MRENI PLAN (MRENI DIJAGRAM)

Mreni plan (dijagram) predstavlja vrstu dinamikih planova, kojim se grafiki prikazuje dinamika
izvoenja radova, pomou dijagrama koji se sastoji od niza aktivnosti meusobno povezanih vezama, koje
predstavljaju zavisnosti meu aktivnostima. Veze se prikazuju linijama orjentisanim strelicama.
Podrazumijeva se da je veza orijentisana od lijeva na desno, te da je lijeva aktivnost prethodna, a desna
naredna.
Metode mrenog planiranja omoguavaju grafiki prikaz odvijanja pojedinih aktivnosti i njhovih
meuzavisnosti, preko mrenog dijagrama, ime se dobija logina struktura realizacije odreenog projekta
i omoguava detaljna analiza vremena realizacije pojedinih aktivnosti i projekta u cjelini.
Mreni dijagram (plan) je graf, kojim je prikazan redosljed aktivnosti jednog projekta i njihove
meusobne zavisnosti, ime se postie uvid u nain, redosljed i vrijeme izvrenja aktivnosti.
Mreni plan prikazuje aktivnosti za izgradnju objekta, povezujui ih u dijagram (mreu), ime se postie
uvid u nain, redosljed i vrijeme izvrenja aktivnosti.
Prve i osnovne metode mrenog planiranja su nastale krajem 1950-tih godina, pod nazivom:
CPM (eng. Critical Path Method) metod kritinog puta,
PERT (eng. Program Evaluation and Review Technique) metod ocjene i revizije
programa,
PDM (eng. Precedence Diagramming Method) metoda prvenstva (prethoenja).
Trea metoda PDM se danas sve intenzivnije primjenjuje u upravljanju projektima (eng. Project
Management), zbog pogodnosti primjene uz raunarsku podrku. Za kratko vrijeme metode mrenih
dijagrama su aplicirane u najrazliitijim oblastima poslovnih djelatnosti. Poznato je takoe, vie stotina
modifikacija ovih triju tehnika.
Mreni dijagram u tehnici prethoenja (PDM metoda) se grafiki prikazuje sa aktivnostima u vorovima
(AON dijagrami). Svaka aktivnost je prikazana sa samo jednim vorom (u obliku kruga ili
pravougaonika), a vorovi su meusobno povezani u mreu pomou linija sa strelicom (vidi sliku 1 i 2).
Podrazumijeva se da je veza (koja je prikazana linijom sa strelicom) orijentisana od lijeva na desno, te da
je lijeva aktivnost prethodna, a desna naredna. Pri tome treba naglasiti da duina linije nema nikakvu
ulogu, jer nije mjerilo za duinu vremenskog trajanja aktivnosti. Mreni dijagram je zatvorenog tipa, tj.
ima samo jednu poetnu i jednu zavrnu aktivnost.
Grafiki prikaz
Aktivnosti

Tehnika prethodjenja (PDM

metoda)
ili

Veze izmeu aktivnosti

Slika 1. - Grafiki prikaz elemenata mrenog plana u tehnici prethoenja (PDM metoda)

ili

Slika 2. Mreni dijagram u tehnici prethoenja (PDM metoda)

U tehnici prethoenja (PDM metoda) postoje 3 tipa veza izmeu aktivnosti:
Kraj-poetak / Finish-Start (FS) kada se zavri prethodna aktivnost A, moe poeti naredna aktivnost
B.

