Professional Documents
Culture Documents
Doracaku Mbi HIPNOZEN
Doracaku Mbi HIPNOZEN
H I P N O Z A
Master praktikant
Seminar prgatitor sipas Instituti pr PNL dhe Hipnoz
VREJTJE
Autorizimin ekskluziv pr editimin e saj ne internet e kan kto
WEB faqe shqiptare:
www.syri3.com
www.sa-kra.ch
Publikimimi i saj b do faqe tjetr konsiderohet pirateri
Prizren, 2005
Parathnie
Ky manual i hipnozs sht nj udhzues pr Master Praktikant arsimor, sipas
Institutit pr Programim Neuro-Linguistik dhe pr hipnoz.
Kjo sht nj vepr konsulente pr Master Praktikant t hipnozs. T jep frymzim
dhe dije pr t ushtruar.
Qllimi thehemelor i ktij manuali sht q t jua mundsoj nj vshtrim mbi botn e
madhe, t bukur dhe pa mbarim t hipnozs, si dhe mbi punn e Programimit Neuro
Linguistik.
Ne msojm sipas MOTOS:
Ti do t marrsh doher prgjigjen nga pyetja jote, paraprakisht; ti e ke aparatin
sensoral q ta njohsh at.
Ne zhvillojm aftsit q t mund ti njihni shenjat e trupit tuaj.
Ti do t gjesh ktu gjithsesi ndonj ushtrim q pr ty do t jet interesant, dhe n jetn e
prditshme do t mund ta zbatosh.
Ju dshiroj gzime dhe argtim n punn tuaj t Master Praktikantit pr Hipnoz.
Argtim t mir!
Prmbajtja
1. Metodat indirekte sipas Eriksonit
Hollsit mbi nivelin e pacientit.....................................................................................1.1
Parimet e hipnozs...........................................................................................................1.2
Prdorimi i terapis hipnotike..........................................................................................1.6
Krahasimi i s ashtuquajturs Hipnoz direkte kundruall asaj indirekte...................... 1.7
4. Autohipnoza
sht hipnoza dhe autohipnoza?..................................................................................4.1
A ka kufi autohipnoza?....................................................................................................4.4
Ku e dalloni ju se patt sukses?.......................................................................................4.5
Praktikisht tek autohipnoza..............................................................................................4.6
Forcone vetbesimin dhe zgjidhni problemet e juaja.......................................................4.10
5. Aplikimet terapeutike dhe indikacionet klinike.............................................5.1
Metodat indirekte
Sipas
Eriksonit
Prmbajtja
1. Metodat indirekte sipas Eriksonit
Hollsit mbi nivelin e pacientit........................................................................................1.1
Principet e hipnozs.........................................................................................................1.2
Prdorimi i terapis hipnotizuese.....................................................................................1.6
Krahasimi i s ashtuquajtur Hipnoz direkte dhe indirekte............................................1.7
Principet e hipnozs
Principet tipike pr hipnozn sipas Eriksonit jan:
1. Dobishmria
2. Sugjestionet indirekte
3. Rrjedhat dhe Sjelljet
4. Metaforat
5. Proceset krkimtare t ndrdijshme
6. Ngatrresa dhe strukturimi i ri
Dobishmria
Aftsit menatle dhe t prgjithshme t pacientve do t prdoren ashtu si ka sukses n
psikoterapin e biseds s prqendruar t klientit (sipas Rogerit). Veshjet e trupit, dshirat dhe
ndjenjat e pacientit duhet t akceptohen: pran vetes e ka terapeutin me metodat e tij dhe
aftsit e tij t prkulshme. Ai ulet n nj an prpara, kshtu q terapeuti me shum siguri,
prvoj dhe zgjerim metodash vendos; n ann tjetr ai aq sakt mund ta vrej, dhe atij i
bhen kto prceptime t dobishme pr formulimin e sugjestioneve.
Principi themelor: dobishmria
Brthama e dobishmris dhprehet m s miri n t dhnat pasuese: Sugjestioni hipnotik nuk
sht ndonj lloj i magjis verbale, e cila pacientin mund ta shtrngoj dhe at, para s
gjithash, ta detyroj pr dika. Sugjestionet hipnotike jan n mas t madhe t efektshme; ato
n baz mnyrs s funksionimit t mekanizmit t natyrshm shpirtror dhe asociacioneve, n
pacientin jan t pranishme, dhe mund t aktivizohen, bllokohen apo ndrrohen
(Erikison, Rossi+ Rossi, 1978, fq. 36).
Kto prmbahen ashtu q pacientin nuk do ta detyroj se ka atij nuk i prgjigjet n sistemin e
veshjes. Hipnoza sht para s gjithash nj proces individual, ajo vetm n rrafshin individual
do t mund t realizohet. N veprimet praktike don t thot q frika nuk do t jet e
pranishme.
E rndsishme sht q prmes ktyre metodave do t veproj nj Qndrim Po: Kjo ndodh
vetm ather kur pacienti mund t pranoj dhe, prmes ksaj, ai gjithashtu do ti lejoj m
tutje intervenimet, t cilat pr at pr nj koh t gjat jan t panjohura. N kt aspekt,
gjithashtu, me raport veanrisht m t mir mund t prcaktohet simpatia dhe ngrohtsia
njerzore q n mas t caktuar jan t domosdoshme (shiko Terapin e biseds psikike)
Vetvetiu rezistencn dhe simpotomat e pacientit mund ti prdorim n kuptimin e terapis s
tij. Kjo gjendje e prgjithshme prmban rezistencn nga frika dhe me kt ndrlidhet
ndrtimi i nj marrdhnieje terapeutike me besim t plot.
Sugjestionet indirekte
Verbalizimi te induksioni dhe gjat terapis nuk duhet t jepen drejtprdrejt n kuptimin e
ndonj urdhri, por n ndonj form speciale t komunikimit. Pacienti merr vesh gjithmon me
miratim dhe m tutje mund ta zhvilloj nj Qndrim Po.
Format indirekte t sugjestionit jan mbulesa semantike, t cilat prjetimin e mundsis
relative t re e lehtsojn. Ju evakuoni pavarsisht nga dshirat tona t vetdijshme,
lart. Kjo uarje mund t jet kah lart apo kah posht, ndoshta edhe anash, dhe gjithashtu me
shpejtsi t ndryshueshme.
sht e rndsishme q pran prforcimit diferencial tani reaksionet t ecin. Prmes ksaj
terapeuti e bn t nevojshm reperatoarin e trsishm t sjelljeve dhe t veprimit, q t
gjitha reaksionet t jen shum t sakta.
Lidhjet dhe lidhjet e dyfishta
sht e rndsishme q tendencat, reaksionet dhe ngritja e konfliktit tek pacientt t njihen
dhe ato pastaj t prmblidhen n formulime: A doni ju t shlodheni thellsisht apo
mesatarisht? A doni ju ta prjetoni transin tani apo m von?
Ktu implikohet mundsia e shlodhjes apo e transit t mparshm (double bind), (Eriksoni,
1964a).
10
Metaforat
Eriksoni e ka favorizuar shum prdorimin e metaforave. Rregulla themelore qndron n at
se aty do t flasin rrafshet e shumfishta t vetdijes, t domethnies dhe t komunikimit
(Eriksoni +Rossi, 1979). Pr kt shrbejn lojfjalt, simbolet, anekdotat dhe metaforat, t
ngjashme me interpretimin e Frojdit (Frojdi, 1910).
Kuptimi i metafors sht si : meta = prtej, mbi dhe fora = sjell, bart prmban
bisedn e ndrdijes prmes ndonj numrimi. Ktu ndihmojn, p.sh. prrallat, anektodat etj.
(Gordon, 1978). Nga kto zhvilohen tani teknikat, si parashtrohen metaforat e shumta, nj
sasi nga prrallat, tregimet ( Mattheus + Langdell, 1989).
Sidomos, nse terapeuti dhe pacienti kan kultura apo religjione t ndryshme, metaforat n
terapi mund t jen shum t ndihmueshme, (Bilu, itztum + Van der Hart, 1990).
Proceset krkimore t pavetdijshme
Nj baz e mtutjeshme e terapis s Eriksonit mbshtetet n at se t shprehurit e
ndrdijshmm (psh. prmes metaforave apo prmes ngatrrimeve) prmes proceseve
krkimore udhheq n zgjedhjen e problemeve, t cilat pr nga interpretimi prmes
instruksioneve direkte nuk jan gjithaq t dobishme.
Ngatrresa dhe strukturimi i ri
Nse nj person ktu mund t jet i fokusuar n ndonj lm informacioni t kryqzuar,
Eriksoni e prdor kt prkufizim (psh. Erikson , Rossi + Rossi, 1978) dhe udhhiqet prmes
formulimeve t tij t ndryshuara, t cilat nga fokusi tjetr i vetdijes jan t prpikta. Prmes
ksaj ai tek pacientt arrin mossigurin dhe pengesn dhe tani e prsrit krkesn pr
strukturim t ri.
Konfuzionet e ktilla mund t ndrrmerren prmes verbalizimeve dhe ndrrmarrjeve t
llojllojshme. Si mundsi linguistike qndrojn, pr shembull, n dispzoit : Antonimet,
11
Zgjedhja e strukturs
(ndrrimi i veshjeve ushtruese
t trupit)
Strukturimi i ri
(ndrrimi n drejtimin e nj
nevoje ekzistuese)
Gatishmria pr t pranuar
(sht e ofrueshme pr
sugjestione terapeutike)
12
13
14
Shum shpejt tani do t ken dshmuesit e vet t panumrt, si nxns e student t tij t
caktuar, t cilt vetm mund ti prmbledhin prshtypje t shkurtra n nj raport. Nga kjo
rezulton tani edhe Erika Fromms (1987) kritike dhe evituese e friks, e cila prmes do forme
neo eriksoniane t veprs s shprndar t Eriksonit, me vrull i ka mbipopullarizuar
misionart dhe hipnozn klinike trsore n nj teknologji simptomash sensacionale t plot e
ka shthur. Prsri t tjert e kritikojn (si psh. Miltner, 1991), q ndrmjetsimet e Eriksonit i
marrin n pretendim, t cilt historin e re t hipnozs e fillojn ve me Eriksonin.
M n fund, qndron dyshimi shkencor i drejt, nse ndokush nga nxnsit, faktort dhe
teknikat e apostrofuara faktikisht si faktor efektiv terapik t ndonj metode krahasuese i
bn ball. sht shum m tepr fleksibiliteti i shumllojshm n psikoterapin e Eriksonit,
me t cilin ai e vendoste hipnozn e admirueshme. Kjo sht forma e cila plqehet m tutje
dhe e cila mbijeton dhe ktu ngjashm si terapia false psikike e Carl Rogersit n
krahasimet shkencore do t bj ball.
Nuk ka drejtim shkollor, por shumllojshmri
Kshtu Mitet, Eriksoni dhe terapia e Eriksonit (Hamand, 1986) e cila nuk gjendet n
terapin e pavarur t Eriksonit, si metod do t mund t ndrmjetsonte. sht nj shenj e
injorancs, nse terapeutt nj apo dy mnyra t Eriksonit i zgjedhin n shkoll dhe ngrihen e
mbi to shkruajn libra sikur kto t jen terapi t Eriksonit. Terapia e Eriksonit sht e
paradefinuar n shumllojshmrin teknike (Kumptesa e Thampsonit, e cituar nga
Hammand, 1986, fq. 14).
Zanafilla e trsishme e Eriksonit
Ve m von u dalluan epigont, q vlersuan se qndrimi i pacientit dhe veshjet e tij n
mnyr t njjt jan t rndsishme si edhe parashtrimi i pyetjeve dhe konfrontimi q
shkojn me t. Kjo don t thot nj shpjegim aktiv i problemeve.
N veprimet konkrete dhe t terapis relevante t qndrimeve t paprfillura, d.m.th. se i tri
formulohet n mnyr t thukt dhe n gjendje jo t plot: pacientt aktivizohen, nprmjet
tyre pastaj msohet sistemi i plot i vlerave, emocioneve dhe i kognicioneve.
T paktn pacienti duhet t ket liri, q n trsin e vet do t mbshtetet n t. Do t thot se
ai nuk duhet t sodis vetm nn nj perspektiv, kjo sht doher nj perspektiv
simptomash.
Ky moment i trsishm dhe integrues e akcepton pacientin dhe n veshjen e tij. sht e
rndsishme, q pacientin, pr do rast, duhet t trhjek qndrimi; d.m.th. Se ai alternativn
realiste dhe modelet reaktive duhet ti trheq n vshtrim, eventualisht duhet t jep
pretendime.
Kritika dhe mirkuptimi
Kshtu del e qart se n aplikimin modern do t qndroj hipnoza
klasike dhe indirekte e cila nuk ka ndryshime principiele. Format historike, mandej edhe
ato m t hershmet autoritare, nuk kan hapsir m n kuptimin terapeutik n integrimin e ri
dhe n bashkpunim. Do t harrohet nga zelli i teprt, sepse forma klasike n metodat e tyre
ndrrohet qart. Kjo kundrlvizje me kuptueshmri t gabuar, si e ashtuquajtura Hipnoza
15
16
Fillimi praktik
sipas Milton Eriksonit
Prmbajtja
17
18
19
mbante plqimin pr nj hap. Hapin e vogl mund ta bnin pastaj n radhitje s bashku. Dhe
nse vinte deri tek intervenimi kryesor, ai sht vetm nj hap i vogl n nj zinxhir t hapave
t cilt pacienti ve i ka akceptuar.
Kjo ishte nj kundrshtim te fillimi i Eriksonit; e dshirueshme sht q t provohet, q nj
model i metods s tij t hartohet. Kshtu, prandaj, mund t emrtohen hapa t rndsishm t
fillimit t dobishmris:
1. T nxirret n pah, ku pacienti vendos prmes resurseve (forcat, t cilat pr t n moment
nuk jan kalimtare).
2. Njihe sistemin vlersues t pacientit, d.m.th. njihe se ka ai dshiron dhe ka ai kryesisht
nuk mon (kto vlersime mund t jen nga resurset).
3. Shpalosi resurset t cilat ti i prdor n vlersimin e pacientit. Lartsia e kuots s
takimit t ciln Eriksoni e arrinte me sugjestionet e tij, sht shkuarje prapa nga
prceptimi i mir i tij, nga vmendja e tij pr detaje dhe veanrisht pr mnyrn, sesi ai e
bnte t prdorshme vlern e pacientit.
4. Lidhi resurset e shpalosura me problemin, direkt ose indirekt.
5. Hapi i katrt preferon q t udhhiqni m s miri duke kaluar n hapat e vegjl, sakaq n
ata gjithashtu t punohet besueshm, t vendoset nj marrdhnie, t ngrihet motivacioni
dhe gjat tr ecuris terapeutike t drejtohet gatishmria e reaksionit. Eriksoni besonte se
pacientt msojn m s miri nse ata bjn dika. Ndrmarrjet terapeutike pr pacientin
dhe vlern e tij duhet t jen domethnse.
6. do vetprmbajtje, rezistenc e vetkuptueshme mund t akceptohet dhe t prdoret n
mnyr terapeutike. Dhe do aspekt i kontekstit mund t akceptohet dhe n mnyr
terapeutike t prdoret t mir.
7. Inskenimet dramatike mund t ndihmojn q gatishmria n reaksione me urdhres ta
rris vlern.
8. Nse prcaktohet ideja, m par ajo duhet t akceptohet e t prligjet, dhe t prezantohet
drejtprdrejt.
9. Vetprmbajtja shpesh lind, nse kto procese nuk aplikohen mjaftueshm dhe me kujdes.
10. Terapeuti (dhe pacienti) duhet ta ket nj prmbajtje t pritjes. Pr kt po i japim disa
shembuj:
a) Kjo histori pasuese ndoshta vetm sht gjetur. Ajo raportohet nga nj udhheqs
hulumtues, nga nj student i diplomuar, i vn n nj detyr gjurmimi. Ky student
duhej t shkonte n nj hapsir, ku duhej ti gjente dy gjra studiuese, t cilat, t
studiuarit e tij ende nuk i kishte prmbyllur. Pr njrn ai duhej t jepte dhjet cop
qindcentshe dhe pr tjetrn nj dollar. Atij nuk duhej ti thuhej se cilit prej t dyve
duhej tia jepte dhjet cop qindcentsha e cilit nj dollar. Studenti i diplomuar nuk
ishte i vetdijshm q udhheqsi krkimor para eksperimentit me t dy studentt s
20
bashku ishte takuar privatisht. Njrit i kishte thn se studenti i diplomuar duhej q
atij n eksperiment tia jap dhjet cop qindcentsha; atij tjetrit i kishte thn se ai
do ta merrte nj dollar. Natyrisht, e mori studenti dollarin, at t cilin e priste (Zeig,
1982, fq. 2629). Pritja dhe bindja nuk jan garancion pr rezultate t plqyeshme. Kjo
sht, megjithat, e gatshme nse pr pacientin e tij pret nj dollar t plot.
b) Shoen (1983) raportonte pr nj pacient i cili m hert ve ishte n terapi, por me at
nuk e kishte zgjatur q ta zgjidhte problemin e rndomt. Pastaj ai, pr nj vit e kishte
konsultuar doher Eriksonin q prfundimisht tia arrinte qllimit. doher ai pyeste
sesi e kishte punuar at. Pastaj ai thoshte: Eriksoni besonte n at se un do ta bj.
c) Zonja Erikson (Lajmrim i veant, shtator 1982) kujtonte n nj rast, sesi Eriksoni s
bashku me t kishin takuar nj person, dhe i kishte prshkruar nj terapi. Ajo u gjend
n nj aeroplan, n t nj njeri shikonte kundruall. Ai njeri nga ana tjetr e kishte
kuptuar se Eriksoni ishte nj i ashtuquajtur psikiatr. Zonja Erikson tregonte: Ai
thoshte plotsisht me druajtje dhe me plot nderim, se ai pr udhtimin nuk gzohej,
sepse atij n aeroplan doher i bhej nj ndikim i keq. Ai dshironte t dinte se a
mund tia jepte atij dr. Eriksoni ndonj kshill. Edhe Miltoni thoshte shum
seriozisht pr t se ai duhej q gishtin e madh t tij ta prqndronte n vendin e
caktuar. S shpejti ai i vrente thyerjet apo smundjet apo nervozitetin, por sa her e
gjurmonte, duhej ta ndrydhte gishtin e madh t tij derisa ai fillonte ti dhimbte. Nse
ai e bnte kt, e vrente shpejt se ndjenjat e paprshtatshme doher e m tepr
duhej ti zmbrapseshin
Jefrey K. Zeig: Un kujtohem sesi pran tij ulesha dhe pran meje shtangej, sesi i
sqaronte metodat e tij dhe mendoja: Si duhet kjo t funksionoj?
Dhe n motin me murmurim, dy apo tri her gjat kohs s fluturimit un pash, sesi
ai njeri shum diskret e tregonte nj pjes t vogl t fytyrs.
Por derisa servohej ushqimi, ai mori pran veti nj racion t shndosh.
