3

NDEKLER
KOMANAR'DAN...........................................

SEVGNN EN YCES ZGRLK SAVAIMIYLA

E FLZLENENDR.... 3-26

YEN BR 8 MARTA VYAN RUHUYLA GRELM

27-30

LORNA PNC HEZAR PEPULA.............. 31-38

NEWROZ ALANLARI ZGRLETRLMES GEREKEN

DEERLERN SAHPLENLP HAYKIRILMASININ
COKUN
ALANLARIDIR..........................................................
........ 39-43

PKK BR
NEWROZ
PARTSDR!

SEKZNC YILINDA ULUSLARARASI KOMPLOYA

KARI VYAN RUHUYLA MCADELE EDELM VE
KAZANALIM..... 44-60
KONFEDERAL KLTR ......................

61-74

PKKDE DORU YNETM ANLAYAI VE

YAANAN SORUNLAR ................
75-90

ULUS DEVLET, DEMOKRATK ULUSLAMA SREC

VE DEMOKRATK
KONFEDERALZM..........................
91-104

SERXWEBUN DEOLOJK BARKATIMIZ OLMAYA

DEVAM EDECEKTR.....
105-123

BR ZGRLK HASTALII;
LBERALZM -II- ................................

124-129

Komnardan

Dalar kiminin kefen, kiminin ise gelinlik olarak adlandrd beyaz giyitlerinden soyunup yaamn btn renklerini
cokunca gzlerimizin nne sererken, baharn bu ilk ayna ne kadar ok ey sdrdmz grmenin aknl ile karlyoruz
mart ayn. Mart, her eyden nce ve her eyden ok Newroz aydr; diriliin, direniin ve zgrln bayram. Yine kendi rengini
tek tek btn gnlerine paylatrm bir Newroz ay. zgrln gzelliini 8 Martn kadn cokusuna, acnn rengini 16
Martn Halepesine, direniin ve kahramanln rengini 28 Martn Agitliine paylatrm bir ay. Ve Mart, btn bunlarn bir
gerei olarak demokrasinin ve komnalitenin en canl haykrld, yaand ve sahiplenildii bir ay. Bunun iin de Mart, en ok
komnarlarn ay.
Komnarn bu saysna Mart sdrmaya altk. Smad aktr. Baz renklerini ve anlamlarn elimizin tuttuu,
gzmzn grd ve dilimizin dnd kadaryla Komnarca paylamak istedik. Gerek Martn rengini verdii gnleri
anlamak ve anlatmak asndan olsun, gerekse Martn rengini bir sistem olarak yaratma ynndeki mcadelenin geldii dzey ve
bu konuda yaanan sorunlarla ilgili yaplan zmlemelere bu sayda olabildiince yer vermeye altk.
nc saymzda 15 ubat yanstmaya almtk. 15 ubat ile karanla mahkum edilmek istenen halkn aydnl
Newrozun alevleriyle aydnlatt Mart ayn nasl karlamamz gerektii ynndeki perspektifleri esas alan bir Komnar
hazrlamaya altk. Her zamanki gibi eksikliklerimizin olabileceini biliyoruz. nc saynn 15 ubata yetitirilmesi iin
olabildiince aba sarfettik. Ancak renebildiimiz kadaryla datm ve ulam sorunlarndan dolay nc say, btn
okuyucularmza zamannda yetiemedi. Bu konuda yaanan sorunlarn giderilebilmesi iin Komnar takip eden
arkadalarmzn bu konuda bulunduklar alanlarda gerekli bilgilendirme yapma, sonularn takip etme ve bu konularda gerekli
mekanizmalar iletmeleri ynnde yeterli hassasiyeti gstermediklerini bir eletiri olarak belirtiyoruz. lk saymzdan itibaren
Komnarn btn Apocu hareketin kadro ve militanlarnn dergisi olma iddias tadn srekli vurguladk. Bu konuda ksmi
eletiri, neri ve grler bize ulasa da, yeterli bir takibin ve sahip kmann yaanmamas eletirilmesi gereken bir yaklamdr.
Bu saydan itibaren Komnarn hem ulatrlmas, hem de biimi, ierii ve kapsamna ilikin arkadalarn dnce, gr ve
nerilerini paylaabilecei platformlarn oluturulmasna dnk anketler ve tartma mekanizmalar oluturmaya alacaz.
Arkadalarn bu konularda gerekli ilgi ve hassasiyeti gstereceklerine inanyoruz.
Komnarn drdnc saysn Viyan arkadan ansna ithaf ettik. Bunun iin de En Gzel Komnarmz ad altnda
bir dergi hazrladk. Bu derginin hazrlk srecinde birok arkadan Viyan arkada ile ilgili anlar, deerlendirmeleri ve iirleri
geldi. Bunlarn hepsini deerlendirmeye altk. Viyana layk bir alma olmasna zen gstersek de yetersiz olduunun
farkndayz. nmzdeki dnemde viyan arkada ile ilgili daha kapsaml ve uzun vadeli almalar yrtlecek. Bu derginin en
azndan o almalar iin bir ilk adm ve zemin olaca inancyla hareket ettik. Komnar olarak Viyan srekli bir izgi olarak
ilemeye, yaamaya ve yaatmaya alacaz. Viyan ile ilgili yrtlecek uzun vadeli almalara katk sunmak isteyen btn
arkadalarn en gzel komnarna doru sahip karak bunun gereklerini yerine getireceine inanyor, btn yoldalarn 8 Mart
Dnya Emeki Kadnlar Gn ve zgr yaama dirili olan Newroz Bayramn tm Apocu duygularmzla kutluyoruz.

Gerekten
partilileiyor
musunuz? zellikle tm gcmzle
kendimizi
aka
sunmaya
alrken, drste, yeterli ve
baar imkn vaat eden bir katlm
oluyor mu? Ben bu savata kendi
rolm
oynarm,
olaanst
davranmay srdrrm. Siz de
sava ve mcadeleyi gelitirmek
iin kendinizde ne bitiyorsa
yapmal ve gittike daha fazla
yaratc olmay bilmelisiniz. Bu
konuda drst olacak msnz?
Eskiden verdiiniz szler olduka
yetersizdi ve ou da inanlmaz
duruma gelmiti. Verdiiniz katlm
szlerinizin biraz saygdeer yn
olacak m? Hi olmazsa bu
aamada sznz kantlayacak bir
areyi, bir imkn kendinizde
yaratacak msnz? Ne aresizlie
snarak ne de abartmaya giderek,
bir insan ne yapabilir veya ne
yapmas gerekir deyip bu halkn
derin
devrim
ihtiyacn
ve
yoldaln baz temel hususlarn
gz nne getirerek, bir almann
ve yaamn sahibi olabilecek
misiniz? Kendini yitirmeye hi
gerek yoktur, gelimelerin altnda
ezilmeye gerek yoktur. Gelimeler
zerinde hak etmedii ve gereken
abayla desteklemedii halde, sz
ve yetki sahibi olma gibi aptalca ve gafilce bir
tutumdan vazgeebilecek misiniz? Bunun
yerine yoldalk anlamna gelen ve onu temsil
edebilecek bir dzeyi yakalayabilecek
misiniz? Bu yetenei gsterebilecek, bu sz
verebilecek misiniz?
Sizin tarznz yiite deildir. yi
niyetleriniz, attnz baz admlar var, fakat

bunlar sava ve yaam kurtarmaya yetmiyor.

Birok konuda bile bile kaplar yenilgiye ak
tutuyorsunuz. Birok gelime imknn
grdnz
halde,
laykyla
karlk
veremiyorsunuz. nanlmaz bir tutuculukla
kendini koyuverme kadar abartarak dayatmay
rahatlkla
bir
kadro
tarz
olarak
yanstabiliyorsunuz. Hi korkmadan, hi

6
sinmeden bunu yapmanz neyi ifade ediyor?
beklentileri var. Bizi yanl ve yetersiz
Bu,
eskinin
en
zararl
biimde
anlamak, btn bu deerlerle oynamak
yanstlmasndan baka bir ey deildir. Bu
demektir. Buna nasl cesaret edebilirsiniz?
durumlar nasl aacaz diye her gn kara
ler geliiyor ve bu anlamda kendimizi
kara dnyorum. Gafiller, kendini aldatanlar
zorluyoruz. nk boynumuzdaki bor,
devrimi ne sanyorlar?
bizden beklenenler ve istemler dayanlmaz
Btn bunlar belirtmeme ramen
boyutlardadr. Ar konumak istemiyorum,
benim her zamanki tutumum, bir iki szck
ama sizler lnz sunmaktan veya Ben ok
bile bir araya getiremeyenlerle yrmeyi
hamalm, emeim var, ne verirsen satarm
bilmektir. Onu da bizzat gnlk pratiimle
demekten teye bir tavr sergileyebiliyor
gsteririm. Mthi olanaklar, devrimi yapma
musunuz? Serbest braklsanz, nereye nasl
olanaklar varken, bunlara bu kadar yanlgl
varacanz belli mi? Hepiniz drstsnz
yaklaan kimdir? Her trl hilekrlkla kendini
veya iyi niyetlisiniz, ama ok ksa bir sre
aldatarak yrtme cretini gsterenler
sonra nereye ve nasl bir hizmetkr
kimlerdir? Btn bunlar da En iyisini
olabileceinizi dndke, harcadnz
yapyorum, ne kadar haklym, ne kadar
emekler karsnda byk ac duyuyorum. Bu
fedakrm ad altnda yapanlar kimlerdir?
yetersizlii nasl dnebiliyorlar, nasl
Biraz kendinize yklenirseniz, acaba hi mi
kendilerine yaktrabiliyorlar diye zntyle
dayanamayacaksnz?
Beyninize
deerlendirmekten kendimi kurtaramyorum.
yklenirseniz, acaba kriz mi geireceksiniz?
Yaamn neresinden gireyim, ordulamann
Yaam m elinizden alyoruz? Bu bir
neresinden kaym diye dnyorum.
provokasyon teorisi, bir TC teorisidir. Sanki
Bazlar devrimi, kendi babasnn iftliini
elinizde yaam diye bir eyi brakmlar da,
gelitirme gibi anlyorlar. Kald ki, ounun
ben
de
bunu
bir iftlii gelitirme
SZN TARZINIZ YTE DELDR. Y
elinizden
gc de yoktur; fakat
NYETLERNZ, ATTIINIZ BAZI
alyormuum gibi
ounda bir devrim
ADIMLAR VAR, FAKAT BUNLAR SAVAI
davrandnz
kavgas var, o da onda
sylene-bilir
mi?
her
trl
fitnelii
VE YAAMI KURTARMAYA YETMYOR.
Bunun
tep-kisi
yaratyor. Tm bunlar
BROK KONUDA BLE BLE KAPILARI
iinde
misiniz?
grp dzeltmemiz gereYENLGYE AIK TUTUYORSUNUZ.
ocukluunuz,
kiyor.
BROK GELME MKNINI
genliiniz elinizSizden ok ey
GRDNZ HALDE, LAYIKIYLA
den alnyor veya
istemiyoruz.
Dikkatlice
KARILIK VEREMYORSUNUZ.
ocuklar, genler
byle bir dncede g
elinizden
alnyor,
sahibi olmay, devrim iine
analar babalar sahip kn diyen d-man
yksek bir ciddiyet ve saygyla eilmeyi
talimatnn ge-reklerini mi d-nyorsunuz?
salayabilseydiniz iler ilerlerdi. Byk
ok iyi gryorsunuz ki, ocuklar ve genler
marklklar,
byk
denge-sizlikler
yerlerde srnp gidiyor, kendilerine be
gelimitir. Geli-tirilen entrikalar aalara ve
metelik deer veren de yoktur. Beni
en deme kk burjuvalara ta kartyor.
anlayabilecek misiniz? Benim en byk
Yaam adna yaama sarkntlklar ve
skntm, kendimi anlatamama tehlikesidir.
sapknlklar var. Bunlar ne yapacaz? Bu
Beni yanl anlamanz, bana yapabileceiniz
konuda acaba beni hi anlamayacak msnz
en byk ktlk oluyor. Aslnda bu beni
veya benim yaamamam halinde banza
harekete geiriyor. nk buna hakknzn
nelerin gelebileceini kestirebiliyor musunuz?
olmad kansndaym. Neden beni yanl
Bunlar ne kadar belirtiyorsak, o kadar
anlayp kendi emellerinize alet edeceksiniz?
hounuza gidiyor. Biraz dellocusunuz. Sizde
Kald ki, boynumuzun borcu olan binlerce
biraz feodal veya kk burjuva delloculuu
ehidin vasiyeti ve on milyonlarca kitlenin
var. sterseniz yenmezsiniz. nk maceradan

7
holanyorsunuz. Ama dello yapaym diye
bunlar belirtmiyorum, ok zorunlu grevleri
aa karmak iin vurguluyorum.
En deme savalar da dahil, acaba u
anda
askerilemenin
neresindeyiz?
Olanaklaryla, planlar ve perspektifleriyle
neresinde olmalyz? Soruna gereki yaklaan
var m? Bunun iin nelere, nasl yaklalr diye
PKK izgisinin gereklerine gre gerek bir
yaklam gsteren olacak m? Bunlarla nasl
hesaplamayaym? Nasl grevler zerine kafa
patlatmayaym?
Siz
yoldal
nasl
anlyorsunuz? Saduyudan bu kadar uzak
kalmay kendinize nasl yediriyorsunuz?
Hibir Allahn kulu veya hibir
doast g bu ileri bana sylemedi. Bata
vicdani sorumluluumla bu ilere baladm ve
halen de vicdanmn emrettikleriyle ilerimin
zerindeyim. Allahtan ekinmiyor, kuldan
utanmyor musun? derler. ok zorunlu
grevlerin gerekleri sz konusu olduunda
biraz ekinmemiz, utanmamz ve vicdanl
olmamz gerekir. Benim btn bu ortamlar
yaratmamn nedeni, dnmenize imkn
salamak ve baz olas klarnza hamle
gc kazandrmaktr. Sizler bunu nasl
anladnz, ne gibi sonular kardnz, bunlarn
bizim beklentilerimizle ne alakas var?
Herhangi bir gelime sz konusu olduunda
mkemmelsiniz, yani asgari llere gre
kimsenin size bir ey sylememesi gerekir.
Fakat zaferi ve yaam kurtarma sz konusu
olduunda yitiksiniz. Biz artk baz hususlar
kesinletirmeliyiz.
Aldatlmamamz
gerektiinin ok nemli olduunu iyi
biliyorsunuz.
Yanl anlamayalm; ok az alld
veya az aba sahibi olunduu iin
eletirilmiyorsunuz. Devrim bir sanattr;
ncelikleri, olaslklar ve ufku, onun temposu
ve kiilie mutlak yanstlmas gereken
hususlar vardr. Askeri ve siyasal kafa sahibi
olmann, tavr sahibi olmann baz mutlak
gerekleri var. Belki harcadnz aba fazladr,
ama benim anlatmak istediim biraz daha
deiiktir. Aslnda size alabildiine bireysel
inisiyatif veriliyor. Her eyiyle bana kar
sorumluluu yle hissedin demiyorum. yle
bir tarznz olumal ki, vicdannzn

emrediciliini ve yine ustalnzn sonu

alcln dman hissetsin; halk da Tamam,
byledir diyebilsin.
Tecrbelere dayanarak belirtiyorum ki,
kendi bana braklsa, ller yitirildii iin
salanan baarlar ok rahatlkla baka ar
sorunlar tekil edebilecek durumlara yol aar
ve bu yaklamn sahibi kesinlikle bu
durumlarn altndan kamayaca iin ya saa
ya sola yatrr ya da intiharvari yaklaarak
boa kartr. Bunlar nlemek gerekiyor.
Onun iin kendimizi byle ortaya koymaya
alyoruz. Hibir dnemle kyaslanmayacak
kadar anlamanz umut ediyoruz. Aslnda
anladnz sanmyoruz; sadece umut
ediyoruz, umarz bu sefer anlamaya yanarlar
diyoruz. Bir tavra sahip olabileceksiniz diye
umut ediyoruz. Birbirimizi dvemeyiz, ok
ar konuamayz.
Derin bir tartmann yrtlmesi
gerektiini belirttim. Devrimde ve katlmda
zorlama yoktur, gnlllk esastr. Fakat
sonucu da mthi disiplinlice olur. elikten
iradeden sz ederler; katlm salandktan
sonra da yle olmas gerekir. nk geliyor ve
birok zorluklar gze alyorsunuz. Btn
bunlar bir devrimi baarmak iindir, yoksa
kurbanlk koyun gibi kendini bimek iin
deildir. En geri olann seviyesine ineyim, bu
hi umurumda bile deildir; ama btn bunlar
devrimin demir disiplinine ulamak ve
amansz grev adam olmay salayabilmek
iindir. Bundan baka sonu karamazsnz.
nderlik, biraz bu deil miydi? Bunu hi
anlamayacak msnz? Kendinizi mutlaka o
ocuk keyfinize gre mi yorumlayacaksnz?
Bundan vazgemeyecek misiniz? elikten bir
iradenin olmas gerektiine kendinizi biraz
hazrlamayacak
msnz?
Bunlar
yapmazsanz, kt kaybedersiniz. Dman u
anda halk parampara ediyor, ama iinizde
gl tedbirler gelitiren yoktur. Bunlara siz
yol ayorsunuz. nk halkn yan banda
gerillaclk, rgtlk yaptnz. Halk
koruyamazsanz, eref sznzn be paralk
deeri kalr m?
Sorumluluklar
benim
zerime
ykyorsunuz. Ben bundan kamam, zaten
devrimin
btn
sorumluluklarn

8
stleniyorum. Ama sizin de kk bir vicdan
muhasebeniz olmayacak m? Her eyi
ykabilirsiniz, zaten her an ykyorsunuz. Bu
konuda dayanklym. Ama biraz kendinize
bakp Ben kimim, hakkm ne, grevimi
grebildim mi, kullanabildim mi, neyle
urayorum, nasl urayorum? dediniz mi?
Gzlerinizle iinize ynelebilecek misiniz?
Gz kara etrafa saldr, kendini yitir! Bunu ne
din, ne felsefe, ne de bilim kabul eder. Bu ok
ilkel, ok zorda kalm, ok bastrlm
kiiliklerin tarzdr ve bu tarz her zaman
yenilir. Bununla ngrdmz devrimi
yapmak urada kalsn, ilkel bir isyanc bile
olunamaz.
nk
ilkel
isyancln
gnmzdeki koullar fazla olmad gibi,
kar taraf da onu annda ezer.
Btn
bunlarn
daha
nceden
dnldn, bizim arkadalarn aslnda
akll olduunu, ortaya kacak en kk bir
eyden sonu karacaklarn ve mutlaka
doruyu
dayatacaklarn
dnyordum.
PKKyi balatrken ve btn bu srelerden
geerken, katlanlarn byle olduuna
inanyordum. Yine de yledirler diyorum ve
yle olmalsnz. Yaptm tartmalar
nemliydi, ok ciddi katlmtm ve halen de
yleyim. ok zorlanyorsanz amayalm,
yetenekleriniz
anlamaya
yetmiyorsa
deinmeyelim, o zaman sizi ikinci snf bir
vatanda durumunda ele alalm. Yani bunlar
PKK tarzyla savaacak olanlar deildir, geri
cephede kyl ordusu olabilirler diyelim. Ama
biz bir partilemeye veya nclk sorunlarna
talip olacanza inandmz iin, bir partiliye
veya parti kadrolarna hitap edilecek ne varsa
onu ortaya koymaktan ekinmiyoruz.
Bunlar belirtirken, sorun u bu kii
deildir; sorun, bir kiiliin veya bir kiinin
herhangi bir anlaynn ordunun gidiatn
bozabilecei sorunudur. rnein, Cengiz
Hann, atn nalndan bir ivinin eksik
olmasnn orduyu nasl bozguna uratabilecei
deerlendirmesini gz nne getirdiimizde,
sradan bir ordulamaya gelmeyen zelliin de
bir orduyu nasl bozacan biraz anlamaya
alacaz. Bizde ak vermeyen, her
tarafndan sznt yapmayan davran ve kiilik
neredeyse yoktur; ondan sonra da savaa hazr

olduunuzu sylyorsunuz. Birok ynyle

birimlerimizin ak vermeyen bir yan
kalmad halde, ou birimlerimiz halen
kendisine birim diyebiliyor. Bu kafayla
salam ordu kurabilir misiniz? Aslnda
beyniniz var, bununla biraz dnebilirdiniz.
Ama siz fesatlk yapmakla urayorsunuz.
Bizim
toplumumuza
hakim
olan
smrgeciliin yayd bozgunculuk, onun
egemen kld kanunlar ve alkanlklar var.
Onun derin etkisi altnda olmanz, sizi ok
byk bir zgrlk yaklamnn sahibi
olmaktan uzaklatryor. Sizlerle urarken,
dmanla m savayorum, yoldalarla m
urayorum diye adeta bazen kendimi
kaybediyorum. Kendi kendime bu kadar
konuulur mu diye soruyorum. Ama bu bir
gerektir, yapmamz gerekiyor. zellikleriniz
dmandr, ama sizler yolda adaylarsnz,
sava adaylarsnz. yi ki bunu biraz ayrt
ediyoruz. Anlaynz, ahlknz ve ruhunuzu
yerle bir ederken, aslnda olas yeni gelime
ynlerinize deer biiyoruz.
Yalanc olmamak ve aldanmamak
zorundayz. Size saygl olmann bundan
baka yolu yoktur veya sizlerin bakalarna
saygl olmanz iin mutlaka baz hususlar
anlamanz gerekir. Anlyoruz demeyin; siz
ordu iini, parti iini, hatta bir btn olarak
yaam
iini
fazla
anlamamsnz.
Anlamamakta ne kadar srarl olduunuza
insan inanmak istemiyor. Her halk, her kii
kendi tarzyla vardr denilir; ama bu tarz, bu
varolu eer tamamen dmann egemenlii
veya zde seninle elien her trl ey ise,
neden senin olsun? Neden onda srarl
olacaksnz? te burada kendinde devrim
yapma diye bir grev karmza kar. Bunu
yapabilecek misiniz?
Siz aslnda dmana ynelme gerei
yerine, dmann egemen kld bu tip yaam
zellikleriyle
kendinize
ve
birbirinize
ynelerek byk bir yntem hatas yaptnz.
leri ok usta bir dzenlemeyle, herkes kinini
ve fkesini dmana yneltmeye, zayflklar
giderip byk sonulara ulamaya mecburken
veya herkesin tm gcn -ki, bu doru bir
nderlik anlaydr- buna vermesi gerekirken
ok ucuza kamak, zayflklar buluturmak,

9
ya zayflklarda uzlap anlaarak ya da onlar
olduunda, btnyle muradna erdiini ve
kar karya getirerek yntemi byle
yaam aslnda byle kazandn sanr. Erkek
belirlemeniz, btnyle dmann oyununa
de erkekliini kar sahibi olmakla saladn
gelmenizin nedeni oluyor. Siz byle oyuna
dnr.
geliyorsunuz, bunda ok srarl oluyorsunuz ve
Bu olgular zerinde dnmek gerekir:
bu hounuza gidiyor. Zayflklar birbirinize
Acaba bu gerekten yle midir? Yoksa tersi
kar kullanma veya en nemlisi de
mi daha dorudur? Bir psikolog, bir siyasal
zayflklarnzda ve basit alkanlklarnzda
bilimci gzyle de soruna bakabiliriz. Soruna
uzlama var. Tam da bu noktada ok dkn
askeri adan da, edebiyat asndan da
olduunuz, adna her trl halt ilediiniz
bakabiliriz. Bu yndeki zmlenmenizi de
duygu veya ak dediiniz kadn-erkek
yapmaya altk ve bunun nemli olduu
ilikilerinizi de, kendimi byle ak ortaya
anlalyor.
Belki
anlatmlardan
koyarak anlamanza bir kez daha frsat
etkileniyorsunuz; fakat sonularn grmek
sunmaya altm. nk bu sizin iin ok
istediimizde,
arpklklar
gelitirmeye
nemlidir. Ondaki namus, ondaki tutku,
balyorsunuz. Bireycilikte veya bireysel
ondaki gz karalk sizin iin ok nemlidir
anlamda
eskiyi
mthi
derinletirme,
ve bu nedenle onu bozuyorsunuz. nk orada
resmiyetteyse ok sahte kar klar sz
her trl lanetlilii kendinize yaktrdnz.
konusudur. Bu bir meydan okumadr.
Karnzdaki kiiyi kesinlikle iyi
Resmiyetin byle kullanlmas, ayn zamanda
tanyacaksnz. Bu kiinin bir uras, bu
byk bir maskelemedir. Devlet, bu konuda
konuda bir sava var ve bu balaycdr. Bu,
felsefi adan eletirildiinde en byk
lecei ana kadar geerlidir, hatta lmyle de
yalandr, alaklktr diye deerlendirilir. Bizim
snrl deildir, sonular olduka uratrc
gelitirmek istediimiz resmiyetin de bana
olacaktr. Aslnda biraz akl ve duygu gcnz
byle yaklamlar az gelmiyor.
olsayd, sizin iin ok nemli, ok sonu alc
ok
ucuz
bir
biimciliin
anlay nedenleri vard. Bunda sizi son derece
ordulamamzda etkili olduunu biliyorsunuz.
glendirecek ve yaama yeni bir gzle ve
znde ise asla askeri olmama var. z ne
yeni bir tutkuyla yaklatracak
kadar askerileti? Askeri izgi
hususlar fazlayd. Ama siz
ne kadar rgtlendi? Bunlar
CANINIZ STED DYE,
grmeye yanamyorsunuz.
umurunuzda bile deildir.
KARAKAA VE KARA
nsanln ilk kna
Aslnda siz bireycilii de yaGZE TUTULDUNUZ
byk sayg duyarm. Birileri
pamyorsunuz. Bireycilii biDYE, MEVKYE, PARAYA
on yedi, on sekiz yana gelip
raz gelitirebilmek iin iyi bir
VE ZENGNLE GZ
hayrl bir i yapmazsa, rkapitalist, iyi bir burjuva olDKTNZ DYE
nein bir canavar yenmezse,
mak gerekir. Bu gcnz de
DEVRMDE LK
bir doa gcne veya bir
yoktur. Ama hem resmiyet,
KURULMAZ. SAF
dmana kar byk bir bahem de gayri resmiyet
OLDUUM N, BEN DE
ars olmazsa, o kiiye isim
istiyorsunuz.
Her
ey
YLE YANILGILARA
takmazlar ve bir baar kazabirbirine
kartrlm
DTM. AMA DAHA
nana kadar adsz yaarlar. Badurumdadr. Kadro bir de bu
SONRAK SAVA
ar kazandnda adam oldu
ynyle
dzenlenmek
TECRBEMZ LERN
diye bir isim verilir. Biz de o
durumundadr. Yani onun
DAHA FARKLI ELE
tarz esas almaya altk.
dzenleyecei baz ordu ve
ALINMASININ ZORUNLU
Adam olacaksak, bu bir ile
sava ilerini bir yana
OLDUUNU ORTAYA
olmal, admz o zaman olmal
brakalm, acaba kendini ddiye dndk. Siz ise adam
zenleyebilecek mi? Orduda o
IKARDI.
olmay karlama veya kocalama biiminde
kadar apraklk var ki, devrimimiz iin ne
anladnz. Oysa kar-koca olmak, adam olmak
kadar -zmleyici olabilecei bizi diin yetmiyor. Kz, ok erkenden kar
ndrp
endielendiriyor.
zgrlk

10
savamdr, halkn topyekn savadr, herkes
bu savaa katlsn; ama bu iin de byk bir
dzeninin olaca bellidir. En byk
hrszlklar ve sapknlklar devrim srelerinde
ortaya kar. Dzenleyemezseniz, dmann
sizin banza getiremediini, kendi banza
kendiniz getirebilirsiniz. Reel sosyalizmin
sonularna baktmzda, bu imdi daha iyi
anlalyor. Bu, birok devrimde byledir.
Devrimlerden ders karacaksak, bu anlamda
karmalyz. Bizim byk bir zgrlk
yaklamnn sahibi olduumuz kesindir.
nsanlar devrime eit ve zgr katlmal dedik
veya devrimin sonularna yle katlsn
istedik. Bu konuda kusur bizde deildir. Sze
balln ne olduu, pratiin onunla nasl i
ie olduu kantlanmtr. Bunu kullanmayan
kimdir?
Bizim toplumuzun kendini en ok
uratrd ve kendini belaya yatrd bir
sorun da kadn-erkek ilikileri sorunudur.
Sorundan da teye bu bir yaam olgusudur. Bu
soruna dokunmazlk edemezdik. Kadn-erkek
ilikilerinden ordu ilerimizi kartrmak ve
bozmak iin en kk olumsuz bir sonu
karlamayaca gibi, bu sorunu parti
yaamn zedelettirecek bir biimde de
kullanamayz. Kadn-erkek ilikisini devrime
katk sunmas artyla ele aldk. Bunun dnda
yaplacak her ey tehlikelidir ve sonular
mahvolmaya gtrr. Btn abalara ramen,
dzenden daha geri veya zel olarak
hazrlanm bir kontradan daha lakalatrc
ve grevlerden uzaklatrc bir ilikinin
yaanmas durumu var. En nemlisi de,
genelde kendi insanmza yaklama zayfl
bu alana ilikin olarak daha da dayanlmaz
hafiflikte,
basitlikte,
iddiaszlkta
ve
inkrclkta oluyor. Bunu dzeltmek byk bir
ura istiyor.
Benim gibi amansz bir biimde her
soruna olduu gibi kendini buna da veren bir
kiiye
kendi
basit
zlemlerinizi
yaktracaksnz, hi anlama gerei bile
duymayacaksnz! Bazlarnz en byk
hainlikleri bu temelde yapyorlar. Ben ak
yle olur diyorum, o ise Byle olur diyor.
Akn savala balants budur diyorum, o da
Sava byle bozulur diyor. Bu yanl

yaklama darbeyi nasl indirelim diye

dnyorum. Hi mi bir yiit kmayacak
veya bunlarn yaptklar yanlarna byle kr
m kalacak?
Senin karn, kzn, kocan, erkein var
diyelim. Her konuda olduu gibi, bu konuda
da byk fke sahibi birisiyim. Byle kar
olunur mu, byle koca olunur mu, byle kz
olunur mu, byle erkek olunur mu? Ne cretle
yaptnz? Bunun birok haini var; ou da
enayi olduumuzu, tedbir alamayacamz,
onlarn yapt gibi yapamayacamz
sanyor. Partimize ok bilinli bir hizip
hareketini, bir kar koyma hareketini
dayatsalar, insan fazla zlmez; ama byle bir
tarz dayatarak bizi boa kartma son derece
aalk bir durumdur.
nderlik Yaklam Kadn Erkek
likilerinde zmseldir htilalcidir
Dmana kar yenildiyseniz, teslim
olduysanz, bunun anlalr bir yan vardr.
ok zor bir sorunu zemediyseniz, saa
sapmann belki bir anlam olabilir. Olur olmaz
yerde ok basit bir iliki yznden, mutlak
anlamda insana gzellik ve g vermesi veya
uruna savalmas gereken bir iliki yerine,
btn ileri yzkoyun yere brakmanz,
onunla birok ilikiyi ve birok gelimeyi
bomanz nasl izah edilebilir? Keyfim,
canm istedi demek olur mu? Can byle mi
ister, keyif byle mi olur? Kald ki, keyfin ne
olduunu biliyor musunuz? Aslnda ortada
keyif diye bir ey de yoktur. Bunlar bizdeki
bitmi yaamn sahte, kandrmaca ve kendini
koyuverme tarznn en arpc biimleri veya
toplumun genel yaadklarnn hala yakamz
bir trl brakmayan rnekleri oluyor.
Bir eyler anlyor musunuz? Aslnda bu
konularda da olduka iyi bir retici olmaya
altm. Yalnz zmlemeler deil, pratik
yaamm da ok reticidir. Neden anlamak
istemiyorsunuz? Size gre nderler kutsal
olur, bu ilerde mkemmel olurlar. Kendi
pederahi veya kar anlaynza gre yledir;
ama iyi ki ben yle olmadm, sandnz gibi
kmadm.
elikiler
sanatn
biraz
anlasaydnz iyi olurdu. Diyalektik felsefeden

Pederahi: Ataerkil

11
bir ey anlaldn sanmyorum. Acaba sizi
yaplyor. Aponun ne yaptn tartalm,
anlamaya m davet edelim?
anlamaya alalm. Ben de bir eyler
Okul sralarnda da olsa, kendini ok
yapyorum. Ama bunlarn nasl ilikiler
beenmi kyllerin arasnda tek de olsam,
olduunu anlamaya alalm. Hayli retici
ok saf bir biimde kendimi ortaya koymay
baz rnekler ver-dim. Siz o rneklerle dbir tutum olarak belirledim ve imdiye kadar
nmyorsunuz. Bunlar Krt elikisinin
bunu srdryorum. Sizin gibi yapmamamz
zm iin nemli ipulardr. Oysa siz
ok iyi oldu. Sizin kadar cesur olmamtk. Siz
verilen rnekler kar-snda sadece gldnz.
kendi toplumsal tarznzla rahatlkla kavgaya
Bizim Bakan yedi ya-nda neler yapm,
tutuabilir, ka gz yarabilirsiniz. Ben bu
Al-lahn zavalls naslm veya Ne byk
konularda ok ekingendim. Siz ok rahatlkla
eylerle uram dediniz. Halbuki yle
iliki
kurabilirsiniz,
ok
rahatlkla
deildir. Ben, kzm sana sylyorum, gelinim
Anneciim, babacm, karcm, kocacm,
sen anla veya kendi hikyenizi o anlatmda
sevgilim diyebilirsiniz. Ben btn bunlardan
grmelisiniz demeye getiriyor ve o anlamda
ok uzam. Yine birok ahbap avuluk da
belirtiyorum. Umarm bana her eyi
yledir. Siz ok rahat szckler ve tavrlarla
anlattrmazsnz. Bu yaklamn eliki
normal yaklaabilirsiniz; ama benim iin halen
karakteri kadar geliimci ynlerini de alarak,
ok zordur. Siz bir ana ok rahat yaklam
artk kendinizi, sreleri ve ilikileri
gsterebilirsiniz; benim iinse inanlmaz,
yorumlamaya alrsnz.
kurun gibi ar bir balangtr. Fakat
Cannz istedi diye, kara kaa ve kara
benimki biraz gereklerle ba olan bir
gze tutuldunuz diye, mevkiye, paraya ve
katlmdr. Sizinkiyse byk lde havadan
zenginlie gz diktiniz diye devrimde iliki
sudan bir katlm, bir yaam, bir ilgi, bir
kurulmaz. Saf olduum iin, ben de yle
ilikidir. Ben havadan sudan bir iliki ve
yanlglara dtm. Ama daha sonraki sava
katlm olmamas iin kendimi deiik kldm,
tecrbemiz ilerin daha farkl ele alnmasnn
zorlu olan tercih ettim. Zaten bilincin
zorunlu olduunu ortaya kard. Yaptklarm
gelimesi ve objeyi yakalayabilmek de
daha sonra zmeye altmda, doru
bununla mmkn oldu. Btn bunlar
anlaylara ulaabildim. Aslnda balangta da
edebiyatlar, psikologlar ve sosyologlar
anlay vard; fakat o kadar ak ve anlalr
incelemeliydi. Kimse yapmad iin ben
deildi. Pratik olmadan anlalmas zor oluyor.
inceliyorum. Belki sadece siyasal faaliyet
Krt elikisinin, herhangi bir kiilik eliki
yrtmem, siyasal szckler ve yntemlerle
veya kadro ilikisinin zm ve geliiminde
yapmam gerekirdi; ama siyaset yapmak, askeri
grnte ok bireysel gibi grnyor; ama
szcklerle ii gtrmek,
iinde tamamen gerekli ve
NDERLK YAKLAIMI,
sizleri
kurtarmak
iin
balayan zellikler olduu
KADIN ERKEK LKSNDE
yetmiyor.
kabul edilmeli veya yle
ZMSELDR; HEM
Yaamdaki
ngrlmelidir. Bir yerde
GEREK HEM DE
elikileri biraz daha iyi
birinin bana gelen veya
HTLALCDR. KNN
anlayabilmeniz ve zellikle
birilerinin yaad, aslnda
KEND
AHSINDA
bu konuya aklk getirmek
genelin bana gelendir,
iin arpc birka rnek
genelin de yaaddr.
GEREKLETRD
vermek gerekiyor. nk
Hikye hepimizi ilgilendirir,
TOPLUMSAL, HATTA
beni
ktye
hepimizin hikyesidir.
TARHSELDR VE GELECE
kullanyorsunuz,
benim
Btn bu anlatmlar,
DE HAYL BELRLYOR.
adma
byk
haltlar
parti
iindeki ilikilerin
OLDUM OLASI ADLETRC
ileniyor. Apo da yle
devrimci ilikiler, rgt
VE GNDELKLETRC
yapmyor mu? ad altnda
ilikileri, sava ilikileri
TANIMLAMALAR VE
akln
almayaca
olmas ve o seviyeyi
YAKLAIMLARDAN UZAK
dzeylerde birok ey
yakalayabilmeniz
iindir.
DURURUM.

12
Kimseye hakaret etmek, hatta basitliklerini
azma bile almak istemiyorum. Ama bu byledir diye herkesin yapt yannda kr kalr
veya yap-mad yerindedir anlamna da
gelmez. Bir yolda btn ynleriyle anlamay
bilmeli-siniz. radeniz dnda, zorla veya ok
kendiliinden ok ar ortamlarda bir ie bulatnz diye kimse sizi fazla sulayamaz,
sulamamal-dr. Ama slah olma veya
dzelme yolu ortaya k-tktan sonra da
deerlen-diremezseniz, o zaman sizi alak
olarak deerlendirmek yerindedir. Acaba bu
forml anlayabilecek misiniz? nk bu ok
nemlidir.
nderlik yaklam, kadn erkek
ilikisinde zmseldir; hem gereki hem de
ihtilalcidir.
Kiinin
kendi
ahsnda
gerekletirdii toplumsal, hatta tarihseldir ve
gelecei de hayli belirliyor. Oldum olas
adiletirici ve gndelikletirici tanmlamalar
ve yaklamlardan uzak dururum. O tarz
deerlendirmeler
gelitirmekten
ve
yaamaktan holanmam, nefret ederim.
Olaanst olmak her zaman tercihimdir.
Byk tarihi gemii canlandrmak, hatta
olmas gerekeni aramak houma gider. yle
olmak, yle yaamak bir tarzdr. Bu, devrimci
yaklam tarzdr. Gc olan buna yaklasn.
Ben yle yaklayorum. Siz de devrimcilik
yapmak
istiyorsanz,
biraz
byle
yaklaacaksnz.
Devrimci olmak, Apo yoldala birlikte
PKK iinde savamak, hatta onunla rgtsel
balar iinde emir-komuta ilikilerinde yer
alarak yrmek istemiyor musunuz? O halde
llere dikkat edeceiz. Seninki sana,
benimki bana diyebilir miyiz? O zaman rgt
kolektivizmi, irade birlii kalr m? Kyl
tarzyla Senin evin sana, benim evim bana
diyebilir miyiz, bu tarz PKKye yanstabilir
miyiz? Her eyin byk irade birliiyle
fethedilmesi zorunlu ve akken kimse bundan
geri durabilir mi? Btn bunlar anlay
gcnz biraz gelitirmek iindir, ama siz
anlamyorsunuz. Bunu krmak iin sz dnp
dolatryordum, fakat yanldm. Bunlar leb
demeden leblebiyi anlar diyordum. Baktm ki,
ayn eyi on defa tekrarlasam, kurun gibi
kulana girse bile anlamaya yanamyor.

Gericilik ve tutuculuk veya bilin d

braklmak korkun boyutlarda gelimitir.
Anlyorsunuz, ama bu anlama ok ge, ok
yetersiz, ok tersine oluyor. Mcadele
diyalektiini yakalayamadnz, ona g
getiremediinizi belirtiyorum. Bu bizde
devrimci diyalektiktir, devrim dneminin
uygulanmas gereken diyalektiidir, ancak
onunla sonuca gidilir. Bu beni ilgilendirir,
bunun dndaki anlaylar yetmez. Siz
niversite profesr tarznda ok iyi
anlayabilirsiniz; ama bu, devrim iin yeterli
bir anlay tarz deildir. Bununla bir bilim
adam
olabilirsiniz, ama
bir
PKKli
olamazsnz. PKKyi izah eden birok kitap
yazlyor, yle bir kitap yazabilirsiniz, ama bir
PKK militan olamazsnz.
Benim anlayma gre genelde iliki
kurmann, zelde bir kadn veya erkek
ilikisinin baz zorunlu artlar vardr. Bu
ilikinin tarihsel ve toplumsal amalar
olmaldr. En nemlisi de ok gnlk, pratik
ve rgtsel gerekeleri ve gereksinmeleri
karlar tarzda olma zorunluluu vardr.
Devrimci tarz, zgrlk tarzn esas
alyorsanz, hem psikolojik hem de sosyal,
siyasal, kltrel, edebi, ekonomik ve askeri
adan btn boyutlaryla bunlar zorunludur.
Eskiden ilikiye byk gnah derlerdi.
slamda kural d iliki oldu mu, eriata
aykr oldu mu talayarak ldrrlerdi. yle
bir gnahkr yaklam, vahi bir ldrme
ekliyle sonulanyor. Aslnda slamn yapt
bir devrim var, kadnla iliki kurma slamda
ok rahattr. stediiniz kadar cariye
alabilirsiniz, istediiniz elerle, istediiniz
sayda -en az drt olmak zereevlenebilirsiniz. Ama buna ramen, kural d
bir ilikinin bedeli ok vahi bir talamayla,
hatta topraa gmlp bann ezilmesiyle
dettirilebiliyor. nk bir kural d durum
vardr. slam devrimine dnem itibariyle ters
dtnden ok ar bir ceza ngrlyor.
Onun rgt ve resmiyet anlayna zarar verdi
mi byle davranabiliyor. Yoksa Hz.
Muhammedin kendisi bile bu konuda son
derece liberaldir. Hz. Muhammed iin u
kadar ilikisi, u kadar ak var deniliyor;
sylenenlerden daha ok, O byle bir yaamn

13
sahibidir. Ama dier yandan slamiyette ok
kat haremlik-selamlk kurallar olumutur.
Bir kadn kapanmak zorundadr, kadn iki
gzn bile aamaz. Bu byk bir elikidir,
kendi mant iinde incelenmeye deerdir.
Napoleon byk bir askerdir; yannda
bir kadn var, akdr. Ayn yataktayken
komutanlar gelip kendisine tekmil veriyorlar,
o da yle talimat veriyor. Napoleon da ilikiyi
yle yorumluyor. Bu, Fransz burjuva
devriminin getirdii bir zelliktir. Lenin daha
deiik bir iliki iindedir. Maonun da bir
iliki tarzndan bahsediliyor. Ne kadar doru
bilemiyoruz, ama ok sayda gen kzla
yaad syleniyor. Yaama deil de, byk
ihtimalle Mao kadnn zgrlyle urayor
olabilir. Emperyalizm herhalde bu ynden
Maoyu hedef semitir ve arptyor. Mao,
in Devriminde neredeyse bir Mslman gibi
gsterilir, in Devriminin de bilinen
zellikleri vardr.
lkel
Afrika
topluluklarnn
anlaylarnda mutlak anlamda bizimle elien
her ey var. Onlardaki iliki biimi bizde
annda cinayet nedenidir. Btn bunlardan
karlmas gereken mutlak anlaylar, mutlak
biimler yoktur. Tarihsel dneme, toplumsal
seviyelere, ulusal zelliklere ve devrim
dnemlerine -ncesi ve sonras- gre,
ilikilerin kendine has bir z ve biimlenii
vardr. Bu bir yntemdir veya ilikilere
yaklarken, byle temel bir yntemi gz ard
etmemek gerekir.
Bizde ilikilerin en anlamls nasl
olabilir? Devrim asndan sonu alc bir tarz
yakalayamazsak
toplumu
zemeyiz,
toplumsal elikiyi aa karamayz.
karamadmzda ise kitleselleemeyiz,
ordulaamayz, devrim yapamayz. Sizin
btn iliki tarznz veya toplumun devrim
dnda, hatta devrime kar temelde besledii
ilikiler son derece elikilidir, saptrcdr,
rtbas edicidir, drcdr, kiilii bitiricidir,
ldrcdr. Bunu zmeden gelitirilen bir
iliki tarz, zellikle bir militan asndan
hibir anlam ifade etmez.
Benim tarzm nderliksel tarz oluyor.
Bunun militan tarzdan ayrmn yapmak
gerekir. Bu da bir yntem olarak anlalmaya

deer ve nemini bilmek arttr. En st

dzeyde ulusal ve toplumsal dzeyin
zmleniiyle birincil derecede uratmza
gre, ahsm iin zm yerine ulusal dzey
zmne, yine toplumun krdmn
zmek asndan iliki zmne dikkat
edeceiz. Bir aayla, bir burjuvayla, bir
kylyle, u veya bu kiiyle ilikim ulusal
dzeyin
zmyle
balantl
olmak
durumundadr. Kadn zm de yle
gelimek zorundadr. Ne taklit etmeniz
mmkndr, ne de bunun gerei vardr. Bu
tarihsel bir yaklam tarzdr. Baarabilirseniz
ne mutlu size, baaramazsanz kaybedersiniz.
Eer zm baaryla yerine getirirseniz
devrimi ilerletir ve sosyal ynn gelikin
klarsnz; aksi halde devrimi snrlandrm
olursunuz. Btn bunlar da anlayabilmeniz
iin ipular, yntemsel yaklam veya
erevesi oluyor.
Erken yalarda devrimci olmaya alan
birisi olarak, ilikiye kukuyla bakmann
anlaml olduunu tekrarlamama gerek yoktur.
Evlilik kurumlarna ok erkenden duyduum
tepki ve kendime sorduum sorular anlamldr.
Dzen snrlar dahilindeki yaklam tarzlarna
kukuyla yaklamam, yine ky koullarndaki
erkek ve kz ocuklarn ilikilerine eitlik
dzeyinde anlam vermem, ortaklaa oyunlara
ve almalara katlmam anlalrdr. Daha
sonraki kopularn eletirel temelde olmas,
erkek hakimiyetinin geliimine tepkisel
yaklama veya onu fazla anlaml bulmama, en
azndan ona katlmama anlamldr. Abartlm
erkek kiiliklerini grmek ve onlara tepki
duymak nemlidir. Yine kadnn ok
drlm durumundan nefret etmek, giderek
dilsizleip anlamszlaan, hem fiziki hem de
ruhi olarak krelen ve tkanan kadn normal
grmemek ve ona tepki duymak anlamldr.
Yine okul srelerinde, zellikle Kemalist
eitim kurulularnda burjuva yaklamlar
kendi gcnn stnde grmek ve ona
uzanmamak, ona zenti duymamak, sorunlar
yaansa da -hala genlik adr- bu konuda
belli bir muhafazakarl veya kendini snrl
tutmay
yaamak
anlamldr.
Genlik
yllarnda ya zel ev ya da genelev ilikisiyle

14
cinselliin yaanmasna duyulan tepki de
laanst olma, stratejik ili-kiyi, kritik
anlamldr.
ilikiyi, sonu alc ilikiyi btn zorluklar ve
zel ev ilikisindeki tatmin yalnz
so-runlar kadar zmleyici ve mcadeleci
cinsellikte yaanmaz, psikolojik tatmin de
yanyla esas almak bizde bir alkanlk haline
vardr. Bir Krt zellii olarak ok kkl ba
gelmiti. Bunlar ilgimi eken nemli iliki
balama, adam etme, adam olma hep bu
biimleri oluyor. Allagelenden, statkodan
ilikiyle anlr. Toplumun zel ev ilikisi fazla
ve tek dzelikten fazla etkilenmiyorum, bunlar
gelikin olmaynca veya olanaklar buna el
houma da gitmiyor. Bunlar merakm daha
vermeyince, genelev devreye girer. Genelevin
ok uyandran, sonular alt st edici, nemli
etkileri ykcdr. Yani geneleve gayri meru
bir mcadele konusu olabilecek durumlardr.
iliki yeri de denilebilir. Genelev ile zel ev
Tarzm yakalayabilmeniz asndan bu
ilikilerinin benzerlikleri ve farkllklar
da nemlidir. Yaamdaki olaylar ve srelere
tartlmaya deerdir. Genelev ile zel ev
yaklamm hep en tehlikeli, en kritik, fakat en
ilikisinin benzerlikleri ve farkllklar
sonu alc noktada olur. Allagelmi olan,
nelerdir? Orada kaybedilen nedir? Acaba
herkesin rahatlkla baarabileceini tercih
aralarnda nemli bir fark var mdr? nk
etmiyorum. Dnlmeyecek, zor akla
ikisinin drme yanlar ok ardr, ikisinde
gelecek, zor benimsenecek olan kendime
de sadece basit bir cinsel tatminle yetinme
sorun yapyorum. Politikada ve mcadelede
belirgindir. Ona da tepkiyle yaklamamz ve
byle diyalektik sreci olan bir kii olmaktan
buna kendimizi kapatmamz anlamldr.
ne kendimi kurtarabildim, ne de baka anlay
Partiyi ilgilendirmesi nedeniyle, biz
benimseyebildim. ok zeki veya dahi
toplumun her snf ve tabakasyla ilikiliydik.
olduum iin deil, bir tarz olarak byle
1970lerde
emeki
olmaya zen gsterdim
kesimlerden
okumaya
veya
kendimi
buna
SZN ERKEK EGEMENLKL
gelenlerin say snrll
zorunlu
kaldm.
Geni
YANLARINIZ KADAR
yannda yeteneklerinin de
ufku veya geni mecras
KADININ DA KLELK
fazla
gelikin
olmay
olabilecek olan tercih
YANLARI BRLEMTR.
nedeniyle,
sosyal
ve
ettim, ama ok da
ZATEN BU BRLEME
ekonomik ynleri gelikin
gerekiydim. Baarma
TARZINIZ, PARTNN BAINA
olan kesimlerden genlerin
imkn ok zayf, fakat
BELA OLAN TARZ OLUYOR.
daha
fazla
gelecei,
baarlmas
imknsz
NDE BROK KRLL,
dolaysyla
onlarla
iliki
olmayan
tercih
KLEL, RGTSZL
kurma zorunluluu bir yerde
ediyorum. Sradan bir
VE MCADELESZL
kanlmazd. Birok aa ve
renciydim, derslerimde
BARINDIRIYOR. BAST
memur
ocuuyla
iliki
ok
baarlydm
ve
ZAAFLARIN BULUMASI,
kurduk.
Gruplamamz
dzen snrlar dahilinde
CNSELLN BAST
oluturan nemli bir kesim
mkemmel olabilirdim.
TKETM OLUYOR.
aa ve memur ocuuydu.
Bu
beni
hi
Bayanlar
sz
konusu
ilgilendirmiyordu,
bir
olduunda da kesinlikle byle olmak
devrim gerekmez mi diye dnyordum.
durumundayd.
Toplumda hemen her ilikide sradanlk
Fatmayla
(Kesire
Yl-drm)
lleri sz konusu olduunda ansmn iyi
gelitirdiim ilikileri deerlendirdiimde,
olduunu belirtebilirim, ama hi birisine fazla
olduka anlaml sonularnn olduu ortaya
ilgi
gstermiyordum.
Hep
maceralar
kyor. O zamanki dnce ve anlaylar da
peindeydim.
Ama
sizin
sandnz
ha-trlyorum. nemi daha ge-nelleyici ve
maceraclar gi-bi deildim, o konuda ok
riskli olduu kadar, sonu alc olduu da gyeteneksizdim, fakat g-cmn ok stnde
rlyor. Birok ilikimde yntem olarak
ve kendimi zorlasam belki bir adm tutturabilir
denediim bir yaklam burada denedim; oveya herhangi bir yenilii yakaladmda srar

15
etsem orada bir sonu alabilirdim.
Byle
yaklamlar
byk
bir
alkanlk ha-linde kendini dayatt gidiyor.
Fatma, 1925ler-den 1940lara
kadar yaa-nan tm Krt isyanlarnda
rol
oynam,
hatta
TCnin
kurucularyla ok sk balantlar
iinde olua gelen ibirliki bir
aileden gelme bir kiiydi. Onunla
ilikim kendi bana ne kadar kuku
gtrecei ak olan bir ilikiydi. Onu
neden gruba alyoruz ve neden buna
direkt ben n ayak oluyorum? Solcu,
sosyal oven birok grubun iinde ele
alnmas gereken bir kiiye neden el
atyoruz veya o neden bize el atyor?
Hatta bizim grubumuzun yeleri bile
bu ilikiye fazla akl erdiremiyorlar.
Hem Krt isyanlarnda bu kadar
olumsuz rol oynam bir aileyi, hem
de fazla bu ilere gelmemesi gereken
bir bireyi biz neden en ne almaya
alyoruz? Hakl olarak grubumuzun
selameti asndan endieler ve kukular srp
gidiyordu. Emeki veya zellikle daha o
zamandan bile proleter kkenli genler
diyebileceimiz
kiilerle
bir
grup
oluturuyoruz. Snf zne dikkat etmemiz
gerekirken, byle bir iliki dikkat ekici,
grubun selameti asndan endielere yol ac
niteliktedir. Ama dikkat edilirse ilgimiz de
gelimitir, kendisini gruba katalm diyoruz.
lgi duyuluyor; iyi birisi, solcu ve sosyalist,
aslen Krt, biraz bilinli, kadn olarak da iyi
bir rnek tekil edebilir. Bu, psikolojik ve
siyasal bir yaklam oluyor. Hatta acaba ajan
olabilir mi veya bizi devlete ne kadar ekebilir
diye dndrc bir konumu vard. Ama
burada anlalmas gereken ey, aslnda bir
toplumsal gereklikten kama yerine, onun
zerine yrme merakdr. Bu tip, aile ve kii
itibariyle Krt olay iinden geliyor. Ailesi,
Krt isyanlarnda ok tehlikeli bir konumla
karmza kyor. Kendisi solcu ve sosyalist
olduunu sylyor, hatta Krdm de
diyebiliyor. Mcadeleci bir kiilik, Bu
kimdir, bunu anlayalm diyecektir. Benim
tarzmn mcadeleci tarz olduu imdi daha

iyi anlalyor. Onu grup iine tam bir yolda

aday gibi deil, mcadele edilmesi gereken
bir tip olarak ektiimiz anlalyor.
Basit
Zaaflarn
Bulumas
rgtszle,
Mcadelesizlie
ve
Siyasetsizlie Gtrr
Krdistandaki diyalektie gre gurubu
oluturmada hayli nemli olabilecek bir
balang yaplyor. Bizim grubun dier
yelerine braksak kendisini kovacaklar. Fakat
bizim yrttmz gibi hep mcadelecilii
esas alan birisi oldu mu, o kadar tehlikeli
olmayacak
veya
sonucu
mcadele
belirleyecektir. Ankara ortamnda solculuun
son derece etkili olduu bir dnemde byle bir
grup oluturuyoruz. Karmzda da ailesi Krt
isyanlarnda ileri derecede kart bir rol
oynam, ama kendini solcu ve hatta Krt
sanan birisi var. Buna ilgi duymazsak, siyasal
uyanklk iinde olduumuz belirtilemez.
Kald ki, bireyin kendisi de nderlik rolne
soyunmutur. Aile nderliksel bir ailedir,
ibirlikilik Krdistanda egemendir ve belki
de o snftan olan birka aileden birisidir.
Fatmann solculuu tercih etmesinin
nedeni, o dnemde etkili olmann yolunun

16
solcu olmaktan gemesidir. Solculua veya
yeni gelien Krt sorununa bir yaklam
gelitirmezse, gen bir li-der aday olarak hibir yeri olmayacak-tr. Dolaysyla eski
statlerini srdr-mek asndan Krt-lk ve
solculukla il-gileniyor; en geli-kin grup
hangisi di-ye gzetliyor. Biz istesek de
istemesek de o kendini bize dayatacakt.
Demek ki karmzdakinde, Krdistana
dayatl-m olan ibirliki-liin egemenlik tutkusu ve kolay kolay ncl brakma-ma ok
etkili bir zellik olarak mevcuttu. Bizim ise
yeni bir snfsal temelde ve sosyalizm
anlayyla sorunun zerine gidiimiz vardr.
Bu, kar karya gelmemize, bylece grubun
ok elikili bir tarzda oluumuna neden
oluyor. Bylece bandan itibaren grup
bnyesine byk bir mcadele tohumunu
ekmi oluyoruz.
Benim birok ilikim de byledir. Bu
hemen hepiniz iin mcadeleye giri tarzdr.
Snf
ayrm
yapmyorum,
hepinizi
mcadeleye aryorum. Fakat emein lehine,
emein nderliine nasl yklendiimi de
gryorsunuz. Bunun doru bir tarz olduu
anlalyor. Bu nedenle parti iinde mcadele
arttr. Bu tarz Maoda farkl geliti, Leninde
de vard. Nitekim parti ii mcadele doru
verilmezse, reel sosyalizmde olduu gibi,
yetmi yl sonra da olsa yenilgiye gtrr ve
nitekim gitti. inde de byle oldu. Mcadele
nc rgt iinde ok amansz .ir biimde
verilmez ve nc ilikiler iinde ok daha
salam ve ustaca yrtlmezse, yetmi yl
sonra da olsa bir devrim kaybedebilir. Bu
nedenle ilk kn en temel ilikilerine bile en
amansz bir mcadeleyi dayatp balatmamz
mahirce bir yaklam oluyor.
Ben ok mahir biri deildim. Bu bir
nevi alkanlk veya bir yaklam tarzdr. Ben
bunun sonularn kaldrabilir miydim?
Aslnda o kadar hazr da deildim. Ama bana
gre, kendime gvenip kaldrabilirdim. Yani
davranlar daha da incelenirse, mcadelenin
kapsn aralama, tarihte olup biteni rtbas
etmek yerine ama, bir ilikiye boyun emek
yerine ona sahneyi ama isteim nemlidir.
Veya buna Buyur, naslsn? demek, yaparken
de bunu drst ve iyi niyetli yapmak, Solcu

musun, o zaman solculuun gereklerine buyur;

