c t Lai Lt Ma, v thn tng thi nay

1. M u
Trong hai thng va qua, tc gi c duyn may c mi lm thng dch vin Vit
ng trong hai php hi ln ca ngi: mt php hi t chc ti i hc Lehigh University
trong thng by, 2008 vi ti "B o Th Lun1" tiu bang Pensylvania v
mt php hi thng tm, 2008 t chc ti tnh Nantes, Php quc vi bn ti chnh2
ni v "Tnh Khng" trong Pht gio. Sau hai php hi , tc gi tr v i sng ca
mnh thng ngy vi mt tm t xc ng v cm t su xa. mi php hi c t
Lai Lt Ma u nh du trn tm t ca mi ngi lng cm phc v vn. Bi vit ny
khng c tm tt v hai php hi m ch c ghi li lng cm xc su xa di kha
cnh Ngi l v thn tng ca th gii ngy nay. Ngoi gii thng Nobel ha bnh,
tt c mi ni trn th gii, cc v lnh o quc gia, cc trng i hc danh ting
nht u tn thn v trn qu n con ngi ca Ngi qua nhng bng tng l, huy
chng hay cng dn danh d.
Vi tc gi th Ngi l v thn tng thi nay. Ch thn tng ny khng c dng
trong ngha thn thnh ha, v Ngi lun lun ni ti ch n gin l mt v t kheo
Pht gio. Thn tng trong ngha l Ngi tht s sng cuc i n gin v bnh d,
vi hai b o t kheo, mt i gip cao su nht bn qua tt c mi ln giao tip chnh
thc vi cc v lnh o nguyn th ca cc cng quc, nh mi y chng ta c th
nhn hnh trn cc bo ch ng ti bui din kin Ngi tip v nht phu nhn
Php quc Carla Bruni trong b o t kheo v i gip nht bn. Hnh Ngi tht l n
gin bnh d nh th bn cnh v nht phu nhn Carla Bruni tht l sang trng v
chng ta c th nhn thy r n ci n trn i mi ca b Tng Thng Php quc,
chng t l b hoan h nh th no khi c bn Ngi.
Do ch thn tng y khng phi trong hng thn thnh ha, m thn tng
v con ngi n gin bnh d ca Ngi ban cho mi chng ta lng hoan h v bin
khi c sng bn Ngi, khi c nhn s bnh d v tm lng rng ln bao la ca Ngi
lc Ngi ni cu:
Cho n khi th gii v cc chng sinh cn tn ti,
Ti xin nguyn tn ti phc v cho tt c chng sinh....
i sng ca Ngi l c s bnh d v lng chn tht nh Ngi tng ni ti ln Ngi
gh thm tu vin Ganden Ling ca Dagpo Rinpoche ti ngoi Paris: "iu kh tm
nht l phi ng khun, lm vai tr gi to nh th mnh l mt v t c mt ci
g, m cho d c c ng vai tr nh th cng khng th lm mi mi, v ch mt thi
gian sau l s tr thnh v cng kh s...."

Tng ng l Lam Rim Chen Mo. Trang nh http://www.dalailamajuly2008.com/Welcome.html.

Bn ti chnh l: 1. Cn bn Trung Qun Lun, 2. Thch B Tm Lun, 3. Bo Hnh Vng Chnh Lun, 4.
Trng Hoa Tri Kin Lun. Trang nh http://www.dalailama-nantes2008.fr/site_VN/intro.php.
2

