You are on page 1of 55

Bi ging

K thut o lng

GV: TS.Nguy n th Lan Hng


B mn: K thut o v THCN
H ni 08/2007

Ti liu tham kho


Gio trnh
, PGS. Nguyn Trng Qu,
Trng i hc Bch khoa H ni, 1996
, Ch bin PGS.TS. Phm
Thng Hn, Nh xut bn Gio dc, quyn 1,
, PGS. Nguyn
Trng Qu, Trng i hc Bch khoa H ni, 1996.


1.

Nguyn Th Lan Hng

Mc ch mn hc


Nghin cu c s k thut o lng v vic m bo c


s cho cc th nghim.
Nguyn tc hot ng ca cc phng tin o, cc
phng php o cc i lng vt l
Cc phng php nh gi sai s ca kt qu o, cc c
s tiu chun ho v chng thc.
Hnh thnh kinh nghim tin hnh th nghim o, kinh
nghim lm vic vi cc phng tin o c trnh nh
gi kt qu o v sai s php o.

Nguyn Th Lan Hng

Chng 1. Cc khi nim c bn ca k thut


o lng



o lng
nh ngha v phn loi php o
Khi nim v
v
Mt s c trng ca k thut o










Tn hiu o
Cc iu kin o.
n v o vaW chun mu
Phng php o vaW Phng ti nY o
Ng i quan s t v nh gi k t qu

Nguyn Th Lan Hng

nh ngha v o lng


Theo php lnh O LNG ca nh nc CHXHCN


Vit nam
Chng 1- iu 1: o lng l vic xc nh gi tr ca i lng
cn o
Chnh xc hn: o lng l mt qu trnh nh gi nh lng ca
mt i lng cn o c kt qu bng s so vi n v o

i lng o c:
Vi mt i lng cn o l X ta c th tm c mt i
lng X cho
m.X >X v (m-1)X =X
hay ni cch khc
nh x c X vo tp s t nhin {N} vi o X
Nguyn Th Lan Hng

nh ngha v phn loi php o





Php o l qu trnh thc hin vic o lng.


Phn loi




o trc tip: L cch o m kt qu nhn c trc tip tW mt php o


duy nht
o gin tip: L cch o m kt qu c suy ra tW sY phi hp kt qu
ca nhiu php o dng cch o trc tip.
o hp b": L cch o gn ging nh php o gin tip nhng sl lng
php o theo php o trc tip nhiu hn vaW kt qu o nhn c
thng phi thng qua gii mt phng trnh hay mt hY phng trnh
m cc thng sl am bit chnh l cc sl liu o c.
o th#ng k : n m bo Y chnh xc ca php o nhiu khi ngi ta
phi sn dng php o thng k. Tc l phi o nhiu ln sau ol ly gial tr
trung bnh.

o lng hc: l ngnh khoa hc chuyn nghin cu vW cc


phng php n o cc i lng khc nhau, nghin cu vW mu vaW
n v o.
Ky" thut o lng: ngnh kym thut chuyn nghin cu p dng cc
thnh tu ca o lng hc vo phc v sn xut vaW i sng.

Nguyn Th Lan Hng

V d- Phng trnh c bn ca php o



Ax =

X
X

X = Ax X

X: i lng cn o.
X0: n v o.
Ax: Gi tr bng s ca i lng cn o.
Qu trnh so snh i lng cn o vi
mu cho ra kt qu bng s
C th o mt i lng
vt l bt k c
khng???
Nguyn Th Lan Hng

Khng, v khng phi


i lng no cng
c th so snh gi tr
ca n vi mu
c.
7

Phng trnh c bn


Mun o gi tr ca mt i lng vt l bt k phi


chuyn i i lng ny sang mt i lng vt l
khc c th so snh c gi tr ca n vi mu
Hai loi chuyn i:
i lng in  in
i lng khng in  in
Cng c: cm bin (sensor, chuyn i s cp)

Nguyn Th Lan Hng

V d(: o )ng su+t c h,c c-a m/t d0m b


tng ch(i lc


&

'

"

R
l
= f

R
l
Nguyn Th Lan Hng

V d (2)
 Khi P cha tc ng, cu cn bng

Ura = 0

 Khi c P tc ng, Rtz thay i


mt lng R Ura thay i mt
lng U. o U R l

U =

R
R

R
l
= f
R
l
(R ) = f ( l )

 U??

R
R
=
Rtz R
5

CM??


R
= + KP + m
l

KP : H s poisson.
m : H s t l.
i vi kim loi : KP = 0,24 4.
Nu th tch V=l.S khng thay i trong qu
tr nh bin dng th KP = 0,5 v b qua m.
Nguyn Th Lan Hng

10

Xc nh c tnh ca dy dn in

rt = r20 [ 1+(t - 20) + (t-20)2 ]

, cha bit.

o in tr nhit 200C, t1 v t2
H 2 phng tr nh 2 n v .

rt = r

r = r
t

[ + (t

[ + (t

) + (t

) + (t

Cc php o
trc tip???


Nguyn Th Lan Hng

11

1.2. Phng php o (1)


Qu trnh o bin i thng
kt qu


X= X0

NX
N0

N
N

x


Nguyn Th Lan Hng

12

Phng php o (2)




Qu trnh o kiu so snh




Nguyn Th Lan Hng

13

V d


C mt vnmt c khc nh sau:




150V tng ng 100 vch

Khi o in p Vnmt ch 120 vch, xc nh kt qu?


N0 =


So snh

Gi tr

Gi tr

100
vach / V
150

100
Nx
= 120 :

150
N0
X = 120

C=

150
= 120.1,5 = 180 V
1000

1
= 1,5 / vach
N0

gi l hng s ca volmt

Nguyn Th Lan Hng

14

1.3. c trng ca k thut o(1)


Tn hiu o & Cc iu kin o



Tn hiu o mang theo thng tin vW i tng cn nghin


cu.
Tn hiu o th( hin 2 phn : Phn i lng vaW phn
dng tn hiu.
Ph n 3i lng: thng tin vW gial tr ca i tng o
Ph n D3ng tn hi5u: thng tin vW sY thay i tn hiu o




Gia cng tn hiu: l nghin cu cc quy lut bin i tn hiu, xc nh cc loi tn


hiu, chuyn cc tn hiu bt kyW vW cc tn hiu c quy lut n nh gial chng,
chuyn i xa, dng vo vic iu khin hoc phc hi li tn hiu y khi cn thit
Xn lyl tn hiu o lng: tc l p dng cc nguyn cng vW o lng ln cc tn
hiu ol, c nhng c im ring l vn W bin cc tn hiu ol thnh sl vi mt
sai sl xc nh, phn nh nh lng i lng cn o

Cc iu kin o:Khi tin hnh php o ta phi tnh n nh


hng ca mi trng n kt qu o vaW ngc li, khi sn
dng dng c o phi khng c nh hng n i tng
o.
Nguyn Th Lan Hng

