Univerzitet u Sarajevu

Prirodno-matematiki fakultet
Odsjek za biologiju

Ljudske rase i problemi

njihove definicije- klasini
i savremeni koncept
rase"

POPULACIJSKI BIODIVERZITET LJUDSKIH

POPULACIJSKI BIODIVERZITET LJUDSKIH
RASA
RASA
Porijeklo i priroda rasnog biodiverziteta
Grupna bioloka promjenljivost recentnog ovjeka na nivou
rasa permanentno zaokuplja posebnu pozornost razliitih
nauka ali i u krugu obinih radoznalaca.
U opebiolokom smislu,
rasa je taksonomska kategorija izmeu (nieg) varijeteta
(varietas) i (hijerarhijski vie) podvrste (subspecies).
U opisu infraspecijske promjenljivosti, to je kategorija
zooloke nomenklature, dok u botanici odgovarajui rang ima
sorta. Savremena bioantropoloka definicija, meutim pod
rasom podrazumijeva sistem srodnih ljudskih populacija
osobene genetike strukture, koja se prepoznatljivo razlikuje
od one u drugim istovjetno definisanim-ljudskim skupinama.

Sociobioloko
Sociobioloko jedinstvo
jedinstvo evolucije
evolucije ovjeka
ovjeka je
je uvjetovalo
uvjetovalo jednu
jednu od
od
krucijalnih
krucijalnih specifinosti
specifinosti ljudskih
ljudskih rasa
rasa za
za razliku
razliku od
od animalnih,
animalnih,
one
one nisu
nisu tranzicijske
tranzicijske jedinice
jedinice procesa
procesa nastajanja
nastajanja novih
novih vrsta.
vrsta.
Antropogeni
Antropogeni faktori
faktori
su,
su, naime,
naime, u
u tolikoj
tolikoj mjeri
mjeri transformisali
transformisali ope
ope bioloku
bioloku ulogu
ulogu ii
funkciju
funkciju genetike
genetike varijabilnosti
varijabilnosti da
da je
je kultura
kultura postala
postala najmonija
najmonija
forma
forma prilagoavanja
prilagoavanja ljudske
ljudske vrste
vrste ivotnoj
ivotnoj sredini.
sredini.
Dostignua
Dostignua civilizacije
civilizacije favorizuju
favorizuju bogatsvo
bogatsvo
mogunosti
mogunosti ii formi
formi osiguranja
osiguranja ivotne
ivotne egzistencije
egzistencije ii time
time
poveavaju
poveavaju ansu
ansu razliitih
razliitih genotipova
genotipova u
u formiranju
formiranju genskog
genskog
fonda
fonda narednih
narednih generacija.
generacija.
Na
Na taj
taj nain,
nain, kulturni
kulturni
progres
progres je
je istovremeno
istovremeno omoguio
omoguio ii bioloko
bioloko jedinstvo
jedinstvo ljudske
ljudske
vrste
vrste ii izrazitu
izrazitu varijaciju
varijaciju ii polimorfizam.
polimorfizam. U
U ovom
ovom integralnom
integralnom
kompleksu
kompleksu progresivno
progresivno se
se kumulira
kumulira njena
njena posebno
posebno bitna
bitna
osobenost-specijalizacija
osobenost-specijalizacija za
za despecijalizaciju.
despecijalizaciju.

Najmarkantnija rasna obiljeja predstavljaju

adaptacijske uspomene iz prethodnih etapa
hominizacije, u kojima su djelovali opi faktori evolucije
a posljedica su selektivne prilagodbe na razliite
komplekse uticaja ivotne sredine.
Budui da egzistencijalni prirodni resursi
nisu homogeno distribuirani po cijeloj Planeti, genetiki
sastav razliitih populacija ljudske vrste adaptirao se na
vrlo heterogene ivotne uvjete.
Moe se zakljuiti da su najuoljivije spoljne
rasne osobenosti imale ili imaju naglaen adaptivni
znaaj.
Njihove odgovarajue varijante i cjeline bile su
selektivno snano podravane u razliitim uvjetima
insolacije, temperature, vlage, ishrane i niza drugih
inilaca.

Boja
Boja
koe
koe
Boja koe je najupadljivija superficijelna rasna osobenost, koja
je, obino, uvaavana kao jedna od najznaajnijih pokazatelja
distinkcije rasa.
Poznavanje njenog funkcionalnog
znaenja u opem koadaptivnom sistemu ovjeka, meutim,
daleko je ispod te razine.
Prostornogeografska distribucija slabe i jake pigmentacije ljudskih skupina
argumentira pretpostavku da tamna put predstavlja prilagodbu
na intenzivnu insolaciju i vedro nebo, a da svijetla ima adaptivnu
prednost u oblastima prohladne klime sa mnogo magle i oblanih
dana.
Takvu hipotezu predstavlja i Glogerovo pravilo,
prema kojem su ivotinjske jedinke iz populacija tropskih, vlanih
oblasti obino intenzivnije pigmentirane nego one iz hladnijih i
sunijih dijelova areala istih i srodnih vrsta.