Krt msn, Krtln gereklerine
buyur deyip ok ciddi ve tutarl, en ileri
dzeyde ve btn iin amalarna gre
yaklamak yerindedir.
Bu temelde duygular da olabilir;
duyguya da sayg ve candan bir ilgi gsterilir.
Bu da eksik edilmiyor. Herhalde bu da
mcadelenin nemli bir yandr. Ama sizin
iliki tarznza baktmda ve ilikilerinizi
zmlediimde, ilikilerinizin mcadele
yn, snfsal yn, ama yn hi yoktur;
sadece ve sadece zayf insanlarn bulumas
var. Byk ihtimalle burada kaybediyorsunuz.
Mcadeleci tarznzn ok yksek boyutlu
gelimemesi, ilikilere teslimiyeti tarzda
yaklamanzdan ileri geliyor. Partimiz iinde
bu ilikilerin neden yksek deeri yoktur?
nk bunlarn yksek mcadeleyle kazanlan
ilikiler olmad anlalyor. Teslim olmu,
birbirinizi teslim almsnz. Benim yaadm
rnek bunu son derece arpc aklyor.
nk bu ilikiyle ulusal ve snfsal ynden,
cinsi ve kltrel adan hesaplayorum, hatta
nderlik lleri asndan hesaplayorum.
Bu, kendi bana belay almak gibi bir durum
oluyor.
Sizin kadn-erkek ilikiniz ise, mutlak
uyum arz ediyor. Seni ok seviyorum;
bulutuk, uyutuk ve bir ift olup ktk
diyorsunuz. Acaba yle mi? Gelitirdiiniz
iliki zgr bir temelde midir? nk bu bir
sava iin gereklidir. Sizin erkek egemenlikli
yanlarnz kadar kadnn da klelik yanlar
birlemitir. Zaten bu birleme tarznz,
partinin bana bela olan tarz oluyor. inde
birok kirlilii, klelii, rgtszl ve
mcadelesizlii barndryor. Basit zaaflarn
bulumas, cinselliin basit tketimi oluyor.
Bu basit cinsellik tketimi, basit zaaf
bulumas rgtszle, mcadelesizlie ve
siyasetsizlie gtryor. Ordulamaya gelince
de
bitie
gtryor.
likiyi
byle
kurmusunuz, sonular da byle oluyor.
Bazlar adeta birbirleri iin partiye
gelmiler. Kzlar ve erkekler PKKye sosyal,
siyasal ve askeri amalar iin deil, toplumda
ve ailede sktklar iin birbirlerini alp
geliyorlar. Biri gidince dieri yaayamyor

17
veya istedii bireysel iliki olmaynca
bunalma giriyor ve yetenekleri yokmu gibi
davranyor. Demek ki hata balangta
yaplmtr. Benimkinde neden byle olmad?
Benimki son derece elikili veya byk
mcadeleyi art klan bir ilikidir. inde
byk bir mcadele, istihbarat ve ajanlk
mcadelesi var. Kendisini siyasal lider sayyor
ve bir de nderlik uruna bir mcadele
yrtlyor. Bu elbette farkl bir siyasal
yaplanma, siyasal bir mcadele olacaktr.
Kltrel olarak farkldr, byk bir kltrel
mcadele olacaktr. Sosyal stats bal bana
bir snf mcadelesini gerektiriyor. Kadn
olmann da kendine gre dayatt baz ller
var, bu da cinsler aras byk bir mcadeleyi
getirir.
Bu konuda sizin gibi olmam iin boyun
emem halinde birok ynden yenilmi
olacaktm. Basit bir cinsellie ve duygusalla
uyum gc kazandrmak iin, erkek kza kz
da erkee boyun eer. Bu sizin iin mubahtr.
Ama bu konuda kendimi biraz savunma gerei
duymam byk bir mcadeleye yol at.
Sosyalizme gre ilikiler, rgt lleri,
propaganda tarz, zgrlk ve eitlik lleri
var. Ama o bunlar uygulamyor, nk
Krdistan nderliine oynuyor. Erkek
egemenliinden
daha
fazla
kadn
dknln kullanarak, ok basit bir kadn
oyununu oynayarak grup zerinde hakimiyeti
dnyor. Sonra aa kt ki, Krt
erkeinin derin zaafn yakalam, evremdeki
ok deerli arkadalara bile o tarzda
yaklamtr. Kemal Pir bunu ok erkenden
fark etmiti. Byk ihtimalle hi almadan
kadns zellikleriyle gurubu etkisi altna
almak istiyordu. Szm ona yedi sekiz
yalarndayken, feodal ibirliki llere gre
bir nder olarak yetitirilmitir. Sosyal stat
tmyle onu bir nder olmaya itiyor, bunun
ise emekle hibir balants yoktur. Hem
ulusal ihanet ve sosyal kartlk zellikleriyle,
hem de kadns zellikleriyle oluturduu bir
nderlik sz konusudur. Bylece gruba ok
hazrlkl ve planl geliyor. Bizim ise bunun
karsnda her bakmdan yetersiz bir
durumumuz
var.
Sosyal
ynden
paralanmlk var, ciddi bir nderlik hazrl

mevcut deildir; yine kadn fazla tanma

durumu yoktur. Bir erkein bile nasl erkek
olmas gerektii konusunda kukularm var,
kendimi bir erkek olarak fazla ll
hazrlam deilim. Sadece baz genellemeler,
baz ilerin nasl olmas gerektiine dair
hislerim ve sezgilerim var.
Benim iin nemli olan, ounuzun
erken yata kendini kaptrd durumlara
kendimi drtmememdi. Yani kolay anlatk,
uzlatk karakterinde bir durum olmad ve
anlaamadk. Baz arkadalarmz vuralm,
atalm diyor. Bizim grubun baz deerli
yeleri, erkenden en sert biimde bir
cezalandrmay dnyorlar. Bu acaba doru
olabilir miydi? Daha sonra aa kt ki,
cezalandrmak veya grubun dna atmak
byk bir ihtiyatszlk olurdu. Kendisi
neredeyse devleti temsil ediyor. Onunla
aristokrasiyi, feodal ibirlikilii kontrol altna
almz. Balangta bu kadar bilinli
olunmayabilir. O zaman sadece sezgiler vard.
Kadn zgrln kontrol altna almz. Bu
konuda kendimizi braksak, adeta erkenden
dmann insafna terk etmi olacaz. Zaten
bu u anda byk bir olaydr. TCyi zorlayan
bir iliki durumuna da dntrld. Devlet
byk ihtimalle 1976, 77 ve 78de bu iliki
yoluyla bizi kontrol altna almaya almt;
biz de bunu biraz sezgisel, daha sonra bilinli
olarak deerlendirmeye altk. Devleti ve
ibirliki kesimleri bununla kontrol ettik. Yani
prototiptir, ama anlam byledir. zgr kadn
olayn, nderlik ekimesini, hatta nderlik
olayn bununla aa kartmak, bizi erkenden
ok usta bir mcadele verme gereine zorlad.
Batan
savmac
yaklamlarla
sorunu
geitirmedik.
1978de arkadalarn Fatmay tasfiye
etme kararll ortaya kyor. O zaman ben
de bir tavrn sahibiydim, hatta kaldm evden
bile kamtm, ama yine de kendimi bu
ilikiye adeta mecbur hissediyordum. Bunun
duygusal veya cinsel bir mecburiyet olduunu
sanmyorum. imde Sen bu ilikiye
muhtasn, u anda bu iliki sana gereklidir,
bunu atamazsn diyen bir his vard. imdi
daha iyi anlalyor ki, siyasal bir tedbir olarak
da bu ilikiye tahamml ve mecburiyet ok

18
etkilidir. Yani gerek Ankaradan gerekse
Arcayrek, bu konuya ilikin olarak, Devletin
Diyarbakrdan k iin bu iliki bana
en byk gaf diye yazd. Pilot bizi amansz
gerekliydi. ok mecburum, balym derken,
aryordu; kye kadar gitmi, nerede
kukularm da, mcadelem de ok akt.
olduumuzu sormutu. Fatma da evin iinde
Kar taraf da bo durmuyor. nk
adeta kabul edilemez, amansz bir yaanty
kendisi de byk ihtimalle temsil ettii
dayatyordu. Sonradan devletin bunlara dayal
tarihsel konumunu bizden daha iyi biliyor ve
bir izlemeyi yeterli bulduu aa kt. Bu
bizim de neyi kurtarmak istediimizin
arada Ecevit de babakand. Daha ok
farkndadr. Aslann azndan lokmay
izlemeyle yetinme, byk ihtimalle bir
kurtaryoruz. Krt sorunu kurtulua doru
kuraldr. Tabii bunu kontrgerilla daha sonra
gtrlyor ve byk ihtimalle sorun onun
Ecevite ar detti. nk benim o tarz idare
denetimindedir. Dolaysyla tahrik etmek ve
edilmemin yetmediini ve bunun da Ecevitten
erkenden sonu almak iin ne gerekiyorsa onu
kaynaklandn biliyorlard. Kald ki Ecevit
yapyor. Kadnlyla oynuyor; varolan liderlik
de bilmez, nk o zamana kadar PKKnin ad
vasflarn ve siyasal bilincini gl bir
bile yoktu. Ecevit nereden bilsin? Dier
biimde kullanyor, ok ll ve dengeli
solcular veya Krtler ok daha etkiliydi.
davranyor. Bu konuda ls ve dengesi zayf
Onlara da dayatlan ey izleme ve dergilerdeki
olan veya planl olmayan biziz. Bizim
gr sahiplerini yakalayp mahkemeye alma
amacmz, kendimizi dayatmamz farkldr. O
tarzndayd.
Bizim
iin
de
onu
da kendine gre beni kontrol ederken,
uygulayacaklard. Yani burada da Ecevit
Krdistan halkn, onun nc rgtn kontrol
bilmeden ona yardmc oldu demeye
ettiini dnyor ve brakmak istemiyor. Ona
getiriyorlar. Sorun bu deildir. O koullarda
gre biz gnlk olarak gelime kat ediyoruz.
onlarn daha fazlasn yapmas mmkn
Bu nedenle bir haftalk, bir aylk yaamm TC
deildi. Ama yine de ok nemlidir, nk
iin lmcl bir darbe oluyor. Bu biraz da
bizim kmz, her-hangi bir k de-ildi,
onun sayesinde, ona ramen, onunla savam
son derece tehlikeliydi, bunu o zaman da fark
iinde, karlkl bir eliki iinde oluyor.
ediyorlard; ama son derece zavall da
Devlet byk bir ihtimalle, Pilot
gzkyordu. Bizi mutlak denetimle-rinde
(Necati Kaya) denilen tiple de iin iindedir. O
sayyorlard.
da bununla balantldr. Biri bir taraftan, teki
Biz daha sonra Ankaradan ve hatta
dier taraftan kontrol altna alarak, 1978 yln
Diyarba-krdan kncaya kadar bilinli bir
sonulandrmadan
bizi
bitirmeye
tarzda bu atmosferden kendimizi kurtarma
alyorlard. Birbirimizle scak bir savam
gereini duymadk. Bunun devleti byk bir
iine girmiiz. Hatrlyorum, o zaman elinden
yanlg iine ittii ve taktiin tuttuu ortaya
bir bardak ay alnmyordu. Temmuz
kyor. Bu ok nemli bir taktikti. O zamana
scanda yaam neredeyse dayanlmaz
kadar ben de maa almtm, onlar zaten
boyutlardayd. Ama yine de bu ikili ilikinin
devletten alyorlard ve biz o parayla grubu
etkisi altnda bir
yrtyorduk.
mcadeleyi
Onlar
kendilerince
SZE AKI YAAMAYIN DYEN YOKTUR, AKI
yrtme
beni izliyorlard,
YAAYIN, AMA AKIN KANUNLARI VE
zorunluluu vard.
ben ise onlar
KURALLARI VAR. KRT OLAYINDA
yi
ki
kullanarak birok
ZMN, SEVGNN VE AKIN YOLU NASIL
mcadeleyi
ilikiyi
OLABLR? BUNUN BLMSEL LLERN
verebilmiiz. nk
yrtyordum.
VERMEYE ALITIM, AMA OK ZOR
bu olmasayd, acaba
Onlar beni mal
DYEREK N KOLAYINA KATINIZ. KADIN
Trk
Devletinin
gibi
ellerinde
ELDEN GTTKTEN SONRA TOPLUM FAZLA
yneli tarz nasl
tuttuklarn
AYAKTA KALAMAZ.
olurdu? Daha sonra
sanyorlard.
gazeteci
Cneyt
Elimizde,
devletin

19
adam her an yannda, istediimiz an
getirebilirler dncesindeydiler. Beni 1978
knn sonunda Ankarada bekliyorlard.
Btn verdiim izlenimler, bizim Ankaraya
dneceimiz ynndeydi. Hatta Diyarbakrda
ev tutulmutu, evin teberisi bile alnyordu,
biz de rza gsterdik. Raporlar byle gidince,
farkl bir plan gelimeyecekti. Benim aniden
ve gizli bir biimde, nce Pilota ve sonra o
bayana haber vermeden Ortadouya km,
bir nevi devletin byk boa karl oldu.
Bunu bu kadar ak yapmyorum. imdi
bunu aka izah ederken ne bu kadar
bilinliydim, ne de bunu aklayabilecek
durumdaydm. Biz de izliyorduk. O seni
kullanmaya alrken, sen de kullanacaksn. O
ne kadar kurallar zorluyorsa, sen de kurallar
zorlayacaksn. yi niyet ve doru yaklamlar
sendedir; ama kar taraf zorluyorsa, sen de
ona gre zorlayacaksn. Teslim olmak yoktur.
Eski Krt tarzna gre, Bu kadn niye byle?
deyip bitirmek yoktur. Arkadalar bile
kukuluydu, Tekoin adnda bir grup Niye
Pilotu vurmuyorlar? diye soruyor. Oysa
Pilotu vursak, devleti uyandracaz. Bu
yzden de epey muhalefet gelitiril-mek
istendi. Son derece drst bir ilikiyle yola
k-yorum. Balang-ta ajandr, kullanacam diye de-il, yolda olabi-lirler diye
yakla-yorum;
fakat
ih-tiyat
elden
brakmyorum. En yakn-larm da olsalar
yleyim. Bu nemlidir.
Sizin iin dikkat ekici olabilecek bir
noktay daha belirtmeliyim: Bayann dikkat
ekici ynleri var, erkekleri olduka etkiliyor.
Krt erkeinin de kadn konusunda ne kadar
zayf olduunu biliyorum. Dnce retme ve
grubun oluturulmas benim sorumluluum
altndadr; fakat bayan adeta gizli bir el
biiminde grubu alt st ediyor. zellikle kadn
olarak etkileyici ynn kullanarak bunu
yapyor. Ben hi bir kza evlen veya evlenme
diye dayatmada bulunmam. Szl ve benzeri
kavramlara da deer vermem ve anlaml da
bulmam. Ama o zaman tersini yaptm; tedbir
tedbirdir deyip bu bayana, grubumuzun iinde
iyi bulduun bir kiiyle szlesen daha iyidir
dedim. Aslnda bu ok isabetli bir sylemdir;
benim yaptm isabetli ilerden birisi oluyor.

Bu ben de olabilirim, hatta baka bir arkada

da olabilir dedim. Kar taraf aslnda
tutumumu izliyordu. Ben bu laflar bouna
sylemem ve olduka da ilgi duyuyorum.
Bunlar sylerken, tam bir taktik yapyor
havasnda deilim. Bu da bana gre bir
zmdr. O, ilikiyle grubun inisiyatifini ele
geireceini dnyor. liki kurduu erkek
arkada, grubun nde gelen veya iyi birisi
olabilecek bir yesiydi, en azndan buna
adayyd. Onu seerken, byk ihtimalle
onunla ileri ilerletebileceini dnyor. Bu
anlay bu kiide var, bununla grubun
inisiyatifini ele geirecek ve beni dlayp
istedii sonucu o zamandan alacaktr. Ama
sonra bir bakt ki, karmdakinin fazla ans,
hatta hi ans yoktur, tekrar benim teklifime
yneldi.
O aileyle ilikimi hatrlyorum. Nasl
baardm diyordum. Oysa ok zordu, ama
denedim, cesaretle adm attm, eve girdim.
Krdistan llerine gre son derece iyi
denmi, hatta ok klasik bir evdi. Nasl
cesaret ettiime ve kendimi nasl uyarladma
ben bile ayorum. O da hayli kukuluydu.
Acaba bu gerekten yksek bir akn sonucu
mu, yoksa bu tavrn iinde siyasal bir amac
m var? diye dnyordu. Tabii bunu
bilmemesi mmkn deildi; ama onun da
buna ihtiyac vard. Kendi siyasal amac vard
ve kadnln -kadnlna dayanma en byk
silahlarndan birisi oluyor- kullanarak sonu
almak istiyordu. Bu onun asndan da kendi
iinde yrtt uzun bir tartma gerei
oluyor. nk davranlar btnyle byle
gsteriyor. Eer yksek bir akn veya ilginin
sonucu iliki gelitiren biri olsaydm, beni esir
alacakt. O da ounuzun girdii duruma
benzer bir duruma girmemi bekliyordu. Fatma,
Siyasal nderlii ben daha iyi yapabilirim
hesabyla yaklayor, ama benim de siyasal
nderlikten vazgemediimi gryordu.
Bu durumda normal bir iliki asla
gelimez,
bir
ekime
srp
gider.
Mcadelenin srp gitmesi ve gittike
kzmas kanlmazdr. nk amalar ok
farkldr. Aslnda bayann kendisi byle bir
ilikiye yanamayacak, ama son derece
etkiliyor ve daha sonra da buna devam etti.

20
Kadnln bir silah olarak kullanma iini
byk ihtimalle bilinli yapyordu. Dkn bir
kadn olduu iin deil, Krt erkeindeki
zayfl derinden bildii iin kadnln bir
silah
olarak
kullanyordu.
Bunu
deerlendirmelerde dile getiriyordu veya ben
buna tanktm; erkekleri en ufak bir yaklam
tarzyla kontrol altna alyordu. Daha sonra,
1986ya kadar tek bir kza nefes aldrmama;
gerek kendisinin bizzat ynelimleriyle, gerek
kulland baz kzlarla evremizdeki tm
erkek arkadalar kontrol altna alma iini ok
baaryla yrtt. Aslnda bu konu da
anlalmaya deerdir. Amansz bir biimde
grubun zerinde duruyor. ne kmak isteyen
herhangi bir bayan nefessiz brakt gibi,
kendine balyor ya da ldrme dahil
cezalandryor. Bir erkei ya tam grup dna
atyor ya da kendine balyor. Kadn-erkek
ilikisini de tamamen bu temelde kullanyor.
Benim amdan bunun ok riskli bir
olay olduu balangtan bellidir. Bir tedbir
almm. Serbest hareket ederse, btnyle
allak bullak edecek. Kurallara balamak
istiyorum, onu da tanmad ortaya kyor.
Ben de ilikiye muhtacm. nk Ankaradan
ve Diyarbakrdan k yapmak o kadar kolay
deildir veya sizin yaptnz gibi olmuyor.
Devlet daha 1975te, bizim Krt Ordusunu
kurduumuz biiminde bir bilgi almt veya o
tarzda bir yaklam vard. 1975te, 1976da
devleti bu konuda etkisizletiremezsem, hangi
eylemle grubumu salam kartacam? Mahir
ayan rgt kurdu ama iki ay yaayamad.
TKKO kuruldu, hakeza yle oldu. En deme
ihtilalci rgtn bile mr birka ay
gemiyordu. Benim de Krt Ordusu adna
yapabileceim alma belki bir hafta bile
yaayamazd. Gizli partiler kuruluyor, iki ay
sonra aa kyordu. Mustafa Suphi parti
kurdu; geldi, yar yolda denize gmld.
Deniz ve arkadalar daha ordu olmadan
daraacna gittiler. Kaypakkaya Dersime ilk
eyleme geldi, karga tulumba gitti. Yani TCye
kar tek bir baaran rgt rnei yoktu. eyh
Saiti daha isyan etmeden kontrol altna
aldlar. Yine Seyit Rzay kandrp daraacna
gtrdler. Bunlarn hepsine adm bile
attrmadlar. Krt aydnlar, Krt szcn

bile sylemeden etkisizletirildiler. KDP

kuruluyor; on gn gemeden Faik Bucak
provokasyonla, hem de airet kavgas ss
verilerek imha ettiriliyor. KDP, 1970lerden
itibaren bir ajan rgt olarak ilev gryor; biz
ortaya ktktan sonra da bize KUK biiminde
dayatlyor.
Sosyal oven Trk Solu daha sonra
Krt meselesinin arptlmasnda mutlak
anlamda kullanld. TKPden en solcuyum
diyenine kadar byle kullanld. TC
egemenleri sol iinde bunu yaptklarna gre
baka yerde de yapacaklard. Jandarmasn,
polisini ve istihbaratn bir yana brakalm, bir
szma birimi bile en deme rgt bitiriyor; bu
mutlak anlamda byledir ve bize de
uygulanyor. Nitekim biri kadn, biri erkek
yoluyla iki szma yapyor. 1975ten itibaren
szyorlar, bol para ve gl adamlarla beni
aralarna
almlar.
Burada
da
ap
geniletilebilecek bir yaklam tarzmz var.
Pilot srarla bizi eyleme sevk ediyordu. ok
para getirecek birka eylem nerisi vard. O
zaman bunun ajan olduu sonucuna
varmamtk. Ama ben uygun deil, gitme,
kalsn dedim. Eylem amacyla para getirme
nerisine kar ktk. Kadn ise benim iin
zel ilikiyle balanm diye dnyordu.
Devlet gnlk rapor alyor, bunlar
benim iin kucamzda diye rapor
gnderiyorlar. Kendimi devlete drt drtlk
balam oluyorum. Uur Mumcunun dile
getirmek istedii olay buydu. Mumcu
APOyu MT mi besledi? diye soruyordu.
MT bizi byle besledi veya biz kendimizi
MTe byle beslettirdik. Gvenliimizi
salattrdk, paralaryla grubu finanse ettirdik,
evlerinde toplant yaptrdk ve entelektel
gcn de biraz kullandk. Baz ilikilere
uzandk ve zamannda syrldk. Bunu da sizin
yaptnz gibi tahrike gelerek deil,
yntemine gre yaptk. ounuzun bunlarn
kucanda imhay yaad biliniyor. Vuracak
msn, beraber mi yryeceksin? Bu byk bir
olaydr, byk bir sorundur, herkesin kolay
yrtecei bir tarz deildir. Krdistanda her
iliki biraz byledir. Bunu aklamamn
nedeni, her ilikinin bizi benzer zelliklerle
kar karya getirdiini size anlatmak iindir.

21
Ben bir film senaryosu dzenlettirmedim;
yaammzn gerei budur. inde duygu, zel
iliki, sosyalizm ve sizin sandnz her ey
var. Ama dier yandan benim yaptm
deiik bir ey de var: O da sizin
yaptnzdan ok deiik yaklamamdr.
zin versem en iyi arkadalarm eylem
yapacaklar. Zaten Pilot, Emret, ben nc
kattan atlayaym diyor. Eitilmi birisidir.
Beni Krt olduum iin pilotluktan attlar
diyor. Kadn da ekonomik, sosyal ve siyasal
olarak farkldr, hatta entelektel ve kadn
olarak da mutlaka etkilenilecek bir kiidir.
Byle birileri grubu mutlaka denetim altna
alabilir. Savan bu olduunu belirtmek
istiyorum.
Bunu genelletirirsek, bu ne anlama
geliyor? Krdistandaki ibirliki snf ve ajan
yap halk nasl kskvrak balayp nefes
aldrmyorsa, bizim grubumuzun ahsnda da
kskvrak balama amalanyor. Btn Trk
sol gruplarn zaten balayp bitirdiler. Krt
gruplar zaten ajanlatrlyor. Yeni kan
gurubu da onlar gibi yapmak istiyorlar. Burada
deiik olan, bu durumdan kendini syran
yalnzca benim. Ben byklm veya
baarm bu tarz yaklamma, Krt insanyla
iliki kurma tarzma borluyum. Kadnla ve
erkekle iliki kurmuum, idare etme durumum
var ve idare edi tarzm baary getirmitir.
Grubun dier elemanlarna braksam, bayan
da erkei de yirmi drt saat bile salam
brakmayacaklar. Bunlarla birka yl nasl
geirdiim zerinde durulmaya deer bir
konudur. Byk bir iliki ustalyla yrttm.
Pilota yle bir ey veriyorum ve stne de
yle bir yaklam sunuyorlar ki, tuttuk diye
dnyorlar. Bu benim tuhaf bir zelliimdir.
Bir ocuk bile beni kontrol edeceini, hatta
kullanacan sanr. Bu byk bir esneklik
meselesidir. Beni kullanabilirsin, ama benim
de kendimi dayatma tarzm, iliki tarzm var.
Kim kimi kullanr? Benim amalarm,
tecrbelerim ve tarzm var, onun da var. PKK
ha bitti, ha bitecek iddiasnda olanlar vard.
Ama aldandlar. Halen de ite ve dta beni
kullanmak isteyen birok adam var.
Karasevda, kardelik, yarenlik ad altnda
kimler beni kullanmak istemiyor ki!

Son tahlilde bu ilikiden arpc

sonular karlmtr. Belki psikolojik olarak
byk bir gerginlik altna alndk, belki de
kadn-erkek ilikisinde hibir biimde
yaanlamayacak ve kabul edilemeyecek bir
staty byk bir sabrla yaadk, ama
Krdistanda mutlak yararlanlmas gereken
bir iliki tarzn da ortaya kardk veya onunla
atlatlmas gereken bir sreci atlattk. Krt iin
baka trl bir k yaplr myd? Bunu
tartabilirsiniz. Baka trl grubu Ankaradan
ve Diyarbakrdan sa karmak mmkn
deildi. Mmkn olmad da kantlaryla
ortadadr. Bu anlamda ilk defa bir baar
oluyor. Yalnz grup kurtarlmyor, sosyal
olarak emekilerin nderlii de kurtarlyor.
Bu da sradan bir olay deildir.
Kendi Gereimde Kadn zgrln
Yakalamaya alyorum
Kadn zgrln boan, kadn-erkek
ilikilerindeki zgrl ok tehlikeli bir
biimde saptran, erkei de kadn da imha
etmekten asla vazgemeyen bir yaklamn
almas var. Erkek dakikada bitiyor, kadn da
bu tarz bir plandan baka bir ey dnmyor.
Be on kz vard, btn ileri gleri baz
erkekleri elde etmekti. Baz erkekler de vard,
ilikiden anladklar dknlkten teye bir
ey deildi. Siz olsaydnz kavga ederdiniz.
Ama ben bununla nasl idare ettim? Aslnda
bu byk bir meseledir. Bunu insan ancak
romanla izah edebilir.
Nasl erkekseniz yle erkek olun, nasl
kadnsanz yle kadn olun. Kendi deneyimim
de var. ou da onu taklit etmeye ve
kullanmaya alyor, karmdaki de bu ilikiyi
mthi
kullanyor.
Bunun
yarataca
psikolojik gerginlik her dakikada bir cinayet
ilemeye yeterlidir. Sizin neden ham
olduunuz, neden ilikilerde ok zayf
kaldnz imdi daha iyi anlalyor. Ben dier
konularda da byleyim; bir ile uratm m
sonuna kadar urarm. Devletle uranca
sonuna kadar urayorum. Bu ilikide de
yledir. Kadnda neyin olup olmadn
renmek iin sonuna kadar uratm. Bu,
nemli bir renme metodu oluyor. Bir eyi
yarm brakmak yoktur. Ne var ne yok diye

22
tam anlayncaya kadar peine derim. Bunu
yaparken sizin gibi yapmyorum, ka gz
karmyorum,
kolay
sevdalanmyorum.
Yreim var, ama beynim daha fazla sreci
kavrama peindedir. Bireycilik yapmyorum.
Bu srecin belki her annn bir cinayetle
sonulanmas gerekirken, grubun olumsuz
etkilenmemesi iin tek bir sz sylemedim,
kendimi bir gn bile skmadm. Benim zel
ilikim var, bu zel iliki beni bunaltyor, grup
bana
yardmc
ol
demedim.
Sizin
ilikilerinizin sonular ise her gn bunalm
biiminde partiye patlyor. Sreci ve hatta
Krdistan tarihini bu sreten gl karmak
iin
tek
bir
szntya
bile
yer
verdirtmeyeceim.
Siz ilikinizle partimizin bana bela
getirmisiniz, stelik her gn bunalm teorileri
dayatyorsunuz. Benden hak ve iliki talebinde
bulunuyorsunuz. Buna sadece glnr. Bu
konuda size boyun eecek veya sizin partiyi
uratrmanza frsat verecek biri var m?
likiyi nasl kullanyor, ilikiyi nasl
sonulandryor? Btn bunlar amansz bir
biimde yaamken, sizin birok eyi bitirici,
drc ve zden koparc yaklamlarnza
alet olmam mmkn deildir. Bunun
sonularn daha da tartabiliriz. PKKde
iliki var, kimse kimseyle iliki kurmasn
denilmiyor, ama ilikilerin sonularn
dneceksiniz. Dayanamadm, cinsellik
tutkularm vard demeyeceksiniz. Ben nasl
on yl dayandm? Benim olaanst olduumu
sylemeyeceksiniz. Buras Krdistandr, bu
iliki Krt krdm ilikisidir, burada
Dayanamadm, edemedim laflar olmaz.
Birok kadn ve erkek gelmi, bunlar yle
iliki kuruyorlar ki insan atlatyorlar. Bin bir
emekle ulatmz iliki seviyesini ne hale
getiriyorlar? Kz nasl yaklayor, erkek nasl
yaklayor? likilere byk saygmn olduu
biliniyor. En tehlikeli ajanlk ilikilerine bile
tahamml gcm olduktan sonra, sizlere de
tahamml gcm olur. Ne olduumuzu
anlamak iin bu kiilere ve Trkiye devletine
sorun.
Bu halinizle Krdistan ve PKKyi bir
yana brakalm, orduyu nasl kurtaracaksnz?
Basit alkanlklardan, bir sigaradan bile

vazgemiyorsunuz. Bir kadn-erkek ilikiniz

olmu, o bile sizin iin darboazdr. Krdistan
asndan byk savala nasl yol
aacaksnz? Yiitlik nerede kald? Kadn
diyorsunuz, kadnla ilgilendik, byle kt.
Ben hala Fatmann ok planl ve sicilli bir
ajan olduunu belirtmiyorum. Belki yle bir
ajan da deildir, ama gereklik de budur.
Kadn objektif ajan gibidir, erkek zaten daha
da beterin beteri bir durumdadr. likiyle
nereye varacaz? liki kurmayn demiyorum.
Gerek akn yolunu amak da dahil, btn
kurtulu yollarn ayorum ve hatta
alklarm. Ben de bir delikanlym,
sevmesini biliyorum diyorsunuz. Ama ben,
en sevdiim kz bile olsa, unu dayatyorum:
Sevginin kanunlar var, sevgi yolu uradan
geer diyorum. Acaba onun gereklerine
ulalabilir mi? Sevdiinden ayrld diye
bunalmda olmayan arkada yoktur. Ben de
yle yapsam, aktan ve duygudan eser kalr
m? Krt ak, Krt zm diye bir ey sz
konusu olabilir mi? Size gre her ey baba
usuldr; yle de, byle de olur. Baz eyler
var ki olmuyor. Ben de ak denedim,
sonularn grdnz. Az ok her iliki
byledir. Senin yaadn bir istisnadr
demeyin. Bu genel bir durumdur. Her iliki
biraz byle zmlenmelidir. Belki ayn
benim yaptm gibi yapamazsnz, ben sorunu
ulusal dzeyde zyorum, ama siz de asgari
bir dzeyde zmlemelisiniz.
rnein, Mardinde parti yaam fel
edilmitir. Hibir i yaplmyor ve neredeyse
dmann kontrolne girilmitir. Orann
sorumlusu dmana kat. ldrseniz bile
dierlerini de o yaamdan koparamyorsunuz.
Bunlarn hepsi iliki adna yaand. Yzlerce
ehit, yurtsever halk ve kitle destei birka
ilikiye kurban edildi. Ak ilikisi, kadn-erkek
ilikisi dedikleri bu mu? Koordinatrden
tutalm hepsinin yaad buna benzer bir
durumdur. Ama bu tarz Krdistanda olur mu?
Mardin veya Krdistan erkeinin llerine
gre artk bu kanlmaz bir durumdur. Ama
bunun sonucunda parti bitti! Orada bin bir
emekle zafer kazanm bir kitle var; serhildan
gereklemi, sava patlamas var. Buna
ramen bu iliki partiyi bitirie gtryor.

23
Sadece siyasal adan deil, ahlki ve cinsi
adan bile buna nasl tenezzl ediyorlar?
Kald ki tehlike var, dman zaten bazlarn
snakta vuruyor. Kendinizi nasl byle
snaa attnz, bunun ne gerei vard? Benim
yaadklarm, snak deil ok lks yerlerde
de olsa, cehennem atei gibidir. Ama onlar
snakta cinsel iliki veya duygularn tatmin
etme imknn aryor, cinsellik gdlerini
byle tatmin etmeye alyorlar. Bunun ok
yanl bir tarz olaca aktr.
nderlik gereini ortaya koyduk.
Herkes benim gibi yapsn demiyorum; ama
yurtdnda da, yurtiinde de herhangi drst
bir erkek veya kadnn byle bir ilikiyi
dnemeyeceini bilmesi gerekiyor. ok
drst de olsalar, onlarn nnde zgrlk
grevleri, rgtsel grevler, sava grevleri
var. Kadro iseler, koordinatr gibi bir rgt
temsilcilii konumunu yayorlarsa, ne kadnn
ne de erkein ban kayaca vakti yoktur.
Btn rgtsel grevleri bir yana brakyor,
her gn operasyonda olan dman
grmezlikten geliyor, arkadalarn yem gibi
dmann nne atyor, kendisi de emniyetli
yerde ilikisiyle yayor. Tabii daha sonra
kendisi de bitiyor. te onursuz bir iliki ve
vahim sonular! Bundan ne anladnz?
Dayanamadm, birbirimize almz demek
kleliktir, dknlktr.
Halen bir erkek olarak kendi
gereimde kadnn zgrlk dzeyini
yakalamaya alyorum. zgrlk dzeyinin
yannda rgtsel dzeyle, siyasal dzeyle,
ordulama dzeyiyle, hatta estetik dzeyle
kadn hayranln gelitirmeye alyorum.
Yani ok younum. Yine de bizimkilerin
yaptna bir an bile yaklaabilir miyim? Bu
kadar etkim ve gcm var, istesem sultan gibi
yaayabilirim, ama bunu fazla anlaml
bulmuyorum. Sizden ekindiim iin byle
davranmyorum. Napoleon rneini de onun
iin verdim. Eer mcadele anlayma gre
uygun bulsaydm yle de yapardm, Hz.
Muhammed gibi de yapardm. Ama gereki
olmak zorundaym. Kendime gre bir tarz
yrtyorum. Ben de bir iliki kurdum, bu
ilikinin sonularn gryorsunuz. Binlerce
kz mcadeleye geliyor, kadnla ilikiyi

srdryoruz. Bu da bir tarzdr. 1993te kadn

zgrl ve ordulamas zerine zmleme
yaptm. Halen iliki nasl olmal sorusunu
soruyorum. Hatta nasl yaamal? sorununa
teorik ve siyasal btn boyutlaryla aklk
getirmeye alyorum. Daha bitmi deil ve
halen anlatyorum.
Doru olan nedir, yanl olan nedir;
gzel olan nedir, irkin olan nedir; kabul
edilmesi gereken iliki biimi nedir,
reddedilmesi gereken biim nedir? Ben sizin
gibi kestirip atamam. Baz arkadalarmzn
yapt gibi inkr da etmiyorum. Bu kadar
kadn younluklu alma ok az partinin
iinde gereklemitir. Cinsel tatmin iin iliki
gelitirmek
alaklktr.
Ben
bunu
yapamyorum. Kza Tarihi imkndr, ite
sana bu kadar zgrleme imkn; erkee
te sana da bu kadar vatana, savaa ve
partiye ballk; uran, elinizden baka ne
gelebilir ki! diyoruz. Onlar ise yok diyorlar.
Birileri Bunlar burada bu kadar birikmi,
yirmi drt saatte hepsini nianlayp gl gibi
geindirtelim
deyip
zm
byle
dayatyordu. Bu, zm olabilir mi? Zaten
yle yapsak, o dalarda bazlarnn istedii
tarza bir gn bile msaade etsek, dman
hepsini vururken birisi gzn kaldrp
yukarya bakmaz. Hala bazlar rgtten
intikam
alrcasna
zel
ilikileriyle
uratryorlar.
Bunlar
rgt
ok
zayflattklar iin deil, ok alak olduklar
iin intikam peindeyim. Yani bunlar rgte
biraz saygl olsalard, birbirlerine byle
yaparlar myd?
Birbirinize gstereceiniz ilginin yzde
birini
neden
iki
arkada
iin
gstermiyorsunuz? Ben amansz eitimle
urayor ve halk rgtlyorum; siz szde ilgi
duyduunuz tipe gsterdiiniz ilginin ve
konumann yzde birini neden en nemli
rgt toplantsna gstermiyorsunuz? Neden
halka veya baka bir kadna, baka bir erkee
ilgi gstermiyorsunuz? Neden ikiyzll
gelitiriyorsunuz? zerine gittiimiz olay ite
budur. ok byk bir hakaret var. likiyi bile
yaatmak iin rgt gereklidir. rgtn
propaganda balantlarna dikkat etseniz, bir
eyler kurtarlr; ama yapmyorsunuz, rgt

24
bitiyor. Ufak bir tedbir olsa, grup kurtarlacak;
ama onu imhaya terk ediyor, ilikiyi
kurtaracak ve ak yaayacak diye en byk
namussuzluu yayor. Bu nasl duygudur ki,
bu kadar gz kara yapyor, bu kadar grev
d brakyor?
Siz partiyle siyasal ve rgtsel
temellerde iliki kurdunuz, bunun szn
verdiniz. Biraz samimi ve ak olalm. ncelik
bu ilikileredir. PKK balln ve rgt
ilikisini kabul etmek ok nemlidir. Bu, zel
ilikim varsa onu ikinci plana atmm
anlamna gelir. Ordu yaamna ve gerillaya
ilgi duyuyorsanz, askeri yaamn btn
hususlarna bal olmay kabul etmisiniz
demektir. Bunlar bir tarafa itip kadn-erkek
ilikilerinde zm istiyorsunuz. Bu kolay
olsayd ben yapardm. Benim kadar duygulu
kimse var m? Yedi yamdan beri bu konuda
aray iindeyim. Bu kadar tecrbesi olan,
sizin yaptnz sandnz eyleri yapmazlk
edebilir mi veya daha doru sonu alc
yaklamlar olsa gelitirmezlik edebilir mi? Bu
iin kanunu biraz byledir. Kendimi de, sizleri
de mthi zorluyor, bir adm ilerletmenin
byle salanacan dnyorum. Kald ki,
hazr iliki zaten yoktur. Yz yze, gz gze
geldiler, birbirlerini aldlar. Peki, objektif veya
sbjektif ajan kmayaca ne malm? Zaten
devlet, snflar ve aileler bu temelde yaklam
sergiliyor, neredeyse her iliki bir ajan ilikisi
gibi ele alnyor. u anda en zgrm diyen
kzn veya erkein bile yaklam kleletirici
deil mi? Yan yana geldiniz mi bu
ikiyzll nasl yapyorsunuz? Bu aldatma
deil de nedir? Kendini aldatan, acaba partiyi
ve sava da aldatmyor mu? Bu sorular
kendinize gereki sormazsanz, en byk
aknz da olsa ka para eder? Ak ki rgt
llerine, siyasal llere uyma yoktur.
Aktan anlamazsnz, gdlerle yaamak
istiyorsunuz. Gdlerin yaama ve savama
kabiliyeti var m?
Bu konular daha fazla amak mmkn,
ama siz anlayabilecek misiniz? Anlamak,
sadece bildim, syledim demek deil,
ruhunuza ve bilincinize ileyebilmek, hayatta
baz temel davran kalplarna ve gcne
dntrmeyi
salayabilmektir.
Bunu

yapabilecek misiniz? Acaba bu temelde iliki

zmlemelerine
kendinizi
verebilecek
misiniz? Senin yaptn zordur diyorsunuz.
Bu zoru ben icat etmedim; dmann, kadnn
ve sosyal snflarn durumu ve ulusal gereklik
byledir. Ben de nce bu kadar zor olduunu
bilmiyordum. Ama baktm ki, bunlar objektif
tarihi birer veridir. Bu inkr edilemez. Bizim
kyller inkr ediyor, hepsi Benim bildiim,
benim yaadm diyor. Gerekten yayorlar
m, bir ey biliyorlar m? Sayg duyulur bir
aile yaam var m? Bunlar yaamak zor
diyorsunuz. Zor iin tabiatnda var; kolay iliki
olmuyor. Ben de kolay ilikiyi denedim;
eitilmi, aydn, solcu, Krt bir kz, kim
bilir birbirimize nasl yardmc olacaz, ne
kadar g vereceiz diyordum. Fakat byle
kmad. Kzlar kmsediim iin bunlar
belirtmiyorum. Gl ynleri olanlar da var.
Ama en deme bir kzla gelitireceim iliki
deneyimi, duygusal anlamda da olsa, ikinci
gn yle siyasal sonulara yol aar ki,
farknda olmayarak tam bir ba belas olur.
Bu konuda neden baz dorular ve
lleri gelitir-mek istiyorum? rnein, biri
yneticinin yanna gidiyor, hafif duygusal bir
iliki ardndan yneticiyle zayf bir ikili
oluturuyor ve bylece elden gidiyor. Bu tarz
ilikiye nasl onay vereyim? Yksek zgrlk
tutkular urada kal-sn, kadn zayftr, kendini
kurtarmak istiyor, bunu da erkein ynetim
gcyle ya-pyor. Erkek skyor, kad-nn
zayfln da gryor, kadn hakimiyetine
alarak kendini tatmin etmeyle kar-lk
BU PKK, FIRTINA PKKSDR, TEMEL
BYLE ATILMITIR, YAAMINI DA BU
TEMELDE SRDRYOR. GAFL
YAKLAMAYIN; GAFL
YAKLAANLAR OK KT
KAYBETTLER, OU ZAMANSIZ
GTT. VERMEK DURUMUNDA
OLDUKLARI MCADELENN YZDE
BRN BLE VERMEDEN GTTLER.
SZN ANSINIZ, BU MCADELEY
STEDNZ BMDE VERME
ANSIDIR.

25
veriyor. Btn bunlar PKKdeki zgrlk
gereini inkr etmedir; ona ok tehlikeli, hi
hakk ve yeri olmad halde kaybettirecek
olan bir ilikiyi dayatmadr. Siz bunlarn
tahlilini de bu kadar ince eleyip sk dokuma
tarznda yapmyorsunuz. Buna belki gerek de
duymazsnz, ama iyi bir incelemeci bunun ne
kadar vahim sonulara gtreceini ortaya
karr.
Size ak yaamayn diyen yoktur, ak
yaayn, ama akn kanunlar ve kurallar var.
Krt olaynda zmn, sevginin ve akn
yolu nasl olabilir? Bunun bilimsel llerini
vermeye altm, ama ok zor diyerek iin
kolayna katnz. Kolayna kayorsunuz ve o
zaman namus elden gidiyor. Bazlarnn
yapt gibi yasaklayalm derseniz, o zaman da
kitle elden gidiyor. Kadn elden gittikten sonra
toplum fazla ayakta kalamaz. Dorusunu
yapalm diyoruz, ona da fazla gelmiyorsunuz,
zordur diyorsunuz. Zor olan devrimdir. Zor,
her devrimin ebesidir, baka trl devrimci
dourtamazsnz. Umarm biraz anlamaya
alyorsunuz. Bu konuda son derece zgn
yaklatmz aktr. likileri yasaklamalarla
zmediimiz gibi, drmelere kar da ok
byk bir dikkat iinde olduk. Tartma
zgrl sonuna kadar olmaldr, fakat
gereklerimizle oynamak Cengiz Hann
kanunlaryla oynamak kadar tehlikelidir.
imizde kendine gvenen Napoleon gibi de,
Hz. Muhammed gibi de yaayabilir. Napoleon

gibi birka byk zafer kazann, o zaman

istediiniz ak yaayn. Hz. Muhammed gibi
devrim yapn, istediiniz gibi yaayn. Kald
ki, onlarn nasl yaadn da doru an-lamak
gerekir. Onlarn yaam, Yeilam artistlerinin yaam gibi bir yaam deildir. Biz de
yaamyoruz, Krt bu konuda lmtr.
Kzlarnz ve erkekleriniz si-zin olsun, ama
ikinci gn dman gelip sizi ezer. Gryorsunuz ki, iler ok zor-dur. Kolay
olsayd, ben yedi yamdan bugne kadar
byle urar mydm?
Burada bir takm kanunlar var, iler
biraz kanunlarla idare ediliyor. Herkes parti
tarihi ve nderlik gereini biraz da bu
ynyle bilmelidir. nk bu sadece benim
gereim deil, bir Krdistan gerei, bir
Krdistan zmlemesidir. imdiye kadar
bunu gz nne getirmediiniz ortaya kt.
Size gerekleri biraz daha akladm. Umarm
bundan doru sonular karrsnz. En
nemlisi de ortam tartmaya aktr. Ortamn
tartmaya ak olmas demek, laf doru
sylememek veya tartmay bomak,
davranlar daha da tehlikeli biimlerde
srdrmek demek deildir. Ortaya koyduum
gereklerden her birinizin derya kadar sonu
karmas
gerekir.
Bireycilii
derinletirirseniz,
klelii
daha
ince
biimlerde srdrrsnz. PKK gereinin
zmlenmesi, nderlik ifadesi amanszdr.
Bunlarn sonularna katlanmay imdiden gz

26
nne getirin. Kald ki, sonularn dman
sana dettiriyor. Aileyi kurtarmak iin vatan
terk edenler, bir veya kar iin, bir erkek iin
her eyini ineyenler topluluu kimdir?
Lanetli bir halk gereini kim yayor? Bunlar
size gre o kadar nemli deildir, nemli olan
aknzdr. Oysa ne yle bir ak var, ne de
onun yanndan geebilirsiniz. O halde onun
hayaliyle neden kendinizi aldatyorsunuz?
Bu konudaki tartmalar partinin
bnyesine tardk. Mutlaka baz olumlu
sonular var, tartmaya devam ediyoruz.
Ama disiplini ve zellikle bal kalnmas
gereken esaslar da ok sk gzetiyoruz.
Pratik davranlara mutlak anlamda egemen
klmanz gereken hususlar var. Kadnla
yaanmaldr, ama bunun mutlak zgrlk
kurallar vardr. Ordulamaya ilikin, siyaseti
beraber yapmaya ilikin kurallar vardr.
Bundan kamak ve basit yaklamak olmaz.
Basit yaklarsanz dersiniz, dtnzde
de kaybedersiniz. Bu, kurnazlkla, szm ona
akn gcyle atlatlacak bir sorun deildir.
Bu, tarihi bir sorundur. Yani bana bu kadar
yaplyor da, sizin anladnz anlamda cevap
veremeyecek, bildiiniz tarzda erkeklik
yapamayacak durumda mym? Benim ulusal
onurum sizin gibi yapmam kabul etmiyor.
Kendimi
yetitirme
tarzma,
insanlk
anlayma gre, benim de sizin yaptnz gibi
yapmam mmkn olmuyor. Bunun erkeklikle
de bir alakas yoktur. Bu tip erkekliklerin
iren durumda olduklarn her gn gzlerimle
gryorum. Kadnn kleliini kullanm,
genelevde erkeklik yapm, zel evde erkeklik
taslam! Bana gre byle erkek be para
etmez. Kadn kocakarlk yapm, kendi
kendini yaatm, o kadn da be para etmez.
Byle kadn da istemiyoruz. stediin gibi
yaman erkek, yaman kadn kmaz derseniz,
biz de onunla savam veririz, sizin gibi ii
kestirip atamayz. Bu ok zordur, ama halen
tek bama gtrdm bir tarzdr.
Benim yapt-mn aynsn yapn
demiyorum. Ama bence karacanz
sonular var; mca-dele iin, vatanse-verlik
iin, rgtlen-me iin mutlaka gz nne
getirmeniz ge-reken baz sonular var. Bu
kadar irkin ilikilerinize neden boyun

eeyim? Ne-den irkinlie pay b-rakaym?

Biz gzel-liin de savamn veriyoruz. liki
gzelliini yakalamadktan sonra, irkinlii
yaammza neden sokalm? Bu kadar
kapsaml dnyoruz ve yaammz bu
temelde
eitiyoruz.
Eksikliklerimiz,
hatalarmz, baz yanllklarmz olabilir, ama
esas dorultu budur. Bu dorultuya byk bir
abayla yaam ans verdirilmeye allmtr.
Gerisi ne olabilir? Sanyorum onu yine
mcadele belirler. nderlik bu ynyle de bir
gerei veya kendi gereini ifade ediyor ve
Krt gerei iindeki yerini ortaya koyuyor.
Bu anlamda sizi bunun btn sonularn
zellikle partilemeye, rgtsel yaama ve
askerilemeye nasl dntrmeniz gerektiini
vurgulayarak zmeye aryor.
(...)
Bu i bir kiide somutlamayabilir, ama
bir tipolojidir, soyutlama aracdr. Her biriniz
bu tipi az ok yakalamaya alacaksnz.
Burada gerek bir roman konusu ileniyor.
zmlemelerle
muazzam
bir
roman
edebiyatna ilerlik kazandrmak mmkndr.
Burada ruhlar ve davranlar mthi ele
alnyor, ama btn partimizin veya bizim
ilikilerimizin
bana
getirilenler
ok
tehlikelidir. Hi olmazsa sabrl olun, ilikileri
hemen arptmayn, birbirinizi inkr da
etmeyin. nkr da, birbirini hie sayma da ok
tehlikelidir. Fakat dnsel ve davransal
birok durumu yeniden gzden geirmeyi, bu
konuda gerek bir yaratcla ynelmeyi bilin.
Sanat yapmak istiyorsanz bu temelde yapn.
Savaa m katlmak istiyorsanz katln.
Sevginizi gelitirmek istiyorsanz gelitirin.
Baka trl olmuyor. Hangi ortamda sevgi
geliebilir, nasl sevilebilir? Bunun doayla,
savala ve zindanla ilikisini ok iyi ortaya
koyabilirim. Siz bu konuda yaratclktan
uzaksnz. Sevgi zaaflarn bulumas mdr,
yoksa gcn dorua kmas mdr? Btn
bunlar anlatabilirim. Aslnda btn bunlar
gerekletirmeye alyorum. Ama siz o
kadar
gerisiniz
ki,
anlamaya
bile
yanamyorsunuz. rnein, Yaln Kk bu
konuda ksa bir syleimizden muazzam
estetiksel sonular kartt. Siz o gl
bahesine gitmede beyinleri buldozerle

27
dzlyorsunuz diyordu. Bu nemli bir
deerlendirmedir. Gzelliklere ulamak iin
beyinleri ve yrekleri adeta buldozerle
dzlyoruz. nk bu da devrimimizin bir
doasdr.
nemli ipular verdik. Bunun daha
kapsaml ele aln tarz zaman erevesinde
olabilir ve birok arkada bunu yapabilir.
Btn bunlar temel gereklerimizle ilgili bir
edebiyatn da rn aar. lk defa ruhlar ele
almaya alyoruz. hanetten ve her trl
dkn
yaamdan
kurtulu
veya
korkuluklardan, engisizyonlardan, ikenceden,
katliamdan kurtulmu ruhlar ilk defa gndeme
geliyor. lk defa gzellik buluu, sevgi yanna
giri imkn ortaya kyor. Bu, biraz
Krdistan lkesi iin oluyor. phesiz
Krdistan iin gerekleen ayn zamanda
insanlk iindir. Byk bir arpklk, byk bir
balanma olay, byk bir drl var. Biz
bunu ortadan kaldrrken ruhu ortaya
karyoruz. Ruh yeniden kendine geliyor.
Eskiden ba aa olan her ey imdi ayaklar
zerine dikiliyor. Belki tohumlar artk byle
boy verir. Acele etmeyin, eskinin ihanet
ettirici, bitirici ve tketici ilikilerine
boulmayn.
Parti
saflarnda
kadn-erkek
yaklamlarna da ans vermiiz. u anda
byk araylar ve ilgilerle yksek bir gelime
ortamn dalga dalga btn lke apnda
yaymaya
alyoruz.
Edebiyatlarn
yapmalar gereken ileri de bir anlamda biz
yapyoruz. Bunun kendiliinden olutuunu
sanmayn. Trklerin, edebiyatn ve hayatn
kaynan ok ynl abalarla hem
yaratyoruz, hem koruyoruz, hem de
besliyoruz. Belirleyici olan siyasettir ve onu
da destekliyoruz. Btn bunlar kendiliinden
olmuyor. Btn bunlara yksek ilgi duymak,
mmknse
katkda
bulunmak
militan
grevlerinizdendir. Sadece kaba savam
vermiyoruz. Verdiimiz savam, ok gerekli
olan yaamn yolunu amak iindir. Bu
inanla
savaa
girseydiniz,
olduka
mkemmel savardnz, savaa sanatsal deeri
verecek ve savan sonularn yaama
dkecektiniz. Ne savaa yaklaabiliyorsunuz,
ne
savan
sonularn
kiiye

yaklatrabiliyorsunuz,
ne
topluma
tarabiliyorsunuz, ne de dzeltebiliyorsunuz.
Tersine, karmakark ediyorsunuz. Birok
ipucu verdik, olanak sunduk, ama sava ve
yaamla oynand. Bu nedenle anlamaya ve
savamaya olduu kadar yaamaya, yaamaya
olduu kadar da savamaya ihtiyacnz var.
Yaamak iin gzellie ve sevgiye ihtiyacnz
var. Bunlar sava biraz da sanatlaryla
gelitirecek olgulardr. Savala gzellik
ilikisini kuramayan, ak gelitireceini
sanmasn.
Btn bunlarn teorik bir i olduunu,
pratik aba istediini, rgt ve eylem ii
olduunu gryorsunuz. Ben neden bu kadar
abalyorum? nk Krdistanda baka trl
olmuyor. Olsayd, byklerinizin yapt gibi
olurdu. Onlarn da yaptklar ortadadr. Yine
sahte nderlerin her eyleri ortadadr. Bizi bir
yolda
olarak
bu
ynyle
fazla
tanyamadnz ortaya kt. Byk ihtimalle
uzun sre tanmamaya devam edecek veya
tansanz bile snf eilimlerinize gre birok
yanl sonu karacaksnz. Hatta bazlar
zgrln aleyhinde ve dman lehinde kar
faaliyetleri derinletirmede trmana geebilir.
phesiz tedbirler alacaz; ama devrim ne
kadar geliirse, kar devrim de onunla o kadar
i ie geliir. Bu zgrlk yaklamn partide
ne kadar etkili klarsak, kleletiricilii de o
kadar incelikli dayatanlar olacak, hatta byk
ekimeler srp gidecektir. nk birok
eilim sahibi kiilik kendi zaaflarn
konuturmak, egemenliklerini, ilikilerin
avantajlarn ve partinin gcn kullanmak
iin her trl kurnazl ve bastrmacl
yapabiliyorlar. Benim size verdiim ipular
biraz bunu parti lehine sonulandrmak iindir.
Erkekler bin yllarn klesi olan
kadnlarn ml-kiyetinden kolay vazgeemeyecekleri gibi, kadn-lar da kendi basit
kadn-lklarn
erkei
drmek
iin
kullanmaktan vazge-meyeceklerdir. Bu uzun
sre byle devam edecektir. Ama akll
partililer, bu konuda gerek nder olmak
isteyenler, bu do-rularn da hakkn vererek
gzellik savamn, onun btn rgtsel ve
siyasal zorunluluklarn yerine getireceklerdir.
Baka trl bir arenin olmadn bile-rek,

28
byk bir partile-meye, onun her trl
savamna deer bimek kadar, onu koruma
ve gelitirme grevlerine bal kalacaklardr.
Mcadeleyi ben de srdryorum. Biz sadece
dnceleri
vurgulamyoruz.
Alm
olduumuz tedbirler vardr. Partilemekten ve
ordulamaktan bouna sz etmiyorum; ciddi
admlar atlyor, atld ve daha da atlacaktr.
Bunlarn militanlar olmak istiyorsanz, ne tr
admlarn sahibi olmak gerektiini kesinlikle
anlamalsnz.
Sava ok ciddi bir olaydr ve ciddi
olmaldr.
Kald
ki,
siz
savatan
korkmuyorsunuz; ama onun sanat gibi ele
alnmasn, savamn, yaamn ve sevginin
doru
biimlerine
hakkn
vermesini
bilmiyorsunuz. Bu, sizin sava daha iyi
EN SEVDNZ BR YAAM BLE
OLSA, BUNA TENEZZL
ETMEYECEK, SAVAARAK
KAZANDIIM YAAM BENMDR
DYECEKSNZ. ZGRLK
TEMELNDE, ONUN AMACI,
RGTLENMES VE HER DZEYDE
MCADELESYLE KAZANDIIM
YAAM BENMDR, HAKKIM OLAN
BUDUR DEYP KEND YAAMINIZA
ANLAM VERECEKSNZ. ZELLKLE
PART NDE BUNUN DIINDAK
YAAMLARA YER
VERMEYECEKSNZ. BALIYIZ
DEDMZ BTN DEERLER,
HEPMZE BYLE BR YAAMIN
KAZANILMASINI EMREDYOR.

kavramanz gerektiini ve davranlara

dkmenizin nemli ve zorunlu olduunu
gsterir. Kolaya boyun emeyin, hakknz
olmayana yeltenmeyin, yksek ilginizi eksik
etmeyin. Yine tutkularnz olsun, ama bunlar
sava ve sevgi tutkular olsun, ona dnsn;
birbirinizi yksek koruma gc kadar,
birbirinize kar yksek eletiri gcnz de
koruyun. Size destek olmas asndan ve
ihtiyacnz olduu iin, kendini ilerleten bir
kii btn bunlar nasl yapyor veya bir yerde
kendini kurtarmak iin mcadelesini kendi

iinde nasl yrtyor hususlarn rnek

kabilinde
atm.
Kendinizi
byle
yaratamazsanz ya dman sizi ok rahat,
yersiz ve za-mansz gtrr ya da parti
karsnda boy-nunuz hep eik olur, yere
bakarsnz. Ger-ek bir yolda gibi alnnz ak
birbirinize bakamazsnz. Kald ki, sava
gelitirme, hatta ok tutkunu ol-duumuz
yaamn sevgisini gelitirme imknnz da var.
Kzlarla erkek-ler yan yana, eit ve
zgr temellerdeki i-likileri tartp gelitirebilirler. Hibir iki-yzlle kaplmadan,
hibir maskelemeye, partiyi ve orduyu
zayflatmaya frsat vermeden, bunu muazzam
bir parti gcne dntrmenin yarn, aba
ve yaam birlikteliini gsterebilirler. Parti bu
konuda hem kmsenmeyecek almlar yapm, hem de pratik olanaklar vermitir. Tam da
zgrlk zamannn olanaklardr. Baka
uluslar kendi tarihlerinde bunu birka
yzyllk savala elde etmilerdir; biz ise
bunlar ok ksa bir savan iinde
salayabildik. Bu adan zorla elde edilen
imknlardr, ancak kymeti ok iyi bilinerek
bunlarn hakk verilebilir. Btn bunlarn
derin bilinciyle bir kez daha kendi yaamnz
zme, partileme ve ordulamaya ynelme
gcn gstermelisiniz. Ne kadar eletirilecek
ve alacak ynleriniz varsa, ona cesaretle
yaklamal ve ama gcn gstermelisiniz.
Yine bu sava kazanmak iin gerekli olann
ne olduunu partinin de verdikleriyle
kendinizde yaratmal ve ayaklandrmanz
gereken yeteneklerinizi birletirerek bu
zgrlk zamannn savas ve onun
fetheden
militan
olmay
mutlaka
salamalsnz.
Dnemin militanlar rzgr gibidir,
frtna gibidir. Bu tarzla yaama yneli
yapabilmelisiniz. Bunlar zmlemelerin
gereidir, bu nedenle yapn demiyorum;
bunlar baarnzn vazgeilmez bir gereidir,
yapmazsanz arkanzdaki canavar her zaman
ulap sizi yutar. Bir kuzu gibi dmann
aznda lokma olmanz istemiyorum. Sizi
bunun iin parti ortamna armadk. Bu
PKK, frtna PKKsidir, temeli byle
atlmtr, yaamn da bu temelde srdryor.
Gafil yaklamayn; gafil yaklaanlar ok kt

