Socijalne djelatnosti

Socijalne delatnosti jesu drutveno organizovane delatnosti koje tee da

pomognu uzajamnoj adaptaciji pojedinaca i njihove sredine. Socijalne
delatnosti imaju za zadatak da doprinesu djelotvornoj mobilizaciji
socijalnih ciljeva i ljudskih resursa zemlje za realizaciju socijalnih ciljeva
ekonomskog razvoja. Sa pojmom socijalna politika, pa, prema tome, i
pojmom socijalne delatnosti prisno su povezane i mnogobrojne socijalne
kategorije drutva, kao to su: socijalni razvoj, ivotni standard, socijalna
sigurnost, socijalni sluaj, socijalni problem, socijalne prestacije, socijalno
pravo, socijalno osiguranje, socijalna zatita i socijalno obezbeenje.
Socijalni razvoj se obino definie kao proces kvalitativnih i kvantitativnih
promena u sferi ivotnog i drutvenog standarda, odnosno u sferi ivotnih,
radnih i drutvenih uslova koje se, kao socijlani ciljevi, ostvaruju
globalnim ekonomskim razvojem. Socijalna sigurnost u irem smislu
predstavlja skup drutvenih mera i instrumenata u funkciji garantovanja
ivotnih uslova ljudi za sve socijalne sluajeve (bolest, nezaposlenost,
materinstvo, invalidnost, starost), dok u uem smislu implicira socijalno
obezbeenje graana. Socijalni sluaj reprezentuje ve realizovani dogaaj
koji umanjuje (redukuje) sredstva za egzistenciju i standard ivota lica, to
je u stvari isto to i socijalni rizik. Socijalni problem reflektuje pojam koji
pogaa odreenu individuu, kojoj je potrebna drutvena pomo. Socijalne
prestacije su drutvena davanja i razna injenja za osigurane osobe u
socijalnom osiguranju kada nastupi jedan od osiguranih rizika.
Ova davanja mogu biti u novcu i nature, a injenja samo u pruanju
usluga. Socijalne prestacije u naturi sastoje se u davanju ortopedskih
pomagala, proteza i lijekova. Socijalne prestacije u novcu jesu novane
naknade za privremenu sprijeenost za posao. Socijalne prestacije u vidu
pruanja usluga odnose se na ljekarske preglede, lijeenje i profesionalnu
rehabilitaciju, konano, socijalne prestacije mogu biti trajne, povremene,
privremene i jednokratne u zavisnosti od toga da li je nastupio rizik
starosti (starosna penzija) ili rizik bolesti osigurane osobe. Socijalno pravo
je skup pravnih pravila, normi, naela i instituta kojima se ureuju prava i
obaveze osiguranih lica iz socijalnog osiguranja i socijalne zatite koje
pripadaju graanima za zadovoljavanje socijalnih potreba. Socijalna
zatita je vid socijalne politike preko koga se spreavaju uzroci i otklanjaju
posljedice onih drutvenih situacija pojedinca, porodica i drutvenih
grupa, koje imaju obiljeje socijalne ugroenosti, kad postoje ozbiljnije
smetnje u socijalnom, fizikom i psihikom razvoju pojedinaca, u
funkcijama, odnosima i strukturi porodice i javljaju se socijalni problemi.
Socijalno osiguranje je oblast socijalne politike kojim se radnicima i
lanovima njihovih porodica garantuje materijalno obezbjeenje i
zdravstvena zatita za sluajeve bolesti, invalidnosti, starosti, smrti i
nezaposlenosti, na naelima uzajamnosti i solidarnosti. Socijalno
obezbjeenje je vid socijalne politike kojim se garantuje zadovoljavanje
osnovnih ivotnih potreba ljudi, koje izazivaju socijalni sluajevi (rizici),
na principu humanizma, solidarnosti i uzajamnosti.