Najtamnoputiji savremeni ljudi ive izmeu Sahare i

Najtamnoputiji savremeni ljudi ive izmeu Sahare i
afrikih tropskih kinih uma, a izrazito su pigmentirani
afrikih tropskih kinih uma, a izrazito su pigmentirani
stanovnici Melanezije, Nove Gvineje, June Indije i
stanovnici Melanezije, Nove Gvineje, June Indije i
autohtoni Australci.
Centri radijacije
autohtoni Australci.
Centri radijacije
leukodermije ili blondizma su u Sjevernoj Evropi, koju
leukodermije ili blondizma su u Sjevernoj Evropi, koju
karakteriziraju klimati sa malo sunanih dana, posebno
karakteriziraju klimati sa malo sunanih dana, posebno
u onim podrujima koja su bila zahvaena
u onim podrujima koja su bila zahvaena
pleistocenskim oledbama. Mongoloidne populacije se,
pleistocenskim oledbama. Mongoloidne populacije se,
meutim, ne uklapaju u ovu opu sliku; ameriki
meutim, ne uklapaju u ovu opu sliku; ameriki
Indijanci (sub)tropskih krajeva su neznatno tamniji od
Indijanci (sub)tropskih krajeva su neznatno tamniji od
svojih srodnika iz umjerenih i hladnih predjela, a
svojih srodnika iz umjerenih i hladnih predjela, a
sibirski palemongoloidi i Eskimi imaju neto vie
sibirski palemongoloidi i Eskimi imaju neto vie
pigmenta nego to bi bilo primjereno njihovom
pigmenta nego to bi bilo primjereno njihovom
podneblju. Jedno od prihvatljivih objanjenja tog
podneblju. Jedno od prihvatljivih objanjenja tog
fenomena moglo bi biti u vezi sa klimatskim prilikama
fenomena moglo bi biti u vezi sa klimatskim prilikama
arktike oblasti, gdje je preteno suho i rijetko oblano
arktike oblasti, gdje je preteno suho i rijetko oblano
sa bljeteom insolacijom.
sa bljeteom insolacijom.

esto se postavljaju pitanja funkcionalnog paralelizma u

adaptivnoj ulozi preplanulosti svijetloputih i trajne tamnoputosti.
Kao to je poznato, insolacijski inducirana
pigmentacija kod osoba svijetle puti ima zatitnu ulogu
prevencije bolnih opekotina.
UV dio spektra
ozljeuje ive povrinske slojeve koe, a preplanulost inducira
zatitno deponovanje pigmenta u elijama pokoice i
zadebljavanje njenog ronog sloja.
Roni sloj apsorbuje UV zrake i
sprijeava njihov prodor u dublje-ive stanice, pri emu je
efikasnost te zatitne funkcije u direktnoj srazmjeri sa stupnjem
pigmentacije.
Takva
uloga inducirane pigmentacije je idioadaptacijske prirode dok
trajna pigmentiranost ima evolutivno-adaptivno znaenje.
Relativno vea adaptivna vrijednost svjetlijih nijansi
koe u podnebljima sa malo sunanih dana takoe nije
pouzdano utvrena, a pretpostavlja se da bi mogla biti u vezi sa
stimulaciom sinteze antirahitinog vitamina D u ivim
elijama.
Tamna put odbija
svega 10-20% vidljivog dijela spektra, tj.znaajno manje nego
svijetla (40-50%) to poveava toplotno optereenje.

Postoje argumenti koji podravaju i pretpostavku da je

poveana pigmentiranost takoer bila favorizovana i u
vezi sa rakom koe.
On je ei meu
svjetloputim osobama a u istoj kategoriji ee se
javlja na dijelovima koe koji su neposredno
eksponirani suncu.
S druge strane,
smanjena osjetljivost osoba svijetle puti na nazebe i
upale zglobova mogla je biti faktor poveanja
adaptivne vrijednosti onog fenotipa u hladnijim
podnebljima.
Smatra se da je esto pominjanja hipoteza o
zatitnoj obojenosti kao adaptaciji tamnoputih
lovakih plemena na uvjete sjenovitih uma- na razini
neutemeljenih spekulacija.

