TI LIU DCH TLD-06

TRUNG QUC TRC BC NGOT:

MI THCH THC CI CCH CH YU

David Shambaugh

Mt n phm ca VEPR

 2014 Chng trnh Nghin cu Kinh t Trung Quc thuc VEPR (VCES)

Ti liu dch TLD-06

Vin Nghin cu Kinh t v Chnh sch (VEPR)

Trng i hc Kinh t, i hc Quc gia H Ni

Trung Quc trc bc ngot :

Mi thch thc ci cch ch yu1

David Shambaugh2
Bin dch: Nguyn Anh Tun3

Hiu nh: Nguyn Huy Hong4

Quan im c trnh by trong bi vit ny l ca (cc) tc gi v khng nht thit

phn nh quan im ca dch gi hoc VEPR v VCES.

Ngun: http://www.brookings.edu/research/papers/2014/10/01-china-crossroads-reform-challengesshambaugh
2
Gio s Khoa hc Chnh tr v Quan h Quc t, Gim c Chng trnh Chnh sch Trung Quc, Trng Quan
h Quc t Elliott ca i hc George Washington; nghin cu vin cao cp khng thng tr ti Chng trnh
Chnh sch i ngoi v Trung tm Chnh sch ng Vin Brookings. Tc phm mi xut bn "Trung Quc
vn ra th gii: Mt cng quc na vi" (Nh xut bn i hc Oxford, 2013).
3
C nhn i hc Khoa hc X hi v Nhn Vn, HQGHN. Email: natos2901@gmail.com
4
Sinh vin khoa Lut, i hc Quc gia H Ni. Tr l bin tp Nghin cu quc t, nghiencuuquocte.net.) Email:
hoanghannom@gmail.com

ii

TLD-06
Ba mi lm nm sau cuc ci cch thnh cng do ng Tiu Bnh cng nhng ngi ng
s ca ng khi xng ln u tin ti Hi ngh Trung ng 3 i hi ng Cng sn Trung
Quc ln th XI lng danh din ra vo thng 12 nm 1978, nhiu nh quan st Trung Quc
(v nhiu ngi Trung Quc trong nc) nh gi rng quc gia ny ang ng trc bc
ngot v t n mt lot nhng thi im nhy cm v kinh t, x hi, chnh tr, mi
trng, tr thc, chnh sch i ngoi v nhiu lnh vc khc. Nhng nh quan st ny cho
rng quy lut hiu sut gim dn hnh thnh, v nhng nhn t chnh ca chng trnh ci
cch rng ln c tin hnh t 35 nm trc gi y khng cn ph hp hoc bn vng cho
vic thc y s pht trin lin tc ca Trung Quc trong nhng thp nin tip theo. Mt s
nh quan st Trung Quc ngi nc ngoi cn tin rng nhiu lnh vc t n mt dng
im bng pht do nu khng tin hnh nhng thay i c bn, tng trng kinh t
quc gia v s pht trin x hi s b nh tr; mt s khc cn cho rng ton b h thng
chnh tr c th s tan r. Tht vy, chnh nhng nh lnh o Trung Quc (c bit l cu
Th tng n Gia Bo) tng m t nn kinh t nc ny l khng n nh, mt cn bng,
thiu ng b, v khng bn vng. Hi ngh Trung ng 3 i hi ng Cng sn Trung
Quc ln th XVIII din ra vo thng 11 nm 2013 ra hn 300 sng kin ci cch nhm
gii quyt mt lot cc vn ni cm ca Trung Quc.1
Ti ng tnh vi quan im cho rng Trung Quc ang phi i mt vi nhiu thch
thc v quc gia ny ang ng trc mt bc ngot. Trong bi vit ny, ti s nhn nh
10 thch thc ch yu m theo ti Trung Quc hin nay ang gp phi, ng thi nh gi
phm vi gii quyt nhng thch thc ny m Hi ngh Trung ng 3 i hi ng Cng sn
Trung Quc ln th XVIII (thng 11 nm 2013) ra, cng nh mc thc hin cc gii
php trn n nay. Tt nhin cn lu rng mi thch thc m ti coi l c bn y l
nhn nh ca mt nh quan st nc ngoi, khc vi nhn nh chnh ph v ng Cng sn
Trung Quc.
***

1 Xem CPC Central Committee Decision on Deepening of Reforms, Xinhua News Agency, November 13,
2013; Xi Jinping Explains CPCCC Decision on Issues Concerning Deepening of Reforms, Xinhua News
Agency, November 15, 2013; David Shambaugh, Breaking Down Chinas Reform Plan, the National Interest,
December 2, 2013, http://nationalinterest.org/commentary/breaking-down-chinas-reform-plan-9476 ; Arthur R.
Kroeber, Xi Jinpings Ambitious Agenda for Economic Reform in China, Brookings Brief, November 17,
2013, http://www.brookings.edu/research/opinions/2013/11/17-xi-jinping-economic-agenda-kroeber .

