BRATSTVA CRNOGORSKOG PLEMENA BANJANA,

Banjani su u posljednja dva veka imali oko etrdeset bratstava. Za to vreme

neka su bratstva iezla iz plemena smanjivalo se njihovo muko potomstvo
dok nije nestalo, mada su tome dale doprinos i este migracije iz ovog
pasivnog kraja. A u poslednjih pola veka neke su se banjske porodice pomerile
do oblinjih gradova, pa vie ne ive u plemenu, ali ne otuuju svoju imovinu,
dakle oevinu. Ima i primera da su od jednog bratstva nastala dva, to se neki
bratstveniki ogranak zvanino proglaava posebnim bratstvom. Tako se
potomci Rada Miljania (prva polovina 19-og veka) zovu Radovii. Kako se
Velimlje izgraivalo kao varoica, kao i razvojem kolstva i saobraaja, u ovaj
su kraj iveli krae ili due i neki ljudi sa strane, pa ih ne moemo smatrati
Banjanima. Ali ako su njihove tri generacije ivele u plemenu, treba ih uzeti u
obzir kao i druga banjska bratstva, pa ak i kada predstavljaju samo jednu
porodicu.
Sredinom prolog veka u Banjanima su ivele porodice (bratstva): Antovi,
Baovi, Bijelovi, Vasiljevi, Gligovi, Dragani, urkovi, Elezovi, Erakovi,
Zeevi, Kapetini, Kecojevi, Kilibarda, Kneevi, Kova, Kokotovi,
Komnenovi, Koprivica, Kosanovi, Krivokapi, Krui, Lazarevi, Lui,
Markovi, Matovi, Milovi, Miloevi, Miljani, Mirkovi, Miovi, Mikovi,
Mrkaji, Nikoli, Ognjenovi, Orbovi, Papi, Pejovi, Perovi, Popovi,
Radojevi, Radovi, Sari, Tomaevi.
Banjani su vekovima bili ivo imigraciono-emigraciono podruje. To, u izvesnoj
meri, vai i za ostala dinarska pemena. Interesantno je da su mnoge
znamenite srpske porodice i pojedinci poreklom iz ovih plemena. Preci Nikole
Tesle i Nikolaja Velimirovia su poreklom iz Banjana. Banjani su naselili vie
mesta u valjevskom kraju, kao i uvenu Brankovinu.
Tako su poreklom od Miljania iz ovog plemena porodice Nenadovi (Aleksa
Nenadovi, prota Mateja Nenadovi, Jakov Nenadovi, Ljuba Nenadovi),
Biranin (Ilija Biranin), Lazarevi (pop Luka Lazarevi).
Roeni Banjani su patrijarh Arsenije IV Jovanovi akabenta i vladika Hadi
Sava Kosanovi.

Pleme Drobnjaka,
Od ezdesetih godina 19. veka pa do ujedinjenja Drobnjak je bio u granicama
Crne Gore. Drobnjaci je ime plemena, plemensko, etniko, a ne geografsko.
Drobnjaci, raseljavajui se, nosili su to ime sa sobom, i ime Drobnjak,
Drobnjaki nalazimo: u Lici i na Glasincu kao prezime, u Banjanima kao ime
mesta (Drobnjaka mea), u Risnu, u okolini Beograda, u Podrinju, u poreju
zapadne Morave, kao prezime, u Skopskoj Crnoj Gori, (kao ime sela), na
Kosovu se itav kraj izmeu timlja i Nerodimlja zove Drobnjaci, u Kuzminu i
Vuitrnu, kao prezime, nekolika sela u Ibarskom Kolainu naseljavaju Drobnjaci
i tako se zovu, oko Novoga Pazara, kao prezime i t. d.

Drobnjak se prvi put pominje kao prezime (Bran Drobnjak) 1354 g., a kao
pleme 1390 g. Drobnjaci su isto srpsko pleme, plemena kod Srba ne postoje
bez ikakve tue primese i ouvali su neobino istou jezika i istou narodnih
obiaja. Drobnjak je imao neku polu-autonomiju i uvao je svoju staru
plemensku organizaciju, koja je bila demokratska i poivala na optem pravu
glasa, sve do prisajedinjenja Crnoj Gori. Na elu plemena je bio nasledni knez,
a na elu vojske vojvoda, koga su birali plemenici na saboru, a potvrivao ga
vezir u Travniku. Saboru je predsedavao knez, a pravo biranja imali su svi
plemenici, koji su nosili i koji nose oruje. Odluke su morale biti jednoglasne.
Pleme su osnovali: Vulovii, urii, Kosorii, Tomii i Cerovii, koji su se u 17
veku doselili iz Banjana u katune u Drobnjak.
Na Ivici i na Jezerima su zatekli Krie (Krikove), pobili se s njima i proterali ih
preko Tare u Kriak, gdje ih ima i danas. Plemenska slava Drobnjaka je Sv.
orije (23/4). Skoro sve su crkve i manastiri u Drobnacima posveeni Sv.
uru i svaki pravi Drobnjak mora slaviti Sv. ura. Ali da bi mogli ii jedan
drugome u posetu o slavi, mnogi slave preslavu, i o preslavi seku kola, a o
urevu-danu samo alju svijeu u crkvu. Tako jedni Tomii u Drobnjacima
slave Sv. Nikolu jedni Djurdjevdan, Karadi Sv. Arhanela, Abazovii Savindan,
Kosorii
Nikoljdan.....
Drobnjaci su na urevdan 1604. godine dobili Turke, kada su se svi
pobratimili i uzeli da slave urevdan kao glavnu slavu i preslavu.
Drobnjaci u irem smislu obuhvataju i pleme Uskoci i pleme aranci.
U Drobnjacima je 1927 g. bilo 40 naselja do 2.200 kua sa 14.000 do 15.000
dua. Glavna mu je varoica avnik.
Drobnjaci su dali mnoge znamenite linosti: Vuk Karadi, Jovan Cviji,
Radovan
Karadi,
ujo
Karadi,
Novica
Cerovi,
Stojan
Cerovi(novinar),Stojan Cerovi (profesor), ivojin Mii, Mirko Aleksi
(Uskoci), Mladen Milovanovi, Miro Vuksanovi itd..
Drobnjak je i oblast istoimenog plemena u Staroj Hercegovini. 1927 g. imao je
oko 2.000 kua. Granice su mu na istoku aranci i Gornja Moraa, na jugu
Nikiko polje i upa, na zapadu Piva i na severu reka Tara. Planina Ivica deli
Drobnjak na dva morfoloki razliita dela: drobnjako korito i visoravan jezera.
Drobnjako korito je velika uvala ispresecana kosama i koritima nekoliko reka,
koje se slivaju u Bukovicu, a ova pritie Pivi. Od Nikikog polja ga odvaja
planina Vojnik i visoravan Krnovo, a od Morae planine Javorje i Lola. U ovom
delu plemena je avnik i od veih sela Previ, Poenje, Dobra Sela, Petnjica i
Komarnica. Jezera, zahvataju severoistoni deo plemena, to je visoravan
srednje visine oko 1.500 m, ograena planinama Durmitorom, Ivicom,
Sinjajevinom i rekom Tarom. U Jezerima je varoica abljak, kraj nje je ispod
Durmitora Crno jezero.
Prvo naseljavanje slovenskih plemena poelo je u 8.veku, kada su se Novljani
podelili u dve velike grupe i jedna od njih se zaustavila u predelima koji
ograniavaju dananji Drobnjak, a druga naselila banjsku visoravan. U
neprestanim borbama sa plemenom Kria, koji su potomci starih Kelta, ovi
doseljenici su uspeli zauzeti jezersku visoravan. Odluujua bitka odigrala se

pod vostvom vojvode urjana Kosovia s jedne i Krikog kralja Kaloke, pa su

nakon krvave bitke Krii zauvek proterani na desnu obalu Tare. Drobnjako je
korito bilo slabo naseljeno.
U Drobnjak se oko 400 godina ranije preselilo iz Nikikih rudina pet srodnih
porodica, Vulovii, urii, Kosorii, Tomii i Cerovii, ija je po predanju dalja
starina iz Travnika. Od njihovog preseljenja poinje osnivanje ovog plemena.
Njihovim unmoavanjem i naseljavanjem u Drobnjak i drugih jakih bratstava,
kao Karadia, Jakia i Abazovia pleme je ojaalo , pa je nastala oskudica u
zemlji i pai. Do 1863 g. tamo su samo izgonili stoku, a otada su poeli u
Jezerima obraivati i zemlju i stalno se naseljavati. Visoravni i planine su
omoguile da se u prvom redu razvilo stoarstvo, a osim njega i zemljoradnja.
Kroz Drobnjak je vodio put u srednjem veku, koji je povezivao Kotor preko
Onogota, Lever-Tare sa Poegom i dalje.
Pleme Vasojevia,
Vasojevii su najvee srpsko pleme , koje je nastanjeno u istonom delu Crne
Gore, u Lijevoj Rijeci i s obe strane Lima sve do reke Ljenice, a nekada se taj
predeo zvao Stara Srbija.
Takoe Vasojevii su i jedno od brdskih plemena koje se zajedno sa
starocrnogorskim i starohercegovakim plemenima ujedinilo u jedinstvenu
Crnu Goru. O njihovom imenu i poreklu postoje dve verzije narodnog predanja.
Po jednoj oni su potomci izvesnog Vasa, srodnika Vukana Nemanjia, koji je
roen u Prizrenu i bio vojvoda u doba cara Duana. Njega je nasledio sin Stevo
Vasojevi, koji se pominje u narodnim pesmama o boju na Kosovu pod imenom
Musi Stevan, i koji je bio vojvoda u Sjenici, u Novopazarskom Sandaku. Posle
Kosovske bitke i smrti Vasojevi-Stevana Vasojevii su kao uskoci krenuli u
Hercegovinu i doli do Foe, a odatle skrenuli na jug, jugoistok i istok, i preko
Crne Gore doli na Noicu u Lijevoj Rijeci, gde su se nastanili.
Po drugoj verziji Vasojevii vode poreklo od nekog Vasa, sina nekog
hercegovakog kralja, koji se takoe preko Crne Gore doselio odnekud iz
Hercegovine
i
nastanio
na
Noici
u
Lijevoj
Rijeci.
Oba predanja imaju zajedniko jo i to to se kaze da je Vaso imao jo i etiri
brata, Ozra, Pipa, Krasa i Ota, od kojih vode poreklo Ozrinii i Piperi,
crnogorska plemena, i Krasnii i Hoti, severnoalbanska plemena. Zato se svi
oni meusobno smatraju roacima sa Vasojeviima, jer veruju da vode poreklo
od istog pretka.
Koja je od ove dve verzije tana, teko je rei, ali je jedno tano: da se
Vasojevii smatraju jednom porodicom, jednim plemenom, jednom krvnom
zajednicom, koja ima svoju zajedniku krsnu slavu Svetog Arhanela,
zajedniku tradiciju o svojoj prolosti, i koja pamti sve svoje pretke poev od
glavnog rodonaelnika Vasa pa sve do dananjeg dana.
Od Noice Vasojevii su se pomerali postepeno ka istoku dokle nisu zahvatili
celu limsku dolinu sve do reke Ljenice. Tokom tog prodiranja oni su