11. Trheqje, do t thot udhhiqe intervenimin konseguent dhe kontrolloje suksesin. T
sprovuarit e veprimit t intervenimit sht hap m i rndsishm n kt. Nj teknik e
mundshme sht pr kt qllim, q pacienti sjelljen e re duhet ta prshkoj n dhomn
terapeutike. Nj mundsi tjetr sht q nj hulumtim katamnestik i pacientit t bhet te nj
kontakt i mvonshm. Dhe, s treti, kur pacientt ftohen, sjelljen e re mund ta udhheqin
prmes fantazis. Trheqjet dhe mbjelljet jan mikroskopike, gjithashtu edhe makroskopike:
do hap i terapis konseguente mund t mbillet e sprovohet dhe t vendoset sigurt se ai sht i
marrur n nj reakcion terapeutik.
sht dshmuar se terapi shpesh do t thot q pacientin ta sjellsh pran, q t shihet se far
ai dshiron t bj, nse sht e mundur. Gjithashtu shpesh do t thot, q deficitet zhvilluese
apo pengesat, t cilat jan t formuara n historin zhvilluese, duhet t mposhten. Terapia
sht shrim i t gjitha vshtirsive t kaluara, t tanishme dhe t ardhshme n mnyrn m t
vetdijshme apo n rritje e sipr. Rritja nuk sht e varur nga terapia; ajo trhiqet plotsisht
dhe pavarsisht nga ajo.
Eriksoni nuk shkonte kah ajo, q pacienti i tij t mund t shrohet prgjithmon, por ai merrte
at q pr nj afat t shkurtr t mund ta mposhte nj problem aktual. Ata mund t vinin srish
21
m von, nse ata kishin nevoj pr m shum terapi. N procesin terapeutik ata me pot
siguri mund t fitonin suksese n zgjidhjen e problemeve.
Ai nuk lutej vetm pr terapi t shkurtra. Ai rrinte n kontakt gjat me pacientt, nse ishte
ndonj terapi e indikuar afatgjate. Gjithashtu, kjo terapi e zgjatur shum koh, ishte me
synime ligjore.
Rasti i Joes, njri ndr rastet m t shquara, sht nj shembull pr orientimet e piknisjes s
tij. (Ky rast dhe shqyrtimet etike pr kt jan saktsisht t diskutuara te Zeigu, 1985. Ai
citohet hollsisht dhe raportohet te Haley, 1973.)
Rasti Joe
Eriksoni (1996) raportonte mbi aplikimin e nj metode jozyrtare hipnotike t quajtur
komunikimi i rrafsheve t shumta teknika e futjes. N kt shembull, ndihmonte n
kontrollimin e smundjeve.
Joe ishte nj florist (adhurues i luleve, bimve), i cili ishte i kapluar nga kanceri deri n
shkalln e fundit. Dozat e forta t mjeteve pr lehtsimin e dhimbjeve shfaqn tek ai shenja t
helmimit, ndaj memzi prdoreshin pr lehtsim. Nj i njohur e luti Eriksonin pr ta vizituar
Joen n spital dhe t aplikonte n t hipnozn e kontrollimit t smundjes. Shkurt, para se
Eriksoni t shkonte te Joe, ai mori vesh se pr t vet fjala hipnoz nuk sht e
dshirueshme: Prapa tij ishte njri nga fmijt e Joes nj psikiatr i ardhshm, i cili nuk
besonte n hipnoz e duhej q n prani t tij Eriksoni me Joen ta bnte nj induksion. Joe
dshironte t qndronte n pozicionin kundrshtues t birit t tij.
Porsa arriti Eriksoni te Joe n spital, ai kishte frik nse Joe vrtet e dinte se pse ai kishte
ardh. Joe, lidhur me nj rrisk skrfylli ajror, nuk mund t fliste me Eriksonin, por atij i
lajmrohej me shkrim. Eriksoni e filloi terapin e tij, e cila zgjati nj jav, me fjalt:
Joe, un dshiroj t flas me ty. Un e di se ti je nj florist, se ti i kultivon lulet, edhe un jam
rritur n nj ferm n iskonsin dhe me dshir i kam kultivuar bimt. At ende e bj me
dshir. Tani dshiroj t t lus ty q t ulesh n kt kolltuk t leht, derisa un t bisedoj me
ty. Un do t them shum gjra, por jo pr lulet, sepse ti shum m mir se un di t
dshmosh pr lulet. Kjo nuk sht ajo q ti dshiron.
Nse tani un flas, at un mund ta bj leht, q ju pa vshtirsi t mund ta dgjoni, madje
edhe nse un flas mbi fidanet e domateve. sht kuriozitet t flitet pr to. Ajo t bn
kurreshtar. Prse duhet t bisedohet mbi nj fidane t domates? Nse nj far e domates
vendoset n tok, shpresohet se nga ajo do t bhet nj fidane e domates, e cila me knaqsi
sjell frutin. Fara thith ujin pa vshtirsi t mdha prmes t reshurave t shiut, t cilat sjellin
paqe dhe gjallri ... (Eriksoni, 1966, fq. 203)
Joe fliste n monolog mbi fidanet e domateve me sugjestione t renditura dhe mund ta
lshonte s shpejti spitalin tani, fitoi n pesh, erdhi prsri deri tek forca fizike dhe i
duheshin m pak medikamente. Eriksoni e shikon Joen edhe pr t dytn her e aplikoi prsri
teknikn e tij indirekte
Komentimi
Eriksoni te ky rast merr qndrim (lajmrim personal n nj letr m 4 mars 1976):
Bashkshortja e Joes, vajza e tij dhe dhndri i tij dgjuan sesi un e udhhoqa kt terapi.
Bashkshortja e tij ndrhyn prfundimisht duke m prkrahur q gjithsesi tia nis me hipnoz.
22
Ajo ishte e mahnitur, sesi u zbulua ajo q tani kishte ndodhur. far kisha thn te Joe, ato t
gjitha pr absurditet ishin t detyruara.
Nse ndokush hulumton n lidhje me nj mundsi t pezmatimit t zorrs s verbt, tani
fillohet mbi nj vend t pjess s poshtme t barkut, at m t largten nga sfera e zorrs s
verbt e cila sht e mnjanuar dhe afrohet ngadal nga kjo sfer kritike.
...Un kam filluar me dika sa m larg q ishte e mundur nga smundja e kancerit t Joes, e
cila ishte e mnjanuar. Por un kam thn faktikisht shum fjal, t cilat Joe mund ti
prkthente, e t cilat ai n jetn e tij prmes prvojs i kishte msuar; nga to ai mendonte; ai
dika kishte humbur prgjithmon, derisa rezervn e tij n asociacione t mira prsri me
knaqsi e kishte plotsuar, t cilat me t gjith i kishte kmbyer, ka ai nuk dshironte.
(Letra, nga e cila i kam nxjerr kto pjes, sht e shtypur plotsisht n Zajgun, 1985 b, fq.
464 466).
Eriksoni kishte njohtuar qart, q Joe deri ather resurset e prvojs s pazbuluar i
dekretonte, e t cilat atij ia mundsonin vetm kontrollin e smundjes. Ai prdorte vlerat e
Joes, pr t cilat prmes fidaneve fliste. Ai ndrtonte elemente dramatike dhe e punoi nj
korniz, n t ciln e gozhdonte vmendjen e Joes, ashtu q shkall shkall e shmangte nga
vshtirsit trupore t tij. Komunikimi thelbsor ishte indirekt dhe at e bnte n hapa t
vegjl. Konceptet duhej t udhhiqeshin e mandej t shpaloseshin. Shembulli i zakonshm
negativ (smundja) duhej t ndrpritej dhe nj shembull i ri (mirqenia) duhej rindrtuar.
Gjat konfrontimit Erikson Joe, Eriksoni me krkesn e smundjes apo me qndresn e tij
ndaj trajtimit, ende e analizonte at. Ai nuk vendosej si ndokush prpara, kur ndonjrin donte
ta ndihmonte n tjetrsim dhe nuk udhhiqte hipnoza formale. Por ai i tregonte pacientit si
mund t bhej tjetr.
23
Teknikat speciale
t prdorimit terapeutik
Prmbajtja
24
25
Nse ju e keni arritur ndryshimin e sjelljes s tij, ju duhet t bni dika absolutisht t
qndrueshme e t sigurt, q kjo sjellje t re automatikisht t hyj n situatat e ardhshme
26
27
N hapin t dyt ju thoni: Ju vetm qndroni q n film te fotografia juaj e vetme dhe te zri
juaj i vetm. Shikoni dhe dgjoni srish ashtu sakt e me vmendje dhe ngritne gishtin Po,
nse ju keni prfunduar. Tani ai vrehet n situatn e cekur, me mnyrn reaksioneve t reja.
Nse ai kt hap e ka prfunduar, pyetne ju at: Pasi q ju vetm e keni par dhe dgjuar si
sht ajo, nse ju vet kshtu silleni: a dshironi ju m tutje q sjellja juaj t jet kshtu? A
besoni m tutje, se kjo juve ju plqen? Nse prgjigjja sht jo, ndihmoni atij, q sjelljen e
re ta modifikoj, derisa ai pr kt vrtet sht i arsyeshm ose ju pr kt merrni prsipr
m shum ndryshueshmri t vogla; ose pr kt lejojeni at q edhe njher t krkoj nj
model t ri.
Nse ai e ka dhn nj prgjegjje Po, ai duhet q n kt fotografi t prqndrohet dhe tr
at ta prjetoj (t gjitha ndjenjat dhe ndjeshmrit ti prjetoj), q kt ta sjell n sjellje t
vetdijshme. Kur ai kt e prfundon, pyeteni se far gjendje e gzuar ishte pr t. Nse thot
jo, trimrojeni at q sjelljen e prcaktuar ta modifikoj. Vetm ather kur si prgjigje vjen
nj kongruente Po, vetm ather sjellja n situat provohet dhe sht nj gjindshmri t mir.
Kjo sht nj mnyr krejt e kujdesshme, nj ndryshueshmri nn respektimin e plot t
individualitetit; kjo udhhiqet thjesht: pjesmarrjet e ndryshuara, t ndara nga klienti, t cilat
pr t tani jan t knaqshme, tani ve futen n personalitetin e tij.
N veprimet e ardhshme ju bni nj Pacing ardhshmri, n at mnyr si un e kam
prshkruar m par. Krkoni nga ndrdija juaj t thuhet nj sinjal Po, nse ajo e ka caktuar
nj shenj treguese nga bota e jashtme, at do ta prdor n t ardhmen si zgjidhje automatike
pr sjellje t re.
M n fund ju disa sugjestione t prgjithshme mund ti jepni, pr tu harruar t gjitha kto.
sht e rndsushme q gjrat t harrohen, e pr t cilat ju nuk duhet t kujtoheni. Kjo do t
ishte nj mundsi, q t thuhet dika e ktill.
Qllimi juaj sht nj ndrrim i sjelljes. N kt aspekt sht njsoj, nse vetdija e tij vendos
q pr t t dshmoj. Nse vetdija e tij vendos q ai t mos i di t gjitha, duhet q ai m s
paku ta ket nj ndjenj t ngroht, t cingruar leht; nse ajo vjen nga transi si shenj pr t,
se dika me knaqsi ka ndodhur, se ai pr t mund t gzohet, s shpejti ai, n situata
prgjegjse, do t mund t sillet m mir se gjer tani.
Strategjia, t ciln tani e kemi sprovuar, sht e parashtruar n ndrrimet e sjelljeve direkte.
E vetmja vshtirsi pr ndonjrin ishte marrdhnia me prfitimin e smundjeve sekundare.
M lejoni q si shembull ta sqaroj kt problem, pr t cilin Nora ka punuar.
Nora dshironte t lexonte shum, n vend t pirjes s duhanit, ajo zhvillonte mundsit e
sjelljeve t reja. Pirja e duhanit sht nj problem i zakonshm, i cili shumics s njerzve ua
siguron nj varg levrdish t ulta sekundare. Me fjal t tjera, gjenden gjra t prcaktuara, t
cilat pr Norn dhe duhanxhinjt tjer vetm pirja e duhanit mund t veproj, gjra t cilat
kan nj qllim pozitiv.
28
Un jam i bindur, nse ne Nors mund ti sjellim dika, pa marrje t masave t zakonshme, q
thjesht, me pirjen e duhanit t pushoj, ndrdija e saj do t ishte ashtu fleksibile, saq ajo pas
pak muajsh prsri do tia filloj me pirjen e duhanit. Nse ne funksionet e saj jetsore n
trsi ia kishim vlersuar me t vrtet, ne kishim konstatuar se m mir sht pr t nse ajo
pi duhan vet me dmtimin e konseguencave shndetsore dhe hyrjen te resurset e
prcaktuara, n vend q me pirjen e duhanit t pushoj dhe kt resurs ta harroj. . do
problem me pjest sekundare vetm mund t varet leht, me reframingim do t mposhtet.
Prodhimet e reja t sjelljeve sht premisa primare pr ndrrimin e sjelljeve t thjeshta. N
rast se e jep si nj levrdi t smundjes sekondare, ju duhet ta merrni reframingun. Prodhimi i
ri i sjelljeve gjithashtu mund t kombinohet n mnyr t dobishme me reframingun.
Nse n reframing partneri juaj e zhvillon mendimin tuaj drejt dhe jo aq shpejt, alternativn e
re e punoni mjaftueshm, dhe ather ju mund ti thoni kshtu dika:
Gjat puns q ju bni, q t zhvilloni alternativa t ndryshme... un dshiroj tju prkujtoj...
se pr kt ende gjenden burime t mtutjeshme... Ndoshta, shembujt pr t cilt ju mund t
mendoni... q ju n nj mnyr tjetr dshiruat t reagoni dhe me t t ishit m t suksesshm
dhe m t sigurt, dhe sjellja ju sjellt juve ka ju dshironi dhe ka ju kishit nevoj... n t
kundrtn te X... nse ajo dika jep, ju kt alternativ mund ta mendoni gjat... plotsisht
...Ju mundeni n parafytyrimet figurative tuajat t shkoni shpejt n krkimet themelore... drejt
njerzve t cilt ju seriozisht i respektoni dhe i admironi e t cilt kan mundsi tjera t mira,
q ju t silleni m me efektivitet se X... Natyrisht, ndrdija juaj do t jet n rregull, nse
njher kto tri mundsi ve i ka vendosur n vend se si njeriu dika mund t bj... se ka
m hert X ka br... q ta jap signalin Po...
Mnyrat e mparme, t cilat ktu jua ndrmjetsuam, nuk duhet t aplikohen vetm t
izoluara. Nse ju do ushtrim t veant e aplikoni me sukses t shtuar, ju m von mund t
shkoni m tutje dhe at ta kombinoni e ta ndryshoni, kshtu q msimi edhe pr ju bhet m
interesant.
Krkimet trans derivate (KTD)
(Derivativ = t rrjedhura prmes shmangies;)
Shembulli (mostra) i KTD-s sht nj strategji e mendimit kinestetik: Ktu ne e prdorim
at, n mnyr t vlefshme, q prvojat e kaluara te nj resurs i fort ti vendosim s bashku
dhe ato pastaj i paketojm pr t ardhmen. Ju gjithashtu mund ta prdorni dhe mendimet nga e
kaluara t gjenden prsri n veanti, nse n sistemin e besimit plqehet dikush, q duhet t
shkohet n t kaluarn, q t ndryshohet, ose nse personi ka nevoj pr shum shembuj, q t
gjeneralizohet.
Ushtrim:
1. Identifikoje nj prvoj msimore pozitive t shkurtr, t cilin me msimin nga PNL n
lidhshmri mund ta sillni.
2. Krkimet trans derivate: Ndaloje spirancn dhe thuaj:
Prdore kt ndjenj, pr t shkuar prapa n koh, derisa ti vet ta prjetosh n nj prvoj
t vjetr nj m t re, n t ciln ti kt ndjenj t njjt e ke patur. Lejoje ndrdijen tnde
q pr ty nj kujtim nga e kaluara jote ta identifikoj dhe ta prezentoj, e cila kt ndjenj t
mir e prmban. Kjo sht mir kshtu dhe ti mund ta bsh nj pauz, dhe kt prvoj t
vlefshme ta shijosh... dhe n kt ndjenj t mir t kujtosh... dhe nse ti je gati, ti mund t
29
30
Nuk duhet t harrohet q kta pacient jan lart t motivuar dhe mosinteresimi i tyre,
qndrimi i tyre, grindja e tyre dhe mosbesimi i tyre n t vrtet jan t lidhur, kshtu q i
shkaktojn rezultatet e mundshme t tyre... (n Rossi 1980a; fq. 284 286).
Te ndonj klient, pr shembull, i cili gjat nj transi induksioni prher prplitet (sdi kah
tia mbaj), terapeuti mund ta krkoj nj prforcim t lvizjes n hapsirn terapeutike dhe
klientin ta bart nga nj karrige tek tjetra, t shkoj gjithnj e m shpejt, derisa personi tregon
nj mosmarrveshje, e cila pr nj trans lejohet t jet e prdorshme. Ose, ndonj klient, i cili
pandrprer i pret direktivat e terapeutit, m n fund mund t ulet i qet dhe n asnj mnyr
t mos i jepen direktiva, e nga kjo, modeli (mostra) ndrpritet, pengohet. Sepse, si thuhet,
gjenden shum teknika konfuzionale t ndryshme; e rndsishme sht kjo, q teknika t tilla
jan teknika komunikimesh t natyrshme, sepse qndrimet shpirtrore rigjide ndrpriten.
Teknikat konfuzionale shtrijn pranimin pasues n thellsi:
1. Proceset e sjelljes s nj personi, prmes shum modeleve (mostrave), jan automatike
dhe t parashikuara e t formuara;
2. Ndrprerja e ndonjrit nga kto modele prfiton nj gjendje t pasiguris, n t ciln
mbisundon nj nxitje indiferentizmi.
3. Shumica e njerzve, n gjendje t till pasigurie ndihen si t neveritshm dhe megjithat
jan fort t motivuar q t shmangen;
4. Nxitja rritet, nse personi n njfar mnyre at mund ta atribuoj (kjo sht ndodhi,
sepse...)
5. N kt, si rritet pasiguria, ashtu rritet motivacioni, pr ta reduktuar at;
6. Personi, i cili sht fort i pasigurt, e merr mnyrn tipike t rastit t par, i cili pr t
rrezaton n mnyr t kalueshme q ta reduktoj pasigurin (psh. Sugjestionet t thna n
trans).
Nga kto pranime t prmendura, rrjedhin teknikat t shumta konfuzionale t hapave
themelor. Hapi i par njohja e modelit mund t jet n mnyr t shumllojshme. Ajo pr
sjelljet njerzore na jep ktu shum modele, dhe imund t shrbej si ushtrim i shklqyeshm
pr t gjitha modelet, t cilat zbulohen, shnohen dhe nga ato prpunohen m tutje. Ato mund
t jen modele sociale; ashtu disi t thjeshtsuara p.sh. si nj shkundje e duarve. Nj person
sht i nevojshm q duart e tij ti shtrij, ndrsa tjetri person, n t njjtn mnyr reagon, t
dyja duart i shkund dhe prafrsisht pr nj sekond i lshon t dy duart; dhe tani shkohet n
mnyr normale nj hap prapa dhe fillon biseda. Modelet tjera t sjelljeve sociale jan
prshndetjet q n fillim t ndonj ndrmarrjeje dhe ndarja n prfundimin e tyre; n
mngjes mirmngjesi, etj.; q meshkujt t bartin pantallone e jo fustana (sikur n
Skotland apo ndoshta n San Francisko); q klientt terapeutve t tyre tua paguajn nj
honorar e jo n t kundrtn; q klientt terapeutve t tyre tua tregojn problemet e tyre, e jo
e kundrta; q te nj ndrrmarrje doher vetm nj person flet dhe at nganjher; q
dgjuesi n mnyr normale, koh pas kohe, folsin ta prshndes me kok; q folsi t bj
vrejtje, t cilat jan t rndsishme n kontekstin e ndrrmarrjes; q folsi n mnyr
normale, korrekte dhe gramatikore t shprehet.
