Uludag.niv.Zir.Fak.Derg.

, (2006) 20(1): 13-23

Kurutulmu Pirinann Yem Deeri ve

Kuzu Besisinde Kullanlma Olanaklar
zerinde Aratrmalar
2. Kuzularn Besi Performans zerine Etkileri
smail FLYA*

Hlya HANOLU**
Ekin SUCU***

nder CANBOLAT***

ZET
Bu aratrma, kurutulup tlerek elenmi pirinann kuzularn besi performans zerine olan etkilerini belirlemek amacyla dzenlenmitir.
Aratrmada yaklak 2.5 aylk yata, 60 ba erkek Merinos kuzusu kullanlmtr. Be gruba ayrlan kuzularn youn yem karmalarna srasyla
%0, 5, 10, 15 ve 20 dzeyinde pirina katlmtr. Toplam 70 gn sren besi
boyunca kuzular ad-libitum dzeyde ve bireysel olarak yemlenmilerdir.
Kuzularn canl arlk ve yem tketimleri iki haftada bir yaplan kontrol
tartmlar ile saptanmtr. Besi sonunda kuzularn toplam ve gnlk ortalama canl arlk artlar bakmndan kontrol grubu ile %5, 10 ve 15 pirina tketen gruplar arasnda nemli bir farkllk grlmemitir (P>0.05).
Ancak %20 pirina tketen kuzularn toplam ve gnlk ortalama canl arlk artlar kontrol, %5 ve %10 pirina tketen kuzulardan daha dk bulunmutur (P<0.05). %20 pirina tketen grupta zellikle ham sellloz ve
kl dzeylerindeki art bu sonular zerinde etkili olmutur. Dier yandan
pirina kullanm besi sresi sonunda kuzularn yem tketimlerini etkilememitir (P>0.05). Yemden yararlanma dzeyi bakmndan ise kontrol, %5 ve
%10 pirina tketen gruplar ile %20 pirina tketen grup arasndaki farkllklar nemli bulunmutur (P<0.05).

* Do. Dr. Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blm, Bursa (ifilya@uludag.edu.tr).
** Dr. Marmara Hayvanclk Aratrma Enstits, Bandrma, Balkesir.
*** Ara. Gr. Uluda niversitesi Ziraat Fakltesi Zootekni Blm, Bursa.

13

Aratrma sonucunda, dk KM ierii ile yksek maya ve kf saysna sahip ham pirinann kurutulup, tlp, elendikten sonra kuzu besi
rasyonlarnda en fazla %15e kadar rahatlkla kullanlabilecei saptanmtr.
Anahtar Szckler: Kurutulmu pirina, tme, eleme, kuzu besisi.

ABSTRACT
Researches on Feed Value and Using Possibilities in Lamb
Fattening of Dried Olive-cake
2. Effects on fattening performance of lambs
This research was carried out to determine effects of dried, milled
and screened olive-cake on fattening performance of lambs. About 2.5
months old 60 heads male Merino lambs were used in research. Lambs
were allotted into 5 groups and 0, 5, 10, 15 and 20% olive-cake added to
concentrate feeds of lambs, respectively. Lambs were fed as ad-libitum and
individually during 70 days fattening period. Live weights and feed consumptions of lambs were determined for every two weeks. At the end of the
fattening period from the point of total and daily live weight gains differences of lambs were not found to be significant between the groups of control and consumed 5, 10 and 15% olive-cake (P>0.05). However, total and
daily live weight gains of the lambs of consumed 20% olive-cake were
found less than control and the lambs of consumed 5 and 10% olive-cake
(P<0.05). Increased crude fiber and ash contents in the group of consumed
20% olive-cake had an effect on these results. On the other hand, at the end
of the fattening period use of olive-cake did not affect feed consumptions of
lambs (P>0.05). From the point of feed conversion ratio differences were
found to be significant between the groups of control, 5 and 10% with the
group of consumed 20% olive-cake (P<0.05).
As a result, raw olive-cake which contains low DM, high numbers
of yeast and mould can be used successfully maximum to 15% in the lamb
fattening diets after drying, milling and screening.
Key Words: Dried olive-cake, milling, screening, lamb fattening.