starosedeoce, kao Luane, Bukumire, Macure, panje i Latine, delom

asimilovali, delom potisnuli, a delom potinili, i svima nadenuli ime Srbljaci.
Nasuprot Vasojeviima, Srbljaci ne predstavljaju etniku celinu, jer oni nisu
jedna porodica, jedno pleme, jedna krvna zajednica, ve skup raznih rodova
koji su se tokom vekova tako izmenili, da se danas za mnoge sigurno ne zna
ko od koga vodi svoje poreklo. Otuda Srbljaci, uzeti kao celina, nemaju
tradiciju o svojoj prolosti, jer nemaju zajednikog pretka od kojeg bi izvodili
svoje zajedniko ime i poreklo.
U poetku, kada su Vasojevii zauzeli limsku dolinu i potinili starosedeoce,
Srbljaci nisu imali ni svoje stareine niti ikakvog uea u optim plemenskim
poslovima, ve su im Vasojevii i sudili i predstavljali ih u svim poslovima. Ali
upornom borbom Srbljaci su poeli da osvajaju jedno po jedno zvanje, dok
nisu izvojevali svoje kmetove, bratstvene stareine, a kasnije i pravo uea na
narodnim zborovima i skuptinama. No i pored tih zadobijenih prava, Srbljaci
su kao manjina bili i ostali u drugom planu, jer ih Vasojevii nisu nikada hteli
da prime u svoju sredinu kao ravnopravne lanove, poto su oduvek smatrali
da su od njih neto vie i da se s njima ne mogu izjednaiti.
Vasojevii su imali i svoj zakon pod nazivom Vasojeviki zakon.
Mnoge poznate linosti su rodom iz Vasojevia kao: Karaore, Mojsije
Zeevi, Mihailo Lali, Slobodan Miloevi, vojvoda Petar Bojovi, vojvoda Petar
Joki iz Prvog srpskog ustanka, etniki komandanti Pavle Djurii orije Lai
i dr.
Pocetkom XIX veka Vasojevici su imali i svoju sopstvenu drzavu nazvanu
knezevina Holmija i koja je bila priznata od strane Rusije, Engleske i
Francuske.
Jos o poreklu najveceg srpskog plemena Vasojevia,
Po legendi, Vaso je imao jos cetiri brata: Pipa, Ozra, Krasa i Ota. Od njih su
nastala plemena Piperi i Ozrinici u Crnoj Gori i Krasnici i Hoti u Albaniji. A sam
Vaso je, navodno, imao cetiri sina - Raja, Novaka, Mija i ura.
Najmladi uro se odselio u Crmnicu i od njega je nastalo veliko bratstvo
urovici, a od ostala tri Vasova sina razvile su se tri velike bratstvenicke grupe
u Vasojevicima - Rajevici, Novakovici i Mijomanovici.
Danas, doduse, u Vasojevicima nema nijednog takvog prezimena jer su se
bratstva dalje delila i cepala na manje podgrupe, ali svi tacno znaju ko od koga
vodi poreklo i svaki iole stariji covek moze nabrojiti sve pasove svojih predaka
do
samog
rodonacelnika
plemena.
Taj broj se vec popeo na dvadeset pasova i ako se uzme prosek od oko trideset
godina od pasa do pasa koji se u nauci smatra objektivnim, potvrduje se
predanje da su Vasojevici na ovim prostorima najmanje sest vekova.
Da bi sve to bilo strucno i valjano uradjeno, pozvana je i ekipa arheologa, Milan
Pravilovic, Mitra Cerovic i Olivera Cicic, koja je odmah zakljucila da su, ne samo
temelji crkve, nego i svo groblje oko crkve, sa arheoloskog stanovista vrlo
interesantni, da su tu nesumnjivo sacuvani tragovi barem pet-sest minulih
vekova.

Kad je pocelo otkopavanje temelja i uklanjanje debelih naslaga ilovace, odmah

pored nekadasnjeg ulaza u crkvu, sa leve strane, na dubini od skoro dva
metra, ukazala se siroka, ravna ploca. Bio je to znak da je u pitanju grobnica,
sigurno veoma stara i svakako neke znamenite licnosti, cim se nalazi na tom
mestu, uz ulaz u crkvu. Stoga je u pomoc pozvana i ekipa antropologa na celu
sa profesorom dr Bozinom Ivanovicem.
Cim je podignuta pokrovna ploca, ukazala se grobnica, oivicena sa cetiri
dugacke ploce i ispunjena dvadesetak santimetara debelim slojem najfinije,
kao brasno sitne ilovace, u kojem su se odmah ukazale veoma dobro ocuvane
ljudske kosti.
Naravno, naucnicka opreznost, ozbiljnost i odgovornost, nisu dopustili
profesoru Ivanovicu da odmah kaze nesto odredenije:
- Izvesno je da se radi o vrlo starom coveku, pravom dinarcu, da je rec o
veoma dobro ocuvanim posmrtnim ostacima, za ono vreme gorostasno
razvijenog coveka, iako su veoma dugo u zemlji - kaze Ivanovic i objasnjava
da su kosti tako dobro sacuvane zahvaljujuci upravo ilovaci koja se vremenom
natalozila
u
grobu
i
prosto
balsamovala
skelet.Vasojevici su, pak, tvrdo ubedjeni da su posle 6 vekova nasli grob svog
prapretka Vasa, jer je poznato da je to mesto uz temelj crkve, po crkvenim
kanonima rezervisano za njenog ktitora, tim pre sto je sasvim sigurno da u to
doba na ovim prostorima nije bilo neke druge znacajnije, ni duhovne ni
svetovne, licnosti koja bi zasluzila to grobno mesto.
To uverenje temelje i na pisanim tragovima i na predanju u kojem zivi uverenje
da je ovu crkvu podigao Vaso sa sinovima i da je potom i sahranjen tu negde
pored
crkve.
A prvi pomen Vasojevica, inace, datira iz 1444. godine. Konstantin Jirecek,
naime, navodi jedan dokument iz tog vremena koji se cuva u Dubrovackom
arhivu. Izvesni Brajan Prodanic se zali dubrovackom sudu kako mu je 60
gorstaka, Pipera, Bjelopavlica i Vasojevica, napalo trgovacki karavan, ubilo
brata i opljackalo robu.
Ako se zna da je potrebno barem sto godina da se nekom lokalitetu ili
plemenskoj zajednici ustali ime po nekom od istaknutih predaka, onda se
narodno predanje da je prapredak Vasojevica na ove prostore doselio
polovinom
cetrnaestog
veka
u
potpunosti
potvrduje.
U narodnom predanju se, inace, spominje i Vasoje i Vaso.
Po jednima, rec je o jednoj te istoj licnosti, a po drugima poznatiji i mladi Vaso
je potomak, unuk ili praunuk Vasojev. Predanje je, medutim, nedvosmisleno da
je rodonacelnik Vasojevica direktni potomak Nemanjica, praunuk Nemanjinog
sina Vukana. Po jednom verovanju, on je kao prebeg ovamo doselio posle
Kosovske bitke, a po drugima to se desilo znatno ranije i doseljavanje je teklo
znatno sporije. I iz sasvim drugog pravca - preko Sumadije u Madjarsku,
odatle u Dalmaciju, pa potom preko Hercegovine i istocne Bosne u Lijevu
Rijeku.
Vasojevici su tu ziveli sve do sedamnaestog veka, prosirujuci pomalo teritoriju
na racun okolnih plemena, a tek tada je krenula njihova ekspanzija u dolinu
Lima i druge krajeve van stare postojbine. Kud god su se selili, medutim,

