Zadatak 1.

Za tapove prema slikama potrebno je odrediti najvee stvarne napone,

odvojeno za istezanje, savijanje i uvijanje (tap 1 nije optereen
nauvijanje). Sve vrijednosti treba proraunati zadvije kombinacije, sa
razliitim veliinama radijusa zaobljenja i prikazati tabelarno.
Podaci:
h= 10mm;

F=14700 N;

b/d=39mm;

M=600 Nm;

1=8mm;

T=200Nm;

2=10mm;
Proraun:
1.1 Stvarni napon pri zatezanju(slika 1) ;
Za 1=8mm
z =

F 14700
N
=
=37,69
;
A
390
mm2

A=

b h=39 10=390 mm ;

Iz tabele 13-26 b/B sledi da je:

B=b+21= 39+16= 55mm;
= t

/t=1

b
=0,7
B
k

=1,6 geometrijski faktor koncentracije napona;

zmax=

z k

= 48,64* 1,6=60,30

N
2
mm

1.1.2 Stvarni napon pri savijanju;

Za 1=8mm
f=

M 600000
N
=
=236,68
;
W
2535
mm 2
2

W=

b h 39 10
=
=2535 mm3
6
6

Iz tabele 13-26:
b/B=0,7 ,= t /t=1 sledi da je
fmax= f k =236,68 1,35=319,52

k =1,35

N
2
mm

1.1.3 Stvarni napon pri zatezanju;

Za 2=10 mm
z=

F 14700
N
=
=37,69
;
A
390
mm2

A=

b h=39 10=390 mm2 ;

B=b+22= 39+20= 59mm;

Iz tabele 13-26;
b/B=0,66; = t
zmax=

z k

/t=1 sledi da je

= 37,69* 1,50=56,5

N
mm2

=1,50;

1.1.4 Stvarni napon pri savijanju;

Za 2= 10mm;
f=

M 600000
N
=
=236,68
;
2
W
2535
mm
2

W=

b h 39 10
3
=
=2535 mm
6
6

Iz tabele 13-26:
b/B=0,66; = t

/t=1 sledi da je

fmax= f k =236,68 1,25=295,85

k =1,25

N
2
mm

1.2.Stvarni napon pri zatezanju (slika 2) ;

Za 1=8mm
z=

F 14700
N
=
=12,31
;
2
A 1193,98
mm

A=

d 2 392
=
=1193,98 mm 2 ;
4
4

Iz tabele 13-24; d/D=0,7 ; = t

D=d+21= 39+16= 55mm;

/t=1 sledi da je

=1,5;

 z k

zmax=

= 12,31* 1,5=18,47

N
2
mm

1.2.1 Stvarni napon pri savijanju (slika 2);

Za 1=8mm
M 600000
N
=
=103,08
;
W 5820,67
mm 2

f=
W=

d 3 393
=
=5820,67 mm3
32
32

Iz tabele 13-24:
d/D=0,7; = t /t=1; sledi da je
fmax= f k =103,08 1,40=144,31

k =1,40

N
mm2

1.2.3 Stvarni napon pri uvijanju (slika 2);

Za 1=8mm

T
200000
N
=
=17,18
;
W p 11641,35
mm2

d 3 393
W=
=
=11641,35 mm3
16
16

Iz tabele 13-24:

d/D=0,70; = t

tmax = t k =17,18 1,35=23,19

k =1,35

/t=1; sledi da je

N
mm 2

1.2.4 Stvarni napon pri zatezanju (slika 2) ;

Za 2= 10mm;
z=

F 14700
N
=
=12,31
;
A 1193,98
mm2

A=

d 2 392
=
=1193,98 mm 2 ;
4
4

Iz tabele 13-24; d/D=0,66 ; = t

/t=1 sledi da je

D=d+22= 39+20= 59mm;

zmax=

z k

= 12,31* 1,50=18,46

N
mm2

1.2.5 Stvarni napon pri savijanju (slika 2);

Za 2= 10 mm;
f=
W=

M 600000
N
=
=103,08
;
W 5820,67
mm 2
d 3 393
=
=5820,67 mm3
32
32

=1,5;

Iz tabele 13-24:

d/D=0,66; = t

/t=1; sledi da je

fmax= f k =103,08 1,35=139,16

k =1,35

N
2
mm

1.2.6 Stvarni napon pri uvijanju (slika 2);

Za 2= 10mm;