GR
Zeytinin ya karldktan sonra arta kalan ekirdek, kabuk ve posadan oluan bir yan rn olan pirina, elde edildii anda yaklak olarak
%75-80 kuru madde (KM), %3-5 ham kl (HK), %35-50 ham sellloz
(HS), %5-10 ham protein (HP) ve %8-15 ham ya (HY) ieriine sahiptir
(Sansoucy, 1985). Bunun yan sra yaklak 950-1075 kcal/kg KM
14

metabolik enerji (ME) ieren pirina (Morgan ve Trinder, 1980) bu zellii

nedeniyle besleme deeri ok yksek olmayan bir yem kayna niteliindedir (Lanzani ve ark., 1993). Trkiye, 91.700.000 adet zeytin aac ve
1.800.000 ton zeytin retimi ile spanya, talya ve Yunanistann ardndan
dnyann 4. byk zeytin reticisidir (Anonymous, 2005). Bu retimin
yaklak %75inin zeytin ya retiminde deerlendirildii (Anonymous,
2005) ve yalk zeytinden de yaklak %35-40 ham pirina elde edildii
(Sansoucy, 1985) gz nne alnrsa lkemizde yllk olarak yaklak
472.500-540.000 ton ham pirina elde edildii sonucuna varlabilir. Bu miktar, zeytin retiminin doas gerei yllara gre deiiklik gsterse de
ruminant besleme asndan gz ard edilemeyecek kadar nemli bir potansiyeli oluturmaktadr. Pirinann zellikle yetitiricilerin hayvanlarn beslemede zorluk ektikleri k aylarnda retiliyor olmas deerini daha da
artrmaktadr. lkemizde pirina ile yaplan almas says ok snrl dzeydedir. Yaplan birka almada pirinann yem deeri ortaya konmutur
(Kadaster, 1938; Canbolat ve ark., 2003; Olcay, 2004). Ancak pirinann
ruminantlarn beslenmesinde kullanm ile ilgili herhangi bir almaya
rastlanmamtr. Oysa pirina vb. atk ve artklarn yem olarak kullanlmas
bitkisel, hayvansal ve endstriyel retimin etkinliini artrabilir (Molina
Alcaide ve Nefzaoui, 1996). Nitekim, zeytin yetitiriciliinin youn olarak
yapld Akdeniz lkelerinde pirinann ruminant beslemede kullanm ile
ilgili olarak yaplan almalardan olumlu sonular alnmtr (Razzaque ve
ark., 1980; Amici ve ark., 1991; Al Jassim ve ark., 1997; Khorchani ve
ark., 1997; Momani Shaker ve ark., 2003; Chiofalo ve ark., 2004). Harb
(1986) ile Al Jassim ve ark. (1997) pirinann kuzu besi rasyonlarnda %10
ile 20 arasnda baarl bir ekilde kullanlabileceini saptamlardr.
Bu almada, kurutulduktan sonra tme ve eleme ilemi uygulanan pirinann kuzularn besi performanslar zerindeki etkilerinin saptanmas amalanmtr.

MATERYAL ve YNTEM
Hayvan materyali: Aratrmann hayvan materyalini Marmara
Hayvanclk Aratrma Enstitsnde yetitirilen erken stten kesilmi,
yaklak 2.5 aylk yataki 60 ba erkek Merinos kuzusu oluturmutur.
Yem materyali: Kaba yemin kullanlmad aratrmada arpa,
buday, buday kepei, ayiei tohumu kspesi (ATK), re, pirina, mermer tozu, tuz ve vitamin-mineral karmas temeline dayal bir youn yem
karmas kullanlmtr. Rasyonlarda kullanlan pirina S.S. Marmara Zeytin
Tarm Sat Kooperatifleri Birliinden temin edilerek Marmara Hayvanclk Aratrma Enstitsne getirilmi ve temiz bir beton zemin zerine serilerek sundurma altnda, 6 gn sre ile doal olarak kurutulduktan sonra
15

(%49.7 KM) 6 mmlik elek apna sahip ekili deirmende tlm ve

hemen arkasndan da 2.5 mmlik elekten geirilmitir. Bu ekilde kurutulan, tlen ve elenen pirina youn yem karmalarna srasyla %0, 5, 10,
15 ve 20 dzeylerinde katlmtr. Enstit bnyesinde hazrlanarak kuzu
besisinde kullanlan youn yem karmalarnn yaps ve besin maddeleri
ierii izelge Ide verilmitir.
izelge I.
Kuzu besisinde kullanlan rasyonlarn yaps ve
besin maddeleri ierii*
Rasyonlarn bileimi