ljubomorno su cuvali svoje tradicije i veoma naglaseno uvek isticali svoje

poreklo i korijen, danas razgranat do gotovo neverovatnog broja bratstava.
Kako u svojoj knjizi "Pleme Vasojevici" pise profesor dr Radoslav Jagos Vesovic,
od tri bratstvenicke grupe, ovog plemena, najjaca i najbrojnija je ona koja je
postala od Vasovog najstarijeg sina Raja. Nju cine tri podgrupe bratstava:
Lopacani,
Dabetici
i
Kovacevici.
Lopacani su:
Raketici, Radulovici, Popovici odnosno Vesovici, Marsenici, Vulevici, Bojovici,
ukici, Milosevici, Velidiknici, Cukici, Golubovici, Lalevici, Rajicevici, Ivanovici,
Novovici, Vasovici, Pavicevici, Dragicevici, Mikovici, Neradovici, Aleksici,
Vukasinovici, Spasojevici, Stojanovici, Stojkovici, Vukicevici, Boricici, Labani,
Mijovici, Radunovici, Radivojevici, Vukanici, Ugrenovici, Jelici, Perovici,
Mirkovici, Ivanovici, Kikovici, Karadici, Sakovici, Folici, Zulevici... (Lopacani
se, inace, tako zovu po selu Lopate iznad Lijeve Rijeke odakle poticu).
Drugi ogranak Rajevica - Dabetici - su:
Dabetici, Deletici, Lekici, ekici, Novovici, Rajovici, Vukovici, Mircici, Labovici,
Rosnici, Cirovici, Grozdanici, Lazarevici, Stanisavici - Ilici, Laskovici, Radunovici
- Drndari, Kuburovici, Osmanlijici, Vulinici, Zonjici, Dragojevici, Ivanovici Sjenozecani (od kojih su Bakici i Rajovici), zatim Arsenijevici, Protici,
Vuksanovici, Lakicevici, Stanici, Lalici, Lasici,Djurici,Kojici,Mitrovici,Palevici i
Garcevici.
Treci ogranak - Kovacevici - su:
Kastratovici, Vojvodici, Micovici, Akovici, urisici, Martinovici, Jojici, Simovici,
Carevici, Medonici, urkovici, Stanici, Otasevici, Bradici, Marijanovici, Rakici,
Plavsici, Rudjici, Obradovici, Savici, Miketici, Jukici, Vuksanovici, Zekici,
Vucicevici, Katanici, Vulici, Sarovici, Novicici, Aletici, Bacanovici, Dedovici,
inovici, Milovici, Taici i dr.
Od drugog Vasovog sina, Novaka, postala su bratstva:
Milikici, Tomovici, Radevici, ekici, Mujovici, Kicovici, Lakuici, Racici(ciji su
ogranci Jelici i Vukici), zatim Asanovici, Boricici, LJubici, Nikolici, Milosevici,
Pantovici, Zekovici, Radunovici, Radonjici, Malevici, Ivanovici u Slatini, potom
Dujovici, Marnici, Bakici, Prelici, Dragovici, Culafici, Mimovici, Adjici, Babovici,
Cakici, Vukovici, Durovici, Radojevici, Lakovici, Orovici, Kocanovici, Salevici,
Bandovici, Radojevici, Radosavljevici, Vukadinovici, Mitrovici, ekovici,
Matovici, Zujovici itd.
I treca bratstvenicka grupa, Mijomanovici, od Vasovog treceg sina Mija, kao i
prethodne dve, ima svoje podgrupe, a uglavnom joj pripadaju sledeca
bratstva:
Delevici, Cemovici, Joksimovici, Micovici, Ceranici, Markovici, Stipalji, Zecevici,
Sajicici, Maslovarici, Dubaci, Guberinici, Fatici, Novovici, Miskovici, Vukovici,
Leposavici, erkovici, Turovici, Jovovici, Vucelici, Vujovici, Savovici, Vukicevici
(razliciti od Vukicevica Lopacana), Stijovici, Corci - Sunjevici, Bajici, Sarbajici,
Malisici, Nedici i Kruscici.

Svi, Vasojevici prvenstveno isticu da su sa Nozice, iz Lijeve Rijeke, de je ivio

njihov prapredak Vaso i gde se i danas, pored ostataka njegove crkve, nalaze i
tragovi njegove kuce.

Srpska bratstva i porodice,

Bratstva crnogorskog plemena Banjana,
Banjani su u posljednja dva veka imali oko etrdeset bratstava. Za to vreme
neka su bratstva iezla iz plemena smanjivalo se njihovo muko potomstvo
dok nije nestalo, mada su tome dale doprinos i este migracije iz ovog
pasivnog kraja. A u poslednjih pola veka neke su se banjske porodice pomerile
do oblinjih gradova, pa vie ne ive u plemenu, ali ne otuuju svoju imovinu,
dakle oevinu. Ima i primera da su od jednog bratstva nastala dva, to se neki
bratstveniki ogranak zvanino proglaava posebnim bratstvom. Tako se
potomci Rada Miljania (prva polovina 19-og veka) zovu Radovii. Kako se
Velimlje izgraivalo kao varoica, kao i razvojem kolstva i saobraaja, u ovaj
su kraj iveli krae ili due i neki ljudi sa strane, pa ih ne moemo smatrati
Banjanima. Ali ako su njihove tri generacije ivele u plemenu, treba ih uzeti u
obzir kao i druga banjska bratstva, pa ak i kada predstavljaju samo jednu
porodicu.
Sredinom prolog veka u Banjanima su ivele porodice (bratstva): Antovi,
Baovi, Bijelovi, Vasiljevi, Gligovi, Dragani, urkovi, Elezovi, Erakovi,
Zeevi, Kapetini, Kecojevi, Kilibarda, Kneevi, Kova, Kokotovi,
Komnenovi, Koprivica, Kosanovi, Krivokapi, Krui, Lazarevi, Lui,
Markovi, Matovi, Milovi, Miloevi, Miljani, Mirkovi, Miovi, Mikovi,
Mrkaji, Nikoli, Ognjenovi, Orbovi, Papi, Pejovi, Perovi, Popovi,
Radojevi, Radovi, Sari, Tomaevi.
Banjani su vekovima bili ivo imigraciono-emigraciono podruje. To, u izvesnoj
meri, vai i za ostala dinarska pemena. Interesantno je da su mnoge
znamenite srpske porodice i pojedinci poreklom iz ovih plemena. Preci Nikole
Tesle i Nikolaja Velimirovia su poreklom iz Banjana. Banjani su naselili vie
mesta u valjevskom kraju, kao i uvenu Brankovinu.
Tako su poreklom od Miljania iz ovog plemena porodice Nenadovi (Aleksa
Nenadovi, prota Mateja Nenadovi, Jakov Nenadovi, Ljuba Nenadovi),
Biranin (Ilija Biranin), Lazarevi (pop Luka Lazarevi).
Roeni Banjani su patrijarh Arsenije IV Jovanovi akabenta i vladika Hadi
Sava Kosanovi.
Maleevci
Veoma rairen rod, koji slavi specifinu i retku krsnu slavu, sv. Ignjatija
Bogonosca, 2. januara po novom kalendaru (20. decembra po starom) Prvi

pisani tragovi o Maleevcima potiu iz XIV veka, sa prostora Stare

Hercegovine. Za bratstva i porodice maleevskog plemena karakteristino je da
svi slave pomenutog Svetog Ignjatija Bogonosca.
Po predanju, rodonaelnik plemena je srpski vojvoda Male. Potie iz
Hercegovine.
U drugoj polovini XIV veka zbog svojih zasluga dobio je vojvodstvo u Berovu, u
Makedoniji. Uestvovao je u Marikoj bici 1371. godine, gde je ranjen. Zbog
nadiranja Turaka spaljuje kuu i seli se u Drenicu na Kosovu. Uestvuje u
Kosovskoj bici 1389. godine. Kada se oporavio od rana, opet spaljuje kuu i
vraa se u postojbinu, u selo Malina (na putu izmeu Bilee i Trebinja).
Tu se bavio trgovinom i lovom. Prokrio je klanac u planini Ljubotinji kod
Kruice i ostavio zapis o tome. Obnovio je manastir Dobrievo. Umro je u
dubokoj starosti, poetkom XV veka.
Maleevci su prvo drali planinu Ravno, pa je zamenili sa pivskim vojvodom za
planinu Kruicu kod Volujaka. Trgovali su sa Dubrovnikom i transportovali robu
karavanom od Dubrovnika u unutranjost, do Arilja i dalje. Pleme se rairilo i
dalo mnoga bratstva i porodice.
Pregled prezimena bratstava Maleevskog plemena (koji svi slave Svetog
Ignjatija
Bogonosca)
1. ALEKSI
2. BANOVI
3. BOGDANOVI
4. BOI
5. VELETI
6. VITOMIR
7. VIDOJEVI
8. VUKOVI
9. GOJKO
10. GRUI
11. DEDIJER
12. DRAGUTINOVI
13. DRAKUL
14. DUBOVINA
15. DUDA
16. DURI
17. ERI
18. OKI
19. UROVI
20. ILI
21. JANKOVI
22. JARAMAZ
23. KALEM
24. KALAJDI
25. KOMLjENOVI
26. KOVAEVI
27. KOI
28. KRAJINOVI

29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.

KRNjA
LALIEVI
MAJDOV
MANDI
MATI
MILAKOVI
MILOVI
MIRJANI
NIKOLI
NOVOSELAC
OBRADOVI
OGRIZOVI
PANTI
PASPALj
PELKI
PERII
PETROVI
RADOVI
RADULOVI
SIMI
SJERAN
SKENDER
SPASOJEVI
SRNA
STAJI
STANII
STANKOVI
STOJI
SUPETA
TEGARI
TIMOTIJEVI
OROVI
USTI
FILIPOVI
AKAREVI
IPI
UPI

Bratstvo Prlja
Bratstvo Prlja je staro crnogorsko bratstvo koje se prvi put u pisanim
dokumentima pominje pre nesto vise od 400 godina. U Kotorskim zapisima iz
XVI vijeka u dokumentu od 19. decembra 1580. godine po prvi put se
spominje Rajiko Stefanov Prlja iz sela Ljubotinja. Prema narodnom predanja
predpostavlja se da Prlji vode poreklo sa Kosova Polja od bratstva
Barjaktarevia. Predpostavlja se da su se posle Kosovske bitke 1389. g. i
propasti srpskog carstva doselili u Crnu Goru ostavljajui svoj rodni kraj ar