TLD-06

Thch thc #1: Ci cch kinh t

y l thch thc phc tp nht cho ti nay. N bao gm mt lot cc yu t then cht
v phc tp nh sau:
Chuyn i m hnh tng trng kinh t v m tng th t thnh phn hai c sang
hai mi t u t ni a (ch yu l vo c s h tng) + chuyn sang tiu dng ni a
+ thc y sng kin v xy dng mt nn kinh t tri thc (vi khu vc dch v c m
rng).
Cam kt ci cch doanh nghip nh nc, gim bt cc doanh nghip nh nc c
quyn ang nm gi nhiu lnh vc trng yu ca nn kinh t (nng lng, vn ti, vin
thng, cng nghip quc phng, vv.), ng thi a s hu hn hp v cnh tranh (k c
nc ngoi) vo nhng lnh vc ny.
Ni lng hoc xo b nhng hn ch v h khu v thit lp mt th trng lao ng
quc gia thc s trong khi gim bt nhng gnh nng do ngi nhp c t ln chnh quyn
cp th.
T do ho khu vc ti chnh gn lin vi kh nng chuyn i ti khon vng lai ca
ng NDT v m rng bin giao dch; khi ng mt chng trnh bo him tin gi ngn
hng; m rng th trng vn; gim thiu n ca ngn hng a phng v doanh nghip,
iu chnh li lut ph sn; m rng giao dch trc tip gia ng NDT vi cc ng ngoi t
khc.
Bi b hoc hon thin v hp l ho mt lot cc quy nh ca chnh quyn trung
ng, cp tnh v cp thnh ph trc thuc.
Tip tc m ca nn kinh t, bao gm vic thit lp cc khu vc t do thng mi;
gim thiu nhng hn ch trong u t nc ngoi vo ni a v nhng hn ch v s hu
nc ngoi; tip tc ct gim cc hng ro thu quan v phi thu quan; rt ngn danh mc
cm trong u t nc ngoi; tng cng s tham gia ca Trung Quc vo cc hip nh
thng mi t do v cc tho thun thng mi u i.
Tng cng minh bch ngn sch.
iu chnh c cu thu v ci thin chuyn dch chi tiu t Trung ng v cc tnh v
a phng.
K t Hi ngh Trung ng 3 i hi ng Cng sn Trung Quc ln th XVIII, c
nhiu bc tin ng k trong mt s lnh vc nu trn. D vy, ci cch vp phi s phn
2

TLD-06
khng gay gt ca nhiu nhm li ch bo th trong cc lnh vc khc. Nhiu k hoch ci
cch vn nm trn giy t v hon ton cha c thc hin. Mt s khc cn rt m h
trong cch din t trong Ngh quyt ca i hi khin nhiu quan chc Trung Quc khng
hiu hoc khng bit thc hin chng nh th no.
kha cnh tch cc, mt s bc i mi c thc hin. Theo mt nghin cu do
Deutsche Bank thc hin, c hn 130 thng bo ci cch c a ra k t Hi ngh
Trung ng 3 n nay.2 Trong bao gm c thng bo c a ra vo thng 6 nm 2014
v vic B Chnh tr Trung ng ng Cng sn Trung Quc thng qua K hoch Tng
th v Ci cch Ti chnh v Thu.3 Thng 8 nm 2014, chnh quyn trung ng a ra
mt K hoch Ti thit vng ng Bc mi. Cng trong thng ny, U ban Thng v i
hi i biu Nhn dn Ton quc Cng ho Nhn dn Trung Hoa ph chun vic sa i
Lut Ngn sch nh nc (y l ln u tin b lut ny c sa i k t khi n bt u
c hiu lc vo nm 1995) v nhiu bc i khc c thc hin cp a phng nhm
tng cng s minh bch v ngn sch v gim bt khon n (ang khng ngng phnh ra4)
ca chnh quyn a phng. Chnh quyn a phng c cho php pht hnh tri phiu
mt cch c lp. Thng Hi thng qua mt k hoch ci cch doanh nghip nh nc
( a s hu hn hp vo) v nhiu thnh ph khc cng c k vng l s tip ni bc
i ny, trong khi mt s doanh nghip nh nc thuc lnh vc nng lng cng t mnh
m ca n nhn hnh thc s hu hn hp (Tp on Ha cht v Du kh Trung Quc
Sinopec, Cng ty C phn trch nhim hu hn Du kh Trung Quc PetroChina, Tng cng
ty Du kh Hi dng Trung Quc CNOOC, Cng ty Trch nhim hu hn in lc Quc t
Trung Quc China Power International). Khu vc T do Thng mi Thng Hi thnh lp
th im t thng 8 nm 2013 c nhiu a phng khc hc tp. Trong mt n lc ln
nhm tng cng tnh hiu qu ca chnh quyn, vo thng 1 nm 2014, Quc v vin Cng
ho Nhn dn Trung Hoa bi b 70 hng mc m trc cn c chnh quyn thng
qua, vo thng 4 nm 2014, Quc v vin m ra 80 d n thuc nhiu lnh vc khc nhau

Deutsche Bank Markets Research, Tracking Chinas Reforms, September 15, 2014.
Ngi ta hu nh khng bit c ni dung ca ngh quyt ny, song n c tim nng rt quan trng trong
vic m ng cho nhng ci cch cn thit v su rng trn mt lot cc lnh vc nh h thng ti chnh, khu
vc ngn hng, u t trong nc v ra nc ngoi, v mt h thng thu c kh nng s cng bng hn.
4
Vo cui nm 2013, c quan kim ton quc gia Trung Quc tit l rng khon n ca cc chnh quyn a
phng ln ti 10,9 nghn t NDT (1,8 nghn t USD) vo gia nm, v c th t ti mc 17,9 nghn t NDT
nu tnh thm nhng khon n bo lnh. Nhng khon n ny tng ng vi khong 1/3 GDP Trung Quc.
Ngun: The Economist, Bridging the Fiscal Chasm, February 22, 2014.
2
3

TLD-06
u thu cng khai, v vo thng 8 nm 2014, thm 87 hng mc thuc lnh vc chm sc
y t m trc y cn c chnh ph ph duyt c bi b.
Trong tt c nhng lnh vc nu trn cng nh trong cc lnh vc khc, chnh ph vn
gi ng li ha trong Hi ngh Trung ng 3 v vic cho php cc lc lng th trng
ng vai tr quyt nh trong nn kinh t. y l mt s khch l v s thc y ci cch
trong lnh vc kinh t c v nh s tr thnh hin thc. Tuy nhin, thi gian s cho chng ta
bit liu nhng ci cch ny s c tip tc hay s vp phi lc cn t nhng nhm li ch
bo th v ri vo b tc. D sao i na, cho ti gi nhng tn hiu ban u ny vn rt ha
hn.