Yemler
Arpa
Buday
Kepek
Ayiei tohumu kspesi
Pirina
re
Mermer tozu
Tuz
Vit.- min. karmas**

20.0
40.0
18.0
20.0
1.4
0.5
0.1

20.0
40.0
15.18
17.5
5.0
0.325
1.4
0.5
0.1

Kuru madde
Ham kl
Organik maddeler
Ham protein
Ham ya
Ham sellloz
Nitrojensiz z maddeler
ME, kcal/kg KM

88.34
5.09
83.25
16.51
6.95
4.08
55.71
2789

Besin maddeleri
88.57
5.28
83.29
16.52
5.96
4.85
55.96
2763

Gruplar
3

20.0
40.0
12.35
15.0
10.0
0.65
1.4
0.5
0.1

20.0
40.0
9.525
12.5
15.0
0.975
1.4
0.5
0.1

20.0
40.0
6.7
10.0
20.0
1.3
1.4
0.5
0.1

88.81
5.47
83.34
16.52
5.20
5.42
56.20
2738

89.04
5.65
83.39
16.52
4.13
6.29
56.45
2710

89.28
5.84
83.44
16.53
3.46
6.75
56.70
2694

*ME dndaki tm veriler % olarak verilmitir.

** Her kg youn yem karmasna 150 mg Zn SO47H2O, 80 mg MnSO4H2O, 200 mg MgO, 5 mg
CoSO47H2O, 1 mg KIO3 ve 5000 IU vitamin A, 1000 IU vitamin D, 20 IU vitamin E salamaktadr.
ME, metabolik enerji.

Rasyonlara katlan pirina, ATKnin bir blm yerine ikme edilmitir. Pirina kullanmndan dolay rasyonlarda ortaya kan protein a
re ile kapatlmtr. Pirina katks nedeniyle rasyonlarn ME dzeyleri
arasnda oluan farkllklar tolere edilebilir bulunduundan, rasyonlarn
enerji dzeylerini melas ve ya gibi katklarla eitleme yoluna gidilmemitir.
16

Kuzu besisi: Besi her birinde 12 ba kuzu bulunan 5 grup ile yrtlmtr. Gruplar oluturulurken hayvanlarn canl arlklarnn birbirlerine yakn olmasna zen gsterilmitir. Bu ekilde biri kontrol dier 4
deneme olmak zere toplam 5 grup oluturulmutur. Kuzular bireysel olarak ad-libitum dzeyde yemlenip, sulanmlardr. Kuzulara ait yem tketimi ve canl arlk artlar 2 haftada bir yaplan kontrol tartmlaryla saptanmtr. Kuzulara besi ncesi 2 haftalk altrma yemlemesinin uyguland besi denemesi toplam 70 gn srmtr.
Kimyasal analizler: Rasyonlarda yer alan pirina ve dier yem ham
maddelerinin KM, HK, HP, HY ve HS ierii AOAC (1990)da bildirilen
analiz yntemlerine gre saptanmtr. KM, yemlerin 105C scaklkta 2
saat sreyle etvde tutulmas; HK, 550C scaklkta 4 saat sreyle kl frnnda yaklmas; HP, Kheldahl; HY, 4 saatlik eter ekstraksiyonu; HS seyreltik asit-baz uygulamas sonucu saptanmtr. OM=(KM-HK), nitrojensiz
z
maddeler=[OM-(HP+HY+HS)]
ve
ME(kcal/kg
OM)=
3260+0.455HP+3.517HY-4.037HS (Anonymous, 1991) eitliklerinden
yararlanlarak hesaplanmtr. Ham pirinann maya ve kf saylar Filya ve
ark. (2000) tarafndan bildirilen mikrobiyolojik analiz yntemlerine gre
belirlenmitir.
statistik analizler: Aratrmadan elde edilen verilerin istatistiki
olarak deerlendirilmesinde ortalamalar arasndaki farkllklarn saptanmasnda varyans analizinden (Statistica, 1993), grlen farkllklarn nem
seviyelerinin belirlenmesinde ise Duncan oklu karlatrma testinden
yararlanlmtr (Snedecor ve Cochran, 1976).