Kta shembuj t pakt lejojn q t prmbyllin sasin fenomenale t modeleve (mostrave), ato
n potencialet si baz pr t na e br t mundshme shrbimin e nj teknike konfuzionale.
Prball modeleve t prgjithshme t sjelljeve sociale, hipnotizuesi mund ti vr ato q i
njohim si model, t cilat pr nj individualitet konkret jan t veanta. Ato mund t jen
lvizje t caktuara e t zakonshme, si p.sh. t lmuarit e flokve prapa n rast t stresit, t
31
32
33
Nse ju i keni rregulluar signalet dhe e keni msuar komunikimin me ndrdijn e klientit, ju
iu keni prshtatur t gjitha aftsive, t cilat jan t nevojshme pr ti komunikuar kryesisht me
ndrdijen e klientit tuaj. Tani ju mund tia msyni n trans do problemi, t cilt n punn e
prbashkt me vetdijen e klientit nuk kishit mundur pr ti zgjidhur. Ktu ju i aktivizoni
njohurit e ndrdijes, aftsit e ndrdijes dhe gadishmrit e prdorimit t ndrdijes s klientit
tuaj pr ti ndihmuar gjat puns pr ndryshimin e tij.
Te nj pun e till e ndryshueshmris sht e arsyeshme t shkohet prpara. Partneri juaj
bisedues, ndrdija e klientit tuaj, urdhron prmes signaleve t pakta, q me ato t merreni
vesh. Te ju sht e rndsishme q pyetjet t formulohen ashtu q partneri juaj bisedues t
mund t prgjigjet me Po ose Jo, dhe kshtu t shkohet prpara, q ju t mos keni
mundsi q informatn e rndsishme t marrur ta harroni. Skema pasuese e mposhtme e t
pyeturit sigurisht vendos q juve t mos u shptoj asnj informat e rndsishme.
N radh t par kjo shkon ashtu si te t gjitha punt e ndryshueshmris duke e identifikuar
problemin dhe strukturn e tij, duke e plqyer saktsisht me vetdijen e klientit tuaj.
Pastaj filloni me t pyeturit e ndrdijes, q me to t paralajmroheni se far do t bni; tani
induktojeni nj trans, thellohuni prmes numrimit dhe signaleve pajtuese.
Pastaj lajmrohuni prsri, q ju klientit tuaj tia parashtroni ndonj pyetje dhe e lutni at q
m tutje t qndroj n ndrdijen e tij. Ndrdija duhet tu prgjigjet ktyre pyetjeve prmes
signaleve. Kujdesuni pr at q ju pyetjet ti formuloni t llollojshme, nse ju ato i parashtroni
n A, ndrdija nga A apo nga nj pjes e vetdijes drejtohet.
Ju filloni n formatin pasues t pyetni pr Konfliktet. Nse aty e merrni nj J0, shkoni m
tutje te pika e ardhshme. Nse e merrni nj Po, ju e merrni nj informat t detajizuar. Nse
konflikti nuk sht i vetdijshm, krkojeni nga rrnja e konfliktit dhe prpunojeni at n
situata, n t cilat ai ka rrjedh. Kshtu ju shkoni te pika 7 prmes biseds mbi traumat.
Nse konflikti sht i vetdijshm, pyetni ju nse A mund tia paraqes atij. Te prgjigjja Jo
lejojeni at q konfliktin ta prpunoj i qet, te prgjigjja Po ju prfundoni n baz t asaj
sesi ai e skicon reframingun e sjelljes n trans.
Nse ju e keni marr nj Jo nga pyetja pas nj konflikti, shkoni prmes piks s Gjuhs
organike. Ju e pyetni A-n, nse trupi i tij me t dika dshiron t sjell n shfaqjen e tij.
Pastaj, ju merrini parasysh formulimet gjuhsore nga A-ja, pr shembull te Tortikolli: A
ekziston dika apo ndokush q ty ta prdredh apo ta rrotullon qafn? Te Po pyetni m
tutje pr situatn e caktuar, personin e caktuar, konfliktet e brendshme ose mundsit e
veprimeve t kufizuara. Ju pastaj, mbi rrafshin e vetdijes apo t ndrdijes mund t punoni m
tutje dhe ti zhvilloni strategjit e veprimeve apo alternativat e sjelljeve, ta prpunoni nj
konflikt t brendshm ose ti mobilizoni resurset.
Si pik t tret, msoni duke pyetur nj prfitim eventual sekundar. Te Jo shkoni te pika e
ardhshme (4) mbi identifikimin.
Te Po merreni s par informacionin, nse shkon ashtu, q dika e paprshtatshme t
shmanget. Nse ky sht rast, udhhiqeni nj Reframing dhe lejojeni ndrdijen ti krkoj tri
rrug t reja, q n A t mbrohet nga paprshtatshmria.
Nse sht qllimi pozitiv, q dika e prshtatur t merret, udhhiqeni ju njherit nj
Reframing dhe lejojeni ndrdijen q ti krkoj tri rrug t reja dhe ta siguroj kt
prshtatshmri n A.
Nn pikn (4) Identifikimi pyetne A-n nse A-ja ndoshta e njeh dik, i cili t njjtat
vshtirsi i ka ose i ka pasur dhe t identifikohet me A-n.
Te vshtirsit e sjelleve n baz t ndonj identifikimi pyetne A-n, nse A-ja m hert sht
identifikuar me kt person, ai sot mund t jet vet i lir nga vshtirsit e tij.
34
35
6. Signalet t hapen
7. Pyetjet
Un do t parashtroj tani ndonj pyetje dhe t lutem q ti at n ndrdijen tnde ta
udhheqsh m tutje. Ndrdijes tnde i lutem q ksaj pyetjeje ti prgjigjesh prmes
signaleve:
1. Konflikti
A gjendet ndonj konflikt n ty kundrejt pjess s dshirave t llojllojshme?
Te jo
2. Gjuha organike
A sht ky konflikt shkaktar i vshtirsive tua?
A e njeh tani kt konflikt n vetdijen tnde?
Nse ky konflikt nuk sht i vetdijshm
krko nga rrnjt e konfliktit dhe t
prpunimit t skems prmbyllse
7. Trauma, a mundesh ti ato ti parashtrosh ktu?
Te jo
a sht n rregull, nse ti kt konflikt ktu n mnyr t qet e prpunon pr
vete?
Bisedime n mes t pjess
Pyetja e pjess (X) n ty, e cila paraqet nj pal t konfliktit: A je gati q mua t m
lajmrosh se bn ti pr mua?
A sht pjesa (Y) ajo e cila ty t pengon?
36
37
38
A ka mendime, t cilat n mundimet tuaja jan pjesmarrse dhe ato t shkaktojn pengesa?
Te Jo m tutje te pika (6) Mazohizmi
A sht pr ty e sakt? Q tani pr kt t jesh i vetdijshm dhe ato t t tregohen.
Te Jo:
A sht pr ty e sakt, q ajo tani t tregohet dhe at pastaj menjher prsri ta harrosh?
A sht n t vrtet e rndsishme, ajo q t tregohet?
A guxon ti at ndonjher tjetr ta tregosh?
Te Po:
A ka ndokush q ndonjher dika te ti ka thn, q at ... t mund ta zgjidhsh?
A ka dika, ka di vet prher e thua?
A sht m tepr se nj mendim?
Te Po:
A mund ta provosh kt mendim edhe me vetdije?
A jan t gjitha njsoj t forta n pjesmarrje?
A kan t gjitha prejardhje t vetme?
Pr pun t mtutjeshme: B me A
A dshiron tia fillosh me mendime t tundura rnd apo me ato m t vjetrat?
Pyetja e pavetdijes ushtrim
Ti e di, q n jet t gjitha herdokur duhet t fillojn.
Pyetje ndrdijes tnde:
A varet mendimi s bashku me ndonj situat t prshtatur n jetn tnde?
A tsht prsritur shpesh kjo situat?
A ishte ajo m shum se nj situat e vetme?
Te Jo 7. Trauma
6. Mazohizmi
A dshiron ta dnosh veten pr kt, q ti?
A ndihesh disi fajtor?
A ke menduar dika, apo ke thn, apo ke br dika, q pr at e ndien veten fajtor?
A qndron ajo n lidhmri me ndonj prjetim m t hershm?
A fshihet aty ndonj mendim pr ty ndonj i vetm apo nga ndonj person tjetr?
Te Jo, kalohet te dy pyetjet e fundit:
Dua kt pjes n ty, e cila t bn ty me ndjenj t fajit dhe ty vet t ndshkon, nga dika t
ruan?
Dua q kjo pjes ty dika t marr?
A mund t gjej kjo rrug tjetr, q me t t bsh ka t duash, t mbrohesh dhe para dmit t
ruhesh?
7. Trauma
39
A ke br ti dika, q...?
B n A:
A di tani, ka ka ndodhur?
A guxon ta thuash at?
Te Jo B n A:
Ndrdija jote do ta dij, prej nga ajo ty t mbron, nse ajo kt prjetim pr ty e mban. Dhe
un flas tani me ndrdijn tnde dhe e lus at, q t gjitha mundsit dhe aftsit, t cilat ti
ndrkoh deri m sot i ke fituar pr prdorim, dhe nga prjetimet negative q nga athetr, nj
prfitim maksimal jetsor nga sot pr ty t bhet pr kt tani ty t lshoj n nj trans t
thell, nga i cili ti tani srish vjen deri tek siguria se at m t mirn nga prjetimet ather e
ke br. Tani.
40
41
n moshn e zgjedhur sht dukur, si sht ndier, si ka folur dhe me ka sht marr. Dhe q
A duhet ta plotsoj nj detyr.
Gjat kohs kur ju numroni n hapin e ardhshm s mrapmi, ndrtoni sugjestionet nga
amnezioni pr t gjitha msimet e mvonshme. Te pika prfundimtare e regresionit
prshkruane gjendjen, aftsit dhe vetit nga A n moshn e zgjedhur. Para se ta ftoni A-n
pr ti elur syt, gjat kohs kur A rri n lodhje t thell, anulojeni hapsirn n t ciln A
do ti el syt. Pastaj, luteni A-n n prshkrimin e situats, n t ciln gjendet. Prve ksaj
ju A mund ta tregoni n letr e n laps, duke e shnuar emrin prkats.
Nse A e ka br at, udhhiqeni A-n te mosha jetsore e tanishme dhe kthejeni n gjendje t
vetdijshme duke e lutur at pr nj raport t prvojs.
Regresioni n trans teksti
1. Induktimi
Ti mund t shkosh n trans...
(T mnjanohen burimet e pengesave)
Ti ende nuk di far do t ndodh.
2. Shenjat jan t gatshme pr thellim t transit t prshtatshm
Un dua, nse ti ke arritur nj thellsi t prshtatshme t transit, q ti mua t ma japsh
nj shenj...
Mendimet tua mund t rrin pezull, ku ato dshirojn.
Ti merri t vrteta ato dhe tani ato jan t harruara. Ndoshta vetdija do t tregoj si
ndihen duart tuaja.
Ndoshta edhe tani ti je ashtu thell i shtendosur, saq ti kt kurrsesi nuk e ndien.
Un nuk di far ti ndien,
por t gjitha ndjenjat n duart e tua,
t udhheqin ty doher m tutje,
derisa ti t jesh plotsisht i qet.
Ti ske nevoj t punosh,
as t mos lvizsh,
por doher m tutje t mund t shtendosesh
dhe doher e m thell t shkosh n trans,
deri te shkalla e shlodhjes,
t ciln ti do ta arrish.
Lshohu tr kohn.
Ti mund t hash e t pish, por asgj nuk duhet t bsh.
Nse ti lodhjet e tua i ke vlersuar n nj shkall prej 1 deri 100, si do t shkosh tani m
tutje?
(Prgjigjja)...
Ndoshta ti mund t thellohesh edhe n disa grad, n mnyrn tnde personale,
por un dshiroj q
nse ti e ke arritur nj thellsi t prshtatshme t transit ti t ma japsh nj shenj...
Regresioni n trans teksti
3. T anulohet regresioni
42
43
44
5.
6.
7.
8.
Induksioni
Thellimi
Shenjat pr thellim t transit t arsyeshm
Anulimi i regresionit
Un menjher do t numroj
Gjendja e prjetimit n fund t numrimit
T anulohen detyrat
Si duhet t prjetohet regresioni
Te numrimi prapa
Sugjestioni pr harresn e t gjitha t msuarave t mvonshme
Te pika prfundimtare e regresionit
Prshkrimi i gjendjes, i aftsis dhe vetis
elja e syve dhe anulimi i qndrimit t shlodhjes s thell
Anulimi i hapsirs
Hapja e syve, numrimi...
Shkruarja e emrit...
T shnuarit...
Prjetimi dhe hedhja e aftsive
Rikthimi prapa
Te mosha jetsore e tanishme
N gjendjen e vetdijshme
Future Place
Reframingu n trans
Njihen dy forma t reframingut, forma e thjesht dhe forma themelore. Forma e thjesht e
Reframingut paraqet nj bised kshilluese, t ciln ju n situatat profesionale dhe t
prditshme me do njeri mund ti udhhiqni, gjegjsisht me at i cili vjen te ju me nj
problem t ciln don ta zgjidh.
45
N vend se t pyet pr bazn apo domethnien e problemit t tij, lejone at q nga rruga e
vetdijshme, nga nj synim i mundshm pozitiv t hulumtoj sjelljet dhe problemin. Dhe nse
partneri juaj bashkbisedues e zbulon nj synim t till pozitiv, nxitne at pr nj
Brainstorming t vogl, me t cilin ai krkon mundsi t reja, sesi ti arrij kto synime
pozitive nga nj rrug tjetr.
Nj Reframing n form themelore paraqet nj komunikim t klientve me pjesn m t
ndrdijshme t personalitetit t vet. Nse ju e udhhiqni nj Six Step n formn themelore,
drejtojeni klientin tuaj, si person t vetdijshm t komunikoj me pjesn e ndrdijes s
peronalitetit t vet. Aty, pjest e ndrdijes vizuele apo auditive t kanalit shqisor, mund t
prdoren ose signalet kinestetike t drgohen pr ta prodhuar nj komunikim. Klienti i merr
kto reaksione t brendshme t vrteta dhe u raporton pastaj juve pr to.
Nse ju e udhhiqni nj Reframing n trans, hapeni vet si kshilltar nj komunikim me
pjesn e ndrdijshme t personalitetit t klientit tuaj. Aty provojeni si kshilltar edhe vetdijen
e klientit tuaj, kryesisht vetm pak mbi punn e ndrdijes, sepse ndonjher ndrdija punon n
kt proces. Pr ta udhhequr nj Reframing t till n trans, sht e nevojshme t ndrtohet
m par nj sistem i signalit, prmes t cilit ju me ndrdijen e klientit mund t jeni m t
kuptueshm.
Reframingu n trans
Nse ju doni ta udhhiqni nj Reframing n trans, filloni me nj induksion, hapne signalin Po
/ Jo, me t cilin ndrdija e klientit tuaj (A) drejtprdrejt do t flas, kshtu q tani fillojeni
Reframingun.
Formati vijues ktu shihet q m par, gjithashtu zgjedhja e problemit t ndrdijes lejohet
vetvetiu.Kjo bazohet n at se ndrdija di shum m mir se vetdija e zgjuar, q paraqet nj
hap zhvillimi vijues kuptimplot pr nj njeri. Mnjanimi i shprehive t kqija, t cilat
vetdija e zgjuar e nj njeriu kryesisht i zgjedh si qllim, do t jet si nj kundrshtim i
banalitetit, ka edhe mund t bhet.
Ju fillojeni Reframingun ashtu q ju drejtojeni nj lutje ndaj ndrdijes nga A pr ta zgjidhur
nj problem, t cilin tani dshironi ta prpunoni; nj problem i ksaj zgjedhjeje sht i
rndsishm pr ecjen e mtejme prpara nga A. Ju luteni ndrdijen ta drgoj nj signal, nse
problemi sht identifikuar.
Pastaj shkohet n pjesn e ndrdijes t A-s, i cili pr kt problem sht prgjegjs, duhet t
vini n kontakt me t. Te ky qllim ju luteni ndrdijen, pjesn q pr kt problem sht
prgjegjse, ta lejoj te jepet shenja e pajtueshme.
N kt pjes t ndrdijes s A-s drejtoni ju tani t gjitha pyetjet e mtutjeshme. N radh t
par merrne gatishmrin e saj, q qndrimet pozitive t lajmrohen, luteni t ju lajmroj
Po, nse vjen ndonj Jo.
Pastaj pyetni pr gatishmrin e tij pr rrug t reja, t cilat ashtu sigurt, n mnyr vepruese
dhe t vendosur I keni identifikuar. Te Jo shkoni prpara, ashtu si ju nga Reframingu i
forms themelore e njihni. Ju sigurohuni q pjesa vet t vendos, nse signalin Po e keni
marr, luteni pjesn, q me pjesn kreative nga A t ndrlidhet dhe ta emrtoj alternativn e
re. Ju luteni at ta drgoj nj Po signal, nse ai i ka fituar 10 alternativa t reja.
Nse ky signal vjen, luteni q ti provoj t gjitha alternativat, nse ato jan saktsisht t
sigurta, vepruese dhe t vendosura si problemi i sjelljes s identifikuar.
Pjesa dshiron t lajmroj nse ajo e ka gjetur nj.
46
Ju i pritni tri signalet. Nse vjen vetm nj signal, luteni pjesn q edhe njher t shkoj te
pjesa kreative, pr t marr alternativa t mtutjeshme. Kt proces ju e prsritni, deri sa t
gjenden tri alternativa.
N hapin e ardhshm pjesa e ndrdijes duhet t jap nj zgjedhje dhe nj Po signal n kto
tri alternativa, nse ajo ka vendosur.
Pastaj pyetne pr gatishmrin e saj q t ndrmarr prgjegjsi dhe n tri javt e ardhshme ta
sprovoj mnyrn e sjelljes s zgjedhur.
N t ardhmen (Future pace) luteni pjesn e ndrdijes q ta zhvilloj nj fantazi, se si A n
situatat e ardhmris e tregon sjelljen e re, dhe aty t provohet nse sjellja sht e sakt.
Nse veprimi i ri, rastsisht, nuk funksionon, lejojeni pjesn e ndrdijes q alternativn e
caktuar n t ardhmen ta kaprcej. Nse edhe kto prcjellje t paprshtatura, rastsisht,
trhiqen nga vetja, luteni ju at edhe njher pr pjesn kreative q t shkoj n alternativ t
re, derisa A t ket nj alternativ t sigurt vepruese, t vendosur leht dhe ekologjike.