Thch thc #2: Bi dng sng to

Mt lnh vc quan trng m cho n nay mi ch xut hin nhng ci cch nh hay cha c
s ci cch thc s l tnh sng to. y l nhn t quyt nh liu Trung Quc c th trnh
khi vic vnh vin b mc kt trong by thu nhp trung bnh hay khng. Cch thc duy
nht thot khi ci by ny (nh Nht Bn, Hn Quc, i Loan v cc nn kinh t cng
nghip mi khc cho thy) l thng qua sng to v nng cp chui gi tr kinh t. Nn
kinh t Trung Quc ngy nay vn l mt nn kinh t lp rp v ch bin, ch khng phi l
mt nn kinh t sng to v pht minh. Phn ln hng ho xut khu c lp rp hay sn
xut ti Trung Quc li c sng to ra mt ni khc. Nn n cp bn quyn s hu tr tu
trn lan Trung Quc v nhng chng trnh thc y sng to bn a (m hng t vo
R&D nghin cu v pht trin ni a mi nm) ca chnh ph l bng chng r rng cho
s tht bi ca nc ny trong lnh vc sng to. iu ny c th v rt c kh nng s thay
i theo thi gian, song hin nay, Trung Quc hu nh vn cha xy dng c mt chun
mc mang tnh ton cu no v cng ngh v dng sn phm (cng nh cc lnh vc khoa
hc t nhin, y hc, khoa hc x hi, v nhn vn).
Chnh ph Trung Quc dng nh vn tin rng tt c nhng g cn thit y mnh
sng to l u t vo n, cng ging nh xy dng ng st cao tc hay cc c s h tng
khc. V thc t, chnh ph Trung Quc u t mt khon tin ngy cng ln vo R&D,
nhng n mi ch dnh 1,7% GDP cho nghin cu v pht trin (so vi 2,9% ca Hoa K,
2,8% ca c v 3,3% ca Nht Bn). Tuy nhin, sng to khng ch cn mi u t chnh
ph vo R&D v c bn, n i hi mt h thng gio dc da trn nn tng t duy ph
phn v t do khm ph. n lt mnh, iu ny li i hi mt h thng chnh tr tng i
4

TLD-06
ci m v khng cho php bt c s kim duyt hay vng cm no trong nghin cu. Sinh
vin v tr thc cn c ng h v khen thng, ch khng phi ngc i v trng pht,
cho vic thch thc quan im thng thng v phm li. Hn na, truyn thng cng cn
c m ca, phi kim duyt v kt ni hon ton vi th gii. X hi Trung Quc s khng
bao gi c th hc tp t v tham gia vo s sng to ton cu nu chnh ph v B Tuyn
truyn trung ng ng Cng sn Trung Quc chn Internet, cc cng c tm kim nc
ngoi, v a s cc hng truyn thng quc t. Tr phi gio dc bc cao v lnh vc truyn
thng c t do ho, Trung Quc s mi nm trong by thu nhp trung bnh vi mt nn
kinh t lp rp v sn xut ch khng phi l sng to v pht minh.

Thch thc #3: Gim thiu bt bnh ng v bt n x hi

Trung Quc ngy nay ang phi i mt vi tnh trng bt bnh ng x hi v bt n x hi
v cng nghim trng. y l hai nhn t trc tip dn n s tht vng v bt an trong x
hi, v nhiu kh nng s thch thc s thng tr ca ng Cng sn Trung Quc. Trung
Quc ang nm trong nhm 10% cc nc c H s Gini cao nht th gii (0,47). Chnh lch
thu nhp ti Trung Quc gia tng lin tc trong thi gian qua khng ch bt bnh ng gia
vng ven bin v ni a m cn trong ni b cc n v hnh chnh cp tnh cng nh cp
th. Chnh sch nh git trong thu nhp pht huy hiu qu trong hai thp nin 19801990, nhng n nhng nm 2000 th thu hp ng k. Cng vi s st gim v tng trng
v thu nhp, kht vng ca tng lp trung lu ca Trung Quc cng ang chng li. Nhiu
sinh vin tt nghip ngy nay khng c nhng kh nng v c hi vic lm nh nhng ngi
i trc. Trong khi , tng lp thng lu giu c ang chuyn lng ti sn c nhn ngy
mt ln ra nc ngoi, mua bt ng sn, xin giy php c tr, vi v chun b cho vic di c
vnh vin ra nc ngoi. Thng 1 nm 2014, Vin Nghin cu H Nhun ti Thng Hi
(chuyn nghin cu s giu c ca Trung Quc) ch ra rng 64% cc c nhn c khi lng
ti sn ln (393 triu ph v t ph5) c ly kin ang hoc c k hoch di c ra nc
ngoi.6 Vic gii tinh hoa ca nn kinh t quc gia gi ti sn c nhn ti nc ngoi khng
phi l du hiu tt, nh h t ra khng cn tin tng vo tnh hnh trong nc.

5
6

Hin nay Trung Quc l nc c s lng triu ph nhiu nht v s lng t ph nhiu th hai th gii.
Hurun Report Chinese Luxury Consumer Survey 2014: http://www.hurun.net/en/ArticleShow.aspx?nid=262.

TLD-06
Hn na, s tht vng ngy cng tng trong tt c cc tng lp x hi l iu d nhn
thy Trung Quc hin nay vi khong 200.000 v phn khng c bo co hng nm (bao
gm cc xung t sc tc v hot ng khng b ti Ty Tng v Tn Cng). Do tc
tng trng kinh t chng li v tht nghip nhiu ln (cng vi di c trong nc ngy cng
tng), bt n x hi s tip tc leo thang. Thc t, gia tng bt bnh ng chnh l mt trong
nhng nguyn nhn dn n gia tng bt n x hi.7 Tuy nhin, nhng cuc bo lon xy ra
ti Ty Tng v Tn Cng li bt ngun t nhng nguyn nhn khc, v rt c th chng
vn s tip din theo chiu hng tiu cc chng no chnh quyn trung ng cn cha chp
nhn mt cch thc qun l n ho hn vi nhng vng t c gi l khu t tr ny.
Nhng vi s th ch v nghi k nng n tch t dn qua nhiu thp k, dng nh qu
mun ci thin tnh hnh.
Nh vy, k t Hi ngh Trung ng 3 n nay, nhng sng kin c thc hin trong
lnh vc x hi ch l thng nht h thng tr cp gia thnh th v nng thn (vi tr cp c
bit ca chnh quyn trung ng cho min Trung v min Ty), ban hnh nhng ng li
mi trong vic ci cch su sc chm sc y t, v mt cuc n p thng tay nhng xung t
sc tc ti Tn Cng v Ty Tng.