29
kaybettiler, ou zamansz gitti. Vermek
durumunda olduklar mcadelenin yzde
birini bile vermeden gittiler. Sizin ansnz, bu
mcadeleyi istediiniz biimde verme
ansdr. Neden bunu byk bir tutkuyla, ok
iyi ngrlm bir planla, bir aba
yeterliliiyle karlamayacaksnz?
Belirtilenlerden baka bir tercihin
mmkn olmad ve istenemeyecei aktr.
Byle bir tarz tutturabildiim iin ne mutlu
bana! Sizin de Bin yllk bir ryann
gerekletirilmesi ans olan byle bir yaama
ulaabildiim iin ne mutlu bana! diyerek,
onun cokusuna kaplarak, grevlerin zerine
yryerek, emredilen ve bireysel inisiyatifle
salamanz gereken baary gstermeniz
arttr. Bunun dnda hibir biimde ne
yaanlacana inanmal, ne de sunulmu bir
yaam ve ilikiyi kabul etmelisiniz. En
sevdiiniz bir yaam bile olsa, buna tenezzl
etmeyecek, Savaarak kazandm yaam
benimdir diyeceksiniz. zgrlk temelinde,
onun amac, rgtlenmesi ve her dzeyde
mcadelesiyle kazandm yaam benimdir,
hakkm olan budur deyip kendi yaamnza
anlam vereceksiniz. zellikle parti iinde
bunun
dndaki
yaamlara
yer
vermeyeceksiniz. Bu yaamn namuslu ve tek
kabul edilebilir yaam olduuna anlam vererek
yryeceksiniz. Balyz dediimiz btn
deerler, hepimize byle bir yaamn
kazanlmasn emrediyor. Herkes byk
destanlar yazsn demiyorum. Kald ki, bu
destan birileri ok ey bozsun, oklar da
birilerinin bozduunu yapsn diye deil, byk
abalarn,
mterek
abalarn
sonucu
olacaktr.
Herkesin
olanca
katksyla
partilemeyi salayarak ve kazanacamza
inanarak adm atmasn bilelim!
Uzun sre btn bunlarn ok gerisinde
ve olduka da yanl temelde admlarla
oynadnz ve ok eyi gz ard ettiniz.
Dorulara ilgi gstermemek kadar, onun
uruna savam verme gerei bile duymadnz.
ok rahat davrandnz. Gryorsunuz ki,
byle davranmakla yaam kazanlmyor. Bu
durumda kim kaybeder? Yarm yamalak
abalarn sahibi olan sizler kaybedersiniz.
Gerek nderler hibir zaman kaybetmezler,

onlar lseler de kaybetmezler, ama yarm

nderler her zaman kaybederler. Bu adan
tam bir militan gibi doru bir sava vermeden
kazanlmyor. O halde bunun hakkn vermek
de boynunuzun borcudur.
Btn bu almalarda eksikliklerim ve
yanllklarm olabilir; ama esas dorultuyu iyi
gelitirdik ve iyi gtrmeye altk. Eer
sizler de yoldaln asgari llerine dikkat
etseydiniz, bu iler daha da mthi
gtrlebilirdi ve yine gtrme gerei vardr.
Hatta eskisinden daha fazla bir yklenmeyle,
bize dayatlan ok aalk, hibir gerekeyle
kabul edilemeyecek, hibir insan toplumu iin
geerli olmayan bu lanetli ve ok kirli sava
boa karabiliriz. Aksi halde bu sava
hepinizi hem de yaama bu kadar yaknken
yerle bir edecektir. Bu ans neden ona
verelim? Bu yaama ansn neden gereklie
evirmeyelim?
Bunun
derin
bilinci,
sorumluluu ve cokusuyla bir kez daha bata
partileme olmak zere, onun btn yaam
deerlerine, rgtsel ve ynetsel grevlerine,
en nemlisi de ordulamaya byk anlam
veriyoruz. Her eyi ordulama ve onun
savam belirler. Savaa katlmmz zaferi
her bakmdan mmkn klacak llerle
gerekletirelim!
Biz bu tarzda yrdkten sonra, lm
nereden gelirse gelsin, kayp nereden gelirse
gelsin kabulmzdr. Ama inanyoruz ki,
byle PKKlileen PKKliletike ordular,
ordulatka savar ve mutlaka kazanr.
21 Ocak 1994

30

YEN BR 8 MARTA VYAN RUHUYLA GRELM

Tam 149 yl nceydi. 129 kadn
eylemci, bedenlerin-de yanan atein z-grlk
mealesine dneceini bilerek yandlar.
Tm
dn-ya kadnlarna, z-grlk iin
yaam-larn ortaya koyma zorunluluunu rettiler.
ABDnin New
York
kentinde bir
tekstil
fabrikasn-da
alk grevine
gi-ren
binlerce
kadn,
alma
koullarnn
ve saatlerinin
dzenlenmesi ve
eit cret gibi
somut
talepleri
ieren eylemleriyle, kadnn kendi z
mcadelesi anlamnda tarihte nemli bir yer
edindiler. Kadn ve ocuk emeinin
smrlmesine kar kadn, belki de ilk
rgtl tepkisini koydu. Kapitalist sistemin
eitlik, zgrlk, kardelik sloganlarnn
arkasnda gizledii yz kadna yaklamnda
net olarak ortaya kmtr. Kadnlarn
grevlerle balattklar mcadeleyi geriletmek
bastrmak iin ayn zamanda yaylmasn
engellemek iin fabrika kapsna kilit vurarak,

etrafna barikatlar kurulur. Fabrikada kan

yangndan
kurtulmaya
alan
grevci
kadnlardan 129 tanesi kurtulamayarak can
verir. Tm engellemelere ramen kadnlarn
mcadelesi dalga dalga yaylm gnmze
kadar
zgrlk
mealesi
olup elden
ele
dolamtr.
Ortaada
drt duvar
arasna
kapatlan
kadn uzun
mcadeleler
sonucu drt
duvar
arasndan
kmay
baarp
ekonomik
alandaki yerini alrken buna karlk egemen
smrc gler bu durumu kendi lehlerine
evirerek kadn ucuz i gc olarak grp,
azami kar yasasn en ok kadn zerinden
uygulamtr. Kendi
z
mcadelesiyle
ekonomik alandaki yerini alan kadn, emeini
deiik biimlerde smren glere kar da
mcadelesini srdrecekti. Daha sonraki
yllarda gelien kadn mcadeleleri iin nemli
bir miras ve bir direni gelenei olacakt.
Sosyalist hareketler ierisinde yer alan

31
kadnlar bu direnii tarihe yazmak ve kadnn
tketmektedir.
Kadnn
dncesinden
mcadelesini srekliletirmek iin Clara Zetkin
emeine,
fiziine,
duygularna
kadar
nclnde
toplanan
Kadn
smrlmesi, onu siyasetten, bilimden ve
Enternasyonalinde 8 Mart, Dnya Emeki
sosyal-kltrel aktivitelerden geri brakm ve
Kadnlar gn olarak ilan ederler. Ilk kez
yaad bu sorunlara zm bulma
1911de kutlanan 8 Mart, bugn mcadele
olanakalarn daraltmtr. Eitim, alma,
eden tm kadnlarn ortak platformu haline
sosyal
yaam,
vb
koullarda
ksmi
geldi. Her kutlamada yaplan etkinlikler bask
dzenlemelere giderek kadn mcadelesiz
ve iddetle en-gellenmek istenmi buna
brakmaya alsa da, arlaan sorun-larn
ramen her ge-en yl artan bir sa-yda kadnn
getirdii
bu-nalm
ve
toplum-sal
katl-myla n alnamaz kadn mcadelesine
alternatifsizlik kadn tekrar ciddi kurtulu
dnmtr.
Artk
araylar
iine
kapitalist sistem iin
sokmutur.
BN YILLARIN BASKI VE SMRS
en
byk
tehlike
1960lardan sonra
ALTINDA GTEN DRLEN KADIN
olmas
nedeniyle
gelien eitli kaKENDN MAL- MLK OLMAKTAN
kadn mcadeleden
dn
hareketleri
IKARDIKA Z DEERLERYLE BULUTU,
uzaklatrmann
her
kapsaml bir ideoGLEND. KAYAYI ATLATARAK YEEREN
trl
yntemi
lojik perspektifleri
BTKLER MSAL YENDEN DRLD. BU
devrededir.
Kadnn
olmasa da 8 MartGC, ONU KEND KKLERYLE
BULUTURAN NDERLNDEN
drlmesiyle
larda
buluarak
ALIYORDU.
kendini kurumlatran
kadn birlikteliinin
hiyerarik-devleti
ve ortak taleplerde
sistem, kapitalist toplum anda tm kaba ve
bulumann kadn kurtuluunda nemli bir
ince yntemlerle kadn smrerek, erkek ve
adm olduunu ortaya koymulardr. 8 Mart
toplum elinde en byk sermaye ve ince bir
kutlamalarnda yaplan panel, seminer vb
etkinlikler kadnn bilinlenmesi ve zgrlk
meta konumuna drmektedir.
araynn glenmesinde nemli etkinlikler
Neo liberal kapitalizmin kresel
olurken yry, miting vb gsterilerde
hkimiyete ulamada kulland en aktif ara
direni ve mcadelesinin gstergesi olmutur.
kadnlar olmaktadr. Dnyaya yaylmaya
Bask ve iddetle kadnn artan mcadelesini
alrken halklar uyuturmann, elikisiz,
engelleyemeyeceini anlayan kapitalist-emaraysz brakmann, liberalize etmenin
peryalist smrc gler, kadnn bu
merkezine
kadn
koymaktadr.
Bunu
grkemli tarihi mirasn znden boaltmak
yaparken en temel ara olarak grd alan
istemi, zor yntemiyle baaramadn, kendi
medyadr. Kadnn snrsz pazarland alandr
karakterine denk den bylesi ince
medya. Kapitalist- emperyalist sistemin,
yntemlerle baarmak istemitir. 1970lerden
snrsz kar iin global pazar politikalar, kadn
sonra ABDde 8 Martn Dnya Kadnlar Gn
alabildiine drmekte, bunu da zgrlk
olarak
kutlanmasnn
resmi
karara
adna yapmaktadr. Ekonomik alandan tutalm
balanmas, tamamen znden boaltma
sosyal alana kadar gelitirilen tketicilik en
politikasyla balantldr. ABDden sonra bir
ok
da
ilikileri,
dolaysyla
kadn

32
ok lkenin de ald kararla 8 Mart Dnya
kadnlar gn ilan edilmitir. Dnya emeki
kadlar gn deil dnya kadnlar gn. O
gnden
bugne
gazinolarda,
kadn
matinelerinde vb yerlerde kutlanan dnya
kadnlar gnyle kadn daha da drlmekte,
dier yandan meydanlarda yryler,
mitingler ve eitli gsterilerle dnya emeki
kadnlar gnn kutlayan ii, emeki kadnlar
ortak sloganlarn haykrarak zgrlk
mcadelesini ykseltmektedir.
Bu gn 8 Martlarda mcadele eden
dnya kadnlaryla omuz omuza yryen ve
zgrlk sloganlarn en gl haykran
kesimlerden biri de krt kadnlardr.

Dnyadaki birok kadin cins ve emek

smrsn ayni anda yaamaktadr. Trkiye
ve Krdistan'da oldugu gibi diger birok dnya
lkesinde yasanan savaslarin acisini en ok
kadnlar yasiyor. Krt kadini ise, ezilen ulus
kadn olmas nedeniyle nc bir baski
altinda ve buna karsi en gl ve rgtl
direnii gsteriyor. Krt kadn otuz yllk
mcadelesinde tarihteki kadn mcadelelerini

miras olarak grp, mcadelesine ivme

kazandrm ayn zamanda dnya kadnlarnn
zgrlk mcadelelerine nclk edebilecek
dzeye ulamtr. En nemlisi de, ideolojik
perspektif
yoksunluu
nedeniyle
marjinalleen ya da giderek system iileen
kadn hareketlerinin kaybedi nedenlerini
derinliine sorgulayarak derin bir tarihseltoplumsal bak asyla kadn kurtulu
ideolojisini gelitirmitir. Elbette ki bu bu
dzeye kolay ulalmad. nder Aponun bu
konudaki abalar belirleyicidir. Henz ocuk
yalardayken balad kadn sorgulamasna.
Toplumun kadna bitii role kar koyuu,
oyunlarna kz ocuunu dahil etmesiyle
balad. Bu kar koyu
PKKde bir zgr kadn
arayna,
ak
arayna ulat. Bu
arayla
birlikte
kadnn, akn ve
insanla ait tm deerlerin bin yllardr
gml olduu topraklarda,
Mezopotamyada amansz bir
mcadele balat-t. Bu
mcadele ka-dnn ve
ona ait de-erlerin
yeniden
canlandrlmas mcadelesidir. Tanra anay yeniden canlandrma mcade-lesidir bu. te Krt kadnn,
PKK ve PKK nderliiyle buluturan gereklik
bu oldu. nder Aponun Kadna kar verilen
sz, yaplan arkadalk bende ok derin bir
felsefi, tarihi, toplumsal anlam ve
yurtseverlik, zgrlk, eitlik iin pratik bir
abay iermektedir. belirlemesi, nderlik ve
kadn ilikisinin en somut ifadesidir.

33
Tamamen gten drlen Krt kadnnn
dalarda savamas Krdistanda gerekleen
en byk devrimdir. Bu devrim nder
Aponun esiz abalarnn rndr. nder
Apo, Krt halknn zgrlk mcadelesine,
tarihsel gereklii sorgulayarak balad. Krt
halknn ve tm halklarn ilk smryle birlikte
kaybediini sorgularken ilk smrlenin kadn
olduu gereine ulat. nderlik Kadnn
byk ahlan olmadan, halklarn onursal
hibir davas kazanlamaz. Hareketimizin
iinde kadn zgrl en temel deerlerin
banda
gelmektedir.
belirlemesiyle
drlen
kadn
yceltme
ve
zgrletirmenin tm insanl zgrletirmek
olduunu ortaya koymutur. Bu nedenle
kadnn her alanda glenmesi iin yllarca
kadn eitti, rgtledi.
Bin yllarn bask ve smrs altnda
gten drlen kadn kendini mal- mlk
olmaktan kardka z deerleriyle bulutu,
glendi. Kayay atlatarak yeeren bitkiler
misali yeniden dirildi. Bu gc, Onu kendi
kkleriyle buluturan nderliinden alyordu.
Ve Krt kadn kendi tarihiyle bulutuka
dirildi, nderliiyle bulutuka dirildi. Bugn
Krt kadn her alanda byk bedeller
deyerek mcadele veriyor. Ortadounun
korkun kleletiren ve kapitalizmin snrsz
metalatran
kltrne
kar
byk
bakaldrsn dalarda balatarak dalga dalga
tm alanlara tard. 8 Mart etkinliklerine
gl katlm ve egemen sistemin bebin yllk
her trl bask ve iddet yntemlerine kar
meydanlarda verdii mcadele bunun en ak
gstergesidir. Krt kadn her 8 Mart yeni bir
hamle sreci olarak karlad. Doaya rengini
veren bahar mevsimi yeni balanglarn
ifadesi olurken, 8 Mart da, kadnn yaama
rengini vermesi ve mcadelesine ivme

kazandrmasnn ifadesi oldu. Artan basklara

ramen kadn, her 8 Marta daha gl girdi.
Bin yllarca kadn yand, yakld. Ve
kadn bugn kendini kendi kllerinden
yeniden yaratyor. Kleci dnemde diri diri
topraa gmlen kadnlar, Ortaada yaklan
cad kadnlar, giyotine gnderilen Olimpialar,
8 Martlarda yanan ii-emeki kadnlar,
Krdistanda ve randa recm edilen kadnlar,
dnyann her yerinde tacize, tecavze
urayan kadnlar ve yrylerde, mitinglerde
coplanan kadnlar... Bir de tm bunlar
yreklerinin derinliklerinde en ok hisseden
Zilan, Beritan, Ronahi, Berivan ve ilan gibi
kahramanlar. nder Apoyla bulutuka
kadnla bulutular, yaamla bulutular.
Sadece 8 Mart deil, tm gnler kadnlarn
olmal diyen nder Aponun arsyla tm
yaam zgrletirme mcadelesinde zgr
yaam sembol oldular.
Bugn de dnyann her yerinde kadna
ynelik saldrlar devam ediyor. Hem de
yaamn her alannda ve artan saldlarla
yneliyor. Kadn ve Ona ait aa kan tm
deerleri aalayarak ynelen aalk
egemen erkein ve ona ait sistemin tm
gcn ve yntemlerini devreye koyduu bir
sureten geiyoruz. En byk saldrda krt
kadnlar ahsnda tm kadnlar ve insanl
kendi deerleriyle buluturan, kadnn
yaratm olan kominal deerlerle zgr kadn,
zgr yaam yaratma mcadelesinin mimar
olan nder Apoya ynelik olmaktadr.
Devleti sistem kapitalist- emperyalist ada
en irkin yzn gsterirken alternatif zm
gc
olan
kadnlarn
mcadelesini
ortaklatrmasna ve erkek egemenlikli
devleti sistemi aabilecek bir gce ulamaya
her zamankinden daha fazla ihtiya vardr.

34
Amansz bir mcadeleyle olur bu. Byk
bedellerle olur. Verilen bunca mcadele ve
kadnlarn bin yllardr ektii aclar
yreklerimizin derinliklerinde hissetmekle ve
yzn Soylu Gnee dnmekle olur. Tpk
kendini kllerinden yeniden yaratan Sema
gibiVe zm bedellerle olur diyerek elleri
havada kalm ocuklara ve boulmu
hayallere bir umut olmak isteyen kadnn
zgr iradesi VYAN gibi.

35

JHAT BRT

Baz sevinler
tayamayz.

vardr.

Tek

bamza

Bir kahkaha olur yaylr etrafa. Bir tebessm...

imiz iimize smaz.

Tamak isteriz.
Taamadmz zaman, kendi sevincimizde
boulduumuz hissine kaplrz bazen.
Hani dnn,
almsnz.
Ama,
yannzda
bunu
paylaacak
kimse
yoktur.

ok

sevinli

bir

haber

Hani filmlerde olur ya, sevdiinden

mektup almtr bir delikanl. Sevinle frlar
sokaa. nne geleni per. Herkes akndr.
Kimdir bu der gibi bakar, ama kime baksa,
kimi pse sevincini bulatrr. akn
glmsemeler iinde herkes izler onu.
Ya da birisi kahkahalarla, sesini
duyurmak istercesine sevinle etrafna barp
arr. Komular, yanndan geen herkes
payn alr sevinten.
Bir kiilik olmayan duygular vardr.
Mutlaka paylalmaldr.
Bazen de
bir kyn,
bir ehrin,
bir
lkenin
tayamay
aca
duygular
olur. Ky
dnleri,
ehir
festivalleri
,
ulusal

Yalnzsnz.
Yapayalnz.
Tek
banasnz.
bayramlar ilan edilir dnya aleme.
Sevincinizi paylaacak bir Allahn kulu yoktur.
nce, kendi kendinize
glmsersiniz.
Sevinirsiniz. Ne yapacanz bilemezsiniz.

Dostlar davet edilir. Sevinler, cokular

paylalr.

O an, hemen birilerini bulup paylamak

istersiniz.

Baz duygular vardr, btn bir insanlk

tayamaz.

36
Herkes bir biimde katlr da bu
duygulara, yine de tayamaz. Ateler yaklr,
her taraf klandrlr. Sar edici lklar atlr.
Btn evren, btn yldzlar duysun istenir.
Baz duygular vardr, tanmas ardr.
Paylalmas gerekir.

Sesin resim olduu, sesin zaman

olduu, sesin ses dnda her ey olduu
zamanlar vardr.
Karmdaki, her eyini sesine yklemi
de, btn yldzlara, btn evrene tarmak
ister gibi konuuyor.
Bu sesin ya yok.

Yoksa, boar insan.

Karmdaki, tarifi imknsz denilen
durumlara tam da uyan bir duygu uyandryor
iimde.
Kendi kendime, ben imdi bunu nasl
yazabilirim? diyorum.
Hani resmi izilemeyen mutluluklar
vardr. Kelimelerin kifayetsiz olduu
zamanlar vardr.
Karmdaki bir dil konuuyor, tam da
tarifi imknsz.
Bilmediim bir dil deil. Anadilim.
Krte. Kurmanci konuuyor. Biraz Soranca
karyor, biraz Hewramice.
Ama asl, kelimeler deil; telaffuz
biimi, sesteki, o harflerin eriyip gittii,
szcklerin tek ses olarak kt, bazen de
szcklerin silinip sadece zerine baslarak
sylenen tek harften oluan szcklerle
konuuyor olmas en ok artyor beni.

Bir insann her eyini sesine yanstt

zamanlar vardr.

O an, ses sadece bir iletiim arac, bir

dil olmaktan kar.

Cinsiyeti yok.
Milliyeti yok.
Rengi yok, ya da, yle demek daha doru
olur: Bu seste btn halklar, ocuklar, yallar,
kadnlar, genler, her yatan, her renkten
insan var.
Hi abartsz karnzda her eyiyle bir
insan var.
nsann gerekten sadece insan olduu
zamanlar vardr.

Karnzdaki sadece insan.

Hikyesini bir gerilladan duymutum.

Bir sredir kaldm gerilla kampnda, uzaktan
da olsa tanyordum. Sklgan bir grnts
var.

Hikyesini yazmak iin, konumaya

karar verdiimde, acaba kendisini anlatabilir
mi, diye kayglanmtm.
Nasl uygun bir atmosfer yaratp da, rahata
sohbet
edebileceimiz
bir
hava
oluturabilirim, diye epey dndkten sonra,
bir akam hasta olduunu rendim. Bir iki

37
gerilla ile ziyaretine gittik.

Bizi, mahcup bir yz ifadesiyle karlad.

Mahcup bir glmsemeyle...
OturduO da karmza geip oturdu.

Dertop oturuyordu. Bir dizini yere koymu,

bir dizini ise enesine deecek kadar gsne
ekmiti. Sk sk alnna den peremini eliyle
geriye doru itiyordu.
Gemi olsun dileklerimizi iletiyoruz.

Konuulacak bir ey olmadndan deil,

konuulacak o kadar ok ey vardr ki,
hangisinden ve neresinden balayacan
bilemezsin. Sessizlik ker ortama.
Biz
de,
bilememenin
birbirimize.

nereden
balayacamz
sessizliiyle
bakyoruz

Heval Jino, tam karmda oturmu.

Sze balayacaz.
O da biliyor.
Ben de biliyorum.
Nereden balayacaz?

Ciddi bir ey yok, diyor.

Ba ars...

kimiz de bilmiyoruz
Halepe`yi konuacaz.
Halepeyi...

Yine migren mi? diyoruz.

Hayr, bu sefer sadece ba ars, diyor.

Skntl grnyor. zerinde ar bir yk

varm da, altnda eziliyormu gibi duruyor.
Gzleri daha ok, yere bakyor. Sesi sanki
dudaklarnn arasndan deil de, iinden, ok
derin bir yerlerden geliyor gibi geliyor. Sanki
hi konumayacakm gibi konuuyor.
Konusa, etrafnda bir eyler, ya da her ey
yanp kl olacakm hissi uyandryor.
Bir sre sessiz kalyoruz.

Hani olur ya, insan bazen ne konuacan

bilemez olur.

Halepe nasl konuulur?

Hakknda bu kadar ok sylenmi, ama hi

bir ey sylenmemi baka bir yer var m
acaba?
Halepe sadece bir yer mi?

Nedir Halepe?

Neden her adn duyduumuzda dmlenir

boazmz?
Peki, boaz dmlenmeden Halepe`yi
anlatan birisi, Halepe`yi anlatm saylr m?

38
Nedir Halepe: Bir cevap m, bir soru mu?

Her Krt ocuu, anasndan duyduu

lorinlerle byr. Ninni deil, lorin. Lorin at.

Bin bir sorudur Halepe, bin bir cevap.

Bir Halepeli ocuk, byyp de bir kadn

olduunda ve karnzda oturmu sizinle
konumaya balarsa, duyacanz ses lorin
olmaz da, ne olur?

Kim anlatabilir Halepe`yi? Halepe ile ilgili

sorulara en doyurucu cevaplar kim verebilir?

Heval Jino tam karmda oturmu.

Lorin, Halepe`nin dili.

Halepe`nin dili at.

Sze balayacaz.

O da biliyor.

Ben de biliyorum.

Halepeli Jino, hzn dolu gzlerini gizlemek

istercesine
dudaklarna
taklp
kalm
tebessmyle bir lorin sylyor.
Hepimiz Halepeli bir anann ocuklaryz o
anda.
Bitimsiz bir at dinliyoruz.

Halepe`yi konuacaz

Jino, bize kendini anlatyor.

Jino Halepe.

Heval Jino, ad gibi; bir kadn.

Yolculuklarn anlatyor.
Halepeli bir kadn.

Halepe, Halepe olduunda Halepeli bir

ocuktu.
Heval Jino, tam karmda oturmu; Halepeli
bir ocuk imdi.
Sklgan, hzn dolu gzlerini, hzn dolu bir
tebessmle gizlemek ister gibi.
nsan iine eken bir konuma slubu var.

Ne kadar ok yolculuk yapm.

Belki Halepeliyim ama Halepe`de ok az
kaldm. Hi bir yerin karakterini tamyorum
aslnda. Belki de, her yerin bir parasn
tayorum, diyor.

Konuma slubu dikkatimi ekiyor.

Btn Halepeliler byle mi konuur?
diyorum.
ounlukla, diyor.

Bir Krt iin doyumsuz bir ses. Bir lorin. Bir

at.

39
Neden Soranca, Kurmanci, ya da her hangi
bir ive deil de, sanki hem hepsi, hem de hi
birisi gibi bir dil gibi geliyor, diyorum.
Hem Soranlarla, hem Kurmanclarla, hem de
Hewramilerle kltr al-verii var. Ondan
olabilir, diyor.
Sadece dil deil, telaffuz biimi de ok
dikkatimi ekiyor.

diyor, dudaklarndaki tebessm btn yzne

yaylarak.
O gn hatrlyor musun? diyorum.
Evet, dn gibi.
Hi unutmadm.

Unutamam.

Kendisine sylyorum.
Glmsyor.
Baka gerillalar da sylemiler. Biraz sevin,
biraz gururla sylyor.
ok akc ve mzikal bir telaffuzu ve
konuma tarz var. R harfini ve L harfini,
bastrarak ve uzatarak konuuyor.

Herkes Halepe`yi unutabilir belki, ama ben,

bilemiyorum.
Sadece bir Halepeli deilim. Galiba her
Halepeli gibi, ben de biraz Halepeyim.
O gn yaadm iin, ben de Halepe
oldum. O gn bugndr hep Halepe
yayorum, her Halepeli gibi.

Dili iirsel.
Geri daha ocuktum. 12 yandaydm.
Halepe bir kltr ehri, diyor.
Bir ok air, mzisyen, sanat km
oradan. Btn tarihi boyunca kltrel
zenginlii
ve
sanatsal
yetenekleriyle
tannyormu. Ben kendim de, sonralar
Halepe zerine yaptm aratrmalarda hep
bu ynyle karlatm. Dorusunu isterseniz,
bununla gururlanyorum da. Halepe`nin ok
zgn bir dili var. Bu dili konumay ben de
ok seviyorum diyor.
ok fazla Halepe`de kalmamama ramen
dilini ok sevdiim iin, bu biimde konumay
hzl rendim ve unutmadm. nsanlarn
houna gittiini grmek beni de mutlu ediyor.
Halepe`nin dili gzel. Bir gzelliini
yanstmak, bir Halepeli iin gurur verici,

Sava iinde bymtm. Zaten Halepe`yi

en ok da savala birlikte hatrlyorum.
Ben 4 yandayken sava balamt. Sava
iinde bydm.
Srekli g ediyorduk. Kimyabaran`dan bir
ka gn nce, yine srgnden dnmtk.
Kimyabaran`dan iki gn nce, evimiz Saddam
askerleri tarafndan havaya uurulduu iin,
oradan ayrlmtk. Kimyabaran` uzaktan
grdm diyor.
Katliamn Halepe dilindeki adn renmi
oluyorum: Kimyabaran.

40
Jino, Halepe`yi konumaya balad andan
itibaren etrafndaki her ey, Halepe
oluveriyor birden. Surm da silsilelerinin
dibinde balayan ehrezor mntkasnn uzayp
giden ovasnda batmakta olan gnein son
ltlaryla yakamozlaan kk dereler ve
glckler kaplyor her taraf.

Zaten iki gnd hi bir ey yememitik.

Yollara dmek zorunda kaldk. Surm dalarn ap, ran tarafna geecektik. Irak rejimi,
pmergeler Halepe`yi kullanyor diyerek
yine topa tutmutu. ki gn yol yrdkten
sonra, Surm`in zirvelerine ulatk.

Aile ok kalabalkt. Yirmi kiiden faz-laydk.

Bizim dmzda da binlerce insan yol-lara
dmt.

Hangi dille anlatacam ben de bilmi-yorum.

Yolda korkun manzaralar grdm.
Kktm, ama her eyi anlyordum. imdi
dnp baktmda, ben de kendime
ayorum.
Mesela, tam zirveye ulatmzda gne
batmak zereydi. Dnp Halepe`ye baktk.
Bir altmzda uzanan ovada akan sulara
baktm. Bir yan bamdaki anneme ve
babama baktm. Yzlerindeki ifadeyi hi bir
zaman unutamayacam, daha o yamda ok
derinden hissetmitim.

Kesik kesik anlatmaya devam ediyor.

Hep yolculuklar anlatyor. En ok, ehit

abisini ve en zor koullarda kendisine srekli
moral veren babasn anlatmay seviyor.

ran-Irak savanda defalarca bombalan-m

Halepe. Her seferinde yollara dmler.
Ayamzda ayakkab bile yoktu, di-yor.

Dedim ya, ben de ayorum. Bu sahneye

bugn bile, o kadar gl anlam
verebileceimi sanmyorum.

Byk bir fke ve aresizlik vard gzlerinde.

Oysa ben, daha ok, fke duyuyordum.
Kendimi korkun gl hissediyordum.

Bir kardeimi srtma balamtm. Uzun yol

yrynde ok susamtk. Yolda bir ara bir
karpuz kabuu grdm. amur iindeydi.
Yerden
aldm.
Yenimle
temizledim.

41
Trnaklarmla sulu ksmn oyarak srtmdaki
kardeimin dudaklarna gtrdm. Aznn
kuruduunu hissediyordum. Biraz ineyip
az sulansn dedim. Sonra, kendim de bir
para srarak inedim.

bakyordum. ocuu alp gittiler. Ben

arkalarndan baktm. Srtmda kardeim vard.

Hi zoruma gitmemiti. fkeliydim. Ama

kendimi aresiz hissetmiyordum.

imdi gibi hatrlyorum. Hatta her aklma

geldiinde yeniden yeniden yayorum.

O gnk hncm hi bir zaman yitirmedim.

Bir ocuun ne kadar gl olabileceini,
bugn bir yetikin olarak hala tam tahmin
edemiyorum. Sadece o gn kendimi ok gl
hissetmitim. fkeli ve hn doluydum.
ocuklar fkelenince ok gl olurlar, diyor.

Her eyi anlyordum. imdi anladmdan

daha fazla anlyordum.

Boazm dmlenmiti. imdi ki gibi.

Baz eyler vardr, insan bytr.

Olgunlatrr. nsan insan yapar. Ben o gn
insan olduumu anlamtm. Ksack
bir
sahne, beni, bugnk ben yapt.

Aln krm, gzleri yere bakyor.

Jino, fkeli ve rktc bir ocuk oluveriyor.

Ama bu rknt bir huzur bulutu gibi

kyor insann zerine.
Grdm bir sahneyi anlataym, diyor.

Daha sonralar defalarca ryalarma

girmiti. Bugn bile hatrlaynca yreim
titriyor.
Yol boyunda bir kadn lmt. Kucanda
bir ocuk vard. ocuk, lm annesinin
memesini emiyordu. Ben geldim. Yan banda
durdum. Belki lmn ne olduunu bile
bilmiyordum. Ama bu sahne ok zoruma
gitmiti.
Adamlar geldiler. Kadn alp yolun kenarnda
bir tan dibine braktlar. Ben orada durmu

Hi unutmadm. Her Halepeli benzer eyleri

yaamtr.
Halepe denince aklma hep lm
annesinin memesini emen bir ocuk gelir.

Ben, insan olduumu anlar ve fkelenirim.

Biraz da utanrm.

Kendi adma deil, utanmayan insanlar

adna utanrm.
Ne bileyim, belki de Halepe o kadar byk
bir utantr ki herkes zerinden atmak istedi.
Bu ar yk, bir gnde byyen Halepeli
ocuklar stlendiler, diyor.
Etrafmdaki herkes Jino`ya bakmamak iin,
bir yerlere bakyor.

42
ounlukla da nmze bakyoruz.

Susuyor.

Tenezzl etmemiler

Galiba yutkunuyor.

Biz yutkunamyoruz.

Bir kampa
5.Mntka.

yerletirilmiler:

Seyranb,

Etraf tel rglerle evrili mlteci kamp.

Hepimiz o sahneyi onunla birlikte yayoruz.

Artk her birimizin hafzasnda Halepe,

lm annesinin memesini emen bir ocuk.
Ve hepimiz, o sahneyi izleyen bym
ocuklar oluyoruz.
ran snrndan geerken ran askerleri, bize
su ve ikolata verdiler. Hi birimiz almadk.
Tenezzl etmedik, diyor.

Kendi topraklarnda tel rgler arasnda

mlteci.
ran askerleri nbet tutuyor.

Halepe`yi bombalayanlar, imdi

bulunduklar kamp bombalyorlar.
Bombalarla yaamay
Halepeli ocuklar.

erken

de

renmi

Hi korkmuyorduk, diyor.
Susuzluktan yerdeki karpuz kabuunu
ineyen ocuk, ikolata ve iedeki suyu
reddediyor. Sadece,

Tenezzl etmedik diyor.

Yznde dnyaya kskn bir ifade var.

Oyun olmadn biliyorduk, ama yine de

korkmuyorduk. Irak tarafndayken Iran
bombalyordu. ran tarafndayken Irak
bombalyordu.

Biz hep bombalandk.

Bombalarla yaadk.
Tenezzl etmemi
Hi korkmadk.
En kk ocuklar bile, bir haftalk
yolculuktan sonra, o kadar alk ve yorgunlua
ramen hi bir ey almamlar askerlerden.

Hep fkelendik. Bomba sesleri eliinde fke

biriktirdik, diyor.

43
Glmsyor. fkeli.

baa kalrm.

Halepe glmsemeli bir kadn ocuk var

karmda.
fkesi glmsemeye dnm, fkeden
glmseyen Jino Halepe, tam karmda
oturuyor,
Aylarca Iran`da
dnyorlar.

kaldktan

sonra,

geri

Geen yl, katliam gn Kandil`e doru yine

bir yolculuktaydm. Bir mola esnasnda bir
kenara
ekildim,
defterimi
kardm,
Halepe`yi yazdm. Daha sonra kayboldu
defterim.
Son yllarda Halepe`yi yazmay ok
istiyorum. Herkes bir eyler yazyor, iziyor.
Ne kadar ok yazlsa, hep eksik kalacak gibi...

Ev yok, bark yok!

Komular yardmc oluyor.

O kadar ok ey anlatyor ki, ayrntlara

aryor insan.

Ev yapyorlar.

Ama en ok da, Halepe`yi tanmlama sz

konusu olduunda dili deiiyor.

Yeniden yerleiyorlar Halepe`ye.

Defalarca ykld evimiz, diyor.

Biz hep yeniden yaptk. u anda eitli

yerlerde ailemize ait ondan fazla evimiz var,
diyor.

iir gibi konuuyor.

En sevdii tanmlamalardan biri, kendisinin

dnda hi kimsenin telaffuz edemeyecei bir
tarzda tekrarlayp durduu pepule oluyor.

Halepe, pnc hezar pepule, diyor.

Yklan evlerin yerine hep yenisini yapmlar.

Ruhlar zorla alnm 5,000 kelebek.

Kendileri hi yklmamlar.

Sadece kelebekler yanmad, diyor.

Her yl Halepe`yi anarm, diyor.

Nerede olursam olaym. Bir kenara ekilir,

kendimle ba baa kalrm. Halepe`yle ba

Bir bahar gn, 5,000 pepule

konacaklar iekler yok edildi, diyor.

ve

Anlatma istemi o kadar gl ki, yz

buruuyor, gzleri dalp gidiyor. Defalarca,

44
Pnc hezar pepule gl ewitn diyor.

Saatlerce konuuyoruz.

Gzlerini krptryor etrafna bakarken.

Kirpikleri, rpnan kelebek kanatlar gibi...

Mutlaka gidip Halepe`yi grmek gerekir,
diyor.
Hemen etrafnda bulunan tm arkadalarn
Halepe`ye davet ediyor.
imdi bir mze Halepe.

Anlata anlata bitiremiyor.

Halepenin
sembol
haline
gelen
fotoraftaki Omer Xawir, imdi evinin
nnde kucanda ocuuyla l bir kelebek
gibi uyuyor.

Bylece ben de o resimdekinin bir kadn

deil, ocuunu korumaya alan bir baba
olduunu reniyorum.

Bazen sohbetimiz blnyor. Etrafmdaki

gerillalar, farkl farkl eylerden konumaya
balyor. Bir taraftan onlarla konuuyorum,
ama kulam hep Jino`da.

O da duruyor.

Biraz sessiz kalyor.

Sonra, yine bir hikye anlatyor. Ben

dinliyorum.
Ona bakmasam bile o, benim dinlediimi
biliyor.
Bir
sre
sonra,
sadece
konumadn hissediyorum.

benimle

Jino, dnyayla konuan, insanla insanca

konuan Halepe.
imdi bir gerilla.

ok gzel yapmlar, diyor.

Dalarda.
Sanki canl, diyor.
Herkes Halepe`yi yazmalym.

Ant anlatyor.

ocuk heykellerini, Halepe`nin sembol

olan birok eyi...

Halepe, zaten hep yazlacakm.

Mesela, diyor.
Bugn

Halepe`de

hala

45
doan ocuklar sakat oluyor. Halepe hala
yaanyor. Yaananlar kaydedilmeli, diyor.
Ban kaldrp yzme bakyor.

Yznde bir rahatlama var.

Tebessm var.

Hzn ve huzur var.

Sessizce anlayoruz. Halepe hep yazlacak.

Duygular vardr, bir kiinin tayamayaca
kadar ar.
Aclar vardr, bir halkn tayamayaca kadar
ar.
Paylalmas, haykrlmas gerekir.

Mutlaka kulak verilmesi gereken lklar

vardr.
Yaralar vardr, hep kanayan.

Halepe, Jino`nun deyimiyle,ehrezor`un

hep kanayan yaral gelini.
Halepe, hi birimizin yreinin tek bana
tayamayaca kadar byk bir yara.
Her yl 16 Mart gn, be dakika herkes
durup Halepe`ye sayg duruunda bulunuyor.
Herkes be dakikalna kanyor.

Yarn, 16 Mart.

Gerillalar
anacaklar.

ehitlie

gidecek.

Halepe`yi

Yarn, btn yrekler kanayacak.

Yarn, btn yrekler Halepe olacak.

Yarn, Zaroslarda gerilla Jino Halepe,

ehitlie gidecek.
Karlar erimeye balam.

Berfinler yeermi.
ortalkta yok.

Kelebekler

henz
,

Yarn, Jino Halepe, eilip bir berfini

koklayacak.
Yarn, hepimiz Jino Halepe olacaz.

Jino Halepe`nin hikyesini dinledik.

O, paylam olmann huzurunu yaad.

Biz, dinlerken bile yorulduk.

Bu ac, tek kiilik deil.

Halepe, Krtlere ar geliyor.

46
Bir halklk bir ac deil bu.

Surm dalarnn dibinde ehrezor`da

Halepe yaral bir gelin gibi kanyor.
mer Xawir, kucanda ocuuyla yatyor.

Bir kiilik bir ac deil bu.

Yarn, herkes bir Jino Halepe olacak.

Ve herkes, penc hezar pepule`yi dinleyecek.

Halepe, Jino`nun dilinde bir lorin.

Dinliyor musun, insan denen ocuk...

47

NEWROZ ALANLARI
ZGRLETRLMES GEREKEN DEERLERN
SAHPLENLP HAYKIRILMASININ COKUN ALANLARIDIR

Toplumlar
gelenekleriyle
vardr.
zelliklerdir. Canl bir organizma o-larak
Geleneini kaybetmi toplumlar akln
toplumlar doar, byr, ge-liir, biim deikaybetmi insanlar gibi olurlar. nk gelenek
tirir ama eer l-memise bu gene-tik
toplumun ocukluk aamasndan itibaren
zelliini hep ko-rurlar. Bu genlerin if-releri
edinmi olduu tecrbelerin yasallam
vardr. ifreler gele-nein temel kodlar olarak
halidir. Gelenek toplumun iindeki bireyin
baz
davranlarda
alkanlklarda
ve
toplumla ve bir toplumun dier toplumlarla
kavramlarda ifadelerini bulurlar. Bu kodlar
hangi esaslar zerinde alp vereceini gsterir.
genlerine yazl olduklar btn toplumlar
Ve bu esaslar belli bir zamann ya da meknn
ayn ruh dnyasna ve davran ortakln
snrlarnda seyretmezler. ounlukla uzun bir
ekerler. Toplumlar bir araya getiren de bir
tarihi srecin btn yaanmlklarnn
arada tutan da gelecekteki bir aradalklarn
billurlam
yasalarn
ifade
ederler.
garantileyen de bu genetik zellik ve
Toplumlarn dnemsel ihtiyalarna cevap
kodlardr. Nasl ki bir canly bozmak, dejenere
veren yasalar da vardr. Bunlara ounlukla
etmek iin genleriyle oynamakgerekiyorsa bu
hukukun yasalar, siyasetin yasalar
toplumlar iinde byledir.
ve hatta ideolojinin yasalar
Ortadou
diyoruz. Ama hep unu
. "BAYRAM" KAVRAMI BTN HALKLAR N
toplumlarnn
gryoruz; bunlar
DOSTLUK, KARDELK, BARI VE PAYLAIM
yaadklar
geicidir
ve
DUYGUSUNU ARITIRIR. SINIFLI TOPLUM
btn
d
UYGARLIININ YARATMI OLDUU BTN
hkm bir yere
saldrlar,
YAPAY ELKLER BYLE GNLERDE ZNE
kadardr.
Yine
igaller,
YAKLAAN NSANDA BR KENARA TLR VE
hibir
yasa
istilalar
ve
TOPLUMSALLIIN ZNDE VAR OLAN
gelenek
kadar
PAYLAIM, DAYANIMA VE TAMAMLAYICILIK
paralama,
toplumun ruhuna
YNLER YAAMA RENGN VERMEYE BALAR.
yok
etme
nfuz
etmez.
abalarna ramen
Gelenein kendini iinde
bugn
hala
ifade
ettii
toplumsal
toplumsall baat bir olgu
kurumlar da ahlak ve kltrdr. nderlik
olarak yaamalarn salayan toplumsal
toplumsal
zmlemelerinde
"klt-rel
genetik ifrelerin zlmemi ve bozulmam
gen"den bahsetmektedir. Kltrel gen o
olmasdr. Ortadou toplumsallnn bugnk
toplu-mun temel karakte-rini belirleyen aamasnda bir rmeden bahsediliyorsa

48
bunun temel bir nedeni de geleneini yitiriyor
olmasna balamak gerekiyor. Bunun birok
rnei gsterilebilir. Ancak en iyi ifadesi belli
bir toplulukla, halkla snrl olmayan ortak
geleneklerin yerini, devlet ve snf karlaryla
snrlandrlm
yasalarn
hakim
hale
gelmesinde aramak gerekir. Eer Newroz'dan
bahsedeceksek Newroz'un son 2500 yldr
Ortadou top-lumlarnn genlerinde varolan
ortak, eit-liki ve zgr-lk karakte-rini iyi
z-memiz gere-kiyor. Halk-lar gelenek-lerini
kavramlar
kadar
sembolik
ortak
davranla
rda
da
ifade
ederler.
New-roz
Azerbayca
n'dan
Libya'ya,
Yemen'de
n
Afganistan'a
kadar btn blge halklarnn geleneinde
birbirine ok yakn anlamlar ve duygular
yaratan bir ses ve ortak davran simgesidir.
Bylesi bir toplumun yaratm olduu refah,
zenginlii blme sevincinin ve cokusunun
ifadesidir. Bu duygu o kadar uzun bir zaman
diliminde yaanmtr ki bu toplumlarn
genetik zellii haline gelmitir. Bu yzden
bayramlar, onu ortaklaa sahiplenen btn
toplumlarn ve bireylerin ruh dnyasnda ayn
yanky yaratrlar. "Bayram" kavram btn
halklar iin dostluk, kardelik, bar ve
paylam duygusunu artrr. Snfl toplum

uygarlnn yaratm olduu btn yapay

elikiler byle gnlerde zne yaklaan
insanda bir kenara itilir ve toplumsalln
znde var olan paylam, dayanma ve
tamamlayclk ynleri yaama rengini
vermeye balar. Herkes elindeki ekmei
blr, birbiriyle kucak-lar, kol-kola, u-yum
iin-de hayala durur. Davranlar ortaklar,
herhangi bir nedenle bunun dnda kalan
insanlarn ellerinde tutulup bu halaya davet
edilir. E-er znts, yoksulluu, krgnl
varsa
elbirliiyle
bunlar
giderilir,
herkes
elindekini
evresinde
kiyle
paylaarak
dayanma
iinde
birbirini
tamamlar.
Byle
gnlerde
btn
toplum neredeyse tek bir insan gibi hareket
eder.
Bu geleneklerin en canl yaand
toplumlarn banda hi kukusuz Krt etnisite
gerei vardr. Balangcndan gnmze
kadar uygarln yaratm olduu yasalara
uyum gstermeyen ounlukla devletin,
hukukun ve siyasetin yasalar dnda
gelenein yasalaryla kendini var etmi Krt
gerei bir yerde doal toplum genlerinin en
canl yaayan gereidir. evresindeki btn
komu halklar ve et-nisiteler bir biimde
uygarln yasalarnn hkmne girerken, Krt

49
kendi geleneini byk bir direni ve kavga
hibir kltr yok etmemitir. Merkez ve
iinde korumann tarihini yaratmtr.
merkeziyeti deil, kapsayan ve paylaan
evresindeki glerin iine girdikleri uygarlk
olmutur.
Kendi
rengini
dayatmam,
yasalarn kendisine dayatmasna kar teslim
paylamtr. Dier renkleri yok etmemi,
olmay kabul etmemi ve doal toplumdan
katlm ve kendine katmtr. Sistemi
getirdii gelenekle kendisinde srdrd
merkeziyeti ve egemenlikli deil, demokratik
karakteri srekli paylamaya almtr. Hibir
ve komnal olmann bir gerei olarak
zaman merkez ve dayatan olmam, hep
Konfederal'dr. Bu sistemde devlet snrlar
eken olmutur. Zenginliklerini paylamak
yoktur, hatta snrlar halktan ilk toplumsal
kadar,
direniini
de
ortaklatrmaya
rgtlenme biimi olan airete kar esnek ve
almtr. Krt'n belki de merkez ve
de zengin tutulmutur. Newroz'da simgesini
belirleyen olduu tek zaman dilimi bu direni
bulan Med oluumunun bir devlet deil airet
zamanlar olmutur. Newroz bu yzden en ok
konfederalizmi olmas gszlk deil doal
Krt'te
ifadesini
bulmutur.
Zulme,
toplumsallamann bir zirvesidir. Sonucu da
egemenlie ve onun dayatmalarna kar
zannedildii gibi bir yenilgi ve ykm deil,
merkezde deil, da merkez yaparak
bugne kadarki toplumsal direniin geninin
yaratlan direniin sembol olmutur.
rlmesidir. Kendisinden sonraki btn
Uygarln karsndaki bu
toplumsal direnilerde bir
direniini
ve
zaferini
umut olarak canlln
.
GELENEK
ANAYA
VE
ATAYA
LAYIK
OLMAK
kendisiyle
snrl
koruyan bir bellek
YASASINDA LER. NEWROZ GELENE
tutmayp,
buna
yaratmtr.
ZULME BAKALDIRAN, ZULM DZENLERN
katlmak isteyen
YIKAN ANALARIMIZIN VE ATALARIMIZIN BZE
Eer
btn
halklarla
BR BAYRAM ARMAANIDIR. O ZAMAN
gnmzde
paylamtr.
ANAYA VE ATAYA LAYIK EVLATLAR OLMANIN
Newroz'a bir
Tarihsel bir olgu
BR GERE OLARAK NEWROZ
anlam
olarak Newroz, Krt
MEYDANLARINI ZULME KARI FKENN,
bieceksek
onu
KAVGANIN MEYDANLARINA EVRELM.
ve bunun bir sonucu
iinde
yaratld
olarak ortaya kan Med
zamann,
toplumun
ve
Airet
Konfederasyonu
gelenein btnl iinde anlayabiliriz.
incelendiinde bu karakteristik zelliklerin
Toplumun bu tr geleneklerini ve yaam
hepsini grmek mmkndr. Kendisini
ynlendiren yasalar olan ahlakn bnyesinkuatan devletli zulm sistemine kar
den skerek yok et-meye alan sistemin,
yaratt
direnii
dalardan
ehirlere,
Newroz'u bozma abala-rn da bu direni
Mezopotamya'dan btn Ortadou'ya yayd
karakteri ve genini boz-ma abas ola-rak
halde hibir halk bask altna almam, devlet
grmek gere-kir. Newroz gelene-inin en son,
kurmam, kleci snflamay gelitirmemitir.
en canl ve en direngen ifadesi PKK olmutur.
Tam tersine ulaabildii her yere devletsizlii
Bakan Apo "PKK bir Newroz partisidir"
ve zulme kar direnii gtrmtr. Direniin
diyordu. PKK'nin bir Newroz partisi olmas
bir sonucu olarak yaratt, toplumsal sistem
onun zyle ilgili bir olaydr. Gerek
iinde kendisi dndaki hibir rengi bozmam,
direniilii, gerek ahlak ve yaam, gerek

50
yaratt insan btnyle Newroz renginde ve
karakterindedir: Direngendir, paylamcdr,
demokratiktir, komnaldr. Ve tm bunlarn
z olarak konfederatiftir. Bazlar bunun
PKK'nin iine girmi olduu deiim-dnm
srecinin bir sonucu olarak gstermek istiyor.
Bu doru deildir. PKK'nin ilk program
incelendiinde orta vadeli program hedefinde
"Demokratik Ortadou Konfederasyonu"
hedefi vardr. PKK'nin ruhu ve direni sembol
olan Kemal Pir, Mahkemelerde PKK'nin bu
ynne srekli dikkat ekmi ve halklarn
kurtuluunu PKK de grdn haykrmtr.
Yine PKK direniin sembol olan Mazlum
Doan'n eylemini Newroz'a denk getirmesi ve
ada Kawa olarak tanmlanmas PKK'nin
genlerinde
olan
Newroz
karakteriyle
balantldr. Daha sonraki srelerde de PKK
direni kltrnn zirveleri olan Zekiyelerin,
Ronahi-Berivanlarn, Rahanlarn, SemaFikrilerin ve en son Adana'da bedenini atee
veren Veysi Kaya direnilerini srarla
Newroz'la
buluturma
istemleri
ayn
gelenein-kltrn genetik olarak kendini
srdrmesidir. Bundandr ki Newroz'un bu
sembolleri
yok
edilmek
istenen
toplumsallmzn kk hcreleridir. Bu direni
sembollerinin her birisinden yeni bir Newroz
toplumu yaratmak mmkndr. Bu semboller
yaamlar, durular ve eylemleriyle sistemi
kle evirirken, yok edilmek istenen
demokratik komnal toplumun kvlcmlar
olmulardr. Hepsi de New-roz kltrnn
yaatl-mas ve topluma mal edilmesinin ncln yapmlar-dr.
Bugn, hem sistemin hem de halklarn
bir yl boyunca "acaba bu ylki Newroz nasl
ge-ecek"
beklentisiyle
New-roz'u
karlamalar Newroz'un bu tarihsel karakteri
ve onun yaayan z olan PKK'nin Newroz'u

sahiplenme duruuyla balantldr. PKK ile

birlikte her Newroz zne uygun olarak
halklarn direniinin yeni bir basama ve
milad haline getirilmitir. inde direni,
kahramanlk ve PKK olmayan Newroz,
sistemin iini boaltt onlarca belki de
yzlerce bayramdan biridir. Newroz'u farkl
klan iindeki demokratik komnal zdr.
Sistemin yaratt yapay ve uyuturucu
kltrnn dnda ve karsnda bir gelenei
temsil ettii oranda sahiplenmesi gerekin bir
soy deerdir. Gnmz devlet ve sistem d
toplumunun temel zellii eperde, kalnt ve
anlara dayanmasdr. Uygarlk sistemi devlet
arac ve iktidar yntemleriyle toplumu yutup
kendini var ederken, sistem d toplumda bu
mekanizmalar ilevsiz klan ahlaki, kltrel
deer ve gelenekleriyle kendini savunur.
Doal toplumun yaad z bu gelenek ve
ahlakn yasalaryla toplum iin temel bir
savunma mekanizmas olarak ilemektedir.
Bunun bilincinde olan egemenlik sistemi
topluma saldrrken ncelikle bu yasalar ve
deerleri yaratan ahlak ve gelenekleri
yozlatrarak sonu almaya alr. Toplum bu
gelenekleri koruyabildii oranda kendi
devamlln srdrebilir.
Toplum, bu soy deerlerini ifade eden
sembol
ve
simgeler
halinde
gelenekselletirmeye
alr.
Gelenekle
kendini srdren demokratik komnal toplum
karsnda, egemenlikli uygarlk sistemi de
kendi gelenek ve ahlakn yaratr. Toplum
zerinde kurulan siyasal zor iktidar plak ve
karsnda durulabilir bir karaktere sahiptir.
Zaten doal toplum direni gelenekleri de bu
kltrn karsnda yaratld iin doal bir
kartl ifade eder. Bu yzden de esas
mcadele ahlak ve kltr alannda yrtlr.
Egemenlikli toplum bu gelenekleri alp

51

kendisine mal ettii ve bylece kendisini

kltr haline getirebildii oranda kalc
olabileceinin farkndadr. Kendisi bir gasp ve
hrszlk sistemi olarak gelitiinden yaratma
kabiliyeti olmayan sistem, kltrn de alma
ve gasp etme tarznda oluturur.
Son
yllarda
Newroz'un
"Nevruz"latrlmas abalar bunun ifadesidir.
Newroz'u almada baarsz olan sistem, bu
seferde onun iini boaltarak, yozlatrarak
kendi hizmetine sokmaya alr. Toplum
ahlaknn kendini koruma refleksi olarak
yaratm
olduu
btn
geleneklerin
yozlatrlmas, sistemin varlk nedeni ve
yntemidir. Paylam, dayanma, demokrasi
ve barn simgesi olan bayram kutlamalarn
fiesta-festival tarznda yozlatrarak toplumu
dejenere eden sistem ayn yntemi Newroz
iinde gelitirmek istemektedir. Bir direni
sembol olan Newroz'un neredeyse festival
tarznda bir elence kltrne dntrlmesi
znde kltrel ve ideolojik bir saldrdr.
nsanlarn tarihteki direni anlarn ve

geleneklerini
hatrlayarak
bu
gelenei
bir
gnlne de olsa
paylatklar ve ruh
kazandklar
Newroz'un sadece
insanlarn
ark
syleyip dans ettii
ve bir nevi dearj
olduklar bir gn
haline
getirmek,
toplumsal bilinci ve
bellei uyuturmak
ve
arptmaktr.
Sistem kltr ve
demokratik komnal kltr i ie ve yan yana olamayacak iki
kltrdr. Birisinin varlk nedeni dierinin
reddidir.
Newroz gibi gnler sistem kltrnn
reddedilip de-mokratik komnal kltrn
sahiplenildii bir gndr. Byle bir gnn
sistemin en geri kltr ve "sanat" deerlerinin
pazar haline getirilmesi sistemin bilinli bir
arptmasdr.
Trkleri,
halaylar
ve
ateleriyle her eyin direni geleneklerini canl
tuttuu bir Newroz gereinin yerine
danslarnn, arklarnn ve klandrlm
meydanlarnn insann en geri duygu ve
gdlerini kkrtt bir gn haline getirilmesi
znde direni iradesinin krlmas anlamna
gelir. Newroz etkinliklerini dzenleyen
ynlendiren kurum ve kurulularn eer halk
adna hareket ettiklerini sylyorlarsa bu
gelenei zne uygun yaatma gibi bir
sorumluluklar vardr. Newrozlarda alanlar
dolduran milyonlar hi kukusuz her gn bir
irin seli gibi zerlerine boalan o yoz kltre
meraklar
buralara
tarmyor.
Onlar

52
genlerinde yaayan gelenein canl tutulmas
iin, o gelenei yaatmak iin dolduruyorlar
alanlar.
Byle olduu halde o yoz kltrn
temsilcilerini zerine para vererek onlarn
karsna kartmak olsa olsa byk bir
sorumsuzluk ve hakaret saylmaldr. Hem
Newroz gelenei hem de ada Newroz'un
yaratlmasnda, doal demokratik toplumun
renkleri ve karakteri belirleyicidir. Bu kltrn
ana kayna olan neolitik rengi kadn olduu
kadar ada Newrozlar da zgr kadnn
bedenlerinde yanan alevlerde semboln
bulmutur. Newroz alanlarn dolduran
milyonlar ellerinde Zekiyelerin, Rahanlarn,
Semalarn resimleri, dillerinde onlarn
trkleriyle halaya dururken eer siz sahneye
brahim Tatlses'i karrsanz o da temsil ettii
kltrn gerei "Kz ben seni vurmazmyam"
trksyle balayacaktr konserine. Yine
sistemin metalatrp pazara kartt kadna
bir tavr olarak kan zgrlk hareketinin
yaratt Batman halknn karsna etini
pazarlamann sembol olan Glben Ergenleri
karmay dnrseniz Newroz'a en byk
ktl yapm olursunuz. Kald ki direni
kltrn trklerinde, halaylarnda temsil
etmenin abasndaki onlarca sanat alanlar
dolduran milyonlarla bulumak iin can
atmaktadr. Siz halkn karsna bunlar deil
de sistemin kltr elilerini karrsanz sanata
oynattrlmak istenen kar-devrimci rol
kabul etmi bir arac olursunuz.
Yine Newroz en ok zgrletirilmesi
gereken
deerlerin
sahiplenilip
haykrlmasnn cokun alanlardr. Dans
etmenin, ark rmann deil, zgrlk
sloganlarnn haykrld alanlardr. Bugn en
ok zgrletirilmesi gereken deerlerimizin

yaratcs ve varlk nedeni iin mcadele

yrtlmektedir. Bu Bakan Apo'dur. ada
Newroz'u yaratan da onu yaatan da Bakan
Apo'nun emei ve bilincidir. Newroz'u
sahiplenmek
demek
Bakan
Apo'yu
sahiplenmek demektir. Ve Newroz alanlarn
dolduran milyonlarn "Biji Serok Apo"
sloganlaryla alanlar titretmesi bunun
ispatdr. Bakan Aposuz Newroz'larn hibir
bayram deeri yoktur. Bakan Apo'suz
Newroz
meydanlar
onun
zgrlk
mcadelesine meydan olduu oranda zne
uygundur. 2006 yl bu anlamda geen
yllardan daha fazla Bakan Apo'nun Newrozu
haline getirilmelidir. Btn gnlerimizi 15
ubat karanlna mahkm etmek isteyen
komplocu egemen glere kar her gn
Newroz ateiyle aydnlatabildiimiz ve
karanlk emberleri bu atelerde kl
edebildiimiz oranda Newroz'u yaratan
halklarn layk evlad olabiliriz.
Gelenek anaya ve ataya layk olmak
yasasnda iler. Newroz gelenei zulme
bakaldran
zulm
dzenlerini
ykan
analarmzn ve atalarmzn bize bir bayram
armaandr. O zaman anaya ve ataya layk
evlatlar olmann bir gerei olarak Newroz
meydanlarn zulme kar fkenin, kavgann
meydanlarna evirelim. Eer bir Newroz
cokusu olacaksa bu zulme kar direniin ve
zgrlk bilincimizi yaratan soy deerlerimizin
en soylu evladyla buluma isteminin sevinci
olabilir. Bunun dndaki btn Newroz
yaklamlarnn bizi lanetli evlatlar yapacann
bilinciyle bu Newroz'u Bakan Apo'nun
Newroz'u haline getirmenin cokusu ve
sevinciyle alanlara kalm ve en soylu
geleneimizi, zmze uygun bir biimde
kutlayalm. Bizlerde Newroz'un ilk ateini
dalarda yakan atalarmzn ve analarmzn

53
geleneinde bu yl Newroz atelerini daha da
ykselteceiz. lk Newroz'da dalarda yaklan
atei Ninova'daki saraylar yerle bir ettiine
inancmz bir gelenek olarak belleklerimizde
ok canl olarak yaadmza sonuna kadar
inanyoruz. Bu umut ve inanla dalarn ve
ovalarn Newroz ateleriyle aydnlanacann
cokusunu imdiden yayoruz.
NEWROZA WE PROZ BE

ABDULLAH CALAN
SOSYAL BLMLER AKADEMS

54

MUSTAFA KARASU

Gnmz dnyasnda halklara

yaplan en youn saldr kltr
cephesinden geliiyor. En fazlada
popler kltr kullanlarak bireyler at
gzlkl ve teneke yrekli varlklara
dntrlyor.
Bu tr kltr
saldrlarna kar alternatif kltrn
nasl
olaca
konusunun
cevaplandrlmas gerekiyor. Bu tr
saldrlar ancak alternatif kltr
yaratmayla, retmeyle geriletilebilir.
Popler kltrn etkili olmasnn
nedeni de alternatif kltrn yetersiz
ve etkisiz kalmasdr. Bunun iin
bizim kendi alternatif kltrmzn
nasl olmas gerektii konusunun
akla
kavuturulmas
ve
derinletirilmesi gerekiyor.
KKK sisteminden sz ediyoruz.
Bu yeni bir yaam biimi demektir.
Her sistem gibi bu yaam biimi de
kltryle varolacak. Alternatif bir
hareket olarak ortaya kan PKK
kendisinden
balatmak
zere
toplumda yeni bir kltr gelitirme
mcadelesi verdi. Buna o zaman
ulusal demokratik kltr dedik.
nkrcl yaayan, asimilasyona
tabi tutulan ve bu temelde de yok
edilmek
istenen
bir
halk
gerekliimiz olduundan, ulusal

deerlerimizin ortaya karlmas,

yurtseverlik bilincinin gelitirilmesi
ve bunun toplum da bir yaam biimi
haline getirilmesi iin, bir mcadele
balatld.
Smrgecilie
kar,
inkrcla kar ulusal demokratik
deerlerin ortaya karlmas iin
aba
gsterildi.
Bastrlan
halk
deerlerinin
ortaya
karlp
demokratik bir toplum yaratmak iin
de demokratik devrim mcadelesi
gelitirildi. Geleneksel yaplanmalar
olan feodalite, tarikat, eyh vb.
kurumlarn
halk
zerindeki
egemenliini sarsmak iin toplum
rgtlenip bunlara kar tutum
taklmaya sevk edildi. Yine tabii
bunlarn hepsinin yaamasna zemin
olan geri aile ilikileri sarslmaya
balad. Hiyerarik devleti toplum
ve
smrgecilikle
ilikilenerek
yozlaan
airet
yapsnn
halk
kontrol etmesine son vermek ve
bireyi geleneksel ilikilerden kopmu
biimde zgr dndrmek iin
youn bir aba gsterildi. zgr ve
demokratik bir toplumla iradeli birey
ortaya karmak asndan bu geri
balarn yklmas nemliydi.
unu rahatlkla syleye biliriz,
Krdistan tarihinde geriliklerden en
radikal kopular ve uzaklamalar
bizim
hareketimizin
gelimesiyle
yaand. Gerektende heyecan verici

55
gelimeler
ve
deiimler
oldu
toplumda. Bunun sonucu demokratik
halk devrimi olarak tanmladmz
Serhldanlar yaand. Serhldanlar
ayn zamanda yeni bir kltrn
ortaya ktnn ifadesiydi. Bu da
ulusal deerlerine, halk deerlerine
ballk ve binlerce yldr kendisini
egemenlik altnda tutan geri ve
geleneksel yaplara isyandr. Bu tr
yeni ller gelitii iin serhldanlar
ortaya kt. Serhldanlarla toplumda
ortaya kan yeni deerler bir kltr
devrimi halini ald. nsanlarn beeni
lleri ve sohbetleri kkl deiime
urad. Yrekleri ve beyinleri yeni
deerlerle dolunca toplumda byle
bir enerji ortaya kt. Bu gerekten
nemli
bir
gelimeydi.
Bizim
mcadelemiz sadece bir ulusal
demokratik devrim, demokratik halk
devrimi deil, en az bunlar kadar bir
kltr devrimidir.
Bizim kltrel
materyallerimizin en nemlileri bu
srete
gn
yzne
kt.
Toplumdaki bu kltrel deiimle
birlikte, kltr rnlerinde hzl
artmas gndeme
geldi.
Kltr
faaliyetleri bir dinamizm kazand.
Bunun sonularn Trkiyede de,
Avrupada da grdk. Bu kltr
faaliyetleri halkn isyann tevik etti,
krkledi.
Serhldanlarn
Halkta
yaratt byk deiimleri kltr
faaliyetleri
de
ortaya
kard
rnlerle besledi, glendirdi. Belirli
ynyle
toplumdaki
ulusal
demokratik deerleri kalc hale
getirdi. Bu ynyle 90lar da kltr
faaliyetlerimiz yetersizde olsa roln
oynad. Yani hibir ey yaplmad
demek
mmkn
deildir.
Eksikliiyle, yetersizliiyle toplumda
yeni duygularn gelimesine katk
sundu. Belirli bir isyan duygusunun
gelimesi, ktlkleri, irkinlikleri

reddeden
bir
duru
ortaya
karmasna ramen, ortaya kan bu
toplumu
ve
bireyi
daha
da
glendirecek dzeyde bir kltr
etkinliimiz olmad. Yeni deer
llerimizi
kltrel
rnlere
dntrerek halkn bu enerjisini
katlayan, g ve irade olmasn
gelitiren rol oynamada yetersiz
kalnd.
TOPLUMUN BTN DAVRANILARINI VE
YAAMINI ENNDE SONUNDA BELRLEYEN DE
KLTRDR. HELE KOMA GELLER GB YEN
BR YAAM BM SZ KONUSUYSA BURADA
KLTRN ROL, NEM DAHA DA ARTAR.
BYLE BR SSTEM KURMAKTA KLTRN
LEV DAHA DA FAZLA NE IKAR. KLTRN
BYLE RGTLENMEYE ZEMN OLACAK BREY
DAVRANIINI, TOPLUM DAVRANIINI ORTAYA
IKARMASI GEREKYOR.