47
7. Marrja e pgjegjsis
A je i gatshm q ti ta marrsh prgjegjsin dhe n tri javt e ardhshme ti provosh
mnyrat e zgjedhura t sjelljes?
8. Future peace
Zhvilloje nj fantazi: sesi A n situatat e ardhshme e tregon sjelljen e re, pastaj provoje
aty, nse vrtet sht sjellje e sakt.
Te Jo - lshohu te pjesa kreative pr shkak t alternativs s re, derisa t plqehet.
3. SIX-Step Reframingu n trans
Ju, natyrisht, mundeni q edhe nj problem ekzistues me nj Reframing ta prpunoni n trans.
Aty ndodh zgjedhja e peoblemit prmes ndrdijes dhe delegacioni n pjesn prgjegjse lviz
prpara, meq ju, nga fillimi, komunikoni me kt pjes. Te ky format ju shkoni si te Six
Step n formn themelore, vetm se ju nuk komunikoni me vetdijen e zgjuar t klientit tuaj,
por me pjesn e ndrdijes, pra ju duhet t merrni me at kontakt direkt.
Parafytyrimi pasues prmban hapat e ksaj mnyre veprimi:
Six Step Reframingu n trans:
1. T identifikuarit e problemit
2. T prcaktuarit e problemit saktsisht
3. Induksioni
4. Themelimi gjat t numruarit
5. T themelohen signalet Po/Jo
6. T veuarit e sjelljeve dhe t funksioneve pozitive
7. Gatishmria pr t marr rrug t reja
8. T krkuarit dhe t sprovuarit e rrugve t reja
9. Marrja e prgjegjsis
10. Future Pace
11. Reduksioni
Transi i thell induksioni
48
Transi integrues
Transi A:
Lejo q kjo prvoj vrtet t t knaq dhe merre t vrtet, ndiej sesi ajo si do ndjenj e t
qenit i knaqur n ty mund t zgjrohet... sesi ju do t bheni t plot... dhe t pasur... dhe t
jep ty vet kjo ndjenj t knaqsis... t plotknaqsis... n lloj spirance... ndoshta n fjal
dhe fotografi... e cila do t ndihmoj... q ty t t kujtohet... shum leht... nga tani dhe n
ardhmri... ashtu q ti vet, shum leht, mund t shkon atje... kur ti doher at e dshiron...
n do hap e vend... pa pritje... pa krkesa... pa imponim...
49
III:
Dhe gjat kohs kur ti kto prvoja mund ti thellosh dhe ti rritsh, ti n rrafshin e ndrdijes
mund t marrsh koh e cila atje ka nevoj... dhe kto prvoja t integrohen t plota dhe t
bhen frytdhnse... dhe gjat ksaj ngjarjeje, ti ngadal n tempon tnde mund tia fillosh
prsri t vish ktej, ashtu ngadal, dhe ti vrtet... tani menjher... mund t ndihesh
plotsisht i zgjuar dhe i freskt si n ndonj dremitje lodhse.
Proces-instruksionet pr shrim:
Gjat ksaj, ti kt mund ta shijosh tani, shum thjesht, vetm ulur ktu, duke e liruar
frymmarrjen, q t vij e t shkoj si ajo ka dshir, ashtu q ti tani doher e m tepr
forcat e brendshme shruese, n brendi, mund ti lirosh, q me kt trupi yt ti marr ndjenjat
tua, mendimet tua, t cilat tani saktsisht mund t t bjn shum mir, dhe ato tani mund t ta
dhurojn shrimin dhe me do frymmarrje mund t shtrihesh m shum, derisa molekulat e
fundit t qenies sate t jen t mbushura; gjat ktij veprimi, me nxjerrje t fryms, mund ti
lirosh t gjitha ato q m nuk t nevojiten ty.
50
Sugjestioni posthipnotik:
Dhe ky proces mund t shkoj doher m tutje n ty, tani menjher m von edhe sot,
ndoshta natn n ndrrat tua ashtu q nga dita n dit do ta kesh nj ndjenj t prhershme
shndeti t mir, mirqenieje dhe shrueshmrie t plot.
Proces-instruksionet pr zgjuarje:
Gjat kohs kur ulesh ktu, thjesht shijon do gj q prjeton; ndrdia jote, tani, t gjitha
prvojat e s kaluars sate, me kt vshtrim, mund ti hulumtoj, se ka ti ke msuar me
rndsi, zbulohen t gjitha t rndsishmet dhe t parndsishmet t cilat mund t prdoren
ktu, e ty mund t t tregohen 1000 mundsi, sesi ti me situatn tnde t tanishme jetsore, n
mnyrn m optimale, mund ti prdorsh, dhe doher e m leht, doher e m tepr ty t
zbulohen, dhe ti je n elementin tnd t vrtet, n orn e veant dhe t prditshme, ashtu q
edhe ardhmria jote tani ve mund t jet nj fest, nj vend shum i bukur, ku ti e
vallzon valsin tnd t veant, e kndon kngn tnde dhe bota prgatitet ashtu si ty t
prgjigjet dhe si at mund ta prdorsh, me t ti mund t jesh me t gjitha.
Prfundoni formulimet:
Merr ti ende koh t mjaftueshme q kt ast t vlefshm ta shijosh ashtu q ti t mund ta
trheqsh prdorimin m t madh t ksaj, para se ti t mund t bhesh gati q nga kjo bot e
brendshme pr nj ast t vogl t marrsh ndarje, q aty, n do koh, t mund t kthehesh
prapa ndoshta gjat nats n ndrrat tua, kshtu q t gjitha proceset n tempon dhe n llojin
e tyre shpalosen dhe mund t plotsohen, gjat kohs kur ti mund t kthehesh prapa, ashtu si
t prgjigjet ty, gjat kohs kur un menjher do t numroj prej 1-5 / 1-10, ashtu q ti te 5
mund ti hapsh syt, dhe plotsisht do t ndihesh prsri i zgjuar dhe i freskuar, 1 2 3 4 5.
Teoria e (vjetr) e ndjenjave t dashuris
Nj hart ndihmuese pr punt terapeutike, e cila ndihmon pr zhvillimin e pakursyer pr t
kuptuar ndonj njeri dhe pr tu pajtuar n thellsi me t.
Pranimet:
1. ka ti ndien, sht ka ti dshiron t ndiesh. Kjo do t thot se njerzit vendosen doher
n situatat pr nj ndjenj krejt t plqyeshme, q ti injoroj ndjenjat e mundshme t
shumta, t cilat e bjn mjedisin e tij pr t prgjegjs, q edhe ashtu sht.
2. Nj ndjenj (e vjetr) dashurie sht dika ka ti kurrsesi nuk e don, (Analogjia: ti
pretendon SF-3 ta urresh dhe radioja jote qndron doher mbi kt radiostacion?!)
51
3. Stresi i zemrimit sht si nj drog, klienti sht krkues ndaj saj dhe ekspert pr at q
doher, prsri, besnikrisht ta siguroj.
4. Ai sht nj mjeshtr pr t, njerzit dhe situatat, mendimet dhe ndjenjat e tij, ashtu i
manipulojn, q mundsisht sa m shum dashuri t vjetra ti vijn pran; kjo ndodh q
t nxirren n pah dhe t njihen.
5. Posa q nj njeri ka trimri ta njoh, se ashtu sht, ai sht i lir.
Ai mund t filloj t knaqet n prfitimin e dashurive t vjetra, p.sh. t vendos: un
uroj q sot ndjenjat e besueshme t mia, t vjetrat, t zemrimit, t largohen, se dshiroj q
njher t provoj dika t re.
Gatishmria dhe aftsia q dashurit e vjetra t shijohet, sht elsi i shrimit.
Ky natyrisht si nj lider shum i fort mund t ndihet (nga raporti i mir, Pacingu,
Reframingu mbrojts.)
52
A U T O H I P N O Z A
53
Prmbajtja
4. Autohipnoza
jan hipnoza dhe autohipnoza?................................................................................4.1
A ka kufi autohipnoza?..................................................................................................4.4
Nga e dini q ju patt sukses?........................................................................................4.5
Praktikisht tek autohipnoza............................................................................................4.6
Forconi vetbesimin tuaj dhe zgjidhni problemet tuaja.............................................................................4.1
54
55
Shum njerz besojn se ekziston nj ndryshim n mes t hipnozs, e cila udhhiqet prej
ndonj personi tjetr dhe t autohipnozs.
Shum ekspert jan t pajtimit se do hipnoz n t vrtet sht autohipnoz. Nj
hipnoterapeut ndoshta mund t ju ndihmoj q transin tuaj ta udhhiqni apo t hyni n trans,
por doher ju e keni vetkotrollin. Kjo sht hipnoza juaj.
Kto i ndriojn ndoshta gjrat q n ju kundrshtohen, ato t cilat ju i keni dgjuar apo
lexuar. Romanet, filmat dhe skenat e shout jan msues t kqij pr t zbuluar prej tyre t
vrtetn. Hipnoza duhet t jepet me nj aur t mistershme, e cila nuk fiton. Ky misteriozitet e
ka vlern e vrtet t hipnozs t mbuluar me fshehtsi, prandaj hipnoza sht nj instrument,
me t cilin ne mund t bjm n vetvete ndrrime t rndsishme pozitive.
Hipnoza skenike sprov e hipnozs klinike
Qndron nj dallim i madh n mes t hipnozs klinike dhe hipnozs skenike, t ciln shum
njerz e kan t njohur. Te vrojtimi i hipnotizuesit skenik ju do t njoftoheni me ndonj
teknik t aplikuar. S pari pyet ekspozuesit vullnetar n publik. Ata jan njerz t cilt ve
kan njfar intuite (t cilt kan kuptuar dika) se ka i prul n prag t ngurrimit. Shum
vizitor jan vizitor t prhershm, t cilt jan leht t hipnotizueshm dhe gati doher
don t jen t krkuar, nse hipnotizuesi ata i dallon. Natyrisht, ata kan ndonj i cili mbi
sken guxon t dal, q vet vendos q n shou ta luaj rolin e tij.
Mbi sken ekspozuesi apo ekspozuesja provon vullnetarisht ti krkoj nga ata t cilt e kan
ndjenjn, q ata absolutisht jan t gatshm ta prcjellin komandn e tij.
Ata t cilt kundrprballen apo kundrshtojn do t jen t vlersuar, do t jen prsri
t larguar dhe kurrsesi sdo t jen t zgjedhur. Mjeshtri i shout sht shpesh shum i
shkolluar, q t lexoj gjuhn trupore dhe shenjat tjera subtile, t cilat tregojn se
pjesmarrsit dshirojn t punojn ka atyre do tu krkohet pr ta luajtur nj rol n shou.
Pasi q interpretuesi grupet i bn t kujdesshm n nj grusht nga pjesmarrsit e miratuar,
shou fillon. Kkjo nuk vjen nga ajo nse grupet trsore vrtet jan t hipnotizuar.
Pjesmarrsit ndoshta jan n trans, n mnyr t mundshme ata besojn n at, ose ata sillen
thjesht ashtu sikur t ishin t hipnotizuar. Ata njher jan n sken nn trysnin e fort pr t
br s bashku dika n sken e jo ta shkatrrojn shoun!
Deri n kt pik kohore pjesmarrsi ve sht i qetsuar pr ta dhn miratimin, ti
parashtroj ngurrimet e tij mbi sken. Ata kan nj shfajsim pr t gjitha ato t cilat ata i
bjn ata kan qen t hipnotizuar. Shou mund t filloj.
Nuk sht e nevojshme q njerzit t hipnotizohen, me kt ata llomotisin si nj ros apo
kndojn imitueshm si Frenk Sinatra apo qeshin pakontrollueshm. Njerzit bjn aq mir
budallallqe dhe gjra fantastike pa qen t hipnotizuar. Nj vizit n ndonj bar, n nj
mbrmje t s premtes, mund ti argumentoj kto.
Efekti i Svengalit
Nj pyetje e cila parashtrohet shpesh n lidhje me hipnozn sht nse ndonjrin mund ta
sjellin n at gjendje, q t bj dika ka sht n kundrshtim me dshirat e tij. Ktu
kujtojm efektin e Svengalit. Shum njerz, t cilt e kan par hipnozn skenike, kan lexuar
romane apo kan shikuar filma me kso prmbajtje, e parashtrojn kt pyetje.
56
57
58
Zgjidheni pra nj vend privat dhe sa m t qet q sht e mundur. Bjeni ju at ashtu t
rehatshm e t prshtatshm sa t mundeni.
Pas ksaj ju me kt jini t besueshm se leht she shpejt do t shkoni n trans, ju do t jeni
gjithashtu n gjendje q ta prdorni n trans shushuritjen e jashtme dhe thellimin n trans,
ju do t jeni n gjendje ta ushtroni autohipnozn gjat kohs kur n kino pritni para se tia
filloj filmi, t shtendosur uluni n aeroplan ose n ndonj stacion autobusi t strmbushur
pritni. Ju do t jeni n gjendje ta shijoni n trsi nj trans. Tani krkojeni ju nj vend, q do
t jet sa m i qet q sht e mundur, ku do ti gjeni parakushtet e zhvillimit t transit, t cilat
pr ju do t jen m von nj prvoj e besueshme.
Nse ju e zgjidhni nj vend jasht, n ajr t freskt, ai duhet t jet privat dhe i papenguar.
M mir do t ishte t jet nj qoshe n oborr sesa prball ders hyrse, ku ju do koh do t
mund t jeni t penguar. Nse ju jeni pakz me prvoj dhe thjesht pr ju sht e prshtatshme
t hyni n trans dhe prsri t dilni, provoni t ushtroni n nj koh t nxeht e t freskt t nj
dite me diell n bregdet apo n park. Prpiquni t qndroni sa m gjat me ushtrimin tuaj n
fillim.
Pr shumicn nga ju m s miri sht q t jeni n hapsir t mbyllur.
Nj dhom e fjetjes, nj dhom e puns ju prshtatet ndoshta m s miri veanrisht, nse
keni fmij. Nse sht vshtir, q t jeni t papenguar n shtpi, provoni n parkingun tuaj
t autos. Ose nse jeni n pun, mbyllni dern e zyrs suaj gjat dreks.
Bne ju at m t mirn q mundeni dhe errsojeni dritn nse sht e mundur. M e
rndsishme sht q vendin, t cilin e krkoni, t jet i prshtatshm, i sigurt dhe i
papenguar. Planifikone kohn e ushtrimeve tuaja si nj koh t veant pr vet ju.
59
60
Ndoshta karrigia juaj e ka krahun, por ndoshta edhe jo. Shtrini kraht tuaj anash apo mbi
mbshtetset e krahut, nse kjo do t jet m e prshtatshme apo shtrini t shlodhur n prehrin
tuaj. sht e rndsishme q ju t keni prshtatshmri.
A sht m mir ti mbyllni syt apo ti keni t hapur?
Teknika t shumta mund t ushtrohen me sy t hapur apo t mbyllur. Gati t gjith njerzit i
mbyllin syt doher pr marrjen e shlodhjes gjat t lodhurit t kapakve t syve.
Shum njerz t ushtruar munden me syt hapur t shkojn n trans dhe ata gjat transit i ln
syt t hapur. Vrtet sht njsoj nse ju i mbani syt hapur apo mbyllur, ashtu si ju e ndini
veten m mir, ashtu do t jet m s miri. Nse ju dshironi ti mbani syt hapur, sht
vlersim i kshilluar q t shikoni n nj pik, n t ciln ngadal dhe rregullisht t jeni t
prqendruar pa lvizur.
Shmangiet objektive, si pr shembull: njerzit rreth e prqark, qarkullimi i mjeteve apo
televizioni ju pengojn n mundsin e koncentrimit tuaj. Koncentrimi sht i rndsishm
nse dshironi t shkoni n trans hipnotik.
Nse dshironi ti mbani syt tuaj hapur, sht vlersim rekomandues q t shikoni n nj
pik, e cila nuk lviz fare. Ju eksperimentin tuaj mund ta shikoni sesi ju do ta dshironit nj
trans me syt hapur.
Pr shumicn nga ju, m e thjeshta n t msuarit e autohipnozs sht t filloni me syt
mbyllur. Si tek t msuarit e t gjitha aftsive t reja, m s miri sht q t fillohet me
metodn m t thjesht e m von t prpunohen metodat m komplekse.
Nga hera n her transi t lehtsohet
Mendoni te do autohipnoz sesi ju tek ndonj pik i jepni sugjestionet: Me nj frymmarrje
t thell, t plot, un tek kjo gjendje e vmendjes s koncentruar mund t kthehen prapa.
Nj sugjestion i till ndihmon q prvojn e transit, hern tjetr, ta arrini m leht dhe m
shpejt.
Forcone vetbesimin tuaj dhe zgjidhni problemet tuaja
Ani tregonte gati do vendim t cilin e takonte prsri n dyshim. Un pata br krejt dika
tjetr apo duhej t thoja... ishte nj tem e prhershme dhe e rikthyer. Prshtatshmri e njjt
te vendimi ndaj ngjyrs s nj bluze apo te zgjedhja e nj parashkolle pr fmijt ndryshohej;
Ani plqente vendimet dhe detyrat t cilat t tjert I bnin shpesh nga vetbesimi.
Nse ju keni vetdyshim apo vetbesim t munguar, ju nuk jeni vetm. Kto ndjenja
rrethohen gati krejt nga ne n kohn e caktuar dhe n vllim t ndryshueshm si nj mjegull e
dendur.
Shumica e njerzve paraplqejn si m t leht q n lidhje me t gjitha mundsit vet t
vetpastrohen.
Pr fmij nuk sht e thjesht t shkojn me kto kritere t ulta. Si fmij ne jemi t varur q
t tjert prindrit, msuesit, familjart t na ndihmojn, q ti zhvillojn autoportretin ton
dhe aftsit tona. Ne shikojm tek ata q t na thon se ne dika kemi br mir dhe nse nuk
na thon asgj, ne jemi t habitur. Nuk sht udi q shumica e njerzve ndihen ashtu, sesi
familjart e tyre i ka ndaluar prball tyre.
Ne kemi par ashtu nj paraqitje fmijnore nga perfeksioni. Ne mendojm se trupi yn, duart
tona dhe vendimet tona t prditshme duhet t jen perfekte. M e keqja sht se ne prmes
61
62
Vetbesim don t thot q vet t prcaktoni sesa jeni atraktiv, inteligjent, t aft dhe t
formuar. Ju mund t msoni q vetm n kt t mateni, se pr far ato qndrojn saktsisht,
e jo pr far qndrojn pr t tjert.
Ju edhe lmenjt e caktuar t jets suaj mund ti prmirsoni, nse at e dshironi. Mbshtetni
qllimet t cilat pr ju jan t arritshm, por jo aq ult q ju t mos keni sfid ti interpretoni.
Problemet zgjidhen me hipnoz
Mua m duhet t trhiqem me mikun tim n nj qytet tjetr, kshtu q prindrit e mi, miqt e
mi dhe vendin tim t puns duhet ti l? A do t ishte m mir q nnen time plak ta marrim
me vete apo at ta oj n nj shtpi pleqsh? Si mundem un para s gjithash pr krkesn e
propozimit tim t bhem i vmendshm?