Thch thc #4: u tranh chng tham nhng

Trung Quc ang phi i mt vi tnh trng tham nhng va mang tnh cc b va mang
tnh h thng trn phm vi ton x hi, nh nc, qun i v ng Cng sn tiu tn hng
t USD do thm ht nng sut lao ng v cc khon thu, v lm tn hi n tnh hp php
ca ng cm quyn. y khng phi l vn mi Trung Quc, song n thc s tr
thnh mt i dch. Du cho chnh ph Giang Trch Dn v H Cm o nghim tc xem
xt vn , chnh quyn Tp Cn Bnh ra mt chin dch chng tham nhng cha tng c
tin l (di s ch o ca y ban Kim tra K lut Trung ng ng Cng sn Trung Quc
v Vng K Sn), vi mc tiu bt c h ln rui. Chin dch ny ti nay vn ang c
thi hnh mt cch quyt lit kt qu l nhiu quan chc cp cao ca qun i, ng v nh
nc ang b iu tra hoc b xt x. n nay, nguyn ph Ch tch Qun y Trung ng
Trung Quc, nguyn Ch nhim Tng cc Chnh tr Qun Gii phng Nhn dn Trung Quc
T Ti Hu l quan chc cp cao nht b khai tr khi ng, trong khi cu y vin Ban

Xem Martin King Whyte, The Myth of the Social Volcano (Stanford: Stanford University Press, 2013).

TLD-06
Thng v B Chnh tr ng Cng sn Trung Quc Chu Vnh Khang v B th Tnh u
Qung Chu cng ang chnh thc b iu tra. S lng nhng quan chc cp b, cp tnh v
cp a phng b iu tra cng khng ngng tng ln.
Thi gian s cho chng ta bit chin dch chng tham nhng ny hiu qu n u. N
chc chn l ng khch l v n xut hin nghim tc hn trong thi im hin nay so vi s
vng bng trong qu kh, song cn ch rng Giang Trch Dn v H Cm o cng tin
hnh nhng chin dch tng t chng u tht bi ch sau 18 thng hoc hn. Phm vi ca
vn nn tham nhng Trung Quc ang ngy mt tr nn su rng hn, thch thc thc s
s l nhng nh chc trch mun i xa ti u trong cuc chin chng tham nhng ny? iu
ny cng ging nh ko mt cun dy hay si, chng s nhanh chng x tung ht ra. V do
nn chnh tr ca Trung Quc vn ang da trn quan h bu ch - thn thuc v ch ngha
b phi, chin dch chng tham nhng c th s lm trm trng thm nhng mi quan h b
phi ny. C nhiu bng chng cho thy chin dch ny c nhn nhn mt cch thng
thng rng n ch l mt cuc thanh trng c chn lc c Tp Cn Bnh thit k nhm tiu
dit tn gc nhng mng li c lin quan n hai nh cu lnh o Giang Trch Dn v H
Cm o (m ch yu l Giang Trch Dn).

Thch thc #5: Ci cch chnh tr v php l

iu ny l bc thit khng ch ring cho chnh tr m cn cho kinh t v x hi. Nhu cu to
thun li cho s sng to trong giai on tip theo ca tng trng kinh t, kim sot tham
nhng, tng cng minh bch, bo v quyn cng dn, trao ting ni ngi dn c th by
t nhng nguyn vng v kin ngh ca mnh, tng cng tnh hp php ca ng v nh
nc l thc s tn ti song khng iu no c th thc hin c nu thiu h thng chnh
tr khng ni lng.
D th, tt c nhng g chng ta chng kin li hon ton l ngc li l s n p
ngy cng mnh ca cc c quan an ninh trn nhiu lnh vc khc nhau v thng tin v x
hi. S n p ca chnh quyn i vi bt ng chnh kin trn mng, cc t chc phi chnh
ph, tn gio, truyn thng, gii lut s, xung t sc tc v cc hot ng chnh tr khc l
rt gay gt. T nm 2013, ng Cng sn Trung Quc tin hnh nhiu chin dch chnh tr
ni b cng rn nhm chng li cc t chc phi chnh ph quc t, bao gm cc chin dch 7
Khng, 6 Ti sao, ng li Qun chng, ng thi ban hnh mt Vn kin s 9 h
khc tt c cho thy quc gia ny ang lo lng trc nguy c b lt bi cc lc lng bn
7

TLD-06
trong cng nh bn ngoi (phng Ty). y khng phi l gii php cho s tin b quc
gia, v n cng khng th hin c s t tin ca lnh o hay ng cm quyn.
Mt khc, ng Cng sn Trung Quc vn tip tc pht trin ci c m t l nn
chnh tr dn ch x hi ch ngha, dn ch trong ng, v dn ch hip thng, mt
nh nc php tr, cng nh chnh sch trng dng nhn ti trong tuyn dng, qun l v
bt cn b. Trn l thuyt, chng l nhng ci cch chnh tr v cng quan trng, song t
sau Hi ngh Trung ng 4 i hi i hi i biu Nhn dn ton quc ln th XVII din ra
vo thng 9 nm 2009, tt c b ngng tr. Gi y, ngi ta rt quan tm mun bit xem
liu Hi ngh Trung ng 4 i hi i biu Nhn dn ton quc ln th XVIII c th khi
phc nhng ci cch chnh tr v php l hay khng. Ti rt nghi ng v cho rng chnh
quyn s tip tc nhng chnh sch h khc v tht li. S n p ti Trung Quc hin nay
t mc nghim trng nht k t nm 1989.

