Arkadalar 25 puanlk yorum sorusu gelecek bilginize

Test sorularnda ise vizeye kadar olan yerlerden de sorular

gelecek.. Kolaylklar diliyorum.
TEKNOLOJ TARH DERS NOTLARI
TEMEL KAVRAMLAR
TEKNOLOJ NEDR?
Teknoloji terimi, Eski Yunan'da "sanatlar zerine konuma" anlamna geliyordu. Teknoloji
Yunanca sanat ve bilmek szcklerinin birleiminden olumutur. Zaman iinde anlam
deien szck, bilimsel aratrmalardan elde edilen somut ve yararl sonular ve bunlara ilikin
ara, yntem ve srelerin btnn ifade eden bir anlam kazanmtr.
Teknoloji, insanolunun gereklerine uygun yardmc alet ve aralarn yaplmas ya da retilmesi
iin gerekli bilgi ve yetenektir. Teknoloji ayrca, bir sanayi dalyla ilgili retim yntemlerini,
kullanlan ara, gere ve aletleri kapsayan bilgidir.
James Finn (Eitim teknolou) teknolojiyi tanmlarken, Makine kullanmnn yan sra
teknoloji, sistemler, ilemler, ynetim ve kontrol mekanizmalaryla hem insandan hem de
eyadan kaynaklanan sorunlara, bu sorunlarn zorluk derecesine, teknik zm olaslklarna ve
ekonomik deerlerine uygun zm retebilmek iin bir bak asdr demitir.
Teknoloji insann toplumu kontrol etmek, deitirmek iin hem kendi hem de toplumsal akl ve
bellei kullanarak elde ettii sonulardr..
Teknoloji, bilimin, pratik yaam gereksinimlerinin karlanmasna ya da insann evresini
denetleme, biimlendirme ve deitirme abalarna ynelik uygulamalardr. nceleri bilgi
terimiyle eanlamda kullanlan bilim terimi, gnmzde olaylarn yasalarn bulmak amacn
gden aratrmalar dile getirmektedir. Bilim, yntemle elde edilen ve pratikle dorulanan
bilgidir. Bu yzden de idealizmle badaamaz, nk idealist bilgi pratikle dorulanamaz.
BLM NEDR?
Bilim en geni anlamyla yeni ve doru bilgi retmektir. Bilim tekil olaylar deil, genel olaylar
aklar. Kazan ve kiisel karlar peinde deildir. Bilimsel almalarn sonucunda soyut teori
ve kanunlar elde edilir. Bilim insanln ve kendi toplumunun sorunlaryla ilgilenir.
BLM VE TEKNOLOJ LKS