W=

T
200000
N
=
=17,18
;
W p 11641,35
mm2

d 3 393
=
=11641,35 mm3
16
16

Iz tabele 13-24:
d/D=0,66; = t

/t=1; sledi da je

tmax = t k =17,18 1,25=21,47

N
2
mm

k =1,25

Zadatak 3.
Proraunati tapove izloene istezanju (sl.3 i sl. 4).Za oba tapa odrediti:
a) Stepen sigurnosti u odnosu na pojavu plastinih deformacija
b) Dinamiki stepen sigurnosti
Podaci:
B=42 mm;
d=5 mm;
h=9 mm;
F=

51000 N

C45E;
1.Stepen sigurnosti u odnosu na pojavu plastinih deformacija( slika 3);
Zadati elik C45E iz tabele 13-2b:
Rm N =700

N
mm2

Radni napon:

N =490

N
mm2

zp(1)N =280

N
mm2

z=

F 51000
N
=
=134,92
;
2
A
378
mm
2

b h=42 9=378 mm ;

A=

Granica teenja materijala mainskog dijela:

Re= ReN

Kt=

490

N
mm2

Kt = 1 tehnoloki faktor veliine presjeka;

S=

[]
z

490
=3,63
134,92

1.1Dinamiki stepen sigurnosti ;

Dimamika izdrljivost mainskog dijela
D (1 ) M =

D (1 ) 280
N
=
=237,28
KD
1,18
mm2

KD- faktor konstrukcije;

K D=

k
1
1
1
1
+
1
= 1+
1
=1,18
K g K O
KV
0,76
1,1

Kg=1; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

K =1

; - efektivni faktor koncentracije napona;

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrsinskih slojeva (13-19);

K O =10,22 lgRz lg

RM
700
1 =10,22 lg 100 lg
1 =0,76
20
20

- Faktor kvaliteta obradjene povrine;

Rz= 100

Rm=RmN

-(12-11) hrapavost za grubu obradu

kt= 700

1= 700

N
mm2

Dinamiki stepen sigurnosti:

S=

D ( 1) M
z

237,28
134,92

= 1,76

2.Stepen sigurnosti u odnosu na pojavu plastinih deformacija( slika 4) ;

Za dati elik C45E iz tabele 13-2b:
Rm N =700

N
mm2

N =490

N
mm2

zp(1)N =280

Radni napon:
z=

F 51000
N
=
=153,15
;
A
333
mm2

A=

h ( Bd )=9 ( 425)=333 mm2 ;

Granica teenja materijala mainskog dijela:

Re= ReN

Kt=

490

N
mm2

Kt = 1 tehnoloki faktor veliine presjeka;

S=

[]
z

490
=3,199
153,15

2.1 Dinamiki stepen sigurnosti ;

N
mm2

Dimamika izdrljivost mainskog dijela

D (1 ) M =

D (1 )
KD

280
N
=172,84
1,62
mm2

KD- faktor konstrukcije;

K D=

k
1
1
1,49
1
1
+
1
=
+
1
=1,62
K g K O
KV
1
0,76
1,1

Kg=1; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

K

- efektivni faktor koncentracije napona;

K =( K 1 ) K +1=( 1,661 ) 0,75+1=1,49

K

- geometrijski faktor koncentracije napona (str. 50; Milosav

Ognjanovi, sl. 2.35) d/B=0,11 slijedi da je

K =0,75

=1,66

- faktor osjetljivosti materijala na koncentraciju napona

(str.52; dijagram 2,37; M Ognjanovic);

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrsinskih slojeva (13-19);

K O =10,22 lgRz lg

RM
700
1 =10,22 lg 100 lg
1 =0,76
20
20

- Faktor kvaliteta

obradjene povrine;
RZ= 100

-( 12-11) hrapavost za grubu obradu;

Rm=RmN

kt= 700

1= 700

N
2
mm

Dinamiki stepen sigurnosti:

S=

D ( 1) M
z

172,84
153,15

= 1,12

4. Odrediti dinamiki stepen sigurnosti tapova datih na slikama 5. i 6.

Izloenih itovremeno savijanju I uvijanju. Materijal tapova je: C30E.
Podaci:
D= 92 mm;d= 80 mm;

= 6 mm; M=

3800 Nm= 3800 000 Nmm;

Tmax=1500 Nm= 1500 000 Nmm; Tmin=0 Nm;

tap (slika 5):

4.1.1 Savijanje(slika 5):

Iz tabele (13-2b) str. 22 za elik C55E:
N
2
mm

RmN=800
3

; ReN=550

N
2
mm

f (1) N

= 320

N
2
mm

d 80
W=
=
=50240 mm3
32
32

Maksimalni radni napon pri savijanju:

fmax=

M 3800000
N
=
=75,63
W
50240
mm 2

Prema tabeli 13.2 amplitudni isrednji naponi su:

m

=0;

af

= fmax=75,63

N
mm2

Dinamika izdrljivost:
Df(-1)= Kt

Df(-1)N= 0,83

320 =265,6

N
2
mm

Kt= 0,83 tehnoloki faktor veliine presjeka 13-18 str. 47.