ARATIRMA SONULARI ve TARTIMA

Canl Arlk ve Canl Arlk Art
Kuzularn besinin eitli dnemlerindeki ortalama canl arlk ile
besi sresince toplam ve gnlk ortalama canl arlk artlar izelge II ve
IIIde verilmitir.
izelge IIde grld gibi, kuzularn canl arlklar arasnda
besinin ilk aynda nemli bir farkllk grlmezken (P>0.05), sonraki dnemlerde farkllklar meydana gelmitir. Besinin 56. ve 70. gnlerinde
kontrol grubu ile 2., 3. ve 4. gruplar arasnda canl arlk bakmndan herhangi bir farkllk grlmezken (P>0.05), kontrol ve 2. grup ile 5. grup
arasnda nemli farkllklar grlmtr (P<0.05). Toplam 70 gnlk besi
sresi sonunda kuzularn toplam canl arlk artlar 1. (kontrol), 2., 3., 4.
ve 5. gruplarda srasyla 17.7, 16.9, 16.1, 16.3 ve 14.4 kg olarak gereklemitir. Kontrol grubu ile %5, 10 ve 15 dzeyinde pirina ieren gruplar ara-

17

snda nemli bir farkllk bulunmazken (P>0.05), kontrol, %5 ve %10 dzeyinde pirina ieren gruplar ile %20 dzeyinde pirina ieren grup arasnda
grlen farkllklar nemli bulunmutur (P<0.05). Ayn trend kuzularn
gnlk ortalama canl arlk artlarnda da grlmtr (izelge III).
Gnlk ortalama canl arlk art bakmndan, 15-28. gnlerde kontrol ve
%20 pirina ieren grup arasnda grlen farklln (P<0.05) dnda gruplar arasnda dier tm besi dnemlerinde grlen farllklar nemsiz bulunmutur (P>0.05).
izelge II.
Kuzularn besideki ortalama canl arlk ve toplam canl
arlk artlar, kg
Gruplar
Dnemler

1 (kontrol)

SH

Besi balangc

25.9

25.9

25.9

25.9

25.9

0.53

14. gn

29.2

29.1

29.1

29.0

28.7

0.54

28. gn

33.2

32.6

32.2

32.5

31.7

0.55

42. gn

36.4a

35.7ab

35.3ab

35.7ab

34.4b

0.65

56. gn

39.5a

38.8a

38.2ab

38.5ab

36.8b

0.71

70. gn

43.6a

42.8a

42.0ab

42.2ab

40.3b

0.84

Toplam CAA

17.7a

16.9a

16.1ab

16.3ab

14.4b

0.61

a,b

Ayn satrda farkl harfler ile gsterilen ortalamalar arasndaki farkllklar nemlidir (P<0.05).
CAA, canl arlk art; SH, standart hata.

izelge III.
Kuzularn besideki gnlk ortalama canl arlk artlar, g
Gruplar
Dnemler

a,b

1 (kontrol)

SH

0-14. gn

233.6

227.7

229.8

223.5

196.4

15.81

15-28. gn

288.7a

248.5ab

222.3b

248.8ab

217.3b

15.50

29-42. gn

227.7

224.4

214.6

225.3

189.9

20.51

43-56. gn

221.1

218.5

208.9

204.2

170.2

19.46

57-70. gn

294.4

286.3

274.1

261.9

254.2

26.45

0-70. gn

253.1a

241.1a

229.9ab

232.7ab

205.6b

8.75

Ayn satrda farkl harfler ile gsterilen ortalamalar arasndaki farkllklar nemlidir (P<0.05).

Aratrma sonucunda kuzu besi rasyonlarna %15 dzeyine kadar

katlan pirinann kuzularn toplam canl arlk ve gnlk ortalama canl
arlk artlarn etkilemedii ancak pirina dzeyinin %20ye kmas ha18