Forma
kose
je i do recentnog doba odrala svoj primarni adaptivni
znaaj; vunasta, spiralna, kutrava i kovrdava kosa
pripadnika tropskih populacija efikasnija su zatita
mozga nego to su npr. prava i valovita kosa.

Konstitucija i oblik
Konstitucija i oblik
tijela
tijela
takoer mogu imati posebno naglaen adaptivni
znaaj. Posmatranjem globalne distribucije tipova
konstitucije, dimenzija i oblika tijela kod ivotinja je
zapaeno nekoliko opih karakteristika njihove
specijalne varijacije.
Prema Bergmanovom pravilu, jedinke
vrsta koje ive u hladnijim krajevima obino su
prosjeno krupnije od svojih srodnika iz toplijih krajeva.
Alenovo pravilo se odnosi na
pojavu da su istureni dijelovi tijela (udovi, ui, rep, itd.)
u hladnijim dijelovima areala iste ili srodnih vrsta
obino krai u odnosu na ope tjelesne dimenzije. Obje
ove pojave su u funkciji uvanja toplote.

U proporcionalnom razvoju organizama

povrina raste po kvadratnoj, a zapremina i
masa po kubnoj potenciji linearnih mjera.
Manja povrina odaje relativno manje
toplote po jedinici mase pa selektivnu
prednost u razliitim podnebljima imaju
kontrastno drugaiji fenotipovi.
Karakteristini kvantitativni odnos tjelesne
mase i visine u pojedinim dijelovima
sveukupnog svjetskog stanovnitva daje
veoma indikativne podatke o moguim
vezama izmeu klimatskih prilika i tjelesne
konstitucije.
Neki primjeri najvieg (Vatutsi176cm) i najnieg (Pigmeji-142cm) rasta u
ljudskoj populaciji pokazuju da
stanovnitvo vrelih i otvorenih
predjela spada u kategoriju najveih
iznosa tog koeficijenta iako je njihova
adaptacija ila u dva razliita pravca; oni
naginju ka visokom i suhonjavom stasu ili,
jo ee niskom stasu i vitkoj konstituciji
(srazmjerno malog tijela i izduenih
udova).

Vatutsi

Autohtoni stanovnici hladnih oblasti su najee

korpulentni- iroki, krupni i teki, odnosno zdepasti i
demekasti, a skloni su i nagomilavanju potkonog masnog
tkiva.
Salo u tropskim krajevima poveava opasnost od toplotnog
iznurivanja. injenica da odjea savremenog ovjeka odrava
odreenu mikroklimu i na veoma niskim temperaturama ne
znai da na individualnu adaptabilnost ne utie i tjelesna
konstitucija. Naroito ne treba zanemariti ni injenicu da je
adaptivnost evoluciono dinamina kategorija. Takoer se
pretpostavlja da termoizolaciona svojstva potkone masnoe
objanjavaju i strukturu mongoloidnog lica. U hladnim
oblastima tijelo je zatieno, a lice moe da bude eksponirano
izrazito niskim temperaturama. Pripadnici veine populacija iz
centra radijacije mongoloida ivi u klimatima niskih
temperatura, otrih mrazeva i jakih vjetrova, pa njihova
spljotena i dobro popunjena lica imaju manju relativnu
povrinu; otpornija su na ozebline negp mrava lica istaknutih
crta. Adaptivni znaaj takvih svojstava potvruje i primjer
skandinavskih laponaca koji su konvergencijom stekli mnoga
mongoloidna obiljeja.

Fizioloka
adaptacija

Fizioloka adaptacija je jedna od nezaobilaznih komponenti sistema

odravanja homeostaze ljudskog organizma.
Komparativna fizioloka istraivanja
diferencijacije rasa najee su obuhvatala karakteristine
elemente adaptacije na klimatske prilike, a posebno na temperaturu
i vlanost.
Naga osoba
toplotnu ravnoteu sa svojom okolinom uspostavlja na 27-30C van
toga raspona se ukljuuju odgovarajui homeostatski fizioloki
procesi.
Iznad 30C poinje znojenje, a ispod 27C
drhtanje. Ovakve fizioloke posljedice ima i pojaana fizika
aktivnost, a pokrivanjem i utopljavanjem se postiu adekvatni
kompenzacijski efekti. Eksperimentalno je dokazano da ameriki
crnci, uz slinu konstituciju, istovjetne uvjete okoline i jednak fiziki
rad, relativno izdrljivi na sparini, a bijelci u vreloj i suhoj klimi.
Na vrelom i vlanom
vremenu, crnci, uz niu tjelesnu temperaturu i puls, gube za oko 5%
manje tjelesne mase po satu fizike aktivnosti dok je situacija
obrnuta u vrelim i suhim pustinjskim uvjetima.