Siyasal alanda, rgtsel alanda

halk byk fedakrlklar yapt. Mcadeleye gl katlm gsterdi.
Fakat bunu ken-disini z irade
yapan,
yaa-mn
her
alanda
rgtleyerek kaderini kendi eline
alan ve mcadelesinin geleceini
kendisi belirleyen rgtl bir gce
ulaamad.
Serhldan-larn
ilk
dnemlerinde n-derliimiz Koma
Gelleri he-def olarak gsterip halkn
ta-bandan rgtlenmesini ve bu
taban rgtlenmesiyle g ve irade
kazanmasn hem de bir zihniyet
deiiklii
yaamasn
ngrd.
Fakat bu gerekletirilemedi. Bunun
gerekleememesinin
rgtsel
nedenleri yannda dmann ar
saldrlarnn
da
pay
vardr.
rgtlenmelerimiz zayf olduu gibi
klasik rgt anlayn aamamt.
Bu nedenle de bu rgtlenmeler
pratiklemedi.
te yandan halkn

56
kltrel dzeyi, kltrel birikimi ya
da ald yeni deerler, yeni ller
byle bir rgtlenmeyi salatacak
dzeye
ulamamt.
Toplumun
btn davranlarn ve yaamn
eninde
sonunda
belirleyen
de
kltrdr. Hele Koma Geller gibi
yeni bir yaam biimi sz konusuysa
burada kltrn rol, nemi daha da
artar. Byle bir sistemi kurmakta
kltrn ilevi daha da fazla ne
kar. Kltrn byle rgtlenmeye
zemin olacak birey davrann,
toplum davrann ortaya karmas
gerekiyor. Kltrel etkinliklerimiz
byle bir kltr ortaya karmaya
yetmemiti. O dnemdeki ulusal
demokratik devrimin ve onun ortaya
kard ulusal demokratik kltrn
dzeyi yeni bir yaam rgtleyecek
nitelikte deildir. Ayaa kalkma,
isyan etme, reddetme geliti. Fakat
bu ayaa kalk, isyan ve reddediler
yeni
yaam
biimini
kurma
yeteneini ortaya karacak dzeyde
deildi.
Yeni
toplumu
yaratmada,
kltr belirleyici etkiye sahiptir.
Koma Komelen Krdistan gibi en
gzel yaam projelerini gndeme
getirseniz bile eer onun kltr
yoksa
tekrardan
eski
yaam
araylarna, iliki biimlerine beli
dzeyde dnlmesi kanlmazdr. Ya
da
yeni
yaam
projesini
oturtamazsnz. rnein Sovyetler
Birliinde ko-mnlerden ve ky Sovyetlerinden
balayarak
b-tn
toplumu tabann halkn iradesini
aa
karacak
biiminde
bir
rgtleme n grlmt. Solhozlar,
kol-hozlar denen rgtleme-lerde
yaplmt. Ancak o-nun komnal
demokratik kltr ortaya kmad
i-in, daha sonra bu Sol-hozlar,
kolhozlar bin ylarn zihniyeti sonucu

brokratik
rgtlenmelerin,
demokra-tik olmayan ynetimlerin
kontrolndeki kurumlara dntler.
Yeni bir ey ortaya kmad. Bunun
ideolojik alandaki yanllklarla da
ba vard. Sovyetlerdeki sosyalizmin
dayand ideolojik temeller byle bir
kltr,
byle
bir
zihniyeti
yaratmaya
ok
fazla
imkn
vermiyordu. Belki sylemde gzel
eyler ifade ediliyordu ama sra
pratie gelince ok fazla deiiklik
olmad grlyordu.
Sosyalizmin
teorisinde
smrc baskc devleti toplumda
var olan iki ktln ortadan
kaldrlmas hedefi vard. Birincisi,
smry
ortadan
kaldrmak,
ikincisi, insann insan ynetmesini
ortadan kaldrmakt. Sosyalizm bu iki
temel perspektifle yola kmt.
Bunu da aslnda ilkel komnal
toplum denen Neolitik topluma
gnderme
yaplarak
temellendirmilerdi.
Sosyalizmin
Peygamberleri olan Marx ve Engels
unu dnyorlard; ilkel komnal
toplumda insanlk neyi kaybetti,
buna cevap aryorlard. Aslnda u iki
eyi
buldular:
bir,
insanlar
smrlmyordu, smrldler; iki:
yneten ynetilen ilikisi yoktu,
yneten ynetilen ilikisi ortaya kt.
Yani snfl toplum uygarlnn bu iki
temel olgu zerinde kurulduunu
ortaya
koydular.
Bunun
iinde
smrnn ve yneten ynetilen
mekanizmasnn
ortadan
kaldrlmasnn sosyalizmin temel
hedefi olarak belirlediler. Bu sadece
sosyalist ideologlarn hedefi deildi.
nsanln antik adan beri egemen
sisteme isyan eden gleri bu tr
eilimleri her zaman tamtr. Bunu
imdi daha iyi gryoruz ki, bu
eilimleri besleyen, bu eilimleri

57
yaatan zaman zaman isyan biimde
ortaya karan ise Neolitik toplumdan
kalan
komnal
demokratik
deerlerin lmemesi ve bir yaam
biimi olarak, bir kltr olarak
varln da kuytularnda, orman
derinliklerin de kendini yaatmasdr.
Sosyalizm aslnda ok bilinli olmasa
da bunlarn bir bilekesini yapmak
istedi. Ama dediimiz gibi zihniyet
kkl bir deiime uramad iin
pratikte
tekrar
egemenlikli,
hiyerarik
devleti
toplumun
maketleri
ortaya
kt.
nk
zihniyet deiimi ve bunun temeli
olacak
kltrel
deerler
gl
biimde
ortaya
karlmamt.
Benzer bir eyde bizim amzdan da
geeli oldu. Serhldanlarla nemli bir
deiim yaatmamza ramen bu
deiim
sistemin
egemenliini
kracak ya da gemi alkanlklar
ortadan kaldracak dzeyde olmad.
Dolaysyla da toplum nderliimizin
ifade ettii biimde Koma Geller
ekseninde kendini rgtleme gcn
gsteremedi.
Bilindii gibi kuzey Krdistan da bu
serhldanlar sonucu oluan HEP, DEP, HADEP,
DEHAP gibi partiler halkn rgtlenmesini
salayamad iin orta snf arlkl ve sten
aaya doru rgtlenen bir durumdan
kamadlar. Dolaysyla halk g olamad.
Tabii seimlerde oy verdi, eylemlere katld,
fedakrlkta yapt, ama bunu yaparken
kendisini rgtleyen, kendi yaamn kuran bir
yaplanma ortaya kmad. Bunun sonucu da
bildiiniz gibi bu partilerde byk bir yozlama
yaand. deolojimize ters kar ilikileri, kar
evreleri geliti. Bunun bir trevi olarak ta
bireylerdeki de bencil, karc dnme
alamad.

imdi
nderliimiz
hem
bizim
pratiimizi deerlendirerek hem de dnyadaki
sistemi zerek Krt halk asndan da
Ortadou halklar ve insanlk asndan da
demokratik Konfederal sistemi nmze
koydu.
Bunun
insanln
zgrl,
demokrasisi ve kurtuluu asndan uanda en
uygulanabilir, en doru bir rgtleme modeli
olduunu belirtti. Yine bunun ortaya
karaca insan tipinin ya da zihniyetinin de
insanln gemiten bugne yaratt
deerlere en uygun zihniyet yaplanmas ve
kiilik ekillenmesi olacan zmlemeleri ile
ortaya
koymaya
alt.
Demokratik
Konfederalizmin Krdistan da somutlan
biimini KKKyi insanln en ada yaam
projesi olarak tarihsel temelleriyle bizlere
gsterdi. imdi byle bir proje bizim
nmzde
durmaktadr.
Demokratik
Konfederalizm projesi de yeni yaam biimleri
gibi en fazla da yeni kltr gerektiriyor. Hele
yeni paradigmam dedii Cinsiyet zgrlk
demokratik ekolojik toplum sistemden kopuu
ngryorsa, sistemin mezhebi olmamay
ngryorsa bunun bin yllarn byk bir
devrimci hamlesi olarak ortaya koyuyorsa bu
kadar kkl dnm ancak zihniyet devrimi
ve onun ortaya karaca kltrle
mmkndr. Kopu derken, mezhep olmamak
derken Reel sosyalizm gibi bir duvar rmek
deil, devlet + Demokrasi formnde ifade
edildii gibi egemen sistemin yannda
halklarn
kendi
yaam
biimlerinin
rgtlenmesini kast etmektedir. Bu erevede
ele aldmzda kltr almalar olarak
nmzde acil duran grev KKK sisteminin ya
da Demokratik Konfederalizmin kltrn
yaratmaktr. nk bu kltr birok ynyle
yenidir. Bu kltrn z Neolitik toplumda var
olmu, tarih iinde ise erkek egemenlikli

58
devleti sistemin yannda varln ksmen
srdrerek ya da onun glgesi gibi takip
ederek bugnlere kadar gelmitir. Bu gnde
toplumsal var olu iinde belli dzeyde
varln srdren bu kltrn ya da yaam
biiminin yeni koullarda yeniden retilmesi,
tekrar canlandrlarak tm toplumlarn yaam
biimi haline getirilmesi nmzdeki temel
grevlerdendir. Eer komnal demokratik
deerlere dayal bir sistem yaratmak
istiyorsak ve bu iddia esas olarak kapsaml
zgrlk ve demokrasi iddiasysa bunu
ideolojik ve teorik olarak doru ortaya koyma
yannda bireylerin ve toplumun yaamnda
pratikletirmemiz gerekir. Bunun iinde
mutlaka bu yaam biiminin kltrel deerleri
ortaya karlmaldr.
Bu
ynyle
KKK
sisteminin
kurulmasnda kltr almalarna belirleyici
bir grev dyor. Yoksa siyasal mcadele
verilir, kahramanlklar da yaplr baz iyi
eylerde ortaya karlr, ancak ngrlen
sistemin kltr yaratlmamsa bir sre sonra
egemen sisteme benzeir ya da mezhep
haline dnr. Bu duruma dmemek iin
KKK sisteminin kltr nasl ne olacak, kltr
almalar nasl yrtlecek, hedefledii
insan ve topluma gre ierii nasl olacak,
nasl bir ilikiler btnl ortaya karlacak,
bunlarn ak ve net ortaya konulmas
gerekiyor. Bu konuda kafalar karktr. Kltr
faaliyetlerini yrten arkadalarmzn da
kafas bu konuda net deildir. Bunun nedeni
de ideolojik ve kltrel saldrlarn ok gl
ve etkili olmasdr. Kltr faaliyeti yrten
arkadalarmz KKK sistemi ya da yeni kltr
derken bile ou zaman burjuva kltr ve
ideolojisinin prizmasndan geen dnceler
ortaya koymaktadrlar. rgtn temsil edildii
temel alan ve en ideolojik ortamda bile

nderliin ortaya koyduu sistem, bu

sistemin kavramlar, bu sistemin kiilik ve
toplum anlay burjuva prizmasndan
geirilerek ifade ediliyorsa tabii ki Trkiye ve
Avrupa alannda, baka yerlerde daha fazla
burjuva prizmadan krlarak ortaya konulan
sylemlerin ifade edilmesi kanlmazdr ya da
anlalrdr.
Geen gn popler kltr zerine
deerlendirme
yaptk,
arkadalarda
dncelerini belirtti. Bu deerlendirmelerde
bu kltrn toplumu nasl etkilediini bizim
iimize kadar nasl yansdn vurguladk. Bu
etkilerden daha tehlikeli ya da bu etkilere
zemin hazrlayan sisteme ait zihniyet kalplar,
ideolojik yaklamlar bunun getirdii ret ve
kabul llerinin, deer yarglarnn rgt ve
toplumda var olmasdr. rgtmz asndan
irdelenmesi gereken baka ynlerde var. Bir
tasfiyecilik yaand. Tasfiyecilik nderliin
ortaya koyduu projeyi provoke etti.
Kavramlarn iini burjuva liberal sylemlerle
doldurdu ve rgte dayatt. On yllarca
egemen sistem, egemen deer yarglar ve
eitli gler burjuva deer yarglar temelinde
rgt tahrik etmek istediler. eitli kiileri,
kadrolar ve gruplar tahrik etmek istediler.
nderliimizin gl ideolojik hakimiyeti
ortamnda bu tahrikler sonusuz kald. Ancak
nderliimizin yeni paradigmay ve bunun
sistemini bizlere sunmas, dncede,
rgtlenmede yenlikler ngrmesi srecinde
tasfiyecilik bu deiim srecini kendi
emellerine iin kullanmak istedi. nk eski
paradigmay ap kendimizi yenileyip
gelitirerek yarattmz deerlere yeni
deerler katma srecine girmitik. Bu yeni
deerler
katma,
gelitirme
yenilenme
ortamnda amiyane deyimle tasfiyeci eilim
kendi burjuva anlayn sokuturmak istedi.
Byle yaparak sreci provoke etti. nderliin
projesinin rgt tarafndan Kongre ve
toplantlarla pratikletirmeye yneldii sreci
kafa karklnn yaand bir sre haline
getirdi. Bu kafa karklnn, olgular
bulanklatrmann, ortam provoke etmenin

59
rgt ve tm alma alanlarmz etkilediini
Tarihte de yeni bir ya-am projesi
gryoruz. Bunun iin iki alma ok
ortaya ktnda bun en fazla sahiplenenler,
nemlidir. Bir ideolojik, teorik alma,
dillendirenler her zaman kl-tr ve sanatla
ikincisiyse kltrel alma. Bu iki temel
uraanlar ol-mutur. Hatta siyasetiler kltr
almayla nderliin projesini provoke
ve sanat faaliyeti iinde olanlarn ok nceden
olmaktan, tahrik edilmi olmaktan karp
eitli biimlerde ifade ettii deerleri ve yeni
gerek dorultusuna sokabiliriz. Kltr
yaam z-lemlerini bir program haline
almalarn daha batan en temel ideolojik
getirmiler
ve
onu
pratikletirmek
alma olarak grdk. Bilim Aydnlanma,
istemilerdir. imdi bizim uandaki mevcut
basn ve kltr almalarn bir ideolojik
durumumuza
bakldnda
kltr
merkez olarak ele aldk. Bu alma birlikte
faaliyetlerimizin, kltr almalarmzn
ideolojik alma alann oluturmaktadr.
KKK sisteminin kltr ne olmaldor?
Bu erevede Demokratik KonfeSorusuna teorik ve pratik cevap vermekten
deralizmin kltr ne olacak? Demokratik
ok uzaktr. Yanna bile yanalmyor. KKK
Konfederalizm deyince nasl bir kltr
sistemi denilince daha ok gndeme gelen
aklmza geliyor? Nasl bir yaam biimi
teknik sorunlar ve dier kurumlarla
aklmza geliyor? Bunun netlemesi gerekiyor.
ilikilenmelerinin nasl olaca konulardr.
Bunu netletirmeden yapacamz kltr
Kltr kurumu KKK iinde nasl yer alacak,
faaliyetler bize ait mi, ya da bize ne kadar ait,
kltr
kurumlarnn
meclis
ya
da
ne kadar sistem tarafndan etkilenmi, bunu
koordinasyonla ilikileri nasl olacak sorular
bilemeyiz. Bunun iin elimizde l olacak
ncelikle konuulmaktadr. Bu tr tartmalar
Demokratik Konfederal yaam derinliine
kmsemiyoruz,
bunlarda
tartlr,
kavramak gerekiyor. Demokratik kltrde bu
bunlarnda ortaya konulmas gerekir ama esas
yaam biimiyle balantl bir olgudur. Nasl
tartma konular bunlar olmaz. Bu tr
bir
yaam
biimi
tartmalar esas gzden
KKK SSTEMNN KLTR NE
ngrlyorsa kltrde yle
karan
saptrmalara
OLACAK DERKEN, KOMNAL
olmak
durumda.
Yani
dntrlmektedir.
DEMOKRATK DEERLER ESAS
ngrlen yaam biimiyle
Odaklanlmas
gereken
ALMAK VE BU TEMELDE KLTREL
kltrel
faaliyetler
noktalar; bu kltr hangi
RNLER ORTAYA IKARMAKTAN
birbirinden kopuk olamaz.
ierikte, hangi deerler
SZ EDYORUZ. KOMNAL
nk kltr farkl bir olgu
kapsayacak, hangi deerleri
DEMOKRATK YAAMI
deil,
tamamen
yaam
ne karacak erevesinde
HEDEFLEMEYEN, KOMNAL
biimini dzenleyen, yaam
olmaldr. Bunu zerinde
biimini ortaya karan temel
ok
fazla
younlama
DEMOKRATK DEERLERN NDE
alma alandr. Dolaysyla
grmyoruz. Hatta tersine
TAIDII GZELLKLER ERMEYEN
KKKnin yaam biimini en VE NSANLIIN BU KK KLTRNE younlamalardan
sz
fazlada kendi almalarnda
edilebilir.
Faaliyetler
var,
DAYANMAYAN VE BUNU
ve
kendi
deerlerinde
baz rnlerde karlyor
NCELETRMEYEN ALIMALAR
somutlatrmas
gereken
ama bunlar KKK sisteminin
BZM NGRDMZ ZGRLK
kltr faaliyetleridir. Siyasal
ngrd yaam biimini
VE DEMOKRASY YARATACAK
alan bunu kendinde yeterince
yaratacak eserler midir,
KLTR ALIMALARI OLAMAZ.
somutlatrmayabilir. Baka
rnler
midir?
Kuku
alann
bu
konudaki
gtrr. Zihniyetlere ve
hassasiyeti zayf kalabilir. KKK siste-minin
yaklamlara baktmzda ortaya kan
kltr almalarnn bu yaam projesini
eserlerden kuku duymak normal grlmelidir.
duyguda, dncede, sylemde, mzi-inde
nk ok bencillik var, bireycilik had
resminde, hikyesinde, romannda dile
safhadadr. Sanatlar da sistemin etkisiyle
getirmesi bu almann olmazsa olmaz-dr.
popler olmaya ok eilim gs-teriyorlar.
Buda demokratik konfederal sistemin ngr-

60
d komnal demokratik deerlere ters den
yak-lamlardr. Bir smrc, baskc,
bireycilii krk-leyen egemen sistem var, bir
de bizim kurmak istediimiz demokratik
sistem var. Bu deerleri yaratmak mcadele
ister, aba ister. Kendini buna vermeyi, bu
konuda younlamay ister. Ne var ki Trkiye
de siya-sal alanda olduu gibi kltrel alanda
da bu olmaz ya da bugnnn projesi deildir,
bugnn
yaam
deildir
diyenler
bulunmaktadr.
Gelecein
ya-am
ve
projesidir denilerek KKK sistemi ve kltr
daha batan dejenere edilip saf d
braklmaya allyor.
nderliimiz Devlet + Demokrasi
formln ortaya koyarak egemen sistemin
yaam yannda bizim yaammz bugnden
gelecee ertelemeden yaratlmas gereken bir
sistem olarak ifade etti. Devleti ykalm, btn
her eyi birden kazanalm ondan sonra kendi
yaammz rgtleyelim diye bir ey
belirtmedi. Bugnden balayarak bu sistemin
kurulmas, bu yaamn rgtlendirmesinden
sz etti. Bunun yerine Trkiyede, Avrupada
yaplan udur; sistem biraz imkan tanm,
buna dayanarak biraz CD ve kaset karlyor,
konser yaplyor. Trk evleri var, gazinolar
var, oralara gidiliyor. Kendilerini krte ifade
edebiliyorlar. Bu sistemin at alandr. Bu
aralar Popler kltrde krkleniyor.
Bylelikle zgrlk ve demokrasiden koparak
kendini yaatan sanatlar gurubu yaratlyor.
Bu ortamda bu tr eilimler sanatlar serbest
braklsn, bu Pazar ortamnda kendileri
rnler karsn deniliyor. Bu aslnda egemen
sistemin at alan iinde yaamay kabul
etmektir. Bunun gtrd sonuta KKK
sisteminin
kltr
politikasna,
kltr
rgtlemesine, kltr faaliyetlerine gerek
yoktur olmaktadr. Bunun tercmesi ayr bir
yaam biimini yaratmaya gerek yok oluyor.
nmze alan icraat imknlaryla kendimizi
ifade edebilirsek yeterlidir. Bu sistemin
dayatmasn kabul etmektir. Bizse ayr bir
yaam biimini ortaya karmak istiyoruz.
Devlet+Demokrasi ayr bir yaam sistemidir.
Ayr bir kltr rgtlenmesidir. Ayr bir kltr
zihniyettir. zgrln ve demokrasinin en
zengin ve gzel yanlaryla yeerecei komnal

demokratik bir yaam hedefliyoruz. Mevcut

sistemin dayatt ve kkrtt ise bu kadar
demokrasi, bu kadar zgrlk yeterlidir.
Bununla yetineceksiniz olmaktadr. Bizim
kltr alannda ortaya kan anlay mcadele
etmek yerine belli dzeyde verili kltr
anlayna teslim olmay hedeflemektedir. Bu,
sistemin biraz deforme olduu ortamda biraz
onu biraz kendimiz yaamak biiminde
kendini da vurmaktadr. Zaten sistem belirli
snrlarda reforma ihtiya duyuyor. Dnya da
byle bir eilim var. Sistem smrc,
baskc, hiyerarik devleti dzeni reformlara
uratarak mrn uzatmaya alyor. Biz
bunu tabii kabul edemeyiz. Bunu kabul
etmediimizi de en fazla kltr alannda
gstermemiz gerekir.
imdi nasl kltrel deerler sorusu
nemli. nderlik bir Halk Savunmak adl
eserinde iki noktaya vurgu yapyor. Btn
sistemini bu iki temel vurgu etrafnda
oluturmaya alyor. Birincisi, sosyal
bilimleri ve Marksizmi komnal demokratik
deerlerli esas almayarak insanln sorunlar
karsnda zmsz kalmalar konusunu
eletiriyor. kinci vurgusu ise, ezilenlerin,
haklarn verdii mcadelelerin sonuta
sistemin mezhepleri haline gelmesinden
kurtulamamasdr. Eer gerek anlamada
demokratik
ve
zgr
bir
yaam
gerekletirilmek isteniyorsa bu iki konuda
hassasiyeti srekli yksek dzeyde tutmak
gerekecektir.
Mezhep olmamann koulu
olarak rgtlenmeden yaama kadar her eyde
komnal demokratik deerlerin esas alnmas
olacaktr. Bir Halk Savunmak kitabnn
esasn da una dayandryor: Binlerce yldr
insanlar mcadele vermi, fedakrlk yapm,
eziyet ekmiler, lmler, a susuz kalmlar
ancak eninde sonunda sistem bunlar tekrar
kontrol altna almtr. nderliimiz bunlarn
btn acsn duyarak, btn zlemlerini
duyarak, btn umutlarn beyninde yreinde
somutlatrarak ben bu kadere son vermek
istiyorum diyor. Halklarn zgrlk sistemini
ve demokratik yaamn sistemin mezhebi
durumuna dmesinden, onlarn denetimine
girmesinden kurtarmak istiyorum diyor. Bizim
de bata kltrel alan olmak zere tm

61
almalarda bu sorumluluk duygusunu ve u
gzel biim de ifade edilmesinin de komnal
hassasiyeti gstermemiz gerekmektedir.
demokratik
deerler
temelinde
yani
KKK sisteminin kltr ne olacak
Konfederal sis-temle olacan bilerek bu tr
derken, komnal demokratik deerleri esas
deerleri savunacak Konfederal sistemin
almak ve bu temelde kltrel rnler ortaya
kltrn yaratabil-meliyiz.
karmaktan
sz
ediyoruz.
Komnal
En temel tartmamz ge-reken konu
demokratik yaam hedeflemeyen, komnal
kltr kurumlar-mzn nereyle, nasl ve ne ddemokratik
deerlerin
iinde
tad
zeyde ilikilenecei konusu de-il, Komnal
gzellikleri iermeyen ve insanln bu kk
demokratik yaa-mn ve bunun kltrn nasl
kltrne
dayanmayan
ve
bunu
ya-ratlmas olmaldr. Bizim tart-mamzn
inceletirmeyen
almalar
bizim
eksenin byle olmas gerekir. zgr bireyi,
ngrdmz zgrlk ve demokrasiyi
iradeli bireyi de yine byle bir yaam biimine
yaratacak kltr almalar olamaz. Komnal
yerletirsek anlamldr. Komnal demokratik
demokratik deerlere dayal zgrlk ve
deerler ekseninde ortaya kacak birey
demokratik yaam kltr retmemek bireyci
kendini ifade edecek, irade kazanacak,
ve bencil sistemin arzulad
kendine zgven duyarak bu
KLTR POLTKASI DERKEN
yaam kltrn amamaktr.
yaam zenginletirecek ve
KASTIMIZ NASIL
Nitekim
son
zamanlarda
bu
yaama
sorumluluk
RGTLENECEZ, NASIL
yaratlan kltrel rnlerde yeni
duyacak
bireyler
olacaktr.
LKLENECEZ, KKK SSTEM
yaam aray fazla yoktur. hatta
Baz evreler KKK
NDE DER KURUMLARIMIZLA
sistemin enjekte ettii yaam
sistemini,
Konfederalizmi
LKLERMZ
NASIL
OLACAK
anlay ve ilikileri ne
sosyalizm gibi, komnizm
EREVESNDE
kmaktadr. Dier taraftan da
gibi anlyorlarm. Bize gre
ANLAILMAMALIDIR. HANG
dar
ulusal
yaklamlarla
de doru anlamaktadrlar.
yetiniyoruz. KKK sisteminin ZHNYETE DAYANACAI ER Tabii onlar bu anlamalar
kltr ne bencil, bireyci
negatif duygularla yaarken
VE ZYLE NASIL BR KLTR
burjuva deerleri kabul edebilir,
biz byle olduunu olumlu
RETLECEK KONUSU KLTRnede kendisini sadece ulusal
duygularla
karlyoruz.
SANAT POLTKAMIZIN ESASINI
belli deerlerle snrlayan bir
Komnal
demokratik
yaam
OLUTURMAKTADIR.
tutum iinde olabilir. Ulusal demokratik
tabii ki burjuva yaam biimi deildir. Neo
deerler tabii nemlidir. Bunlarda ilenecek
liberal yaam biimi deildir. Bir sosyalist
konulardr. Bir halkn dilini, kltrn,
yaam ngrmektedir. Reel sosyalizm
kimliini yok saymak, kendi deerleriyle
komnizmi eksik ve yetersiz tanmlam ve
zgr yaamasnn nne gemek kadar irkin
yanl uygulamtr. nderliimiz komnist
bir ey olamaz. Bu tr baskc ve inkrc
yaam denen, sosyalist yaam denilen olguyu,
tutumlar mutlaka reddedilmelidir. Biz bu
yaam biimini komnal demokratik deerlere
deerlerimizin kazanlmasn zgrlk ve
dayandrarak ve demokratik Konfederalist
demokrasi temelinde ele alyoruz. zgrlk
sistemi kurarak doru tanmlyor veya doru
duru bu basklar, bu tr kstlamalar,
bir zemine oturtuyor. Komnizm tabii en
yasaklamalar
reddeder.
Burjuvaziden,
pozitif anlamyla insanlk deerlerini, komnal
milliyeti kesimlerden daha fazla bu tr
demokratik deerlerin yaand, yaatld
basklar reddeder. Bu tr basklar onlar kabul
sistemdir. Onun iin ilkel komnal sistem
etse de zgrlk demokratik duru kabul
deniliyor Neolitik topluma. Neolitik toplumun
etmez. Nitekim zgrlk hareketin tarihi
temel deerleri de smrnn olmad,
bunun kantdr. Tabii ki Krt halknn dili,
basknn
olmad,
yneten-ynetilen
kltr, kimlii zcesi kendi rengiyle yaamas,
ilikisinin olmad yani insann ve toplumun
kendini rgtlemesi kltr faaliyetlerimizin
zgr yaam nnde hibir kaytn kuytun
temel konulardan biri olacaktr. Ama bununla
bulunmad bir toplumun deerleridir.
yetinemez. Bu deerlerin yaamasnn da, en
Egemen snf zgrlk ve demokrasi derken

62
kendi karlarn ve egemenliin koruma
temelinde birok kayta kuyuta balanmtr.
Demokratik konfe-deralizmin kltrn esas
olarak
komnal
demokratik
deerler
erevesinde tartl-mas gerekiyor. Bireyi de,
toplumu da, birbiriyle ban da bu deerler
temelinde ele almalyz. Kltrn de, sa-nat
eserlerini de bu tanmlamalar erevesinde
ortaya -karmas gerekiyor.
Bizim kltr adamla-rmzn, sanatla
uraan ar-kadalarmzn yaklam bu
mudur? kan rnlere ba-karsak biraz bizden
biraz sistem yaamnn karmas ifade
etmektedir. Hatta giderek sitemin yaamn ar
bast kltrel deerlerle daha fazla
karlayoruz.
Trkiyeden
etkilenenler
giderek karma olmaktan da kp sistemin
yaam kltrn esas almaya eilim
gsteriyorlar. Karma olmaktan ok reforme
edilmi sistemin iinde biraz yumuatlm
sistem deerlerini yanstmaktadrlar. Bat
Avrupa sistemi ya da onlarn demokrasi ve
zgrlk anlay reforme edilmi, eskiye gre
reforme edilmi sistem deerleriyle ykldr.
Bu da halka ekonomik, sosyal, siyasal,
kltrel olarak biraz nefes aldrma biiminde
kendini ortaya koymaktadr. Yani devletle
ilikili st toplum dndakilere de kendini
biraz ifade etme imkn veriyor. Buda
kesinlikle snrl ve marjinal niteliktedir.
Trkiye ve kuzey Krdistan da baz sanatlar
bu tr eilimlerle bizden uzaklamaktadr.
Eskiden beri byle bir anlay sz konusudur.
Bu aslnda marjinalleme eilimidir. Bu tr
kiiler
marjinallemekten
kurtulamazlar.
nk onlarn anlay halkn demokratik
sistemini kurmaya ynelik kltr retimi
dorultusunda deildir.
Egemen sistemin
kltrel saldrsnn arl altnda daha ok
kendilerini ne karmaya alan rnlere
ynelmektedirler. Egemen sistem bazlarnn
ne kmasna imkan tanmaktadr. Hatta
bazlarn kltr politikasnn gerei popler
yapyor. ne kardklarnn esas olarak da
kendi sitemine hizmet eden rnler ortaya
kardn bilmektedirler. Bunlar Krt dilini
kullansalar da esas olarak da egemen sistemin
deerlerini tayanlardr. Bizim yaklammz
halkn demokratik ve zgr yaamn retmeyi

amalayan faaliyetlerden koparak gidip

sistemin iinde marjinallemek isteyen kltr
sanat kiiliini merulatrmak olamaz.
Marjinallikten kurtulmak ancak kendi
sistemini
kurmakla
mmkndr.
Devlet+demokrasi yaklammzn gerei
olarak sistemin yannda kendi yaam biimini,
kendi kltr ortamn, kendi sosyal yaamn
kurmakla marjinal olmaktan saknabilir.
Yoksa kim ne derse desin, ister demokrasi
adna olsun, ister zgrlk adna sylensin,
ister yeteneklerimiz engelleniyor, frenleniyor
denilsin bunun zeti ve gidecei yer sistemin
iinde marjinallemektir. Sistemin dna
kmamaktr. Belki barp arlabilir ama
sistemin dna klamaz. nk bu durular
hem yaam biimi olarak, hem dnce
dnyas olarak hem de sistem karsnda
kendini rgtleme dzey olarak herhangi bir
deeri ifade etmez. Sistemin ufack bir paras
ya da dls olabilirler. Bunun iin halka ait
kltr politikas ve kltr adaml nedir
konusunun ok kapsaml tartlp doru
sonulara ulatrlmas nemlidir.
Kltr politikas derken kastmz nasl
rgtleneceiz, nasl ilikileneceiz, KKK
sistemi
iinde
dier
kurumlarmzla
ilikilerimiz nasl olacak erevesinde
anlalmamaldr. Hangi zihniyete dayanaca
ierii ve zyle nasl bir kltr retilecek
konusu kltr-sanat politikamzn esasn
oluturmaktadr. KKK sistemi iinde yeri ne
olacak sorusu amiyane deyimle arabay atn
nne komak olur. Sistem iindeki temel
roln nasl oynayacan netletirmeden
ilikiler konusunda net eyler sylemenin fazla
bir anlam yoktur. Kltr politikasnn ierii
konusunda netleirsek o zaman ilikiler
konusu da bir anlam kazanr. Komnal
demokratik deerler bunun birey davran ve
toplum anlay kltr faaliyetimizin temel ilgi
konusudur. Bunu nemsememiz gerekiyor.
Krt toplumun geleneklerinde ve krsal
yaamda bu deerler belirli dzeyde varln
srdrse de gelien kapitalist deerler
tarafndan datlmaktadr. Belirli dzeyde
arptlp ve dogmatik bir nitelie brnse de
kapitalist deerlerle karlamadan nce
komnal demokratik deerler hala varln

63
srdrmekteydiler. nderliimiz Sosyal
bilimciler byk bir yanlg iindedir,
klecilik dneminde bile ehir merkezleri
etnisite denizinin iinde kk bir hacim tekil
ediyorlard. Fakat egemen sistem tarihileri,
yazlan kitaplar her ey getirip ehir
merkezlerine y da egemen sistemin hkim
olduu alanlara tkyorlar. Ancak insanln
nemli bir kesimin komnal demokratik
deerler eksenindeki yaam ise gz ard
ediyorlar. Her halde Krdistanda geen yz
yla kadar birok ky ehir grmemi,
kasabaya gitmemitir. Bajari kavramnda
ifadesini bulduu gibi ehre ve ehir yaamna
kar bir soukluk vardr. Belki kapitalizmin
gelimesiyle birlikte airetin bykleri daha
sk ehre inmiler ama toplum ehirden uzak
kalmtr.
Kapitalizmin yeni girdii Krdistanda
komnal demokratik deerleri beli dzeyde
varln
srdrmektedir.
Bunlar
nderliimizin yeni paradigmas temelinde
gncelletirip zgr ve demokratik yaamn
hizmetine
sokmak
kltr
adamlarnn
sorumluluundadr.
Yine
demokratik
devrimizin ve zgrlk mcadelemizin ortaya
kard demokratik deerleri ilemek de
kltr almalarnn temel konusudur. Ulusal
demokratik mcadelemizin birok alanda
ortaya kard nemli kltr materyalleri
bulunmaktadr. yle gzellikler yaanmtr ki
bunlar dnyann hibir yerinde bulmak bile
mmkn deildir. Bunlarn ou hala
ilenmemi durumdadr. Bunlar ortadayken
smrc, bencil sistemin ve yaam
ilikilerinin kltr konusu yaplmas esas
olarak kendi toplumuna ve verilen zgrlk
mcadelesine
yabanclamay
ifade
etmektedir.
nderlik bir grme notunda benim
neolitik baclarm diyor. Baclarnda hala o
neolitik toplumda kalma duygular ya da
kirlenmemi deerleri gryor. Kapitalizm
insanln rettii btn gzellikleri yerle bir
eden sistemdir. Smrc baskc sistemlerin
kanserli hale gelmi dzeydir. nderliimiz
klecilik, feodalizm, kapitalizm sralamasn
yaparken
kapitalizm
iin
kleliin
derinletirilmi
biimi
tanmn

kullanmaktadr. Kapitalist sistem en iyi

durumda bile kleciliin incelmi ve
derinlemi biimi her gn bireyde ve
toplumda da vurmaktadr. Belki baz nefes
borular amtr. Halklar mcadele verdii
iin sistem kendini belirli ynleriyle
yumuatyor. Baz snrl demokratik deerler
ortaya kmtr. Egemen merkezi sistem, tek
tanrl dnemindeki, feodal dnemindeki gibi
ok kat merkez zelliini baz konularda
yumuatmtr. Baz konularda ise daha
merkezi bir hale gelmitir.
Eer
KKK
sisteminin
kltrel
deerlerini ortaya karak bu yaam biimini
receksek bu yaam biimini bir alkanlk
haline getireceksek hem sistemi gl biimde
eletirerek, alternatif bir yaam duruunu
ortaya koymak, hem de komnal deerleri
sanatlar kendisinden balatarak, yaamn
retilmesinde bu ilkeyi gzeterek topluma
vermesi, yedirmesi gerekiyor, nclk
yapmas gerekiyor. Sadece Siyasetilerle ve
rgtlerle komnal demokratik sistem
kurulamaz.
Hatta
mmkn
deildir.
Siyasetiler ve rgtler burjuva ya da
herhangi bir egemen dzeni devirir bir sistem
kurar ama yeni deerler toplumun kltr ve
alkanl haline gelmezse kurulan dzenler
burjuva ya da hkim sistemin baka bir trevi
olur. Eer yeni bir yaam ortaya karacaksak,
kltr almalar kendisini birinci derecede
grevli hissetmesi gerekiyor. Bunun iinde
bugnk duruundan kurtulmas gerekiyor.
Eer zgrlk ve demokrasi klarysa
sistemin hizmetkrlar ve mezhebi olmak
istemiyorlarsa, ideolojik yaklam derinden
anlayp
kendine
yedirerek
sistem
savalarnn, kltr savalarnn esas olarak
ta bir ideolojik, temeli olduunu bilmelidirler.
Kltr rafine hale gelmi ideolojidir.
deolojilerin sistem ve kltrler zerindeki
roln gremeden, ne kar sistemi, ne de
kendi sistemimizi anlayabiliriz. deolojilerle
yaam
projeleriyle
kltr
faaliyetleri
arasndaki ba grmeden brakn biz kltr
almasn
yapalm
demek
sistemin
trksn sylemektir. Byle zihniyete
olanlar ne derlerse desinler zgrlk ve
demokrasinin trksn syleyemezler.

64
Dolaysyla ideolojiden ban koparan,
ideolojik derinlemeyi kapsaml biimde
yaamayan, somut olarak da bir halk
savunmak eserindeki doal toplum, komnal
demokratik deerleri, demokrasi anlayn,
zgrlk anlayn anlamadan doru bir
kltr almas yaplamaz.
zgrlk adna, demokratik yaam
adna kltr faaliyeti iinde olduunu
syleyenler var.
Aslnda el yordamyla
hareket ediyorlar. Daha ok verili olanla
hareket etme var. Egemen sistemin kltr
sanat tarz aslnda boyalayp cilalanarak
yaatlmak isteniyor. Bunu aamamz lazm.
Eer gerekten nderliin bu radikal zihniyet
devrimini yaam biimine dntreceksek,
bunu gerekten yaratma iddiasndaysak, doru
buluyorsak
o
zaman
durularmzn,
yaklamlarmzn gerekten doru olmas
lazm.
Kltr
faaliyetleri
yapanlarn
kendilerini kkl deiime uratmalar
lazmdr. Eskiye nazaran anlayta gerileme
olduu sylenebilir.
Eskiden biraz daha
toplumcu deerler vard. Birey kavram doru
anlalamad iin nderlik bireyi komnal
demokratik deerler iine yerletirmek istiyor.
Bir Halk Savunmakta bu aktr. Bir Halk
Savunmakta Kapitalizme ynelik gelitirdii
eletiriler nettir. Ne var ki tersine kendini
komnal demokratik deerlere yerletiren
deil de, ite dmzda ve iimizdeki
tasfiyeciliin tahrik ettii, provaka ettii o
bireyci anlaylarn gelitirdii bir yaama
eilimi var. Kltr almalarmz da bu tr
sapmalardan etkilenmektedir. Bireycilie
bulamamz lazmd. Eer demokratik
konfederalizmin
kltr
politikasn,
kltrcln yapacaksak bu bireyci bencil
yaklamlardan
uzak
durup
komnal
demokratik deerleri anlamakla mmkndr.
Buna uygun bir yaklam iinde olmak
gerekiyor.
Demokratik konfederalizm zerine
yaplan deerlendirmeler de devleti kafayla
oluyor. Klasik siyaset biliminde ya da devleti
literatrde bir konfederalizm tanm var.
Demokratik konfederalizm de bu zihniyet
kalplar iinde yaplyor. Kltr kavramnda,
kltr adamlnda gemiten beri burjuva

etkileri vard. imdi neredeyse bu tr etkiler

azalmak yerine artyor. Hlbuki demokratik
konfederalizmin
nmze
konulmasyla
birlikte bu etkilerde daha fazla arnmamz
gerekiyordu. Eski deer yarglar ve lleri
yeniden bu halkn nne, bu toplumun nne
konulmak isteniyor. Eski dnme biimi, eski
yaam biimi, eski yaklamlar, eski
alkanlklar derken buna post modern
kapitalizmin insanlara yedirmek istedii
deerleri de kastediyoruz. Eski derken sadece
feodal veya dier geri ilikileri kastetmiyoruz.
Postmodernizmin kiilii de, duruu ve kltr
an-lay da bize gre eskidir yeni deildir.
adalk kavramn kullanyoruz. Bazlar
ada sis-tem diyor. ada sistem diye bir
ey yok. ada olan dnce ve sistem biziz.
Artk post mo-dernizm ada olmaktan kmtr. Modernlii am ama kendi
modernliini amtr. A-madan da te
smrc, baskc sistemi yeni bir evreye
tamtr. Halklar asndan, halk zgrl
asndan Postmodernizm ada deildir.
Aksine geri kalmtr. adalk ayn yzylda
ayn ta-rihte -2005 ylnda, 2004 ylnda, 2003
ylnda- beraber yaamak deildir. Bu yllarda
zihniyet olarak, dnce olarak en illeri
dnceyi savunmak adal kendinde
somutlatrmaktr. imdi halklar bunu
somutlatrmaya alyor. Belki bugn post
modern kapitalizm ve kltr hkim olabilir.
Postmodern kapitalizmin ideologlarndan olan
Fukuyama artk tarihin sonu geldi diyor.
Aslnda post modernizm de kendi tarihinin
sonuna gidiyor. nk bu yaam biimiyle bu
sistemle insanlk daha fazla yryemez.
KLTR POLTKAMIZ NE ESKY YAATACAK,
NE DE YEN OLDUU SANILAN POST
MODERNZMN BREYCLN. BENCLLK,
BREYCLK, POPLERZMN ESR OLMAK
SSTEMN ARISINA UYUP ESKY
YAATMAKTIR. KKK SSTEMNDE KOMNAL
DEMOKRATK DEERLER TAIYAN NSANLAR VE
SANATILAR YARATICI OLABLR. BUNUN
DIINDAKLER ANCAK SSTEME AT BR EYLER
RETEBLR. BUNA DA ESKY CLALAYIP,
BOYALAYIP SUNMAK DENR.

