ] [Dosya ]

Deitirme ilemini sona erdirip kmak iin Esc tuuna basarz.

d. Bir blmn aretlenerek Bloklanmas (Select)

Bir blm iaretleyip bloklamak iin, iaretlemek istediimiz yerin bana gelir ve
F5 tuuna basarz. F5 tuuna basmakla balang yerini iaretlemi olduk. Ok tular
yardmyla iaretleyeceimiz yerin sonuna kadar gideriz. Greceiz ki, iaretlediimiz yer
ekrann zelliine gre renk deitirecek ya da klandrlacaktr.

Artk bu blm ister sileriz, ister kopyalarz. Silmek iin F6 (Cut)tuuna,
kopyalamak iin F7 (Copy)tuuna basarz. Sildiimiz ya da kopyaladmz blm baka
bir yere yeniden yazmak istersek, imleci yazmak istediimiz yere getirir ve F8 (Paste)tuuna
basarz.


- 180-
19. YAZICIYA YAZDIRMA
Print

aretlenmi dosya ya da dosyalarn yazcdan yazdrlmas Print seenei ile yaplr.

Yazcya yazdrmak iin aadaki sra takip edilmelidir:

1. Yazdrlacak dosya ya da dosyalar iaretlenir.
2. P tuuna baslr. Bu seimden sonra aadaki ekran gelir.

Buradaki seeneklerin anlamlar yledir:

P Normal yazm eklidir. Kontrol karakterleri istenirse verilir.
W Normal yazm eklidir. PCTOOLSun seenekleri kullanlarak basm
salanr.
D Sektrlerin ASCII ve HEX kodlu olarak yazm salanr.
N aretlenen dosyalardan o an ekranda grnen dosyann yazlmadan
atlanmas isteniyorsa bu seenek kullanlr.
ESC Geri dn iin.

P seenei ile yazm ekli:

Bu seenek kullanldnda normal yazm eklinde yazm yaplacaktr. Printer hazr
deilse PCTOOLS tarafndan uyarlacaktr.

Yazm srasnda aadaki mesaj kacaktr:

Printing in progress
Press ESC to Exit

Yazdrma ilemi balamtr. Vazgemek iin Esc tuuna baslr.


- 181-
W seenei ile yazm ekli:

Bu seenek de normal yazm eklidir. Yalnz yazm balamadan nce sayfa dzeni ve
yazc tanmlamas iin aadaki ekran gelir:

Burada belirtilen yazdrma seeneklerini deitirmek iin imle ok tular yardm ile
istenilen seenein zerine getirilir Enter tuuna basalr. stenilen deiiklik yapldktan
sonra Enter tuuna bir kez daha baslr.

Burada geen seeneklerin anlamlar yledir:

Line per page Bir sayfadaki satr says.
Margin lines top and bottom Sayfa stnde ve altnda bo braklacak satr
says.
Extra spaces between lines Satrlar arasnda braklacak bo satr says.
Left margin Kadn sol tarafnda ka karakterlik boluk
braklaca.
Right margin Kadn sa tarafnda ka karakterlik boluk
braklaca.
The line length is 080 characters Bir satra yazlabilecek karakter says.
Page headings (Y or N) Sayfaya balk verdirilip verdirilmeyecei.
Page footings (Y or N) Sayfa sonuna dipnot verilip verilmeyecei.
Page numbers (Y or N) Sayfalara numara verilip verilmeyecei.
Want to stop between pages? Sayfa arasnda bekleme yaplp yaplmayaca.
Want to eject last page En son sayfadan sonra sayfa ba yaplp
yaplmayaca.
Printer options are correct Yazc tanmlamalarnn doru olup olmad.


- 182-
Yukardaki seenekler kullanlnca yeni ekran gelecek seeneklerin kullanm
aadaki gibidir:

Balk seimi:

Eer sayfaya balk verdirilmesini istiyorsanz, Y seiminden sonra ekrann altnda
aadaki mesaj belirir:
Enter/change heading below (Esc to return):
[ ]

Buraya sayfaya verilmesi istenen balk girilir. Balk tanmlamasndan sonra tekrar
aadaki mesaj kar:
Do you want a heading printed on each page ?

Her sayfaya verilecekse Y tuuna baslarak, baln btn sayfalara verilmesi
salanr.

Dipnot seimi:

Dipnot vermek iin seim yaplmsa ekrann altnda aadaki mesaj kar:

Enter/change footing below (Esc to return):
[ ]

Buraya girilmesi istenen dipnot en ok 32 karakter uzunluunda girilir.

Do you want a footing printed on each page ?

eklinde mesaj karak, dipnotun btn sayfalara yazdrlp yazdrlmayaca
sorulur.

Sayfa arasnda bekleme yapma:

Sayfa arasnda bekleme yapma seenei girildiinde aadaki mesaj kar:

If you are printing single sheets, you will want to stop to insert each sheet.

Son sayfadan sonra sayfa ba yapma:

Bu seim onaylandnda aadaki mesaj gelir:

Do you want the last sheet printed to be ejected ?

Y harfi ile onaylandnda - Printer options are correct - iletisi
kar.


- 183-
D seenei ile yazm ekli:

D seeneini seteimizde Find ve wiew/Edit ilemlerinde ekranda grdmz
ASCII ve HEX kodlar sektr sektr yazcdan alnacaktr.

20. DOSYA ZELLKLERN YAZICIYA YAZDIRMA
List

Aktif durumda bulunan src ve dizindeki dosyalarn adlarn, uzantlarn,
kapladklar alan, kayt tarih ve saatini, dosya niteliini yazcya yazdrmak iin List
seenei kullanlr.

Bu seenei kullanabilmek iin aadaki ilemler yaplr:

L harfine baslr. Yazc hazr deilse ekrana aadaki uyar gelir.

Hazrsa aadaki ekilde yazcdan kt alnr.


- 184-
21. DOSYALARI SIRALAMA
Sort

Aktif durumda bulunan src ve dizindeki dosyalar istenilen nitelie gre
sralamak iin Sort seenei kullanlr.

Bu ilemi yapabilmek iin aadaki sra takip edilir:

1. Belirlenen src ve dizinde iken S tuuna baslr.
2. Bu seimden sonra ekrann altnda aadaki pencere kar:

Burada geen kullanmlar grevleri unlardr:

U Deiiklikleri gncelletirerek diske kayt etmek iin.
F7=by NAME Dosya adna gre sralama yapar.
F8=by EXT Dosya uzantsna gre sralama yapar.
F9=by SIZE Dosyalarn kapladklar alanlara gre sralama yapar.
F10=by DATE/TIME Dosyalarn kayt tarihlerine gre sralama yapar.
ESC=return Geri dn iin.

Yukarda belirtilen sralama seimlerinden birini setiimizde ekrana aadaki
mesaj gelir:

A=Ascending or D=Destending [A]
Press ESC to exit

A=Ascending Sralamay kkten bye doru yapar.
D=Destending Sralamay bykten ke doru (tersten) yapar.

Buradaki seeneklerden birini setiken sonra bir nceki pencere yeniden gelir.
Burada U tuuna basarsak yaptmz deiiklik gncelletirilerek diskte kayt edilecektir.
Esc tuuna basarsak gncelletirme yaplmadan klacaktr.


- 185-
22. YARDIM ALMA
Help

PCTOOLS programnda alrken herhangi bir konuda yardm almak iin Help
seenei kullanlr.
Yardm almak iin H tuuna basarz ve aadaki ekran gelir:

Bu ekranda hangi konu ile ilgili yardm alacaksak, o konu ile ilgili tua basarz ve bu
konuda yardm gelir. Paga Up/Page Down tularna basarak nceki/sonraki sayfay
grebiliriz. Burada da Page Down tuuna basnca ikinci bir sayfa gelecektir.

Yardm mensnde bulunan seeneklerin anlamlar:

C Kopyalama konusunda aklayc bilgiler.
M Dosya tama konusunda yardm.
O Dosya karlatrma konusunda yardm.
F Karakter grubu arama konusunda yardm.
R Dosya ad deitirme konusunda yardm.
D Dosya silme konusunda yardm.
E Dosya ieriini grme konusunda yardm.
A Dosya niteliklerini deitirme konusunda yardm.
P Yazcya yazdrma konusunda yardm.
W Kelime ilem blm konusunda yardm.
L Dosya zelliklerini yazcdan alma konusunda yardm.
S Dosyalar sralama konusunda yardm.
F1 aretlenen dosyalardan iaretlemeleri kaldrma konusunda yardm.


- 186-
F2 Dosya niteliklerin daha ak grme konusunda yardm.
F3 Disk ilemleri mensne gei konusunda yardm.
F8 * ve ? jokerleri ile istenilen zellikte dosyalar grntlemede yardm.
F9 * ve ? jokerleri ile istenilen zellikte dosyalar iaretlemede yardm.
F10 Src ve dizin deitirme konusunda yardm.
ESC k ve geri dn iin.

F. DSK LEMLER MENSNN AMACI ve
KOMUTLARI

imdiye kadar grdmz btn ilemler dosya ilemleri ile ilgili idi.
PCTOOLSun dosya ilemleri yannda disk ilemlerini de yapabilme becerisini de Disk and
Special Functions blmnde greceiz.

Bu blmde disk ile ilgili hangi ilemleri, nasl yapabileceimizi greceiz. Bunlar
disket kopyalama, disket karlatrma, disket formatlama, disket haritas gibi blmlerdir.
Disk ilemleri mensne gemek iin, PCTOOLSun al mensnde iken F3
tuuna basarak geebileceimiz gibi, dosya ilemleri mensnde iken de F3 tuuna basarak
Disk lemleri Mensne geebiliriz.

F3 tuuna bastmzda Disk lemleri Mens aadaki biimde karmza gelir:

Bu ekranda disk ilemleri ile ilgili seimlerimizi yapabiliriz.


- 187-
G. DSK SERVS KOMUTLARI

1. DOSYA LEMLER MENSNE GEME
F3=file srvc
Disk ilemleri mensnde iken dosya ilemleri mensne gemek iin F3 tuuna
baslr. F3 tuunun genel grevi burada men geiini salamaktr.

2. SRC DETRME
F10=F3+chg drive

Src deitirmek iin F10 tuuna baslr. Src deitirilince, yeni src dosya
ilemleri mens ile karmza gelir. Disk ilemleri mensnde btn ilemler iin hangi
srcde yaplaca sorulmaktadr.

3. DSKET KOPYALAMA
Copy

Bir disketi baka bir diskete aynen kopyalamak gerektiinde PCTOOLS ile de bu
ilemi yapabiliriz. Burada yapacamz ilem MS-DOSdaki DISKCOPY komutunun
karldr.
Disket kopyalamak iin aadaki ilemler takip edilir:
1. Kaynak disket A srcsne taklr.
2. Disk ilemleri mensnde iken C tuuna baslr ve aadaki mesaj kar:


- 188-
3. Kaynak (Source) disketin hangi srcye taklacan belirten pencere alacaktr.
Src adn verip Enter tuuna basarz. Ayn pencerenin zerine ikinci bir pencere alarak
hedef (Target) disketi takacamz src adn belirtmemiz istenecektir. Bilgisayarmz iki
srcl ise B, tek srcl ise A src harfini gireriz ve Enter tuuna basarz. Diskcopy
olay balayacak ve aadaki ekran gelecektir:

Kaynak (source) disketi A srcsne takarz ve Enter tuuna basarz. Bundan sonra
kaynak disketi okuyacaktr. Okuma srasnda Disk Copy proceeding... yazarak, aadaki
ekran kar:

Burada grdnz R iaretleri okunan yerleri gsterir. Okuma bittikten sonra hedef
disketi takmamz istenecek ve bir tua basncaya kadar ekran bekleyecektir. Hedef disketi
taknca bir tua basarak, hedef diskete yazma ilemine balayacak ve Disk Copy
proceeding... aadaki ekran gelecektir:


- 189-
Yazma srasnda W ve F harfleri grnecektir. F=Formatting (formatlyorum),
W=Writing (yazyorum) anlamndadr. Nokta (.) iaretleri yazmann yapldn bildirir.
Eer E harfi karsa, disketin o sektrnn bozuk olduunu belirtir.

Disketin belli bir blm okunmu ve yazlmtr. Daha kopyalama bitmemitir.
Kaynak disketi ve hedef disketi yeniden isteyecektir. Bu ilemi kopyalama bitene kadar
srdreceiz.

Kopyalama ilemi tamamlandktan sonra:

Diskcopy completed.

mesaj ile kopyalamann tamamland bildirilecektir.

Yazma ilemine balamadan nce disketiniz protect ise ekrann altnda, aadaki
pencere alacaktr:

Write attempt on protected diskette
Press ESC to return, R to retry

Byle bir durumda disketinizi kartn ve protectini aarak yeniden takn ve R
tuuna basn. lem devam edecektir.

Disketinize yazma srasnda, bozuk ve yazma yaplamyorsa bu kez de aadaki
pencere alr:

Bad CRC on diskette read
Press ESC to return, R to retry

Byle bir durumda disketinizi deitirmelisiniz.

4. DSKET KARILATIRMA
cOmpare

ki disketi karlatrmak istediimizde cOmpare komutunu seeriz.
Disket karlatrmak iin aadaki ilemler sras ile yaplr:

1. Disk ilemleri mensnden O tuuna baslr.
2. Disket kopyalamada olduu gibi bir pencere alarak kaynak disketin hangi
srcye taklaca sorulur. Src belirtildikten sonra bu kez, hedef disketin hangi
srcye taklaca sorulur. Burada da src belirtilir. Ekran grnts aadaki gibi
stste iki pencere eklinde oluur.


- 190-

FIRST=Orijinal, kaynak disket. SECOND=Karlatrlmas yaplacak, hedef disket.

A srcsne birinci disketin taklmas iin aadaki mesaj kar:

Insert First diskette in drive A

Disketi taktntan sonra Enter tuuna basarz. Disket kopyalamada olduu gibi bir
pencere gelerek disketi okumaya balayacak ve okuma srasnda;

Comparing diskette in drive A to diskette in drive A

mesaj ekranda grnecektir.

Okuma bitince;

Insert Second diskette in drive A

mesaj ile ikinci disketi takmamz isteyecektir. kinci disketi takarak Enter tuuna
bastmzda karlatrma balayacaktr.

Karlatrma srasnda C harfi karlatrmann yaplmakta olduunu, nokta (.) ise
karlatrmann normal olduunu gsterir.

Karlatrma sonunda;

Diskette Compare completed

disket karlatrmasnn tamamlandn ve bir tua basmamz ister.

Karlatrma srasnda bir hata varsa, disketinizdeki hatann durumuna gre
aadaki gibi bir mesaj kar:

Disk MISMATCH in logical sector num 0000000 at displacement 067
Mismatched byte : (BC) (in 1st disk) (33) (in COMPARE TO disk)


- 191-
Bu mesaj iki disketin farkl olduunu bildirmektedir.

Disket kopyalama ve disket karlatrmada iki diskin de ayn zellikte olmas
gerekir. DD ile DD, HD ile HD ve ayn boyutta olan disketler iin geerlidir.

5. DSKTE KARAKTER GRUBU ARAMA
Find

Bir dosya ya da dosyada deilde, disketin tmnde bir karakter grubu aranmak
istendiinde Find seenei kullanlr.

Bu seenei kullanmak iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnden F tuuna baslr.
2. Aranlacak disket srcs tanmlanr. Bunun iin ekrana yle bir pencere alr:

Bundan sonra yaplacak ilemler dosya ilemlerinde yaptmz arama biiminin
ayndr.

6. DSK ETKET DETRME
Rename

Diske verilen etiket ad (Volume) deitirmek istendiinde Rename seenei
kullanlr.

Bu ilem iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnden R tuuna baslr.
2. Hangi srcde deiiklik yaplaca tanmlamas iin aadaki pencere alr:


- 192-
Belirlenen srcye disket taklr ve Enter tuuna baslr. Bu kez aadaki ekran
gelir:

Disk etiketimizin ad rneimizde SISTEM DISK idi. Enter the new volume
labeln karsna yeni ad yazlarak Enter tuuna baslr.

Volume renamed successful.

Mesajyla deiikliin yapld onaylanr.

7. SEKTR TARAMA
Verify

Diskteki sektrleri okutup bozuk alanlar belirlemek gerektiinde Verify komutu
kullanlr.

lem iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnden V tuuna baslr.
2. Hangi srcnn kontrol edileceini belirten pencere alr. Bu pencereye kontrol
edilecek src harfi girilir. Aadaki mesaj kar:

Drive A is about to be verified,
Press ESC to Exit

Bu mesaj A srcsndeki disketin kontrol yaplacan, balamak iin herhangi bir
tua geri dnmek iin Esc tuuna baslacan belirtir. Bundan sonra kontrol ilemi
balayacak ve aadakine benzer bir mesaj kacaktr:

Drive A being verified.
Reading logical 0000234 thru 0000251
Press ESC to Exit


- 193-
Kontrol yaplmaktadr. kmak istenirse Esc tuuna baslr. Hata bulunmazsa
aadaki mesaj kar:

No errors found.
Drive A has been verified.
Press any key to return

8. DSKN ERN GRNTLEME
view/Edit

Bir disk ya da disketin ieriinin grntlenmesi iin view/Edit komutu kullanlr.

Bu ilem iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilem mensnden E tuuna baslr.
2. erii grlecek src harfi girilmesi iin alan pencereye istenen src girilir.
Aadaki ekran gelir:

Ekrandaki terimlerin anlamlar:

Absolute sector Gerek sektr.
System BOOT Sistem ad. Diskte bulunan BOOT, FAT, ROOT gibi...
Displecement Sektrn diskteki konumu.
Hex codes Grntlenen sektrdeki karakterlerin HEX (16lk) kodu.
ASCII value Karakterlerin ASCII karlklar.


- 194-
Ekrann tu kullanm:

Home=beg of file/disk Diskteki ilk sektre gider.
End=end of file/disk Diskteki son sektre gider.
Esc=Exit k iin.
PgDn=forward Yarm sektr ileri gider.
PgUp=back Yarm sektr geri gider.
F2=chg sector num Diskette belirlenen sektre gemeyi salar.
F3=Edit Grlen sektrde deiiklik yaplmasn salar.
F4=get name Grntlenen sektrn dosya adnn grntlenmesini
salar.

F2 tuuna basldnda ekrana aadaki gibi bir seenekler penceresi gelir:

Buradaki tularn grevleri aadaki gibidir:

B BOOT sektr grntler.
F FAT sektrnn ilk bilgilerini verir.
R ROOT sektrn ilk bilgilerini verir.
D DATA sektrne ait ilk bilgileri verir.
C Eriilmesi istenen blok numaras girilerek, istenen blou grntler.
nnnnn Sektr numaralarnn girilebilecek en byk boyutu.

Belirlenen sektrde Edit ilemi, yani deiiklik yaplacaksa, dosya ilemlerinde
grdmz kurallar burada da geerlidir.

9. DSKN YAPISAL DURUMUNU GRME
Map

Bir diskin yapsal durumunu kontrol etmek ya da grmek iin Map komutu
kullanlr. Burada diskte bulunan bozuk sektrleri, dosyalarn kapladklar alanlar, diskte
kalan bo yeri rahatlkla grebiliriz. Ksaca disketin haritasn grebiliriz.


- 195-
Diskin yapsal durumunu grmek iin aadaki ilemler yaplr:

1. Disk ilemleri mensnde M tuuna baslr.
2. Hangi srcnn yapsal durumu grlecekse, kan pencereye o srcnn harfi
girilir. Bundan sonra aadaki ekran gelir:

Burada grdnz iaret ve terimlerin anlamlar:

Avaliable Diskte kalan boyerler.
B Boot record Boot sektre ait olan yerler. Kontrol dosyalar.
F File Alloc Table FAT alan. Dosyalara ait bilgilerin bulunduu ortam.
Dosyann kaplad alan, kayt tarihi ve saati gibi...
D Directory Dosyalarn adlarnn bulunduu yerler.
Allocated
Diskte dosyalar tarafndan dolu olan yerler.
h hidden letim sistemine ait gizli dosyalarn bulunduu yerler.
r Read Only letim sistemine ait yalnz okunabilir dosyalarn
bulunduu yerler.
x Bad Cluster Diskte bulunan bozuk sektrler. Bu iaret yanp sner.
% xx free space
Diskte kalan boluk. Yzde olarak.
Entire disk mapped
Diskteki dosyalarn durumlar. (Haritas)
F to map files
Dosyalarn diskteki alanlarn izlemek iin F tuuna
baslmas gerektii.


- 196-
F tuuna basarak dosyalarn diskin hangi konumunda olduunu tek tek grebiliriz. F
tuuna basnca ekrann altnda aadaki mesaj kacaktr:

Buradaki tu kullanmlarnn anlamlar unlardr:

G Bu tu ileme balamak iindir.
F8=directory LIST argument stenen zellikte dosyalar ekranda grmek iin.
F9=file SELECTion argment stenen zellikte dosyalar iaretletmek iin.
F10=chg path Src deitirmek iin.
=scroll Ikl gstergeyi aa yukar hareket ettirmek
iin.
=SELECT Dosya iaretlemek iin.
F1=UNselect aretlenen dosyalardan iaretleri kaldrmak iin.
F2=alt dir 1st Dosyalarn zelliklerini detaylar ile gstermek
iin.
Esc=exit k iin.

Dosyalar F8 ya da F9la seilmise ekrana dosyann konumu geldiinde aadaki
mesaj gelir:

Burada sol/sa ok tular ile dosyalar tek tek grebiliriz. F tuuna basnca dosya
konumuna, D tuuna basnca diskin genel gsterimine geer.

10. DOSYALARIN ALIMA DZNLERN GRME
Locate

Dosyalarn hangi dizinde bulunduunu grmek ve dosya hakknda bilgi almak iin
Locate komutu kullanlr.

Bu ilemi yapabilmek iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnde L tuuna baslr.
2. Hangi srcde arama yaplacan soran pencereye, src harfi girilir. Bundan
sonra hangi zellikte programlarn grntleneceini soran aadaki ekran gelir:


- 197-

Bu ekranda grntlenmesini istediimiz dosyalarn zelliklerini girer ve Enter
tuuna basarz. Grnt aadaki gibi olacaktr.

11. DSKET FORMATLAMA
iNitalize

Disket formatlamak istediimiz zaman iNitalize komutunu kullanrz.

Disket formatlamak iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnde N tuuna basarz.
2. Hangi srcde disketin formatlanaca sorulan pencereye, src harfi girildikten
sonra Enter tuuna basarz. Aadaki ekran gelir:


- 198-

Burada disketin hangi kapasitede formatlanaca sorulmaktadr. stenen kapasite
seilir ve Enter tuuna baslr. Aadaki mesajla formatlamann balayaca bildirilir:

Drive A is about to be initalized ( formatted ).

Aadaki pencere gelerek formatlama olay balar:

Formatlama srasnda F iareti formatlamann yaplmakta olduunu, V kontrol
edildiini belirtir. Nokta (.) iareti normal olduunu, E iareti ise o sektrn bozuk
olduunu gsterir.

Formatlama bitiminde etiket adnn girilmesi iin aadaki mesaj gelir:

Enter the new volume label [ ]


- 199-
Disk etiket ad girildikten sonra Reserving space for system files... mesaj belirir ve
aadaki ekran gelir:

Burada disketin sistem disketi yaplp yaplmayaca sorulmaktadr. Eer sistem
disketi yapacaksak Y, yapmayacaksak N harfi girilir. Sistem disketi yapacaksak
PCTOOLSdan kar ve SYS.COM ile sistem transferi yaparak, ardndan
COMMAND.COM dosyasn kopyalarz.

Sonuta aadaki mesajla disket hakknda bilgi verilir.

1457664 bytes total disk space.
41984 bytes in hidden/system files.
0 bytes in bad sectors.
1415680 bytes available on disk.

Format complete.
Press any key to continiue.

Herhangi bir tua bastmzda formatlama olay bitmi olur.

12. DZN LEMLER
Directory maint

Dizin ile ilgili ilemler yapmak istediimizde Directory maint komutu kullanlr.

Dizin ilemlerini yapmak iin aadaki sra takip edilir:

1. Disk ilemleri mensnde iken D tuuna baslr.
2. Hangi srcde ilem yaplacan soran pencereye src harfi girildikten sonra
aadaki ekranlar gelir:


- 200-
Eer disketinizde daha nce hi dizin almamsa aadaki mesaj:

The current volume contains no sub-directories.
If yo wish to create a sub-directory, press Y,
else press Esc to return to menu.

Disketinizde daha nce dizin almsa aadaki ekran gelir:

Bundan sonra hangi dizin ierisinde allacaksa yn tular ile istenen dizinin
zerine gelinir ve hangi ilemi yapmak istiyorsak, o ilem tuuna baslr.

Bu ekrandaki tu kullanmlarnn grevleri aadaki gibidir:

F1=rename Dizin ad deitirme.
F2=create Yeni dizin ama.
F3=remove Dizin silme.
F4=chg DOS current directory DOS dizininden karak baka bir dizini aktif
duruma getirme.
F5=prune & graft Bir dizini baka bir dizine tama. Ekleme.

Dizin ad deitirme: F1=Rename

Dizin ad deitirmek iin bir dizini iaretler F1 tuuna basarz. Ekrann altnda eski
dizin ad belirir. Buraya yeni dizin adn girerek Enter tuuna basarz.


- 201-
Dizin ama: F2=create

Dizin amak iin hangi dizinin altna yeni bir dizin alacaksa o dizinin zerine
geliriz ve F2 tuuna basarz. Ekrann altnda yeni dizin adn girebilmemiz iin mesaj gelir.
Dizin adn girer ve Enter tuuna basarz.

Dizin silme: F3=remove

Silinmek istenen dizinin zerine gelinir ve F3 tuuna baslr. Silmek isteyip
istemediimiz sorulduunda silme onaylanarak dizin silinir. Bir dizini silmek iin dizinin
ierisinde dosya olmamas gerekir. Byle bir durumda aadaki mesaj gelir:

The directory not empty

DOS dizininin yetkisini aktarma: F4=chg DOS current directory

ROOT dizininin yetkisi geici olarak baka bir dizine verilmek istendiinde F4
tuuna basarz. lem sonunda aktardmz dizinin yetkisini yine F4 tuu ile iptal etmemiz
gerekir.

Dizin tama-ekleme: F5=prune & graft

Dizin tama ya da ekleme iin istenen dizin zerine gelinir. F5 tuuna baslr ve
taima komutu verilmi olur. Tanaca yere getirilir, F5 tuuna yine baslr.

13. SLNM DOSYA VE DZN KURTARMA
Undelete

Daha nce silinmi bir dizin ya da dosyay kurtarmak iin Undelete komutu
kullanlr. Bildiimiz gibi DOS dizin ve dosya silme ileminde ieriklerini deil yalnzca
adnn ilk karakterini siliyordu. Burada dikkat edeceimiz nokta, silinen dizin ya da
dosyann zerine herhangi bir kayt yaplm olmamas gerekiyor.

Silinen bir dosya ya da dizini kurtarmak iin srasyla aadaki ilemler yaplr.

1. Disk ilemleri mensnde iken U tuuna baslr.
2. Kurtarmann hangi srcde yaplaca sorusuna istenen src harfi girilir.
Ekrana aadaki pencere gelir.


- 202-

Bu pencerede dosya m yoksa dizin mi kurtarlaca sorulmaktadr. Dosya ise File,
dizin ise Sub-Dir seenei seilir. Seeneklere gei aa/yukar ok tuu ile yaplr.

Dosya seimini rnek alacak olursak, seim sonras Enter tuuna basldnda disk
taranarak silinen dosyalar ilk karakterleri ? iaretli olarak listelenecektir. Silinmi herhangi
bir dosya yoksa No entries found mesaj kar. Silinmi dosya rnei aadaki gibi olur:

Ekranda grdnz gibi daha nce silinen dosyalarn listesi geldi. Kurtarma
ilemleri iin alt ksmda grnen terim ve tu kullanmlarnn grevleri aadadr:

@ Otomatik olarak kurtarlabilecek dosyalar.
G Kurtarmay balatmak iin baslacak tu.

Dier tularn kullanmlar daha nceki grevleri ile ayndr.

Bundan sonra kurtarlacak dosya ya da dosyalar iaretlenerek G tuuna baslr ve
aadaki mesaj gelir:


- 203-
Burada kurtarlacak dosyann ilk karakteri ? iaretli olarak gelir. Bizden istenen
dosyann ilk karakterinin girilmesidir. Dosyann ilk karakterini unutmusanz,
almalarnz etkilemeyecek bir dosya ise herhangi bir harf girebilirsiniz. Bundan sonra
aadaki ekran gelecektir:

Bu ekranda iki trl kurtarma yntemi vardr:

F1 Otomatik kurtarma.
F2 Grerek sektr sektr kurtarma.

F1 tuuna basnca kurtarma otomatik olarak gerekletirilecektir. Ekranda aadaki
mesaj ile kurtarmann hatasz gerekletirildii bildirilecektir:

File was successfully Undeleted - Press any key to continue

Bundan sonra herhangi bir tua basarak ilem tamamlanr. Birka dosya
iaretlemisek bir tua basnca bundan sonraki kurtarlacak dosya gelecek ayn ilemleri
yeniden yapacaz.

Sektr sektr kontrol ederek kurtarma yapmak istendiinde F2 tuu ile kurtarma
yaplr. Dizin kurtarmak istendiinde ayn ilemler yaplacaktr.

14. SSTEM BLGS
Info

Bilgisayar ve yan birimleri hakknda bilgi edinmek istendiindi Info komutu
kullanlr. Bu ilem iin disk ilemleri mensndeyken I tuuna baslr ve aadaki ekrana
benzer biimde sistem bilgileri gelir:


- 204-

Burada grlen terimlerin anlamlar yledir:

Computer Bilgisayarn tipi, modeli.
The BIOS programs are dated BIOS programnn yerletirildii tarih.
Operating system Kullanlan iletim sistemi ve versiyonu.
Number of logical disk drives Kullanlan srcc says.
Logical drive letter range Kullanlabilen src harfi tanmlamas.
Serial ports Seri balant says.
Parallel ports Paralel balant says.
CPU type Bilgisayarn mikroilemcisi.
Relative speed (orig PC=!00%) Ana bellek eriim hz.
Math co-processor present Matematik ilemci tipi.
User programs are loaded at HEX
paragraph
Kullanc programlarnn bellekteki
balang adresi.
Memory used by DOS and resident
programs
DOS ve bellekte kalc programlarn o an
bellekte kaplad alan.
Memory available for user programs Bellekte kalan bo alan.
Total memory reported by DOS DOSun saptad toplam bellek.
PC Tools has found the total memory
to be
PC Toolsun saptad toplam bellek.
Enhanced Graphics Adapter present
(color)
Kullanlan ekran tipi.


- 205-
15. HARD DSK PARK ETME
Park

Eski tip hard disklerin kafas kapanma sonrasnda oynar durumda kalyordu. Bu da
bilgisayar yerinden oynatnca hard diskin zarar grmesine neden oluyordu. Bu nedenle
bilgisayar kapatrken park ederek kafa yerine oturtuluyordu. Yeni tip hard disklerde
bilgisayar kapatnca otomatik olarak park yapldndan byle bir sorun yoktur.

Park yapabilmek iin, disk ilemleri mensnde iken P tuuna basmak gerekir.
Bundan sonra hard diskin park edildii mesaj verilecektir.

16. YARDIM ALMA
Help

Disk ilemleri mensnde iken, bu blmle ilgili yardm alabilmek iin H tuuna
basmamz gerekir. Bundan sonra aadaki ekran gelecektir:

Yardm almak iin ekranda grlen tulara bastmda o konu ile ilgili yardm
alabiliriz. Disk ilemleri mensnde iken kullanlan tua bu ekranda basnca, belirtilen
konuda yardm alnr. Pg Dn tuuna barak bir sonraki yardm sayfasn, Pg Up tuuna
basarak bir nceki yardm sayfasn alabiliriz.

PCTOOLS program grdnz gibi yetenekli bir programdr. Btn bu
rendiklerimizden sonra artk bu program rahatlkla kullanabiliriz.


- 206-
SORULAR

1. Bellek hizmet programlarnn zellii nedir?
2. Dosya lemleri Mens ile Disk lemleri Mensnn grevleri nelerdir?
3. Ayn zellikteki dosyalar hangi mende, hangi tula iaretletiriz?
4. PCTOOLSta disket formatlama hangi seenekle yaplr?
5. Info seeneinin grevi nedir?
6. F3 fonksiyon tuunun menlerdeki genel grevi nedir?
7. UNSELECT seeneinin yapt grev nedir?
8. PARK seeneinin grevi nedir?
9. Disk/disketin haritasn hangi senekle grrz?
10. F10 tuunun genel grevi nedir?
11. view/Edit seeneinin grevi nedir?
12. Bir dizinden baka bir dizine nasl geeriz?
13. Bir srcden baka bir srcye nasl geeriz?
14. Dizindeki dosyalar hangi seenekle istenen biimde sralayabiliriz?
15. PCTOOLS ile DOS arasndaki avantaj ve dezavantajlar nedir?


- 207-
BLM VI.
BELE DZENLEYC (KELME LEM, EDTR)
PROGRAMI
A. GR

Editr programlar, yazmalarda ve eitli belgelerin hazrlanmasnda kullancya
byk kolaylklar salar. Bir dkman ekranda istediimiz ekilde hazrladktan sonra
kada ayn ekil ve zelliklerde kt alabiliriz. te bu ekilde yazlarmz ve
dkmanlarmz hazrlayabildiimiz, herkesin kolaylkla kullanabildii programlara editr
denir. Editrler, kelime ilem programlar olarak da anlrlar.

B. EDTR PROGRAMLAMANIN TEMEL
MANTIINI KAVRAMA

Editr programlar kada aktarabileceimiz bilgilere, ekranda son eklini verene
kadar istediimiz dzeltmeyi yapmamz salar. En gelimi daktilodan daha becerikli ve
daha kullanlldrlar. Yazlacak metni hazrlama, dzeltme, saklama, baka bir metin ile
birletirme, tekrar arma ve yazcdan kt almay salarlar. Bir editr program ile
almann en gzel yan, dkmanmza son eklini verdikten sonra kat ktsn
alabilmektir. Yanllarmz ekranda dzeltebildiimiz iin temiz bir kt almamz salar.
Byle bir alma ile hem zamandan hem de kattan tasarruf etmi oluruz.
Editr programlarnn hepsinin amac ve mant ayndr. Kullanm asndan ufak
tefek deiiklikler gsterirler. Birbirlerine oranla kullanm kolayl ve yapabildii beceriler
asndan farkllklar vardr. Editr programlar srekli gelimektedir. Yeni yeni
uyarlamalarn (version) kullancya sunmaktadrlar. Bu da, bu alanda daha iyi yazlmlarn
ortaya kmasn salamaktadr.

C. EDTR PROGRAM ETLER
Kullanclar bir ok editr program arasnda seim yapmakta zorlanmaktadrlar.
nk her birinin dierinden farkl ve stn bir yan vardr.
Kullanclar tarafndan en ok kullanlan ve beenilen editr programlarn yle
sayabiliriz:
PROFESSIONAL WRITE (PW)
WORDSTAR (WS)
MICROSOFT WORD
WORD PERFECT
CWRITER
WORD FOR WINDOWS gibi...
Aklama [B1]: Sayfa: 1


- 208-
D. BELGE DZENLEYC (EDITOR) PROGRAM
KAVRAMLARI

Editr programlarnn kullanlnda sk sk kullanlan ve karlaabileceimiz terim
ve kavramlar unlardr:

Bloklama: Dkman ierisinde belirli bir blm iaretleyerek, o blmle ilgili
alma yapmak gerekebilir. Bunlar tama, silme, kopyalama ve kada kt alma gibi
ilemlerdir. te bu ilemi yaparken bir blmn iaretlenmesi ilemine bloklama diyoruz.

Edit: Dzeltme yapmak anlamnda kullanlr. Bir dkman yazmak, gelitirmek,
gerekli dzeltme ilemlerini yapmaktr.

Cut: Kesmek anlamndadr. Herhangi bir blm blokladktan sonra
kesmek/silmektir.

Paste: Yaptr anlamndadr. Kopyalanan ya da kesilen bir blm, istenilen yere
tamak/yaptrmaktr.

Format: Yazdmz dkmann ekillendirilmesine, dzen verilmesine format ad
verilir.

Find: Arama olarak tanmlanr. Yazdmz dkman ierisinde herhangi bir
karakter dizisinin tm metin ierisinden program tarafndan bulunmasdr.

Replace: Find gibi iler. Aranan szck ya da szck grubu, verilen yeni bir szck
ya da szck grubu ile deitirilebilir.

Font: Yaz karakterlerinin eitli biimleridir. Yaz tipidir. Dkmanmza estetik
bir grnm vermek iin eitli yaz karakterleri vardr. Bunlarn boylar da ayarlanabilir.
te bu karakterlere font ad verilir.

Get: Daha nce yazdmz bir dosyay tekrar bellee armadr.

Save: Bir dkman bellekten disk/diskete kayt etmektir.

Continue: Devam anlamndadr.

Cansel: k anlamndadr.

Dier terimleri PW editrn kullanrken sras geldike reneceiz.


- 209-
E. PROFESSIONAL WRITE (PW) PROGRAMINA
GR

PW kelime ilem program kullanm kolayl ve bir daktilodan daha gelimi yazm
yapabildii iin piyasada en ok kullanlan kelime ilem programlarndan biridir.

Bir ana men ve alt menlerden oluur. Dkman yazm srasnda alt menlere
ulalr. Bu menlere fonksiyon tular ile geilir. PW'de baz kelime ilem programnda
olmayan izim modu da vardr. izim modu ile dkmanlarmza daha iyi biim vermek
iin, tablolarn kenarlarna ereve izebiliriz.

PW programn altrabilmek iin, bir diskete program yklemek gerekir. Bundan
sonra program altrabilmek iin yapacamz tek ey PW yazp Enter tuuna basmaktr.
Bu ilemden sonra PW yklenecek ve ekrana Ana Men gelecektir.

PW programn bir dizin ierisine ykleyerek, dier programlarla karmasn
nlemek en iyi yoldur. PW programnn bulunduu srcye geerek, dizin ierisine
gireriz. rnein PW adl bir dizin am isek:

CD PW

Yazp Enter tuuna basarz. Bylece PW dizini ierisine girmi oluruz.

PW yazp Enter tuuna basarak PW programn altrabiliriz.

F. ANA MEN
MAIN MENU

PW programn altrdktan sonra karmza ilk olarak Ana Men (Main Menu)
kacaktr.
Ana Men ile PW'ye girerek alma yapabilir, program bilgisayarmza
uyarlayabilir, kayt birimini ve yazcmz tantabilir, programdan kabiliriz.

Ana mende grlen seeneklerin anlamlar ksaca yledir:
1. Create / Edit: PWde alma yapmak iin seim yaplr. Yani alma
alanna girilir.
2. Setup: PW kelime ilem programna bilgisayarmz ve yan birimlerini
tantmak iin kullanlan blmdr.

E. Exit: PW programndan karak DOS ortamna dn iindir.


- 210-

Yukarda grdnz Ana Men ekrannda seenek vardr. Bu seeneklerden
istediimiz birini semek iin, ya kl gstergeyi ok tular ile seeneimizin zerine
getirip Enter tuuna basarz ya da seeceimiz blmn sol yannda bulunan harf/rakam'a
basarz.

1. YARAT/DZELT
Create/Edit
Yarat/Dzelt blmdr. Bu blm setiimizde ekran deiecektir. Karmza
gelen ekran yazm ekrandr. WORKING COPY alan olarak tanmlanr. Yeni bir dosya
yaratmak, daha nce kayt ettiimiz bir dosya zerinde alma ve dzeltme yapma ilemi
bu blmde gerekletirilir. k iin Escape (ESC) tuuna basarak Ana Men'ye
geebiliriz.

2. DZENLE
Setup
PW programna bilgisayar ve yan niteleri tantma blmdr. Yazc, kayt ortam,
renk ayar vb. tantlarak dzenleme yaplr. Bu dzenlemeler yaplmad takdirde,
tantlmayan yan niteler ile program arasnda iletiim eksiklii olacandan istediimiz
sonucu alamayabiliriz. Setupda yaptmz deiiklikler, kalc olarak kaydedileceinden
bir kez yapmamz yeterli olacaktr. Yan nitelerde deiiklik olmas ya da PWnin yeniden
kurulumu sz konusu olduunda yeniden setup ayarlar gncelletirilir.


- 211-
Seim sonras karmza u ekran kacaktr:

1. BRNC YAZICI SEM
Select Printer 1

Yazc tanmlamamz bu blm aracl ile yaparz. PW tarafndan kabul gren
yazclarn listesi ierisinden yazcmza uyan seenei seerek yazc tanmlamamz
yapm oluruz. Birden ok yazc kullanyorsanz, en ok kullandnz yazcy semeniz
ktlarnz o yazcdan almanz salar.


- 212-
Not: Eer kullandnz yazc PW'nin tand yazclar arasnda yoksa IBM
Proprinter yazcsn semeyi deneyin. ou yazclar IBM Proprinter'i emle ederler.

2. KNC YAZICI SEM
Select Printer 2
kinci bir yazc kullanyorsanz, bu yazcy tanmlamanz salar.

3. YAZICI KONTROL KODLARINI BELRLEME
Specify Printer Control Codes
Ekranda iki yazc iin kontrol kodu tanmlamalar kacaktr. Dkman iin sayfa
ncesi ve sonras istediiniz kadarn tanmlayabilirsiniz. Hepsini tanmlama zorunluluu
yoktur.

4. VER KAYIT ALANINI TANIMLAMA
Change Data Directory
Yazdmz dkmanlarn kaydedilecei src ve dizin (directory) belirtilerek
kaytlarn belirttiimiz ortama yaplmasn salarz.


- 213-
rnek:
A:\PW
Yazarsak, dkmanlarmz A srcsndeki PW dizini ierisine
kaydetmesini istemi oluruz.
C:\PW\DATA
Yazarsak C srcsnde bulunan PW dizininin alt dizini olan DATA
dizinine kayt edilmesini salarz.

5. ALIMA SRCS TANIMLAMA
Change Work Drive

PW program ile alacamz src bu blmde tantlr.

rnek:
A A srcsnde alma yaplacaktr.
C C srcsnde alma yaplacaktr.

6. EKRAN RENKLERN TANIMLAMA
Change Screen Colors

Renkli ekran kullanyorsak bu blmde, geri planda kalan renkleri ve yazm
renklerini deitirerek istediimiz renkte ekran grnm elde edebiliriz.


- 214-
7. EKRAN GSTERM HIZINI AYARLAMA
Change Screen Update Speed
Ekran gsterim hzn ayarlamamz salar. Ekranniz hzl ise ayarlama yapmaya
gerek yoktur. Zaten byle bir durumda ayarlama seenei kmaz. Yava ise Fast
screen update (Y/N): eklinde bir mesaj kar. Y seeneini girerek hz
gncelleyebilirsiniz.

8. INSERT TUUNU AMA/KAPAMA
Set default to insert/replace

I yazarsak PW aldnda Insert modunda alr. R yazarsak Insert modunda
almaz, zerine yazma moduna geilir.

3. IKI
Exit

PW programndan kmak, DOS ortamna dnmek iindir. E tuuna basarak ya da
kl gstergeyi EXIT yazsnn zerine ok tular ile getirip Enter tuuna basarak PW'den
karz.

PWde yazdmz son dkman kayt etmeden kyorsak bu mesaj ile uyarlrz.
Tekrar dnp kayt etmek iin Esc tuuna, kmak iin Enter tuuna basarz.


- 215-
G. WORKING COPY ALANI VE KLAVYE TU
ZELLKLER

alma kopyalama alandr. 1. Create/Edit seenei ile yazm alanna girdiimiz
blmdr. Yazm srasnda yapacamz btn ilemler bu blmde yaplr.

alma ekran karmza geldiinde ekran deiir. st ksmda alt menlere
geebilmek iin fonksiyon tularnn grevleri vardr.

Alt ksm ise durum cetveli olarak adlandrlr. Durum Cetvelinde (Satr cetveli)
kanc satr, kanc kolonda bulunduumuzu, tab yerlerini, alma dosyas adn vb. gre-
biliriz. k iin Escape (Esc) tuuna basarak Ana Men'ye geebiliriz.

YARDIM MENS
F1 HELP Menu

Fonksiyon tularndan F1 Tuu, PW program hakknda yardm almak iin kullanlr.
Yardm mens sayesinde kullanm srasnda karlatmz sorunlarda yardm
mensnden, kullanm hakknda yardm alabiliriz.


- 216-

F1 tuuna bo ekranda bastmzda karmza, PW editrnde tularn kullanm
hakknda yardm kar.
PW ile alrken, yardm almak istediimizde, hangi blmde bulunuyorsak o
blm ile ilgili yardm alarz.
PW yazm srasnda klavye kullanm iin baz tulara deiik grevler yklenmitir.
Bu zellikler PW programn rahat ve kolay kullanmamz salar.

PW Editr'nde klavye tularnn kullanm u ekildedir:

kili Tu Kullanmlar

T u l a r A n l a m v e g r e v l e r i
Ctrl + Bir nceki szce geer.
Ctrl + Bir sonraki szce geer.
Ctrl + Home mleci dkmann bana gtrr.
Ctrl + End mleci dkmann sonuna gtrr.
Ctrl + Page Up Bir nceki sayfaya gider.
Ctrl + Page Down Bir sonraki sayfaya gider.
Shift + Tab Her basta bir nceki Tab noktasna gider.


- 217-
Edit Tularnn Tek Bana Kullanmlar

Tular A n l a m v e g r e v l e r i
Esc (Escape) Cansel anlamndadr. Geri dn ve k iin kullanlr.
Delete mlecin zerinde bulunduu karakteri silerken, imle yerinde kalr
ve sandaki karakterleri kendine doru eker.
Insert Araya ekleme moduna geilir. Aada Inserting yazs kar.
kinci basta zerine yazma moduna geer. Yani Insert
modundan klr.
Home mleci satrn bana getirir.
End mleci satrn sonuna gtrr.
Tab Her basta imleci bir sonraki Tab noktasna gtrr.
Page Up Her basta bir nceki ekran getirir.
Page Down Her basta bir sonraki ekran getirir.
Her basta imleci bir karakter sola gtrr.
Her basta imleci bir karakter saa gtrr.
Her basta imleci bir satr yukar gtrr.
Her basta imleci bir satr aa gtrr.

Bu tularn yan sra PW Menlerini rahat kullanmak iin de, baz tulara deiik
grevler yklenmitir. Bu tular menleri kullanrken srasyla greceiz.

Dosya ine Eklenecek Komutlar

*NEW PAGE* ya da *n* Yazm srasnda yeni bir sayfaya geer.
*JOIN* ya da *j* Dosyay yazlan dkmann paraas olarak yaz.
*PRINTER* ya da *p* Yazcya kontrol kodlarn gnder.
*GRAPH* ya da *g* Grafii yazlan dkmann paras olarak yaz.
*JUSTIFY YES* ya da *jy y* Sola/saa dayal yazdr.
*JUSTIFY NO* ya da *jy n* Sola/saa dayal ayar kapa.


- 218-
Durum Cetvelinde Grlen aretlerin Anlamlar:

mlecin stun durumunu verir.
[ ] Sol ve Sa marjlar gsterir. Yazm snrlar.
T ya da D Tab yerlerini gsterir.
> Geici olarak ayarlanan sayfa solu ayarn gsterir.

Durum Cetvelinin Altnda kan Mesajlarn Anlamlar:

Working Copy: Yeni bir dosya zerinde alyorsak bu mesaj kar. Daha nce
kayt ettiimiz bir dosya ise, zerinde altmz dosyann ad yazlacaktr.

Inserting: Ins (Insert) tuuna basl olup olmadn gsterir. Bu mesaj varsa Insert
modundadr. Yani araya girme modundadr. Bu durumda imle yaznn zerinde ise, baslan
tular araya eklenerek yazlarn saa kaymas salanacaktr. Inserting yazmyorsa, tulara
baslnca zerine yazar.

Drawing: izim modunda olduumuzu belirtir.

Bold: mle koyu yaz yazdmz szcklerin zerine geldiinde Bold yazs kar.

Under: mle alt izgi iin iaretlediimiz szcklerin zerinde iken kar.

Italic: mle italik yaz karakteri olarak iaretlediimiz yere geldiinde kar.

x%: PWnin izin verdii kullanlabilen bellein yzde kann kullanldn
gsterir.

Line xx of Pg xx: Line xx kanc satrda olduumuzu, Pg xx kanc sayfada
olduumuzu belirtir.

Esc-Main Menu: Esc tuuna basldnda Ana Men'ye dnleceini belirtir.

Bunlarn dnda, yazcnzn font destei varsa, kullandnz fontun tipi de durum
cetvelinin altnda yazlacaktr.

Alt menlere gemeden nce alt menlerde grlen komutlarn nasl kullanlacan
grelim:

Alt menleri semek iin zerinde yazl olan fonksiyon tularna basmak gerekir.


- 219-

Men seildikten sonra karmza komutlar penceresi gelecektir. Bunlar u ekilde
kullanabiliriz:

Men seimi yapldktan sonra kullanacaksak, kullanacamz komutu belirledikten
sonra ya sol yannda belirtilen rakama/harfe basarak seeriz ya da kl gsterge ile birlikte
beliren gen biimindeki imleci ok tular ile seeceimiz komutun zerine getirerek Enter
tuuna basarz.

Menye gemeden de baz komutlar kullanabiliriz. Bu ekilde kullanabileceimiz
komutlarn salarnda belirtilen tulara bastmzda, men seimi yapmadan ksa yoldan
istediimiz komutu vermi oluruz. Bu ekilde kullanlan tulara kolay tuu adn veriyoruz.

Bir rnei birlikte yapalm:

Bir szc kaln yazdrmay deneyelim. mleci koyulatrmak istediiniz herhangi
bir szcn zerine getirin. Sonra F3 tuuna basarak Edit Mensn seelim. Bu mende
grdnz 7. seenekde Boldface Word, szck koyulatrmak iindir. imdi klavyedeki
7 tuuna basalm. Grdnz gibi szck koyulat.

Ayn eyi bir kez daha baka yoldan yapalm. Yine imleci herhangi bir szcn
zerine getirelim ve F3 tuuna basalm. 7'yi semek iin kl gstergeyi aa ok tuu ile 7.
seenein zerine getirelim ve Enter tuuna basalm. Grdnz gibi szck yine
koyulat.

Szck koyulatrma iini bu kez de daha ksa yoldan yapalm. F3 mensn
setiimizde 7. Boldface Word seeneinin karsnda Ctrl-B tu kullanm yazyordu.
mleci yine bir szcn zerine getirelim ve menye gemeden Ctrl+B tularna birlikte
basalm. Yine belirlediimiz szck koyulat.

Bu rneimize dayanarak bundan sonraki menlerin anlamlarn rendikten sonra,
artk kolayca kullanabiliriz.


- 220-
H. DOSYA ve BASKI LEMLER
F2 File/Print

F2 Alt Mens, F2 tuuna basarak seilir. F2 Alt Mens, dosya ve bask ilemleri
iin kullanlr.

Yukarda grdmz F2 Alt Mens ekrannda grlen komutlarn anlamlar
yledir:

1. DOSYA AIRMA
Get file (Ctrl-G)

Filename: arlacak dosyann src ve yol belirtilerek arlmasn salar.
Yanna src, dizin ve dosya ad yazlr.


- 221-
Diskte/diskette olan bir dosyay armak iin kullanlr. Dosyay armak
istediimizde yeni bir ekran gelir. Bu ekranda Filename: Src:\ ve setup'da yol
belirtmisek yol ad kar. Buraya armak istediimiz dosya adn yazarak arabiliriz.

rnek:
A:\PW\SINAV
eklinde yazarak, A srcsndeki PW dizininde
bulunan SINAV adl dosyay arabiliriz.
C:\PW\DATA\ALACAK.DAT
eklinde yazarak, C srcsndeki PW dizininin alt
dizini olan DATA dizininde bulunan ALACAK.DAT
adl dosyay arabiliriz.

Bir baka yol da, dosya ad yazmadan Enter tuu ile bo geerek yeni bir ekrann
gelmesini salayp burada grlen dosyalardan birini kl gsterge aracl ile seerek
arabiliriz. Eer dosyalar ok ve bir ekrana smyorsa Page Up/Page Down tuuna
basarak nceki/sonraki sayfalar grerek seim yapabiliriz.