planinu i Ljuboten. Dugo i mukotrpno putovanje zavreno je 1445. godine kada

se naseljavaju U Rijekoj nahiji izvie Oboda u mestu Ljubotinj.
Iz ovog bratstva razgranale su se porodice epevi,Vueti i Vukovi.
Bratstvo Miunovia,
-ukljuujui i pripadnike koji su se doselili u Vojvodinu,
Narodno predanje kazuje da sva stara bratstva Ozrinia vode poreklo od
zajednikog pretka Ozra. Po njemu je i pleme dobilo svoj naziv. Poznata je
pria o petorici brae: Ozru, Pipu, Vasu, Krasu i Otu, od kojih su nastala
plemena: Ozrinii, Piperi, Vasojevii, Krasnii i Hoti. Braa su, prema sauvanoj
tradiciji, sinovi bana Strahinje, a njihova dalja loza see do Nemanjia. U ove
krajeve su doli i tu se nastanili kao kosovski prebezi, verovatno negde krajem
XIV ili poetkom XV veka.
Oblast na ijem se podruju obrazovalo devet plemena: Cetinje, Njegui,
eklii, Bjelice, Cuce, Ozrinii, Komani, Zagara i Pjeivci nazvana je
Katunskom nahijom i pod tim imenom je prvi put u dokumentima pomenuta
1435. godine. To ime dobila je po nekadanjim zetskim katunima. Erdeljanovi
misli da je tu bilo katuna i u doba stare Duklje. Stanovnitvo ove oblasti bavilo
se preteno stoarstvom i poneto zemljoradnjom.
U vreme najezde Turaka Katunska nahija postaje ratniki zbeg ne samo
stoara, nego i ostalog stanovnitva iz Hercegovine, Bosne, Rake, Brda i
drugih oblasti. Ta kamenita tvrava u koju se zbeglo stanovnitvo iz raznih
krajeva bila je poslednje uporite ostataka srednjovekovne nemanjike drave.
Jevto Dedijer u svojoj studiji "Hercegovina" govori o iseljavanju stanovnitva iz
Hercegovine i Bosne u Crnu Goru i, izmeu ostalog, kae: "Ima vie velikih i
uvenih crnogorskih bratstava, koja vode poreklo iz Bosne i Hercegovine", pa
navodi: Martinovie, Erakovie, Raievie i dr. Dalje, pozivajui se na
Rovinskog, Dedijer kae: "Ozrinii su svi ispod planine Ozrena u Bosni". Tako
se, po njemu, i ime Ozrinia moe dovesti u vezu s nazivom te planine.
Stara Crna Gora imala je etiri nahije: Katunsku, Rijeku, Crmniku i
Ljeansku, od kojih je Katunska bila po povrini daleko najvea: zahvatala je
933,66 km2, ili 63,5% celokupne crnogorske teritorije. Njena plemena
zahvatala su sledeu povrinu: Cetinje 77,92 km2, Njegui 82,04 km2, eklii
58,12 km2, Bjelice 66.76 km2, Cuce 202,61 km2, Ozrinii (evo) 220,19 km2,
Pjeivici 133,56 km2, Zagara 40,62 i Komani 51,84 km2.
Ozrinii su, dakle, bili prostorno najvee pleme i u svojoj nahiji i u itavoj Crnoj
Gori toga vremena. U toj sredini, to jest u Katunskoj nahiji, u plemenu Ozrinii,
kao jedan od Ozrovih potomaka, ponikao je, najverovatnije sredinom XVII
veka, rodonaelnik danas najbrojnijeg ogranka bratstva Miunovia - Miun
ogov Radievi.
Tada su u Crnoj Gori prezimena izvoena od dedovog, ili oevog imena.
Miunovo prezime, dakle, izvedeno je od dedovog imena, jer je izvesno da je
ogo, Miunov otac, bio Radiev. Miunovi sinovi Vuk i Andrija imaju prezime
Miunovi, koje je, kao to se vidi, izvedeno od oevog imena.
itavo bratstvo Miunovia ne vodi poreklo od Miuna ogova, ve su neki
ogranci prezime izveli po svojim precima, koji su se, takoe, zvali Miun, ili,
pak,
na
drugi
nain.
Vukovi i Andrijini brojni potomci, mada ne svi, zadrali su sve do sada to

prezime, iako se obiaj da se prezime izvodi od dedovog ili oevog imena jo

dugo
vremena
zadrao
u
Crnoj
Gori.
Niko od Miunovia koji su ostali da ive u Crnoj Gori nije promenio prezime.
Meutim, pouzdano se zna da je krajem XIX i poetkom XX veka vie porodica
bratstva, u sklopu masovne migracije Crnogoraca u to vreme, preselilo u
Srbiju, uglavnom u Toplicu i Jablanicu. Neki od njihovih potomaka zadrali su
isto prezime, dok su drugi, po ve ustaljenom obiaju, svoje prezime izveli od
oevog ili dedovog imena. Tako se neki potomci Filipa Petrova prezivaju
Filipovii; neki od potomaka Ilije Mitrova su Mitrovii, a svi potomci Miloa
ivova
su
ivovii.
Izvesno je da je rodonaelnik danas najbrojnijeg ogranka bratstva Miunovia
Miun ogov iveo u Velestovu, gde su kasnije iveli i njegovi potomci. Dakle,
kolevka bratstva je Velestovo, vei predeo sa istoimenim selom u njemu, u
plemenu Ozriniima, u Katunskoj nahiji stare Crne Gore. Pored sauvane
tradicije, potvrdu za ovo nalazimo i kod Jovana Erdeljanovia. Evo ta on o
tome kae: "Velestovo je poveliki predeo na jugu od planine Kopitnika. U
njemu ima sedam sela... Na severu je od Barjamovice selo Velestovo kraj
glavnog puta kod opte crkve svih Velestovaca. U njemu su pet kua
Stanojevia i jedna kua Radievia-Mrvaljevia. Jo je dalje na severu selo
Makljen, takoe kraj glavnog puta. U njemu je glavno i staro seoce Makljen sa
2 kue; vie njega su, na severu, Kruka Lalevia sa 2 kue i Brekov Do sa 2
kue; a na istoku je, pod velikim brdom Vuiem, Krivi Do sa 1 kuom. U selu
Makljenu stanuju samo Radievii-Miunovii".
Nemogue je sada utvrditi potpune i istinite podatke o migraciji Miunovia s
Velestova. Meutim, pouzdano se zna da je u sklopu poznatih masovnih
migracija Katunjana bilo bratstvenika. Naime, u drugoj polovini devetnaestog
veka, naroito posle bitke na Grahovcu 1858. godine i crnogorsko-turskog rata
1876-1878. godine, kada su Nikike Rudine konano pripale Crnoj Gori, tamo
se preselio znatan broj Miunovia i naselio se u Trepima i Smrdui, gde i
danas ivi nekoliko porodica od njihovog potomstva. Jedan broj njih je ubrzo
odavde preselio u tedim i Vitalac, sela u Nikikom polju, gde su, kao zasluni
ratnici, dobili zemlju, koja je do tada bila vlasnitvo nikikih Turaka.
Posle osloboenja toplikog kraja, u Srbiji, od Turaka, 1878. godine, tamo je, u
sklopu masovnog preseljenja Crnogoraca, nalo novo mesto ivljenja i vie
porodica
ovog
bratstva.
I u prvom i u drugom svetskom ratu narod u Crnoj Gori bio je izloen
potpunom osiromaenju. Zato su, prirodno, poslije zavretka tih ratova, opet
nastupale masovne seobe u potrazi za boljim uslovima ivota. Meu tim
brojnim iseljenicima iz Crne Gore bilo je i dosta porodica Miunovia. One su
iza prvog svetskog rata preselile na Kosovo i Metohiju, a iza drugog u
Vojvodinu.
Navodimo imena domaina, koji su 1945. i 1946. godine iz Smrdue odselili u
Vojvodinu: Boo Ilijin , Boo Vasiljev , Blao Lukin , Vujadin Ivanov , Maksim
Jovanov , Marko Vukov, Milo Vukov , Milo Krstov , Milutin Jovanov , Mirko
Petkov , Nikola Krstov , Obren Mirkov , Radovan Krstov , VII), Radovan
Vidakov , Radovan Jovanov , Sava Talov i Stevan Kostov. Tada su odselili i
Drago Nikolin , Duan Jagoev i Danica udova Spasoja Jagoeva , ali su se
posle godinu dana vratili u svoj rodni kraj. Neto kasnije odselila je iz
Kamenska i porodica Nikole Jovanova . Svi su se nastanili u Vrbasu, izuzev
Radovana Vidakova, koji je dobio naseljenje u Zmajevu.

Mandii
1948. ()
113, 34 . 1915. ,
26.

. , 17.
.
, , . ,
, ,
.
.
1640. 1641/42. ,
, ,
.
, .
1657. ,
,
.

, .
, 1660.
I ,
.
, , ,
. : ,
, , , , , , , ,
.
,
. : , , , ,
, . ,
83 941 .

() . ,
(1658. ) 90 , ,
1568. . , ,
24 , .
, (voivodae nostri Tovuniensis Wolfgangi
Mandich) ,
. , ,
, .
1644.
, 1657. . ,
,

1657. , . ,

,
, 1640/42. .


,
.
, ,
, ,
.
. ,
.
, ,
.
,
, ,
. ,
, 1463. 1485.
.
, .

.
,
. ,
, ,
. ,
,
.
,
. , ,
. 1712. 3
.
(porculabo Joveta Mondik), 36 . ,
19 , :
(Peter) 60 ,
(Medak) 30 (Doricza) 26 ,

(Vutsik),

.
, (zastavnik
Sava Mandich), 38 , 17 .
(Nicola), 30
(Milin), 16 .
1712. compagno (Jovan Mandich).
1915.
. 1730.
(porculab Toma Mandich) . 40
.

(1 ) (5 ),

.
,
,
. 1915. ,
153 .
, , 21 .

 1712. ,

.
(
).
, .

,
. , ,
. , ,
( ), ,
. ,

. 19.
70 , 8
. .
36. . (,
) : . , .
, . , , . , . ,
.
, ,
, ,
.
, .
1657. ,
.
.
.
, 1640/42. .

