Gnoseologija

Gnoseologija
Teorija saznanja (takoe epistemologija ili gnoseologija) je oblast filozofije koja istrauje mogunosti, korene
nastanka i krajnje domete ljudskog saznanja. Iako pokuaji razvoja odgovarajue teorije saznanja potiu jo iz
Antike i Platonove filozofije, epistemologija je zvanino poela da dominira Zapadnom filozofskom milju tek od
Dekarta i Loka, kao posledica rasprava izmeu racionalista i empirista o vanosti koncepata a priori i a
posteriori prilikom sticanja saznanja o neemu. Savremeni postmoderni mislioci, ukljuujui mnoge feministike
filozofe, su postavili, ili predloili kontekstualizaciju saznanja kao deo intersubjektivnog procesa.

Istorija epistemologije
Epistemologija se oduvjek vrtila oko pitanja koja se tiu prirode, obuhvatnosti, izvora i ispravnosti saznanja. Tokom
istorije filozofije, pojedini filozofi su se koncentrisali na jedno ili dva od tih pitanja i iskljuivali ostala. Rijetko koji
filozof je u svom djelu obuhvatio svako od njih. Centralna pitanja epistemologije su:
(1) ta je saznanje - koja je to korektna analiza ili definicija koncepta saznanje?
(2) ta sve obuhvata nae saznanje - od kojih sve stvari potie nae saznanje?
(3) Koji su to izvori saznanja - na koji nain je steeno odreeno saznanje?
(4) Postoji li iskonsko saznanje?
Prvo pitanje je postalo predmet interesovanja filozofa od polovine dvadesetog vijeka, ali je takoe razmatrano do
odreene granice u antiko doba. Drugom pitanju je prvi panju posvetio Platon. Sa nekoliko prekida drugo pitanje
je prisutno kroz istoriju filozofije sve do danas. Tree pitanje je takoe imalo istaknuto mjesto u antikoj filozofiji,
ali je takoe inilo centralnu okosnicu epistemolokih diskusija u srednjovjekovnom i ranom modernom periodu.
etvrto pitanje proizlazi iz skepticizma, i predstavlja temu koja je takoe predmet epistemolokih diskusija poev od
antike filozofije pa sve do danas, iako postoje periodi u kojima su preokupacije skeptika bile ignorisane.
Pokuaji davanja odgovora na ova pitanja kroz istoriju filozofije, neminovno su doveli do pojave dodatnih, vie
prirodnijih pitanja. Glavno od tih dodatnih pitanja je slijedee:
(5) ta je to opravdano vjerovanje - pod kojim uslovima se odreeno vjerovanje moe smatrati opravdanim?
U istoriji filozofije filozofi su se tek sporadino zanimali za ovo posljednje pitanje, ipak ono postaje od krucijalne
vanosti za mnoge filozofe dvadesetog vijeka.
Epsitemoloki pravci (saznajni) se razlikuju u zavisnosti od izvora saznanja. Tu spadaju

racionalizam
iracionalizam
empirizam
senzualizam
kriticizam
intuicionizam
dogmatizam
skepticizam

Gnoseologija

Relevantni lanci

Filozofija
Metafizika i ontologija
Etika
Estetika
Antropologija
Logika i metodologija

Article Sources and Contributors

Article Sources and Contributors

Gnoseologija Source: http://sh.wikipedia.org/w/index.php?oldid=1628959 Contributors: Koh-i-Noor, Mladifilozof, OC Ripper, Vargenau, 2 anonymous edits

Licenca
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/