Bilimsel ilkelere baml olmasna karn teknoloji ile bilim arasnda yakn bir iliki kurulmas
grece yeni bir olgudur. Eski toplumlarda bilim aristokrat yapdaki filozoflarn elindeydi ve
btn bilgi alanlarn kapsar nitelikteydi. Oysa teknoloji, ii, usta ve zanaatkarn iiydi. Bu
durum, snf ayrmndan ileri geldii kadar, belki de daha ok, rnein Aristoteles ya da
Ptolemaios'un kuramsal bilimi ile bir deirmenci, kuyumcu, f yapmcs ya da sepicinin
uratan ve teknolojik sorunlar arasnda hibir ilikinin bulunmayndan kaynaklanyordu.
Bilim ile teknoloji ancak ortaada birbirine yaknlamaya balad. 13. yzyln byk filozof ve
bilgini Roger Bacon barut yapmn ayrntlaryla betimledi, motorlu gemiler ve uan makineler
tasarlad. 16. yzylda Francis Bacon, deneysel bilimin savunuculuunu yapt; bilim adamlarnn
usta ve zanaatkarlarn yntemlerini incelemeleri, zanaatkarlarn ise bilimden yararlanmalar
gerektiini ne srd.
Teknolojinin bilim temeline oturtulmas ancak 19. yzylda balayan bir olgudur. Sanayide
nemli bir yeri olan ilk byk bilim adam, organik kimyann kurucusu olarak tannan ve
kimyasal gbreyi bulan Alman kimyac Justus von Liebig'dir (1803-73). 19. yzyln
mucitlerinin hemen tm, almalarn bilim adamlarnn bulgularna dayandrmlardr.
Elektrik ampulnn icad Faraday ve Henry'nin almalarna; telefon Helmholtz'a; radyo
Maxwell ve Hertz'e dayanr. Edison rneinde bir baka gelime daha dikkati eker: Bilimteknoloji ibirliinin kurumsallamas. Elektrik ampulnde filaman olarak kullanabilecei bir teli
bulabilmek iin 14 ay sreyle binlerce malzemeyi tek tek deneyen Edison, bu abalarn New
Jersey'deki Men-lo Park'ta kurduu dnyann ilk aratrma laboratuarnda gerekletirdi. Bu
laboratuarn kuruluu modern teknoloji aratrmalarnn balangcn simgeler. Bundan sonraki
gelimelerde teknolojide bilimsel bilgiden yararlanld, teknolojik srelere bilimsel ilkelerin
uygulanmaya balad gzlenir. Bylece sistem mhendislii ve yneylem aratrmas gibi
disiplinler, benzetim ve matematiksel modelleme gibi yntemler ortaya kmtr.
TEKNOLOJ VE TOPLUM
Teknolojinin eitli uygarlklarda tarih boyunca gsterdii gelimede toplumla ilikiler
asndan balca zellik dikkati ekmektedir. Bunlar toplumsal gereksinim, toplumun
kaynaklar ve toplumsal ortam balklar altnda toplamak olanakldr. Teknolojik gelimede
toplumsal gereksinim temel itici g olmutur.
Teknolojik ilerlemede toplumsal kaynaklarn (sermaye, gere ve vasfl ii) byk nemi vardr.
Leonardo da Vinci'nin (1452- 1519) notlarnda yer alan helikopter, denizalt ve uak
tasarmlarnn hibiri gerekletirilememiti; ayn olgu, rnein, Charles Babbage'n (17921871) ayrntl bilgisayar tasarmlan iin de geerlidir. Bir teknolojik geliimin
gerekletirilebilmesi iin uygun gerelerin (metali plstik; eraittik, dokuma vb), uygun yntem
ve tekniklerin ve bunlar uygulamaya yetenekli teknik becerinin bulunmas gerekir.

Teknolojik ilerlemenin bir baka koulu da toplumsal ortamn yenilikleri alglayp

benimsemeye ak olmas, toplumdaki egemen glerin yeniliklere kar olumlu tavr
almasdr.
Teknolojik gelimenin ortaya kard temel sorunlar drt ana balkta zetlemek
olanakldr: Nkleer teknolojinin yol at sorunlar, nfus patlamas, br toplumsal
sorunlar ve evre sorunlar. Nkleer teknolojinin denetimi sorunu, temel olarak siyasal bir
sorundur.
CAT, KEF ve YENLK KAVRAMLARI
Trkede icat ya da bulu, keif szc ile kartrlmaktadr. Yeni bir bitki tr, mikrop, doal
bir madde kefedilebilir, buna bilimsel keif denir. Ancak yeni bir malzeme, alet, bilgisayar ya da
yazlm kefedilemez, yalnzca edilebilir. Pusula icat edilmitir, fakat Amerika kefedilmitir.
Teleskop icat edilmitir, fakat Satrn gezegeninin halkalar kefedilmitir. Keif her daim var
olan fakat o ana kadar bilinmeyen bir maddi varln ortaya karlmasdr. cat ise
kefedilmi varlklarla ortaya karlan ve o ana kadar konunun uzmanlarnca dahi
bilinmeyen bir rn veya retim reetesidir. Yenilik ise deiim ve geliim anlamna
gelmektedir.
Bulu, sanayideki teknik bir problemin zm olan fikri bir rndr. Bulu, yeni bir
dnce, yntem ya da aygt retmektir. Yeni bir dnceyle bir probleme zm bulunabilir
ya da eskisi gelitirilebilir.
cat, daha nce bulunmayan bir eyin insan abasyla gelitirilmesidir; oysa keif daha
nce var olmakla birlikte bilinmeyen bir eyin renilmesidir. Apanszn ortaya kan
icatlarn says ok azdr; icatlarn ou, daha nce var olan teknolojilerin yeni ve benzersiz
biimde, bir araya getirilmesinin sonucudur. Bu yeni rn belirli bir insan gereksinimi
karlama abas sonucunda, mucidin bu iin daha abuk yada verimli yapma istei
sonucunda hatta bazen rastlantyla ortaya kabilir;bireysel almann olabilecei gibi,
ekip almasyla da gerekletirilmi de olabilir.
PATENT NEDR?
Patent, bir bulu sahibinin buluunu sahiplenme ve kullanma hakkdr. Bu hakk
kullanabileceini gsteren belgeye ise, patent belgesi denir. Bir lkede verilmi olan patent
saysnn ykseklii, o lkenin gelimiliinin net bir gstergesidir.
lkedeki teknolojik gelimenin de hzlandrlmas amacyla patentin bilgi ilevi de
bulunmaktadr.
Patentin bilgi ilevi demek, rn, teknoloji, sre iyiletirmelerinde daha nce yaplm
bulular ve teknolojileri grebilmek demektir.
Patent kelimesi ak demektir. Bu nedenle bir rn veya teknolojinin patentli olduu
syleniyorsa, bu bilginin ak, ulalabilir olduu anlamndadr. Bu bilgilere patent
3