, , .
Bratstvo Raievia,
Bratstvo Raicevica, porijeklom iz s. Pracevac, Gornja sela - Berane (nekadasnji
Ivangrad).
"Raicevici pripadaju sirem bratsvu Scekica, koji poticu od starog bratstva
Djurkovica iz s. Zavale iz Gornjih Pipera. I danas se drzi da su Scekicima
"najblizi Piletici". Preci Scekica su se doselili u Gornja sela verovatno u prvoj
polovini XVII vijeka, u s. Zalokvicu, a nakon toga u Zagrad.
Po iseljenju sa Zavale, Scekici su promenili slavu. Ostavili su plemensku slavu,
Arandjelovdan, a za glavnu slavu uzeli dotadasnji prisluzak - jesenji Petkovdan
(27.oktobar), a za prisluzak im je ostao - letnji Petkovdan (8.avgust). Tako i
Raicevici slave svetu Petku.
Predak Raicevica je Raic Milosev Scekic iz Zagrada, koji se doselio u Pracevac
1802. ili 1803. godine. kako su Raicevi potomci bili odvojeni od ostalih rodjaka,
oni su ih poceli zvati Raicevici - po pretku Raicu. Ovo prezime je postepeno
usvajano, narocito od popisa 1912.godine, ali ni do danasnjih dana nije
potpuno usvojeno. Mnogi koji su odselili i danas se prezivaju Scekici.
Bratstvo Aligrudia iz Zete,

Predanje o bratstvu
ivo predanje koje se neguje u bratstvu Aligrudia kae da bratstvo Aligrudia
potie od pretka kome je ime (ili nadimak) bilo Grudo. On je imao jo dva
brata, koja su se zvala (ili imala nadimke) iko i Bojo. Grudo i iko su se po
predanju doselili u Zetu iz mesta Grude u Hercegovini u 17.vijeku. Sva
kazivanja govore da se predak Aligrudia morao seliti iz svoje postojbine, a dva
su mogua razloga za to: beanje od osvete zbog ubistva i pretnja turske sile.
Grudo je kao mlad dobrovoljac bio u eti koja je presretala turske karavane,
isticao se u borbama u kojima je ispoljavao veliku hrabrost, ali kao najmlaem
u eti nisu mu pripale zasluene ratne nagrade. Zbog toga je dolo do svae i
oruanog obrauna Gruda sa etovoom, kojeg je Grudo ubio.
Posle takvog ina sledila je po tadanjem obiaju osveta ili preseljenje porodice
u drugo, tj. nepoznato mesto, kao i promena imena i prezimena mukih glava
da bi se izbegla dalja osveta i prolivanje krvi.
Po drugoj verziji dogaaja, Turci su zbog napada na njihove karavane i pogibije
pretili i spremali osvetu. Zbog toga je Grudo sa braom ikom i Bojom morao
napustiti rodne Grude i Hercegovinu. Doselili su se prvo u epetie, u
Ljeanskoj Nahiji.
Dvojici starije brae zbog mogue osvete i odmazde Ljenjani nisu dozvolili da
se nastane u Nahiji pa su morali seliti dalje. Tako je pre 1700.godine Grudo
doao u Zetu, u Balabane. Tu su mu dali ime ili nadimak Grudo po mestu
odakle
je
doao,
te
tako
nastaje
novo
prezime
Aligrudi.
Drugi od brae ikman-iko doselio se u Ponare, a verovatno po tom imenu
zainje se novo prezime ikmanovi.
Trei i najmlai od brae Bojo bio je tada dete. Ostao je u Ljeanskoj nahiji
(epetie), kada je odrastao uzeo je novo prezime Bojani (stari Aligrudii
kau: po imenu). Neka predanja govore da je Bojo uzeo prezime po Bojaniima
kod kojih je iveo i imao njihovu zatitu, pa se iz zahvalnosti za pomo i panju
koju su mu Bojanii posvetili prozvao Bojani.
Sva kazivanja po predanju govore da postoje roake veze izmeu Aligrudia,
ikmanovia i Bojania. esto su se ranije obilazili i pomagali i roake veze su
bile vrlo prisne do 60-tih godina XX veka, posebno Aligrudia i ikmanovia.
Kada se enio koji Aligrudi, barjak je nosio ikmanovi ili Bojani, redosled se
znao i potovao na mukim svadbama i kod druga dva bratstva. U vreme
gladnih godina bratski su pomagali jedni druge.
Na sahrani, pripadnici ova tri bratstva ne izjavljuju sauee jedni drugima, ve
odaju potu preminulom i u redu za oaloene primaju svi sauea. Aligrudii
su se bratili i sa bratstvom Vukovia iz Balabana do pre neto vie od 30
godina.
Krsno ime-slava Aligrudia i ikmanovia je Sveti Nikola (Nikoljdan), Bojanii
su prvo slavili Nikoljdan, sada slave Petkovdan, a posluuju Nikoljdan.
Kako kae ivo predanje u bratstvu slino su objavili etnolog Andrija Jovievi i
istoriar Pavle Radusinovi,neki njihov predak, zvani Nikola, dobio je nadimak
Alija, pa su kombinacijom tog nadimka i mesta porekla Grude (Hercegovina)
dobili prezime Aligrudi. Ako Nikola (Alija) kod Aligrudia nije znan kao Grudo
onda je i rodoslov Aligrudia skraen za jedno koleno (pas), to nije bilo
mogue utvrditi pouzdano.

Po predanju i kazivanju starom vie od 300 godina, koje je prenoeno sa

kolena na koleno, ne postoje niti su postojale roake veze bratstva Aligrudi
sa bratstvima Vukievi, Mustagrudi, Vuine kao i sa bratstvom Vuini.
Hercegovacka bratstva Samardzii i Golijani,
Poreklo Samardia
Bratstvo Samardia vodi poreklo od Vojvode Pavla Orlovia .Posle bitke na
Kosovu (1389.god) pred Turskom najezdom porodica Orlovia seli se u aradju
kod Gacka, a odatle u razne krajeve Crne Gore i Hercegovine.Prezime
Samardii pominje se prvi put oko 1570.god.(Savo). Savov praunuk Nikola sa
sinovima i rodjacima doselio se iz Bajica u Risan. Iz Risna Samardii 1692.
godine sele se u Krivoije i na tom prostoru ostaju do danas, preko 300
godina. Iz Krivoija Samardii su se naseljavali u sve krajeve Jugoslavije i u
mnoge zemlje sveta.
Kneevina Krivoije
Samardii zajedno sa ostalim bratstvima, oko 1710.godine isterali su Turke iz
Krivoija i tako je nastala slobodna teritorija "KNEEVINA KRIVOIJE". Na
tromedji izmedju Otomanske imperije, Mletake republike i Crne Gore na
dodiru civilizacija i u vreme sudara vera nastala je Kneevina Krivoije, koja je
postojala preko 170 godina (sve do 1882.god).
Krivoijski ustanak
Na prostoru Boke Kotorske ratovale su najmonije sile Evrope i Mletaka
republika, Turska, Francuska, Austrougarska i protiv njih su dizane bune i
ustanci i nijedna od njih za ovih 170 godina nije uspostavila vlast nad
Krivoijama.Austrija je 1869.godine pokuala, primenjujui zakon o
mobilizaciji, da pritom zabrane noenje oruja i kroz naplatu poreza
zagospodari Krivoijama. Krivoijani to nisu prihvatili i digli su se na ustanak.
Nakon tromesenih krvavih borbi pobedili su Austriju i 1870.god. potpisali su
mirovni ugovor. Krivoijanima su vraene sve ranije povlastice i plaena ratna
oteta.
Ostala Hercegovaka bratstva poreklom od Orlovia su:
Tepavevii, Damjanci, Kankarai i Goranovii.
TEPAVEVII su potomci Pavla Orlovia ispod Orline koja je dobila ime po
Orloviima. ive u Vratkoviima, Kazancima i arau. Porodino predanje o
njima zabeleio je Jovan Erdeljanovi: ... Pavle Orlovi je stajao u arau pod
Orlinom u Gacku. Posle njega su ostala etiri mu sina s unucima. Poto su Turci
osvojili Hercegovinu, dou jednom u njih na prenoite turske aralije, koje su
im inile razna nasilja. Oni im uklone oruje, pa ih sve pobiju i bace u jednu
jamu. Ali se to ipak dozna, te oni zajedno s rodbinom i imanjem pobegnu i
dou u Banjane, u selo Velimlje, na mesto Prigrebine. Tu su prezimili jednu
zimu, ali zbog Turaka nisu mogli ni tu ostati, jer su Turci zauzeli i Banjane, te
trojica brae krenu dalje, a etvrti brat, koga su zvali Tepo zbog toga to je
tepao, vrati se u Gacko, u arae i od njega su tamonji Tepavevii...
( J. Erdeljanovi, n. dj. 310. )

Martinovii i Borilovii
-ogranak plemena Orlovia"Pleme Orlovia po zaslugama za srpsku slobodu zauzima prvo mesto u Staroj
Crnoj Gori. Njihova prolost da se pratiti od Kosova i ona je jedna svetla nit
kroz dosta tamnu istoriju Crne Gore za doba posle 1482. Kada se budu ispitala
porekla i prolost svih srpskih porodica u naoj zemlji i objavili svi dokumenti iz
mletakih, austrijskih, srpskih i turskih arhiva, koji se odnose na Crnu Goru od
1482. do dananjih dana, moi e da se da iscrpan rad o ovom velikom i
zaslunom plemenu" - pisao je Andrija Luburi.
Tudor Nenojev Ivanovic sa Cetinja ( Thudor Nenoe Ivanovich de Cetinje)
zaduzio se u Kotoru, 1. septembra 1440, kod Luke Pautinova 14 perpera i 10
1/2 grosa za pancir ... Ovaj dokumenat je dragocen. Otkriva najstarijega
pretka pet Martinovica iz "Gorskog vijenca", Ivana, savremenika Orlovica
Pavla, Obilica i Kneza Lazara. Ivan je po svojim godinama mogao biti ucesnik u
kosovskom boju. Otkriva njegovog sina Nenoja, do kojega dopire porodicno
predanje. Unuk Ivana Orlovica nabavlja pancir u Kotoru pomocu Luke
Pautinova, kod kojega je kci kneza Lazara, Jelena, majka Balse III, ostavila
svoje blago.
Na celu bajickih doseljenika stojao je Nenoje, koji je u ime svoga sela stavljao
granicne znake. Neosporno, to je bio Nenoje Ivanov Orlovic, jer je sa njegovim
doseljavanjem i negovih srodnika nastalo novo stanje u Bajicama, pre Ivana
Crnojevica. U prilog toga govore i drugi mesni nazivi u Bajicama kao: Orlovici,
Orlovica dolina, Orlovica lazina, Orlovica kuca, Orlovica bastina. Medjutim,
Nenoje Ivanov ziveo je oko 1410, a njegov otac, Ivan, mogao je biti brat,
sinovac ili sin Orlovica Pavla.
Prvi knez sa Bajica koji se pominje u poveljama Crnojevica je Stepan
Nenojevic,
1489-te.
Prve vojvode iz Bajica se pojavljuju krajem 17-og veka:
-vojvoda Vuksan Nikolin
-vojvoda Batric Martinovic
-pa onda 7 vojvoda, potomaka Batrica:
-7 vojvoda Martinovica - Drago Batricev, Niko Stijepa Tomaseva, Stijepo Nikov,
Nikola Stijepov, Bogdan Nikolin, Nikica Bogdanov i Marko Dragov
-3 serdara Martinovica - Milo Djikanov, Djiko Milov i Milo Djikov
:


,
.
, , .
,
.



