1.

Ranohrianska umetnost- osnovne karakteristike

U rimskoj provinciji Palestini, na istonoj obali Sredozemnog
mora, iveli su semiti Jevreji. Kroz sve nevolje u svojoj
istoriji, nade Jevreja podgrevala je vera da e im Jehova
poslati Mesiju (pomazanika) koji e ih osloboditi tuinskog
ugnjetavanja.
Tako je, pored niza ostalih kultova na Bliskom istoku, esto
vezanih za verovanje u mladog boga koji simbolino
savlauje mrak podzemlja i vraa se u ivot, a sve ee
propovedanih od mesija i proroka koji su, pored ostalog,
izraavali protest i znaili utehu i nadu potinjenih, nastalo i
verovanje u Isusa Hrista, kao Bojeg sina i namesnika na
zemlji, koji je, posle pogubljenja, ustao iz mrtvih da bi svoju
poruku ljudima oivotvorio do kraja.
Mnogi meu podanicima Rimskog Carstva smatrali su novu
veru privlanom zato to je u njoj bilo i nekih crta njihove
stare religije ili filozofije
Hrianstvo je nastalo na razmei I veka p.n.e. i I veka n.e.
kada su ga proprovedali Isus Hristos i njegovi uenici i
sledbenici.To je monoteistika religija koja propoveda
verovanje u trojedinog Boga (Oca, Sina i Svetoga duha).
Njeno irenje zapoelo je iz Palestine, gde je postepeno

privuklo veliki broj vernika zbog propovedanja razliitih

socijalno prijemivih ideja, kao to su jednakost meu
ljudima, pratanje, ljubav prema Bogu, a i spas due i vera u
carstvo nebesko i veni ivot u rajskim naseljima.
Kanonizacija hrianskog predanja zavrena je u IV veku.
Ono se sastoji od hebrejske Biblije (Starog zaveta) i Novog
zaveta. Autentinost rukopisa Novog zaveta tema je
rasprava koje traju vie stotina godina.
Kako je vreme prolazilo, hriani su postajali brojno jai od
drugih verskih grupa, ali je hrianstvo nailazilo na jak otpor
mnogih Rimljana. Iako su imali svoju tradicionalnu veru u
mnogo bogova, kao i zvaninu religiju oboavanja samog
imperatora, Rimljani su bili trpeljivi prema veini drugih vera,
ali hriane su simnjiili za izdaju, delimino stoga to su
hriani odbijali da oboavaju imperatore. Iz ovog i drugih
razloga, neki carevi su pokuavali silom da iskorene
hrianstvo
Ponekad se to dogaalo i mimo zvaninog nareenja, ali su
carevi organizovali i zvanina proganjanja hriana Najzad
je car Galerije dao hrianima slobodu da oboavaju koga
ele i kako ele, Milanskim ediktom. car Konstantin proglasio
je hrianstvo jednom od zvaninih vera u Carstvu, a car
Teodosije I koji je izvrio podelu Carstva na Istono i

Zapadno, proglasio hrianstvo za jedinu dozvoljenu veru

Rimske Imperije.
Vreme i mesto uobliavanja prvih hrianskih umetnikih
dela nisu utvreni. U osnovi, vrlo malo se zna o hrianskoj
umetnosti nastaloj pre vremena cara Konstantina Velikog i
jedino svedoanstvo nalazi se u rimskim katakombama,
podzemnim

grobljima

onovremenih

hriana.

Pre

Konstantina Rim nije bio sredite hrianske vere, te je

sakralna umetnost u toj sredini morala da crpi inspiraciju iz
drugih

izvora.

Meutim

pored

toga

pre

vremena

Konstantina Velikog najveu koncentraciju najranijih dela

nalazimo u Rimu.
Slikani ukrasi rimskih katakombi, podzemnih grobnih mesta
su jedina dela iz kojih mozemo proucavati najraniju
hriscansku umetnost. Upravo nam slike u katakombama
govore o tome kakav je bio duh zajednice koje su ih
naruivale. Slike nisu mnogo detaljno i paljivo izraivane.
Vrednost slika je pre svega simbolika.
Skulptura je imala sporednu ulogu jer su se plasili
idolopoklonstva. Te se odbacuju statue velikih razmera,
pogotovo ljudsnih figura u punoj veliini. Neguju se samo
plitki reljefi. Jedna od najranijih dela su sarkofazi.

2.Ranohrianska

arhitektura

(katakombe,

bazilike,

graevine centralnog plana)

KATAKOMBE
Najstarije bolje sauvane spomenike hrianske umetnosti
predstavljaju

katakombe.One

su

sluile

iskljuivo

za

sahranjivanje lanova hianske zajednice, a ne za njihovo

okupljanje i odravanje bogoslubenih obreda. Posebni
pogrebni rituali i obezbeenje groba predstavljaju veoma
vanu stavku u ivotu hriana, jer njihova vera poiva na
nadi u veni ivot u raju. Teme slikane u katakombama jasno
izraavaju preokupaciju drugim svetom. Upravo nam slike u
katakombama mnogo govore o tome kakav je duh vladao
zajednicama u kojima su ta dela naruivana.
U katakombama su radili slikari skromnijih sposobnosti. Slike
su raene na beloj osnovi, a nain oblikovanja figura,
pejzaa i kompozicija i podela ukraenog prostora slede
obiaje paganskog rimskog slikarstva, osobito podela
tavanice na odeljke. Pored toga, pojavljuje se itav niz
motiva koji su za hriane imali posebno simbolino
znaenje, kao to su, na primer, krst, dobri pastir, jagnje,

riba, orans, loza, paun, gozba, kao i starozavetne prie,

osobito o proroku Joni, ali i ceo niz motiva iz klasine antike.
Jedna od najukraenijih katakombi je katakomba sv. Petra i
Marcelina. Katakombe se pored sahranjivanja koristile
povremeno, moda povodom slube za mrtve. Slike u njima
nisu detaljno izraivane, pre svega jer je njihova vrednost
bila simbolika.
BAZILIKE
Stvoren je osnovni oblik hrianske crkve-ranohrianska
bazilika- koji je posluio kao uzor za kasniju crkvenu
arhitekturu u zapadnoj Evropi. Nijedna ranohrianska
bazilika

nije

se

ouvala

svom

izvornom

obliku.

Ranohrianska bazilika je originalno ostvarenje koje u sebi

saima elemente rimske arhitekture- bazilikalne dvorane za
skupove, hrama i privatne kue.
Graevini se prilazi sa zapada gde se najpre nalazi dvorite
s kolonadom, atrijum, poput atrijuma u privatnim kuama,
ija istona strana obrazuje ulazni trem koji se zove narteks
ili priprata. Odatle se ulazi u hram iji je ulaz (za razliku od
paganskih bazilika gde su portali esto bono postavljeni) na
zapadnom kraju broda. Kao paganske bazilike, hram ima
dugi glavni brod sa apsidom osvetljen prozorima u
lateralnom prozorskom zidu, flankiran bonim brodovima i

ima drvenu tavanicu. Neprekinuti ritam arkada glavnog

broda vodi ka istoku gde je smeten veliki luk koji se zove
trijumfalni luk kojim se vizuelno odvaja oltar (bema), kao
novo sredite hrama, pridodat pod pravim uglom iza glavnog
i bonih brodova i ispred apside na istoku.Sva panja
poklanja se unutranjem prostoru crkve, dok su spoljni zidovi
izvedeni jednostavnom gradnjom u opeci. Ranohrianska
bazilika kao i carska ima izduen glavni brod i bone
brodove osvetljene prozorima u zidu iznd njih.
GRADJEVINE CENTRALNOG PLANA
U isto vreme, pored bazilika podunog plana koje su sluile
kao hramovi i gde su se na bogosluenju okupljali vernici,
podizane su i graevine centralnog plana. One imaju krunu
ili poligonalnu osnovu i zasvedene su kupolom nad
sredinjim delom, ponekad i poluobliastim svodovima nad
ophodnim brodovima. Sluile su kao grobnice (ili martirijumi)
ili krstionice. Njihova koncepcija vodi poreklo iz starije rimske
graditeljske

tradicije.Grobnice

martirijumi

direktni

su

naslednici rimskih paganskih grobnica koje su imale obino

krunu osnovu.
Krstionice su ponikle iz tradicije graenja rimskih kupatila,
koja su imala odaje krune osnove zasvedene kupolom, te je
na taj nain kupanje kao sveti obred hrianske inicijacije

potpuno preuzeo paganski

obrazac i odenuo ga u

hriansko ruho.

3.Ranohrianska arhitektura, bazilike

Stvoren je osnovni oblik hrianske crkve-ranohrianska
bazilika- koji je posluio kao uzor za kasniju crkvenu
arhitekturu u zapadnoj Evropi. Nijedna ranohrianska
bazilika

nije

se

ouvala

svom

izvornom

obliku.Ranohrianska bazilika je originalno ostvarenje koje

u sebi saima elemente rimske arhitekture- bazilikalne
dvorane za skupove, hrama i privatne kue. Graevini se
prilazi sa zapada gde se najpre nalazi dvorite s kolonadom,
atrijum, poput atrijuma u privatnim kuama, ija istona
strana obrazuje ulazni trem koji se zove narteks ili priprata.
Odatle se ulazi u hram iji je ulaz (za razliku od paganskih
bazilika gde su portali esto bono postavljeni) na zapadnom
kraju broda. Kao paganske bazilike, hram ima dugi glavni
brod

sa

apsidom

osvetljen

prozorima

lateralnom

prozorskom zidu, flankiran bonim brodovima i ima drvenu

tavanicu. Neprekinuti ritam arkada glavnog broda vodi ka
istoku gde je smeten veliki luk koji se zove trijumfalni luk

kojim se vizuelno odvaja oltar (bema), kao novo sredite

hrama, pridodat pod pravim uglom iza glavnog i bonih
brodova i ispred apside na istoku. Sva panja poklanja se
unutranjem prostoru crkve, dok su spoljni zidovi izvedeni
jednostavnom gradnjom u opeci. Ranohrianska bazilika
kao i carska ima izduen glavni brod i bone brodove
osvetljene prozorima u zidu iznd njih.

4. Ranohriansko slikarstvo

(katakombe, mozaici,

rukopisi)
KATAKOMBE
U osnovi, vrlo malo se zna o hrianskoj umetnosti nastaloj
pre

vremena

svedoanstvo
podzemnim

cara
nalazi

grobljima

Konstantina
se

Velikog

rimskim

onovremenih

jedino

katakombama,

hriana.

Retka

sauvana ranohrianska dela su zidne slike u Duri

Europos. Najstarije bolje sauvane spomenike hrianske
umetnosti predstavljaju katakombe. Posebni pogrebni rituali i
obezbeenje groba predstavljaju veoma vanu stavku u
ivotu hriana, jer njihova vera poiva na nadi u veni ivot
u raju. Teme slikane u katakombama jasno izraavaju

preokupaciju drugim svetom. U katakombama su radili slikari

skromnijih sposobnosti. Slike su raene na beloj osnovi, a
nain oblikovanja figura, pejzaa i kompozicija i podela
ukraenog prostora slede obiaje paganskog rimskog
slikarstva, osobito podela tavanice na odeljke predstavlja
uproeni

odjek

iluzionistikih

arhitektonskih

shema

pompejanskog slikarstva.
Tradicionalni renik paganske rimske umetnosti korien je
za iskazivanje nove simboline sadrine.
Pored toga, pojavljuje se itav niz motiva koji su za hriane
imali posebno simbolino znaenje, kao to su, na primer,
krst, dobri pastir, jagnje, riba, orans, loza, paun, gozba, kao i
starozavetne prie, osobito o proroku Joni, ali i ceo niz
motiva iz klasine antike. Jedna od najukraenijih katakombi
je katakomba sv. Petra i Marcelina.Katakombe se pored
sahranjivanja koristile povremeno, moda povodom slube
za mrtve. Slike u njima nisu detaljno izraivane, pre svega
jer je njihova vrednost bila simbolika.
MOZAICI
Razvoj sakralne arhitekture imao je snanog uticaja na
stvaranje monumentalnog slikarstva, jer je velike unutranje
povrine zidova sakralnih zdanja trebalo pokriti slikama. Na
ukraavanju tih graevina nisu radili slikari katakombi

skromnih

mogunosti,

ve

darovitiji

umetnici

koji

su

verovatno potekli iz radionica koje su radile za cara. Upravo

se tada, umesto zidnih slika, javlja zidni mozaik. Mozaici su
korieni za dekoraciju zidova jo u Sumeru, a tek u doba
ranog hrianstva pojavljuju se zidni mozaici od tesera od
bojenog stakla brojnih boja i tonova koji ukljuuju i tesere
oplaene zlatnim listiima.Naalost, od dekoracije crkava
podignutih pod carskim okriljem u IV veku gotovo da se nita
nije sauvalo.
Pored dekoracije simbolinog sadraja (vree, loze, ptice i
td), izgleda da su, sudei po neto kasnijim spomenicima,
ve tada predstavljani veliki ciklusi scena du zidova glavnog
broda, trijumfalnog luka i u oltarskog apsidi.Estetska naela
grko-rimskih slikarskih tradicija sada su bila prilagoena
novim zahtevima koji su naglaavali duhovni, a zapostavljali
fiziki aspect.
RUKOPISI
Pretpostavlja se da su obrasci za prikazivanje narativnih
scena u monumentalnom slikarstvu preuzeti iz iluminiranih
rukopisa. Kao religija zasnovana na Svetom pismu,
ranohrianska crkva morala je podsticati prepisivanje svetih
spisa. Mogunost da ovi spisi budu ukraeni slikama bila je
podstaknuta i tehnikim inovacijama.

U ovo doba u upotrebu ulazi pergament ili velum, te tekstovi

vie nisu bili prepisivani na papirusu uvijenom u rotulus, ve
na tavljenoj koi koja je bila iseena i uvezana u oblik
kodeksa, odnosno knjige, ime je bilo mogue ne samo
crtati, ve i bojiti ilustracije tekstova.Naalost, rukopisi iz
prvih stolea hrianstva nisu sauvani.

5. Ranohrianska

plastika

skulptura

(sarkofazi,

slonovae, portreti)
Zabrana idola u Bibliji, za hriane se odnosila na velike
kultne statue, idole oboavane u paganskim hramovima.
Vajarstvo je zato u ranohrianskoj umetnosti imalo
sporednu ulogu i bilo je svedeno mahom na plitke oblike
malih dimenzija.
SARKOFAZI
Najstarija dela hrianske skulpture jesu mermerni sarkofazi
izraivani za vanije pripadnike hrianske zajednice od
sredine II veka. Oni su se razvili iz Paganskih sarkofaga. Pre
Konstantina ukras na njima se sastojao vecinom od
porodicnih

motiva

zastupljenih

katakombama,

vremenom se repertoar motiva postepeno irio, dok tretman

figura

kompozicija

odaje

privrenost

poznorimskim

tradicijama (sarkofage Rimljana, i pagana i hriana,

izraivali su isti majstori).
SLONOVAA
Ploice i diptisi od slonovae, namenjeni veinom privatnim
potrebama, pokazuju jo snaniju vezanost za antike
tradicije, prvenstveno u estetskom domenu, a neretko i u
izboru tema.
PORTRETI
Portreti najveim delom slede onaj estetski tok koji se
pojavio u rimskoj umetnosti krajem III veka u kojem fizika
slinost nema vrednosti, ve se oekuje da on bude
predstava duhovne linosti.Podni mozaici, koji su krasili vile i
dvorove tokom istorije Grke i Rima, korieni su u iste
svrhe i u vreme ranog hrianstva.elei da se pokae kao
Novi Konstantin, car Justinijan iz temelja je obnovio mnoga
zdanja koja je podigao prvi hrianski car. Iz tog vremena
potiu i ostaci podnih mozaika iz carigradske Velike palate
koji svojim temema i nainom obrade figura nose seanje na
antike tradicije. Neprekinutu tradiciju klasicizma pokazuju i
podni mozaici pronaeni na starim rimskim teritorijama.

6.

Islamska

umetnost

(damije,

mauzoleji,

palate,

tkanine, minijature)
Islam je zapoeo svoj ivot i irenje sa Arabijskog poluostrva
kojim je prolazio tzv. Put tamjana koji je predstavljao vezu
izmeu severne i june Arabije u kojima je ivelo razliito
stanovnitvo.