65
nderliimiz
hayvanlamadan
primata
dnmeden sz etti. Gerekten insanlk bir
kanser hastaln yayor. Kanser btn
bnyeyi sarm durumda. Yani post modern
yaam kanserli bir yaamdr. Onun kltr
anlay da kltr adaml da kanserlidir.
Bizim kltr almalarmz kendini bu
kanserli hcrelerden kurtaramas lazm.
Kltr politikamz nasl olacak? Ne
eskiyi yaatacak, ne de yeni olduu sanlan
post modernizmin bireycilii yaatlacak.
Bencillik, bireycilik, poplerizmin esiri olmak
sistemin arsna uyup eskiyi yaatmaktr.
KKK sisteminde komnal demokratik deerler
tayan insanlar ve sanatlar yaratc olabilir.
Bunun dnda kimse yaratc olamaz,
yalandr. Ancak sisteme ait bir eyler
retilebilir. Buna da eskiyi cilalayp, boyalayp
sunmak denir. Popler kltr alannda ve
ABDde her gn yeni bir sanat ya da rnler
piyasaya srlyor. Her gn yeni bir
mzisyeni, ressam, sinema yapmcs,
romancs, ti-yatrocusu kyor. Bunlar sistemi
yeniden ye-niden retiyorlar. Buda bir
yaratclk. Sistemde srekli kendini yenileyerek, yaratarak geli-tiriyor. Sistemin yaratc olmad kendini yenilemedii dnlemez. Hatta kapitalist sistemin bu konuda tutucu olmayan yaratc zellikleri vardr. Kendi
sistemini yaatma a-sndan ok pragmatiktir, ok karcdr. Bu ynyle kapitalizmin
pragmatizmin kendine getirdii avantajlar var.
Kapitalizm iin unu syleyebiliriz. Bir
ynyle dnya da en az tutucu olan sistem
kapitalizm ve onun znesi burjuvalardr.
Gerekten burjuvalarn hibir tutuculuu
yoktur, ilkesi yoktur. Beli kemiksiz olmak tam
da Burjuvalar iin sylenmi bir szdr. Eer
kendi karna ise ve sistemini yaatacaksa
bugn savunduunu yarn ykp geebilir. Bu
nedenle sistem her gn yenilik arayndadr.
Deitirmedii tek ey smrcldr,
egemenliidir,
ynetme
erkini
brakmamasdr. Bu konuda mutlakdr,
muhafazakrn muhafazakrdr. Nitekim
kendi sistemi asndan tarihin son sistemidir
diyebilmektedir.
Tabii
ki
yaratcl
egemenliini srdrmek asndandr. Yoksa
halklar asndan bunun bir yaratclk olarak

deerlendirilmesi
dnlemez.
Aksine
sistemini allayp, pullayp yeniden halklara
kabul ettirmektir.
Halklar iin buna
kandrmaclk denir. Kapitalizm asndan her
gn yeni bir ey retmek artk yaratclk
olmaktan kmtr. Kapitalizm de insanlar
doyumsuzdur diyorlar. Ya da doygunlua
ulam ama manevi adan alk ekiyorlar.
Bu nedenle bu insanlara z deimese de
yeni eyler sunmak gerekiyor. erikte bir
yenilik yoktur. Biimsel deiiklikler yaparak
yeniden sunuyor. Sanat da esas olarak biimle
ilgili bir faaliyettir. Fakat sanat biimle
urarken o biim her zaman zde de baz
deiiklikleri ifade eder veya zede bir yenilik
katar. nk z-biim birbirini etkiliyor. Yeni
bir biim zdeki deimeyi de ifade eder.
Kapitalist sistem de byle zle diyalektik
iinde olan deitiren bir biimsel deiiklik,
bir sanatsal deiiklik ok fazla grlemez.
Daha ok tekrardr.
Komnal
demokratik
deerlerin
sanats kendi yaratcln yaratma eylemini
komnal demokratik ilikiler ve yaam
biiminden alr. Bu yaam biimi de toplumla
bireyin dinamik bir diyalektik iliki iinde
olduu ve her an yeni eylerin retildii bir
zellie sahiptir. imdi yaratclktan sz
edilip engelleniyoruz denilirken bizi brakn
burjuva sistemin iine koalm istemi dile
getiriliyor. Komnal demokratik deerler,
komnal demokratik yaam ve bu temelde
komnal demokratik ilikileri kendinden
balatp bu temelde younlamay gelitirip
yaratcl salamak esas olarak egemen
sistemin yaratcl nleyen engelleri ortadan
kaldrmak anlamna gelmektedir. imdi
yaratclk derken burjuvazinin yaratcl
anlalyor. Birey derken (bireysellik derken
de) burjuvazinin bireycilii anlalyor. Zaten
konumuzun
pf
noktas
da
budur.
Burjuvazinin bireyi de yaratcdr. Tarih iinde
birey feodal balardan kopard. Bu konuda
Rnesanssn yaratt zihniyet deiimin
ortaya kard halk devrimlerini kendi
karna kullanarak feodal balardan kopan
kyly,
emeini
satan
ii
olarak
fabrikasnda istihdam etti. Feodal balardan
kopmu bireyin emeini satarak ii olmas

66
daha nce kendisini toplu satann imdi
her trl yntemi ve yolu mubah grme var.
kendini perakende satmas gereklemitir.
Ticaret yapma ve meta pazarlama zgrl
Kapitalizmin bireyciliinin esas una dayanr.
var. Hatta her eyi satma ve Pazar konusu
Teebbs zgrl. Yani birey zgrl
yapma var. Tabii ki biz bireyle, birey
derken, onun i yapma zgrldr. urada
yaratcl da, zne ve irade olmay da byle
da i yapar, burada da i yapar. Feodal dnem
anlayamayz. Bu nedenle komnal demokratik
de her hangi bir i edinme ve ticaret yapma
deerleri anlamaktan balamak lazm dedik.
zgrl snrlyd. Loncalar vard,
Bunu anlarsak o zaman birey iradesini, toplum
kurallar
vard.
Herkes
istedii
ii
roln daha iyi anlayabiliriz. Yoksa sistem
yapamyordu.
stedii
ie
giremezdi,
tarafndan
tahrik
edilmi,
tasfiyeci
kamazd. Kurallar, kaideleri, prosedr
provakasyon tarafndan tahrik edilmi, bireyci
vard. Kapitalizmin birey zgrl derken en
bencil yaklamlarla komnal demokratik
fazla da kast ettii teebbs zgrl
deerlere dayal bir kltr yaratamayz.
kapitalizmin gelimesi iin gerekliydi. Bireyin
Doru bir demokrasi anlay da bu tr
irade kazanmas, zne olmas nemlidir. Ama
kltr faaliyetlerle oturtulabilir. Komnal
bu kapitalizmin genlerinde var olan smrc
demokratik deerlere dayal alternatif
ve bir eyler elde etmek isteyen zihniyetle
demokrasi de ancak kltrel retimlerle
yorulmu birey olmamaldr. Kapitalizmin
yaamsallaabilir. Snrl demokrasi anlay
bireycilik
anlaynda
smr
vardr,
ancak byle bir kltr retimiyle alp tam
egemenlik vardr, genlerinde bu vardr. Bu
demokrasi yoluna girilebilir. Gnmzde
birey ticaret yapyor, u ie kouyor bu ie
halklara snrl demokrasiyle yetinin deniyor.
kouyor. Belirli oranda kendisini var ediyor.
Burjuvazinin birok yerde dayatt, Trkiye
Servet biriktiriyor. Bu birey kapitalizm
de topluma kabul ettirmek istenen ve krtlere
asndan gelitiricide oluyor. Bireyin
de daha geri biimde kabul edin dedikleri ey
yetenekleri ortaya kyor. Zaten kapitalizm
snrl demokrasi ya da devlet egemenliinin
Rnesanssn ortaya kard bilimsellii de
r-ts olan demokrasidir. Buna kar bizim
her bakmdan smr dzeni gelitirmek iin
kltrel deerlerimizin, kltrel llerimizin
kullanyor. Ama bu yetenekleri ortaya
esas hedefi radikal demokrasi dediimiz,
karrken bile smrc ve egemenliki bir
derinlemi demok-rasi dediimiz, kapsaml
toplumu sistemletirmek kapsamlatrmak,
de-mokrasi dediimiz komnal demokratik
derinletirmek asndan ele alyor. Bu adan
deerlere dayal demokrasi anlay olmaldr.
bizim bireyi ele alrken sistemi derinletiren,
Bunu kendi kltrel eserleri-mizde, yaammz
sistemi kapsamllatran teebbs ya da
da, kiiliimiz de ortaya koymamz gere-kiyor.
bireysel karn ele alan
Demokrasi anlaynda da
SANAT ESAS OLARAK BMLE LGL
biimde
yaklaamayz.
mulklar var. Bu muBR FAALYETTR. FAKAT SANAT
Toplumla bireyin birbirini
lkl giderecek iki temel
BMLE URAIRKEN O BM HER
besledii
birinin
kart
alan
var.
Birincisi,
olmayan bir yaklam esas ZAMAN ZDE DE BAZI DEKLKLER ideolojik al-ma alan,
almak
demokratik FADE EDER VEYA ZE DE BR YENLK ikincisi, rafine ideolojik
konfederalizmin
kltrn KATAR. NK Z-BM BRBRN
alan
olan
kltr
gereidir.
almasdr.
Kltr
ETKLER. YEN BR BM, ZDEK
Kapitalizmin bireyinin
alannn da demokratik
DEMEY DE FADE EDER.
ne olduu konusunda bir
zihniyetini netletirilmesi
KAPTALST SSTEM DE BYLE ZLE
bilinsizlik var. Kapitalizm
gerekiyor. Eer kltrn
DYALEKTK NDE OLAN DETREN
bireyi niye ortaya kard? Bu
toplumsal rolnden sz
BR BMSEL DEKLK, BR
bireyin genlerinde ne var?
ediyorsak byle bir temel
SANATSAL DEKLK OK FAZLA
Aktr ki Genlerinde smr
rol de var. Kltr
GRLEMEZ.
var, egemenlik var. Dier
sadece elendiren ve baz
insanlardan farkl olmak iin
gzellikleri topluma sanat

67
etkinlikleriyle yediren bir olgu olarak ele
almyoruz. Esas olarak ta yeni deerleri
retme faaliyeti olarak anlyorsak, gerek
demokrasinin de kltr faaliyetleri ve
sanatlar tarafndan ortaya konulmas
lazmdr. Gerek demokrasiyi anlatma,
kavratma derken bunun sanat diliyle
yaplmasndan sz ediyoruz. Sanat diliyle,
kltr diliyle gerek demokrasiyi anlatmay ne
kadar baaryor, ya da ne kadar kltrel
deerlerimizi yediriyoruz? Ya da burjuvazinin
o snrl demokrasi anlayn sanat diliyle ve
duruuyla ne kadar eletiriyoruz. Kapitalizm
kltr adamln, kltr faaliyetlerini, ok
zerk bir faaliyetmi gibi ele alyor ve
deerlendiriyor ya da yle yanstyor. Hibir
sistem kltr faaliyetlerini ayr bir faaliyet
olarak deerlendirmemitir. Geen gn grdk
Geverdeki ocuklarn kyafetlerine bile
mdahale ettiler. Yani sistem kltr ayr bir
faaliyet olarak ele almyor. Demokratik
konfederalizm sistem ayr, kltrcler ayr bir
dnya da olacak, farkl tellerden alacaklar,
toplumsal faaliyetlerle ba olmayacak gibi
yaklamlar
kendini
kandrmadr.
Bu
burjuvazinin dayatt bir yaklamdr. Kendi
kltr faaliyetlerinden byle bir yaklam
beklemiyor.
Halklara,
ezilenlere,
smrlenlere, halk z-grlk eilimi
kltrc-lerine dayatt bir eydir. deoloji
ayr, kltr ayr derken bunu sadece halklarn
zgrlk mcadelesine yakn kltr yapanlara sylemektedir. E-gemen sistem, kltr
faa-liyeti olmadan ideolojik hkimiyetini
salayama-yacan bilmektedir. Tabii ki
kltr mcadelesi olmadan halklar mcadelesini veremezler. Ege-menler bunun derin
bilin-cindedirler.
20 yy btn sanatlar, kltrcler,
edebiyatlar
byk
oranda
komnist
Partisinin yeleriydi. Sa partilere ya da
ideolojilere yakn duran sanat says
snrlyd. Bundan dolay sistem zorland. Yani
komnizmi kominizim yapan, sosyalsizim
sosyalizm yapan, ya da kapitalizmi zorlayan
sadece savalar deildi. Aydnlar da
sosyalist
ideoloji
etrafnda
birleince
kapitalizm
ksa
zamanda
kendisinin
sktrdn
hissetti.
Reel
sosyalizm

insanln umudu olduu iin aydnlar ve

sanatlarda ynlerini buraya dndler. Ne
zaman reel sosyalizmin umut olmad ortaya
knca sanatlar ve aydnlar giderek reel
sosyalizmden uzaklat. Bu durumda reel
sosyalizm zorlad. Kapitalist sistem aydnlarn
ve sanatlarn roln ok iyi bildiinden bir
daha bu alan tarafndan sktrlp zor duruma
dmemek iin zellikle sanatn ideolojiyle
ayr, politikayla ok ayr olduunu vaaz
ederek sosyalist ideolojilere sanatlarn bir
daha 20 yy. gibi birlemesinin nne gemek
istedi. nsanlk tarihi boyunca da sanatlar
arlkl olarak her zaman halk, zglk
demokratik
eilimlerden
yana
taraf
olmulardr. Hatta bu eilimlerin esas
temsilcileri olmulardr. Kapitalist sistem bir
daha kendisine alternatif olan glerin sanat
ve kltr admlaryla gl biimde
birlemesini engellemek iin bireyci, bencil
eilimleri krkleyip ayrks ideolojik ve
siyasal hareketleri daraltmay hedeflemitir.
20yy. da sanatlarn tavr sosyalizmden
yanayd. Bu yanl da deildi. Reel sosyalizm
ideolojik alanda yanllar ve yetersizlikler
taynca kltr faaliyetleri de bundan olumsuz
etkilendi. Reel sosyalizm tkannca en bata da
kltr adamlarnda yeni araylar balad. Reel
sosyalizmin yanllklarnda yola karak
kltr sanat almas ideolojiden ayr olacak,
bu tr toplumsal projelerle ilgisi olmayacak,
organik iliki iinde bulunmayacak demek
byk bir yanllktr. Kltr sanatn esas rol
olan toplumsall ve yeni yaam projelerinin
nclk roln bir kenara brakmak olur.
Yanl pratiklerden dolay baz dorular gz
ard edemeyiz. Byle bir yaklam iinde
olursak reel sosyalizm pratii yanlt o zaman
sosyalizmden vazgeelim gibi bir sonuca
gideriz. Bunun da doru olmayaca aktr.
Kltr ve sanat faaliyetleri yapanlar
komnal
demokratik
deerlerin
yerletirmesinin militan olacaklardr. Militan
derken bu deerleri dncede ve duyguda en
fazla yaayan ve bunu btn rnlerine
yanstanlar olmaktan sz ediyoruz. Eer
komnal demokratik sistem insanlk asndan
zgrlk ve demokrasiyi en iyi biimde
yaamay ifade ediyorsa kltr faaliyetlerinin

68
byle bir duruta olmas doru olandr.
demokratik deerler lsnde durumumuz
Gemite en fazla da aydnlar ve sanatlar
irdelememiz gerekiyor. Eskiden komnal
sosyalizmin militanln yaptlar. Rusya da
durua daha yakndk, komnal demokratik
sosyalist denilince akla ilk nce u rgt ya da
deerler daha yakn rnlerimiz vard. Ayrca
u lider gelmemitir. Belki Lenin, Stalin,
komnal yaam, komnal demokratik duru,
Troki gibi baz isimler ne kmtr. Bunun
bu hareketin yeni icat ettii bir ey deildir.
dnda sosyalist denince en ok da yazarlar,
Eskiden beri hareketimiz bunu esas almaya
mzisyenler, sanatlar akla gelirdi. En radikal
alt. Ama reel sosyalsizim yetersizlikleri,
sosyalistler bunlar bilinirdi. Trkiyede de
eksikleri nedeniyle, bundan etkilenerek bizde
sosyalsizim denilince akla Orhan Kemal,
de yanl pratikler ortaya kt. Bu harekette
Nazm Hikmet ve dier aydnlar gelirdi.
eskiden beri komnal bir yaam tarz eksiyle,
Yanllk onlarn sosyalsizime o kadar yakn
yetersizliiyle vard. Komnal demokratik
olmalarnda deildi, yanllk etkilendikleri
yaam bu hareketin kadrolar kendilerinde
sosyalizmin
sistemini
kuran
somutlatrmaya alyordu. lk evlerde,
paradigmasndayd. Bu iddialar peinde
kalnan yerlerde komnal yaam hkimdi.
komasalard daha ok geliirlerdi, retirlerdi
Komnal yaamla demokratik duru elden
demek doru deildir. nk, o gnn
geldiince yrtlmeye allyordu. ok
topyas sosyalizmdi. topyasz ve gelecek
teorik olarak deil, ama ilikileriyle yaamyla
hayalleri olmayanlar ne sanat, ne de kltr
komnal demokratik bir iliki yaam biimi
yapabilirler. Sanatlar tkanma karsnda
vard. imdi bunu daha da derinletirmemiz
yeni topyalar retmeye ynelerek reel
lazm. Kltrel faaliyetlerimiz bunlar ne
sosyalizmi
aabilirlerdi.
Ama
bunu
karmas lazm.
yapamadlar.
Belki
reel
sosyalizmin
Toplumda da komnal demokratik
yanllklarn aamadlar, yeni topyalar
yaamn
yerlemesi
iin
almalar
neden retemediler biiminde eletirilebilirler.
yrtlecektir. rgtlerin temel grevleri
Yeni topyalar kkl zeletiriler
bunu yaamsallatrmaktr. Eer kltrcler
temelinde geliir. nderliimiz yeni sosyalizm
rollerini oynarlarsa rgtler bu ii daha
anlayn gelitirerek kltr sanat almalar
kolay
gerekletirirler.
Demokratik
iin byk imkn amtr. Nasl ki gelien
konfederalizmin nemli bir amac da birine
demokratik devrimle Krt kltr sanatnda
yabanclam,
komu
komusuyla
gelimenin imknlar fazlasyla ortaya
yabanclam toplumsal gerei dzeltip
kardysa komnal demokratik deerlere
komnal demokratik yaam hkim klmaktr.
dayal yeni yaam anlaymzda kltr sanat
Dolaysyla kltrclerin de Toplumdaki
faaliyetlerinin gelimesi asndan byk
dayanmay glendirecek, birlikte yaamay,
frsatlar sunmaktadr. Demokratik devrimizin
birlikte rgtlemeyi, biraraya gelip i yapmay
ortaya kard tm deerleri
geli-tirecek
bir
kltr
bundan sonra da ileyeceiz.
retmesi la-zm. Krtlerin
KLTR VE SANAT
Ama bunlarn yannda komnal
zaten buna ok fazlasyla
FAALYETLER YAPANLAR
demokratik deerler dediimiz
ihtiyac var. zgrlk ve
KOMNAL DEMOKRATK
bu yeni yaam biimini, DEERLERN YERLETRMESNN demokrasi sorunu ok acil
demokratik konfederalizminin
olduu iin dayanmaya,
MLTANI OLACAKLARDIR.
yeni zihniyeti ve ruhunu, ruhsal
ortak
yaamaya,
halini,
ulusal
demokratik MLTAN DERKEN BU DEERLER rgtlenmeye,
ortak
i
duruunu,
psikolojisini DNCEDE VE DUYGUDA EN yapmaya ok ihtiyalar var.
FAZLA YAAYAN VE BUNU
ilememiz lazm. imdi biraz
Komn diyoruz. Komn nasl
BTN
RNLERNE
ulusal deerleri iliyoruz, biraz
kurulacak? Komn ancak,
ite kar gleri eletiriyoruz, YANSITANLAR OLMAKTAN SZ daya-nma kltrne sahip
ret ediyoruz, onlar zaten devam
yannda-kini
seven,
EDYORUZ.
edecek.
Ama
komnal
yanndakiyle i yapmay bilen

69
insanlardan
olua-bilir.
zgr
yurtta
almas var. Bir kyde, bir mahalle de, bir
kasaba da ortak bir i iin halkn aba
gstermesi var. Bu durumda kltrcler
hemen oraya gidip o ii tevik eden, onlarn
bir araya gelip ortak i yapmalarn gelitiren,
rnlerini
sunmalar
gerekir.
Yarat
eserlerle, deerlerle ve yahut yaplan bu tr
ilere gsterdii ilgiyle tevik etmesi lazm.
Komn, meclisleri, tm toplumsal kesimlerin
tabandan ve yaygn rgtlenmesini tevik
etmesi lazmdr. Bu ynl kltrel deerlerin
gelitirilmesi lazmdr. Taban rgtlenmesi,
yerelde rgtlenme diyoruz, bunlar da ilgi
gsterilmesi lazm. Televizyona, radyoya kp
halka seslenme, CD karma bundan sonra da
olabilir. Ancak yeni bir sistem, yeni bir yaam
biimi
yaratacaksak bu da
tabanda
gelitiriliyorsa o zaman bu almayla i ie
olan bir kltr yaklammzla olmaldr. Hatta
kltr faaliyetlerimizin esasn taban ile i ie
olan almalar oluturmaldr. Poplerliin
iine gmlm ve kendini kaybetmi kiilerin
mahallelere kadar giderek kltr almasn
yrtmesini bekleyemeyiz. Onlar mziini,
tiyatrosunu bir mahallede sergileyemezler.
Onlar iin bir mahalle kktr. Bir mahalle
bir konser vermeye demez. Dier yandan
dayanma kltr yannda sorumluluk
bilincinin de kltrel deerlerle artrlmas
lazm. Doal toplumda olduu gibi komnal
demokratik
deerlerin
gncelletirecei
gnmzde de bu sorumluluk duygusunun
gelitirmesi lazm. kara dayal durular
yerine toplumun tm yaamna gl biimde
sorumluluk duyan bir birey duruunu ortaya
karmak lazm. zgr iradeli, kendine
gvenen, yaratc birey olarak kendini
toplumun organik hcresi gibi grmelidir.
imdi kapitalist toplumun etkiledii birey bana ne toplumdan diyor. Bu birey olmak, irade
kazanmak toplumun organik bir hcresi olmak
deildir. Bizim iradeli bireyimiz kendi
kimliini et-kin klarak topluma kar sorumluluk duyacak zgr yurt-ta ifadesinde
kendini bula-bilir. Atina da kullanlan bu
kavram evresine, topluma sorumluk duyan
insandr. Btn sosyal ve siyasal sreler
karsnda sorumluluk tayan insandr. imdi

ise evresine, sana-soluna, ne siyasal, sosyal

yaama, ne de ekonomik yaama sorumluk
duyan insanlar yn ortadr. Hlbuki insan bir
biriyle organik bir iliki iinde canl bir
topluluktur. Bir yn, bir nicelik deildir. Bir
niteliktir. Gnmz sisteminde ise insan
sadece bir niceliktir.
Yeni kltrel deerlerimizin nemli bir
almas ve ileyecei konulardan biri de
zgr yurtta bilinci ya da komn yesi bilinci
olmaldr. Bunlar olacak ki bu zihniyet
deiimi btnlkl hale gelsin. Arkadalarn
bundan sonra hem eitimlerde, hem de kltr
faaliyetlerinde byle bir dorultuyu esas
almalar gerekiyor. Bu byle olursa o zaman
doru bir kltr politikasnda sz edebiliriz.

70

ULUS DEVLET, DEMOKRATK ULUSLAMA

SREC VE DEMOKRATK KONFEDERALZM
ATAKAN MAHR
Ulus, devletin klnmtr.
Uygarln temel zihni-yet kalb
vardr.
Bir; doann vahi olduu, insana ve
toplumuna zarar ver-dii, bu nedenle insann
temel amacnn doay zaptetmek, ele
geirmek, hkmetmek ve ka-rna kullanmak
olduu sylenir. Uygarlk bile doaya, insann
hakimiyet derecesiyle tanmla-nr. Bu zihniyet
kalbnn altnda hiyerarinin ve
merkezi devletlemenin doatoplum
btnle-mesini
bozmaya
gtren,
insan
snflarnn, devletlerinin, hiyerarilerinin toplum smrs zerinden
oluan
doa
smrsnn
gizlenmek
istendii aktr.
ki; kadnn doutan
eksikli bir cins olarak doduu,
erkein ve toplumun hizmetini
grmesi gerektii, atasoyluluun
normal bir ileyi olduu,
ocuun doumunda bile kadnn deil,
erkein rolnn fazla olduu, gemi hibir
toplumsal retimde kadnn baat rol
oynayamad sylenir. Uygarlk zihniyetinin
bu kalbnn altnda da toplumsallamann
kadn kkenlilii, erkein kadndan gelen ve
onun bir paras gibi olan gereklii,
toplumsallamann cinslerin tahakkmne
deil btnleyicilik ve doal iblmne
dayal yan tersyz edilir. Cinslerin hiyerari ve

devletli toplumun hizmetine sunulmas

iin bu arttr.
; topluluklarn ve toplumsallam
topluluklarn tmnde yneten-ynetilen
ilikisinin normal olduu, yaamn kaynanda
bunun byle balad, toplumsal statler
arasnda hiyerari ve tahakkmn doadan ve
evrenden geldii ve mutlak bir yasa olarak
srecei sylenir. Burada da hiyerarik snfl
toplumsal yapnn kendisini ezeli ve ebedi

klma abas grlr. Alt-yedi bin yllk

hiyerariksiz doal toplum gizlenmeye
alld gibi snfl yapnn gelecei de ipotek
altna alan mutlaklatrlmas yaygnlatrlr.
Uygarln bu temel bileenine
dayanan zihniyetinin gnmzde hala ne
kadar etkin olduu biliniyor. eitli
versiyonlar
yaamn,
davranlarn,

71
kurumlamalarn hemen
karmza kabiliyor.

her

alannda

dnce biimiyle i ie, ama daha

ok da nc ayan etkisinde olan bir
gerekle kar karyayz. Hiyerarinin
mutlakl, hibir toplumda kapitalist devletli
toplum kadar benimsetilmemiti. Gnmzde
uygarln bu dnce formlar o kadar
beyinlere nfuz ettirilmitir ki, ulusu bile
devletten ayrtrmadan ele alrz. Ulus,
devletin klnmtr. Uygarln banda bile
kimse devletle tm toplumu bir grmezdi.
Brakalm tm toplumu devletin isim ve
organlaryla aklamay, toplumsal statler
bile zoraki kabul ettirildi.
O zaman uygarla dayal dnsel
altyapmz sorgulayalm: Devlet ile toplum
yaplanmalar bir midir? Ne zamandan sonra
devlet
toplumsal
formlara
ismini
yazdrabilecek kadar tam hakim oldu?
Sonular neler oldu?
Ulus-devletten ve tm zararlarndan
syrlmann birinci art, tanmndaki ulus ve
devleti birbirinden ayrt etmekten geer. Ulus,
devleti dourmayaca gibi devlet de ulusu
yaratmann art olmayabilir. Hele hele iki
olgunun bu kadar sk bir arada kullanlmas
sadece daha fazla yanltc olabilir.
Devletin bir ynetim organizasyonu
olarak olutuu bilinir. Devletle birlikte
etrafndaki snflama ve top-lumsallamaya
dayal bir topluluk da birikir. Bu anlamda
devleti teknik bir organizasyon olarak grmek
yerine, belli bir yekun tutan bir topluluk
olarak grmek daha do-rudur. Toplum
iinde toplum, Toplum s-tnde st toplum
tabiri gibi. Kamu gvenlii ve toplumsalsnfsal iblm organizasyonu olarak devlet,

eitli dnemlerde iktidarn yrt biimine

gre farkl adlar alsa da, zn koruyarak
devam etmitir. Rahip, hanedan, dini devlet
adlandrmalarndan, ulus-devlete gelinmitir.
Demek ki ulusla devletin birlikteliinden ok
nce devlet olumutur. Ulus-devlet aamas,
iktidarn zne ilikin yeni bir adlandrmadr.
yle ok zannedildii gibi ulusun douu ile
ulus-devletin
douu
da
bir
arada
yrmemitir. Avrupada balayan uluslarn
oluum sreci, nceliklidir. Ulus devletler
daha sonra gelir. ngiliz ulusu, svire ulusu,
talyan ulusu, hatta spanyol ulusu 12.
yzyldan 18. yzyla kadar eitli ynetimsel
organizasyonlar altnda -ki daha ok komnal
ve konfederal- uluslamaya balamalarna
ramen, bir ulus devlete kavumalar daha
ok 18.-19. ve hatta 20. yzylda
gereklemitir.
Ulus ile kapitalist toplum ilikisi zorunlu
deildi
Kapitalist
devlet,
etrafnda
bir
toplumsallk yaratmak zorundayd. te ulusun
kapitalist devletle ilikisinden nce ba
kapitalist toplumla daha sk iliki iinde
balamtr. Ulus-devlet bu ba zerine
ekillenmek istemitir. Burjuvazi, bir dnem
sonra kendisini ulusun nder gc olarak
gsterip politikada milliyetilik, ekonomide
liberalizmi oluturarak sistemini kurmak
istemitir. Bylece kapitalist toplumu yayarak
tm ulusu iine alr hale getirmek istemitir.
Burada bir olguyu yanl anlamamak gerekir,
ulus ile kapitalist toplum ilikisi olmakla
birlikte zorunlu deildi. Hatta ayn manta
dayal olumazlar. Biraz sonra aklayacamz
gibi ulus oluumu farkl bir seyir izler.
Kapitalist toplum ise merkezi kapitalist
devletin toplumsallamasdr. Yani kapitalizm,

72
zel-likle 19. yzyl son-ras hakim sistem haline gelmeseydi kapi-talizm dnda bir uluslama varln devam ettirebilirdi. U-lus,
kapitalizm rn deildir. Fakat kapitalist
toplumla ve daha sonra da kapitalist devletle
ulus zdeletirmesini de bir burjuva beceri
olarak grmek gerekir.
Ksacas, devlet bir st yap formudur.
eitli adlar alabilir ve doal olarak kendisini
meru klmak iin toplumla ban kurmak ve
kendisini onlara kabul ettirmek isteyecektir.
Ama hibir zaman toplumun bir formu olarak
ele alnamaz ve toplumun (alt toplumun)
kavramlaryla zde klnmalar yanlsamasna
dmemek gerekir.
Ulus, bir alt toplum formudur.
Toplumlar, tarih boyunca eitli adlar altnda
ekil almlardr. Ulus; toplumun klan, kabile,
airet, milliyet (kavim) eklindeki oluum
srecinin bir devamdr. Alt toplumun st
toplum, (devletle) belli bir iliki iinde, ama
daha ok kendi zgn diyalektii iinde oluur.
Oluumunda dil, kltr, tarih ve siyasal g
birliktelii daha belirleyici rol oynar.
Uluslama ve ulus olgusu, kavimsel ilikinin
younlaarak devam etmesiyle ortaya
kar.Feodal itlerle snrlandrlm paral
ekonominin zlmesine ve gelimi bir ortak
pazarn ortaya kmasnn uluslamada rol
hep belirtilir. Fakat burada da pazarn
kapitalizmle zdeletirilerek ele alnmas
temel bir yanltr. nemli olan pazarn nasl
iletildiidir. Kapitalist mi, komnal mi?
Gelimi ortak pazarlar kentlerde kapitalizm
oturmadan nce de vard. Dolaysyla gelimi
pazarlar etrafnda gittike dil, kltr ve
toplumsal-siyasal organizasyonlarn gelimesi
beklenebilirdi. Gelien toplum gelikin
pazarlar, gelikin pazarlar da ulusu

gelitiriyordu. Kapitalist devletin yapt, ortak

pazarn serbest rekabet ekonomisi iin daha
sonralar zemin haline getirilmesidir. Etnisite
hareketinin ulusal devlet talebiyle kentin orta
snfnn,zellikle ticaret burjuvazisinin ulusal
snrlar talebi akarak tarihin en byk
dnm noktalarndan olan ulus-devleti ve
kapitalist toplumu douracaktr.
Yerleim yerleri arasnda ticaretin
artmas, feodal dar grl toplumsalln
almasnda ve uluslamaya gitmede nemli
rol oynar. Ortaadaki younca yaanan
meclis, komn, lonca vb. oluumlara dayal
konfederasyonlar bu artan ve byyen
yerleim yerlerinin ve uluslamalarn ynetim
biimi olarak geliir.
Yine dinde mezhep devrimleriyle ve
zellikle Protestanlkla gelien abalar
kemiklemi tutuculuklar aarken, etnisite
kltrne dayal daha byk gruplamalarn
bir araya geliine zemin sunar. Bir araya
gelmenin dini korkular alr.
Sonuta 19. yzyla doru hakim olmaya
balayan
kapitalist
toplum,
bylesi
olgunlam bir ulusal zemin bulur. Demek ki,
ulusla devleti zdeletirmemek kadar, ulusla
kapitalizmi de bir grmemek daha gerekidir.
Ortaada 12. yzyldan 18. yzyla
kadar etkin olmak zere 20. yzyln ortalarna
kadar etkisi azalarak ulusun komnal
konfederal ynetimleri de grlebilmitir.
talyan kent komnleri, Fransz mahalle
seksiyon rgtlenmeleri ve komnleri,
Amerika kasaba meclisleri, spanya ehir
komnarlar, svire konfederasyonu, REN
birlii, Ortadoudaki etnik ve mezhep
gruplamalarna
dayal
dervian

73
cumhuriyetler
vb.
ulusun
ynetim
organizasyonu olarak varlk gstermilerdir.
Ulus-devletin dini ; milliyetilik
Ulus stndeki bu ekime, 18. yzyln
sonuna doru kapitalizmin hakimiyetiyle
sonulanr. Din ideolojisinin yerini milliyetilik
alr. ok snfl toplumsal yapda burjuvazi
baat olmaya balar. Pazara daha gl
sahiplenir. Pazarla birleen gl milliyetilik,
ite pazar gelitirmek da doru da almak
ister. Esasnda da milliyetiliin bu zellii
ulus-devleti pekitirir. Merkezi devleti iktidar,
ilk defa kurumsal niteliiyle toplumun tmne
yaydrlacaktr. Tm toplum, devletin klnd
gibi iktidarn yada devletin de tm toplumun
olduu benimsetilir. Devlet-ulus btnlemesi
salanmtr. te ulus-devlet, aslnda hibir
zaman herkesin olmayan, bir grubun, bir
snfn, belli bir topluluun devleti olan
gereklii tm ulusunmu gibi gsterilmesi
yanlsamasna dayandrld. Madem devlet,
tm
ulusundu
alta
doru
gittike
yaygnlatrlmas en uygunuydu. Ailede,
okulda, i yerinde, evlilikte, boanmada,
mirasta,
hanedanlkta,
partilemede,
derneklemede, arkadalkta vb. her trl
toplumsal iliki ve kurumlamada tekrar
tekrar uyguland. Partiler, devletin iktidar
uygulayc organlar haline getirildi. Ekonomi,
politik-ekonomi dzeyine getirilerek iktidarla
btnletirildi. Bylece yaamn tm alan
metalatrld. Ayrca uluslama demek, daha
fazla etnisite, snf, grup, mezhep vb.
farklln barndrmak demekti. Halbuki
merkezi sermaye retimine dayal ve pazarn
hakimiyetini
yneten
ulus-devlet
homojenletirmeye, tek tipletirmeye, yani
sistemi gerei merkeziletirmeye yatknlk
gsterir. Resmi dil, ulusal ayrcalk, ezilen

etnik ve kltrel gruplar, ayrcalkl mezhep

oluur. Hatta glendirilmi ulus bilinci (ar
milliyetilik) saldrganla ve dnya savalarna
vardrld.
Ulus-devletin dini olarak milliyetilik ok
nemli bir rol oynar. Bata devletin
merulatrlmasna hizmet etme anlamnda
rahip devletin mitolojisi, kle devletin
mitoloji, felsefe ve ilahiyat, ortaa devletinin
din ideolojisi e deerinde grlebilir. te
bata snf elikisi olmak zere, tm elikileri
gizlemede, darda da ulusal gurur duygusunu
tevik etmede srkleyicidir. Toplumdaki tm
yaplar
merkeziyetilie
tevik
etme
anlamnda rol oynayarak, demokratik
komnal deerlere kar emniyet sibobu
olarak durur, merkezi niter yaplara g
verir.
Tm bu anlattklarmzdan karlacak en
nemli sonu, devlet ve ulus btnlne
dayal sistemin antidemokrasi dourduudur.
Hem devlet total bir bask aracna dnm,
hem de ulus farkllk ve zenginliini
kaybetmeye
balamtr.
Kapitalist
toplumdaki, toplum ve devlet aidiyetine
dayal
yurttaln
canlln
ortaa
dnemindeki birok toplumsal ve bireysel
hareketlilikle karlatrdmzda daha geri
grrz.Hibir toplum ,kapitalist devlet
aamasndaki
kadar
devletine
benzememitir.Hibir devlet kapitalist devlet
kadar toplumsallama ve bireysellemeyi bu
kadar kartlatrp atomize ederek ulusun
dengesini bu denli bozmamtr.
Bu genel karsamalardan hareketle
Trkiye gereine bakmakta fayda vardr.
Trk uluslamas, milliyetilie, rkla
dayanarak gelimeye balad

74
Feodal
Osmanldan
cumhuriyete
geerken kat niter bir ulus-devlete
geilmesi,
imparatorluun
dalmasnn
nlenmesi kayglar, canl bir pazar ekonomisi
zeminin hi olumam olmas Trk
uluslamasnn hadikaplar olarak belirdi.
ktidar,
ttihat
ve
Teraki
ile
merkeziletirilmeye allrken, ekonomi
Almanyann da etkisiyle aznlk mal
varlklarndan devirilmeye alld. Trk
uluslamas balarken, milliyetie ve hatta
rkla dayanarak gelimeye balad. Trk
uluslamasndaki bu etki, cumhuriyet
dnemine tek dil, tek ulus ve tek devlet
anlayyla derinletirilerek tarld. Fransz
devletinin Jakobenist niter yaps da rnek
alnnca, milliyetilik Trkiyede ok gl bir
resmi ideoloji haline gelmi oldu. Atatrk
milliyetiliinin yurtseverlik ve kltre dayal
z bile bir sre sonra devletin gl resmi
gr iinde kitle uyuturma arac haline
dntrld. 1950 sonras Trkiyede artan
snf ve tabakalamaya kar yeniden
canlandrlan lkc milliyetilik, 1980 sonras
eklenen Snni slam eler milliyetiliin
deiimden ziyade derinleerek devam
etmesini salad.
Avrupadaki komnal, konfederalist z
ynetim deneyimlerini hi yaamayan Trkiye
uluslamas, uluslamann doal bir ynetim
biimiymi gibi ulus-devleti benimsemi oldu.
e antidemokratiklikle balanmas Trkiyede
devlet-toplum-ulus
iindeki
farkllklar
elikisini srekli canl tutacakt.Devletin
sorunlu oluumu ulusu da srekli kriz halinde
tutuyordu.Devletle ulusun bu ksmen gayri
meru birlemesi hem tm toplumsal
sorunlarn zm olarak grlyor hem de
ne yazk ki yaamn eitlilii bu zm
kaldrmayp
farllk
retmeye
devam

ediyordu.Ulusun
devlet
zm
tm
sorunlarn kayna haline gelmeye balamt.
Trkiyede bata Krt sorunu olmak zere
birok sorunun kaynanda milliyeti,
merkezci bak as vardr. Hibir farklla izin
vermeyen, devlete hakim toplumsallamann
karn ite ve dta hep hakim klmaya
alan uluslama anlay sorun retmektedir.
Kerkke, Bulgaristana, Orta Asyaya,
Gneydou Anadoluya ( idari sistemindeki bir
i blgeye bile ) antidemokratik ulusu gzle
baklmaktadr. Devlet karlaryla ulus karlar
o kadar zde grlmektedir ki toplumun
devlet sylemeden bir ey istemesi tehlikeli
grlmektedir. Demokrasi, yani toplumun
kendisi iin bir ey istemesi, eer devlet
vermemise en byk tehlike olmaktadr.
Devlet yneticilerinin dedii gibi komnizm
getirilecekse, faydalysa toplum iin onu en iyi
devlet bilir ve getirirdi.
Bir ulusu birok snf, zmre, mezhep,
etnik yap oluturmasna ramen, bu
cumhuriyetin milliyetilik etkisindeki devlettoplum yaps snfszlk, zmresizlik zerine
bindirildi.Hibir zaman snfszl yaratacak
kadar demokrasi uygulanmadan... Krt halk
bata olmak zere Arap, erkez, Laz, Arnavut,
Bonak, Rum, Ermeni etnik-ulusal toplumlar
antidemokratik ulus anlay gerei, ama
esasnda da devletin merkezi karlar gerei
merkezi ulus iinde eritilmeye alld. nk
ok farkllklara dayal ulusal eitlilii, ulusal
devlet ynetemedii gibi merkezi ulusal kar
sistemine de katamazd. Kltrel, mezhepsel
erimeler de iin cabasyd.
Trk
uluslamasnn
tanmlanmas bir ihtiyatr

yeniden

75
Bu tarzdaki Trk uluslamasnn ve
etrafndaki kurumlamann krizde olduu
aktr. En bata toplum kendisini nasl
tanmlayaca konusunda elikidedir. 20.
yzyl ulusal yaplar daldka ulusal devlet,
ulusal kar vb. birok kavram yeniden
tanmlanma ihtiyac duyulduka, toplum
kimliini de yeniden tanmlama ihtiyac
duyuluyor. Devletle ayn krizlere srklenmek
zorunda myz diye sorgulamalar geliiyor.
Devletin karnn tm ulusun kar olmad
70-80
yllk
cumhuriyet
snflamas
sonucunda iyice aa km durumda. ve
d ulusal gvenlik kavramlar tartlyor.
Trkiye, 70 yldr i ulusal gvenlik konseptleri
oluturan tek lkedir. Krmz izgiler
tartlyor. ABDnin darya kar gelitirdii
saldrganl
eletirilirken,
Trkiye
milliyetiliinin d hevesleri toplumca
sorgulanr durumda. AB srecine giderken,
Krtler ve Alevilerin tm kltrel haklaryla
kabul tartlyor. Saydmz bu gibi verilerin
hepsi
Trk
uluslamasnn
yeniden
tanmlanmas ihtiyacna iaret ediyor. Devlet,
ulusa dar gelmeye balad.
Uluslama odakl siyasal partiler krizde.
nk ulusal denilenden devlet odakl olma
anlald. Devletin kendisini ve ulusu
antidemokratikletirdii erevede partiler de
bunun uygulayclar oldular. Hibir parti
toplumsal eitlilie ve farklla denk bir
siyaset yrtemedi. Partilerin geldii sonu ya
ulus iinde en kabul edilebilir farkllklaramslman kesim- alm oluyor yada
kreselleme karsnda direnie geen ulusdevlet milliyetiliinin daha da gericilemesine
sarlma ve marjinalleme-CHP- oluyor.
Dnyadaki milliyetiliin rklamas, doaya
hakim olma olgusunun ekolojik felakete
dnmesi, kar olgusunun muazzam isizlii

dourmas eklindeki kapitalist kendini yeme

gereklii
Trkiyede
ulusal
knt,
toplumsal yozlama, kadn intiharlar,
yeniyetme kar olgusunun makrolamas Krt
odakl yeni milliyeti dalgalanma eklinde
yansyor.
zm, kresel irket uluslamas deil,
demokratik uluslamadr
Trkiye uluslamasnn nnde temelde
iki yol var Ulusst sermayeye ile gidilen
uluslar
aras
siyasal
yaplanmalara
eklemlenerek yaanacak olan kozmapolit
uluslama birinci seenek olabilir. Kresel
irketlerin amac uluslarn gereine ve
karna sayg olmayacaktr. ktidar, ekonomik
ve sistemsel karlar gerei insanlarn beyin
ve duygularna kadar indirgenmektedir. nsan
ve
toplumlar
eklemlenip
eritilip
ynetilmektedir.Toplumsal
beden
eritilmektedir. Buna bio-iktidar denilmektedir.
Kresel irketler karlar gerei ulus devleti
bile gzyana bakmadan ama kararlnda
iken uluslara daha iyisinin dmeyecei
aktr. Ulusal erime, youn deer yitimi,
ulusun i ve d etnik-ulusal atmalara
ekilmesi, ok ynetime balama ama daha az
demokrasi, daha az eitlik, daha az zgrlk
sahibi klma uluslar iin imdiden yaanan
sretir.
Dnyada baz gler kresel siyasal
yaplanmalara gidebilmilerdir. Bazlar da
ksmen bamszln koruyup sistem iinde
yaayabilmektedirler.Trkiye ise ne ulus
devletten vazgeebilmekte ne de ulusst
siyasal yaplanmaya girebilmektedir.Ulusst
antidemokratik yaplanmalarn bir ey
kazandrmayaca gz nne getirilir ise
Trkiyenin srekli kaybettiren bu arada

76
kalma konumunda daha fazla kalamayaca
sylenebilir

sonlarnda da bu deerler, karma bir

ekonomi, ok canl dil ve kltr eitlilii, dini
inan zgrl eklinde olmak zere birok
yerde
z
ynetimler
altnda
yaanabilmekteydi. 16. ve 17. yzyllarda
ulusun eit ve zgr, demokratik yaplarla
daha fazla geliebilecei inan hakimdi.
Demek ki gnmzde ulusu, devlet
ynetimine terk etmek yerine demokrasi
sistemi ile anmak, daha yerinde olabilir. Ulusdevlet yerine, demok-ratik ulus kavram, ulusun oluum tarihine da-ha uygundur. Yukarda
da belirtildii gibi ulus-la devlet ancak 18. ve
19. yzylda bir araya gelebilmilerdir. Alttan
alta ulusun farkllklar korunarak bu birleme
salanmtr. Halbuki demokrasi toplumun tarihi kadar eskidir. Kendi z ynetim ilkesi
olarak demokrasi sistemi, klan, kabile, kavim,
millet, ulus tarafndan tm devletli
sistemlerden daha fazla uygulana gelmitir.
Ulusun daha 12. yzyldan itibaren olumaya
baladn dnrsek, 18. yzyln sonuna
kadar monariden, kapitalist kent ve devlet
ynetimlerinden
ziyade
demokrasi
ynetimiyle daha fazla hairneir olduunu grrz.

kinci seenek demokratik-uluslama

olabilir. Demokratik ulus bilinci, en bata
ulusun devletin deil, toplumun bir formu
olduu
bilincine
dayanr.
Ulusun,
devletletirilmi ve bylece saptrlm btn
oluumlar dndaki deerlerini kabul eder ve
taban sayar. Aslnda tm uluslarn, merkezi
devlet
yaplar
tarafndan
ele
geirilmelerinden sonra da ulusal ekillenileri
evrimini devam ettirmitir. Dil, kltr, siyasal
formlar, ekonomik faaliyetler ulus iinde
deiik renkler tayarak srmtr. ou
zaman bu deerler, devlet deerleriyle atr
pozisyona gelebilmitir. 18481871 dnemi
yenilgisinden sonra da, ulusun komnal
demokratik z ynetim abalar bitmemi,
snfsal, ulusal savalar ve sreklileen
demokratik evreci, feminist mcadeleler
eklinde varln srdrmtr. Devletin krize
girdii ve ulusun yeni ynetim biimlerini
arad bir dnemde ulusun kresel irketler
ynetimi yerine, z ynetim aray yeniden
canllk kazanma frsat
TRK ULUSLAMASI, MLLYETE HATTA
bulmutur.
Ulusun devletten
ayrma
zaman
gelmitir. Bu devletin
hkimiyetinden
kurtulma
anlamna
gelir. Dilin, kltrn,
mezhebin,
dinsel
inanlarn, ekonomik
retim ve hatta pazarn
gelimesi iin devlete
ihtiyac
zannettiimizden ok
daha azdr. Ortaan

IRKILIA DAYANARAK GELMEYE

BALADI. TRK ULUSLAMASINDAK BU
ETK, CUMHURYET DNEMNE TEK DL,
TEK ULUS VE TEK DEVLET ANLAYIIYLA
DERNLETRLEREK TAIRILDI. FRANSIZ
DEVLETNN JAKOBENST NTER YAPISI DA
RNEK ALININCA, MLLYETLK
TRKYEDE OK GL BR RESM
DEOLOJ HALNE GELM OLDU. ATATRK
MLLYETLNN YURTSEVERLK VE
KLTRE DAYALI Z BLE BR SRE
SONRA DEVLETN GL RESM GR
NDE KTLE UYUTURMA ARACI HALNE
DNTRLD.

Ulusu,
devletin
kategori
alanndan
btnyle kartp yerli
yerine oturtmamz kendi
z
ynetimine
balamamz
devletle
hibir
ilikilenmesinin
olmayaca
anlamna
gelmez.
Devletin
demokratikletirilmesi
iin
ulusun
demokratikletirilmesi
arttr. Bu cumhuriyetin

77
iine demokrasiyi yerletirmeye benzer.
Sonuta atmadan ziyade, ulusun devletle
snrl bir uzlamay yaayaca anlamna gelir.
Bir de demokratik ulus gerekliine ramen
birok yerde devletin ulusu gereklii de
olacaktr. Bu ikili durum, atlarak ortadan
kaldrlamaz. Bu anlay bile demokratik ulus
anlayna
ters
der.
Fakat
ulus,
demokratikleip z ynetime kavutuka
devleti uluslamaya kar kendisini bir
seenek ve dntrc g olarak
tutabilecektir.
Ayrca
devletin
toplumsallamasna
dayandrd
altyap
olarak toplum, saysal ve kurumsal
snrlandrlm
olacaktr.
Devletin
meruiyetini kabul ettirerek, yrd kitle
de aydnlanarak, bu merui-yet perdesini
yrtacak ve devleti gereken snrla-rna
ekilmek zorunda brakacaktr.
Uluslama, toplum formunun en st
aama-sysa, en karmaklam snf, tabaka;
siyasal, sosyal, kltrel, ekono-mik, medyatik,
akade-mik, dini vb. halidir. Homojenletirme,
tek-letirme, merkezi yne-tim hedef
alnamaz. e-itlilik, farkllk ve kat-lmn
istikrar yaratc ve zgrlk getirici etkisine
inanlr. Tm farkllklarn zenginlik ierisinde
bir aradaln koruyarak, daha yaratc
formlara dnebileceini, btnleyicilik, ok
bamllk iinde zgrlk ve zgrlk iinde
hem kendisinin gelieceini hem de katk
sunduklarnn gelieceini benimser. Snfsal,
cinsiyeti, mezhepsel, etnik farkllklar atma
yerine, demokrasi paydas zerinde birleirler.
Snf, cins, etnik ve kltrel tahakkme dayal
ulus gereklii yerine, halklarn komnal
demokratik
deerlerini
tanyan,
cins
zgrlne alm etnik-ulusal basky am,
kltrel dayanmay esas alm, demokratik
ulus bilinci ile hareket edilir. Zaten demokratik

ulus demek, ulusun hemen hemen her

ferdinin rgtlemesi demektir. Devletin
kendisi yerine rgtlendii ve politika yapt
bir gereklikten, ulusun her farkllnn kendi
karna gre rgtlendii ve politika yapt
bir durum yaanr.
Demokratik
ulusun
temeli,
z
ynetimine kavumu halk gruplamalardr
Ky,
mahalle,
kasaba,
kent
yerleimlerine dayal komnal demokratik
rgtllkler gelitirilir. Komn ve meclisler
bunlarn banda gelir. Politikann yerelden
retilmesi kadar, kendi yerleim yerleri
hakkndaki tm kararlarn alnmas ve
uygulanmas yaplr. Demokratik ileyie
uygun ve dorudan demokrasiyle iletilen bu
meclis ve komnler, merkezi devlet
ynetiminden beklemeden kendi iini
yapmann organlardr. Yine snf, cinsiyet,
mezhep ayrmlarn gzetmeksizin, zgr ve
eit yurttalarn bir araya geliine ve z
ynetimini salama ilkesine dayandklar iin
toplumsal
statleri,
eitsizlikleri
ve
zgrlkszlkleri azaltma organ olarak ilev
grrler. Demokrasi salandka eitlik ve
zgrlk de artar. Toplum iinde demokratik
ulus anlayna denk hogr, dayanma ve
sadakat, yerleim yerine ballk, ekolojik
bilince dayal yaam, toplumsal bar hep bu
komnal rgtllklerden yaylr.
Demokratik ulusun en nemli bir
bileeni de, zgr-eit yurtta bilincine
ulam
bireydir.
Merkezi
otoritenin
hiletirdii vergi, oy, asker hkmllne
drd birey, kendisi adna konuan,
rgtlenen ve kendi kendisini yneten bireye
dnr. Komnal demokratik rgtllkler,
zgr yurttaa dayal geliir. nk buradaki

78
birey, demokratik ulusun en kk yap ta
olan zgr-eit yurttatr. Yurttalk artk
devlete gre deil, demokrasiye katlma gre
tanmlanmaktadr. Eit ve zgr yurtta; bata
yaad yerleim yeri olmak zere tm yurda
kar sorumlu, insanlara ve doaya kar
dayanma duygusuyla donanm, kendisini
politikann znesi grebilen, kendi kendisinin
ynetimi olduu kadar devlet ynetimiyle de
aklc ilikiler kurabilen, toplumsal retime
yabanclamadan katlan, soyut deil,
gelitirici inanlara sahip, toplumla ilikisini
doru toplumsallama ve bireyselleme
zerinden kurmu birey demektir.
Demokratik ulusun, ekonomi politikas
merkezi devlet sisteminin bir gerei olarak
merkezi sermaye retimi olmaktan syrlnca,
demokratik eitlilik ve zenginlie dayal
retim biimlerine geer. Karn, kar retimi
snrlandrlr. Kullanm deeri ve paylam
adaletine dayal retim ne kartlr.
Kooperatifleme,
atlyeleme,
tarmn
yeniden canlandrlmas, dner sermayeye
dayal iletmecilik, kar retimine deil, ihtiya
giderimine dayal ticaret nem kazanr.
Komn ve meclislerin z ynetimi altnda
oluan
yerleim
yerlerinin
kendi
yerleimlerinin mlkiyeti, retimi ve paylam
zerinde sz sahibi olmas hakk tannr.
Politik ekonomi, toplumsal ekonomiye
dntrlr. Bu konuda da devletin
ekonomik gc, yerel halk tabanna
kaydrlarak verimliletirilmeye allr. Bu
tarzdaki ekonomi-politii her trl kapitalist
snr aamam ekonomik retimle ve
zellikle reel-sosyalist ekonomi- politik
retim,
paylam
ve
mlkiyet
ile
kartrmamak
byk
nem
tar.
zynetimsel sisteme dayal zyeterlilik
retiminde ve mlkiyet anlaynda sz, karar

ve uygulama hakk tm toplumundur, yoksa

toplum adna partinin ve onun iindede
snflam ynetim brokrasisinin deil.
Grld gibi en altta eit-zgr
yurttatan en stte demokratik ulus formuna
kadar olan toplumsallamann ideolojisi
milliyetilik
olmaktan
kmaktadr.
Demokratik komnal bilin ve ona dayal
rgtllk gelimektedir. Toplumsal statler, cins, etnik, ulusal yap, mezhep, yaarasndaki tahakkm reddedilmekte, eit ve
zgr bir denge ngrlmektedir. Ayn
zamanda toplumsal statlerin tahakkmnn
almas
zerinden
toplumsal
ekoloji
salandka, toplum-doa ekolojik dengesi de
salanmaya allmaktadr. Bu toplumsal
bar demektir.
deolojinin ite bar telkin eden yan,
dta da hibir ulusal veya baka bir farklla
saldrganl deil, yine bar telkin etmesi
eklinde yansmaktadr. Demokratik ulusun
darda ataca hibir g yoktur.
barn salad iin, darya daha gvenli
yaklar. Ulusal tahakkmcl at iin de,
bakalarnn deerlerine gasp edici yaklamay
dnmez. Ayn zamanda ulus-devlet formunu
da
at
iin
devlet
snrlarna
mutlaklatrarak yaklamaz. Devlet iin,
snrlar iin bir kavgas kalmamtr. Kltrel
corafyaya dayal vatan nemser; toplumsal
yaamn temel zemini olarak grr. gal
durumunda mcadele eder. Fakat ulusal pazar
iin verecei bir kavgas yoktur. nk tm
uluslarn
demokratik
ortaklamasndan
yanadr. Ne ulus nihilizmi inkrcl- ne
ulus fanatizmi; bilakis farkl ulus deerlerinin
sentezcilii, gnmz ulusuluk (milliyetilik)
karmaasndan kurtulmann en iyi ve en doru
yolu olabilir. Kresel dnya yurttal,
demokratik ulusst birliktelik, ulusii
zynetim
olarak
zetleyebiliriz
bu
anlaymz.
Devletlerin
konfederasi
deil,
demokrasinin konfederasyonu

79
Demokratik
ulusun
ynetim
organizasyonu yukarda da belirttiimiz gibi
devlet deil demokratik konfederasyondur.
Devletlerin konfederesi deil demokrasinin
konfederasyonu... Demokratik konfederalizm
tabanda
tm
toplumun
rgtlln
gerektirir. Demokrasinin ulus iinde tm
kurumlaryla ete kemie brnmesi yaanr.
En altta kylerden balamak zere mahalle,
kasaba ve ehirlerde halk zynetim
rgtllklerine kavumutur. Siyasal, sosyal,
kltrel, ekonomik, salk, eitsel, vb.
sorunlarn bu rgtllkleri yardmyla zer.
Rejimsel sistem gerekten tabandan ileyen,
politikann yerelden etkin retilmesi kadar
uygulamaya
da
geirildii
dorudan
demokrasi
sistemine
evrilir.
Temsili
cumhuriyet uygulamalar hi grlmez mi?
Tabi ki grlr, ama sistem iinde dorudan
demokrasi ilke haline getirildiinden en aza
indirgenmitir.
Cumhuriyet
demokratikletirilmi,
demokrasi
derinletirilmitir. Merkezilemeler ihtiya
orannda, gnll ittifaklama anlayna
dayal ve birbirini tamamlayp g verme
amal yaplmaktadr. Zaten konfederasyon bir
toplumsal organizasyon olarak, komn
meclisten balayan her trl toplum
rgtlenmesinin merkezi olmayan zynetim
birlikteliidir. z yeterlilie dayal inisiyatifli
yerleim yeri organizasyonlarnn yerel ve
merkezi birlikteliidir. Demokratik ulusun
demokratik ynetim iini gelitirmedir.
Demokratik konfederalizmin en nemli
bir ilkesi karar alma sreleri ile uygulama
srelerinin
ayrtrlmasdr
Ynetim
ilevsellie indirgendii gibi karar alma
mekanizmasndan ayrtrlarak demokratik
denetim altna alnr.Karar alma halk
meclisleri ile yerine getirilirken,kararlar
uygulama da icra organlar olarak demokratik
koordinasyonlar
tarafndan
yerine
getirilir.Seilen ynetimlerin keyfi bana
buyrukluu hatta halka hakimiyeti dnemi
alr.Seenler ynetimlerini denetleme ve

hatta gerektiinde geriye ekme hakkna

sahip olur.
Demokratik konfederalizmde Komnler,
zgr Yurtta Meclisleri ky, kasaba, kent
ve kentlerin mahallelerinde kurulan- nemli
rgtllkler olacaklardr. Ayrca belediyeler
birok avantajyla imdiden demokratikkomnal yaam rgtleme alanlar olarak rol
oynayacaklardr. Eskiden beri yerel ynetimler
uluslarn, halklarn kendilerini doa ile i ie,
kendi ekonomik retimine dayal yaattklar
alanlarn
banda
gelmektedir.
Yerel
ynetimler yeniden ayn rol oynamak
zorundadr. Kadn, genlik ve ekoloji
alanlarna dayal rgtllkler demokratik
konfederalizmin olmazsa olmaz bileenleri
olarak grlmelidirler. nk kadn ve genlik
olmadan toplumsal demokrasinin ayaklarnn
olmayaca bilinir.Bata toplum iindeki
statlere dayal eitsizliklerin kaldrlmas
zerinden
toplum-doa
smrsnn
ortadan kaldrlmas ise merkezi devlet
ynetimlerini gereksiz klp yerel ynetimlerin
nn aacaktr.Ayrca snrlara taklmadan
bir etnik-ulusal yapnn eleri nerede var ise
onlar
ayrlk
unsuru
olarak
deil,konfederasyonun doal bileeni olarak
grecektir.
Demokratik
ulus
anlay
ve
rgtlenmeleri hayata geirildii taktirde
Trkiyenin pek ok sorununu zebilecek
gtedir.En
bata
devlet
hafifleyecektir.Ulusun tm ilerini stne
almaktan kaynaklanan brokratik imeden,
hantallktan kurtulacaktr.Daha ilerli bir
devlet hem kendi ilerini hem de ksmen
yapaca ulus ilerini yapabilir duruma
gelebilecektir.Devlet kapsnda olmak bir
ayrcalk, rant olmaktan kacaktr.Belki de bu

80
ekilde rvetlerin, hortumlamalarn n
alnabilecektir.Tkanan,
kirlenen
devlet
mekanizmalaryla
birlikte
kirlenen
toplumsallama
ve
kurumlamalarn
engellenmesi salanabilir.nk bata siyasal
partiler,aile, eitim kurumlar olmak zere
tm toplumun olmas gereken kurumlar, o
kadar devlete balanmlar ki, onlarn yataa
dmesi iin devletin haprmas yetiyor.
Demokratik ulus bilinci en okta ulusun
kendisini
rahatlatacaktr.
Toplumsal
farkllklara devletin homojenletiren gzl
ile bakmaktan kurtulacak, farllklar olduu
gibi
alglama
zgrlne
kavuacaktr.Trkn
Krtten,
Krtn
Trkten veya bir bakasnn bakasndan ne
stnl olabilir ki. Krt varsa onu yok
saymak iin niye yllarca kendimi skaym ki.
Sadece skmak deil, merkezi ulus
paradigmasna dayal onbe yllk bir i
atmaya srkleneyim bilinci geliecektir.
Trkiyedeki farkllk Krtlerlede snrl deil.
Ermeniler, erkezler, Arnavutlar, Araplar,
Bonaklar, vb. var. Aleviler, Yahudiler,
Hristiyanlar, Yezidiler, vb var. Farkl farkl
snflar; cinsiyetler var. Sayamayacamz
kadar toplumsal eitlilik..Peki Trkiyede bu
kadar eitlilik arasnda i bar salanabilmi
midir? Hayr. Anayasanza din, snf, zmre
fark gzetilmez yerletirip Trk ulusu
imtiyazsz, snfsz bir btndr diyebilirsiniz.
Ama gerekte ise hi tahamml gstermeyip
ulusun
ufkunu
en
ufak
bir
fark
kabullenemeyecek dzeyde tutarsnz. bar
salamada, toplumsal kimliklerin kabulnde
tek l devlet oligarisinin karlar oluverir.
Kimlikler arasna soukluk, gvensizlik, kin
yaylverir. Krizli bir toplum hali, paronayaya
dnm ulusal histerik duygular yaanr.
Demokratik ulus bunlarn almasdr.
Demokratik ulusta bireyler ve gruplar
sorunlarn diyalog yolu ile zerler. iddetin
diline, uygulamalarna ihtiya duyulmaz.
Saynn, resmiyetinin fazla olmas hibir gruba
dieri zerinde bask uygulama hakk vermez.

Ailenin ocuk zerindeki basks meru

grlmeyecei gibi erkein kadn, Trkenin
Krte, Sunnilerin Aleviler, hetroseksellerin
homosekseller, retimin doa zerindeki
basksna hogr ile baklmayp kar klr.
Demokratik ulus srecini tamamlam
Trkiyenin Krt sorunu ve d mihraklar
korkusunun
olmayacan
rahatlkla
syleyebiliriz. Demokratik i btnln
salam bir ulusallama dardan korkmaz,
darya korku kayna da olmaz. G alr, g
verir. Ulus d dnyann komplocu tehlike
kayna grlmesi alr.
Trkiye uluslamas tm eksikliklerine
ramen demokratikleme evresine girmitir.
Bu srece girilmesinde birok eyi uzun uzun
saymadan ikisini belirtmekte fayda var.
Birincisi 196080 aras toplumsal demokratik
uyan sonucu birok kesimin ulus
ynetiminde sz sahibi olmas. Trkiyede,
1968 dnya demokratik devriminin yansmas
sonucu oluan demokratik hareketlilik ve
kazanmlar. kincisi Krt halknn demokratik
mcadelesi sert gemi olabilir, ama birde
tersini dnn Krtlerin Trkiyenin en
byk farkllk grubu olarak hi mcadelesiz
eridiini, ne olurdu? Krtler asimile olmak ile
kalmaz Trkiyede daha ok uzun sre hibir
farkllk sesini karamazd.Byk bir grubu
sindiren merkezi devlet daha da kk
ayrmlar hi sindiremezdi.Demokrasinin
renkleri muhakkak ki daha griye kaard.
Tarihin ironisine bakn ki u anda Krtlerin
mcadelesine terrist diyen birok farkl
toplumsal renge erime sras gelebilirdi.
Krtlerin, merkezi ulus iinde erimeme ve
bunu yaparken Trkiye uluslamasna zarar
vermeden ve hatta eit-zgr-de-mokratik
birlik temelinde Trkiye uluslamas iinde yer

81
alma mcadelesine bir de bu gzle bakmakta
fayda var.
Zaten hibir ulus demokratiklemesini
przsz
salamamtr.
nemli
olan
yaananlardan ders karp demokratik ulus
gerekletirme yolunda gereken bilin, irade
ve pratiklemeyi salayabilmektir.
imdi de demokratik ulus bilinci
dorultusunda Krt Halk nderi Abdullah
calann
gelitirdii
demokratik
konfederalizm projesine ve Krt halknn
uygulamalarna bakmakta fayda var.

yetkinin merkez ve yerel arasnda bltrld ve son szn federal yapda

sonuland yaplara fe-deral; bamsz, ok
niteli ayn zamanda temel ilkeler etrafnda
birlik oluturan ve temel ilkeler karsndaki
sorumlulukla birlikte son szn bamsz
nitelere verildii yaplara da konfederal
yaplar denilmektedir.