F8: Dosya adlarn sort eder. Harf srasna gre dizer.
F9: Dkman aramak iin kullanlr.
Eer ardmz dosya daha nce PW ile yazlmamsa bizden dosya arma
srasnda dosyann hangi editrle ya da hangi formatta yazld sorulur. Bunu belirleyip ona
gre seim yapmamz gerekir. Deilse bizim yaz dilinde kullanmadmz karakterle
karlarz. aracamz dosya bir ASCII dosya ise bunu belirterek semeliyiz vb. Bir
dosyay arrken eer bellekte bir almamz varsa bunu kayt etmemisek PW tarafndan
uyarlacaktr.


- 222-

Bu uyar mesaj, bellekte bir dosya var iken yeni bir dosya arldnda, daha
nceki dosyann kaydedilmedii durumlarda kar. Eer kayt etmek iin geri dneceksek
Esc tuuna basarz. Kaydetmeyeceksek, Enter tuuna basarak istediimiz dosyann bellee
yklenmesini salarz.

2. DOSYA KAYDETME
Save working copy (Ctrl-S)

PW ile yazdmz dkmanlar geici olarak bellektedir. Bu dkmanlar daha sonra
kullanabilmemiz iin evre bellek birimlerinden birine kayt etmemiz gerekir.

Yazdmz dkman disk/diskete kayt etmek istediimizde kullanlr. Belirli
aralklarla kayt etmemiz, dkmanmz elektrik kesilmeleri vb. durumlardan korumak
asndan yararldr.

Kayt seiminden sonra ekrana gelen tablo bize kayt aralarn ve biimini
belirlememizi salar.

Bu seeneklere gemek iin Tab tuu kullanlr.


- 223-
Tabloda geen terimlerin anlamlar:

Filename: Kayt edilecek dosyann src ve yol belitilerek kayt edilmesini ve
dosyaya bir ad vermemizi salar. Yeni yazdmz bir dosya ise bir ad veririz. Eer
dosyamz eski ise zaten burada ad olduundan gerek kalmayacaktr. stersek burada yeni bir
src, yol ve dosya ad vererek kayt yapabiliriz.

Description: Dkmanla ilgili tanmlama yaplr. En ok 40 karakter olabilir.

File type (Normal/ASCII/Encrypt/Other): Dosyann kayt biimini belirler. mleci
buraya tayarak, kayt biimi iin seimimizi kayt seeneklerinin ilk harflerini kullanarak
yaparz.

Kayt seenekleri

Normal (N) Bu kayt biimini semek iin N yazlr. PW edittnn kendi kayt
biimidir. Kayt srasnda PW editrnn kontrol karakterleri ile kayt
edileceinden, dkmanmza verdiimiz biim bozulmadan
korunacaktr.
ASCII (A) ASCII kayt etmeyi salar. A harfi seilmelidir. Bu kayt biimini
setiimizde PW editrnde hazrladmz biim kaybolur.
Encrypt (E) Kayt edilecek dosyann ifreli kayt edilmesi iindir. Tekrar ulamak
istediimizde ifreyi doru yazmamz gerekir.
Other (O) Dosyay baka bir yazlma aktaracaksak bu kayt biimini kullanrz.
Bu seimden sonra yeni bir tablo gelir ve bize hangi yazlma uygun
kayt edileceini belirlememizi ister.

Esc - Cansel Kayt ileminden geriye dn iin Esc tuuna basarz.

Daha nce kaydettiimiz bir dosya var ve ayn adla yeni bir kayt yapacaksak PW
bizi aadaki mesajla uyarr:


- 224-
3. DOSYA SLME
Delete file

Disk/diskete kayt ettiimiz dosyalar silerken kullanlr.

Bu seimden sonra karmza gelen tabloda, Filename:'in karsna silmek iste-
diimiz dosyann srcs, yolu ve ad belirtilir. Ya da Enter tuuna baslarak dosya
listelerini grerek buradan da seim yapabiliriz.

rnek:
A:\PW\BORC.DAT
Yazarak, A srcsndeki PW dizini ierisinde bulunan
BORC.DAT adl dosyay siler.
C:\PW\DATA\MEKTUP
Yazarsak, C srcsndeki PW dizininin alt dizini olan
DATA dizini ierisinde bulunan MEKTUP adl dosyay
siler.

Dosya silme srasnda, yazlm tarafndan silmek isteyip istemeyeceimiz
uyarlacaktr. Burada aadaki mesaj kar:

4. DOSYA EKLEME
Insert file

Yazdmz dkmana, daha nce yazdmz bir dkman eklemek istediimizde
kullanlr.
Eklemek istediimiz dkman, zerinde altmz dkmann neresine
ekleyeceksek imleci oraya getirip Insert file' seeriz. Enter tuuna bastktan sonra
karmza gelen tabloda Filename:'in karsna eklemek istediimiz dosyann srcsn,
yolunu ve adn belirterek Enter tuuna basacamz gibi, Enter'le bo geerek dosya
listesini grerek de seim yapabiliriz.


- 225-
5. YAZICIYA YAZDIRMA
Print working copy (Ctrl-O)

Dkmanmzn tamamn ya da belirlenen bir blmn yazcya yazdrmak
istediimizde kullanlr.
Print working copy seeneini setiimizde karmza gelen men yazcya aktarma
biimini belirlememizi salar.

Bu men Print Options olarak adlandrlr. Yapmak istediimiz deiiklikler iin
Tab tuunu kullanrz. Shift+Tab tular ile geriye doru gider. Bu mendeki terimlerin
anlamlar yledir:

Number of copies Yazlacak dkmann, yazcdan ka kopya alnaca
saysal olarak girip belirlenir.
Starting page Yazlacak dkmann kanc sayfadan balayaca
belirtilir.
Ending page Yazlacak dkmann kanc sayfada son bulaca
belirtilir.
Pause between page (Y/N) Dkmann yazm srasnda sayfa bitiminde bekleme
yaplp yaplmayaca belirtilir. Y girilirse bekleme
yaplr, N girilirse bekleme yaplmaz.


- 226-
Document or envelope (D/E) Yazlacak dkman kada yazlacaksa D, zarf zeri ise
E seilir.
Data file to merge Data dosyas ile birletirilir.
Indent Yazclar genellikle hemen soldan yazmaya balar. Ka
karakter ieriden yazlaca burada belirtilir.
Print style Yazlacak dkmann, yazm modunu belirler.
Aadaki seimlerden ayn anda birden fazlasn da
seebiliriz. Bunun iin aralarna (,) virgl koyamamz
gerekir. 2,3 gibi... Burada yapacamz seimlerin
anlamlar yledir:

1. Normal Normal yazm modu.
2. Justified Yazlan dkmann sola ve saa bloklanmasn salar.
3. Compressed Yazm sktrlm modda yaplr.
4. Letter-quality Mektup kalitesinde yazm yapmay salar. Yaznn
zerinden iki defa geerek, daha net kt alnr.
5. Font format Yazcnn font destei varsa, belirtilen fontta yazar.

Print to Ana Men'de yaptmz printer seimlerinden hangisine
gnderilecei belirtilir.
F8 Setiimiz yazcya uyan font listesini verir. Buradan
font seimi yaplarak, yazcdan istenilen fontta kt
alnabilir.
Ctrl PrtSc-Preview Bask nizleme. Yazlacak dkmann yazcdan nasl
kacan ekranda gsterir.

Bu seimler yapldktan sonra Enter tuuna basarak yazcya gnderilir.


- 227-
6. BASKI NZLEME
Print prewiew (Ctrl-Prt Scr)

Bu blmde belgelerin kada nasl kaca ekranda gsterilir. F2 alt mensnden
6. Print preview seenei seilir ya da Ctrl+PrtScr tularna baslr. Aadaki ekran gelir:

Grld gibi, yazcdan kada nasl aktarlaca ekranda kar.

Ekrann st ksmnda fonksiyon tularna eitli grevler yklenmitir. Bu grevleri
srasyla grelim:

a. F1-Help

Blmle ilgili yardm verir. Burada da bulunduunuz blmde iken bastnzda size
o konuyla ilgili yardm verecektir.

b. F2-Options

Bask nizleme opsiyonlar bu blmdedir. Buradan ekran bytrebilir, yaz stili
seebelir ve kat boyunu ayarlayabilirsiniz. F2 seildiinde aadaki men seimi gelir:


- 228-

1. Change view Alt V: Grntnn ekrana sdrlmas salanr. Aadaki grnt
gelir:

2. Set print styles Alt S: Yaz stili seimini salar. Aadaki pencere gelir:

Seim iin ya ok tularndan yararlanrz, ya da sol tarafndaki rakamlara basarz.


- 229-
3. Change paper size Alt P: Kat seimi yaplr. stenilen boyutta kat semek
iin, ok tular ile zerine gelinir ve Enter tuuna ya da sol tarafndaki rakam tuuna baslr.
aadaki ekran gelir:

c. F3-Fonts

Font seimi mensdr. Aadaki ekranda grlen seenekleri sunar:

1. Change a font Alt F: Font deitirmek ve boylarn ayarlamak iin bu seenek
kullanlr, aadaki ekranda grld gibi font listesi gelir:

stenilen font iin ok tular ile zerine gelinir Enter tuuna baslarak seim yaplr.
Seim sonras deitirmenin yaplp yaplmayaca aadaki ekranla uyarlr:


- 230-
2. List fonts in document Alt D: Dkman iinde kullanlan fontlarn listesini verir.
Aadaki ekran gelir:

3. List available fonts Alt A: Yazcnn destekledii fontlarn listesini verir.
Aadaki ekran gelir:

d. F4-Return

k ve geri dn iin seim penceresi aadaki biimde gelir:

1. Return to current position Esc: Geici olarak geri dnmek iin.

2. Return to starting position Alt X: Yeniden balamak iin geri dner.


- 231-
7. BELLE SLME
Erase working copy

Yeni bir dkman yazmak istediimizde bellei silmek iin kullanlr. Ekranda yaz
varsa ve kayt etmemisek, dkmann saklanmad iin WARNING mesaj ile uyarlr.

Tekrar Enter tuuna basarsak temizlenir. Vazgemek iin Esc tuuna basmalyz.

8. MAKRO KULLANIMI
Use macros (Alt-0)

Yazm srasnda sk sk yinelenen ilemleri, yeniden yapmak yerine makro kullanm
ile tanmlayarak daha ksa srede yapmamz salar. Alt-0 tuuna basarak da geilir. Seim
sonras aadaki pencere kar:

Makro kullanm seildiinde ekranda yer alan seeneklerin anlamlar syledir:

1. List macros Daha nce yaplan makrolarn listesini verir.


- 232-

Liste seimini, daha nce yaptmz makronun adn ve hangi tulara kayt ettiimizi
anmsamak iin kullanabileceimiz gibi, kl gstergeyi ok tular ile istediimiz makronun
zerine getirip Enter tuuna basarak da, ilgili makroyu yazdrabiliriz.

2. Record a macro Makro yapmna geilir.

Yeni bir makro yaparken seeriz. Makroya baladmz bir pencere aracl ile
belirtilir.

Enter tuuna basarak makroyu yapmaya balayabiliriz. Makro yapm srasnda alt
ksmda eritli bir yaz ile Recording mesaj, makro yaptmz belirtir. Makro bitiminde
Alt-0 tularna basarak yeni bir pencerenin gelmesi salanr. Gelen pencerede u seenekler
vardr:


- 233-

1. Pause the macro for your input Macroyu balatma, ara verme ve durdurma.

2. End and save recorded keystrokes Makro bitiminde bu seenekle makroyu
kayt etmeyi salarz. Bu seimden sonra
karmza Alt tular ile hangi tuu kulla-
narak makroyu kullanacamz sorulacaktr.
Bunlardan birini seer ve buna bir isim
vererek makro kaydn yapm oluruz.

3. Quit en erase recorded keystrokes Makro yapmaktan vazgetiimizde bu
seenei kullanrz. O an bellekte
yaptmz makro silinir.

Bellekte makro yaparken, makro yapmndan 3. seenei seip silerek vazgemek
istersek aadaki mesaj ile uyarlrz:

Yapmakta olduumuz makroyu silmek istersek Enter tuuna, vazgemek iin Esc
tuuna basarz.

3. Erase a macro Daha nce yaplan makrolarn silinmesi.

Bir makroyu birlikte aama aama yapalm. Admz soyadmz yazdralm:


- 234-
1. F2 mensnden 8. seenei ya da direk Alt+0 tularna basalm.
2. Gelen ekrandan ikinci seenek olan Record a macro seeneini seelim.
3. Bir ekran gelerek makroya balandn belirtecektir.Enter tuuna basalm.
4. Yazm alanna geeriz. Admz soyadmz yazalm. Makroda yazmak
istediklerimiz bitti.
5. Alt+0 tularna basalm. Makro listesinin olduu pencere gelecektir. Biz rnek
olarak makromuzu Alt-D tularna atayalm. Bunun iin Alt-D tuunun olduu
yere gelelim.
6. Makromuza burada bir ad verelim. ADI diyelim. Enter tuuna basalm.
7. Yeni bir pencere gelecektir. Buradan 2. seenek olan End and save recorded
keystrokes seeneini seelim ve Enter tuuna basalm. Artk makromuz
kaydedilmitir.
8. imdi yazm alannda iken istediiniz yerde Alt+D tularna basn adnz
soyadnz kacaktr.

I. DZELTME
F3 Edit

Dzeltme mensdr. alma alannda satr, szck ve belirlenen bir blok zerinde
silme, kopyalama ve deitirme gibi dzenleme ilemleri bu blm aracl ile yaplr.
Bu men ile almalarmz istediimiz dzende yapabiliriz. PW menleri,
dkmanlarmz kullanrken bize eitli kolaylklar salar. Bunlar srasyla greceiz.
F3 tuuna basldnda ekrana aadaki men gelir:


- 235-
1. SATIR EKLEME
Insert blank line (Ctrl-I)

Araya satr eklemek iin kullanlr. Bulunulan satrn zerinde iken F3 mensnden
ya da Ctrl-I tularna birlikte basldnda yeni bir satr aarak, imlecin hizasndaki satr
aaya kaydrr.

2. SZCK SLME
Delete word (Ctrl-W)

Szck silmek iin kullanlr. Silinecek szcn zerine imle getirilerek F3
mensnden seilir ya da Ctrl-W tularna baslr. Bylece zerindeki szc silerek
sandaki yazlar kendine doru ekecektir.

3. SATIR SLME
Delete line (Ctrl-L)

Satr silmek iin kullanlr. mle silinecek satr zerine getirilir ve F3 mensnden
seilerek ya da Ctrl-L tularna baslarak satr silinir. mlecin zerindeki satr silerken
aadaki satrlar kendine doru eker.

4. BLOK ARETLEME
Mark text (Ctrl-T)

Bir satr ya da bir szc deil de daha byk bir blm ile ilgili yaplacak ilemler
iin seilen blme blok dendiini daha nce sylemitik. te byle bir bloun
iaretlenmesi gerekmektedir. aretlemek istenen bloun bana imleci getiriniz ve F3
mensnden 4. seenei seerek ya da menye girmeden Ctrl-T tularna basarak blok
ban iaretleyiniz. Bu srada durum cetvelinin altnda F10 tuu ile ilgili bir mesaj
kacaktr. Ok tular ile bloklamak istediiniz yere kadar imleci saa/aa gtrnz. Bu
ilemi yaparken, iaretlediiniz yerlerin parlak olduunu greceksiniz. aretlenen bloun
sonuna gelince F10 tuuna basnz. Karnza yeni bir pencere alacaktr. Burada blok iin
yapmak istediiniz ilemlerden birini seiniz. Sonuta dkmann tamamnn deil yalnzca
iaretlediiniz bloun yaptnz ilemin sonucuna gre deitiini greceksiniz.


- 236-

Yukardaki rnekte grdnz gibi, bloklanan alan beyaz bir erit ierisinde
grnmektedir. Bunu nasl yaptk aklayalm:

iim szcnn ilk harfi olan i harfinin zerine imleci getirip, Ctrl-T tuuna bastk.
Sonra imleci saa ve aa istediimiz kadar kaydrarak, setiimiz drtl bloklam
olduk.
Dikkat ederseniz ekrann altnda bloklamadan sonra F10 tuuna baslmas gerektii
mesaj verilmektedir. F10 tuuna basnca aadaki ekran gelir:


- 237-
F10 Tuuna bastktan sonra karmza kacak ilemlerin anlamlar yledir:

1. Cut (Del) Bloklanan alan silerek bellee alr.

2. Copy (Ctrl-C) Bloklanan alan silmeden bellee alr.

3. Change style Bloklanan alann yazm eklini deitirir.

Alt seenekler unlardr:

1. Boldface (Ctrl-B) Bloklanan blmn yazcdan koyu kmas
salanr.
2. Underline (Ctrl-U) Bloklanan blmn yazcdan altizgili kmas
salanr.
3. Italic Italik yaz (Eik yaz). Bloklanan blmn
yazcdan eik yaz eklinde kmas salanr.
4. Superscript Bloklanan blmn yazcdan yarm aralk stte
kmasn salar. s iaretleri iin kullanlr. X
2

gibi...
5. Subscript Bloklanan blmn yazcdan yarm aralk altta
kmasn salar. Alt yazmlar iin kulanlr.
H
2
SO
4
gibi...
6. Normal aretlenen blmn normal yazmda olmasn
salar.


- 238-
4. Change font or size Bloklanan blmn yaz fontlarn
deitirir.
5. Change left/right margins ( Ctrl-[ ) Bloklanan alann sol ve sa marj ayar-
larn deitirir.
6. Change tabs ( Ctrl-K ) Bloklanan alann Tab ayarlarn deitirir.
7. Change indentation Bloklanan alann satr ban kaydrr.
Satr ban kaydrmak iin seim
yapldktan sonra imle ok tular ile satr
bann alnmas istenen yere getirilir
Enter tuuna baslr.
8. Single space Satr aralarnn boluksuz olmasn salar.
9. Double space Satr aralarnda boluk verir. ki aralkl
yazm salar.

A. Save Bloklanan blm yeni bir isimle ayr bir dosya olarak disk/diskete
kaydeder.
B. Print Bloklanan alann yazcdan kmasn salar.
C. Calculate Bloklanan alandaki saysal deerler iin hesaplar yapar.

Bloklamann aamalar:

1. mle bloklanacak yerin bana getirilir.
2. Ctrl+T tularna baslr.
3. Ok tular yardm ile bloklanacak yerin sonuna kadar parlak ekilde iaretlenir.
4. F10 tuuna baslarak blok iin yaplmas istenen seilir ve Enter tuuna baslr.

5. STUN BLOKLAMA
Mark rectangle (Ctrl-R)

PW ile stun bloklama yaplabilmektedir. Bu tip bloklama yapmak iin 5. mark
rectangle seenei seilerek ya da Ctrl-R tularna basarak stun bloklamas
yaplabilmektedir. Blok ba iaretinden sonra ok tular ile saa stun boyunca gidin ve
stun sonunda aa ok tuu ile istenen yere kadar gelin. Artk bundan sonra normal
bloklama ile yaptnz ilemleri, blokladnz stun iin de yapabilirsiniz. Aadaki
ekranda stun bloklamasna rnek verilmitir:

Not: Bu seenek PWnin eski versiyonunda yoktur.


- 239-

6. BLOK YAPITIRMA
Paste (Ctrl-P)

Ctrl-T ya da Ctrl-R ile iaretlenen bloun, Del ya da Ctrl-C ile bellee alnan
kopyalarn istenilen yere yaptrr.

Bir blm Ctrl-T tularna basarak iaretleyin ve ok tular ile istediiniz yere
kadar olan blmn parlak olmasn salayn, sonra del tuuna basarak iaretlenen blm
silin bellee aln ya da Ctrl-C ile silmeden bellee aln. Bu ilemi F10 tuuna bastktan
sonra oradan seim yaparak da yapabilirsiniz. Daha sonra imleci iaretlediiniz blou
kopyalayacanz yere aln. Ctrl-P tularna birlikte basn. Bulunduunuz yere bloklanan
blmn yaptrldn greceksiniz.

7. SZCK KOYULATIRMA
Boldface word (Ctrl-B)

Dkman ierisinda istenen szck ya da szck gruplarnn yazcdan normal yaz
yerine koyu yazlmasn salar. Ctrl-B tular da kullanlabilir.
stediiniz bir szcn zerine imleci getirin ve Ctrl-B tularna birlikte basn,
imlecin bir sonraki szce gittiini ve nceki szcn ekrann durumuna gre deitiini
greceksiniz. te bu iaretlenen blmler yazcdan koyu olarak kacaktr.


- 240-
8. ALT ZGL YAZDIRMA
Underline word (Ctrl-U)

stenilen szck ya da szck gruplarnn yazcdan alt izili kmas salanr.
Kullanl koyu yazmada olduu gibi alt izilecek szcn zerine getirilerek Ctrl-U
tularna baslarak gerekletirilir.
Koyu yazma ve alt izme ileminin ikisini birlikte ayn szce uygulayarak, hem
koyu hem de alt izili olmasn salayabilirsiniz.

9. ZG ZME
Draw lines (Ctrl-Y)

Yazm modundan izgi moduna gemeyi salar. izim modu ile dkmannzda
izim yaparak, tablolarnz ereve iine alarak daha gzel bir grnm salayabilirsiniz.
izgi izme moduna gemek iin F3 mensnden 9. Draw Lines seeneini sein.
Yeni bir pencere alarak karmza iki seenek kacaktr.

1. Turn drawing on/off Ctrl-Y
Bu seenek, daha nce seilmi bulunan izim karakteri ile izim yapmanz salar.

2. Select drawing style
Bu seenein seilmesinden sonra karmza 4 yeni seenek daha kacaktr. Buradan
hangi izim karakterini seeceksek o izim karakteri ile izim yapmamz salar.


- 241-
Burada bulunan 4. seenek olan Other seenei, dier izim karakteri dnda
bizim belirleyebileceimiz bir karakter ile izim yaplmas salanr.

Selection: iletisinin karsna bilgisayarda bulunan karakterlerden birini yazarak
artk bu karakterle izim yapabilirsiniz.

rnek verecek olursak * iaretini yazarsanz, * ile izim yaparsnz.

izgi izme modunun kolay tuu Ctrl-Y tulardr. Bu tulara ilk basta izgi izme
moduna geilir. izime ara verilmek istendiinde tekrar Ctrl-Y tularna basarak yazm
moduna geilebilir.

10. BUL ve DETR
A. Find & Replace (Ctrl-F)

Dkman ierisinde bir szcn aranp bulunmasn ya da baka bir szckle
deitirilmesini salar.

Ctrl-F tularna bastnzda karnza yeni bir pencere gelecektir, burada gerekli
verileri girerek ileminizi yapabilirsiniz.

Find and Replace penceresinde bulunan giri yerlerinin kullanmlar yledir:

Find: Aranacak szck yazlmaldr.


- 242-
Replace with: Aranan szcn yerine gelecek szck yazlmaldr. (Bu blm bo
geilirse deitirme yaplma yerine yalnzca szck bulma salanr.)

Ignore case (Y/N): Byk, kk harf ayrm yaplp yaplmayaca belirtilir.

Manual or automatic (M/A): Buraya M ya da A harfleri yazlr. M yazldnda
szckler bulunarak size bulunan szcn deitirilip deitirilmeyeci sorulacaktr. A
seiminde ise size sorulmadan dkman ierisinde bulunan btn szckler
deitirilecektir.

Yalnzca arama yapldnda manual seimde, aranan szcn zerinde durur.
Automatic seiminde ise aranlan karakter dizisinin dkman ierisinde ka kez tekrar
edildii yazlr.

Deitirme ileminde manual seiminde aranan karakter dizisi bulunduunda
pencere alarak deitirme yaplp yaplmayaca sorulur. Automatic seiminde ise ka
szcn deitirildii saysal olarak verilir.

Aranan karakter grubu dkman ierisinde bulunamazsa bir mesajla iletilir.

Manual seimi yapldnda aranan szck bulunur, ekranda yeni bir pencere belirir.
Burada karmza iki seenek kar:

1. Replace word and continue : Bulunan szck deitirilir ve aramaya devam
edilir.

2. Continue without replacing : Bulunan szck deitirilmeden geilir ve arama
srer.

11. HESAP YAPMA
Calcute (Ctrl-M)

Hesaplama ilerinde kullanlr, kolay tuu Ctrl-M'dir.


- 243-

Gelecek pencerede Calculation: iletisinin karsna rakam ve ilemler yazlr. F9
tuu ile sonu hesaplatlr. Enter tuuna bastnzda ilemin sonucu dkman iinde
imlecin bulunduu yere yazlacaktr. F8 sonucu yuvarlayarak verir.

Not: Bu blm PWnin eski versiyonlarnda yoktur.

J. BMLEME MENS
F4-Format

F4 alt mens dzen, ekil mensdr. Burada sayfa dzenleme komutlar bulunur.
Bunlar: Sol-sa marj ayarlar, tab ayar, kada yazm srasnda her sayfada kacak balk
ve dipnotlarn dzenlenmesi, sola dayal yazm, saa dayal yazm, satra ortalama gibi
dzenleme komutlardr.

F4 tuuna basldnda karmza u men gelir:


- 244-

1. SOL/SA MARJ AYARI
Set left/right marjins

Yazm alannda soldan ve sadan braklacak boluk says ayarlanr.

Bu seimi yaptmzda karmza iki yeni seenek kar:

1. Insert new margins: Marjlar yeniden ayarlamak iindir. Seim sonras sol ve sa
marj belirlememiz iin aadaki pencere kar:

Left marjin : 10
Right margin : 70

eklinde giri yaplr.

Left margin'in karsna girilecek say, sol taraftan ka karakter boluk brakla-
can belirtir.

Right margin'in karsna girilecek say, sa tarafn kanc stunda biteceini
belirtir.

2. Change margins of the current block Ctrl-[ : Bloklanan bir alann marjlarn
deitirir. Kolay tuu Ctrl-[ tulardr.


- 245-
2. ST/ALT BOLUK & SAYFA SATIR AYARI
Set top/bottom margins & length

stten ve alttan ka satr boluk braklaca ve bir sayfaya ka satr yaz yazlaca
ayarlanr.

Bu seimden sonra yeni bir pencere alr:

Top margin: st satrda ka satr boluk braklaca belirtilir.

Bottom margin: Alt strda ka satr boluk braklaca belirtilir.

Page length: Bir sayfaya ka satr yazlaca belirtilir.

(PW'nin eski uyarlamalarnda Sol/sa marj ayarlar ile st/alt boluk ayarlar ayn
seenek ierisindedir.)

3. DURAK YAPMA
Set tabs

Dkman ierisinde yaplacak tab (durak) ayarlar burada yaplr. Bir izelge
hazrlarken bu duraklardan yararlanarak, izelgeyi daha abuk ve dzenli hazrlayabiliriz.

Bu seimden sonra aadaki pencere kar:


- 246-

1. Insert new tabs: Tablar yeniden ayarlamak iindir.

2. Change tabs of the current block Ctrl-K : Bloklanan bir alann tablarn
deitirir. Kolay tuu Ctrl-Kdir.

Bu seimlerin ikisinden sonra ekrann altnda u yaz kar:

Type T or D at each tab location

Sol/sa ok tular ile imle istenilen yere hareket ettirilir. Tab noktas belirlendikten
sonra T ya da D tularna baslarak tab yaplm olur. Enter tuuna baslarak tab ayarndan
klr. Artk klavyede bulunan tab tuuna her basta bir sonraki tab noktasna, Shift ile
birlikte tab tuuna baslrsa bir nceki tab noktasna geilir.

Eski tab noktalarn silmek iin ise; tab ayar seilir, sol/sa ok tular ile silinmek
istenen tab noktasnn zerine gidilir ve aralk ubuuna baslr.

Saysal ilemler iin D ile tab yaplabilir. D ile tab yapldnda binler hanesini (,)
virgl ile ayrr. Kurular da nokta ile ayrr. Saysal tab olduu iin saylar saa dayal
yazar.

123,456.00
12,345.50
1,234,567.00

eklinde yazar.

Stun bloklamada verdiimiz ekrana bakarsanz, saylar D ile tab yaplarak
yazlmtr.


- 247-
4. SAYFA ZER, BALIK YAZIMI
Set header

Kada dkm yapldnda sayfalarn st ksmnda kmas istenen aklamalar ve
sayfa numaras vermek iin kullanlr.

Burada ilk iki satra yazlmas istenen aklamalar yazlabilir. Eer dkmanmza
sayfa numaras vereceksek kanc satrda olmasn istiyorsak o satra gelip * iareti
ierisine rakam yazmamz gerekir. *1* gibi... dier sayfalar PW kendisi
numaralandracaktr.

Line 1: Birinci satra yazlmas istenen aklama ya da sayfa numaras.

Line 2: kinci satra yazlmas istenen aklama ya da sayfa numaras.

Position (Center/Left/Right): Aklamamann satrn neresine yazlmas gerektii.
Center ise C seilir ortaya yazar, Left ise L seilir sola yazar, Right ise R seilir sa tarafa
yazar.

Style (Normal, Boldface, Underline, Italics): Aklama ve sayfa numarasnn yaz
stili belirtilir. N normal yaz, B koyu yaz, U alt izgili yaz, I italik yaz eklinde
yazlmasn salar. Hem koyu, hem alt izgili yazdrmak iin B,U eklinde yazabiliriz.

Left margin: Solda kalacak boluk.

Right margin: Sa tarafn kanc stunda bitecei.

First Page: Kanc sayfadan balayarak yazlacan belirtir.

F8 Change Font: Bu blmn hangi fontta yazlaca seilir.


- 248-
5. SAYFA ALTI, DPNOT YAZIMI
Set footer

Kada dkm yapldnda sayfalarn alt ksmnda kmas istenen aklamalar ve
sayfa numaras iin kullanlr.

Burada sayfann altndaki ilk iki satra yazlmas istenen aklamalar yazlabilir.

Karmza gelen pencere ile Set header'da yaptmz gibi ayn seimleri bu kez
sayfann altnda kacan dnerek yapabiliriz.

6. SATIR BAINI GEC OLARAK DETRME
Turn indent on/off (Ctrl-N)

Yazm srasnda satr bann geici olarak deitirilmesi istendiinde buradan seim
yaplr ya da kolay tuu Ctrl-N kullanlr. Satr ba yaplacak yere imle getirilir, Ctrl-N
tularna baslr. Alttaki stun cetvelinde > iareti kar. Satr ba artk geici olarak buraya
alnmtr. Tekrar Ctrl-N tularna basarak satr ban kaldrabiliriz.

7. SATIR ARALIINI K YA DA TEK YAPMA
Turn double spacing on/of (Ctrl-D)

Satr aral normal yazmda bir'dir. Satr aralarnn ift olmasn istediimiz zaman
buradan seim yaparz ya da kolay tular Ctrl-D ile ayarlayabiliriz.

Ctrl-D tularna ilk basta iki ara, ikinci basta yine normal ara yazma geer.


- 249-
8. YAZIYI SATIRA ORTALAMA
Center line (Ctrl-X)

Yazm srasnda, yazlan balk vb. yazlar satra ortalar. Balk olarak belirlediiniz
bir satra imleci getirin ve Ctrl-X tularna basn. Yaznn satra ortalandn greceksiniz.

9. SATIRI SOLA YASLAMA
Left justify line

Dkman iinde istenilen satr sola dayal olarak yazdrr. mleci istediiniz bir
satra getirip F4 mensnden 9. Left justify line seeneini setiinizde satrn sola dayal
yazldn greceksiniz.

10 SATIRI SAA YASLAMA
A. Right justify line

stenilen satrlarn saa dayal olarak yazlmas salanr. mleci istediiniz bir satra
getirip F4 mensnden A. Right justify line seeneini setiinizde satrn saa dayal
yazldn greceksiniz.


- 250-
K. YAZIM KLAVUZU
F5-Dictionary

Bu blmde yazm iinde yanl yazmlarn PW tarafndan bulunarak dzeltilmesi,
szcklerin ve e anlaml szcklerin bulunmas salanr. PW'nin kendi iinde barndrd
szlk ngilizce olduu iin, ngilizce'ye gre tarama yapacaktr.

1. Szck Kontrol
Proof word (Ctrl-A)
mlecin zerinde durduu szc kontrol eder. Szlnden bakarak olup, ol-
mad ya da yanl olup olmadn kontrol eder.
Seim sonucu u pencere gelir:


- 251-
1. Word okay, continue: Szckleri deitirmeden devam eder.
2. Add word to dictionary: aretlenen szc, szlne ekler.
3. Type a correction: Szc verilen szck ile deitirir.
4. Select a suggested spelling: Szcn doru yazln gsterir.

2. Yanl Szckleri Bulma
Proof document (Ctrl-V)

mlecin bulunduu yerden balayarak tm dkman arar ve yanl szckleri bulur.
Bu blmn seimi sonrasda 1. Proof word mens altnda kan seenekler burada da
kar. Kullanm ayndr.

3. Eanlamllar Bulma
Find synonyms

Szcn eanlamllarn gstererek, bunlardan birini sememizi salar.

L. ADRES MENS
F6/Addresses

Bu men ile adres dosyasna girerek, yeni adres girme, kayt dzeltme, kayt arama
ve eski adreslerin kullanmn salar.


- 252-
1. Select address book: Bu seenekle istenilen adres dosyas seimi salanr ya da
F7 ile yeni bir adres dosyas oluturulur.

2. Add an address: Adres dosyasna yeni adreslerin girilmesi yaplr. F10 tuu ile
disk/diskete kayt edilir.

Adres mensndeki terimlerin anlamlar:

Title : nvan
First name : lk Ad
Last name : Soyad
Position : Pozisyonu
Company : irket
Address : Adres
City : ehri
State : lke Zip : Posta Kodu
Work phone : Telefonu Home phone : Ev Telefonu
Comment : Dnceler, not


- 253-
3. Find an address: stenilen bir adresi bulmak, bu adres zerinde dzeltme yap-
mak, silmek iin kullanlr.

F8 PW iinde zerinde altmz dkmana, seilen adresi kopyalar.
F9 Seilen adresi siler.
F10 Bir sonraki kayd arar.

4. Specify copy format: Adresin dkmana yazm ekli belirlenir.

Bu blmde adres zarfnn ya da dkmnn nasl olaca belirtilir. Yukardaki
rnei dikkate alacak olursak, kt aadaki gibi olur:


- 254-

rnek:
nvan lk Ad Soyad
Pozisyonu
irket
Adres
ehir lke Posta Kodu

r.Gr. Gven Tan

Akdeniz niversitesi
Sosyal Bilimler Meslek Yksekokulu
Antalya Trkiye 07150

eklinde olacaktr.

Kolay Tular Listesi:

Tu Grevi Getii Sayfa
Ctrl-A Szck Kontrol. 230
Ctrl-B Szck koyulatrma. 219
Ctrl-C Bloklanan alan kopyalama. 217
Ctrl-D ift ara, tek ara yapma. 228
Ctrl-F Szck bulma, deitirme. 221
Ctrl-G Disketten dosya arma. 200
Ctrl-I Satr aralama. 215
Ctrl-K Bloklanan alann tablarn deitirme. 226
Ctrl-L Satr silme. 215
Ctrl-M Hesap yapma. 222
Ctrl-N Satr ban geici olarak deitirme. 228
Ctrl-O Yazcya yazdrma. 205
Ctrl-P Blok yaptrma. 219
Ctrl-R Stun bloklama. 218
Ctrl-S Dosyay diske kayt etme. 202
Ctrl-T Blok yapma. 215
Ctrl-U Szck alt izdirme. 220
Ctrl-V Yanl szckleri bulma. 231
Ctrl-W Szck silme. 315
Ctrl-X Yazy satra ortalama. 229
Ctrl-Y izim moduna geme. 220
Ctrl-[ Bloklanan alann marjlarn deitirme. 218, 224
Ctrl-PrtSc Bask nizleme. 207
Alt-0 Makro yapma. 211


- 255-
SORULAR

1. Kelime lem (Editr) nedir?
2. Bloklama ve yaptrma nedir?
3. Kelime ilem programlarnda format ne anlama gelir?
4. Setup Mennn grevi nedir?
5. Makro yapma nedir? Hangi durumlarda yaplmas gerekir?
6. Bir paragrafn bloklanp kesilerek, baka bir yere tanmasn aama aama
anlatnz.
7. Makro yapmay aama aama anlatnz.
8. Aadaki ikili tu kullanmlarnn grevleri nelerdir?
a. Ctrl-C
b. Ctrl-B
c. Ctrl-U
d. Ctrl-X
e. Ctrl-L
f. Ctrl-I
g. Ctrl-T
h. Ctrl-G
i. Ctrl-S
l. Ctrl-R
k. Ctrl-W
m. Alt-0


- 256-
BLM VII.
SAYI SSTEMLER

Nesnelerin miktarn belirleyen sembollere say denir. Bu saylarn bir araya
getirilerek dizi oluturulmasna da say sistemi denir. Biz gnlk yaantmzda bu trden
ilerimizi onluk sisteme gre yapyoruz. Yani 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 sembollerini kullanyoruz.
Bilgisayarlar da ikili, sekizli, onaltlk say sistemi ile alrlar.

Bilgisayar, program derledikten sonra, kendi anlayaca dil olan sisteme evirir. Bu
ii bilgisayar, kendiliinden yapar. Bilgisayarlar, daha ok ikili say sistemini kullanlrlar.

A. KL SAYI SSTEM (BINARY NUMBER SYSTEM)

Bu sistemdeki semboller 0 ve 1 saylarndan oluur. Taban 2'dir. Yani basamaklar
ikinin kuvvetlerinden oluur.

Onluk sistemde saylarn basamaklar 10 tabanna gre oluur. 3597 saysn buna
gre inceleyelim:

3 + 5 + 9 + 7
kuvvetleri
10
3
+ 10
2
+ 10
1
+ 10
0

kuvvetleri
(1000*3) + (100*5) + (10*9) + (1*7)
karlklar
3000 + 500 + 90 + 7
=3597 sonu

Ya da, u ekilde de aklayabiliriz:

kili sistemde de 2 tabanna gre oluurlar:

2
0
, 2
1
, 2
2
, 2
3
..... 2
n
gibi...


- 257-
kili say sisteminde, basamaklar u ekilde olur: (1101 kili Says)

1 1 0 1
2
3
+ 2
2
+ 2
1
+ 2
0

(8*1) + (4*1) + (2*0) + (1*1
)

8 + 4 + 0 + 1 =13

Bu ilemi aacak olursak;

Not: 0 (Sfr) dndaki herhangi bir saynn 0'nc kuvveti 1'dir.

Bu ilemi u biimde de yapmak olanakldr:
Basamaklarn karsna gelen saylar arparak toplayabiliriz. Ya da karsna 1
rakam gelenleri var, 0 rakam gelenleri yok sayarak eldekileri toplayarak da buluruz.

1 1 0 1
8ler bas.

4ler bas.

2ler bas.

1ler bas.

8*1 + 4*1 + 2*0 + 1*1
8 + 4 + 0 + 1 =13

imdi, yukarda yaptmz rnekleri inceleyerek, 10'luk ve 2'lik sistemdeki
benzerlikleri grnz ve hangi yol size kolay geliyorsa o yolu izleyiniz.

1. KL SAYI SSTEMNDE DRT LEM

T O P L A M A

kili say sisteminde toplama yaparken, aadaki kurallar geerlidir.
0 + 0 = 0

0 + 1 = 0

1 + 0 = 1

1 + 1 = 0
elde 1 kalr


- 258-
Onluk sistemde yaptmz gibi toplam 1+1=2 ise ikili say sisteminde 2 olmad
iin 0 yazlp elde kalan 1 ikinci haneye eklenir.

I K A R M A

karma ileminde aadaki kurallara uyulur:

0 - 0 = 0

1 - 1 = 0

1 - 0 = 1

0 - 1 = 1
Sol basamaktan bir dn almak kouluyla 1 kalr.
Sol basamaktan alnan 1 says saa 2 olarak geer.

A R P M A

kili sistemde arpma ilemi aadaki ekilde yaplr:

1 * 1 = 1
1 * 0 = 0
0 * 0 = 0
0 * 1 = 0


- 259-

B L M E

Blme ilemini 10'luk sistemdeki gibi yaparz.


- 260-
2. KL SSTEMDEN ONLUK SSTEME GE

Daha nce 10'luk sistemde basamaklarn 10'un kuvvetleri, 2'lik sistemde
basamaklarn 2'nin kuvvetleri olduunu sylemitik. Buna gre, 2'lik sistemde yazlan bir
say, 10'luk sisteme yle evrilir:

101001011 ikili saysn onluk sayya evirelim:

1 0 1 0 0 1 0 1 1

2
8
+ 2
7
+ 2
6
+ 2
5
+ 2
4
+ 2
3
+ 2
2
+ 2
1
+ 2
0

Kuvveti
256 + 128 + 64 + 32 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1
Karl

Bu kuvvetlerin karlna gelen saylarla arpm toplanarak 10'luk sistemdeki
karl bulunur.

256x1 + 128x0 + 64x1 + 32x0 + 16x0 + 8x1 + 4x0 + 2x1 + 1x1
256 + 0 + 64 + 0 + 0 + 8 + 0 + 2 + 1 = 331

Ya da;

Buraya kadar rendiklerimizden unu kartabiliriz: Kuvvet karlklar, karsna
gelen saylarla arplyordu. Bu sistemde 0'la arpma da olduundan, bu ilemleri daha ksa
yoldan yapabiliriz. 0'la arplacak saylar izerek kalanlar topladmzda ayn sonucu
daha ksa yoldan elde etmi oluruz.

1 0 1 1 0 1
32x1 + 16x0 + 8x1 + 4x1 + 2x0 + 1x1
32 + 0 + 8 + 4 + 0 + 1 = 45


- 261-
3. ONLUK SSTEMDEN KL SSTEME GE

Onluk sistemde yazlan bir sayy ikili sayya evirmek iin, say srekli 2'ye
blnr. Burada dikkat edeceimiz nokta, kan sonularn tam olmasdr.

Bu ilemden sonra kalanlar, sadan itibaren teker teker alnarak, soldan saa doru
yanyana yazlr.

(162)
10
= (10100010)
2
sonucunu buluruz.

Onluk 162 saysnn, ikili sistemdeki karl 10100010 saysdr.

kan sonucu yine sadan sola doru yanyana yazdmzda, 1111111 ikili saysn
buluruz.

Bu ilemi u ekilde de yapabiliriz:

Saylar alt alta inerken srekli yine ikiye bleriz. Bu blmlerde
saylar tekli ise kalan 1 sa tarafa yazlr. Kalan yoksa 0 says
yine yazlr. Sonuta saylar bu kez alttan balayarak, yukarya
doru yazlnca ikili karl bulunur.

1111001 says 121 saysnn 2'lik karldr.


- 262-

67 tek say olduu iin 1 yazlp 66 says 2'ye blnr.16 ift
olduundan 0 yazlr.

67 onluk saysnn ikili karl 1000011'dir.

B. ONALTILIK SAYI SSTEM
(HEXADECIMAL NUMBER SYSTEM)

kili sistemde program yazmak olduka gtr. Bu trden saylar girerken hata
yapma olasl oktur. Bu nedenle 16'lk say sistemi ile bilgisayara giri yapmak daha
kolay olduundan bu sistem yelenir.

Onaltlk sistemde saylar, 16'nn kuvvetlerinden olumutur. Bu sistemde 0'dan 9'a
kadar rakamlarn kullanlmasnn yansra, ngiliz alfabesindeki ilk 6 harf kullanlmtr. A,
B, C, D, E ve F harfleri eklenmitir.

Aadaki tablo bu karlklar vermektedir:

Onluk Saylar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Onaltlk Saylar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F

Onaltlk sistemde saylar 16'nn kuvvetlerinden oluur.

16
0
, 16
1
, 16
2
, 16
3
...... 16
n

1. ONALTILIK SAYI SSTEMNDE DRT LEM

T O P L A M A

Bu sistemde de, onluk ve ikili sistemde olduu gibi toplama yaplr. Dikkat
edeceimiz nokta: Tabann 16 olduu ve toplanan saylar 16 ve 16'nn kat ise elde var
ileminin yaplacadr.


- 263-
Sol tarafta yaptmz toplamann aklamasn yapalm: C(12) ve B(11) toplanr 23
elde edilir. 16 eldeye alnr, 7 kalr. kinci basamaktaki A(10) ve D(13) toplanr, 23 yapar.
Elde bir eklendiinde 24 olur. 16 eldeye alnr. 8 kalr. Elde 1 sol baa yazlr ve 187
onaltlk says bulunur.

I K A R M A

karma ileminde de kurallarmz ayndr. Unutmayacamz ey basamaklarn 16
tabanna gre olduudur.

C(12)'den, C(12) knca 0 (Sfr) kalr. 1'den B(11) kmayacandan soldan bir
16'lk alnr. 16+1=17 olur. 17'den B(11) knca 6 kalr. Solda A(10)'dan bir almtk,
geriye 9 kald. Bunu aaya alrz. Sonu 960 olur.

A R P M A

kili sistemdeki gibi 16 ve 16'nn katlar sol tarafa yazlr.

Solda yaptmz rnein aklamas: B(11) ile D(13)'n arpm 143 yapar. 143'te 8
kez vardr. 8 adet onaltlk sayy eldeye atarsak, F(15) kalr. 2 ile B(11)'i arptmzda 22
eder. Elde kalan 8'i de eklersek 30 eder. 30'da 16, 1 kez var. Bunu eldeye atarsak, geriye
E(14) kalr. B(11) ile B(11)'yi arparsak 121 yapar. Elde 1 kalmt bunu da eklersek 122
eder. 122'de 16, 7 kez var. Bunlar atarsak geriye A(10) kalr. A'y aaya yazarz. Elde 7
kalmt bunu da sol tarafa yazarz, sonu 7AEF olur.


- 264-
Bir rnek de salamasyla birlikte yapalm:

Sadan sola doru alrsak 14E06 onaltlk says kar.

B L M E

Blme ileminde de ayn kurallar gznnde bulundurmamz gerekmektedir.

C (12)'de B(11), 1 kez var. 1*B=B yapar. C(12)'den B(11) knca 1 kalr.
Yukardan D(13)'yi aaya alrz. 1D olur. 1D'de B(11), 2 kez var. 2*B=16 yapar. 1D'den
16 knca 7 kalr. 3' aaya ineriz. 73(115) olur. 73'te B(11), A(10) kez var. B*A=6E
yapar. 73-6E=5 kalr. Sonu 12A'dr.


- 265-
2. ONALTILIK SSTEMDEN ONLUK SSTEME GE

3. ONLUK SSTEMDEN ONALTILIK SSTEME GE

Onluk sayy, onaltlk sayya evirmek iin ikili sistemde yaptmz gibi say btn
olarak alnr ve srekli 16'ya blnr. Sonra kalanlar sadan itibaren tek tek alnarak soldan
saa doru yanyana yazlr.

36C Onaltlk saysn buluruz.

Aklamasn yapalm: 876 saysn 16'ya bldmzde tam olarak 54 kez vardr.
54*16=864 olur. 876'dan 864' kartrsak C(12) kalr. Kalan 54' 16'ya blnce 3 kez
vardr. 3*16=48 eder. 54'ten 48'i kartrsak 6 kalr. Son kalan da 3'tr. Kalanlar sadan
sola doru alacak olursak 36C onaltlk saysn elde ederiz.

5C6EC onaltlk saysn elde ederiz.


- 266-
4. ONALTILIK SSTEMDEN KL SSTEME GE

Onaltlk say sisteminden ikili say sistemine gemek iin, 16'lk saynn her
basama ayr ayr ikili sisteme evrilir, sonra bunlar birletirilir. kilik dzene evirirken
her 16'lk saynn basama drt basamakl ikili saydan oluacandan, basamak saysn 4'e
karmak iin sol tarafa gereken kadar 0 eklenir. Ama unutmayalm ki bu 0'larn deeri
yoktur.

7 C E 16'lk say
7 12 14 Basamaklarn 10'luk karl
0111 1100 1110 Basamaklarn 2'lik karl

11111001110 ikili says elde edilir.

2 A 6 D 4
2 10 6 13 4
0010 1010 0110 1101 0100

101010011011010100 ikili saysn elde ederiz.

5. KL SSTEMDEN ONALTILIK SSTEME GE

kilik say sisteminden, onaltlk say sistemine geerken; ikili sistemde yazlan say
sadan itibaren drder ayrlr. Kalanlara sfr eklenir. Bundan sonra elde edilenler onaltlk
sayya evrilir.

101100111111101 ikili saysn, onaltlk sayya evirelim.

0101 1001 1111 1101
5 9 15 13
(F) (D)

101100111111101 ikili saysnn onaltlk karl 59FD'dir.

10111011011011 ikili saysn evirelim:

0010 1110 1101 1011
2 14 13 11
(E) (D) (B)

10111011011011 ikili saysnn onaltlk karl 2EDB'dir.


- 267-
SORULAR

1. 7864 onluk saysn ikili sayya eviriniz?
2. 1101101 ve 10110 ikili saylarn toplaynz? kan sonucu onluk sayya
eviriniz.
3. 101110110 ikili saysn onluk sayya eviriniz.
4. 101101111011 ikili saysn onaltlk sayya eviriniz.
5. AC8E onlatlk saysn onluk sayya eviriniz.
6. F8CA onaltlk saysndan A2 onaltlk saysn karnz.
9. F3AD onaltlk saysn onluk sayya eviriniz.
10. 1000100001011101 ikili saysn onaltlk sayya eviriniz.


- 268-
BLM VIII.
PROGRAMLAMAYA GR

A. OPERATRLER

1. Aritmetik lem Operatrleri

Aritmetik ilem operatrleri, gnlk yaamdaki ilem mant ile ayndr. Yazl
biimi ile baz deiiklikler vardr. Bunlar yledir:

Cebirsel ve matematiksel ifadelerin bilgisayarda yazm:

Cebirsel fade Bilgisayar Yazm
x-y
z
(x-y)/z

xy
z
x*y/z

x+y
z
(x+y)/z

(x)
2
y

(x^2)^y

x
y
z

x^(y^z)

x(-y) x*(-y)

3.7+12 3*7+12

2y+5z 2*y+5*z

15+4
27-10
(15+4)/(27-10)

(15 )
x
3

(15^x)^3

a+b
3.x
(a+b)/(3*x)

(x)
3.5

x^(3*5)

-5x+4y (-5*x)+(4*y)

x.(-2y) x*(-2*y)


- 269-
2. Mantk lemleri ve Operatrleri

aret Anlam
AND Ve
OR Veya
NOT Deil
XOR Deil veya
IMP Dahil etme
EQV Eitlik

3. lem ncelik Sralar ve Parantezli lemler

Matematikte olduu gibi ayn sray takip eder.
Sembol Anlam rnek
^ veya ** s (Kuvvet) 7^3 veya 7*7*7
* arpma 5*8
/ Blme 30/6
+ Toplama 20+8
- karma 10-5

Yukardaki tabloda verilen sra geerlidir. Ancak arpmann, blmeye; toplamann
karmaya ncelii yoktur. Bu trden ncelikleri ayarlamak iin, ncelii olan ilem
parantez iine alnr. ie parantezlerde, en iteki parantezin ncelii vardr. ncelii ayn
olan ilemler, soldan saa doru yaplr.
Aadaki rnei dikkatle inceleyecek olursak parantezin yerinin nemini, kan
sonucun nasl deitiini grerek kavrayabiliriz.

2*3+4*5 6+20 26
(2*3)+(4*5) 6+20 26
(2*3+4)*5 (6+4)*5 50
2*(3+4)*5 2*7*5 70

4. Karlatrma Sembolleri:
Sembol Anlam rnek
= Eit A=B
<> Eit Deil A<>B
< den kk A<B
> den byk A>B
<= veya =< den kk veya eit A<=B veya A=<B
>= veya => den byk veya eit A>=B veya A=>B


- 270-
Karlatrma operatrleri koul srmede kullanlrlar. Birka rnek yapalm:

IF A>=0 AND A<=20 THEN GOTO 130
IF A=1 OR A=5 THEN GOTO 400
IF NOT A=0 THEN GOTO 200 gibi...