.

, 19. 20.
.
, ,
. ,
, ,
, . ,

,

.
,
.
( , , )

, .

. ,
:
, .

. ,
,

, .
, , ,
,
.

, 20
,
4, 5. 6. . ,

. ,
.

.
, - ( ) 30.
1. 1914. ,
.
,
:

 .
, .
; .


, .
: ,

, ,
.
, !

, . .
, !
.
, ,
,
.
,
, .

, .

. ,
,
- .
, ,
. .
:

,
,
.
, .


, ,
.

 , , ,
.
.
, ,

,
! , .
, .


.
, ,
, , ,
. ,
.
, ,
,
.
,
, .

.
.
,
.
, , , 98
.

14 1916.
.
,
.
,
: , ,
.
,
, .

.
.

 , , ,
: ,
, ,
, .
, ,
. , 1836. ,
, 1838. .
, a
.
-, , . ,

,
.


.
.
, ,
,
.
,
.

, ,

.
, , ,
, .
.
: Res, non verba .
: Vae victis .
.




.
,
,
,
.
,
,
, ,
.

,
:
!

 ,
,
, , , !
,
,
, ,
.
?
?
?
?
,
,
, ,
: !
,
,

: !
Ponavljam i ponovicu jos sto puta, da su NVO iz Berana, otpusteni profesori srpskog jezika (koji su
pusteni niz vodu od celnika opozicije), Grbljani i jos desetine drugih NVO iz Crne Gore,
2011.godine digli svoj glas za ukidanje diskriminacije i aparthejda nad vecinskom srpskom
jezickom zajednicom. Tada smo trazili da se omoguci djeci koja to zele da se skoluju na vecinskom
srpskom jeziku, bez uslovljavanja sa c.. jezikom, koji su izmislili italijanski okupatori, Vatikan i
Zagreb, a sada forsira Vasington, Brisel i NATO. Takodje smo trazili da se vrati srpskom jeziku
status sluzbenog, koji je nasilno ukinut 2007.godine. Napominjali smo da je nase uporiste u tome da
je to steceno pravo, jer je srpski bio sluzbeni i u knjazevini i kraljevini Crnoj Gori i prije i poslije
toga. Ovaj jezik je jedino pominjan tokom italijanske okupacije, ono kada je napravljeno na stotine
vanbracne djece koje su rodile tadasnje zene iz Crne Gore sa italijanskim vojnicima, a koji su
postali montenegrini. Po evropskoj povelji o jezicima, jedino je srpski mogao da bude sluzbeni, kao
vecinski. Medjutim tada je prevagu sa rezimskim snagama napravio PZP i usvojio
najdiskriminatorskiji ustav u Evropi. Manjina sa raznim manipulacijama, terorom i podrskom
zapada, vlada nad vecinom. I SNP i Srpska lista su ucestvovali u radu na skupstinskim zasjedanjima
na tzv.sluzbenom jeziku, a da on nije bio ni izmisljen. Znaci bili su saucesnici, a da nisu nista
preduzeli. Nakon toga gase SNS po nalogu Roderika Mura i prelaze na gradjansku opciju, iako ih
glasaju samo Srbi, a da za uzvrat nisu nijedno pravo za taj isti narod ostvarili. Imaju mandata isto
koliko i ovi iz rezima, ali rezultata nema. Zasto u vrhu opozicije ne bi bili otpusteni profesori iz
Niksica, Milan Gajovic koji je zaboravljen i odbacen i mnogi drugi u hiljade Srba iz Crne Gore koji
su izgubili posao ili su prebijeni i pucani u prethodnom periodu. Trenutno Srbi u Crnoj Gori imaju
jedino poslanicke plate onih iz opozicije i partijske pare i nista vise.
Pod hitno staviti SRPSKO PITANJE U CRNOJ GORI na sto i traziti|:
- Da se Srbima vrati konstitutivnost,
- Srpskom jeziku status sluzbenog jezika,
- Procentualnu zastupljenost Srba u organima drzavne uprave,
- Da se zlocini tzv.Lijevih skretanja i pogroma stradalnika Vojske u otadzbini i njihovih porodica do
Zidanog Mosta, proglase za ratne zlocine, naprave spiskovi na pravdi Boga ubijenih, kao i spisak
ubica. Zatim, je potrebno pohraniti kosti mucenika iz Slovenije u Crnu Goru, zahvaliti Slovencima
na cuvanju istih, ali ne i za ubistva neduznih golobradih vojnika devedesetih godina.
STOP APARTHEJDU. STOP DISKRIMINACIJI. SLOBODA SRBIMA.
:


, , ,
, , ,
.

, ,
,
.

, 1998. 2004. ,
314 , 250.000 , 30.000
.
1989.

, 150
,
, .

, 1999. 30.000 ,
( ) , , ,
. 1912.
, . , 1912. ,
, ,
,
.
,


, , ,
, 10 , .
, , ,
. .
.

, ,
.

.
,
(28. )
(, )
, .
, ,

,
( )

1941. .
, , (
) ,

28. 1912. .
, , ,
.
,
-, ,
.

.
( )
( 1877 1925.) ,
.
, .
, .
(1907.). 1913.
1918.
.
.
1923 1924.
, 1925.
.
. ,.
. ,
, ;
19051920.

, ,
1980. 1 () . 431

Igor Kosi:
PRIA O CRNOGORSKOM OFICIRU U RUSKOJ ARMIJI GENERAL ANDRIJA BAKI
Poslije Berlinskog kongresa 1878. godine, Crna Gora je stala u red s malim brojem tada nezavisnih
drava svijeta. Danas, meutim, nezavisnih drava ima vie od 200. Kako bi se popunila ta praznina
u istoriji, neophodno je vratiti istorijske uspomene. Utvrditi ispravnost istorijskih injenica.
Povezati pokidane niti. Podsjetiti na zaboravljena imena. U tom pogledu i figura crnogorskog
generala Andrije Bakia ima posebno znaenje
Nemirenje s neuspjehom

Andrija Baki je ne tako davno postao sferom istraivanja i u Crnoj Gori i Rusiji. U Rusiji, njegova
uloga u Bijelom pokretu do 1991. godine ocjenjivana je iskljuivo negativno. Prve slobodne i
objektivne analize njegove linosti pojavile su se tek nedavno.
U Crnoj Gori o njemu je pisao akademik Duan Martinovi. U Rusiji njemu je posveena cijela
knjiga, koja je skoro izala. Njen autor, mladi ovjek, istoriar, Kazah po porijeklu, proveo je vie
godina po ruskim arhivama.
Prouavao je organizovano suprotstavljanje Kazaha sovjetskoj vlasti za vrijeme Graanskog rata u
Rusiji 1917-1921. Tako mu je panju okupiralo to ko je predvodio Bijeli pokret u Sibiru crnogorski general Andrija Baki.
Ali, o svemu redom!
Porodica Baki, kako su utvrdili istraivai, porijeklom je iz Zabra, blizu Andrijevice. Najpoznatiji
njeni predstavnici su predsjednik Vrhovnog suda i ministar pravde u kabinetu Janka Vukotia,
Ljubomir Baki (1877-1925), seminarski profesor na Cetinju, a kasnije crnogorski diplomatski
predstavnik u Konstantinopolju Mitar Z. Baki (1852-1903.) i njegov bratanac, ruski general A. S.
Baki.
Andrija Baki, u Rusiji poznat kao Andrej Stjepanovi, rodio se u Crnoj Gori 31. decembra 1878.
godine. Osnovnu kolu zavrio je u Andrijevici i est razreda gimnazije kralja Aleksandra u
Beogradu. Godine 1899. Baki je bio opuen za uee u atentatu na biveg kralja Srbije Milana
Obrenovia (Ivandanski atentat) i protjeran je iz zemlje.
Iz Srbije, Baki se uputio u Konstantinopolj i skoro stigao u Odesu. U februaru 1900. godine taj 21.
godinji Crnogorac dobrovoljno je pristupio u 4. etu 60. pjeadijskog Zamockovog puka, s
prijemom u pjeadijsko momako uilite. Pri pristupanju u rusku slubu, Baki se zakleo na
vjernost slubi, to se odnosi na vjernost Rusiji, ali je, ipak, formalno ostao crnogorski podanik.
Prema svim saznanjima, on je htio da se vrati u zaviaj, nikako nije pretpostavljao da e u svom
daljem ivotu sudbinu vezati za daleku zemlju.
Baki je zavrio prvi razred uilita i otputen iz njega 8. avgusta 1902. godine. Uspjeno
napredovanje u slubi ometalo je slabo zdravlje mladog Crnogorca, dovodei ga u nepriliku. U
poetku rata s Japanom mladi oficir je u februaru 1904. godine bio prebaen u slubu u 8. istonosibirski streljaki puk, i sva njegova dalja sluba do prinudne ostavke 1913. godine, zbog bolesti,
prola je na Dalekom istoku.
Do poetka Prvog svjetskog rata, vojna sluba Bakia u osnovi je prolazila u drugostepenim
domainskim dunostima. Na Dalekom istoku snabdijevao je porodice, vezujui svoj ivot za
kerku general majora Olgu Konstantinovi Dani, takoe crnogorskog roda. Njen otac general
major Konstantin Aleksandrovi Dani rodio se 14. septembra 1854. godine, a potie iz plemike
sanktpeterburke oblasti i odlikovan je za vrijeme rusko-turskog rata 1877-78. godine.
General Dani komandovao je od 20. januara 1907. godine Drugom brigadom i Drugom istono
sibirskom streljakom divizijom, u kojoj je u to vrijeme sluio Baki.
Aleksandar i Olga su imali dva sina i kerku. Godine 1909. 16. januara, rodio se njihov prvijenac
Mihailo, dok je 29. marta 1911. roen drugi sin Vladimir, a 2. decembra 1912. kerka Jelena.
Podnijevi molbe najviim zvanjima, Baki je u junu 1913. godine dao ostavku zbog zdravstvenog
stanja, a primljen je u pjeadiju narodne vojske. Bavio se trgovinom, neophodno je bilo izdravati
porodicu.
Radio je kao trgovaki putnik rusko-mongolskog trgovakog prijateljstva, sa sjeditem u Mongoliji.
Meutim, ve nakon godinu dana poeo je Prvi svjetski rat. Baki je podnio molbu za povratak u
slubu 31. juna 1914. godine i bio je mobilizovan u narodnu vojsku, a potom postavljen u 56.
sibirski streljaki puk. Znaajno je, to Baki nije imao borbenog iskustva, u vojsci se bavio samo
domainskim, intendantskim pitanjima. Meutim, u ratu se pokazao kao vodei oficir, svjesno i
neprekidno izlaui svoj ivot opasnosti.
Njegov puk uestvovao je u bitkama na sjevernozapadnom i sjevernom frontu, koji su donosili
velike potjere.
Ipak, Baki je karakteristian po prvoj bici pod Gostininom u Poljskoj. Tada, 2. novembra 1914.
godine, bacio se na posao zaustavljanja bjegunaca u zaklon. Uspio je da prispoji svojoj eti oko 60