Nse ju e hapni ndrdijen tuaj, ju keni qasje n nj pjes t thell t vetvetes dhe prmes
kuptimit tuaj mund ta largoni. Ju mund ti udhhiqni bisedat vetanake, dialogjet me unin tuaj
t brendshm ti mbani, dhe forumi kshilldhns vetanak juaji t punoj. Me autohipnoz ju
mund ta zhvilloni nj reportoar t ideve t mira, nga i cili ju pastaj zgjedhjet m t mira mund
ti zgjedhni pr problemin e parashtruar.
Ju para s gjithash prvojat tuaja dhe njohurit q i keni fituar do ti konsolidoni. Ju mund t
zhvilloni m shum alternativa dhe m t mirat pr problemet apo sfidat me t cilat e kufizoni
procesin e mendimit tuaj nga emocionet dhe ndjenjat tuaja. Prmes ksaj mund ta zbatoni n
nj przierje t sakt.
63
Filloni ju prmes saj t prkufizoni situatn tuaj. Kijeni t qart, far prfundimi dshironi t
arrini. Sa sht i sakt problemi apo thirrja? A shkon pr t projekti m i mir? Cili sht
propozimi m i mir pr shitje? Ngastrn m t mir pr evitimin e vshtirsive t firms? Sa
mund ti aranzhoni ju mobiliet n mnyrn m t mir vepruese? Sa e organizoni ju kohn
tuaj n mnyr efektive? N cin shkall t lart duhet t shkoni? Apo ndonj situat m
shum apo m pak t sakt?
Tomy Robins, autor i librit Unlimited Poer
(1986) thot se njerzit nga dy vendime themelore prcaktohen ose pr po, ose pr jo,
qooft pr mnjanimin e smundjes, qoft pr plotsimin e dshirs. Robinsoni u ka ndihmuar
shum njerzve q t jen m t mir n profesion dhe n jet. Ndoshta ju mundeni vet disa
die t mira ti shitni. Qllimi juaj m i lart mbshtetet n at q t vendosni se far mundsi
t qndrueshme zgjedhse ju plqejn m s miri, mundsisht t gjeni shum rrug zgjidhjesh.
Kjo sht e rndsishme. Pr ju sht e pamundshme ta gjeni zgjedhjen m t mir, nse ju
nuk i keni n dispozicion t gjitha mundsit.
Qndroni ulur si n trans dhe ndiheni mir dhe t shlodhur. Ju e keni kontrollin mbi trupin
tuaj. Lejone ndrdijen tuaj t marr pjes n udhheqje. Mundohuni dika, ska kjo asgj
lidhje me problemin. Shkoni ju, pr shembull, mentalisht t notoni dikund n uj t nxeht, t
sigurt t shlodhur. Shikoni qetsisht prmes syzeve tuaja t zhytsit peshqit interesant.
Shikoni sesi bimt e reja t llojllojshme i prekni kndshm. Hulumtoni ndryshueshmrin e
toks s krijuar dhe objektet n fund t ujit.
Ndoshta ju doni m mir t ndrmerrni nj fluturim mental. Trhiqni disa flatra n nj balon.
Uluni nn shkopin e timonit t nj aeroplani t vogl apo fluturoni krejtsisht pa ndihmn
mekanike. Fluturoni prmes reve dhe shikoni nga lart nj pamje t re, sesi nn ju parakalon
jeta mbi dhe.
Gjurmoni ret nga brenda dhe lshojeni mjegulln e lagsht q t ajroseni. Shikoni nga kjo
perspektiv e re posht e lart dhe vreni fluturimin e zogjve.
Ndoshta ju bni ndonj shtitje t gjat malore, udhtoni prmes kuadrave, apo ju e
ndrmerrni nj udhtim n gjithsi.
Prmes ktyre udhtimeve fantastike bhuni gati pr at q t ushtroni gjithashtu t
shikohen n mnyr t re dhe tjetrndryshe. Ju e prdorni nj dhanti t uditshme t
gjendjes s autohipnozs, prafrsisht t qrimit nga e vjetra, t heqjes s kufijve e t
kufizimeve t procesit tek t menduarit tuaj.
Ky prkufizim do t vendoset nga vetdija juaj. Me kt lloj t ushtrimit vendosni ju n
ndrdijen tuaj nj lum kreativ n ecje. Kjo sht sikur ju prmes bors t punoni me lopat.
Ju njher e keni el nj cop rrah t vogl, tani ju mund ta vazhdoni dhe ta ndrtoni rrahn
dhe t ndrmerrni ka t dshironi.
Ashtu sht nse ju e hapni ndrdijen tuaj. Besoni n at se i kurseni vendet e ndryshme dhe
t pashpjegueshme. Shijoni ushtrimet dhe prparimet tuaja nga kto prvoja pozitive,
ndryshuese.
Tek kto ushtrime do t jeni as i sakt as gabim.
Merrni ju koh apo nxitoni. Indiferent pr flirtin e cils koh vendosni; ju vrtet mund ta
arrini nj prfundim t mir.
Paraqitja e vetdijes
64
Ekzistojn gjra n ju t cilat veten pak mund ta ndryshojn. Ato, pr shembull, nuk mund ti
bni as t vogla as t mdha. Ndoshta do t kishit dshir t keni m shum muskuj apo
ndonj ngjyr tjetr t syve.
Kujtohuni pr at se ju n aspekte t shumta mund t prmirsoheni dhe nuk duhet t
krahasoheni me t tjert. Nse ju e plqeni veten kjo do t thot se ju jeni atraktiv dhe t
prkujdesur ju do ti plqeni edhe gjrat tjera si nj shfaqje t prshtatshme. Ju nuk duhet t
shikoheni si nj fotomodel, q ta udhhiqni nj jet t plotsuar me fat.
Ne t gjith i kemi kualitetet tona, forcat dhe aftsit, t cilat na bjn t pashoq. Shumica prej
nesh i kemi edhe aftsit, t cilat na prmirsojn. Qllimi i autohipnozs sht q ajo t ju
ndihmoj n zhvillimin e kualiteteve vetjake dhe t ju jap ndikim n sferat jetsore, n t
cilat mund t ndryshoheni.
T zhvillohen metodat pr vetbesim
S pari ju identifikoni sferat e jets n t cilat i keni shumicn e vetdyshimit dhe t
vetbesimit t paprfillshm. Ndoshta tek puna e juaj. Ndoshta tek marrdhniet me njerzit e
gjinis tjetr. Ndoshta e zgjedh pranin e prindrve tuaj apo nj shqetsim tjetr t madh.
Kjo mund t jet gjithashtu se ju n t gjitha sferat e jets e ndini nj munges t vetbesimit.
Nse kjo sht e drejt, vetvetiu, m mir sht q ju do her ta merrni prsipr vetm nj
sfer. Ju vendosni n ciln sfer s pari doni t punoni. N vend se n fillim t merrni prsipr
shum, ju duhet t koncentroheni n nj situat prkatse, n t ciln keni vetdyshim.
Ne e marrim prsipr se ju pa pushim e krkoni pranimin e prindrve tuaj, t partnerit tuaj apo
t ndonj njeriu t dashur.
1. Aplikoni s pari pr autohipnozn, q ju vet ta njihni ndonj ekspedit t brendshme
krkimore. Mundohuni t zbuloni se prse ju lejoni q t definoheni nga njerzit tjer.
Prse ju duhet q mnyrn e pamjes suaj ta bni sipas t tjerve?
2. Nse ju i aplikoni teknikat e vetvlersimit, mund t msoni q emocionet e imponuara ti
hidhni. Merrni kontakt me kt ndjenj, jini t lir. Koncentrohuni vetvetiu n ndryshimin
e nevojshm.
3. Gjat nj transi t vetdrejtuar ju situatat me njerzit mund ti thirrni n kujtime, ta zm
me ata me t cilt ndiheni t pasigurt. Ju shikoni sesi jeni prmbajtur dhe mundohuni q
bazat ti kuptoni.
4. Paraqitne nj situat sesi ju te ndokush krkoni prani. Kshtu, n baz t vetdijes suaj,
tani vie nj tjetr mnyr e sjelljes.
5. N prfundim improvizojeni edhe njher situatn n t ciln kishit vetdyshim dhe jepni
zgjidhje sugjestionale posthipnotike, t cilat jua forcojn vetdijen. Pas nj suksesi ju do
t keni m shum besim n autohipnoz dhe qllimet e ardhmris suaj m leht mund t
arrihen.
Autosugjestioni
Aplikoni t folurit figurativ, shkrimet verbale, situatat nga fantazit ose realiteti, aplikoni at
far pr ju sht m e plqyeshme. Mbushuni me dijet tuaja t mdha e t begata dhe
zhvilloni perspektiva t reja.
Prhapni sugjestionet me t cilat do t vreni se far bni, q t ndiheni mir dhe t
vetsigurt, q me ato t gzoni shum mundsi. Te zgjidhja e problemeve nuk sht me
rndsi struktura e sakt e transit tuaj, aty ju e zhvilloni ritmin dhe rrjedhn vetiake tuajn.
65
Nj tempo apo nj lloj i cili pr njrin funksionon mir, pr tjetrin kurrsesi nuk sht i
prshtatshm. Lshohuni ju n ndjenjn tuaj.
Ndoshta ju e filloni transin tuaj me sugjestione t prgjithshme, t cilat i vejn n pah ndjenjat
tuaja pozitive, prkatsisht t autohipnozs. Gjat marrjes s rrugs s fantazis suaj,
sugjestionet tuaja mund ti bashkoni me nj udhtim t fantazis pr hulumtimin e nj
problemi specifik tuajit.
Ju mundeni n mnyr t shembullit t ktij sugjeroni: M plqen mua krejt leht, q prmes
reve t ngrehin zgjedhje konvencionale dhe shumllojshmrin t madhe t mundsive,
shumllojshmri t cilat jan si lulet n fush apo si drunjt n mal. Un lumin e mendimeve
t mia mund ta drejtoj n drejtimin e ndershmris pr die t reja dhe ndryshueshmri.
N kt tem ju mund t jepni sugjestione t llojllojshme. Aplikoni fjalt dhe simbolet tuaja t
vetme dhe prsritni idet e sugjeruara n do trans m shum her.
Autohipnoza dhe vetbesimi
Ktu jan disa mundsi sesi ju prmes autohipnozs mund ta forconi vetbesimin:
1. Dshira juaj pr ndryshim n pjesn m t madhe duhet t vjen nga brendia. Ajo pak duhet
t jet edhe nga ndikimi se far t tjert ju thon juve.
2. Autohipnoza jua jep mundsin q t shlodheni dhe shum pjes nga vetvetja juaj vet ti
kontrolloni pr ti msuar. Prmes saj do t msoni se ju doher aftsit dhe shkathtsit
do ti pushtoni dhe ju vet do ti ndryshoni.
3. Ju mund t msoni q forcat tuaja ti zhvilloni dhe ato plotsisht ti ndieni. Ju mund t
msoni t jepni sugjestione specifike dhe zgjidhje posthipnotike q t keni marrdhnie
me situatn prkatse. N fushn e puns, n situatat shoqrore, n familje dhe n
prcaktimet private, autohipnoza mund t ju ndihmoj q ti shpalosni forcat e brendshme.
4. Nse ju njher ve keni msuar q t jeni t vetdijshm, ju do t mund t dgjoni m
mir. Ju nuk do t keni m nevoj t fshihni apo vrejtjet e njerzve tjer ti injoroni me
frik. Ju do t shihni se ju jeni t vendosur, nse ju pamjen e tjetrit e akceptoni prmes
jush apo e hedhni posht. Ju do t jeni n gjendje q ndjenjat tuaja ti veoni ju vet nga
ndjenjat e t tjerve.
66
67
PRMBAJTJA
5. Aplikimet terapeutike dhe indikacionet klinike.................................................................5.1
Hipnozat e ndryshme (hipnoza e fmijve narko n grupe).......................................5.1
Dshira, simptomi dhe personaliteti i pacientit..................................................................5.5
Rreziqet, qndresat dhe kundrindikacionet......................................................................5.7
68
Teknikat e aplikimit
Teknikat e aplikimit t hipnozs nuk jan ende saktsisht t sistemuara, por ne kto metoda
pasuese mund ti dallojm:
Hipnoza e ashtuquajtur e terur
Hipnoza e ashtuquajtur e terur vjen pa sugjestione. Gjendja hipnotike ka n vete nj veprim
t volitshm terapeutik, e cila mundson nj rekonstruksion t shlodhjes s unit. Sqarimet jan
sipas shkallve t ndryshme. Pr shkalln e Pavllotit ajo merret me nj ngurrim t zgjatur t
lodhjes pr psikoanalitikt n regresion dhe n nxitjen pr knaqsi. N baz t
marrdhnieve hipnotike ajo ndrion personalitetin duke shkuar n thellsi t formimit t ri
ka edhe vepron prmes nj pune spontane (chertak, 1979)
Hipnoza vijuese (e zgjatur)
Kjo merret me nj rregull t drejt t kurs s gjumit, e cila mund t zgjas shum or, m
shum dit, apo m shum jav. Kjo para s gjithash ka filluar t aplikohet me shekuj; sot kjo
prdoret ende trajtsisht vetm n Suedi dhe n ish-Bashkimin Sovjetik.
Terapit hipnotike sugjestive direkte dhe indirekte
Terapia hipnotike sugjestive do t prdoret edhe m tutje m s shpeshti te mnjanimi i
ndonj simptome penguese apo te ndryshimi i prjetimeve trupore ose kognitive. sht pr tu
theksuar se atributi direkt nuk vazhdon sot m n mnyrn e formimit t sugjestioneve, por
n radhitjen e prgjithshme t metodave: ajo drejtprdrejt merr n shnjestr qllimin
terapeutik, pa u munduar t ndryshohet struktura e personalitetit t pacientit. Terapit direkte
sugjestive nuk kan metoda psiko terapeutike me vlershmri t plot, por qndron nj
metod e trajtimit klinik nga pengesat simptomatike (pr shembull smundja, pengesat
funksionale).
Te aplikimi i metods indirekte me nj aktivitet intermedior, efektiv apo senzamotorik,
domethnia psiko dinamike e simptomave mund t merret parasysh dhe domethnia pr
mbrojtje sa m gjat q sht e mundur do t respektohet.
Sugjestionet pedagogjike
Kjo terapi e hipnozs direkte sht lajmruar kryesisht te pacientt t cilt e kan shfaqur nj
penges t kufizuar si ajo te mardhniet e vshtira. Terapeuti e merr nj qndrim t nnshtruar
dhe t trhequr dhe e prputh informimin sugjestiv, duke vendosur sqarimet dhe elementet
biseduese. Kjo metod do t aplikohet vetm edhe n pak vende
Terapia hipnotike prmes dekondicionit n trans (apo terapia n hipnoz, sipas
Chertokut)
69
N terapin hipnotike prmes dekondicionit hyn metoda e terapis s sjelljes shum afr.
Sipas Bourgeaisit (1979) hipnoza e njohur n krahasim me teknikn nga alpe sht e ndar
n shum pjes prball shtendosjes s thjesht:
Nj vizualizim jetsor n pamje t nj force t fuqishme paraqitur n hipnoz;
nj shtendosje m e thell, e cila e rrnjos frikn n veprim;
e thjeshtson mundsin dhe hierarkin;
mnyrat e mundshme t hyrjes m t shpejt tek nj problematik konfliktuoze.
Katarza hipnotike
Kjo metod sht e lidhur me regresionin e vjetr dhe jetn e lejuar n prsritje
konflikteve t mnjanuara, dika m spektakulare. Kjo qndron n fillim t ngritjes s re
hipnozs, e cila sht prdorur shpesh nga amerikant gjat Lufts s fundit Botrore, pr
reaguar ndaj traumave tek neurozat e lufts. Kjo prdoret gjithashtu nse t dhnat e sakta
anamnezs dshirojm saktsisht t hulumtohen. Forca e saj shruese qndron n brjen
vetdijshm (me nj proces kognitiv), i cili nga nj prjetim i fort efektiv duhet t prcillet
(me nj proces efektiv).
t
t
t
t
t
Analiza e hipnozs
Edhe pse hipnoza shpeshher paraqitet si nj metod psiko analize me vendim diametralisht
t kundrt, disa autor e lidhin rrnjsisht me anglosaksont (Lindneri, Brenmani dhe Gilli,
Eriksoni, Vallbergi, Shneki, Aheni) s bashku me metodat psikterapeutike n mnyra t
ndryshme; kto para s gjithash bjn n pamje shkurtimin e zgjatjes s trajtimit analitik.
Analiza hipnotike huazon bazn teorike t kritereve interpretuese t psikanalizs; hipnoza
bhet ashtu nj instrument q procesin analitik e prshpejton.
N praktik shkohet drejt nj faze trajnuese n t ciln pacienti mson q n nj signal, n
gjendjen hipnotike, t transferohet te nj faz e seancs s analizs psikike klasike me
asociacione t lira dhe me nj radh t plot nga teknikat speciale mbi: induksionin e nj
traume, t shkrimit automatik, regresionit parcial, vizuelizimit t nj muri nga litari, ku
pacienti duhet ti projektoj konfliktet e tij. Materiali i prgjithshm do ti nnshtrohet
analizs. Ekziston nj teknik e rrept (Linderi), e cila do t prdoret para s gjithash pas
hipnozs, q rezistencat t mposhten dhe q pacientve tiu jepet mundsia pr ta dorzuar
materialin t cilin n gjendje t zgjuar nuk do ta dorzonin.
Disa autor mendojn se hipnoza mund t ndihmoj q nj analiz, e cila nuk bn shum
prparim, prsri t udhhiqet m tutje, q trheqjet hipnotike nga nj rrafsh arkaik t barten
n nj vend (trupror dhe jo verbal).
Analiza hipnotike qndron si nj teknik e rrall prdoruese e cila vrojtimet e hapura dhe
rezultatet e efektit terapeutik tuajit nuk mund ti dshmoj.
Hipnoza narkotike
N hipnozn narkotike duhet t jepet nj baz pr fjetje n mnyr orale, prmes rrugve
rektoale apo venore, pr t udhhequr induksionin e gjendjes hipnotike, veanrisht te
70
pacientt rezistues. Kto barna gjumi duhet t aplikohen vetm tek induksioni i par, m von
zakonisht nuk prdoren m.
Hipnoza grupore
Me kt metod, tek induksioni i par, mund ti zgjedhim pacientt e prshtatshm dhe
paraqitja hipnotike e ndonj pacienti prmes nj shembulli do t rritet. Roli qetsues i grupit
sht i njohur, edhe pse, veanrisht gjat shrimeve me hipnoz, veprimet terapeutike jan t
kufizuara. Indikacionet kryesore jan: kurimi nga alkoolet dhe prgatitja e t liruarit nga
alkoolet. Teknika e hipnozs grupore (10 15 pacient) memzi ndryshon nga teknika
individuale, vetm se seancat zgjasin dika m gjat (40 45 minuta). Sugjestionet
individuale jan t mundura dhe ato i bjn t rrzuarit t dshirueshm.
Hipnodrama
Pr hipnodramn duhet aftsi, q t mund t arrihet nj gjendje somnambule. Kjo merret si nj
terapi psikike grupore e pastr, e cila lidh hipnozn me dramn psikike. Klientt m par do t
hipnotizohen nga udhheqsi i lojs (Moreno Enneis 1950).