B. PROGRAMLAMA LE LGL GENEL BLGLER

Bu blmde programlama ile ilgili bilgileri reneceiz. unu hi bir zaman
unutmamalyz. Btn programlarn mant ayndr. Yalnzca kodlama sistemi deiiktir.
Bir programlama dilini bilen kii dier programlama dillerini renmekte zorlanmaz. Her
ne kadar biz burada BASIC reneceksek de, konularn anlatm programlamann mantn
kavrama asndan ele alnmtr. Yani burada yalnz BASIC renmeyeceiz,
programlamann mantn da kapacaz.

1. PROGRAM, PROGRAMCI ve ANALST

Bilgisayarda bir sonu elde etmek amac ile, bilgisayara verilen bilgilerin ilenmesi
iin belli bir manta dayal olarak verilen komutlar dizisine, program denir.

Yksek dzeyli dillerden biri ile, o dilin ve bilgisayarn mantna dayal olarak
yaplan programn bilgisayara verilmesi ve altrlmasna programlama, bu ii yapan
kiiye de programc, denir.

Analist: zm gerekli problemler iin gerekli aratrmay yapp, o problemle ilgili
bilgileri sraya koyan, dzenleyen kiidir.

2. PROGRAMLAMA SAFHALARI

Bir program yaparken ve bunun sonucunu alrken izlememiz gereken bir yol vardr.
Burada nasl bir yol izlememiz ve ne yapmamz gerektiini greceiz:

a. Problemi Tanma

Yaplacak problem hakknda, geni bilgi sahibi olmamz gerekir. Program yapmak
iin, programc olmak veya programlamay bilmek yetmez; zlecek problem konusunda
iyi bir bilgi sahibi olmamz gerekir. Bir programc ilk i olarak problemi iyi tanmaldr.


- 271-
b. zm Yollarn Tasarlama

Bir problemi iyice tandktan, konu zerinde yeterince hakim olduktan sonra,
problemi nasl, hangi yntemle zeceimizi tasarlamamz gerekir. Bunun iin de bir yol
belirlemeliyiz. Bu yol hakknda bir karara vardktan sonra, dier aamaya gemeliyiz.

c. Program Kodlama

Buraya kadar elde ettiimiz bilgiler nda, zm iin yksek dzeyli dillerden
biri ile, o dilin kurallarna uyarak kodlamalyz.

d. Program Test Etme

Kodlama iini bitirdikten sonra, program altrlr, yazm ve mantk hatalar varsa
bunlar dzeltilir ve kesin bir sonuca ulalr.

e. Program Belgeleme

Programdan istenilen sonu alndktan sonra evre, bellek birimlerinden birine kayt
edilerek, program saklanr ve belgelenir. Ya da yazcdan programn listesi alnr.

3. ALGORTMA

a. Algoritmann Tanm ve Kurallar

Algoritma: Bir problemin zm iin takip edilecek yolun belirlenmesine,
algoritma denir.

Bir problemin zmnde deiik kiiler, deiik yntemler izleyebilirler: nemli
olan gidilen yolun doru ve istenilen sonuca ulalmasdr. Bu da deiik kiilerin, deiik
algoritma hazrlayaca anlamna gelir.

Ksaca, gnlk yaantmzda yaptmz, yapacamz btn ilerin, ister istemez
kafamzda algoritmasn yaparz. Burada bir problemin zm iin, adm adm takip
edilecek yolu belirlemee ve hazrlanan bir eit taslaa gereksinmemiz olacaktr. Bu da
algoritma diye tanmlanr.


- 272-
Algoritmada uyulmas gereken kurallar unlardr:

1. BALA komutu ile balanmaldr.

2. Verilen komutlar ksa, z ve emir cmlecikleri eklinde olmaldr.

3. Her satra, bir satr numaras verilmelidir. Satr numaralar kkten bye doru
gitmelidir.

1 10 5

2 20 10

3 30 12

4 40 13

5 50 18
gibi...

4. Kullanlan deiken adlar ksa, net ve tannabilir olmaldr.

5. Algoritmada baz satrlarn ilem grmeden atlanmasn ve ileme dier satrdan
balamasn istiyorsak GT komutu ile gidecei satr numarasna gnderilir ve ilem ak o
satrdan itibaren srer.

6. Programn sonuna (son satrna) bittiini belirtmek iin DUR komutu verilmelidir.

b.Algoritma rnekleri

rnek 1: Dviz hesab yapan programn algoritmas.

1- Bala.
2- Dviz miktarn gir.
DM
3- Gnlk kuru gir.
GK
4- TL deerini hesapla.
TL=DM*GK
5- Sonucu yaz.
TL=?
6- Dur.

rnek 2: Yl iinde yaplan yazlnn ortalamasn bulan programn algoritmas.

1- Bala.
2- 1. Yazly gir.
Y1
3- 2. Yazly gir.
Y2
4- 3. Yazly gir.
Y3
5- Ortalamay hesapla.
ORT=(Y1+Y2+Y3)/3
6- Ortalamay yaz.
ORT=?
7- Dur.


- 273-
rnek 3: Faiz hesabnn algoritmas.
1- Bala.
2- Kapitali oku.
K
3- Sreyi oku.
N
4- Faiz fiyatn oku.
T
5- Faizi hesapla.
F=(K*N*T)/1200
6- Faizi yaz.
F=?
7- Dur.

rnek 4: Yamuun alann hesaplayan programn algoritmas.
1- Bala.
2- Ksa kenar gir.
C
3- Uzun kenar gir.
A
4- Ykseklii gir.
H
5- Alan hesapla.
ALAN=(A+C)*H/2
6- Alan yaz.
ALAN=?
7- Dur.

rnek 5: cret hesabnn algoritmas.
1- Bala.
2- Gnlk creti gir.
GU
3- alt gn gir.
CG
4- Brt creti hesapla.
BU=GU*CG
5- Sigorta primini hesapla.
SP=BU*0.14
6- zel indirimi hesapla.
OZIND=CG*3000
7- Damga vergisini hesapla.
DV=BU*0.004
8- Gelir vergisi matrahn hesapla.
GVM=BU-(SP+GV+DV)
9- Gelir vergisini hesapla.
GV=GVM*0.25
10- Net creti hesapla.
NU=BU-(SP+GV+DV)
11- Sonular yaz.
BU,SP,GV,DV,NU
12- Dur.

rnek 6: Klavyeden M girilince MERHABA, G girilince GNAYDIN, baka bir
harf girilince yanl giri yaptnz yazp baa dnen progra-mn algoritmas.
1- Bala.
2- Bir harf gir.
HARF
3- Eer HARF=M ise 6. satra git.
4- Eer HARF=G ise 7. satra git.
5- YANLI GR YAPTINIZ yaz. Baa dn.
6- MERHABA yaz. Dur.
7- GNAYDIN yaz. Dur.


- 274-
rnek 7: Birden 100'e kadar saylar toplayan programn algoritmas.

1- Bala.
2- SAYI=0 deerini al.
3- Saylar bir artr.
SAYI=SAYI+1
4- Saylar topla.
TOPLAM=TOPLAM+SAYI
5- Eer SAYI=100 ise 7. satra git.

6- 3. satra git.

7- Sonucu yaz.
TOPLAM=?
8- Dur.

rnek 8: stenilen sayda girilen kiilerin ya ortalamasn bulan programn
algoritmas.

1- Bala.
2- Saya balat.
S=0
3- Ya gir.
YAS=?
4- Eer YAS=0 ise 8. satra git.

5- Sayac 1 artr.
S=S+1
6- Yalar topla.
YTOP=YTOP+YAS
7- 3. satra git.

8- Ortalamay hesapla.
ORT=YTOP/S
9- Ya ortalamasn yaz.
ORT=?
10- Dur.

rnek 9: Bilgi yarmasna katlan 5 renciden, birirnci olan rencinin
puann ve adn yazan programn algoritmas.

1- Bala.
2- Sayac sfrla.
S=0
3- En byk deikeni sfrla.
ENB=0
4- Ad Soyad gir.
AD$=?
5- Puan gir.
PUAN=?
6- Saya artr.
S=S+1
7- Eer puan en bykten bykse, en by puana
eitle. Koul tutuyorsa, Adn yeni bir deikene ata.

AAD$=AD$
8- Girilen renci says 5 ise, 10. satra git.

9- Yeni giri iin 4. satra git.

10- Birinci gelen rencinin adn yaz.
AAD$=?
11- Puann yaz.
ENB=?
12- Dur.


- 275-
4. AKI EMALARI (DYAGRAMLARI)

a. Ak emasnn Tanm

Problem zmnde izlenecek yolun belirlenmesi iin yaplacak algoritmann
ekillerle gsterilmesine ak emas denir.

Ak emalarn, izmek iin aadaki ekil ve semboller kullanlr:

b. Ak emas Sembolleri

BALAMA - DURMA

LEM

GR - IKI
X=G KLAVYEDEN BLG GRME -
OKUMA
X= EKRANA MESAJ YAZMA

KOULLU DNG

KARILATIRMA - KARAR VERME

AKI YNLER

AKI BALANTISI


- 276-

SAYFA BALANTISI

YAZICI IKII

DSKE KAYIT

DOSYA BALANTISI

c. Ak emas rnekleri

rnek 1: Klavyeden DVZ MKTARI ve GNLK KUR girildiinde
cebimizdeki dvizi TL'ye eviren programn ak emas.


- 277-
rnek 2: Yamuun alann hesaplayan
programn ak emas.
rnek 3: Faiz hesabnn ak emas.

rnek 4: 1den 100e kadar saylar top-
layan programn ak emas.
rnek 5: Klavyeden M girilince
MERHABA, G girilince GNAYDIN
yazan programn ak emas.


- 278-
rnek 6: Bir iyerinde ie alnacaklarda aranan koul erkek olmak ve 30 yandan
byk olmamaktr. Buna gre yaplacak programn ak emas.


- 279-
rnek 7: Ekrana 10 kez BLGSAYAR yazdran programn ak emas.


- 280-

rnek 8: Bir okulun 3 snfnda 25'er renci bulunmaktadr. Bu rencilerin ADI
SOYADI, NO, DOUM TARH'ni ekran ve yazcya aktaran
programn ak emas.


- 281-
5. BLGSAYARA DEERLERN TANITIMI

a. Sabitler

Programn almas srasnda deerleri deimeyen, deer ve ifadelerdir. kiye
ayrlrlar:

1) Saysal Sabitler: Yalnzca saylar ifade eder.

i. Tam Say Sabitler: -32768 ile +32767 saylar arasndaki saylardr.

ii. Sabit Noktal Saylar (Reel Saylar): inde ondalk nokta bulunan saylardr.

0.75 25.5 -11.675 gibi.

iii. Kayan Noktal Saylar (sl Saylar): Exponansiyonel Saylar da denir. E harfi
ile tanmlanrlar. Pozitif ve negatif sl saylar kapsar.

Bu tip saylarda E harfinden nceki saylar Mantis ksmn, E harfinden sonraki
saylar da s's gsterir. E'nin yannda bulunan say noktann ne kadar saa veya sola
kayacan belirtir. Bu saynn nndeki iaret (+) ise nokta saa, (-) ise nokta sola, o say
kadar kayacak demektir.

rnek:

52.45E+5'in matematiksel karl, nokta saa 5 kayacandan 5245000'dir
52.45E-5'in matematiksel karl, nokta sola 5 kayacandan 0.0005245'dir.

25.05E+3=25050 3.5E+4=35000
25.05E-3=0.02505 3.5E-4=0.00035

2) Alfasaysal Sabitler: Katar veya String de denir. Saysal ve alfabetik karakter-
lerden oluur. "..." (ift Trnak) iinde yazlrlar.

"HSEYN UYSAL" "5 HAZRAN 1986" gibi.


- 282-
b. Deikenler

Programn almas srasnda, deiebilen deer ve ifadelerin adlandrlmasdr. Ya
da bu bilgilerin depolanaca adres de diyebiliriz.

Bir deer ya da ifadeyi program ierisinde depolamak iin, deer ve ifadenin depo-
lanaca deikenlere ad verilir. Bu verilen adlar dorultusunda deerler depolanr.

Deiken Ad Verirken Dikkat Edilecek Noktalar:

Deiken ad olarak BASIC deyimleri kullanlamaz. GOTO, ON, OR, IF
gibi.
Deiken ad verirken zel karakterler kullanlmaz. #, @, &, ? gibi.
Deiken ad verirken Trke karakterler (,,,, gibi...) kullanmamakta
yarar vardr. Bu karakterler bilgisayar iin zel karakterlerdir.
Deiken adnda boluk kullanlmaz. AD SOY$ yerine ADSOY$
yazlmaldr.
Deiken ad verirken, depolanmak istenen deer ya da ifadenin ksalt-
masnn verilmesi karkl nlemek ve kolay anmsamak asndan
uygundur.
Deiken ad verirken rakamla balamamaldr. 1AD$ yerine AD1$
yazlmaldr.

1) Saysal Deikenler: Saysal deerlerin depolanaca ya da atanaca deiebilen
saysal deerlerin adlandrlmalardr. Saysal deikenlerin sonuna saynn durumuna gre
%, !, # iaretlerinden biri konur. Bu iaretler konmad takdirde, tek duyarlkl saysal
deiken olarak kabul grr.

%
Tam say deikenler iin. SAYI%, FIYAT%, TUTAR% gibi.
!
Tek duyarlkl say deikenler iin. SAYI!, FIYAT!, TUTAR! gibi.
#
ift duyarlkl say deikenler iin. SAYI#, FIYAT#, TUTAR# gibi.

2) Alfasaysal Deikenler: Alfabetik ve saysal karakterlerden oluan, deien
ifadeleri adreslemek iin yaplan adlandrmadr. Bu tr deikenlerin sonuna, saysal ol-
madn belirtmek ve bilgisayarn, o deikenin alfasaysal bir deiken olduunu anlamas
iin $ iareti konur. Bu deikenlere depolanan ifadeler "...." iinde yazlrlar.

DTARIH$="9 MART 1961", AD$="GVEN TANI" gibi.


- 283-
C. PROGRAMLAMA DLLER

Bilgisayarlar, ikili sayl dzenine gre alrlar. Bilgisayarlarn merkezi ilem
biriminin kullanabilecei biimde, ikili say sistemindeki komut kodlarnn amaca gre
sralanmas gerekir. Buna makine dili ad verilir. Kullanlmas, yazlmas ve hata olduunda
bu hatann bulunmas ve dzeltilmesi ok gtr. Bilgisayarn problemi zebilmesi iin
onun anlayaca bir dille program yapmak gerekir.

Yukarda anlattmz, makine dilinin bu gl nedeniyle daha kolay, kolaylkla
anlalabilen diller domutur.

Bu diller Alak Dzeyli ve Yksek Dzeyli olmak zere ikiye ayrlr.

1. Alak Dzeyli Diller

Bu tr dillerde komutlar ikilik say sistemi ile verilir. Bildiimiz gibi ikili say say
sistemi 0 ve 1 rakamlarndan oluuyordu. Bu nedenle yalnzca iki simge ile program yap-
mak zordur ve yanl yapldnda, yanl bulmas da ayn derecede gtr. Bu dile rnek
olarak ASSEMBLY dilini verebiliriz.

2. Yksek Dzeyli Diller

Bu diller, makinenin yapsndan tamamen bamszdrlar. Konuma diline yakn
olmalarndan dolay program yapmak kolaydr. Bu dillerle yaplan programlarda hata oran
az ve hatay bulmak kolay olduundan programclar arasnda daha ok ilgi grrler ve
kullanlrlar.

Balca Yksek Dzeyli Diller:

FORTRAN: Formula Translate szcklerinden olumutur. Forml evirici an-
lamndadr. Daha ok matematiksel hesaplamalarda ve mhendislik alanlarnda kullanlr.
lk resmi versiyonu 1957 ylnda gerekletirilmitir. 1977 ylnda ANSI tarafndan son
deiikleri yaplarak standart ve esneklie kavumutur. (ANSI=Amerikan Standartlar
Enstits)

COBOL: Common Business-Oriented Language szcklerinden olumutur. Bu dil
daha ok ticari amal programlar iin kullanlr. Dnya apnda kabul edilmi bir dildir. Bu
dil yaratlrken amalanan, komutlarn ngilizce'ye yakn olmasdr. Kaynak program
yazldktan sonra COBOL derleyicisi tarafndan derlenir.


- 284-
PL/1: Programming Language-1 szcklerinden olumutur. Matematiksel ve
bilimsel amal programlar iin kullanlr.

PASCAL: Fransz matematiki Blaise Pascal'n adn tar. lk versiyonu 1968
ylnda ortaya km, svire'li Niklaus Wirth tarafndan gelitirilmitir. Matematiksel
almalar iin gerekletirilmitir. PL/1 ve FORTRAN'n zelliklerini tar. Yapsal bir
dildir. Program dzenlemesi ve formatnda belli kurallar vardr. ok gelimi bir dildir.

RPG: Report Program Generator szcklerinden olumutur. Rapor vb.
dkmanlar ve ticari tablolarn hazrlanmasnda kullanlr. Matematiksel ve grafik izimi
iin elverili deildir.

LOGO: Grafik izimi iin kullanlr. Daha ok eitim amal programlarn hazr-
lanmas iin gerekletirilmitir.

BASIC: Beginner's All-purpose Symbolic Intruction Code szcklerinin ilk harf-
lerinden olumutur. Programlamaya yeni balayanlar iin gelitirilmitir. Kolay renilen
ve yaygn kullanm olan bir dildir.

C: En son gelitirilen dillerden biridir. Dosya ilemleri ve matematiksel ilemlerle
ilgili fonksiyonlar ierir. Yapsal ve genel amal bir dildir. 1972 ylnda Dennis Ritchie
tarafndan XENIX iletim sistemi iin gelitirilmitir. UNIX iletim sistemi ve C
derleyicisi, C diliyle yazlmtr.

ADA: Saysal ve sistem programclnda kullanlan bir programlama dilidir. Genel
amal bir dildir.

Yukardaki dillerin dnda APL (1968), ALGOL (1959), PROLOG (1972) gibi...
yksek dzeyli diller bulunmaktadr.


- 285-
SORULAR

1. Program nedir?
2. Programlama, Programc ve Analistin tanmn yapnz.
3. Algoritma nedir? Uyulmas gereken kurallar nelerdir?
4. Programlama safhalarn saynz.
5. Ak emalarnda Bala, Karlatrma ve Ekrana yazma sembolleri nelerdir?
6. Bir maln sat ve maliyet fiyat verildiinde, kar hesaplayan programn
algoritmasn ve ak emasn yapnz.
7. Verilen drt saynn ortalamasn alan programn algoritmasn ve ak
emasn yapnz.
8. Bir iyerinde bulunan iilerin cretlerini hesaplayan programn algo-
ritmasn ve ak emasn yapnz.
9. Yamuun alann hesaplayan programn algoritmasn ve ak emasn
yapnz.
10. Sabit ve Deiken nedir? Aralarndaki farklar aklaynz.
11. Deiken ad verirken uyulmas gereken kurallar nelerdir?


- 286-
BLM IX.
BASIC PROGRAMLAMA DL

A. BASIC DLNE GR

1. Basic Dilinde Program Yazm in Gerekli n Bilgiler:

a. Karakterler: Basic programlama dilinde kullanlan balca karakterler unlardr:
1) Harfler: (A....Z) byk harfler , (a....z)'ye kadar btn kk harfler.
2) Saylar: 0'dan 9'a kadar btn saylar.
3) zel Karakterler: Yazm dilinde kullanlan karakterlerin dndaki karakter-
lerdir. Bunlarn hepsinin basic dili iin zel bir anlam vardr.

Boluk
= Eit areti
+ Art areti
- Eksi areti
* arp areti
/ Bl areti
( Ama Ayrac (Parantez)
) Kapama Ayrac
! nlem areti
$ Dolar areti
# Say (Number) areti
^ st areti
% Yzde areti
. Nokta areti
, Virgl areti
; Noktal Virgl areti
: st ste ki Nokta areti
" ift Trnak areti
Kesme (Tek Trnak) areti
@ Yer areti
& Birleme (Ampersand) areti
? Soru areti
\ Ters Blme (Sla)
< Kktr areti
> Byktr areti
ENTER Terminalden giri


- 287-
2. ZEL KARAKTERLERN AIKLAMALARI

Yukarda verdiimiz iaretlerin bazlarnn, BASIC'te gnlk yaamda kullandmz
ilevlerinden farkl ilevleri vardr. Bu iaretler ve kullanllar yledir:

. (Nokta) :
Cmle bitimlerinde kullanld gibi, kesirli saylar
ayrmada da kullanlr.

Gnlk Yaamda BASIC'te
5,25 5.25
0,15 0.15
75,5 75.5

; (Noktal Virgl) :
ktlarn yanyana yazlmas iin kullanlr.

Yazl: kts:
10 PRINT "BIR";"IKI";""; BIRIKI
20 PRINT 10;45;-18 10 45-18

, (Virgl) :
Noktalama iareti olarak ve ktlar aralkl yazmak
iin kullanlr. Ekran 16 karakterlik blmlere
ayrarak yazdrr.

Yazl:
10 PRINT "BIR","IKI",""
20 PRINT 10,45,18

kts:

BIR IKI
10 45 18
16 Karakter 16 Karakter 16 Karakter

" (ift Trnak) :
Alfasaysal bilgilerin yazlmas iin kullanlr.

rnek:
"ALI BAKI USTA" "GRELE, GIRESUN" "23 HAZIRAN 1990" gibi.

$ (Dolar areti) :
Alfasaysal deikenlerin tanmlanmasnda kullanlr.

rnek:
AD$="SELUK AKATA" TARIH$="19 MAYIS 1919"


- 288-
: (st ste ki Nokta):
Bir program satrna, birden ok komut ve
deyim yazmak iin kullanlr.

10 CLS:KEY OFF:CLEAR
20 LOCATE 3,20:PRINT "ENVER KOYUNCU"

? (Soru areti) :
PRINT komutu yerine kullanlr. INPUT komu-
tunun bulunduu satrda ? iareti, giri belirtmek
amacyla karmza kar.

10 CLS
20 KEY OFF
30 CLEAR
40 LOCATE 3,20
50 PRINT "ENVER KOYUNCU"

yerine
10 CLS:KEY OFF:CLEAR
20 LOCATE 3,20:PRINT "ENVER
KOYUNCU"

Bu program altrdmzda, biz ? iareti koymadmz halde karmza,
kendiliinden kacaktr. 10. satrda INPUT komutunu kullandmz iin bizden bilgi
girmemiz istenmektedir. 20. satrda ise PRINT yerine soru iaretini kullanarak ksa yoldan
yazmak istedik. Tekrar programn listesini alacak olursak 20. satrdaki ? iaretinin yerine
PRINT komutunun geldiini grrz.

RUN
ADINIZI GIRINIZ? NALAN TANI
NALAN TANI
Ok

' (Tek Trnak areti) :
REM komutu yerine kullanlr.

10 REM BU PROGRAM 30 TEMMUZ 1990 TARIHINDE HAZIRLANMITIR.
yerine,
10 ' BU PROGRAM 30 TEMMUZ 1990 TARIHINDE HAZIRLANMITIR.
yazlabilir.

= (Eittir areti) :
Deikenlere deer atamada kullanlr.

A=25 CINS$="KITAP" gibi.

% (Yzde areti) :
Bilgisayarda tam saylar iin kullanlan deikenleri
tanmlamada ve PRINT USING komutuyla kul-
lanlr. Bilgisayar dilinde Tam Saylar'n deerleri
-32768 ile +32767 arasndaki saylardr.

A%=4587 S%=24500 gibi.


- 289-
! (nlem areti) :
Tek duyarlkl saylar iin kullanlan deikenleri
tanmlamada ve PRINT USING ile birlikte kullanlr.
Tek Duyarlkl Saylar 7 hane'yi gemeyen reel
saydr.

A!=35888 S!=456982 gibi.

Program ierisinde tek duyarlkl saylarda bu tanmlamay yapmazsak ve say
+32767'yi geiyorsa, bilgisayar otomatik olarak nlem iaretini koyar. A=35888 eklinde
yazdmzda bu A=35888! ekline dnr.

# (Say areti) :
ift duyarlkl saylar ieren deikenleri tanmlarken
ve PRINT USING deyimiyle birlikte kullanlr. ift
Duyarlkl Saylar 7 hane'den ok 17 haneden az
olan saylardr.

leyii ! iareti gibidir. # iareti konulmazsa bilgisayar kendiliinden bu iareti
koyar.

A#=267482353 S#=8743754573467 gibi.

B. BLGSAYARI AMA ve BASIC ORTAMINA
GE

Bilgisayarmza MS-DOS iletim sistemini takar ve bilgisayar aarz. Bundan sonra,
kullanacamz BASIC yorumlaycs alma disketimizde yoksa, disketimize ilk olarak
BASIC yorumlaycsn yklemeliyiz. BASIC yorumlaycsn ykledikten sonra, artk
BASIC programlama yapabiliriz. letim sisteminden BASIC ortamna gemek iin,
almak istediimiz BASIC yorumlaycsnn adn, gerekiyorsa anahtarlarn girerek
BASIC ortamna geebiliriz. Piyasada deiik adlarla eitli BASIC yorumlayc ve der-
leyicileri bulunmaktadr. TURBO BASIC, QUICK BASIC, QBASIC gibi yorumlayc ve
derleyiciler, grecemz Basic'le biraz farkldr, mantk olarak ayndr. Bizim konumuzu
ilgilendiren Basic Yorumlayclar unlardr: BASIC, BASICA, GWBASIC.

Yazl:
A:\>BASIC
Ya da
A:\>BASIC [Dosya Ad] [/F:Dosya Says]
[/S:Tampon Bellek Bykl]

Yazp ekrann deimesini bekleriz. BASIC ortamna geince ekran deiirek
aadaki ekli alr:


- 290-

Aadaki anahtarlar da gerektii durumlarda kullanmamz gerekir.

Basic Anahtarlar:

/F:Dosya Says: Kullanlacak basic programnn altrlmas srasnda alabilecek
en ok dosya saysn belirler. Bu anahtar belirtilmezse, kullanlacak dosya says 3 kabul
edilir.

/S:Tampon Bellek Bykl: Dosya organizasyonunda kullanlacak tampon
bellek bykln belirler. Data dosyalarnda OPEN deyimiyle belirtilen dosya uzunluu
bu deeri gememelidir. Bu anahtar kullanlmazsa deer 128 kabul edilir.

GWBASIC kullanyorsak gemek u ekilde yazarz:

A>GWBASIC


- 291-
C. BASICDE KLAVYE KULLANIMI

letim sistemi konusunda klavyenin kullanmn grmtk. Ama bu MS-DOS iin
geerli idi. Klavyede baz tularn programn zelliine gre tanmlanabileceini, bu tr
deiikliklerin kullanm kolaylatrdn da sylemitik. Bu sylediklerimiz ou editrler
iin de geerlidir. Bu nedenle BASIC programlama iinde alrken, BASIC
yorumlaycsn (Interpreter) yklediimizde de program yazmak iin, klavye kullanm
kolaylklar salanmtr. imdi bunlar greceiz:

Bu komutlar grmek iin aadaki basic programn, basic ortamna geerek
yaznz. Yazarken bir alt satra gemek ve satr bellee gndermek iin her satrn sonunda
Enter tuuna basnz.

10 CLS
20 FOR S=1 TO 20
30 TOPLAM=TOPLAM+S
40 PRINT S, TOPLAM
50 NEXT S
60 STOP
70 PRINT
80 PRINT
90 PRINT
100 PRINT
110 PRINT "PROGRAMI HAZIRLAYAN: GVEN TANI"
120 PRINT "BU PROGRAM KLAVYE KULLANIMINA RNEKTIR."
130 FOR A=1 TO 5
140 PRINT A
150 NEXT A
160 PRINT "TEEKKR EDERIM"
170 END

Bu program yazdktan sonra klavye kullanmna geebiliriz.


- 292-
1. FONKSYON TULARI

BASIC programlamada, alma kolayl salayan bu tularn bazlar yalnzca tua
basmakla, bazlar da tuun ardndan ENTER'e baslmasyla iler. Ekrann altnda fonksiyon
tularnn hangi amala kullanlacan grebilirsiniz. Eer komuttan sonra iareti varsa
direk alan tutur.

LIST

Program listesini almak iin kullanlr. Liste akn durdurmak gerektiinde
Ctrl+Num Lock tularna ya da Pause tuuna basmamz gerekir. Tekrar devam etmesi iin
herhangi bir tua basmamz yeterlidir. Eer liste akn kesmek istiyorsak, bunu da
Ctrl+Break tularna birlikte basarak yapabiliriz.

imdi F1 tuuna basarak veya klavyeden LIST yazalm ve Enter tuuna basalm. Az
nce yazm olduumuz programn listesinin ekrana yeniden geldiini greceiz.

LIST komutunun eitli kullanm biimlerini grelim. Aadaki liste alma
rneklerini tek tek deneyiniz ve sonucunu grnz.

LIST
Programn tamamn listeler.
LIST 100
Yalnzca 100. satr gsterir.
LIST -80
Programn bandan 80. satra kadar listeler.
LIST 80-120
80. ve 100. satrlar da dahil arasn listeler.
LIST 120-
120. satrdan sonuna kadar listeler.

Programn listesini Yazc'dan almak istersek LIST komutunun bana L harfini
yazarak, LLIST eklinde yukardaki kurallar dorultusunda listeyi yazcdan alabiliriz.

Ya da LIST ile birlikte LPT'yi kullanarak yazcdan listeyi yine alabiliriz.

LIST 80-120 "LPT:" gibi.

NOT: iaretleri ENTER tuuna baslacan gsterir.


- 293-

RUN

RUN komutu tek bana yazldnda bellekte ykl program altrr.

Yazl:

RUN [Satr No]
RUN <"Dosya Ad">[,R]

Bir program altrmak iin, o programn bellekte olmas gerekir. Yeni yazdmz
bir program altracaksak, programmz bellekte olacandan direk alr. Daha nce
yazm ve diskete kaydetmi isek, bu program bellee yklememiz gerekir.

Programmz bellekte olduu iin, F2 tuuna basalm. Programn altn ve 1'den
20'ye kadar saylarn toplamn vererek, Break in 60 yazarak bittiini greceiz. F2 tuuna
bastmzda Enter'e basmadan program alt. Ekrann altnda F2'nin yannda RUN
iaretini grrz. Bu Enter'a basmadan bu komutun alacan gsterir. F2 yerine
klavyeden RUN yazp Enter tuuna basarak da program altrabiliriz.

Komuttan sonra, satr no verilirse, program belirtilen satr no'dan itibaren almaya
balar. Bu kez aadaki ekilde yazarak altralm:

RUN 110

Programn 110. satrdan sonra altn grecez. Programda belirtildii gibi 1'den
5'e kadar saylar yazacak ve Ok yazp duracaktr.

Dosya adndan sonra, R modunu yazarsak o anda OPEN ile alm btn dosyalar
kapatr.

SAVE"

Program yazldktan sonra diskete kayt edilmek istendiinde, SAVE komutuyla
kayt edilir. Burada bu komutun grevi F4'e yklenmitir. Yazdmz program kayt etmek
istiyorsak, 8 karakteri gemeyen bir ad vererek kayt edebiliriz.

SAVE" komutunu karrz. Yanna program adn yazar ve " trna kapatp Enter'e
basarz. Biz programmzn adn DENEME koyalm.


- 294-
SAVE"DENEME" yaptmzda programmz diskete kayt edilecek ve
kendiliinden .BAS uzantsn alarak, bir BASIC program olduunu belli edecektir.

Ayn program bir baka adla yeniden kaydedelim. Bu kez F4'e basmadan klavyeden
SAVE"ORNEK" yazp Enter tuuna basalm. Bu ekilde ierii ayn olan iki deiik adda,
iki adet programmz oldu.

LOAD"

Diskette kaytl bulunan bir BASIC program alma dosyasn disketten arr.

Programn uzants .BAS ise uzanty yazmaya gerek yoktur. Deilse BASIC prog-
ram olduundan eminsek, program adn uzants ile birlikte yazmalyz.

Bu komutun kullanmn grmek iin bellei temizleyelim. mleci sol tarafa alarak
NEW yazp Enter tuuna basalm. Karmza Ok mesaj kar. Bu ilemden sonra bellekte
hibir ey kalmamtr. Denemek iin LIST ya da RUN komutunu kullannz. Hibir ey
kmadn greceksiniz.

Az nce yaptmz program diskete kaydetmitik. Bu program aralm:

F3 tuuna basarak LOAD" mesajn alalm. Yanna ORNEK yazp " iareti ile
kapatarak Enter'e basalm. Yani LOAD"ORNEK" yazp Enter'e basacaz. Ok mesajn
aldktan sonra, programn bellee yklendiini anlarz. Artk programmz zerinde iste-
diimiz almay yapabiliriz.

CONT

Ctrl+Break veya STOP komutuyla durdurulmu program, kald yerden itibaren
altrr.

Programmz bellekte ise RUN yapp altralm. 1'den 20'ye kadar saylar top-
ladktan sonra Break in 60 mesajn yazp duracaktr. imdi F5 tuuna basarak ya da
klavyeden CONT deyimini girerek Enter tuuna basalm. Programn kald yerden
almaya devam ettiini ve 1'den 5'e kadar saylar yazdn greceiz. Ayn ilemi
program altrdktan sonra Ctrl+Break ile durdurarak, sonra kald yerden tekrar
CONT deyimiyle srdrmeyi deneyiniz.


- 295-

,"LPT1:"

Bu komut baka bir komutla birlikte kullanlr. 1 nolu yazcya aktarm salar. LIST
,"LPT1:" programn listesini yazcdan verir.

TRON

Programn almasn satr satr takip ederek, alan satrn numarasn ekranda
gsterir.

Programmz bellekte iken F7 tuuna basarak veya klavyeden TRON komutunu
girdikten sonra altrnz. Programn almas srasnda alan satrn da ekranda ktn
greceksiniz.

[20][30]
[40]
[50][60][70][120]
[40][50] gibi...

TROFF

Bilgisayar TRON modundan kararak normal konumuna getirir. TRON komutunu
kullandktan sonra programlarmz her altrdmzda, alan satrn numarasnn ekrana
yansdn greceiz. TRON modundan kmak, normal alma ortamna dnmek iin F8
tuuna basn ya da klavyeden TROFF deyimini girin. Bundan sonra programmz
altrldnda, satr numaralar ekranda grnmeyecektir.

KEY

KEY (Tu), anahtar anlamndadr. Fonksiyon tularndan herhangi birine bir
karakter dizisini yklemek iin kullanlr.

KEY 6,"FILES"

6 numaral fonksiyon tuuna FILES komutu yklenir. Diskette ykl bulunan
dosyalarn adlarn verir.


- 296-

KEY 5,"SYSTEM"+CHR$(13)

5 numaral tua basnca SYSTEM komutu ENTER'e basmakszn alr.
BASIC'ten DOS'a dner.

KEY LIST Fonksiyon tularnn listesini ve grevlerini ekrana verir.

KEY LIST
F1 LIST
F2 RUN
F3 LOAD"
F4 SAVE"
F5 CONT
F6 "LPT1:"
F7 TRON
F8 TROFF
F9 KEY
F10 SCREEN 0,0,0

KEY OFF En alt satrda bulunan fonksiyon tularnn grevlerinin ekranda
gsterimi kalkar. O satr da kullanma alr.
KEY ON Fonksiyon tularnn en alt satrda grntlenmesi yeniden salanm
olur.

SCREEN 0,0,0

SCREEN (Ekran) komutu, grafik modundan yaz moduna gei iin.

2. EDT TULARI

HOME (Yuva) tuuna bastmzda imle, sol st keye gider. Ctrl tuu ile birlikte
basacak olursak, ekran silinir ve imle sol st keye gider.

End: mleci, o anda ekranda bulunan yazlarn son karakterine gtrr.


- 297-

DEL (Silme) tuuna bastmzda, imlecin o an zerinde bulunduu karakter
silinecek ve sanda bulunan btn karakterleri kendine doru ekecektir.

BLGLKSAYAR Yazdmz varsayalm. Dorusu BLGSAYAR olacakt.
Buradaki dzeltmeyi yapalm. mleci ok tularyla L harfinin zerine getirelim aadaki
durumu alsn.

BLGLKSAYAR eklinde iken Del tuuna 3 kez basalm ve istediimiz
dzeltmeyi yapalm. mlecin zerinde bulunduu harfi
silerken sandaki karakterleri kendine doru ektiini
grrz.

Insert: Araya sokma modu iin bu tua bastmzda, imlecin izgi imle ise yarm
bydn, btn imle ise yarm kldn grrz. mlecin zerinde bulunduu
yerden sonraki karakterleri saa kaydrrken, yazdmz karakterleri araya sktrr. kinci
basta imle eski konumuna gelir.

BLGYAR yazdmz varsayalm. Burada 'den sonra SA harfleri eksik. mleci ok
tularyla Y harfinin zerine getirelim. Ins tuuna basalm mlecin yarm bydn ve
araya sokma moduna geildiini greceiz.

BLGYAR ekildeki gibi, olduktan sonra Ins tuuna ve arkasndan SA harf-
lerine basalm. Araya SA harflerinin girdiini, sandaki harflerin
saa doru kaydn greceiz. imdi Ins tuuna yeniden basalm
ve imleci eski durumuna getirelim.

Alt tuu ile birlikte saysal klavye blmnden, karakterlerin karl girilirse,
klavyede bulunmayan, bilgisayarda bulunan karakterlerin yazldn grrz.

Alt+154 harfini
Alt+148 iaretini
Alt+141 harfini
Alt+64 @ iaretini verir.


- 298-
Alternatif tuu, baka tularla birlikte kullanlr. Bu tula birlikte alfabetik tulara
basarsak baz BASIC komutlarnn yazln hazr olarak bulabiliriz.

TU KOMUT TU KOMUT TU KOMUT
A AUTO J Bo S SCREEN
B BSAVE K KEY T THEN
C COLOR L LOCATE U USING
D DELETE M MOTOR V VAL
E ELSE N NEXT W WIDTH
F FOR O OPEN X XOR
G GOTO P PRINT Y Bo
H HEX$ Q Bo Z Bo
I INPUT R RUN

Tab: Tablatr tuuna her basta imle 8 karakter saa kayar.

NumLock: Saysal klavyeyi kontrol modundan kartarak, hesap moduna evirir.
Bu tuun zerinde kl bir gsterge vardr. Bastmzda bu kl gsterge yanar. Hesap
moduna geilir. Bir kez daha basarsak kl gsterge snerek kontrol moduna geilir.


- 299-

Ctrl tuu dier tularla birlikte kullanlr. ^ iareti ile tanmlanr. ^C, ^H gibi...
Dier tularla birlikte grevleri aada verilmitir:

TU GREV
^B Bir nceki szce geilir.
^C Programn almasn durdurur.
^E Satr sonuna kadar siler.
^F Bir sonraki szce geilir.
^G Bip sesi verir.
^H Bir harf siler.
^I Tab yapar. (8 karakter ileri)
^K mleci sayfa bana getirir.
^L Ekran temizler.
^N mleci satr sonuna gtrr.
^R Satr iinde, araya karakter sokma moduna geilir.
^T Fonksiyon tularnn durumlarn ekrann altnda gsterir.
^Y Bulunduumuz satrdan bir nceki satr gsterir.

Escape: Kullanlan programa gre deiiklik gsterir. Daha ok geri dn ve
klar iin programlanr.

SORULAR

1. Tam Say nedir?
2. Tek Duyarlkl Say nedir?
3. ift Duyarlkl Say nedir?
4. Alt tuunun ilevleri nelerdir?
5. Ctrl tuunun ilevleri nelerdir? Hangi tularla birlikte nasl alr?
6. Fonksiyon tularnn genel amac nedir?
7. BASICe geerken kullanlan anahtarlarn grevleri nelerdir?
8. (,) virgl (;) noktal virgl, (:) iki nokta iaretinin BASICdeki anlam nedir.
9. 16.02E+4 sl saysnn matematiksel karl nedir?
10. lem ncelik sralarn saynz.


- 300-
BLM X.
BASICN TEMEL YAPISI

A. KOMUT TRLER

BASIC dilinde kullanlan komut trleri aadadr:

1. Ekran silme, altrma, aklama ve sona erdirme komutlar.
2. Atama ve Giri/k komutlar.
3. Ekran dzenleme komutlar.
4. Sistem komutlar.
5. Disk/Disket komutlar.
6. Kontrol komutlar.
7. Dng komutlar.
8. Dizinli deiken komutlar.
9. Hazr fonksiyon komutlar.
10. Dosya dzenleme komutlar.

B. SATIR NUMARASI VERME

BASIC yorumlaycs iki modda alr:

1. Direkt Mod
2. Endirekt Mod

Direkt Mod: Bu modda alrken, klavye yardmyla komut ve istenenler girilir ve
ENTER'e bastmzda sonu hemen karmza kar.

rnek:

PRINT 20*5 PRINT "BILGISAYAR"
100
BILGISAYAR gibi.

Ne var ki, bir program, birden ok satrla oluturulur. Bunun iin de bir sra takip
etmek gerekir. Bu nedenle program yazm satr numaralar ile yaplr.

Endirekt Mod: Satr numaralaryla yaplan programlamadr. Yukarda da belirt-
tiimiz gibi, bundan sonra btn programlarmz satr numaralar vererek yapacaz.


- 301-
Satr numaralar 0-65529 arasndaki saylardan oluur. 1,2,3,.....n eklinde gidecei
gibi, 100,200,300,400,.....n veya 10,23,25,30,34,....n eklinde de gidebilir. Ancak biz satr
numaralarn 10'dan baslatp 10'ar artrarak yrtmeyi alkanlk haline getireceiz. Bunu
yapmamzn nedeni, programn ileri bir aamasnda aralara satr eklemek iindir. nemli
olan satrlarn artarak deer almasdr. Bir dzen iinde gitmesi nemli deildir. Bir kez
daha yinelemekte yarar var; satr numaralarn 10'ar artrarak yrteceiz.

C. BR ALT SATIRA GEME

Bir satra en ok 255 karakter yaz yazabiliriz. Yazmak istediimiz komut ya da
ilemleri yazdktan sonra, bir alt satra gemek veya bellee gndermek iin mutlaka
ENTER tuuna basmalyz. Satr bittikten sonra, ENTER'e baslnca imle bir alt satra
geecek ve yazdmz satr bellee gnderecektir.

D. SATIR EKLEME

Program yazm srasnda veya bitirilip test edildikten sonra almazsa, dzeltme
yoluna gidilir. Bazen yle bir durum olur ki, satr zerindeki dzeltme yetmeyebilir. Bu
durumda araya eksik olan yeri, yeni bir satrla ekleriz. imdi aadaki program bilgisayara
yazalm.

rnek:
10 CLS
20 REM DIKDRTGENIN ALANINI HESAPLAYAN PROGRAM
30 INPUT "KISA KENARI GIRINIZ";KK
40 INPUT "UZUN KENARI GIRINIZ";UK
50 PRINT "DIKDRTGENIN ALANI";ALAN;"METREKAREDIR"
60 END

(Satr sonlarnda bir alt satra gemek ve satr bellee gndermek iin ENTER
tuuna basnz.)
Bu program yazp altrdktan sonra hangi verileri girerseniz girin, sonu 0
kacaktr. nk programda yanllk, -daha dorusu eksiklik- vardr. Biz bu programda
alan hesaplamasn yapmay unuttuk. imdi bu eksiklii ekleyelim.
Bu durumda hemen alt kmda bir yerde, girmek istediimiz satrlarn arasnda, yeni
bir satr numaras verilir. Bu programda alan hesabn 40. ve 50. satrlarn arasna
eklememiz gerekmektedir.

45 ALAN=KK*UK

Yeniden liste istediimizde 45 numaral satrn 40. ve 50. satrlar arasnda yerini
aldn grrz. Artk altrdmzda istediimiz sonucu verecektir.


- 302-
E. SATIR SLME
DELETE

Program yapm srasnda bazen gereksiz yazlan satrlar da olabilir. Bu satrlar
DELETE komutuyla sileriz. Direkt Modda yazlr.

DELETE 50
Yalnz 50. satr silinir.
DELETE -80
Batan 80. satra kadar silinir.
DELETE 100-140
100 ve 140. satrlar aras silinir.
DELETE 170-
170. satrdan sona kadar silinir.

NOT: iaretleri ENTER tuuna baslacan gsterir.

Yalnzca bir satr sileceksek, satr numarasn yazdktan sonra ENTER'le bo
geersek o satr silinir.

80 80. satr silinir.

F. PROGRAMI LSTELEME
LIST

Bir programn ieriini (Listesini) grmek istediimiz zaman LIST komutu kul-
lanlr. Bu komut bu durumda, Direkt Mod'da yazlr.

LIST komutu: Bir programn listesini grmek iin kullanlr. eitli kullanm
biimlerini grelim:

LIST
Programn tamamn listeler.
LIST 100
Yalnzca 100. satr gsterir.
LIST -80
Programn bandan 80. satra kadar listeler.
LIST 80-120
80. ve 120. satrlar da dahil arasn listeler.
LIST 120-
120. satrdan sonuna kadar listeler.

Programn listesini Yazc'dan almak istersek LIST komutunun bana L harfini
yazarak, LLIST eklinde yukardaki kurallar dorultusunda listeyi yazcdan alabiliriz.

Ya da LIST ile birlikte LPT'yi kullanarak yazcdan listeyi yine alabiliriz.

LIST 80-120 "LPT:" gibi.


- 303-
G. PROGRAMI DSKE KAYIT ETME
SAVE

Program yazdktan sonra diskete kayt ederiz. Bunu SAVE komutuyla yaparz.
Yazdmz programa, 8 karakteri gemeyen bir ad vererek kayt edebiliriz. F4 tuuna bu
komut yklenmitir.

Yazl:
SAVE <"Dosya Ad">,[,A,P]

SAVE "BORDRO"
BORDRO.BAS kayt edilir.
SAVE "B:BORDRO"
B srcsne kayt edilir.
SAVE "BORDRO",A
ASCII kodda kayt edilir.
SAVE "BORDRO",P
Korumal (Protect) kayt edilir. Program kilitlenir. Bu
ekilde kayt ettiimizde programn listesini bir daha
alamayz.

SAVE"C:\BASIC\BORDRO"
C srcsnde bulunan BASIC dizinine
BORDRO adl program kayt eder.

H. YEN BR PROGRAM YAPMAYA GEME
NEW

Bir program bitirdikten veya disketten ardmz programla iimiz bittikten sonra
yeni bir program yapacaksak, bellei mutlaka temizlememiz gerekir. Eer bellei
temizlemezsek, eski programla yeni programn satr numaralar birbirine karr. Eski
programda olup da yeni programda, olmayan satr numaralar varsa, bunlar yeni programa
geer.

Bu nedenlerle, her yeni program yapmaya geite bellei NEW komutuyla
temizlememiz gerekir. Anlam yenidir. Direkt modda yazmalyz.

NEW
Ok

eklinde yazdmzda, Ok mesajyla bellein temizlendiini bildirir. Artk yeni bir
program yapmaya geebiliriz.


- 304-
I. DSKETTEN PROGRAM AIRMA
LOAD

Bir program bellee yklemek iin LOAD komutunu kullanrz. Bunu da direkt
modda yaparz. LOAD komutundan sonra "...." iinde, armak istediimiz programn
adn yazarz ve ENTER'e basarz.

Yazl:
LOAD "Dosya Ad"[,R]

LOAD "BORDRO"

LOAD "BORDRO
BORDRO adl program disketten bellee
ykler (arr.)
LOAD "BORDRO",R
BORDRO adl program disketten arr ve
program otomatik olarak alr.
LOAD "B:BORDRO"
B srcsndeki BORDRO adl program
arr.
LOAD "C:\BASIC\BORDRO"
C Srcsnde, BASIC dizini iindeki
BORDRO adl porgram arr.

LOAD "Dosya Ad"

Eer programmz kaydederken uzant vermeden kaydetmi isek, otomatik olarak,
BASIC program olduu iin .BAS uzantsn alacaktr. Bu durumda LOAD komutu ile
program arrken uzantsn yazmaya gerek yoktur. Ama kaydederken deiik bir uzant
vermi isek uzanty yazmamz gerekir.

UCRET.BAS ve VERGI.IAD adl programlar disketten aralm:

LOAD "UCRET"
LOAD "VERGI.IAD"

Program bellee yklendikten sonra, karmza Ok eklinde, Tamam anlamnda
mesaj kar. Bu Okey szcnn ksaltlmdr. Bu durumda programmz bellekte de-
mektir. Eer, bu adla bir program diskette yoksa Bad file name mesaj karak, byle bir
dosya olmadn belirtecektir.

Program bellee aldktan sonra, direkt mod'da RUN komutu ile altrabiliriz.


- 305-
J. PROGRAMI ALITIRMA
RUN

Yaptmz bir program altrmak iin RUN komutu kullanlr. Bir program
altrabilmek iin o programn bellekte bulunmas gerekir. Eer program yeni yaptysak,
program bellektedir. Ama daha nce yapp diskete kaydettiimiz bir program
altrabilmek iin o program bellee yklememiz gerekir.

K. DOSYA LSTESN GRME
FILES

Basic'le alrken, diskette kaytl dosyalarn listesini grmek istersek bunu FILES
komutuyla yaparz. Bu komut, MS-DOS'daki DIR komutunun karldr. Direkt modda
yazlr.

FILES
Bulunduumuz srcdeki dosyalarn adlarn verir.
FILES "B:
B srcsndeki dosyalarn adlarn listeler.
FILES "*.BAS
BAS uzantl dosyalar listeler.
FILES "M*.*
M harfi ile balayan dosyalarn listesini verir.
FILES "C:\BASIC\
C srcsndeki BASIC dizininde bulunan dos-
yalar listeler.

L. DOSYA ADI DETRME
NAME ... AS

Diskete kaydettiimiz herhangi bir doyann adn deitirmek istediimizde NAME
"Eski Ad.Uzant" AS "Yeni Ad.Uzant" eklinde yazarak programn adn
deitirebiliriz. Daha nce diskette ORNEK.BAS ad ile kaydettiimiz programn adn
ORNEK2.BAS olarak deitirelim:

NAME "ORNEK.BAS" AS "ORNEK2.BAS"

FILES komutu ile disketteki dosyalarn adn yeniden grmek istersek
ORNEK.BAS programnn ORNEK2.BAS olarak deitiini grrz.


- 306-
M. DSKETTEN DOSYA SLME
KILL

Basic ortamnda alrken disketten herhangi bir dosyay silmek istediimizde
KILL (ldr) komutunu kullanrz. Bir rnek yaparak bunun almasn grelim:

Daha nce diskete kaydettiimiz DENEME adl program silelim. Biz bu programa
anmsayacamz zere uzant vermemitik. Bu nedenle bu programn uzants .BAS oldu.
Bunu grmek iin FILES komutunu kullanabiliriz.

KILL"DENEME.BAS"

Tekrar FILES yaparsak, DENEME adl programn disketten silindiini grrz.

N. BASIC ORTAMINDAN DOSA DN (IKI)
SYSTEM

Basic ortamnda almamz bittikten sonra ya da herhangi bir nedenle DOS'a
dnmek istersek SYSTEM komutu ile dneriz.

SYSTEM

Yaptktan sonra karmza iletim sisteminin promtu kar.

SORULAR

1. Komut trlerini saynz.
2. Direkt ve endirekt mod nedir?
3. Satr silme yntemleri nelerdir?
4. Araya satr ekleme nasl yaplr?
5. BASICde dosya listesini nasl grrz?
6. Yeni bir program yapmaya nasl geilir?
7. Dosya ad nasl deitirilir?
8. Program disketten nasl arlr?
9. Program nasl altrlr?
10. Program diskete nasl kaydedilir?
11. BASICten kp DOSa nasl dnlr?