linde kuzularn toplam canl arlk ve gnlk ortalama canl arlk artlarnn bundan olumsuz ynde etkilendii saptanmtr. zellikle
rasyonlardaki pirina dzeyinin artna bal olarak rasyonlarn ham
sellloz ve kl dzeylerinin artmas toplam canl arlk ve canl arlk
art ile ilgili olarak aratrmadan elde edilen sonular zerinde olduka
etkili olmutur. Nitekim Nefzaoui ve ark. (1983) rasyonlarda kullanlan
pirina dzeyinin artna bal olarak rasyonlarn hcre duvar kapsamnn
arttn belirlemilerdir. Bununla birlikte ayn aratrclar, pirinadaki proteinlerin byk ksmnn gl bir ligno-selllozik yapya sahip olan ekirdekte bulunmasnn pirina proteininin yararlanlma derecesini drdn
bildirmilerdir. Kuzu besisinde pirinann kullanld eitli aratrmalarda
da benzer sonular alnm ve pirina dzeyinin artna bal olarak (zellikle %25 ve zeri) kuzularn canl arlk artlar bundan olumsuz ynde
etkilenmitir (Razzaque ve ark., 1980; Momani Shaker ve ark., 2003).
Nefzaoui ve Ben Salem (1999) ise pirinann kuzu besi rasyonlarnda
%20ye kadar rahatlkla kullanlabileceini belirlemilerdir. Dier yandan
renin aratrmada tamamen rasyonlardaki protein dengesini salamak
amacyla kullanlm olmasna ramen zellikle %20 dzeyinde pirina ieren 5. grupta ayn zamanda %1.3 dzeyinde de re kullanlmasnn kuzularn canl arlk ve canl arlk artlarn olumsuz ynde etkiledii dnlmektedir. Nitekim Karabulut ve ark. (1999) kuzu besisinde kullanlan
re dzeyinin %1in zerine kmas halinde kuzularn toplam canl arlk
ve gnlk ortalama canl arlk artlarnn dtn belirlemilerdir.
Yem Tketimi ve Yemden Yararlanma
Kuzularn besinin eitli dnemlerindeki gnlk ortalama yem tketimleri ve yemden yararlanma dzeyleri izelge IV ve Vde verilmitir.
izelge IVde grld gibi besinin ilk 1 aylk periyodu boyunca
kuzularn gnlk ortalama yem tketimleri birbirine olduka yakn olup,
kuzular arasnda nemli bir farklla rastlanmamtr (P>0.05). Ancak
besinin ilerleyen dnemlerinde kuzular arasnda farkllklar grlmeye
balanm ve besinin 43. ile 70. gnleri arasnda en dk yem tketimi
rasyonlarnda %20 dzeyinde pirina bulunan kuzularda gereklemitir.
Toplam 70 gnlk besi sresi sonunda kuzularn gnlk ortalama yem tketimleri bakmndan gruplar arasnda grlen farkllklar nemsiz dzeyde
bulunmutur (P>0.05). Dier yandan izelge Vde de grld gibi 1528. gnler dnda kalan dier besi dnemlerinde kuzularn yemden yararlanma dzeyleri arasnda nemli bir farkllk grlmemitir (P>0.05). 1528. gnler arasnda da en yksek yemden yararlanma dzeyi 5.0 kg ile
19

kontrol grubunda saptanrken, bu dnemde rasyonlarnda %10, 15 ve 20

dzeyinde pirina bulunan kuzular srasyla 6.5, 6.4 ve 6.8 kg yemden yaralanma dzeyleri gstermiler ve kontrol grubu ile bu gruplar arasnda grlen farkllklar nemli bulunmutur (P<0.05). Besi sresince kuzularn
yemden yararlanma dzeyleri 1. (kontrol), 2., 3., 4. ve 5. gruplarda srasyla
5.7, 6.0, 6.1, 6.3 ve 6.7 kg olarak saptanm ve % 20 pirina tketen kuzular
ile kontrol, %5 ve 10 pirina tketen kuzular arasndaki farkllklar nemli
bulunmutur (P<0.05). Yemden yararlanma dzeyi kuzularn yem tketimleri ile canl arlk artlar arasndaki bir oran olduu iin yemden yararlanma dzeyi bakmndan kuzular arasnda grlen farkllklar zerinde
kuzularn canl arlk artlar etkili olmutur. zellikle %20 pirina tketen
kuzular kontrol, %5 ve 10 pirina tketen kuzulara gre daha yksek dzeyde ham sellloz ve kl tketmilerdir. Bunun sonucunda bu kuzularn canl
arlk artlar dm ve bu da yem tketimleri arasnda herhangi bir farkllk olmamasna ramen %20 pirina tketen kuzularn yemden yararlanma
dzeylerinin kontrol, %5 ve 10 pirina ieren rasyonlar tketen kuzulara
gre nemli dzeyde dmesine yol amtr (P<0.05). Nitekim Al Jassim
ve ark. (1997) ile Momani Shaker ve ark. (2003) kuzu besi rasyonlarnda,
Amici ve ark. (1991) ise sr besi rasyonlarnda pirina dzeyinin artna
bal olarak yemden yararlanma dzeyinin dtn belirlemilerdir. Dier yandan rasyonlarnda %20 dzeyinde pirina ieren 5. grupta ayn zamanda %1.3 dzeyinde de re kullanlmasnn kuzularn canl arlklarnn
yan sra yem tketimi ve yemden yararlanma dzeylerini de olumsuz ynde etkiledii dnlmektedir. Nitekim Karabulut ve ark. (1999) kuzu besisinde %1den fazla re kullanlmasnn kuzularn yem tketimi ve yemden
yararlanma dzeylerini drdn belirlemilerdir.
izelge IV.
Kuzularn besideki gnlk ortalama yem tketimleri, g
Gruplar
Besi dnemi