Na oko 23C neodjeven bijelac, u prosjeku ima

temperaturu rektuma oko 36C, glave oko 34,5C,
trupa oko 34C, aka oko 30C i stopala oko 25C.
Kada se udovi rashlade do oko 5-10C
opticaj krvi se intenzivira pa ne dolazi do smrzavanja
eksponiranih dijelova tijela.
U tom pogledu postoje izrazite meupopulacijske
razlike.
Zabiljeeno je da
neodjeveni autralski domoroci mogu spavati i na
temperaturama na kojima prosjean bijelac dre,
iako ima primjetno toplije udove.
Vii bazalni
metabolizam Eskimima omoguuje produkciju vie
toplote, a smatra se da je pojaan krvotok u
uronjenim dijelovima tijel (u hladnu vodu) kod njih
takoer genetiki determinisan.
Slina
pojava je zabiljeena i kod pripadnika plemena
Alakaluf koji ive u surovim uvjetima hladne i

Ostali oblici
adaptacije
Ostali oblici adaptacije su superficijelno tee uoljivi, iako su mnogi od
njih imali znaajnu ulogu u kreiranju mnogih bitnih crta rasne i ope
meupopulacijske diferencijacije ljudskih grupa.
Tako je neporeciva pretpostavka da je odabiranje putem
razliitih bolesti i njihovih pandemija moglo biti izuzetno efikasan
kreator karakteristinog genetskog sastava odreenih populacija.
Isti geni na jednom kraju
svijeta mogli su poveati adaptivnu vrijednost svojih nosilaca, dok su u
drugom stvarali izrazite predispozicije za neku bolest. Tako, na primjer,
otpornost na malarinu groznicu koindicira sa tamnom pigmentacijom, a
razliita ishrana favorizuje odreene tipove konstitucije; selektivni
inilac moe biti i nedostatak izvjesnih elemenata u zemljitu. Fizike
osobenosti stanovnitva jugoistone Azije mogle bi biti u vezi sa
dominacijom pirinane ishrane, a zdepasta i demekasta konstitucija,
sklona gojaznosti, u sjevernoj Aziji i nekim dijelovima Evrope je,
vjerovatno adaptilnija na nepovoljnu i neravnomjernu dinamiku ishrane.
Miiavost i ilavost takoer predstavljaju komparativnu prednost
pripadnika lovakih plemena. Pretpostavljena uloga spolnog odabiranja
sasvim je neizvjesna, iako ga seksualni promiskuitet u svim oblicima
socijalne organizacije, nesumnjivo, podrava.

Neadaptacijski
faktori
Neadaptacijski faktori takoer su mogli u znaajnoj mjeri uestvovati u
formiranju karakteristinih genskih fondova osobenih ljudskih skupina i
populacija.
Meu njima je svakako najefikasniji genetiki drift, koji na nekoj od
kljunih etapa formiranja genskog fonda naredne generacije, sasvim
sluajno, odreuje relativno uee pojedinih gena. Njegovim
djelovanjem, posebno u uvjetima reproduktivne izolacije, objanjavaju
se esto drastine meupopulacijske razlike u frekvenciji odreenih
adaptivno neutralnih osobina koje nastaju sluajnim formiranjem
genskog fonda pojedinih izolata i migrirajuih grupa. One, po principu
osnivaa konstituiu genske fondove novih (sub)populacija,
genetikog sastava koji u manjoj ili veoj mjeri odstupa od aktuelnog
stanja u matinoj populaciji. Tom igrom sluaja u zahvaenim malim
populacijama moe doi do fiksiranja izuzetno visoke ili niske
frekvencije odreenih gena.
I genetiki drift i izolacija utiu na formiranje
karakteristinih skupina balansiranih sistema gena, koje, u daljem
konstituiranju genskog fonda populacija, mogu biti izloeni
heterogenim kompleksima inilaca prirodnog odabiranja,a u pravcu
poveanja ope adaptiranosti uvjetima ivotne sredine. Dokazano je
da temeljna i sredinja svojstva ljudske vrste razum i inteligencijanisu ni rasno ni populacijski ograniena.

Kontroverze klasifikacije
ljudskih rasa
Prvi poznati pokuaji klasifikacije potiu jo od starih
Egipana koji
(na osnovu boje koe) razlikuju 4
ljudske rase.
Prve nauno zasnovane opise rasa opisali su
biosistematiar Line i antroplog Blumenbach (1775).
Prema boji koe oni razlikuju: kavkasku (bijelu),
mongolsku (utu), etiopsku (crnu), ameriku
(crvenu) i malajsku (mrku) rasu.