Hnh 1: B Tng Thng Php Carla Bruni-Sarkozy ti ci

lc c din kin c t Lai Lt Ma.
2. i sng bnh d v lng chn tht ca Ngi ban ra nim hnh phc v bin
trong mt th gii hin i v cng ca th k th 21 ngy nay, c th gii lao u
vo trong cuc sng tiu th v chy ua khng ngng ngh trong s phung ph v tin
nghi. c t Lai Lt Ma tng cnh co v rn dy l hnh phc khng nm trong
cc tin nghi vt cht. Bi v cng c tin nghi vt cht th chng ta cng pht trin tr
thng minh v t pht sinh nhng nhu cu v i hi tm kim v tm linh. Nu
chng ta khng nhn chn ra l nhng tin nghi vt cht khng th gii quyt nhng
vn ca tm l m th hin chnh yu qua lng bt an s hi thm cn c ca
mnh th chng ta s ch cng ngy cng lm vo nhng b tc ca i sng khi lao
u vo cc cuc chy ua hng th tin nghi vt cht. Thc vy, khi chng ta cn
ngho kh, phi u tt mt ti lo tm gii quyt nhu cu cm o th nhng s cng
thng tm l khng c c hi pht trin. Nhng khi bng c no , c nh cao
ca rng, xe c tin nghi th nhng nhu cu tm l v tm linh pht trin mnh m hn
nhiu. Thm mt iu na ta c th thy r l khi phi chu cc s kh au tinh thn th
tin nghi vt cht khng gip ta c nhiu g gim thiu cc kh au . Nhng khi
chng ta phi chu kh au vt cht hay kh au th xc th mt thi an nhin im
tnh s gip chng ta vt qua cc kh au, au n th xc d dng. Nh vy th tinh
thn quan trng hn vt cht nhiu lm, mc d cc tin nghi vt cht thc ra cng c
gip ta phn no trong i sng. Nhng trng thi tinh thn ca chng ta mi thc s
l iu chnh yu mang li hnh phc lu di.
Nh vy, khi nhn ra iu cn bn , l thc s chng ta khng cn nhiu nhn g lm
v i sng vt cht, hai ba cm n gin mt ngy v mt t qun o m thn l ,
th chng ta bt u thc s i vo con ng tm v hnh phc. Chng ta thc s cn

sn sc i sng tm linh ca mnh nhiu hn, i n nim hnh phc rt n gin

trong s tri tc vt cht v an vui ca tinh thn. y l iu Ngi thng nhn mnh:
hnh phc v an vui ca tinh thn ch c th pht trin qua lng nhn i t bi, an hng
trong nim vui sng khi mnh nhn thy nhng vic lm ca mnh gip cho nhng
ngi khc t c an vui...
Nhng th no mi l lm cho nhng ngi khc an vui... Mang li an vui cho ngi c
phi l ban cho h nhng tin bc ca ci hay s thnh cng rc r v quyn lc?
Trn thc t, chng ta nhn thy l khng phi nh vy. Tin bc ca ci danh ting
chng th ban cho mi ngi lng an vui. Bi v nu tin bc ca ci danh ting quyn
lc mang n s an vui th c l nhng v vua cha hay l cc v lnh o nguyn th
u c an vui. Trong khi ngc li, chng ta thy nhng v u thng n ng
khng yn, lo lng qu nh ngi trn l la t, hoc l lm vic qu v cng
thng n mc sinh ra bnh tt nh l au tim v tit ra nhiu cht cholesterol gy x
cng ng mch, tai bin mch mu no v bi xui.
Ngc li, chng ta s hng nhiu s an vui bn mt ngi y c hnh m li tht
l bnh d. Nh l hnh nh ti ci ca b Tng Thng Php quc khi c din kin
bn c t Lai Lt Ma.
Ch cn c sng gn c t Lai Lt Ma nhn thy c hnh v lng nhn i tht
l sng ng ca Ngi s mang li nim hoan h tuyt vi . Nhng iu t mnh mt
thy tai nghe v lng nhn i v bnh d s tr thnh nhng bi hc ghi tm khc ct
cho chng ta, lm thnh nhng bi hc thn gio3 qua cc hnh ng thc s t nhin
ca Ngi. Trong hai php hi va qua c khng bit bao nhiu nhng bi hc sng
ng m chng ta c th ghi chp li mt t sau y.
3. Lng nhn i v t bi
Trong php hi ti Saint Herblain, tnh Nantes, mt hm Ngi ang thuyt ging trn
ngai, bng ngng li v ch vo hai v nhn vin an ninh ang ng bn di sn khu
v yu cu Ban T Chc mang n hai gh ngi cho cc nhn vin v Ngi nhn
thy h ng lin tc trong my ngy php hi bo m an ninh cho ton th hi
trng. Ngi ni l hy mang cho h gh ngi c thoi mi trong vic lm ca h,
v nh th h s c u c tnh to hn lm vic c vui v v hu hiu hn. Hai
v nhn vin an ninh sung sng ngi thoi mi v rt cm n Ngi, mt c ch tuy nh,
nhng chng t l Ngi v rt quan tm n nim phc lc ca ngi khc qua
cc s tht vi t v chi tit.
Mt hm khc, Ngi c ng th trng tnh Nantes tn l Jean-Marc Ayrault mi n
ta th snh d tic chiu i. Hm y, ng th trng va mi c din vn xong, i
xung v ch ngi ca mnh trong khi c t Lai Lt Ma ln ni vi li vi khn gi.
Ngi cha kp ni g th bng nghe n o, ng th trng ko gh ngi chng ng v lnh
qunh th no m ko gh qu ra pha sau cho nn chn gh lt ra ngoi sn sn khu
3