Tarihte airet demokrasi-lerine dayanan

airet konfede-rasyonlarndan bu yana
konfederasyon uy-gulanagelmi. Hiyerarik,
devleti merkezi yaplar bir yandan
gelitirilirken, bir yandan da bir toplumsal ve
ynetsel
organizasyon
olarak
konfederasyonlar yerini alm. Bu anlamda
Krtler
ve
Ortadou
Asndan
insanln siyasal tarihinin devletli yaplarn
Demokratik Konfederalizm
hkimiyetiyle getiini sylemek yanl olur.
Bir o kadar da komnal demokratik, eitlik ve
Krtler siyasal ve toplumsal bir sistem
zgrlk arays sistemler varlk kazanm.
olarak Konfederasyonu tartyorlar. Kendi
Airet
konfederasyonlar,
dorudan
demokrasiye dayal kent siteleri, merkezi
sorunlarna ve lke sorunlarna zm
inanlarn dnda varlk oluturan insancl
araylar erevesinde bu tartmalar
mezhepler,
Ortadou
daki
dervian
yrtlyor.
cumhuriyetler (aleviler, hariciler, smailliler,
karmatiler vb. ) , evliyalk, peygamberlik
Bildiiniz gibi Konfederasyon yeni bir
etrafnda
oluan
toplumsallamalar,
kavram deil. siyasal, sosyal, ekonomik v.b.
hristiyanln kilise olumadan nceki yaay
dnemi, Ortadounun ortaa boyunca
alanlarda bir entegrasyon ve bir aradalk
yaad
federalkonfederal
ynetim
biimi olarak devletler, sendikalar,
pratikleri, ortaa boyunca
dernekler,
birlikler,
hatta
ULUSU, DEVLETN KATEGOR
tm Avrupadaki komn,
airetler vb. aras ilikilerde
ALANINDAN BTNYLE
meclis,
konfederasyon
uygulanan bir sistem. Bu
deneyimleri
(talyan
kent
IKARTIP YERL YERNE
meclisleri,
svire
anlamyla konfederasyon bir
OTURTMAMIZ KEND Z
konfederasyonu,
Paris
YNETMNE BALAMAMIZ
entegrasyon
biimi
olarak
komnleri,
Amerikan
kasaba
DEVLETLE HBR
tanmlanabilecei
gibi
bir
meclisleri, spanyol mahalle
LKLENMESNN
toplumsal organizasyon olarak ta
seksiyonlar vb.), daha bir
OLMAYACAI ANLAMINA
oklar rnek gsterilebilir.
tanmlanabilir.
GELMEZ. DEVLETN
Ksacas ulus devlet son iki
DEMOKRATKLETRLMES
yz ylda hakim olmu
Devletler
dzeyinde
N
ULUSUN
olabilir ama tarih bundan
tanmlarsak belki kavram daha
ibaret
deil.Hatta
DEMOKRATKLETRLMES
yerli yerine oturabilir. Tek niteli
feodalizmden
kapitalizme
ARTTIR.
merkezi yaplara niter yaplar,
geilme aamasndaki tm ara
iki veya daha fazla (idari olarak ikili) ama
dnemlerde -ki 400 yla yakn bir sreten

82
bahsediliyor- insanln komnal konfederalist
deneyimleri ok canl ve yaygndr. Bu
deneyimlerin sistem oluturacan dnenler
bile var iken eitli sebeplerle kapitalist
sisteme gei yaanr.
Ulus devletin en ok tartmalk olduu
ve al-masnn tartld bir d-nemde
konfederasyonun ye-niden atak yapmas
anla-lrdr. Tarihsel bir hesapla-may
yayor gibiyiz.
Fakat her konfederas-yon demokratik
olmayabilir, demokratik bir ynetim sis-temi
ile ynetilmiyor olabi-lir. Konfederasyon
sistemi demokratik sistem iin en iyi zemindir.
Ama konfederas-yon kendiliinden bir demokrasi getirmez. Mesela bir konfederasyon
ierisinde de oligariler olu-turabilirsiniz. O
nedenle demokrasi ile kon-federalizmi bir
arada almak daha doru olabilir. te Krtler
bunu yapyor. nerdikleri sisteme Demokratik
Konfederalizm diyorlar.
Demokratik
Konfederalizm;
ite
demokratik ulus dta ise ulus st
yaplanmay temel alr. Demokratik ulus
anlamnda ulusun siyasal sosyal, ekonomik,
kltrel, inan ve mezhepsel, etnik, cinsiyet
zgrlk, ekolojik, yerel-komnal vb. her
alanndaki rgtllklerinin birliidir. Ulus
st anlamnda ise devlet snrlarna
taklmadan demokrasiyi kabul eden her trl
organizasyon, rgt, etnik-ulusal yap ile
birlii kapsar. Bu anlamda Demokratik
Konfederalizm ite demokratik ulus ve birlii
yaratrken, darda da ulus st birlikteliklerin
oluumunu salar. Ve tm bu yaplarn
demokratik temel ilkeler etrafnda gnll bir
araya gelmesinden oluur. Demokratik
Konfederalizm ilikilenme ve ynetim an
devlete
dntrmeden
her
alanda
rgtlenmi toplumun kendi kendini ynetme
organizasyonudur.
Ksaca
devlet
d

toplumsalln
toplumsal
ve
ynetsel
organizasyonudur. Grld gibi Demokratik
Konfederalizm tanmndan demokrasinin ve
demokratik rgtlln temel ilkeler
etrafnda birlikteliini anlamak gerekir.
Krtler uluslamasn tamamlamam bir
toplum olarak ulusun deerlerinin oluumunu
ve
sorunlarnn
zmn
artk
devletlemelerle
salanamayacan
kavradlar. Bunu iki yz yl denenen ulus
devlet gerei aa kartt. Devletle ne ulus
oluabilir, ne komu uluslarla bar iinde
yaanabilir ne de ulus iindeki ok zengin
eitlilikler demokrasi iinde bir arada
yaatlabilir. Demokratik Konfederalizm ise
ulus ii demokratik birlikten yanadr. Krtler
bu ekli ile hem toplum iindeki
rgtllklerini
devlet
olmayan
bir
organizasyona kavuturmak istiyorlar hem de
drt paraya ve dnyann her tarafna
yaylm Krt halknn birliini salamay
dnyorlar. Ayn zamanda milliyetilie
kar
demokrasi
bilinci
ile
hareket
ettiklerinden blge halklarnn ve demokratik
tm glerin birlikteliini savunuyorlar.
Bu amac gerekletirirken varolan
devlet sistemleri ile atmay, snrlarla
uramay
dnmyorlar.
Sorunlarnn
zmn devletten beklemedikleri kadar
dar-atmal-isyanc tepkilerini de amak
istiyorlar. Aslnda temel kayglar bakalarnn
sistemi ile ykc bir atmaya girmeden kendi
yaamlarn organize etmek. Hatta devletlerin
kendi demokratik sistemlerine saygl olmasn
bekledikleri kadar devletlerle ilkeli bir
aradalklara da gidebileceklerini belirtiyorlar.
Barl niyetleri ak ama demokratik
sistemlerine bir saldr olursa kendilerini
sonuna kadarda savunma kararllndalar.

83
Krtler zellikle son dnemde kendi
iindeki sorunlarn zmnde demokratikulus ilkesini esas almaya alyorlar. Komu
devletlerle de sorunlarn zmede eit ve
zgr birlik ekseninde, siyasal, sosyal, kltrel
haklarnn yaamsallamas temelinde bir
zm
n
gryorlar.
Demokratik
Konfederalizm bu zmn somut ad
olmaktadr. Yani Krtler biz devletlerden bir
ey istemiyoruz, kendi sosyal, kltrel
yaammz kendimiz rgtleyebiliriz, bunu
yaparken de kimseye kar deiliz, bizim
herkese saygl olduumuz kadar herkesten
bize saygl olmasn bekliyoruz. diyorlar.

Gnmzde toplumu oluturan yedi alandan

bahsedilir; siyasal, sosyal, ekonomik, kltrel,
medya, hukuk ve pratik alan. te tm bu
alanlarn
genelde
devlet
tarafndan
rgtlendirilmesi beklenir ya, demokratik
konfe-deralizmde bu alanlar devlet d alanlar
haline
getirilmeye
allarak
kendi
rgtllklerine
kendilerinin
gitmeleri
salanmaya allr.

Krtlerin demokratik konfederalizm

projelerini ayak zerinden amak ve ksmen
sorunlarn tartmak gerekir. Birinci ayak;
konfederalizmin
demokratik
yn
ve
bileenleridir. kinci ayak; Krtler aras
birliktir. nc ayak ise; blgesel
konfederasyon nerisidir.
Tek tek ele alacak olursak;

Krtler demokratik ulusa gidecek

bileen neriyorlar. Kendi demokratik
mcadelelerini de, bu belirttikleri ayaa
dayandryorlar.
Demokrasi,
cinsiyet
zgrln salama ve toplumsal ekolojiye
dn... devrim bileenli demokratiksosyalist devrim diyenlerde var. Demek ki
Krtlerin
demokratik
konfederalizminin
atomunu bu kavramlar oluturacak. Krtlerin
mcadelelerinde kadnn eitlik ve zgrlk
dzeyinde salad gelime, tm sorunlarna
ramen gzler nndedir. Devlete kartlk, Adevlet anlay zaten toplumsal snflamaya
ve hiyerariklemeye kartlk ieriiyle hem
cinsiyet ayrmcln kaldrmak hem de
toplumsal hiyerariyi amak asndan dile
getirilmektedir. Demokrasi ise, bu iki
bileenden cinsiyet zgrl ve ekolojik
bilin- hem g almakta hem de at bir
tamamlayan
olmaktadr.
Toplumsal
konfederasyonda devletlerin rejimi ve duruu
deil, toplumun rejimi ve duruu baat
alndna gre bu bileenin ze yedirilmesi
nem kazanacaktr.

1-Demokratik konfederalizm, daha

nceki blmde de belirttiimiz gibi ulusun
demokratik bileenlerinden oluur. Devlet d
sosyalite ve rgtlenmenin toplumsal, siyasal
organizasyonunu kapsar. Sivil toplum alann
temel almakla birlikte onu da aan tm
toplumsal bileenlerle hareket eder. Onlarn
birliini ve dayanmasn salar. STler,
siyasal partiler, dernekler, vakflar, ekonomik
kurum ve kurulular, kadn hareketleri,
evreci-ekolojist
hareketler,
genlik
hareketleri bata olmak zere toplumun her
alanndaki rgtllkler katlrlar. Burada
mantk nce bir alana zg rnein genlik,
kadn veya ekonomik almalar kendi
btnsellii iinde organize olur ve kendi alan
almalarnn inisiyatifli varl zerinden
dier
alan
almalaryla
dayanrlar.

Krtlerin demokratik konfederalizminin atomunu kavram oluturacak;

Demokrasi, cinsiyet zgrlklk ve
toplumsal ekolojiye dn...

84
Demokratik konfederalizmde nemli bir
olguda, zgr- eit yurttalk bilinci ve
rgtll olacaktr. Yurttalk kavram eitli
evrelerden geerek gnmze gelmi bir
kavram. Devlete aidiyet anlamnda yurttalk
demokratik konfederalizmde alr ve yerine
demokratik ulus bireyi anlamnda zgr
yurttalk gelir. Ayrca devlet d alann
rgtlln
hedefleyen
demokratik
konfederalizm kendi yurttalk kavramn
yaratmak zorunda olduu gibi, bu yurtta
tanmna dayal sosyal, kltrel, ekonomik,
siyasal alanlarn bileiminden oluacaktr. Bu
bileimin en somut rgtll zgr Yurtta
Meclisleridir, Komnleridir. Politika devlet d
bir alan haline getirilir. Demek ki demokratik
konfederalizm en yerelde rgtlenmi ky ve
mahalle- olarak gelen kasaba, ehir ve lke
dzeyine kadar- halkn rgtlldr.
Franszlar Paristeki komnlerine komnler
komn demiler. nk Paris merkezli
komnler konfederasyonu oluturmular.
Krtlerde bir yanyla benzer bir ey
neriyorlar. zgr yurtta komn ve
meclisleri
konfederasyonu....
Toplumun
yukarda saydmz yedi alanna dalm
rgtllklerine ek olarak, politikay yerelden
yapan meclis ve komnleri... Krtlerin komn
ve
meclis
rgtllnde
dorudan
demokrasiyi
anladklar
ve
dorudan
demokrasinin uygulama alann geniletmek
istedikleri ak. Politikay da profesyonel
temsilciler milletvekilleri, devlet brokratlarile deil de, gerek sahipleri, kar gruplar ve
halk rgtllkleriyle yapmak istedikleri
grlyor. Ayrca yurttalk kavramn da farkl
bir tanm getirmi oluyorlar. Krtler
yurttal; 1- toplumsal birey balamnda
birey-toplum dengesi iinde ele alyorlar. Yani
sadece devlet aidiyeti devlet-birey dengesi

deil. 2- Yaad yere ballk. Bunu da devlet

snrlar olarak deil, corafi kltrel kavram
olarak yaanlan yer anlamnda kye,
kasabaya, ehre ve nihayetinde lkeye ballk
eklinde yorumlayabiliriz. 3-Devlete kar
grev
sorumluluu
deil,
toplumsal
sorumluluk. 4-Toplumsal ortak ruh anlamnda
dayanma. 5-Devletten beklemeyen kendi
ekonomik retimini salamak. Metalamaya
kar, merkezi sermaye retimlerine kar
toplumsal retim biimleri ve yerleim yeri
ortak mlkiyeti. 6-Merkezi resmi inan ve
ideolojiler yerine demokratik bilin. 7-Kamu
ynetimi olarak devletin demokrasiye duyarl
klnmas ve gittike devletin koordinasyon
haline dntrlmesi. te bu kavramlar bir
btnlk iinde dnrseniz, Krtlerin
ngrd ve gerekletirmeye gittikleri
demokratik konfederalizmi konfederasyon
yurttal bu olacak.
Fakat saydmz hemen her alanda
sorunlarmzda var.
En
bata
Krtler
uluslamasn
tamamlamam bir g olarak, ciddi skntlar
yayorlar.
Yaamn
her
alannda
rgtllklerini gelitirememiler ya da
gelitirmelerine izin verilmemi. kinci olarak,
kendileri bu bilinte deil. Ya devletten
bekleme ya da alamaynca isyan etme, son iki
yzyln nemli bir zihniyet formu haline
gelmitir. Hatta dnyann en byk devletsiz
toplumu olarak tanmlanmalar bile, bir
gerei iaret ediyor ki devletli zmlere
kurtulu diye bakmakta oka grlen bir
durum.
Toplum olarak rgtllk dzeyi nemli
bir aamaya ulam olsa da, nitelik ve nicelik
olarak demokratik konfederalizmi karlamaya

85
yetmez. Varolan rgtllklerin ou dank
bir dzeyi yayor. Gemi alkanlklarla
hareket etme ve perspektif yoksunluu
kendini tanmlayamama yaygn bir sorun.
Kurumlamalar ve kadro alma dzeyi
gemi alkanlklar ile yeni perspektifler
arasnda skmay aamam durumda.
almalarn dankl kadar bir yandan
daralp marjinallii aamamas gibi, bir yandan
da koordinelememesi var. rgtl almalar
da gemi iktidar perspektifinden kaynakl bir
halktan kopukluu, yerelleememeyi ve
politika oluturamamay yayorlar.
Krtlere zg bir ekonomik retimden
maalesef ki hala bahsedemiyoruz. Bu ok ciddi
bir sorun. Hibir sistem ekonomik taban
tarafndan desteklenemeden ayakta kalamaz.
Bir sistemi istediiniz kadar eletirebilirsiniz,
ama ekonomik retimine alternatif retimler
yaratamadnz srece o sistemi aamazsnz.
Krtlerin en byk zafiyetlerinden biri olan bu
alan demokrasilerini, komn ve meclislerini
besleyen bir tarzda bir ekonomik retime
kavuturmalar art.
Toplum ve bireyin alkanlklarna
seslenme anlamnda devlet kadar net
gzkmeyen daha karmak bir yapy ifade
eden, demokratik konfederalizm grnr ve
uygulanabilir klnma sorunlar kacaktr.
imdiden
projenin
anlalamamas,
tartlamamas bunu gsteriyor. Demokratik
konfederalizme paral, mulak katlm amak
iin demokrasiyi, toplumsal organizasyonlar
oka tartmak gerekecek. Bilmek gerekir ki,
demokratik konfederalizm bugnden yarna
gerekletirilecek bir proje deil. Bugnden
yaplacaklar kadar elli yl sonra yaplacaklarda
olacaktr. nemli olan tarihsel, toplumsal
ihtiyalar fark edip gn gn gerekletirmeye

almaktr. Ne ertelemek ne de her eyi

birden yapmaya alp yaplamazln kendi
kendine kantlamak ve kendini inanszla
drmektir doru olan.
Demokratik
konfederasyon
blge
dzeyinde
halklarn
zm
arayn
hzlandracaktr.
2 ve 3- Krtlerin demokratik
konfederalizminin, Krt uluslamas ve
blgesel birlik ayaklar da her zaman nem
kazanacaktr.
Burada tartlmas gereken Krt sorunu
ve Krtler aras birlikteliin salanmasnn
kendisidir. Fakat bunlar oka tartld iin
biz direkt konfederalist zm ile oluacak
farklar belirtmekle yetineceiz.
Milliyetilik,
gerekten
Krtlerin
birlikteliini ve komularyla bar iinde
yaamalarn salayabilir mi? Bu sorunun
cevab dier ulus-devlet deneyimlerinde
yeterince aa kt. u anda devleti ile krizli
bir ortam yaamayan, devletini arlk olarak
grmeyen ulus yok gibidir. Ayrca devletli
yapnn ulusun sorunlarn zmedii gibi
demokratiklemesine de katkda bulunmad
aa kmtr. Trkiye uluslamas 80 yllk
cumhuriyeti devlet denemesine ramen ciddi
demokratikleme sorunlar yaamaktadr.
Genelde de ulus-devletin aczi tartlyor.
Birinci handikap buradan kacaktr, yani
dnya ekonomik siyasal sisteminde alan bir
evre yaanrken, bu deneyim hi yaanmam
gibi baka toplumlarn, rnein Krtlerin
yeniden balang yapmas tarihsel bir skma
yaratr.
Milliyetilik ve ulus-devlet, her trl
denemesi ile eninde sonunda en geni

86
anlamyla snf, en dar anlamyla oligari
evresinde bir iktidar merkezilemesini
dayatr. Bu da yapay grnts dnda bir
ulusun milliyeti ideoloji ile hibir zaman
birlie gidemeyeceini gsterir. Aireti,
feodal, mezhepi, dar snfsal vb. her trl
eliki ile blnmek istenen Krtlerin
milliyeti yeni devlet atlaryla birletirilmesi
zannedildii gibi salanamaz. Geici ekonomik
rahatlamalar dnda blnme iddete varan
dzeylerde artabilir. Avrupa ve Trkiye tarihi
buna iyi bir rnektir.
Krt varln komu devletlere ve
Avrupaya kabul ettirmek son otuz yl
iddetlenmi cumhuriyet tarihine yaylan bir
srecin mcadelesini istedi. Krt devletini ise
yarar ve zararn bir tarafa brakrsak, kabul
ettirmek belki de hi mmkn olmayacaktr.
Ya da uzun yllara yaylm kanl bir sreci
gerektirecektir. imdilik ABDnin dnya
sistemindeki yeri ve blgedeki varl geici
gvenceler yaratyor, ama bunun srekli
olmadn da herkes bilebilir.
Milliyeti ulusal merkezileme sadece
ierisi iin geerli deildir. Ayn merkezileme
kresel veya blgesel apta olsun darya da
dayatlr. Yani milliyeti ulus ve devleti
toplumlar iin bar hibir zaman sylem
dzeyini aamaz. rnein Amerika msnz,
karlarnz dayatrsnz. Blgede oligarileri,
sraili tutarsnz. Trkiye devletiyseniz,
karnz nereye kadar uzanyorsa onlar
etrafnzda birletirmeye alrsnz. te
Trkmenleri tutarsnz, blge devletleriyle
ittifaklar yaparsnz. nemli olan birliktelik
deil, -ki o taktiktir- sizin karlarnzn
yaygnlamasdr.

Daha da sralanabilecek tm bu
gerekeler, konfederalist zmn deerini
artryor. Krtlerin birok kesimi devlet olma
kavgas verdi. Daha da verilebilir, baz
sonulara da gidilebilir. Belli bir sistemsel yap
ve ekonomik kalknmlk dourabilir. Snfsal
yapsnda bir toparlanma olabilir. Ama
gtrlerini
karlayacak
kadar
getiri
salamayaca da aktr. Krtler artk
enerjilerini ulusun deil de, eninde sonunda
bir grubun ynetimsel hakimiyetini salayacak
devlet yerine tm ulusun demokrasisini ina
etmede
kullanmay
kararlatryorlar.
Demokrasi
ulus
iinde
homojen
merkezilemeyi dayatmaz. Devletin ihtiya
duyaca kat ulusal pazar snrlarna ihtiya
duymaz. Devletlerin merkezi karlar
dorultusunda dier devletlerle bir aradal
deil, uluslarn ve ulus iindeki toplumsal
kesimlerin temel deerler etrafnda bir araya
gelmesini salar.
Krtlerin neye ihtiyac var? Demokratik
konfederasyonu
salayacak
Krdistan
paralarnn kendi ekonomik, sosyal, kltrel
ve gerektiinde siyasal organizasyona
kavumalar gerekiyor. Krtler, her bir
Krdistan parasnda paral mcadelelerini
verdiler. Fakat bu mcadeleler, ne bir
birliktelii salam durumda ne de her para
kendi sistemine btnyle kavuabildi. Yani
Krdistan
Demokratik
Konfederalizmini
oluturacak her bir nitenin bamsz duruu
salanabilmi deil. Bunda Krtlerin devleti
araylar bir engel oldu, blnml aacak
yaratc araylar gelitiremediler. imdi
bunun zeminini yakalam durumdalar. Gney
Krdistanda oluacak bir federasyon,
konfederasyonun nemli bir bileeni olabilir.
Ama en byk zaaf d destekli kurulmas
kadar, demokrasi az devlet ok ierikli

87
olmasdr. Krtler, bu federasyonu da
konfederalist zmler ierisinde kabul
ederken, srekli bir saknca giderme ve
demokratikletirme mcadelesi iinde olmak
zorunda kalacaklar.Sonuta stratejik olarak
federasyon deil de konfederasyon zmn
hakim
klmaya
alacaklardr.
Dier
paralardaki demokratik siyasal rgtllk bir
sisteme kavumaktan uzak bir grnt iziyor.
syanc mcadele direni yaratt, fakat
kurumsal, sistemsel demokrasi tam oturmad.
imdi bunu ama abas iinde olunacak.
Sorunlar
zmek
iin
devleti
toplumlarn
(devlet
ve
etrafndaki
toplumsallama) birlik olmas alyor. nk
keskin kar gruplar hibir zaman karlarn
birarada klamyorlar. Toplum ise bir araya
gelecek organizasyonlarn ya yaratamyor, ya
da
hakim
klamyor.
Demokratik
konfederasyon blge dzeyinde toplumsal
gruplarn
zm
aray
srecini
hzlandracaktr.
Burada
dikkat
edilmesi
gereken
demokratik konfederasyon iin saydmz
tm bu hususlarn ksa, orta ve uzun vadeli bir
sreci
gerektirdiinin
hi
akldan
karlmamasdr. Ulusun demokratiklemesi
bir sorun, paral ulusal birliin salanmas bir
sorun, komu uluslar ve devletlerle birlik ve
doru mcadele iinde yaamak bir sorun
iken tm bunlar bir anda yapacan
zannetmek yanl olur. Unutmamak gerekir ki,
Krtler hala kendilerine zg bir ekonomik
retim bile yaratabilmi deiller. Demek ki,
eksikliklerimiz ok. O zaman zihniyette ve
pratikte karmaaya dmeden yapacaklarmz
sralamaya koymak gerekecek. rnein, tm
sorunlarna ramen blge toplumlarnn
konfederasyonunu hemen bir iki ylda

salamaya alrsanz hayal krklyla

karlaabilirsiniz.
Fakat
bugnden
yaplacaklar
grr
ve
konfederasyon
zmn adm adm gelitirirseniz gelimeler
yaanabilir. Devrimcilie yklenen en dar
anlamyla ya hzl zmc olmak ya
ertelemeci topik olmak ya da determinist sol
kaderci olmay amak gerekecek.
imdi zmlerimizi savunma ve yayma
zaman.
Kafa
karkln,
pratiksizlii
aabilmeliyiz.
Geen
Newroz
kendi
zmlerimizi kitlesel, siyasal meydanlara
dkmek iin iyi bir frsat olup gereken
mesajlar verdi.Yine geen bir yllk sistemsel,
rgtsel, pratik deneyimimiz nemli verilere
ulamamz salad.2006 yklenip sistemsel
baarlar elde etme dnemi.Kresel ve ulusal
kapitalizm tek seenek deil.Demokratik
SOSYALZM her zamankinden daha MMKN.

88

SERXWEBUN DEOLOJK BARKATIMIZ

OLMAYA DEVAM EDECEKTR
MUSTAFA KARASU

nderlik izgisinin somutlat ve PKKnin

kimlii olarak 25 yldr yayn faaliyeti
yrten Serxwebunun deerlendirilmesi
bir btn olarak nderliin nefes nefese
yrtt mcadelenin ve Krt zgrlk
Hareketinin Krdistan da nasl etkili
olduunun tarihi olarak da ele alnabilir.
Serxwebun bir gazete olarak kmadan
nce 78 ylndan itibaren brorler olarak
yayna balad. Hilvan direnii lmszdr,
Mara katliam zerine, ideoloji ve politika
adl brorler Serxwebun kimliiyle
yaynlanan ilk yaynlardr. PKKnin kurulu
bildirgesi, Krdistann devriminin yolu
adyla kan manifesto da Serxwebun
yaynlar olarak karlmt. Daha nce
doru yolu kavrayalm adl bir bror
yaynlanmt.
Serxwebunu deerlendirmek esas
olarak nderlik izgisinin ve PKKnin
ideolojik
mcadele
tarihini
deerlendirmektir.
PKKnin
ideolojik
mcadele
tarihini
deerlendirmeden
nderliin zgrlk mcadelesi iindeki

nemli yerini ve bugn Krt halk iinde

derinleen konumunu anlamak mmkn
deildir. zgrlk hareketi tarihi asndan
en nemli sre ideolojik mcadele olarak
tanmladmz
197378
arasndaki
yllardr. Bu yllar zgrlk hareketinin
btn geleceini belirlemitir. nderlik
izgisi ve PKK esas olarak da bu yllarda
Krdistan da baarsn kazanm ve daha
sonraki tm gelimeler bu mcadelenin
baars zerinde ina edilmitir. deolojik
mcadelenin ne kadar nemli bir olay
olduu anlamak asndan bu yllar
deerlendirmek gerekmektedir. deolojik
mcadelenin nemini bu dzeyde anlatan
baka bir rnek az bulunur. nderliimiz,
AHM savunmalarnda ve daha sonra Bir
Halk Savunmak adl eserinde esas olarak
da ideolojik kimliin insanlk tarihindeki
yerini ve nemini anlatmaya amalamtr.
Herhalde ideolojik kimliin nemi zerinde
bu kadar younlamasnn nedenlerinden
biri de, hareketin ilk knda kendi
ideolojik izgisinin yaratt sonularn ne
olduunun bilincidir. Eer nderliimiz
ideolojik mcadeleye her zaman ok nem
verdiyse ve bugn ortaya koyduu
eserlerle bunun nemini daha da fazla
vurguluyorsa, bunun altnda yatan en
nemli gerek ya da bu bilince ulamasnn
temeli 1973 ve 78 arasnda verdii
mcadelenin nemini ve ortaya kard
sonular bilmesiyle ilgilidir. Serxwebunun
tarihini anlatrken ya da bu derginin neden

89
zgrlk mcadelesinde nemli olduunu
ortaya koyarken bu gerekleri bilince
kararak,
bilerek
ortaya
koymamz
gerekmektedir.
Aksi
halde
bugn
grld gibi yzeysel yaklamlar ve
byk yanlglara dmek kanlmaz olur.
nderliimiz asndan en nemli
alma her zaman ideolojik alma
olmutur. deolojik almay almalarn
anas olarak deerlendirmitir. AHM
savunmasnda Smer rahip dzenini
deerlendirirken de aslnda ortaya koymak
istedii ideolojik alma tm almalarn
anasdr yaklamn arpc bir biimde
ispatlamaktr.
nderliimiz
ideolojik
almalar siyasal, askeri, rgtsel, kltrel
btn
almalarn
dorultucusu,
dzelticisi,
izgiye
getiricisi
olarak
grmtr. deolojisi bizim olmayann
hibir alandaki pratii de bizim olamaz,
demiti. Hibir alana gsterdii hassasiyet
ideolojik alana gsterdii hassasiyet kadar
olmam-tr.
Bunun
sonucunda
nderliimiz en hassas konu olarak zerinde
durduu Serxwebuna bir anann ocuu
zerine titremesi gibi titredii bir alma
olarak yaklamtr. Bu hassasiye-tini de tek
bir sayda za-yflatmamtr. Her sayy
zenle
irdeleyerek,
Serxwe-bunu
karanlarla konua-rak, nelerin nasl
konulmas ve hangi konuya ncelik
verilmesi gerektiini tek tek belirlemitir. O
kadar hassas olduu iin, Serxwe-bun
almasna baka arkadalarn karmasn
istememitir. Serxwebunu bir nderlik
izgisi, organ olarak deerlendirmitir.
nderliimiz de hareketin temel ideolojik
belirleyeni olduu iin Serxwebun zerinde
neden bu kadar durmutur konusu da
anlalr hale gelmektedir. nderliimiz

srekli kadrolarla yapt tartmalarn,

verdii eitimlerin tmnn Serxwebuna
yansmasna zen gstermitir. Serxwebun
bir nevi nderliimizin bir aylk ideolojik
almasnn ortaya kan rn olarak
grlmelidir. Bu hassasiyetin sonucudur ki
Serxwebun 25 yldr tek bir ay bile kesintiye
uramadan yayn hayatn srdrmtr.
Herhalde baka almalarda belki zaman
konusunda bazen ertelenmeler olmutur
ama Serxwebun gazetesi her ay kmtr.
Bilemiyoruz rgtler tarihin de 25 yl
srekli hi ara vermeden karlan baka bir
aylk gazete var mdr? Bu bile bal bana,
bu gazetenin PKK gerei asndan,
nderlik gerei asnda neminin ne
olduunu ortaya koymaktadr. Dolaysyla
SERXWEBUNU DEERLENDRMEK ESAS
OLARAK NDERLK ZGSNN VE PKKNN
DEOLOJK MCADELE TARHN
DEERLENDRMEKTR. PKKNN DEOLOJK
MCADELE TARHN DEERLENDRMEDEN
NDERLN ZGRLK MCADELES
NDEK NEML YERN VE BUGN KRT
HALKI NDE DERNLEEN KONUMUNU
ANLAMAK MMKN DELDR.

Serxwebuna
yaklam herhangi bir
yayna yaklam olamaz. Eer deerlerden,
kutsallktan,
vazgeilmez
manevi
deerlerden sz edilecekse herhalde
Serxwebun bu tr tanmlara denk den bir
zellie sahiptir. Bunun tutuculukla alakas
olamaz. Aksine Serxwebun mcadelemizin
btn dina-mizmini, diyalektiini gz-ler
nne seren bir ayna niteliindedir. Bu
ynyle
hareketimizin
hafzasdr.
Serxwebun
incelendii
taktirde
bu

90
hareketin hangi ay gndeminin ne olduu,
han-gi
sorunlarla
boutuu,
hangi
eksikliklerle, yanl-lklarla mcadele ettii
ra-hatlkla grlebilir. Serx-webun bir
nderlik tari-hidir, bir PKK tarihidir.
Dolaysyla Serxwebunun bu gerekler
grlmeden anlalmas ve gereken deeri
grmesi dnlemez.
Bu hareket 30 yldr yayorsa,
ideolojiye verdii nemle yaamaktadr. Bu
hareketi hibir ideolojik g, siyasi g
kontrol altna alamadysa, kendi hizmetine
koturamadysa, kendi sistemi iinde
eritemediyse bunu nderliin ideolojik
almalarna ve bunun somutlan olan
Serxwe-buna borluyuz. Eer bundan
sonra da z irademizi koruyacak,
kimliimizi kaybetmeyecek, baka bir
sistemin
paras
olmayacaksak
Serxwebuna gemiteki rolnn aynsnn
oynatmak gerekiyor. Dn nderliimiz
bunu yrtyordu, bugn nderlik esaret
altna alnd diye byle bir gazetenin
neminin azaldn dnmek en bata
nderlie ve ideolojik almalarna byk
bir saygszlk olur. nderliin esaret altna
alnmasyla onun en temel almasn
nemsemekten vazgemek anlamna gelir.
Bu aslnda nderliin esaretiyle birlikte,
nderliin en temel hassasiyetlerini
brakmak, nderlik izgisinin hakim
klnmas abalarn bir tarafa itmek olur.
Dolaysyla Serxwebunun 25. ylln geride
brakrken
btn
hareketimizin,
kadrolarmzn,
dostlarmzn,
yurtseverlerimizin, herkesin Serxwebuna
gerek deerini ve anlamn vermesi
gerekiyor. Eer yaratlan deerlere ballk
varsa, yaratlan deerlere sayg varsa bu en
bata da nderliimize sayg, ball

dolaysyla da onun en temel almas olan

ideolojik almalarna, bunun en temel
arac olan Serxwebuna sayg ve ballk
gerektirir.
Biz 26. yln da Serxwebunun bu
anlam temelinde Serxwebunun daha da
gelitirilmesi, geni kitlelere yaylmas,
nderlik
ideolojisinin
Serxwebun
sayfalarnda kadrolarmza, kitlemize en iyi
biimde iletilmesi sorumluluuyla kar
karyayz.
Serxwebunun
nemi
bugn
azalmam aksine dne gre daha da
artmtr. nderliimiz btn saldrlar
ideolojik
almayla
pskrtmtr.
nderliimize kar yrtlen dmanln
hareketin ilk kndan bugne kadar
srmesi
nderliimizin
ideolojiye
hakimiyetiyle balantldr. Bu ideolojik
hakimiyet nedeniyle bu hareketin ideolojik
izgisi, siyasal izgisi, yaam izgisi
bozulamamtr. Bu nedenle de nderlie
her zaman byk fke duyulmutur. Sistem
gleri ve smrgeci egemenlik bu
hareket niye deimiyor, niye izgisinden
vazgemiyor, niye rgtsel anlayndan ve
yaamndan vazgemiyor diyerek nderlik
ahsnda
hareketimize
kar
srekli
saldrlarda bulunmutur. Dnya da birok
hareket zlp, dalrken ya da sistemin
paras haline gelip kimliini kaybederken,
nderliimiz nclnde PKK izgisi kendi
zgnln srekli olarak korumutur.
Avrupaya giden birok rgt zmsenip bu
sistemin
paras
haline
gelirken
nderliimizin ideolojik almas ve bu
temelde Avrupa da oturduu rgt ve
yaam anlay nedeniyle Avrupa dier
rgtler zerinde elde ettii baary PKK

91
zerinde salayamamtr. Hareketimizi
kendi deerleri dorultusunda bozulmaya
uratmak iin ok uramtr ama
nderliimiz esaret altna alnmayana
kadar
bu
konuda
hibir
baar
gstermemitir. Bu ynyle sistem ile
nderlik arasnda srekli bir mcadele
yaanmtr. Aslnda bu mcadele de
kaybeden taraf Avrupa olmutur. Sadece
Avrupa deil, PKKnin ideolojik izgisini,
rgt izgisini, yaam izgisini deitirerek
mcadele edemez konuma getirmek
isteyen btn gler kaybetmitir. Bu
gerein
altnda
PKKnin
ideolojik
mcadeledeki hassasiyetini bir an olsun
yitirmemesi
yatmaktadr.
Bunun
somutlan da her zaman nderliimizin
ideolojisinin yansd Serxwebun olmutur.
nderliimizin
esaret
altna
alnmasnda yatan en temel ama
hareketimizi
nderliin
ideolojik
izgisinden koparmak, hareketin ideoloji
konusundaki
hassasiyetini
ortadan
kaldrarak ideolojik dzeyde etkileyip,
siyasal, yaamsal ve rgtsel dzeyde de
kendi izgisine ekmekti. Komplodan
karacamz en nemli ders bu ise o
zaman komploya kar mcadeleyi de en
fazla
ideolojik
alanda
yrtme
sorumluluuyla kar karyayz. nk
nderliimiz esas olarak da ideolojik bir
nder olduu iin, bu konudaki stn
hakimiyetinden dolay esaret altna alnd
iin komploya kar mcadelenin de en
fazla ideolojik alandaki salam duru ve
bunun aralarn etkili hale getirmekle
mmkn olacan grmemiz gerekiyor.
nderliimiz bir komployla esaret altna
alnarak "sosyalist dncenin zaman bitti,
artk byle ideolojik yaklamlarla bu

dnyada yer alnamaz, eer sistem

karsnda ideolojik duru gsterirseniz,
akbetiniz bu olur denmek istenmitir.
Bizim ideolojimizden ve sistemimizden ayr
denler ve
iradesini
bize
teslim
etmeyenler bu dnyada yaayamaz mesaj
herkese ve her gce verilmek istenmitir.
Biz herhalde komplonun bize dayatt bu
yaklamlar kabul edecek, buna teslim
olacak deiliz.
Bugn her yerde ideolojiler a bitti
propagandas yaplmaktadr. zellikle reel
sosyalizmin yklndan sonra, bu ykl,
ideolojilerin ykl ve ideolojiler ann
bittii gibi yanstmak istemilerdir. Bunun
ok byk bir arptma olduu aktr.
Sovyet deneyimi esas olarak ideolojik
olmasndan dolay yklmad. deolojisindeki
yanllklardan, yetersizliklerden ayakta
kalamad. Daha dorusu ideolojisini
egemen
sistem
ideolojisinin
paradigmasndan
kurtaramad
iin
zld. Egemen sistemin ideolojisi
iktidara dayanr. ktidarda her zaman
kendini yaatmak iin pragmatik olmak
zorundadr. Nitekim gemite de birok
ideoloji iktidar hastalna bulatktan
sonra
pragmatiklemi,
ilkelerinden,
amalarndan,
hedeflerinden
koparak
sistemin mezhebi haline gelmitir. Reel
sosyalizm brakalm ideolojik yaklam esas
almay aksine tamamen kapitalist sistemin
dier bir yz gibi ekonomik yaklam esas
alm, bu ekonomik yaklam iktidar
mantyla da birleince brokratik,
devleti, smrc sistemin bir trevi
haline
gelmitir.
Dolaysyla
reel
sosyalizmin yklyla ideolojilerinin ann
bitmesi ya da ideolojik olmann, ideolojiye
nem vermenin baarszlk getirdii gibi

92
yorumlar
etmektir.

tamamen

gerei

ters

yz

Egemen kapitalist sistem tabii ki

ideolojiler a bitti diyerek, ezilenlerin,
halklarn, smr ve bask altna alnan
topluluklarn dilsiz, savunmasz, dncesiz
kalmasn isteyecektir. nk kendisi hakim
sistemdir. Kendisinin ideolojisi vardr.
nsanlk tarihinde tm hakim sistemler
kendilerinin mutlak olduunu, herkesin
buna uymas gerektiini vaaz etmilerdir.
Nitekim
hakim
kapitalist
sistemin
ideologlarndan Fukuyama tarihin sonu
geldiinden sz etmitir. Neo liberalizmin
insanlk asndan en son sistem olduunu,
bundan daha verimli, daha iyi, insanlarn
ekonomik, sosyal, kltrel yaamn daha
fazla gelitirecek bir sistem olamayaca
iddiasnda bulunmutu. Bu iddia bizim iin
yabanc deildir. Tabii ki kapitalist sistem
ve onun trevleri kendi ideolojisini hakim
klarak ekonomik, siyasi, askeri, kltrel
hakimiyetini
srdrmek
isteyecektir.
deolojik hakimiyeti kurmadan ya da kar
ideolojileri saf d etmeden, ezilenleri,
halklar ideolojisiz, dilsiz, dncesi
brakmadan sadece askeri gle toplumlar
esir etmek mmkn deildir. Bugn hakim
sistemin, ideolojilerin a bitti demesi,
bunu vaaz etmesi hatta bunu halklara bile
kabul ettirmesi irdelenmesi gereken bir
gerektir.
Aslnda
kapitalizmin
reel
sosyalizmin yklyla birlikte tarihinin sonu
geldiini iddia etmesi ben dier ideolojiler
karsnda zafer kazandm, dier ideolojiler
benim
karmda
bitti
anlamna
gelmektedir. deolojiler a bitti derken
kendi ideolojisinin zafer kazandn
anlatmak istemektedir. Bu gereklik, ezilen
halklarn brakalm ideolojiye az nem

vermelerini, ideolojiye daha fazla nem

vermeleri gerektiini ortaya koymaktadr.
Bu tr durumlar yenilen, kaybeden
ideolojilerin kendilerini kkl eletiriye
tabii tutarak daha gl bir ideolojik sistem
ortaya karmalar ihtiyacn gsterir.
nderliimizin reel sosyalizmi eletirerek,
bu eletiriler temelinde kendisini daha
gl ideolojik donanma tabii tutmas,
halklar iin sistem karsnda ayakta
kalabilecek, sisteme alternatif olabilecek
ideolojik bir sistem arayna girmesi,
bunun youn abasn vermesi ve sonuta
cinsiyet zgrlk demokratik ekolojik
toplum paradigmasna dayal demokratik
sosyalizm anlayn ortaya koymas bu
sorumluluk duygusuyla ilgilidir.
Aktr
ki
ideolojilerin
nemi
azalmamtr.
deolojilerin
neminin
azaldnn sylenmesi bir egemen sistem
propagandasdr, kandrmacsdr. Aksine
halklar, ezilenler eer egemen sistemin
baskc, smrc, rtc etkisinden
kurtulmak istiyorsa, yeniden etkin hale
AIKTIR K DEOLOJLERN NEM
AZALMAMITIR. DEOLOJLERN NEMNN
AZALDIININ SYLENMES BR EGEMEN
SSTEM PROPAGANDASI, KANDIRMACISIDIR.
AKSNE HALKLAR, EZLENLER EER EGEMEN
SSTEMN BASKICI, SMRC, RTC
ETKSNDEN KURTULMAK VE YENDEN ETKN
HALE GELMEK STYORLARSA DAHA FAZLA
DEOLOJK OLMALARI, DEOLOJK BR SSTEM
TEMELNDE SYASAL, RGTSEL, KLTREL
VE YAAM PROJELERN GELTRMELER
GEREKMEKTEDR.

gelmek
istiyorlarsa
daha
fazla ideolojik olmalar, daha fazla ideolojik

93
bir sistem temelinde siyasal, rgtsel,
kltrel ve yaam projelerini gelitirmeleri
gerekmektedir.
Bu gerekler nda Serxwebunun
neminin azalmas bir yana daha da
artmtr. Hatta on yl ncesinde, yirmi yl
ncesinden kat be kat Serxwebun gibi bir
gazetenin varlnn gl bir biimde
devam ettirmesi, daha etkili klnmas,
kadrolara ve halka yaygn ulatrlmas
gerekmektedir. Bu konuda zayflama,
yetersizlik sistemin, ideolojiler a bitti
ben kazandm artk baka ideolojiler
aramaya gerek yok, benim ideolojimin
eperlerinin iinde aray-lara girilecektir.
Propagan-da dayatmasnn etkisi al-tnda
kalmak anlamna gelir. Serxwebun bu
dayat-malarn istedii duruma dmeden
sistem karsnda nderlik izgimizin ve zgrlk hareketinin en temel savunma
mekanizmas
ola-rak
varln
srdrecektir. Brakalm bu mevziinin
zayflatlmas
bunun
daha
da
glendirmesi,
etkili
kln-mas
gerekmektedir. nk en temel saldrlar,
ar
saldrlar
ideolojik
mevzi-lere
olmaktadr. deolojik mevzilere yklenerek
halklar,
ezilenler
-kertilmek
istenmektedir.
rgtler,
ideolojik
kararllklarndan uzaklatrlarak, teslim
alnp etkisizletirilmek istenmektedir.
Bunu her gn yaayarak gryoruz.
deolojik almalarn eskisi gibi gerek
olmad dncesinin aksine bugn daha
fazla ideolojik olmann, bu konuda daha
fazla tutarl olmann ihtiyac kendini
yaamsal biimde hissettirmektedir.
Egemen sistemin bugn en youn
zerinde
durduu
alma
ideolojik

almadr. Sinemasyla, mziiyle, her

trl kltr sanat almasyla, aratrma
merkezleriyle, niversiteleriyle ideolojik
almay
ok
yaygn
ve
derin
yrtmektedirler. Sistem meruiyetini
ancak byle salamaktadr. Geleceini
ancak
byle
garantiye
alacan
dnmektedir. Bush bile Irakta slami
direniilere
kar
kendi
konumu
deerlendirirken kendilerinin ne kadar
ideolojik olduunu, onlarn ise ne kadar
ideolojiden kopuk olduunu vurgulayarak
mdahaledeki haklln ortaya koymak
istemektedir. slami direniilerin hibir
amac, hedefi olmadn, kendilerinin ise
bir amac ve hedef iin mdahale ettiklerini
vurgulayarak
mdahale-sini
merulatrmak iste-mektedir. Egemen sistem bile kendisinin s-tn yann, ideolojik
yan olarak belirtirken, en b-yk
mcadeleyi, hki-miyet abasn bu alanda
verirken, ezilen halklarn, zgrlk
demok-ratik sosyalizmi kurma iddiasnda
olanlarn da-ha fazla ideolojiye sarl-malar
ve ideolojik or-ganlarn glendirmele-ri
gerekiyor.
nk
ezi-len
halklarn,
zgrlk- demokratik glerin esas stn
yanlar ideo-lojik yanlardr. Egemen sistem
ide-olojisi artk halklarn ihtiyalarna cevap vermemektedir. deolojik olarak temellerini kaybetmitir. Demokratik sosyalist
ideoloji sisteme kar mcadele verirken en
fazla da gl olduu ideolojik yann ne
kararak buna arlk vererek bu konudaki
tutarln, kararlln bir saniye bile
gevetmeyerek sistem karsnda stnl
koruma sorumluluuyla kar karyadr.
Bizlerin sistem karsndaki stnl
ideolojik
alandadr.
O
zaman
bu
stnlmz zayflatacak, gevetecek,

94
etkisini kracak
veremeyiz.

hibir

geveklie

yer

nderliimiz AHM savunmalarnda

esas olarak sistemlerin ideolojik alanda
kazandn
vurgulamaktadr.
Smer
rahiplerinin rettii ideolojinin binlerce
yldr insanl etkilediini, hala bu ideolojik
kalplar
erevesinde
dnldn
ayrntlaryla izah etmektedir. deolojik
kimliin her trl almann anas
olduunu
eskisinden
daha
fazla
vurgulamaktadr. Hareketimizin ideolojiye
bak as dn neydi, bugn nedir? Diye
sorarsak, bunun cevab; nderliimiz
ideolojiye, ideolojik kimlie eskisinden
daha fazla nem vermek olmaldr. Marks,
Engels ve reel sosyalizmi en fazla eletirdii
konuda budur. deolojinin, ideolojik
almann ya da ideolojik kimliin maddi
yapnn dorudan, bire bir yansmas
olmadn, aksine sistemleri esas olarak
kuran, gelitirenin ideolojik alma
olduunu, ideolojik kimlik olduunu
vurgulamaktadr. Btn kazanmalarn ve
kaybetmelerin
bu
alanda
olduunu
belirtmektedir.
Tabii ki maddi yaam nemlidir.
Ekonomik,
sosyal,
kltrel
gelime
nemlidir.
Bilimsel
teknik
devrim
nemlidir. Ancak bu tr gelimelerin nasl
bir sisteme yol aacan belirleyen ise
ideolojik almadr, ideolojik kimliktir.
Bundan teye ideolojik kimlik ekonomik,
sosyal, kltrel gelimelerin n ama ya
da tkanmada belirleyici rol oynamaktadr.
Eer Rnesans ve reform olmasayd,
Avrupa kapitalizmi ortaya kabilir miydi?
Rnesans ve reformu tabii ki halklarda
kendi lehine deerlendirip halk bir

demokratik
zgrlk
bir
sistem
kurabilirlerdi. Kapitalist sistemin kendisini
hkim klnmasnda olduu gibi yeni
smrc snf da Rnesanss kendi
karna deerlendirebilirdi. Kapitalizmin
gelimesi Rnesanss ortaya karmamtr.
Aksine Rnesanssn yaratt bilimsel
dnce, dnce deiimi kapitalizmin
gelimesine zemin olmutur. Tabii bunu
belirtirken Rnesanss kapitalizmin bir n
aamas ya da kapitalizmin dnce biimi
olarak
deerlendirmiyoruz.
Ancak
Rnesans sonras ideolojik almay daha
fazla younlatran, halk glerinden daha
fazla sistemli hale getiren ve bu konuda
kendisini kurumlatran kapitalizm yanllar
oldu.
nderliimiz
bugn
kresel
kapitalizmin gelitii, bilim ve teknii
kullanarak, kendisini daha hkim klmak
istedii gnmzde, halklar asndan
ideolojik
almalarn
ve
komnal
demokratik deerlere dayal bir sistem
kurma dorultusunda yaplmas gereken
zihniyet devriminin belirleyici neme sahip
olduunu tekrar tekrar vurgulamaktadr.
Kresel kapitalizm karsnda halklarn
baarsnn ancak ideolojik kimlik ve
dnce
alannda
etkili
alma
yapmalarna ve bu temelde kendi
sistemlerini
kurup
gelitirilmesinden
getiini belirtmektedir. zellikle Bir Halk
Savunmak
adl
eserinde
ideolojik
almalarnn, dne almalarnn hibir
dnemde
bu
kadar
nemli
hale
gelmediinin
altn
izerek,
bizlerin
grevlerini gstermektedir. Bu ayn
zamanda Serxwebun gazetesinin daha fazla
ideolojik
retim
iinde
olmasn,
ideolojisini
derinletirmesini,
yaplan

95
ideolojik almalar gazeteye yanstarak
kadrolara, halkmza ve dostlara ulatrmas
sorumluluunu
yklemektedir.
Hareketimize ideolojik saldrlarn artt ve
rgt iinde ideolojik almalara kar
soukluun yaratlmak istendii dnemde
bu
sorumluluk
daha
da
artm
bulunmaktadr.
Bugn Serxwebun gazetesine gerek
olmad ya da kadrolarmzn bu gazeteyi
ev ev dolaarak satmasna gerek
kalmadn, Serxwebun'a ilginin azaldn,
bu tr
ideolojik gazetelerin artk
ekiciliinin kalmadn, ancak ilgili
olanlarn almas gerektiini sylemek esas
olarak da sistemin ideolojik saldrlarndan
etkilenmekle balantl bir durumdur. Bu
tr eyleri bilinli ya da bilinsiz bizlere
syleten kesinlikle sistemin ideolojik
saldrlardr. Ya da sistemin ideolojik
saldrlarnn iimizdeki uzantlar biiminde
ortaya kan etelemi provokatif tasfiyeci
eilimin rgt iinde ideolojik almalar
nemsizletirme abalarnn yansmasyla
ilgilidir. nderliimize ve hareketimize ok
bal olan arkadalarmzn bile bu tr
dnceler ortaya koymas, ideolojik
saldrlarn ve provokatif tasfiyeciliin
ideolojik
almay
nemsizletirme
abalarnn niyetlerden bamsz olarak
bizleri
ne
kadar
etkilediini
kantlamaktadr.
Bu tr yanllklarn iinde olmann
bizim tarihimizi de iyi bilmemekle ilikisi
vardr. Tarihimiz bizim yalnz kadrolarmzla
deil,
halkmzla
ve
dostlarmzla
kurduumuz ideolojik ilikinin hareketimize
ne dzeyde stnlk kazandrdn gzler
nne serer. Bizim yalnz kadrolarmzla

deil, kitlemizle ve dostlarmzla da

ilikimiz her zaman ideolojik erevede
oldu. Dncemizi sadece kadrolarmza
gtrmedik, birebir bir ilikiyle halkmza
ve dostlarmza da gtrdk. deolojik
alma
dneminde
bizim
halkla
ilikilerimiz yz yzeydi. Bu dnemde
ideolojik almamzn esas hedeflerinden
biri de iliki kurduumuz halkmz bu
dorultuda etkilemekti. Kitlelerle birok
biimde ideolojik bir ba iinde olmakt.
Nitekim byle olmutur. Biz sadece
kitlemize siyasal propaganda yapmadk,
ayn
zamanda
ideolojik
yaklamz
gtrdk,
yaam
anlaymz
ve
kltrmz gtrdk. Hem szl olarak,
hem de kadrosal durularmzla halkmza
ideolojik
dncelerimizi
yedirmeye
altk. Nitekim bizim kitle ile ilikilerimiz
her zaman dier hareketlerden farkl oldu.
Dier guruplarn, hareketlerin kitle ile
ilikileri sadece siyasal propaganda yapma,
siyasal hedeflerini gtrmeyle snrl
kalrken, biz siyasal hedeflerimizin yannda
yaam
llerimizi,
tarzmz
ve
slubumuzu da gtrdk. deolojimizden
kaynakl deer yarglarmz ve llerimizi
de bu ilikilerimize yedirmeye altk.
Nitekim 12 Eyll sonras dier hareketlerin
kadrolar bile dalrken kendi balarnn
aresine bakma gibi bir tutuma giderken,
bizim ilikilerimiz rgt aramlardr. Bu
arayn esas olarak da dolayl ya da
dolaysz verilen ideolojik ban sonucu
olduunu belirtmek gerekir. Eer sadece
siyasi ba olsayd halkmzn bizi bu kadar
aramas bizimle duygu ban gl biimde
srdrmesi sz konusu olamazd. Bunun
yannda bizim kadrolarmzn da ideolojik
balar dier hareketlere gre daha fazla

96
olduundan
rgtn
toparlama
almalarna daha olumlu cevap verme
konumunda olmulardr. Belirli sayda
kadroyu eer darya karabilmi ve
bunlar
yeniden
mcadeleye
hazrlayabilmisek dier hareketler gibi
tmden dalma gibi bir durumla
karlamamsak bunun hem ideolojik
almann getirdii gl bala ilgilidir,
hem de nderliimizin Ortadou sahasnda
yrtt ideolojik almalarla bu ba
yeniden glendirmesidir. 12 Eyll sonras
halkmzn
ve
kadrolarmzn
dier
hareketlerin ilikilerinden farkl tutum iine
girmeleri ideolojik ilikilenmenin neleri
ifade ettiine nemli bir rnektir.
Serxwebun gazetesi eer Avrupa da
srekli tm halkmza datldysa bu
aslnda halkla yalnz siyasal ba deil,
ideolojik ba da belirli ynleriyle kurmann
ihtiyac ve bunun nemini anlamaktan
gemektedir. nderliimiz her zaman
Serxwebun datmn nemsedi ve takip
etti. Bizim yllarca kitle ile ilikimizin, kitle
ile bamzn ne olduunun ls ne kadar
Serxwebun datmzla ilgili olmutur.
Serxwebunu alanlar byk oranda ayn
zamanda hareketimizle duygu ba,
dnce ba, ideolojik ba olan
ilikilerimiz olmutur. Serxwebun almak
buna deer vermek, hatta orada dikkati
ektii bir yazy okumas bu ilikilerimizin
rgtle bann gelikinliinin ifadesiydi. En
zor dnemlerde Avrupadaki halkmz
rgte sahip ktysa, rgt deerlerine
sahip ktysa, rgt ynetimlerin bile
yeterince sahip kmad dnemde rgt
llerini, ideolojimizden kaynakl deer
yarglarn, yaam duruunu savunduysa,
koruduysa bunun Serxwebunun kitlelere

ulatrlmasnn ban mutlaka grmek

gerekiyor. Eskiden de Serxwebunun tm
yazlarn okumazlard. Dikkatlerini eken
yazlar okurlard. Bazlar tmn okurdu.
Bylelikle nderlik ne diyor, rgt ne diyor
renirlerdi. imdi bunlar grmemek, halk
okumuyor
biimindeki
gerekelerle
Serxwebun gtrmeye ve datmaya
isteksiz yaklamak aslnda bu tarihimizi
inkr etmek olur. nderliimiz zamannda
da alnan Serxwebunun tm yazlar
okunmazd ya da alan aileler btn yazlar
okuyor diye bir iddia yoktu. Ama
Serxwebunu her zaman halkmzla en
gl
bamz
olarak
grdk,
deerlendirdik.
Halkmzn
hareketle,
nderlikle duygusal btnlnn srmesi
asndan deer bitik. imdi kalkp halkn
ilgisi yok, okunmuyor, niye datyoruz, bu
datma kalplktr, dogmatiktir demek
tamamen
bir
saptrmadr.
deolojik
saldrlarn ve iimizde tasfiyeci provokatif
eilimin
ideolojik
almalarmza,
yaynlarmza hatta eitime kar yapt
saldrnn ideolojik almalar ve eitimi
rgt iinde zayflatan sonular olarak
grmek gerekmektedir.