15

c trng ca k thut o(2)


n v o v chun mu


Vic u tin ca o lng hc l xc nh n v o v


nhng t chc cn thit to mu m bo cho kt
qu o lng chnh xc, tin cy
Vic thnh lp n v , thng nht n v o lng l mt
qu trnh lu di, bin ng. Vic m bo n v, t chc
kim tra, xc nhn, mang tnh cht khoa hc, k thut va
t chc v php lnh
Vic thng nht h thng quc t v n v mang tnh cht
hip thng v quy c ->
-> h thng n v IS
(International Standard) ra i (1960) Do t chc quc t
v chun ph trch ISO(International Standard
Organisation) gm 7 i lng chnh


Nguyn Th Lan Hng

16

c trng ca k thut o(3)


Phng php o v Phng tin o


Qu trnh o c thc hin theo nhng bc nht nh,


thc hin cc thao tc o lng c bn.
Th tc ph i hp cc thao tc (nguyn cng) o lng l
phng php o.
Phng tin o th hin k thut ca mt phng php o
c th. ->nh ngha Phng tin o l tp hp cc phn
t, cc modul, cc dng c, cc h thng phc v cho vic
thu thp v x l s liu o lng
Phn loi phng tin o lng

Nguyn Th Lan Hng

17

c trng ca k thut o(4)


Ngi quan st


ol l ngi o vaW gia cng kt qu o. Nhim v ca


ngi quan st khi o l phi nm c phng php o,
am hiu vW thit b o m mnh sn dng; kim tra iu kin
o; phn on vW khong o n chn thit b phuW hp;
chn dng c o phuW hp vi sai sl yu cu vaW phuW hp
vi iu kin mi trng xung quanh; bit iu khin qu
trnh o n cho ra kt qu mong mun; nm c cc
phng php gia cng kt qu o n tin hnh gia cng sl
liu thu c sau khi o. Bit xt on kt qu o xem am
t yu cu hay cha, c cn o li hay khng, hoc phi
o li nhiu ln theo phng php o lng thng k.
Ngy nay vai tr ca ngi quan st gim nh v hu ht
cc phng tin u o t ng
Nguyn Th Lan Hng

18

c trng ca k thut o(5)


nh gi kt qu o




Xc nh tiu chun nh gial mt php.


Kt qu o mt mc Y no ol c thn coi l chnh xc. Mt gial
tr nh vy
c gi l gial tr c lng ca i lng o. ol l gial tr c xc
nh bi thc nghim nhW cc thit b o. Gial tr ny gn vi gial tr
thc m mt iu kin no ol c thn coi l thc.
n nh gial gia gial tr c lng vaW gial tr thc, ngi ta sn
dng khi nim sai sl ca php o. Sai sl ca php o l hiu gia
gial tr thc vaW gial tr c lng
X = Xthc - Xc lng
C rt nhiu nguyn nhn dn n sai sl :



Do phng php o khng hon thin.


SY bin ng ca cc iu kin bn ngoi vt ra ngoi nhng iu kin tiu
chun c quy nh cho dng c o m ta chn.

Do dng c o khng m bo Y chnh xc, do cch c ca ngi


quan st, do cch t dng c o khng ng quy nh v.v...
Nguyn Th Lan Hng

19

1.3. Cc nguyn cng o lng c bn(1)


Qu trnh o l thc hin cc nguyn cng o lng, cc
nguyn cng c th thc hn t ng trong thit b hoc do
ngi thc hin.
 Xc nh n v o, thnh lp mu, to mu v truyn
mu:


Wxc nh n v, to ra chun mu l nhng i lng vt lyl c tnh bt


bin cao vaW l hin thn ca n v o lng.
lng tn hoal chun vaW tn hp thnh i lng chun c thn thay i gial
tr, to thun li cho vic xc nh gial tr ca i lng o, ta gi l truyn
chun.

Nguyn cng bin i: Thc hin php bin i trn cc


tn hiu o lng, tW i lng ny sang i lng khc,
tW dng ny sang dng thn hin khc
Nguyn Th Lan Hng

20

Cc nguyn cng o lng c bn (2)




Nguyn cng so snh:




so snh c thn thc hin trong khng gian sl bng mt thut


ton chia (phng php o bin i trc tip)
trong khng gian cc i lng vt lyl, thc hin bng mt php
trW trong bY so snh (comparator) X - Xk (phng php o
kiu so snh)

Nguyn cng giao tip.




Giao tip ngi vaW my (HMI) trong y vic hin thiY, trao i,
theo di gim st l mt dch v khal ln trong hY thng thng
tin o lng iu khin.
Giao tip vi hY thng (tc vi mng) thn hin chun yu dch
v truyn thng.

Nguyn Th Lan Hng

21

1.4. Thit b o (1)




Xc nh tiu chun nh gi mt thit b o:




Tiu chun c thn l tiu chun quc gia do c quan php quyn ca
mt NhaW nc quyt nh vaW thnh php lnh.
Tiu chun quc tl l tiu chun do hi ng cc nhaW bc hc nghin
cu, xc nh vaW khuyn co n cc quc gia p dng.
ISO vaW IEC l nhng tiu chun quc tl c ng dng rng ri trong
rt nhiu lnh vc sn xut

T chc kim nh v xc nhn thit b o:




Thit b o lng l thit b phi m bo cc tiu chun vW cht lng


v vy nh kyW phi c kim nh vaW cp giy lu hnh
y l cng vic ca cc trung tm kim chun tc l so snh thit b
do vi chun vaW nh gial li thit b o.
Ch c nhng thit b o am kim chun vaW am c cp giy chng
nhn mi c coi l thit b o hp php, c thn lu hnh.
Nguyn Th Lan Hng

22

Thit b o (2)


T chc qun l m bo o lng

Thit b o l mt thit b c bit, n c qun lyl theo php lnh


NhaW nc. NhaW nc ra nhng quy nh vW qun lyl thit b o, nh
l,
t tiu chun hay khng t tiu chun, c
lu hnh hp php hay khng. Phi m bo vic truyn chun c thn
xung n nhng ni cn thit m bo cho vic nng cao cht lng
ca cc sn phm cng nghip vi yu cu ngy cng cao.
Cc tiu chun chung nht ca mt thit b o






Gial tr o vaW khong o


Sai sl v chnh xc
Cc tiu chunn khc
 NgoaWi hai tiu chunn vW nhaYy, chnh xc cuna thit b o coWn phani xt
n Yc tnh Yng, tnn hao cuna thit b v cc ch tiu Yc biYt i vi tng
thit b.
 Cc ch tiu chuan nayW l nhng ch tiu ph nhng col nhmng lc tr
thaWnh ch tiu quan troYng.
Nguyn Th Lan Hng

23

Chng 2. H n v, chun, mu, to mu v


chuyn mu





n v v h n v
Chun v mu
To ra mu cng tc v mu bin i
T chc quc t v quc gia v h thng chun.