vojnika, koji su odstupili sa prve linije. Njemci su u noi 5. novembra napali pozicije puka. Strijelci
nijesu mogli bolje sauvati pozicije, radili su sve to je u njihovoj moi i pred velikim potjerama,
ostavivi ranjene i dva mitraljeza, odstupili su.
Ipak, jedan Crnogorac nije elio da se pomiri s neuspjehom.
Saznavi da su ostavili mitraljeze, Baki se bacio u prazne rovove i sa nekolicinom vojnika s niim
inovima iz druge ete iznio dva mitraljeza, koja su ostala. Pri izlasku naletjeli su na neke krave, a
onda na njih stavili oruje, koje tako nije palo u ruke neprijatelju.
Nie od sela Koroljkov - Ribnovskih, blizu grada, 1. decembra, Baki je ranjen gelerom u glavu i
noge.
Svjestan svoje vrijednosti
Neto kasnije, 28. januara 1915. godine, Andrija Baki bio je nagraen Ordenom svete Ane 3.
stepena, a 19. maja uslijedilo je odlikovanje Ordenom svetog Stanislava, da bi 28. istog mjeseca
dobio i Orden svetog Vladimira 4. stepena.
Iste godine za zasluge u borbama protiv neprijatelja, Baki je bio nagraen Georgijevskim orujem.
Odvani Crnogorac herojski se pokazao i u gasnom napadu Njemaca 29 - 31. maja 1915. godine. Za
taj podvig nagraen je visokoborbenom nagradom, na koju je mogao pretendovati i najvii oficir,
Ordenom svetog Georgija 4. stepena. Nareenjem iz samog vojnog vrha Baki je 17. decembra iste
godine unaprijeen u pukovnika 55. Sibirskog streljakog puka 12. armije, stacioniranog u Latviji.
Puk je 11. marta poloio zakletvu tadanjoj privremenoj vladi, a 26. marta otiao u korpusnu
rezervu u Cenengof.
Neto kasnije, 30. aprila 1916. godine, Baki je bio osloboen dunosti i postavljen kao rezervni in
pri tabu Dvinskog vojnog okruga.
U februaru 1918. godine dao je ostavku i uz pomo srpske misije dobio vizu za povratak u zaviaj.
Ali, povratak u rodnu zemlju nije bio suen.
Pukovnik Baki stigao je u Samaru i poeo se aktivno boriti protiv boljevika. Dolaskom na vlast
Kamua, on je postao naelnik dijela narodne armije Sizranskog reona, titei Samaru sa strana
Tenzi i Inzi, dok je 24.jula postao je komandujui tek formirane 2. streljake sizranske divizije
narodne armije.
Pod komandom Bakia na ''sizranskom smjeru'' poetkom septembra 1918. godine bilo je oko 3.500
bajoneta, 1,5 hiljada sablji, do 60 mitraljeza i 30 topova. Zajedno s Bakiem na sizranskom smjeru
dejstvovali su ehoslovaci, na elu sa komandirom 9. ehoslovakog puka, pukovnikom Petrikom.
Meutim, odnosi izmeu brae Slovena nijesu bili ba jednostavni. Baki, uobraen i samoljubiv,
znajui svoju cijenu - jedini od svih naelnika dobrovoljnih odreda na Volgi nije trpio ehe,
raunajui ih amerikim vojnicima. Kada su odlazili s Volge, on se dobrovoljno izdvojio i otiao u
Ordenburg, samo da ne bi bio sa esima.
Godine 1918. 29. jula CKRKP imenovao je Istoni front glavnim frontom Sovjetske Rusije. Tu su
prebacivane osnovne snage crvenih. Crvenu komandu u poetku se spremala da uniti Bakieva
vojska, ne dajui im mogunost ak ni da se prebace na lijevu stranu Volge. Ipak, nije im se dalo da
osujete njihov plan. Baki je 15. oktobra poeo da komanduje vojskama Buzulske grupe.
Pravdoljubivi Crnogorac postao je ponovo samostalni naelnik, ali ne iza planina, ve su bili
otvoreni novi horizonti njegove vojne karijere. Nareenjem admirala A. B. Kolaka 5. decembra
1918. godine bio je formiran Ordeburki jermenski korpus, u ijem sastavu je bila i Bakieva
divizija i istog mjeseca njemu je skinuto komandovanje Buzulskom grupom. Uskoro je pao i
Ordenburg i Crnogorac je ovog puta morao da odstupi. Jedini mogui nain za odbranu u uslovima
surove uralske zime bilo je zaustavljanje na prvu liniju slabih zatitnih odreda, izviaa i
posmatraa na mjestu zaklonjenih naseljenih punktova, koji su bili znaajne rezerve za nanoenje
jakih udara na ugroenim djelovima fronta.
Baki je 19. februara 1919. godine postao komandir Ordenburskog vojnog korpusa, ali realni broj
njegovog sastava bio je neznatno vei od broja etvorobataljonskog pjeakog puka ratnog
vremena. U tom periodu front korpusa imao je 150 vrsta i po duini je odgovarao frontu armije
Prvog svjetskog rata. Po jednoj vrsti kod Bakia u prosjeku je bilo po 32 ajineta i sablji. U toku

mjeseca, poslije toga, u dokumentima korpusa susreu se skoro uvijek pobjednike relacije.
Nareenjem admirala Kolaka, Baki je, 5. aprila, za zasluge u borbama protiv neprijatelja
unaprijeen u general majora sa starjeinstvom od 5. februara 1919. godine.
Baki je tada imao 40 godina. Prema zapisu u urnalu vojnih dejstava korpusa, prva i peta sovjetska
vojska, a po rezultatu posljednjih njihovih operacija u reonu UFA-Sterlitamak-Orsk dovedene su u
puni nered. Ostaci tih vojski, izgubivi komandu i vezu meu sobom, spasavaju se paninim
bjekstvom prema zapadu i jugozapadu. Potjeru crvenih vodila je konjica. Od sredine aprila 1919.
godine na lijevoj strani istonog fronta bijelih poela je viemjesena borba za Ordenburg, iji
poetak u sovjetskoj istoriografiji povezuju sa raspadom korpusa Bakia. Sve u svemu, Crnogorac
je dobio estoku lekciju i bio prinuan da na tom dijelu fronta pree na stranu odbrane, ali
obeshrabren jakim utvrenjima sovjetskih pijuna, crveni su uspjeli potisnuti Bakieve jedinice.
Ofanziva Crnogorca na Ordenburg nije krunisana uspjehom. Osnovni razlog neuspjeha bila je
krajnja malobrojnost njegovog korpusa, i skoro potpuni nedostatak tenhikih sredstava, neophodnih
vojsci za ofanzivu i prebacivanje preko nabujale rijeke.
General A. I. Dutov dao je u aprilu 1919. godine sljedei opis Bakia: ''Izdrljiv. Jako hrabar. Meu
vojnicima i komandirima jako popularan i uiva ogromno potovanje. Predivan administrator i
domain. Uvijek disciplinovan, strog i istrajan u zahtjevima. Tvrdih ubjeenja. Odluan u bici,
odvaan u zadacima. Naitan. U bici apsolutno smiren, pametno rukovodi vojskama.''
Nareenjem Junoj vojnoj grupi, korpus je morao da zauzme odbrambeni poloaj. Oko 20.
septembra Baki preduzeo red mjera uzevi Kustanan, ali se ispostavilo da je grad bio okupiran
jakim snagama crvenih.
Crnogorac i njegov korpus uestvovali su u glavnom pohodu odvojene ordenburske vojske.
Dolazak u Semireje iznurenih, obeshrabrenih ''dutovaca'', 90 odsto njih, bolovali su od razliitih
oblika tifusa.
Tek, Semireejskom korpusu Bakia, ostalo je kao jedino rjeenje spajanje s borbenim kadrom iz
sastava vojske Dutova.
General major Baki 3. februara 1920. godine bio je imenovan komandantom Sjevernog fronta
vojske Dutova. Ali, i tada je dolo do neprekidnog odstupanja. Njegovi vojnici osjeali su da
suprostavljanje nema perspektivu na komadiu zemlje na nekoliko kilometara od kineske granice.
Borili su se bezvoljno, poeli su pokazivati nedisciplinu i 26. marta poeli su pregovori s
guvernerom kineskog Turkestana o mogunosti prelaska odreda na kinesku teritoriju. Kinezi su
posebno bili zainteresovani za mitraljeze. Predlagali su da predaju oruje u zamjenu za
snabdjevanje odreda potrebama. Osim toga, niko nije pretpostavio da Kinezi hoe predaju oruja
ak i od oficira (pitolje i sablje). Baki je planirao prei granicu, zadravajui svoje oruje, kako bi
zatim po teritoriji Kine uli na drum uguak-Kulda i prisajedinili se jedinicama Atamana
Anenkova u nastavku borbi i ispunjavanjem njegovog nareenja, kao komandanta vojske. U skladu
s postignutim dogovorom, predato je svo oruje, osim neophodnih za zatitu kutija s novcem ( po
etiri vjetrovke jakne po jedinici), a poslije prelaska granice odred je bio duan da razmjesti logore
oko rijeke Emil u 40 kilometara k jugoistoku od prigraninog kineskog grada uguak, gdje je
imalo vode i furaa. U trenutku prelaska granice borbeni sastav njegovog odreda brojao je 9.853
ovjeka. Ne izuzimajui lovako i depno oruje, predvieno za samoodbranu, sauvali su svoje
naoruanje i lino oruje Bakia. Meutim, Kinezi su znali da je Bakievo naoruanje ogranieno.
Protiv boljevika do posljednjeg daha
Za kratko vrijeme na obali rijeke Emil, od materijala s tog podruja sagraene su zemunice, atori,
barake i crkve, a od kineske vlasti dobijeno je 100 jutara zemlje. Nikao je cijeli grad. U poetku,
ivot u logoru bio je osobito teek. Hrana je bila veoma loa, veina Bakievih vojnika nije imala
normalnu odjeu.
Za obezbjeenje svog odreda Baki je konfiskovao srebro Semirenske armije, koja se nalazila u
ugunaki, a uzeo je i stoku (8.000 ovaca), zakupljenu od kanakovske uprave za potrebe vojske.
Tim mjerama, olakao je potrebe odreda, ali izazvao nezadovoljstvo onih, koji su se smatrali
njegovim naelnicima, Anekova i Dugova.

