Ikonoklazam

Pojava ikonoklazma se najee povezuje sa ekonomskom i politikom situacijom

u kojoj se Bizant nalazio nakon Arapske invazije sredinom sedmog stoljea, to je
uzrokovalo naglim padom njegove moi na istonom dijelu mediterana.
Da bi se deavanja oko imonoklazma bolje razumjela bitno je razjasniti znaenje
ovog pojma. Termin ikonoklazam potie od dvije grke rijei: eikon-slika ili lik i klaolomiti, razbijati. Drugi izrazi koji se korite za isti pojam su ikonoborstvo ili kipoborstvo.
Ikonoklastiki pokret trajao je od 730. do 843. godine. Predstavljao je radikalnu struju
unutar kranstva koja je smatrala da prikazivanje na slikama Trojstva, Krista, Djevice
Marije, anela i sl. dovodi do njihovog oboavanja. Postojala je i umjerenija struja ovog
pokreta koja nosi naziv ikonomahija. Sa carem Lavom III ikonoklazam postaje dio
zvanine dravne poliktike. On na ovom polju izdaje niz zakona i propisa. Ipak stvarni
pokreta ovog pokreta je Konstantin iz Nikoleje koji je zbog toga dobio naziv
herezijarh. Carigradski patrijarh German je bio veliki protivnik ikonoklazma, ali
kada je vidio da nee moi sprijeiti nejgovu implementaciju dao je ostavku na svoj
poloaj. Pored Germana veliki protivnik ikonoklazma je bio i Ivan Damaanin. On je
bio visoki slubenik na dvoru halife, a napisao je nekoliko besejda protiv ikonoklazma.
Njega je car zamijenio patrijarhom Anastazijem koji je bio gorljivi ikonoklast. Tako su
godine 726. ikone zabranjene. Savremenici Lava III su optuivali da zakon donosi pod
uticajem idovskih vjerovanja. To je malo vjerovatno jer se pouzdano zna da je car
progonio Jevreje. Drugi dio njegovih protivnika mu je dao naziv onaj koji saracenski
misli jer su smatrali da je glavni razlog nastanku ikonoklazme uticaj Arapa.
Car Konstantin V Kopronim otisao je i korak dalje te je sazvao ikonoklastiki
sabor 754. godine u Carigradu. Na tom saboru su uestvovali samo dokazani ikonoklasti i
na njemu su ikone osuene kao oblik idolopoklonstva. Nastojalo se da se odluke ovog
sabora ne kose sa odlukama ranijih sabora pa su se ikonoduli nastojali povezati sa
monofizistima, to bi na neki nain dalo legitimitet njihovom progonu. Nakon toga je
pokrenuta akcija unitavanja ikona u manastirima, ali i eliminacija ikonodula
(zagovornika ikona) sa dvora. Uvedena ke i praksa da se monahe iz manastira prisili na
brak. Monasi su spas traili i na Siciliji i Junoj Italiji. Konstantin je odluio da herezom
proglasi i molitve svecima. Voa opozicije iz ovog perioda jeste opat Stjepan koji je na

svoju stranu pridobio iroke narodne mase. Strateg teme Armenije Artabazd je pod
izgovorom da se bori protiv ikonoklazma, a elei da time pridobije ire narodne mase,
pokuao da preuzme carsku vlast. Nakon poetnik uspjeha Konstantin ga je u jednoj bitci
kod Sadra 743. pobijedio i tako je taj njegov pokuaj prevrata propao.
Lav IV se ne ubraja u ikonoklastike careve. Ustvari u njegovo vrjeme je borba
samo utihnula, ali nije potpuno prestala. On je 780. godine kaznio neke slubenike koji su
potovali ikone.
Carica Irena je ponovo legalizirala ikone zajedno sa papom Hadrijanom I na
drugom Nikejskom koncilu odranom 787. godine. Uslove za ovaj koncil je stvorio
novoizabrani patrijarh Terezije koji je bio protivnik ikonoklazma. Bitno je napomenuti da
je postojao i pokuaj da se sabor odri godinu ranije, ali je vojska intervenisala i to
sprijeila. Ve je 790. godine pod vodstvom Mihajla Lahonodrakona pokuana
ikonoklastika restauracija.
Na stranu ikonoklazma staje i car Lav V Armenac i smjenjuje tadanjeg patrijarha
Niifora. U odsustvu patrijarha borbu protiv ikonoklazma preuzima opat manastira
Studium sveti Teodor Studit. On je i danas ostao jedan od najveih teolokih autoriteta u
pitanju odnosa prema svetim slikama i svecima. Car za novog patrijarha postalja Teodora
Melisona. Ipak ikonoklastini pokret za vrijeme cara Lava V je bio dosta slabiji, a tome
govori u prilog da se ikone ne karakteriu kao idoli.
Kraj ikonoklazma je oznaio period vladavine carice Teodore koja je vladala kao
regentkinja malodobnog sina Mihaila III.
Ikonoklastiki pokret je imao dosta reperkusija na Zapadu. Papinstvo se odaljilo
od Bizanta i svoju panju je okrenulo Francima. Pretpostavlja se da je dio monaha koji su
pobjegli progonu postali dio Karolinke renesanse.