Nguyn Th Lan Hng

24

2.1.n v v h n v chun(1)
H n v SI gm 7 i lng chnh

"

"

'

&

&

102 n v dn xut v 72 i lng vt l

Nguyn Th Lan Hng

25

n v v h n v (2)
Bi s v c s ca n v


+

<

>

>

<

>

>

>

>

o
2

>

>

>

>

>

<

>

o
4

Nguyn Th Lan Hng

26

nh ngha 7 n v c bn
a. Chiu di:

b. Khi lng:

c.Thi gian: l thi gian ca 9.192.631.770 chu k ca


my pht sng nguyn t Sedi 133(Cs-133).
d. Dng in: Ampe l cng dng in to ra mt lc y
l 2x10-7 N trn n v chiu di gia hai dy dn di v cc
t cch nhau 1m.
Nguyn Th Lan Hng

27

nh ngha 7 n v c bn (2)
e. Nhit (nhit ng): l
im ba ca nc nguyn cht.

1
273,16

nhit nhit ng ca

f. Lng vt cht (mol) l lng vt cht ca s nguyn t


ca vt cht y, bng s nguyn t c trong 0,012 kg cacbon 12
(C12).
g.Cng sng hay quang : candela (Cd) l cng ca
mt ngun sng pht ra nh sng n sc tn s 540.1012 Hz,
vi cng sut 1 Watt trong mt Steradian (Sr).
683

h. Hai n v ph l Radian (Rad) v Steradian.


Radian l gc phng c cung bng bn knh.
Sterradian l gc khi nm trong hinh cu gi hn bi vng
trn cu c ng knh bng ng knh ca qua cu.
Nguyn Th Lan Hng

28

Bng cc n v dn xut

Nguyn Th Lan Hng

29

Mt s n v ngoi n v hp php m vn s
dng
n v

Quy i ra SI

Quy i ra SI

n v

Inch

2,54. 10-2m

Fynt

4,536 . 10-1kg

Foot (pht)

3,048. 10-1m

Tonne

1,0161. 103kg

Yard (Yat)

9,144 . 10-1m

Fynt/foot2

4,882kg/m2

Mille (d m)

1,609km0

Fynt/foot3

1,6018510 kg/m3

Mille (h i l)

1,852km

Bari

1.106 N/m2

"Inch vung

6,4516.10-4m2

Torr

1,332. 102 N/m2

Foot vuong

9,290.10-2m

Kilogam l c

9,8066N

Calo

4,1868J

Inch kh i

1,6384.

Foot kh i

2,832 . 10-2m3

M l c

7,457.102 W

Galon (M )

3,785. 10-3m3

Kilowatt gi

3,60 . 106J

Galon (Anh)

4,5 10-3m3

Thermie

1,0551 . 103J

Electron volt (ev)

1,602 . 102J

Gauss

1.10-4 T

Maxwell

1.10-8Wb

10-5m3

Nguyn Th Lan Hng

30

2.2.Chun v mu
thng nht c n v th ngi ta phi to c mu
ca n v y, phi truyn c cc mu y cho cc thit
b o
thng nht qun l o lng, m bo o lng cho
cng nghip, thng mi, v i sng, mi quc gia u t
chc h thng mu chun v truyn chun ca quc gia
.
 Cc hng s vt l dng lm chun
 Chun mu mt
 Chun mu v khi lng
 Chun mu v thi gian v tn s.
 Chun mu v cc i lng in.

Nguyn Th Lan Hng

31

nh ngha - chun
Theo tiu chun Vit Nam (TCVN) 6165 -1996 chun o
lng (measurement standard) hay vn tt l chun, c
nh ngha nh sau: Chu7n

Phn loi





Chun u (Primary standard)


Chun th (Secondary standard):
Chun bc I:
Chun bc II:

Nguyn Th Lan Hng

Theo cng
mt i lng

32

Phn loi (2)




Chun u (Primary standard): L chun c ch nh hay


tha nhn rng ri l c cht lng v mt o lng cao
nht v cc gi tr ca n c chp nhn khng da vo
cc chun khc ca cng i lng.
Chun th (Secondary standard): L chun m gi tr ca
n c n nh bng cch so snh vi chun u ca
cng i lng.
Chun bc I: l chun m gi tr ca n c n nh bng
cch so snh vi chun th ca cng i lng.
Chun bc I: l chun m gi tr ca n c n nh bng
cch so snh vi chun th ca cng i lng.

Nguyn Th Lan Hng

33

Phn loi (3)




Trn phm vi quc t




Chun quc t (International standard):


L chun c mt hip nh quc t cng nhn lm c s n nh gi tr
cho cc chun khc ca i lng c lin quan trn phm vi quc t.
Chun quc gia (National Standard):
L chun c mt quyt nh c tnh cht quc gia cng nhn lm c s
n nh gi tr cho cc chun khc c lin quan trong mt nc.
Chun chnh (Reference standard):
L chun thng c cht lng cao nht v mt o lng c th c mt a
phng hoc mt t chc xc nh m cc php o u c dn xut
t chun ny.
Chun cng tc (Working standard):
L chun c dng thng xuyn hiu chun hoc kim tra vt o,
phng tin o hoc mu chun.
Chun so snh (Transfer standard):
L chun c s dng nh l mt phng tin so snh cc chun.
Nguyn Th Lan Hng

34

Mt s hng s vt l dng lm chun


i lng

K
hiu

Tc nh sng
trong chn khng

299.792.458 m/s(chnh xc)

1,60217733 . 10- (0,3ppm)

in p, dng
in

Kj-90

483.587,96 Hz/v (0,4 ppm)

in p

RJ-90

25,812807 K (0,2 ppm)

in tr

4.10-7 N/A2 (chnh xc)

in dung

in tch electron

Hng s Jozepson"

Hng s Von klitzing

H s dn t
chn khng

trong

Gi tr (vi khng chc


chn 1)

Nguyn Th Lan Hng

ng dng

Thi gian, tn s
chiu di

35

Mt s chun mu v cc i lng in






Chun dng in
Chun in p
Chun in tr
Chun in dung
Chun tn s

Nguyn Th Lan Hng

36

Mt s n v ngoi n v hp php m vn s
dng
n v

Quy i ra SI

Quy i ra SI

n v

Inch

2,54. 10-2m

Fynt

4,536 . 10-1kg

Foot (pht)

3,048. 10-1m

Tonne

1,0161. 103kg

Yard (Yat)

9,144 . 10-1m

Fynt/foot2

4,882kg/m2

Mille (d m)

1,609km0

Fynt/foot3

1,6018510 kg/m3

Mille (h i l)

1,852km

Bari

1.106 N/m2

"Inch vung

6,4516.10-4m2

Torr

1,332. 102 N/m2

Foot vuong

9,290.10-2m

Kilogam l c

9,8066N

Inch kh i

1,6384. 10-5m3

Calo

4,1868J

Foot kh i

2,832 .