Thn gio ngha l bi hc n t s sng ca bn thn .

v ng ta b ng nho. Khn gi thy cnh hot no ca ng th trng cng bt ci.

Lc y, c t Lai Lt Ma nhanh nhn i xung v nh ng th trng ln th
cc h v vin nng ng ng giy. Nhng Ngi cng thn chinh mang li mt ci
gh v t gia khn i, nhn xung th xem c chc khng, ri va ci
va ch ci gh v mi ng th trng "an ta!", v ni: Trong cc bui hp long trng
th ny ti thung thy khng kh qu nghim trng v hay c tm cch lm cho mi
ngi th gin vui v hn. Nhng m may qu, ln ny th ti khng cn c v nh ng
th trng chuyn i khng kh thnh thoi mi v vui hn nhiu cho chng ta. Mi
ngi li c dp ci ln v bu khng kh chuyn thnh vui v, rt l thn mt,
khng cn nghim trng nh trc
Lng nhn i v t bi ca c t Lai Lt Ma tht l vi t, nhng li tht l n gin,
khng mu m, khng c tm c to, hon ton "v tm" v "v cu", lm cho tt c
cc ngi gn gi Ngi u cm thy t nhin, tr b hn cc tm cnh tranh v ginh
git.
Con ng tu tp thc s phi l tuy to dng cng c m khng to dng cng
c, mi l thc s to dng cng c4.
l ngha ca "v tm" v "v cu" trong tt c cc hnh tr tch t cng c qua
cc hnh t bi nhn i. Tch m v tm v cu nn khng c ngi tch, khng c k
th bo cng c v d sao cng hnh hnh Thp Hi Hng ton b cng c n
mi chng sinh hu tnh. Cho nn khi chng ta bn ngi tu tp m "v tm" "v cu"
th s cm thy v cng thoi mi hoan h v cng nhau hnh tr tt c u trn
thnh Pht o.
4. Lng bnh d v chn tht
c t Lai Lt Ma i u cng tot ra mt tm thc thc s bnh d v chn tht. S
bnh d v chn tht lun c th hin qua cc cung cch i thoi v tr li d dm
ca Ngi i vi cc cu hi ca mi ngi t ra. Trong c hai php hi Lehigh
University cng nh ti Nantes, Ngi cho mt khong thi gian tr li cc cu
hi, v nhng cu tr li ca Ngi chng t tm thc bnh d v chn tht ca Ngi.
Mi ngi, ai cng v cng thn tng v thnh ha c t Lai Lt Ma. i khi
nhng cu tr li ca Ngi xa nhng cch nhn qu xa vi v c t Lai Lt Ma.
C mt cu hi rt th v c t ra nh sau: "Tha Ngi, c khi no Ngi mt lng
kin nhn khng (His Hollines, have you ever been loosing your patience) ?". c t
Lai Lt Ma mm ci v tr li cu hi y qua mt cu chuyn c thc v Ngi.
c t Lai Lt Ma k li: "Ti c tng quen bit mt v ph n ngi M v l mt nh
bo ca ca t Nu c Thi Bo (New York Time). B ta rt thch Pht gio v hnh
tr theo Pht gio. Mt ln, b y n gp ti v hi: Khi ra i th Ngi li cho
chng con mt ci gia ti g? (What legacy you leave to us when you depart from this
life?). Ti tr li cho b l ti khng cn phi ngh v gia ti li, v nh th khng
4