AIKTIR K DEOLOJK
ALIMA YAPAMAYAN,
SRDREMEYEN BR
HAREKETN DER
ALIMALARI SSTEMN
MEZHEB OLMAKTAN
KURTULAMAZ.
u
aktr ki eitime

97
nem verildike, Serxwebun gibi ideolojik
yayn organlar yaamn srdrp, ideoloji
konusundaki hassasiyetini, kararlln
koruduka ne egemen sistem ideolojileri,
ne de tasfiyeci provokatif eilimler rgt
iinde ve halkmz iinde istedii sonuca
ulaabilir. nk Serxwebun gibi yayn
organlar ve eitim almalar ideolojik
saldr-lara kar korunma barikat-lardr.
Bu yalnz kadrolar a-sndan geerli deil,
halkmz, dostlarmz asndan da geerlidir. Bu yalnz bizim bildiimiz bir eyde
deil. Al-ternatif hareket olmak isteyen her
g ideolojik almalara nem verir. Bunu
yalnz kad-rolara deil, btn kitlelere
tamaya alr. deolojik ya-yn organlar
sadece belirli insanlara gtrlmez. Btn
kitlelere, halka gtrlmeye allr.
Sadece marjinal rgtler ya da baz tink
tank kurulular ve aratrma merkezleri
kendi kardklar dergileri sadece belirli
ilgili kesimlere ulatrmaya alrlar. Ama
alternatif sistem olmak isteyenler, dnyay
deitirmek isteyenler ideolojik yayn
organlarn yalnz kadrolara deil, herkese
ulatrmaya alrlar. Krt halk 50
milyonsa eer imkn varsa ve halkmz
okuyabiliyorsa biz isteriz ki byle bir yayn
organn 50 milyona ulatralm. Bunun
yanll yoktur, aksine btn alternatif
ideolojik hareketler bunu arzularlar.
Serxwebun zerinde yaplan bu tr
tartmalar esas olarak nderlik izgisini
anlamayan, ideolojik almann nemini
kavramayan yaklamlardan ileri geldiini
dnyoruz. Belki birok arkadamz
bilmiyor ama Serxwebun gazetesi ve eitim
almalarmza ynelik saldry provokatif
tasfiyeci
eilim
daha
iimizdeyken
balatmlard.
Hatta
nderliin

yakalanmasndan bir iki yl sonra

Serxwebun gibi bir gazetenin gerekli olup
olmadn
tartmaya
sokmulardr.
Eitimlere ilgi azaltarak rgt iinde
ideolojik
hakimiyeti
zayflatmay
hedeflemilerdir.
deolojik
eitimlerin
kadrolarmz zerindeki etkisini, nemini azaltmaya almtr. Bylelikle hareketin
ve nderliin ideolojisinin etkisini krarak
kendi burjuva, liberal tasfiyeci eilimlerini
rgt iinde hkim klmay ummulardr.
Anlalyor ki bu dnceler eitli
biimlerde dolayl ya da dolaysz
Avrupadaki kadrolarmz iine yansmtr.
Baz kadrolarmzda sanki Serxwebundan
vazgemek olumlu bir dei-immi gibi bu
tr propagandalardan etkilenmitir. Provakatif tasfiyeci eilime gre Serxwebun
gibi bir ideolojik dergi karmak, ideolojik
iz-gide, nderlik izgisinde srar etmektir.
Bunu
da
tabii
ken-dilerine
gre
deimemek, dn-yaya ayak uydurmamak
olarak lanse et-meye almlardr.
Uluslararas
komplo
da
siz
deimiyorsunuz,
siz
ideolojiden
vazgemiyorsunuz, siz ideolojik olarak bize
kar duruyorsunuz yaklam temelinde
gereklemitir. Tasfiyeci eilimde uluslar
aras komplonun iimizde rettii piler
olarak uluslararas komploya teslim olan,
boyun een ve bylelikle yaamn
srdrmek isteyen bir gurup olarak
kendisini rgt iinde hkim klmak
istemitir.
Dolaysyla
bu
ama
dorultusunda
ideolojik
duruumuzu
zayflatmak,
eitim
almamz
zayflatmak, ideolojik yayn organlarmz
da nemsizletirerek ideolojik duruumuzu
ortadan kaldrmak istemitir. Bu da
sistemin dayatmak istedii ideolojiler a

98
bitti,
ideolojiler
karn
doyurmaz,
ideolojilerle bir yere varlamaz anlaynn
sonucudur.
Daha
dorusu
halk
ideolojiyle,
zgrlk
ideolojiyle,
demokratik sosyalizmin ideolojisiyle bir
yere varlamaz, bu yolda yrmek kmak
sokaktr, bize arpar, bize arpmak
istemiyorsanz
bu
tr
ideolojik
almalarnz bir tarafa brakacaksnz
benim mezhebim haline geleceksiniz
denilmektedir.
Aktr
ki
ideolojik
alma
yapamayan, srdremeyen bir hareketin
dier
almalar
sistemin
mezhebi
olmaktan kurtulamaz. Gnlk gazete var,
haftalk gazete var bunlarda ideolojimizi
yanstmaktr demek yanltr. Tabii onlarda
belirli bir ideolojik dorultuda yayn yapan
organlarmzdr. Bunlar da nemlidir,
karlmas, datlmas da mutlak anlamda
gereklidir. Bunlar olmadan geni halk
kesimlerine ulamak, olaylara ideolojimiz
dorultusunda
bakmalarn
salamak
mmkn deildir. Ancak ideolojinin
derinliklerini veren yayn organlarmz
olmazsa, on be gnlk, haftalk, gnlk
yayn organlar ya da grsel yaynlar
giderek sistemin dilini ve dncesini
kullanan konuma derler. Hkim olan
ideolojik eilimin etkisine girerler. Hkim
ideolojik eilimin etkisinde kurtulmann
yolu mutlaka ideolojik safl koruyan,
ideolojik dorultuyu gsteren yayn
organlarnn
olmas
ve
bunlarn
kadrolarmza ve halkmza ulatrmas
gerekmektedir. Gnlk yaynmz var,
haftalk yaynmz var, baka yaynlarmz
var dolaysyla byle bir yayna ne gerek
var
demek
nderlik
izgisini
ve
hareketimizi dncesiz, dilsiz ve kendi

dorultusundan uzak duruma drmek

olur. Bunun bir yanlgdan, bir gafletten
teye giderek sistemin kontrolne girmekle
sonulanmas kanlmazdr. Zaten sistem
temel ideolojik kavramlar olan zgrlk ve
demokrasi konusunda bir zgrlk varsa
benim zgrlk anlaym, bir demokrasi
anlay varsa benim demokrasi anlaym,
diyerek, kendisini tm insanla dayatmada
bulunmaktadr.
Kendi
zgrlk
ve
demokrasi anlay dnda dier tm
zgrlk ve
demokrasi anlaylarn
tehlikeli
grmektedir,
gayri
meru
grmektedir.
Hatta
sapkn
olarak
deerlendirmektedir. Tarihte, egemen
dncelerin nasl ki farkl dnceleri
sapkn olarak deerlendirmesi sz konusu
olmusa bugnde sistem ayn psikolojik
sava halklarn ideolojileri karsnda
srdrmektedir. nderliimiz Bushun bir
demokrasi anlay varsa bizim de bir
demokrasi anlaym var dedi. Bushun
bir zgrlk anlay varsa benim de bir
zgrlk anlaym var dedi. Benim
zgrlk ve demokrasi anlaym onlarla
uyumaz, benim zgrlk ve demokrasi
anlaym tamamen halklarn karnadr,
vurgusunu
yapt.
Nitekim
cinsiyet
zgrlk
demokratik
ekolojik
paradigmasna
dayanan
demokratik
sosyalizm ve bunun zgrlk ve demokrasi
anlay, sistemin demokrasi ve zgrlk
anlayndan radikal bir farkll arz
etmektedir.
imdiye kadar ki birok mcadelenin
eninde sonunda mezhep haline gelmesi sz
konusudur. Bu nedenle nderliimiz benim
ortaya koyduum yeni paradigma ve bunun
ideolojisi mezhep olmayacaktr, dedi. Bu
ynyle binlerce yllk insanlk tarihin en

99
byk zihniyet ve vicdan devrimini
gerekletirdiini ortaya koyarak, bunun
mcadelesinin verilmesini ve mezhep
olmayacak bir zgrlk ve demokratik
sistemin kurulmasn nmze koydu.
Benim sistemim esas olarak komnal
demokratik deerlere dayanyor, dedi.
Komnal demokratik deerlere dayanan ve
sistemin mezhebi olmayacak bir demokrasi
ve zgrlk anlayn ortaya karmak
istediini vurgulad. Bu byk bir iddiadr.
Bu
iddiann
bykl
ideolojik
mcadelenin
daha
da
artrlmasn
gerekmektedir. Yeni paradigma ve onun
ngrd demokratik sistem en fazla da
ideolojik alanda verilecek mcadeleyle
baarlacaktr. nk dier halk zgrlk
eilimleri ideolojik mcadeleyi yeterince
veremedikleri iin, ideolojik olarak tmden
sistemin snrlar dna kamadklar iin
kaybetmilerdir. Biz bu akbete uramak
istemiyorsak ideolojik mcadeleye her
zamankinden daha fazla nem vereceiz.
Dolaysyla nderliimizin ortaya koyduu
yeni paradigma Serxwebun gibi yayn
organlarn nemini daha da artmtr.
nk sistemin mezhebi olmamak gibi
byk bir iddiada bulunmak ancak bu tr
almalar
daha
etkin
klmakla
mmkndr.
Eer yeni paradigmamz doruysa,
nderlie balysak yaplmas gereken bu
almalar zayflatmak deil, glendirmek
olmaldr. Hatta ideolojik almalarn
yetersiz
verildii,
bu
nitelikteki
aralarmzn, yaynlarmzn daha da
artrlmas gerektii konusunda eletiri
geli-tirmek gerekir. u anda gsterilmesi
gereken tu-tum; Serxwebun niye da-ha
fazla ideolojik deil, neden daha fazla ideo-

lojik derinlikte olmuyor, kadrolarn ve

kitlelerin ideolojik eitimlerin de roln
neden yeterince oynayamyor biimin de
eletiriler
gelitirmektir.
nderliinin
izgisine bal kalmak temelinde eletirisel
olacaksak, yeni paradigmann bu tr ya-yn
organlaryla
daha
faz-la
verilmesini
istemeliyiz. nderliimizin yeni paradigmasn ve dncesini ortaya koymaya
alan bu yayn organlarn daha fazla
datmalyz, daha fazla geni halk kitlelere
ulatrmalyz, demeliyiz. Byk iddiamzn
ancak bu almalar glendirmekle, bu
almalar
younlatrmakla
pratikleeceini vurgulamalyz. Sylenmesi
gereken artk bu ideolojik dergileri,
gazeteleri kimse okumuyor deil, aksine
daha fazla ulatrmak ve okutmak iin
gayret gstermeliyiz, olmaldr. Bunun iin
kadrolarmz ve rgtmz duyarl hale
getirmek ve altrmak gerekir, demeliyiz.
Serxwebun gazetesini isteyenlerin ve
ilgilenenlerin almasn nerip, gemite
olduu gibi yaygn datlmasn gerekli
grmemek, bunun yerine Avrupadaki
kitlelerin ihtiyalarna cevap veren bir
gazetenin karlmasn ve datlmasn
sylemek,
byk
bir
iddiayla
savunduumuz yeni paradigmann ve bu
temelde sisteme kar vermek istediimiz
mcadelenin esprisine ters dmek olur.
Halk okumuyor, cephe alanlar artk
eskisi gibi istekli datmyor gibi tartmalar
ideolojiye yanl yaklamn sonucu ortaya
kmaktadr. Sonular dnmeden rgt
bunlar tartrsa, kadro bunlar tartrsa,
gerekli mi, gereksiz mi olduu biimindeki
bu tartmalar brakalm kadro iinde,
kitlelere kadar tarlmsa doal olarak ilgi
azalr. Halk iinde bir ilgi azal varsa ya da

100
cephe alanlarnda satma konusunda eski
istek bulunmuyorsa (ki biz byle olduunu
dnmyoruz) bunun yaptmz yanl
tartmalar ve bu tartmalar srekli
gndem de tutmayla yakndan ba vardr.
Bir yerde bir konu bu kadar tartma
gndemine getirilirse ister istemez orada
tereddtler, ikircikli ve zayf durular
ortaya kar. rnein Trkiye de bir gemlik
yry oldu: baz evreler bu yrye
gerek yoktu, bu gerilimi artrd, bu
dnemde doru olmad, provokasyona
gelindi, diyerek 2005 ylln en byk
eylemini etkisizletiren, sradanlatran ve
halk iinde bu ynl tartmasn yaptrarak
daha sonraki eylemlerin nn tkayan rol
oynamlardr. Gemlik yrynden sonra
aslnda halkmz birok yerde serhldana
kalkacakt. Belirttiimiz trden tartmalar
ister istemez tereddtlere yol at. Acaba
bu tr eylemler doru mu, yanl m, bu tr
eylemler yapalm m, yapmayalm gibi
duygular ortaya kt. Eer gemlik yry
gibi ok nemli bir eylem bu ynl tartma
konusu yaplmayp ve halka yanstlmasayd
serhldanlar tm Krdistan ehirlerinde ve
kasabalarnda yaygnlaacakt. Yine benzer
biimde emdinli serhldan gerekleti,
ardndan gever ve Hakkride serhldanlar
ortaya kt. Ne var ki bu serhldanlar
karsnda da baz evreler oyuna
gelmeyelim, provokasyona gelmeyelim, bu
tr eylemlerin zaman deildir diyerek bu
serhldanlarn devam edip etmemesinin
doruluu konu-sunda kukular yaratlar.
Bu serhldanlarn nnn alnmasn devlet
ve hkmet iste-miti. Belediyelerimize,
DTH iindeki baz evrelere siz makul
yaklan, halkn yap-tklar bilinsizdir,
bunlarn -nne gein, rolnz oyna-yn

diyerek onlarn meydan-lara kp halk

durdurma-larn istediler. Dolaysyla bu
durum Gemlik yrynde olduu gibi bu
serhldanlarn gerekli olup olmad,
zaman olup olmad, ortam geri-limli hale
getirdii gibi, tar-tmalar ortaya kard.
Bu da halkn serhldana eilim gsteren
halkmzn iinde acaba yapalm m,
yapmayalm m, gerekli mi, gereksiz mi,
doru mu, doru deil mi biiminde

BUGN KADROLARIMIZ AISINDAN

EN FAZLA DEOLOJK DURUA
HTYA DUYDUUMUZ BR
DNEMDE, ZAYIF DEOLOJK
DURULARIN RGTSEL SORUNLAR
ORTAYA IKARDII BR SRETE
KADROLARIMIZIN BR DEOLOJK
YAYIN ORGANIMIZI GERLETEN BR
TARTIMAYA EKLMES KABUL
EDLECEK BR DURUM DELDR.
duygular
ortaya kararak
serhldanlarn
gelimesini
frenledi.
Bu
rneklerde
grld gibi en gerekli olan, doru olan
bir i ya da bir alma tartmal hale
getirilirse, gerekli mi, gereksiz mi olduu
srekli gndem de tutulursa bu ister
istemez en gerekli i ve almann bile
toplumda tereddtle karlanmasn, doal
olarak da geriye ekilmesini beraberinde
getirir.
Serxwebun konusunda ilgisizlii
ortaya karan en temel etkende halkn
gazeteyi
isteyip,
istememesi
deil,
Serxwebuna ilgi duyup duymamas deil,
rgt iinde yaplan tartmalarn halka

101
olumsuz biimde yansmasdr. Neredeyse
bu durum Serxwebuna kar yrtlen bir
zel sava haline gelmitir. Hem de bu
tartmalar ideolojik almadan sorumlu
olan kurumlara danlmadan, onlarn
dncesi alnmadan onlara ramen
yaplmtr. Serxwebun gibi ok nemli bir
gazeteyle ilgili bir konu yle ulu orta,
srekli gndeme getirecek bir konu
deildir. Biz tartlmaz demiyoruz ama
tartmann da bir sreci olur, bir kural
olur. te yandan bu ideolojik organ
karan, bu ideolojik almann birinci
derecede muhatab olan, bu konuda
sorumlu olanlarn dncesi alnr. Bunlar
yaplmadan sadan, soldan ulu orta
konumak, hibir sonucu olmayan tartmalar
yaratan
biimde
gndeme
getirmek sorum-suzluktur. Hatta ideolojik
almann en nemli oldu-u dnemde,
nderliin yeni paradigmasn ortaya
koyduu ve bunun ok ynl ideolojik
almalar gerektirdii bir srete yaplmas anlalr deildir. Bu konuda
tartan, bu konuda dnce gelitiren arkadalarn niyetleri ktdr demiyoruz.
Fakat sorun niyetler deil, niyetlerden
bamsz olarak bu tartmalarn ideolojik
al-malara ilgiyi zayflattn, ideolojik
al-malar nemsiz gren bir anlay
sapmasn ortaya kardn grmek
gerekiyor. Nedir bu Serxwebun, artk bu tr
dergilerin a geti, bu tr dergileri,
gazeteleri kimse okumuyor, denilmesi,
ideolojik
almay
nemsizletiren,
ideolojik almamz gerileten saldrlardan
ne kadar etkilendiimizi gstermektedir.
Bu konunun yanl ve tehlikeli bir
hal almasnn nedeni, ideolojik almalara
en fazla ihtiya duyduumuz dnemde

sylenmesi olmaktadr. Bugn kadrolarmz

belli
dzeyde
ideolojik
boluk
yaamaktadr. Eski paradigmay atk. Yeni
paradigmayla gelitirdiimiz, yenilediimiz
bir ideolojimiz var. 1970lerde nasl ki
birinci ideolojik dnemde byk bir
almayla baar kazandk, kadrolarmz
moral dzeyde donattysak bugnde bunu
yapmamz gerekirken, yeni bir ideolojik
mcadele
dnemi
geirdiimiz
gz
nndeyken, byle bir ideolojik hamleyi
zayflatan yaklamlar doal olarak rgt
ve kadroyu bu mcadele konusunda da
zafiyete drmektedir. Herkes bilmektedir
ki bugn esas olarak kadrolarmzn en
temel
sorunu
ideolojik
konulardaki
duyarszlklardr. yle ki artk ilkeler ok
fazla nemsenmiyor. Hlbuki ideoloji
ilkeler btnl demektir. lkelere gre
yaamaktr, ilkelere gre rgt almas
yrtmektir, ilkelere gre mcadele
etmektir. deolojik boluk olursa, ideolojik
hassasiyet
geverse
ister
istemez
kadrolarda
ilkeli
bir
duru
gstermeyecektir. Hlbuki daha nce
brakalm kadrolarmz, halkmz bile ilkeli
bir
duru
iindeydi.
Hem
rgt
almasnda, hem yaamda rnek bir ilkeli
duru gsteriyordu. Bugn kadrolarmz
asndan en fazla da ideolojik durua
ihtiya duyduumuz bir dnemde, zayf
ideolojik durularn rgtsel sorunlar
ortaya kard bir srete kadrolarmzn
bir ideolojik yayn organmz gerileten bir
tartmaya ekilmesi kabul edilecek bir
durum deildir. Belki tmden Serxwebun
olmasn denilmiyor ama halka bu kadar
gtrmeyelim isteyen alr, isteyen almaz
biimindeki yaklamlar ister istemez kayg
uyandrmaktadr.

102
Anlalyor ki ideolojik bir gazetenin
nemine yanl bir yaklam dier alma
alanlarmz da etkilemitir. Bizim en
ideolojik alanmz olan, ideolojimizin
derinlemi almas olan kadn hareketi
bile ideolojik dergiden vazgeerek daha
geni kitlelere ulamalyz gerekesiyle
farkl bir gazete karmaya ynelmitir. En
fazla da kadn almasnda ideolojik bir
gazeteye
ihtiya
varken
bundan
vazgeilmesi ideolojik almalara yeterince
nem verilmemesinin sonucu olarak
grlmelidir. Nasl oluyor da, en temel
ideolojik
alma
alanmz
ideolojik
gazetesinden vazgeebiliyor? Bu tr
gazetelerle de ideoloji veriyoruz demek
kendini kandrmaktr. Bir ideolojik yayn
organ farkldr. Daha geni kesimlere giden
ideolojik kapsam daraltlm bir yayn
organ karmaksa ok farkldr. Bunlar
birbirinin yerini tutacak almalar deildir.
Biz tabii ki gnlk gazete, haftalk gazete
olsun diyoruz, yayn organlarmz daha da
fazlalatralm
diyoruz.
Bunlar
ayr
eylerdir. Ama tamamen ideolojik almay
yanstan, ideolojik almann, ideolojinin
derinliklerini vermeye alan yayn
organlarn rol ise ok farkldr. Bu nedenle
kadn hareketinin bir ideolojik yayn
karmamas eletirildi. Bunun sonucu da
yeniden bir ideolojik yayn organn
karlmas karar alnd.
Bu tr yayn organlarna ihtiya yok
derken daha ok da bu tr yazlar
okunmuyor, bu tr yazlara ilgi yoktur,
gerekesi
gsterilmektedir.
Zaten
gnmzde sistem olaylarn, olgularn
nedenlerini ve derinliklerini vermekten ok
sonularn vererek insanlarn olay ve
olgular konusunda derin dnmesini

engellemektedir.
Zaten
ideolojik
hkimiyetini
byle
srdrmektedir.
deolojik yayn organlar tabii ki farkl
olacaktr. Bir gnlk gazete, haftalk ya da
15 gnlk gazete gibi olmayacaktr. Yazlar
gerektiinde uzun da olacaktr. Tabii ki
olduundan fazla uzun olmas doru
deildir. Ama uzunluunu ve ksaln
haftalk gazetelere gre lmek ve buna
gre de yazlarn uzunluunu ne srerek
artk bunlara ilgi yoktur, demek doru bir
yaklam
deildir.
Farkl
dergilerin,
gazetelerin misyonlarnn farkl olduunu
anlamamaktr. Bir aylk dergi dizi yazs
veremez. Bir gnlk gazete, haftalk gazete
verebilir. Bir aylk ideolojik dergi belki iki
say st ste yaz verebilir. Ama 3 say st
ste verdiinde bir kopukluk ortaya kar.
Bu adan da aylk ideolojik dergiler kendi
dncelerini bir defa da vermek ister. Bu
anlalrdr. Yazlar ksa olsun demek
aslnda sistemin bugn dnya da dayatt
yayn politikasn kabul etmektir. Artk
sistem gazetelerinde, dergilerinde byle
kapsaml yazlar vermiyor, aratrma
inceleme yazlar koymuyor. Olaylar,
olgular ideolojik derinliine inceleyen
yazlar kitlelere sunmuyor. Bu tr eyleri
kendi ideolojik merkezlerin de, dnce
kurulularnda
yapyor.
Ya
da
niversitelerinde ve eitli ideolojik retim
merkezlerinde bunlar deerlendiriyor,
sonularn da radyolara, televizyonlara,
gazetelere yanstarak byle yapacaksnz,
byle yaayacaksnz, byle dneceksiniz
diyor. Sizin derinliine tartmanza,
uramanza gerek yoktur diyor. Biz sizin
yerinize dndk almanz gereken
bunlardr diyor. Gnmzde televizyon
haberleri, gazete haberleri, dergi haberleri

103
artk insanlara bir ey vermiyor, denilerek
eletiriliyor. Sistem iinde bile bu tr
yayncla kar bir tepki var, bir muhalefet
var. Bu tr yayn politikasnn insanlarn
kafasn boalttn, dndrmediini
sadece olaylarn ilgilenen ve ynlendiren
bir toplum ortaya kard syleniyor. Biz
bu tr yaklamlar iine dmeyeceiz.
Kald ki sistem niversitelerinde, dnce
kurulularnda baka tr yollarla kendi
ideolojisini retiyor ve bunu veriyor,
yayyor. Onun aralar ok zengindir. imdi
bu durum karsnda bizim ideoloji ve
politikay derinliine ileyen ve bunu
kadrolara ve halka ulatran aylk yayn
organmz, yazlar uzundur okunmuyor
diyerek
trtklamak
ideolojisizlie,
yzeysellie teslim olmaktr. Biz byle bir
yayn politikasn izleyemeyiz. Biz tabii ki
derinliine
vereceiz,
okunmasn
isteyeceiz. Yaplmas gereken, uzun yazlar
okunmuyor demek ve bu durumu
merulatrmak deil, aksine bu tr yayn
politikasnn,
yayn
izgisinin
doru
olmadn, insanlarn ideolojik dergiler de
okunmas gerektiini, 4 sayfann, 5
sayfann
fazla
bir
ey
olmadn
sylemektir. deolojik olarak donanmak
istiyorsak, sisteme kar mcadele etmek
istiyorsak aksine bu tr yazlara ilginin
artmas
gerektiini
sylememiz,
propaganda
yapmamz,
insanlar
ynlendirmemiz eitmemiz gerekiyor. Bize
den grev budur. Dieri sistemin
dayatt
dnce
tarzna,
yayn
politikasna teslim olmak anlamna gelir.
nsanlar kitap okumuyor, okuma
alkanl azalm dizi izliyor, televizyon
izliyor, televizyonun esiri olmu deniyor.
Peki, doru mudur kitap okumamak? Doru

olmad aktr. Ama sistem kltrel

saldryla, ideolojik saldryla insanlar bu
hale getirmitir. Bizim insanlar da bu ynl
etkilemitir. Eer gerek buysa o zaman
bizim kalkp uzun yazlardr, bunlar
koymayalm, ksa yazl dergiler olsun
demek, zellikle bizim gibi yeni bir
paradigma benimseyen, bunu dnyada,
toplumda, kadro da hakim klmak isteyen
hareket
iin
dnmek
yanltr.
nderliimiz zamannda da uzun yazlar
vard. nderliimizin her yazs en az 56
sayfayd. Serxwebun da byle be alt
sayfalk hatta bazen daha uzun yazlar
bulunurdu. Peki, bu yaplanlar yanl
myd? Ne deiti ki bunlar yanl oldu.
Deien; sistemin insanlar okumaz, yazmaz
alk bir topluluk haline getiren ideolojik ve
kltrel saldrlarla sistem iinde farkl bir
yayn politikas ortaya karmasdr. Biz
hareket
olarak
nderliimizin
zmlemelerini
ieren
Serxwebunu
sadece Avrupaya ve kadrolarmza deil,
Trkiyedeki
ve
Krdistandaki
tm
halkmza
ulatrarak
hareketimizin
ideolojik ve politik izgisi dorultusunda
bilgilenmelerini arzuladk. Bu tr yazlarn
uzunluunu, ksaln tartmaktan ok
nasl
ulatrrz,
daha
fazla
nasl
yaygnlatrrz en temel gndemimizdi.
Kald ki bugn byle bir gazeteyi gelien
teknikle her tarafa ulatrma imknmz
artmtr. imdi temel gndemimiz nasl
ulatrrzdan ok, ilgili baz kiilere
ulatralm derekesine dmtr. Bunu bir
yanlg
olarak
grlp
bu
tr
tartmalardan vazgeilmesi lazm.
Tartma yaplr ama doru tartma
yaplr. Her ey tartlr diyerek mcadeleyi
de brakmaya tartalm, ideolojik almay

104
brakmay da tartalm, dnmeye ve
okumaya gerek yoktur, bunlar da
tartalm olmaz. Tartma yaplr ama
tartmalar gelitirmek iin yaplr, daha
etkili klmak iin yaplr. Serxwebun
eletirilmesin demiyoruz, eletirilsin. Daha
nitelikli hale getirilsin densin, bu konuda
daha fazla aba gsterilsin densin. deolojik
almalara daha fazla nem verilsin,
densin. Bu tr eletirilerin gelmesini
bekleriz. nk ideolojik alma olarak
eitimlerimizin
de
eksik
olduunu
gryoruz. Yayn organlarmzda ideolojik
mcadele vermede yetersiz kaldn
gryoruz. Bu konuda yaplacak her trl
eletiri de hakl buluyoruz.
Biz Serxwebunla ilgili tartmalarn
halktan
veya
cephe
alanlarndan
geldiini
inanmyoruz.
imdi
bizim
paradigma
deitirmemizi,
ideolojik
yenilenmemizi,
gelimemizi
yanl
yorumlayarak sisteme doru bir deime
yapmamz isteyenler var. Sisteme doru
ynelmek isteyenler bizi aa ayak
uyduramamakla sulamaktadrlar. Sistemin
istedii
yayncl
ideolojiye
nem
vermeyen
yayncl
deiim
gibi
dayatmaktadrlar.
adalk
gibi
dayatmaktadrlar. Biz bu tr dayatmalar
adalk olarak grmyoruz. Aksine 4 bin
yllk devleti, egemenci, smrc, baskc
sistemin versiyonlar olarak gryoruz.
Gerek bir adalk varsa o da
nderliimizin ortaya koyduu yeni
paradigma ve bu temel de gelitirdii
demokratik sosyalizmdir. Biz llerimizi
buna gre ayarlarz, yayn politikamz buna
gre yrtrz, biz insanlarmz bu
erevede eitmeye alrz, ynlendiririz.
Bunun dndaki dnceleri ve adalk

dayatmalar elimizin tersiyle iteriz. imdi

bir adalk varsa oda bize aittir. Biz bu
adalk temelinde hareket ederiz. Bu
adalk da sistemin rtt bireyi ve
toplumu aan, toplum ve bireyi her konuda
eiten, bilgilendiren onu sadece izleyen,
dinleyen, takip eden bir nesne olmaktan
karp yaam anlayabilen insan yaratmaya
alyoruz. Tabii ki sistem unu dayatyor:
ideoloji halk iin deildir, bu tr dnceler
sadece
kendi
belirli
merkezlerinde
retilebilir ve topluma yedirilir. Bu tr
adalklarn
nasl
feodal
glere
kotuunu, nasl sistemle btnletiini,
sistemin birey ve toplumu rten
yanlarn
nasl
kendilerinde
somutlatklarn ve kendilerini nasl bir
yanama haline getirdiklerini grdk.
Haklimiz 30 yllk byk bir devrimci
mcadeleyle ekillendi, yetiti. Demokratik
halk gerekliimiz birka gnlk ya da
birka aylk isyanla olumamtr. 30 yl
mcadele ederek, yaayarak, dnyay,
dostunu, dmann tanyarak, toplumu ve
kendini tanyarak, kendini yeniden ve
yeniden yaratan bir halk gereklii ortaya
kt. Bu halk yle sorunlara ilgisiz, ilgi
duymayacak bir halk gereklii deildir.
Anlalyor ki bizim alanlarmzda
kollayclk var. Sistem byle bir insan
yaratmak istiyor. Her eye hazr olacak,
aba vermeden, mcadele vermeden bu
dnya da yaanacak. Bizim tarihimiz byle
midir? Bizim tarihimiz mcadele ederek,
alarak halkn geriliklerini aarak, halkta
yanl eilimler varsa bunlar da eiterek
doru izgiye ekme tarihi olmutur. Bugn
de eer sistemin ortaya kard olumsuz
eilimler, yanllklar varsa bunlarla
mcadele ederek aacaz. Halkmz

105
brakalm ideolojiden uzak durmay,
ideolojiyle ilgilenen bir toplum gereklii
haline getireceiz. Demokrasi ve zgrlk
stten
verilecek
hediyeler
deildir.
Kapitalist sistemde demokrasi ve zgrlk
sistemin karlarn koruyacak dzeyde
stten ve minnetle verildii kadardr.
Benim
verdiim
kadar
zgrlk
isteyeceksin, benim verdiim kadar
demokrasiden yararlanacaksn: kapitalist
sistemin zgrlk ve demokrasi anlay
budur. Biz ise bizzat halkn kendisini
rgtleyerek
zgrl
kazanmasn
istiyoruz. Egemenlerin dayatt zgrlk
ve demokrasi anlayn reddetmesini
istiyoruz. Bunu nasl reddedecektir? Bilinli
bir halk olarak reddedecektir, eitilmi bir
halk olarak reddedecektir. Yoksa egemen
sistemlerin, aalarn, beylerin dayatt bu
kadar zgrlk, bu kadar demokrasi
anlayna halk mahkm etmi oluruz. Biz
bu kaderi, bu tarihi deitirmek istiyoruz.
Bunun iin de halknda ideolojik sorunlara,
politik sorunlara duyarl olmas ve bu
konuda ilgisini artrmas abas iinde
oluyoruz. Demokratik konfederalizm; bir
ynyle
de
halkn
siyasete
yabanclamasn,
ideolojiye
yabanclamasn,
kendi
sorunlarna
yabanclamasn ap btn konularda
dnebilen ve kendi sorunlarn tartp
karar verebilen bir dzeye ulatrmann
sistemidir.
Kadromuz,
cephe
alanlarmz
byle bir halk gereklii ortaya karmak
iin ev ev gazetede de gtreceklerdir,
nderliin kitaplarn da gtreceklerdir.
Bu konuda halk ikna edecektir. Eer bunu
yapamyorsak o zaman neyin kadroluunu
yapyoruz, neyin cephe alanln

yapyoruz. Halkla ilikilerimizi biz esas

olarak da halkn dnce dzeyini
ykseltmek iin kuracaz. Eer bunu
yapamyorsak o zaman sorarlar biz hangi
hareketin kadrosuyuz, ya da bu kadronun
rol nedir? Sadece gnbirlik propaganda
m yapmaktr? Sadece halk belirli
eylemlere mi ar-maktr? Bu yeni bir
dnya kurmak isteyen hareketin kadro
profili olamaz. yle ki bayiler de datalm
tartma-lar bile yapld gemi-te. imdi
yaplyor mu bilemiyoruz. Ama bu tr
tartmalarda yapl-d. Hlbuki bizim gazeteyi halka gtrme yak-lamz onunla
birebir ba kurmak iindir. Serxwe-bunu
gtr-yor ve alnmas konu-sunda ikna
ediyorsak, byle bir gazetenin a-lnmas
gerektiini kav-ratabiliyorsak bu ayn
zamanda onlara rgtle iliki kurmas
gerektiini kavratyoruz demektir. rgtle
ilikilerini glendiriyoruz demektir. Dier
yaklamlar halk sradan bir iliki iinde
tutmaktr. Ya da halkla ilikilerimizi dier
rgtler gibi sadece politik erevede
tutmak olur. Ama bunu nderliimiz kabul
DEOLOJK OLARAK DONANMAK STYORSAK,
SSTEME KARI MCADELE ETMEK
STYORSAK AKSNE BU TR YAZILARA
LGNN ARTMASI GEREKTN SYLEMEMZ,
PROPAGANDA YAPMAMIZ, NSANLARI
YNLENDRMEMZ ETMEMZ GEREKYOR.
BZE DEN GREV BUDUR. DER
SSTEMN DAYATTII DNCE TARZINA,
YAYIN POLTKASINA TESLM OLMAK
ANLAMINA GELR.

etmedi.
nderliimiz halkmzn
bizimle bann duygu ba, dnce ba
olmasn istedi. Sadece belirli siyasal

106
hedeflerle, taleplerle yaratlacak ba
yeterli grmedi. nk siyasal durumun
deimesi durumunda ya da herhangi bir
bask durumunda ya da kar sistemin
siyasal almalar engelledii durumda bu
ban kopabileceini dnd. Ama
ideolojik ba, dnce ba hibir koulda
kopmayan badr. Hatta en zor koullarda
bile bu ba nderlii ve rgtn arar. Bu
duyguyu
ve
dnceyle
yaamnda
nderliin ve
hareketin deerlerini
yaatmaya ve korumaya alr.
Hareketimiz ihtiya duyduunda
baka gazetelerde karr. Bir dnemler
ERNKnin
yayn
organ
niteliinde
Berxwedan gazetesi vard. Daha sona
Berxwedannn grevini gnlk gazetenin
yerine getirilebilecei dncesiyle Berxwedan gazetesi kapatld. Ama Serxwebun
yine korundu. Serxwebun'un gibi ideolojik
gazetenin yeri ayrdr. Yakn zamanda rgt
bir tasfiye-cilikle karlat. Bu tasfiyecilik 1.
Kongra Gel genel ku-rulunda nasl
gerekleti ve kendisini hangi konularda
da vurdu, bunu anlamakta fayda var.
nderliimiz yeni para-digmasnn gerei
olarak taba-na dayal halk rgtllyle
hem halk g yapmak, hem de gerek
demokrasiyi, gerek z-grl oturtmay
hedefledi. Bu nedenle halk bu temelde
rgtl hale getirmemizi sa-layacak
Kongra Geli nmze koydu. Tasfiyecilik
ise birinci Kongra Gel de Kongra Geli
PKKnin yerine ikame ederek, onun yerine
geirerek kadro rgt-lenmesini, PKK
rgtlenmesini, ideolojik rgt-lenmesini
tasfiye etmek istedi. Kongra Gelin
kuruluunu bu amala kullanmak istedi.
Bunu yaparken tasfiyeciliini gizlemek iin
Kongra
Gel
PKK
deildir
doru

belirlemesini tasfiyeciliini merulatrmak

temelinde ele ald. Bu doru belirlemeden
yola karak Kongra Gel kurulduunda
PKKyi de ortadan kalkm sayd. Tabii ki
PKKnin Kongra Gelin yerini alamayaca
gibi Kongra Gelde PKKnin yerini alamazd.
Bunlar ayr kategorilerdir. kisinin ayr ayr
ileri vardr. Biri toplumun demokratik
rgtlenmesini salayacakken, dieri de
toplumun yeni paradigma temelinde
demokratik rgtlenmesini gvenceye
alacak,
demokratik
konfederalizm
kuruluunun tabana dayal gereklemesini
gzetecek, bu konuda ideolojik dorultuyu
verecek, bir kadro rgtlenmesidir.
Demokratik sosyalist ideolojik durulu
kadro olmadan, bunun rgtlendirilmesi
yaplmadan, halka dayal demokratik
sistemi gvenceye almak mmkn deildir.
Demokratik konfederalizm
fikri,
bir
ideolojiden kaynaklanmtr. O da cinsiyet
zgrlk demokratik paradigmaya dayal
demokratik sosyalizm ideolojisinin yaam
projesidir, halk rgtlenme (toplum)
modelidir. Bu ideoloji olmad takdirde, bu
ideoloji rgtl hale getirilmedii taktirde,
bu ideolojiyi savunacak kadrolardan oluan
bir rgt olmad taktirde Kongra Geli
(Koma Komaln Krdistan sistemini)
kurmak mmkn deildir. Byle bir
ideolojik durutan, kadro duruundan ve
onun rgtlenmesinden yoksun bir sistem
olsa olsa yeniden egemen ideolojilerin,
sistemin mezhebi haline gelebilir, farkl bir
versiyonu haline dnebilir. Bazlarna
gre PKK olmadan da, nderliimizin yeni
paradigmaya dayal demokratik sosyalizm
ideolojisi olmadan da Kongra Gel
kurulabilir. Byle bir yanlg vardr. Hlbuki
Konga Gel veya demokratik konfederalizm

107
dncesi, ideolojisi, nderlik izgisinden
yani
PKKnin
ideolojisinden
ortaya
kmtr. O zaman nderlik izgisi, PKK
ideolojisi ve onun rgtlenmesi olmadan
Koma Komeln Krdistan sisteminin
kurulacan savunmak arabay atnn
nne komaktr.
Provokatif tasfiyeci eilim Kongra
Gel kuruldu artk PKKye gerek yoktur,
dedi. Bylelikle Kongra Geli ideolojik
izgisinden, kadro duruundan, rgtl
kadro
hareketinden
mahrum
bir
rgtlenme haline getirmek istedi. Bunun
sonucu kadro duruu ve rgtlenmesini
Kongra Gel PKK deildir gibi bir laf
oyunuyla,
halk
Kongresinin
kurulu
srecinde
tmden
yok
sayarak,
tasfiyeciliini
merulatrmak
istedi.
Nitekim Kongra Gel de tasfiyeciliin etkili
olmasyla birlikte kadro duruu ortadan
kaldrld, kadro anlamszlatrld. Artk
eskisi gibi btn yaamn halk iin veren,
halk iin mcadele eden, zgrlk
ideolojiyi
sandan
trnana
kadar
yreinde ve beyninde yaatan bir kadroya
gerek yoktur denildi. Kongra Gel PKKnin
yerine
ikame
edilince
bir
halk
rgtlenmesinde halk ne kadar yerini
alacaksa, halk ne kadar verecekse kadro da
o kadar verebilir denildi. Bu esas olarak
sadece PKKyi tasfiye etmek deil, Kongra
Geli de daha batan tasfiye etmek
anlamna geliyordu. Kongra Geli ilkesiz,
ideolojisiz ve pratiklemesi iin aba
gsteren insanlardan, kadrolardan mahrum
brakyordu. Kongra Gel PKK olamayacana
gre, Kongra Gel kurulduun da PKKlilik ve
eski
kadro
llerine
de
gerek
kalmayacakt. Tasfiyecilik kendi tasfiyeci
eilimini, kadro anlayn bylelikle bir

kalem oynatmayla ortadan kaldrm

oluyordu. Hlbuki nderliimiz Kongre
Gelin kuruluuyla PKK tasfiye olacak ya da
bu kadro duruu braklacak, artk eski
kadro anlay kalmayacak, herkes herhangi
bir halk alan gibi olacak demedi. Byle
bir dnceyi hibir zaman belirtmedi.
Kald ki brakalm kadrolarn halkn
llerinin bile ykselmesi iin mcadele
veren bir nderlikten byle bir yaklamn
gsterilmesi beklenemezdi. Nitekim PKK ilk
nce
bilim
sanat
komitesi
iinde
rgtlenecek dedi. Roln byle oynayacak
dedi. Daha sonra rgt ve kadronun tasfiye
srecine sokulduunu grerek, parantezi
kapatyorum dedi. nderlik Kongra Gelle
birlikte ortaya kan tasfiyeciliin kadro ve
rgtlln bitirdiini grerek PKKnin
yeniden inasn gerekletirme talimat
verdi. Bunu nmze koyarken hem
gerekli, hem tedbirdir dedi. Tasfiyeciliin
birinci Kongra Gel de tasfiyeciliini nasl
merulatn iyi anlamak gerekir. Bunu
anlamadan tasfiyecilii bilince karmak
mmkn deildir.
1. Kongra Gel sonrasnda yzlerce
kadronun tasfiyesi byle balatld. nk
tasfiye olan kadrolar biz Kongra gel olduk,
artk kadro duruuna gerek yok, fedakrla
gerek yok, abaya gerek yok, artk bizimde
irademiz var, biz ne kadar istersek o kadar
mcadele veririz demeye baladlar.
Hlbuki nderliimiz yeni paradigmasyla
birlikte kadrolarn daha fazla sorumluluk
duyacak, memurvari, brokratik, eteci
anlaylardan uzaklaarak tamamen halk
iin alacak bir kadro haline gelmesini
ngrd. Yeni paradigma temelinde
kadroda gereklemesi gereken deiimi bu
ereve de ortaya koydu. Brakalm

108
paradigmann gerekli kld kadro duruu
sokmu oluruz. Bu da tasfiyecilii
kaos aralnn ihtiyalar da bu dzeyde
etkisizletirdiimiz
bir
dnemde
sorumlu
bir
kadro
duruunu
bilmeyerek de olsa farkl biimde yaatmak
gerektirmektedir.
nderliimiz
kaos
anlamna gelir. Tasfiyecilii rgtsel alanda
aralnda kim daha fazla alrsa, kim
aarken yayn politikasnda uygular hale
daha fazla aba gsterirse, kim daha fazla
deriz. nk rgtsel alann da yaratlan
emek verirse, onlar inisiyatif kazanp
tasfiyecilik Kongra Gel ile birlikte PKKye
baarl olacaklardr dedi. Daha fazla
gerek yok, PKKnin kadro duruuna artk
abay, daha fazla emei, daha fazla
gerek yok diyordu. imdi Kongra Gel ile
tempoyu, tarz ne ortaya karr? Bunun
birlikte, halk rgtlenmesiyle birlikte halk
cevab aktr. Ancak ideo-lojik derinlii
iin gerekli olan yaynlar esas alyoruz, o
olanlar, ide-olojik derinlii salayarak byle
zaman Serxwebuna da gerek yok
bir hedefe kilit-lenenler,
denilmektedir. Bunun doru
byle bir hedefi byk bir PROVOKATF TASFYEC ELM
olmad
aktr.
Her
KONGRA
GEL
KURULDU
ARTIK
dava haline ge-tirenler,
olgunun yaamdaki yeri,
PKKYE GEREK YOKTUR, DED.
bunun iin her e-yini
deeri
farkldr.
Ayr
BYLELKLE KONGRA GEL
verenler ancak kaosun
kategorileri birbirinin yerine
DEOLOJK ZGSNDEN, KADRO
ihtiyacna cevap verebilir,
geiremezsiniz,
DURUUNDAN, RGTL KADRO
yeni paradigmann kadrosu
koyamazsnz. Koyduunuz
HAREKETNDEN MAHRUM BR
olabilirdi.
RGTLENME HALNE GETRMEK zaman yanl yaparsnz, bir
STED. BUNUN SONUCU KADRO boluk dourursunuz. Biz
Anlalyor ki Serxbunu 7. kongrede de
DURUU VE RGTLENMESN
webun konusunda da ben- KONGRA GEL PKK DELDR GB grdk. 7. kongrede cepheyi
zer bir tasfiyeci eilim biBR LAF OYUNUYLA, HALK
datk ama yerine de yeni
lerek ya da bilmeyerek daKONGRESNN KURULU
bir ey koyamadk. Belki
yatlmaktadr. Provokatif
SRECNDE TMDEN YOK
baz
yerle
de
halk
SAYARAK, TASFYECLN
tasfiyeci eilim PKKnin
rgtlenmeleri de-dik, farkl
MERULATIRMAK STED.
yerine Kongra Geli ikame
halk
rgtlen-melerine
etti, imdi de bilinli ya da
gidelim dedik ama bunlar
bilinciz Serxwebun yerine
tabii
ki
cephenin
ihti-yacn
baka dergiler, gazeteler
karlayamad.
Birok
yerde
halk
ikame edilmek istenmekrgtsz kald. Cepheyi de kaldrmamzla
tedir. Ya da gnlk gazetelerde
birlikte sadece PKK ortada kald. Bu aslnda
ve haftalk yayn-larda ideoloji veriliyor,
halk r-gtsz brakma anlamna gebyle bir ideolojik dergiye, yazlar uzun
liyordu. PKK bir kadro r-gtyd, ideolojik
olan, okun-muyor, artk ilgi ekmiyor
durulu kadrolarn rgtyd, cephe gibi
denilerek bir kalemde Serxwebunun rol
geni kitlelerin rgt-lenme ihtiyacna
geriye itilmek istenmektedir. Hibir gnlk
cevap ve-remezdi. Bu nedenle 7. kongrede
gazete ve dergi Serxwebun'un yerini
byk bir hata ya-pld. Hlbuki daha 7.
alamaz. Bunu yaparsak Kongra Geldeki
kongre de Kongre Gel gibi rgtlenmeye
tasfiyeciliin yaptn yayn alanna da

109
git-memiz lazmd. Bir halk rgtlenmesini
gerekletirmemiz lazmd. Ama bunu yapacamza, bir ideolojik ve kadro r-gt
olarak kaldk ama halk rgtlenmesini
datk. Birinci Kongra Gel de ise tersini
yaptk, halk rgtlenmesini kuralm dedik
ama buna ruh verecek, can verecek,
dinamizm kazandracak PKKyi kaldrdk. Bu
tr yanl yaklamlar tabii ki bizi bir
zamanlar halk rgtlenmesinden yoksun
brakt. Yakn dnemde de ideolojik durulu
kadro gereinden uzaklatrd. Her iki
alandaki bolukta bu harekete, bu
mcadeleye
fazlasyla
zarar
verdi.
Anlalyor ki baz alanlarmzda Serxwebun
gazetesine
gerek
yok,
artk
halk
rgtlenmesini yapyoruz, demokratik
konfederalizm kuruyoruz o zaman buna
gre bir gazete gerekir diyerek kendini
inandrm. Buna bakalarn da inandrm
ve bylelikle bilerek ya da bilemeyerek
ideolojik boluu derinletirecek tasfiyeyi
daha da yaygnlatracak bir yanl eilime
drmtr.
Bu yayn organna nem vermeme,
kadro verme ya da yayn karan kadrolarla
ilgilenme konusunda da zayflklar ortaya
karmaktadr. Artk kadro seiminde en
nitelikli
kadrolarn
oraya
verilmesi
gerekirken,
bu
ynl
ihtiyalarn
zamannda karlanmas gerekirken imdi
byle bir sorumluluk duyulmuyor. Artk
gnmzde her ey poplerlie gre
deerlendiriliyor,
vitrine
gre
deerlendiriliyor. lgilerde buna gre
azalyor ya da artyor. Televizyona, gnlk
gazeteye kadro veriyoruz, orada herkes
almakta istiyor ama sra Serxwebuna
geldiinde ok tartarak, lp bierek bu
almay glendirecek kadro verme

ihtiyac duymuyoruz. Eskiden nderlik

birebir iliki kuruyordu. Ynetimle birebir
iliki kuruyordu. Bu gazetenin niteliini
artrmak iin her trl maddi ve manevi
destei veriyordu. imdi anlalyor ki
sadece Serxwebun gazetesinin ne kadar
gerekli olup olmad tartlmyor, te
yandan ne kadar ilgiye gerek olup olmad
da bilinaltlarnda gndeme girmi ve ok
ilgi duyulmas gereken bir alan olmadna
karar verilmi.
Serxwebun gazetesinin her tr
yanl eilimler ya da yaklamlarla zayf
drlmesine eer yeni bir dnya yaratma
iddiasndaysak tabii ki izin verilmeyecektir.
Bu hareket sistemin bir sol versiyonu
olmayacaksa, sistemin bir paras haline
dnmeyecekse, mezhep olmama gibi
byk bir iddiadaysa gemiteki halk
hareketlerinin,
sosyalist
nderlerinin
dt duruma dmeyeceksek en fazla
da
ideolojik
alanda
hassasiyetlerini
artrarak
srdrecektir.
Bu
hassasiyetlerden biride her zaman iin
Serxwebunu ayakta tutmak, gelitirmek,
kadrolara ve kitlelere ideolojik yn veren
bir yayn haline getirmek olacaktr.
Serxwebuna yanl yaklam sadece bir
gazeteye
yanl
yaklam
olarak
deerlendirmiyoruz. Bunu esas olarak da
ideolojiye, ideolojik almaya bir yaklam
olarak da deerlendiriyoruz. Serxwebuna
yaklam
aslnda
rgtmzn,
kadromuzun
zayflnn
nereden
kaynaklandn ortaya koyan bir durum
olmaktadr. Serxwebuna byle yaklamn
olduu bir yerde ne kadro yaklamn
gelitirmek, ne de rgt gelitirmek
mmkn
deildir.
Nitekim
yaam
duruunda, rgt duruunda, tarzda,

110
tempoda zayflklar ortaya kyorsa, bunun
nedeni Serxwebuna yanl yaklamn bu
alandaki davurumudur.
Aktr ki Serxwebuna gerek
olmadn az ya da ok dnmek ideolojik
almaya gerek yoktur demekle zdetir.
Byle deildir demek bile, bu gerei
deitiremez. deolojik almalarn daha
fazla gerekli olduunu bu dnemde
savunmamz
gerekirken,
yeni
paradigmamzn
ancak
ideolojik
organlarmz gelitirerek yaygnlaacan
sylememiz gerekirken tartlr bir duruma
drlmesi paradigmamzn gereklerine
uymayan bir yaklam olmaktadr. Benzer
bir yaklam PKKnin yeniden inasnda da
grdk. PKKnin yeniden inasnda ne gerek
var? Yeniden tepemizde bir ideolojik rgt
m olacak? Yine lleri dayatacak, izgiyi
dayatacak, bir bask mekanizmas m,
olacak gibi tartmalar bile yaplmtr.
nderliimiz PKKnin kuruluunu ok
nemli grmesine ramen bu da nerden
kt,
diyenler
olmutur.
Bunu
balatanlarda provokatif tasfiyeci eilimdi.
Anlalyor ki bu tr eilimler ve dnceler
Avrupa da u veya bu dzeyde ortaya
kmtr. Aslnda PKKyi gerekli grmeyen,
ideolojik kadro duruu olan, bunu
rgtleyen bir geree ihtiya duymayan
anlaylar bu yaklamlarn Serxwebuna
kadar yanstmlardr. Bizim kadrolarmzda
ve alanlarmzda bilerek ya da
bilmeyerek bu tr tasfiyeci eilimin, bu tr
rgt
kart
eilimin
sylemlerini,
anlaylarn farkl biimlerde dinlendirme
durumuna dmlerdir.
Provokatif tasfiyeci eilim, nderlik
PKKnin yeniden kuruluunu hareketin

nne
koyduunda
byk
tepki
gstermiti. Bunu yaynladklar bildiride
aka dile getirmilerdi. Bu da nerden
kt, tekrar bir parti hegemonyas m
olacak gibi, kapitalist sistemin ideologlar
tarafndan retilen ideolojiye, halkn
zgrlk
ve
demokrasi
eilimini
gelitirecek partilere kar yaratlan
olumsuz havay bizim iimize de yanstmak
istemilerdir. Tasfiyeci provokatif eilim bu
tutumundan haklyd. nk biliyordu ki
PKK kurulur, ideolojik kadro duruu
rgtn iinde hakim olursa, Kongra Geli
ve bu hareketi sistemin yedeine alamaz.
Ya da sistemin mezhebi haline getiremez.
Bunu bildiklerinden byk bir tepki ve
direnle
PKKnin
kuruluuna
yaklamlardr.
zcesi PKKye ne kadar ihtiya varsa,
PKK ne kadar gerekliyse Serxwebun
gazetesi ve bu tr yayn organlar o kadar
gereklidir.
Serxwebunun
dneminin
getiini sylemek, roln kltmek,
PKKnin de roln anlamszlatran ve
basitletiren duruma dmek olur.
Serxwebuna yanl yaklamlarn
ideolojik olarak, teorik ve rgtsel
asndan
doru
deerlendirilmesi
gerekiyor. Bu konuda imdiye kadar belirli
bir mulklk yaratlmtr. Serxwebun'un
25. yl dnmn de Serxwebun iin emek
veren ve ehit den yoldalarmzn
ansna balln gerei bu yanlln
dzeltilmesi, bu ilgisizliin terk edilmesi ve
bu gazetenin dn olduu gibi bugnde
hareketimizin en onurlu, en itibarl, en
deer verilen kurumu ve organ dzeyine
ykseltilmesi gerekir. Tabii ki bugnde
Serxwebun'un deeri ve itibari halkmz ve

111
hareketimiz asndan yksek dzeydedir.
Ama belli bir ypratlmaya uratld da
aktr. unu herkesin bilmesi gerekir;
Serxwebun olmadan grselde, gnlk
gazetede doru izgide olmaz. Serxwebun
olmadan dier yaynlarda nderlik izgisini
temsil edemez. Serxwebun olmadan
yaplacak, ortaya karlacak tm yayn
organlar
sisteme
yaknlamaktan
kurtulamazlar. Dolaysyla Serxwebun gibi
bir yayn organnn mutlaka ve mutlaka var
olmas ve bugnknden daha fazla
gelitirilmesi gerekir. Tabii ki ismi tartld,
logosu tartld, biimi tartld bunlar ayr
eylerdir. Bunlar gerekli grldnde yine
tartlacak konulardr. Nitekim tartmas
sonucunda logosu deiebilir biiminde bir
deerlendirmeye varld. Ama isminin bir
sembol deeri ve bir tarihi olduundan,
deitirilmesine gerek grlmedi.
Serxwebun 26. yla girerken tarihte
oynad
rolne
uyguna
olarak
yaayacana,
cinsiyet
zgrlk
demokratik ekolojik toplum paradigmas
temelinde
demokratik
sosyalizm
savunuculuunu bundan sonrada gl bir
biimde yapacana, bu ideolojiyi hakim
klma mcadelesinin halkmz asndan
demokratik
konfederalizmin
kuruluu
anlamna geleceine, bu grevlerin yerine
getirilmesi temelinde de uluslar aras
komplonun boa karlacana inanyoruz.
Nefes nefese sren yaamnda ne nemli
almas
olan
deolojik
mcadele
temelinde nderliimizin yaratt deerler
ortadr. deolojik mcadele veren bu
hareketin 70lerde Krdistan da nasl byk
deiimler ortaya kard ve sonras
gelimeler yaratt ortadr. kinci byk
ideolojik
hamlemiz
dneminde
de

Serxwebunun roln dier organlaryla

birlikte gl bir biimde oynayarak bu
ideolojik dnemi de zaferle kapatacana
inanyoruz. 25 yldr zgrlk ve demokrasi
mcadelesi boyunca nasl ki yaamn
srdrdyse halkmzn demokratik ve
zgr yaam kurma ve srdrme srecinde
roln
oynayacaktr.
Bu
temelde
Serxwebuna yeni yayn ylnda baarlar
diliyoruz.

112

BR ZGRLK HASTALII;
LBERALZM -II-

Bir kaosu da yayor olsa, gnmz

siyasal olarak yaratt kltrleri arasnda,
uygarlnn egemen gc kapitalizmdir.
gnmzde yaama damgasn vuran biimi
Sistem olarak kapitalizm deiik aamalar
de
liberalizm
olmaktadr.
Gnmz
yaad. Bugnk dzeyi de elli yl ncesi ile bir
kapitalizmini ele alrken onun herhangi bir
farkll yaamaktadr. Devleti egemen
biimini deil, liberal biimini deerlendirmek
sistemlerin karakterleri gerei, yarattklar
gerekmektedir.
Tek
tek
insanlarn
tahribatlar ne olursa olsun, onun zeletirisini
davranlarna kadar inmi kapitalist biim de
verme, yeni, daha insani bir sisteme yol ama
o olmaktadr. Bu biimin yaamn hemen
kendiliinden
olmaz.
Adaletsizliklerin
hemen her alanna uyarlanmak zere
katlanlamaz boyutlara varmasyla, ortaya
kendisince reeteleri vardr. Bugn neo
kan
bunalmlara
kar
koyanlarn
liberalizm
biiminde
formle
edilen
mcadelesine
tmden
kreselleme de, liberalizmin
KRT TOPLUMSAL GERE
yenilmemek iin sistem ileri veya
kendi iinde vard en son
ZNE UYGUN LK
geri baz admlar atma gerei
aamas olmaktadr. Ksacas
YAPILANIINI BR SSTEM
duyar. Bu yeni admlar, sistemin
gnmz kapitalist sistemi
DZEYNDE KOMNAL
tmden
deitii
anlamna
olarak karmza aldmz
TARZDA VAR EDEREK VCUT
gelmez. Bunlarla sistem, yeni bir
sistem onun liberal biimi
BULMUTUR VE KOMNAL
biim ve adlandrma semitir.
olmaktadr.
SSTEMN YARATICISI OLMA
ZELLNE SAHPTR.
Kapita-lizm de kendi tarihi
Bundan
nceki
DEVLETL TOPLUM VE ONUN
boyunca bu ilke gerei eitli
saymzda
liberalizmi,
DEK RENK VE
makyajlarla
bu-gne
kadar
tarihsel,
ekonomik
ve
BMLERNDEK AAMALAR
gelebilmeyi
sala-mtr.
KOMNAL YAAMDAN
toplumbirey
yanlarn
Kapitalizm temel retim arac
SAPMAYI FADE EDER.
ksmen
tanmladmzdan,
olarak
kapitalden
kaynakl
bu yazmzda daha ok
sistemin genel tanmlamasn ifaKrdistan
ve
zgrlk
de eder. Bu retim tarzna dayal
mcadelemizin kart bir sistem olarak
bir adlandrmadr. Kapitalsizim
liberalizm karsndaki etkilenmelerini, buna
deiik biimlerde kendini var etmeyi
kar yaanan yetmezlikleri ele almaya
baarmtr. Kapitalizmde sosyal devlet
alacaz. Toplumsal kesimleri asn-dan
anlay ile muhafazakrlk gibi biimleri geliKrdistanda liberalizmin yaylma alan
mitir. Kapitalizmin kendi iinde yaad
egemen kesim-ler ve orta tabakalar olmakevrimlerden sonra var-d noktada en hkim
tadr. Liberalizm, ideolojik o-larak milliyetilii
olan bii-mi, gnmzde liberalizmdir.
sistemle-tirerek
kendisini
gelitirmeyi
Dolaysyla, Kapitalizmin sosyal, e-konomik ve

113
ngrr. Krdistann sosyo ekonomik yaps,
Krt milli-yetiliine el vermedii iin,
Krdistandaki milliyetilii ilkel milliyetilik
biiminde tanmlamaktayz. Milliyeti-liklerde
ulus devletin karlar iin millilik olgusu n
plan-da tutulmaya allr. Krt-lerdeki
millilik
Krtlerin
tarihsel,
toplumsal
zelliklerinden dolay, ancak ibirlikilik ve
Krt ulusal deerlerini inkr temelinde
gelime
imkn
bulabilir.
Dolaysyla
Krtlerdeki milliyetilik ve buna dayal dier
kavramlatrmalar, Krt halk dmanlndan
kendisini kurtaramaz. Bu ilke sadece,
kapitalist aamada Krtlerin toplum olarak
yaad iliki ve elikileri ile ilgili deildir.
Krt toplumsal yaps, kendi iinden devleti
toplumu
yaratacak
zellikleri
gl
barndrmadndan, tm devleti yaklamlar
Krtleri znden uzaklatracak bir geliim
seyri izlemek durumundadr. Krt toplumsal
gerei zne uygun ilk yaplann bir sistem
dzeyinde komnal tarzda var ederek vcut
bulmutur. Krt toplumsal gerei komnal
sistemin yaratcs olma zelliine sahiptir.
Devletli toplum ve onun deiik renk ve
biimlerindeki aamalar komnal yaamdan
sapmay ifade eder. Bu nokta devleti toplum
biimini hem toplumsal ilk ekillenie, hem de
bu ekilleniin ilk sistemli halini yaratan Krt
toplumsall ile znde bir uyumsuzluu
gsterir. Krtlerdeki egemenlerin ibirliki
karakteri, orta snflarn kendilerini inkr
zerinden var etmeleri, Krt toplumunun
devletli biim almamasndan kaynakldr. Bu,
iin z ve temel ilkeleri ile ilgili bir husustur.
Ama hep bilinip esas alnmas gereken bir
husus da olmaktadr.
nderliin
yeni
paradigmasnn
sistemlemesine kadar da bu noktalarda net
olmayan yaklamlarmz bilinli bir tarzda da

gelimekteydi.
zgrlk
ve
eitlik
mcadelelerinin yntemleri biraz da byle
belirlenmiti. Yanl ancak kanlmaz bir
dnce ve mcadele yntemi olarak kabul
grmekteydi. Ama artk bunun byle
olmamas gerektiini ok daha gl ifade
edebilmekteyiz. Genelde tm zgrlk ve
eitlik hareketleri, zelde de PKK hareketi,
mcadele tarihleri iinde ilk defa bu dzeyde
egemen sistemlerin felsefi, ideolojik, yaamsal
etkilerinin dnda bir dzey yakalamlardr.
Bu gerek anlamda zgrlk olgusunda
nemli bir dzeyi yakalamak anlamna gelir.
zgrlk hareketleri tarihlerinde ilk defa,
egemen sistemlerin mezhebi olmama
imknlarn daha gl yakalamlardr.
deolojide arnma ve netlemede nemli
kazanmlar edinen bir hareket olma zelliini
yakalam bulunmaktayz. Bu ayn zamanda
ideolojik mcadelede btn dnemlerin en
radikal
tarznn
yrtlmesi
gerektii
anlamna da gelmektedir.
Hem Krt toplumsal yapsnn zne ve
temel zelliklerine, hem de PKKde
gerekleen zgrlk dzeyine baktmzda
mevcut durularmz ve rgtsel dzeyimizde
yaananlar olmas gerekenin neresindedir?
zgrlk dzeyini dren, mulklk yaratan
ve mcadele edilmesi gereken temel
yaklamlar gnmzde nelerdir ve nasl
yansmaktadr? deolojik mcadele iin bu iki
temel nokta nemlidir. Kapitalizm dnemini
yaamaktayz. Kapitalizmin gnmzdeki
biimi neo liberalizmdir. Neo liberalizm be
bin yllk devleti egemen sistemlerin vard
son ideolojik aamay ifade etmektedir.
Demokratik
Sosyalizm
olarak
kavramlatrdmz zgrlk ideolojisinin
yenmek zorunda olduu gncel dzey, neo
liberalizm ve onun deiik biimleridir.