Hipnoza e fmijve
Hipnoza fminore sjell ndonj problem me vete; aty fmijt vrtet jan sugjestibil, por vlejn
m pak si t hipnotizuar. Teknikat e aplikuara mbrthehen mbrapa si loj, fantazi dhe aftsi t
mdha vizuele nga fmijt (teknika televizive). Rezultatet m t mira do t arrihen nga nj
fmij me moshn 8 vjeare.
Autohipnoza
Kjo metod e sjell pacientin vetvetiu n nj gjendje hipnotike. Autohipnoza duhet t zbatohet
zakonisht n fund t nj trajtimi, n t cilin prmes sugjestioneve t huaja arrihen t dhnat
pr tu konsoliduar.
Te induktimi i autohipnozs duhet t prdoren shpesh sugjestionet e transit pashipnotik.
Teknikat e shlodhjes, t cilat induktimin e nj gjendjeje vethipnotike deridiku e afrojn,
luajn nj rol t madh dhe shpesh sugjestioni terapeutik bhet n trajt t nj forme
intencionale, e cila n terminologjin e shtendosjes quhet prsri e marrur.
II.
71
1.
Dshira
Simptoma
Qllimi i terapis hipnotike mbshtetet n mnjanimin e simptomave penguese, edhe pse ajo,
si do psiokterapi, nuk sht vetm pr prmirsimin a mnjanimin e simptomave, por synon
nj veprim global n tr personalitetin e pacientit.
Natyrisht, pak sht e lidhur me prfitimin sekondar. Megjithat, si synim e ka zhdukjen e
ndonj simptome t nj pike kohore e dhn me domethnie dinamike. Aty simptoma nuk
mnjanohet si te nj intervenim psikik i ardhur nga jasht, prandaj sugjestioni indukton
shpesh nj pun psiko dinamike, e cila zhdukjen e simptoms e hedh jasht (Cann, 1972).
Misioni i prsritur n baz t nj intervenimi psiko-terapeutik (analitik apo hipnotik) mund t
prshkruhet kshtu: gati, si t themi, sugjestioni vepron shpesh si n Metafor, e cila n nj
mnjanim t caktuar ( t simptoms) e shnon substituimin e nj tjetri, i pari prcaktim
zhvendoset, z t veproj metafora prcjellse. N rastin e mnjanimit t nj simptome, jepet
preventinimi i nj simptome zvendsuese, q me t t arrihet prmirsimi apo njherit shrimi
prfundimtar. Prandaj hipnoza sht nj metod, e cila t metat i prmirson ( Barrucand),
por kt nga brebda humbin disa simptoma me ecjen e kohs, t cilat n nj moment t
prshtatshm kan luajtur: ju bhuni autonom dhe ndaluni vetm n baz t ndonj
72
Personaliteti
Qndron fakti se nj vendosje e indikacionit t mir pr nj terapi hipnotike nuk varet vetm
nga simptomat, por ashtu edhe nga struktura psiko-patologjike e pacientit. Duket se ekziston
nj varfri e ndrgjegjshme n shprehjen verbale, mohimi i do faktori psikologjik n
gjenezn e smundjes dhe nj kufizim i kriteriumit binds pr indikacion t nj trajtimi
hipnotik (Balcingeri, Shmiti dhe Kresi, 1972). Me hipnoz mundet deridiku q marrdhniet
te nj pacient prsri t jen t vendosura n ecuri, t cilat verbalizohen vetm pak apo, n
mnyr t pamposhtme, e vendos brenda dits mekanizmin mbrojts neurotik me somatizimin
e vshtruar dhe stereotipi do t prshkruhet. Hipnoza e ka mundsin q t mund ta ndryshoj
trajtimin psikterapeutik, prandaj ajo sht n nj parafolje verbale n nj rrafsh arkaik t
mirnjohur.
Varshmria pasive e personalitetit do t jet po ashtu si nj kriterium i prshkruar, ngase e
lejon nj vnie indikacioni pr nj terapi hipnotike. Ajo nuk ndryshon gjithashtu edhe pse
problemi i hipnotizimit t pacientit qndron si nj problem majaft me rndsi.
III.
1.
Rreziqet
73
74
Rezistenca
Aura misterioze e cila e rrethon fenomenin e hipnozs n Franc, afron material (lnd t
par) pr t gjitha mundsit q shprdorimin e projektimeve dhe fantazive t hapura ti bj
t plotfuqishme. Ana spektakulare, ndonjher, fenomenet hipnotike i bn nj terren pr
magji t do lloji, t cilat hipnozs ia japin nj imazh negativ. Kjo sht e kupueshme, se
hipnoza jomedicinale n suedi sht e ndaluar dhe kundrvajtjet dnohen rreptsisht.
Kjo, pr Francn, imazhin negativ tipik t hipnozs e bn t qndrueshm dhe zgjon
disponimin kundr ktyre formave terapike. Prandaj, kjo edhe m tutje sht nj pranim
shoqror i mnjanuar. Kjo do t thot se ne, n nj praktik t prgjithshme, shpesh nga ana e
qndrimit socio-kulturor, kolegt tan mjek i shtyejm n kt. Njohurit tona pr hipnozn
n nj mas jan t njohura, por edhe t ngatrruara.
T moshipnotizuarit nuk duhet t shikohen keq, sepse kjo mund t shkaktohet edhe nga
terapeutt, por hipnotizimi i pacientit edhe mund t dshmohet si i kufizuar.
Nse nj pacient n seancn e par nuk hipnotizohet, duhet q ta zbulojm bazn e
qndress s tij, para se t rifillohet seanca tjetr.
At e lm tani pr t na thn sakt se ka at e ka penguar gjat induksionit: ato nganjher
mund t jen gjra krejt naive, si zri i hipnoterapeutit apo prdorimi i nj teknike t caktuar,
n t ciln personaliteti i tij nuk sht i plqyer.
Egzistojn baza t mtutjeshme t qndress: ato radhiten nga nj prgatitje psikologjike e
pamjaftueshme gjat bisedes s prgatitur, ku idet e gabuara dhe paragjykimet e pacientit
jan t pranishme deri te frika, nuk krijon mundsi. T tjert kan frik para gjendjes
hipnotike sepse ajo atyre nuk u premton q vet ta ken kontollin mbi veten. Shpesh un
dgjoj: Un kam frik se do ta humb kontollin mbi veten. T tjert kan frik prej hipnozs,
se atyre lidhur shlodhjen e pritur nuk iu ecn mbar, ndaj ngurrojn t hyjn n nj gjendje
hipnotike. Prfundimisht, qndron edhe mungesa n motivacionin e vrtet t nj baze pr
qndres. Nj faktor i personalitetit i kushtzuar n mbajtjen e hedhur posht prball
terapeutit, si pr shembull mospranimi nga autoriteti apo nj prfytyrimi negativ, natyrisht
sht faktor i dmshm. N parim, sht m mir q t mos insistohet, nse situatat e tilla
shikohen si kundrthnse. Nse hipnoza megjithat e prmban terapin e zgjedhjes s par
dhe krkesat e pacientit mbshteten me nj motivacion t fort, ato me metodn indirekte
mund t mbshteten prap ose t prdoret nj teknik e shpejt, si ajo udhhiqet nga Flaisheri
apo nga nj hipnoz narkotike.
3.
Kundrindikacionet (kundrveprimet)
75
Nse vlersohet se hipnoza sht nj gjendje natyrore psikologjike e vetdijes son, do t jet
vshtir t flitet pr kunderindikacionet apsolute. Prandaj, un nuk e aplikoj hipnozn tek
pacientt, t cilt e paraqesin ndonj rast kirurgjik ose nse kan ndonj kriz epileptike.
Pyetja, nse duhet t aplikohet hipnoza, mund t ju v te nj e met e shkalls s rnd. Pr
do rast ju keni vshtirsi q ta kuptoni se far pritet nga ju n ndonj seanc. do her e m
tepr terapeutt e aplikojn hipnozn, dhe n psikiatri raportohen t dhna trimruese
(Cindeli,1990). Sipas Krasilnerkut dhe Halit (1975), Boversit (1961), Eriksonit (1970),
Vallbargut (1948) dhe Bidleut (1967) hipnoza kur nuk sht n duart e ndonj terapeuti
kompetent, ajo nuk sht m pak e rrezikshme se do lloj tjetr terapie nga marrdhnia e
terapeutve psikik. Megjithat, kjo kushtzon q aplikimi i hipnozs tek psikiatrit t krkoj
nj gjendje t mir shpirtrore t terapeutit. Shizofrent (paranoikt) e kllapitur me sindrom
t ndikuar, nuk jan, n do rast, t mirpritur shkaku i rreziqeve t shkaprderdhura! Un nuk
e aplikoj m mir teknikn hipnotike t psikiatrit.
76
RREZIQET, KUNDRINDIKACIONET
DHE KUFIJT
77
PRMBAJTJA
6. RREZIQET, KUNDRINDIKACIONET DHE KUFIJT........6.1
Skenat dhe kundrhipnoza...........................................................6.3
Diskutimet mbi rreziqet potenciale t hipnozs klinike..............6.6
Problemet n marrdhniet n mes terapeutit dhe pacientit........6.9
Kufijt dhe problemet metodike..................................................6.20
Problemet e udhheqjes dhe gabimet...........................................6.24
Problemet prmes metodave t hipnozs.....................................6.27
Ku dshton hipnoza..6.29
Shprdorimi i hipnozs n fushn klinike6.30
Rreziqet e tekniks hipnotike....6.32
Rreziqet e veanta t hipnozs te fmijt......................................6.34
78
79
Rreziqet e hipnozs:
GJYKIMI N LITERATURN PROFESIONALE
Klajnhauci, Dreyfusi etj. (1979) jan marr shum intensivisht me paraqitjen e ksaj shtjeje;
ata n analizn e literaturs s tyre mundn t gjenin grupimin e mendimeve pasuese (S. 219)
- Hipnoza sht e lir nga rreziqet
( Janeti, 1925; Naistateri, 1940; Bremani dhe Gili,1947; Le Kron 1961)
- Hipnoza prcillet nga komplikimet
( Arieti dhe Sherzanovski, 1974; Estabroksi, 1943; Le Kroni,1961; Mearesi, 1960; Orne,
1965; Rozeni, 1953, 1960; Vaitcenhaferi,1957; Viliamsi, 1953; Vollbergu, 1948)
- Sidomos hipnoza skenike shkakton komplikime
( Shulci, 1922; Veicenhoferi, 1957; Vallbergu, 1948 )
Divergjenca e ksaj piknisjeje sht themeluar prmes orientimit profesional dhe drejtimit
metodik t autorve. Nga kto baza duhet t bhen diskutimet e mtutjeshme t tems, fushat
aplikuese t ndryshme t hipnozs, relativisht t ndara nga njra tjetra, do t hulumtohen,
ngase ktu do t merren prsipr shum intervenime t ndryshme t cilat kan nevoj pr nj
kndvshtrim t ndryshm.
FUSHAT E HULUMTIMIT
Pr qllimin ton, krejt pragmatikisht, duhet t,i nngrupojm n fushn vijuese:
1. Hipnoza eksperimentale
2. Hipnoza e aplikuar
- Hipnoza klinike
a) Psikoterapia
b) Medicina
c) Medicina e dhmbve
- teknika e hipnozs
a) Sporti
b) Gjella
c) Hipno-pedagogjia
d) Religjionet e t rinjve
80
3.
81
% t personave hulumtues me pasoja, si p.sh. nga trullosja, nga kokdhembja, t cilt madje
mund t mbahen me or t tra.
Hilgardi (1974) te hulumtimet e tij zbuloi se 35 % t personave t provuar quhen veprues
prcjells;15 % madje prshkruhen si t dmtuar me kohzgjatje. Te kjo kuot penguese
hipnoza duhet t aplikohet n mnyr shum kritike. Analizat e sakta t ktyre dy studimeve i
bn gjithashtu Klarhajti. Hilgardi i kishte lidhur s bashku n studion prsritse SHSS:C, t
cilat n mnyr t zbutur m shum jan t prmbajtura, t cilat jan t lidhura me hipnoz m
t thell (Najcenhoferi + Hilgardi,1962. Nga ktu vjen se nuk punohet me grupe kontrolluese
dhe se shtja prfundimisht mund t merret nga seanca hipnotike. Kt munges metodike e
destinuan, pastaj, Coe dhe Ryken (1983) dhe i vendosn s bashku n pes grupe kontolluese:
- Hipnoza - prov e pjesshme me SHSS ,forma A dhe forma C
- Grupe msimore verbale: personat e provuar msojn fjal nga nj lodr (daulle)
msimore
- Grupet e klasave: personat e provuar i prshkruajn prjetimet e tyre nga klasa.
- Grupet ekzaminuese: personat e provuar duhet q t kujtohen pr prjetimet nga
ekzaminimi i fundit
- Grupet e kolegve: personat e provuar duhet t kujtohen n ngjarjet nga jeta
kolegiale
Datat e hulumtimit tregojn se n grupet e hipnozs jan m pak t rndsishme prcjelljet
negative (kokdhimbja etj.) t cilat raportojn si n grupet tjera (p<0.1); grupi ekzaminues ka
prball t gjitha grupet krahasuese ku domethnia statistike forcohet me prjetimet e
paprshtatura (p<0.5)
Kto t dhna pozitive ndriuese duhet gjithsesi n t njjtn koh, n mnyr kritike, t
diskutohen nga Coe dhe Ryken(1983)
.
- Forma e hipnozs ktu do t aplikohet saktsisht n mnyr operacionalizuese dhe
standartizuese. Hipnotizuesit pr trajnim n hipnoz patn t gjith student e psokologjis.
Ata duhej q kto ekspertiza t kndshme t mos i shikojn si shenja blanko, por
instruksionet e hipnozs n do njeri t jepen m tutje n mnyr t parezerv.
- Veprimet vijuese duhet t kuptohen vetm prmes pyetsorve, prmes shkallve t
kushtzimit etj.
- Kto n eksperiment lidhen me SHSS-n pr qllime shkencore dhe pohimet
konstruktohen mbi prdorimet klinike dhe nuk mund t rrjedhin n prgjithsi.
- Gjithashtu, n mnyr t kufizuar, duhet t jet ende e prmendur q t gjitha jasht
instruksioneve standarde t mos jen t kuptuara me ndikime t mundshme.
Pr t menduar n mnyr kritike m tutje, meq gati t gjitha testet hipnotike n fund
t instuksioneve jepen, si p.sh.Ju nuk do t keni pastaj kokdhimbje... dhimbje... shtangim...
etj.
Megjithat, prpos t gjitha komplikimeve relative q nuk ngjallin dyshim, ktu mund t
hyjn edhe analizat t cilat bhn nga Page dhe Handleg (1990) e t cilat e dokumentojn
qart vrojtimin:
Nj student i cili prshkruhet si nj person i provuar i testit t sugjestibilitetit SHSS:C, i cili
nuk bie n sy, i arrin 10 nga 12 pikt e mundshme, dhe sht si i hipnotizuar. Shkurt, dy or
pas testit ai dshiron ta ftoj mikun e vet, por me kt rast, numrin e gjat t njohur t
telefonit, megjithat nuk mund t ia kujton atij. Gjurmimi i mvonshm tregon se personi i
provuar si fmij ka qen i operuar, ka atij i sht keqsuar shum kujtesa, veanarisht
nuhatja e gazeve narkotike dhe t njehsuarit. Ktu sigurisht, n detyrat testive, instruksionet
e prmbajtura (numrat, amnezioni nga numrimi, t nuhaturit, regresionet e vjetra) dhe m
82
tepr ndjenja e t ndihmuarit dhe e nj kontrolle t humbur potenciale jan bartur tek
kundrveprimi.
Te nj studente tjetr, gjat testit, i sht shkaktuar nj rast i epilepsis. Edhe pse te personi i
provuar para shtat vjetsh i sht shfaqur nj rast i ktill, ktu nuk mund t merret n asnj
mnyr se nj pasoj organike pason, por shum hert nj patologji latente do t jet
shkaktuar, s cils i nevojitet nj terapi psikike. Pjesmarrja vullnetare n test mund t
inetrpretohet si nj thirrje pr ndihm (Gruenenvald, 1991).
Kto shenja e bjn t qart se n gjurmime duhet t ket kujdes m shum n llojshmrit e
efekteve t kundrta, ku si kusht i domosdoshm duhet t ndermerret nj seleksionim m i
mir i personave provues. Para s gjithash duhet q instruksionet prmbyllse prkatse nga
testi i hipnozs t provohen dhe vrtetohen, nse ato sugjestione apo s paku krkesat t
prmbahen te efektet e kundrta. M n fund duhet m intensivisht t kujdesemi ndaj ktyre,
q personat e provuar faktikisht t jen t dehipnotizuar (Page + Handley, 1990).
Rezultati i rikontrollimit t studimit eksperimental
Nn prshkrimet e ngushta t shrbimeve eksperimentale mund t vshtrohet si nj
rrezikshmri (ktu kuptimi rrezikshmri mund t jepet si shkas pr diskutimet e gjera).
- Kjo duhet gjithashtu t mos lshohet si prfundim mendjeleht, se hipnoza n fushat
e aplikimit n mnyr t ngjashme sht joproblematike.
Hipnozat eksperimentale dhe klinike punohen me t vrtet me persona t llojllojshm
dhe pr kt arsye nuk jan n asnj rast t krahasueshme.
Diskutimi mbi rreziqet potenciale t hipnozs klinike
Me aplikimin e hipnozs merren mjekt, stomatologt dhe psikoterapeutt n shum
mnyra t ndryshme, ka n baz t ksaj radhitjeje duhet t destinohet edhe nxnsit. Prve
ktyre divergjencave metodike, na lejoni q n diskutimet mbi kufijt dhe rreziqet e
hipnozave klinike t gjenden kongruenca t forta.
Kufijt e terapeutve
Nj metod klinike apsolutisht nuk mund t gjykohet prnga prdorimet apo dmtimet, aty
aplikimi juaj e presupozon shtojcn intensive t nj personi. N personin duhet aplikuar
krkesa t prshtatshme. Ai ka pr t plotsuar presupozime t caktuara, prandaj si t tilla nuk
duhet t jen t rrezikshme apo me kundrindikacione.
Kushti paraprak themelor ktu sht formimi mbshtets i saj, qoft n lmin e diagnostiks,
diagnostiks diferenciale, t vendosjes indikative, planit terapeutik etj. Udhheqsi specialist
udhheq n kauzn e prshtatshme t t vepruarit klinik (trajtimi i dhmbve, terapia e friks).
Ai n do form t terapis apo t intervenimit klinik, t ciln ai e realizon me hipnoz,
gjithashtu edhe pa hipnoz, duhet ta zotroj mir. Vetm ather mund t ndrmarr nj gj
t till, kur n masn e lart t prgjegjsis hipnozn e bn realitet. Ky argumentim drejtohet
para s gjithash ndaj personave, t cilt dshirojn t arrijn suksese t shpejta prmes ndonj
metode t uditshme. Ktu numrohen edhe studentt, t cilt synojn sukses t shtuar nga
ndonj ndikim i hipnozs, pa arritur q ti ken fituar njohurit themelore t suksesshme n
psikologjin klinike, aq m pak n prvojat praktike.