- 307-
BLM XI.
BASIC PROGRAMLAMA DL
KOMUT ve DEYMLER

Program yapmaya gemeden nce, komutlar Trke olsayd bir program nasl ya-
pardk? Sorusunun cevabn arayalm, sonra da program yapmak iin gerekli komutlar
grelim:
Komutlarn Trke olduunu varsayarak iki sayy toplayan program yapalm:
10 EKRANI TEMIZLE
20 GIR "BIRINCI SAYI";A
30 GIR "IKINCI SAYI";B
40 HESAPLA TOPLAM=A+B
50 YAZ "IKI SAYININ TOPLAMI";TOPLAM;"DIR"
60 BITIR

imdi ayn program BASIC diliyle kodlayalm ve benzerliini grelim:
10 CLS
20 INPUT "BIRINCI SAYI";A
30 INPUT "IKINCI SAYI";B
40 LET TOPLAM=A+B
50 PRINT "IKI SAYININ TOPLAMI";TOPLAM;"DIR"
60 END

A. EKRAN SLME, ALITIRMA, AIKLAMA VE
SONA ERDRME KOMUTLARI

1. EKRANI SLME
CLS

Yazl:
CLS

CLS komutu ekran silmeye yarar. Bu komutu kullandmzda ekrandaki grntler
silinir. Yalnz bellekteki bilgilerin silinmeyeceini unutmayalm; yalnzca ekran
temizlenecektir. CLS'nin kullanld satrda ekrandaki grntler silinerek, ekran iste-
diimiz biimde kullanabileceiz; bundan sonra ekranda yeni verdiimiz grntler
yeralacaktr. (Bir kez daha yinelemekte yarar var: Ekrandaki grntler silindii halde,
bellekteki bilgiler silinmez.)


- 308-
2. PROGRAMI ALITIRMA
RUN

Yaptmz bir program altrmak iin RUN komutu kullanlr. Bir program
altrabilmek iin o programn bellekte bulunmas gerekir. Eer program yeni yaptysak,
program bellektedir. Ama daha nce yapp diskete kaydettiimiz bir program
altrabilmek iin o program bellee yklememiz gerekir.

3. AIKLAMA YAZMA
REM

Program satrlarna aklama yazmak iin kullanlr. REM satrlar programn
almas srasnda, almay etkilemez ve ilem grmezler. Programn listesi alndnda
bilgi olmas amacyla grnrler. REM yerine ' (Tek Trnak) iareti de REM deyiminin
grevini stlenir.
10 REM FAIZI HESAPLAYAN PROGRAM
20 REM HAZIRLAYAN: GVEN TANI
30 INPUT "KAPITALI GIRINIZ";K
40 INPUT "SREYI GIRINIZ";N
50 INPUT "FAIZ FIYATINI GIRINIZ";T
60 ' K ILE KAPITAL, N ILE SRE, F ILE FAIZ FIYATI TANIMLANMI
TIR.
70 F=(K*N*T)/1200 : ' FAIZ HESAPLANIYOR.
80 PRINT "PARANIZIN FAIZI";F;"LIRADIR" ' SONU YAZDIRILIYOR

Yukardaki programda REM komutunun birka yazl biimini gryorsunuz.
Program altrdmzda 30 nolu satrdan almaya balayacaktr. 60 nolu satr REM
satr olduu iin alma srasnda yine gznne alnmayacaktr. 70. 80. ve 90. satrlardan
sonra ' iareti yine aklama yazmak iin REM yerine kullanldndan almay etkileme-
yecektir.

4. PROGRAMI SONA ERDRME
END

Yazl:
END

imdiye kadar yaptmz programlarmz altrdmzda, program sona erdikten
sonra Ok mesaj yerine Break in X (X son satrn numaras) mesajyla karlatk. Program
sonlarnda bu nedenle END komutunu kullanarak program bitireceiz.


- 309-
10 PRINT "BILGISAYAR"
20 PRINT "RENIYORUM"
30 END

Artk altrdmzda Ok mesaj kacaktr.

RUN
BILGISAYAR
RENIYORUM
Ok

5. PROGRAMI DURDURMA
STOP

Programn almasn durdurur. alma srasnda STOP yazan satra geldiinde
program durur ve kanc satrda durduunu belirtir. Break in 120 eklinde, 120. satrdaym
anlamnda mesaj verir. Programn kald yerden devam etmesi iin CONT deyimi veya
tuu kullanlr.

10 CLS
20 PRINT "EN BYK KIM?"
30 PRINT "renmek iin F5 tuuna basnz veya CONT yaznz."
40 STOP
50 PRINT "GALATASARAY"
60 END

Program altralm:

Ekran temizlenir ve;

RUN
EN BYK KIM?
renmek iin F5 tuuna basnz veya CONT yaznz.
Break in 40

Yazar ve bekler. Devam etmesi iin CONT yazalm veya F5 tuuna basalm.

GALATASARAY
Ok

Yazarak program sona erer. Bu program basit bir aka gibi arkadalarnza
altrtabilirsiniz.


- 310-
B. ATAMA ve GR/IKI KOMUTLARI

1. EKRANA ve YAZICIYA YAZDIRMA
a. PRINT

Yazl:
PRINT "Mesaj";[Deiken Ad]
ya da
PRINT [Deiken Ad]

Ekranda grntlenmesini istediimiz mesaj ya da deikenleri yazmada kullanlr.

PRINT "BILGISAYAR"
BILGISAYAR
Ok

Yukarda PRINT komutuyla Ekrana Yaz anlamnda komut verdik. BLGSAYAR
szc Alfasaysal olduu iin "..." (ift Trnak) ierisinde yazdk. Bilgisayar, bizim
verdiimiz komutu yerine getirerek ekrana BLGSAYAR szcn yazd ve TAMAM
anlamnda Ok (Okey) yazarak ilemi yerine getirdiini bildirdi.

PRINT 3584 PRINT (25*6)/2
3584 75
Ok Ok

Saysal deerlerin yazlnda " iareti kullanlmaz. Birinci rneimizde 3584
saysn, ikinci rneimizde 25'le 6'y arpmasn ve 2'ye blmesini istedik bunu yerine
getirdi.

Burada dikkat edeceimiz nemli bir konu da saylarn, bir karakter ieriden
yazlmasdr. Bunun nedeni, saynn (-) olmas durumunda bu iaretin grntlenmesi
iindir. Aynen matematikte olduu gibi; say (+) ise nne hibir iaret konmaz.

Burada kullandmz yazm ekline Direkt Mod adn veriyoruz.

imdi PRINT komutu ile kullanlan iaretlerin, hangi durumlarda nasl kullanlp
yazldn grelim.

PRINT "MERHABA! BILGISAYAR DERSINE HO GELDINIZ."
MERHABA! BILGISAYAR DERSINE HO GELDINIZ.


- 311-
Bir szck grubunu (String, Katar) yazmak istediimizde, kmasn istediimiz
ekilde "...." iinde PRINT komutunun yanna yazarz. Yukardaki rnekte bu yazm
biimi gsterilmitir. Dikkat ettiyseniz, szckler arasndaki boluklar da string ifadeye
dahil ettik.

Aada vereceimiz rneklerdeki yazlmlar bize yazmak istediimiz deer ve
ifadelerin nasl yazldn gsterecektir.

PRINT 15;20;-35;40;120;210
15 20-35 40 120 210
Ok

Daha nce de belirttiimiz gibi saylar ".." iinde yazmyoruz. Burada aralarna ;
(Noktal Virgl) koyarak, saylarn yanyana yazlmas iin komut verdik. stediklerimiz say
olduu iin - ya da + olaca dnlerek ararnda birer karakterlik boluk verdi.

PRINT "YANYANA";"YAZMAYA";"RNEKTIR"
YANYANAYAZMAYARNEKTIR
Ok

Burada da alfasaysal ifadelerin yanyana yazlmasn istediimizden, szckler
arasnda hi ara vermeden yazd. Bu szcklerin byle bir yazlmda nasl ayrlacan
ileride greceiz.

PRINT "ARALIKLI","YAZMAK","IIN","RNEKTIR"
ARALIKLI YAZMAK IIN RNEKTIR
Ok

Burada ifadeler arasna, yani "..." iinde yazlan alfasaysal ifadeler arasna ,
(Virgl) koyarak aralkl yazmasn istedik. Bu szckler arasnda 16'ar karakterlik bir ara
vardr.

PRINT 15,20,130,210
15 20 130 210
Ok

Bu rneimizde de saylar aralkl yazmasn istedik. Yine 16'ar karakterlik ara
vererek yazd.

PRINT "ERELI","KONYA" <Enter>
ERELI KONYA
Ok


- 312-
Yine bu rneimizde EREL ve KONYA szcklerinin aralarna , (Virgl)
iaretini koyduk ve aralkl yazd. Aada vereceimiz rnekte de virgln yerini
deitirelim, sonucu grelim:

PRINT "ERELI, KONYA"
ERELI, KONYA
Ok

Dikkat ettiyseniz Virgl' burada "..." iine yazdk. Bu nedenle ktda virgl iareti
de mesaja dahil olduu iin, virgl de yazd.

ki rneimizi inceleyecek olursak, birincisinde virgl iaretini "..." dna
yazdmzdan aralkl yaz anlamnda komut durumundayd. kincisinde ise virgl' "....."
ierisinde yazarak virgln de alfasaysal ifadeye dahil olduunu belirttik ve onu da
yazmasn istedik. Bu nedenle virgl iaretini de ktda yazm oldu.

PRINT "19 MAYIS 1919"
19 MAYIS 1919
Ok

Burada hem saysal hem de alfabetik deer ve ifadeleri yazmasn istedik. Bunlarn
ikisini de "...." iinde yazdmzdan alfasaysal bir ifade olduu iin kts "....." iinde
yazdmz ekilde oldu.

Ayn yazy bu kez de baka biimde yazalm ve aralarndaki fark grelim.

PRINT 19;"MAYIS";1919
19 MAYIS 1919
Ok

Burada da saysal deerleri "..." dnda yazdk. Alfasaysal ifadeleri "...." iinde
yazdk. Ama aralarna ; (Noktal Virgl) koyarak yanyana yazmasn istedik.

Buraya kadar yaptmz rnekler Direkt Mod'da yaplmt. Bu yntemle PRINT
komutunun eitli yazl ve kullanl biimlerini grdk.

Bundan sonra Endirekt Mod dediimiz, satrlara numara vererek yazmay grelim.
nk bir program birden ok satrdan oluur. Bilgisayar yaptmz program
altrdmzda her satr tek tek okuyarak, verilen emirleri yerine getirir.

Yukarda yaptmz btn rnekleri bu kez de, satr numaralar vererek tek bir
program ierisinde toplayalm ve sonucunu grelim:


- 313-
10 PRINT 15;20;-35;40;120;58
20 PRINT "YANYANA";"YAZMAYA";"RNEKTIR"
30 PRINT "ARALIKLI","YAZMAK","IIN","RNEKTIR"
40 PRINT 15,20,-60,120
50 PRINT "19 MAYIS 1919"
60 PRINT 19;"MAYIS";1919
70 PRINT "ERELI", "KONYA"
80 PRINT "ERELI, KONYA"
90 PRINT "BU SATIR NORMAL YAZIM IIN RNEKTIR"

NOT: Program yazarken, bir alt satra gemek veya satr bellee gndermek iin
(ENTER veya RETURN) tuuna mutlaka basnz.

Bu program altrdmzda:

RUN
15 20-35 40 120 58
YANYANAYAZMAYARNEKTIR
ARALIKLI YAZMAK IIN RNEKTIR
15 20 -60 120
19 MAYIS 1919
19 MAYIS 1919
ERELI KONYA
ERELI, KONYA
BU SATIR NORMAL YAZIM IIN RNEKTIR"

Bu kez de deiik satrlarda yazdmz halde kts yanyana ve aralkl olan bir
rnek program yapalm.

10 PRINT "GVEN",
20 PRINT "TANI"

Program altralm:

RUN
GVEN TANI
Ok

Bunu nasl yaptmz aklayalm: Dikkat ettiyseniz 10. satrn sonunda , (virgl)
iaretini yazdk. Bunun anlam, bundan sonra gelecek yazm aralkl olarak yaz olduundan
virglden sonra gelen mesaj aralkl olarak yazd.


- 314-
PRINT komutundan sonra hibir ey yazmazsak, bir satr bo brakr. Aynen dakti-
loda bir satr ara vermek iin bir kol attmz gibi, bir satr bo brakacaktr. Bo geilmesi
istenen satr kadar PRINT komutu kullanlr.

10 PRINT "1. SATIR"
20 PRINT "2. SATIR"
30 PRINT "3. SATIR"
40 PRINT
50 PRINT
60 PRINT
70 PRINT "7. SATIR"

Program altralm:

RUN
1. SATIR
2. SATIR
3. SATIR

7. SATIR

Grdmz gibi 1. 2. ve 3. satrdan sonra 3 Satr bo brakarak 7. SATIR' yazd.

PRINT komutunun yerine ? Soru areti'ni de kullanabiliriz.

10 ? "FIKRET"
20 ? "TANI" gibi.

PRINT komutu bu ekliyle de istediimiz bilgileri ekrana verir. Eer tekrar LIST
yapacak olursak ? iaretlerinin yerine PRINT geldiini grrz.

rnek: Ekrann ortasna CLSyi de kullanarak MUSTAFA KEMAL ATATRK
yazdralm:

Ekrann 24 satr, 80 karakterden (Stun) olutuunu dnrsek, ekrann ortas 12.
satrdr. Buna gre:


- 315-
5 CLS
10 PRINT
20 PRINT
30 PRINT
40 PRINT
"
"
"
"
120 PRINT " MUSTAFA KEMAL ATATRK"

Program altrdmzda 11 satr boluk brakarak, 12. satrda ift trnaktan sonraki
boluklar da gznne alarak MUSTAFA KEMAL ATATRK ekrann ortasnda yer
alacaktr.

b. LPRINT

Bilgisayarda, yazdmz bilgileri ekran yerine yazcdan almak istediimizde kul-
lanlr. Girdiimiz verileri ve sonular istediimiz formatta kada bu komutla aktarabiliriz.
PRINT yerine LPRINT yazdmz satrlarn yazcdan alnmasn salam oluruz.

Yazl:
LPRINT <Kod>;"Mesaj";<Deiken>,<Deiken>,...

10 LPRINT "YAZICIDAN IKTI ALMAYA RNEKTIR."

Bu mesajmz ekran yerine yazcdan kacaktr.

Aada deiik karakterler yazdrabilmek iin parametler verilmitir:

Karakter Kodu Grevi
CHR$(27)+"W1"
Bytlm yaz
CHR$(27)+"W0"
Bytlm yaz iptali
CHR$(27)+CHR$(15)
Kltlm yaz
CHR$(27)+CHR$(18)
Normal yaz
CHR$(27)+"4"
talik yaz
CHR$(27)+"5"
talik yaz iptali
CHR$(27)+"E"
Koyu yaz
CHR$(27)+"F"
Koyu yaz iptali
CHR$(27)+"-1"
Alt izgili yaz
CHR$(27)+"-0"
Alt izgi iptali
CHR$(27)+"W";CHR$(1)
Geni yaz
CHR$(27)+"W";CHR$(0)
Geni yaz iptali
CHR$(27)+"G"
ift baskl yaz


- 316-
CHR$(27)+"F"
ift bask iptali
CHR$(27)+"S";CHR$(1)
st indis
CHR$(27)+"T";CHR$(0)
st indis iptali
CHR$(27)+"S";CHR$(0)
Alt indis
CHR$(27)+"T";CHR$(0)
Alt indis iptali

10 CLS
20 W$=CHR$(27)
30 LPRINT W$+"W1";"Bytlm yaz"
40 LPRINT W$+"W0";"Bytlm yaz iptali"
50 LPRINT W$+CHR$(15);"Kltlm yaz"
60 LPRINT W$+CHR$(18);"Normal yaz"
70 LPRINT W$+"4";"Italik yaz"
80 LPRINT W$+"5";"Italik yaz iptali"
90 LPRINT W$+"E";"Koyu yaz"
100 LPRINT W$+"F";"Koyu yaz iptali"
110 LPRINT W$+"-1";"Alt izgili yaz"
120 LPRINT W$+"-0";"Alt izgi iptali"
130 LPRINT W$+"W";CHR$(1);"Geni yaz"
140 LPRINT W$+"W";CHR$(0);"Geni yaz iptali"
150 LPRINT W$+"G";"ift baskl yaz"
160 LPRINT W$+"F";"ift bask iptali"
170 LPRINT W$+"S";CHR$(1);"st indis"
180 LPRINT W$+"T";CHR$(0);"st indis iptali"
190 LPRINT W$+"S";CHR$(0);"Alt indis"
200 LPRINT W$+"T";CHR$(0);"Alt indis iptali"
210 END


- 317-
c. WRITE

Ekrana mesaj yazdrmak iin kullanlan bir baka komuttur. PRINTten fark me-
sajlar (ift trnak) ierisinde yazdrr ve aralarna , (Virgl) koyar.

Yazl:
WRITE mesaj;Deiken

Aadaki rneimizde PRINT ve WRITE birlikte kullanlmtr. Aralarndaki fark
grebilirsiniz:

10 PRINT "GVEN","TANI"
20 WRITE "GVEN","TANI"
30 PRINT "9 MART 1961"
40 WRITE "9 MART 1961"
50 PRINT "KONYA, ERELI";"TRKIYE"
60 WRITE "KONYA, ERELI";"TRKIYE"

RUN
GVEN TANI
"GVEN","TANI"
9 MART 1961
"9 MART 1961"
KONYA, ERELITRKIYE
"KONYA, ERELI","TRKIYE"
Ok

2. DEER YA DA FADE ATAMA
LET

Yazl:
[LET] <Deiken>=<Ifade>

Bilgileri deikenlere atamak iin kullanlr. LET deyimi eitliin sandaki ifadeyi,
solundaki deikene (adrese) depolar.

LET A = 100

100 saysnn A'ya depolanmas iindir. Bundan sonra A'nn deeri 100 olacaktr.


- 318-
LET AD$="FIKRET"

FKRET szcn AD$ alfasaysal deikenine depolar. AD$ bundan byle
FKRET olur.

10 LET A=50
20 LET B=70
30 LET C=A+B

Burada A'ya 50, B'ye 70 deerini verdik. C'ye ise A+B deerini yani, A ve B
deerinin toplamn depolam olduk. Bylece C'nin deeri 120 olacaktr. Bu program
altrdmzda ekranda herhangi bir ey gremeyiz. Eer sonucu grmek istersek yeni bir
satr ekleyerek ekrana yazmasn isteriz.

40 PRINT C

Satrn ekleyerek sonucu grm oluruz. Ekranda 120 says grlecektir.

Alfasaysal ifadeleri depolamak istediimizde, yine PRINT'te olduu gibi "..."
ierisinde yazyoruz.

10 LET A$="BILGISAYAR"
20 LET B$="DERSINI"
30 LET C$="SEVIYORUM"
40 LET D$=A$+B$+C$
50 PRINT D$

Program altrdmzda:

RUN
BILGISAYARDERSINISEVIYORUM

ktsn alrz. Burada (+) iareti ata anlamndadr. Matematiksel toplama anlamnda
deildir.

Programda A$, B$, C$ deikenlerine teker teker BLGSAYAR, DERSN,
SEVYORUM szckleri depolanm, bunlar da D$'a aktarlmtr.


- 319-
LET DEYMNN ZELLKLER

1) Saysal deerler, saysal deikenlere; alfasaysal ifadeler, alfasaysal deikenlere
atanmaldr.

LET A=100 LET A$="KAMURAN" gibi.

2) Eitliin sol tarafndaki deiken, son atanan deeri alr.

10 LET A=5
20 LET B=8
30 LET A=A*B/2
.
.
.
130 LET C=A+B

Burada 30. satrdan sonra A'nn deeri 20'dir. 130. satra kadar da byle gidecektir.
lk satrda A=5 deerini ald. 30. satrda A'ya yeni bir deer verildi. 130. satrda C'nin
deeri 20+8=28 olacaktr.

3) Eitliin solunda hibir matematiksel ilem yaplmaz.

LET A+B=C yazlmas yanltr. LET C=A+B olmaldr.

4) Eitliin sa tarafnda deiken kullanlyorsa, daha nceden mutlaka bu
deikenlere deer atanmas gerekir.

10 LET A=B+C yazm, ilk satr veya daha nce deer verilmemi ise yanltr.

10 LET B=25
20 LET C=30
30 LET A=B+C olmaldr.

5) LET yazmadan deikenlere deer atanabilir.

10 LET A=20
y e r i n e
10 A=20
20 LET A$="BELMA"
y e r i n e 20 A$="BELMA" gibi.

Buraya kadar grdmz iki komutla basit programlar yapalm.

50000 TL'nin %50'den 6 ay sonra getirecei faizi hesaplayan ve sonucu yazan
program yapalm:


- 320-

10 LET K=50000
20 LET N=6
30 LET T=50
40 LET F=(K*N*T)/1200
50 PRINT F

imdi yaptmz rnei inceleyecek olursak, insan zekas ile bilgisayarn ayn yolu
izlediini grrz. Bu yorum bundan sonra yapacamz btn programlar iin geerlidir.
nsan zekasnn bir problemi zmek iin izledii yolu burada da uygulayacaz.

10, 20 ve 30 no'lu satrlarda deikenlere verilen deerleri atadk. 40 no'lu satrda
problemin zm iin gerekli forml yazarak, ilemini elde etmi olduk. Dikkat ederseniz
burada F deikeni "..." dndadr. Bu nedenle oraya F'nin ald deer yazlacaktr.

rnek: Kenar 50, ykseklii 30 cm olan genin alann hesaplayan program
yapalm:

10 LET A=50
20 LET H=30
30 LET ALAN=A*H/2
40 PRINT "GENIN ALANI";ALAN;"SANTIMETRE KAREDIR"

Program altrdmzda;

RUN
GENIN ALANI 750 SANTIMETRE KAREDIR sonucu kacaktr.

3. KLAVYEDEN BLG GRME
INPUT

Yazl:
INPUT ["Aklama Dizisi";] <Deiken>

rnek:
INPUT "ADINIZI SOYADINIZI GIRINIZ";AD$

Program iinde kullanlan deikenlerin, deerlerinin klavyeden girilmesi iin
kullanlr. INPUTtan hemen sonra ; (noktal virgl) konursa giriten sonra ayn satrda
kalmamz salar. INPUT; Mesaj;Deiken biiminde. Deikenden nce ; (virgl)
yerine , (virgl) konursa soru iareti grntlenmez. INPUT Mesaj,Deiken biiminde.


- 321-
imdiye kadar yaptmz programlarda, deikenlerin deerlerini program ieri-
sinden atadk. Byle olunca, yeni bir problem zebilmek iin, yeniden program yapmak
zorunda kalyoruz. INPUT komutu bu sorunumuzu zmleyecek, yaptmz bir programla
istediimiz kadar problemi zebileceiz.

INPUT komutundan sonra, bir deiken ad belirlenir. Program alrken INPUT
deyiminin bulunduu satra geldiinde ? (Soru areti) belirir. Bunun anlam klavye yardm
ile deikene ilikin bir ifade girilecek demektir. Programda belirtilen deiken saysal ise,
? iaretinin yanna saysal bir deer, alfasaysal ise alfasaysal bir ifade girilmelidir.
Deikenden nce ; yerine , iareti konursa ? iareti grntlenmez.

10 INPUT A
20 INPUT AB$

Program altrdmzda, karmza ? iareti kacaktr. lk ? iaretinin karsna
bir saysal deer girilmelidir. Sonra girdiimiz bilgiyi bellee gndermek iin ENTER
tuuna basarz. Bundan sonra karmza ikinci bir ? iareti kacaktr. Bu satrda deiken
iin $ iareti kullandmzdan, alfasaysal bir deiken olduu iin alfasaysal bir ifade
girmemiz gerekmektedir.

imdi genin Alann hesaplayan program INPUT ile yazalm ve zelim:

10 INPUT A
20 INPUT H
30 LET ALAN=A*H/2
40 PRINT ALAN
50 END

Program altrdmzda, karmza ? iareti kacaktr. Bizden kenar girmemizi
istemektedir. 60 saysn girelim ve ENTER'e basalm. Yeniden soru iareti kar. imdi de
ykseklii 40 olarak girelim ve ENTER'e basalm. 120 saysn sonu olarak grrz.
Aada iki rnek daha yapalm:

RUN

RUN

? 20

? 50

? 10

? 20

100 500

Ok Ok

Sonular ile karlarz. Grld gibi INPUT ile yaptmz programlarla iste-
diimiz kadar soruyu zebiliyoruz.


- 322-
Yukarda yaptmz programlarda girilecek ifadelerin ne olduu bilinmemektedir.
Bu nedenle INPUT deyiminden sonra "..." iinde belirtilen deikenlerin ne olduunu, ne
girileceini belirtebiliriz. Bylece PRINT deyiminde olduu gibi "..." iinde verilen me-
sajlar olduu gibi grntlenir. Program bu kez, bu ekilde yapalm:

10 INPUT "KENARI GIRINIZ";A
20 INPUT "YKSEKLII GIRINIZ";H
30 LET ALAN=A*H/2
40 PRINT "GENIN ALANI";ALAN;"METREKAREDIR."
50 END

Program altralm:

RUN
KENARI GIRINIZ ? 40
YKSEKLII GIRINIZ ? 20
GENIN ALANI 400 METREKAREDIR.
Ok

Grdmz gibi, program altrdmzda bize ne girileceini sordu. Biz de
soruya gerekeni girdik ve sonucu da anlaml bir biimde aldk.

Aklayacak olursak; program altrdktan sonra karmza KENARI GRNZ ?
mesaj, biz koymadmz halde ? iareti ile birlikte kt. Biz de deer olarak 40 saysn
girdik ve ENTER'e bastk. YKSEKL GRNZ ? sorusunun karsna da 20 saysn
girdik. GENN ALANI 400 METREKAREDR. ktsn aldk.

Bu kez de Faiz Problemini yeni grdmz komutlarla ve yanyana girile zelim:

10 INPUT K,N,T
20 LET F=(K*N*T)/1200
30 PRINT F
40 END

Program altrdmzda, ekranda ? iareti belirir ve gerekli deerler, aralarna (,)
virgl konularak ard ardna girilir.

RUN
? 25000,4,50
4166.66
Ok


- 323-
Bu program daha ak ekilde yapalm:

Not: Bundan sonraki programlarmz LET komutunu yazmadan yapacaz.

10 INPUT "KAPITALI GIRINIZ";K
20 INPUT "SREYI GIRINIZ (AY)";N
40 F=(K*N*T)/1200
50 PRINT "PARANIZIN GETIRECEI FAIZ";F;"LIRADIR."
60 END

Program altralm:

RUN
KAPITALI GIRINIZ ? 50000
SREYI GIRINIZ (AY) ? 6
FAIZ FIYATINI GIRINIZ ? 50
PARANIZIN GETIRECEI FAIZ 12500 LIRADIR.

Program altrdmzda, KAPTAL GRNZ ? sorusuyla karlatk. 50000
deerini girdik, ENTER'e bastk. Bu kez SREY GRNZ (AY) ? sorusuna 6 deerini
girdik, ENTER'e bastk. FAZ FYATINI GRNZ ? sorusuna da 50 deerini girdik,
ENTER'e bastk. PARANIZIN GETRECE FAZ 12500 LRADIR. sonucunu aldk.

Bu kez de, basit bir cret hesaplamas yapan program yapalm:

10 CLS

20 INPUT "ADI SOYADI";AS$

30 INPUT "GNLK CRET";GU

40 INPUT "ALITII GN";CG

50 BU=CG*GU
Brt cret Hesaplanyor
60 SP=BU*.14
Sigorta Primi Hesaplanyor
70 OIND=CG*3000
zel ndirim Hesaplanyor
80 DV=BU*.004
Damga Vergisi Hesaplanyor
90 GVM=BU-(SP+OIND)
'Gelir Vergisi Matrah Hesaplanyor
100 GV=GVM*.25
Gelir Vergisi Hesaplanyor
110 VER=DV+GV
Vergiler Toplam Alnyor
120 NU=BU-(SP+VER)
Net cret Hesaplanyor
130 PRINT "ADI SOYADI","BRT CRET","S.S.K.P.","VERGILER","NE
T CRET"
140 PRINT "==========","==========","========","========","==
======="
160 END


- 324-
Program altralm ve ADI SOYADI'na FKRET TANI, GNLK
CRET'ine 150000, ALITII GN'e 24 girelim. Sonu aadaki gibi olacaktr.

RUN
ADI SOYADI BRT UCRET S.S.K.P. VERGILER NET CRET
========== ========== ======== ======== =========
FIKRET TANI 3600000 504000 770400 2325600
Ok
Bu program her altrdmzda, istediimiz kadar iinin cretini hesaplayabiliriz.

10 REM BILEIK FAIZ
20 INPUT "MEVDUAT MIKTARI";K#
30 INPUT "FAIZ";F
40 INPUT "SRE";N
50 B#=K#*(1+F/100)^N
60 PRINT :PRINT :PRINT
70 PRINT "SRE SONU MEBLA= ";B#
80 END

4. PROGRAM ERSNDEN VERLER LEME
READ-DATA

Yazl:
READ <Deikenler>,...
"
"
"
DATA <Deer ya da Ifadeler>,...

Program ierisinden verileri ilemek ve programda kullanlan deikenlere deer ve
ifadeleri atamak iin kullanlr. READ deikeni ile ayn LET deyiminde olduu gibi
DATA satrndaki deer ve ifadeleri okutarak program ierisinden verileri ileyebiliriz.

Bu deyimin, program ierisinden verileri ileme asndan LET deyimine gre
olumlu yanlar daha oktur. Bu nedenle, verileri program ierisinden ileme srasnda daha
ok tercih edilir ve kullanlrlar.

READ deikenleri, DATA deerlerini okur ve o READ deikeni DATA'daki
deeri alr.


- 325-
10 READ A 'DATA deyimindeki 809 says A'ya aktarld.
20 DATA 809
30 PRINT A
40 END

Bu programda READ deikeni, DATA'daki deeri okuyarak A'nn deeri 809 oldu.

10 READ A,B,C,K$,M$
...
...
...
80 DATA 5,72,685,"GMLEK","ORAP"

Burada ilk READ deikeni ilk DATA deerini alarak ileme koyacaktr.

Bu program LET deyimi ile yapsaydk yle olacakt:

10 LET A=5
20 LET B=72
30 LET C=685
40 LET K$="GMLEK"
50 LET M$="ORAP"

imdi, iki program inceleyecek olursak, birinci programda READ deikenleri ve
DATA deerleri tek satrda yanyana atanabildi. kinci programda ise LET deyimiyle bu ii
daha da uzatarak yaptk.

READ-DATA DEYMLERNN ZELLKLER

1. Program ierisinde READ ve DATA deyimlerinin satr numaralarnn nemi
yoktur. lk DATA deeri, ilk READ deikenine atanr.

10 DATA 5,72
20 READ A
30 READ B,C
40 READ K$,M$
50 PRINT A,B,C,K$,M$
60 DATA 685
70 END
80 DATA "GMLEK","ORAP"

Burada A=5, B=72, C=685, K$="GMLEK", M$="ORAP" deer ve
ifadelerini alacaktr.


- 326-
2. DATA deyimindeki veri says READ deyimindeki deiken says kadar ol-
maldr. DATA deerleri fazla olursa, bu fazlalk gznne alnmaz. DATA deerleri eksik
olursa program almaz ve hata mesaj verir.

10 READ A,B 10 READ A,B,C
... ...
... ...
120 DATA 25,46,57 120 DATA 25,46
57 says okunmaz Hata mesaj verir

Soldaki rneimizde DATA satrndaki nc say olan 57 says dikkate aln-
mayacaktr. Program alr, hata mesaj da vermez; ama byle durumlarda istediimiz
sonucu alamayabiliriz.

Sadaki rneimizde ise READ satrndaki C deikeni, DATA satrndan deer
alamayarak almayacak ve hata mesaj verecektir.

3. READ'in deiken trne gre DATA verisi ayn olmaldr. READ deikeni
saysal ise DATA verisi de saysal olmal, READ deikeni alfasaysal ise DATA verisi de
alfasaysal olmaldr. READ deikenleri ile DATA verileri, arasna virgl konularak
ayrlr.

10 READ A,B,AD$,SOY$
...
...
90 DATA 5,66,"RIDVAN","TANI"

READ satrndaki deikenlerle, DATA satrndaki veriler birbirine uyuyor. A ve B
deikenleri saysal, buna karlk 5 ve 66 verisi de saydr. AD$ ve SOY$ deikenleri
alfasaysal RIDVAN ve TANI verileri de alfasaysaldr. Saysal bir deikene alfasaysal
bir veri, alfasaysal bir deikene de saysal bir veri verilseydi program yanl olurdu.

4. DATA komutunun bulunduu satra baka bir komut yazlmaz.

80 DATA "ISMAIL TANI","RETMEN",234,45:PRINT AD$

Yazlmas yanltr. Herhangi bir komutun yazlmas gerekiyorsa ayr bir satra
yazlmaldr.


- 327-
RESTORE

Programda, DATA'daki veriler birden fazla deikene atanmak istendiinde
RESTORE deyimi kullanlr. RESTORE deyimi tarafndan DATA'daki veriler yeniden
okutulur.

Yazl:
RESTORE <Satr No>

Bu ekilde yazlmda RESTORE deyiminden sonra verilen satrdaki DATA deyimi
esas alnarak READ deikenine aktarlr.

kinci bir kullanm biimi de tekrar okutulmak istenilen READ deikeninin bir st
satrna RESTORE deyimi yalnz bana yazlarak, DATA verileri yeni deikenler iin
tekrar okutulur.

10 CLS
20 READ A,B,AD$
30 RESTORE
40 READ K,M,AS$
50 PRINT A,B,AD$
60 PRINT K,M,AS$
70 DATA 55,120,"ZLEM"
80 END

Burada READ deyimiyle A'ya 55, B'ye 120, AD$'a ZLEM szckleri atanmtr.
30. satrdaki RESTORE deyimiyle 40. satrdaki READ deikenlerine de ayn deerler
atanarak K=55, M=120, ve AS$=ZLEM olmutur.

10 CLS
20 READ A,B
30 RESTORE 70
40 READ K,L
50 DATA 10,20
60 DATA 30,40
70 DATA 50,60
80 PRINT A,B
90 PRINT K,L
100 END

Burada ilk olarak A'ya 10, B'ye 20 deerleri atanmtr. 30. satrdaki RESTORE 70
yazlmyla programn ak 70 nolu DATA satrna gnderilmi ve K'ya 50, L'ye 60
deerleri atanmtr. 30. satrdaki RESTORE 70 yazlmndan 70'i kaldrrsak K'ya 10, L'ye
20 deerlerini yeniden atam oluruz.


- 328-
C. EKRAN DZENLEME KOMUTLARI

1 STUN BELRTEREK YAZDIRMA
TAB

Yazlmas istenen deer ve szcklerin satrn istenilen yerine (stuna) yazlmasn
salar. PRINT veya LPRINT ile birlikte kullanlr.

Yazl:
PRINT TAB(X);

Ekrann veya kadn istenilen stunundan balayarak, X ile verilen deerden
balayarak yazlmasn salar. Deeri 1 ile 255 arasnda bir saydr.
10 CLS
20 INPUT "ADI SOYADI";AD$
30 INPUT "OKUL NO";OK$ 'Okul numaras saysal olduu halde $ iareti ile
40 INPUT "DOUM YERI";DY$ 'alfasaysal gibi tanmladk. nk bu
50 INPUT "DOUM TARIHI";DT$ 'say bir ileme tabi tutulmayacaktr.
60 PRINT TAB(5);"ADI SOYADI";TAB(25);"OKUL NO";TAB(40);"DOUM
YERI";TAB(57);"DOUM TARIHI"
70 PRINT TAB(5)AD$;TAB(25)OK$;TAB(40)DY$;TAB(57)DT$
80 END

1234567890123456789012345678901234567890123456789012345678901234567012345678
90
ADI SOYADI OKUL NO DOUM YERI DOUM TARIHI
5. stun 25. stun 40. stun 57. stun

5 ' ORTALAMA KAR HADDINI HESAPLAYAN PROGRAM
10 INPUT "DNEM BAI STOK";DBS#
20 INPUT "ALILAR";A#
30 INPUT "SATILAR";S#
40 INPUT "ORT. KAR HADDI";OKH
50 SMM#=(S#/(100+OKH))*100
60 DSS#=SMM#-(DBS#+A#)
80 PRINT TAB(5);"S. M. MALIYETI";TAB(30);"DN. SONU STOK"
90 PRINT TAB(5);"==============";TAB(30);"=============="
100 PRINT TAB(8);:PRINT USING "###,###,###.##";SMM#;:PRINT
TAB(33);:PRINT USING "###,###,###.##";DSS#


- 329-
2. SATIR ve STUN BELRTEREK YAZDIRMA
LOCATE

Bu deyim yazlmas istenen deer ve szckleri, satr ve stun belirterek ekrann is-
tenilen yerine yazdrmaya yarar.

Yazl:
LOCATE <Satr no>,<Stun no>

LOCATE 10,20 demek ekrann 10. satr 20. stunu demektir.

Ekran bir koordinat sistemine benzeterek dnrsek komutu ve ilevini daha iyi
anlayabiliriz.

Aada bir ema ile aklayacak olursak:

Yukarda da grdmz gibi ekrann sol st kesi (1,1) ile tanmlanyor. Sa st
ke (1,80), orta noktas (12,40), sol alt ke (24,1), sa alt ke (24,80)'dir. Bunlar
gznnde bulundurarak basit bir program oluturalm:

PRINT komutunda ekrann ortasna MUSTAFA KEMAL ATATRK yazdrmay
grmtk. Yeni rendiimiz komutla bunu daha ksa yoldan yapalm:


- 330-
10 CLS
20 LOCATE 12,30
30 PRINT "MUSTAFA KEMAL ATATRK"
40 END

Bu program altrdmzda ekrann ortasna MUSTAFA KEMAL ATATRK
yazacaktr.

Ekran tanmlamaya yarayan bir rnek daha yapalm:

10 CLS:KEY OFF ' Alt ksmdaki dmeler kapatlyor.
20 LOCATE 1,1:PRINT "SOL ST KE"
30 LOCATE 1,65:PRINT "SA ST KE"
40 LOCATE 12,35:PRINT "ORTA NOKTA"
50 LOCATE 23,1:PRINT "SOL ALT KE"
60 LOCATE 23,65:PRINT "SOL ST KE"
70 LOCATE 24,30:INPUT "GRNZ VE BIR TUA BASINIZ";Y$
80 IF Y$="0" THEN 90
90 END
Ok

Not: 10. satrda KEY OFF komutu ile fonksiyon tularn gsteren anahtarlarn
kapatlmasn saladk.

3. SAYISAL DEERLER STENEN KALIPTA YAZDIRMA
PRINT USING

Yazl:
PRINT USING <"Alan Tanmlayc">;<Deikenler>

PRINT USING deyimiyle yazlmas istenen deer ve ifadeler istenilen kalpta
yazdrlabilir.

Dizgisel (String) Karakterler in Kullanlan Alan Tanmlayclar:

! Yalnzca ilk karakteri gsterir.
\n n adet boluk \ Alan tanmlaycsndan sonra \ iaretlerinin arasnda
braklan boluk saysnn 2 fazlas kadar karakteri grntler. (2+n
Karakter)
& Alann uzunluu kadar karakter grntler.


- 331-
10 X$="BILGI":Z$="SAYAR"
20 PRINT USING "!";X$;Z$
30 PRINT USING "\ \";X$;Z$
40 PRINT USING "\ \";X$;Z$;"!!"
50 PRINT USING "!";X$;
60 PRINT USING "&";Z$

RUN
BS
BILGISAYAR
BILGI SAYAR !!
BSAYAR

Saysal Deerler in Kullanlan Alan Tanmlayclar:

# Say iareti olarak tanmladmz bu iaret, yazdrlacak saynn konumunu
tanmlar. Bu iaret kullanldnda, belirtilen alan doldurulur. Eer verilen
say alandan az ise say, saa dayal olarak yazdrlr.

PRINT USING "##.##";.45;3.45;5.43
0.45 3.45 5.43

PRINT USING "###.##";457.344;457.346
457.34457.35

PRINT USING "##.##";16.4;8.2;75.678;.234
16.40 8.2075.68 0.23

+ Alan tanmlaycsnn nne ve arkasna konulabilir. Bylece bu iaretin
saynn nne ya da arkasna yazdrlmas salanr.
- Bu iaret yalnzca - (eksi) deeri olan saylarn sonuna yazlmasn salar.

PRINT USING "+##.## ";-74.67;7.3;86.7;-.8
-74.67 +7.30 +86.70 -0.80

PRINT USING "##.##- ";-73.88;25.778;-8.03
73.88- 25.78 8.03-

** Alan tanmlaycnn nnde yer alr. Yazlan saysal deerin nnde varsa,
kalan boluk kadar * konulmasn salar.
$$ ki adet $ iareti, saylarn nne $ iareti konulmasn salar.
**$ Bu iaretlerle belirlenen alan tanmlaycsnn nne, saylardan kalan kalan
boluk kadar * konularak, $ eklenmesini salar.


- 332-
PRINT USING "**##.# ";26.68;-.6;875.3
**26.68 **-0.60 *875.30

PRINT USING "$$###.##";650.59
$650.59

PRINT USING "**$##.##";4.28
***$4.28

^^^^ Saynn sl yazlmasn salar. (Yani sl grntlenmesini salar.)
Alan tanmlaycdan sonra kullanlr. E+nn veya D+nn eklinde
yazlacan gsterir.
, Virgl iareti konulursa rakamlar er er (,) virglle ayrr.
. Nokta ondalk sayy ayrmak iin kullanlr. Bir ifadede birden ok
kullanlmaz.

PRINT USING "####.##,";2583.5
2583.50,

PRINT USING "####,.##";3896.5
3,896.50

PRINT USING "##.##^^^^";478.87
4.79E+02

PRINT USING ".####^^^^";-747777
%-.7478E+06

PRINT USING "+.##^^^^";374
+.37E+03

PRINT USING "_!##.##_!";37.64
!37.64!

PRINT USING "##.##";453.43
%453.43

PRINT USING ".##";.999
%1.00

% areti alan tanmlaycsndan fazla bir say verildiinde kar.


- 333-
D. SSTEM KOMUTLARI

1. SATIRLARDA DZELTME YAPMA
EDIT

Dzeltme anlamndadr. Program ierisinde satrlarda ksmen veya tamamen
deiiklik yaplmak istendiinde kullanlr. SATIR EDTR ve EKRAN EDTR
olmak zere ikiye ayrlr. Yanllar dzeltmek ve ekleme yapmak amacyla kullanlr.
Yanl olan satr bu komutla arlarak gerekli dzeltme yaplr.

10 CLS
20 INPUT "KENARI GIRINIZ;A
30 INPUT "YKSEKLII GIRINIZ";H
40 ALAN=A+H/2
50 PRINT ALAN
60 END

genin alann hesaplayan, bu program altrdmzda 20. satrda hata mesaj
vererek yanln zerinde duracaktr. nk INPUT deyimi ile yazdmz mesajn sonunda
" (ift trnak) koymay unuttuk. Bu dzeltmeyi yapabiliriz. Bu satrdan sonra program
almasna devam eder. Ama sonu yanl kar. genin alan forml
ALAN=(A*H)/2'dir. Yani bizim yaptmz programn 40 nolu satr yanltr. imdi gerekli
dzeltmeyi yapalm:

EDIT 20

20 INPUT _"KENARI GIRINIZ ;A

Yazarak imle yanln zerinde duracaktr.

EDIT 40
40 ALAN=A+H/2

Satr karmza gelir. Gerekli edit tularyla gereken dzeltmeyi yapar, ENTER
tuuna basarz.

Herhangi bir dzeltme veya ekleme durumunda, satr bellee gndermek iin
mutlaka ENTER tuuna basmalyz.

EDIT komutuyla dzeltme yapmamzn bir yarar da, yaptmz yanl BASIC
kurallarna aykr ise imle, yanln zerinde durarak bize yol gsterecektir.


- 334-
Yukarda yaptmz ileme satr editi denir. Bilgisayarlarda ekran editr de vardr.
Ekran editinde liste ekranda iken, edit tular ile imleci istenen satra gtrerek gereken
dzeltme yaplr. Dzeltme yapldktan sonra ENTER tuuna baslarak satrdan klr.

2. SATIR NUMARALARINI YENDEN DZENLEME
RENUM

Bellekteki programn satr numaralarn yeniden dzenlemek iin kullanlr.
RENUMBER'n ksa yazldr.

Yazl:
RENUM [Ilk satr no],[Uygulamaya balanacak satr no],
[Satr art deeri]

rnek: RENUM 100,5,10

ESK SATIR NO YEN SATIR NO
5 100
10 110
15 120
25 130
30 140
37 150

Eski programn 5. satrnn 100 olmasn ve 10'ar artmasn istedik. Programn yeni
satr numaralar 100'den balayarak 10'ar artt.

Bellekte u satrlarn ykl olduu bir program istediimiz ekle evirme rneklerini
aada grelim:

5,10,12,20,25,30,35,38,40,50,60,65,66,67,80,90

RENUM

Programn satr nolarn 10'dan balatr, 10'ar artrr.

10,20,30,40,50,60,70,80,90,100,110,120,130,140,150,160 ekline
dnr.

RENUM 50,,20 50.'den balar 20'er arttrr.

50,70,90,110,130,150,170,190,210,230,250,270,290,310,330,350


- 335-
RENUM 100,50,10 50. satr 100 olmak zere 10'ar artar.

5,10,12,20,25,30,35,38,40,100,110,120,130,140,150,160,170

3. OTOMATK SATIR NUMARASI VERME
AUTO

Program yazm srasnda otomatik olarak satr numaras retir. Program yazmaya
balarken direkt mod'da yazlr.

Yazl:
AUTO
Satr numaralar 10'dan balar ve 10'ar artar.
AUTO X,Y
X ile belirtilen satr no'dan baslayp, Y ile belirtilen
deerle artar.
AUTO 100,20
100. satrdan balar, 20'er artarak gider.

Otomatik yazmdan kmak iin Ctrl+C tularna basmamz gerekir.

4. SESL UYARMA
BEEP

Program ierisinde ses retmek iin kullanlr.

10 CLS
20 PRINT "FIKRET TANI"
30 BEEP
40 PRINT "KAMURAN TANI"
50 BEEP
60 END

5. MS-DOSA GEC OLARAK IKMA
SHELL

Yazl:
SHELL

Basic ortamndan sisteme dnerek, DOS komutlarn kullanmay salar. Basic'te
alrken SYSTEM komutuyla kma yerine SHELL ile ksa bir sre DOS'a dnlerek
ilemlerimizi yrtrz. Basic'e geri dn iin EXIT deyimi kullanlr.


- 336-
Program ierisinde SHELL komutu kullanlmak isteniyorsa, satr numarasndan
sonra SHELL "MS-DOS Komutu" eklinde yazldnda, DOS'a geer ve verilen grevi
yerine getirdikten sonra kendiliinden BASIC ortamna geer.
40 SHELL "DIR" yazdmzda 40. satrda DOS'a geerek, dosya listelerini verir
ve Basic ortamna dner.

6. MS-DOSDAN BASICE GER DN
EXIT

Yazl:
EXIT

SHELL deyimiyle basic ortamndan kldktan sonra DOS'tan tekrar, basic or-
tamna dndrr.

rnein basic ortamnda SHELL yazp Enter'e basalm:

SHELL

A> promptu kar. Yanna DIR yazarak iletim sisteminde dosya rehberini lis-
teleyelim. letim sisteminde iimiz bittikten sonra EXIT yazp Basic'e dnelim.

A>EXIT
Ok

le tekrar basic ortamna dneriz.

E. KONTROL KOMUTLARI

1. KOULSUZ GNDERME
GOTO

Yazl:
GOTO <Satr Numaras>

rnek:
GOTO 140
Bir BASIC programnda, programn ileyiini baka bir satra gndermek gerekir.
GOTO komutu program almas srasnda artsz olarak baka bir satra gnderir. GOTO
deyiminden sonra programn devam edecei satr numaras yazlr. GOTO 70 gibi. Bu
ekilde yazlm programn akn 70. satra gnderir.


- 337-
10 PRINT "BIRINCI SATIR"
20 PRINT "IKINCI SATIR"
30 PRINT "NC SATIR"
40 GOTO 70
50 PRINT "BEINCI SATIR"
60 PRINT "ALTINCI SATIR"
70 PRINT "YEDINCI SATIR"
80 PRINT "SEKIZINCI SATIR"
90 PRINT "DOKUZUNCU SATIR"
100 PRINT "ONUNCU SATIR"
110 END

Program altrdmzda aadaki sonucu grrz:

RUN
BIRINCI SATIR
IKINCI SATIR
NC SATIR
YEDINCI SATIR
SEKIZINCI SATIR
DOKUZUNCU SATIR
ONUNCU SATIR
Ok

Program ilk satrda istenen yazma grevini yerine getirerek 40. satra geldiinde
GOTO 70 deyimiyle 50. ve 60. satrlar atlayarak 70. satra gider; almasna 70. satrdan
itibaren devam etmitir.

10 PRINT "PAZARTESI"
20 PRINT "SALI"
30 PRINT "ARAMBA"
40 PRINT "PERSEMBE"
50 PRINT "CUMA"
60 PRINT "CUMARTESI"
70 PRINT "PAZAR"
80 GOTO 130
90 PRINT "ILKBAHAR"
100 PRINT "YAZ"
110 PRINT "SONBAHAR"
120 PRINT "KI"
130 END


- 338-
Yukardaki program alrken, normal olarak 70. satra kadar haftann gnlerini
yazacak; 80. satra geldiinde GOTO 130 deyimiyle 130. satra gidecek 130. satrda END
deyimi bulunduundan, mevsimleri yazmadan program sona erecektir.

10 PRINT "RNEK"
20 CLS
30 GOTO 10

Bu program altrdmzda 10. satrda RNEK yazacak, 20. satrda ekran
temizleyecek, 30. satra geldiinde takrar 10. satra giderek program srecektir. Bu olay o
kadar hzl olacaktr ki RNEK szc ekranda yanp snyor gibi grnecektir. Bu
program sonsuz dngye girdii iin CONTROL+C veya CONTROL+BREAK ile
kmamz gerekecektir.

Ayn programda 20. satr silersek, RNEK szcn alt alta sonsuza kadar
yazacaktr. Programn sona ermesi iin, yine dardan mdahale edilmesi gerekecektir.

READ-DATA deyimleri ile herhangi 10 sayy okutan ve ekrana yazdran program
yapalm:

10 CLS
20 READ A
30 IF A=-1 THEN 60
40 PRINT A
50 GOTO 20
60 END
70 DATA 8,6,12,4,20,4,16,9,3,19,-1

Burada 30. satr kontrol satrdr. A deikeni -1 deerini ald zaman program sona
erecektir. Dikkat ettiyseniz DATA satrnda son olarak -1 verisini verdik. -1 bizim iin
burada kullanlmayacak bir say olarak dnld.

Ayn program saylarn karelerini alacak ekilde yeniden yapalm:

10 CLS
20 READ A
30 IF A=-1 THEN END
40 KARE=A^2
50 PRINT A,KARE
60 GOTO 20
70 DATA 8,6,12,4,20,4,16,9,3,19,-1


- 339-
Bu kez de READ-DATA ile 20 kiilik bir snfta kanc rencinin notu isteniyorsa
o rencinin notunu bulan ve yazan program yapalm:

10 CLS
20 S=0
30 INPUT "KAINCI RENCININ NOTU";K
40 S=S+1
50 READ N
60 IF K=S THEN PRINT K;"INCI RENCININ NOTU";N;"DIR":END
70 GOTO 40
80 DATA 5,6,7,7,9,3,5,2,8,6,5,5,10,7,8,9,3,4,10,7

2. KOULLU SAPMA
IF-THEN-ELSE

Programn akn koullu olarak deitirmeye yarar. Bu deyimle istenen koulun
yerine getirilmesi durumunda, koul dorultusunda programn ak srer. Koul yerine
getirilmedii takdirde ya istediimiz sonucu alamayz ya da bir alt satra geerek programn
ak srer.
Bu deyimlerden sonra u karlatrma operatrlerini kullanarak istenilen ilemleri
yapmas salanr. ( =,>,<,<=,>=,<> )

Yazl:
IF <Deisken>=<Bir Ifade> THEN <Basic Deyimi> ELSE
<Basic
Deyimi>

IF A=0 THEN GOTO 120
Eer A=0 se Git 120
ya da
IF A=100 THEN PRINT "MERHABA" ELSE END
Eer A=100 se Yaz MERHABA Deilse Bitir
Aadaki rnekte bu komutlarla yapacamz programla ileyiini grelim:

5 CLS
10 INPUT "BIR HARF GIRINIZ ";H$
20 IF H$="M" THEN GOTO 50
30 IF H$="G" THEN GOTO 70
40 PRINT "YANLI GIRI YAPTINIZ":END
50 PRINT "MERHABA"
60 GOTO 10
70 PRINT "GNAYDIN"
80 GOTO 10


- 340-
Bu programa gre kullancdan bir harf girmesi istenmektedir. Girilen harf M ise 20.
satr tarafndan koul saland iin 50. satra gnderilecektir. 50. satrda MERHABA
szcn yazmasn istediimizden, MERHABA yazarak 60. satr tarafndan tekrar 10.
satra gnderilerek, yeniden bir harf girmesi istenecektir. Girilen harfin G olmas
durumunda 20. satrda koul yerine getirilmedii iin, bir alt satra yani 30. satra geerek
orada istenen koulu dikkate alacaktr. 30. satrda H$'n ifadesi G olduundan koul yerine
getirilmi olacak ve satrn gerei olarak 70. satra gidecektir. 70. satrda GNAYDIN
yazmas istendiinden, gereini yerine getirerek 80. satr kanalyla tekrar baa dnecektir.

