24 8 2014

Med - Medya - Mitanni Krd Devleti: Mitann Krall, milattan...

Mitanni Krd Devleti:

Mitann Krall, milattan nce 1500l yllarn banda Krdistan corafyasnn kuzeybatsnda bir st
medeniyet olan Hurriler tarafndan kuruldu. Hititlerin belgelerinde getii haliyle isimlendirilen bu lkenin
kendi dilinde hangi adla anld henz tespit edilmemi olmakla birlikte; byk kan onlarn da adalar
Asurler gibi lkelerine Hani-Galbad adn verdikleri ynndedir. Mitann Krall, Frat kysndaki
Qarqami (Karkam) kentinden balayarak Blih ve Xabru da evreleyip Nisibise (Nusaybin) kadar
uzanyor ve douda Bitlis, kuzeyde Elaz ve Malatyay iine alarak gneyde Aleppo (Halep) ve Nuzzi
(Kerkk) kentlerini kapsyordu. Kuzey ve batsnda Hattilerin bulunduu lkenin gneyinde Asurler,
dousunda ise dier Hurr kabilelerinin oluturduu kk krallklar bulunmaktayd. Mitann Krallnn
bakenti, bugn Mardin olarak bilinen ovada kurulu Waukkannydi.
Asurlerle girdikleri savalar sonras zayflayarak M. 1200lere doru dalan; fakat M. 900l yllara
kadar Asurlerin bir eyaleti olarak devam eden krallk, tek hanedanlk olmak zere 14 kral tarafndan
ynetildi (Kirta 1500-1490, I. Shuttarna 1490-1470, Barattarna 1470-1450, Parshatatar 1450-1440,
Shaushtatar 1440-1410, I. Artatama 1410-1400, II. Shuttarna 1400-1385, Artashumara 1385-1380,
Tushratta 1380-1350, Shuttarna III 1350, Mattivaza 1350-1320, I. Shattuara 1320-1300, Wasashatta
1300-1280, II. Shattuara 1280-1270).
Gl dnemlerinde Asur ve dier komularnn topraklarna el koyarak vergi alan Mitannler, Msr
hanedanlklaryla salam bir ba oluturmu ve kral elerinin firavun soyundan olmasna dikkat
etmilerdi. lke kralnn, halkn babas olarak grld ve oktanrl inancn gelitii lkede, inan
sistemi ve tanr isimleri Wedk Hind inancnn tanr isimleriyle aynyd. Hindo-Aryen olduklar kabul edilen
Mitannlerin kral isimleri, tanr adlar, at yetitiricilikleri, iki tekerlekli sava arabalar, ileme ve
mleklerde kullandklar motif ve teknikleri, sahip olduklar corafya ve dier kltrel terimler ile halen
Krtede yaayan kimi szck ve Krtler tarafndan halen kullanlan kimi coraf adlar onlarn bugnk
Krtlerin atalar olduklar savn kuvvetlendirmitir.mitanni-hali.jpganak-mlekiliin ilk balarda
gelimekte olduu lke zamanla hal dokumaclnn icat edildii bir merkez oldu. Mezopotamya, Msr ve
Agyan (Ege) sanatlarndan etkilerin bulunduu Mitann sanat, bazalt talar zerine yaplm ilemelerle
gnmze kadar ulaabilmitir. Kanatl gne, tilki, yldz ve insan ba figrlerinin yer ald ilemelerin
byk bir ksm Fransadaki Louvre Mzesinde bulunmaktadr.
Sosyal hayatn ve mlk edinme kavramlarnn gelimi olduu Mitann halknda btn nasya topluluklar
gibi evlilik, hukuk bir akit olarak kabul ediliyordu. Meden hukukun temelini ahs mlkiyet kavram
oluturuyordu. Mitannlere ait veraset, vekalet ve yarglanma ile ilgili bir takm ivi yazl tabletler Kerkk
ve Musul yresindeki kazlarda bulunmutur. Bu tabletler, lkenin ne denli bir sosyal yapda olduunu
ok iyi yanstmtr.
Krt szcnn ilk hali olarak kabul edilen ve ilk kez bu dnemde Asurlular ile yaplan ve Mittanlerin
kaybettii bir sava sonras, Asur Kral I. Tiglath-Pileser adna hazrlanan zafer silindirinde (M.. 1125)
geen Kurtie / Qurti halknn ismi bu dneme denk gelmektedir. Asurlularn bu yaztta bahsettii ve Azu
Danda yer ald sylenen Kurtie, arkeologlarn belirlemesine gre Hizan Da dolaylarndaki Kurt
blgesi ile ayndr. Nitekim nl Krt tarihisi erefxan, 1597 ylnda yazd erefnamede bu blgeden
Krt yneticilerin ikametgah olarak bahsetmektedir. Yazktr ki, 25 Aralk 1935te Trkiye Cumhuriyetinin
baz Krt yerleim birimlerinin ismini deitirmesinden nasibini alan Kurt nahiyesinin ad Aksar olarak
deitirilmitir. M. Izadyye gre, 3100 yl akn bir zaman dilimi yaayan ve Krt isminin doum yeri olan
bu isim ok yakn bir dnemde tarihe karm olmaktadr. Tarihi Gernord Wilhelm ve Prof. Ephraim
Avigdor Speiser, Kral I. Tiglath-Pileserin bu tabletinde geen Kurtie / Qurti szcnn evrim geirerek
klasik Yunan ve Roma metinleriyle slam ncesi Farsa kaynaklarda Kurt (Latincede Cyrti) halini aldn
sylerken, M. A. Morrison ve D. Owen ise bilinen ilk Mitanni kralnn isminin Kirta olmasn ve bunun
Kurtie szcyle olan etimolojik ban vurgularlar.
Mitannilerin kalntlaryla ilgili olarak ilki 1880de olmak zere, Qazan (Urfa Konuklu ky), Qarqami
(Antep Karkam), Kelazan (Elaziz Kalesi), Sgir (Diyarbakr tepe), Xawutran (Diyarbakrn Bismil
ilesine bal Kavuturan Hyk Ky), Tirban (Siir- Trbehyk), Gircafer (Malatya Cafer Hyk),
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=297490193755771&id=249932958511495&substory_index=0

1/2

24 8 2014

Med - Medya - Mitanni Krd Devleti: Mitann Krall, milattan...

zollu (Malatya), Pirotan (Pirotlu Malatya), Gund ran (Malatya Aslanl Ky), sahyk (Malatya)
Halep, Rassulayn (Suriye) Musul (Ninewe) ve Kerkk (Nuzzi) kazlar yaplmtr. Trkiye snrlar
ierisindeki kazlarn ou baraj alan kurtarma kazlar olarak yaplm ve kalntlarn ou
kurtarlamamtr.

https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=297490193755771&id=249932958511495&substory_index=0

2/2