Poetak-poetak / Start-Start (SS) - kada pone prethodna aktivnost A, moe poeti naredna aktivnost B

Kraj-kraj / Finish-Finish (FF) - kada se zavri pretodna aktivnost A, moe se zavriti naredna aktivnost
B

Izmeu prethodne aktivnosti A i njene naredne aktivnosti B moe postojati i vremenska odgoda ili pomak
(eng. Lag), koja se uglavnom izraava u danima i moe se dodati bilo kojoj vrsti veze. Odgoda je
uglavnom pozitivna, ali moe biti i negativna. Prikazana je na sledeim primjerima veza:

Kraj-poetak / Finish-Start (FS) Naredna aktivnost B moe poeti 7 dana nakon zavretka pretodne
aktivnosti A

Poetak-poetak / Start-Start (SS) Naredna aktivnost B moe poeti 5 dana nakon poetka prethodne
aktivnosti A

Kraj-kraj / Finish-Finish (FF) Naredna aktivnost B se moe zavriti 3 dana nakon zavretka prethodne
aktivnosti A

Na osnovu trajanja aktivnosti i veza meu njima raunaju se vremenski podaci za svaku aktivnost.
Metoda zahtjeva dva prolaza kroz aktivnosti proraun naprijed i proraun nazad.
Kod prorauna naprijed-nazad svaka aktivnost se prikazuje krugom, koji je podjeljen na 4 dijela.

Proraunom naprijed se rauna najraniji zavretak svake aktivnosti.

Dalje e biti objanjen postupak prorauna naprijed-nazad za tip veze Kraj-poetak / Finish-Start (FS)
bez vremenske odgode.
Poetni korak je odreivanje najranijeg zavretka za prvu aktivnost, a to je vrijeme njenog trajanja (ti) , tj.
EF1 = t1 .

Poto se dobije najraniji zavretak prve aktivnosti EF 1 , proraun se odvija u smijeru odreivanja
najranijih zavretaka ostalih aktivnosti. Najraniji zavretak narednih aktivnosti dobija se sabiranjem
najranijeg zavretka prethodne aktivnosti i vremena trajanja posmatrane aktivnosti, tj.
EFi = max [ EF(PA) + ti ]
gde je PA, oznaka za prethodnu aktivnost.
Ako neka aktivnost ima vie prethodnih aktivnosti, kao mjerodavan najraniji zavretak posmatrane
aktivnosti se uzima onaj iji zbir najranijeg zavretka svih prethodnih aktivnosti EF(PA) i trajanja
posmatrane aktivnosti, daje najveu vrijednost:
EFi = max [EF(PA) + ti ]

1
7
5

Primjer:

12

1) EF4 = EF1 + ti4 = 7 + 5 = 12

11

2) EF4 = EF2 + ti4 = 6 + 5 = 11

3) EF4 = EF3 + ti4 = 9 + 5 = 14

14
4

14

max 14

EF4 = 14

Najraniji zavretak (EF) aktivnosti broj 4 je

14, jer je zbir najranijeg zavretka
aktivnosti broj 3 i vremenskog trajanja
aktivnosti broj 4, najvei.

Poslije prorauna naprijed, na osnovu koga se dobija vrijednost najranijeg zavretka svake aktivnosti u
mrei, pristupa se proraunu nazad, na osnovu koga se odreuje vrijednost najkasnijeg zavretka (LF)
svake aktivnosti. Postupak se vri tako to se najkasniji zavretak poslednje aktivnosti u mrenom
dijagramu, izjednai sa najranijim zavretkom te aktivnosti.
Za poslednju aktivnost u mrenom dijagramu vai pravilo LF=EF.
Poto se dobije najkasniji zavretak poslednje aktivnosti, proraun se odvija u smijeru odreivanja
najkasnijih zavretaka ostalih aktivnosti. Najkasniji zavretak neke aktivnosti dobija se tako to se od
najkasnijeg zavretka (LF) njene naredne aktivnosti, odbije vrijeme trajanja te naredne aktivnosti ti:
LFi = min LF(NA) ti(NA)
gde je NA, oznaka za narednu aktivnost.
Ako posmatrana aktivnost ima vie narednih aktivnosti, onda se kao mjerodavan proraun najkasnijeg
zavretka posmatrane aktivnosti uzima razlika najkasnijeg zavretka svih narednih aktivnosti i njihovog
vremenskog trajanja, koja daje najmanju moguu vrijednost:

LFi = min LF(NA) ti(NA)

2
6

LF1 = LF2 ti2 = 6 4 = 2

2
5

Primjer:

LF1 = LF3 ti3 = 9 3 = 6

3
4

LF1 = LF4 ti4 = 14 5 = 9

14

min 2

LF1 = 2
Najkasniji zavretak (LF) aktivnosti broj 1
je 2, zato to razlika najkasnijeg zavretka
aktivnosti broj 2 i njenog vremenskog
trajanja daje najmanju moguu vrijednost.

Postupak prorauna naprijed nazad je zavren kada se proraunom nazad doe do poetne aktivnosti
(prve aktivnosti u mrei) i ako su u poetnoj aktivnosti vrijednosti najranijeg zavretka i najkasnijeg
zavretka iste.
Za prvu aktivnost u mrei vai pravilo LF1 =EF1 .
Kada se zavri proraun naprijed nazad, na mrenom dijagramu se ucrtava kritini put. Kritini put
sainjavaju one aktivnosti kod kojih je vremenska rezerva T u = 0, odnosno, najraniji i najkasniji zavretak
su iste vrednosti EF = LF, tj. njihova razlika je 0.
Kritini put je najdua neprekidna putanja aktivnosti kroz mreni dijagram projekta, koji zapravo odreuje
datum zavreka projekta, tj najranije vrijeme kada projekat moe biti zavren.
Veze izmeu aktivnosti, kod kojih je EF = LF, treba izvui debljom linijom, kako bi se bolje video kritian
put. Zbir svih vremenskih trajanja aktivnosti na kritinom putu daje vrijednost najranijeg, odnosno
najkasnijeg zavretka poslednje aktivnosti mrenog dijagrama.
Po definiciji, kritini put sa mrenog dijagrama sainjavaju one aktivnosti na dijagramu ija je vremenska
rezerva nula, tj. Tu = 0. Drugim rijeima, to su one aktivnosti, kod kojih je razlika izmeu najranijeg
zavretka i najkasnijeg zavretka jednaka nuli (EF - LF = 0).
Najboljii uvid u vremenske rezerve daje proraun pomou tablice.
U tablici se za svaku aktivnost raunaju:
poeci (najraniji ES i najkasniji LS)
zavreci (najraniji EF i najkasniji LF)
vremenske rezerve (ukupna Tu i slobodna Ts)

Za tip veze Kraj-poetak / Finish-Start (FS) bez vremenske odgode vai sledei proraun:
Najraniji zavretak se rauna po sledeoj formuli:

EFi = max [ EF(PA) + ti ]

Najkasniji zavretak se rauna po sledeoj formuli:

LFi = min LF(NA) ti(NA)

Najraniji poetak se rauna po sledeoj formuli:

ESi = LEF(PA) = max EF(PA)

Najkasniji poetak se rauna po sledeoj formuli:

LSi = LFi ti

Ukupna vremenska rezerva se rauna po sledeoj formuli:

Tui = LFi EFi = LSi ESi

Slobodna vremenska rezerva se rauna po sledeoj formuli: Tsi = EES(NA) EFi = min ES(NA) EFi
PA oznaka za prethodnu aktivnost
NA oznaka za narednu aktivnost
Ukupna vremenska rezerva aktivnosti i (Tui) je ono vrijeme za koje je mogue maksimalno odloiti
poetak izvrenja aktivnosti i , pri emu se nee ugroziti ugovoreno vrijeme izvrenja projekta u cjelini,
ali moe doi do odlaganja planiranih poetaka njoj narednih aktivnosti.
Slobodna vremenska rezerva aktivnosti i (Tsi) je ono vrijeme za koje se moe odloiti izvrenje aktivnosti
i , bez posljedica za druge aktivnosti.