Girilen harf M veya G dnda bir harfse, 20. ve 30. satrlarda koul salan-
madndan bir alt satra, yani 40. satra geecek YANLI GR YAPTINIZ yazarak
program sona erecektir.

Buradan unu anlyoruz: Koul srdmz satrda, istenilenler salanyorsa gereken
yaplacaktr. Eer koul salanmyorsa, bir alt satr okuyacaktr.

Ayn program u ekilde de yapmak mmkndr:

10 INPUT "BIR HARF GIRINIZ";H$
20 IF H$="M" THEN PRINT "MERHABA":GOTO 10
30 IF H$="G" THEN PRINT "GNAYDIN":GOTO 10
40 PRINT "YANLI GIRI YAPTINIZ":END

Bu kez de ayn rnein benzerini saysal deerlerle yapalm: Bu programmz da
1'den 5'e kadar olan saylar yaz ile yazsn.

10 CLS
20 INPUT "1 ILE 5 ARASINDA BIR SAYI GIRINIZ";S
30 IF S=1 THEN PRINT "BIR"
40 IF S=2 THEN PRINT "IKI"
50 IF S=3 THEN PRINT ""
60 IF S=4 THEN PRINT "DRT"
70 IF S=5 THEN PRINT "BE"
80 IF S>5 THEN PRINT "YANLI GIRI YAPTINIZ":GOTO 20
90 END

Bu programn almasn inceleyelim ve ikisinin arasndaki farka bakalm: lk
programmzda girilen bilgiler alfasaysal olduu iin H$="G" gibi koullar "..." iinde
yazdk. kincisinde ise saysal olduu iin ".." iinde yazmadk. Yani S=1 yazdk. Bundan
sonraki programlarmzda bu noktalar unutmayalm.


- 341-
10 ' DRT ILEM YAPAN PROGRAM
20 INPUT "BIRINCI SAYIYI GIRINIZ";A
25 IF A=0 THEN END
30 INPUT "ILEMI IARET OLARAK GIRINIZ";C$
40 INPUT "IKINCI SAYIYI GIRINIZ";B
50 IF C$="+" THEN 90
60 IF C$="-" THEN 120
70 IF C$="/" THEN 150
80 IF C$="*" THEN 180
90 D=A+B
100 PRINT "TOPLAMANIN SONUCU";D
110 GOTO 10
120 D=A-B
130 PRINT "IKARMANIN SONUCU";D
140 GOTO 10
150 D=A/B
160 PRINT "BLMENIN SONUCU";D
170 GOTO 10
180 D=A*B
190 PRINT "ARPMANIN SONUCU";D
200 GOTO 10

3. BASIC DLNDE BALALAR
AND-OR-NOT
(VE-VEYA-DEL)

Koullu sapma komutlarnda, AND-OR-NOT balalarn kullanarak koullarmz
daha net ekilde vermeyi salayabiliriz.

Kullanmlar IF-THEN-ELSE komutlaryla birliktedir. Bu komutlarla birlikte
kullanarak birden ok olaslklar da gznne alabiliriz.

Aadaki tabloda, AND-OR-NOT deyimlerinin alma emasn bulacaksnz. D
doruyu, Y yanl gstermektedir.


- 342-

AND deyiminde her iki ifadenin de doru
olduu durumda, X ve Y ikiside doru ise
sonu doru olur. Aksi durumda yanl olur.

OR deyiminde her iki ifadenin de yanl
olduu durumda, X ve Y ikisi de yanl ise
sonu yanltr. Aksi durumda dorudur.

IF A>1 AND A<20 THEN GOTO 100
Eer A byk 1 ve A kk 20 ise 100. satra git

IF A>1 OR B<=20 THEN GOTO 120
Eer A byk 1 veya B kk eit 20 ise 120. satra git

IF NOT A=0 THEN 140
Eer A, Sfra eit deilse 140. satra git

IF A=>65 AND A=<74 THEN PRINT "IYI"
Eer A Eit 10 ise PEKY yaz

IF A>10 OR B>20 THEN C=1
Eer A byk 10 ya da B>20 ise C, 1'e eit olsun

IF Y$="E" OR Y$="e" THEN 10 ELSE END
Eer Y$, E ya da Y$ e, ise 10 satra git. Deilse program sona erdir.

IF Y$="B" AND S=0 THEN INPUT "ADINIZI GIRINIZ";AD$
Eer Y$, B ve S, 0 ise ADINIZI GRNZ giriini yap

IF A<>0 AND B<>100 THEN 200
Eer A sfra eit deilse ve B 100e eit deilse 200. satra git

IF (A<=6 AND C$="K") OR (A<=7 AND C$="E") THEN 300
Eer A kk eit 6 ve C$=K veya A kk eit 7 ve C$=E ise 300. satra git.


- 343-
Yukarda verdiimiz rnekleri, yapacamz programn akna gre istediimiz
kadar oaltabilir ve uyarlayabiliriz.

rnek: Bir genlik kulbne girebilmek iin kzlarn yann 18'den, erkeklerin
yann 17'den byk olmas ve kulbn parolasn bilmesi gerekmektedir. Bu koullar
salanyorsa, ER GREBLRSNZ; salanmyorsa ER GREMEZSNZ yazp
tekrar baa dnen program yapalm. Parola GEN KUAK'dr.

10 INPUT "YAINIZI GIRINIZ:";Y
20 INPUT "CINSIYETINIZI GIRINIZ:";C$
30 INPUT "PAROLAYI GIRINIZ:";P$
40 IF C$="K" AND Y>18 AND P$="GEN KUAK" THEN GOTO 80
50 IF C$="E" AND Y>17 AND P$="GEN KUAK" THEN GOTO 80
60 PRINT "IERI GIREMEZSINIZ"
70 GOTO 10
80 PRINT "IERI GIREBILIRSINIZ"
90 GOTO 10

10, 20 ve 30 numaral satrlarda kulbe girmek isteyenlerin ya, cinsiyeti ve parolay
girmesi istenmektedir. 40. ve 50. satrlarda koul verilmi ve verilen koullarn yerine
getirilmesi durumunda 80. satra gnderilerek ER GREBLRSNZ yazp baa
dnecektir. Koullar yerine getirilmedii takdirde 60. satrda ER GREMEZSNZ
yazarak yine baa dnerek, yeni girilerin yaplmas gerekletirilecektir. Bu programn 40.
ve 50. satrn birletirerek tek bir satr haline getirebiliriz.

40 IF (C$="K" AND Y>18 AND P$="GEN KUAK") OR (C$="E" AND
Y>17 AND P$="GEN KUAK") THEN 80

40. satr yukardaki biimde yazp, 50. satr da silersek ayn sonucu elde ederiz.

Vergi adesini hesaplayan program.

10 CLS
30 INPUT "MAAI";MAAS#
40 INPUT "TOPLADII FATURA TUTARI";TF#
50 IF TF#>MAAS# THEN TF#=MAAS#
60 IF TF#<=60000 THEN 100
70 IF TF#>60000 AND TF#<=120000 THEN 110
80 IF TF#>120000 AND TF#<=200000 THEN 120
90 IF TF#>200000 THEN 130
100 IADE!=TF#*.10: GOTO 140
110 IADE!=6000+(TF#-60000)*.2:GOTO 140
120 IADE!=18000+(TF#-120000)*.12:GOTO 140


- 344-
130 IADE!=27600+(TF#-200000)*.05:GOTO 140
140 DV=IADE!*.005
150 NETIAD#=IADE!-DV
160 CLS
170 PRINT "ADI SOYADI","MAA","T.FATURA","D.VERGISI",
"NET IADE"
180 PRINT "==========","====","========","=========",
"========"
190 PRINT AD$,MAAS#,TF#,DV,:PRINT USING "###,###";NETIAD#

4. ALT PROGRAMLAR (SUBROUTINE)

a. GOSUB-RETURN

Yazl:
GOSUB <Alt Program Satr Numaras>
...
...
Alt program
...
...
RETURN

Program ierisinde gndermeleri, imdiye kadar GOTO deyimiyle yaptk. Ama baz
durumlar olur ki, yaptmz bir alt program, sk sk kullanmamz gerekebilir. Bunlar dosya
ama, ekran izimi gibi alt programlardr. te byle durumlarda GOSUB-RETURN
komutlarndan yararlanrz. Ayn program yeniden, (ayn program iinde yapmak yerine),
bir kez yaparak defalarca kullanabiliriz.

GOSUB deyimi, GOTO SUBROUTINE deyiminin ksa yazldr. GOSUB
deyiminden sonraki Satr No, alt programn satr numarasdr. Bu nedenle programn akn
alt programa gtrr.

RETURN alt programn son deyimidir. Bu deyim programn akn geldii GOSUB
deyiminin bir alt satrna gnderir.


- 345-
10 REM ANA PROGRAM BALANGICI
20 CLS
30 GOSUB 500
40 ...
50 ...
60 ...
70 END
...
...
...
500 REM ALT PROGRAM BALANGICI
510 ...
520 ...
530 ...
540 RETURN

Byle bir program almaya baladnda, 30. satrdaki GOSUB 500 deyimiyle 500.
satrda bulunan Alt Program'a gider. Program bundan sonra buradan almaya devam
eder. RETURN deyimini grene kadar bu ilem srer. RETURN deyimini grdkten sonra
geldii yer olan 30. satrn bir altna dner. Bu da 40. satrdr.

10 CLS
20 GOSUB 70
30 GOSUB 100
40 GOSUB 130
50 GOSUB 160
60 END
70 PRINT "BIRINCI ALT PROGRAM"
80 PRINT
90 RETURN
100 PRINT "IKINCI ALT PROGRAM"
110 PRINT
120 RETURN
130 PRINT "NC ALT PROGRAM"
140 PRINT
150 RETURN
160 PRINT "DRDNC ALT PROGRAM"
170 PRINT
180 RETURN


- 346-

RUN
BIRINCI ALT PROGRAM

IKINCI ALT PROGRAM

NC ALT PROGRAM

DRDNC ALT PROGRAM
Ok

Grdmz gibi alt programlara geen program ak, RETURN deyimiyle alt
programn bir alt satrna dnd ve tekrar oradan itibaren almaya balad. Orada da yine
alt programa gnderme olduundan gnderildii alt programa gitti ve program almasna
byle devam etmi oldu.

b. ON...GOTO / ON...GOSUB DEYMLER

Yazl:
ON <Ifade> GOTO <SatrNo 1>,<SatrNo 2>,....<SatrNo N>
ON <Ifade> GOSUB <SatrNo 1>,<SatrNo 2>,....<SatrNo N>

Buradaki ifade saysal ifadedir. Bu ifadenin ald deere gre, belirlenen satr no'ya
gider. fade=1 ise programn ak SatrNo 1 ile belirtilen satr numarasna gider, fade=2
ise programn ak SatrNo 2 ile belirtilen satr no'ya gider.

10 PRINT "1- YAZIYLA"
40 PRINT "4- PROGRAMDAN IKI"
50 INPUT "SEIMINIZ";S
60 ON S GOTO 70,80,90,100
70 PRINT "BIR BASTINIZ":GOTO 10
80 PRINT "IKI BASTINIZ":GOTO 10
90 PRINT " BASTINIZ":GOTO 10
100 PRINT "PROGRAMDAN IKTINIZ":END

Bu program altrdmzda, karmza bir men kacaktr. Bu mende 4 seenek
vardr. Biz bu seceneklerden herhangi birine basarsak, programda yer alan ON S GOTO
deyiminden sonra gelen satr numaralar bu deerlere gre program akn ynlendirecektir.
Yani 1 bastmzda 80. satra, 2 bastmzda 90. satra gidecektir ve yaz ile bize ka
bastmz bildirecektir.


- 347-
Faiz hesabn GOSUB...RETURN ile oluturarak, hesaplamasn istediimiz alt
programa gtren, program yapalm:

10 ' ****** ANA MEN EKRAN OLUUMU *******
20 CLS:KEY OFF ' Aadaki FONKSYON TU'lar kapatlyor.
30 GOSUB 630 ' Bu satrlar EREVE CZM ALT PROGRAMINA gidiyor
40 LOCATE 5,15:COLOR 0,7:PRINT "***** FAIZ HESABI ANA MENS
*****":COLOR 7,0
50 LOCATE 8,20:PRINT "1. KAPITAL HESABI"
60 LOCATE 10,20:PRINT "2. VADE HESABI"
70 LOCATE 12,20:PRINT "3. FAIZ FIYATI HESABI"
80 LOCATE 14,20:PRINT "4. FAIZ HESABI"
90 LOCATE 16,20:PRINT "5. PROGRAMDAN IKI"
100 LOCATE 20,25:PRINT "SEENEINIZ...>"
110 LOCATE 20,42:INPUT " ",S ' INPUT komutundan sonra bo trnak
120 IF S<1 OR S>5 THEN 100 ' alr ve VRGL konursa SORU
130 ON S GOTO 140,250,360,470,580 ' ARET (?) grntlenmez
140 GOSUB 630
150 ' ****** KAPITAL HESABI ALT PROGRAMI ******
160 LOCATE 5,15:COLOR 0,7:PRINT "**** KAPITAL HESABI ****":
COLOR 7,0
170 LOCATE 8,20:INPUT "VADEYI GIRINIZ";N
180 LOCATE 10,20:INPUT "FAIZ FIYATINI GIRINIZ";T
190 LOCATE 12,20:INPUT "FAIZI GIRINIZ";F
200 K=(F*1200)/(N*T)
210 LOCATE 16,15:PRINT "BU KOULLARDA
KAPITALINIZ";K;"LIRADIR"
220 LOCATE 22,25:COLOR 0,7:PRINT "DEVAM IIN BIR TUA
BASINIZ":COLOR 7,0
230 IF INKEY$="" THEN 230
240 GOTO 10
250 GOSUB 630
260 ' ******* VADE HESABI ALT PROGRAMI *******
270 LOCATE 5,15:COLOR 0,7:PRINT "**** VADE HESABI ****":
COLOR 7,0
280 LOCATE 8,20:INPUT "KAPITALI GIRINIZ";K
310 N=(F*1200)/(K*T)
320 LOCATE 16,15:PRINT "BU KOULLARDA PARANIZ";N;"AY FAIZDE
KALMALIDIR"
BASINIZ":COLOR 7,0


- 348-
350 GOTO 10
360 GOSUB 630
370 ' ******* YZDE HESABI ALT PROGRAMI *******
380 LOCATE 5,15:COLOR 0,7:PRINT "**** YZDE HESABI ****":
COLOR 7,0
420 T=(F*1200)/(K*N)
430 LOCATE 16,15:PRINT "BU KOULLARDA FAIZ FIYATI
%";T;"OLMALIDIR"
BASINIZ":COLOR 7,0
460 GOTO 10
470 GOSUB 630
480 ' ****** FAIZ HESABI ALT PROGRAMI *******
490 LOCATE 5,15:COLOR 0,7:PRINT "**** FAIZ HESABI ****":COLOR
7,0
530 F=(K*N*T)/1200
540 LOCATE 16,15:PRINT "BU KOULLARDA PARANIZ";F;"LIRA FAIZ
GETIRIR"
BASINIZ":COLOR 7,0
570 GOTO 10
580 GOSUB 630
590 ' ******* PROGRAMI SONA ERDIRME *******
600 FOR SS=1 TO 50:LOCATE 12,30:PRINT "TEEKKR EDERIM":
NEXT SS:CLS
610 KEY ON ' FONKSYON TU'lar yeniden alyor.
620 END
630 ' ******* EREVE IZIMI ******
640 CLS
650 LOCATE 3,5:PRINT CHR$(201)
660 LOCATE 3,6:PRINT STRING$(69,205)
680 FOR I=4 TO 21
690 LOCATE I,5:PRINT CHR$(186):LOCATE I,75:PRINT CHR$(186)
700 NEXT I


- 349-
740 RETURN

F. SAYA KULLANIMI

X=1 ile balayan X deerini, bir dng ierisine sokarak X=X+1 ifadesiyle her
dnnde 1 artrabiliriz. stee gre bu artrma iini X=X+5 eklinde yazarak 5'er de
artrabiliriz. Bu yolla say attrma iine Saya adn veriyoruz. Bir rnek programla bunu
aklayalm:

1'den balayp 100'e kadar olan saylarn toplamn alp, toplamlar ekrana yazdran
program yapalm:

10 CLS
20 S=0
30 S=S+1
40 TOPLAM=TOPLAM+S
50 PRINT S,TOPLAM
60 IF S=100 THEN END
70 GOTO 30

Bu program altrdmzda, 1'den 100'e kadar saylarn toplamlarn verecektir.
Burada saya grevini S deikeni gryor. Program almaya baladnda S'nin deeri
0'dr. 30. satrda S'ye bir eklenecek ve her geri dnte S'nin deeri 1 artacaktr. 40. satrda
S deeri her dnte TOPLAM deikenine eklenecektir. 50. satrda S (Say) ve
TOPLAM ekrana yazlacaktr. 60. satr kontrol satrdr. Burada S, 100 deerini aldnda
program sona erecektir. 70. satr programn akn 30. satra gnderir. S'nin deeri her
dnte artar, TOPLAM deikeninin de deeri buna bal olarak artacaktr. Bu ilemler
60. satrdaki koul salanncaya kadar srecektir. S=100 olduunda program sona erecektir.

Bu kez de ekrana 20 kez KAMURAN TANI yazdran program yapalm:

10 CLS
20 S=0
30 S=S+1
40 PRINT "KAMURAN TANI"
50 IF S=20 THEN END
60 GOTO 30


- 350-
Bu programmzda da saya ierisinde 40. satrda KAMURAN TANI' yazmasn
istediimiz iin, bunu yerine getirecektir. Bu olay 50. satrdaki kontrol satrnda S
deikeninin 20 deerini almasna kadar srecektir.

0'dan, 5'er artarak 100'e kadar giden saylarn karelerini ve kplerini alan program:

10 CLS
20 S=0
30 PRINT "SAYI","KARESI","KP"
40 PRINT "====","======","===="
50 S=S+5
60 KARE=S^2 ya da 60 KARE=S*S
70 KUP=S^3 ya da 70 KUP=S*S*S
80 PRINT S,KARE,KUP
90 IF S=100 THEN END
100 GOTO 50

Bu programmzn st satrnda bir ssleme yaparak, saylarn ne olduunun
grlmesini saladk.

Yeni bir program yaparak, saylar azaltmay salayalm. 100'den 0'a kadar 10'ar
azalarak giden saylarn KAREKK'lerini alan program yapalm:

10 CLS
20 S=100
30 S=S-10
40 KAREKOK=S^(1/2)
50 IF S=0 THEN END
60 PRINT S,"KAREKK",KAREKOK
70 GOTO 30

100'den 0'a kadar 10'ar azalan saylarn karekklerini alan program:

10 ' KLAVYEDEN GIRILEN 10 SAYI IINDEN POZITIF
20 ' SAYILARIN ORTALAMASINI BULAN PROGRAM
30 S=0
40 TOP=0:PS=0
50 INPUT "SAYI=";SAYI
60 S=S+1
70 IF SAYI>0 THEN TOP=TOP+SAYI:PS=PS+1
80 IF S<10 THEN 50
90 ORT=TOP/PS
100 PRINT "POZITIF SAYILARIN ORTALAMASI";ORT
110 END


- 351-
10 CLS
20 PRINT "BU PROGRAM "
30 PRINT "ISTENILEN KADAR RENCI'NIN NOTLARININ GIRILMESI
IINDIR."
40 PRINT "RENCI SAYISI, ORTALAMA, EN KK VE EN BYK
NOTU VERIR."
50 PRINT "GIRILERINIZ BITTIINDE, IKI IIN RENCI NO'YU
<ENTER>'LE BO GEINIZ."
60 PRINT:PRINT :PRINT
70 INPUT "R NO:";N
80 IF N=0 THEN 170
90 INPUT "NOT";NN
100 I=I+1
110 TOP=TOP+NN
120 IF I=1 THEN ENB=NN :ENK=NN
130 IF NN>ENB THEN ENB=NN
140 IF NN<ENK THEN ENK=NN
150 ORT=TOP/I
160 GOTO 70
170 CLS
180 PRINT "R.SAYISI:";I
190 PRINT "ORTALAMA..:";ORT
200 PRINT "EN KK..:";ENK
210 PRINT "EN BYK..:";ENB
220 END

10 ' 10 RENCININ YAI KLAVYEDEN GIRILEREK
20 ' BU RENCILERIN YA ORTALAMASINI VE
30 ' EN KK RENCININ YAINI VE ADINI YAZAN PROGRAM
40 S=0
50 ENK=99:TOPY=0
60 INPUT "ADI SOYADI ";AD$
70 INPUT "YAI ";YAS
80 S=S+1
90 IF YAS<ENK THEN ENK=YAS:AAD$=AD$
100 TOPY=TOPY+YAS
110 IF S<10 THEN 60
120 YORT=TOPY/S
130 PRINT "YA ORTALAMASI";YORT
140 PRINT "EN KK RENCININ ADI";AAD$
150 PRINT "YAI";ENK
160 END


- 352-
10 ' BILGI YARIMASINA KATILAN
20 ' 5 RENCIDEN BIRINCI OLAN
30 ' RENCININ PUANINI VE ADINI YAZAR
40 S=0
50 ENB=0
70 INPUT "TOPLAM PUANI";TP
80 S=S+1
90 IF TP>ENB THEN ENB=TP:AAD$=AD$
100 IF S=5 THEN 120
110 GOTO 60
120 PRINT "1. RENCININ ADI";AAD$
130 PRINT "TOPLAM PUANI";ENB
140 END

G. DNG KOMUTLARI

1. EVRM VE DNGLER

Buraya kadar grdmz derslerimizde programn akn, GOTO deyimiyle
istediimiz satra gnderebiliyorduk. Dng ierisinde belirli sayda ilem yaplaca zaman
da, sayala yapyorduk. Bunu yaparken biz bir koul veriyor ve o koul yerine gelince,
dngden klyordu.

a. FOR...NEXT DNGS

Yazl:
FOR <Deiken>=X TO Y [STEP] Z
....
....
....
NEXT <Deiken>

Burada nceden belirlenmi sayda dng ile program yapmay greceiz. Bu
sorunumuzu FOR ... NEXT ile zmleyebiliriz. FOR....NEXT deyimleri arasna yazlan
ilemleri belirlediimiz sayda yaparak bize bu kolayl salar.

Dng konusunu daha iyi anlayabilmek ve pekitirmek iin bir ekille aklayalm:


- 353-

Bu yolda seyretmekte olan bir otomobil, trafik kurallarna uymak zorundadr. Bu
kurallara uymad takdirde, ya trafik kazas geirecek ya da trafik kurallarna uymad iin
cezaya arptrlacaktr. Yoldaki levhada Tur iaretini grnce, src bu dairenin iine
girerek tur attktan sonra yoluna devam edebilecektir. Doaldr ki dairenin iinde
giderken de uymas gereken kurallar ya da dmen krma, yavalama gibi otomobili kul-
lanmak iin gerekli hareketleri yapmak zorundadr.Bu kurallar yerine getirmeden yola
devam edemeyecektir. FOR...NEXT dngsn de bu olaya benzetebiliriz.
Daha nce yaptmz 1'den 20'ye kadar saylar toplayan program FOR...NEXT
dngsyle yapalm. Ama nce dngnn nasl ilediini ve yazlmn grelim:
FOR deyiminden sonra bir deiken belirlememiz gerekir. Sonra bu deikenin ilk
deerini vereceiz. Burada X ile gsterilen deer Balang Deeri'dir. TO deyiminden
sonra Biti Deeri verilir. STEP deyiminden sonra Art Deeri verilir. Bu ilem belir-
lendikten sonra dng ierisinde neler yaplmasn istiyorsak bunlar yazarz. Dng NEXT
deyimiyle kapatlr. NEXT deyiminden sonra yukarda verdiimiz deikeni yeniden
yazarz.

10 FOR I=0 TO 20 STEP 5
...
...
...
90 NEXT I

Yukardaki olayn aklamas yledir: 0'dan bala 20'ye kadar 5'er artrarak aradaki
ilemleri yap. STEP burada Adm olarak tanmlanr.

imdi gelelim daha nce sayala yaptmz, 1'den 20'ye kadar saylar toplayan
program, FOR...NEXT dngsyle yapmaya:

10 CLS
20 FOR S=1 TO 20
30 TOPLAM=TOPLAM+S
40 PRINT S,TOPLAM
50 NEXT S
60 END


- 354-
Program balarken 1'den balayacak 20'ye kadar aradaki ilemleri yapacaktr. Yani S
deeri balangta 1 olacak, TOPLAM'a depolanacak. S (Say) ve TOPLAM yazlacak.
NEXT S grndnde tekrar FOR satrna dnecektir. Her geri dnte S'nin deeri bir
artacaktr. Bunu u ekilde de tanmlayabiliriz. S deeri 20 olana kadar aradaki ilemleri
yap.

GOTO deyimiyle dngye bir mesaj soktuumuzda sonsuz dng olmutu.

10 CLS
20 PRINT "KAZIM TANI" Program sonsuz dngye sokarak
30 GOTO 20 KAZIM TANI' sonsuza kadar yazar.

Bunu byle deil de KAZIM TANI' 20 kez yazmasn isteseydik sayala yap-
tmzda u ekilde yapabilirdik:

10 CLS
20 S=0
30 S=S+1
40 PRINT "KAZIM TANI"
50 IF S=20 THEN 70
60 GOTO 30
70 END

Sayala yaptmz program imdi FOR...NEXT dngsyle yapalm:

10 CLS
20 FOR S=1 TO 20
30 PRINT "KAZIM TANI"
40 NEXT S

KAZIM TANI' belirttiimiz gibi 20 kez yazarak program bitecektir. S deeri 20
olana kadar NEXT S'yi grnce geri dnecek, aradaki ilemleri yapacaktr.

Bu kez 1'den 100'e kadar saylar yazmasn isteyelim:

10 CLS
20 FOR S=1 TO 100
30 PRINT S;
40 NEXT S
50 END

1'den 100'e kadar olan saylar yanyana yazacaktr. PRINT S deyiminden sonra
hibir iaret koymasaydk, bu kez alt alta yazacakt. (;) Noktal Virgl yerine (,) Virgl
koysaydk aralkl olarak yazacakt.


- 355-
STEP (Adm) deyimiyle bir rnek yapalm:

10 CLS
RUN
20 FOR I=0 TO 20 STEP 5 0
30 PRINT I 5
40 NEXT I 10
50 END 15
20
Ok

0'dan 20'ye kadar 5'er atlayarak yazacaktr.

1) FOR/NEXT inde READ/DATA Uygulamalar

5 rencinin adn soyadn, iki yazl ve bir szlsn okutarak, ortalamalarn
hesaplayan program:

10 CLS
20 PRINT "ADI SOYADI","YAZILILAR","SZL","ORTALAMA"
30 PRINT "==========","=========","=====","========"
40 FOR I=1 TO 10
50 READ ADI$,YAZL1,YAZL2,SOZL
60 ORT=(YAZL1+YAZL2+SOZL)/3
70 PRINT ADI$,YAZL1;YAZL2,SOZL,ORT
80 NEXT I
90 DATA FILIZ ONACAK,60,50,60
100 DATA FSUN RGER,55,70,60
110 DATA IHSAN INCE,60,80,75
120 DATA NUSRET ELIK,70,60,85
130 DATA ZEKI ATAV,50,70,50
140 DATA HANDAN ILGAZ,45,80,50
150 DATA SEVGI MUTLU,60,75,75
160 DATA EMINE ONACAK,70,60,85
170 DATA TOLGA SEYFELI,75,45,60
180 DATA HASAN YAVUZ,75,40,50
200 END


- 356-
2) ie Dngler

Baz durumlarda, bir programda birden fazla dngye gereksinim duyulabilir. Byle
durumlarda dnglerin akmamasna dikkat etmek gerekir. Bu konuda ilke udur: En son
alan dng, ilk olarak kapatlr. Bylelikle dngler i ie olur ve akmazlar.

Bu kez daire saysn 2'ye kardk. Aadaki ekil de bunu gsteriyor:

Bu yolda ofr, ilk daireye 3 tur atmak iin girecektir. Daireye girdikten sonra, bir i
daire ile karlaacak. Buradaki aret Levhas'nda 4 TUR yazmaktadr. ofr burada 4 tur
atacak ve tekrar d daire iine girecektir. Ama daha d daire iin sz konusu olan 3 tur
bitmediinden, dairenin iine tekrar girecek ve 2. tur'a balayacaktr. dairedeki 4 tur
levhasyla yeniden karlaacandan bu koulu yerine getirecektir. Bu olay byle srp
gidecek; koullar yerine gelince yoluna devam edebilecektir. ie FOR...NEXT dngs
de bu olayn aynsdr.


- 357-
ie dngye aadaki rnekle girelim:

10 CLS
20 FOR A=1 TO 3
30 PRINT "DI DAIRE";A;". TUR"
40 FOR B=1 TO 4
50 PRINT ,"I DAIRE";B;". TUR"
60 NEXT B
70 NEXT A
80 END

Program altralm:

RUN
DI DAIRE 1 . TUR
I DAIRE 1 . TUR
I DAIRE 2 . TUR
I DAIRE 3 . TUR
I DAIRE 4 . TUR
DI DAIRE 2 . TUR
I DAIRE 1 . TUR
I DAIRE 2 . TUR
I DAIRE 3 . TUR
I DAIRE 4 . TUR
DI DAIRE 3 . TUR
I DAIRE 1 . TUR
I DAIRE 2 . TUR
I DAIRE 3 . TUR
I DAIRE 4 . TUR
Ok

Sfrdan (0) balayp, 100'e kadar 10'ar atlayarak giden saylarn kareleri ve kplerini
alan, saylarla birlikte ekrana yazdran program yapalm:

10 CLS
20 PRINT "SAYI","KARESI","KP"
30 PRINT "====","======","==="
40 FOR S=0 TO 100 STEP 10
50 KARE=S^2
60 KUP=S^3
70 PRINT S,KARE,KUP
80 NEXT S
90 END


- 358-
100'den geriye doru 0'a kadar 10'ar azalarak giden saylarn karekk'lerini
hesaplayp yazan program:

10 CLS
20 PRINT "SAYI","KAREKK"
30 PRINT "====","======="
40 FOR S=100 TO 0 STEP -10
50 KAREKOK=S^(1/2)
60 PRINT S,KAREKOK
70 NEXT S
80 END

Bileik faiz hesabn yapan program:

10 INPUT "KAPITALI GIRINIZ";K#
30 INPUT "KA YIL KALACAK";N
40 FOR S=1 TO N
50 K#=K#+(K#*T/100)
60 PRINT S;"'INCI YIL",K#
70 NEXT S

rnek: Belirli sayda iinin cret bordrosunu hesaplayan program:

10 CLS:INPUT "KA ICILIK BORDRO";N:CLS
20 PRINT "ADI SOYADI","BRT CRET","S.S.K.P.","TOP.VERGI",
"NET CRET"
30 PRINT "==========","==========","========","=========",
"========="
40 FOR S=1 TO N
50 INPUT "IININ ADI SOYADI";AD$
60 INPUT "ALITII GN";CG
70 INPUT "GNLK CRET";GU
80 BU=CG*GU
90 SSKP=BU*.14
100 OZIND=3000*CG
110 GVM=BU-(SSKP+OZIND)
120 GV=GVM*.25
130 DV=BU*.004
140 TVERGI=GV+DV
150 NETUCR=BU-(SSKP+TVERGI)
160 PRINT AD$,BU,SSKP,VERGI,NETUCR
170 NEXT S
180 END


- 359-
b. WHILE...WEND DNGS

ne srlen koul salanncaya kadar aradaki ilemlerin yaplmasn salar.

Yazl:
WHILE <Koul>
...
...
WEND
...
...

Kurallar:
1. Koul WHILE deyiminden nce tanmlanmaldr.
2. Koulu yerine getirecek ifade, WHILE...WEND arasnda belirtilmelidir.

rnek:

10 CLS
20 S=0
30 WHILE S<>100
40 S=S+5
50 KARE=S^2
60 PRINT "SAYI";S,"SAYININ KARESI";KARE
70 WEND
80 END

Yukardaki programda S sayacna ilk deer olarak 0 atadk. WHILE ile S, 100e eit
deilse aradaki ilemleri yapmasn istedik. Syi dng arasnda 5er arttrdak. S, 100
deerini alana kadar aradaki ilemleri yapt.

c. WHILE NOT...WEND

nerilen koulun deilini yapar. Bu kez de ayn ilemi olumsuz koul ne srerek
yapalm:

10 CLS
20 S=0
30 WHILE NOT S=100
40 S=S+5
50 KARE=S^2
60 PRINT "SAYI";S,"SAYININ KARESI";KARE
70 WEND
80 END
Burada da ayn ilemi, S=100 deilse yap, komutuyla yaptrdk.


- 360-
H. DZNL DEKENLER ve BOYUT KULLANIMI

Daha nce grdmz konularda deikenlere LET, READ-DATA ve INPUT ile
deer atamtk. Ancak bu komutlarla tek deer atanabiliyordu ve yeni bir deer
atamasndan sonra eski deer kayboluyordu. Yani girilen en son deer, bir nceki deeri
ortadan kaldryordu. Deikenin bir nceki deerinin kullanlmas olanakszlayordu.
imdi bunu ortadan kaldracak bir deiken greceiz. Buna Dizinli (ndisli) Deiken ad
verilir. ndis numaralar deitirilerek ayn deikene birden ok deer atayabiliriz. Bu
durumda indis numaralar deiik olacandan karklk da yaratlmayacaktr. ndisli
deikenlerde, deiken numaras deiken adndan sonra ayra (..) iinde verilir. A$(10),
A(5) gibi. Bu rneklerde A$ alfasaysal dizi deikenine 10, A saysal dizi deikenine de 5
deiik deer atanabilecei verilmitir.

1. DIM

ndisli deikenler en ok 10 deiik deer alabilirler. Baz bilgisayarlarda bu deer
11'e kadar kabilir. Bu tip bilgisayarlarda dizin 0'dan baladndan bu fark oluur. Bazen
bu say yetmemektedir. Artrabilmek iin Dimension deyiminden gelen DIM komutu
kullanlr.

Yazl:
DIM <Deiken> (<X>),...

Burada X, o dizinin en ok ka deer alacan belirtir. ok sayda dizi deikeni bir
tek DIM ile tanmlamak olanakldr.

DIM SAYI(15),AD$(15),MAAS(15) gibi.

Tek boyutlu dizilerde her deikene bir gz ayrlr. Deerler bu deikene ait gzde
depolanrlar. AD$(10), I(5) her deikene yalnzca bir eit deer verilebilir.

2. OPTION BASE

ndis deerinin sfrdan deil de 1den balamas isteniyorsa OPTION BASE
deyimi kullanlr.

Yazl:
OPTION BASE 1


- 361-
a. TEK BOYUTLU DZLER

Tek boyutlu dizilerde, indisli deikene, yalnzca bir satrlk atama yaplabilir.

1) Saysal Dizi Ama

Saysal dizi amak demek, DIM ile belirlenen boyuta say atamak demektir.

DIM MAAS(10),DIM VERGI(10) gibi...

Aada saysal diziye bir rnek verilmitir:

5 CLS
10 OPTION BASE 1
20 DIM NT(10)
30 FOR N=1 TO 10
40 INPUT "ALDII NOT";NT(N)
50 NEXT N
60 PRINT "SIRA NO","ALDII NOT"
70 PRINT "=======","=========="
80 FOR N=1 TO 10
90 PRINT N,NT(N)
100 NEXT N
110 END

Bu program 10 rencinin sra numaras ve ald notunu alt alta yazar.

2) Alfasaysal Dizi Ama

Saysal deikenli diziler iin verdiimiz zellikler alfasaysal deikenli diziler iin
de geerlidir.

DIM CINS$(12),AD$(12) gibi...

Burada da tanmladmz boyuta alfasaysal ifade atayabiliriz. Alfasaysal ifade
atamak iin deikenin sonuna $ iaretini yazmamz gerekir.

10 CLS
20 DIM ADI$(5)
30 FOR I=1 TO 5
40 READ ADI$(I)
50 NEXT I
60 PRINT "ADI"


- 362-
70 PRINT "==="
80 FOR I=1 TO 5
90 PRINT ADI$(I)
100 NEXT I
200 DATA AYE,FATMA,ALI,FILIZ,METIN

10 ' 10 RENCININ ADI SOYADI VE ORTALAMASI
20 ' BIR DIZGI IERISINDE OKUNMAKTA VE
30 ' SINIFI GEENLERIN (50) LISTESINI VERMEKTEDIR
40 DIM AD$(10),ORT(10)
50 FOR S=1 TO 10
60 INPUT "ADI SOYADI";AD$(S)
70 INPUT "ORTALAMA";ORT(S)
80 NEXT S
90 CLS
100 PRINT "SINIFI GEENLERIN LISTESIDIR"
110 PRINT "SIRA NO","ADI SOYADI","NOTU"
120 FOR S=1 TO 10
130 IF ORT(S)>=50 THEN PRINT S,AD$(S),ORT(S)
140 NEXT S
150 END

b. FT BOYUTLU DZLER

Bu dizilerde, daha ok gz aarak, daha ok deer ya da ifadeyi bellekte tutabiliriz.
Yani matris kullanm sz konusudur. yle ki; A(10,5) eklinde bir gz atmzda; 10
satr, 5 stunu belirler. Aadaki izelgede bu konuyu daha iyi anlayabileceiz. A(4,3)'n
izimini verelim:

1 2 3 S
1 A(1,1) A(1,2) A(1,3) A
2 A(2,1) A(2,2) A(2,3) T
3 A(3,1) A(3,2) A(3.3) I
4 A(4,1) A(4,2) A(4,3) R

S T U N

Bu tabloda da grdmz gibi 12 deiik deeri, ift boyutlu olarak bir diziye
depolayabiliyoruz.


- 363-
1) Saysal Dizi Ama

Tek boyutluda olduu gibi, saysal deer atanaca iin saysal deiken kullanl-
maldr. Parantez ierisinde boyut belirlenmelidir.

DIM SAYI(10,5) gibi...

Aada (3,2) boyutunda saysal rnek verilmitir.

10 CLS
20 DIM S(3,2)
30 FOR K=1 TO 3
40 FOR L=1 TO 2
50 READ S(K,L)
60 NEXT L
70 NEXT K
80 DATA 1991,50,1992,70,1993,45
90 PRINT "YILI","TON"
100 PRINT "====","===="
110 FOR K=1 TO 3
120 FOR L=1 TO 2
130 PRINT S(K,L),
140 NEXT L
150 PRINT
160 NEXT K

2) Alfasaysal Dizi Ama

Alfasasaysal ift boyutlu dizilerde, deikenin sonuna $ iareti konur. Parantez
ierisinde boyutlar belirlenir.

DIM ADI$(5,4) gibi...

ift boyutlu diziye rnek olarak, (3,2) boyutlarnda bir dizi aarak rencilerin adn
soyadn ve notlarn atayan bir program yapalm:

10 CLS
20 DIM A$(3,2)
30 FOR K=1 TO 3
40 FOR L=1 TO 2
50 READ A$(K,L)
60 NEXT L
70 NEXT K


- 364-
80 DATA UMUTCAN TANI,50,FILIZ ONACAK,70,AYE ABAT,45
90 PRINT "ADI SOYADI","NOTU"
100 PRINT "==========","===="
110 FOR K=1 TO 3
120 FOR L=1 TO 2
130 PRINT A$(K,L),
140 NEXT L
150 PRINT
160 NEXT K

3. BELLEK ve BOYUT SIFIRLAMA
a. CLEAR

Yazl:
CLEAR

Bu komutla bellekteki tm deikenler sfrlanr. Bir program altrdktan sonra
bellekte deikenlerin deerleri kalr. Program kesme, dng vb. durumlarda, yardan
altrdmzda deikenler kald deerlerden devam edebilirler. Byle bir programda
geri dnlerin olduu satrda CLEAR komutu kullanlrsa, btn deikenlerin deerleri
sfrlanacandan yeniden altrma durumunda, istenilmeyen sonularn olumas
engellenir. Bu komutla saysal deikenler sfrlanrken, alfasaysal deikenler de boalr.

b. ERASE

Yazl:
ERASE

ERASE ile DIM kullanrken boyutlara atadmz deerleri sfrlarz.


- 365-
I. HAZIR FONKSYONLAR

Basicde baz ilemlerin yaplabilmesi iin hazr komut ve deyimler vardr. Bu
blmde bu komutlar greceiz. Logaritma aldrma, saylar yuvarlama, tarih ve saat
yazdrma gibi...

1. MATEMATKSEL FONKSYONLAR

a. INT

Yazl:
INT(X)

X saysndan, kk veya ona en ok eit, en byk tam say deerini bulur.
PRINT INT(2.78),INT(2.25)
2 2

PRINT INT(-2.78), INT(-2.25)
-3 -3

b. FIX

Yazl:
FIX(X)

X kesirli saysnn, tam say ksmn verir. Saynn negatif ya da pozitif olmas
nemli deildir. Tam sayy yazarak, kalan blm atar.
PRINT FIX(3.25),FIX(3.88)
3 3

PRINT FIX(-3.25),FIX(-3.88)
-3 -3

c. CINT

Yazl:
CINT(X)

X saysn tamsayya (integer) evirir. Say -32768 ile +32767 arasnda olmaldr.
PRINT CINT(478.75)
479


- 366-
d. LOG

Yazl:
LOG(X)

Logaritma. X saysnn doal logaritmasn bulur.

PRINT LOG(3),LOG(453)
1.098612 6.115892

e. SIN

Yazl:
SIN(X)

X asnn, Radyan deeri olmak zere Sins'n bulur.

PRINT SIN(22)
-.7509873

f. COS

Yazl:
COS(X)

Radyan cinsinden verilmi, X deerinin Kosinsn bulur.

PRINT COS(180)
-.5984601

g. SQR

Yazl:
SQR(X)

X deerinin karekkn bulur.

PRINT SQR(81),SQR(5)
9 2.236068


- 367-

h. TAN

Yazl:
TAN(X)

X asnn, Radyan deeri olmak zere Tanjantn bulur.

PRINT TAN(2)
-2.18504

i. ATN

Yazl:
ATN(X)

X'in arktanjat deerini bulur.
PRINT ATN(234)
1.566523

j. ABS

Yazl:
ABS=(X)

X deikeninin mutlak deerini verir.

10 PRINT ABS(200-500)
20 PRINT ABS(-1250)

RUN
300
1250 lem ve yazdrmalarn mutlak deerlerini verdi.

k. CDBL

Yazl:
CDBL(X)

X saysn ift duyarlkl sayya evirir.
PRINT CDBL(345*3)
1035


- 368-
l. CSNG

Yazl:
CSNG(X)

X saysn tek duyarlkl sayya evirir.
PRINT CSNG(416.48373734#)
416.4837

m. EXP

Yazl:
EXP(X)

Exponential=stel anlamndadr. E saysnn X. kuvvetini verir. E=2.718281'dir.

PRINT EXP(2) PRINT EXP(6)
7.389056 403.4287

n. SGN

Yazl:
SGN(X)

X'in ald deere gre 1, 0, -1 elde ederek dner.

X>0 ise SGN(X)=1
X=0 ise SGN(X)=0
X<0 ise SGN(X)=-1 olur.

PRINT SGN(20),SGN(0),SGN(-20)
1 0 -1

o. RND

Yazl:
RND[(X)]

RND, 0 ile 1 arasnda rastgele say retir. Bu saylar ayn sray takip ederler. Hep
ayn saynn gelmemesi iin RANDOMIZE komutu kullanlr.
PRINT RND
.1213501


- 369-
10 RANDOMIZE TIMER
20 A=RND*1
30 PRINT A
Burada RANDOMIZE TIMER ile, bilgisayarn
belleinde bulunan saate ayarl olarak say retildi.

Rastgele tam say retmek istiyorsak, u ekilde kullanrz.
A=INT((RND*n)+1)

n yerine yazlacak sayya kadar saylar retir. 30 verecek olursak 1-30 arasnda
rastgele say retilir.

2. KARAKTER FONKSYONLAR

a. CHR$

Yazl:
CHR$(n)

ASCII kodu verilen saysal deerin karakter karln verir. n'in deeri 0-255
arasnda bir saydr.

PRINT CHR$(65),CHR$(97),CHR$(128),CHR$(40)
A a <

b. STRING$

Yazl:
STRING$(n,m)
veya
STRING$(n,X$)

Bu deyim n kadar, m ASCII kodunun karakter karln verir. X$ karakter
dizisinin ilk karakterini n kadar verir.

10 PRINT STRING$(10,61)
20 PRINT STRING$(10,65)
30 PRINT STRING$(10,"A")
40 PRINT STRING$(10,"=")

RUN
==========
AAAAAAAAAA Belirtilen say kadar, belirtilen karakteri yazd.
AAAAAAAAAA
==========


- 370-
c. LEN

Yazl:
LEN(X$)

X$ deikeninin ka karakter olduunu, yani uzunluunu verir.

10 AD$="ORAL C. SEKENDUR"
20 C=LEN(AD$)
30 PRINT C

RUN

16
Yazlan karakter dizisinin uzunluunu verdi.

d. LEFT$

Yazl:
LEFT$(X$,n)

Bu deyimle X$ deikeninin, soldan itibaren n kadar karakterini alr.

10 X$="BILGISAYAR"
20 C$=LEFT$(X$,5)
30 PRINT C$

RUN
BILGI
Soldan itibaren BLGSAYAR szcnn ilk 5 karakterini okudu ve
bunu yazd.

e. MID$

Yazl:
MID$(X$,n[,m])

Bu deyim X$ karakter dizisinin n. karakterinden balayarak, m kadarn alr.

10 X$="BILGISAYAR"
20 C$=MID(X$,2,4)
30 PRINT C$

RUN
ILGI
BLGSAYAR szcnn 2. karakterinden balayarak 4 karakterini
ald.


- 371-
f. RIGHT$

Yazl:
RIGHT$(X$,n)

X$ deikeninin sadan itibaren, n karakterini alr.

10 X$="BILGISAYAR"
20 Y$=RIGHT$(X$,3)
30 PRINT Y$

RUN
YAR
BLGSAYAR szcnn sadan itibaren, 3 karakterini ald.

g. SPACE$

Yazl:
SPACE$(n)

Bu deyim n says kadar boluk verir.

10 A$=SPACE$(10)
20 X$="BLGSAYAR"
30 PRINT A$;X$

RUN
BILGISAYAR
10 karakterlik boluk brakarak BLGSAYAR
szcn yazd.

h. VAL

Yazl:
VAL(X$)

X$ alfasaysal deikeninin deerini saysala evirir. STR$ fonksiyonunun kartdr.
evrilmek istenen karakter dizinin ilk karakteri say deilse, 0 deeri verilir.

10 PRINT VAL("05/23/1920")
20 PRINT VAL("BILGISAYAR 3 ADET")

RUN
5
0


- 372-
Bir rnek daha yapalm:

10 INPUT X$
20 S=VAL(S$)
30 PRINT S

Girilen karakter bilgiyi saysala dntrr.

i. STR$

Yazl:
STR$(n)

n saysal deerini karakter bilgiye dntrr. VAL fonksiyonunun tersini yapar.

10 N=15765
20 X$=STR$(N)
30 PRINT LEN(X$)

RUN
6

j. SWAP

Yazl:
SWAP <1. Deiken>,<2. Deiken>

Deikenlerin deerlerini birbiri ile deitirir.

10 A=20:B=40
20 SOZ1$="MERHABA":SOZ2$="ARKADAIM"
30 PRINT A,B
40 PRINT SOZ1$,SOZ2$
50 PRINT "DEIIM=========="
60 SWAP A,B
70 SWAP SOZ1$,SOZ2$
80 PRINT A,B
90 PRINT SOZ1$,SOZ2$
100 END


- 373-
RUN
20 40
MERHABA ARKADAIM
DEIIM==========
40 20
ARKADAIM MERHABA
Ok

k. INSTR

Yazl:
INSTR ([n,]X$,Y$)

Bu deyim bir karakter dizisinde, bir karakter dizisini aramak ve konumunu
gstermek iin kullanlr.

10 AD$="BILGISAYAR"
20 X$="S"
30 I=INSTR(AD$,X$)
40 PRINT AD$
50 PRINT "ARADIINIZ HARF:";X$
60 PRINT "KONUMU:";I

Bu program altrdmzda, 40. satrla karakter dizisini yazacak; 50. satrda
aranlan harfi verecek; 60. satrda konumunu verecektir.

Bu sonucu 30. satrda INSTR fonksiyonunu kullanarak baardik. AD$ dizisi iinde
X$ dizisini (karakterini) aradk.

RUN
BILGISAYAR
ARADIINIZ HARF: S
KONUMU: 6


- 374-

l. ASC

Yazl:
ASC (X$)

Verilen karakterin ASCII kodunu elde etmek iin kullanlr. Eer dizi birden ok
karakterli ise verilen dizinin ilk karakterinin, ASCII kodunu verir. Kitabn sonunda
karakterlerin ASCII ve KARAKTER kodlar ile HEXADECIMAL karlklar verilmitir.

PRINT ASC("A"),ASC("AYHAN"),ASC("a")
65 65 97

m. HEX$

Yazl:
HEX$(n)

Bu fonksiyon, onlu sistemde verilen bir saynn onaltlk karln verir.

PRINT HEX$(188),HEX$(493)
BC 1ED

n. OCT$

Yazl:
OCT$(n)

10'luk sistemdeki sayy, 8'lik sisteme evirir.

10 X=845
20 Y$=OCT$(X)
30 PRINT Y$

RUN
1515 845 onluk saysn, 8'lik sayya evirdi.


- 375-
3. MLE HAREKET FONKSYONLARI

Bu fonksiyonlar imlein durumunu deitirir, ekrandaki konumunu belirler.
CSRLIN DEKEN ve POS FONKSYONU

Yazl:
Y=CSRLIN
Z=POS(n)
Bu deyimler imlecin yerini (pozisyonunu) belirler. CSRLIN satr, POS(n) o satrda
kanc karakterde olduunu belirler.

Satr=CSRLIN
Stun=POS(0)
Bu ekilde kullandmzda, PRINT deyimiyle yazmasn iste-
seydik, imlecin o anda bulunduu konumu belirleyecekti.

4. KARAKTER VER GR FONKSYONLARI

Karakter girii salayan fonksiyonlardr.

a. INKEY$

Yazl:
X$=INKEY$
Bu deyim klavyeden girilen bir karakteri okur ve bellee aktarr.
200 A$=INKEY$:A$="E" THEN 10 Girilen E ise 10. satra gider.
veya
320 INKEY$="" THEN 320 Herhangi bir tua dokununcaya kadar 320. satrda
bekler.

b. INPUT$

Yazl:
INPUT$(X)

Klavyeden girilen, X kadar karakteri okur ve bellee aktarr. Okuduu karakterler
ekranda grntlenmez.

10 CLS
20 PRINT "IFREYI GIRINIZ";
30 SF$=INPUT$(5)
40 IF SF$="GVEN" THEN 50 ELSE PRINT "BILEMEDINIZ":GOTO 20
50 PRINT "TEBRIKLER BILDINIZ. DEVAM EDEBILIRSINIZ."


- 376-
c. LINE INPUT

Yazl:
LINE INPUT <Mesaj>,<Deiken>

255 karaktere kadar olan karakter dizisini, okuyarak tek string gze yerletirir. Daha
nce INPUT deyimiyle baz karakterleri giremiyorduk, rnein , (virgl) gibi. Bu deyimle
(,) dahil benzer karakterleri girebiliriz. Tek bir satrda birka cmlecii girmek istediimiz
zaman kullanlr.