U ljeto 1920. godine, Baki je nareenjem Dugova unaprijeen u generala-potporunika. Do 30.

decembra njegov se odred sastojao od 2.730 ljudi sa 108 puaka, koji su bili spremni ii do kraja
protiv boljevika.
Jednim od svojih posljednjih nareenja od 30. decembra 1921. godine, Dugov je razrijeio Bakia
dunosti, ali Crnogorac se nije potinio i preimenovao je svoj odred u Odvojeni ordeburski korpus.
Kinezi i komanda turkenstanskog fronta, 17. maja 1921. godine, potpisali su sporazum o dovoenju
sovjetske vojske kako bi likvidirali Bakiev odred i druge antiboljevike sastave.
Pod pritiscima crvene vojske, odred Bakia ponovo je morao da odstupi. Pohod gladnih, skoro
nenaoruanih oajnih ljudi, optereenih porodicama i gonjenih od djelova regularne vojske, bio je
istovremeno i tragedija i podvig. Na putu onih, koji su odstupili nalazio se planinski greben
Urkaar, gdje su bacili viak stvari, da bi se bre kretali. Deavale su im se srceparajue scene, kada
su roditelji bili prinueni da ostavljaju ak i svoju djecu. Crveni su 30. maja uspjeli da izbace
Bakia sa druma uguak-Urumi i odred je kroio na pustinju Gobi. Tek predvee 1. juna, djelovi
korpusa izali su iz pijeska. Pobjeda Bakia 3. juna na rijeci Kobuk nad bataljonom crvenih,
izazvala je najfantastinije glasine o nevjerovatnoj moi odreda bijelih.
Baki se usudio da najkraim putem ue u Mongoliju, izbjegnuvi potjeru kineske i ruske vojske.
Korpus je iao, uklanjajui sve to im se nalo na putu, ljudi iz naseljenih mjesta su bjeali, trudei
se da spasu svoju imovinu. Bakievi vojnici su gladovali a s puta su padale trupe u kojima su bili
vojnici s izrezanim listovima na nogama, jer su jeli sopstveno meso. Baki je zauzeo Altajsku oblast
i 8. juna poslao pismo mongolskom upravniku Hatam-Batar-Vanu u Kobdo, predlaui da se zemlje
koje je osvojio pripoje Mongoliji i 10. juna Bakia su proglasili mongolskim knezom. On je 26.
juna sazvao sve kirgiske i mongolske upravnike ara-suminske oblasti. Ali, pojavilo se samo 3.000
ljudi, od kojih je Baki imenovao privremenog upravnika oblasti Bejse-Hanafij-amijev, dobivi
in dvorskog savjetnika. Baki je priznao barona Ungera za komadanta na mongolskom frontu i
formalno mu se potinio. Po nekim zapisima, Ungern je imenovao Bakia za naelnika jugozapadne
Mongolije. Baki je razradio strategiju za poetak aktivne borbe protiv boljevika i pripremao se za
pohod na Rusiju. Bila je formirana narodna revolucionarna armija, na elu s vrhovnim
glavnokomandujuim, u iji sastav je uao odvojeni ordenburki odred. Napravljena je zastava, koja
je predstavljala spoj crvene i stare ruske zastave - simbol pomirenja starog (bijelih) i novog (seljak
pobunjenik).
U toku borbe s boljevicima napisano je obraanje narodu Sibira. Osnovni moto Bakia bio je
dolje komunisti! Da ivi vlast slobodnog linog rada. U programu rada govorilo se da
unutranja vlada zemlje treba da se zasniva na irokoj narodnoj pravdi. Izabrane mjesne i gradske
uprave treba da se uspostavljaju. Do tada duni su da ostaju na mjestima i rade na osnivanju
sovjetskih organa, samo bez komunista. Priznajui da je neophodno voditi nemilosrdnu borbu protiv
moralnog raspada, pekulacija i nasilja. Ustanoviti skoro nemilosrdne mjere prema krivcima, ali i
predstavnicima vlasti, ak do smrtne kazne, sve dok ivot zemlje ne bude normalan.
U ubuaki 12. septembra posebno ovlaen RVS vojske Sibira I.M. izdao je posebni dokument,
koji je sankcionisao ponovno uvoenje dijela RRKA na teritoriji Kine, zbog likvidacije bande
Bakia. Pod pritiskom protivnika, Baki je sa svojim vojskama bio prinuen da napusti
arasuminski okrug, ali nije bio obeshrabren, raunajui ubudue na aktivna dejstva protiv
boljevika. Crnogorac se spasio i ovaj put uao u zapadnu Mongoliju, izgubivi zbog hladnoe i
gladi 200 vojnika. Bilo ih je puno promrzutih, a osim toga Baki je morao da baci svu aljrtiljeriju,
izuzev jednog topa. Snage odreda poele su venuti. Dalju sudbinu svoju ali i korpusa, Baki,
izgleda nije mogao ni zamisliti, niti je znao kako dalje postupiti. Sve se raspadalo - potinjeni su
odlazili jedan za drugim, njegov saveznik Ungern, takoe je bio okupiran crvenima. I tako
neumoran borac protiv boljevika probao je da se probije u uralsku okolinu, da tamo prezimi,
poslije ega bi iao na Daleki istok.
Od 8. do 10. decembra pri izlasku iz planina njegov odred presreli su mjesni partizani pod
komandom devetnaestogodinjeg S.K. Koeta, s djelovima 26. zlatouste streljake divizije crvenih
(231. streljakog puka), koji su zarobili blizu 300 oficira i 1.200 niih inova. Crvenim je pripalo
pet mitraljeza, topovi sistema Maklen, mnogo puaka i imovina korpusa (srebro). Poslije toga
neuspjeha, bacivi veliki dio tereta sa vojnih kol, Baki je odstupio nazad u Mongoliju na Kemik,

i dalje u Lankom. S ljudima, koji su ostali uz njega, on se 30. decembra predao crvenim
mongolskim vojskama . Mongoli su ih 3. februara 1922. godine izruili sovjetskoj komandi. Pod
jakom zatitom Baki i njegovih 19 drugova bili su dostavljeni u Novonikolajevsk (bivi Sibirsk).
Sudbinski proces Bakia, 25. maja 1922. godine u zgradi teatra u novonikolajevskom vrtu
Sosnovka, bio je organizovan s velikom pompom po svim propisima teatralnog djelovanja. Za
predstojeu predstavu bilo je prodato oko 2.500 ulaznica. Kao javni tuilac nastupio je poznati
boljeviki orator Emilijan Jeroslavski: Bakievom procesu dajemo irok politiki karakterposlao je telegram Jaroslavski Staljinu no uoi suenja.
Presuda, smrt strijeljanjem, donesena je pred aplauzima publike.
Pogubljenje je izvreno u noi 17. juna 1922. godine.
ta je Bakia pokretalo u tuoj zemlji, u kojoj je do samog kraja ostao stranac, ne znajui u
potpunosti ni jezik i obiaje? Neizmjerno pravdoljubiv i astan, kao i ambiciozan ali i crnogorski
uporan. Vjerovatno sve to pomalo, ali ne i samo to. Zajedno s tim, osnovni fakat je to je on
nastavljao da se bori ak i tada kada je borba definitivno izgubljena i kada su sami ruski itelji
prestali da se suprostavljaju, ili su emigrirali, ili su hvatali da uu u posljednji voz. Odluan i
samovoljan, ne zaustavljajui se pred strogim mjerama, ak ni do strijeljanja, borio se za uvoenje
poretka, a u to vrijeme dobrog srca, razumijui vojnike, bio je njihov miljenik. I oni su bili spremni
da s njim idu do kraja. Stigao je daleko, do stepa Mongolije i pustinje Gobi. Okretom toka
sree, mogao je postati bilo ko. Vladar Rusije, Kine ili najmanje, vladar Mongolije. Ostae
upamen kao skoro posljednji nepomirljivi borac protiv boljevzma i posljednji u boju.
Poslije pada Bijelog primorja, njegova ena Olga Konstantinova Baki sa djecom se 1923. godine
preselila u Harbin, a otuda su djeca otila po svijetu. O daljoj sudbini ene i kerke praktino se
nita ne zna. Mihail Andrejevi, arhitekta i slikar, preselio se 1959. godine u Sidnej. Umro je 15.
novembra 2002. u Sidneju, u 93. godini ivota. Vladimir Andrejevi, inenjer mehanike, 1953.
godine otputovao je iz Kine u Brazil, u Rio de eneiro. Umro je 28. februara 1986.
Unuk Andrej, fiziar, radi na Univerzitetu u Sidneju.
Unuka, Olga Mihailovna Baki, uvar je porodinog arhiva i profesor slavistike na Univerzitetu u
Torontu.
(Koriteni zapisi A.V. Gagina, autora knjige Crnogorac u ruskoj slubi-general Baki)
(1835 - 1876 ), , .
, .
1853.
1854. . .
-
1862. . , , ,
1871. .
, 1875.
.
.
1876. ,
.
, .
.
.

. , ,
1876, 1891;
. , 18581878, 1910.
. ,
1982.
1. , , 2006

( , 1860 , 8. 1912) .
.

- 1876 1878. .
1876.
,
. ,
. 1911.
. 1912.
, .
,
.
: ,
,
. .
.

, , 2006.

.
, , . , ,
, , .
, .