Uoljivo je da ljudi mogu imati razliite varijante forme

kose
( glatka, ravna, talasasta,
kovrava itd.), boja kose (plava, pepeljasta, smea,
crna, crvena), forme nosa (izboen i uzak, irok i
pljosnat, orlovski i sedlast), oblik usana (tanke,
debele, ispupene), tjelesne visine (visoki, niski,
patuljasti), oblik lobanje (duguljasta, okrugla).
Kada bi varijacija ovih svojstava ispoljavala visok
stepen meusobne korelacije, tipoloke klasifikacije
rasa, prema takvim kriterijima bi mogle biti
prihvatljive i daleko pouzdanije. Meutim, poto takve
veze u veini relacija nisu prisutne, prema svakoj od
pomenutih osobina se dobija specifina tipologija.

Takoer treba naglasiti da sva grupna svojstva u sveukupnoj

ljudskoj populaciji ispoljavaju kontinuiranu promjenjivost i da
nijedna klasifikacija ne moe obuhvatiti cjelokupni obim i
sve segmente njihove varijacije. Drugim rijeima, u svim
pokuajima populacijske diferencijacije po pojedinim
osobinama ili njihovim kompleksima javljaju se ue ili ire
kategorije koje nije mogue argumentovano svrstati ni u
jedan od izdvojenih tipova.
U dosadanjoj praksi one su obino definirane
kao rasne manjine, rasni sitni i sl.
U svim tim klasifikacijama rasno tipini primjeri su
veoma rijetki, a stvarne populacije se sastoje od prelaznih
formi. to je manji broj izdvojenih rasnih skupina sve
vei dio ovjeanstva nije mogue utemeljeno svrtati u
njihove okvire.

Savremene klasifikacije rasa takoer polaze od

odabranih klasinih kriterija, ali uvaavaju i rezultate
niza novijih metoda u analizi meugrupnih biolokih
slinosti i razlika.
U toj oblasti posebno se uvaavaju odgovarajui
pokazatelji biohemijsko-fizioloke nasljedne varijacije,
prostorno-vremenskih (antropogeografskih) i srodnikih
(genetikih i filogenetskih) veza i odnosa te podaci o
potomstvu razliitih kombinacija rasno mjeovitih
brakova, itd.
Savremena bioantropologija, dakle, naputa klieizirani
koncept rase, tj. bioloku (genetiku) populaciju sve
ee uvaava kao osnovnu jedinicu grupne posebnosti,
a tzv. rasne razlike tretira kao populacijsko-genetike
osobenosti.

Ipak, iz isto praktinih razloga i zbog milenijske

ukorijenjenosti, u iroj upotrebi je jo uvijek uobiajeno
svrstavanje savremenog ovjeanstva u tri velike
rasne skupine:
bijelci (evropska, evrop/e/idi, kavkazoidi),
crnci (afriko-australska, negr/o/idi) i
uti (azijsko-amerika, mogoloidno-indijanska,
mongol/o/idna).

Ova podjela se temelji na najuoljivijim i

najgrubljim spoljnjim rasnim obiljejima, a
svaka pomenuta grupa obuhvata niz
podgrupa, loza, rasa i podrasa.

Prema klasinim opisima, za evropeidnu

skupinu je karakteristina svijetla koa ( od
svijetloute do do tamnosmee), tankodlaka i
blago valovita kosa, jaka tjelesna dlakavost,
relativno uzak nos i tanke usne.
Tipini predstavnici mongoloida obino su
ukaste do smee (kod Indijanaca i
bakrenaste) koe, crne ili tamnosmee kose,
ravne i vrse dlake, slabe tjelesne dlakavosti, a
snanih kostiju lica- istaknutih i spljotenih
jagodica.
Posebna osobenost im
je tzv. mongolsko oko specijalno nasljedno
svojstvo to se ispoljava u odebljalom naboru
gornjeg onog kapka, koji prekriva unutranji
ugao oka, dajui mu bademast oblik i stvarajui
utisak kosine.

Posebno treba naglasiti da u svakoj od pomenutih velikih

rasnih skupina postoje populacije (rase) koje bi po svakom
od opisanih karaktera mogle biti tipiniji pripadnici neke od
ostalih skupina, ak i od njihovih, nesumnjivo, pripadajuih
predstavnika.
Tako, naprimjer, dio
bijelaca indijskog podruja ima tamniju kou nego
pripadnici nekih afrikih crnakih plemena.