LINE INPUT "ADRESI GIR (MAHALLE, CADDE, SOKAK, NO)";ADR$

Bilgiler aralara virgl de konarak girilir.

5. TARH ve SAAT FONKSYONLARI

a. DATE$

Yazl:
DATE$=X$
Deyim olarak yazl.
Y$=DATE$
Deiken olarak yazl.

Bu deyim bilgisayarn belleinde bulunan tarihi okumak ya da deiken olarak tarih
atamada kullanlr.
AA-GG-YY ya da AA/GG/YY eklinde, yani ay-gn-yl yazlm salar.

PRINT DATE$
03-09-1990 Bilgisayarn belleinde bulunan tarihi grntler.

b. TIME$

Yazl:
X$=TIME$

Bilgisayarn belleinde bulunan zaman okutmak ya da belirtilen zaman bir
deikene atamak iin kullanlr.
SS:DD:SN eklinde giri yaplr. SS=Saat, DD=Dakika, SN=Saniye'yi tanmlar.
Yalnzca saati yazacak olursak dier deerler 0 kabul edilir.

PRINT TIME$
18:49:00


- 377-
6. GRAFK FONKSYONLARI

a. SCREEN

Yazl:
SCREEN [Mod] Deyim olarak
veya
SCREEN [Satr,Stun] Fonksiyon olarak

Birinci yazlta grafik moduna girmek veya kmak iin kullanlr.

Mod: 0 ve 1 modu ekrann 40 stunluk olduu durumlar iin, 2 modu ise 80
stunluk durumlar iin geerlidir.

kinci yazlta, fonksiyon olarak kullanlr.

Satr: 1-25 arasnda deerler alr.
Stun: 1-40 veya 80 arasnda deerler alr.

b. WIDTH

Yazl:
WIDTH [Stun No]

Daha nce de grdmz bu komutu grafik ve izim srasnda yine ekran blmek
iin kullanacaz.
Stun No: 1-40 ve 80 aras deerlerdir.
WIDTH 40 Ekran 40 stunluk yaz iin ayrr.

c. WIEW

Yazl:
WIEW [SCREEN] [(x1,y1)-(x2,y2),[Renk],[Kenar Rengi]]

x1,y1 x,y koordinatlarnn sol st noktasn belirtir.
x2,y2 x,y koordinatlarnn sa alt noktasn belirtir.
Renk Tanmlanan blgenin rengi.
Kenar Rengi: Tanmlanan blgenin kenar rengi.

WIEW, SCREEN ile birlikte kullanlrsa mutlak koordinatlara gre izim yaplr.
Bu durumda WIEW koordinatlarna gre izim yaplamaz.


- 378-
d. WIEW PRINT

Yazl:
WIEW PRINT [Ilk Snr] TO [Son Snr]

Belirtilen satr alann kapatarak ekrann kullanlan alann snrlar.

WIEW PRINT 8 TO 17

Ekrann 8. satr ile 17. satrlar arasnn kulanmn salar. Dier blgeleri kapatr.

e. WINDOW

Yazl:
WINDOW (x1,y1)-(-x2,-y2)

Grafik ekrannn koordinat sistemini istediimiz biimde ayarlamaya yarar.

WINDOW (100,100)-(-100,-100)

Grafik ekrann 100 birimlik llere gre ayarlar. Yani bu durumda x ve y en ok
100 deerini alr.

f. LINE

Yazl:
LINE (x1,y1)-(x2,y2),Renk,B[F]

Ekrann x1,y1 noktasndan x2,y2 noktasna izgi izdirilir veya bu noktalar arasnda
kutu yaplr.

(x1,y1)-(x2,y2) noktalarna izgi izilebildii gibi bu koordinatlar bir dikdrtgenin
karlkl kelerini tanmlar.

Renk: izginin rengi
B Kutu izdirmek iin
F Kutunun ii doldurulaca zaman, B ile birlikte kullanlr.


- 379-
5 ' LINE iin rnek program
10 CLS:KEY OFF
20 SCREEN 2
30 WINDOW (-100,-100)-(100,100)
40 LINE (-30,-30)-(30,30),7,BF
50 LINE (-75,-75)-(75,75),7,B
60 LINE (-90,-90)-(-60,-50),7,B
70 LINE (-90,90)-(-60,50),7,B
80 LINE (90,90)-(60,50),3,B
90 LINE (90,-90)-(60,-50),1,B
100 LINE (-90,-90)-(90,90),7
110 LINE (-90,90)-(90,-90),7
120 END

g. CIRCLE

Yazl:
CIRCLE (x,y),r,Renk,[Balama,Biti]

Daire izdirmek iin kulanlr. Belirtilen koordinat merkez olmak ve yarap be-
lirtilmek zere daire izer.

x,y Dairenin merkez koordinat
r Dairenin yarap
Renk Dairenin rengi
Balama,Biti izilecek yayn balama ve biti as (Radyan cinsinden)

CIRCLE (0,0),40,7

0,0 orijininden balayan, yarap 40 birim ve 7 renginde daire izer.

5 CLS
10 SCREEN 2
20 WINDOW (-100,-100)-(100,100)
30 CIRCLE (0,0),15
40 CIRCLE (50,50),15
50 CIRCLE (-50,-50),15
60 END

Ekrann ortasna ve apraz iki kesine daire izer.


- 380-
5 CLS:KEY OFF
10 SCREEN 2
20 WINDOW (100,100)-(-100,-100)
30 FOR D=0 TO 360 STEP 10
40 DRAW "TA=D;NU100C14"
45 DRAW "U50R50D50L50"
50 NEXT
55 FOR A=46 TO 75 STEP 7
60 CIRCLE (0,0),A,7
70 NEXT A

Ekrana oya biiminde teker izer.

h. DRAW

Yazl:
DRAW Dizi/Ifade

Bir dizi ierisinde verilen izgileri izer. Dizi ile belirtilen ynde izginin hareketi
salanr.
Aadaki kurallara gre iler:

Komut Yn
U(n) n birim yukar git
D(n) n birim aa git
L(n) n birim sola git
R(n) n birim saa git
E(n) n birim ste saa git
F(n) n birim aa saa git
G(n) n birim aa sola git
H(n) n birim ste sola git

B Gidilen yere iz brakmadan gidilmesini salar.
N Noktann konumunu, ekil yapldktan sonra eski konumuna getirir.
Mx,y x'in nne + ya da - yazlarak, belirtilen noktadan itibaren + ya da -'ye
gre hareket salanr.
An Ekrann dnme asn belirler. 0-3 arasnda deer alr.

n=0 ise a 0 derece
n=1 ise a 90 derece
n=2 ise a 180 derece
n=3 ise a 270 derece


- 381-
TAn n'e a olarak verilecek deere gre dnme salar. -360 ile +360'a
kadar deer verilir. n, - ise saat ynnde + ise ters ynde dnme
salanr.
Cn Renk verme, COLOR deyiminde kulanlan ller geerlidir.
Sn 1'den 255'e kadar faktr deeri alr. U,D,L,R,E,F,G,H,M komutlar ile
kullanldnda arpm olarak grev yapar. Deer verilmezse n, 4
kabul edilir. n, 4'e blnerek grev yapar.
Xs,e Ardarda karakter bilgilerin uygulanmas. Komutun bir dizisi bir
karakter bilgi dizisidir.
Ps,r r snr renginde izilen eklin iini s renginde boyar. s ve r renk iin
kodlardr.

rnek:

10 SCREEN 2
20 DRAW "U20R20D20L20"

Ekrana bir dikdrtgen izer.

10 CLS:KEY OFF
30 SCREEN 2
40 FOR S=0 TO 360 STEP 60
50 DRAW "TA=S;U50L50D50"
60 NEXT S

i. PSET

Yazl:
PSET [x,y][,Renk]

Bir noktann grafik modunda izimini salar. x ve y ekrann znmne gre ve
grafik moduna gre deiiklik salar. Renk, 0 ile 3 aras deerdir.

Mod x'in Deeri y'nin Deeri
SCREEN 1 0-319 0-199
SCREEN 2 0-639 0-199


- 382-
5 ' PSET iin rnek program
10 CLS
20 SCREEN 2
30 WINDOW (-150,-150)-(150,150)
40 FOR S=1 TO 120
50 PSET (S,S),5
60 NEXT S
70 FOR S=1 TO 120
80 PSET STEP(-1,-1),0
90 NEXT S

j. PRESET

Yazl:
PRESET (x,y)[,Renk]
PRESET deyimiyle x ve y koordinatlarnn rengi tanmlanr.

5 'PRESET iin rnek program
10 CLS:KEY OFF
20 SCREEN 2
30 WINDOW (-100,-100)-(100,100)
40 FOR S=0 TO 100
50 PRESET (S,S),7
60 NEXT S
70 FOR S=0 TO 100
80 PRESET STEP (-1,-1)
90 NEXT S

k. COLOR

Yazl:
Yazl grafik moduna gre deiiklik salar.

Mod Yazl
SCREEN 0 COLOR [n zemin],[Arka zemin][,Kenar Rengi]
SCREEN 1 COLOR [n zemin],[Palet]
SCREEN 7-10 COLOR [n zemin],[Arka zemin]

nzemin 0-31 arasnda ve tam say olmaldr. Renkli ekranlarda 0-15
arasnda bir saydr. Yanp snen bir grnt elde edilmek
isteniyorsa 16 eklenmelidir.
Arka zemin 0-7 arasnda seilecek renk, tam say olmaldr.
Kenar Rengi Seilecek renk 0-15 arasnda tam say olmaldr.


- 383-
l. POINT

Yazl:
POINT (x,y)
veya
POINT (Fonksiyon)

Tanmlanan noktann rengine dn salar.

10 SCREEN 2
20 IF POINT (S,S)<>0 THEN PRESET (S,S) ELSE PSET (S,S)
30 PSET (S,S),1-POINT (S,S)

m. PAINT

Yazl:
PAINT (x,y)(I Rengi)[,Snr Rengi]

Snrlanm bir alan boyar.

x,y Boyamaya balama pozisyonu
Rengi Snrlanm eklin iinin rengi
Snr Rengi eklin snr rengi

n. GET (Grafik)

Yazl:
GET (x1,y1)-(x2,y2),Dizi Ad

Ekrandan grnt tama grevini yapar. Ekrandaki grnty x1,y1 ve x2,y2
pozisyonlarna tar.

GET (x1,y1)-(x2,y2),AD

Ekran noktalarn AD dizisine okur.

o. PUT (Grafik)

Yazl:
PUT (x,y),Dizi,Pozisyon

x,y noktasndan balayan, dizi ile saklanan pozisyon'un rengini verir.


- 384-
7. SES FONKSYONLARI

Basicle program yaparken, ses eklemek ya da mzik yapmak gerekebilir. Bu
blmde vereceimiz fonksiyonlar seslendirme fonksiyonladr.

a. PLAY

Yazl:
PLAY <"Alfabetik Ifade">

Nota ile tanmlanan alfabetik ifadeye gre mzik retir. Bu deyimle birlikte kulla-
nacamz, sembolleri aada greceiz:

Notalar:

Nota Karlk Gelen Sembol
Do C
Re D
Mi E
Fa F
Sol G
La A
Si B
Do C

Notann arkasna # ya da + konursa sert, yani o notann frekans yarm nota kadar
ykselir; - konursa perdeli, yani notann frekans yarm nota kadar azalr.

Ton:

O(n) Oktav belirler. Geerli oktav 0'dir. 0-6 aras deerler alr.
N(n) Oktav belirler. n notasn aldrr. 0-84 aras deerler alr. Geerli oktav
7'dir.

Sre:

L(n) Nota uzunluu belirtilir. L1 notann kendisi, L4 eyrek notadr. 1-64
arasnda deer alr.
MN Normal mzik retmek iin. Nota uzunluu 7/8'dir.
ML Legato mzik iin. Notalar drt drtlktr. Yani tam uzunluktadr.
MS Staccato mzik iin. Notalar eyrek uzunlukta alnr.


- 385-
Tempo:

P(n) Durak. 1-64 arasnda deer alr.
T(n) Vuru. Dakikada eyrek notann (L4) vuru says. 32-255 aras deer
alr.
Hareket: PLAY ve SOUND nzeminde alar.
MF nzemin mzii.
MB Arkazemin mzii. 32 nota bir zaman aralnda alnabilir.

10 CLS
20 LOCATE 6,35:PRINT "HAVADA BULUT YOK"
30 PLAY"O2L8FL4GAL3AL4AL3AL4AL3GL8GP8L8CL4O3CO2GL8A
FAL3GP8"
40 PLAY"O3L8FL4GAL3AL4AL3AL4AL3GL8GP8L8CL4O4CO3GL8A
FAL3GP8"
50 PLAY"O2L8AAGGFL4AL8GGP8L8GGFFEL4GL8EFP8L8FFEEDL
4FL8GEDP8L8FFGEFL3DDP8"
60 PLAY"O3L8AAGGFL4AL8GGP8L8GGFFEL4GL8EFP8L8FFEEDL
4FL8GEDP8L8FFGEFL3DDP8"
70 END

b. SOUND

Yazl:
SOUND <Frekans>,<Sre>

Belirtilen frekans ve srelerde ses retir. Frekans 37-32767 arasndadr. Sre 0-
65536 arasndadr.

SOUND 1111,.1 gibi...

8. EKRAN DZENLEME FONKSYONLARI

Daha nceki blmlerde ekran dzenleme komutlarn grmtk. Bu blmde biraz
daha detayl bilgiler reneceiz.

a. WIDTH

Yazl:
WIDTH [LPRINT] <Tamsay Ifade>
WIDTH <"Donanm">,<Karakter Says>
WIDTH <Dosya Numaras>,<Karakter Says>


- 386-
Ekran veya yazcdaki satra den karakter saysn ayarlamak iin kullanlr.

WIDTH 40
Ekran 40 karakterlik yapar.
WIDTH "LPT1:",132
Yazcy 132 karakterlik yapar.

10 WIDTH "LPT1:",40
20 LPRINT "YAZICIYI BIR SATIRA EN OK 40 KARAKTER YAZACAK
EKILDE AYARLAR"
30 NO$="38746534253641"
40 LPRINT NO$
50 WIDTH 80:END

kt:

YAZICIYI BIR SATIRA EN OK 40 KARAKTER Y
AZACAK EKILDE AYARLAR
38746534253641
Ok

b. COLOR

Yazl:
COLOR [Karakter Rengi No][,Zemin Renk No]
[,erceve Rengi No]

COLOR deyimiyle, ekrann renk dzenlemesini yapabiliriz. Karakterleri, zemini ve
ereve rengini belirleyerek, ekran grnmnn gze daha ho gelmesini ve gzle seimini
salayabiliriz.

COLOR Deyiminin Renkli Ekran in Renk Parametreleri:

RENK NO RENK
0 Siyah
1 Mavi
2 Yeil
3 Gece Mavisi (Sar-Yeil Aras)
4 Krmz
5 Mor
6 Kahverengi
7 Beyaz
8 Gri
9 Ak Mavi
10 Ak Yeil


- 387-
11 Ak Gece Mavisi
12 Ak Krmz (Pembe)
13 Koyu Krmz (Eflatun)
14 Sar
15 Parlak Beyaz
16-31 0-15 aras reklerin, yanp snerek grntlenmesini salar.

Siyah-Beyaz (Monochrome) Ekranlar in Renk Kodlar:
RENK NO RENK
0 Siyah
1 Beyaz (Alt izili)
2-7 Yeil veya Amber Kalem Rengi

Bu saylara 8 ekleyerek, bu renklerin daha parlan elde edebiliriz. 16 ekleyerek bu
renklerin yanp snenlerini elde edebiliriz. Ayn kural Renkli Ekran numaralar iin 0-15
aras renkleri, 16 ekleyerek yanp sner duruma getirmek iin geerlidir.

COLOR 7,0 Siyah zemin zerine, beyaz karakter.
COLOR 0,7 Beyaz zemin zerine, siyah karakter.
COLOR 15,0 Parlak grnt, siyah zemin, beyaz karakter.
COLOR 1,0 Alt izili, siyah zerine beyaz.
COLOR 0,0 Karakter grlmez, siyah zerine siyah.
COLOR 31,0 Yanp snen, parlak beyaz grnt, siyah zemin zerine.

c. LOCATE

Bu deyimi daha nce grmtk, burada daha ileri kullanm zerinde duracaz.
Yazl:
LOCATE [Satr No][,Stun No][,[Imle]
[,Balama No][,Biti No]]

Satr No Daha nce de belirttiimiz gibi 1-25 aras bir numaradr. Kanc
satra gidileceini belirtir.
Stun No Bu deer 1-40 veya 1-80 arasnda olabilir. Satrn kanc karak-
terinde olduunu belirtmek iin kullanlr.
mle 0 veya 1 deerini alr. 0 verilirse imle ekranda grntlenmez.
Verilmezse imle ekranda yanar sner ekildedir.
BalamaNo 0-31 deerlerini alr. mlecin yatay ve dsey tarama yapmasn
salar.
Biti No 0-31 deerlerini alr. Tarama snrnn sonunu belirler.


- 388-
8. DOSYA BRLETRME DEYMLER

Program ierisinde ikinci bir programla balanma ya da iki dosyay birletirme gibi
durumlarda bu blmde greceimiz deyimlerden yararlanrz.

a. MERGE

Yazl:
MERGE <"[Src:]Dosya Ad">

Bu komut, d bellekteki bir program ararak, i bellekteki programla birletirmek
iin kullanlr. Bu komutu kullanrken dikkat etmemiz gereken nokta, iki programn satr
numaralarnn birbirinin devam olmas gerektiidir.

Birletirme yapabilmek iin iki program da ASCII kodlaryla kaydetmemiz gerekir.
rnek verecek olursak:

BORDRO program ile SICIL programn balayalm. nce bu iki programn satr
numaralarn sraya koyalm. Diyelim ki BORDRO program 10'dan balayp 1350'ye kadar
gitsin. O zaman SICIL programn da 1400'den balatalm. imdi BORDRO programn
ASCII olarak diskete kayt edelim. Ardndan SICIL programn da diskete ASCII olarak
kayt edelim. Sonra aadaki ekilde BORDRO programn bellee ykleyelim.

MERGE "BORDRO"

Sonra SICIL programn yine aadaki ekilde bellee aralm.

MERGE "SICIL"

imdi programn listesini alacak olursak, iki programn tek bir program haline
geldiini grrz. Artk elimizde iki program ieren tek bir program var demektir. Bunu da
yeni bir adla, ileride kullanmak zere diskete kayt edebiliriz.

b. CHAIN

Yazl:
CHAIN <"[Src:]Program Ad">[,[Satr No][,ALL]]
COMMON Deiken Ad [,Deiken Ad]...

Bir programda iken baka bir programa balanmak amacyla kullanlr. Satr no is-
tee bal olarak, kanc satrdan sonra balanlacaksa belirtmek iin kullanlr. ALL


- 389-
kullanlrsa, kullandmz programdaki btn deikenlerin dier programa da geeceini
belirtir. COMMON komutu da bu komutla balantl olarak, belli birka deikenin
gemesi istendii durumlarda kullanlr.

500 CHAIN "ANAMENU",720,ALL

Program alsmas srasnda bu satra gelince, o programdan karak, diskette kaytl
bulunan ANAMENU adl programa, 720. satrdan itibaren balanacak ve tm deikenleri
de beraberinde aktaracaktr.

Eer tm deikenleri deil de, deikenlerin yalnzca birkan aktaracak olsaydk,
ALL komutunu yazmadan bir st satra COMMON komutunu gemesini istediimiz
deikenlerle birlikte kullanacaktk.

495 COMMON AC,D,AD$,SOY$

Bu satr CHAIN komutundan bir satr nce yazdmz varsayarsak, AC, D, AD$,
SOY$ deikenleri getiimiz programa da geecektir.

9. DER KOMUT, DEYM ve FONKSYONLAR

a. RESET

Yazl:
RESET

Tm dosyalarn kapatlmasn salar. Dosyalarn i bitiminde kapatlmas gerek-
mektedir. Bu ekilde dosyalarn bozulmasn nlemi oluruz.

Programn k satrna konacak olursa program sona ermeden nce tm ak dos-
yalar kapatlm olur.

9990 RESET
10000 END eklinde yazlr.


- 390-

b. MKDIR

Yazl:
MKDIR "Dizin Ad"

Basic ortamnda dizin (Directory) yaratr.

rnein GUNCE adnda bir dizin yaratalm.

MKDIR "GUNCE"

c. CHDIR

Yazl:
CHDIR "Dizin Ad"

Basic ortamnda bir dizin ierisine girmek istersek bu komutu kullanrz. GUNCE
dizinine girelim.

CHDIR "GUNCE"

Yazarak GUNCE dizinine gireriz.

CHDIR "..

Yazarak bulunduumuz dizinden karz.

d. RMDIR

Yazl:
RMDIR "Dosya Ad"

Bu komutla dizin silinir. Az nce atmz GUNCE dizinini silelim.

RMDIR "GUNCE"

eklinde yazarak GUNCE dizinini sileriz. Yalnz unu unutmamalyz. Sileceimiz
dizinin bir stunde olmalyz.


- 391-

e. DEF FN

Yazl:
DEF FN<Ad> [Deiken Ad],...=<Ifade>

Bu deyim fonksiyonu tanmlar. Program ierisinde daha basit ve istediimiz kadar
kullanmay salar. Deikenleri ald farkl deerlerde korur.

Ad Eitliin sa tarafnda tanmlanan fonksiyona verilen addr.
Deiken Ad Fonksiyon ierisinde yer alan deikenlerdir.
fade Deikenlerin deerlerinin matematiksel ifadesidir.

f. DEF

Yazl:
DEF <Tip> Harf[-Harf]...

Deikenin trnn tamsay, tek duyarl say ve ift duyarl say ya da alfasaysal
dizgi olmasn tanmlar.

DEFINT Programdaki deikenleri tam say olarak tanmlar.
DEFSNG Programdaki deikenleri tek duyarlkl say olarak
tanmlar.
DEFDBL Programdaki deikenleri ift duyarlkl say olarak
tanmlar.
DEFSTR Programdaki deikenleri alfasaysal dizgi olarak tanmlar.
DEFINT A-F A ile F arasndaki harflerle balayan deikenler tam
saydr. (A,B,C,D,E,F)
DEFSNG A-D,X-Z A,B,C,D ve X,Y,Z ile balayan deikenler tek duyarlkl
saydr.
DEFDBL A A ile balayan deikenler ift duyarlkl saydr.
DEFSTR K-P K,L,M,N,O,P ile balayan deikenler alfasaysaldr.


- 392-

g. ERR ve ERL

Yazl:
Y=ERR
Z=ERL

ERR hata durum kodunu belirtir. ERL hatann bulunduu satr numarasn belirtir.

h. ON ERROR GOTO-RESUME

Yazl:
ON ERROR GOTO <Satr Numaras>

Bu deyimin, bu ekilde yazlnda programn almas srasnda bir hata olmas
durumunda, Satr Numaras belirtilen hata alt programna gider.

Satr numaras yerine 0 verilmesi durumunda hata mesaj yazlr ve program durur.
Hata alt programnn son deyimi RESUME <Satr No> ile biterse, programn ak verilen
satr numarasndan devam ederek dner ve hata yinelenir. RESUME NEXT deyimi
kullanlmsa, program kald yerden bir kereye zg olmak zere devam eder.

10 ON ERROR GOTO 70
20 REM BLME PROGRAMI
30 INPUT "BLNEN SAYI.";BS
40 INPUT "BLEN SAYI.";BLS
50 SONUC=BS/BLS
55 PRINT SONU
60 END
70 PRINT "SIFIRA BLME VAR"
80 PRINT "HATA TR";ERR 11
90 PRINT "HATA KODU";ERL 50
100 RESUME NEXT

Bu program altrdmzda, sfra blme hatas yapldnda, program hata me-
sajn ve hatann tr ile kodunu verecektir.


- 393-

i. FRE

Yazl:
FRE(X)
FRE(X$)

BASIC tarafndan bellekte kullanlmayan alan byte olarak verir. X saysal deeri
verildiinde bellekte kullanlmayan bo alan verir. X$ karakter dizi eklinde verilirse, bo
alan belirtmeden nce bellek temizlenerek kullanlan alanlar sktrlr.
PRINT FRE(0)
60362

PRINT FRE(A)
60362

j. PEEK

Yazl:
PEEK(n)
n ile belirlenen, bellek konumunda depolanan 1 byte'lk bilgiyi okuyarak programa
aktarr. Bu deyimin tamamlaycs POKE deyimidir.

10 AS=PEEK(2580)
20 PRINT "AS=";AS gibi...

10 DEF SEG=&HB000
20 PRINT PEEK (0)

Ekrann sol st kesindeki karakterin, karakter karln yazar. PEEK (1) olursa
renk numarasn verir. Grafik kart renkli ise &HB800 adresi kullanlmaldr.

k. POKE

Yazl:
POKE(n,m)

Bilgisayarn bellek konumuna, 1 byte'lk bilgi yazar.
n Bilgisayarn bellek snrlar arasnda bir tam saydr. Bellekte ayrlan
adrestir.
m n ile tanmlanan konuma yazdrlmak istenen karakterin kodudur. Deeri 0-
255 arasndadr.


- 394-
10 POKE 98,219 gibi...

10 DEF SEG=&HB000
20 POKE 0,3

Ekrann sol st kesine bir karakreri yazar. POKE 1,15 olursa sol stteki karakter
parlar.

PEEK ve POKE komutlar ile bilgisayarn belleinde, eitli oynama ve deiik-
likler yapabilirsiniz.

l. KEY

Yazl:
KEY <Fonksiyon Tuu No>,<Alfasaysal Ifade>
KEY LIST
KEY ON
KEY OFF

Bu deyim, belirli bir fonksiyon tuuna baka bir grev yklemek iin kullanlr.

Fonksiyon Tuu No Deitirilmek/grev yklenmek istenen tu numaras.
Alfasaysal fade Fonksiyon tuuna programlanan komut.
KEY LIST Tularn listelenmesini salar.
KEY ON Fonksiyon tularnn grntlenmesini salar.
KEY OFF Alt satrda fonksiyon tularnn durumunu gsteren tabloyu
silerek, o satrn da kullanc tarafndan kullanlmasn
salar.

KEY deyimini aadaki yazl biimiyle program iersinde kullanabiliriz:

KEY x,CHR$(y),+CHR$(z)

x Key numaralar yerine 15'den 20'ye kadar numara
y Tuun st ksmndaki karakter (shift) yerine
z Herhangi bir tu numaras


- 395-

m. ON KEY

ON KEY veya KEY (x) ON eklinde kullanllar aadaki biimdedir:

x yerine tu numaras belirtilir.

10 CLS
20 KEY (1) ON ' 1 ve 2 numaral fonksiyon tular alyor.
30 KEY (2) ON
40 ON KEY (1) GOSUB 100 ' Fonksiyon tular grev yerlerine gnderiliyor.
50 ON KEY (2) GOSUB 200
60 GOTO 10
..
..
100 KEY 1,"FILES"+CHR$(13) ' 1 numaral Fonksiyon tuuna FILES grevi
110 RETURN ' ykleniyor ve dn salanyor
..
..
200 KEY 2,"WIDTH 40"+CHR$(13) ' 2 numaral fonksiyon tuuna WIDTH 40
210 KEY (2) OFF ' grevi ykleniyor ve bu grev kapatlyor.
220 RETURN ' Geri dn salanyor.

Program altrdktan sonra F1 tuuna basarsak, FILES grevi stlenerek dosya
rehberini listeleyecektir. F2 tuuna basarsak WIDTH 40 grevini yklenerek ekran 40
karakterlik duruma getirecek ve sonra bu tuun grevi kapanacaktr.


- 396-
J. DOSYA DZENLEMES

Buraya kadar yaptmz programlarda verileri, ya klavyeden (INPUT) girdik ya da
program ierisinden LET, READ-DATA ile atadk.

Bu komutlarla ve bugne kadar yaptmz programlarmzda, verileri her defasnda
yeniden giriyorduk; bilgisayarmz kapattmz anda ya da program bellekten sildikten
sonra veriler, yok oluyordu. Yeni greceimiz dersimizde, girilen veriler diskette
gerektiinde kullanlmak zere saklanabilir, sk sk ayn verileri girmekten kurtuluruz;
yalnzca deiebilen veriler girilerek zamandan ve emekten kazanrz. Bu ekilde diskette
hem daha ok bilgi toplayabiliriz, hem de istediimizde bu bilgilerden yararlanabiliriz.

Yukarda belirttiimiz trden dosyalara DATA (bilgi, veri) dosyalar denilir. Bu tr
dosyalara eriebilmek iin iyi bir dosya organizasyonu gerekmektedir. DATA dosyalar e
ayrlr:

1. Sral Eriimli Dosyalar (Sequantial Access Files)
2. Dorudan Eriimli Dosyalar (Random Access Files)
3. Index Eriimli Dosyalar (Index Sequantial Access Files)

1. SIRALI ERML DOSYALAR

a. SIRALI DOSYALARDA KULLANILAN KOMUTLAR

Sral dosyalarda, bilgiye erimek istediimizde, dosya ierisindeki tm bilgiler
okunur, taranr. Tarama sonunda, erimek istediimiz bilgi karmza gelir.

Sral eriimli dosyalarda aadaki deyimler kullanlr:

OPEN Dosya ama deyimi.
CLOSE# Dosya kapama deyimi.
LINE INPUT# 254 karaktere kadar bilgi girme.
PRINT#-WRITE# Dosyaya bilgi kayd.
INPUT# Dosyadan bilgi okuma.
EOF Dosya sonu kontrol deyimi.
LOF Dosyadaki byte saysn verir.
LOC Bilginin kayt numarasn verir.


- 397-
1) DOSYA AMA DEYM
OPEN

Yazl:
OPEN <"Mod">,[#]<Dosya No>,<"[Src:]\dizin Ad\
Dosya Ad">[,Kayt Uzunluu]
veya
OPEN <"[Src:]\Dizin Ad\Dosya Ad">,FOR<"Mod"> AS
[#]<Dosya No>[,LEN=Kayt Uzunluu]

OPEN deyimi, dosyadan hangi amala olursa olsun (Kayt, Okuma, Dzeltme) dos-
yay amak iin kullanlr. Sral eriimli dosyalar tipte alr:

Mod Ama
O (Output) Dosyay bilgi kayd, yaratmak amacyla amak iin.
I (Input) Dosyay bilgi okumak amacyla amak iin.
A (Append) Dosyay bilgi eklemek amacyla amak iin kullanlr.

Not: O modu dosya yaratmak amacyla alr. Program ilk altrdmzda dosya
yaratlr. Daha sonra ayn program altrrken O modu ile bir kez daha aarsak daha nce
kaydettiimiz bilgiler silinecektir. nk dosya yeniden yaratlacaktr.

Src: DATA verilerinin altmz srcye deil de, baka bir srcye kayt
edilmesini istiyorsak srcy belirtiriz. Src belirtilmezse, dosya ilemleri o an
allmakta olan srcde yrtlecektir.

Sral eriimli dosyalarda, kayt uzunluunu belirtmek zorunluluu yoktur.

Dosya Ad: Daha nce verdiimiz kurallara uyularak verilir. Uzant verip vermemek
istee baldr. Bu tip dosyalarda uzant genelde veri dosyas olduunu belirtmek iin
.DAT'tr.

Dosya amaya birka rnek yapalm:

OPEN "O",#1,"MUSTERI.DAT"
1 numaral MUSTERI.DAT adl dosyay
kayt, yaratmak amacyla atk.
OPEN "I",#2,"STOK.DAT"
2 numaral STOK.DAT adl dosyay bilgi
almak, okumak amacyla atk.
OPEN "A",#3,"SENET"
3 numaral SENET adl dosyay bilgi ek-
lemek amacyla atk.


- 398-
2) DOSYA KAPAMA DEYM
CLOSE #

Yazl:
CLOSE [#]<Dosya No>,...

OPEN ile alan bir dosyay kapatmak iin kullanlr. bitiminde ak olan dosya
mutlaka kapatlmaldr; altmz dosya ile iimiz bitiyorsa o dosyay kapatmadan,
program kesmememiz gerekir. Bunu yapmadmz takdirde DATA dosyas bozulabilir.

Bu olay una benzetebiliriz: Bir kutu ya da bir dolaptan herhangi bir ey almak iin
nasl kapan ayor ve aldktan sonra tekrar kapatyorsak burada da aynsn yapyoruz.

Dosya No verilirse yalnzca numaras verilen dosya kapatlr. Verilmezse ak olan
btn dosyalar kapatlr. NEW, LOAD, RUN, ve END komutlarndan sonra ak olan
btn dosyalar kapatlr.

CLOSE #1 Yalnzca 1 numaral dosya kapanr.
CLOSE #1,#2,#3 1, 2 ve 3 numaral dosyalar kapanr.
CLOSE Ak olan btn dosyalar kapatlr.

3) BLG KAYIT DEYM
PRINT #

Yazl:
PRINT #<Dosya No>,<Deikenler>,...

O kayt amacyla ya da A bilgi ekleme amacyla alan dosyaya kayt yapar. PRINT
komutu ile ekrana yazdrdmz gibi, bu komutla da bilgileri diskete yazdrrz, kayt
ederiz.

fadeler ve deikenler arasnda (;) noktal virgl varsa diskete de skk kayt eder,
(,) virgl varsa aralkl olarak kayt eder. Bu iaretler ekran kullanmnda olduu gibi
diskette de grlmezler.

PRINT #1,AD$;SN;GR$

Bir numaral sra eriimli dosyaya AD$, SN ve GR$ deikenlerindeki bilgiler
diskete aadaki ekilde kayt edilir.

ISMAIL TANI 2344 RETMEN


- 399-
4) BLG KAYIT DEYM
WRITE #

Yazl:
WRITE #<Dosya No>,<Deikenler>...

O kayt (yaratma) veya A ekleme amacyla alm dosyaya ifadeleri "..." ierisinde
kayt eder.

WRITE #1,AD$;SN;GR$ eklinde yazlr.

Bu deyim ile yaplan kaytlar da:

"ISMAIL TANI";"2344";"RETMEN"
eklinde diskette yer alr.

5) BLG OKUMA DEYM
INPUT #

Yazl:
INPUT #<Dosya No>,<Deikenler>,...

I tipinde, bilgi okumak amacyla alm dosya iin diskette kaytl bilgileri
deikenlere ykleyerek bellee aktarr. INPUT deyiminde olduu gibi soru iareti
grntlenmez.

INPUT #1,AD$;SR;GR$
eklinde yazlarak, diskette kaytl bilgiler bellee
deikenler araclyla aktarlr.

6) DOSYA SONU KONTROL FONKSYONU
EOF

Yazl:
EOF (<Dosya No>)

Bu fonksiyon dosyann sonuna eriilip eriilmediini kontrol eder. EOF fonksi-
yonunun deeri normal zamanda 0'dr. Dosya sonunda -1 deerini alr.

IF EOF (1) THEN 200 1 numaral dosyann sonuna gelince 200. satra gider.


- 400-
7) KAYIT UZUNLUU BELRTME FONKSYONU
LOF

Yazl:
LOF (<Dosya No>)

Dosyadaki kaytlarn byte olarak uzunluklarn verir.
Kayt Says=LOF(1)/Kayt Uzunluu forml ile alr.

FOR I% = 1 TO LOF(1)/86

8) SON KAYIT BELRTME FONKSYONU
LOC

Yazl:
LOC (<Dosya No>)

Ak olan dosyadaki son kaydn numarasn verir.
IF LOC(1)=25 THEN 500 gibi.

9) KARAKTER DZSN KAYIT DEYM
LINE INPUT #

Yazl:
LINE INPUT #<Dosya No>,<String Deiken>

255 karaktere kadar olan karakter dizisini, okuyarak tek string gze yerletirir. Daha
nce INPUT deyimiyle baz karakterleri giremiyorduk, rnein , (virgl) gibi. LINE
INPUT ile kaydettiimiz bilgileri LINE INPUT# ile bellee ykleriz. Bu deyimle (,) dahil
benzer karakterleri girebiliriz. Tek bir satrda birka cmlecii girmek istediimiz zaman
kullanlr.

Dosya O modunda ya da A modunda alr:

LINE INPUT "ADRESI GIR (MAHALLE,CADDE,SOKAK, NO)";ADR$

Bilgiler aralara virgl de konarak girilir, diskete kayt edilir.
Dosya I modunda alr:
LINE INPUT #1,ADR$

Bilgiler disketten okunur.


- 401-
b. SIRALI ERML DOSYA UYGULAMALARI

Sral eriimli dosyaya rnek program yapalm:

SIRALI ERML DOSYALARDA KAYIT AMACIYLA DOSYA AMA

10 REM BU PROGRAM "KITAP.DAT" ADLI
20 REM DOSYAYI YARATMAK AMACIYLA AAR
30 REM BU PROGRAMI "KAYITS" ADI ILE DISKETE KAYIT EDIN
40 OPEN "O",#1,"KITAP.DAT"
50 CLS:PRINT "IKI IIN SIRA NO'YA (0) GIRINIZ"
60 INPUT "SIRA NO";NO!
70 IF NO!=0 THEN CLOSE #1:END
80 INPUT "KITABIN ADI";KA$
90 INPUT "KITABIN YAZARI";KY$
100 INPUT "KITABIN TR";KT$
110 INPUT "KITABIN FIYATI";KF!
120 PRINT :PRINT
130 INPUT "GIRDIINIZ BILGILER DORU MU? (E/H)";Y$
140 IF Y$="H" OR Y$="h" THEN PRINT "YENIDEN GIRINIZ":GOTO 50
150 WRITE #1,NO!,KA$,KY$,KT$,KF!
160 GOTO 50

PROGRAMIN SATIR SATIR AIKLAMASI:
40. satr: KITAP.DAT adl dosya kayt ve yaratma amacyla alyor.
60. satr: Sra no girii yaptrlyor.
70. satr: Kontrol satrdr. k iin kontrol ediliyor. Giri sfr ise dosya
kapatlp, program sona erdiriliyor.
80-110 satrlar: Klavyeden giri yaplyor.
120. satr: ki satr bo braklyor.
130. satr: Girilen bilgilerin doruluu onaylanyor.
140. satr: Bilgi girii kontrolu yaplyor. Yanl giri varsa yeni giri geri
gnderiliyor.
150. satr: Sral eriimli dosyaya girilen bilgiler, deikenler aracl ile
kayt ediliyor.
160. satr: Yeni giri iin giri satrna gnderiliyor.

Bu yaptmz program, Sral Eriimli Dosya olduunu anlamak iin sonuna S
harfini ekleyerek, KAYITS ad ile diskete kayt edelim. altrp birka bilgi girelim.

Not: Kayt programn ilk kaytta kullanmalyz. Sonraki kaytlarda ekleme prog-
ramn kullanmamz gerekir. Eer bilgi giriinden sonra kayt programn yeniden
altracak olursak, yeni bir dizi alacandan nceki bilgiler silinecektir. Ksaca buradaki
kayt program bir yaratma programdr.


- 402-
SIRALI ERML DOSYALARDA BLGYE ERM AMACIYLA DOSYA
AMA

10 CLS
20 ' BU PROGRAM SIRALI ERIIMLI DOSYADA
30 ' KAYITLI BILGILERE ERIIMI SALAR
40 ' BU PROGRAMI "ERISIMS" ADI ILE DISKETE KAYIT EDINIZ
50 PRINT "1- KITABIN YAZARINA GRE ERIIM"
60 PRINT "2- KITABIN TRNE GRE ERIIM"
70 PRINT "3- PROGRAMDAN IKI"
90 INPUT "SEIMINIZI RAKAM OLARAK GIRINIZ";S
100 IF S<1 OR S>3 THEN BEEP:BEEP:GOTO 90
110 OPEN "I",#1,"KITAP.DAT"
120 ON S GOTO 130,250,370
140 INPUT "KITABIN YAZARINI GIRINIZ";KAY$
150 GOSUB 380
160 WHILE NOT EOF(1)
170 INPUT #1,NO!,KA$,KY$,KT$,KF!
180 IF KY$=KAY$ THEN PRINT NO!,KA$,KY$,KT$,KF!
190 WEND
200 CLOSE #1
220 PRINT "DEVAM IIN BIR TUA BASINIZ"
240 GOTO 10
260 INPUT "KITABIN TRN GIRINIZ";KAT$
270 GOSUB 380
280 WHILE NOT EOF(1)
300 IF KT$=KAT$ THEN PRINT NO!,KA$,KY$,KT$,KF!
310 WEND
320 CLOSE #1
340 PRINT "DEVAM IIN BIR TUA BASINIZ"
360 GOTO 10
370 CLOSE #1:END
380 PRINT "SIRA NO","KITABIN ADI","YAZARI","TR","FIYATI"
390 PRINT "=======","===========","======","====","======"
400 RETURN


- 403-

50-100. satrlar: Ekran mens ve seenekler oluturuluyor.
110. satr: Dosya I modunda, kayt okumak amacyla alyor.
120. satr: Alt programlara gnderme yaplyor.
140. satr: Aranan kayt girii yaptrlyor.
150. satr: Balk izimi iin alt programa gnderiliyor.
160. satr: WHILE-WEND dngs balatlarak tm dosya ierisinde
dng salanyor. Dng dosya sonuna kadar sryor.
170. satr: Dosya ierisindeki veriler okutuluyor.
180. satr: Girilen bilgi ile dosyadaki bilgiler karlatrlyor. Koul
yerine geliyorsa ekrana yazdrlyor.
190. satr: Dng kapatlyor.
200. satr: Dosya kapatlyor.
210. 230. satrlar: Bilgilerin grlmesi iin ekran bekletiliyor. Herhangi bir tua
basnca kald yerden devam ediyor.
240. satr: Ekran mensne dnlyor.
250-360. satrlar: Baka arama yntemi iin alt program. Yntem ayn.
370. satr: Dosya kapatlmas ve k.
380-400. satrlar: Balk alt program

(Bu program diskete ERISIMS ad ile kayt ediniz.)

SIRALI ERML DOSYALARDA YEN BLG EKLEMEK N DOSYA AMA

10 CLS
20 ' BU PROGRAM "KITAP.DAT" ADLI DOSYAYA
30 ' BILGI EKLER
40 ' BU PROGRAMI "EKLEMES" ADI ILE DISKETE KAYIT EDINIZ.
50 OPEN "A",#1,"KITAP.DAT"
60 CLS
120 INPUT "GIRDIINIZ BILGILER DORU MU? (E/H)...>";YN$
130 IF YN$="H" OR YN$="h" THEN 60
140 WRITE #1,NO!;KA$;KY$;KT$;KF!
150 INPUT "BAKA GIRI VAR MI (E/H)... ";Y$
160 IF Y$="E" OR Y$="e" THEN 60
170 CLOSE #1:END


- 404-

50. satr: Dosya A modunda bilgi eklemek iin alyor.
70. satr: Sra numaras girii.
80-110. satrlar: Bilgi girii iin.
120-130. satrlar: Bilgilerin doruluu onaylanyor.
140. satr: Yeni bilgiler diskete kayt ediliyor.
150-160. satrlar: Baka giri olup olmad soruluyor.
170. satr: Dosya kapatlyor ve programdan klyor.

(Bu program diskete EKLEMES ad ile kayt ediniz.)

Bu programn almas birbiri ile bantldr. KAYITS adl ilk programla kayt
girilir. ERISIMS adl programla dosyadaki bilgiler grntlenir. EKLEMES adl
programla, KITAP.DAT adl dosyaya yeni bilgiler eklenir.

imdi, KAYITS adl program bellee ykleyelim ve birka adet bilgi girelim. Bilgi
kayd bitince kmak iin sra no'ya 0 giriniz. Sonra ERISIMS adl program bellee
ykleleyelim ve eriimi hangi seenee gre yapacaksak seim numarasn girerek,
istediimiz bilgilere erielim. Ekleme yapma gereini duyarsak, EKLEMES adl program
bellee ykleyelim ve yeni girilerimizi yapalm.

Sral eriimli dosyaya bilgi eklemede ikinci bir yntem de, deiiklik yapmak iin
de kullanlan Ana Dosyay okutup, kayt ettikten sonra, yeni bir dosya aarak bu dosyada
ilemleri yapmaktr.

10 CLS
20 ' SIRALI DOSYAYA BILGI EKLEME
30 ' "EKLEMES2" ADI ILE DISKETE KAYIT EDINIZ
50 OPEN "O",#2,"YENIDOSY"
70 WRITE #2,NO!;KA$;KY$;KT$;KF!
80 IF EOF(1) THEN 100
90 GOTO 60
100 CLOSE #1
110 ' YENI BILGILERIN EKLENMESI
120 CLS
140 IF NO!=0 THEN 210


- 405-
190 WRITE #2,NO!,KA$,KY$,KT$,KF!
200 GOTO 120
210 CLOSE #2
220 KILL "KITAP.DAT"
230 NAME "YENIDOSY" AS "KITAP.DAT"
240 END


40. satr: Ana dosya I modunda alyor.
50. satr: Geici dosya O modunda alyor.
60. satr: Ana dosyada kaytl bilgiler okutuluyor.
70. satr: Ana dosyadaki bilgiler geici dosyaya kayt ediliyor.
80. satr: Dosya sonu kontrol ediliyor. Son ise ana dosyann kapatla-
ca satra gnderiliyor.
90. satr: Okuma ileminin srdrlmesi iin okuma satrna
gnderiliyor.
100. satr: Ana dosya kapatlyor.
(110 ve 210. satrlardaki ilemlerde kayt ilemleri geici
dosyada srdrlyor.)
130. satr: Sra no girii.
140. satr: Kontrol satr.
150-180. satrlar: Bilgi girii.
190. satr: Girilen bilgiler, geici dosyaya kayt ediliyor.
200. satr: Yeni giri iin, giri satrna gnderiliyor.
210. satr: Geici dosya kapatlyor.
220. satr: Ana dosya disketten siliniyor.
230. satr: Geici dosyann ad ana dosya ad ile deitiriliyor.
240. satr: Program sona eriyor.

Sral dosyada bilgi deiiklii yapacaksak aadaki yntemi uygularz:

10 CLS
20 ' SIRALI DOSYADA BILGI DEIIKLII
30 ' "DEGISIMS" ADI ILE DISKETE KAYIT EDINIZ
40 INPUT "DEITIRILECEK KAYDIN NUMARASINI GIRIN";N!
60 OPEN "O",#2,"YENIDOSY"
70 S=0
80 IF EOF(1) THEN 250
100 IF NO!<>N! OR S<>0 THEN WRITE #2,NO!,KA$,KY$,KT$,KF!:


- 406-
GOTO 80
110 ' BILGININ DEITIRILMESI
120 PRINT "KITABIN ADI........: ";KA$
130 PRINT "KITABIN YAZARI.....: ";KY$
140 PRINT "KITABIN TR.......: ";KT$
150 PRINT "KITABIN FIYATI.....: ";KF!
160 INPUT "DEITIRILECEK KAYIT BU MU? (E/H)....>";YNT$
170 IF YNT$="H" OR YNT$="h" THEN 240
180 PRINT :PRINT :PRINT :PRINT
240 S=1:WRITE #2,NO!,KA$,KY$,KT$,KF!:GOTO 80
250 IF S=0 THEN PRINT:PRINT :PRINT "BYLE BIR KAYIT YOK"
260 CLOSE
270 KILL "KITAP.DAT"
280 NAME "YENIDOSY" AS "KITAP.DAT"
290 END


40. satr: Deitirilecek kayt numarasnn girii.
50. satr: Ana dosya I modunda kayt okumak amacyla alyor.
60. satr: Geici dosya, O modunda kayt amacyla alyor.
70. satr: S gz kayt kontrolu iin Sfr olarak alyor.
80. satr: Dosya sonu kontrol satr. Kayt bulunamazsa belirtme satrna
gnderiliyor.
90. satr: Ana dosyadaki bilgiler disketten okunuyor.
100. satr: Kontrol ve kayt satr. Sorulan kayt ile disketteki kaytlar
karlatrlyor ve S gz sfra eit deil ve kaytlar tutmu-
yorsa geici dosyaya aktarlyor. Dosya sonu kontrol satrna
gnderiliyor.
120-150. satrlar: Deitirilecek bilgi ekranda grntleniyor.
160-170. satrlar: Doruluk onaylatlyor.
190-230. satrlar: Deiiklikler giriliyor.
240. satr: Yeni bilgilerin giriinde S gz 1 deerini alyor. Bylece
kaytlar tutsa dahi geici dosyaya kayt yaplyor. Dosyann
sonuna kadar taranmas iin, dosya sonu kontrol satrna
gnderiliyor.
250. satr: S gz Sfr ise byle bir kayt bulunamadndan, mesaj
verdiriliyor.


- 407-
260. satr: Dosyalar kapatlyor.
270. satr: Ana dosya siliniyor.
280. satr: Geici dosyann ad ana dosya ile deitiriliyor.
290. satr: Program sona erdiriliyor.

sterseniz, bu programlar tek program haline getirebilirsiniz. ON...GOTO ile bir-
letirip veya CHAIN ile balayp, daha kullanl bir program elde etmeyi deneyin.

2. DORUDAN (RANDOM) ERML DOSYALAR

Sral eriimli dosyalarda, bilgiye erimek iin tm dosyay taramas gerekiyordu, bu
da zaman kaybna yol ayordu. Dorudan eriimli dosyalarda bu sorunu da zmlyoruz,
ulamak istediimiz bilginin kayt numarasn girersek annda ulam salam oluruz.
RANDOM (Rastgele) dosyalarda, dosya ama modu yalnzca R'dir. Dosyay hangi
amala aacak olursak olalm R modunda aarz. Dorudan eriimli dosyalar Buffer
kullanrlar. Bu dosyalarda kayt uzunluu belirlenir. Dorudan eriimli dosyalarda, tm
bilgiler karakter bilgiye evrilerek kayt edilir. Okumak gerektiinde karakter bilgi olarak
kaydettiimiz saysal bilgiler, tekrar saysal bilgiye evrilirler.
Dorudan eriimli dosyalarda BASIC ortamnda normal alta kayt uzunluu 128
karakterdir. Dosyamzn kayt uzunluu 128 karakterden ok ise /S anahtarn kullanarak
BASIC'i aarz. Bu trden a iin, sistemden BASIC'e geerken kayt uzunluunu vererek
gemeliyiz. 150 karakterlik bir kayt alan belirlemi isek, GWBASIC /S:150 yazarak
gemeliyiz. Normal olarak bir programda en ok 3 dosya alabilir. Eer dosya says bu
baraj ayorsa /F anahtarn kullanrz. 6 dosyal bir programmz varsa, GWBASIC /F:6
eklinde gei yapmalyz. ki anahtar birlikte kullanabiliriz.

a. DORUDAN ERML DOSYALARDA KULLANILAN
KOMUTLAR
OPEN Dosya ama deyimi. R modunda alr. Kayt
uzunluu belirtilir.
FIELD Kullanlan Buffer, deikenlere pay edilir.
CLOSE # Dosya kapatma deyimi.
PUT # Girilen bilgiler diskete kayt edilir.
GET # Disketteki kaytl bilgiler, okunur.
LSET-RSET Bilgiler sola-saa dayal olarak kayt edilir.
MKI$-MKS$-MKD$-STR$ Saysal bilgiler, karakter bilgiye dntrlr.
CVI-CVS-CVD-VAL Diskette kaytl saysal bilgiler, karakter bilgiden
tekrar saysal bilgiye evrilir.
LOC Kayt numarasn belirtir.
LOF Dosyadaki byte saysn verir.


- 408-
Sral eriimli dosyalarda grdmz baz deyimler, dorudan eriimli dosyalarda
da kullanlmaktadr. Sral eriimli dosyalarda verdiimiz deyimleri burada bir kez daha
yinelemeyeceiz. Yazllar ve kullanl amalar ayndr.

1) DOSYA AMA DEYM
OPEN

Yazl:
OPEN <"Mod">,#<Dosya No>,<"[Src:]Dosya Ad">,
<Kayt Uzunluu>

Mod srekli R'dir. Dosyay hangi amala aacak olursak olalm R modunda aarz.
Kayt iin, bilgi almak iin ve eklemek iin R modunda alr.

Kayt Uzunluu belirtilmezse yorumlayc 128 byte'lk alan ayracaktr. Belirtirsek,
verdiimiz alan kadar yer ayrlacaktr. Burada belirttiimiz kayt uzunluu FIELD
deyimiyle deikenlere bltrlecektir.