veritabanlarndan cretsiz eriebiliriz, bu bilgileri yeni rn veya teknoloji gelitirirken

kullanabiliriz.
TEKNOLOJNN TARHSEL GELM
Anlamak anlamna gelen bilim ve yapmak anlamna gelen teknolojinin geliim serveni ilk
insann akl, mantk ve duyu organlarn maddeye yneltmesi ile balar. Bilim ve teknoloji,
serveninin ilk gnnden beri kabul grd corafi blgeler ve kltrler arasnda seyahat eder
ve gittii her yere maddi gcn de beraberinde tar.
Bilimin ilk tohumlarn, M.. 3000 yllarnda medeniyetin prltlarnn grld
Mezopotamya uygarlnda gryoruz. Bu nedenle bilim ilk yolculuuna dou uygarlndan
kar. Msr uygarlndan sonra Batya geen bilim, nce yonyaya, sonra Atinaya, Gney
talya ya gider ve yeniden skenderiyeye dner. Roma mparatorluunun kmesi ve Ortaa
banazlarnn muhteem skenderiye Ktphanesini yakmas ile yok olmaya yz tutan bilim,
slamiyetin douu ile yeniden canlanr ve geliir. 7. yzyldan 13. yzyln sonlarna kadar
slamiyetin himayesinde gelien ve modern anlamda tohumlar atlan bilim, yeniden Avrupada
canlanmaya balamtr. Avrupadan Amerika yolculuuna kan bilim, bu yolculua kmadan
nce teknolojiyi de yanna almtr. Japonya ve Gney Kore gibi lkelerin nclnde Asyaya
da yerleen ve yolculuuna balad zaman toplumda pek yeri olmayan bilim, 20. yzyln
sonuna doru toplumla kaynamaya balamtr.
Tarihin balangc iin yaznn icat edildii M.. 3500 yl esas alnmtr. Yaznn icadndan
nceki dneme Tarih ncesi, yaznn icadndan sonraki dneme de Tarih alar denmitir.

Ta Devri

Tarih
Tarih ncesi Devirler
Ta Bakr Devri

1- Kaba Ta (paleolotik)
2- Yontma Ta (mezolotik)
3- Cilal Ta (neolitik)

Ta- Bakr Devri

(Kalkolitik a)

Maden Devri

Tarih Devirleri

1. Bakr

1. lka

2. Tun

2. Ortaa

3. Demir

3. Yenia
4. Yakna

Tarihin devirlere blnmesinin temel nedeni tarihi olaylar incelemede, aratrmada ve

renmede kolaylk salamaktr. znde tarih bir btndr, alara ayrarak incelemek pratik bir
yaklamdr.
Tarih ncesi Devirler; insann yeryznde grlmesi ile balar. Yaznn icad ile sona erer.
Prehistorik olarak da adlandrlan devirlerin birbirinden ayrlmasnda yaz olmad iin,
insanlarn kulland ara ve gereleri, yaptklar hammaddeler ve yaay biimi l
olarak alnr.