Biasutijeva
klasifikacija rasa
Biasutti (1955) klasifikuje rase prema prihvatljivijim
kriterijima, posebno respektirajui prostornogeografske, mogue filogenetske i genetike
pokazatelje meugrupnih relacija.
Na osnovu tih i nekih drugih polazita,
ovaj autor i njegovi sljedbenici diferenciraju velike
primarne i sekundarne skupine rasnih oblika.
Prema njima, velike primarne skupine su
ekvatorska i borealna (sjeverna), a sekundarne
subekvatorska i pacifino-amerilka. Unutar tih skupina
oni razlikuju ue kategorije: grana (4), loza (16),
rasa (52) i podrasa.

Primarni rasni
Borealni oblici
oblici
negroidi
mongoloidi

Komplesija
/svojstvo

Ekvatoraki oblici

Koa

Tamnosmea do crna

Varijabilno tamna

ukastosmea

Varijabilno depigmentirana

Oi

tamne

crne

Tamne, prorez ukoso

Varijabilno depigmentirane

Kosa

Tamna,
valovita
blago kovrava

Dlakavost

Osrednja do jaka

Odsutna i na licu

Stas

srednji

Varijabilan izmeu
ekstremiteta

Konstitucija

Preteno leptosomna

Zdjelica srazmjerno uska

brevilinealna

Heterogena,
srazmjerno iroka

Lubanja glave

Manje zapremine

Male zapremin

velike

Duguljasta ili kratka

Lice

iroko

Jagodice veoma izraene

Jagodice jako spljotene

istaknute

Nos

Nizak i irok

Kratak i spljoten,nosnice Slabo istaknut

raitene

Osrednji,
visok,uzak,poneksad kukast,
nosnice nisu rairene

Usta

Usne iroke

Usne debele

Usne osrednje debele

Vilice

Izraena prognatija

Brada istaknuta

Profil

konveksan

Ortognatski

australoidi

Evropeidi

ili Crna, kovrava, esto Crna ili tamnosmea,ravna i Varijabilno depigmentirana

uskih zavoja i spiralna
tvrda
do crna, tanka , ravna
valovita ili kovrdava

Slaba i na liocu
dva Srednji do nizak

Osrednja do jako izraena

Srednji do visok

zdjelica

i -

Komplesija
/svojstvo

Sekundarni rasni
oblici
Subekvatorski
oblici

Pacifiko-ameriki oblici

Paleoindidi

etiopidi

polinezidi

amerikanidiidi

Koa

Tamna

tamna

svijetlosmea

ukastosmea

Oi

Crne, evropeidne

tamne

Tamne, blago
mongoloidne

Kosa

Crna, valovita

Crna, spiralna

Smea do crna i
valovita

Crne,uskog
proreza ,esto
mongolodine
Crna,ravna,rjee
valovita

Dlakavost

slaba

slaba

slaba

Stas

Srednji ili nii

Srednji do visok

Srednji ili vii

Konstitucija

leptosomna

muskulaturna

stenina

Lubanja glave

Uska i
dolihocefalna

dolihocefalna

Brahicefalna, elo
iroko

velika

Lice

kratko

ovalno

iroko

Jagodice visoko
postavljene, bono
istaknute

Nos

Ravan, korijen
udubljen,nosnice
rairene

izboen

Izboen, ponekad
orlovski

Usta

iroka,usne pune

Usne pune

Profil

Ortognatski

Ortognatski

Rasna skupina primarnih

ekvatorskih oblika (negroaustraloidna)
Ova velika rasna skupina obuhvata australoidnu i
negroidnu granu, sa po tri loze i ukupno 19 rasa.
Pretpostavlja se da su sve okeanijske populacije u
srodnikoj vezi sa australoidima, a sve afrike sa
negroidima, pri emu su australoidi najstarija i
najprimitivnija skupina. Na osnovu nekih zajednikih
obiljeja, takoer se vjeruje da primarni ekvatorski
oblici potiu od prastanovnitva (u pleistocenu)
potonulog Sundajskog kopna.

AUSTRALOIDI su grana sa 3
loze:
australidi i papuanidi (po 3
rase) te vedidi (dvije rase).
U australide spadaju
australska, gotovo izumrla
tasmanska i neokaledonska rasa.

Australoid iz ri
Lanke

U
papuanide spadaju: papuomelanezijska, papuo-montana i
tapirska, a u vedide vedska i
malajska.