OPEN "R",#1,"STOK.DAT",28

1 nolu STOK.DAT adl dosya, dorudan eriimli olarak 28 byte'lk kayt uzun-
luunda ald.

2) BUFFERI DEKENLERE PAYLATIRMA
FIELD

Yazl:
FIELD #<Dosya No>,<Deikene Den Alan Uzunluu> AS
<Dizi Deiken>,...

OPEN ile dosyay atktan sonra, FIELD deyimiyle alan uzunluu deikenlere
bltrlr.

FIELD #1,15 AS MA$,6 AS SMK$,7 AS F$

1 nolu dosyadaki kayt uzunluu deikenlere bltrld. Burada dikkat etmemiz
gereken nokta, OPEN deyiminde verilen kayt uzunluu ile FIELD deyiminde paylatrlan
uzunluklarn toplam birbirine eit olmaldr.

MA$=MALIN ADI 15 Karakterlik alan ayrld.
SMK$=MALIN MKTARI 6 Karakterlik alan ayrld.
F$=FYATI 7 karakterlik alan ayrld.
Toplam 28 karakterlik alan ayrld.


- 409-
Burada belirttiimiz alan uzunluunu geen bir bilgi girersek, uzunluktan fazlas
dikkate alnmayacaktr. MALIN ADI iin 18 karakterlik bir veri girdiysek, son 3 karakter
gznne alnmayacaktr.
Dikkat ettiyseniz MALIN MKTARI ve FYATI saysal olduu halde, $ iareti
koyduk. Dorudan eriimli dosyalarda, btn bilgilerin karakter bilgiye evrilerek kayt
edildiini sylemitik. Bu nedenle saysal bilgileri de karakter bilgiye evirmemiz gerek-
mektedir. Burada daha balarken, deiken ad tanmlamasnda buna dikkat ediyoruz.
Bu dosyalarda bilgiler, daha nceden belirtilen alan uzunluklar ile kayt edile-
ceinden, dezavantaj daha ksa bilgi girildiinde verilen kayt uzunluundan kalan ksmn
bo yere igal edilmesidir.

B E L L E K
MALIN ADI STOK.MKTARI FYATI
DETERJAN 250 85000
15 Karakter 6 Karakter 7 Karakter

Yukarda bir alann bellee kaydn gryoruz. Bu anlatm bize, dorudan eriimli
dosya kaytlarnn diskette nasl yer aldn gsteriyor.

3) KAYIT DEYM
PUT #

Yazl:
PUT #<Dosya No>[,<Kayt No>]
Bu deyim, FIELD deyimiyle daha nceden, tampon bellee aktarlm olan, LSET
ya da RSET deyimi ile yerletirilen bilgileri diskete kaydetmek iin kullanlr.

PUT #1,K% 1 numaral dosyada, K% ile belirtilen kayt no'daki bilgiyi diskete
kayt eder.
PUT #1,22 1 numaral dosyaya 22. srada kayt yapar.

4) BLG OKUMA DEYM
GET #

Yazl:
GET #<Dosya No>,<Kayt No>

Bu deyim, daha nceden diskete kaydedilmi bilgileri okumak iin kullanlr.
GET #1,18 1 numaral dosyadaki 18. kayda erimek iin.
ya da
GET #1,K% 1 numaral dosyadaki K% ile belirtilen kayda erimek iin.


- 410-
5) SAYILARI DZENLEME FONKSYONLARI
MKI$, MKS$, MKD$

Yazl:
MKI$(<Tamsay Ifade>)
MKS$(<Tek Duyarlkl Ifade>)
MKD$(<ift Duyarlkl Ifade>)
STR$(<Rakama Uygun evirme>)

Daha nce, dorudan eriimli dosyalarda btn bilgilerin karakter bilgi olarak
kaydedildiini sylemitik. Bu fonksiyonlarla, saysal deerler karakter bilgi haline
dntrlr ve diskete kayt edilir. LSET ya da RSET ile birlikte kullanlr.

6) BLGLER SOLA-SAA DAYALI KAYIT
LSET-RSET

LSET diskete kaydedilen bilgileri sola dayal olarak kaydeder. RSET ise bilgileri
saa dayal olarak kaydeder.

LSET SM$=MKS$(ADT!)
INPUT giriinde ADT! ile tanmlanan, FIELD
satrnda SM$ ile tanmlanan, MALIN
MKTARI'n karakter bilgiye evirir. Sola dayal
olarak kaydeder.
RSET F$=MKD$(FYT#)
FYT# saysal deikenini, F$ karakter bilgiye
evirir. (FYAT tanmlanmt) Saa dayal olarak
kaydeder.

7) KARAKTER BLGY SAYISAL BLGYE DNTRME
CVI, CVS, CVD

Yazl:
A%=CVI (<2 Byte Uzunluunda String Deiken>)
A!=CVS (<4 Byte Uzunluunda String Deiken>)
A#=CVD (<8 Byte Uzunlu unda String Deiken>)
A=VAL (<Saynn Kaplad Alana Gre>)

Daha nce, karakter bilgi haline dntrlen saysal deerleri, tekrar saysala
dntrr.

ADT!=CVS(SM$)
Karakter bilgi halindeki SM$ stringini, ADT! saysalna
evirir.
FYT#=CVD(F$)
Karakter bilgi halindeki F$ stringini, FYT# saysalna evirir.


- 411-
8) DOSYA KAPATMA DEYM
CLOSE

Program sonunda dosyay kapatrz.

CLOSE #1 1 numaral dosya kapanr.

b. DORUDAN ERML DOSYA UYGULAMALARI

Dorudan eriimli dosyalara kayt amacyla bir program aadaki biimde yaplr:

10 REM BU PROGRAM DORUDAN ERIIMLI
20 REM OLARAK KAYIT AMACIYLA DOSYA AAR
30 REM "KAYITR" ADI ALTINDA DISKETE KAYDEDINIZ
40 CLS
50 OPEN "R",#1,"STOK.DAT",29
60 FIELD #1,12 AS MA$,8 AS SM$,9 AS SF$
70 PRINT :PRINT
80 INPUT "KOD NO";KN%
100 IF KN%=0 THEN CLOSE #1:END
110 INPUT "MALIN ADI";MAD$
120 INPUT "STOK MIKTARI";SMK#
130 INPUT "MALIN FIYATI";MFY!
140 LSET MA$=MAD$
150 LSET SM$=MKD$(SMK#)
160 LSET SF$=MKS$(MFY!)
170 PUT #1,KN%
180 GOTO 70


50. satr: Dosya R modunda, 29 byte kayt uzunluunda alyor.
60. satr: Kayt uzunluu deikenlere pay ediliyor.
80. satr: Kod numaras girii yaplyor.
100. satr: Kontrol satr. k durumunda dosya kapatlp, program sona
erdiriliyor.
110-130. satrlar: Bilgi girii.
140-160. satrlar: Girilen bilgiler sola dayal olarak, karakter bilgiye
dntrlyor.
170. satr: Bilgiler diskete verilen kod numarasna gre kayt ediliyor.
180. satr: Yeni bilgi girii iin, giri satrna gnderiliyor.


- 412-
Dorudan eriimli dosyalardan veri okumak amacyla bir program aadaki biimde
yaplr:

10 REM BU PROGRAM DORUDAN ERIIMLI
20 REM OLARAK ULAMAK AMACIYLA DOSYA AAR
30 REM "ULASIMR" ADI ALTINDA DISKETE KAYDEDINIZ
40 CLS
50 OPEN "R",#1,"STOK.DAT",29
60 FIELD #1,12 AS MA$,8 AS SM$,9 AS SF$
70 INPUT "KOD NO";KN%
80 IF KN%=0 THEN CLOSE #1:END
90 GET #1,KN%
100 MAD$=MA$
110 SMK#=CVD(SM$)
120 MFY!=CVS(SF$)
130 PRINT "MALIN ADI",MAD$
140 PRINT "STOK MIKTARI",SMK#
150 PRINT "MALIN FIYATI",MFY!
160 GOTO 70


50. satr: Dosya R modunda ve ayn kayt uzunluunda alyor.
60. satr: Kayt alan deikenlere pay ediliyor.
70. satr: Giri, sorma satr.
80. satr: Kontrol satr. k durumunda dosya kapatlyor ve program
sona erdiriliyor.
90. satr: Diskette kaytl bilgiler okunuyor.
100-120. satrlar: Diskette kaytl karakter bilgiler tekrar saysala evriliyor.
130-150. satrlar: Bulunan bilgi ekrana grntleniyor.
160. satr: Yeni giri iin, giri satrna gnderiliyor.


- 413-
Dorudan eriimli olarak bir Mteri Takip programn aada bulacaksnz:

10 ' ********************************************
20 ' ***** EKRANA BALIK IZDIRILMESI *****
30 ' ********************************************
40 CLS
50 KEY OFF
60 CLS
80 FOR I=4 TO 23
90 SOUND 1111,.1
100 LOCATE I,10:PRINT CHR$(219)
120 NEXT I
140 COLOR 0,15:LOCATE 6,21:PRINT "ZGR OFSET MTERI TAKIP
PROGRAMI":COLOR 7,0
150 COLOR 15,3:LOCATE 19,23:PRINT " BU PROGRAM MART-1990
TARIHINDE "
160 LOCATE 20,35:COLOR 31,0:PRINT "GVEN TANI":COLOR 7,0
170 COLOR 15,3:LOCATE 21,25:PRINT " TARAFINDAN HAZIRLANMITIR
":COLOR 7,0
180 LOCATE 10,25:PRINT "1. MTERI ILK KAYIT GIRII"
190 LOCATE 11,25:PRINT "2. MTERI LISTESI ALMA"
200 LOCATE 12,25:PRINT "3. MTERI KAYITLARINDA DEIIKLIK"
210 LOCATE 13,25:PRINT "4. PARA ILE ILGILI ILEMLER"
220 LOCATE 14,25:PRINT "5. PROGRAMDAN IKIS'
230 COLOR 0,7:LOCATE 16,35:INPUT " SEIMINIZ...>";S$:COLOR
7,0
240 IF S$="1" THEN 330
250 IF S$="2" THEN 720
260 IF S$="3" THEN 1790
270 IF S$="4" THEN 2290
280 IF S$="5" THEN 2790
290 IF S$<>"" THEN BEEP:GOTO 230
300 FOR I=23 TO 4 STEP -1
310 LOCATE I,1:PRINT STRING$(80," ")
320 NEXT I
330 ' *****************************************************
340 ' ***** KAYIT GIRII BALII
350 ' *****************************************************
360 CLS
370 LOCATE 4,10:PRINT CHR$(201):LOCATE 4,70:PRINT CHR$(187)
390 FOR A=5 TO 22


- 414-
400 LOCATE A,10:PRINT CHR$(186)
420 NEXT A
450 ' *******************************************************
460 ' ***** MTERI KAYIT GIRII
470 ' *******************************************************
480 GOSUB 2740
490 COLOR 0,3:LOCATE 5,15:PRINT " IKI IIN ";:COLOR
0,7:PRINT " SIFIR ";:COLOR 7,0:COLOR 0,3:PRINT " GIRINIZ
":COLOR 3,0
500 LOCATE 8,15:INPUT "KOD NOSUNU GIRINIZ";KOD%
510 IF KOD%=0 THEN CLOSE #1:GOTO 60
520 LOCATE 9,15:LINE INPUT "ADI SOYADI.............";ADI$
530 LOCATE 10,15:LINE INPUT "ADRES 1................";ADRES1$
540 LOCATE 11,15:LINE INPUT "ADRES 2................";ADRES2$
550 LOCATE 12,15:LINE INPUT "TELEFON................";TEL$
560 LOCATE 13,15:LINE INPUT "CINSI..................";CINS$
570 LOCATE 14,15:LINE INPUT "TARIHI................";TAR$
580 LOCATE 15,15:INPUT "TUTARI................";TUT#
590 LOCATE 16,15:INPUT "DENEN................";ODN#
600 LOCATE 17,15:LINE INPUT "AIKLAMA 1............";ACIK1$
610 LOCATE 18,15:LINE INPUT "AIKLAMA 2............";ACIK2$
620 KL#=TUT#-ODN#
630 LSET AD$=ADI$:LSET ADR1$=ADRES1$:LSET ADR2$=ADRES2$:LSET
C$=CINS$:LSET T$=TAR$:LSET TU$=MKD$(TUT#)
635 LSET OD$=MKD$(ODN#):LSET K$=MKD$(KL#):LSET AC1$=ACIK1$:
LSET AC2$=ACIK2$:LSET TE$=TEL$
640 COLOR 0,5:LOCATE 20,20:INPUT "GIRDIINIZ BILGILER DORU
MU (E/H) ";S$:COLOR 7,0
650 IF S$="H" OR S$="h" THEN 500
660 PUT #1,KOD%:COLOR 0,7:LOCATE 22,20:PRINT "DEVAM IIN BIR
TUA BASINIZ":COLOR 7,0
680 FOR C=7 TO 22
690 LOCATE C,15:PRINT STRING$(54," ")
700 NEXT C
710 GOTO 490
720 ' ********LISTE ISTEME BALII***************
730 CLS
740 COLOR 0,1:CLS
750 COLOR 0,7:LOCATE 8,10:PRINT CHR$(201):LOCATE 8,70:PRINT
CHR$(187)


- 415-
770 FOR N=9 TO 20
780 LOCATE N,10:PRINT CHR$(186):LOCATE N,70:PRINT CHR$(186)
790 NEXT N
810 LOCATE 20,11:PRINT STRING$(59,205):COLOR 7,0
820 COLOR 15,3:LOCATE 10,30:PRINT "MTERI LISTESI":COLOR 0,1
830 COLOR 15,3:LOCATE 12,25:PRINT "1. NUMARAYA GRE": COLOR
0,1
840 COLOR 15,3:LOCATE 13,25:PRINT "2. ISME GRE":COLOR 0,1
850 COLOR 15,3:LOCATE 14,25:PRINT "3. ANA MENYE DN":COLOR
0,1
860 COLOR 15,3:LOCATE 20,20:PRINT "LTFEN SEIMINIZI RAKAM
OLARAK GIRINIZ":COLOR 0,1
870 COLOR 15,3:LOCATE 16,30:INPUT "SEIMINIZ";S$:COLOR 0,1
880 IF S$="1" THEN 920
890 IF S$="2" THEN 1320
900 IF S$="3" THEN COLOR 7,0:GOTO 10
910 IF S$<>"" THEN BEEP:GOTO 870
920 ' *********** KOD NOYA GRE BALIK ***********
930 CLS
940 COLOR 0,1:CLS
CHR$(187)
970 FOR A=5 TO 22
980 LOCATE A,10:PRINT CHR$(186):LOCATE A,70:PRINT CHR$(186)
990 NEXT A
1000 LOCATE 22,10:PRINT CHR$(200):LOCATE 22,70:PRINT
CHR$(188)
1020 ' *************************************************
1030 ' ***** KAYIT OKUMA
1040 ' *************************************************
1050 GOSUB 2740
1060 LOCATE 4,15:COLOR 0,7:PRINT " IKI IIN";:COLOR 7,0:
COLOR 0,15:PRINT " SIFIR ";:COLOR 15,0:COLOR 0,7:PRINT "
GIRINIZ ": COLOR 7,1
1090 LOCATE 6,15:PRINT STRING$(40," ")
1100 GET #1,KOD%
1110 ADI$=AD$:ADRES1$=ADR1$:ADRES2$=ADR2$:CINS$=C$:
TAR$=T$:TUT#=CVD(TU$):ODN#=CVD(OD$):KL#=CVD(K$): ACIK1$=AC1$:
ACIK2$=AC2$:TEL$=TE$
1120 LOCATE 6,15:PRINT "KOD NO................";KOD%


- 416-
1130 LOCATE 7,15:PRINT "ADI SOYADI.............";ADI$
1140 LOCATE 8,15:PRINT "ADRES 1................";ADRES1$
1160 LOCATE 10,15:PRINT "TELEFON................";TEL$
1170 LOCATE 11,15:PRINT "CINSI..................";CINS$
1180 LOCATE 12,15:PRINT "TARIHI................";TAR$
1190 LOCATE 13,15:PRINT "TUTARI................";TUT#
1200 LOCATE 14,15:PRINT "DENEN................";ODN#
1210 LOCATE 15,15:PRINT "KALAN.................";KL#
1220 LOCATE 16,15:PRINT "AIKLAMA 1............";ACIK1$
1240 COLOR 0,7:LOCATE 20,15:PRINT "DEVAM IIN HERHANGI BIR
1250 COLOR 1,0
1260 CLOSE #1
1290 COLOR 0,1:LOCATE A,15:PRINT STRING$(50," ")
1300 NEXT A
1310 GOTO 1050
1320 ' *********** ISME GRE ARAMA BALII ************
1330 COLOR 0,1:CLS
CHR$(187)
1360 FOR A=5 TO 22
1380 NEXT A
CHR$(188)
1410 ' *****************************************************
1420 ' ***** ISME GRE ARAMA
1430 ' *****************************************************
1440 GOSUB 2740
1450 COLOR 1,7:LOCATE 4,15:PRINT " IKI IIN 'SIFIR'
YAZINIZ ":COLOR 7,1
1460 LOCATE 6,15:INPUT "ADINI SOYADINI GIRINIZ";M$
1480 IF M$="0" THEN CLOSE #1:GOTO 720
1490 FOR KOD%=1 TO 999
1500 LOCATE 12,15:PRINT "LTFEN BEKLEYINIZ!"
1510 GET #1,KOD%
1520 D=LEN(M$):M$=M$+SPACE$(20-D)


- 417-
TAR$=T$:TUT#=CVD(TU$):ODN#=CVD(OD$)
1540 KL#=CVD(K$): ACIK1$=AC1$: ACIK2$=AC2$:TEL$=TE$
1550 IF ADI$=M$ THEN 1570
1560 NEXT KOD%
1580 IF ADI$<>M$ THEN LOCATE 12,15:PRINT "BYLE BIR KAYIT
YOK!":LOCATE 13,15:INPUT "LTFEN YENIDEN GIRINIZ..>";M$:
LOCATE 12,15:PRINT STRING$(45," "):LOCATE 13,15:PRINT
STRING$(45," "):GOTO 1480
1590 LOCATE 6,15:PRINT "KOD NO..................";KOD%
1710 CLOSE #1
1720 COLOR 1,7:LOCATE 20,15:PRINT " DEVAM IIN HERHANGI BIR
TUA BASINIZ ":COLOR 7,1
1750 LOCATE A,15:PRINT STRING$(50," ")
1760 NEXT A
1770 GOTO 1440
1780 ' ******** DOSYADA DEIIM IIN BALIK****************
1790 CLS
1800 COLOR 0,1:CLS
CHR$(187)
1830 FOR A=5 TO 22
1850 NEXT A
CHR$(188)
1880 ' *************************************************
1890 ' ***** MTERI KAYDINDA DEIIKLIK
1900 ' *************************************************


- 418-
1910 GOSUB 2740
1920 COLOR 0,7:LOCATE 6,15:INPUT "DEIIKLIK YAPILACAK
MTERININ KOD NUMARASI...>";KOD%:COLOR 7,1
1930 IF KOD%=0 THEN CLOSE #1:COLOR 7,0:GOTO 10
1950 GET #1,KOD%
1960 ADI$=AD$:ADRES1$=ADR1$:ADRES2$=ADR2$:CINS$=C$:TAR$=T$:
TUT#=CVD(TU$):ODN#=CVD(OD$)
1965 KL#=CVD(K$):ACIK1$=AC1$: ACIK2$=AC2$:TEL$=TE$
1970 LOCATE 6,15:PRINT "(1)-KOD NO..................";KOD%
1980 LOCATE 7,15:PRINT "(2)-ADI SOYADI.............";ADI$
1990 LOCATE 8,15:PRINT "(3)-ADRES 1................";ADRES1$
2000 LOCATE 9,15:PRINT "(4)-ADRES 2................";ADRES2$
2010 LOCATE 10,15:PRINT "(5)-TELEFON................";TEL$
2020 LOCATE 11,15:PRINT "(6)-CINSI..................";CINS$
2030 LOCATE 12,15:PRINT "(7)-TARIHI................";TAR$
2070 LOCATE 16,15:PRINT "(8)-AIKLAMA 1............";ACIK1$
2080 LOCATE 17,15:PRINT "(9)-AIKLAMA 2............";ACIK2$
2090 LOCATE 21,15:PRINT " IKI IIN [ SIFIR ] GIRINIZ "
2100 COLOR 0,7:LOCATE 19,15:INPUT "DEIIKLIK YAPACAINIZ
YERIN NUMARASINI YAZIN...>";SECIM
2110 ON SECIM GOTO
2160,2170,2180,2190,2200,2210,2220,2230,2240
2120 IF SECIM=0 THEN 2260
2140 LOCATE A,15:PRINT STRING$(50," ")
2150 NEXT A
2160 LOCATE 6,15:INPUT "KOD NO..................";KOD%:
GOTO 2250
2170 LOCATE 7,15:LINE INPUT "ADI SOYADI.............";ADI$:
GOTO 2250
2180 LOCATE 8,15:LINE INPUT "ADRES 1................";
ADRES1$:GOTO 2250
2190 LOCATE 9,15:LINE INPUT "ADRES 2................";
ADRES2$:GOTO 2250
2200 LOCATE 10,15:LINE INPUT "TELEFON................";TEL$:
GOTO 2250
2210 LOCATE 11,15:LINE INPUT "CINSI..................";CINS$:
GOTO 2250
2220 LOCATE 12,15:LINE INPUT "TARIHI................";TAR$:
GOTO 2250
2230 LOCATE 16,15:LINE INPUT "AIKLAMA 1............";ACIK1$:


- 419-
GOTO 2250
2240 LOCATE 17,15:LINE INPUT "AIKLAMA 2............";ACIK2$:
GOTO 2250
2250 GOTO 2100
2260 '
C$=CINS$:LSET T$=TAR$:LSET TU$=MKD$(TUT#):LSET
OD$=MKD$(ODN#):LSET K$=MKD$(KL#):LSET AC1$=ACIK1$:LSET
AC2$=ACIK2$:LSET TE$=TEL$
2280 PUT#1,KOD%:GOTO 1920
2290 ' ***** HESAP ILERI ********
2300 CLS
2310 COLOR 0,1
2340 FOR A=5 TO 22
2370 NEXT A
CHR$(188):COLOR 1,0
2400 ' ***** DZELTME *****
2410 GOSUB 2740
2420 LOCATE 4,15:COLOR 0,2:PRINT " IKI IIN";:COLOR 2,0:
COLOR 0,7:PRINT " SIFIR ";:COLOR 7,0:COLOR 0,2:PRINT "
GIRINIZ ": COLOR 7,0
2460 GET #1,KOD%
TAR$=T$:TUT#=CVD(TU$):ODN#=CVD(OD$):KL#=CVD(K$): ACIK1$=AC1$:
ACIK2$=AC2$:TEL$=TE$
2480 LOCATE 6,15:PRINT "KOD NO................";KOD%


- 420-
2600 LOCATE 19,20:PRINT "MTERININ SON DURUMU"
2610 COLOR 0,7:LOCATE 20,15:INPUT "DENEN MIKTARI YAZINIZ";
ODEN#:COLOR 7,1
2620 KALAN#=KL#-ODEN#:ODENEN#=ODN#+ODEN#:KL#=KALAN#:
ODN#=ODENEN#
C$=CINS$:LSET T$=TAR$:LSET TU$=MKD$(TUT#):LSET
OD$=MKD$(ODN#):LSET K$=MKD$(KL#):LSET AC1$=ACIK1$:LSET
AC2$=ACIK2$:LSET TE$=TEL$
2640 COLOR 0,5:LOCATE 21,20:INPUT "GIRDIINIZ BILGILER DORU
MU (E/H) ";S$:COLOR 7,0
2660 IF S$="H" OR S$="h" THEN 2690
2670 PUT #1,KOD%:COLOR 0,7:LOCATE 21,20:PRINT "DEVAM IIN BIR
2690 FOR C=6 TO 22
2700 LOCATE C,15:PRINT STRING$(54," ")
2710 NEXT C
2720 COLOR 7,0
2730 GOTO 2420
2740 ' ***** DOSYA AMA *****
2750 '
2760 OPEN "R",#1,"MUSTERI.DAT",137
2770 FIELD #1,20 AS AD$,15 AS ADR1$,15 AS ADR2$,10 AS C$,10
AS T$,10 AS TU$,10 AS OD$,10 AS K$,15 AS AC1$,15 AS AC2$,7 AS
TE$
2780 RETURN
2790 CLS
2810 FOR I=4 TO 23
2820 SOUND 1111,.1
2850 NEXT I
2870 LOCATE 7,20:PRINT " TEEKKR EDERIM "
2880 LOCATE 15,20:PRINT "HAZIRLAYAN : ";:COLOR 31,2:PRINT
" GVEN TANI ":COLOR 7,0
2890 PRINT :PRINT :PRINT :PRINT :PRINT :PRINT :PRINT :PRINT
2900 END


- 421-
K. BASIC PROGRAMLARININ DERLENMES

BASIC'te yazdmz programlar derleyerek iletim sisteminde direk alabilir
duruma getirebiliriz. Derleme ileminden sonra programn hz artacaktr. Derleme sonucu
yazdmz programlar .EXE uzantsn alr.

Basic programlarn derleyebilmek iin, bir Basic Derleyicisi bulmamz gerekir.
Basic derleyecisinde bulunmas gerekli 5 Dosya vardr. Bunlar unlardr:

BASCOM.COM
BASCOM.LIB
BASRUN.EXE
BASRUN.LIB
LINK.EXE

Derleme olay ise yle yaplr: Basic'le yazdmz BORDRO.BAS adl program
derleyelim:

Programmz nce ASCII kodda saklamamz gerekmektedir. Basic ortamnda
SAVE"BORDRO",A yazarak kayt edelim ve DOS'a geelim.

BASCOM BORDRO;

Hata mesaj alnrsa, hatalar dzeltilir. Hata mesaj alnmazsa;

LINK BORDRO;

Yaplarak program derlenmi olur. Bu derleme sonucunda ayn adl 3 Dosya oluur.
Bunlar: BORDRO.BAS, BORDRO.OBJ, BORDRO.EXE'dir. Dierlerini silerek yalnz
BORDRO.EXE programn diskette tutmamz yeterlidir. Ayn disket ierisine
BASRUN.EXE'yi de kopyalamamz gerekmektedir. Deilse program almaz.

Not: Dosya adlarndan sonra ";" (Noktal Virgl) koyarsak dier sorulara cevap
vermemi oluruz. yani derleyici bizden baka bir ey istemez. Eer ";" koymazsak dier
sorularda dosya adn deitirebiliriz ya da Enter'le bo geerek ayn adla kabul etmi
oluruz.

Basc programlarmz ASCII olarak kayt ettikten sonra, QUICK BASIC altna
atarak da derleyebiliriz.


- 422-
SORULAR

1. Klavyeden bir maln sat fiyat ve maliyet fiyat girildiinde, bu maln kar
tutarn hesaplayan program yapnz.
2. Be iinin cretini hesaplayan program yapnz.
3. 1'den 25'e kadar saylarn karelerini, kplerini ve ortalamalarn bulan
program hem saya ile hemde FOR...NEXT ile yapnz.
4. 10 rencinin 3 yazl ve bir szl notunu READ/DATA ile
okutarak,rencilerin ADINI SOYADINI, NUMARASINI, NOTLARINI ve
ORTALAMALARINI yazan program yapnz.
5. Sral Eriimli Dosyalarda STOK.DAT adl dosyay 3 modda da yalnz OPEN
satrn kullanarak anz.
6. Bir mteri takibi iin MUSTERI.DAT adl Sral Eriimli bir dosya aarak
mterinin ADI SOYADI, TELEFON NO, ADRES, BORCU hanelerini
takip edebilen bir program Yaratmak, Kaydetmek, Okumak ve Deitirmek
amac ile yapnz.
7. Dorudan Eriimli Dosyalarda "Kayt Uzunluu 157", "Dosya Says 5" olan
bir program altrmak iin BASIC'e nasl geilir?
8. MKI$, MKS$, MKD$ ile CVI, CVS, CVD fonksiyonlarn karlatrnz.
Birer rnek vererek deerleri birbirine eviriniz.
9. 2. soruyu Dorudan Eriimli Dosyaya gre yapnz.
10. 2. soruda yaptnz programlar MERGE ile birletirerek tek bir program
haline getiriniz. Bir Ana Men oluturarak ON ... GOTO ile bunlar
balaynz.
11. Bir programn balangcnda INPUT$ komutunu kullanarak bir ifre veriniz.
Bu ifreyi en ok kez bilmesini isteyiniz. ifre bilinirse program alsn,
bilinmezse DOS'a dnsn.


- 423-
RNEK PROGRAMLAR

10 ' SAYILARI YAZIYA EVIREN PROGRAM
20 INPUT "SAYI";S#
30 S#=INT(S#)
40 SAY$=STR$(S#)
50 W=LEN(SAY$)-1
60 SAY$=RIGHT$(SAY$,W)
70 PRINT "YALNIZ *** ";
80 IF (LEN(SAY$)-INT(LEN(SAY$)/3)*3)<>0 THEN SAY$="0"+SAY$:
GOTO 80
90 M=LEN(SAY$)/3
100 FOR X=M TO 1 STEP -1
110 C$=MID$(SAY$,1+(M-X)*3,3)
120 IF C$="000" THEN GOTO 440
130 IF C$="001" THEN GOTO 400
140 FOR I=1 TO 3
150 S$=MID$(C$,I,1)
160 IF I=2 THEN GOTO 280
170 IF S$="2" THEN PRINT "IKI";
180 IF S$="3" THEN PRINT "";
190 IF S$="4" THEN PRINT "DRT";
200 IF S$="5" THEN PRINT "BE";
210 IF S$="6" THEN PRINT "ALTI";
220 IF S$="7" THEN PRINT "YEDI";
230 IF S$="8" THEN PRINT "SEKIZ";
240 IF S$="9" THEN PRINT "DOKUZ";
250 IF I=3 AND S$="1" THEN PRINT "BIR";
260 IF I=1 AND S$<>"0" THEN PRINT "YZ";
270 GOTO 370
280 IF S$="1" THEN PRINT "ON";
290 IF S$="2" THEN PRINT "YIRMI";
300 IF S$="3" THEN PRINT "OTUZ";
310 IF S$="4" THEN PRINT "KIRK";
320 IF S$="5" THEN PRINT "ELLI";
330 IF S$="6" THEN PRINT "ALTMI";
340 IF S$="7" THEN PRINT "YETMI";
350 IF S$="8" THEN PRINT "SEKSEN";
360 IF S$="9" THEN PRINT "DOKSAN";
370 NEXT I
380 IF X=1 OR X=2 OR X=3 THEN 420
390 IF X=4 OR X=5 OR X=6 THEN 410
400 IF X<>2 THEN PRINT "BIR";
410 IF X=4 THEN PRINT "MILYAR";


- 424-
420 IF X=3 THEN PRINT "MILYON";
430 IF X=2 THEN PRINT "BIN";
440 NEXT X
450 PRINT " ***TL'DIR"
460 END

10 REM ZAR OYUNU
15 CLS
20 RANDOMIZE TIMER
30 PRINT "DEVAM IIN [ENTER] IKI IIN [ESC]
BASINIZ"
40 Z1=INT(RND*6)+1
50 Z2=INT(RND*6)+1
60 PRINT "ZAR=";Z1;".";Z2
70 PRINT "DEVAM MI? "
80 A$=INKEY$:IF A$="" THEN 80
90 IF A$=CHR$(13) THEN 40
100 IF A$=CHR$(27) THEN END

10 CLS
20 REM RASTGELE SAYI RETME
30 RANDOMIZE TIMER
40 S=INT(RND*100)+1
50 INPUT "TUTTUUM SAYIYI BULUNUZ";SA
60 N=1
70 GOTO 100
80 INPUT "YENIDEN DENEYINIZ";SA
90 N=N+1
100 PRINT :PRINT
110 IF SA>S THEN PRINT "BYK TUTTUNUZ":GOTO 80
120 IF SA<S THEN PRINT "KK TUTTUNUZ":GOTO 80
130 PRINT "AFERIN";N;"KEREDE BILDINIZ"
140 INPUT "YENIDEN OYNAMAK ISTER MISINIZ? (E/H)...>";Y$
150 IF Y$="E" OR Y$="e" THEN 10 ELSE END

10 REM :-) Bilgisayar BOOT eden GWBASIC program (c) Mustafa DOAN
20 REM Programn amac bilgisayarn nasl kapatlp alacan gstermek
30 DEF SEG=&HFFFF ' ROM tarafndan kullanlan segment
40 ATLA%=&HFFF0 ' ROM'da BOOT etmek iin gerekli adresin adresinin
50 REM ' sakland adres
60 CALL ATLA% ' QBASIC iin CALL ABSOLUTE(ATLA%) yazlacak


- 425-
10 ' BU PROGRAM DAKTILOGRAFI DERSI
20 ' HIZ TESTINDE NET VURUU HESAPLAR
30 ' VE EKIL TESTI ILE NOT ORTALAMASINI VERIR
40 ' AILI MENSNE DNMEK IIN BRT SZCE 999 GIRINIZ
50 CLS:KEY OFF
60 LOCATE 3,25:COLOR 0,7:PRINT " DAKTILO NOTLARININ HESABI
":COLOR 7,0
70 LOCATE 5,20:PRINT "1- LISE BIRINCI SINIF I. YARIYIL"
80 LOCATE 6,20:PRINT "2- LISE BIRINCI SINIF II. YARIYIL"
90 LOCATE 7,20:PRINT "3- LISE IKINCI SINIF I. YARIYIL"
100 LOCATE 8,20:PRINT "4- LISE IKINCI SINIF II. YARIYIL"
110 LOCATE 9,20:PRINT "5- PROGRAMDAN IKI"
120 LOCATE 14,25:COLOR 0,7:INPUT "SEENEINIZ....>
",S$:COLOR 7,0
130 S=VAL(S$)
150 ON S GOTO 160,400,630,890,1150
160 CLS
170 PRINT "LISE BIRINCI SINIFLAR DAKTILOGRAFI DERSI I.
YARIYIL NOT HESABI"
180 PRINT :PRINT
190 INPUT "BIR YANLI KA DORUYU GTRECEK";G
200 CLS
210 INPUT "BRT SZC GIRINIZ";B
220 IF B=999 THEN 50
230 INPUT "YANLI SAYISINI GIRINIZ";Y
240 NET=B-(Y*G)
250 PRINT "NET VURUU :";NET;" DIR"
260 PRINT "ALDII NOT :";
270 IF NET<=10 THEN PRINT "1"
280 IF NET>=11 AND NET<=25 THEN PRINT "2"
360 IF NET>=121 THEN PRINT "10"
370 PRINT :PRINT :PRINT :PRINT "I BITIMINDE HERHANGI BIR
TUA BASINIZ"
390 GOTO 200
400 CLS


- 426-
410 PRINT "LISE BIRINCI SINIFLAR DAKTILOGRAFI DERSI II.
YARIYIL NOT HESABI"
430 CLS
450 IF B=999 THEN 50
470 NET=B-(Y*G)
490 PRINT "ALDII NOT :";
500 IF NET<=20 THEN PRINT "1"
590 IF NET>=141 THEN PRINT "10"
TUA BASINIZ"
620 GOTO 430
630 CLS
640 PRINT "LISE IKINCI SINIFLAR DAKTILOGRAFI DERSI I. YARIYIL
NOT HASABI"
660 CLS
680 IF B=999 THEN 50
700 INPUT "EKIL NOTU";SN
710 NET=B-(Y*G)
730 IF NET<=25 THEN HN=10
740 IF NET>=26 AND NET<=40 THEN HN=20
820 IF NET>=151 THEN HN=100


- 427-
830 ONOT=(HN+SN)/2
840 PRINT "HIZ NOTU :";HN
850 PRINT "ORTALAMA NOTU ";ONOT
TUA BASINIZ"
880 GOTO 660
890 CLS
900 PRINT "LISE IKINCI SINIFLAR DAKTILOGRAFI DERSI II.
YARIYIL NOT HESABI"
920 CLS
940 IF B=999 THEN 50
960 INPUT "EKIL NOTU";SN
970 NET=B-(Y*G)
990 IF NET<=35 THEN HN=10
1080 IF NET>=171 THEN HN=100
1090 ONOT=(HN+SN)/2
1100 PRINT "HIZ NOTU :";HN
1110 PRINT "ORTALAMA NOTU ";ONOT
TUA BASINIZ"
1140 GOTO 920
1150 END


- 428-
10 ' HAZIRLAYAN : GVEN TANI
20 ' BU PROGRAM KOLLU OYUN MAKINESI'DIR.
30 ' EKILLER RASTGELE RETILMEKTEDIR
40 ' AMA AYNI EKILLER YANYANA GELDIINDE KAZANMAKTIR
50 ' &&& EKILLERDEN IKISI YANYANA GELIRSE 2 KATI YANYANA
GELIRSE 10 KATI
60 ' %%% EKILLERDEN IKISI YANYANA GELIRSE 4 KATI YANYANA
GELIRSE 20 KATI
70 ' ### EKILLERDEN IKISI YANYANA GELIRSE 6 KATI YANYANA
GELIRSE 30 KATI
80 ' YANYANA EKIL YOK ISE PARA VERMEZ
90 CLS:CLEAR:RESET:KEY OFF:SCREEN 0,0,0
100 LOCATE 5,30:COLOR 0,7:PRINT " KOLLU OYUN MAKINESI ":COLOR
7,0
110 DEFINT A-Z:RANDOMIZE TIMER
120 'A=100:B=500:C=1000
130 'AB$=STR$(A):BB$=STR$(B):CB$=STR$(C)
140 AB$=" &&& ":BB$=" %%% ":CB$=" ### "
150 TOPP#=50000!
190 FOR X=9 TO 18
200 LOCATE X,10:PRINT CHR$(219);CHR$(219):LOCATE X,70:PRINT
CHR$(219);CHR$(219)
210 NEXT X
250 LOCATE 12,20:PRINT AB$:LOCATE 12,38:PRINT BB$:LOCATE
12,55:PRINT CB$
260 LOCATE 2,20:PRINT BB$
270 LOCATE 3,20:PRINT "10 KATI"
280 LOCATE 2,38:PRINT AB$
300 LOCATE 2,55:PRINT CB$
320 LOCATE 15,39:PRINT SPACE$(20)
340 LOCATE 15,20:PRINT "TOPLAM PARANIZ : ";:PRINT USING
"###,###,###";TOPP#
350 IF TOPP#>75000000# THEN LOCATE 22,32:COLOR 0,7:PRINT "
KASA IFLAS ETTI ! ":COLOR 7,0:END
360 LOCATE 18,25:INPUT "PARA GIRINIZ";A$:QW#=VAL(A$)


- 429-
370 IF QW#<1 THEN BEEP:BEEP:LOCATE 22,20:COLOR 31,0:PRINT "
YANLI GIRI YAPTINIZ YENIDEN GIRINIZ ":COLOR 7,0:GOTO 330
380 IF QW#>1E+07 THEN LOCATE 22,20:COLOR 31,0:PRINT "
10.000.000 TL'DAN BYK GIREMEZSINIZ ":COLOR 7,0:GOTO 320
390 IF QW#>TOPP# THEN LOCATE 22,20:COLOR 31,0:PRINT "BU KADAR
PARANIZ YOK YENIDEN GIRINIZ":COLOR 7,0:GOTO 320
410 FOR XC=1 TO 20
420 A=(RND*2)+1
430 B=(RND*2)+1
440 C=(RND*2)+1
450 SOUND 2000,1
460 IF A=1 THEN A1=A:LOCATE 12,20:PRINT AB$
470 IF A=2 THEN A2=A:LOCATE 12,20:PRINT BB$
480 IF A=3 THEN A3=A:LOCATE 12,20:PRINT CB$
490 IF B=1 THEN A4=B:LOCATE 12,38:PRINT AB$
500 IF B=2 THEN A5=B:LOCATE 12,38:PRINT BB$
510 IF B=3 THEN A6=B:LOCATE 12,38:PRINT CB$
520 IF C=1 THEN A7=C:LOCATE 12,55:PRINT AB$
530 IF C=2 THEN A8=C:LOCATE 12,55:PRINT BB$
540 IF C=3 THEN A9=C:LOCATE 12,55:PRINT CB$
550 NEXT XC
560 PARA#=0
570 IF A=2 AND B=2 AND C=2 THEN PARA#=QW#*10:GOTO 660
600 IF A=2 AND B=2 THEN PARA#=QW#*2:GOTO 660
630 IF B=2 AND C=2 THEN PARA#=QW#*2:GOTO 660
660 IF PARA#>0 THEN TOPP#=TOPP#+PARA#
670 IF PARA#=0 THEN TOPP#=TOPP#-QW#
680 LOCATE 15,20:PRINT "TOPLAM PARANIZ : ";:PRINT USING
"###,###,###";TOPP#
690 IF TOPP#=0 THEN 730
700 IF PARA#=0 THEN LOCATE 22,20:COLOR 31,0:PRINT "ZGNM
KAYBETTINIZ YENIDEN GIRINIZ":COLOR 7,0
710 GOTO 320
720 FOR W=1 TO 100:NEXT W
740 FOR D=1 TO 50
750 LOCATE 20,20:COLOR 0,15:PRINT " KUMAR OK KT BIR
ALIKANLIKTIR ":COLOR 7,0


- 430-
760 LOCATE 23,23:COLOR 31,0:PRINT " BTN PARANIZI
KAYBETTINIZ ":COLOR 7,0
770 NEXT D:CLS
780 END

10 REM :-) Ekranda ufak bir gezinti (c) Mustafa DOAN
20 REM Ok tularyla ekranda, ekran silmeden blok gezdirin
30 REM Programn amac hem ok tularn kullanmay,
40 REM hem de ekran adresini direkt kullanmay retmektir.
50 YATAY=35 ' Yatay koordinat ayarlanyor
60 DIKEY=13 ' Dikey koordinat ayarlanyor
70 RENK=&H70 ' Balang rengi siyah zemine beyaz
80 UZUNLUK=10 ' Blokun boyu
90 DEF SEG=&HB000 ' Buras NEML Renkli makinalarda &HB800 olmal
100 OFSET=0 ' Bu satir aslnda olmasa da olur. Ss olsun diye
110 GOSUB 410 ' Ekran iz.
120 REM **************************************************
130 TUS$=INKEY$:IF TUS$="" THEN 130 ' Tu okuttur
140 IF TUS$=CHR$(27) THEN DEF SEG:END ' Tular deerlendir
150 IF TUS$=CHR$(0)+"H" THEN 210 ' YUKARI ok tuu
160 IF TUS$=CHR$(0)+"K" THEN 260 ' SOL ok tuu
170 IF TUS$=CHR$(0)+"M" THEN 310 ' SA ok tuu
180 IF TUS$=CHR$(0)+"P" THEN 360 ' AAI ok tuu
190 GOTO 130 ' Baa dn
200 REM **************************************************
210 RENK=7:GOSUB 410 ' Eski bloku sil
220 IF DIKEY>1 THEN DIKEY=DIKEY-1 ' Yeni koordinatlar ayarla
230 RENK=&H70:GOSUB 410 ' Tekrar bloku iz
240 GOTO 130 ' Baa dn
250 REM ***************************************************
260 RENK=7:GOSUB 410
270 IF YATAY>1 THEN YATAY=YATAY-1
280 RENK=&H70:GOSUB 410
290 GOTO 130
300 REM ***************************************************
320 IF YATAY<81-UZUNLUK THEN YATAY=YATAY+1
340 GOTO 130
350 REM ***************************************************
370 IF DIKEY<25 THEN DIKEY=DIKEY+1


- 431-
390 GOTO 130
400 REM ***************************************************
410 OFSET=((DIKEY-1)*80+(YATAY-1))*2 ' Ekrann gerek adresi
420 FOR DONGU=1 TO UZUNLUK*2-1 STEP 2
430 POKE OFSET+DONGU,RENK ' Bloku adrese yaz
440 NEXT
450 RETURN

10 REM :-) Joystick test program (c) Mustafa DOAN
20 REM Ekranda X ve Y koordinatlaryla ate tularnn durumunu gosterir.
30 CLS
40 STRIG(0) ON ' st ate tuu
50 STRIG(4) ON ' Alt ate tuu
60 WHILE INKEY$=""
70 LOCATE 1,1:PRINT "X=";STICK(0),"Y=";STICK(1)," "
80 PRINT " "
90 PRINT " "
100 ON STRIG(0) GOSUB 130 ' st tu byle kontrol edilir
110 ON STRIG(4) GOSUB 150 ' Alt tu da byle kontrol edilir
120 WEND
130 LOCATE 2,1:PRINT "st Ate tuuna basld "
140 RETURN
150 LOCATE 3,1:PRINT "Alt Ate tuuna basld "
160 RETURN

10 REM :-) Deiik bir ses kartma yntemi (c) Mustafa DOAN
20 KONTROL=INP(&H61) ' Hoparlr kontrol eden byte yedekleniyor
30 GONDER=KONTROL
40 FOR DONGU=1 TO 1000 ' Dng
50 GONDER=GONDER XOR 2 ' Hoparlr aksa kapat, kapalysa a
60 OUT &H61,GONDER ' Hoparlre kontrol bytei gnderiliyor
70 NEXT
80 OUT &H61,KONTROL ' Program hoparlr kontrol byte'n geri koyar


- 432-
10 REM :-) Kendi halinde bir diagnostic program (c) Mustafa DOAN
20 REM Program, bilgisayarla ilgili bilgileri ROM BIOS Data Area'dan
30 REM almaktadr. (Bellein ilk 1 KB.').
40 REM 0:411h adresinde bilgisayarn donanm listesi bulunur.
50 REM Biz de bu adresi kullandk.
60 DEF SEG=0 ' ROM bilgi alanna bakacaz
70 LISTE1=PEEK(&H410) ' Donanm listesinin yarsnn adresi
80 LISTE2=PEEK(&H411) ' Donanm listesinin dier yarsnn adresi
90 CLS
100 PRINT "Bilgisayarnzn iindekilere bir gz atalm:":
PRINT
110 PRINT "Bilgisayara bal en az bir src ";
120 IF (LISTE1 AND 1)=1 THEN PRINT "var." ELSE PRINT "bile
yok." ' 0. bit
130 PRINT "Matematik yardmc ilemci ";
140 IF (LISTE1 AND 2)=2 THEN PRINT "var." ELSE PRINT "yok."
' 1. bit
150 PRINT "Ekran kart "; ' 2 ve 3. bitler
160 IF (LISTE1 AND 48)=32 THEN PRINT "renkli." ELSE PRINT
"siyah-beyaz."
170 IF (LISTE1 AND 192)=0 THEN PRINT "1 " ELSE PRINT "2 ";
' 6 ve 7. bitler
180 PRINT "adet disket srcnz var."
190 IF (LISTE2 AND 14)=2 THEN PRINT "1 "; ' 1, 2, ve 3. bitler
200 IF (LISTE2 AND 14)=4 THEN PRINT "2 ";
210 PRINT "adet seri portunuz var."
220 PRINT "Oyun adaptrnz ";
230 IF (LISTE2 AND 16)=16 THEN PRINT "var." ELSE PRINT "yok."
' 4. bit
240 PRINT "Yazc balamak iin ";
250 IF (LISTE2 AND 192)=64 THEN PRINT "1 " ELSE PRINT "2 ";
' 6 ve 7. bit
260 PRINT "adet paralel portunuz var.":PRINT

10 CLS
20 DEFINT A-Z
30 INPUT "GN-AYI-YILI GIR ";G,A,Y
40 IF A=1 THEN A=11 :Y=Y-1:GOTO 70
50 IF A=2 THEN A=12 :Y=Y-1:GOTO 70
60 A=A-2
70 I=VAL(MID$(STR$(Y),2,2)):S=VAL(MID$(STR$(Y),4,2))
80 X=INT(A*2.6-.2):Y=INT(S/4):Z=INT(I/4)
90 W=X+Y+Z+G+S-2*I:T=W MOD 7
100 IF T=0 THEN GUN$="PAZAR"


- 433-
110 IF T=1 THEN GUN$="PAZARTESI"
120 IF T=2 THEN GUN$="SALI"
130 IF T=3 THEN GUN$="ARAMBA"
140 IF T=4 THEN GUN$="PEREMBE"
150 IF T=5 THEN GUN$="CUMA"
160 IF T=6 THEN GUN$="CUMARTESI"
170 PRINT GUN$

10 REM :-) Zplayan yz program (c) Mustafa DOAN
20 REM Elenceli bir grafik uygulamas.
30 REM Program siyah-beyazdir. Renklendirmeyi deneyin. (ok basittir)
40 REM Eer bunu yapabildinizse birden fazla yz ayn anda zplatn.
50 REM Bu durumda zplayan yzlerin yavalamasi normaldr.
60 REM Program yazarken kendi grafik kartnza gre koordinatlar ayarlayn
70 REM :-< Hercules iin yazld. (720x348 piksel ekran boyutlar iin)
80 REM :-< Dier grafik kartlar iin koordinatlar deitirilmeli.
90 REM :-< GWBASIC Screen 3' desteklemeyebilir. DOS'un QBASIC'i ile RUN
100 SCREEN 3 ' Screen 3 Hercules grnt kartlar iindir.
110 DIM IMAGE%(1000) ' Dier grnt kartlar iin bu modu semeyin
120 RANDOMIZE TIMER
130 MAXX=720 ' Grafik kartnn maximum X koordinat
140 MAXY=348 ' Grafik kartnn maximum Y koordinat
150 POSX1=INT(RND*(MAXX-50))+2
160 POSY1=INT(RND*(MAXY-50))+2
170 CIRCLE (POSX1+22,POSY1+22),20 'Yz iziliyor
180 CIRCLE (POSX1+22,POSY1+22),4
190 CIRCLE (POSX1+22-4,POSY1+22-6),3
200 CIRCLE (POSX1+22+4,POSY1+22-6),3
210 CIRCLE (POSX1+22,POSY1+22),10,,3.1415 'Az iziliyor
220 GET (POSX1,POSY1)-(POSX1+44,POSY1+44),IMAGE% 'Ekrandaki
230 REM grnt bir diziye aktarlyor
240 POSX2=INT(RND*(MAXX-50))+2:IF POSX2<POSX1 THEN YONX=-1
250 POSY2=INT(RND*MAXY-50)+2:IF POSY2<POSY1 THEN YONY=-1
260 LINE (0,0)-(MAXX-1,MAXY-1),,B
270 REM ***************************************************
280 WHILE INKEY$=""
290 IF YONX=1 THEN GOSUB 340 ELSE GOSUB 440'X koordinat ayarlatlyor
300 IF YONY=1 THEN GOSUB 390 ELSE GOSUB 490'Y koordinat ayarlatlyor
310 PUT (POSX1,POSY1),IMAGE%,PSET
320 WEND
330 REM ***************************************************
340 REM **** X koordinati ayarlaniyor
350 IF POSX1<POSX2 THEN POSX1=POSX1+1 ELSE YONX=-1


- 434-
360 IF POSX1=POSX2 THEN POSX2=INT(RND*(MAXX-50))+2
370 RETURN
380 REM ***************************************************
390 REM **** Y koordinat ayarlanyor
400 IF POSY1<POSY2 THEN POSY1=POSY1+1 ELSE YONY=-1
410 IF POSY1=POSY2 THEN POSY2=INT(RND*(MAXY-50))+2
420 RETURN
430 REM ***************************************************
440 REM **** X koordinat ayarlanyor
450 IF POSX1>POSX2 THEN POSX1=POSX1-1 ELSE YONX=1
460 IF POSX1=POSX2 THEN POSX2=INT(RND*(MAXX-50))+2
470 RETURN
480 REM ***************************************************
490 REM **** Y koordinat ayarlanyor
500 IF POSY1>POSY2 THEN POSY1=POSY1-1 ELSE YONY=1
510 IF POSY1=POSY2 THEN POSY2=INT(RND*(MAXY-50))+2
520 RETURN
530 END