Dobrovoljno zdravstveno osiguranje
Dobrovoljno zdravstveno osiguranje moe
organizovati i sprovoditi Republiki zavod za
zdravstveno osiguranje (u daljem tekstu: Republiki
zavod) i pravna lica koja obavljaju delatnost
osiguranja u skladu sa zakonom kojim se ureuje
osiguranje (u daljem tekstu: drutvo za osiguranje).
Dobrovoljno zdravstveno osiguranje je vrsta
neivotnog osiguranja. Dobrovoljno zdravstveno
osiguranje ugovara se kao dugorono osiguranje, na
period koji ne moe biti krai od 12 mjeseci od dana
poetka osiguranja osim ako ovom uredbom drukije
nije ureeno, kao i u sluaju kada svojstvo obavezno
osiguranog lica traje krai period u skladu sa
propisima iz obaveznog zdravstvenog osiguranja.

Dobrovoljno penziono osiguranje
Dobrovoljnim penzijskim i invalidskim osiguranjem osiguranici mogu, u skladu sa
posebnim zakonom, obezbjediti sebi i lanovima svoje porodice vei obim, kao i
drugu vrstu prava od prava utvrenih ovim zakonom. Lica koja nisu obavezno
osigurana u smislu ovog zakona mogu, dobrovoljnim penzijskim i invalidskim
osiguranjem, u skladu sa posebnim zakonom, sebi i lanovima svoje porodice
obezbjediti prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja. Dobrovoljno penzijsko i
invalidsko osiguranje mogu organizovati i sprovoditi pravna lica, u skladu sa
posebnim zakonom. Posebnim zakonom u smislu ovog lana podrazumjeva se
zakon kojim se ureuje dobrovoljno penzijsko i invalidsko osiguranje, kao i
organizacija i poslovanje investicionih fondova koji sprovode dobrovoljno
penzijsko i invalidsko osiguranje. Prava iz penzijskog i invalidskog osiguranja,
jesu:
za sluaj starosti - pravo na starosnu penziju,
za sluaj invalidnosti - pravo na invalidsku penziju,
za sluaj smrti (pravo na porodinu penziju, pravo na naknadu pogrebnih
trokova),
za sluaj tjelesnog oteenja prouzrokovanog povredom na radu ili
profesionalnom boleu - pravo na novanu naknadu za tjelesno oteenje.

Penzioni fondovi kao institucionalni investitori
Finansijski sistemi pokazuju dugoroni trend strukturnih promjena u
pravcu veeg uea netradicionalnih finansijskih posrednika u distribuciji
finansijske imovine. Ovaj trend odraava promjene u potrebama za novim
finansijskim uslugama sektora stanovntva, ali i korporativnog sektora,
kao i uticaj institucionalnog regulisanja finansijskog sistema i poreske
politike drave. Tako je naroito zapaen rast uea finansijskih
institucija poznatih pod imenom institucionalni investitori u koje spadaju
penzioni fondovi.
U razvijenim finansijskim sistemima, uee depozitnih finansijskih
insitucija u ukupnoj finansijskoj imovini je daleko ispod 50%. Dakle,
penzioni fondovi su bitne finansijske institucije, zbog injenice da mogu
preuzeti poziciju institucionalnih investitora, i da to ine efikasnije nego
pojedinci kao uesnici na finansijskim tritima. Prema tome, penzioni
fondovi kao nedepozitne finansijske institucije, su vaan segment
institucionalne investicione infrastrukrure, koje u konkurentskoj utakmici
uestvuju u procesu transfera tednje od suficitnih ka deficitnim
ekonomskim jedinicama, i koje gotovo da prestiu banke kao depozitne
finansijske institucije. Praktino, penzioni fondovi prikupljaju investiciona
sredstva od svojih komitenata. Penzione fondove mnogi pojedinci koriste
kao svoje primarne investicione puteve. Tako prikupljena novana
sredstva od svojih klijenata, penzioni fondovi usmjeravaju u razliite
profitabilne investicione alternative.