Australoidi iz Indije

NEGROIDI obuhvataju loze

steatopigmida, pigmida i negrida, a
ukupno 11 rasa.
1.Steatopigmidi ili koisanidi
Obje pripadajue rase su patuljastog
rasta (Hotentoti 120-140 cm i Bumani do
160 cm), a kod ena je redovna steatopigija
(unazad strea zadnjica od naslaga
masnog tkiva). Koa im je ukasta, a kod
Hotentota kosa je u upercima, oi sline
mongolskim.
2.Pigmidi su rumeno - smee boje koe,
niskog rasta i eurisomne konstitucije. Kosa
im je u upercima, glava velika, nosne kosti
kratke i uske. Oi su velike, a gornja usna
velika i ispupena. ive u ekvatorskom
umskom podruju Afrike, od Atlantika do
Velikih jezera. Ovdje spadaju rase
Bambuti (patuljastog rasta) i Babinga.

Bumani

Bambuti

3.Negridi su loza sa sedam rasa.

Zajednike karakteristike su im:
tamnosmea, gotovo crna koa,
miiavo i vitko tijelo, ravno i u
sredini ispupeno elo,
prognatizam, kovrava kosa,
dolihocefalnost, sedlast i irok nos,
nabrekle i mesnate usne i visok rast
( i preko 180 cm).
Ovoj lozi pripadaju
sudanska (visokog rasta), nilotska
(u kojoj su registrovani najvii ljudi
na svijetu; mukarci u prosjeku 173183 cm), kafridi (juna Afrika),
silvidi (ekvatorske praume) te
vanafrike andamanska (niskog
rasta; Andamanski otoci), i Semang
rasa (niski negritosi sa Malaje i
Filipina).

Negrid iz Kenije

Rasna skupina primarnih borealnih

oblika
Veliku rasnu skupinu primarnih sjevernih oblika ine
dvije grane (mongoloidi i evropeidi) sa po tri loze i
ukupno 18 rasa.

MONGOLOIDI obuhvataju loze paleomongolida,

mongolida i eskimida.
1.Paleomongolidi ukljuuju paleosibirsku odnosno
njenu savremenu podrasu kamadala (Samojedi,
uki, Keti i Oroki ili Nanajci), tibetsku
(Tibet,jugozapadna Kina, Burma) i punan (borneo,
Sijam, Malaja) rasu.

2.Mongolidi uz ope mongoloidne

odlike, naglaenije imaju ukastu kou,
glatku, crnu i tvrdu kosu te jako izraene
kosti lica.
Srednjeg su ili nieg rasta i mezocefalni a
mongolski nabor iznad oiju je izrazit.
Ovdje
spadaju tri rase : tunguska (Mandurija,
Istoni Sibir,Magnolija i Turkestan),
kineska (sinidi : srednjokineska i
junokineska podrasa ) i
junomongolska (juna Kina, Burma ,
Sijam, Indokina).
3.Eskimidi i njihova jedina rasa
Eskimi naseljavaju obale amerikog
Artika.

Eskim

Evropeidi imaju tri loze :

paleevropidi, evropidi i lapidi sa
ukupno 11rasa.
1.Paleevropidi su bili iroko
rasprostranjena praskupina iz
evroazijskog komna iji su fosilni tragovi
registrovani od Kine do zapadne Europe.
Sada su predstavljeni samo Ainu rasom
(juni Sahalin, Hokaido, Kurilski otoci) i
uralskom (sjevernoistona Rusija, Altaj,
zapadni Sibir).
Ainu su
najdlakaviji ljudi dananjice a ponekad
imaju naglaen i epikantus (mongolske
oi).

Ainu

2.Evropidi pored opih evropeidnih

oznaka posebno se odlikuju relativno
kratkim rukama, irokom karlicom ,
dobro razvijenom muskulaturom, veoma
reduciranim aparatom za vakanje,
uskim i prominentnim nosom i dobro
oblikovanom bradom.
Obuhvataju sljedee rase :
mediteranska (podrase : berberska,
paleosardska, litoralna), nordijska
(podrase danska ,finska i irska),
iranska ili orijentalna (podrase
asiroidska i libijska), indijska(sjeverna
Indija), alpska (srednja Francuska, juna
Njemaka, vicarska, sjeverna Italija,
Austrija, eka i
Maarska),baltijska(podrase
paleoslavenska i karpatska;Poljska ,
Rusija, Finska i Pribaltik), jadranska ili
dinarska (podrase padska i norika,
zapadni Balkan i Karpati do Alpa) i
pamirska (turanidi :armenoidska
podrasa iz Male Azije, Irana i
Armenije).

Indijska rasa

Iranska
rasa

3.Lapidi, tj njigova rasa Laponci naseljavaju

sjevernu Skandinaviju i poluotok Kolu.
Imaju osebujne
oznake , a meu njima i takve po kojima lie na
pripadnike alpske rase.