Cng ngha trong kinh Kim Cang.

ng vi gii nguyn ca ti, m ti ch hnh tr o. Ri b ta li hi cu y trong vi

ln khc, v ti cng tr li thm na y nh vy. Sau b li n v t mt cu hi
nh th, nhng theo mt kiu khc, v lc th ti khng gi c bnh tnh na
(nguyn vn: and I lost my temper)5".
Ton hi trng bt ci ln m trc cu tr li tht d dm ca c t Lai Lt
Ma. Cu tr li tht bnh d v chn tht, thng thn n lm ngi nghe i khi cm
thy thy ng ngng, hn nhin v th v trc s chn tht , ("v ti khng gi
c bnh tnh ...and I lost my temper").
Ti cng m bng ci ln trc my vi m. y, bn c thc s cn phi sng
ngay ti hi trng lc mi hiu c cung cch tr li ca Ngi, mi nhn thng
c vo tm bnh d v d dm ca Ngi. Mt s chn tht t nhin thng thn khng
h mang ci tm ch trch ngi i din, v nht l khng t thn thnh ha hay ng
vai thnh thin, ni l mnh khng bao gi mt bnh tnh. Cu tr li ca Ngi ch nh l
mt li nhc nh thng yu: hy ng chp trc nh th, v nh vy l si ngc. Nh
ngi m mng yu a con di dt ca mnh: sao con li di ngc th, u cn phi
lo lng nh vy....
5. Lng tn trng v ha hi vi cc tn gio khc
Gia lc th gii i vo trng thi phn ha trm trng. Trc s chia cch v bo
ng tn gio qua nhng hnh ng ca mt nhm qu khch Taliban t cht n
tn ph tng Pht ln, cao 150 b anh v c xa n 1700 nm trong vng ni Hindu
Kush ca Afghanistan, c t Lai Lt Ma vn ku gi s tn trng v ha hi tn
gio. Ngi vn thng tranh u cho Hi gio v lun lun tuyn b: "Tuy c cc khc
bit, nhng tu chung, tt c cc truyn thng tn gio u c cng mt cn bn, l
ku gi pht trin lng thng, lng nhn i n tt c mi ngi".
Trong c hai php hi va qua, c t Lai Lt Ma u tha thit ku gi pht trin lng
tha th v ha hi tn gio, tn trng tt c cc truyn thng tn gio khc nhau. mi
ni, Ngi lun lun khuyn bo hy tn trng v thng cm ln nhau. c t Lai Lt
Ma khng bao gi khuyn khch ai ci o. Ngi lun lun ni, hy gi truyn thng tn
gio gia nh ca qu v, v trnh gy ra nhng s xo trn, ri lon tm linh. Nht l
khi vo lc cui i, trong tnh trng lm chung m b khng hong ngun ci tm linh
(identity crisis) th l mt iu rt nguy him cho thn thc ngi cht.
in hnh nht ca lng tn trng v ha hi ny l cu chuyn c t Lai Lt Ma
thng k trong cc php hi. Ngi ni: "Ti c quen bit mt ngi bn u M tu trong
truyn thng Thin Cha Gio ca ging tu Phan Xi Canh, mt ging tu kn v thng
hay nhp n tu, trm t mc tng (thin theo li Thin Cha Gio). Mt hm, trong
lc ni chuyn, ti hi thm l khi ng nhp n tu nh vy mc tng th ng thin
nh v iu g? ng ta ni rng ch thin nh v lng nhn t (nhn i-t bi)6. Ti
5

Theo cun sch "Un simple moine : Le Dala-Lama racont par ses proches" ca Dborah Hart Strober th mt
nhn chng k li l c t Lai Lt Ma tr li b ta l "Ti ngh l b ngu xun (I think you are stupid)".
6
Php ng l misricorde, misricordieux, Anh ng l graciousness, mercy, merciful.