1 (kontrol)

SH

0-14. gn

1214.9

1163.7

1209.5

1076.2

1136.3

47.18

15-28. gn

1424.4

1429.8

1388.1

1469.6

1410.7

43.43

29-42. gn

1401.3ab

1414.9ab

1315.5b

1525.0a

1378.6ab

57.17

43-56. gn

1462.5abc

1526.2ab

1410.7bc

1554.8a

1378.0c

46.61

57-70. gn

1580.4ab

1664.3a

1603.6ab

1617.3ab

1413.1b

72.18

0-70. gn

1416.7

1439.8

1385.5

1448.6

1343.3

34.98

a,b,c

Ayn satrda farkl harfler ile gsterilen ortalamalar arasndaki farkllklar nemlidir (P<0.05).

20

izelge V.
Kuzularn beside 1 kg canl arlk art iin ortalama
yem tketimleri, kg
Gruplar
Besi dnemi

a,b

1 (kontrol)

SH

0-14. gn

5.5

5.3

5.6

5.0

6.2

0.43

15-28. gn

5.0b

5.9ab

6.5a

6.4a

6.8a

0.37

29-42. gn

6.9

6.6

6.7

7.8

7.9

0.69

43-56. gn

7.6

7.9

7.2

8.1

8.6

0.75

57-70. gn

5.6

6.3

6.4

6.9

6.3

0.60

0-70. gn

5.7b

6.0b

6.1b

6.3ab

6.7a

0.20

Ayn satrda farkl harfler ile gsterilen ortalamalar arasndaki farkllklar nemlidir (P<0.05).

Aratrma sonucunda, elde edildii formda KM dzeyi olduka dk olan (< %50) ve yksek dzeyde maya (8.19 log10 cfu/g) ve kf (10.05
log10 cfu/g) ieren ham pirinann kurutulup, tlp, elendikten sonra
kuzu besi rasyonlarnda en fazla %15e kadar rahatlkla kullanlabilecei
saptanmtr. Bununla birlikte lkemizde pirinann kuzu besisinde kullanlma olanaklar konusunda ilk aratrma olan bu almann dnda, pirinann gerek ruminantlarn beslenmesinde gerekse maya ve kf ierii olduka yksek saylabilecek bir materyal olmas nedeniyle et kalitesi ve et
hijyeni konularn da kapsayan multidisipliner almalara gereksinim duyulduu kesindir.

KAYNAKLAR
Al Jassim, R.A.M., F.T. Awadeh and A. Abodabos. 1997. Supplementary
feeding value of urea-treated olive cake when fed to growing
Awassi lambs. Anim. Feed Sci. Technol. 64: 287-292.
Amici, A., M. Verna and F. Martillotti. 1991. Olive by-products in animal
feeding: improvement and utilization. Options Mediterraneennes
Serie Seminaires. 16:149-152.
Anonymous, 1991. Hayvan Yemleri-Metabolik (evrilebilir) Enerji Tayini
(Kimyasal Metod). Trk Standardlar Enstits. TS 9610. Ankara.
Anonymous, 2005. Tarm statistikleri zeti. Devlet statistik Enstits,
Ankara.
AOAC, 1990. Official Methods of Analysis. 15th. ed. Association of
Official Analytical Chemists. Washington, DC. USA.