Laponci

Sekundarni subekvatorski
rasni oblici
Prema odgovarajuim svojstvima koe, populacije
ovih oblika lie na ekvatorsko stanovnitvo a po
opem habitusu, konstituciji i strukturi tijela na
borealne evropeide.
Ovdje se
svrstavaju loze paleoindida i etiopida ( ukupno
pet rasa)
1.Paleoinididi imaju osnovna paleoevrposka
obiljeja koja su kombinovana sa australoidnim
oblikom nosa i melanizmom. ine ih tamilska
(jugoistona Indija) i malabarska rasa
(jugozaopadna Indija).
2.Etiopidi imaju evropeidni habitus sa nizom
negroidnih primjesa. Obuhvataju etiopsku
(podrase oromonska, Masai i Wa Tutsi ; Etiopija),
saharsku (gornja Tibesti) i malgaku

Sekundarni pacifiko-ameriki
rasni oblici
Ova skupina obuhvata veoma heterogene
sekundarne rasne oblike koji se svstavaju
u dvije loze : polinezidi (jedna rasa) i
amerikanidi (devet rasa).
1.Polinezidi su predstavljeni
mikronezijskom i maorskom podrasom.
Nastali su mijeanjem paleoevropidnih i
paleomongolidnih elemenata ali se po nizu
izrazitih specifinosti smatraju posebnim i
autohtono oblikovanim rasnim tipom.

Maori

2.Amerikanidi ukljuuju sljedee rase : aleganska

(Njufaundlend i jugoistona Kanda), dakota ( SAD,
Kanada i Meksiko), aleutska (sjeverozapad Sjeverne
Amerike), sonorska ili margidi (Meksiko i Kalifornija),
pueblo andska ( Florida, Teksas, Meksiko, Srednja
Amerika, Kolumbija i Venecuela), amazonska ili
brazilidi (Brazil), lagidi (juni brazil), pumpidi ili
patagonci (Urugvaj i Argentina), mageljanska ili
fuegidi (jugozapadni Brazil. Sjeverozapadni i
jugozapadni ile).

Bojdova klasifikacija
rasa
Boyd (1950, 1953) je svoju tipologiju rasa utemeljio
na raspoloivim podacima o relativnoj frekvenciji
krvnih grupa ABO, Rh i MN sistema ( i njihovih
genetikih determinatora).
Iako njegova klasifikacija ne donosi primjetne
novine u klasinom bioantropolokom pristupu ovoj
problematici ona je posebno znaajna jer se potpuno
oslobodila iskljuivosti superficijelnog posmatranja.
Na osnovu prouavanih pokazatelja
genetike heterogenosti ovjeanstva Boyd je opisao
pet rasa. To su :
evropska (kavkazoidna), afrika (negroidna),
azijska (mongoloidna), indijanska i australoidna.
On je pretpostavio i postojanje este ranoevropske
rase iji su savremeni pripadnici Baski .

Diferencijalne osobenosti genetike strukture ljudskih rasa po

Bojdovoj klasifikaciji
Rasa

Diferencijalne osobenosti frekvencije gena

ABO

Rh

MN

Evropska

Umjerena
sva tri alela

uestalost Visoka uestalost cde i LM neto iznad 50%

Cde
LN-ispod 50%

Afrika

Umjerena

Visoka uestalost cDe

Azijska

Visoka frekvencija IB

Rijetkost ili
odsustvo cde

Indijanska

Pretena homozigotnost Potpuno odsustvo

I0,ponekad
visoka rijetkost cde
A
frekvencija I , odsutnost
IB

Australoidna

Umjerena do visoka Odsustvo

frekvencija IA
cde
B
Odsutan ili rijedak alel I

ili

Umjerena

potpuno Umjerena

ili Visoka uestalost LM

rijetkost Visoka uestalost LN

Kun-Garn-Berdselova
klasifikacija rasa
Na osnovu veine uoljivih morfoloko anatomskih
komponenti ukupnog fenotipa, Garn je izdvojio 9
glavnih geografskih rasa : amerikanidska,
polinezidska, mikronezijska, malezijsko
papuanska, australijska, azijska, indijska,
evropska i afrika. Neto prije tog, meutim, Voon,
Garn i Birdsell (1950) predloili su klasifikaciju od 30,
a zatim Garn (1961) od 32 rase integracijom tih
sistema nastala je tipologija sa 34 rase.
Najznaajnija diferencijalna crta ove, kao i Biasutijeve
klasifikacije u odnosu na one koje su prethodile je
prihvatanje injenice da su rase ustvari
mendelovske populacije podlone mijenjanju a ne
asptraktni i nepromjenjivi tipovi i komponente.