Thch thc #6: y mnh th ho

y l u tin quan trng ca chnh ph, c bit l vi Th tng L Khc Cng. Mc tiu
ca chnh ph Trung Quc l n nm 2020, t l dn thnh th s t mc 60% dn s iu
ny i hi phi ti nh c cho 260 triu dn nng thn, to ra 110 triu vic lm mi, thu
ht 150 triu dn di c hin ang sng cc khu vc thnh th nh c v cho h nhng
quyn hp php c bn v nh , gio dc, chm sc sc khe, cng cc dch v x hi c
bn khc. y l mt quyt tm ln lao v y tham vng m cha mt chnh ph hay x hi
no trc tng thc hin. Nu thnh cng, n s ng gp tch cc vo hai yu t quan
trng ca m hnh tng trng kinh t v m mi thng qua vic to ra mt ngun lao ng
di do cho cc ngnh dch v v kch thch ngi tiu dng chi tiu.
K t Hi ngh Trung ng 3, hai bc i quan trng c thc hin nhm hin thc
ho nhng mc tiu th ho. Th nht, ngy 30 thng 6 nm 2014, B Chnh tr Trung
ng ng Cng sn Trung Quc ph chun Hng dn v vic y mnh ci cch ch
ng k h khu mi. Th hai, B t ai v Ti nguyn ban hnh Quy nh v vic
s dng tit kim v thm canh t ai, vi mc tiu qun l s dng t cc thnh ph
ln, tng cng tnh hiu qu trong vic s dng t ai ti cc vng th ln v trung bnh.
Hp php ho quyn s hu t ai nng thn cng l mt ci cch v cng cn thit.

TLD-06

Thch thc #7: Ci thin mi trng

D dng nhn ra mi trng ca Trung Quc l t nht th gii. Bao gm s thiu ht v
nhim ngun nc, nhim khng kh gy bnh ung th v e do s sng, sa mc ho, cht
ph rng, bin i kh hu, s dng nng lng khng hiu qu, vv. iu ny nh hng trc
tip v tiu cc n sc kho con ngi, tng trng kinh t, v s nng ln ton cu. N
cng l mt vn bt n chnh tr tim tng.
Sau Hi ngh Trung ng 3, chnh ph a ra nhiu bin php mi chng nhim
mi trng. Ngy 27 thng 5 nm 2014, Quc v vin ra Thng bo v vic nh gi
thnh tch lin quan n cc ch tiu v nhim khng kh) bao gm mt lot cc quy nh
gn vic nh gi thnh tch cn b vi cc mc tiu v gim thiu nhim khng kh.
Tng t, vo thng 4 nm 2014, y ban Thng v i hi i biu Nhn dn Ton quc
thng qua vic sa i Lut Bo v Mi trng, m bo (trn l thuyt) rng cc quan chc
chnh quyn a phng s phi chu trch nhim cho nhng s c mi trng nghim
trng xy ra trong quyn hn ca h, hoc nu h b pht hin l c tnh giu gim hay che
y bt c thng tin no lin quan n cc s c mi trng nh vy. Mt s tnh (dn u l
Sn ng) p dng c ch gim st nhim khng kh PM2.5 v mt s thnh ph (dn
u l Thin Tn) t ngt tng l ph x thi cht gy nhim i vi cc doanh nghip
vt qu mc quy nh. Tnh H Bc cng cho ng ca nhiu nh my thp, xi mng v
t than li thi. V B Mi trng ra tiu chun pht thi mi i vi thic, antimon,
thu ngn v mt s nguyn t khc v vi nhng ho cht pht thi vo lng t v h thng
nc. Tt c nhng bin php ny u l nhng sng kin mi, quan trng v ng khch l
tuy nhin, cng nh nhng bin php mi trng trc y (iu m Trung Quc khng bao
gi thiu), cha kho lun nm vic thc thi v cng ch.

Thch thc #8: Xy dng nn Cng nghip vn ho v Quyn lc mm

quc t ca Trung Quc
Tr thnh mt cng quc th gii, Trung Quc ang (hoc nn) quan tm nhiu hn n
hnh nh quc t vn khng my tch cc ca mnh. Mc d cng c mt s nhm ng h
(Pakistan, Malaysia, Indonesia, Kenya, Senegal, Nigeria, v Venezuela), song theo kho st

TLD-06
ca Pew Global Attitudes nm 2013, hnh nh quc t ca Trung Quc l hn tp (khng
hon ton tch cc hay tiu cc).8

http://www.pewglobal.org/2013/07/18/americas-global-image-remains-more-positive-than-chinas/.

10

TLD-06

Trung Quc chc chn c vn v hnh nh ti nhiu quc gia. Khi so snh vi Hoa
K, khong cch ng h ca Trung Quc th hin r rng hn nhiu.

11

TLD-06
Cuc kho st ca Pew Global Attitudes nm 2014 m t mt cch trc quan v s
phn b a l cm nhn ton cu v Trung Quc v Hoa K.9 Trung ng l khu vc duy
nht m Trung Quc c t l ng h cao hn.

Trung Quc dng nh cng khng c nhiu sc hp dn v quyn lc mm trn ton

cu. S thm ht quyn lc mm ca Trung Quc c bit th hin r rng ti chu u v
Bc M, song im th v trong cuc kho st ca Pew nm 2013 l quyn lc mm ca
Trung Quc cng kh yu ti M La-tinh v chu Phi nhng khu vc m n vn c cho
l mnh hn.

http://www.pewglobal.org/2014/07/14/global-opposition-to-u-s-surveillance-and-drones-but-limited-harm-toamericas-image/.