21

Canbolat, ., A., Karabulut ve F. Grbzol. 2003. Zeytin aac dal ve yapraklar ile zeytin kspesinin yem deerinin in vivo ve in vitro yntemlerle saptanmas. III. Ulusal Zootekni Bilim Kongresi. Ankara
332-342.
Chiofalo, B., L. Liotta, A. Zumbo and V. Chiofalo. 2004. Administration of
olive cake for ewe feeding: effect on milk yield and composition.
Small Rum. Res. 55: 169176.
Filya, I., G. Ashbell, Y. Hen and Z.G. Weinberg. 2000. The effect of
bacterial inoculants on the fermentation and aerobic stability of
whole crop wheat silage. Anim. Feed Sci. Technol. 88:39-46.
Harb, M. 1986. Use of olive cake pulp for fattening Awassi lambs. Dirasat
13:37-55.
Kadaster, .E. 1938. Hayvan yemi bakmndan zeytin kspesi zerinde aratrmalar. Ankara Yksek Ziraat Enstits. No:37 (Doktora tez zeti).
Karabulut, A., . Filya, . Ak, T. Deirmenciolu ve . Trkmen. 1999.
Entansif kuzu besisinde nitrojen kayna olarak re kullanlmasnn
kuzularn besi performans ile baz kan ve rumen svs
metabolitleri zerine etkileri. Hayvansal retim. 39-40:30-38.
Khorchani, T., M. Hammadi, H. Hammami and B. Ben Rouina. 1997. Use
of olive by-products in the nutrition of lambs in southern Tunisia.
In J.E. Lindberg, H.L. Gonda and I. Ledin (eds.). Recent Advances
in Small Ruminant Nutrition. Zaragoza: CIHEAM-IAMZ. pp. 99102.
Lanzani, A., P. Bondioli, L. Folegatti, E. Fedeli, V. Bontempo, V. Chiofalo,
G. Panichi and V. DellOrto. 1993. Impiego di sanse di olive
integrate nellalimentazione della pecora da latte: effetti sulle
produzioni quali-quantitative di latte (integrated olive husks
applied to the sheep feeding: influences on the quali-quantitative
production of milk). Riv. Ital. Sost. Grasse. 70:375383.
Molina Alcaide, E. and A. Nefzaoui. 1996. Recycling of olive oilmbyproducts: possibilities of utilization in animal nutrition. Int. Biodet.
Biodeg. 38:225235.
Momani Shaker, M., A. Y. Abdullah, R.T. Kridli, J. Blaha and I. Sada.
2003. Influence of the nutrition level on fattening and carcass
characteristics of Awassi ram lambs. Czech J. Anim. Sci. 48:466
474.
Morgan, D.E. and H. Trinder. 1980. The composition and nutritional value
of some tropical and sub-tropical by-products. In: E.R. rskov

22

(ed.), By-Products and Wastes in Animal Feeding. Occasional

Publication No. 3, Br. Soc. Anim. Prod. pp. 91-111.
Nefzaoui, A., P.H. Hellings and M. Vanbelle. 1983. Ensiling olive pulp
with ammonia: effects on voluntary intake and digestibility
measured by sheep. 34th Annual Meeting of The EAAP Study
Commission, Madrid, Spain.
Nefzaoui, A. and H. Ben Salem. 1999. Pastoral systems dominated by
cereal-fallow combination in North Africa and West Asia. In: M.
Etienne (ed.) Zaragoza: CIHEAM-IAMZ. pp. 199-212.
Olcay, F. 2004. Zeytin aac budama rn dal ve yapraklar ile zeytin kspesinin (pirina) yem deeri zerine bir aratrma. U.. Fen Bil.
Enst. Yk. Lis. Tezi (Baslmam).
Razzaque, M.A., A.M. Aboaysha and F.E. Omar. 1980. Olive oil cake as
feed for Barbari lambs. Proc. Nutr. Soc. 39:34A
Sansoucy, R. 1985. Olive by-products for animal feed. FAO Animal
Production and Health Paper 43. Rome, Italy.
Snedecor, G.W. and W. Cochran. 1976. Statistical Methods. The Iowa
State Univ. Pres. Amer. IA. USA.
Statistica, 1993. Statistica for windows release 4.3, StatSoft, Inc. Tulsa,
OK, USA.

23