TA DEVRNDE TEKNOLOJ
2.1.1. Kaba Ta Devri:
nsanln en ilkel ve en uzun dnemidir. Jeologlarn Buzul a adn verdikleri dnemi
kapsar. Bu devrin zellikleri unlardr:

Bu dnemde henz ara ve gere yapm balamamtr. nsanlar kendilerini korumak

iin doadaki sivri talar olduu gibi kullanmtr.

nsanlk tarihinin en uzun dnemidir
Yeryz buzullarla kapldr.
nsanlar tamamen doaya baldr. nsanlar kk gruplar halinde avclk ve

toplayclkla hayatlarn devam ettirmilerdir. Besin retimine henz geilmemitir.

klim koullarnn zorlay etkisi, insanlarn bu dnemde maara gibi doal

kaynaklarda yaamasna neden olmutur. Bu doal kaynaklarn yan sra,

oturabilecekleri yerleri, ak alanlara kendileri de yapmaya balamlardr.
nsanlarn sosyalleme sreci henz balamamtr.
Totemizm denilen ilk inan balamtr.

Yontma Ta Devri:
Bu dnemde insanlar talar yontarak ilk defa ara ve gere yapmlardr. Bu aletler
savunma ve avlanma amacyla yaplmtr. Tketici, avc ve toplaycdr.
Ate sadece av eti piirmenin tesinde, yerleik toplumlarn yetitirip iki ta arasnda ezdii
tahllardan ekmek yapmay salayan frnn iine yerleince gerek bir devrim olmutur. Frn
iinde baz talarn eridii, bu maddelere de scakken kalba dklerek ve soukken dvlerek
ekil verildii grld. Bazlarndan eriyik halindeyken kartrlarak daha salam alamlar
(bronz=tun) retilecekti. Bylece yeni bir a balayacakt.
Yontma Ta Devrinin zellikleri

Bu dnemde iklim deiiklii meydana gelmi ve buzul alar yaandndan,

insanlar maaralara ekilmilerdir.

Bu ada ay ta, akmakta, hayvan kemikleri ve aa gibi doal maddelerden

yaplan ilk aletlerin kullanlmaya baland bilinmektedir.

nsanln ilk sanat eserleri olarak kabul edilen maara resimlerini yaptlar.
Talar yontularak ilk defa ara ve gereler yapld.
Avclk ve toplayclk yapld.
Ate bu dnemin sonunda bulundu.
Dnemin sonunda buzullar zlmeye, iklim dzelmeye balad
lk defa kalan tipi (ilkel) toplum hayat balad.
5

Dnemin nemli yerleim merkezleri Antalyadaki Karain, Beldibi ve Belba

maaralardr.

Ate yakmann bulunmas, ok ve yay, tekerlek, ev yapmnda tula kullanlmaya balamas,

tahln tlmesi (ilkel el deirmeni) ve kilin piirilmesi (anak mlek yapm) teknikleri
bu dnemin balca teknolojik ilerlemeleridir.
Bu an en zgn buluntular mikrolit diye adlandrlan akmaktandan yaplm
geometrik biimli minik aletlerdir.
Cilal Ta Devri:
lk defa tarm balam, hayat tarz deierek yerleik yaama geilmitir. Bunun
sonucunda ilk kyler kurulmu, hayvanlar evcilletirilmitir. Menhir ve Dolmen ad verilen
antlar dikilmitir. Bitki liflerinden elbiseler dikilmitir.
Ayrca insanlar tahl retimine de balam, hayvanlar evcilletirilmi, insanlar
tketicilikten retici duruma gemilerdir. lk defa ticaret balamtr.