10-2m3

M l c

7,457.102 W

Galon (M )

3,785. 10-3m3

Kilowatt gi

Galon (Anh)

4,5 10-3m3

Thermie

1,0551 . 103J

Electron volt (ev)

1,602 . 102J

Gauss

1.10-4 T

Nguyn Th Maxwell
Lan Hng

3,60 . 106J

1.10-8Wb

37

a.Chun dng in




Chun bng cn AgNO3 in phn


Nm 1960 chun c thc hin thng qua cn dng
in tc l o lc y in t gia hai dy dn di v
cc thng qua cn c chnh xc cao ( t n 4.10-6
A).
Gn y th ngi ta c xut vic xc nh dng in
thng qua t trng
Xc nh dng in chun rt phc tp v vy trong thc
t ngi ta s dng chun v in p.
Nguyn Th Lan Hng

38

Pht in p mt chiu
chun

Dung dch

in phn CdSO4

Tinh th
h

Pin mu Weston

Thy ngn

Sc in ng Pin mu 200C cho bi Cng thc:


E20=

1.018636-0.6.10-4

Almangan Hg
(12,5%Cd)
Dy Pt

N-5.0.10-5N

N=0.04-0.08
Sc in ng ca Pin mu li thay i theo nhit theo Cng
thc:
Et = E20-4.610-5(t-20) 9.510-4(t-20)2 +1.0 10-5(t-20)3+..
Tri sc t ng hng nm l 1V/nm (microVolt)
Mu n p Quc gia c ly l gi tr trung bnh ca 20 (hoc
10) pin mu bo ho ny.
Nguyn Th Lan Hng

39

Phn t Jozepson (1)


V =n

h
f
e

n- S cp chuyn tip Siu dn; h- Hng s Plank, ein tch Electron; f tn s sng in t cc ngn dng
ln lp chuyn tip siu dn ch-oxit ch tinh khit.
Lp chuyn tip trong bnh cch nhit nhit (24)K. Tn s sng in t cc ngn l 9 GHz.
in p trn mt lp chuyn tip (4-5) mV c tnh n
nh rt cao: c truyn so snh vi pin mu thng
qua mt phn p chnh xc (3.10-8) v tng hp c th
thit lp in p vo khong 1V ( so vi Pin mu) h
s khng n nh thp hn 5.10-8V.

Nguyn Th Lan Hng

40

Lp chuyn tip

Nguyn Th Lan Hng

41

Pht tn s chun
Nguyn l ca my pht thi gian hay tn s chun u da trn cng thc:

h = E E


h- hng s Plank; - l tn s;E1v E2 l hai mc nng lng trong khi chuyn mc.
Hin nay dng 3 loi mu nguyn t v thi gian: Xedi, Hitro, Rubidi
Bng tm tt cc c tnh ca cc mu thi gian hay s dng
c tnh

Xedi

Hitro

Tnh lp li

3.10-12

2.10-12

n nh(trung binh trong 1 sec)

5.10-12

Tri

Rubidi

Thch anh

5.10-13

5.10-12

5.10-12

Rt nh

Rt nh

1.10-13

5.10-10

Tn s cng hng

9.192.631.770

1420405.751

Trng lng my (khoang)

30kg

400

Nhit lm vic

-20 +600C

0 500 C

S ln cng hng nguyn t trong


mt giy
Nhit cng hng

106

1012

3600K

3000K
Nguyn Th Lan Hng

6.834.682.608
15

10

0 500 C

0 500 C

1012
3300K
42

S my pht tn s mu kiu Xedi




&




'

"

Ch c cc nguyn t x di c
nng lng F = 4. mf = 0 mi i
vo bung chn khng, y
n qua 1 in trng u v
c nung nng ln bng tia
sng cc ngn, c tn s
9.162.631.770 Hz.

Nguyn Th Lan Hng

43

V d: Mt s i pht tn s trn th gii

Nguyn Th Lan Hng

44

Chun in tr
T lu, in tr mu l mt b gm 10 cun dy manganin c
in tr nh mc 1 trong hp kn 2 lp y khng kh nn,
c gi tr 1,0000002 vi phng sai = 1.10-7.
Truyn in tr mu cho cc in tr khc bng cu 1 chiu.
T nm 1990, in tr mu c xc nh thng qua hiu ng
Hall lng t t (QHE), nh c hng s vt l von Klitzing.
Hng s von Klitzing c xc nh Rk-90 = 25,81280 vi sai
s 0,2.10-6. Phn t c b n ca mt QHE l mt planar
MOSFET mng trong mt mi trng nhit thp. 1-2K (2710C). T trng c t vung gc vi l mng bn dn c
cng t c m mt vi Tesla.
Nguyn Th Lan Hng

45

Hiu ng Hall


in p cm ng Hall t l vi
cng t cm B v dng in
i qua tm QHE

Nguyn Th Lan Hng

Dng in

Dn
in t
T cm

46

Chun in tr


Uh = Rk-90 I/i
Phn
t
QHE

in tr
truyn
chun

Rh =

Uh
= R k 90 / i
I

Uh: in p Hall, Rh = in tr Hall lng t .


I dng in chy trong mng bn dn MOSFET.
i con s nguyn ch s o Hall trong mng bn
dn lc xc nh Rh.
Rk-90: hng s von Klitzing.
Nguyn Th Lan Hng

47

Nguyn Th Lan Hng

48

V d

Chun in dung
Chun in dung c thc hin bng t in tnh theo l thuyt Thompson Lambard. T gm 4 thanh thp ng knh 50mm di 500mm c trc song song v
nm trn nh hinh vung, gi a chng c 1 thanh mn chn tnh in t ngay
tm ca h nh vung: S thay i in dung ca t in (ca tng cp in cc) thay
i theo kho ng di chuyn ca thanh mn chn.
C =

1
1
ln 2L =
ln 2 L
2
2 0C 2

0: t dn ca khng k h, C = tc nh sng.
L o bng phng php giao thoa vi L = 100mm sai s 10-7. C=
0,4002443 pF, sai s khng qu 5.10-7.
in dung mu c truyn sang cc in dung khc bng cu xoay chiu.
T cc mu ny ta c th suy ra cc i lng in khc thng qua cc hp in
tr v hp in dung chnh xc cao.

Nguyn Th Lan Hng

49

2.3.To ra mu cng tc v mu bin i




Sau khi to mu quc gia, phi t chc mng li quc t


v quc gia truyn chun n nhng phng th nghim
tiu chun khu vc. Nhng chun ny phi t chnh
xc yu cu: cch b tr, quy lut bin i ph hp vi tn
hiu kim tra v thit b so snh.

Nguyn Th Lan Hng

50

To ra mu cng tc v mu bin i (2)




Cc vn to mu cng tc (mu bin i):




Lng t ho chun mu:


Sau khi am xc nh n v, cn c cch phn chia mu thnh nhng bi sl
vaW c sl ca n v.
 n v nhon nht ca chun mu gi l lng tn.
 Sai s lng t
q
= K =
X K mu
N K bin i
T hp cc lng t ca mu thnh
Cc lng tn ca mu c tn hp vi nhau thnh nhng i lng mu
bin thin.Tn hp cc quy tc gi vaW biu din cc con sl c gial tr xc nh
gi l hY thng m.