114
deolojik netleme derken, neo liberalizm ve
onun deiik slup ve yntemlerine kar
yrtlen mcadelede salanan netleme
dzeyi olduunu sylemek mmkndr.
nk gnmzde yaamdaki zgrlk kart
tm eilim ve yaklamlar kendisini bu
biimde ifade etme imknn yakalamtr. Bu
ayn zamanda kapitalizmin sistem olarak
zirvede olmasndan da kaynakldr. Dolaysyla
hem Krdistan toplumsal zelliklerindeki anti
demokratik yaplanmalar, hem bunlarn rgt
ortammzdaki yansmalarnn elindeki en
nemli kart silah, liberalizm anlay
olmaktadr. rgt ortamnda liberalizmi
genelde mcadele etmeme, uzlamaya
ekme, kaide ve kurallar esnetme biiminde
alglamaktayz. Bu hususlar doru olmakla
beraber liberal yaklamlarn tmn ifade
etmez. Bir anlamda bunlar liberal duruun
baz sonular olmaktadrlar. Oysa liberalizmin
bir yaam felsefesi, yaamn tm ilikilerine
hitap eden ideolojik bir bak as vardr. Eer
yaama bakta veya yaam anlaynda
liberalizm olmazsa, bu bak asnn siyasi
sonular da ok fazla direngen olmaz.
Dolaysyla liberalizmi hem yaam kalplar
hem de siyasi anlay ile ele almadan bu
zgrlk hastaln gideremeyiz.
Liberalizmin yaam felsefesi, karclk
ve bireycilik zerinden kurulur. karclk ve
bireycilik birbirine gbekten bal iki
anlaytr. karcln olduu yerde bireycilik
temel insan zellii, bireyciliin olduu yerde
de karclk yaam temin etme yntemidir.
karclk ve bireyciliin yaam bulmas iin de
en azndan krnt dzeyinde de olsa
imknlarn olmas gerekmektedir. mknlarn
bykl veya kkl karcln ve
bireyciliin apn dorudan etkilemektedir.
Krdistanda PKKnin mcadelesi ile yaratt

imknlar (deerler) yannda son birka yldr,

siyasi konjonktrn etkisiyle Krdistan
etrafnda gelien uluslar aras siyasi
dengelerin yaratt ortam, zgrlk kadar
liberal yaklamlarn da gelimesine zemin
sunmaktadr. zgrlk anlay mevcut
imknlar bir srama tahtas temelinde ele
alrken, liberal anlay bu zemine konmay ve
tketmeyi tercih etmektedir. karclk ve
bireycilikte emek verip retmek esas olan
deildir. Bu anlay mevcut imknlar
denetimine alp tketmek ve tketme
yntemlerini kendi karlarna g-re ayarlayp
pazarlamakla var olmay temel siyasi yaklam
olarak ele almak istemektedir. Krt halk
kendi zgrl i-in srekli ayakta ve direnen
bir durumdadr. Krt olgusu Ortadou siyasi
dengelerinde nemli bir g olarak varln
hissettirmektedir. Liberal an-lay ite bu iki
zellii bir grubun karlar iin deerlendirmek
istemektedir.
Bu
sistemin
Krdistandaki temel ideolojik anlay da Krt
mil-liyetilii
olmaktadr.
Milliyetilik,
gllerin elinde nemli bir iktidar yalan
olurken, gszler iin de nemli bir kendini
pazarlama yntemidir. Dolaysyla Krt
LBERALZMN YAAM FELSEFES IKARCILIK
VE BREYCLK ZERNE KURULUR. IKARCILIK
VE BREYCLK BRBRNE GBEKTEN BALI K
ANLAYITIR. IKARCILIIN OLDUU YERDE
BREYCLK TEMEL NSAN ZELL,
BREYCLN OLDUU YERDE DE IKARCILIK
YAAMI TEMN ETME YNTEMDR.

milliyetilii
bu
kesimlerin
kendini
pazarlama
usul
olmaktadr. Bu pazarlama aracnn i grmesi
iin de Krdistanda deiik yol ve yntemler
denenmektedir.

115
Krt milliyetilii kendi kendini sisteme
kavuturacak imknlara sahip deildir. Byle
bir ideolojinin Krt toplumsal gerekliindeki
tarihsel, toplumsal, ekonomik alt yaps
olduka zayftr. Milliyetilik yapanlarn eldeki
en nemli aralar, kendilerinin, babalarnn
ve dedelerinin de zemin olduklar Krt
halknn yaad trajedilerdir. Bunlarn g ve
moral kaynaklar uluslar aras siyasi dengelerle
olumu d imknlar olurken, malzeme olarak
pazarlayacaklar deerler de Krt zgrlk
hareketi tarafndan yaratlm deerler
olmaktadr. Krtlerde milliyetiliin kendini
pazarlama yntemi olduunu sylerken, bu
temel olgular kastetmekteyiz. Egemenlere
yanamaya dnden raz orta snflar da frsat
bulduka, bu zeminden beslenmeyi temel
yntem olarak karakterleri gerei uygulamay
seerler. Bu noktalardan hareketle, egemen
sistem olarak kapitalizme yanamay tercih
eden kesimlerin amzn kapitalist biimi
olarak liberal olmalar adeta bir zorunluluk
gibi grnmektedir. Demek ki liberalizm
Krdistanda tam da bir zgrlk kartln
ifade etmektedir. Dier toplumlarda liberalizm bir zgrlk hastal o-lurken,
Krtlerde liberalizm kendi kendini bitirme
ieriine sahiptir.
Toplumda milliyetiliin gelimesi iin
aranan ortam, toplumsal kesimlerde zellikle
ekonomik alanda bir ayrmann gerekliliidir.
Krt egemen ke-simleri be on yl ncesine
kadar hkim devletlerin egemen kesim-leri ile
ibirlii, uluslararas g-lerin de kullanm
malzemesi gibi bir siyaseti yrtmekteydiler.
Son siyasal deiimlerle beraber, imdi tm
glerini uluslararas glerle ilikilere vermilerdir. Krt egemen kesimleri tarihin en
byk imknna kavutuunu sanmakta ve
buna inanmaktadrlar. imdi Krdistan

etkileyen hava bu olmaktadr. Dnce ve

yaam noktalarnda imdi en gl kart
etkilenmeler
bu
havadan
kaynan
almaktadrlar.
Gnmzn
kapitalist
sisteminde belirleyici olan biim liberalizm
olduundan bu Krdistan da gnlk olarak
etkilemektedir.
Liberalizmin
yaam
anlaynda, bireycilik ve karclk temel
felsefe olduundan, toplumsal paralanmada
en etkili yntem olarak kullanlmaktadr.
Gney Krdistandaki mevcut imknlarn
ulusal demokratik temelde gelitirilmemesi ve
dier Krdistan paralarna kar aleyhte bir
siyaset ile yrtlmesi kaynan buradan
almaktadr. Bu noktada devleti yaklamlarn
Krt
halknn
tarihsel,
toplumsal
zelliklerinden dolay, Krt halkna kartln
ierdiini hibir zaman gzden uzak tutmamal
ve
unutmamalyz.
Bat
Krdistanda
gelitirilmek istenen paraclk, Kuzey
Krdistanda orta snflarn siyaset tarzlaryla
neden olduklar tahribatlarn tmn
belirttiimiz liberalizm havasnn etkisi
altndaki yaklamlar olarak ele almak
mmkndr. Dou Krdistanda da kendisini
ilkel milliyeti bir biimde da vuran
yaklamlar da bu kapsamdadr. Btn bu
yaklamlar siyasi ifadesini ABD geldi, bizi
kurtard, kurtaracak. Iraka mdahale etti,
ran, Suriye ve Trkiyeye de mdahale
edecek biiminde dillendirilmekten de
ekinmemektedirler.
Kaynan
ABDnin
Ortadou
mdahalesi ile daha da glendiren bu eilim
ve tarzn Krdistan toplumsal yaps
zerindeki sosyo ekonomik nedenlerini ve
sonularn daha farkl deerlendirmek de
mmkndr. Krt toplumsal yaamn
dzenleyen alanlardaki zayflklarn bilinli
kullanlmas durumu da yaanmaktadr.

116
Alkla terbiye etme bu yntemlerdendir.
Nereden
baklrsa
baklsn,
bugn
Krdistanda ok youn bir ideolojik savam
yrtlmektedir.
Zaten
uluslar
aras
komplonun da bu ideolojik savan bir sonucu
olduu kartlar tarafndan da (belki siyasi
kayglarndan dolay) ifade edilmektedir. Bu
ideolojik mcadelenin bir taraf olarak
zgrlk hareketimizin yrtecei savamn
kendi iinde yarataca netleme dzeyinin
da yansmas biiminde olmas, birinci adm
olarak ele alnmay gerekmektedir. deolojik
izgide
netleme
gereklidir.
Ancak
Krdistanda ve PKKde bu, iki noktadan dolay
kanlmazdr. Birincisi, Krt toplumsal
yapsnn zgnl olarak vurguladmz
husustur. kincisi, paradigma dzeyinde farkl
bir dn ve yaam felsefemizin olmasdr.
Bu iki neden, ayn zamanda net bir ideolojik
izgide yrmemizi kolaylatran zellikler de
olmaktadr. Ancak rgt ortammzda buna
ramen, ideolojik duruta yansyan nemli
elikiler de grlmektedir.
PKK, mcadele tarihi boyunca nderlik
izgisi yannda, kart bir izgi ve bu iki izgi
arasnda orta yolcu duru diye tabir edilen bir
tarz da yaanmtr. Uluslar aras komplo ile
ortaya kan sonulardan dolay nderliin
kendi
izgisini
yrtme
imknlarnn
snrlandrlmas ve d glerin destei ile
kart izgi cesaret kazanrken orta yolcu
durua sahip kesimde de perspektifsiz kalma
veya verilen nderlik perspektiflerini anlama,
daha gl pratikletirmede zayflklar
yaand. 2000den 2004n ortalarna kadar
rgtsel olarak yaadmz durum temel
kaynan bu durutan almaktayd. Bu
dnemin yaratt olumsuz sonular kart
ideolojik faaliyet olan liberalizm ile ele
aldmzda,
baz
nemli
sonulara

ulaabileceimizi grebiliriz. nderlik kart

izginin provokatif ve ihaneti yannn deifre
edilmesi salandktan sonra, tasfiye edilmeleri
saland. Ancak bu izginin kendini rgtleme
yntemlerinden, dillendirdikleri hususlardan
etkilenen ok nemli bir kadro gcnn de
olduu bilinmektedir. Kkl zelliklere sahip
deiim ve dnmn rgtn genel
gndeminde olduu bir dnemde, ihaneti
grubun dillendirdikleri hususlar, liberalizmin
kendisi olmaktayd. Bu grubun ilkel
milliyetilik ile birlemesi, ulusal btnl
bozan gruplar yaratmalar, yaam ve lleri
andran faaliyetleri hep liberal tarzda
yrtld. Bylelikle hareket yozlatrlp
teslimiyete gtrlecekti.
Son alt yldr yaadmz zorlanmalar
bu yaklamla ele aldmzda yapacamz
tespitlerin gncellie cevap vermesi daha
somut olacaktr. Son alt yl deerlendirirken
hareketin daha nce hi sorun yaamadn,
tm sorunlarmzn son alt ylda yaandn
ifade etmek istemiyoruz. Son alt ylda
sorunlarn ald biim, sorunlarn kendilerini
ifade edi tarz, slup ve yntemde belirleyici
olan liberalizm olduundan iinde bir farkll
barndrmaktadr.
rgt ortammzda yoldalk ve dier
yaam ilkelerini esneterek ie balayp
PKKnin, btn gerilikleri insan gelitiren
tarzda ele alan mekanizmasn tmden
reddeden yaklamlara varan bir duru ortaya
kmt. Yenilenme adna gemie ait olan ne
varsa bir yana brakma doru sanld. Sadece
bir rgt ortamnda deil, herhangi bir
toplulukta bile kimi kurallara dayanlmadan
yaanamayaca neredeyse unutuldu. Bir
mrekkep damlasnn suda zlmesi gibi
rgtsel yaam da gn gn zld, eridi.

117
Bylelikle daha nce esasl yntem olarak
alyorum diyen bir durua kayld. Ancak
sorunlar zerek byyen PKK de bu defa
anlalmayan husus bu bilmelerin bir trl
sorunlar, PKKnin tasfiyesini gelitirmek zere
gerektii kadar rgtsel bir potada
birleti. Dnem ihtiyalarna cevap verecek
birlememesidir. Bunun zerinde yeterince
PKKnin oluturulmas yerine, PKKyi eriten
durulmamakta, ya da esasl i olarak
yaklamlarn
oluturduu
ortam
ve
grlmemektedir. Byle olunca da rgt
anlaylara PKK elbisesi giydirilerek, PKK tm
iinde adeta herkes bir rgt oluvermektedir.
deerleriyle satla karlmaya alld.
Hem zlme ve erimenin yaand
Bunun youn abas yrtld. Provokatr
dnemde hem son iki yldr almas gereken
ihaneti grup bunu d
yetmezliklerin
kendilerini
destekle bilinli yrtt. Her
NDERLK FELSEFESNDE
rgtleme
biimi
zaman adm atmak iin
GELMEDE TEMEL LNN
liberalizmdir.
rgtsel
nderlii beklemeyi renmi,
SEMBOL EHTLERN DURUU
kadroluk
vasflarn OLDUU BLNMEKTEDR. ANCAK ortamda temelini PKKnin
ideolojik
izgisini
tam
ORTAMI KENDLER LE BERABER
konuturmay
tam
kavrayamama
ve
ona
LBERALZE ETMEK STEYENLERN
baaramam, rgtsel ilerde
inanszlktan
alan
bu
YAKLAIMLARINDA, EN DPTEK
rgt temsilini yeterli bir
yaklam, gncel siyasal
NOKTA, HATTA HANET L
bilinle
gelitirmeyi
esas
ALINARAK U ANDA RGT
durumun
yanl
tahlil
almam, dolaysyla rgt ve
ORTAMINDA OLMANIN Y
edilmesinin
getirdii
rgt koruyup gelitirmeyi
OLDUUNA DAR YETERL BR
yanlglardan
da
bir grubun ii, kendisini de
SPAT OLDUU
beslenmektedir.
Pratikte
hamal tarznda tanmlayan
BELRTEBLMEKTEDRLER.
temel
yntem
olarak
nemli bir kadro gc satla
mcadelesizlik ve ilkesiz
karlmak istenen PKKnin
uzlamalar biiminde yansyan
doru olabileceini sand.
bu
izgi
kartl, rgtsel mcadele
nk bu ii yapanlarn nemile karlanca gemiin hata ve
li bir kesimi uzun dnem en
yetmezliklerini bir koz olarak kullanmaktadr.
st dzeylerde rgt olarak yaamlard. Bir
Bu anlayta rgt ve rgt ynetimlerini
kesim kadro tarafndan rgt rgt yenikabul etmemek yenilik, irade, demokratik
lemektedir dncesi olu-mutu. Oysa
hak olarak ele alnmaktadr. Ynetimlerin
yaanan ey, her-kesin zayflna anak tutan
temsil ettii dorulara katlm gstermek,
yaklamlarn oluturduu bir durumdu.
yetmezliklerini eletirmek bir kadro vasfdr.
nderliin ars ile genel rgt yapsnda
Ancak bu anlaya sahip insanda ynetim bir
yaa-nan sorgulamalarla hemen her-kesin
doruyu dillendirdiinde klasik, dog-matik
kendi yetmezliini grmesi yerine, bu defa da
saylmaktadr. Kimi ynetim dzeylerinde
rgt temsilini yapan herkes tmden
izgi-deki zayflklar ve yntemdeki tek
yanltr yoluna girildi. Hemen hemen btn
dzelikten kaynakl yetmezliklerin halen
kadrolarn bir eilim ve anlay rgt ad
yaan-yor
olmas
da
bu
eilimleri
altnda kabullendii bir durutan, herkesin
beslemektedir.
Ynetimler
de
bu
benim de bir bildiim var. Kendimi esas
yetmezliklerini gr-dklerinde bu eilimle

118
uzla-abilmekte, sessiz kalmakta ve bylelikle
liberal ynetim tarz domaktadr. Dzenlemelere,
pratik
planlamalara,
kadro
politikalarna da yansyan bu ynetim tarz,
liberal
ortamla
birleince
rgtsel
platformlarmz bir sorunu izgiye gre
zecek
kararllk
dzeyi
neredeyse
yakalamakta zorlanmaktadr. Bu rgtsel
ortamda izginin netlemesini daha da
zorlatrmaktadr. Halen birliklerde, eitim
ortamlarnda,
kurumlarmzda,
faaliyet
birimlerimizde var olan mcadelesizliin veya
sonusuz ve yntemsiz mcadelenin dzeyini
gz nne getirdiimizde yaadmz
sorunlarn ideolojik olarak dzeyi de ortaya
kmaktadr. n alnmaz ve giderilmezse, ya
tasfiye ya da milliyeti izgi ile buluma da
kanlmaz olacaktr. Bu eilim ve anlaya
sahip kiiliklerin yaamlarnda, kk burjuva
memurculuu tarzndaki katlmlar orta
snflarn duruunu ifade ederken, gncel
siyasal gelimelerden etkilenmeleri de
egemen kesimlerin etkisinin bir yansmas
olmaktadr.
Mcadele ortamnda mcadeleye bir
yabanclamay ifade eden bu tutumlarn
Apocu yaam ve mcadele felsefesini, tarihini
ya renmek istememeleri, ya da unutmalar
grlebilmektedir. Apoculuun insan iin ayr
bir var olma biimi olduunu gerektii kadar
bilince karlmamaktadr. Hareket ortamnda
onun siyasi kimlii ile duran ama onun temel
ilkeleri ile elimeyi de ifade eden liberal
duru, kendisinin ne kadar iyi olduunu izah
eden bir sluba da sahiptir. nderlik
felsefesinde gelimede temel l sembol
ehitlerin duruu olduu bilinmektedir. Ancak
ortam kendileri ile beraber liberalize etmek
isteyenlerin yaklamlarnda, en dipteki nokta
hatta ihanet l alnarak, u anda rgt

ortamnda olmasnn iyi olduuna yeterli bir

ispat olduu belirtilebilmektedirler. Bu
yntemi de u bilin ya da bilinsizlikle
yapmaktadrlar.
rgt
ve
rgt
ynetimlerinin
tm
hepten
yanlt.
Dorular syledik dinlenmedik. Tutum aldk,
kovulduk, tutuklandk. Adeta rgte ramen
rgt ortamndayz demeye getirmektedirler.
Bylelikle ne kadar iradeli olduklarn
sylediklerini sanmaktadrlar. Oysa bu
yaklamla rgt ayr kendilerini ayr ele
aldklarn, rgtn sahipleri olarak deil,
iileri
veya
memurlar
olduklarn
dillendirdiklerini bilmemektedirler. Kendi
mcadele tarzlarndan tr yntemli, iradeli
bir durula kendi gleri orannda zm gc
olamadklarn anlamak istememektedirler.
Zayflklarn, bireycilikten kaynakl
katlmszlklarn gerekelendirerek anlatmak
da bu anlayta bir yntemdir. Zorlu bir
mcadele ortamnda kendimi korudum
demekle kadroluk anlayndaki sorumluluk
dzeylerini ortaya koymaktadrlar. Yan
balarnda rgt tasfiyesi yaand halde suya
sabuna dokunmayanlarn bireysel yaamlarna
dokunulduunda tufanlar kopartmak ta bu
anlayn en belirgin tarzlarndandr. Bu
anlayn ayn zamanda yaamda bireyci
olmann ifadesi de olduunu bilmek gizlemek
iin, teorik bilgilenmelerini de kendilerini izah
etmede kullanmak bu anlay sahiplerinin
yntemlerindendir. Kendi i dnyalarnda
yaadklarn hayatn tm gereklikleri yerine
koyarak salt kendi penceresinden dnyaya
bakmay pek seven bu tarz sahipleri iin,
dorular varsa yoksa kendilerinin bildikleridir.
Partiyi keskin mcadele kurallaryla kurmay ve
nc bir yaplanma olarak deil, herkesin girip
ka bilecei rgt olmasn isterler. Kadn
zgrlk deolojisinin tanralatran ilkeleri

119
yerine, burjuva kadnn zgrlne tekabl
eden feminizmi seerler. Genelde bylesi
eilimde olanlara kar rgtsel izgide
mcadele verilmeye balandnda tadklar
anlaylar daha da netlemektedir. Liberalizm
znde mcadelesizlii ve herkesin istedii
gibi dnp yapmay, karar almay,
dayattndan rgt yaamnda zamana
yaylm bir rmeyi gelitirmektedir.
Mcadelesiz bir ortamda bu anlayta olanlar
memurvari
bir
katlmla
varlklarn
hissettirmekle, aslnda nderlik izgisi ve
onun pratik ifadesi olarak rgtsel yaam ve
ilikilerde bir zayfl yaamadklarn
sanmaktadrlar.
Bunlara
kar
tavr
gelitirildiinde, benim bildiim, dncem,
iradem, hakkm, vb. denilerek izgiden farkl
olduklarn da rahatlkla dillendirme de
geliebilmektedir.
Liberalizm, nderliin zihniyet ve
vicdan
devrimi
mcadelesini
sadece
durdurmak deil, ona kart olmak anlamna
da gelmektedir. Baz temel durulardan
hareketle rgt ortammzda grlen liberal
anlaylar daha derin amlamak gerekir. Bu
anlaya kar mcadelede en zorlu olan taraf
yaanan duyarszlklar olmaktadr. Ama
hemen belirmek gerekir ki duyarszln
kendiside
liberalizim olmaktadr. PKK
ortamnda neyin Apoculua gre olup
olmad az ok bilinmektedir. Krt halk tm
serhldanlarnda PKK halktr halk burada
diyecek kadar PKKyi isellemeyi yaamsa
ve halk da bu dzey ortadayken, rgt
ortamnda bulunma avantajna sahip olanlarn
PKKyi anlamalar nndeki engelleri ne
olabilir? Anlamak adalettir dedi nderlik. O
zaman
adaletli
olup
olmadmz
deerlendirmek durumundayz. Bu adaletli

olma savanda engel tanmamak militanlk

grevidir.

ABDULLAH CALAN
SOSYAL BLMLER AKADEMS

120

NDERLK ZGSN MERU SAVUNMA ALANLARINDA TEMSL

EDEBLMEK EN BYK BR ANS VE EREFTR!
PKKnin kurulu kongresi srecinde Botan eyaletinde bulunan ve PKK Meclisine seilen
Hseyin arkada ile yeniden ina edilen PKKnin Kuzey eyaletlerine yansmasna dnk
yaptmz rportaj siz okuyucularmzla paylamak istiyoruz.

PKKnin yeniden inas sre-cinde Kuzey

sahasndaydnz. Byle bir alma-nn
balatlmas o saha-larda bulunan ar-kadalar
arasn-da nasl karland?
Tm
imknszlklarna
ramen
Kuzey
sahasndaki yoldalarn PKK ina almalarn
dikkatle izleyip nderliin PKKyi yeniden ina
a-lmalarnn ne anlama geldiini kavramaya altklarn belirtebiliriz. Derinlikli
olmamakla beraber PKK-nin yeniden inasnn
zellikle tasfi-yeci provakatr grup tarafndan
yara-tlmak istenen ideolojisizlii, kimliksizlii, bir btn olarak kiilikte mu-lakl
gidererek nderlik izgisinin bir kez daha
zaferi getirecek hakimiyeti anlamna geldii
anlalyordu. Elbette ki Kuzeyde olmann
yaratt gnl rahatl ile izginin gerekliliklerini
meru
savunma
almalar
erevesinde yaamsallatrma abas vard.
nderliin bana bal olanlar Kuzeye
geebilir belirlemesi tm yoldalar tarafndan

byk bir coku ve gvenle algland. Esasen 1

Haziran Hamlesi bu ruh ve gvene dayal
balatlarak yrtlmeye alld. nderlik
izgisinin Kuzey sahalarnda, Meru Savunma
sahalarnda temsilini yapmak elbette ki en
byk ans ve eref olarak adledilebilir. Bu
temelde inann temelinin salkl atlmas iin
de
1
Haziran
Hamlesinin
baaryla
yrtlmesinin gerei -nemli dzeyde bilince
karlmaya alld. O srete tm dost ve
dmann gzleri HPGnin Kuzeydeki
almalarna evrilmiti. Uzun yllar sonra
Meru Savunma izgisi temelinde balatlacak
silahl mcadelenin nasl seyredecei merak
ediliyordu. Hamlenin baarszl ina
almalarn direkt etkileyecekti. Bu bilinten
hareketle
baz
yoldalarmz
adeta
kahramanca ne atlp fedai tarzla dman
ciddi anlamda darbelediler. zellikle Botan
sahasnda en bata durularyla, yaamyla,
vurularyla ger-ekten de parti ruhunu temsil
ederek ahadete ulaan en bata Kendal Baz,
Slav, Roni ve Resul gibi arkadalar 2004 ylnda
ehit verdiimiz nc fedai komutanla-rmzd.
PKKnin ilk kurulu yllarnda temeli-nin Haki
Karer gibi yoldalarn ahadeti temelinde
atldn bilmekteyiz. PKKnin yeniden inas
ve yeniden yaplanmas srecinde de a-dn
vermeye altmz arkadalarn dktkleri
kan ina almalarnn son derece salkl,
sarslmaz ve kesinlikle bizi zafere gtrecek
biimde atlmasnn teminat oluyordu. Bu

121
temelde en etkili eylemlerimizin PKKlileelim
zaferi kazanalm iarn selamlama temelinde
gerekletiini de belirtebilirim.
PKKnin yeniden kuruluu Ku-zeydeki
gerillaya nasl yansd? Bu al-maya kar
duygu ve dnceleri kendilerini nasl da
vurdu?
PKK Kongresinde Kuzeydeki gerillann
genelde PKKli saylabilecei esprisi oradaki
yoldalar iin en byk moral kayna oldu.
Epeyce tartld. Kongrenin ilan nemli bir
coku yaratt. Yeniden yaplanma aslnda
yeniden kendini bulma olarak deerlendirildi
ve anlald. Bir gerilla olarak, bir PKKli olarak
PKK kimlii ile Kuzeyin zgrlk dalarnda
yrmek, zgrlk trklerini sylemek ve
zafere olan tutkuyu haykrmak tadmz
silah zgr yaam zlemi ile kullanmak insanda
anlaml
ve
yce
duygularn
zirvelemesini salyor. na sreci ve Kongre
sonras bu temelde genel olarak gerillada
yksek bir moral dzeyinin olutuunu
belirtebiliriz.
Siz PKK kongresine katlmadnz. Kongrede
PKK Meclisine seildiniz. Byle bir grev
karsnda ilk duygularnz ne oldu?
Uzun yllardr zgrlk Hareketi saflarnda
olunmasna ramen PKKnin istedii dzeyde
bir
kiilie
ulama
konusunda
yetersizliklerimiz ortadadr. Her koul ve art
altnda
PKKyi
ilkeli
ve
kaytszca
savunabildiimiz veya almalarda militanca
bir tutum ser-gileyerek baarya gidebildiimiz
sylenemez.
Her
seferinde
nemli
yetersizlikler yaand. Dolaysyla zamannda
bizden istenen ou grevlerimizi yerine
getiremedik. Bu duruumuzun sebebinin de
parti ideolojisini yeterince zmseyememe,

yaamsallatramama ve pratikte de militanca

gereklerini
yerine
getirememeden
kaynakland bilinmektedir. Dolaysyla imdi
de PKK saflarnda salkl, samimi bir
yryn sahibi olabilmek iin yeni paradigmay, zihniyeti itenlikle benimsemek,
zmsemek ve gerekli deiim dnm
salayarak bunu pratie yanstma konusunda
grevlerimizin olduunun bilincindeyiz. Hi
olmazsa bundan byle zgrlk Hareketi
saflarnda verimli hizmet verme konusunda
kendimize ve grevlerimize yklenebilmeliyiz.
Meclis yeliine seilip seilmeme konusunda
unlar belirtilebilir. PKK hibir zaman yetki ile
yrtlen bir hareket olmad. Yetkili ol-makla
PKKli olunamayaca mutlaktr. Uzun yllardr
aldmz parti terbiyesi gerei buna anlam
vermeye altk, buna inandk. Bu imdi de
dorudur ve gererlidir. Parti Meclisine
seilmek ile PKKli olmak da ayn anlama
gelmiyor. Fakat daha fazla hizmet iin bunu
bir avantaj olarak deerlendirmek gerekiyor.
M. Hayri Durmu yoldan felsefesini, duruunu kendimize esas alma yaklam ile
grevlere yaklamay esas alyoruz.
Hedefimiz Apocu ruha ulama temelindedir.
Bu ruha ulatktan sonra yapamayacamz,
baaramayacamz herhangi bir alma
sahas grevi sz konusu olamaz. Her PKK
meclis yesi arkadan veya PKKliyim diyen
arkadan bu ruha ulamas gerekiyor. Gerek
PKKliler ve gerek ynetimler parti tarihinde
bilinir nderlik de bunu syler ehit
yoldalarmzdr. En son olarak da ki-min
PKKli, kimin PKK ynetimi, kimin nderlie
izgi temelinde bal olduunu Viyan arkada
eyleminde gsterdi. Bu an-lamda elbette ki
hedefimiz Viyanlama dnda bir ey
olmamal. Yoldalarmzn Viyan arkada
derinlikli anlamalar gerekmektedir. Eer iyi

122
anlayabilirsek tm dman konseptlerini
rahatlkla boa karr ve zgrlk hareketini
de baarya gtrebiliriz. Bu konuda da
arkadan eylemi bizim zafere olan inancmz
daha da pekitirdi. nderlie ve kahraman
yoldalara layk olma dnda herhangi bir
yaklam son derece anlamsz ve elbette ki
yetersiz olur.
PKK adna Kuzey sahalarnda nasl bir alma
yrtlyor?
Arkadalarn
katlm
ve
rgtlenmesi ne dzeydedir?
PKK adna kuzey sahalarnda nasl bir alma
yrtld
konusunda
da
unlar
belirtebiliriz. Daha ncede belirttiimiz gibi
tm almalar PKKli olma esprisi ile
yrtld iin zgn olarak da ok ileri
dzeyde bir almadan bahsedemeyiz. PKK
Meclis Toplantsnda da belirtildii gibi
genelde tm sahala-rmzda PKK adna
almalar adeta ortada kalmt. Kuzey
sahalarnda da kongreyi ak-tarma, PKK eitimi
iin raporlar verme, yelik iin bavurular
genel g ierisinden raporlar temelinde baz
arkadalar seilmekle birlikte almalarn
fazla somutluk kazanmad belirtilebilir.
Geen bir yl ierinde PKK al-mas nasl bir
seyir
izledi?
Mevcut
durum
nasl
deerlendiriyorsunuz?
Son bir yl ierisinde PKKnin genel almalar
da deerlendiriliyor. imdiye ka-dar ki mevcut
durumu kabul edebilmek tabi ki mmkn
deil. Daha nce belirtildii gibi mecliste
bunun kkl zeletirisi verildi. zgrlk
hareketi tarihinde ideolojik olarak en gl
netliin yaand bir srecin yaanmasna
ramen; bunun kadroya, halka ve genel olarak
kamuoyuna yanstlmasnda ok ciddi
zayflklar, yetersizlikler yaand. PKKnin bu

temelde yeniden ina edilmesine ramen

almalar adeta ortada brakld. Zaten
izlendii zaman tm almalarmzda
yetersizliklerin bir biimde yaanmasnn
kayna da bu almalara yaklamlarmzdan
ileri geldii g-rlecektir. Bu almalar gl
yrtlme-dii zaman gerekli nc kadro
yaratlamyor. PKKyi doru temelde temsil
edebilen kadronun yaratlmad bir yerde de
salkl, baarl almadan bahse-debilmek
mmkn olmuyor tabii.
Bir de unu unutmamamz gerekir. nderlik
her zaman unu belirtmitir; en gl silahnn
kendisinin entelektel gc olduudur.
nderlik Mcadele verdii gler karsnda
ideolojik olarak her zaman stn gelmitir. Bu
temelde Krdistanda ilk admdan bugne
kadar stnlk hep PKKde olmutur. Fakat
maalesef bu kadar i ve d dmanlarn
saldrlar
karsnda
kendimizi
koruyabilmemiz,
yaatabilmemiz
ve
baarabilmemizin
deolojik
gcmzn
olduunu
vurgulamamza
ramen
bu
konudaki mcadelenin yetersizliini anlayabilmek zordu. Dolaysyla bundan byle
ideolojik saha, politik saha ve askeri sahalarda
PKK almalarnn aksatlmadan sistemli ve
planl bir biimde yrtlmesi kararna
ulald. Bylelikle PKK tm KKK sisteminin
ncln yapabilecek dzeye kendisini
getirmeli. Gerekli kararlar alnd. Bundan
byle pratie bakmak gerekecek.
PKK almas genelde askeri alanda zelde ise
Kuzey
sahalarnda
nasl
oturtulabilir?
nmzdeki dneme ilikin bu ynl
planlamalarnz nelerdir?
PKK almalarnn en fazla ciddiyetle
oturtulmas gereken alanlardan birisi de

123
elbette ki askeri alan olmutur. Parti
tarihimizden de bildiimiz gibi ne zaman ki
parti nclnde bir zayflk, bir yetersizlik,
bir anma yaanmsa bu durum savaa ilikin
almalarmz etkilemitir. Orada mutlaka
baarszlk, yenilgi kendisini gstermitir. Ya
yaam gev-emi, ya da askeri duruta, askeri
kii-likte yozlamalar balam ve bu durum
giderek etelemeye kadar varabilmitir. Bu
an-lamda esasen nderliin tm yaamn
tm zgrlk militanlarna ve halka ei-tim
verme arlkl olarak getiini bili-yoruz. En
bata da ARGKnin de parti nclnde, parti
izgisi temelinde sava yrtebilmesi iin tm
aba bu te-melde gsterilmitir. Bugn de
ayn du-rumu iyi anlamamz gerekiyor. HPG eer nne koyduu planlamay baar
temelinde yrtmek ve zafere yrmek
istiyorsa gerekte de zm gerillas o-lacaksa
PKKnin ilkeleri, pratikleri ve yaamn HPGde
hakim klmaldr. Bu-nun gereklemesi iin de
daha nce sadece Anakarargah bnyesinde
bir komite vard. Bu komitenin yetersizlii
anlald ve dolaysyla hem Anakarargah
bnyesinde hem de dier tm sahalarmzda
PKK
almalarn
fiilen
yrtecek,
denetleyecek ideolojik almalar izleyecek,
nclk edecek komiteler kurulmas gerektii
kararna varld. Zaferin ancak PKKlileme ile
gerekleeceini szlerimizde belirtmemize
ramen bunun somut pratik almalarn
yapmaymz elbette hibir gereke ile ifade
edilemez.

124

BU BAHAR AUSTOS OLABLR

Crcr bceklerinin hep sonbaharda

seslerini duyabiliriz diye dnrdm. Son bir
aydr
birlikte
yaadm
komnn
mangasnda, nereden geldiini bilmediim
crcr bceinin sesi, hem zaman duygumda,
hem de mekan ve yn duygumda karklklara
neden oluyor.
Zaros`un hain klarnn birini
yayoruz. Btn canllar topran altna
ekilmi, bahar bekliyor. ok az canl
dolayor ortalkta. zellikle brt bcek,
sanki hi var olmamlar gibi ekilip gitmiler.
Bu crcr bcei neden gitmiyor diye
dnyorum. Oysa dier ad Austos
bceidir.
Hikayesi
var.
ocukken
duymutum. Saz alarm yaz boyu. Karncalar
alrken, o saz alp elenirmi diye, kn
alktan lrm. Yani onun zaman Austos.
Her ey zamannda yaar.
Gerilla ilgin bir zaman anlayna sahip.
imdi k ortasnda crcr bceklerini
dinleyerek sohbet ediyorum gerillalarla.
Her ey hakknda konuabiliyoruz. lgin
zamanlarn ilgin insanlar, ilgin eylerle
ilgileniyorlar. Birileri iin ok nemsenen bir
ey, onlar iin acmasz bir biimde alay
konusu olurken, birilerinin hi nemsemedii
bir ey onlar iin hayati neme sahip
olabiliyor. Hayati derken, bakalar iin hayati
kavramndan
farkl
bir
hayatilikten
bahsediyorum. Bu bile byk bir fark.

JHAT BRT
Gerilla iin hayati demek, uruna
hayatn ortaya koymak anlamna geliyor. Bir
ie kelle koymak denir ya, gerilla da hayati
demek o anlama geliyor. Mesela ev kurmak,
i-g sahibi olmak, para kazanmak, rahat bir
yaam hayali kurmak normalde bir insann
hayati sorunlardr. Oysa gerilla iin, bunlar
ok anlam olmayan eyler. Ortalama bir
dnyalnn yaam, l, iliki ve tarznn
dnda yaamak bu olsa gerek. Farkl bir
dnya, farkl bir zaman, farkl bir insandr
gerilla.
Hep grp, bunu yazyorum. nk
br dnyallar, hep kendi dnyalarnn
gzleriyle ve gzlkleriyle grp kendi
lleriyle anlamaya alyorlar bu te
dnyay. Oysa bu te dnya, mevcut
dnyann dnda olabildii iin anlaml. Eer
onun dnda olmasayd var olamazd. Var olsa
bile bir te dnya olamazd.
te bir dnya olmak, mevcut dnyann
dnda bir dnya olmak, onlar iin sadece
varlk biimi deil, varlk nedenidir de.
Dnde yayorlar, yarn yayorlar,
bugnle kavga ediyorlar.
Burada crcr bcekleri bile Austos
bcei deil, tm zamanlarn mzisyeni olarak
alyor sazn. Onlar da ok seviyorlar mzii.
Mzik dinlemek, hayati olabiliyor bazen
mesela. Bir Trk gazeteci, gelip gerilla ile ilgili
baz
izlenimler
toplayp
yaynlamt.
Gerillann mzik zevkinden bahsederken, te
dnyadaki her hangi bir insandan bahseder

125
gibi bahsetmi ve aslnda onlarn da ok farkl
insanlar olmadklarn anlatmaya almt.
Bu, gerillada hayati bir mesele olarak ele
alnp tartld. Kendilerini farkl klan eylerin
anlamszlatrlp sanki sradan insanlarm gibi
yanstlmalar ciddi bir sorun olarak grld.
Bunun
iin
bakalarn
sulamadlar.
Kendilerini sorguladlar. Birbirleriyle tarttlar.
Bir rgt sorunu olarak deil, herkes ben bu
noktada
neredeyim?
diye
sordu.
Abartlmadan ve kmsenmeden ele alnd.
Anlamaya altlar. Birbirlerine anlatmaya
altlar.

bym, Krte`yi bile dada renmi bir

gen Krt kznn, Derw Evdi destann
dengbj dilinden bu kadar byk bir
heyecanla dinlemesi artyor insan. Ya da
dnyann sayl pop starlarn, milyonlarn
dinledii an sanatlarn dinlemenin alay
konusu olduu gerei daha da artabilir
an insann.

Kendilerini farkl klan, bu dnyann

tesinde insana ait bir dnya yaratma
mcadelelerinde, tekileri de anlamaya byk
nem verdiler Bizim crcr bceklerimiz yazk ter. Austos bcekleri ise sadece
Austos`ta ter. Austos`ta gelip, bizi, Austos
bcei dinlerken gren birisi, bizim de sadece
Austos bcei dinlediimizi sanabilir. Ama
bizim zamanmz sadece Austos deil, ok
geni bir zamanda yayoruz. Ve bizim iin
Austos, sava zamandr. Austos`ta Austos
bceklerinin sesini duyup bunu dinleyenleri
sadece Austos bcei dinliyor sanmak, bir
Austos bceinden daha geni bir ufka sahip
olmamay anlatrdiyorlar.

Psikolojide buna
deniliyor diyor birisi.

Oysa k da beraber yaasa, onlarn

crcr bceklerinin Austosluk olmadn
anlard o gazeteci.
ubat`n ortasnda duyduum bu ses,
neden bu kadar artt beni?
Zamann dnda ve tesinde olduumu
gsteriyor her ey. Mesela, Baqi Xido`yu,
Cemil Horoyu, Garabt Xaco`yu, Eye an`,
akiro`yu da banda dinleyen bir koere
amaz insan. Ama Avrupa`da domu

Israrla kendine benzetirme istei,

onda kendinden bir eyler grme istediiyle
btnleince, grmek istediini grm
diyorlar.
algda

seicilik

Adam gelmi, da banda 3-5 gn

kalm. Bir gitar grm. Bir de Austosluk
hallerini yaayan bir iki yoldamzn dizi
merakna ahit olunca, Aaa... bunlar da
bizden diye atm maneti. Grdn deil,
grmek istediini grm.
Bakm, bakar kalm. Gzleri grmek
istediini grd iin aslnda grememi.
Bakar, sadece bakar, grmez. Grse, bakar
olmaz. Austos bcei sadece Austos`ta ter
sanmak, tam Austosluk bir hal. Geri o
zamanlar bizde de Austosluklar vard.
Austosluk, bakar sadece Austosluklar
grd. Austos bitti, Austosluklar gitti.
Bakar hala bakar, crcr bcekleri ise bak, k
ortasnda bile ter, duymasn bilene diyor.
Ben glmsyorum. O da glmsyor.
ok Austoslu bir anlatm oldu diyor.
Austos`un bizim iin anlamn
biliyorsun. Bu bahar Newroz gelecek. Newroz,
Austos`u
getirebilir.
Bakarlar
srarla

126
Austos`u grmek istiyor. O zaman biz de bir
daha Austos diyebiliriz diyor.
Bu sefer glmsemiyor. Ben anlyorum.
Geen Austos aynda, 15 Austos 1984
atlmnn komutanlarndan birisiyle, -yirmi yl
sonra- bu kararn alnd aacn altnda 15
Austos zerine bir rportaj yapmtm.
Rportaj kaydetmekte olduka zorlanmtm.
nk etrafmzdaki Austos bceklerinin sesi,
btn sesleri bastracak kadar ok kyordu.
Yirmi ylda ne kadar ok ey deitiini
anlatmt kendisi de epey deimi olan
komutan.
Geri
hala
yrylerde
yanndakilerin nefesini kesecek kadar hzl ve
tempolu ama salar dklm, hi kesmedii
byklar bembeyaz olmu. Dnceleri de
olduka byk deiimler geirmi.
imdi
daha
geni
bakabildiini
sylyordu. Ama bu admn gerekliliine olan
inanc bugn belki de o gnknden daha
kkl. 15 Austos`un srekli korunmas
gereken bir ruh olduunu anlatyordu.
Belki yntemleri ve tarz farkl olabilir
ama bir saldr varsa deerlerinize kar, siz
onlar korumak iin direnmek ve savamak
zorundaysanz, bu sava vermemek kendine
ihanet olur diyordu.
Bugn de byle bir saldrnn giderek
younlatn ve Austos dilini tekrar
konumak gerekebileceini sylyordu. Ama
bu dil, bir Austosluk dil deildir. Austos
dilini Austosluk sananlar yanlyor. Mesela
bu bahar Austos olabilir diyorlar baz
Austos ocuklar. Tabi Austos`un onlar iin
iki farkl anlam var. Biri, Austos bceinin
Austos`u, biri de zaman tesi Austos-dnya

tesi dnyay yaratan Austos. Zaman tesi

Austos`un ocuklar, Newroz`u Austos
yapacaklarn sylyorlar; Newroz yine gelsin
diye
15 Austos`un komutan konuurken,
biraz temizde Apollo Askeri Akademisi
Mahsum Korkmaz ubesi`nde 500 kiilik
seme bir gerilla gc, 15 Austos trenleri
iin
hazrlk
yapyordu.
Akademilerin
bulunduu sahann evresindeki tepeler
uaksavar doka- ve fze gibi ar silahlarla
korunuyor.
Gerillalarn
ellerinde
da
koullarnda kullanlabilecek her trden silah
bulunuyor. Deien sava stratejisine uygun
yeni bir askeri donanmla eitilip donatlyor
gerilla. Komutan, yirmi yl ncesinden
bahsederken;
O zaman elli kii civarnda gcmz
vard. Bir ka tabanca, bir ka tane yar bozuk
tfengimiz vard diyor.
Sava bir mecburiyet olunca ve kendini
buna yatran insan, yaptnn gerekten
gerekli ve doru olduuna inanrsa, insanda
korkun bir sava gc olduunu anlatyor. Bir
kere karar verilince, insann kendi kendine
bile ardn sylyor. Hatta geriye dnp
bakldnda, o gle nasl bu kadar byk bir
savam yaratldna inanmann zorluu dile
getiriliyor. Ama insann gcne olan inan bu
sava
srecinde
sadece
grlmemi,
ispatlanm bir gerek olarak anlatlyor.
Bazlar,
kendileri
bile
buna
inanamadlar. Sonunda kendilerini inkar
ettiler diyerek tarihin doru okunmasnn
nemine vurgu yapyor.
Yine sava trmandrmak gerekebilecei
ihtimalinden
bahsederken,
bu
sefer

127
sonularn ok daha farkl olacana dikkat
ekiyordu. 15 Austos`un komutan, 15
Austos`un yeni bir toplum ve yeni bir insan
yarattn ve bu insann en temel zelliinin
zgrlkl olduunu sylyor. Bunun iin
de kendilerinin dnem iarnn ya barn n
alr, ya erefimizle lrz olmas tesadf
deil.

Gitarlar da var. Gitar alyorlar. Austos

bceklerini de dinliyorlar ama sadece
Austos`ta.

Ktan bahara evirilirken Zagroslarn

zaman, crcr bcekleri eliinde mzik ve
sava zerine sohbetler yapyorlar te
dnyann
ilgin
ocuklar.
Mzikten
bahsederken dengbj tonunda konuuyorlar.
Tarihin derinliklerinden gelen efsaneler gibi
konuuyorlar. Aklar zamane aklar deil,
savalar zamane savalar deil. Kn
ortasnda crcr bcei, gitar alarnda
dengbj dinliyorlar. Aklarn dalarda
aryorlar. Dalardan, bir adann yalnzlndaki
aklarn sava gerekesi yapyorlar.

Adann krk yllk hayali bu bahar

Austos`a hazrlanyor.

Ak, hayati bir mesele. Aklarna kelle

koyuyorlar.

Gazeteci,
mkellef.

Adalnn,
krk
yllk
gerekletirmeyi ak sayyorlar.

Haber kutsal, yorum hrdr. Kutsal

kirletmek, laneti getirir. Lanet, baharda
Austos dourur. Lanetli i yapmamak gerekir.
te dnyadakiler, kutsaln kutsall kadar
lanetin gazabn da iyi biliyorlar.

hayalini

tesi, te bir dnya.

Onlar
te
dnyadan
tekilerin
kendilerini grmelerini istiyorlar. Dnyallar
onlara bakyorlar. Ama gremiyorlar.
Glmseyip gremeyenlere bakar diyorlar.
Komnmzn elemanlar, mangann
bir kesinde tp duran crcr bceinin
sesini, drt bin yldr dinmeyen dengbj sesi
dinler gibi dinliyorlar.
Grmek iin bakmyorlar. Bakmadklar
iin iyi gryorlar. Mzik, grmelerini salyor.

te dnyada te zamanlar yaayanlar,

en ok dengbjleri dinliyorlar. te dnyadaki
tm dengbjler, Delal Edl`yi sylyorlar.
Edl`da, Derw`de imdi bir adada.

Crcr bcekleri imdiden Austos`u

haber veriyor.
Karlar eriyecek, topran altna ekilmi
yaam yeniden harekete geecek.
ubat
Austos`a.

Newroz`a

gebe,

Newroz

Crcr bcekleri haber veriyor.

haberi

doru

vermekle

nk onlar, ubat`n ortasnda crcr

bceklerini dinliyorlar.

128

HER KALP ATII

NDE BRAZ MAZLUM TAIR
Hayat ironiyi kaldrmyor bazen be
arkadam. Yaam alay etmekle e-kilecek
hale getirilmiyor. Glmekle ktlklerin
yanmzdan gemeyece-ini dnyoruz.
Olmuyor yine de. Kendimi ne kadar
kandrsam da yine de durduramyorum
kulaa sylenen gerei. Bana bir sere
hikayesi anla-trlard. Yaral bir halde
sincaplarn a-rasna den kua sincaplar
bakm, yuvalarna gtrm iyileene
kadar o-na bakmlar. Sere iyileince
gitmeye karar vermi. Sincaplar kalmasn
is-temiler, onu sevdiklerini ve isterse
yuvalarnda kalabileceini sylemiler
sereye. Ama sere onlara ben de sizi
ok sevdim. Size borluyum ama zgrlm borca veremem. Gitme-liyim
diyerek ayrlr sincaplardan. zgrln
borca vermeyen bir ser-enin hikayesine
benzer bir arkadala tantm yllar nce.
Duydum ve tan-dm nce. zini srdm baz
hatr szleri zerine. Mektuplarn okudum.
Grmeden tandm, duyduum ve izlediim
kadaryla Eylln serin bir gn kayalk bir
yamata grdm onu. Kato Marinos dann
gri kayalar arasnda Dersime giden grubun
iinde Mazlum isimli biri var dediler. Hi kimse
bana tantmadan ben sen Mazlumsun
dedim. Sen grmem gerekensin dedim. Yllar
sonra bir yol stnde, birimizin gneye
birimizin Kuzeye yn ald bir durumda

Munzur DCLE

grtk. Gzlerin dedim tpk aabeyininki

gibi. Glen gzlerin tpk onun gibi. Seni
gzlerin ele veriyor diye dnmtm. Sanki
yllarn arkadayz gibi bir dakika srd tm
yabanclmz. Sonra derin bir muhabbetin
iin ekilen szlerimiz bizi bir anda
yaknlatrmt.
Hangi arkadalar bunu baarr, kimler
bilir dakikalarla ilenen kum saatini
durdurmann verdii sevinci. Bir yol st tm
buluma.
Gideceiz
ve
kopacaz

129
birbirimizden ve yle zor ki ka yln hesabn
ksa bir zamana sdrp birbirinden ayrlmak.
Sktrlm zamanda paylaacaz tm
anlatacaklarmz.
Kk
yataki
yaramazlklarmz,
okullarmz,
arkadalarmz, gerilla olma hayallerimizi ve
imdi nasl bir gerilla olduumuzu birbirimize
ekinmeden anlattk o ksa zamanda. Hayata
kendi bak asyla ironik ele alan szleri ve
fikirleri
beni
younlatryor
dnce
frtnasna gtryordu. Gzlerinin o ince
insan ipleri, o yaprak hafifliinde ki baklar.
Hani derler ya neydi onlar oradan
savuran ey! hayatmz buralara getiren, bizi
kar karya getiren ey neydi? Konutuk
bunlar. Ondan rendim o dakikalarda
hayatnn gerillaya olmaya ne kadar layk
olduunu.
Bir gerilla nasl olur diye sordum
kendime? Ne tr zelliklere sahip olmal bir
gerilla! Kimler gerilla olabilir, kimler olmaz
diye sordum gnlerce! Tarifler buldum
kendime, yaadklarmdan ve grdklerimden
sonulara gittim. Evvela lgn gibi olmal
diyorum, fikirlerini her gn yeni fikirlerle
ykayan, kendini yakmay da uurmay da
bilen insan olmal dedim. Kaygsz ve
heyecanl olmal, her gzellikte mutluluk
karmay bilmeli, en kk frsat kullanmay
bilir dedim. Mazlum konuunca bu gerillaclk
sana yakr diye dndm. Mazlum
konuunca szleri beni Katodan uurup
gtryordu. O heyecanla konuunca ben
gerillacln
gurur
veren
insanlarn
dnyordum, Cumay, Ahmet Rapoyu,
Erdal, Zelali, ve Kendal arkadalarm. Gerilla
olmann yakt ve gerillay anlaml yapan
insanlar dnnce bir notta Mazlum iin
dtm. Katonun kayalarnn birinin zerinde

oturup uzanan yaylay seyredip konuurken

szlerimizi, gzlerimizi ve baklarmz zenle
semeye ve boa zaman geirtecek kelimeler
kullanmaktan kanyorduk.
ki ayr yne gidiyorduk. O Dersime
gidecekti bende Gneye. Birimiz hayatn
normal saylacak derecede srd gneye,
birimizde hayatn artk normalin stne kt
ve lmlerin kol gezdii bir yne gidiyordu.
Nasl bir ey ki tm gerillalar hayatn normalin
zerinde olan yerleri sever? Herkes Kuzeye,
savan iddetle ve kularn bile vurulduu
yerlere gitmek ister. Mazlum kularn umaya
yanamad topraklarda yaamak isteyen bir
sere gibi dald o topraklara. Kuzey
topraklarnn rehbersiz kuu gibiydi. Ama bir o
kadarda bilmemenin heyecann ve gizeminin
tadn karan ondan holanan bir ku gibi.
Tercihini dersim den yapmt ama k
yaklanca grup Botanda kalmt. Mazlum
Botanda, Bestada kalmay tercih etmiti.
Bestay tercih etmesi hem yaadn birazda
tahmin etmemek isteyiinden hem de savan
youn yaandn bir yerde kendini denemek
isteyiindendi. zledii gnleri bulmu gibi,
greecek meydan bulmu pehlivan gibi
dalarak tercih etmiti Bestay. Besta derin bir
deniz gibi. Daldka kendini bulduun,
daldka cesareti gelitiren, daldka hzlanan
bir balk gibi Besta denizinde yaamak. Tarihi,
mcadele
miras,
insanlar
ve
izini
brakanlaryla insan titreten ve harekete
ynelten bir blge Besta. Mazlumun tercihi
hem iyice bilince kard hem de rzgara
brakt bir dal gibi nereye deceini
bilmedii bir karard.
ivik derler ona. Yani ku, yani sere.
Kklnden kalan bir isim. Kocaman
bedeni, gr byklar ve byk szleri olan yaa

130
gelmise de, hala sere yreini koruyan ve
onu diyarlara uuran kiiliiyle ivik
denilmekten kurtulmayan bir haldeydi.
Uuan ruhu, ihtirasl yry, her an
heyecanla geirmek isteyii ve arkadala
olan sevgi gc ile o, yaamay her eyiyle hak
etmiti. O bymeliydi, umalyd diyorum
imdi. Hala yarm braktklar vard, hala
yapmak istedikleri, hala sevdikleri Daha yeni
yatan bulmu nehir gibiyken, kuatlm bir
kent, set ekilen alayan, ibadete kapatlm
mabet gibi kendinden uzaklatrlmaya
allan bir durumda braklrken kim
yetiecek onu kurtarmaya. Kim Mazlumun

yapmak istediklerini devam ettirecekti. Ama

ona gre ve onun gibi. imdi Mazlum ne
yapmak istiyordu diye sorunca kendime
sonular karmaya urayorum. Ve onu
krmadan, ona layk neler yapacam
dnyorum. Ben Mazlumun yeniden
douu olsam neler yapmalym? Kimseye
sylemesem ve paylamasam da onun iin

devam ettirecek
anladm.

ynlerini

birazda

olsa

Mazlumun yeniden douu olsanz siz

ne yapardnz? Bir ehidin en anlaml anlmas
bu deil midir? Onun yapmak istediklerini,
tamamlayamadklarn yapmak ona layk
olmak deil midir? llerimizi nasl
lmszletirebiliriz! Her gerillann, her
gerillaya yrek verenin sormas gereken ve
yapmas gereken bir yndr bu. Ve herkesin
kendini mahcup hissettii yndr de ayn
zamanda. Onlarn kahrna girmeden, kendini
yiyip bitirmektense en ufak bir abay da onlar
iin harcamak, belki
kk belki byk
admlarla da olsa onlar
takip etmek daha
saygnca deil midir?
Bir gece, bir akam ya da bir sabaha
sdrlm bir an deildir onlar. Onlar bir
mrn
izlerini
eylemlerine gizleyen,
direnileriyle
kendilerini kantlayan
birer anttrlar. Mazlum
sevgisini,
yreini
korkusuzca
yaayan,
ideallerini yaamak iin
tm bedelleri gze a-lan, insan olmaya ve
insana deer vermeye dair felsefesiyle silinmez bir tanma ulat beynimizde ve kalbimizde. Her kalp at iinde bir para Mazlum
tar yoldam. Gzlerini bu hayata
kstrende, dudaklarn susturanda ve kalbini
duyamayanlarda iyi bilsin ki imdi hepimizde
bir para Mazlum var.

131

Son vasiyetleri
Bir para kefen deildi
Kl olup savrulmak
Ve gnee ulamakt

Her gn yeni bir g balar iimde

Yrek yaramz bir kat daha
Byrken,
Yeni umutlara alan kaplar
Adna yemin ettiim
O yiitler var ya,
Tutuan tenleri bana
lkemi hatrlatr

(.Mazlumun defterinden)

Dost
Diyeceksin bir gn
yalansz
hilesiz
tek bana
bir dost geti
dlerimin yanndan
sevin anlarma yokluunu
yalnzca aclarma ortak
gzel dlerini de yanma
brakmt sessiz sakin ve usulca
akarken dlerim
gz yalarmdan
bilemedim sylemedi adn da

21 MART

TMUR FDAN