Islamsku

veru

propovedao

je

prorok

Muhamed. Prema tradiciji, pred njim se pojavio arhaneo

Gavrilo. Poput jevrejskih proroka, Muhamed je primao
poruke o nenadmanoj moi Boga i o ukletoj pohlepi i o
besmrtnosti ljudskih bia. Posle tri godine Muhamed je
poeo javno da propoveda. Naredne godine donele su jo
vie

otkrivenja

koja

oblikovati

teologiju

svete

muslimanske knjige Kurana. Re islam znai pokornost,

poto su muslimani oni koji se pokoravaju volji Alaha,
jedinog boga, kao to je, kako je otkriveno Muhamedu,
zabeleeno u Kuranu.
DZAMIJE
Prvih pedeset godina nakon Prorokove smrti muslimanima je
za molitvu mogao da poslui bilo kakav prostor i bilo je

vano samo da se obelei kibla (pravac u kome su vernici

okrenuti pri molitvi).
Krajem VII veka muslimanski vladari poeli su da podiu
damije i palate velikih razmera kao vidljive simbole svoje
moi koji je trebalo da nadmae dimenzijama i sjajem
preislamske graevine. Kao uzor za gradnju damija sluila
je Muhamedova kua u Medini. Osnovu ini poploano
dvorite opkoljeno zidom od opeka sa vie prostorija
zatienih tremom. Uskoro su se pojavili novi elementi, sveta
esma za obredno pranje u dvoritu, kibla koja iznaava
smer molitve koja je dobila niu, kao i minare sa kojeg
mujezin poziva verne na molitvu.
Drugi tip damije, damija medresa. Damija medresa u
sredini ima etvrtasto dvorite sa edrvanom u centru, a sa
svake strane po jednu zasvedenu dvoranu pravougaone
osnove od kojih ona okrenuta prema Meki slui kao
svetilite, dok se u ostale tri odrava verska nastava
(medresa je via verska kola). Zasvedene dvorane sa tri
zida i jednom luno otvorenom stranom koje podseaju na
velike nie. geometrijska strogost i jasnoa.
Trei tip damije-Ve u doba nakon to su zauzeli Malu Aziju
stvorili su trei tip damije koji u sebi spaja elemente
selduke

damije

medrese

vizantijske

crkve

kupolom.esto su te damije graene po uzoru na starije

vizantijske crkve, ali na osnovu jo pravilnijih razmeravanja i
uz geometrijsku preciznost i strogu simetriju.
MAUZOLEJI
Pored toga, pod uticajem persijske tradicije Turci Selduci su
gradili mauzoleje. Kvadratne osnove zasvedene kupolama
(ponekad uoblienim po vizantijskim uzorima), a to je obiaj
koji je docnije prenet i u druge oblasti.
PALATE
Palate spadaju u javnu arhitekturu, postoje vladarske palate.
U pustinju, sa unutrasnjim dvoristem. Zimski dvorac- stil
dekoracije je po uzoru na Persiju.Krilati lavovi, mitske
zivotinje itd. A geometrijski oblik od cik cak linija nagovestava
muslimansku umetnost. Pored pustinjskih postoje I palate u
gradovima,

pored

dzamija

sa

unutrasnjim

dvoristem.

Dobijaju niz manjih paviljona u vrtu.

TKANINE
Cilimovima su se prekrivali zidovi svetilista, a muslimanski
vernici sun a njima klececi izgovarali molitve. Tkanine su
uglavnom nosile pecat radionica. Najstariji cilimi su ukraseni
jednostavnim

geometrijskim

crtezima, rasporedjenim

naizmenicne redove. Tepisi imaju borduru uradjenu kao

okvir, centralno polje se moze podeliti u vise kvadrata ili

ukrasiti simbolicnim motivima koji se ponavljaju. Na tepisima

za molitvu se obicno predstavlja mihrab. Postoje I tepisi sa
figuralnim predstavama.
MINIJATURE
Muhamed je osudio idolopoklonstvo i uklonio je sve idole.
Kuran izriito kae da su statue delo Satane, dok se
slikarstvo i figuralne predstave uopte ne pominju i izgleda
da Muhamed nije imao odreen stav prema slikarstvu i da u
najstarijoj muslimanskoj teologiji, za Proroka i njegove
neposredne naslednike, slikane predstave svetih uopte nisu
predstavljale ozbiljan problem. Zbog Muhamedove zabrane
idolopoklonstva, vajarstvo je bilo svedeno na dela manjih
razmera i veinom na ornamentalne reljefe, dok je u
slikarstvu, osobito minijaturnom, figuracija ostala neprekinuto
da ivi. Tek od vremena oko 800. u verskoj knjievnosti javlja
se osuda figuralnih predstava. Ni tu se ne iskazuje strah od
idolopoklonstva, ve od ljudske sujete- ako umetnik slika
iva bia, bespravno sebi prisvaja stvaralaki in koji je
rezervisan samo za Boga jer jedino Bog moe da udahne
duu stvorenjima Ipak, figuralne predstave u muslimanskoj
umetnosti jesu postojale, a osobito su bile popularene u
manjem formatu, u iluminiranju knjiga razliite sadrine

Knjiga je bila veoma omiljena u islamskom svetu, svaki

vernik je imap barem kuran, koji je imao samo geometrijske
ukrase. Prvo kreu da se ilustruju nauni traktati, a zatim
bajke I price.

7. Islamska arhitektura, damije

Prvih pedeset godina nakon Prorokove smrti muslimanima je
za molitvu mogao da poslui bilo kakav prostor i bilo je
vano samo da se obelei kibla (pravac u kome su vernici
okrenuti pri molitvi). Krajem VII veka muslimanski vladari
poeli su da podiu damije i palate velikih razmera kao
vidljive simbole svoje moi koji je trebalo da nadmae
dimenzijama i sjajem preislamske graevine. Kao uzor za
gradnju damija sluila je Muhamedova kua u Medini.
Osnovu ini poploano dvorite opkoljeno zidom od opeka
sa vie prostorija zatienih tremom. Uskoro su se pojavili
novi elementi, sveta esma za obredno pranje u dvoritu,
kibla koja iznaava smer molitve koja je dobila niu, kao i
minare sa kojeg mujezin poziva verne na molitvu.
Drugi tip damije, damija medresa. Damija medresa u
sredini ima etvrtasto dvorite sa edrvanom u centru, a sa

svake strane po jednu zasvedenu dvoranu pravougaone

osnove od kojih ona okrenuta prema Meki slui kao
svetilite, dok se u ostale tri odrava verska nastava
(medresa je via verska kola).
Zasvedene dvorane sa tri zida i jednom luno otvorenom
stranom koje podseaju na velike nie. geometrijska strogost
i jasnoa.
Ve u doba nakon to su zauzeli Malu Aziju stvorili su trei
tip damije koji u sebi spaja elemente selduke damije
medrese i vizantijske crkve s kupolom. esto su te damije
graene po uzoru na starije vizantijske crkve, ali na osnovu
jo pravilnijih razmeravanja i uz geometrijsku preciznost i
strogu simetriju.

8. Karolinka umetnost- osnovne karakteristike

Srednji vek se danas ne posmatra kao mrano doba, ve
kao razdoblje vere.
Dok o donjoj granici vladaju podeljena miljenja, za gornju
se obino prihvata doba do vladavine Karla Velikog.
Germanska plemena koja su dolazila u zapadnu evropu
nosila su sa sobom nomadsku opremu i umetnicku tradiciju

zivotinjskog stila. Ovaj stil, s kombinacijom apstraktnih i

organskih oblika, slobodne uobrazilje i s disciplinom forme,
postao je znaajan element u keltsko-germanskoj umetnosti
ranog srednjeg veka.
Ljudi na Zapadu poeli da veruju u istog boga i da prihvataju
jednog oveka kao njegovog predstavnika na zemlji Oni su
verovali da je sv. Petar, kao osniva hrianske crkve na
zemlji, pred svoju smrt bio na poloaju rimskog biskupa i da
zato oni rimski biskupi koji dolaze posle njega moraju
nasleivati i njegovu vlast nad crkvom. Vremenom je biskup
Rima postao poznat kao papa, to je prvobitno znailo otac,
ali sada postalo titula zemaljskog vrhovnog poglavara
zapadne crkve. U poetku je papina vlast bila samo
duhovna, ali je papa vremenom postao vladar nad stvarnom
teritorijom oko Rima.
Karolinski umetnici su odrazavali carske ambicije svojih
narucilaca gradeci crkve i rhitektonske komplekse u kojima
su se svesno takmicili sa Rimom. Dvorski umetnici su
takodje prepisivali stare knjige. Trodimenzionalne skumpture
su opet pocele da privlace paznju umetnika. U Engleskoj
nalazi iz kneevskih grobnica najbolje ilustruju tokove i
poreklo rane srednjovekovne umetnosti. Irski manastiri, za
razliku od njihovih egipatskih uzora, brzo su postali sredita

nauke i umetnosti, pravi kulturni centri epohe. Njihova

arhitektura je jednostavna, ali se u minijaturnom slikarstvu
ispoljila osobita vetina proeta keltskom tradicijom .
Prilikom posete Apeninskom poluostrvu Karlo Veliki upoznao
se s arhitektonskim spomenicima Konstantinove ere u Rimu
i Justinijanove vlade u Raveni i smatrao je da njegova
prestonica u Ahenu mora da izrazi velianstvo carstva isto
tako impresivnim graevinama. Prema pisanim izvorima, u
karolinko doba crkve su bile esto ukraavane zidnim
slikama ili mozaicima, ali su danas preostali samo retki
fragmenti koji svedoe da nije bilo utvrenih pravila kako
treba oslikavati hramove, ni to se tie tema niti izgleda
predstavljenih prizora i svetitelja. Kult autentinog je jedna
od glavnih karakteristika karolinke obnove. Karlo Veliki
sproveo je veliku akciju sakupljanja i prepisivanja stare
rimske knjievnosti, dananja tampana slova, poznata kao
rimska ili latinina, izvedena su iz pisma karolinkih
rukopisa, samo su pogreno nazvana latinina. Radovi u
slonovai, pored graevina i minijatura u rukopisima,
najznaajnija su umetnika ostvarenja karolinkog doba.

9. Karolinka arhitektura (Ahen, Centula, Sankt Galen)

AHEN
Karlo je osnovao u Ahenu svoju stalnu prestonicu. I on je
trebalo da ima sveto mesto kao to je palatinska crkva u
Carigradu, ali je trebalo da se Karlo, kao novi Konstantin
okrene i Rimu, te je Ahen trebalo da postane Drugi Rim.
Poto je, prema predanju, Lateran bio palata Konstantina
Velikog koju mu je poklonila crkva, i palata Karla Velikog
nazivala se Lateran Svoju rezidenciju podigao je u Ahenu
koji su savremenici smatrali novim Rimom
U vestibilu palatinske kapele bronzana vuica podseala je
na kapitolinsku vuicu koja se tokom srednjeg veka uvala u
Lateranu, a jedna konjanika statua doneta iz Ravene, bila
je postavljena u predvorju palate kao paralela bronzanoj
konjanikoj statui Marka Aurelija, sada na Kapitolu, koja se u
srednjem veku uvala u Lateranu jer se verovalo da
predstavlja
Apeninskom

prvog

hrianskog

poluostrvu

Karlo

cara.

Prilikom

posete

Veliki

upoznao

se

arhitektonskim spomenicima Konstantinove ere u Rimu i

Justinijanove vlade u Raveni i smatrao je da njegova
prestonica u Ahenu mora da izrazi velianstvo carstva isto
tako impresivnim graevinama. Njegova palatinska kapela u
Ahenu neposredno je nadahnuta crkvom San Vitale u

Raveni. Po uzoru na ranije bazilike na Apeninskom

poluostrvu graene su i onovremene crkve, obino trobrodne
bazilike sa drvenom tavanicom koje u doba Karolinga
dobijaju i posebno zapadno postrojenje zvano vestrverkulaz sastavljen od predvorja sa galerijama na dva nivoa
flankiran krnim stepenitem. Unutar kupole kapele u Ahenu
bili su mozaici koji su predstavljali Hrista na prestolu
okruenog simbolima jevanelista i 24 starca Apokalipse, a
ispod se nalazio carski presto. Stubovi i svodovi su
upecatljive mase. Odlikuje se geometrijskom jasnocom i
preglednoscu prostornih elemenata. Bronzani stubovi i
resetke su uvezeni iz Italije, stubovi su postavljani ispod
lukova gde konstruktivno nisu bili potrebni, ali naglasavaju
utisak podupiranja. Ovde se prvi put pojavljuje vestverkzapadno zdanje na nemackom.
Presto Karla Velikog se nalazi na tribini iza otvora iznad
ulaza. Tako je vestverk prvo sluzio kao kraljevska loza ili
kapela.
CENTULA
Ima jos slozeniji vestverk. Nalazi se u istocnoj Francuskoj.
Manastir je bio potpuno razrusen, ali je njegov opis poznat iz
nacrta. Obuhvatao je opatijsku crkvu posvecenu svetom
Rikijeu i dve kapele. Tri zgrade su povezane natkrivenom

stazom koja cini trouglasti klaustar (otvoreno dvoriste

okruzeno natkrivenom stazom sa arkadama koje sluze za
meditaciju, ucenje i vezbe). Taj oblik ima simboliku vrednost
jer govori o posebnoj odanosti ovog manastira Svetom
trojstvu. Plan je tradicionalna bazilika sa glavnim i bonim
brodovima. Na proelju se nalaze brojne kule koje
naglaavaju

utisak

vertikalnosti.

Vestverk

predstavlja

ravnoteu i prua dodatni prostor za liturgijske potrebe velike

zajednice u kojoj je bilo i do 300 kaluera, 100 iskuenika i
brojno drugo osoblje. Na ulazu u Vestverk izloeno je 25
relikvija koje se odnose na Hrista a iznad toga je bila gornja
kapela.
SANKT GALEN
Plan idealnog manastira, uva se u Sankt Galenu. Irski
manastir Sankt Galen (u dananjoj vajcarskoj) doiveo je
najveu slavu u IX i X veku. Znaaj manastira je njegova
prisna povezanost sa Carskim dvorom. Manastirski plan je
sloena celina a ispunjava pravougaonik dimenzija otprilike
160 x 230 metara sa loginim rasporedom graevina koji se
zasniva na njihovim fukcijama. Glavni prilaz je sa zapadne
strane izmeu staja i gostionice. Putnik prolazi kroz
polukruni portik-trem sa kolonadom izmeu dve krune
kule, koje ine sastavni deo vestverka i ponosno se uzdiu

iznad niskih spoljanjih zgrada. Plan istie crkvu kao sredite

manastirske zajednice. Ta crkva je tradicionalna bazilika.
Glvni brod i boni brodovi sa brojnim sporednim oltarima ne
formiraju jedinstven kontinuiran prostor ve su pregradama
podeljani na odeljke. Postoji vie ulaza. Ovaj raspored je
odraz namene manastirske crkve projektovan vie za
liturgijske potrebe kaluera nego za svetovnu zajednicu.
Kompleks se sastoji iz monakih elija, tpezarija, kuhinja,
kole, bolnice, kapele, groblja, vrta itd. Manastir je tada pod
nizom velikih opata dobio mnoge posede i postao kola
muzike, literature i umetnosti U njegovom skriptorijumu
uvao se tradicionalni nain ukraavanja irskih rukopisa
zasnovan na velikim inicijalima sainjenim od prepleta,
lisnatih oblika i naroito akantusovog lia.

10. Karolinke minijature

Jedan od glavnih zadataka Alkuina i njegovih kolega bilo je
umnoavanje tekstova. Jo je znaajnija bila potreba za
korektnim

tekstovima

Svetog

pisma

liturgije.

kult

autentinog je jedna od glavnih karakteristika karolinke

obnove. Karlo Veliki sproveo je veliku akciju sakupljanja i

prepisivanja stare rimske knjievnosti To zalaganje bilo je

deo tenji da se zajedno sa carskom titulom obnovi stara
rimska civilizacija.Car je pri dvoru osnovao akademiju i
podsticao skupljanje i umnoavanje brojnih dela starorimske
knjievnosti.Najstariji sauvani tekstovi velikog broja latinskih
pisaca

nalaze

se

karolinkim

rukopisima

koji

su

donedavno pogreno smatrani za rimske. U stvari, dananja

tampana slova, poznata kao rimska ili latinina, izvedena
su iz pisma karolinkih rukopisa, samo su pogreno nazvana
latinina. Rukopisi su prepisivani u vie skriptorija. Najstariji i
najvaniji skriptorijum nalazio se pri palati u Ahenu.