Thut ton bin i trong qu trnh ra mu


Trong qu trnh so snh vi i lng cn o, mu cn phi thay i c
gi tr ca n. Thay i theo mt chin lc nh th no ti u theo mt
mc tiu nht nh, l thut ton bin i mu.

Nguyn Th Lan Hng

51

2.3. Lin kt chun


T chc chun th gii
 T chc m bo o lng ca Vit nam
Theo s t chc quc t v cng c mt Vit nam c
Tng cc tiu chun o lng cht lng trc thuc hi
ng b trng chu trch nhim v vic xy dng cc tiu
chun, qun l cc phng tin o lng m bo cht
lng cc sn phm sn xut ti Vit nam.
V vic m bo o lng, trc thuc Tng cc TC-L-CL c
cc trung tm o lng






Trung tm o lng nh nc
Trung tm o lng 1, trung tm o lng 2..
Cc phng th nghim chun chuyn ngnh Vilas

Nguyn Th Lan Hng

52

Cu trc m bo o lng Vit nam

Nguyn Th Lan Hng

53

Trung tm o lng Vit nam

Nguyn Th Lan Hng

54

T chc quc t v chun ISO31-1992

















ISO 31-0: Nguyn tc chung


ISO 31-1: Khng gian v thi gian
ISO 31-2: Hin tng tun hon v cc phn lin quan
ISO 31-3: C
ISO 31-4: Nhit
ISO 31-5: n v t
ISO 31-6: nh sng v bc x n c lin quan
ISO 31-7:m
ISO 31-8: Ho hc v vt l phn t
ISO 31-9: Vt l nguyn t v ht nhn
ISO 31-10: Phn ng ht nhn v bc x ion ho
ISO 31-11: Du hiu v k hiu ton hc dng trong khoa hc vt l v
cng ngh
ISO 31-12: S c trng
ISO 31-13: Vt l trng thi rn
Nguyn Th Lan Hng

55

T chc quc t v chun


Chu u EUROMET

Nguyn Th Lan Hng

56

T chc quc t v chun


Chu u EUROMET (2)

Nguyn Th Lan Hng

57

V d: T chc truyn mu quc t (1)


nh ngha cc n v c bn

Meter
m

Kilogram Second
k
s

Ampere
A

CIPM xc nh hng s
Josephson

KJ-90

Phng th nghim quc gia

Thc hin cc nh ngha SI

Newton
N
Joule
J
Watt
W
Volt
V

Gi tr ca cc hng s vt l
i din quc gia v Volt ( mu 10V)
Nguyn Th Lan Hng

2e/h
J-Array
58

T chc truyn mu quc t (2)


J-A rray

P hng th nghim a phng


Truyn chun s cp (dng M A P )

732B

M u u V olt nhn to ti a phng


(T heo M A P )

734A

M u 10V
S o snh vi m ng J-A rray
thng qua M A P .

732B

M u phn p (10:1 v 100:1)

752A

i din c lp
ca in p V

5700A

M u lm vic
D ng c o s dng (dch v cho R & D )

8842A

K h iu
= nh ngha
= T hit b thc nghim
= T hit b s dng v thng m i

= thit b thng m i
Nguyn Th Lan Hng

59

Chng 3. Thit b o v nh gi thit b o









Phn loi phng tin o lng


c tnh k thut ca thit b o
M rng khong o
Nng cao c tnh k thut ca thit b o
Kim nh phng tin o lng
Xy dng mt thit b o

Nguyn Th Lan Hng

60

Tnh hnh pht trin ca thit b o v h thng


o
S ho
Thng minh ho




p dng cho phng php o hin i


T ng x l thao tc o
T ng x l kt qu o
Thng tin vi h thng






Nguyn Th Lan Hng

61

Phn loi phng tin


o lng


&

'

"

$



!

"

8
!
!


#

!
!

'

*
)

"

&
!

>


'

<

Nguyn Th Lan Hng

62

Kt ni h thng cng nghip-PLC

Nguyn Th Lan Hng

63

Phn loi thit b o lng (2)


 Dng c o lng in : Gia cng cc thng tin o lng, tc l
cc tn hiu in c quan h hm vi cc i lng vt l cn o.
 Cc dng c n l thc hin cc php o trc tip
 Dng c o tng t : Gi tr ca kt qu o thu c c
biu din bng mt hm lin tc theo thi gian (gm cc
loi dng c o kim ch v dng c t ghi )
 Dng c o s : Kt qu o c th hin bng s
 Thit b o: bao trm ln tt c dng c o tng t v dng c
o s, c th phn loi theo phng php o gm 2 loi thit b
o :
 Thit b o bin i thng.
 Thit b o kiu so snh hay b.
 Ngoi ra, c th phn loi dng c o theo i lng o nh:
Ampemet, Volmet, Hecmet (o tn s), p k (o p sut), tc
k (o tc ), lu tc k (o lu tc) v.v...
Nguyn Th Lan Hng

64

M
RO
P
AY
PL D OL
DIS ANNTR
CO

A/D

Co

D/A

nd
it

ion

Tim

SO
R

th
MaP

MO
ME
BU
S

RY
8P
48

Thit b o lng trn c s my tnh


PC

Thit b o lng n l

PR
OC
ES

Te

m pe

T
OR

ratu

re

Flow
Con
Pres
su

re

Alar
m

ing

Con

ditio

tro

l Pa
ne

ns

ST

O
DI/
O
TI/

OP

ing

Ngi s dng quyt nh


c tnh my

Nh sn xut quyt nh
c tnh my

Nguyn Th Lan Hng

65

Tch hp h thng
Hardware & Driver Software
Acquisition and Control

PC or
Workstation

Te

mp

era

tur

Flo

w
Co

Pre

ssu

re

Ala

rm

Co

nd

itio

ns

ST
OP

SCX
I-100
1

ntr

ol

Pa

nel

LabVIEW
Software
Analysis and
Presentation

SCXI
1140
SCXI
1140

SCXI
1140

SC

XI
1140

SC

XI
1100

SCX
I

AINFRA

ME

DAQ Products
Serial Instruments
Process

GPIB Instruments

NATIO
INS
TRUME
NAL
NTS

bus

Unit Under Test

Other
networked
computers

VXI Instruments

Nguyn Th Lan Hng

66

Thit b o v nh gi thit b o
Cm
bin

Mch o

Ch th

H thng thng tin


o lng

H thng o lng

H thng kim tra

H thng nhn dng

H thng chun on

H thng o, kim tra, bo


ng

H thng o, kim tra, nhn


dng

H thng o lng, iu khin

H thng o, kim tra, chun on

Phn loi cc phng tin o lng


Nguyn Th Lan Hng

67

Thit b o v nh gi thit b o





H thng o lng : o v ghi li cc i lng o.