Tarm kefedilmi. Su boylarnda bitkiler yetitirilmeye balanmtr. Buday, arpa,

bakla, dar gibi rnleri yetitirmeye balayan insanlar, retken nitelik kazanmtr.
Hayvanlar evcilletirilmitir.
anak mlek yapm balamtr. Besinlerin daha iyi ve uzun sreli korunabilmesi

iin, piirilmi toprak kaplar retilmitir. Bylece ilk seramik kltr de gelimeye
balamtr.
Tatan daha sert, kesici ve dayankl aletler yaplmtr.
Keten, kenevir gibi bitkiler yetitirilerek bu bitkilerin liflerinden giysiler yaplm,
dokumaclk balamtr.
htiya fazlas retimin ortaya kmas ile ticaret balamtr.
lkel barnaklar yaplm ve kyler oluturulmutur (lk defa ky kltr ortaya
kmtr).
Tekerlek icat edilmitir.
Bir arada yaamaya balayan insanlar arasnda iblm olutu.
nsanlarn birlikte yaamasnn sonucu olarak, toplumsal dzeni salayan yazsz
hukuk kurallar ortaya kmtr.
nsanlarda mlkiyet kavram olumutur.
Resim ve heykel sanatnda da ilerlemeler grlmtr.
Dolmen, menhirler ve Tmls (ilkel antlar) dikilmitir.

Menhir: zerine yatay bir tan konulduu yan yana dizilmi talardan oluan antlardr.
Dolmen: Bir izgi veya daire oluturacak ekilde dizilmi 4-5 metre yksekliinde dikili
talardan oluan antlardr.

Tmls: Menhir, Dolmen ve yerleim yerlerinin zamanla toprak altnda kalmasyla

oluan suni tepeciklerdir. Bu kalntlara Anadolu'da "Hyk", Orta Asya'da "Kurgan" ad
verilir.
MADEN DEVRNDE TEKNOLOJ
Bakr Devri:
lemesi kolay olduu iin ilk kullanlan madenler bakr, altn ve gmtr. Ancak doada fazla
bulunduu iin bakrdan daha fazla ara ve gere yaplm ve dneme damgasn vurmutur.
Tun Devri:
Bakr ve kalayn karmndan tun elde edilmi ve bylece daha sert dayankl ara gereler
yaplmtr. Bu dnemde karasaban bulunmu ve tarmda geliim salanmtr. Tketim fazlas
retim elde edilmi bu da ticaretin gelimesini salamtr. lk ehir ve devlet yaplar
kurulmutur.
Tun a veya Bronz a,
Bu dnemin en nemli teknolojik buluu kan biimindeki drt tekerlekli arabadr.
Asur Ticaret Kolonileri: M.. 2. binin balarnda Tun ann orta dnemine girilir. Orta
Tun ann en belirgin zellii Mezopotamya ile balayan ok sk ve iyi rgtl ticaret
ilikileri ve bunun sonucunda yaznn Anadoluya giriidir.

Asurlular ticaret an salamlatrmak amac ile Anadolunun eitli yerlerinde

KARUM ad verilen ticaret merkezleri kurmulard.

Bu dnemde Ticaret Kolonileriyle birlikte yaz da anlamalardan ticarete, evlenme

belgelerinden evlat edinmeye kadar her alanda kullanlmaya balanmtr

Bu dnemde ivi yazs resmi yazmalarda, Hiyeroglif ise kaya kabartmalarnda

kullanlmtr. mparatorluk dneminde Hitit seramii hem teknik hem de form ynnden
olduka gerilemitir. Hayvan eklindeki kap yapm ise devam etmitir.

Devlet dncesi ortaya kmtr. lk ehir devletleri (siteler), ardndan da ilk byk

devletler ortaya kmtr. (Smer, Akad, Babil, Asur, Msr vs.)

Demir Devri:
Demirin yksek sda ilenebilmeye balanmas ile sanayide nemli gelimeler salanmtr.
Ticaret hzlanm ve dnemin sonlarna doru yaz icat edilmitir.
Dnemin gnmze ulaan yazl metinleri Hint Vedalar ve Hristiyanln ve Museviliin
kutsal kitaplardr.