Remsu su uzori, klasini jednako kao i u palatinskom

skriptoriju, prevedeni na osoben i lako prepoznatljiv slikarski
jezik kojim dominiraju nervozan ekspresivan potez i
ustreptala energija koji svaki detalj stavljaju u neprekidan
pokret. U Turu. U poetku se vie panje polagalo na
kopiranje teksta, a tek kasnije na raskonu opremu rukopisa.
Tada su raene velike Biblije zasnovane na starijim
rukopisima nastalim u Rimu Ilustracije u prilino ograniene.
Skriptorij u Mecu takoe je bio blizak dvoru. Ukraen je
sjajnom serijom inicijala sa karakteristinim ornamentima.
Sankt

Galen.

njegovom

skriptorijumu

uvao

se

tradicionalni nain ukraavanja irskih rukopisa zasnovan na

velikim inicijalima sainjenim od prepleta, lisnatih oblika i

naroito akantusovog lia.

11. Otonska umetnost- osnovne karakteristike

Nakon procvata karolinke umetnosti nastupio je zastoj koji
je trajao oko pola veka. Za razliku od vremena Karolinga,
sada su poele da se jasnije istiu razlike meu evropskim
plemenima i narodima i nastale su nacionalnosti. Novi
gradovi u istonom delu proirene drave postali su centri
hrianskih misija za istone varvare. Te misije su ukljuivale
insistiranje na crkvenoj reformi i u politici saksonskih careva
dominanatna

je

bila

podrka

papstvu.

Zato

su

na

minijaturama u rukopisima esto prikazivane personifikacije

pokorenih provincija kako se klanjaju otonskom vladaru i na
taj nain stvarali sliku apoteoze univerzalistikog carstva. Od
sredine X veka zapoeo je novi razvoj umetnosti na podruju
nekadanjeg istonog dela karolinke drave. U podreenju
sa sveeropskom umetnou karolinkog doba, otonska
ostaje, uprkos irokom uticaju izvan stvarnog podruja
carevine, ipak ograniena pojava.

Svesnom nadovezivanju otonskih careva na Karla Velikog i

njegovu zamisao carevine odgovara u negovanju umetnosti
vraanje na karolinki stil kao bitni temelj. Pored toga,
umetnici su se ponekad vraali neposredno na hriansku
antiku. Zajednika crta umetnosti karolinkog i otonskog
doba poiva u tome to su obe imale aristokratsko-dvorski
karakter. Najznaajniji patroni umetnosti bili su carevi i
lanovi njihove porodice, odnosno carevi, biskupi koji su bili
u srodstvu sa vladarskim domom ili povezani sa njim i ene
carskog roda koje su bile opatice. Zato je umetnost nastala
za vlade otonskih careva izrazito aristikratsko-dvorska.
Umetnici su poticali preteno iz duhovnikog stalea i
veinom su bili redovnici. Pri nekim samostanima i
katedralama stvorene su umetnike radionice.
Neizbeno je da se arhitektura i umetnost razviju iz
karolinke osnove. Slobodna skulptura i dalje je retka, ali
dobija monumentalne razmere i pune i snane oblike.
Radovi u slonovai, pored graevina i minijatura u
rukopisima,
najznaajnija
dinastije.

kao

umetnika

vreme

Karolinga,

ostvarenja

doba

ulaze

meu

Saksonske

12. Otonska arhitektura (Sv. Panteleon u Kelnu, Sv.

Mihailo u Hildeshajmu)
Neizbezno je da se arhitektura i umetnost razviju iz
karolinke osnove. Na nesreu, to se tie arhitekture, nije
lako pronai dokaze. Osnove, iskopavanja, ostaci, sve
naglaava karolinku osnovu otonske arhitekture;

svi

osnovni planovi graevine su zasnovani u karolinkom

periodu, ali je mogue da su otonski arhitekti radili na novim
koncepcijama prostora i mase. Nekoliko novoosnovanih
manastira i zadubina u zemlji ubrzo je poelo da igra vanu
ulogu, ali to nije ilo na utrb visokog ranga starijih
umetnikih sredita .
SV. PANTELEON U KELNU
Crkva datira iz 10og veka samo zapadni deo sauvao
nepromenjen prvobitni oblik. zapadni deo bio ouvan do
Drugog svetskog rata kada je uniten i potom obnovljen.
srednji prostor zapadnog dela graevine na spratu okruen
emporama (galerijama) a u prizemlju prema uzdunom
brodu otvoren lukom. Crkva je trobrodna bazilika. U njoj su
sahranjeni brat i ena Otona II. Crkva je masivni i
proporcionalni

naslednik

vestverka

karolinskih

crkava.

Karakterie je kula nad ukrsnicom i dubok trem kome se sa

obe strane diu visoke okrugle kule sa stepenitem.
SV. MIHAILO U HILDESHAJMU
Plan manastirske crkve sastoji se iz dva hora i ulazima sa
strane. U crkvi je postignuta velika simetrija, postoje dva
jednaka transcepta, oba sa kulama i dvema kulicama sa
stepenistem na suprotnim krajevima. Vertikalni nosai
arkada glavnog broda sastoje se od para stubova koji se
smenjuju sa nosaima kvadratnog poprenog preseka. Kako
su i boni brodovi i glavni brod vrlo iroki u odnosu na duinu
namera graditelja bila je, verovatno, da postigne ravnoteu.
Crkva je bila jako oteena u drugom svetskom ratu, ali
obnovljena

unutranjost

dalje

poseduje

velianstvo

prvobitno projekta. Posebno je zanimljiv zapadni hor.

Graditelj je izdigao pod hora iznad nivoa crkve da bi se
mogla smestiti podzemna kapela ili kripta. Plan Svetog
Mihaila odlikuje se veliinom kripte i njenim paljivo
izvedenim sadejstvom sa itavom graevinom.

13.Otonska skulptura i reljef (Gerovo raspee, vrata

biskupa Bernvarda)
Tokom otonskog razdoblja u vajarstvu se oseaju jasne
promene u poreenju sa ranijom karolinkom tradicijom i
stvaranje novih i originalnih crta. Slobodna skulptura i dalje
je retka, ali dobija monumentalne razmere i pune i snane
oblike. Malobrojni ouvani reljefi raeni u veem formatu
upuuju na raznorodne uticaje, u prvom redu na one ponikle
iz bogatih tradicija rimskih reljefa i ranohrianskih i
karolinkih iluminiranih rukopisa.
GEROVO RASPEE
Je nazvano po nadbiskupu Geronu koji ga je naruio. Ono je
velikih dimenzija, zapravo je prirodne veliine to ukazuje na
vanu

promenu

skulpturi.

Gerovo

raspee

odie

saoseanjem prema patnjama Gospoda. Izraeno je od

bojene i pozlaene hrastovine, a isklesano u snanim
zaobljenim oblicima. Naroit utisak ostavlja isturenost
klonulog tela, zbog ega fizika napregnutost miia ruku i
ramena izgleda skoro nepodnoljivo stvarno. Lice sa duboko

urezanim uglastim crtama se pretvorilo u masku samrtnih

muka.
Gerovo

raspee

srednjevizantijske

je

oigledno

umetnosti.

nastalo

Postoji

pod

otvor

uticajem
u

potiljku

Geronovog Hrista koji sadri hostiju-tanak komadi hleba

koji se uzima za vreme priesti, to skulpturu pretvara u
relikvijar.
VRATA BISKUPA BERNVARDA
Za svoju crkvu Bernvard je naruio dva krila bogato
ukraenih vrata sa bronzanim panelima. Bernvard se isticao
poynavanjem umetnosti, a posebno se isticao u vestini
izrade metala i ukupnoj vetini gradnje. Zbog toga je
najverovatnije i lino uestvovao u radovima na crkvi. Moda
ga je na zamisao o vratima podstakla i poseta Rimu gde je
mogao da vidi stara rimska vrata.
Vrata su raena postupkom izdubljenog voska. Oba krila su
izlivena u jednom komadu, a visoka su oko 5 metara. Na
njima su prikazani narativni prizori. Vrata se nisu uvek
nalazila u manastiru u Hildeshajmu, a njihovo prenoenje u
isti i postavljanje u vestverk katedrale koji je bio vrlo
istaknuto mesto govori da su ona bila veoma cenjena.
Kompozicij je sigurno preuzeta iz iluminiranog rukopisa jer u
srednjovekovim rukopisima biblije nalazimo mnogo sliih

prizora. Pria je ispriana snano. Prst Gospoda koji

optuuje nasuprot praznoj pozadini je sredinja taka drame.
On je usmeren prema Adamu zgrenom od straha koji
prebacuje krivicu na Evu, a ona optuuje zmiju. Teme na
levom krilu su uzete iz starog zaveta, a na desnom iz novog.
Prie iz starog zaveta su prikazane hronoloki od vrha
prema dnu, a iz novog se kreu u suprotnom smeru.
14.Otonske minijature
Najvanije sredite iluminatorskog rada u to vreme bio je
manastir Sv. ora na ostrvu Rajhenau. Rajhenau je uivao
privilegije otonskih careva i pape Grgura V, manastir je bio
carska opatija iji je opat odgovarao jedino autoritetu cara i
imao politiki rang jednak biskupu ili ak nadbiskupu, a neki
naunici veruju da je ovaj manastir jedno vreme bio sedite
germanskog

sudstva

stoga

glavni

centar

carske

umetnosti.Problem umetnike produkcije u Rajhenau je,

meutim, veoma kompleksan. ak se deava da se u
jednom rukopisu nalaze minijature razliitog stila. Rani
otonski iluminatori su verno kopirali karolinke rukopise za
dvorsku

kolu,

kasniji

otonski

rukopisi

su

pomeali

vizantijske i karolinke elemente i razvili novi stil izvanredne

snage i zamaha. Vizantijski umetnici koji su radili za dvor su

podstakli prikazivanje religijskih i carskih slika na nov nain.
Otonski rukopisi ukazuju na sve vee zanimanje umetnika za
narativne cikluse o Isusovom ivotu.U ponekim delima dolazi
do grupisanja, tj meanja klasinih i vizantijskih elemenata i
to dovodi do novog stila izraajne apstrakcije. Rukopisi su se
veoma paljivo prepisivali i postojale su veoma velika stilske
razlike u rukopisima.
Primeri: Rukopisi u Ahenu: su do svakog detalja kopirani. U
Geru se vrilo ukraavanje inicijalima. Rukopisi Egberta-tu
nailazimo na novinu, a to su portreti careva i episkopa itd.
15. Romanika umetnost- osnovne karakteristike
Sve snanije versko oduevljenje ogledalo se u sve ivljem
hodoau svetim mestima i dostiglo svoj vrhunac u
krstakim pohodima. Hodoasnici su na evropskom tlu
poseivali

tradicionalno

Rim

njegova

sveta

mesta.Hodoaa su se esto neznatno razlikovala od

vojnog pohoda. Sa poetkom krstakih ratova Sveti grob i
Golgota stalno su prikazivani u primenjenoj umetnosti,
naroito na relikvijarima. Crkve podizane nakon otonskog
perioda, a pre gotike nazivaju se romanikim. Ovaj naziv

dolazi stoga to su imale oble svodove i lukove i bile vrste i

masivne, zidane na nain slian rimskom nainu graenja.
Za razliku od karolinke umetnosti koju su kreirali Karlo
Veliki i njegovo okruenje kao deo svesne politike obnove i
otonske umetnosti koja se razvijala uz carsku podrku
lanova saksonsko-salijevskog roda, romanika se pojavila
irom cele zapadne Evrope otprilike u isto vreme. Za gotovo
istovremeni razvoj ove arhitekture na celom Zapadu zasluni
su bili i popularnost hodoaa i delatnost reformisanih
monakih redova. U ovo doba zapaa se ogroman porast
graevinske delatnosti u odnosu na ranija vremena, a i same
graevine su vee, bogatije razuene, zasvedene, ukraenih
fasada.

Romanika

arhitektura,

rasprostranjena

irom

Zapada, ipak nije jedinstvena u svom izrazu, ve se sastoji

od velikog broja raznolikih karakteristinih regionalnih
osobenosti koje su ipak viestruko meusobno povezane
iako nemaju jedan centralni izvor. Ni karolinka ni otonska
umetnost

nisu

pokazivale

nikakvu

tenju

ka

obnovi

monumetalne kamene skulpture. U drugoj polovini XI veka

zapoela je obnova kamene skulpture koja se prevashodno
pojavljuje na fasadama crkava.
Skulptura je ograniena na odreene delove graevine.
Romaniko slikarstvo, za razliku od arhitekture i skulpture,

nije doivelo iznenadni razvoj i ne pokazuje nikakve izrazitije

rimske uzore od karolinikog i otonskog slikarstva. U njemu
se

ogleda

kontinuitet

slikarske

tradicije

negovane

prethodnim stoleima na Zapadu, naroito u minijaturnom

slikarstvu. Kao i u arhitekturi i vajarstvu, razvilo se mnogo
raznovrsnih

regionalnih

stilova.Monumentalno

slikarstvo

ostvareno je u ciklusima zidnih slika i odlikuju ga suzdran

kolorit, naivan crte i redukovana radnja. U minijaturnom
slikarstvu postepeno se pojavljuju elementi koji odgovaraju
monumentalnim kvalitetima onovremenog vajarstva, ali
posebna

istraivanja

prostora

predstavljanja

trodimenzionalnosti na njima se ne uoavaju, ve dominira

snana linija kojom se ocrtavaju sve konture ispunjene
obino jarkim bojama bez finih valerskih prelaza.
Romanika umetnost je nikla irom Zapadne Evrope
otprilike u isto vreme. Stvorila se od velikog broja
raznolikih regionalnih stilova, pa ipak bez jednog
centralnog izvora. Dolo je do pobede hrianstva u
celoj Evropi, obnavljanje sredozemnih trgovakih
puteva,

oivljavanje

trgovine

manufakturne

proizvodnje, jaanje graanskog ivota. Zapadna

Evropa je u mnogo emu izmeu 1050. I 1200.
Godine postala mnogo vie romanska nego to je bila

od

VI

vek,

obnavljajui

meunarodnu

trgovinu,

gradski karakter kulture u vojnu snagu , kao i

centralnu vlast-duhovna vlast pape kao ujedinjujua
snaga. Crkve su bile mnogobrojnije, vee i sve vie
rimske po izgledu, jer su njihovi brodovi imali sada
svodove

umesto

spoljanjost

je

drvenog

bila

krova,

ukraena

njihova

arhitektonskim

ornamentima i skulpturama. Geografski najvaniji

spomenici bili su u oblasti od severne panije do
Rajnske oblasti, od kotsko-engleskih granica, do
srednje

Italije.

raznovrsnost

Najbogatija
najsmelije

skupina,

ideje

najvea

nalaze

se

Francuskoj.
16.Romanika

arhitektura

(Francuska,

Engleska,

Nemaka)
Najoevidnija

razlika

izmeu

romanike

arhitekture

arhitekture prethodnih vekova jeste neverovatan porast

graevinske delatnosti. Crkve su bile mnogobrojnije, vee i
sve vie rimske po izgledu, jer su njihovi brodovi imali
sada svodove umesto drvenog krova, a njihova spoljanjost
je bila ukraena i arhitektonskim ornamentima i skulpturama.
Geografski najvaniji spomenici bili su u oblasti od severne

panije do Rajnske oblasti, od kotsko-engleskih granica, do

srednje Italije. Najbogatija skupina, najvea raznovrsnost i
najsmelije ideje nalaze se u Francuskoj.
FRANCUSKA
Crkva Sv.Saturnin u Tuluzu je jedna iz skupine velikih crkava
hodoasnikog stila. Osnova ove crkve je mnogo sloenija i
predstavlja mnogo potpuniju celinu nego to je sluaj s
ranijim graevinama. To je izraziti latinski krst sa sreditem
gravitacije u istonom delu. Ova crkva nije bila namenjena
samo manastirskoj zajednici, ve je u svom drugom brodu i
transeptu

trebalo

da

primi

veliko

mnotvo

vernika

svetovnjaka. Glavni brod ima sa obe strane po dva bona

broda-unutranji se nastavlja du krakova transepta i
apside(deambulatorijum).