tht l thch th nhn ra rng cn bn ca cc tn gio vn l lng t bi. Sau mt thi

gian quen bit v trao i cc kinh nghim tu tp, ng ta cng ngy cng thch v Pht
gio. Ri n mt hm, ng n gp ti ni rng, tha Ngi, ti by gi ang tm hiu
v Tnh Khng. Ti bn ci v ni vi ng ta: y khng phi l chuyn ca ng (that
is none of your business)".
c t Lai Lt Ma gii thch l v ng ta t xa n gi vn tu trong truyn thng tn
gio hu thn, ngha l t trng tm trn lng tin vo ng Thng Ton Nng.
Nu by gi tm hiu vo Tnh Khng ca Pht gio s phi loi b nim v lng tin
vo ng Thng , v Tnh Khng ng ngha vi Nhn Qu v Duyn Khi, ni
rng khng c ng To Ha no sinh ra mi s vt, m tt c ch l do nhn duyn,
ty thuc vo nhau m khi sinh. Nu tm hc thm nh th, ng ta s c nguy c b
mt lng tin vo Thng v s lm vo tnh rng ri lon tm linh, l mt iu rt
nguy him cho ngi tu s.
Nhng iu cc k hay y l c t Lai Lt Ma kho lo tr li mt cch tht l
d dm v bnh d: "y khng phi l chuyn ca ng (that is none of your business)".
V Ngi ci ph ln tht l thoi mi.
6. Tm siu th gian v khng mng n quyn li chnh tr
Trong mt chng trnh bnh lun chnh tr mi y xy ra trn i truyn hnh France 2
ti Paris, Php quc, nhn lc thi s ang nng bng v vn Th Vn Hi Quc
T7 ti Bc Kinh, lin h c n s bt tn trng nhn quyn ca v n p Ty Tng
ca Trung Cng, mt bnh lun gia chuyn mn v ni ting ca Paris phn tch l
do ti sao Trung Cng li s hi c t Lai Lt Ma nh th.
ng ta gii thch cn k l do ti sao m Trung Cng li s hi v nht nh khng
chu cng nhn quyn t tr ca Ty Tng (Tibet autonomy), mc d c t Lai Lt
Ma ch xin c c quyn t tr v chp nhn gii php Ty Tng vn thuc v nc
Trung Cng ch khng i c lp thnh quc gia ring r. l v mt l do ch yu:
c t Lai Lt Ma khng mng n quyn lc th gian. Ngi ni rng mt khi c
cng nhn quyn t tr, c t Lai Lt Ma s t chc nguyn th ca chnh ph Ty
Tng v thit lp mt chnh quyn hon ton t do dn ch qua nhng cuc bu c
quc hi v Th Tng Ty Tng. Cn Ngi th s t mnh rt lui v cng v mt tu s
Pht gio n thun v chuyn hnh tr m thi.
Trung Cng vn l mt nc t cn bn iu hnh trn s thng tr bng n p phi
dn ch. Nhng ln chnh quyn Trung Cng n p m mu trn chnh ngi dn
ng bo ca h nh v biu tnh ca Thin An Mn nm 1989 chng t iu .
Ngay c trong ln Th Vn Hi va qua, ngi ta cng c th thy r s iu hnh ca
Trung Cng t ton din trn h thng qun i v cng an gi s thng tr trn
dn chng v p t quyn hnh. Trn cc i truyn hnh, chng ta thy cnh cc
7

Olympic Games.