83
84
diagnostik dhe paraqitje indikative. Para ktij arti nga teknologjia aplikative sht e
ngutshme t paralajmrohet. Shembujt e mvonshm do ta sqarojn kt. Terapeuti jokritik
m leht do ta aplikoj hipnozn, nse ai sht i hutuar dhe nse repertoari i tij sht shum i
kufizuar. Kjo njanshmri vetm mund t sjell suksese t rastsishme.
Aplikimi i mangt
Patjetr mund t takohen njerzit e kualifikuar q hipnozn, me dshirn e pacientve t
tyre, dhe n mnyr jokritike, ta vn n prdorim, pa u ndaluar n nj diagnostik t pastr.
Nga kta njerz nuk do t jet e kuptueshme se psikoterapia apo hipnoza nuk kan nj sjellje
shrbyese vetanake n ndonj supermarket terapeutik, n t cilin terapeuti ende sht vetm
nj ndihmes zbatuese.
Kshtu e sqaronte nj psikolog sesi njohurin e tij mbi hipnozn (vetm nga librat) i kishte
bartur s bashku: Nse njerzit nga un, me shkrim automatik t dors, apo t udhhequr
prapa me nj jet m t hershme, do t dshironin ta ken, tani un e bj hipnozn t dshiruar
- por prfundimisht ata paguajn.
Informatat e larta pr trajtimet e hipnozs shpejt mund t,i formojn llojshmrit
mirdashse.
Ngjarjet e shembujve vijues duhet ti qartsojn kto shtje:
Te nj student me probleme t provimit nuk kishte sukses me nj terapi hipnotike t
dyfishuar. Te ai hipnoza e orientuar simptomatike ishte e aplikuar si shtendosje e cila tani n
situatn e provimit e udhhiqte pr t arritur suksese t nivelit nxits n provim dhe e bnte
at t aft pr veprim. Ve aplikimi i hipnozs s prshtatshme n kuptimin e nj aktivizimi t
zgjedhur dhe prpunimi i problemeve t parashtruara i sjellin sukses ( Peter , 1991a).
S shpejti hipnoza e kuptuar gabimisht, si nj mjet i reduktimi t problemeve t
paprshtatshme, si adipozitet apo pirje e duhanit, duhet q pa gjurmim apo diagnoz, t jepet
si sugjestion averziv. Zhvendosjet simptomatike apo t gjeneralizuara n lmit e
padshirueshm ktu jan t vetkuptueshme, t shikuara nga kufijt etik t terapis averzive.
Kta shembuj dhe shum shembuj vijues e bjn t qart, se hipnoza nuk sht nj
form terapeutike e pavarur dhe e vendosur n mnyr kauzale.
Rreziqet pr terapeutt
Hipnoza duhet t zbatohet n mnyr fort kritike; rreziku i vetmburrjes sht i mundshm.
Hipnoza n mnyr t pjesshme jep shum momente t thella n psikik dhe n varshmrin e
prbashket t problemeve. Ndoshta terapeuti mund t zhvilloj mendimet e plotfuqishme,
zotri t bhesh mbi psikikn. Ai mund ta bj leht t varur nga t tjert, nse pozicionin e
tij nuk e formulon t qart dhe at pastaj e vendos konform.
Kshtu, m t qarta jan sugjestionet, t cilat mbi nj vzhgim t pastr teknik e prshkojn
aspektin e personalitetit t terapeutit i cili veanarisht ndrion n mnyr intenzive. Ktu
duhet t punohet me nj sjellje shum subtile e vepruese, kjo nuk sht pr prmbyllje, sepse
terapeuti bie vet n trans apo me instruksione t dhna vet e merr at nga pacientt.
Nj koleg rapotonte kshtu:
Ai udhhiqte tek nj pacient nj terapi averzioni, me t cilin prpunonte shprdorimin
alkoolik. Disa dit m von terapeuti vrente, gjat puns n kopsht, se at rastsisht, n
85
86
Terapeuti
Personaliteti
Parashikimet
Nevojat
Arsimimi
Prvojat
Pritja, oferta, nevojat
p.sh.
Problemet fillestare,
teknika e aplikuar,
krkesa e fuqishme,
problemet e
marrdhnieve, qndresa,
pasiviteti, dshirat
autoritative, marrdhniet
e partnerit, dshirat
seksuale,problemet e
krkuara
Terapit
Konteksti i trsishm diagnostik-terapeutik
Kundrveprimi
Sukseset metodike (p.sh. hipnoza)
Problemet themelore terapike
Situata reumatike, prania e personit t tret
Problemet induktive
Formulimet e paprshtatshme, hipnoza spontane,
instruksioni i kasetave, bartja e kontakteve.
Problemet e udhhequra dhe gabimet
Formulimet negative, formulimet direkte dhe indirekte
Instruksionet e mangta t
nnvetdijshme
Marrja nga prapa e hipnozs, gjendja e paplotsuar e
marrjes nga prapa, fenomenet e veanta, paraqitja e
problemeve t papritura.
Problemet prmes metodave hipnotike
Regresioni i moshs, krkesa posthipnotike, humbja e
raportit, autohipnoza, hipnoza grupore.
87
Nse ne ia dalim ksaj q hipnoza veanarisht t,i prgjigjet shtresimit t ndrdijes dhe
efektit t personalitetit (Stockmeier, 1972; fq. 45), ashtu nj pacient eventualisht mund
t mbrohet n mnyr kognitive t qart ndaj aplikimit t hipnozs dhe prapseprap ai
mundet t bie n trans, nse emocionet e tij ndrdijsohen etj. Kshtu ai lejon
pjesmarrjen n kt form t intervenimit dhe komunikimit. Ky person tani nuk do t
hipnotizohet kundr dshirs (s ndrdijes), aty ai ndrdijen e prshtat, pjesmarrjen
e tij drejtuese t ndrdijes gjithashtu do ta shoqroj. Kt e bn t qart, se
prgjegjsin e terapeutit t hipnozs shpesh mund ta shikoj si nj proces vullnetar
interkomunikativ, tek i cili pacienti duhet ta shfaq punn bashkpunuese t tij.
Tek nj grup, nj psikolog prdor hipnozn zbavitse dhe vepron tek nj femr e re, t
ciln ai e vlersonte t trhequr nga shfaqja e friks dhe agjitacionit. Pastaj, ai e
aktivizon n babain e saj nj terapi psikike n mnyr t sukseshme, q prmes
hipnozs pr koh t gjat t zhvendoste kujtimet q ai i kishte n shprdorimin
seksual. Prandaj ktu qndron qart nj munges e aplikimit t psikologve, t cilt
prmes tipareve prsritse nuk do t prfillen (Mac Hovec, 1987)
Gjithashtu sht pr tu mahnitur se mund t paraqiten n hipnoz funksionet
mbrojtse t pafundme pr pacientt. Kshtu nevojiten prjetimet traumatike t
fmijris nganjher me bllokad, q n pamjet jetsore t deritanishme t
prmbahen n mnyr t drejt, q me nj zgjidhje t shpejt mund t udhhiqen me
nj shok t qensishm. Shembujt vijues flasin m tutje n kt kapitull mbi veprimet
e hipnozs skenike dhe t shouhipnozs t trajnuar.
Pasiviteti i pacientve
Pacientt, me nj prmbajtje pasive prball terapis, e dshirojn nga terapeutt nj
manipulim t shpejt veprues, pa investim t shumt t udhheqjes vetanake. N kso
rastesh hipnoza do t jet e kundrndikuar, aty gati do pacient, me dshir, duhet t
msoj q problemet e veta ti zgjedh prmes seancs me njri-tjetrin n mnyr
aktive dhe me pjesmarrje. Para pranimit t nj terapie ktu duhet t jemi t
suksesshm me marrjen e masave diagnostike t vllimshme.
Dshirat autoritative t terapeutve
Me kompletimin e problemit paraprak jan t mundshme autoriteti dhe fuqia e
pretendimit t terapeutit; ai ndoshta mund t jet i prirur q hipnozn si mundsi ta
prdor pr tu br mjeshtr i ngjarjes.
Ndoshta mbi kt baz te hipnoza sht veanarisht i suksesshm q ta trheq
supervisionin fundamental.
Veprat e vjetra tregojn qart pr kt struktur hierarkiste e cila e bn pacientin m
shum objekt reagimi sesa nj partner kooperativ, si p.sh. B.Mayer (1980, Erstaufli,
1934).
Marrdhniet intensive t partnerit
Marrdhnia e ngusht n mes t terapeutit dhe pacientit sht e mir me nj shrbim
themelor t aplikimit t hipnozs n fushn klinike; terapeuti duhet t lshohet dhe t
88
89
Kufizimi i pacientit
90
91
Problemet e anamnezs
Shum t fuqishme mund t jen problemet traumatike t s kaluars, nse
eventualisht prmes mekanizmit zhvendoss ose t bllokimit pengues hyjm n
vetdije. Kto mund t shikohen si nj lloj maskimi. Aty hipnoza sht nj metod
shum e mir q ta mnjanoj llokadn e till, ktu qndron njkohsisht edhe rreziku.
Si shembull pr kt problematik komplekse t njoftojm vetm se te femrat me nj
prjetim prdhunues ose keqprdorues, kto kujtime prmes hipnozes jan t
theksuara n mnyr eruptive - aty njkohsisht nj prpunim duhet t ket sukses. N
rastet e tilla mundsi e rrezikut t vetvrasjes ekziston, por s paku nj prerje e
reaksionit shokues sht shum e vetkuptueshme.
N prgjithsi sht urgjente t rekomandohet:
Te personat nga t cilt rrjedh anamneza, q ata n ndodhit e anamnezes kan qen t
vendosur fuqishm, eventualisht t lidhur me prdorime t dhunshme, duhet me
kujdes m t madh t udhhiqen n hipnoz. Ata n gjendje transi mund t jen
dorzuar rastsisht dhe me pafuqishmrin (endt, 1978).
Ktu sht e qart se rreziqet dhe kundrindikacionet vetm n mnyr shum relative
mund t definohen.
Nj shembull i mtutjeshm dramatik raportohet nga Kleihauz, Dreajfuss, Berani
(1979), n t cilin nj hipnotizues i shout udhhiqte nj grua n regresion dhe me t
befas e gjen gjendjen e ngatrruar e cila ishte krejtsisht psiqike. M von
psikoterapeuti i ashtuquajtur mund t arrinte mundimshm, sepse gruaja judaiste e
prjetonte fmijrin e saj n Paris, n kohn naziste, dhe n prpjekje q t
mbijetonte psikikisht, ajo i kishte harruar t gjitha.
Regresioni i vjetr i pamenduar zbulonte pamshirshm prjetimin dhe gruaja e mori
mbrojtjen e saj.
Kontrollimi i humbjes s friks
Nga paragjykimet e njohura te hipnoza mund t ekzistoj drejtprdrejt e pranishme
ndjenja e friks. Ktu terapeuti, mbi bazat e problematiks, duhet q pacientit ti
shpjegoj, tai jap sigurin e duhur dhe ta rindrtoj nj besushmri. Me kt trajtim
fundamental, ai n mnyr t prshtatshme m shum mund t arrij sesa prmes
teknikave tjera t llojllojshme, si p.sh. ajo nga Grinderi dhe Bandleri (1981) t cilat
jan vlersuar. Pacienti nuk duhet prmes trikut veprues t konfrontohet nnvetdijshm
me hipnozn.
Arratisja e realitetit
Personat, t cilt shpejt anojn pr kt, pr ta trhequr realitetin, si p.sh. strategjin e
mnjanimit, pr do rast duhet t konfrontohen m pak me hipnozn. Dredhimet dhe
tendencat e mnjanimit t tyre n fushat tjera apo madje edhe imagjinimet prmes
hipmozs relativisht leht mund t prshtaten.
92
Mossiguria
Personat t cilt i japin vetm anulimet e vshtirsuara, ata vshtir mund t kufizohen
dhe nevojat e tyre personale nuk duhet n mnyr t paskrupullt t konfrontohen me
hipnozn. Drejprdrejt prmes sugjstionit apo veanrisht me instruksionet doublebind, si p.sh. ajo e Eriksonit (Eriksoni dhe Rosi, 1981), mund t qndroj m tutje me
brjen e autonomis s kombinuar.
Gjeneza dhe diagnoza duhet t jen t prfillshme
Nse hipnoza do t prdoret thjesht vetm te mnjanimi i simptomave, mungesat apo
gabimet e peshuara duhet t evitohen. N rastin e padjallzuar mund t jet e
parandaluar q, ta zm, si shkak pr kokdhimbje do t ndrmjetsoj qartsia e
munguar dhe nj pal syze mund t ndihmojn.
Nse smundjet prfitojn kualitet funksional, ather pacientit vrtet ia marrin nj
pjes enorme t protests s tij apo t pengesave t sjelljeve t tij, por zhvendosjet e
simptomave jan t vetkuptueshme.
N do rast tek t gjitha paraqitjet e problemeve klinike si edhe tek problematika e
smundjes s diagnostifikuar, duhet t sqarohen nga rrafshi medicional apo
psikologjik.
Dhimbja
Paraqitjet e dhimbjeve jan signale trupore primare dhe normale, t cilat kan
funksione paralajmruese, dhe jan formuar n organizm prmes gjendjes s
shmangies. Ato jan deficite medicinale apo psikologjike, nga t cilat theksohet
dhembja.
Ktu po e paraqesim nj shembull nga praktika:
Nj njeri i pashm mjerohet nga nj imputim i kmbs nga dhembjet fantome t
ndjeshme, t cilat e quan deri tek prpjekjet pr vetvrasje. Aty do sjellje e drejt
psikologjike ndaj smundjes do t mohohet nga pacienti. Dhe i lutet nj kolegeje q e
shoqronte pr marrjen prsipr t nj trajtimi t dhimbjes nn hipnoz. Prkundr
motivacionit t shumfisht, pacienti tregon gjendje t kundrt n mnyr t ndishme,
nuk mund ti mbyllte syt, nuk lshohej nn ndikimin e konstruksioneve. Pas dy
prpjekjeve t kota, terapeutt vendosn q t marrin kontakt me bashkshorten e tij.
Kjo raporton se pak para aksidentit t burrit t saj donte t ndahej, dhimja e lejon at
pastaj q vendimin ta shtyej, at vetm e ndrroi q t mbshtetej tek ajo. Dhimbja
ktu e bnte t qart karakterin funksional. Terapia e dyfisht e vendosur ishte tani
esencialisht e kuptueshme.
Depresionet
Nj numr i madh i simptomave dhe i pengesave psikosomatike mund ti mbulojn
smundjet themelore t nj depresioni. Ktu hipnoza nuk do t mjaftoj, nse m par
nuk bht paraqitja e nj diagnose diferenciale e kujdesshme.
Ktu po e paraqesim nj shembull t vogl nga Gruenenvaldi (1981); ai informohet
nga pacienti prmes nj trajtimi adiopozitiv nn hipnoz. Diagnostika e saj zbulon
93
94
95
96
97
98
Instruksionet e kasetave
Prdorimi i shiritit magnetofonik apo i konstruksionit t kasetave sht patjetr ndihmues. Ato
shrbejn, para s gjithash, pr ti aktivizuar pacientt, q instruksionet hipnotike nga audioaparatet ti prpunojn si detyra shtpiake n prshtatshmri. Shkputja nga terapeutt
prmes ktyre duhet t favorizohet. Mnyra e mundshme mund ta veojn pacientin gjithashtu
nga zri i trajtimit t tij.
Si rrezik imtutjeshm sht e mundshme q kto kaseta mund t jepen tek i treti n
mnyr joreflektuese q t shrbejn si nj bar q shron.
N kt lidhje t prbashkt jan gjithashtu ato t cilat shiten n treg me kaseta t
pranishme t kompiluara n mnyr jokritike: mbi bazn e nj autohipnoze dhe
indikacioni vetjak e fiton myshteriun n nj mnyr t veprimit, t ciln ai nuk mund
ta interpretoj vet n mnyr t duhur, dhe t tij mund t jet i kundrndikuar pr
prgjegjsin speciale.
Nga kjo vjen gjithashtu se mbrenda nnvetdijes s propaganduar dhe si do her
format ndikuese t definuara teorikisht n mnyr empirike memzi jan t dshmuara.
Pozitive jan kasetat komerciale, nse ato n marrveshje me ndonj terapeut do t
vihen n prdorim.
Bartsit e lidhjeve t kontakteve
Veanrisht te teknikat fiktive bartsit e lidhjes s kontakteve shpejt mund t reagojn
me sy t zjarrt. Ktu duhet q faza fiktive t shkurtohet n mnyr t ndjeshme, ose t
zvndsohet prmes ndonj metode tejtr.
Veanarisht, sht shum paralajmruese para aplikimit t detyrimeve hipnotike t
bhet testi i syve apo thithja e katalepsis s syve. Ktu shum larg nga prapa
rrotullohet bulbuesi dhe lidhjet e kontakteve mund t rrshqasin, ka shum n mnyr
t paprshtatshme e udhheqin procedurn.
Formulimet negative
Formulimet negative dhe mohimet n mnyr gjenerale duhet t mnjanohen, se aty
ve efekti i kundrt mund t paraqitet. Formulimi Ti nuk ke frik... vesa fikson
vetprmbajtjen e friks dhe e zgjedh kognicionin prkats.
Formulimet direkte dhe indirekte
N kt pik acarohet metoda grindse n mes t prkrahsve t hipnozs klasike dhe
t hipnozs s Eriksonit. N mnyr gjenerale duhet t mendohet se far stili i
komunikimit sht i kuptueshm pr pacientin. Gjat kohs kur nj pacient kundruall
intruksioneve direkte shpejt ndrton rezistenc, sht i nevojshm nj sugjestion direkt
shum i rregullt dhe i qart, t cilin mund ta kuptoj dhe mund ta prpunoj. Ktu m
pak duhet ta lshoj ndrdijen e muar, t ciln doher vetm e filtron at se ka i
99
100
101
102
far veprime t porosive pashipnotike mund t kemi, duket qart n diskutimin drejt
nj referimi t nj dgjueseje n vijim: Te mnjanimi i pengesave t llojllojshme
psikosomatike t saja, ajo ka hequr dor n trajtimin stacionar t terapis hipnotike, si
kjo n mnyr t suksesshme kishte arritur q frikn e saj nga stomatologu ta
reduktoj. Prandaj, ajo e mori nga terapeuti instruksionin, se ajo prher n nj dit t
caktuar t javs, n nj koh t caktuar, duhej t konsultohej me dentistin pr t qen e
liruar nga smundja dhe frika. Veprimi ishte i uditshm dhe ndhte n kohn e
caktuar. Terapeuti aty ishte i mendimit se pacientja prher duhej vet t udhtonte.
Ai nuk mendonte mandej se mossiguria e udhtimit t pacientes do ta udhheq
drejtprdrejt tek vizita e dyt e dentistit nga ndonj aksident me automjet. Terapeuti e
trajtonte doher pacienten me instruksione posthipnotike, me t ciln ai, n distanc,
pr shum jav ishte n kontakt dhe me te freskohej.
Nj gabim i njjt raportohet nga Kleinhauci dhe Eli (1987): Pas sugjestionit Ju jeni
doher thell t shlodhur hipnotikisht, nse vini n trajtimin e dhmbit, pacientja n
kt moment sht e gatshme t jet m shum n trans, aq sa ajo ta lshoj shtpin.