Deambulatorijum

(ranije

kao

povezan sa kriptom u ranijim crkvama) sada se pojavio

sasvim na povrini, povezan sa bonim brodovima koji
okruuju glavni brod, obogaen apsidijalnim kapelama koje
kao da zrae iz apside i nastavljaju se du istone strane
transepta (apsida, deambulatorijum i zrakaste kapele
sainjavaju celinu poznatu pod imenom hodoasniki hor).
Svi boni brodovi sv. Saturnina su zasvoeni krstastim
svodovima, to namee itavom reenju pravilnost najveeg
stepena: boni brodovi sastoje se od kvadratnih prostora

izmeu stubova traveja, osnovne jedinice za ostale

dimenzije. Odgovarajui prostori glavnog broda i transepta
ravnih dvema modulama, ukrsnice i kule na proelju velike
su 4 module. Na fasadi je bogata ralanjenost pojaana
raznim visinama krova, pa se srednji brod i transept
izdvajaju od unutranjih i spoljanjih bonih brodova, apside,
deambulatorijuma i zrakastih kapela; potpornim stupcima
kontraforama, koje pojaavaju zidove izmeu prozora da bi
zadrali boni pritisak svodova; dekorativnim okvirima za
portale i prozore i velikom kulom nad ukrsnicom. Dve kule na
zapadnom proelju su zarubljene. Zidovi sv. Saturnina su
srodniji graevinama kao to je Koloseum. Sintaksa stare
rimske arhitekture je ponovo osvojena do neverovatnog
stepena. Sile ije je uzajamno delovanje izraeno u glavnom
brodu sv. Saturnina nisu vie fizike snage grko-rimske
arhitekture, ve duhovne snage. Polustubovi se diu celom
visinom zida glavnog broda. Njihov ritam koji se stalno
ponavlja pokree nas prema istonom kraju crkve i njenoj
apsidi i deambulatorijumu punom svetlosti. Zbog sigurnosti
je rtvovan prozorski zid. Sagraene su galerije iznad
unutranjih brodova da prihvate boni potisak brodskog
svoda.

Burgundske arhitekte su dole do elegantnijeg reenja.

Katedrala u Otenu - galerije su zamenjene slepom arkadom
(triforijumom) i prozorskim zidom. Ovo trospratno reenje
bilo je omogueno upotrebom prelomljenog luka u svodu
glavnog broda koji je prenosio pritisak vie nadole umesto
upolje. Ovaj prelomljeni luk se javlja i na arkadama glavnog
broda (verovatno iz islamske arhitekture).
Trea alternativa se javlja na zapadu Francuske, u crkvama
kao to su Sen Savon Sur Garton. Svod glavnog broda ovde
nema lukove za pojaanje jer je trebalo da ima jedinstvenu
povrinu za zidne slike. Njegova velika teina poiva
neposredno na arkadama glavnog broda koji je vrlo dobro
osvetljen. Na istonom kraju se nalazi hodoasniki hor.
Notr Dam la Grand u njegove arkade smetene su velike
figure u sedeem ili stojeem stavu, iroka traka reljefa se
prua preko fasade sa obe strane portala.
Dalje, na severu u Normandiji, zapadno proelje se razvijalo
u sasvim drugom pravcu. Dekoracija je svedena na
minimum, a etiri ogromna potporna stupca dele proelje
crkve na tri vertikalna sektora.
Katedrala u Kaenu-glavni brod je prvobitno zamiljen s
tribinom i prozorskim zidom i sa drvenom tavanicom. U
glavnom brodu traveji su priblino etvrtasti, pa je obrazac

dvostrukog X zamenjen jednim X sa jo jednim poprenim

rebrom, na taj nain je dobijen krstasti svod od est polja
umesto sedam. Ovi estodelni svodovi nisu vie razdvojeni
masivnim poprenim lucima, ve obinim rebrima (to stvara
snaniji utisak kontinuiteta srednjeg broda kao celine, a
sistem naizmeninih stubaca ini manje naglaenim).

ENGLESKA
Katedrala u Durhamu nalazi se juno od kotske granice.
Ima glavni brod koji je za treinu iri nego u Sv Saturninu i
veu ukupnu duinu zbog koje se ubraja meu najvee
crkve srednjovekovne Evrope. Glavni brod je bio moda
projektovan jo od poetka kao zasvoen. Ovaj svod je
veoma zanimljiv jer predstavlja najstariju sistematsku
primenu krstastih svodova s rebrima na brodu visokom tri
sprata i tako znai bitan napredak u odnosu na reenje koje
smo videli u Otenu. Boni brodovi sastoje se od uobiajenih
odeljaka traveja, zasvoenih krstastim svodom, koji su
skoro kvadratnog oblika, dok su traveji glavnog broda,
razdvojeni monim poprenim lucima izrazito pravougaoni i
zasvoeni krstastim svodom tako da rebra stvaraju aru u
obliku dvostrukog slova X i dele brod na sedam polja,

umesto na uobiajena letiri. Traveji glavnog broda su dva

puta dui nego traveji bonih brodova, stupci su iz tog
razloga naizmenino vei i manji(vei su sloenog oblika,
drugi su cilindrini). Krajevi poprenih poluobliastih svodova
su pretvoreni u prozorski zid i boni pritisak je usredsreen
na 6 sigurno utvrenih taaka na visini tribina. Zid izmeu
rebara je minimalne debljine, ime je smanjena teina i
pritisak. Popreni luci na ukrsnici su okrugli, a oni prema
zapadu su lako zailjeni. Glavni brod crkve u Durhamu
spada meu najlepe u romanikoj arhitekturi: udesna
snaga naizmeninih stubaca stvara izvanredan kontrast
dramatino osvetljenim povrinama svoda, nalik na jedra.
NEMAKA
Nemaka romanika arhitektura, usredsreena u Rajnskoj
oblasti, bila je konzervativna, ali odraz trajanja karolinkootonskih tradicija. Katedrala u Spejeru ima vestverk i
monumentalnu grupu kulu nad ukrsnicom i par kula sa
stepenitem na istonom kraju. Arhitektonski detalji vode
poreklo iz Lombardije, koja je dugo vremena bila ia
nemakih

carskih

ambicija,

ali

su

visoke

proporcije

severnjake, a dimenzije tako velike da sve crkve ovog

perioda uporeene s njom izgledaju male. Glavni brod, za
treinu vii i iri nego durhamski, ima veoma zamaan

prozorski zid, jer je prvobitno bilo predvieno da nosi drveni

krov. Podeljen je na kvadratne traveje i pokriven masivnim
krstastim svodom bez rebara, bliim lombardskom nego
normanskom tipu.

17.Romanika arhitektura u Francuskoj

Crkva Sv.Saturnin u Tuluzu je jedna iz skupine velikih crkava
hodoasnikog stila. Osnova ove crkve je mnogo sloenija i
predstavlja mnogo potpuniju celinu nego to je sluaj s
ranijim graevinama. To je izraziti latinski krst sa sreditem
gravitacije u istonom delu. Ova crkva nije bila namenjena
samo manastirskoj zajednici, ve je u svom drugom brodu i
transeptu

trebalo

da

primi

veliko

mnotvo

vernika

svetovnjaka. Glavni brod ima sa obe strane po dva bona

broda-unutranji se nastavlja du krakova transepta i
apside(deambulatorijum).

Deambulatorijum

(ranije

kao

povezan sa kriptom u ranijim crkvama) sada se pojavio

sasvim na povrini, povezan sa bonim brodovima koji
okruuju glavni brod, obogaen apsidijalnim kapelama koje
kao da zrae iz apside i nastavljaju se du istone strane
transepta (apsida, deambulatorijum i zrakaste kapele

sainjavaju celinu poznatu pod imenom hodoasniki hor).

Svi boni brodovi sv. Saturnina su zasvoeni krstastim
svodovima, to namee itavom reenju pravilnost najveeg
stepena: boni brodovi sastoje se od kvadratnih prostora
izmeu stubova traveja, osnovne jedinice za ostale
dimenzije. Odgovarajui prostori glavnog broda i transepta
ravnih dvema modulama, ukrsnice i kule na proelju velike
su 4 module. Na fasadi je bogata ralanjenost pojaana
raznim visinama krova, pa se srednji brod i transept
izdvajaju od unutranjih i spoljanjih bonih brodova, apside,
deambulatorijuma i zrakastih kapela; potpornim stupcima
kontraforama, koje pojaavaju zidove izmeu prozora da bi
zadrali boni pritisak svodova; dekorativnim okvirima za
portale i prozore i velikom kulom nad ukrsnicom. Dve kule na
zapadnom proelju su zarubljene. Zidovi sv. Saturnina su
srodniji graevinama kao to je Koloseum. Sintaksa stare
rimske arhitekture je ponovo osvojena do neverovatnog
stepena. Sile ije je uzajamno delovanje izraeno u glavnom
brodu sv. Saturnina nisu vie fizike snage grko-rimske
arhitekture, ve duhovne snage. Polustubovi se diu celom
visinom zida glavnog broda. Njihov ritam koji se stalno
ponavlja pokree nas prema istonom kraju crkve i njenoj
apsidi i deambulatorijumu punom svetlosti. Zbog sigurnosti

je rtvovan prozorski zid. Sagraene su galerije iznad

unutranjih brodova da prihvate boni potisak brodskog
svoda.
Burgundske arhitekte su dole do elegantnijeg reenja.
Katedrala u Otenu - galerije su zamenjene slepom arkadom
(triforijumom) i prozorskim zidom. Ovo trospratno reenje
bilo je omogueno upotrebom prelomljenog luka u svodu
glavnog broda koji je prenosio pritisak vie nadole umesto
upolje. Ovaj prelomljeni luk se javlja i na arkadama glavnog
broda (verovatno iz islamske arhitekture).
Trea alternativa se javlja na zapadu Francuske, u crkvama
kao to su Sen Savon Sur Garton. Svod glavnog broda ovde
nema lukove za pojaanje jer je trebalo da ima jedinstvenu
povrinu za zidne slike. Njegova velika teina poiva
neposredno na arkadama glavnog broda koji je vrlo dobro
osvetljen. Na istonom kraju se nalazi hodoasniki hor.
Notr Dam la Grand u njegove arkade smetene su velike
figure u sedeem ili stojeem stavu, iroka traka reljefa se
prua preko fasade sa obe strane portala.
Dalje, na severu u Normandiji, zapadno proelje se razvijalo
u sasvim drugom pravcu. Dekoracija je svedena na
minimum, a etiri ogromna potporna stupca dele proelje
crkve na tri vertikalna sektora.

Katedrala u Kaenu-glavni brod je prvobitno zamiljen s

tribinom i prozorskim zidom i sa drvenom tavanicom. U
glavnom brodu traveji su priblino etvrtasti, pa je obrazac
dvostrukog X zamenjen jednim X sa jo jednim poprenim
rebrom, na taj nain je dobijen krstasti svod od est polja
umesto sedam. Ovi estodelni svodovi nisu vie razdvojeni
masivnim poprenim lucima, ve obinim rebrima (to stvara
snaniji utisak kontinuiteta srednjeg broda kao celine, a
sistem naizmeninih stubaca ini manje naglaenim).

18.Romanika arhitektura u Italiji (Lombardija i Toskana)

Lombardsku romaniku arhitekturu istovremeno je bodrila i
ometala neprekinuta graevinska tradicija koja je dopirala
unazad do u rimsko i starohriansko doba i obuhvatala je i
ravenske spomenike.
Sv. Ambroo

u Milanu spoljanjost je od opeka, iako

kitnjastija i daleko monumentalnija, srazmerai geometrijska

jednostavnost ravenskih crkava. Strogo i naoito proelje s
duboko uvuenim arkadama, iza ega su dva zvonika dve
posebne graevine koje samo dodiruju spoljanje zidove
crkve. Tradicija slobodnog zvonika ili kampanila ostala je u

Italiji tako snana da oni tamo skoro uopte nisu postali

sastavni deo same crkve. Srednji brod Sv. Ambroa je nizak
i irok, sastoji se iz etiri kvadratna traveja, razdvojena
snanim poprenim lucima. Ovde nema transepta, ali
najistoniji deo broda nosi oktogonalnu kulu sa kupolom nad
ukrsnicom ili lanternu. Ovde postoji sistem naizmeninih
stubaca zato to je duina traveja glavnog broda ravna
dvostrukoj duini traveja bonih brodova; ovi drugi su
zasvoeni krstastim svodom, kao i prva tri traveja srednjeg
broda i nose galerije. Svodovi glavnog broda se u znatnoj
meri razlikuju od svojih severnjakih paralela; sagraeni su
od opeke i lomljenog kamena, nalik na rimske krstaste
svodove. Dijagonalna rebra oblikuju pravilne polukrugove
tako da se svodovi diu do visine znatno iznad poprenih
lukova, to stvara utisak kupole i daje svakom traveju izgled
posebnog entiteta i poveava teinu svoda.
Rebrasti krstasti svod u Lombardiji je ostao konzervativan i
nije se nikad pribliio protogotikom stupnju.
Krivi toranj u Pizi je poeo da se naginje ka sadanjem uglu
zbog loih temelja, jo pre nego to je bio gotov. Ova kula je
deo velelepnog ansambla koji se die na

otvorenom

prostoru severno od grada i koji obuhvata katedralu i krunu

krstionicu s kupolom zapadno od nje.

One predstavljaju

najastoljubiviji spomenik toskanskog romanikog stila i

ogledalo su bogatstva i gordosti grada republike Pize.
Toskana je sauvala tokom celog srednjeg veka svest od
svom klasinom nasleu. Osnova katedrale u Pizi je osnova
starohrianske azilike, razraena u osnovu latinskog krsta
dodavanjem dva kraka transepta koji i sami lie na manje
bazilike i imaju svoje apside. Ukrsnica je oznaena kupolom,
ostali delovi crkve pokriveni su drvenim krovom koji imaju
krstaste svodove. Unutranjost se odlikuje neto viim
razmerama nego ranohrianske bazilike jer se iznad bonih
brodova nalazi galerija a isto tako i prozorski zid.
Velianstveni redovi klasinih stubova koji nose arkade
glavnog i bonih brodova neminovno podseaju na rimske
graevine. Katedrala u Pizi i pratee graevine obloene su
belim mermerom sa horizontalnim prugama i ornamentima
od tamnozelenog mermera. Ovaj obiaj se sauvao iz
vremena

carskog

Rima

samo

srednjoj

Italiji.

Na

eksterijerima, udruen sa slepim arkadama i galerijama,

stvara ipkasto bogatstvo grae i boje.
U Firenci, ostvarenje toskanske romanike jeste krstionica
naspram zapadnog proelja katedrale, osmougaona zgrada
s kupolom upeatljivih dimenzija. Ovde se mermerna obloga
u ornamentu dri strogih geometrijskih linija, a slepe arkade

su neverovatno klasine u proporcijama i pojedinostima.

itava graevina odie klasinim duhom.

19.Romanika skulptura- osnovne karakteristike

Obnova monumentalne kamene skulpture jo nas vie
zauuje nego arhitektonska ostvarenja romanike ere, jer ni
karolinka ni otonska umetnost nisu pokazivale nikakvu
tenju u tom pravcu. Jedina neprekinuta vajarska tradicija u
umetnosti ranog srednjeg veka je bila tradicija minijaturne
plastike mali reljefi i pokoja statueta u metalu ili slonovai.
Ne zna se tano, ali se smatra da je obnova skulpture u
kamenu poela na jugozapadu Francuske i severu panije
kuda su prolazili hodoasniki putevi za Santjago de
Kompostela. Skulptura na fasadama crkava je trebala da
privue vernike svetovnjake, a ne lanove zatvorene
manastirske zajednice. Brz razvoj vajarstva u kamenu je
ogledalo

jaanja

verske

revnosti

meu

svetovnim

stanovnitvom u decenijama pred prvi krstaki rat.