12

TLD-06

Nhng kt qu kho st ny nhn mnh nhng nhn thc v ng vc ang tn ti trn th

gii v mt Trung Quc ang ln. Trong n lc nhm ci thin hnh nh quc t ca mnh,
chnh ph Trung Quc cn nm bt s khc bit c bn gia mt bn l ngoi giao cng
chng, vn rt ging vi cng tc (tuyn truyn) i ngoi trong h thng ca Trung Quc
vi mt bn l quyn lc mm. S khc bit cn bn gia chng l trong khi ngoi giao cng
chng bt ngun ch yu t chnh ph th quyn lc mm ch yu bt ngun t x hi.
Chng no chnh ph cn c gng kim sot nhng ng thi din ra bn trong x hi v tip
th vn ho, t tng v cc gi tr khc ra bn ngoi (nh mt loi hng ho), h cn gp
nhiu kh khn trong vic thu ht cc x hi khc v tch ly quyn lc mm. Hn th, ton
b gi tr ca quyn lc mm ch c bc l khi vn ho, t tng v gi tr ca mt x hi
chu du ra khi bin gii ca n khi chng c sc hp dn ton cu. y chnh l ngun
gc ca vn quyn lc mm ca Trung Quc: vn ho, t tng v nhng gi tr ca n b
cc x hi nc ngoi (cng nh chnh quyn Trung Quc) coi l c th ring bit. Trung
Quc dnh qu nhiu thi gian khng nh vi th gii rng n l c o v khc bit,
hn l tr thnh mt sc ht ph qut i vi cc x hi khc. Trung Quc cng c mt vn
nghim trng khc trong vic bn hnh nh ca n ra nc ngoi xu hng lin tc s
dng cc khu hiu tuyn truyn. Ngn ng phng Ty c cu, Mt hnh ng hn ngn
li ni. Cc khu hiu Trung Quc s dng va kh hiu i vi ngi nc ngoi (nhng
13

TLD-06
khi nim nh th gii i ng, Gic m Trung Hoa, quan im pht trin khoa hc,
pht trin ho bnh. Ba i din, v.v.), va thng b xem l mu thun vi nhng hnh
ng ca Trung Quc trong nc cng nh nc ngoi. Chng no Trung Quc cn cha
hiu nhng yu t cn thit ca quyn lc mm, nh khc bit vi ngoi giao cng chng/
tuyn truyn nc ngoi, vic xy dng hnh nh tch cc nc ngoi vn l mt thch
thc ln.

Thch thc #9: Tng cng hiu qu chin u ca qun i

Qun Gii phng Nhn dn Trung Quc pht trin mnh m v ngn sch v phn cng,
nhng phn mm ca n vn cn tt hu. l cha nh hnh tt cc hot ng chin
trng phc hp chung (trn khng, trn mt t, trn bin, khng gian v tr, khng gian
mng), chui cung ng hu cn vn cn phn tn; ch huy, kim sot, thng tin lin lc, my
tnh, tnh bo, gim st v trinh st vn cn km pht trin; v vic trin khai sc mnh ca
Qun i Trung Quc hu nh khng tn ti (tr tn la n o v trn mng). Qun i
Trung Quc c nhiu tin b ln trong nhng nm gn y, nhng n vn phi i mt vi
nhiu tr ngi tr thnh mt qun i hin i thc s.
Ngh quyt Hi ngh Trung ng 3 ra v gi nhng ci cch quan trng trong
lnh vc qun s. H thng ch huy phi hp tc chin s c xy dng trn phm vi ton
quc cho thy c cu ch huy qun s cp vng v cp qun tn ti trong sut 60 nm qua
s b bi b, thay vo l ch huy chin trng lc lng tc chin. y s l mt khi
u c bn trong qu trnh chuyn i t t chc qun i theo kiu Lin X m Qun i
Trung Quc thc hin t thp nin 1950 sang c cu ch huy kiu M. Cc mc 55-57
trong Ngh quyt Hi ngh Trung ng 3 cng a ra mt s gi c th khc trong vn
chuyn nghip ho, cng c v hin i ho qun i. Qun i l mt u tin cao di thi
Tp Cn Bnh, ngi nhiu ln yu cu qun i Trung Quc chun b chin u v
ginh chin thng trong cc cuc chin tranh trong nhng pht biu gn y. Tp Cn Bnh
cng khng nh rng ng hi vng s xy dng Hi qun Trung Quc tr thnh mt th lc
mnh trn bin.10 Tuy nhin, thc s tr thnh mt qun i ng cp th gii, Qun i

Xem Xi Jinping zongshuji xilie jianghua jingshen [The Spirit of General Secretary Xi Jinpings speeches]
(Beijing: Central Party School Press, 2014), pp. 99-100.
10

14

TLD-06
Trung Quc cn thay i mt cch cn bn v c t chc trong vic thc y ch khng phi
l cn tr, phi hp v tin hnh cc hot ng phi hp tc chin.

Thch thc #10: Qun l quan h ngoi giao

Ngy mt tr thnh mt tc ng v quyn lc ton cu,11 quan h i ngoi ca Trung Quc
ngy cng tr nn phc tp. Nhn chung, theo quan im ca ti, quan h ngoi giao ca
Trung Quc ang ngy mt cng thng nhiu ni trn th gii (ngoi tr Nga, Trung ,
mt s vng Chu Phi v mt s quc gia n l nh Campuchia, Lo, Argentina,
Venezuela, Cuba, Pakistan, New Zealand). nhng ni khc trn th gii, chnh sch i
ngoi ca Trung Quc ang gp kh khn, s nghi ng i vi Trung Quc cng ang tng
ln, cc mi quan h song phng tr nn v cng cng thng v tn ti nhiu vn , v
hnh nh ca n trn th gii l mt hnh nh hn tp. Bc Kinh c th khng nhn ra iu
ny, nhng y l quan nim ch yu v ngy cng ph bin trn th gii. Quan trng l cn
nhn thc c rng iu ny l hon ton t nhin v d hiu i vi mt cng quc ton
cu ang tri dy m cc nc khc cn cha hiu r. Cng vi s ng vc, nhng ch trch
v Trung Quc cng ngy cng nhiu ln. l mt phn trong qu trnh tr thnh mt
quyn lc ton cu. Thch thc khng phi l vic Trung Quc ang b ch trch, m l Bc
Kinh s phn ng vi nhng li ch trch ra sao. Phn ng li nhng li ch trch bng
cch hm do cc bn khc v b qua nhng mi lo ngi ca h khng phi l cch thc xy
dng lng tin nc ngoi v ci thin cc mi quan h nghim tc xem xt v p ng
nhng mi quan tm ca quc gia khc mi l phng php tt hn nhiu.
Chnh ph Trung Quc c bit u tin cng tc xy dng quan h khu vc Chu ,
c bit l sau Hi ngh cp cao do Tp Cn Bnh lm ch tch c t chc vo ngy 24-25
thng 10 nm 2013. Bt chp nhng n lc ny, s ng vc i vi Trung Quc ang khng
ngng gia tng ti cc quc gia trong khu vc v quan h vi mt s quc gia chu ang
gp nhiu rc ri. c bit, nhng yu sch ch quyn trn bin ca Trung Quc l nguyn
nhn gy ra lo ngi trong khu vc12:

11

Xem David Shambaugh, China Goes Global: The Partial Power (New York: Oxford University Press, 2013).
http://www.pewglobal.org/2014/07/14/global-opposition-to-u-s-surveillance-and-drones-but-limited-harm-toamericas-image/pg-2014-07-14-balance-of-power-4-03/.
12

15

TLD-06

Theo kho st ca Pew Research nm 2013, i a s nhng ngi Philippines (90%),

Nht Bn (82%), Hn Quc (77%) v Indonesia (62%) c phng vn cho rng nhng tranh
chp v lnh th vi Trung Quc l mt vn ln i vi quc gia ca h. V hu ht ngi
Nht Bn (96%), Hn Quc (91%), cng mt t l ln ngi Philippines (68%) cho rng vic
Trung Quc tng cng sc mnh qun s s nh hng tiu cc n t nc ca h. Cn
theo kho st ca Pew Research nm 2014, a s ngi dn thuc 8 trong 11 nc chu
c phng vn lo ngi rng nhng tham vng lnh th ca Trung Quc s dn n xung t
qun s vi cc quc gia lng ging. mt s quc gia gn gi vi Trung Quc, tuyt i a
s dn chng c cng ni lo tng t, bao gm 93% ngi Philippines, 85% ngi Nht Bn,
84% ngi Vit Nam v 83% ngi Hn Quc. Ngoi ra, 61% dn chng ti Philippines v
51% dn chng ti Vit Nam by t s quan ngi su sc v kh nng xy ra mt cuc i

16

TLD-06
u qun s vi Trung Quc. V chnh trong Trung Quc, 62% dn chng cng lo ngi v
mt cuc xung t c th xy ra.13
Quan h gia Trung Quc v Hoa K cng ngy cng tr nn cng thng v nghi k ln
nhau, mc d chnh ph hai nc vn tip tc tng cng quan h. Hoa K v Trung Quc
ang tri qua mt mi quan h ngy cng cnh tranh vi y s thiu ht nim tin lan rng
trn nhiu cp t chnh ph, gii tinh hoa cho ti x hi.14 Theo kho st ca Pew Global
Attitudes nm 2013, 66% ngi M cho rng Trung Quc l mt i th cnh tranh v 68%
khng nh khng th tin tng Trung Quc, trong khi nghin cu ny cng ch ra 61%
ngi Trung Quc cho rng quan h M Trung l mt mi quan h mang tnh cnh tranh
v ch c 43% ngi Trung Quc by t quan im ng h Hoa K.15 Hai quc gia ny l hai
cng quc chnh trong khu vc chu Thi Bnh Dng cng nh trn ton th gii. Xt
trn cn cn quyn lc, c mt s mu thun v cu trc r rng gia s tri dy ca Trung
Quc v a v ng u ca Hoa K. iu ny th hin r rng nht khu vc ng .16
D Trung Quc ngy cng tr thnh mt tc ng ton cu, dng nh n ch lm trm trng
thm nhng xung t cu trc v mt li ch khi n lin tc i ngc li vi nhng li ch ca
Hoa K ti nhiu vng trn th gii. iu ny xy ra ti khu vc Trung ng v M Latinh.
Bn cnh vic tha nhn rng s cnh tranh gia Hoa K v Trung Quc ang ngy cng
gia tng, vic nhn thc r rng s ph thuc su sc ln nhau gia hai nc cng khng km
phn quan trng. Trung Quc v M u ang ri lon trn nhiu phng din chin lc,
ngoi giao, kinh t, x hi, vn ho, mi trng, khu vc, quc t, gio dc, khoa hc v
nhiu lnh vc khc. V vy, nhim v chnh sch quan trng nht ca Washington v Bc
Kinh l kim sot s cnh tranh ngy cng tng v m rng hp tc, c vy quan h gia hai
nc mi khng sa vo hng i lp. iu ny i hi nhng n lc rt ln v khng c
ch cho bt k s may mn no.

on ny c vit da trn cuc kho st ca Pew Research: http://www.pewglobal.org/2014/07/14/chapter2-chinas-image/.