ngi dn oan ku khc v b tc ot nh ca lm Th Vn Hi m khng c bi

thng tha ng.
Do chnh quyn Trung Cng rt s hi lng tn trng dn ch khng mng n
quyn li chnh tr ca c t Lai Lt Ma. V bnh lun vin trn i truyn hnh
France 2 cn ni rng, vi c hnh v tinh thn siu th gian, khng mng n quyn
li chnh tr, nu c t Lai Lt Ma thc hin c quyn t tr Ty Tng s lm khi
sc li phong tro tranh u cho dn ch ti Trung Cng, li ko theo cc phong tro
i quyn t tr khc ca cc vng Tn Cng, vng x Hi, vng Trng tc v Ni
Mng. Mt v t Lai Lt Ma tr v c x Ty Tng t tr, tranh u xy dng cho
nn dn ch ca Ty Tng v khng mng n quyn li chnh tr s c tt c cc
sc dn Trung Hoa hng v v chim ngng, t s khi sc nhng phong
tro tranh u cho t do dn ch mnh m hn c phong tro Thin An Mn nm 1989.
Nh th, mi l iu Trung Cng s hi, c t Lai Lt Ma v cc c hnh ca
Ngi, hn bao gi ht.
7. c t Lai Lt Ma, v thn tng bnh d trong lng chng ta
c t Lai Lt Ma l v thn tng ca thi i chng ta, ci thi i m nhng gi tr
ca lng nhn i, ca lng v tha b i sng tiu th v vt cht y vo qun lng.
Thi nay, tt c u hng s sng v lng v k, cho c nhn ca ring mnh. Gia
nh, cha m, con ci u quay cung trong cuc sng chy theo ng tin v s thnh
cng danh ting.
Th nhng, cho d sng trong tro lu tiu th v vt cht , nhn cch ca Ngi
sng chi qua b o tu bnh d v i gip nht bn c hu. Ngi ni bt ln qua i
sng bnh d v lng chn tht ca mnh khi i khp ni trn th gii thuyt php v
tranh u cho nhn quyn, cho lng nhn i, lng v tha v tha th.
Mi ni u hng v c t Lai Lt Ma vi lng thnh knh v bin v chia s s
tranh u bt bo ng cao qu ca Ngi.
Mt ngi bn tng hi ti: "Ti sao anh khng ng gp, lm cha, in kinh sch
cho Pht gio Vit Nam m li lm vic tch cc v tu tp tch cc theo truyn thng
Mt tng Ty Tng v sng knh c t Lai Lt Ma?" Ti tr li: "Pht gio ging dy
gio l v hnh tr t gic ng. Ni u c ng gic ng th mnh hng v ni
tu tp. Ngy xa c Pht Thch Ca thnh o v tt c chng ta by gi u tu tp
php ca Ngi. Bng chng l chng ta lun lun tng c Thch Ca l v bn s qua
cu Nam M Bn S Thch Ca Mu Ni Pht. c Thch Ca cng l ngi n ch c
phi l ngi Vit Nam u? L ngi x no, u phi l iu ta nn phn bit, t Hu
Nng ngy xa c ni: Pht tnh u c phn bit nam bc".
Ln khc bn ti bo l, c ngi ni mt cu nh sau: "Ti tu theo truyn thng Vit
Nam v khng thch hp truyn thng Mt tng Ty Tng vi cc mu sc sc s hoa
ho hoa si, v hi ti ngh sao v cu ny". Ti tr li: "Mt ln na, tu hc Pht gio

l t gic ng, do gic ng l iu chnh yu ch khng nn mc kt vo nhng

mu sc ri qun mc ch chnh l gic ng. Do , tuy mu sc hoa ho m c
gic ng th c tu theo thi, khng nn ch v kt thy ci mu sc m b ci ct li l
gic ng bn trong. Cn nu khng c mu sc hoa ho m li bn trong khng c gic
ng th tu theo cng u c ch g. Tm li, gic ng mi l chnh yu, ng quan tm
n chuyn ph (mu sc) m qun i l mnh ang i tm v gic ng. Khng nn b
ngn ngi v chuyn ph . V li, theo ti bit th chnh ngi ni cu khng thch
mu sc hoa ho cng tu theo c Bn S Thch Ca Mu Ni Pht, m li qun rng
chnh bn s ca mnh l ngi n v mc qun o hoa ho ca ngi n thi
xa, v nh th t mnh mu thun vi chnh lp lun ca mnh.
V s thc th khng th no ph nhn: c t Lai Lt Ma l v thn tng ca thi
nay. Th gii hng v v thn tng khng v thn thnh ha, m do s ban pht
nim vui hnh phc khi c gn Ngi v sng vi nhn cch cao qu y c hnh,
nhng li tht l bnh d v chn tht ca Ngi.
Khng Qun
27 /08/2008