U tuluskom Sv.Saturninu nalazi se nekoliko znaajnih
primera klesanih verovatno oko 1090. Godine. Meu njima je
i Apostol. Ova ploa je u deambulatorijumu crkve. Figura nije

predviena da se gleda samo izbliza. Njena upeatljiva

veliina i teina dobacuju do priline udaljenosti. Ovaj
naglasak na masivnosti i veliini nagovetava ta je mogao
biti glavni podstrek koji lei iza obnove vajarstva u velikim
dimenzijama. Lik klesan u kamenu, poto je opipljiv i
trodimenzionalan, mnogo je vie realan nego kad je
naslikan. vrstina oblika odie snanim klasinim duhom,
ukazujui da je umetnik morao izbliza videti poznorimsku
skulpturu. Sveana frontalnost figure, njeno postavljanje u
arhitektonski okvir to sve potie iz vizantijskog izvora.
Drugo vano sredite najstarijeg romanikog vajarstva bila je
opatija u Moasaku, nedaleko od Tuluza.
Srazmere tela i dimenzije figura se menjaju u skladu sa
arhitekturnim kontekstom. Bitna je slikovitost prianja a ne
doslednost u obradi.
Timpanon glavnog portala romanikih crkava obino je
sauvan za kompoziciju sa Hristom na prestolu, najee za
viziju iz Apokalipse ili Strani sud.
Skultpure na portalima u Moasaku, Otenu i Vezleu, iako
stilski razliite, imaju mnogo zajednikih osobina: snaan
izraz, neobuzdanu mau i nervoznu gipkost oblika, za koju
vie duguju iluminaciji rukopisa i radovima u metalu nego
vajarskoj tradiciji antike. Uticaj klasinih spomenika posebno

je jak u Provansi klasini karakter arhitektonskog okvira s

njegovim

slobodnim

stubovima,

uzorkom

meandre

mesnatim akantovim ornamentom (dve velike statue, vajane

skoro kao puna plastika, odaju smisao za teinu i masu).
Potpisi umetnika nikako nisu retkost u romanikoj umetnosti.
Pojava jasno odreenih umetnikih linosti u XII veku se
retko priznaje i prihvata, moda zbog toga to protivrei
rairenoj postavci da je sva srednjovekovna umetnost
anonimna.

20.Romanika skulptura u Francuskoj (Tuluz, Moasak,

Oten, Vezle)
U tuluskom Sv.Saturninu nalazi se nekoliko znaajnih
primera klesanih verovatno oko 1090. Godine. Meu njima je
i Apostol. Ova ploa je u deambulatorijumu crkve. Figura nije
predviena da se gleda samo izbliza. Njena upeatljiva
veliina i teina dobacuju do priline udaljenosti. Ovaj
naglasak na masivnosti i veliini nagovetava ta je mogao
biti glavni podstrek koji lei iza obnove vajarstva u velikim
dimenzijama. Lik klesan u kamenu, poto je opipljiv i
trodimenzionalan, mnogo je vie realan nego kad je

naslikan. vrstina oblika odie snanim klasinim duhom,

ukazujui da je umetnik morao izbliza videti poznorimsku
skulpturu. Sveana frontalnost figure, njeno postavljanje u
arhitektonski okvir to sve potie iz vizantijskog izvora.
Drugo vano sredite najstarijeg romanikog vajarstva bila je
opatija u Moasaku, nedaleko od Tuluza. Velianstveni trimo i
zapadni dovratnik imaju talasasti profil

- a stabla

polustubova pripojenih dovratnicima i trimo prate ovaj isti

progil koji kao da je isceen iz neke dinovske tube. Ljudski i
ivotinjski oblici obraeni su neverovatnom savitljivou.
Neke ivotinje samo oivljavaju stablo stuba, podseaju na
irske minijature. Njihova namena je dekorativna i izraajna:
ona otelovljuje mrane sile koje su bile pripitomljene i
pretvorene u figure uvara ili su prisiljene da zauzmu poloaj
u kome su zarobljene za sva vremena. Ispred samog portala
u Moasaku nalazi se dubok trem sa raskono vajanim
stranama. Na istonoj strani u arkadi vidimo Blagovesti i
Posetu Bogorodice Jelisaveti, a izmeu njih Poklonjenje
mudraca. Drugi dogaaji iz Hristove mladosti prikazani su na
frizu iznad arkada (tanki udovi, reiti gestovi). Srazmere tela
i dimenzije figura se menjaju u skladu sa arhitekturnim
kontekstom. Bitna je slikovitost prianja a ne doslednost u
obradi.

Na

katedrali

Otenu,

Strani

sud

predstavljen

je

jedinstvenom snagom izraza. Taj detalj prikazuje deo desne

polovine timpanona, scenu merenja dua. U dnu, mrtvi se
diu iz grobova, vie gore, njihova sudbina bukvalno visi o
kanatru kome avoli cimaju jednu stranu a aneli drugu.
Moda je najlepi od svih romanikih timpanona onaj na
crkvi u Vezleu nedaleko od Otena. Njegova tema, odailjanje
apostola, imala je specijalno znaenje za ovo doba krstakih
ratova, jer objavljuje da je dunost svakog hrianina da iri
jevanelje do na kraj zemlje. U samom nadvratniku i
odeljcima

oko

neznaboakog

sredine
sveta,

koji

grupe
je

su
prava

predstave

iz

enciklopedija

srednjovekovne antropologije, koja obuhvata sve legendarne

rase. Na arhivolti predstavljeni su znaci zodijaka i radovi koji
odgovaraju svakom mesecu u godini, da bi se ukazalo na to
kako je propovedanje vere neogranieno u vremenu i
prostoru.
Skultpure na portalima u Moasaku, Otenu i Vezleu, iako
stilski razliite, imaju mnogo zajednikih osobina: snaan
izraz, neobuzdanu mau i nervoznu gipkost oblika, za koju
vie duguju iluminaciji rukopisa i radovima u metalu nego
vajarskoj tradiciji antike. Uticaj klasinih spomenika posebno
je jak u Provansi klasini karakter arhitektonskog okvira s

njegovim

slobodnim

stubovima,

uzorkom

meandre

mesnatim akantovim ornamentom (dve velike statue, vajane

skoro kao puna plastika, odaju smisao za teinu i masu).

21.Romaniko slikarstvo (monumentalno i minijaturno)

Za razliku od arhitekture i skulpture, romaniko slikarstvo se
ne odlikuje iznenadnim razvojem koji bi ga direktno izdvojio
od karolinkog ili otonskog. Ono ne izgleda ni malo
rimskije od karolinkog ili otonskog slikarstva. Ono
podvlai vei kontinuitet slikarske tradicije, naroito u
iluminiranju rukopisa. Nailazimo na poetke slikarskog stila
koji

odgovara

monumentalnim

kvalitetima

romanikog

vajarstva a esto ih i nagovetava.

Sv. Marko (manastir Korbi u sev.Francuskoj) izvijene i krive
linije koje preovlauju ne samo na figuri jevanelista ve i na
krilatom lavu, svitku i zavesi. Plastino modelovanje remske
kole i njeno nagovetavanje svetlosti i prostora bili su
zamenjeni vrsto ocrtanim konturama koje su ispunjavane
veoma svetlim, jakim bojama, tako da je trodimenzionalnost
slike svedena na naleganje ravnih planova. Romaniki
umetnik dao je svom delu jasnou i preciznost kakve nisu

bile mogue u karolinkoj ili otonskoj eri. Figuralni, simbolini

i dekorativni elementi kompozicije su sklopljeni u jedan
jedinstven sklop.
Ovaj stil ritmikih linija i povrina kloni se svih efekata koji bi
se mogli nazvati specifino slikarskim ne samo tonalnih
valera ve i predstavljanja faktura i najosvetljenijih taaka
kakve stalno nalazimo u otonskom slikarstvu, i zbog toga
ono stie jednu novu univerzalnost proporcije. Minijatura iz
Korbijea mogla bi se preneti na zid, na prozor od bojenog
stakla, tapiseriju ili reljefnu plou a da ne izgubi nijedno od
svojih bitnih svojstava.
vrsti obrisi i snano oseanje za kompoziciju isto tako su
karakteristini

za

romanino

zidno

slikarstvo.

Zidanje

Vavilonske kule duboko dramatina kompozicija, puna

napete ranje, puni crni obrisi i naglaena igra pokreta.
U romanikom slikarstvu razvilo se mnogo raznovrsnih
regionalnih stilova u celoj zapadnoj Evropi, ali njegova
najvea ostvarenja proizila su iz manastirskih pisarnica
severne Francuske, Belgije i june Engleske. Stil minijature
Sv Jovana apstraktni linearni crte rukopisa iz Korbijea
obogaen

vizantijskim

uticajem.

Precizno

kontrolisana

dinamika kontura povezuje razliite elemente kompozicije u

loginu celinu. Ova odlika linije jo uvek odaje njen daleki

izvor keltsko-germansko naslee.
Ubrzo posl pedesetih godina XII veka poinje da se osea
znatna promena u stilu romanikog slikarstva sa obe strane
Lamana. Umesto apstraktne sheme odjednom nalazimo
linije koje ponovo ocrtavaju trodimenzionalne oblike. Nabori
draperije ne ive vie svojim ivotom ornamenta, ve
nagovetavaju oblu masu tela koje se nalazi ispod nje.
Obnovljeno je interesovanje za skraenje. Ovde nalazimo
slikarski pandan klasicizmu. Novi stil je mogao potei iz rada
u metalu, jer su njegove bitne odlike vajarske a ne slikarske.

22.Gotika arhitektura- nastanak (Sen Deni)

Arhitektura je zadrala vodeu ulogu, a gotika skulptura je
najpre strogo vezana za arhitekturu po koncepciji. Slikarstvo
je, opet, dostiglo vrhunac stvaralakih nastojanja. Pri
ispitivanju gotike ere u celini otkrivamo pomeranje naglaska
arhitekture na slikarstvo.

Ni za jedan raniji stil ne moe se tako tano odrediti mesto i

vreme postanka kao za gotiki, on je roen izmeu 1137. I
1144. Godine. Crkva Sen Deni je osnovana krajem XI veka;
uvaavala je dvostruki ugled u njemu je bio ivot
francuskog apostola, a u isto vreme je bila i glavni spomenik
karolinke dinastije. Suger je hteo da od ove opatije naini
duhovno sredite Francuske, crkvu koja bi sjajem zasenila
sve druge, iu verskih i rodoljubivih oseanja. Pojavljuju se
poznati elementi romaninog hodoasnikog hora apsida s
arkadom,

okruena

deambulatorijumom

zrakasto

rasporeenim kapelama. Ovi elementi su bili sjedinjeni na

jedan upadljivo nov nain kapele, umesto da ostanu
posebni entiteti, tako su priljubljene da stvaraju drugi
deambulatorijum, a rebrasti krstasti svod zasnovan na
prelomljenom luku primenjen je nad celim prostorom.
Zahvaljujui ovom postupku, itav plan se dri pomou
jednog novog geometrijskog reda on se sastoji od sedam
klinastih jedinica koje se lepezasto ire iz sredita apside.
Stvara se doivljaj neprekinutog prostora, iji je oblik ocrtan
mreom vitkih lukova, rebara i stubova koji podupiru svod.
Ovaj enterijer se razlikuje od drugih po njegovoj lakoi u oba
smisla arhitektonski oblici su ljupki, skoro bez teine, a
prozori su uveani do te mere da nisu vie otvori u zidu oni

pokrivaju celu povrinu zida tako da sami postaju prozirni

zidovi. Boni pritisak svodova zadravaju masivni potporni
lukovi, koji tre izmeu kapela. Glavna teina konstrukcije
je usredsreena tu i vidi se samo spolja. Gornji deo apside,
koji se dizao iznad dvostrukog deambulatorijuma, imao je
veoma visoke, uske prozore. Nijedan od pojedinanih
elemenata koji su uli u gotiku nisu stvarno novi. Sve je to
poznato iz regionalnih kola francuske i anglo-normanske
romanike, ali ih je sve do Sen Denija nigde ne sreemo
udruene u istoj graevini.
Hor Sen Denija je racionalnije projektovan i sagraen nego
to je to sluaj s ijednom romanikom crkvom. Prelomljeni
luk sada je postao sastavni deo krstastog svoda s rebrima.
Zahvaljujui tome, ti svodovi nisu vie ogranieni na
kvadratne ili skoro kvadratne odeljke. Oni su postali
prilagodljivi tako da im to omoguuje da pokriju skoro svaku
povrinu bez obzira na njen oblik. Podupiranje svodova je
mnogo potpunije shvaeno nego ranije. Funkcija crkve ije
samo da zatvori maksimum prostora minimumom materijala.
Majstor arhitekta, i pokrovitelj, udrueni, stvorili su gotiki
stil.
Iako je Sen Deni bio opatija, budunost gotikog stila leala
je u gradovima a ne u manastirskim zajednicama. Od

poetka XI vekla dolo je do snanog oivljavanja gradskog

ivota. Ovaj pokret nastavio se ubrzanim tempom, gradovi
postaju sve vaniji, biskupi i gradsko svetenstvo zamenili su
manastirska sredita uenja, dok su umetnike tenje tog
doba dostigle vrhunac u velikim katedralama.

23.Gotika umetnost- osnovne karakteristike

Naziv gotika nastao je da bi se jasno izdvojila posebna vrsta
gradnje koja se pojavljuje sredinom XII veka i prvobitno se
odnosio veinom samo na arhitekturu. Na poetku, oko
1150, oblast koju je obuhvatala gotika umetnost bila je mala
i obuhvatala je samo oblast Il-de-Frans, odnosno Pariz sa
okolinom (veinom severno od grada gde je bilo i dobrog
kamena pogodnog za gradnju, postojanog i lakog za obradu)
Zapoela je kao lokalna forma u Il-de-Fransu i irei se po
ostalim

oblastima

Francuske

celoj

Evropi

postala

meunarodna i poznata tada pod imenom opus modernum ili

francigenum (moderni ili francuski rad) Tokom XIII veka sve
vie do izraaja dolaze regionalne varijante. Oko sredine XIV
veka u tim lokalnim ostvarenjima zapaa se sve jaa

tendencija meusobnih uticaja i od oko 1400. skoro svuda

preovlauje tzv. meunarodni stil.

24.Gotika arhitektura- osnovne karakteristike

Budunost gotikog stila leala je u gradovima a ne u
manastirskim zajednicama. Od poetka XI vekla dolo je do
snanog oivljavanja gradskog ivota. Ovaj pokret nastavio
se ubrzanimtempom,gradovi postaju sve vaniji,biskupi i
gradsko svetenstvo zamenili su manastirska sredita
uenja, dok su umetnike tenje tog doba dostigle vrhunac u
velikim katedralama.
Arhitektura je zadrala vodeu ulogu, a gotika skulptura je
najpre strogo vezana za arhitekturu po koncepciji. Slikarstvo
je, opet, dostiglo vrhunac stvaralakih nastojanja. Pri
ispitivanju gotike ere u celini otkrivamo pomeranje naglaska
arhitekture na slikarstvo.
Ni za jedan raniji stil ne moe se tako tano odrediti mesto i
vreme postanka kao za gotiki, on je roen izmeu 1137. I
1144. Godine.

Harmonija jeste izvor sve lepote budui da primerima

potvruje sve zakone po kojima je boanski razum sagradio
svet;

udesna

svetlost

koja

obasjava

hor

postaje

boanska svetlost, mistino otkrovenje boanskog duha.

Ovo simbolino tumaenje svetlosti i numerike harmonije
vekovima je bilo uvreno u hrianskoj misli.
Pristalicama funkcionalnog inilo se da je gotika arhitektura
rezultat napretka u arhitektonskoj tehnici, koji je omoguio
da se grade jai svodovi, da se njihov pritisak usredsredi na
samo nekoliko kritinih taaka i da se tako odstrane masivni
zidovi romanike.
Gotiki je takoe i vertikalizam unutranjeg prostora.
Iznad bonih brodova masivni stupci se pretvaraju u
potporne lukove lune mostove koji se diu ka kritinim
takama izmeu prozora u prozorskom zidu gde je
usredsreen boni pritisak svoda u glavnom brodu. Ovaj
metod uvrivanja svodova, karakteristina crta gotike
arhitekture, potekla je iz funkcionalnih razloga. Potporni luk
je ubrzo postao i estetski vaan, a njegov oblik mogao je da
izrazi podupiranje na mnogo raznih naina, ve prema
projektovanom oseanju stila.