Efektivni faktor koncentracije napona 13-21;

kf =1+ c f ( k (2,0 )1 ) =1+ 0,4 ( 2,51 ) =1,6

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrsinskih slojeva (13-19);

K O =10,22 lgRz lg

RM
664
1 =10,22 lg6 lg
1 =0,91
20
20

Faktor kvaliteta

obradjene povrine(13-17);

Rm= RmN
RZ= 6

Kt =800

0,83 = 664

N
2
mm

-( 12-11) hrapavost povrine za osrednje bruenje;

Kg=0,89; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

KDf- faktor konstrukcije;

K Df =

kf
1
1
1,6
1
1
+
1
=
+
1
=1,69
K g K O
K V 0,89 0,91
1,1

Dimamika izdrljivost mainskog dijela

Df (1 ) M =

Df (1 )
K Df

265,6
N
=157,16
1,69
mm2

Zavisnost od srednjeg napona za valjane elike:

M

=0,00035Rm- 0,1 = 0,00035

4.1.2 Uvijanje(slika 5):

664 0,1 = 0,13

N
mm2

Iz tabele (13-2b) str. 22 za elik C55E:

RmN= 800
W=

N
mm2

N
mm2

; ReN=550

d 3 803
=
=100480 mm3
16
16

t (0)

= 380

N
mm2

Maksimalni radni napon pri uvijanju:

tmax=

T 1500000
N
=
=14,93
W 100480
mm2

Prema tabeli 13.2 amplitudni i srednji naponi su:

mt = at =

tmax
N
=7,46
;
2
mm2

Dinamika izdrljivost:
Dt (0 )= t (0 ) N K T =0,83 380=315,4

N
mm2

Kt= 0,83 tehnoloki faktor veliine presjeka 13-18 str. 47.

Efektivni faktor koncentracije napona 13-21;
kt =1+c t ( kt (1,4) 1 )=1+ 0,4 ( 1,91 )=1,36

c t =0,4 ; kt (1,4) =1,9;

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrinskih slojeva (13-19);

Faktor kvaliteta obradjene povrine(13-17);

K o =0,575 K o + 0,425=0,575 0,91+0,425=0,948;

Kg=0,84; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

KDt- faktor konstrukcije;
K Dt =

kt 1
1
1,36
1
1
+
1
=
+
1
=1,42
K g K o
K V 0,89 0,948
1,1

Dimamika izdrljivost mainskog dijela

Dt (1 ) M =

D (1 ) 249
N
=
=175,35
K Dt 1,42
mm 2

Zavisnost od srednjeg napona za valjane elike:

M =f M =0,58 0,13=0,0754

f =0,58 ;

N
2
mm

- Faktor za proraun karakteristika izdrljivosti materijala

tabela (13-15a);
Ekvivaletni srednji napon ( 13.34 elik ilavi materijal hipoteza HDR)
U odnosu na savijanje:

mv = ( fpm + fm )2 +3 2m =( 0+ 0 )2 +3 ( 7,46 )2 =12,92

N
2
mm

U odnosu na uvijanje:
mv =f t mv =0,58 12,92=7,49

N
;
2
mm

Prema tome amplitude dinamike izdrljivosti dijela iznose:

U odnosu na savijanje:
Df (1) M

AM =

1+ M

mv
af

( )

157,16
157,16
N
=
=153,77
;
1,022
12,92
mm2
1+0,13
75,63

U odnosu na uvijanje:
D ( 1) M

AM =

1+ M

mv
a

( )

175,35
1+0,0754

( 7,49
7,46 )

175,35
N
=163,11
;
1,075
mm 2

Amplitudni stepeni sigurnosti:

U odnosu na savijanje:
S A =

AM 153,77
=
=2,033 ;
Af
75,63

U odnosu na uvijanje:
S A =

AM 163,11
=
=21,86 ;
A
7,46

Ukupni amplitudni stepen sigurnosti za ilave materijale (HDR):

S A=

S A S A

2
A

+S

2
A

2,033 21,86
=2,02>1,2 ;
2,0332 +21,862

tap (slika 6):