H thng kim tra t ng : Thc hin kim tra cc i lng o.
Cho ra kt qu ln hn, nh hn hay bng chun.
H thng chun on k thut : Kim tra s lm vic ca i tng
ch ra s hng hc cn sa cha.
H thng nhn dng : Kt hp vic o lng, kim tra phn loi
i tng tng ng vi mu cho. VD: My kim tra phn loi
sn phm.
T hp o lng tnh ton : S pht trin ca k thut tnh ton
cho ra i mt thit b mi l t hp o lng tnh ton vi chc
nng c th bao qut ton b thit b trn. l s ghp ni h
thng thng tin o lng vi my tnh. N c th tin hnh o,
kim tra, nhn dng, tnh ton v c iu khin i tng na.

Nguyn Th Lan Hng

68

Phn loi thit b o




Nm trong h thng:


Transmitter v transducer:




o in
o nhit v p sut
Phn tch nng vt cht

Thit b ri:Phn theo nhm thit b c bn xy dng h







Multimt:
My m vn nng: (tn s k)
My hin sng, Monitor cng cc thit b t ghi
Thit b dng P(vi x l Micro Processor):




Thit b thu thp s liu


intelligent transmitter
Analyser

Nguyn Th Lan Hng

69

2.2. Thng s k thut ca thit b










nhy
Khong o, ngng nhy v kh nng phn ly
Sai s hay chnh xc
Cp chnh xc
Tnh tuyn tnh ca thit b
c tnh ng
Mt s thng s khc nh: cng sut tiu th, kch thc,
trng lng ca thit b

Nguyn Th Lan Hng

70

A. M hnh thit b o

Nguyn Th Lan Hng

71

B. nhy
Phng trinh c bn
Y= F(X,a,b,c...)

S =

f
X

F/X - nhy vi X hay


F/a - nhy ca yu t anh hng a hay nhiu
 Nu khng xt ti nhiu u vo
Khi K=(S)=const -> X,Y l tuyn tnh.
K=f(X) -> X, Y l khng tuyn tnh - > sai s phi tuyn.

Vic xc nh K bng thc nghim gi l khc thit b o. Vi


mt gi tr ca X c th c cc gi tr Y khc nhau, hay K khc
nhau.


Sai s v nhy:

S =

dS
S

Nguyn Th Lan Hng

Sai s nhn tnh


72

V d



Cn trng lng c nhy cu 1,5 mV/V


Khi cung cp cho cu 1V
ng cho cu l 1,5mV.
X l i lng no??
Y l i lng no ??
X l in p cung cp cho cu
Y in p ra ca ng cho cu

Nguyn Th Lan Hng

73

V d



Cm bin o nhit LM35 c nhy 10mV/0C


Tnh in p ra ca cm bin khi nhit 00C v 1000C

Nguyn Th Lan Hng

74

Nguyn Th Lan Hng

75

C. H s phi tuyn ca thit b


nh gi tnh phi tuyn ca thit b o ta xc nh h s phi
tuyn ca n.
H s phi tuyn xc nh theo cng thc sau:


. Xmax- l sai lch ln nht


Ta thng dng khu b phi tuy n
Scb.Sb= K

Nguyn Th Lan Hng

76

D. Khong o, ngng nhy


v kh nng phn ly
Khong o ( Range/Full Scale/Span):
Dx = Xmax Xmin
 Ngng nhy, kh nng phn ly (Resolution):
Khi gi m X m Y cng gi m theo, nhng vi X X khi khng th phn
bit c Y, X c gi l ngng nhy ca thit b o.
Thng thng : dng c tng t Y=1/5 vch chia
dng c s : X =Xn/Nn tc gi tr mt lng t o
Kh n ng phn ly ca thit b o
-Thit b tng t


-Thit b s:


Nguyn Th Lan Hng

77

V d


phn gii ca mt Volmt l

Nguyn Th Lan Hng

78

E. chnh xc v sai s - Phn loi


Sai s thit b o
Theo cch
th hin

Tuyt i

Nguyn nhn

H thng

Quan h
vi X

Cng tnh

Theo iu
kin k thut
kim tra
Ch

Quy i

Tng i

Ngu nhin

Nhn tnh

Phi tuyn

C bn

Ph thm

Tnh

ng
Nguyn Th Lan Hng

79

chnh xc v sai s (2)




Sai s tuyt i (thit b o, php o)


X = X - Xth
X: Gi tr ch bi thit b o ti mt gi tr trong khong o.
Xth: Gi tr thc ca i lng o, thng Xth c o dng c o cp
cao hn.

Sai s tng i (php o)


X


x =
X th

 Sai s tng i quy i (thit b o): nh gi thit b o

n =

X
DX

hay

n =

X
Xn

Nguyn Th Lan Hng

80

chnh xc v sai s (3)


 Sai s h thng :

 Nguyn nhn do ch to v lp rp
 C gi tr khng i (khc thang o, do hiu chnh dng c o
khng chnh xc (chnh im "0" khng ng), do nhiu)
 Thay i c quy lut: do nh hng ca trng in t
 Nu tm ra nguyn nhn c th loi tr c.
 C th tm ra sai s h thng khi kim tra nh k thit b o (loi
tr theo mt cng thc hiu chnh hay mt bng hiu chnh).
 Sai s ngu nhin :
 Xut hin do mt nguyn nhn khng bit, theo quy lut ngu
nhin.
 Nu tng s ln o n v cng (n ) th Xng 0.
Nguyn Th Lan Hng

81

chnh xc v sai s (4)


+ c tnh thng k ca mt bin ngu nhin X.
Gi thit ta c mt bin ngu nhin X, mt phn b xc sut
ca X l f(x)
+

M men bc k ca X : mk(x)

m k x = x k f x dx

K vng ton hc : M men bc 1 ca X.

E x = m

x = xf x dx

Cc tnh cht E(X): E(X) = E(X)


E(X + Y) = E(X) + E(Y).
Nguyn Th Lan Hng

82

chnh xc v sai s (4)


Gi tr trung bnh ca mt bin ngu nhin X chnh bng k vng
ton hc ca n.
x= E x = m x


E x =x=

Nu X ri rc :

lch trung bnh :

xi x

i=

: c lng gi tr trung bnh

Nguyn Th Lan Hng

83

Sai s (5)
 Sai s cng tnh : a khng ph thuc vo gi tr ca i lng o
(gy ra do hin tng tr, ma st )
 Sai s nhn tnh : m t l vi gi tr o : m = mX (gy ra do s
thay i nhy ca thit b o)
X
m
 Sai s tuyt i ca thit b o:
a +
X = a + m = a + mX

 Sai s tng i ca thit b o

= a +m
X
X
= a +m
nh nht

x =
Khi X=Xn  x

X =

Nguyn Th Lan Hng

84

F. Cp chnh xc ca dng c o

 nh gi chnh xc ca thit b o
 Cp chnh xc ca thit b o c quy nh cht ch theo
php lnh nh nc v sai s c bn ca thit b, sai s ph,
cng thc tnh ton sai s, cc quy nh kim nh
 Cc c quan nghin cu, ch to v qun l phi tun th
php lnh ny