25.Gotika arhitektura u Francuskoj (Sen Deni, NotrDam, artr, Oten, Rems)

SEN DENI
Crkva Sen Deni je osnovana krajem XI veka; uvaavala je
dvostruki ugled u njemu je bio ivot francuskog apostola, a
u isto vreme je bila i glavni spomenik karolinke dinastije.
Suger je hteo da od ove opatije naini duhovno sredite
Francuske, crkvu koja bi sjajem zasenila sve druge, iu
verskih i rodoljubivih oseanja. Pojavljuju se poznati
elementi romaninog hodoasnikog hora apsida s
arkadom,

okruena

deambulatorijumom

zrakasto

rasporeenim kapelama. Ovi elementi su bili sjedinjeni na

jedan upadljivo nov nain kapele, umesto da ostanu
posebni entiteti, tako su priljubljene da stvaraju drugi
deambulatorijum, a rebrasti krstasti svod zasnovan na
prelomljenom luku primenjen je nad celim prostorom.
Zahvaljujui ovom postupku, itav plan se dri pomou
jednog novog geometrijskog reda on se sastoji od sedam
klinastih jedinica koje se lepezasto ire iz sredita apside.
Stvara se doivljaj neprekinutog prostora, iji je oblik ocrtan
mreom vitkih lukova, rebara i stubova koji podupiru svod.
Ovaj enterijer se razlikuje od drugih po njegovoj lakoi u oba

smisla arhitektonski oblici su ljupki, skoro bez teine, a

prozori su uveani do te mere da nisu vie otvori u zidu oni
pokrivaju celu povrinu zida tako da sami postaju prozirni
zidovi. Boni pritisak svodova zadravaju masivni potporni
lukovi, koji tre izmeu kapela. Glavna teina konstrukcije
je usredsreena tu i vidi se samo spolja. Gornji deo apside,
koji se dizao iznad dvostrukog deambulatorijuma, imao je
veoma visoke, uske prozore. Nijedan od pojedinanih
elemenata koji su uli u gotiku nisu stvarno novi. Sve je to
poznato iz regionalnih kola francuske i anglo-normanske
romanike, ali ih je sve do Sen Denija nigde ne sreemo
udruene u istoj graevini.
NOTR DAM
Notr-Dam u Parizu zapoeta je 1163. Na toj katedrali
ogledaju se istaknute crte Sen Denija neposrednije nego
igde drugde. Osnova s naglaskom na duinskoj osi,
neverovatno je zbijena i celovita za razliku od veih
romanikih

crkava.

Dvostruki

deambulatorijum

hora

nadovezuje se neposredno na bone brodove, a kratki

transept jedva prelazi irinu fasade. U unutranjosti se jo
vide uticaji normanske romanike: estodelni svodovi u
glavnom brodu nad etvrtastim travejima izmeu stubova i
tribine iznad unutranjih bonih brodova. Stubovi arkade

glavnog roda imaju jo konzervativnih crta, pa ipak, veliki

prozori u prozorskom zidu i lakoa i vitkost oblika stvaraju
jedan gotiki utisak. Gotiki je takoe i vertikalizam
unutranjeg prostora. To zavisi manje od stvarnih razmera
glavnog broda. Potporni stupci ne vide se iznutra. Iznad
bonih brodova masivni stupci se pretvaraju u potporne
lukove lune mostove koji se diu ka kritinim takama
izmeu prozora u prozorskom zidu gde je usredsreen boni
pritisak svoda u glavnom brodu. Najmonumentalniji vid
spoljanjosti crkve Notr Dam jeste zapadno proelje.
Izuzev skulpture koja je teko oteena za vreme francuske
revolucije, ovo proelje je zadralo prvobitni izgled. Potporni
stupci koji su pojaavali uglove kula i dele proelje na tri
glavna dela, raspored portala, trospratno reenje, bogata
skulpturalna dekoracija. Formalna disciplina obuhvata i
skulpturu, kojoj vie nije dozboljeno da spontano raste, ve
joj

je

odreena,

tano

definisana

uloga

unutar

arhitektonskog oblika. Na starijoj fasadi veliki okrugli prozor

(rozeta) u sredini je jo uvek duboko useen, pa se zbog
toga kameni ukrasi na prozoru koje dele otvor jasno odvajaju
od povrine zida koji okruuje rozetu; na fasadi transeptam
nasuuprot tome, vie ne razlikujemo rozetu od njenog okvira
jedna jedina mrea ukrasa pokriva itavu povrinu.

ARTR
Katedrala u artru predstavlja pravo remek-delo zrelog,
visokog gotikog stila. Tribine su svedene na uske prolaze u
okviru debljine samog zida pregraene arkadama triforijuma;
otvori arkada glavnog broda su ui i vii; stubovima
nosaima dodati su podupirai da bi naglasili povezanost
vertikalnih linija, a svod glavnog broda nije vie estodelni.
Katedrala

artru

je

jedina

meu

veim

gotikim

katedralama koja je sauvala vitra. Prozori proputaju

daleko manje svetlosti, deluju kao ogromni raznobojni filtri za
rasipanje svetlosti, daju joj simboline i poetske vrednosti.
REMS
Naglasak na vertikalnosti i prozirnosti lepo se prati i na
razvoju visokogotikog proelja. Najuvenije meu njima,
proelje katedrale u Remsu, sasvime je suprotno zapadnom
proelju

crkve

Notr-Dam.

Mnogi

od

istih

elemenata

zajedniki su za oba proelja ali su oni u novijoj graevini

uklopljeni u sasvim drugaiju celinu. Portali su izbaeni
upolje, kao tremovi s frontonima i s prozorima umesto
timpanona iznad portala.

26.Gotika arhitekt. u Engleskoj i Nemakoj (Solzberi,

Gloster, Vestminster, Nirnberg)
Krajnji razlog meunarodne pobede gotike umetnosti leao
je u neobinoj ubedljivosti samog stila i njegovoj sposobnosti
da raspaljuje matu i budi versko oseanje i kod sveta
veoma udaljenog od kulturne klime Il De Frans-a. Engleska
gotika nije izrasla neposredno iz anglonormanske romanike,
ve iz gotike Il De Frans-a.
Katedrala u Solzberiju spoljanjost je duga, niska,
istegnuta. Velika kula nad presekom glavnog broda i
transepta, koja daje jedinstven dramatian naglasak, bila je
sagraena sto godina kasnije nego sve ostalo i via je nego
to je bila prvobino zamiljena. Kako ovde nema stremljenja
u visinu, potporni luci su sagraeni samo zbog nekog
naknadnog priseanj. Zapadno proelje je postalo pregradni
zid koji je iri nego sama crkva i podeljen na slojeve
naglaenim horizontalnim pojasevima s ornamentima i
statuama, dok su se tornjevi smanjili na niske kulice. Osnova
ima istaknut dvostruki transept, sauvala je karakter
romanikih zgrada podeljenih na odseke. Horizontalna
podela je naglaena na raun vertikalne, tako da zid glavnog
broda vidimo kao neprekidni niz lukova i nosaa. Ovi nosai

klesani su u tamnom mramoru. Strma krivina svoda glavnog

broda rebra poinju da se diu uvis jo od triforijuma, pa
zbog toga prozorski zid izgleda kao da je uukan meu
svodove. Ovaj karakter se moe nazvati konzervativnim u
pozitivnom smislu prihvaen je francuski sistem, ali su
prigueni njegovi revolucionarni vidovi da bi se odralo jako
oseanje povezanosti sa anglo normanskom prolou.
GLOSTER
Katedrala u Glosteru sagraena je u drugoj etvrtini
sledeeg stolea. To je upeatljiv primer engleske pozne
gotike, koja se takoe naziva perpendikularnom (vertikalni
naglasak koji je mnogo srodniji s francuskim izvorima).
Ponavljanje malih jednolinih ploa s ornamentima podsea
na zone sa skulpturama na zapadnom proelju u Solzberiju;
osnovom se podraava kvadratni istoni kraj starih engleskih
crkava, a krivina luka koja stremi uvis je strma. Rebra su
toliko umnoena da stvaraju ornamentalnu mreu koja
zaklanja granine linije izmeu traveja, to ini da svod
izgleda kao jedna jedinstvena povrina. Ovo opet ostavlja
utisak naglaavanja jedinstva unutranjeg prostora. Ovako
dekorativna

razrada

klasinog

etvorodelnog

karakteristina je i za plameni stil u Evropi.

VESTMINSTER

svoda

Vestminsterska opatija sagraena je prvih godina XVI veka.

Rebra i upljikavi ornament, koji pokriva ceo svod, stapaju
se u jednu divotnu paradu arhitektonske raskoi.
NIRNBERG
Sv Sebald u Nirnbergu dvoranska crkva, iji glavni i boni
brodovi imaju istu visinu. Ovde prostor ima elastinost i
otvorenost,

neprekidna

linija

stubaca

sastavljenih

od

snopova stabala, koji se postepeno razilaze da bi se

pretvorili u rebra, kao da ponavlja stalni pokret koji oseamo
u samom prostoru.

27.Gotika arhitektura u Italiji (Fosanova, Firenca,

Orvijeto, Milano)
Italijanska gotika arhitektura stoji po strani od arhitekture u
ostaloj Evropi. jedva da bi se uopte smeo nazvati gotikim,
pa ipak, Italija je dala graevine jedinstvene lepote i
upeatljivosti koje se ne mogu shvatiti kao puki produetak
lokalnog romanikog stila. To je meavina gotikih odlika i
sredozemne tradicije. Glavne uzore dali su cisterciti.
FOSANOVA

Opatija u Fosanovi osnova izgleda kao uproena verzija

Solzburija a fino proporcionisana unutranjost pokazuje
izrazitu porodinu slinost sa svim cistercitskim opatijama
tog vremena. Na zapadnom prolelju nema kula nego samo
strela nad ukrsnicom kao pto i prilii cistercitskom idealu u
jednostavnosti. Krstasti svodovi nemaju dijagonalnih rebera,
prozori su mali a arhitektonski detalji sauvali su dosta od
romanike vrstine. Atmosfera cele crkve je ipak nesumnjivo
gotika.
FIRENCA
Crkva Santa Kroe u Firenci moe da polae pravo na to da
je najvea od svih franjevakih graevina. Ona je u isto
vreme remek delo gotike arhitekture, iako ima drvenu
tavanicu umesto krstastih svodova. U osnovi se vidi
kombinacija cistercitskih i ranohrianskih karakteristika. Tu
nema ni traga od gotikog konstruktivnog sistema, izuzev
hora

zasvoenog

krstastim

svodovima.

Zidovi

ostaju

netaknute, jedinstvene povrine. Primena prelomljenog luka,

kao i jedan pogleda na unutranjost atmosfera i utisak koji
ostavlja ova crkva jeste gotiki. Zidovi glavnog broda su
osloboeni teine i prozirni kao u gotikim crkvama na
severu a otro naglaavanje prozora na istonom kraju

govori o dominantnoj ulozi svetlosti isto onako snano kao i

hor u Sen Deniju.
Zapadno proelje u Italiji nikad nije dostiglo istu toliku
vanost kao francuske katedrale.
ORVIJETO
Najlepa je fasada katedrale u Orvijetu. Kule su svedene na
kulice da se u visini ne bi takmiile sa srednjim frontonom,
dok itavo reenje deluje kao siuno, bez veze sa svojim
stvarnim dimenzijama. Proelje katedrale u Orvijetu je manje
sloeno i mnogo manje ralanjeno nego proelje katedrale
u Remsu. Proelju u Orvijetu nedostaje dominantni motiv,
tako da elementi koji ga sainjavaju izgledaju skupljeni a ne
sliveni u jednu celinu. Ako izuzmemo rozetu skromnih
dimenzija i portale, proelje nema otvora, pa se njegovi veliki
delovi sastoje od uokvirenih odeljaka zidne povrine. Mi ih
doivljavamo kao prozirne, jer su ispunjene blistavim
mozaicima koji ostavljaju isti utisak kao i gotiki bojeni
prozori na severu.
MILANO
Daleko najvea gotilka crkva na italijanskom tlu, a
istovremeno i najblia po poreklu severnim graevinama,
jeste katedrala u Milanu. Ona deluje kao usiljeni kompromis,
optereen preterano sloenom poznogotikom dekoracijom,

ali lien svakog jedinstva oseanja. Posebno proelje otkriva

svoje

mane,

ini

se

kao

mehaniko

nagomilavanje

pojedinosti.
Svetovne graevine gotike Italije pokazuju iste lokalne
karakteristike kao i crkve.

28.

Gotika

skulptura

Francuskoj-

osnovne

karakteristike
Gotika Evropa je imala vrlo sloen oblik. Izraz gotiki
koristio se da opie stil gradnje za koji se smaralo da potie
od Gota. Gotika umetnost je zapoeta kao lokalana pojava
ali se poela iriti po itavoj Evropi gde je dobola naziv
moderna ili francuski nain. U vreme gradnje katedrala
arhitektura je igrla veliku ulogu u formiranju gotikog stila.
Gotika skulptura je u poetku bila strogo arhitektonska, ali
posle 1200 godine postala je ne zavisna. Rana gotika
skulptura

slikarstvo

odravaju

disciplinu

svog

monumentalnog okvira, dok arhitektura i skulptura pozne

gotike tee slikovitijim efektima. Umetniki razvoj je tekao
uporedo sa razvojem na politikoj sceni.Gotika skulptura je
u velikoj meri stvorena za korienje i ukraavnje crkava.

Uglavnom

se

predstavlja

kao

detalj

na

kapitelima,

pregradama, krstionicama, portalima u vidu monumentalnih

figura. Mnoge gotike skulpture mogu se nai pre izvan nego
unutar katesrale. U optim crtama s eodlikuju vertikalizmom,
statinou,

izduenom

konturom

figure,

strogo

dranje,stilizovana odea. Jedini element pokreta jeste glava

nagnuta napred ili unazad sa pogledom u levo ili u desno.
Mnoge enske figure a naroito Bogorodice su naglaeno
izduene, izvijene u obliku slova S, to je jo naglaeno i
arasporedom draperije. Madona je bila omiljena tema malih
statua koje su radili umetnici za seoske crkve, aristokrate i
bogate trgovce.
Teme- osim grupe Majka sa detetom, kao glavnog sadraja
pobonih predstava

prikazivani su Hristos, Sv. Jovan,

mrtavHristos u Bogorodiinom naruju i Raspea. Gotike

skulpture su bile obojene, tako to su lice i ruke imali
prirodnu boju, odea je bila svetlo obojena, ukraena
nakitom i kopamama. Upeatljiv opti utisak je teio da
nagovesti verodostojnu nebesku viziju.Gotika skulptura je u
poetku bila vezana za arhitekturu.
Ranogotiko

vajarstvo

monumentalnog okvira.

odrava

disciplinu

svog

Poznogotiko vajarstvo tei ka slikaskim efektima, a ne za

jasnoom i vrstinom.
Najstariji primeri ranogotikog vajarstva su na zapadnim
portalima katedrale u artru.
Karakteristike-novi oseaj za red , naglaavanje simetrije i
jasnoa figure, novi nain obrade dovratnika.
Vrhunac gotikog klasicizma je dostignut u nekim statuama
na katedrali u Remsu.Stvaranje elegantnog stila koji je
postao obrazac za zrelu gotiku skulpturu. Pola veka kasnije
klasicizam iezava iz gotike skulptzre.
Gotiki realizam- je bio usredsreen na posebne pojedinosti
i to su skulpture manjih dimenzija-Meseni radovi na fasadi
u Amijeni.A emocionalna dra predstavlja sr gotike
umetnosti.
U Francuskoj skulpture na portalima za koje je postojalo
zanimanje u doba rane i visoke gotike postale su nevane u
poznoj gotici. Pojedine figure su sada odvojene od
arhitekture. Kako se poveala vanost pojedinaca u drutvu
tako se i pojedinano oblikovane figure postajale istaknutije.
Skulptorski cehovi bili su sada dobro organizovani. Osim od
klesanog kamena skulpture su se radile i od metala i
slonovae.

29. Gotika skulptura u Francuskoj (artr, Strazbur,

Rems, Amijen)
artr-Katedrala u artru

Notr Dam. Zapadno proelje

podsea na Sen Demi podeljeno sa tri elementa uzora I

jasnoe.Tornjevi imaju otre vrhove, ali nisu jednaki, jer
toranj s leva nastao je mnogo ranije. Vidi se das u isti
majstori radili iz Sen Demija I u artru.Obe katedrale imaju
visoke figure priljubljene uz stubove. Figure na dovratnicima
u artru su u sutini statue sa sopstvenom osom. Za ljudske
figure uzet je krut valjkasti oblik okruglog stuba, a takav oblik
daje statuama veu plastinost, a njihove glave odiu veim
ljudskim

oseanjima.

Statue

na

dovratnicima

ine

neprekidan niz koji povezuje sva tri portal, one predstavljaju

biblijske proroke,patrijarhe, kraljeve, I kraljice.Iznad glavnog
ulaza simbol etvorice jevanelista okruuju Hrista vladaoca,
ispod timpanona su apostolic, a na arhivoltama 24
prosvetenika Apokalipse. Dosta temaa imamo vezanih za
Hrista.Posle velike obnove Ktedrale posle velikog poara,

imamo veoma udubljene portale sa raskono ukraenim

skulpturama.Pet kopljastih prozora-oni prozori koji se
zavravaju prelomljenim lukom, velika rozeta koja je dodata
posle poara. Mrea rozete je od tankih kamenih rebara koje
dre

staklo.