Demir an Bronz andan ayrt eden zelliklerinden biri de alfabetik karakterlerin

ortaya kartlmas, bunun giderek bir yaz dili haline getirilmesidir. Bylece bir edebiyat
ve tarih yazn oluabilmitir.
Demir a sresince en iyi aletler ve silahlar elikten yaplmtr. Demirden eyalar ve silahlar
insanlara hem ekonomi de hem de askeri alanda byk lde g katmtr. retim, silah
teknolojisi ve ticaret gelimitir. Sanayinin temelleri atlmtr.

Tarih ncesi Devirlerin Genel zellikleri

Yaznn olmad dnemlerdir. Blgede yaznn kullanlmaya balamasyla Tarih ncesi
devirler sona erer.
Tarih ncesi devirlerle ilgili yazl belgeler olmadndan insan topluluklarnn brakt
kalntlar kullanlarak bilgi toplanabilmitir.
Tarih ncesi dnemleri kesin snrlarla birbirinden ayrmak mmkn deildir.
Tarih ncesi devirler, insanlarn kullandklar ara ve gerelere gre dnemlere ayrlmtr. Ta
Devri blmlere ayrlrken insanlarn taa yapt ilem gz nnde bulundurulmutur.
(Kabata, Yontma ve Cilal Ta gibi). Maden Devri blmlere ayrlrken aletlerin yapld
madenler dikkate alnmtr. Bakr, Tun, Demir gibi.
Tarih ncesi devirlerin balama ve bitileri blgelere gre farkllklar gstermitir. Btn
devirler btn toplumlarda ayn anda yaanmamtr. Bu farklln temel nedeni corafi evre
ve iklim artlardr.
Tarih ncesi devirler Msr hari normal seyrini izlememitir. Bunun nedeni gler sonucunda
uygarlk alannda ileri toplumlarn dier topluluklar etkilemesidir.
nsanln geliim srecinde kullandklar malzemeler srasyla ta, toprak ve maden (bakrtun- demir) olmutur.
Bir blgede Yontma Ta Devri'nden sonra Cilal Ta, Ta- Bakr ya da Maden Devri'ne gei
olmutur. Ancak bir st devirden sonra alt devir yaanmamtr.
Bir kaz merkezinde, eer tm devirler yaanmsa, en alt tabakadan ste doru srasyla;
Yontma Ta, Cilal Ta, Ta- Bakr, Bakr, Tun ve Demir devirlerine ait buluntulara rastlanr.
Toplumlarn yaadklar devirlerin deiiminde; blgeye gelen gler, blgenin yeralt
zenginlikleri, blgedeki insanlarn ihtiyalar, dier toplumlarla ilikiler etkili olmutur.
Tarih ncesine ait merkezlerde yaz ve yazya ait hi bir gelime bulunamaz (Alfabe, Takvim,
Para, Kitabe vb).
Paleografya, Filoloji, Diplomatik, Nmizmatik, Epigrafya, Mhr Bilimi, Heraldik gibi
konusu yazyla ilgili bilimlerden bu devirlerin aydnlatlmasnda yararlanlamaz.
nsan topluluklar arasndaki etkileim zayftr.
nsanlarn ihtiyalar icatlar ortaya karmtr. nemli gelimeler ok azdr.