Nguyn Th Lan Hng

85

Phn loi cp chnh xc(1):


a) i vi nhng thit b m tnh chnh xc c quy nh bng sai
s tuyt i ca n. Ngi ta phn thnh cp 0, cp 1, cp 2, cp3.
VD : i vi cc pin mu : Pin mu cp1, cp 2, cp 3. bin ng
ca pin mu cp 1 khng qu 50 V/1nm; cp 2 < 100 V/1nm; cp 3
< 300 V/1nm. Tnh theo gi tr tuyt i.
b) i vi thit b o m sai s ch yu l sai s cng tnh th cp
chnh xc ca thit b o c sp xp theo sai s tng i quy i
tnh theo phn trm khong o ca thit b o.
VD: n%
1%  cp chnh xc ca thit b o c xp vo cp 1.
i vi dng c o c in, sai s ch yu do ma st trc tr; sai
s ch yu l sai s cng tnh, ngi ta phn thnh 8 cp chnh xc
0.05; 0.1; 0.2; 0.5; 1; 1.5; 2.5; 4

Nguyn Th Lan Hng

86

Phn loi (2):


c) i vi thit b o m sai s ch yu l sai s nhn tnh th cp
chnh xc ca thit b o c sp xp theo sai s tng i ca thit
b o tnh theo phn trm.
VD: K hiu cp chnh xc ca loi thit b ny c ng khung
bi mt vng trn. VD : cp chnh xc sai s tng i 1%.
d) i vi thit b o m sai s cng tnh v sai s nhn tnh cng
c vi nhau, sai s c bn gm 2 thnh phn v ph thuc vo gi tr
o.
X

Cp chnh xc c ghi bng t s c/d.


= c + d n
X

Vi c = a + m ; d = a
VD : Cp : 0,02/0,01 a + m = 0,02 v a = 0,01 m= 0,01

Cc nc phng ty: %FS+%Rdg(reading)


Nguyn Th Lan Hng

87

V d




Vonmt thang o 200V


Sai s thit b o c vit: 1%FS+0,5%Rdg
c kt qu trn thit b l 100V -> Sai s php o bng
bao nhiu?
X= 1%.200V+ 0.5%100V=2,5V

Nguyn Th Lan Hng

88

Bi tp:
1, Mt thit b o c thang o cc i 100
A, c sai s tng i
quy i 1%. Tnh cc gii hn trn v gii hn di ca dng cn
o v sai s theo phn trm trong php o i vi :
a, lch cc i.
b, 0,5 lch cc i.
c, 0,1 lch cc i.
2, Mt thit b o ch 250
A vi lch ton thang o v sai s
tng i quy i 2%. Tnh chnh xc ca php o khi dng l
200
A v 100
A.
3, Mt thit b o c thang o cc i 100
A, c sai s tng i
quy i 3%. Hy tnh sai s kh d khi dng c ch :
a, 50
A.
b, 10
A.
4, Dng 25
A o c dng c c thang o cc i 40
A. Nu
phi o 25
A chnh xc trong khong 5%. Hy tnh chnh xc
cn thit ca dng c o.
Nguyn Th Lan Hng

89

G. c tnh ng ca thit b (1)




Hm truyn c bn :
Y(p)=K(p).X(p)
c tnh ng:
+ c tnh qu
+ c tnh tn
+ c tnh xung

h(t)

(t)

a. c tnh xung:
 Nu i lng vo c dng
xung hp: x(t)= (t-)
i lng ra y(t) = h(t-) gi l
c tnh xung ca thit b

ngha ca c tnh xung???

Nguyn Th Lan Hng

Phn t c bn cho
php tnh p ng ra
ca thit b
90

c tnh ng ca thit b (2)


g(t)

b. c tnh qu
 Nu tn hiu vo c dng xung n v:
x(t) = u(t-)
i lng ra y(t) = g(t-) [= h(t-)] gi
l c tnh qu ca thit b

Xt

c. c tnh tn s
 Nu tn hiu vo c dng sin: x(t) = ejt
 i lng ra y(t) = H().x(t) vi H() gi l c tnh tn s ca
thit b
 c tnh tn s c phn tch thnh hai thnh phn: c tnh
mun A() v c tnh pha (). (L thuyt mch 1)
 u im c bn khi s dng c
tnh tn s ca thit b???
Nguyn Th Lan Hng

91

c tnh ng ca thit b (3)


d. Hm truyn t ca thit b o
Phng trnh biu din quan h gia tn hiu ra/tn hiu vo
ca mt thit b o:
M (t )
(t )
N x (t )
x (t )

y (t ) = b x (t ) + b

+ + aM
+a
+ + bN
t M
t
t N
t
Y ( ) = b X ( ) + b j X ( ) + + bN j N X ( ) + a j Y ( ) + + a M j


Y ( ) b + b j + + b N j
=
X ( )
a j a M j


H ( ) =

Y ( )

: gi tr thc. Thay j bng s phc p = + j


Hm truyn t ca thit b o H(p)
b + b p + + bN p
a p + aM p M


H (p ) =

Nguyn Th Lan Hng

 Cch xc nh im
cc v im khng ca h
thng??
92

c tnh ng (4)
N

bN p zi


bN p z p z
aM p p p p


H p =


p zN
=
p pN


i=
M

aM p pi


i=

T cc v tr ca im cc (p) v im khng (z) trn


mt phng p (hay s) c th nhn bit c tnh cht ca
thi t b o/h thng o

Nguyn Th Lan Hng

93

H. Tn hao cng sut, in tr vo ca thit b o




Thit b o khi ni vo i tng o, mun c p ng phi thu


mt t nng lng t pha i tng o ta gi l tn hao cng
sut.


Trng hp thit b o mc ni tip vi ti:


Tn hao: pa= RA.I2

RA: in tr vo ca TB, RA: cng nh th


sai s do tn hao cng t.

Yu cu sai s phng php

ff

pa
R
= A <
pt
Rt

yc

Trng hp thit b o mc // vi ti:


Tn hao:


RV: in tr vo ca TB, RV cng ln th sai


s do tn hao cng t.

Yu cu sai s phng
php


<

Nguyn Th Lan Hng

94

Gii thiu mt s chun thit b trong cng nghip


Theo tiu chun ANSI Y32.20.1975 hay ISA - S5.1 ca vin tiu
chun Hoa K (American National Stardard Institute) ngi ta quy
nh k hiu thit b o cng chnh l i lng l i lng c th
c ghi trn vng trn v trn s cng ngh
A = thit b phn tch
B = i lng lin quan n vi t v ngn la (Burner)
C = in dn, nhit dn.
D = t trng, trng lng ring.
E = in p, sc in ng, i lng in ni chung.
F = Lu tc (flow).

Nguyn Th Lan Hng

95

Chun thit b trong cng nghip (tip)


G = nh lng (theo loi).

I = dng in

J = cng sut

K = thi gian, nh thi gian.

L = Mc (level)

M = m (Moistrure).

N, O = ngi dng t chn.

P = p sut (Presure).