Figure

su

monumentalnije

nego

srednjovekovnoj skulpturi.Kod figura novo oseanje za red,

naglaena simetirja I jasnoa figure, figure vezane za
stubove..Severni transept posveen Bogorodici.Krunisanje
Bogorodicepripada ranoj fazi sculpture visoke gotike.Odnos
sculpture I stuba nije vie tako vrst, stubovi su ostali u senci
sve irih figura, I vrlo isturnih baldahina I detaljno obraenog
postolja ispod statua. Statua Sv.Teodora isklesana 10-15
godina kasnije stoji dosta oputeno u stavu slinom
klasinom kontrapostu, stopala su mu na horizontalnoj
podlozi a nisu nagnuta kao ranije, dok osa tela umesto da je
prava opisuje blagu ali uoljivu krivinu slova S, te je figura
veoma iva.
Rane figure u artru potpuno su prilagoene naelima
vertikalnosti I stremljenja ka visini to je izraeno I u
arhitekturi,svaka figura ima krovi iznad glave, isklesano
postolje.Njihov mir je strog, ruke vrsto priljubljene uz telo,
noge prave, stopala oputena.Nabori na odei sputeniji u
strogim paralelnim linijama,izduenost figure I svedenost

bedara I ramena, glava je neto umanjena u odnosu na

proporcije tela.Izraz produbljenosti I blaenstva na licima
pojaavaju krupne oi I fino blago nasmeene usne.
Strazbur- Ova katedrala podignuta je pod velikim uticajem
Francuske gotike. Smrt Bogorodice-draperija, lice, pokreti
odiu klasinim dugom, gotiki elementi se duboko oseaju,
nenost koja proima itav prizor.Prisutno zajedniko
oseanje koje vezuje ove figure, kvslitet patosa ima ovde
kalsine korene.Zrela gotika tipovi lica , draperija, gestovi
odiu

klasinim

duhom.

Znaaj

gestova

pogleda

emocionalno poveazivanje kompozicije, uticaj vizantijske

umetnosti u ikonografskom obrascu .
Rems-I ovde takoe imamo naglaenost ka vertikalnosti I
prozranosti, svugde je naglaena visina. Skulpturalna
dekoracija najraskonija nije samo u proelju nego I na
bonim stranama graevine.U nekim statuama u Remsu
gotiki klasicizam dostigao je vrhunac. Najpoznatije statue
sui z grupe Pohoenje.U ranoj gotikoj skulpturi su
pojedine figure bile odvojene od ostalih, a u odnosu na to
likovi Pohoenja sada slobodnije stupaju u meuodnose
pokazuju koliko se sam stub povukao u pozadinu. Krivina u
obliku slova S izraen kontrapost. Horizontalni nabori
tkanine povlae se preko ena I naglaavaju fiziku masu

njihovog tela. Tu je radilo vie razliitih skulptora razliitim

stilovima. Dva od tih stilova koji se razlikuju pojavljuju se u
Blagovestima.Strogi stil-koji su radili skulptori na zapadnom
portal Notr Dam u Parizu, a odatle se proiruje na Rems I
Amijenu.Za razliku od Bogorodice koja je u storgom stilu,
aneo je graciozan, sitno okruglo lice,osmeh, bogata
draperija, kriva linija slova S-elegantan stil.
Reljefi- karakteristian primer elegantnog stila jeste lepa
grupa iz Starog zaveta stvoreno za zapadni zid u remsu.
Ideja za postavljanje skulptura je prosistekla zato to se tu
vrilo krunisanje kraljeva. Veoma dobro uraeni nabori na
odei, a telo se gubi u tim naborima. Duboka udubljenja I
izboine

prikazuju

novu

svest

dejstva

svetlosti

senki.Realizam figura pojaan sa prirodno oblikovanim

vegetabilnim ukrasom

na spoljanim okvirima nia meu

kojima se uoava prepoznatljivo lie hrasta, smokve I ira.

Amijen- U ovoj katedrali imamo izuzetnu visinu glavnog
broda I do 40m.Ta vetikalnost je jo vie naglaena
skopastim stubovima. Svodovi u Amijeni su tanki I zategnuti.
Figure se sada ire preko cele fasade I nisu postavljane u
odvojene okvire Kod skulptura se vidi nagovetaj potovnja
klasinih uzora. Reljefi znaci zodijaka na zapadnoj
fasadi,realizam u jednistvenim prikazima.

30. Gotika skulptura u Nemakoj (Naumburg)

U Nemakoj se gotika arhitektura sporije ukrorenjivala nego
u Engleskoj. Nemaki gotiki spomenici ponekad su
dramatini, a ponekad snani i realistini, ali uvek izraavaju
duhovno oseanje. irenje gotikog vajarstva u Nemakoj
poinje dvadesetih godina XIII veka. Nemaki majstor izuen
u francuskimr adionicama su presaivali novi stil u
Nemakoj,

iako

je

Nemaka

arhitektura

tada

bila

romanika.Gotiko vajarstvo poelo je da se iri na teritoriji

Nemakog carstva.Karakteristike- skolnost da manje bude
vezano za svoj arhitektonski okvir,dela su stvorena za
unuranjost

crkve,

razvijena

individualnost

sloboda.Najznaajnija dela gotike na ovom tlu su crkveni

mobilijari( dela stvorena unutar crkvenog zdanja).
Majstor iz Naumburga je bio umetnik, ije je najpoznatije
delo serija statua i reljefa koje je klesao z akatedralu u
Naumburgu. Nemaka gotika skulptura je bila manje
povezana sa svojom arhitektonskom pozadinom. Kod
umetnika vie je izraena sloboda.Raspea sredite
horske pregrade na stranicama se nalaze statue Bogorodice

Jovana

krstitelja.Judin

poljubacpokreti

ruku,obrada

draperije, usredsreenost pogledi vrlo suptilni prenose

njihove ljuske kvalitete. Skulpture bile bojene, ali ta boja je
do danas veoma malo sauvna.Pijeta Bogorodica
oplakuje mrtvog Hrista.Retgenska Pijeta drvo rezbareno ,
bojeno ivim bojama. Lice izraeno bol, tuga, rane su
groteskno prenaglaene, udovi tanki prenaglaeni.

31.

Klaus

Sluter

(amol-

portal

kartuzijanskog

manastira, Mojsijev kladenac)

Bio je vajar rodom je Nizozemac, poto je boravio u Briselu
jedno vreme je bio lan ceha vajara, slikara i graditelja.Vodio
je vajarsku radionicu, tu su i njegova dela koja su bitna za
evropsko vajarstvo pozne gotike.
Kartuzijanski manastir-figure velikih dimenzija, sasvim
trodimenzionalne i svojim odnosom povezane u jednu
celinu.Figure kao da su slobodne i samo nanete na portal,
vezuju ih tradicionalni baldahini i postolja za noge.
Mojsijev kladenac- to je simboliki kladenac koji podupire
leima

statue,

Mojsije

drugi

starozavetno

proroci.Karakteristike Sluterove statue su saete u Mojsijevoj

statui- meka raskona drapirana odea obavija masovno
telo, vidljiv je precizan realizam.

32. Gotika skulptura u Italiji- osnovne karakteristike

Prouavanje antike misli i umetnosti, vodila je potrazi za
moralnom jasnoom i uzorima ponaanja, a to nastojanje i
traenje naziva se humanizam. Humanisti su cenili dela
antike i knjievnih likova, a reenja savremenih problema
traili u klasinoj prolosti. Prouavnje umetnosti Grke i
Rima iz korena e promenuti Evropsku kultur.
Vajarstvo na Apeninskom poluostrvu pokazuje znatno
opiranje severnjakim idejama.Najstarije gotiko vajarstvo
na tom podruju bilo je po svoj prilici stvoreno na

jugu

Apulije i na Siciliji, teritorije koje su bile jo uvek pod vlau

cara Fridriha II koji je cenio izraen klasian stil, iji je koren
bio u statuama portala na transeptu katedrale u artru i jo
neki delovi iz Remsa, on je u sebi video naslednika antikog
cezara. Stil se uklapao u klasine tendencije italijanskog
romanikog vajarstva.

Fasade italijanskih gotikih crkava ne mogu se takmiiti sa

francuskim

katedralama.Ovde

imamo

uticaj

romanike

tradicije skulpture na arhitekturu, kao to su statue u niama

ili reljefi manjih dimenzija

koji pokrivaju zidne povrine.

Italijasko gotiko vajarstvo se odlikovalo na polju crkvenog

mobilijara koj eine predikaonice, horske pregrade, krinje i
nadgrobni spomenici. Kod nekih umetnika imamo tenju ka
veem realizmu i obnovljeno interesovanje za masu i
zapreminu, to je bio meunardni stil koji je cvetao u
Zapadnoj Evropi, a glavni predstavnik tog meunarodnog
stila u italijanskom vajarstvu je Lorenzo Giberti.

33. Gotika skulptura u Italiji (Nik. i ovani Pizano,

Lorenco Maitani, Lorenco Giberti)
Franjevake crkve poele su da niu u Italiji, a jedan od
primeraka za to jeste i crkva Santa Kroe(crkva Svetog
Krsta), ima neka obeleja crkava severne Evrope, ali sada
su zastupljeni iskljuivi Italijanski elementi, to se deavlo i sa
ostalim vrstama umetnosti kao i sa skulpturom i slikarstvom.
Nikola Pizano-i njegov sin ovani Pizano izradili su vie
monumentalinh propovedaonica, radili su na razliitim

mestima po Italiji, a za krstionicu u Pizi izradili su znaajna

dela.Nikola je izaao iz vajarske kole kojoj je uzor bila
antika. Vrhunac njegovog stvaranja bio je u vreme
postepenog prihvatanja gotike i postepenog potiskivanja
romanike sa ovog tla.Njegov stil se kretao od realizma antike
prema sve jaoj psiholokoj ekspresiji. Za krstionicu u Pizi
Nikola

je

isklesao

estougaonu

mermernu

propovedaonicu.Izmeu kapitela lisnatih lukova stoje male

figure, a figure proroka smetene su u sfernim uglovima
lukova.Prizori iz Hristovog ivota izvedeni su u reljefu . On
se slui krupnim figurama odevenim u klasinu draperiju, da
bi prizoru dao ozbiljnost i moralnu teinu.Poklonjenje
mudraca-gusto zbijene figure na prizorima poput onih na
ranohrianskim sarkofazima,likovi modelovani po antikom
uzoru.
ovani Pizano- Sin Nikole, vajar, graditelj, kao mlad radi u
radionici svoga oca prvo kao pomonik, a kasnije kao
ravnopravan partner i njegov stil se dosta razlikuje od
oevog.Proslavio se kao voa radova na izgradnji i
ukraavanju katedrale u Sijeni,ali i drugim delima.On je na
propovedaonici za razliku od svog oca stavio akcenat na
neto drugo. Reljef Raanje Isusai Poklonjenje Pastira,
on se zadrava na pejzau i prikazuje ivotinje, a samo

raanje odvija se u plitkoj peini. Bogorodica i dalje vlada

kompozicijom. Svetlost i slika su dinamini na njegovim
radovima.
Lorenco Majtani-bio je vajar, muziar i slikar u staklu, a kao
veoma mlad uestvovao je u radovima katedrale u
Sijeni.Takoe je radio i u katedrali u Orvijetu, ali radio je i u
drugim gradovima. Izveo je fasadu katedrale i njeni plastini
ukrasi bronzane figure anela, kameni plitki reljefi u donjim
zonama pilastara. Bogorodica sa malim Hristom-ljupkost,
delikatnost, elegancija.
Lorenco Giberti- bio je vajar, zlatar, graditelj, slikar i
pisac.Realizam u modelaciji ivo pokrenutih likova oznaava
raskid sa ikonograafkom emom i afirmacija renesansnog
shvatanja proetog smislom za prirodnost i lepotu.Radio je
Vrata za krstionicu u Firnci(izdeljena na 28 polja) uokvirena
gotikim etvorolistovima,a istona Vrata izdeljena su na 10
polja.

34. Gotiko slikarstvo u Francuskoj (minijature-Vijar,

Onore, Pisel, Braa iz Limburga)

Za razliku od gotike arhitekture i vajarstva, gotiko slikastvo

nije imalo toliko znaajnu ulogu kao u drugim periodima
umetnosti. Tehnika slikanja u bojenom staklu bila je
usavrena u doba romanike, tako da je bojeno stkalo bilo
sastavni deo gotike arhitekture od samog poetka. Vitrai
istu ornament, dekorativni efekat i bili su omiljeni u
srednjem veku .Vitra je tehnika bojenog stakla u doba
gotike primer crkva Sen Deni, ukraavali su visoke prozore
gotikih crkava. Pa kako su prozori postjalai sve vii vitra je
bio najvanija grana u slikarstvu. To su sitni komadii stkla
koji su sastaavljani po prethodno napravljenom crteu, a XIII
vek se predstavlja jo i Zlatno doba bojenog stakla .
Geometrija i razmeravanje gotiki graditelji, vajari, sliakri
vitraamorali su unapred do detlaja da isplaniraju i
prouavaju svoje delo koje je bilo zasnovnano na sistemu
geometrijskih odnosa.Najbolji primeri za to su vitrai
Ktedrale u artru,prozori, rozeta,Sen apel Pariz.
Vijar-belenica ovog arhitekte prikazuje brojne nacrte koji su
sastavljeni od geometrijske eme od mree krugova,
trouglova

potom

je

taj

apstraktni

oblik

popunjen

pojedinostima. Iamo crt lava,kao i mnogobrojen eme za

predstave ljudi, ivotinja i arhitekture.

Iluminirani rukopisi-izvanredne minijature izraene radi

linog uivanja i potrebe kraljevske porodice i drugih uenih
ljudikoji su imali sredstva da ih nabave. Ti rukopisi su su
proizali iz francuskih pisarnica, u poetku su to bili manastiri
a kasnije raionice. Na nekima od njih jasno se vidi uticaj
vitraa,gde su isprepletani krugovi, polukrugovi, drugi
geometrijski oblici.Uglaana zlatna pozadina iluminirane
stranice

ostavlja

utisak

kao

vitra

kroz

koji

prolazi

svetlo.Poznogotiki rukpisi i skulptura takoe su prepuni

raskono obraenim ukrasim i detaljima.
Onore- iz Pariza izradio je minijature za Molitvenik Filpa IV
Lepog.Figure su vee, a reljefnost naglaena. Izgleda kao
da ne stoje oputeno jer stopalo povijeno tri izvan
stranice.David i Golijat u donjem prizoru.
an Pisel-francuski iluminator upravljao je radionicom u
Parizu gde je imao i mnogobrojne saradnike.Oslobodio se
gotike

plone

stilizacije,

teio

ka

predstavljanu

skulptorskih trodimenzionalnih figura.U malom privatnom

molitveniku iluminiranom u Parizu Blagovesti prikazane na
desnoj, a izdaja Hrista na levoj.Fingrizaj-slikanje sa sivom
bojom daje oblicima blagu plastinost, otkriva prostornu
dubinu .

Braa iz LinburgaPol. an i Herman-su bili Flamanci koji

su se nastanili u Francuskoj.U njihovim delim apostoji
mnogo motiva i kompozicija koje su pozajmljivali od velikih
Toskanskih majstora.Minijatura za brata francuskog kralja.
Februarska

minijatura-pria

lisrsku

priu

seoskom

ivotu,Januarska minijatura-grupni prizor u enterijeru sa

vojvodom Berija.