14
Xem Wang Jisi and Kenneth Lieberthal, Addressing U.S.-China Distrust (Washington, DC: The Brookings
Institution 2012); David M. Lampton, Power Constrained: Sources of Mutual Strategic Suspicion in U.S.-China
Relations (Seattle: National Bureau of Asian Research, 2010).
15
Pew Research Global Attitudes Project: http://www.pewglobal.org/2012/10/16/chapter-2-china-and-theworld/.
16
Xem Aaron Friedberg, A Contest for Supremacy: China, America, and the Struggle for the Mastery of Asia
(New York: Norton, 2012).
13

17

TLD-06
Quan h gia Trung Quc v chu u dng nh phc hi sau thi gian cng thng
ko di bt u t nm 2007. Chuyn cng du chu u ca Ch tch Tp Cn Bnh v Th
tng L Khc Cng nm 2014 t c mt s tc ng tch cc. Quan h song phng
vi Php v Anh sau nhng cng thng trc y dng nh c ci thin ng k. Quan
h vi c tip tc c duy tr tt p, trong khi Th tng Angela Merkel t u tin cho
quan h vi Trung Quc. Quan h vi cc nc Scandinavia vn tn ti mt s cng thng
(thm ch l ng bng trong trng hp Na Uy), quan h vi cc nc Trung u nm trong
trng thi trung lp, trong khi quan h vi cc nc a Trung Hi nhn chung l kh tch cc
song khng c bc tin no.
Nh lu trn, quan h gia Trung Quc vi Nga v cc nc Trung kh tt p.
Quan h gia Bc Kinh vi cc nc chu Phi v M La-tinh v c bn l tch cc v c hiu
qu, mc d (nh s liu m Pew a ra trn) ci nhn ca cc nc ny v Trung Quc
ang c chiu hng i xung. Quan h gia Trung Quc v Trung ng kh tch cc v
Bc Kinh thnh cng trong vic vt qua m khng b cun vo nhng xung t gay gt
ca khu vc ny.
Nh vy, v tng th, chnh sch ngoi giao ton cu ca Trung Quc vn tn ti mu
thun v iu ny s l mt thch thc m nhng nh lnh o v quan chc Trung Quc cn
gii quyt. Nhng trc ht, h cn nhn thc c rng nhng vn ny l c tn ti v
khng th gii quyt ch bng nhng khu hiu tuyn truyn tch cc ca h v pht trin
ho bnh, mt th gii i ng, vv. Trung Quc thc s c nhiu vn vi mt s nc
v chng cng c nhng nguyn nhn r rng. Chng ch c th c gii quyt mt cch
hiu qu nu Trung Quc nhn thc c vn , tha nhn trch nhim ca mnh trong vic
gii quyt chng, kim sot ch ngha dn tc trong nc v tng cng tnh thc dng trong
chnh sch ngoi giao.
***
Trn y l mi thch thc c bn m ngi vit cho rng Trung Quc ang phi i
mt hin nay v trong 3-5 nm ti. Chc chn rng, vic nhn nh cc thch thc v phng
thc ti bn lun v chng khc hn vi cch m nhng nh phn tch ngi Trung Quc (v
hin nhin l c ng Cng sn v chnh ph Trung Quc) thng lm. Nhng thng qua
nhng khung hnh ngn ngi ny, ti hy vng c th ng gp sc mnh vo cuc i thoi
ton cu v tng lai ca Trung Quc.
18

GII THIU D N BIN DCH TI LIU HC THUT

V KINH T V CHIN LC TRUNG QUC
Mc ch
D n Bin dch ti liu hc thut v Kinh t v Chin lc Trung Quc l mt d n phi
chnh tr, phi thng mi v phi li nhun do Chng trnh Nghin cu Kinh t Trung Quc
thuc VEPR (VCES) t chc thc hin nhm mc ch cung cp, pht trin ngun hc liu
c gi tr, cp nht nhng thng tin kp thi v c h thng, ng thi cung cp nhng nhn
nh su sc v chuyn ngnh nghin cu kinh t v chin lc Trung Quc bng ting Vit,
gp phn thc y vic hc tp, nghin cu cc vn v Trung Quc ti Vit Nam.
Hot ng chnh
Hot ng chnh ca D n Bin dch ti liu hc thut v Kinh t v Chin lc ca
Trung Quc l bin dch sang ting Vit v xut bn trn website ca mnh cc ti liu mang
tnh hc thut bng ting Trung, ting Anh v cc vn ca Trung Quc, trong ch yu
l v lnh vc kinh t, chin lc.
Ngun ti liu ny ch yu l cc bi bo trn cc tp san quc t, cc chng sch, ti
liu hi tho khoa hc hoc cc ti liu tng ng, c xut bn bi cc nh xut bn,
cc trng i hc v vin nghin cu c uy tn trn th gii.
D n u tin bin dch v xut bn:

Cc bi vit mang tnh nn tng i vi lnh vc Kinh t v Chin lc ca Trung

Quc;

Cc bi vit c nhiu nh hng trong lnh vc ny;

Cc bi vit lin quan trc tip hoc c nh hng, hm gin tip n Vit Nam;

Cc bi vit c ng o c gi quan tm.

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Trang ch VEPR: www.vepr.org.vn
Thng tin thm v d n: ang cp nht
Danh mc cc bi xut bn: ang cp nht
Theo di D n trn Facebook:
https://www.facebook.com/DuAnBienDichKinhTeChienLuocTQ
Mi kin ng gp v trao i xin vui lng gi ti:
Ms.Nguyn Th Thanh T
Email: vces@vepr.org.vn
Hotline: 0906 069 196

NHNG TC PHM DCH KHC

TLD-02 S o tng v sc mnh ca Trung Quc.
TLD-03 Thay i trong iu hnh chnh sch v m: Khi
ng chng trnh ni lng nh lng kiu Trung Quc.
TLD-04 Ti cn bng cho Chin lc ti cn bng: Phn b
ngun lc cho chin lc ngoi giao ca Hoa K khu vc
chu - Thi Bnh Dng
TLD-05 Trng i Tp Cn Bnh ci cch chnh tr? Ci cch
kinh t thnh cng th mi c c hi

LIN H
Chng trnh Nghin cu Kinh t Trung Quc thuc VEPR (VCES)
Vin Nghin cu Kinh t v Chnh sch (VEPR)
Trng i hc Kinh t, i hc Quc gia H Ni
a ch:

Phng 707, Nh E4
144 Xun Thy, Cu Giy
H Ni, Vit Nam

Tel:

(84-4) 3 754 7506 -704/714

Fax:

(84-4) 3 754 9921

Email:

nguyen.thanhtu@vepr.org.vn

Website:

www.vepr.org.vn

Bn quyn VCES 2014