Q = Lng hay tch ly

R = Phng x (Radio activity).

S = tc , tn s (Speed)

T = Nhit

U = nhiu bin s (php o gin tip).

V = nht (Viscosity).

W = trng lng v lc

Y = T chn

Z = v tr.

Nguyn Th Lan Hng

96

V d

Nguyn Th Lan Hng

97

V d s cng ngh

Nguyn Th Lan Hng

98

3.3. Mt s bin php nng cao cp chnh xc ca thit b o


Phng php nng cao tnh
chnh xc ca thit b o

Loi tr nguyn nhn


gy sai s

Kt cu v
cng ngh

Bo v chng
nh hng

Gim bt mc nh hng
ca nguyn nhn gy sai
s

Hiu chnh. Ti thiu


ho nh hng sai s

Ti thiu ho sai
s bng bin
php thng k

Nguyn Th Lan Hng

99

Phng php hiu chnh


Bin php hiu chnh sai s

C ngi tham gia


Hiu chnh
do ngi o
thc hin

T ng (Khng c ngi )
Hiu chnh
thng qua s
ch ca dng c

Dng cm
bin o yu
t lin quan

Phn theo
khng
gian

Cng tnh

To nn i
lng t l vi
yu t lin
quan

Phn theo
thi gian

Nhn tnh
Nguyn Th Lan Hng

Phn theo
khng
gian

Phn theo
thi gian

Logomet
(t s)
100

4.4. Kim nh phng tin o lng


Kim tra giy php sn xut v lu hnh




y l kim tra dng t vn cho c quan nh nc cp giy php sn


xut, cp giy chng nhn thng hiu
Ni dung kim tra ng theo ch dn ca tiu chun nh nc
Thit b nhp ngoi cng phi kim nh trc khi a ra lu hnh.

Kim tra xut xng

Hi ng kim tra cht lng sn phm nh tiu chun c th cho tng


c tnh k thut ca thit b o c sn xut.
Mu ca bin bn th nghim phi c hi ng duyt. Bin bn ny
coi nh mt phn ca cng tc bo hnh.
C quan qun l o lng, theo chu k hoc t xut , tin hnh kim tra
sn xut v xt tnh trung thc ca bng th nghim.

Kim tra nh k

Mi ln kim tra nh k, thit b c cp mt chng ch v kt qu o


bi dng c y c coi c gi tr php nhn.
Hi ng tiu chun nh nc t chc cc trung tm o lng c u
quyn thc hin cc php kim tra cp giy chng ch lu hnh.
Nguyn Th Lan Hng

101

Chng 4. T chc php o v gia cng kt qu


o lng


Thit k mt php o hay mt bng th nghim




Xc nh nhim v: gm cc qui trnh (1) xc nh mc tiu; (2) Yu cu k


thut; (3) M t qu trnh o; (4) yu cu v dch v; (5) yu cu v thng
tin
Lp s o: gm cc quyi trnh (1) Chn phng php o; (2) Chn loi
thit b o; (3) Chn thang o; (4) M rng thang o; (5) Chn sai s ca
dng c o; (6) Chn tc hay c tnh ng ca thit b; (7) Thit b v
kt qu o
T chc php o: gm cc khu (1) thu thp s liu o lng; (2) qun l
s liu thu thp

Gia cng s liu o lng:








Chnh l li s liu
Tnh ton ra kt qu
B cc yu t nh hng
Tnh ton sai s
Trnh by kt qu
Nguyn Th Lan Hng

102

Gia cng s liu o








Sai s h thng v sai s ngu nhin


L thuyt v sai s ngu nhin
Tnh ton sai s ngu nhin bng thc nghim
Sai s ca thit b t cc khu t hp
Tnh ton khng m bo o

Nguyn Th Lan Hng

103

Gia cng s liu o








Sai s h thng v sai s ngu nhin


L thuyt v sai s ngu nhin
Tnh ton sai s ngu nhin bng thc nghim
Sai s ca thit b t cc khu t hp
Tnh ton khng m bo o ( LVN 131:2004)
Trn c s nh ng kt qua o lng bng nh ng dng c c th , xc
nh gi tr ng ca kt qua o v sai s ca php o. Kt qua s
c vit:
X=X X
Dng c o no cng c sai s v nguyn nhn sai s rt khc nhau, vi
vy cch xc nh sai s phai tu theo thit b o m xc nh

Nguyn Th Lan Hng

104

khng m bo o



Thng s gn vi kt qu ca php o, c trng cho s phn tn ca


cc gi tr c th quy cho i lng o mt cch hp l.
khng m bo o c th phn thnh hai thnh phn:
 nh gi c lng bng phn b thng k c trng bng
lch chun thc nghim.( loi A)
 c c lng t cc phn b xc sut m phng trn c s
thc nghim hoc cc thng tin khc.(loi B)
khng m bo tng hp(cc php nh gi c lp)


uc = u A + uB


khng m bo o m rng
U=k.
H s ph k ( ly theo phn b student)

Nguyn Th Lan Hng

105

Tnh ton sai s ngu nhin (nh gi


khng m bo loi A)
Ngi ta cng li chng minh rng vi nh ng phn b xc sut khc
nhau, sai s ngu nhin ca thit b o c tnh theo cng thc
=k
k ph thuc vo phn b xc sut ca sai s ngu nhin ca loi
dng c o c xt.
lch qun phng tr thnh -c lng lch binh qun phng
n

sX =

Xi X

n n

Sai s ngu nhin c tnh theo cng thc:


tst l h s student

= tst s X

Nguyn Th Lan Hng

106

V d

TT

Kt qu

i = X i X

100,5

+0,34

0,0576

100,4

+0,14

0,0196

100,6

+0,34

0,1156

100,2

-0,06

0,0036

100,2

-0,06

0,0036

99,91

-0,36

0,1296

100,4

+0,14

0,0196

100,4

+0,14

0,0196

100,1

-0,16

0,0256

10

99,9

-0,36

2 = X i X

SX =

n ( n 1)

S X = 0, 076
Chn: P = 0,99.
Tra bng Student:
(n = 10, P = 0,99)
Kst = 3,25

ng = 2,35.0,076 = 0,247


11

10

X=

12

X
1

=
10

10

100,26

0,1296
n

SX =

2
i

Kt qu
2
i

n ( n 1)

100,013V<X<100,507V
vi xc sut tin cy P = 0,99

0,00
Nguyn Th Lan Hng

107

Nguyn Th Lan Hng

108

Sai s ca php o gin tip, sai s t cc khu


t hp ( nhm khng m bo loi B)
Sai s tuyt i Y

Hm Y

Sai s tng i
=

X1+X2

X + X

X1.X2

X X


+ X X

+ X

X +X


X X

+

X X

( X )

Y
Y

X
X

X X

+ X X

Xn

X X

+

X X

x(X/X)

nX n X


Nguyn Th Lan Hng

109

i vi mt hm s

i vi hm s Y=f(X1, X2, X3,...Xn)




Nguyn Th Lan Hng

110

You might also like