35. Gotiko slikarstvo u Italiji (osnovne karakteristike)

Gotika umetnost u Italiji bila je veoma osobena i razlikovala
se od umetnosti ostlog dela Evrope. Gotika dostignua u
Italiji su od velikog znaaja za kasniji razvoj zapadne
umetnosti. Od kraja XIII veka na Apeninskom poluostrvu
dolazi do izuzetnog razvoja slikarstva. Ovo podruje ostalo
je pod uticajem i dodirom Vizantije pa je zato zastupljeno
slikarstvo na drvetu,mozaik i freska.Novi talas Vizantije
pojavio se u XIII veku kada su zapadni Vitezovi osvojili
Carigrad. Sti nastao u to vreme je Grki manir koji je
dominirao na Apeninskom poluostrvu do kraja XIII veka. Tek

kasnije se osete prodori gotike, a u slikarstvu iz tog

vizantijskog delovanja i grkog manira stvara se novi stil, koji
e biti karakteristian za ovo podneblje.Najznaajniji slikari
tog vremena potekli su iz umetnike radionice u Firenci i
Sijeni.Slike u Asiziju-oltarske slike posveene svetoj Klari.
Slikari se nisu trudili oko trodimenzionalnosti.
Slikarstvo je u velikoj mei korieno u svetovne ciljeve za
ukraavanje odaja u zamkovima, kuama srednjeg plemstva
i po graanskim domovima. Postojao je i ekonomski razlog,
jer

je

prekivnaje

zidova

freskama

bilo

jeftinije

od

tapiserija.Omiljene teme su bile fantastine prie,prizori iz

dvorskog ivota, svetovne legende, viteki podvizi. Stil
religioznog sliakrstva se odravao u tapiseriji.
Fresko sliakrstvo je tehnika nanoenja boje na zidove kojom
se dobija slika koja je trajna i sjajna.Umetnik u vlanom
malteru priprema crte, potom nanosi pigment pomean sa
krenom

vodom. To su bole slike velikih dimenzija sa

verskim temama.
Druge tipine crte gotikog slikarstva su raene na drvenoj
podlozi. Imuni graani su poruivali male slike ili male
oltare za privatne molitve,a svetenici za crkve veih
dimenzija. Ponekad su to bili oltari sa jednom tablom, a
ponekad sa vie sastavljenih delova (diptih dvokrilna ikona)

ili triptih

(trokrilna ikona).Svaka tabla bila je uokvirena

prelomljenim lukom.esto se primenjivali iljci, kule, cvetni

motivi koji su podseali na arhitekturu.Gotiko slikarstvo
veliku

panju

obraa

na

detalje,

dok

zanemaruje

perspektivu. Zlatna pozadina nagovetava tajanstvenu

atmosferu i istie druge boje. Lica ena su bila blaga, nena,
pomalo stilizovana, teei idealnom prototipu. Madone su
imale iroke haljine koje su padale u bogatim elegantnim
izvijenim naborima.

36. Gotiko slikarstvo u Italiji (Firenca i Sijena)

Italijansko slikarstvo je krenulo revolucionarnim razvojem.
Srednjovekova Italija je uvek ostla u dodiru sa VIzantijskom
umetnosti.Slikarstvo na drvetu, mozaik, zidno slikarstvo bili
su razvijeni na tlu Italije u vremenu kada su prozori bojenog
stkala postal Glavni vid slikarstva u Francuskoj, novi talas
Vizantijskog uticaja preplavio je Romanike elemente koji su
se zadrali u Italijanskom slikarstvu.Novovizantijski stil (grki
manir) pojavio se posle pada Carigrada u ruke krstaa. Grki
manir preovladava sve do kraja XIII veka. U tom razdoblju
Italijanski umetnici su prihvatili gotiku, ali upravo iz tog

uzajamnog delovanja novovizantijskog i gotikog stila

stvoren je novo-revolucionarni stil iji je najvei predstavnik
oto.Najznaajniji slikari iz tog vremena su potekli iz
poznatih slikarskih radionica u Firenci I Sijeni.
Firenca: U XIII veku gradska uprava je pozvala neke slikare
u Firencu, kako bi obnovili slikarstvo u njihovoj sredini.Jedan
od umetnika iz Firence jeste i imabue I njegovo poznato
delo Bogorodica na prestolu.Teio d ase oslobodi ema I
likove eleo da prikae neposrednije,u ivljim pokretima.Tu
su I Raspea,katedrala u Pizi mozaik.oto je takoe
Firentinski slikar, prvenstveno zidni slikar.Dela-radio je u
crkvi u Asizi, otova Bogorodica na prestolu , radio je I u
Padovi i Rimu.
Sijena : Duo di Buoninsenja bio je Sijenski slikar,radio je i
u Firenci I drugim Toskanskim gradovima.Njegova dela su
Majesta, Madona Franjevaca, Madona Ruelai. Simone
Martin bio je Sijenski slikar radio je u Asiziju.Njegova dela su
Maesta ima naglaen dramski akcenat,Aizi Sv.Martina,
Gvido Rio da Foljano, Blagovesti, Avinjon- scene iz
Biblije( Oplakivnje Hrista, Put na Golgotu .), Pijetro
Lorenceti Sijenski slikar,njegovo poznato delo poliptih za
Bogorodiinu crkvu u Arecu, takoe je povezan I sa radom u
Asiziju,

Strdanja,

Ulazak

Jerusalim,

Raspea,

Raanje

Bogorodice,

Ambroo

Lorenceti

Sijenski

slikar,ali i u Firenci gde se ulanio u slikarski ceh.-njegova

dela su Dobra I Loa uprava, Blagovesti, Pejzai.

37. imabue ( Madona, Asizi, Raspee u Santa Kroe)

Poznat Firentinski sliakr je imabue.
Njegova slika Bogorodica na prestolu ili Madona
namenjena

je

oltaru

crkve

Santa

Trinita

Firenci.

Kompozicija podsea na vizantijske ikone.Bogorodica sa

detetom sedi na prestolu izraenim od drveta, sa obe strane
su aneli, a u donjem delu su starozavetni proroci. Sjajna
plava boja Bogorodiine haljine na zlatnoj pozadini, ini je
sredinjom takom kompozicije.On je teio da se oslobodi
ema I likove je teio da prikae neposrednije u ivljim
pokretima.
Njegova dela su : Raspee za crkvu Sv.Dominika u Arecu.
Raspee za crkvu Santa Kroe u Firenci
Donja I Gornja crkva Sv. Franje u Asiziji
Katedrala u Pizi
Raspee za crkvu Santa Kroe u Firenci, Obogaenje
dramskog nadahnua u novim izraajnim elementim, novi

oseajni senzibilitet. Otrim konturama boje zamenjuje

krajnju istananost svetlo-tamnog , svetlost koja gradi
volumen.
Donja crkva Sv. Franje-.imabue je naslikao Bogorodicu
Gornja crkva Sv. Franje- ukrasio je transept I svetilite I
gornje zone broad.
Katedrala u Pizi mozaik potovanje tradicionalnih naela,
plastino modelovanje I fina obrada draperije.

38. Duo (Maesta, Madone- di Krevole, Franjevaca,

Ruelai)
Duo di Buoninsenja bio je sijenski slikar na njega je veliki
uticaj imao vajar ovani Pizanokoji je radio na ukraavnju
katedrale u Sijeni. Prvi put se pominje kada mu je plaeno
da oslika 12 sanduka za sudske spise arhive sijenske
skuptine. Radio je i u Firenci i drugim toskanskim
gradovima.On je eleo da se oslobodi Vizantijskih ema uz
pomo grkog i rimskog klasinog naslea i gotikih

elemenata kako bi stvorio ive ljudske likove, pa je njegovo

oblikovanje likova znatno slobodnije. Duo je vodio radionicu
u Sijeni, a Sijena se uvek nadmetala sa Firncom, na
razliitim poljima,vojnom, ekonomskom, kulturnom. Sijena je
uzela Bogorodicu za svoju zatitnicu i posvetila joj
katedralu.Tu vidimo uticaj gotike arhitekture iz Francuske.
Majesta- bila je proslava u Sijeni prilikom postavke
Duove Majeste u katedrali. On je bio izvor ponosa za
graane Sijene. Jeste slika velikih razmera.Bogorodica sa
deetom na prestolu obavijena modrom draperijom dosta je
meko prikazuje, tela, lice, ruke, trodimenzionalno prikazane,
ali se vidi I gotiki uticaj po privlanoj prirodnosti figure, po
pogledu

razumevanja

po

kojima

oni

komuniciraju.Arhitektonski prostor uokviruje figure.

Bogorodica sa detetom-Madona di Krevole-znatno
slobodnije oblikovnje figura, osea se neposrednost izmeu
majke I deteta. Lik Bogorodice ima nean izraz. Dodao je
svetlo I ublaava konturu I naglaava trodimnzionalnost.
Obe figure imaju zlatnu pozadinu.
Madona

Franjevaca-slika

minijaturnih

dimenzija

(Bogorodiin plat pokriva figure koje klee) vidi se uticaj

gotike po ritmu linija na dekorativnoj pozadini.

Madona Ruelai Santa Marija Novela Firenca- Ima teku

I razigranu draperiju I akcntovane uskovitlane linije koje
oznaavaju kraj Bogorodiinog plata.

39. oto (Asizi, Rim, Padova, Firenca)

oto je bio Firentinski slikar, kolovao se kod imabuea.Bio
je

prvenstveno

zidni

slikar,

sklon

monumentalnim

razmerama.Korenito je proistio i pojednostavio kompozicije

u kojima su figure veinom svedne na neophodne
meusobno povezne u jasnu celinu i smetne u prvi plan
slike. Svi oblici nose snanu trodimenzionalnost. Radio je za
naruioce iz najviih slojeva. Sa njim zapoinje era
slikarstva. oto je radio u Rimu gde je bilo dostupno
prouavanje primera antike i ranohrianske umetnosti.
Asizi- crkva Sv. Franje gde je sa svojim uiteljem
imabueom.oto je radio mnoge biblijedke scene, a pritom
je izradio i freske o ivotu Sv.Franje.otova Bogorodica na
prestolu-on prikazuje nebesku kraljicu sa detetom na

prestolu izmeu anela na zlatnoj pozadini i tamno-plavoj

haljini privlai posmatrae, za razliku od svog uitelja oto
svoje figure kupa u svetlosti.oto izvodi prelaze od svetlog
ka tamnom.Pa figure izgledaju dosta trodimenzionalno. Sam
presto temelji se na italijanskoj arhitekturi. On zatvara
Bogorodicu

sa

tri

strane

odvajajui

je

od

zlatne

pozadine.Postojanje prostora potvruju figure koje se

preklapaju, koje stoje jedna uz drugu. Raskoni ukrasi imaju
posebno zanimljive elemente.Iluzionistika tekstura kamena
koju je oto koristio vrlo je razvijena kod antikih slika.
Padova- izraene su otove inovacije na planu svetlosti i
prostora.U kapeli Arena se nalazi veliki broj otovih
slika.oto i njegovi saradnici su oslikali itavu kapelu od dna
do vrha u Frsco tehnici.Poluobliasti svod obojen je plavo
bojom sa zlatnim zvezdicama koje simboliu nebo. Na
zidovima su prikazane biblijske scene uglavnom o Hristovom
ivotu. oto ima vetinu da savreno uskladi kompoziciju.
Rim-Lateranska

Loa

Rimu,

papa

bonaficije

VIII

proglaava jubilarnu godinu, baza Teodosijevog obeliska u

Carigradu.
Firenca-tamo je bio imenovan za arhitektu firentinske
katedrale za koju je projektovao zvonik. Madona za crkvu

San oro ala Kosta nain obrade draperije prua oseaj

volumioznosti.Raspee za crkvu Santa Marija Novela.

40. Simone Martini (Maesta, Asizi- sv. Martin, Gvido

Rio, Blagovesti, Avinjon)
Simone Martin je bio sijenski slikar.Duov je uenik koji je
takoe radio u Asiziji, takoe na njega je uticala francuska
gotika i dela ovanija Pizana.Poznat je po Maesti u
gradskoj venici. Kada je boravio u Napulju radio je za kralja
i tada njegov stil poprima eleganciju koja se vidi u nenim
bojama i valovitim linijama.Njegovo slikarstvo dolazi do
punog sjaja i zrelosti u ciklusu fresaka.Na slikama je
naglaen dramski akcenat.
Maesta Simonova oltarska slika pokazuje Blagovesti, a sa
strane prikazuje dvoje oltarskih svetitelja na sjajnoj zlatnoj
pozadini.Bogorodica sedi na prestolu kako bi se povezala sa
Duovom Majestom, prekrivena je slinom draperijom.
Scena je zatvorena unutar velikog okvira sa 12 medaljona sa
poprsjem Hrista, apostola, proroka crkvenih otaca. Plastino
su modelovane figure prekrivene voluminoznom draperijom.

Asizi, Sv.Martina- pria o svetitelju koji je iveo u doba

Konstantina

preneo

je

atmosferu

poznog

srednjeg

veka.Radio je freske u Asiziju i crtee za vitarae.

Gvido Rio da Foljano- u sredini slike je kapetan Gvido
Rio koji je odeven u bogao gornju haljinu koj aje ukraena
isto kao i ogrta njegovog konja.
Blagovesti- triptih za katedralu u Sijeni, slika odie gotikim
ukusom , liniju vodi do krajnih granicaekspresije i linije
iskazuju lakou. Svedena pozadina liena je arhitektonskih
konstrukcija, slikani pod uvlai prostor.
Avinjon-

Poliptih

Orsini,

Oplakivanje

Hrista,

snana

ekspresija karakteristina je upravo za veinu njegovih

ostvarenja nastalih u Avinjonu. Put na Golgotu- figure
snano modelovane, povrine, drama, ivopisni detalji,
intezivan kolorit.

41. Pijetro Lorenceti (Asizi, Oltar Karmeliana, Roenje

Bogorodiino)
Pjetro Lorenceti je bio Sijenski slikar. Boja i linija su izraene,
dok se vidi i uticaj ota na volumenoznosti figure. Pjetro je
povezan sa radom u Asiziji.

Asizija- Poliptih za Bogorodinu crkvu, Bogorodica i mali

Haristos stalno razmenjuju poglede to je motiv kojem e se
Pjetro kasnije vraati.
Donja bazilika Stradanje-plastinost figura,Ulazak u
Jerusalim, Raspee dramatika nagalena, Stradanje
skidanje skrsta izraajna scena koja oblikuje svetle figure na
tamnoj pozadini.
Oltar Karmeliana-red koji po tradiciji vodi poreklo od
proroka Ilije. Predstavlja iluziju dubine linijama perspektive
poda.
Raanje Bogorodice-triptih, arhitektura naslikana na tom
triptihu

veoma

je

dobro

usklaena

sa

stvarnom

arhitekturom.Pjetro je imao velikog uspeha u stvaranju

prostorne iluzije. Pjetro se na slici slui arhitekturom da bi
stvorio zatvoren prostor u kojima e stajati njegove figure.

42. Ambroo Lorenceti (Dobra i Loa uprava, Sretenje,

Blagovesti, Pejzai)
Ambroo Lorenceti bio je Sijenski slikar, brat Pjetra
Lorencetija, a takoe je bio poznat i u Firenci gde se ak i
ulanio u slikarski ceh. On u svoja dela unosi mnogo znanja

klasine antike, literature, filozofije. Na njegovim slikama

rane faze osea se veliki uticaj ota u tenji prema plastinoj
vrstini i krutom crteu koji su mu sluili da definie strukturu
oblika preciznom igrom snanih linija. Eksperimentisao je sa
perspektivom po oseaju.
Dobra uprava- Ambroova idealna vizija grada i njegove
okoline je ono to nam daje uvid o nainu koji su graani
Sijene zamiljali, svoju upravu i grad u doba mira i
blagostanja.Levo je grad kojim se dobro upravlja, lepi prizori,
zgrade koje se pruaju panoramom Sijene, katedrala,
zvonik, trgovi i ulice ispunjeni graanima,desno je otvoren
pogled na Sijensku okolinu sa vinogradima, poljima,
breuljcima. Pre tri decenije su bile godine mira i ekonomske
stabilnosti, a etrdesetih godina XIV veka i Firencu i Sijenu
je preplavio veliki broj nesrea. Neprestani sukobi doveli su
mnoge banke i trgovce do bankrota, nemiri su vladali, glad,
kuga koja je harala itavom Evropom, a neki su to videli kao
Boiju kaznu.
Loa uprava - Tiranski sud, rasklimatane zgrade oko
trnice, gde se odvija ubistvo i krae, okolina grada je
unitena, uneteni usevi.
Sretenje- oltrska pala za katedralu.Poploani

pod,

perspektiva, iluzija dubine, osea se da je oltar na jo veoj

udaljenosti. Ambroo je bio zaokupljen radom predstavljanja

perspektive.Iluzija perspektive prikazana iluzijom dubine.
Blagovesti-linije perspektive prostornog poda ovde se
kreu ka jednoj taki a njegov tok se zaustavlja apstraktnom
zlatnom pozadinom.
Pejzai- pejza za ormane ili sanduke za knjige, Dvorac na
obali jezera, Grad pokraj mora.