Ktu instruksioni ishte n prgjithsi i detyruar, por i prcjellur me fjal. Vetm
sugjestioni Ju do t bini n trans q n momentin n t cilin Ju do ta merrni vendin n
karrigen e trajtimit tregon reaksionin e dshiruar dhe t liruarit e komplikimeve.
Humbja e raportit
Pr tu udhhequr hipnoza adekuate, kontakti n mes t terapeutit dhe pacientit duhet
t qndroj n prmbajtje t drejt; por, prapseprap, kto marrdhnie duhet t
prsriten prmes instruksioneve gjegjse dhe t freskta, t cilat parandalohen n nj
prerje t sakt prmes humbjes s raportit (Stochmeieri, 1972).
Kjo problematik trajtohet shum pak n literaturn profesionale. Q ajo ktu t
trajtohet n nj variabl t marrdhnieve dhe t merret m pak n mnyr t zhveshur
t dgjimit nga instruksionet, kt diskutim mund ta largoj n trajt ekstreme (Clarke
+ Jacksoni, 1983).
Schulci (1983) e vren mundsin e humbjes s raportit, sidomos te histerikt dhe tke
t rraskapiturit, dhe u rekomandon atyre drejt nj prforcimi t shkurtr t gjumit, p.sh.
q prmes t prekurit t bhn ngadal t zgjuar.
Nj pacient flinte thell fillimisht n hipnoz, derisa njoftohej se ai n mbrmje
prher ishte i rraskapitur dhe pr prforcim t gjumit ngutshm kishte nevoj. Pr
kt atij i ndihmon nj kombinim nga gjumi hipnotik dhe terapia pasuese e
vetprmbajtur nn hipnoz.
Vethipnoza ( autohipnoza)
N prgjithsi, para rrezikut t hipnozs paralajmrimi i Rosenit (1953) e merr ktu
gjithashtu nj pozicion ekstrem, interpretimi i tij sht vethipnoza prher e
rrezikshme.
Tek analizat m t afrta t ktyre gjrave ktu qndrojn mir mendimet e njjta para
problematiks s prgjithshme t kufijve dhe kundrindikacioneve.
Veanrisht mbi pacientin duhet, megjithat, t jet nj kujdes i veant, i cili
dshiron ta largoj nga realiteti, q traumat ditore ti anashkaloj dhe sjelljet
mnjanuese prball realitetit ti tregoj (Checku + Lecron, 1968).
103
Hipnoza grupore
Persiatjet rreth kombinimt t hipnozs dhe t terapis psikike grupore jan ngritur nga
endti (1978). Ai thekson se prmes hipnozs aktiviteti n grupe do t zvoglohet,
gjegjsisht t dmtohet.
Si e padshirueshme mundet t theksohet se vetm sugjestioni i prgjithshm do t
mund t jepet. Ky megjithat sht nj problem gjeneral nga trajtimet grupore. Ktu
gjithashtu keqkuptimet dhe reaksionet e gabuara nuk jan t prmbyllura.
N rast se grupet e tubuara kan sukses, ashtu sht e vetkuptueshme se pacienti i
afrt pr t instruksionet e prshtatshme te fqinjit nuk i merr dhe nuk i prpunon.
Prandaj, terapit grupore do t mnjanohen pjesrisht nga hipnoza e huaj, (Stochmeier,
1984). Stocksvis (1955, fq. 40) ks mundur t dgjoj n nj seanc t till sesi nj
zotri i moshuar fqinjit t tij i pshpriste: Mos flini edhe ju? Un besoj se i tri sht
nj teatr majmunsh
Ku dshton hipnoza
Sa do t jet i qart interpretimi, aq sht suksesi i trajtimit t hipnozs i kufizuar
prmes variabiliteteve t shumta. Rastet n t cilat trajtimi i till udhhiqet me
dshtime (gabime) jan t njohur vetm n mnyr minimale - kush don ti shpall ato?
Shkaqet shumdimensionale
Te dshtimet, pacientt edhe me variabilitetin e terapeutit mund t bhen pjestar.
Te rastet n t cilat simptoma-karakter funksional ka fituar, sht m pak e
kuptueshme se hipnoza vhet n prdorim si mnyr e t vepruarit me orientim t
simptomave t supozuara. Prmirsimet fillestare do t mund t trheqin nga vetja s
shpejti nj zhvendosje t simptomave. Nj diagnostik paraprijse dhe mbshtetse
sht m tutje e patjetrsueshme.
Krogeri (1979) raporton pr nj njeri afarist, i cili propozon pr nj ujdi t honorarit,
ku dshironte t paguaj 10 dollar pr nj funt t humbur.
Pacienti mendonte se e bri afarizmin m t mir. Sikur ai pastaj brenda dy muajve ti
merrte 40 funta, do t kishte nevoj pr trajtim. Ai vetvetiu sht prcaktuar pr kt
dhe terapeuti ishte i ndrgjegjshm pr kt tregti.
Disa shembuj pr sqarimin e kufijve nga intervenimet hipnotike:
- Njeriu gati i prmendur, dshironte ta shmangte smundjen fantome t tij
prmes hipnozs. Dhimbjet e bn at t mbetej pr nj koh t gjat n ndihmat
financiare t bashkshortes s tij dhe kjo e pengonte q t largohej.
- Njeriu i moshuar rreth 50 vjear i lutet pr trajtim hipnotik mikeshs s tij
depressive. N bisedn e par bhet e qart se mikesha m e re -18 vjeare nuk e ndien
veten t trajtuar nga ai sipas moshs. Njeriu mund t konstatonte se depresionet e saj
prher do t ishin t prmirsuara, nse ajo do ta lshonte shtpin. Kt koincidenc
ai e udhhiqte prapa nga rrezatimet e toks, t cilat atij i shrbeninj si shkas pr nj
dshir kalimtare. Ktu duhej t hidhej posht nj trajtim hipnotik dhe t kshillohej
nj terapi ifte.
- Nj nn telefonon dhe dshiron q, mundsisht gjat vikendit, t caktoj nj
termin pr trajnim hipnotik t vajzs s saj 12 vjeare, sepse ajo ankohej nga t
104
penguarit e koncentrimit dhe nga problemet shkollore dhe ajo vetm gjat vikendit
mund ta lshonte internatin. Edhe ktu refuzohet trajtimi hipnotik, sepse m par
propozohet marrveshja pr kshillat trheqse dhe t flitet mbi problemet themelore
t brendshme, si p.sh. dhimbjet e shtpis, ndihmat financiare etj. Pr kt nna nuk
ishte e gatshme.
Grinderi dhe Brandleri (1981) e zbatojn tek nj ift programin neuro-linguistik
ndrprerjen e pirjes s duhanit. Disa koh m von ifti shfaqet me probleme
bashkshortore, dhe aty tani sukseset komunikative rreth pirjes s duhanit ishin t
parndsishme. Autort pastaj njoftojn (fq.188) se dika nuk ka domethnie, por
sikur nj qllim prkats e prmbush.
Keqprdorimi i hipnozs n fushn klinike
Detyrat dhe shpalljet tek kjo tem jan me t vrtet shum t pamjaftueshme -sepse
terapeutt e puns gjegjse ktu shum qart i shohin kufijt etik dhe moral -sepse tek
t tjert nuk mund t zbatohen shifrat errsuese potenciale.
Si shembuj pr keqprdorim ktu mund t na shrbejn shembujt vijues:
- Stomatologu tashm i cituar, i cili pacientt e vet i hipnotizonte si me humor,
aty e zbulon nj homoseksualitet latent (Roseni, 1956).
- Pas nj krkese pr hipnoz nj zotri m i moshuar tregon se vajza e tij, e
cila ishte e ndikueshme nn hipnozn mesatare, prmes burrit t saj, i cili ishte mjek,
ajo po i ruante t gjitha mizorit me prvoj psikike tek ai. T njohurit e familjes, t
cilt jan mjek, ua vrtetojn me shkrim bashkshortve nj struktur t fort psikopatologjike. Ktu bht i mundur ky intervenim i marrdhnieve t portnerve
patologjik.
- Polgari (1951) tregon pr nj rast nga Norvegjia: nj person krkon sugjestion
pr anestezi n krah. Pr kt e hedh shikimin n krah pr ta prshkruar mashtrimin e
siguris.
- Van Schrenck (1900) prmend nj rast, n t cilin nj student i medicins e
aplikon te kushrira e tij shtatzn, nga e cila sugjestionin e terminuar pr abort e shtiu
n veprim n kohen e caktuar. Ktu sht megjithat e dyshimt nse faktoret e
rastsishm t shumt nuk do t veprojn s bashku.
Keqprdorimi prmes amatorve
N vitet e fundit i kemi pranuar raportet mbi keqprdorimin e hipnozs, veanarisht
prmes amatorve. Nj gjurmim (kshillim nga kolegt profesionist dhe analizat nga
gazetat dhe revistat e ilustruara) thot se tashm ofertat e amatorve duhet t merren
seriozisht.
Ata bjn oferta t hapura, si:
- Familjet e tyre dhe ndrmarrjet kremtimet e tyre i festojn me argtime t
veanta dhe me shouhipnoz;
- Problemet msimore me hipnoz t evtohen shpejt;
- Trajtimi i hipnozs t bhet te problemet me pesh t rnd dhe te lmia e
pirjes s duhanit;
Vetvetiu mbi fletn mbuluese t librit t numrave telefonik t nj qyteti t
madh fillon me nj reklam t vllimshme, e cila reklamonte pr hipnozn dhe psikoterapin. Shqyrtimet e kolegve profesional t zgjuar zbuluan se ky person asnjher
105
n jeten e tij nuk kishte apsolvuar n ndonj arsimim, e mbante t fshehur nj ofert
sipas dshirs s tij.
Kjo gjendje sigurisht se nuk sht e rrall. Aspekti komercial praktikohet n
prgjithsi me nj ekip televiziv, me nj raport t shklqyer t nj t dmtuare, e cila
vrteton se ajo pas induksionit hipnotik sht ln vet (m von nj grup
instruksionesh t thjeshta ka marr prej nj audiokasete standarde dhe pr nj seanc
ka paguar 150 DM). (seanca televizive m 1.8.1991, ZDF, praktika e magazins
shkencore).
Disa shembuj t rasteve
Nj njeri me dhimbje t dhmbit merr nga gruaja e tij, e cila gjendej n terapin
hipnotike, udhzimin hipnotik miradashs dhe t besuar. Me thellimin e hipnozs ai
diktonte se gishtat e preknin ballin, t cilt pastaj aty qndronin t ngjitur fort.
Vetm prmes nj thirrje t terapeutit t tij mund t merrte ndihmn (Mac
Hovec,1987).
Veanarisht n mnyr perfide ndrion rasti i raportuar nga Habermani (1987). Nj
njeri skizofren me probleme t ereksionit para shum vitesh kishte ndrmarr nj akt
vetvrasjeje, n t cilin ai n mnyr t ndjeshme ishte gjymtuar n fytyr dhe gjuha e
tij e kishte humbur t folurit. Hipnotizeri amator i sugjeron q ta prcjell filozofin e
tij t vetbr, q ereksionet t vijn n vend, nse ai imagjinon qarkullimin oral t
organeve gjenitale. Kto sugjestione e plagosn shum rnd moralin dhe dinjitetin e
pacientit t dmtuar dyfish, aq ai pr gjasht muaj e zhvillonte iden pasuese mbi
qarkullimin oral t orgeneve gjenitale saq nj keqsim i psikozs s tij e vuri n
rrezik.
Intervistat me t takuarit zbulojn se prmes t gjitha rasteve n mas t
paparashikueshme ndodh kshtu dhe intervenimet duhet t ndrmerren, t cilat n
asnj parim (teorik, terapik apo hipnotik) nuk jan t treguara, ato do t ndodhin pas
metodave t vetgjetura n mnyr josistematike. Si kundrveprim raportohen:
ngarkesat e shumfishta seksuale dhe keqprdorimi nga pacientt (Conni,1972; Perry,
1979; Hoenkamp, 1990) padyshim klientt (Venni, 1988), depresionet, frikat,
katalepsit, (Mac Hovec, 1987), prmendin vetm n ndonj rast t rrall t publikuar.
Nj pacient tregon: Pasi q nj hipnotizues amator tashm e fiton shumn e pamas
nga nj kliente dhe at finansiarisht e kishte shkatrruar, ai e krcnonte at, se asaj do
ti thehej sistemi i imunitetit, nse ajo nuk vjen te ai edhe m tutje.
Q mundsit e keqprdorimeve t tilla tek pacientet t reduktohen, disa autor
propozojn (p.sh.Mac Hovec, 1965) q n do induksion t vendosetvulosja
(Teitelbaun, 1965). Kjo vulosje prmban sugjestionin, q asnjeri n t ardhmen tek
kta pacient t mos mund ta prdor hipnozn, nse ata persona mund ta keqprdorin
apo nse kualifikimi profesional i tyre sht i dyshuar.
Mitunteri ka shkuar aq larg, saq ai sugjeron se vetm mjekt s shpejti do t
akceptohen si terapeut t hipnozs.
106
Prfundimet
N faqet e mparshme fjaln hipnoz e patm shmangur, kshtu q tani ktu
problemet e prgjithshme terapeutike do t jen t dukshme, e t cilat, n mnyr t
prsosur, pavarsisht nga hipnoza apo t ndonj metode prkatse, mund t paraqiten.
Rreziqet jan relative
Conn (1968, fq. 21) i cili mbi nj prvoj hipnotike paraqet qndrueshmrisht:
Rreziqet e hipnozs jan faktikisht t pranishme, por ato jan saktsisht asisoji q do
marrdhnie psiko-terapeutike e prcjellin, por jo n form m t madhe, t
paprfillshme.
Kjo qndron n mnyr t vetkuptuar prpara se aplikuesi t mund t mbrthehet
vetm n nj arsimim pr hipnoz, por n lmin e tij profesional, si p.sh. i mbshtet
psiko-terapeuti kompetencat profesionale.
Parakushtet themelore t rndsishme ktu jan anamnezat relevante dhe informatat
baz diagnostike, para se t aplikohet hipnoza. Kjo vlen para s gjithash pr njerzit
medicinal dhe dentistt medicinal, t cilt hipnozn e vendosin n fushat tipike. Aty
ata m pak me reaksione psikike dhe me forma prpunuese jan t besuar, ata duhet n
rastet e dyshimta ta trheqin ndonj psikolog apo psikiatr specialist n trajtim
hipnotik (Burk,1979).
Nga kjo vjen vetm krkesa e seminareve kualifikuese t prcjellsve profesional
(veanarisht edhe e njohurive t fushave shkencore fqinje), por edhe pjesmarrja e
supervizioneve specifike profesionale tek indikacioni hipnotik dhe aplikimi.
Rreziqet e teknikave t hipnozs
Q nga fillimi lmi i tekniks s hipnozs duhet t jet ashtu e emruar, sepse ajo
ktu nuk jep indikacion t rregullt, por do t aplikohet m shum n mnyr
pragmatike, nj metod p.sh. n sport apo tek ndikimet prmes religjionit sht e
efektshme, ata nuk i kan takuar profesionit klinik; kshtu jan t rrezikshm grupet
profesionale si trajnert sportiv, polict, udhheqsit e sekteve etj. Prandaj, edhe
qndron njkohsisht mungesa e madhe e ksaj fushe aplikative: se ktu shum shpejt
amatort i shohin efektet vepruese t hipnozs, pa i njohur gjykimet prkatse t
mundsive kufizuese.
Sporti
Prmes hipnozs reduktohen bllokimet emocionale dhe frikat e sportistit, ngase ktu
mundsohen prmirsimet e arritura subjektive (Stantoni, 1983; Ruppi, 1987). Te
sportistt, veanrisht tek ata t cilsis s par, sht nj ekstrem i lart i
paparashikueshm i motivacionit, i cili mundson kt arritje t lart. Si rrezik ktu
gjithashtu sht e menduar se ata mund ta zhvillojn nj ambicie t lart dhe n
mnyr t mundshme kufijt e aftsive trupore leht i lshojn jasht.
107
Raportet televizive nga trajtimet prkatse t spotistve bjn t qart se ata m mir
n rrjedhjen e sakt t lvizjeve t tyre vetanake mund t programohen, si p.sh.
vrapuesit fillestar, n kt mnyr ata pastaj si refleks automatik jetsor prsri mund
ta fitojn nj t njqindtn e sekonds.
Me kt ne arrijm tek diskutimi i etiks s udhheqsve dhe terapeutve sportiv.
Hipnoza ndihmon ktu q ky moral t vihet n pah.
Gjyqi (gjykata)
Pohimet dshmuese, t cilat jan br nn hipnoz, npr gjykata jan t lejuara tek
gjetja e hipotezs; megjithat, jo si mjet argumuentues prfundimtar.
Rreziku i aplikimit ktu qndron m shum n shesh prpara. Teitelbaumi (1969) e
mban kt pr mundsi sesi nj mjek mund t ndikoj n kompletimin e dshmis
s nj krimi.
Gjat ksaj ky mjek pretendon q gjat matjes s shtypjes s gjakut, leht mund ta
zhvilloj nj induksion hipnotik dhe pastaj dshmitarit tia paraqes sugjestionet, p.sh.
prmbajtjet t cilat jan t nevojshme pr paln kundrshtare - ose anamnezat pr
fushat relevante.
Edhe ktu hipnoza pr ta nuk sht e rrezikshme, por i rrezikshm sht aplikimi i
struktures kriminale t saj.
Pedagogjia hipnotike
Fusha e pedagogjis hipnotike rrjedh m tepr nga literatura e vjetr dhe aplikimi
shekullor prfshin ndikimet pedagogjike tek fmijt nn hipnoz. Me siguri bien
posht ato prmes ndryshimeve t paprshtatshme, si rritja e koncentrimit,
prmirsimet msimore etj.
Rreziqet e veanta t hipnozs tek fmijt
Fmijt shpejt mund t shihen jo vetm si barts t simptomave, por gjithashtu edhe si
faktor krkues t qndrimeve t tyre ndryshuese (p.sh.tek pengesat e koncentrimit,
agrsiviteti, tek prmjerrjet n shtrat).
Kta m leht, megjithat, mund ti marrin prsipr ndryshimet e qndrimeve, e t
cilat t mos ndryshojn n kushtzimet e shkaktuara t problemeve.
Tashm tek pengesat e sjelljeve fmijrore, simptomat, paraqitja e problemeve, sht
nj diagnoz psikike mbshtetse e patjetrsueshme (krahaso te Rossi +
Peterrnami,1987).
Nj shembull pr kt do t jet nj rast, t cilin Tepereini (1977) e prshkruan, ku
prmendet sesi vepron nj ngritje e udhheqjes shkollore prmes hipnozs. Sesi
familja tani emigrohet, ai ktu jep te vendosja e trajtimit nj form t hipnozs n
letr (fq. 126). Pas kryerjes s ngritjes (shkollore) t mtutjeshme ai duhej q ta
pranonte letrn nn dry, sepse vajza e vogl kishte zbuluar se ajo n fillim vllain e
saj kishte nevoj vetm ta mbante nn hund, dhe at ta vinte n hipnoz. Ndrkoh,
ajo n mnyr t pandshkuar mund t luante me gjrat e veta dhe at pr nj ast ta
mnjanonte pa marr parasysh se n mbrojtje mund t ulej (fq. 127)
108