10 CLS
20 PRINT
30 PRINT
40 PRINT
50 PRINT "PASTA GRAFIK PROGRAMI"
60 PRINT
70 PRINT "HAZIRLAYAN: MURAT YILDIRIMOLU"
80 Y$=INKEY$
90 IF Y$="" THEN 80
100 CLS
110 PRINT
120 PRINT
130 PRINT "BU PROGRAM EN OK 15 ADET VERI GIRILDIINDE"
140 PRINT "BU VERILERI PASTA GRAFIKLERI EKLINE"
150 PRINT "DNTRR.ALIMAYA BALADIINDA VERILERI TEK
TEK"
160 PRINT "GIRINIZ. VERILERIN SONUNU GSTERMEK IIN 0
DEERINI"
170 PRINT "GIRINIZ."
180 PRINT
190 PRINT "HERHANGI BIR TUA BASINIZ."
200 Y$=INKEY$
210 IF Y$="" THEN 200
220 CLS
230 PRINT
240 PRINT


- 435-
250 DIM VERI(15),AD$(15)
255 I=1:SUM=0
257 INPUT "TABLO IIN BALIK GIRINIZ ",BAS$
258 PRINT
259 PRINT
260 INPUT "VERININ ADINI GIRINIZ.";AD$(I)
270 IF AD$(I)="0" THEN 310
275 INPUT "VERIYI GIRINIZ.";VERI(I)
280 SUM=SUM+VERI(I)
290 I=I+1
300 GOTO 260
310 FOR K=1 TO I
320 VERI(K)=VERI(K)/SUM
330 NEXT K
340 CLS
350 SCREEN 2
355 ARG=0
357 LINE (360,150)-(510,150)
358 PI=2*3.141592653#
360 FOR K=1 TO I-1
370 ACI=VERI(K)*PI
375 START=ARG
376 SON=ARG+ACI
377 IF SON>6.28 THEN SON=6.28
380 FOR H=START TO SON STEP .005
400 PSET (360+150*COS(H),150-100*SIN(H))
420 NEXT H
440 LINE (360,150)-(360+150*COS(SON),150-100*SIN(SON))
441 YARI=(SON-START)/2+START
442 XEL=360+180*COS(YARI)
444 YEL=150-122*SIN(YARI)
454 LINE (360+150*COS(YARI),150-100*SIN(YARI))-(XEL,YEL),10
456 SAT=80*XEL/720
458 SUT=25*YEL/340
460 LOCATE SUT,SAT:PRINT AD$(K)
470 ARG=ARG+ACI
475 IF K<>1 THEN 480
478 PAINT (360+130*COS(YARI),150-(SIN(YARI)*(130/15))),10
480 NEXT K
500 LOCATE 1,1
520 PRINT " ";BAS$
540 LOCATE 3,1
560 FOR M=1 TO I-1
580 PRINT M;AD$(M);"=";100*VERI(M)
600 NEXT M


- 436-

10 CLS:KEY OFF
20 CLEAR:SCREEN 0,0
30 F=1:I=1
40 LOCATE 25,25:PRINT "HAZIRLAYAN: GVEN TANI"
50 FOR A=1 TO 10
60 FOR B=1 TO 10
70 C=A*B
80 LOCATE I,F:PRINT A;"*";B;"=";C
90 I=I+1
100 IF B=10 THEN F=F+16
110 IF I=11 THEN I=1
120 IF I=23 THEN I=13
130 IF A=5 AND B=10 THEN PRINT :COLOR 0,7:PRINT
"*******************************
ARPIM TABLOSU *****************************":COLOR 7,0
140 NEXT B
150 IF A=5 THEN I=13
160 IF A=5 THEN F=1
170 NEXT A
180 END


- 437-
Telefon Rehberi Program:

10 CLS:CLEAR ' Btn deikenler boalyor ve sfrlanyor
20 LOCATE 5,32:PRINT "TELEFON REHBERI"
30 LOCATE 10,25:PRINT "1- AD SOYADA GRE ARAMA"
40 LOCATE 11,25:PRINT "2- TELEFON NUMARASINA GRE ARAMA"
50 LOCATE 12,25:PRINT "3- PROGRAMDAN IKI"
60 LOCATE 14,30:INPUT "SEIMINIZ...>";S
80 IF S=1 THEN 110
90 IF S=2 THEN 170
100 IF S=3 THEN END
110 CLS
120 INPUT "ARADIINIZ ABONENIN ADINI SOYADINI GIRINIZ";AD$
130 READ TIS$,TEV$,AK$,ADI$,ADRES$,SEHIR$
140 IF AD$=ADI$ THEN 230
150 IF AD$="000" OR ADI$="000" THEN LOCATE 12,20:PRINT "BYLE
BIR ABONE YOK":GOTO 300
160 GOTO 130
170 CLS
180 INPUT "ARADIINIZ TELEFON NUMARASINI GIRINIZ";TEL$
190 READ TIS$,TEV$,AK$,ADI$,ADRES$,SEHIR$
200 IF TIS$=TEL$ OR TEV$=TEL$ THEN 230
210 IF TEL$="000" OR TIS$="000" OR TEV$="000" THEN LOCATE
12,20:PRINT "BOYLE BIR ABONE YOK":GOTO 300
220 GOTO 190
230 CLS
240 LOCATE 5,5:PRINT "ADI SOYADI.............: ";ADI$
250 LOCATE 7,5:PRINT "TELEFON NUMARASI.[I]..: ";TIS$
260 LOCATE 9,5:PRINT "TELEFON NUMARASI.[EV]..: ";TEV$
270 LOCATE 11,5:PRINT "ALAN KODU..............: ";AK$
280 LOCATE 13,5:PRINT "ADRESI.................: ";ADRES$
290 LOCATE 15,5:PRINT "EHIR..................: ";SEHIR$
300 LOCATE 20,20:INPUT "YENIDEN ARAMAK ISTER MISINIZ?
(E/H)";Y$
310 IF Y$="E" OR Y$="e" THEN 10 ELSE END
320 DATA "YOK","7134143","332","GVEN TANI","DALMAZ MAH.
FUZULI SO. NO:1/1","ERELI, KONYA"
330 DATA "YOK","3164385","286","ISMAIL EN","SAKARYA MAH.
HIZLI GAZETECI SO. 12","BIGA, ANAKKALE"
340 DATA "YOK","4286419","312","MUKADDES PERIN","ALI BABA
SO.14/12,","A. AYRANCI, ANKARA"
350 DATA "5134239","5132035","358","DR. GLAY REIS",
"CUMHURIYET CAD.","MERZIFON, AMASYA"
360 DATA "YOK","2306146","212","MUAZZEZ MENEMENCIOLU",


- 438-
"KUVAYI MILLIYE CAD.146/8","ILI, ISTANBUL"
370 DATA "YOK","3162869","286","RUHI ZGAN","HAMDI BEY MAH.
TEPE SOK. NO 78","BIGA, ANAKKALE"
380 DATA "3162616","3163660","286","HAYRETTIN PIKIN","YENI
BELEDIYE PASAJI KAT:2 NO:3-4","BIGA, ANAKKALE"
390 DATA "YOK","7511130","258","HASAN HELVACI","YUKARI SEYIT
KY", "AL, DENIZLI"
400 DATA "3161323","3161781","266","FAHRI KARAPINAR",
"BELEDIYE PASAJI 19","BIGA, ANAKKALE"
410 DATA "1456","3165975","286","AHMET SAAT","SAKARYA MAH.
BAHE SOK. NO:13","BIGA, ANAKKALE"
420 DATA "3161035","3164330","286","RAMAZAN EKER","BIGA
TIC.LIS.MD.","BIGA, ANAKKALE"
430 DATA "6612210","6612412","222","IBRAHIM DUMAN",
"SARICAKAYA MALMDRL","SARICAKAYA, ESKIEHIR"
1000 DATA "000","000","000","000","000","000"

Bu program altrdmzda, DATA'lara sme gre ya da Telefon Numarasna
gre eriebiliriz. Ayn zamanda adresleri de buradan bulabiliriz.

imdi de rencilerin not durumunu bildiren program yapalm:

10 CLS:CLEAR ' Btn Saysal Deikenler sfrlanyor ve Alfasaysal De. Boalyor.
20 LOCATE 10,15:PRINT "1- NUMARAYA GRE ARAMA"
30 LOCATE 11,15:PRINT "2- LISTE DKM"
40 LOCATE 12,15:PRINT "3- IKI"
50 LOCATE 14,15:COLOR 0,7:INPUT "SEIMINIZ";SC:COLOR 7,0
60 IF SC=1 THEN 90
70 IF SC=2 THEN 250
80 IF SC=3 THEN END
90 CLS
100 INPUT "RENCI NUMARASI";NM$
110 PRINT "NUMARASI","ADI SOYADI","YAZILILAR","SZL",
"ORTALAMA"
120 PRINT "========","==========","=========","=====",
"========"
130 PRINT
140 READ NUM$,AD$,Y1,Y2,Y3,SZL
150 IF NM$="000" OR NUM$="000" THEN PRINT "BU NUMARADA BIR
RENCI YOK":GOTO 190
160 ORT=(Y1+Y2+Y3+SZL)/4
170 IF NM$=NUM$ THEN 180 ELSE 140
180 PRINT NUM$,AD$,Y1;Y2;Y3,SZL,ORT
190 PRINT :PRINT :PRINT :INPUT "YENIDEN SORACAK MISINIZ?...
(E/H) >";Y$


- 439-
200 IF Y$="E" OR Y$="e" THEN 100 ELSE 10
210 CLS
220 PRINT :PRINT :PRINT "GRNZ VE BIR TUA BASINIZ"
240 GOTO 10
250 CLS
260 PRINT "NUMARASI","ADI SOYADI","YAZILILAR","SZL",
"ORTALAMA"
270 PRINT "========","==========","=========","======",
"========"
280 PRINT
290 READ NUM$,AD$,Y1,Y2,Y3,SZL
300 IF NM$="000" OR NUM$="000" THEN 220
310 ORT=(Y1+Y2+Y3+SZL)/4
320 PRINT NUM$,AD$,Y1;Y2;Y3,SZL,ORT
330 GOTO 290
340 DATA "78","CANAN AHIN",4,9,5,7
350 DATA "55","VILDAN TAKIN",4,6,8,5
360 DATA "234","SIBEL ETIN",8,3,7,7
370 DATA "165","KASIM BILIK",6,4,5,8
380 DATA "270","ERIFE KORKMAZ",7,6,8,7
390 DATA "477","ILEM KIZILOK",7,9,8,8
400 DATA "289","ARZU TANI",3,5,3,4
410 DATA "396","M.AKIN ACAR",5,5,8,8
420 DATA "428","NEDIM KORKMAZ",4,6,8,4
430 DATA "218","RIDVAN TANI",6,7,4,9
440 DATA "365","BELMA TANI",8,4,5,7
450 DATA "563","ALI SEVIN",6,7,9,9
460 DATA "376","AYSEL ERKOL",5,4,8,9
1000 DATA "000","AAAA",0,0,0,0

Bu program istee gre rencilerin tamamnn ya da numaras verilen rencinin
dkmn yapar.


- 440-
BLM XII.
EK BLGLER

A.BASIC PROGRAMLAMA DLNDE EKRANA
IKABLECEK HATA MESAJLARI

Hata Ad: Kodu: Anlam:
* NEXT without FOR 1 NEXT'in FOR'u yok
* Syntax Error 2 Yazm hatas
* RETURN without GOSUB 3 RETURN'un GOSUB'u yok
* Out of data 4 Data'lar bitti. Data dna tama hatas
* Illegal funcsion call 5 Geersiz fonksiyon kullanm
* Overflow 6 Tama var
* Out of memory 7 Bellek dna kma var
* Undefined line number 8 Tanmlanmam satr numaras
* Subscript out of range 9 ndis tanmlanan deerin dna tat
* Duplicate definition 10 ift tanm
* Division by zero 11 Sfra blme var
* Illegal direct 12 Geersiz direct komutu
* Type mismatch 13 Tip uyumazl
* Out of string space 14 String boluu dna tama var
* String too long 15 String ok uzun
* String formula too complex 16 Forml ok kark
* CAN't continue 17 Devam etmek olanaksz
* Undefined user function 18 Tanmlanmam kullanc fonksiyonu
* No resume 19 RESUME yok
* Resume without error 20 Hata yok ama RESUME var
* Unprintable error 21 Yazlamayan, mesaj olmayan hata
* Missing operand 22 fade eksiklii. Unutulmu operand
* Line buffer overflow 23 BUFFER'de tama var
* Device time out 24 Zamanamndan aygt devre d
* Device fault 25 evre nitede aygt hatas
* FOR without NEXT 26 FOR'un NEXT'i yok
* Out of paper 27 Yazcda kat yok
* While without wend 29 WHILE'n WEND'i yok
* WEND without WHILE 30 WEND'in WHILE' yok
* Field overflow 50 Alanda tama var
* Internal error 51 hata
* Bad file number 52 Geersiz dosya numaras


- 441-
* File not found 53 Dosya bulunamad
* Bad file mode 54 Geersiz dosya modu
* File already open 55 Dosya halen ak
* Device I/O error 57 Aygt giri/k hatas
* File already exist 58 Dosya zaten var
* Disk full 61 Disk dolu
* Input past end 62 Okuma sona erdi
* Bad record number 63 Geersiz kayt no
* Bad file name 64 Geersiz dosya ad
* Direct statement in file 66 Dosyada direkt komut
* Too many files 67 ok fazla dosya var
* Device unavailable 68 evre nite uygun deil
* Disk write protect 70 Disk yazma iin engelli, korumada
* Disk not ready 71 Disk hazr deil
* Disk media error 72 Diskte hata var


- 442-
B. MS-DOS HATA MESAJLARI

Bu blmde MS-DOS iletim sisteminde ekrana kabilecek hata mesajlarndan, en
ok karlaabileceimiz mesajlar greceiz.

Abort Edit (Y/N)? :
Edlin kullanm srasnda, Q komutu kullanldnda MS-DOS tarafndan kar.
Edlinden karken Q komutu kayt yapmadan yani deiiklikleri kaydetmeden kar.
kmak istiyorsanz Y tuuna, geri dnmek iin N tuuna baslr.

Abort, Retry, Fail?- :
Byle bir mesaj ktnda disk ya da aygt hatas var demektir. Aada belirtilen
tulardan biri ile cevap verilir.

A Abort: Son verilen komutu iptal ederek eski konumuna dner.
R Retry: Son verilen emri yerine getirmesi iin yeniden zorlar. Emri bir kez daha
yerine getirmeye alr.
F Fail: Yeni bir bir komut verilmesi iin eski komutu durdurur.

Access denied:
Yazm korunumlu (Write Portected), yalnzca okunabilir bir dosya zerinde
deiiklik yaplmaya kalkldn belirtir.

Are you sure (Y/N)? :
Bulunduumuz dizindeki btn dosyalar *.* ile silmeye kalktmzda bu mesaj
kar. Silmek isteyip istemediimizi bize bir kez daha sorarak bizi uyarr. Y girersek silme
olay gerekleir, N girersek vazgeilir.

Bad command or file name :
Bir komutu doru yazmadmz ya da dosya adn yanl yazdmz zaman kar.
Yanl komut ya da yanl dosya anlamndadr.

Bad or missing Command Interpreter:
Command.com dosyas bulunamyor. Bu disketle bilgisayar aamazsnz.
Command.com'un kopyalanmas gerekir.

Bad or missing <Dosya Ad> :
Bilgisayar a srasnda kar. Sistem dosyalarnn yanl belirtilmesinden
kaynaklanr.

Batch file missing :
Aranlan batch dosya bulunamamtr.


- 443-
Cannot find System Files :
Sistem dosyalarnn bulunmad bir disket ya da dizin kullanmaya alyorsunuz.
Cannot load COMMAND, system halted :
MS-DOS al bulunamyor. Boot bozulmu sistemi yaniden kopyalaynz.

Compare another diskette (Y/N)? :
Diskcomp karlatrma ilemi yapldktan sonra kar. Baka karlatrma olup
olmadn sorar.

Compare O.K. :
Diskcomp srasnda kar. Disklerin ayn olduunu belirtir.

Copy another diskette (Y/N)? :
Diskcopy kullanm sonrasnda kar. Kopyalama ileminin tamamlandn, baka
kopyalama olup olmadn sorar.

Current date is mm-dd-yy :
Date komutu kullanldnda kar. Doru tarih girilip Enter'e baslr.

Current time is hh:mm:ss.cc :
Time komutu kullanldnda kar. Doru zaman girilip Enter'e baslr.

Data error reading drive x: :
letim sistemi tarafndan disk okunamamaktadr. Genelde diskin bozuk olduu
durumlarda kar.

Delete (Y/N)? :
Kontrollu olarak silme ilemi yaplrken ortaya kar. Sileyim mi diye sormaktadr.

Disk full error writing to BACKUP Log file :
Disketin dolu olduunu belirtir. Dosyay yeniden balatmak iin herhangi bir tua ya
da Control+Break tularna basn.

Disk unsuitable for system disk :
Disketi sistemli formatlarken, sistemin yerletirilecei alanlarn bozuk olduunu
belirtir. Bu disketi yalnzca bilgi kayd iin kullanabilirsiniz.

Duplicate file name or file found :
Olan bir ismi yeniden verdiniz. Ya da yeniden adlandrmak istediiniz dosya
bulunamad.

Entry error :
Yazdnz komut hatal yeniden yaznz.


- 444-
Error in .EXE file :
altrlmak istenen .EXE dosyas geersiz durumdadr. Muhtemelen kodlama
hatas vardr.
Error loading operating system :
Disk hatas nedeniyle iletim sistemi hard diskten yklenemiyor. Sistem disketinizle
ap, yeniden sys.com ile sistem transferi yaparak hard diskinize sistem dosyalarn
ykleyin.

Error reading directory :
Diskteki uygunsuz alanlar nedeniyle dizin okunamyor

Error writing directory :
Diskteki uygunsuz alanlar nedeniyle dizine bilgi yazlamyor.

Expanded Memory not available :
Sistemde geniletilmi bellek kartnn olmadn belirtir.

File not found :
Dosya adnda bir yanllk olduunu belirtir.

Format another (Y/N)? :
Format ileminin tamamlandn belirtir. Baka formatlanacak disket olup ol-
madn sorar.

Format complete :
Formatlama ileminin tamamlandn belirtmektedir.

Format failure :
Disketin formatlanamadn belirtiyor. Bu mesajla birlikte nedeni de verilir.

General failure [writing/reading] error in drive x:
Okuma veya yazma yaplamyor. Disketinizi yeniden formatlayn.

Incorrect DOS Version :
MS-DOS komutlarn kullanrken kar. letim sistemi versiyonunun farkl olduunu
belirtir.

Incorrect parameter :
Parametre hatas. Yanl parametre verdiniz.

Insert system diskette in drive x
and strike any key when ready :
Sistemde aranan io.sys ve msdos.sys adl gizli dosyalar bulunamyor. Sistem transferi
yapmanz gerekir ya da sistemli bir disketi srcye takmanz gerekir.


- 445-
Insufficient disk space :
Disk dolu olduundan ilem yaplamyor.

Insufficient memory :
Bilgisayarnzn bellei bu i iin yetersiz kalyor.

Invalid directory :
Byle bir dizin yok, ya da yanl dizin ismi.

Invalid drive in search path :
Src mevcut deil.

Invalid drive or filename :
Geersiz dosya ad ya da src ad.

Invalid drive specification :
Yanl src ismi. Byle bir src yok.

Invalid parameter(s) :
Belirlenen anahtar(lar) yanl ya da geersiz.

Invalid path :
Dizin ya da dosya yolu yanl.

Memory allocation error.
Cannot load MS-DOS, system halted :
MS-DOS'u yeniden altrmay deneyin. Yine almazsa sistem diskinin bir kop-
yasn aln.

--More-- :
Devamn grmek iin ara ubuuna basn.
No paper error writing device dev :
Yazcda kat yok ya da yazc kapal.

Non-system disk or disk error
Replace and strike any key when ready :
Sistem, diski tanyamyor ya da diskte hata var. Diski deitirip herhangi bir tua
basn.

Parameters not compatible :
Birlikte kullanlmayacak parametre kullandnz.


- 446-
Press any key to continue :
lemi srdrmek iin herhangi bir tua basn.

Printer error :
Yazc kapal ya da hazr deil.

Program too big to fit in memory :
Kullanacanz program bellee smyor.

Reading source file(s)... :
XCOPY belirlenen dosya(lar) okumaktadr.

Strike a key when ready ... :
Hazr olunca herhangi bir tua basn.

Syntax error :
Yanl yazm. Komutu doru yazp yazmadnz kontrol edin.

System transfered :
Format ya da sys srasnda sistem tansferinin yapldn belirtir.

Target diskette bad or incompatible :
Hedef disk bozuk ya da tanmlanamayan bir formata sahip.

Terminate batch job (Y/N)? :
Uzants .BAT olan dosyalar alrken CONTROL+C ya da CONTROL+BREAK
kullanldnda ilemi yarda kesip kesmeyeceinizi sorar.

Unexpected DOS error n :
Belirlenemeyen hata. Hata numaras verilir.

Write failure, diskette unusable :
Diske yazm yaplrken ilgin bir hata olutu. Disketinizi kontrol edin ya da yeniden
formatlayn.

Write protect error
Format terminated :
Formatlamaya allan disk protect (Yazm Korunumlu).

Write protect error writing drive x:
X srcsndeki disket yazm korunumlu bilgi kaydedemezsiniz.


- 447-
C. ASCII, HEX ve KARAKTER KODLARI LSTES
Karakter karlklarn ilk 32si komut,dierleri karakterdir.
Dec Hex Chr Dec Hex Chr Dec Hex Chr Dec Hex Chr
000 00 NUL 033 21
!
065 41 A 097 61 a
001 01 SOH 034 22
"
066 42 B 098 62 b
002 02 STK 035 23
#
067 43 C 099 63 c
003 03 ETX 036 24
$
068 44 D 100 64 d
004 04 EOT 037 25
%
069 45 E 101 65 e
005 05 ENQ 038 26
&
070 46 F 102 66 f
006 06 ACK 039 27
'
071 47 G 103 67 g
007 07 BEL 040 28
(
072 48 H 104 68 h
008 08 BS 041 29
)
073 49 I 105 69 i
009 09 HT 042 2A
*
074 4A J 106 6A j
010 0A LF 043 2B
+
075 4B K 107 6B k
011 0B VT 044 2C
,
076 4C L 108 6C l
012 0C FF 045 2D
-
077 4D M 109 6D m
013 0D CR 046 2E
.
078 4E N 110 6E n
014 0E SO 047 2F
/
079 4F O 111 6F o
015 0F SI 048 30 0 080 50 P 112 70 p
016 10 DLE 049 31 1 081 51 Q 113 71 q
017 11 DC1 050 32 2 082 52 R 114 72 r
018 12 DC2 051 33 3 083 53 S 115 73 s
019 13 DC3 052 34 4 084 54 T 116 74 t
020 14 DC4 053 35 5 085 55 U 117 75 u
021 15 NAK 054 36 6 086 56 V 118 76 v
022 16 SYN 055 37 7 087 57 W 119 77 w
023 17 ETB 056 38 8 088 58 X 120 78 x
024 18 CAN 057 39 9 089 59 Y 121 79 y
025 19 EM 058 3A
:
090 5A Z 122 7A z
026 1A SUB 059 3B
;
091 5B
[
123 7B
{
027 1B ESC 060 3C
<
092 5C
\
124 7C
|
028 1C FS 061 3D
=
093 5D
]
125 7D
}
029 1D GS 062 3E
>
094 5E
^
126 7E
~
030 1E RS 063 3F
?
095 5F
_
127 7F

031 1F US 064 40
@
096 60
`
128 80

032 20 SPACE


- 448-

Dec Hex Chr Dec Hex Chr Dec Hex Chr Dec Hex Chr
129 81

161 A1

193 C1

225 E1

130 82

162 A2

194 C2

226 E2

131 83

163 A3

195 C3

227 E3

132 84

164 A4

196 C4

228 E4

133 85

165 A5

197 C5

229 E5

134 86

166 A6 198 C6

230 E6

135 87

167 A7 199 C7

231 E7

136 88

168 A8

200 C8

232 E8

137 89

169 A9

201 C9

233 E9

138 8A

170 AA

202 CA

234 EA

139 8B

171 AB

203 CB

235 EB

140 8C

172 AC

204 CC

236 EC

141 8D 173 AD

205 CD

237 ED

142 8E

174 AE

206 CE

238 EE

143 8F

175 AF

207 CF

239 EF

144 90

176 B0

208 D0

240 F0

145 91

177 B1

209 D1

241 F1

146 92

178 B2

210 D2

242 F2

147 93

179 B3

211 D3

243 F3

148 94

180 B4

212 D4

244 F4

149 95

181 B5

213 D5

245 F5

150 96

182 B6

214 D6

246 F6

151 97

183 B7

215 D7

247 F7

152 98

184 B8

216 D8

248 F8

153 99

185 B9

217 D9

249 F9

154 9A

186 BA

218 DA

250 FA

155 9B

187 BB

219 DB

251 FB

156 9C

188 BC

220 DC

252 FC

157 9D

189 BD

221 DE

253 FD

158 9E 190 BE

222 DF

254 FE

159 9F 191 BF

223 E0

255 FF

160 A0

192 CO

224 E1


- 449-
BLGLEM TERMLER SZL

access...........................erime
accessory......................aksesuar
adaptor .........................uyarlayc
addition........................toplama
adressing......................adresleme
analysis ........................analiz
android.........................erkek robot
animation.....................animasyon
annotation....................ak izelgesi
append .........................ekleme
application ...................uygulama alan
archive .........................ariv
array.............................dizi
array processor.............dizi ilemci
assembler .....................evirici
availability...................kullanlrlk
binary...........................ikili
binary digit ..................ikili say
break............................ara
brush............................fra
buffer ...........................tampon
cable ............................kablo
cache memory..............n bellek
cage..............................kafes
calculator .....................hesap makinesi
calibration....................ayar
call ...............................arma, hcre
cancel...........................iptal
cap ...............................byk harf
card..............................kart
cardridge......................kartu
centrall/processing unit (CPU) merkezi
ilem birimi
channel ........................kanal
character ......................karakter
chip..............................ip, yonga
clearing........................silme
clock ............................saat
closed...........................kapal
code .............................kod
collator ........................birletirici
color ............................renk
column.........................stun, kolon
command .....................komut
comments.....................aklama
communications...........iletiim
compare .......................karlatrma
compatibility................uyarlk
compatible ...................uyumlu
compiler.......................derleyici
composite.....................karma
computer center ...........bilgisayar merkezi
computer game ............bilgisayar oyunu
computer network........bilgisayar a
computer system..........bilgisayar sistemi
computer utility............bilgisayar destei
computer word ............bilgisayar szc
condition......................koul
connecting cable ..........kablo balants
console.........................konsol
continiue ......................devam
control key...................kontrol tuu
control unit ..................denetim birimi
convention ...................gelenek
conversion ...................dntrme
converter ......................evirici
coordinate ....................koordinat
copy .............................kopyalama
counter .........................saya
current..........................akm
cursor ...........................imle, kl gsterge
cycle.............................dn
cylinder ........................silindir
data ..............................veri
data base ......................veri taban
data processing ............bilgi ilem
decimal ........................onluk say
decode..........................kod zme
delete ...........................silme
density .........................younluk
device...........................aygt
diagram........................diyagram
dibit..............................ikili bit
dictionary.....................szlk
digit..............................say
digital cominication .....dijital iletiim


- 450-
digital computer...........saysal bilgisayar
dimension ....................boyut
direct access.................direkt eriim
direct current................direkt akm
directory.......................dizin
disk access time ...........disk eriim sresi
disk copying.................disk kopyalama
disk file........................disk dosyas
display .........................grntleme
documantion ................dkmantasyon
document .....................belge
dot matrix printer.........nokta matris yazc
double density..............ifte younluk
double-sided disk.........ift yzl disk
drain.............................izim
drive.............................src
dynamic .......................dinamik
echo .............................eko
edit ...............................biimlendirmek
editr............................biimlendirici
effective .......................etkili
element ........................eleman
embeddet .....................gml
emulator.......................uyarlayc, benzetici
end-of-file....................dosya sonu
entry.............................giri
environment.................evre
equality........................eitlik
equation .......................denklem
erasable storage............silinebilir bellek
erase.............................silme
error .............................hata
escape key....................kurtulma tuu
execution .....................iletim
exit ...............................k
expression....................ifade
face ..............................yz
factor............................faktr
fatal error .....................lmcl hata
fault..............................hata
feed ..............................besleme
feedback.......................geri besleme
file................................dosya
file organization...........dosya dzenleme
file structure.................dosya yaps
file transfer...................dosya aktarma
filling ...........................doldurma
flat................................bayrak
flow..............................ak
flow chart.....................ak emas
font ..............................yaz karakteri
form.............................biim
format ..........................biim
formula ........................forml
function........................fonksiyon
fuse ..............................sigorta
generator ......................retici
graph............................grafik
grounding.....................topraklama
group............................grup
gunched card................delikli kart
gynoid..........................dii robot
hardware ......................donanm
hybrid...........................melez
initalize ........................balatmak
input.............................girdi
insert ............................araya sokma, yerletirme
install ...........................kurma
integer..........................tamsay
inter face ......................ara birim, ara yz
interactive ....................etkileim
interface .......................ara birim
internal clock ...............i saat
interpreter ....................yorumlayc
interrup ........................kesme
invert............................geri alma, ters evirme
job................................i
joystick ........................kumanda ubuu
jump.............................atlama
key ...............................anahtar, tu
keyboard ......................klavye
keyword .......................anahtar szck
kill................................silme, karma
kilobit ..........................bin bit
kilosycle.......................bin devir
language.......................dil
language processor ......dil ilemci
leader ...........................klavuz
level .............................dzey
library ..........................kitaplk
line...............................hat, izgi, satr
line printer ...................satr yazc
link...............................balant
list ................................liste


- 451-
list structure .................liste yaps
literal............................sabit
load..............................ykleme
local .............................yerel
location........................blge
lock..............................kilit
logarithm.....................logaritma
logic.............................mantk
loop..............................dng
macro...........................makro
magnetic disk...............manyetik disk
main memory...............ana bellek
marker..........................iaretleyici
matrix...........................matris
matrix printer ...............matris yazc
medium........................ortam
memory........................bellek
memory chip................bellek ipi
memory map ................bellek haritas
message........................mesaj
microchip.....................mikroip
microcomputer.............mikrobilgisayar
microprocessor ............mikroilemci
module ........................birim
monitor .......................ekran
morge...........................birletirmek
mother board................ana levha
mouse...........................fare
mouse button ...............fare dmesi
move ............................tama
multi programming......oklu programlama
multiplex......................ok dzeyli
multiplier .....................arpan
multiply .......................arpma ilemi
network........................a
object computer ...........ama bilgisayar
object program.............ama program
off-line.........................evrim d
on-line..........................evrim ii
open.............................ama
operand........................bilgi
operating system..........iletim sistemi
operator........................ile
optical character readeroptik karakter okuyucu
optical disk ..................optik disk
optical page reader.......optik sayfa okuyucu
optical scanner .............optik tarayc
optimum.......................en uygun
or..................................veya
output...........................kt
output area ...................kt alan
output device ...............kt aygt
owerflow......................tama
pack .............................sktrmak
package........................paket
package software..........paket yazlm
page .............................sayfa
page printer..................sayfa yazc
parallel printer .............paralel yazc
parameter .....................parametre
parity............................elik
parrallel conversion .....paralel eriim
password......................parola
path..............................yol
perform........................uygulamak
performance.................performans
personal computing......kisisel bilgisayar
pixel .............................eleman, nokta
pocket computer ..........cep bilgisayar
point.............................nokta
port ..............................kap
portable computer ........tanabilir bilgisayar
power ...........................g
power supply ...............g kayna
press.............................basmak
primitive ......................ilkel
print head.....................bask kafas
print quality .................bask kalitesi
printer ..........................yazc
processor......................ilemci
programmable..............programlanabilir bellek
programmer .................programlamac
programming ...............programlama
protect ..........................koruma
prototype......................prototip
push .............................itme
quality..........................kalite
radian...........................radyan
random access..............rastgele eriim
read head......................okuma kafas
record...........................kayt
reduction......................ksaltma
relation.........................iliki
relative.........................greceli


- 452-
reliability .....................gvenirlilik
remainder.....................kalan
repeat ...........................tekrar
report ...........................rapor
reproduse .....................oaltmak
resident program..........yerleik program
rigger ...........................tetikleme
run ...............................yrtmek
save..............................kaydetme
scan..............................tarama
scanner.........................tarayc
screen...........................ekran
search...........................arama
second..........................saniye
security ........................gvenlik
selection.......................seim
sequantial access..........sral eriim
sequence ......................sra
serial ............................seri
set ................................takm
setup ............................dzenek
shade............................glge
shift..............................kaydrma
silicon chip ..................silikon ip
simlex ..........................tek ynl
simulation ....................benzetim, gsterim
single density...............tek younluk
skip ..............................atlama
slot ...............................yark
soft copy ......................geici kopya
software .......................yazlm
sort ...............................sralama, dzenleme
source ..........................kaynak
source disk...................kaynak disk
space............................boluk
specification.................belirleme
speed............................hz
stack.............................yn, kme
start bit.........................balang biti
state..............................durum
statement......................deyim, ifade
statistic.........................istatistik
step ..............................basamak
storage .........................bellek
store .............................saklama
string............................dizgi
stroke ...........................vuru
structute .......................yap
sub program.................alt program
subdirectory.................alt dizin
supercomputer .............sperbilgisayar
switch...........................anahtar
syntax...........................yazm, sz dizim
sysntax error ................yazm hatas
system..........................sistem
system analyst ..............sistem analisti
system programmer......sistem programlaycs
system software............sistem yazlm
table .............................tablo
tape ..............................teyp
target ............................hedef
target disk ....................hedef disk
tele communications ....tele komnikasyon
template .......................kalp
testing ..........................deneme
text ...............................metin
three.............................aa, dall yap
tone..............................ton
trace .............................izleme
track.............................iz
transfer.........................aktarmak
transform......................dntrmek
user ..............................kullanc
utility ...........................yardm, hizmet
value ............................deer
variable name...............deiken isim
version .........................uyarlama
vertical .........................dikey
warning message..........uyar mesaj
warranty.......................garanti
window........................pancere
word.............................szck
word processing...........kelime ilemci

AIKLAMALI, UYGULUMA RNEKL
BLGSAYAR

453
NDEX

BLGSAYARA GR ve MS-DOS

A
Alt.................................42
ALT DZN..................32
Alt Gr ...........................42
ANA DZN.................32
Analog Bilgisayar...........4
ANSI.SYS..................132
ATTRIB.......................89
AUTOEXEC.BAT .....123
B
Back Space...................43
BACKUP .....................84
BATCH......................122
BELLEK......................10
Bilgi................................1
Bilgi lem......................1
Bilgisayar .......................1
Bit...................................5
BREAK......................128
BUFFERS ..................128
Byte ................................5
C
CALL .........................125
Caps Lock.....................43
CD................................66
CD Disk........................21
CGA.............................15
CHDIR.........................66
CHKDSK.....................79
CHOICE.....................126
CLS ..............................65
COMP ..........................89
CONFIG.SYS.............128
COUNTRY ................129
Conventional Memory. 11
COPY.......................... 68
C.P.U........................... 10
CPS.............................. 17
Ctrl............................... 41

izici ........................... 25
D
DATE .......................... 55
DBLSPACE............... 101
DBLSPACE.SYS ...... 132
DEBUG..................... 121
DEFRAG................... 102
DEL............................. 76
Del ............................... 46
Delete........................... 46
DELTREE ................... 77
DEVICE .................... 129
DEVICEHIGH .......... 130
DIR.............................. 59
DIRECTORY.............. 32
DISKCOMP ................ 90
DISKCOPY................. 74
DISPLAY.SYS.......... 133
D Komut.................... 38
Digital Bilgisayar........... 4
Disket........................... 18
Dizin ............................ 32
DOS........................... 130
DOSKEY..................... 82
Dosya........................... 34
Donanm........................ 6
Dot Matrix Printer ....... 16
dpi................................ 17
DRIVE......................... 22
DRIVER.SYS ............ 133
E
ECHO......................... 124
EDIT.......................... 114
EGA............................. 15
Eklenebilir Bellek ........ 11
EKRAN........................ 13
EMM386.EXE........... 134
EMS............................. 11
End............................... 46
Enter............................. 41
EPROM........................ 12
ERASE......................... 76
Esc................................ 43
EXPAND................... 119
Expanded Memory....... 11
Extended Memory........ 11
F
Fare .............................. 23
FDISK........................ 104
FILE............................. 34
FILES......................... 130
FIND.......................... 108
Floppy.......................... 18
FOR..IN..DO.............. 125
FORMAT..................... 50
Formatlama ............ 18; 50
G
Genileyebilir Bellek ... 11
Giga Byte ....................... 6
GOTO........................ 125
GRAFTABL .............. 111
GRAPHICS................ 112

BLGSAYAR

454
H
Hard Disk .....................21
HARDWARE.................6
HIMEM.SYS..............134
High Memory Area ......11
HMA............................11
Home............................46
Hybrid ............................5
I
IF ................................125
Ink-Jet Printer...............17
Insert.............................45
Ik Kalemi ...................25

Komut.......................38
letim Sistemi ..........8; 30
J
Joystick.........................25
K
KEYB.........................108
Kilo Byte ........................6
Klavye ....................15; 39
Kullanlabilir Bellek.....11
KTK........................34
L
LABEL.........................57
LASTDRIVE..............131
Lazer Yazclar .............17
Light Pen......................25
LH..............................100
LOADFIX..................100
LOADHIGH...............100
LQ................................17
M
MD............................... 65
Mega Byte ..................... 6
MEM........................... 97
MEMMAKER............. 98
MENUCOLOR.......... 131
M..B. .......................... 10
mili second................... 21
MKDIR........................ 65
MODE ....................... 112
Monitr ........................ 13
Monochrome................ 13
MOVE ......................... 73
MSAV.......................... 92
MSBACKUP............... 86
MSD.......................... 119
MS-DOS...................... 30
Mrekkep Pskrtmeli
Yazc....................... 17
N
Network....................... 25
NLQ............................. 17
Nokta Vurulu Yazc16
Num Lock.................... 47
NUMLOCK............... 131
O
Ok tular ..................... 45
Oyun ubuu............... 25
P
Page Down................... 46
Page Up ....................... 46
PATH..................... 32; 92
Pause............................ 45
PAUSE ...................... 127
Pixel............................. 13
Plotter .......................... 25
Printer .......................... 16
Print Screen.................. 44
PRINTER.SYS .......... 134
PROM.......................... 12
PROMPT ..................... 96
R
RAM BELLEK............ 11
RAMDRIVE.SYS...... 135
RD................................ 67
REM................... 127; 132
REN............................. 79
RENAME..................... 79
REPLACE.................... 74
RESTORE.................... 85
RETURN ..................... 41
RMDIR ........................ 67
ROM BELLEK............ 12
ROOT DIRECTORY... 32
S
Sabit Disk..................... 21
Satr Yazclar .............. 17
SCANDISK.................. 81
Scanner......................... 23
Scroll Lock................... 45
SECTOR...................... 18
SETVER.................... 107
SETVER.EXE............ 135
Shift.............................. 41
SHIFT ........................ 127
SOFTWARE.................. 8
SMARTDRV............. 106
SMARDRV.SYS........ 136
SORT......................... 110
Space............................ 43
SUB DIRECTORY...... 32
Src .......................... 22
SYS.............................. 58

BLGSAYAR

455
T
Tab ...............................44
Tarayc ........................23
Tera Byte........................6
Termal Yazclar...........17
Teyp .............................25
TIME............................56
TRACK........................18
TREE............................63
TYPE............................78
U
UNDELETE.................93
UNFORMAT ...............95
UNIX............................30
UMA............................11
Upper Memory Area ....11

st Bellek.................... 11
V
VER............................. 57
Veri................................ 1
VERIFY..................... 132
VGA............................ 15
VOL............................. 58
VSAFE ........................ 91
W
WINDOWS-NT........... 30
X
XCOPY........................ 71
XMS............................. 11
Y
YAZILIM....................... 8
Yazc ........................... 16
Yksek Bellek.............. 11

AIKLAMALI, UYGULAMA RNEKL
BLGSAYAR

456
PCTOOLS

A
Attrib ..........................154
B
Beginning Men.........139
C
cOmp..........................148
cOmpare .....................169
COPY.........................145
Copy...................159; 167
create ..........................181
Cut ..............................159
D
Delete .........................151
Directory maint ..........179
E
ENTER.......................142
Esc..............................143
exit..............................143
F
Find ....................148; 171
H
Help....................165; 185
I
Info.............................183
iNitalize......................177
L
List .............................163
Locate.........................176
M
Map............................ 174
Move.......................... 147
P
Park............................ 185
Paste........................... 159
Print ........................... 160
R
Rename ...... 151; 171; 180
remove ....................... 181
Replace ...................... 159
S
Save ........................... 158
Scroll Lock OFF........ 141
Scroll Lock ON.......... 142
Search ........................ 158
Select ......................... 159
Sort ............................ 164
U
Undelete..................... 181
UNselect .................... 142
V
Ver ............................. 152
Verify......................... 172
view/Edit.................... 173
W
wiew/Edit................... 153
Wordp........................ 156

BLGSAYAR

- 457 -

PW

A
Add an address ................................. 232
Add word to dictionary..................... 231
Address............................................. 232
Ana Men......................................... 189
B
Bloklama .......................................... 188
Bold.................................................. 198
Boldface word .................................. 219
Bottom margin.................................. 225
C
Calculate........................................... 218
Calcute ............................................. 222
Cansel............................................... 188
Center ............................................... 227
Center line ........................................ 229
Change a font ................................... 209
Change Data Directory..................... 192
Change font or size........................... 218
Change indentation........................... 218
Change left/right margins ( Ctrl-[ )... 218
Change margins of the current block 224
Change paper size............................. 209
Change Screen Colors ...................... 193
Change Screen Update Speed........... 194
Change style ..................................... 217
Change tabs ( Ctrl-K ) ...................... 218
Change tabs of the current block...... 226
Change view..................................... 208
Change Work Drive ......................... 193
Comment .......................................... 232
Compressed...................................... 206
Continue ........................................... 188
Continue without replacing .............. 222
Copy (Ctrl-C) ................................... 217
Create / Edit ..................................... 189
Ctrl PrtSc-Preview........................... 206
Cut............................................ 188; 217
D
Data file to merge............................. 206
Del.................................................... 217
Delete file......................................... 204
Delete line ........................................ 215
Delete word...................................... 215
Description....................................... 203
Document or envelope (D/E) ........... 206
Double space.................................... 218
Draw lines ........................................ 220
Drawing............................................ 198
Durum Cetveli.................................. 195
E
Edit................................................... 188
Editr ............................................... 187
End and save recorded keystrokes ... 213
Ending page ..................................... 205
Erase a macro................................... 213
Erase working copy.......................... 211
Exit........................................... 189; 194
F
F1 HELP .......................................... 195
F1-Help ............................................ 207
F2 File/Print ..................................... 200
F2-Options ....................................... 207
F3 Edit ............................................. 214
F3-Fonts ........................................... 209
F4-Format ........................................ 223
F4-Return......................................... 210
F5-Dictionary................................... 230
F6/Addresses.................................... 231
File type ........................................... 203

BLGSAYAR

- 458 -
Filename................................... 200; 203
Find .......................................... 188; 221
Find & Replace ................................ 221
Find an address................................. 233
Find synonyms.................................. 231
First Page.......................................... 227
Font .................................................. 188
Font format....................................... 206
Format .............................................. 188
G
Get.................................................... 188
Get file.............................................. 200
GRAPH............................................ 197
I
Ignore case ....................................... 222
Indent ............................................... 206
Insert......................................... 194; 198
Insert blank line................................ 215
Insert file .......................................... 204
Insert new margins ........................... 224
Insert new tabs.................................. 226
Inserting............................................ 198
Italic ......................................... 198; 217
J
Join................................................... 197
Justified ............................................ 206
Justify No ......................................... 197
Justify Yes........................................ 197
K
kelime ilem..................................... 187
kolay tuu ......................................... 199
L
Last name ......................................... 232
Left ................................................... 227
Left justify line ................................. 229
Left margin............................... 224; 227
Letter-quality.................................... 206
List available fonts ........................... 210
List fonts in document...................... 210
List macros....................................... 211
M
Main Menu....................................... 189
Manual or automatic ........................ 222
Mark rectangle ................................. 218
Mark text.......................................... 215
N
New Page ......................................... 197
Normal ..................................... 206; 217
Normal (N)....................................... 203
Number of copies............................. 205
O
Other (O).......................................... 203
P
Page length....................................... 225
Paste......................................... 188; 219
Pause between page (Y/N) ............... 205
Pause the macro for your input ........ 213
Position .................................... 227; 232
Print.................................................. 218
Print prewiew................................... 207
Print style ......................................... 206
Print to ............................................. 206
Print working copy........................... 205
Printer .............................................. 197
Proof document ................................ 231
Proof word ....................................... 230
Q
Quit en erase recorded keystrokes.... 213
R
Record a macro ................................ 212
Recording 212

BLGSAYAR

- 459 -
Replace............................................. 188
Replace with..................................... 222
Replace word and continue .............. 222
Return to current position................. 210
Return to starting position ................ 210
Right................................................. 227
Right justify line............................... 229
Right margin............................. 224; 227
S
Save.......................................... 188; 218
Save working copy........................... 202
Select a suggested spelling............... 231
Select address book.......................... 232
Select drawing style.......................... 220
Select Printer 1................................. 191
Select Printer 2................................. 192
Selection........................................... 221
Set default to insert/replace .............. 194
Set footer .......................................... 228
Set header ......................................... 227
Set left/right marjins......................... 224
Set print styles .................................. 208
Set tabs ............................................. 225
Set top/bottom margins & length...... 225
Setup......................................... 189; 190
Shift+Tab ......................................... 205
Single space...................................... 218
Specify copy format ......................... 233
Specify Printer Control Codes.......... 192
Starting page .................................... 205
Style ................................................. 227
Subscript .......................................... 217
Superscript ....................................... 217
T
Tab........................................... 202; 205
Title.................................................. 232
Top margin....................................... 225
Turn double spacing on/of ............... 228
Turn drawing on/off ......................... 220
Turn indent on/off ............................ 228
Type a correction ............................. 231
U
Under ............................................... 198
Underline (Ctrl-U)............................ 217
Underline word ................................ 220
Use macros....................................... 211
W
Word okay, continue........................ 231
Work phone...................................... 232
WORKING COPY........................... 195
Working Copy.................................. 198
Z
Zip.................................................... 232

BLGSAYAR

- 460 -
PROGRAMLAMAYA GR ve BASIC

A
ABS...............................347
ADA..............................264
Ak emas ...................255
Alfasaysal Deikenler.262
Alfasaysal Sabitler........261
Algoritma ......................251
ALL...............................368
Alt..................................277
Analist ...........................250
AND-OR-NOT..............321
Append..........................377
ASC...............................354
ATN..............................347
AUTO............................315
B
BASIC...........................264
BEEP.............................315
C
C ...................................264
CDBL............................347
CHAIN..........................368
CHDIR..........................370
CHR$ ............................349

ift Duyarlkl Say. ......269
C
CINT .............................345
CIRCLE.........................359
CLEAR..........................344
CLOSE..........................391
CLOSE #...... 376; 378; 387
CLS ...............................287
COBOL.........................263
COLOR................. 362; 366
COMMON............ 368; 369
CONT................... 274; 289
COS .............................. 346
CSNG ........................... 348
CSRLIN........................ 355
Ctrl................................ 279
CVD.............................. 390
CVI ............................... 390
CVS .............................. 390
D
DATA........................... 376
DATE$ ......................... 356
Deikenler................... 262
DEF .............................. 371
DEF FN........................ 371
DEL.............................. 277
DELETE....................... 282
DIM.............................. 340
Direkt Mod ................... 280
DRAW.......................... 360
E
EDIT............................. 313
END.............................. 288
End................................ 276
Endirekt Mod................ 280
EOF ...................... 376; 379
ERASE ......................... 344
ERL .............................. 372
ERR.............................. 372
Escape........................... 279
EXIT............................. 316
EXP .............................. 348
F
FIELD................... 387; 388
FILES ........................... 285
FIX................................345
FOR...NEXT.................332
FORTRAN....................263
FRE...............................373
G
GET #....................387; 389
GET (Grafik).................363
GOSUB-RETURN........324
GOTO...........................316
H
HEX$ ............................354
HOME...........................276
I
IF-THEN-ELSE............319
INKEY$........................355
INPUT...........................300
INPUT #........................379
INPUT#.........................376
INPUT$.........................355
Input).............................377
Insert .............................277
INSTR...........................353
INT................................345
K
Katar .............................261
KEY......................275; 374
KILL .............................286
L
LEFT$...........................350
LEN...............................350
LET...............................297
LINE .............................358
LINE INPUT.................356
LINE INPUT #......376; 380

BLGSAYAR

- 461 -
LIST..................... 272; 282
LLIST................... 272; 282
LOAD................... 274; 284
LOC.............. 376; 380; 387
LOCATE.............. 309; 367
LOF.............. 376; 380; 387
LOG ..............................346
LOGO............................264
LPRINT.........................295
LSET.............................390
M
MERGE.........................368
MID$.............................350
MKD$ ...........................390
MKDIR.........................370
MKI$.............................390
MKS$............................390
N
NAME ... AS.................285
NEW.............................283
NumLock:......................278
O
OCT$.............................354
ON ERROR GOTO.......372
ON KEY........................375
ON...GOSUB ................326
ON...GOTO...................326
OPEN... 376; 377; 387; 388
OPTION BASE.............340
Output............................377
P
PAINT...........................363
PASCAL .......................264
PEEK.............................373
PL/1...............................264
PLAY............................364
POINT...........................363
POKE............................ 373
POS............................... 355
PRESET........................ 362
PRINT .......................... 290
PRINT # ............... 376; 378
PRINT USING............. 310
Program........................ 250
Programc ..................... 250
Programlama................. 250
PSET............................. 361
PUT # ................... 387; 389
PUT (Grafik) ................ 363
R
RANDOM.................... 387
RANDOMIZE.............. 348
RANDOMIZE TIMER. 349
READ-DATA............... 304
REM............................. 288
RENUM........................ 314
RESET.......................... 369
RESTORE .................... 307
RESUME...................... 372
RIGHT$........................ 351
RMDIR......................... 370
RND.............................. 348
RPG.............................. 264
RSET............................ 390
RUN.............. 273; 285; 288
S
Sabitler.......................... 261
SAVE.................... 273; 283
SAYA......................... 329
Saysal Deikenler....... 262
Saysal Sabitler ............. 261
SCREEN....................... 357
SCREEN 0,0,0.............. 276
SGN.............................. 348
SHELL.......................... 315
SIN................................ 346
SOUND.........................365
SPACE$........................351
SQR...............................346
STEP.....................333; 335
STOP.............................289
STR$.....................352; 390
String.............................261
STRING$......................349
SWAP ...........................352
SYSTEM.......................286
T
TAB ..............................308
Tab................................278
Tam Say. ......................268
TAN..............................347
Tek Duyarlkl Say .......269
TIME$...........................356
TROFF..........................275
TRON ...........................275

sl Saylar...................261
V
VAL......................351; 390
W
WHILE NOT...WEND .339
WHILE...WEND...........339
WIDTH.................357; 365
WIEW...........................357
WIEW PRINT ..............358
WINDOW.....................358
WRITE..........................297
WRITE #...............376; 379
,
,"LPT1:"........................275

BLGSAYAR

- 462 -

KAYNAKA

BLGSAYAR ANSKLOPEDS, Milliyet Yaynlar. Milliyet Tesisleri, stanbul 1991
BLGSAYAR PAZARI Dergisi, Ankara
BLM ve TEKNK DERGS, TBTAK Yaynlar, Ankara
BOLU TCARET MESLEK LSES, Hizmet i Eitim Kursu Ders Notlar
DOS, Korkmaz, Halim. Ankara 1993
DOS Power User's Guide.
GW-BASIC Made Easy.
GW-BASIC Reference.
LER BASIC ve GWBASIC, Y.Do.Dr. Mazmanolu, Adnan. stanbul, Haziran 1989
MICROSOFT GW-BASIC Interpreter, 1986
MICROSOFT MS - DOS, 1986
PC HELP Dergisi, Ankara
PC TOOLS DELUXE MADE EASY, Greg M. Perry, McGraw-Hill
PROFESSIONAL WRITE AND FILE MADE EASY, Bryan Pfaffenberger, McGraw-Hill

BASIC Programlama Dili PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

BASIC Programlama Dili PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AIKLAMALI

You might also like