Participacija u zdravstvu
Participacije u zdravstvu reprezentuju uee korisnika
zdravstvenih usluga u neposrednom plaanju dela trokova
zdravstvene zatite (cost-shaving). U finansijskoj literaturi se
sureu tri oblika (vrste) participacija, i to: suosiguranje
(coinsurance), franiza (deductible) i suplaanje (copayment).
Suosiguranje reprezentuje takav oblik participacije u kome
osiguranik, kao korisnik usluge, plaa neposredno odreeni dio
trokova zdravstvene zatite u procentu ili u fiksnom iznosu (u
zavisnosti od cijene pregleda, cijene lijeenja i cijene lijekova).
Franiza pak predstavlja vrstu participacije u kojoj korisnik
usluga plaa sve trokove zdravstvene zatite do odreenog nivoa
iznad koga sve ostale trokove snosi zdravstveno osiguranje.
Konano, suplaanje, kao doplata, reflektuje oblik participacije u
kojoj korisnik usluge plaa (doplauje) zdravstvene usluge
(pregled, bolniki dan, recept, lijek) u odreenom iznosu
(utvrena novana suma sredstava po usluzi). Prezentirani oblici
participacije u zdravstvu imaju za cilj da deluju na preraspodjelu
finansijskih tereta zdravstvene zatite u smislu poveanja djela
prihoda iz sektora stanovnitva i smanjenja djela prihoda iz
zdravstvenog osiguranja.

Finansiranje privatnog zdravstvenog sektora
Evropski model je zastupljen u dravama EU. Zdravstveno osiguranje se
bazira na obaveznom (socijalnom) osiguranju, koje se finansira iz
doprinosa na zarade na teret zaposlenih i poslodavaca i iz poreza. Osnovni
principi su solidarnost i jednakost pristupu zdravstvenim uslugama.
Obezbeuje paket osnovnih zdravstvenih usluga za svo stanovnitvo.
Dobrovoljno zdravstveno osiguranje postoji kao dopuna obaveznom
zdravstvenom osiguranju u razliitim oblicima i obimu, i razlikuje se od
drave do drave. Razlike proizilaze iz razliite zakonske regulative. Tri su
osnovna oblika dobrovoljnog zdravstvenog osiguranja u dravama EU:
substitutive (zamjena ili alternativno),
complementary (dopunsko),
supplementary (dodatno).
Alternativno zdravstveno osiguranje je limitirano za specifine
populacione grupe u malom broju drava. Pristup ovom tipu dobrovoljnog
zdravstvenog osiguranja je odreen prihodom ili statusom zaposlenog.
Obino je predvien za dio populacije koja je po osnovu visokih prihoda
iskljuena iz obaveznog zdravstvenog osiguranja (Holandija), dio
populacije koja po osnovu visokih prihoda moe da bira da li e ostati u
obaveznom ili e se odluiti za dobrovoljno zdravstveno osiguranje
(Njemaka), i za dio populacije tzv. samozaposlenih (Austrija i Belgija).
Nivo pokria se kree od 0,2% u Austriji, do 24,7% u
Holandiji. Dopunsko i dodatno dobrovoljno zdravstveno
osiguranje otvoreni su za cijelu populaciju i postoje u svakoj
dravi lanici EU. Meutim, teko su uporedivi po
dravama, zbog razlika u tipu i kvalitetu pokria. U
dravama EU, zbog rasta trokova, sve vie je prisutna
participacija korisnika zdravstvenih usluga. Dopunsko
dobrovoljno zdravstveno osiguranje uglavnom pokriva
trokove participacije. Zbog toga se moe rei da su
osiguranici dopunskog dobrovoljnog zdravstvenog
osiguranja vrlo raznovrsne kategorije populacije. Novi
koncept medicinski tedni rauni, kao alternative za
finansiranje sistema zdravstvenog osiguranja. U tom
konceptu se zahtjeva da svaki pojedinac utedi odreeni
iznos novca na posebnom raunu, koji e sluiti za pokrie
eventualnih trokova zdravstvene zatite. Njegov najvei
znaaj je u uspjenom suprotstavljanju poveanim
trokovima izazvanim demografskim promjenama i
moralnim hazardom. Koncept je prihvaen u azijskim
dravama (Singapur i Kina), zatim Junoj Africi i SAD.