4.2.1 Savijanje (slika 6.)
Za datielik C55E iz tabele 13-2b:
Rm N =800

N
mm2

N =550

N
mm2

f (1) N =320

N
mm2

Maximalni radni napon pri savijanju;

fmax=
3

W=

Mmax 3800000
N
=
=75,64
W
50240
mm 2
3

d 80
=
=50240 mm3
32
32

isto naizmjenino promjenljivo savijanje:

af=fmax= 45,64

N
mm2

mf= 0

N
mm2

Dinamika izdrljivost u odnosu na savijanje:

Df (1) =K t f (1) N =0.83 320=265,6

N
2
mm

Kt = 0.83 tehnoloki faktor veliine presjeka;

Efektivni faktor koncentracije napona 13-21
K =( k 1 ) k +1=( 2,11 ) 0.86+1=1,95

Iz tabele str.50 M.Ognjanovic

k =2,1

k =0.86

- (str. 52- dijagram 2.37 M. Ognjanovic)

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrsinskih slojeva (13-19);

Faktor kvaliteta obradjene povrine -

K O =10,22 lgRz lg

Rz= 6

Rm=RmN

K O

Rm
664
1 =10,22lg 6 lg
1 =0,91
20
20

-(12-11) hrapavost (osrednje brueno)

kt= 800

0.83= 664

N
2
mm

Kg=0.84; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

KDf- faktor konstrukcije;

K Df =

kf
1
1
1,95
1
1
+
1
=
+
1
=2,17
K g K O
KV
0,84 0,91
1,1

Dimamika izdrljivost mainskog dijela

Df (1 ) M =

Df (1 ) 265,6
N
=
=122,4
K Df
2,17
mm2

Zavisnost od srednjeg napona za valjane elike (sl.13.13):

M =0.00035 Rm0.1=0,13

N
2
mm

4.2.2 Uvijanje (slika 6.)

Za dati elik C55E iz tabele 13-2b:
Rm N =800

N
2
mm

N =550

N
2
mm

t (0) N =240

N
2
mm

Maximalni radni napon pri uvijanju;

tmax

Tmax 1500000
N
=
=14,93
;
2
Wp
100480
mm

W p=

d 80
=
=100480 mm3
16
16

Prema tab. 13.2 amplitudni srednji napon je:

isto jednosmjerno promjenljivo uvijanje:

at

mt

max
2

=7,46

N
2
mm

Dinamika izdrljivost u odnosu na savijanje:

Dt (0 )=K t t (0)N =0.83 240=199,2

N
2
mm

Kt = 0.83 tehnoloki faktor veliine presjeka;

Efektivni faktor koncentracije napona 13-21
K =1.25
k =0.86

;
; - (str. 52- dijagram 2.37 M. Ognjanovic);

Rm=RmN

kt= 800

0.86= 688

N
2
mm

Kv=1,1;-faktor ojaanja povrsinskih slojeva (13-19);

Faktor kvaliteta obradjene povrine K O =0.575 K O +0.425=0.948

K O

Kg=0.84; - geometrijski faktor veliine (13-18b);

KD- faktor konstrukcije;
K Dt =

kt
1
1
1.25
1
1
+
1
=
+
1
=1.41
K g K O
KV
0,84 0,91
1,1

Dimamika izdrljivost mainskog dijela

Dt (1 ) M =

Dt (1 )
K Dt

240
N
=170,21
1,41
mm2

Zavisnost od srednjeg napona za valjane elike (sl.13.13):

M =f M =0.58 0.13=0.075

f =0.58

N
2
mm

- factor za proraun karakteristika izdrljivosti materija

(13-15a, smicanje)

Ekvivalentni srednji napon (13.34-ilavi material,hipoteza HDR):

U odnosu na savijanje:

mv = ( fpm + fm ) +3 mt2 =

 ( 0+0 )2 +3 (7,46)2=12,921

N
2
mm

U odnosu na uvijanje:
mv =f mv =0.58 12,921=7,49

N
mm2

Amplitudne dinamike izdrljivosti dijela iznose:

AM =

Savijanje:

Uvijanje:

Df (1) M
1+ M

mv
af

Dt (1) M

AM =

1+ M

mv
at

122,4
N
=118,05
1,0368
mm2

170,21
N
=158,29
1,0753
mm2

Amplitudni stepen sigurnosti:

S A =

Savijanje:
Uvijanje:

S A =

AM 153,77
=
=3,36
af
45,64

AM 163,11
=
=21,86
at
7,46

;
;

Ukupni amplitudni stepen sigurnosti za ilave materjale(HDR) odreuje

se prema formuli (13.40):
S A=

S A S A

2
A

+ S A

3,36 21,86
73,44
=
=3,32> Smin =1,25
2
2
(3,36) +(21,86) 22,11