Modeli zdravstvenog osiguranja
U finansijskoj teoriji i praksi egzistiraju i funkcioniu tri
modela finansiranja zdravstvene zatite, i to: (1) trini
model, (2) model nacionalne zdravstvene slube, i (3) model
obaveznog zdravstvenog osiguranja. U trinom modelu
zdravstvena zatita se preteno finansira iz fondova
dobrovoljnih oblika zdravstvenog osiguranja i direktnim
plaanjem graana. U modelu nacionalne zdravstvene slube
dominira budetsko finansiranje zdravstvene zatite. U
modelu obaveznog zdravstvenog osiguranja dominira, pak,
finansiranje zdravstvene zatite iz javnih fondova obaveznog
zdravstvenog osiguranja. Model slobodnog trita u
organizovanju i finansiranju zdravstvene zatite u primjeni
je u SAD. Model nacionalne zdravstvene slube nominuje
sistem u kome su svi graani jednaki u korienju
zdravstvene zatite, koja se finansira ili iz namjenskih javnih
fondova ili iz dravnog budeta. Tipini predstavnici ovog
modela organizovanja i finansiranja zdravstvene zatite su
Rusija i V. Britanija.
Model obaveznog zdravstvenog osiguranja karakteristian
je po tome to se zdravstvena zatita finansira iz brojnih
izvora: dravni budeti, sredstva filantropskih
organizacija, fondovi dobrovoljnih zdravstvenih
osiguranja, sredstva privrednih preduzea i neposredna
plaanja graana. U osnovi, radi se o vrlo fleksibilnim
sistemima finansiranja zdravstvene zatite u kojima ipak
dominira fondovski model finansiranja - fondovi
obaveznog zdravstvenog osiguranja. U okviru ovog modela
egzistira (1) finansiranje sa jedinstvenim fondom (u
Francuskoj i vedskoj), i (2) sistem finansiranja sa
autonomnim fondovima (kakav je inae u primeni u
Njemakoj, Holandiji i Italiji).

Penzioni fondovi u EU
Penzioni fondovi predstavljaju institucionalne investitore i sa tog aspekta
su slini osiguravajuim kompanijama. Za penzione fondove je
karakteristino, da priliv sredstava ostvaruju u kontinuiranoj dinamici, a
da su odlivi sredstava predvidljivi, prema tome ne bi trebao da postoji
problem likvidnosti. Penzioni fondovi imaju viestruki znaaj, posmatrano
sa socijalno ekonomskog stanovita, jer sa njihovim sredstvima moe
upravljati relativno mala grupa poslovnih banaka, osiguravajuih
kompanija i specijalizovanih menadera iz nekih drugih fondova. Za
penzione fondove je karakteristino, da dre kontrolni paket akcija u
najveim svjetskim korporacijama.
Penzioni fondovi funkcioniu na principu penzionih planova preko kojih se
predviaju potrebna sredstva, investiranje tih sredstava i isplata naknade
vlasnicima penzionih fondova. Penzioni fondovi su najvei organizovani
kolektor imovine na savremenim tritima kapitala ija imovina iznosi
preko 28 hiljada milijardi USD u 2007. godini u svijetu . U 2008. godini
dolazi do znaajnog pada performansi i imovine DPF zbog globalne krize
ali i velke izloenosti, procjene su da su DPF izgubili i 30% imovine.
Kumuliranje domae tednje podstie stvaranje dugoronog kapitala koji
je potreban za investicije i razvoj finansijskog sektora i privrede u cjelini,
jer DPF podstiu rast dugorone tednje i poveenje agregatne tednje.
DPF su dugoroni investitori koji po pravilu ulau u sigurne HOV i
DPF poveavaju likvidnost trita kapitala jer raspolau sa velikim
svotama novca u dugom roku.