Tarih ncesi Ve lka Tarihi Teknolojik Geliimi

Tarih ncesi ilk devir kaba ta devridir. lk aralar da bu devirde yaplmtr.
1- lk resim ve heykel yontma ta devrinde yaplmaya balanmtr.
2- Ate ilk defa ta devrinde bulundu.
3- nsanlar ilk defa yerleik hayata cilal ta devrinde getiler.
4- nsanlar hayvanlar evcilletirmeyi ilk defa cilal ta devrinde rendiler.
5- nsanlar ilk defa balkla cilal ta devrinde baladlar.
6- lk krallk ve beylik maden devrinde kurulmutur.
7- lk bulunan maden bakrdr.
8- lk kez yaz demir devrinde kullanlmtr.
9- Tarihte ilk defa aile hukuku Hititlerde grlmtr.
10- Anadoluda kurulan ilk uygarlk Hititlerdir.
11- lk tarih yazcln Hititler yapmtr.
12- Anadoludaki ilk siyasi birlik Hititlerdir.
13- Tarihte ilk defa meclisi Hititler kurmutur (pankus meclisi)
14- lk sosyal rgtlenme maden devrinde Mezopotamyadaki Smerler tarafndan gerekletirirdi.
15- Tarihte ilk defa Gne Saatini Smerler kullanmtr.
16- Mezopotamyadaki ilk medeniyet Smerler tarafndan kuruldu.
17- lk yazc (ivi Yazs) bulan Smerlerdir.
18- lk yazl kanunlar Smerlere aittir (Urgakina kanunlar)
19- lk ordu Smer ve Akadlar tarafndan kuruldu.
20- Tarihte ilk olarak Asya ile Avrupa arasndaki kltrel etkileimi meydana getiren olay
skenderin Asya seferine kmasdr.
21- lk kez dou-bat ticaretinin gelimesine Lidyallar neden olmutur.
22- lk paray Lidyallar kulland.(M.. 700)
23- lk anayasay Babiller yazmtr.
24- lk kanun kitabn Babiller yazmtr.
25- Tarihte ilk defa Gne ylna dayal takvimi msrlar bulmu ve gn, yl ve mevsim olarak
ayrmlardr.
26- Tarihte ilk yazl antlama Kade antlamasdr.
27- lk hiyeroglif (resim) yazsn Msrlar bulmutur.
28- lk defa tp ve mumyac Msrlar gelitirmitir.
29- Sulama kanallar ve sulama ii ilk kez maden devrinde Msrda kullanmaya balanmtr.
30- lk defa alan ve hacim hesaplarn bulan, daireyi 360 dereceye blen Msrlardr.
31- Tarm ile ilk defa msrlar uramlardr.
32- Tarihte ilk defa ticaret kolonileri onlar kurmutur.
33- lk modern tarih Yunan medeniyetinde Heredot tarafndan yazld.
34- lk posta rgtn Persler kurmutur.
35- Tarihte ilk alfabeyi bulanlar Fenikelilerdir.
9

36- Tarihte ilk denizciler Fenikelilerdir.

37- Tarihte ilk Yahudi branilerdir.
38- Tarihte ilk basn yayn hayatn Romallar karttklar gnlklerle balattlar.
ESK MISIR DNEMNDE TEKNOLOJ
M..3000 yllarnda Nil ve Frat kylarnda rahiplerin ynetiminde yerleik hayat yaayan
Smerler, gnlk yaamlarnda teknolojik rnleri kullanyor ve yaam daha kolaylatrmak iin
evreden grgsel olarak bilgi topluyorlard. M.. 2500li yllara gelindiinde ise arpm
tablosunu kullanp, matematiksel baz hesaplamalar yapyorlard . M..2000 yllarnda
Smerlerden bilim mealesini alan Babilliler, karekk, kpkk alma, ikinci ve nc
dereceden problemleri zmek amacyla baz tablolar gelitirirler. M..1000 yllarna kadar
Smerler ve Babilliler dneminde elde edilen bilgiler daha ok empirik bilgi dzeyinde kalr.
lk bilimsel almalarn amac byk lde toplumsaldr
Gzlemsel verilerin bilimsel bir tarzda dzenlenmesi ilk kez Edwin Smith Cerrahi papirsleri
ile Babil astronomi cetvellerinde ortaya kmtr. Matematiin teorik geliimi de ilk kez
Babilde grlmektedir.

ESK YUNAN DNEMNDE TEKNOLOJ

M..1000 yllarndan sonra Ege kylarnda yaadklar dnyaya anlam arama abas ile felsefe
yapan Yunanllar tarih sahnesinde grlr. Yunanistan ve Gney talyada yaayan Yunanllar,
bilimin tohumlarn yonyada atar ve felsefe biliminin de ncln yaparlar. Bilinen ilk
Yunanl bilgin Miletde yaayan Thalesdir. lgi alan astronomi ve felsefe olan Thales,
evrenin sudan meydana geldii hipotezini ortaya atar.
Pythagorasa gre, evrenin yap ta saydr. Pythagorastan etkilenen Herakletios ise
gerein z say deil deimedir derken M..475 ylnda yine Pythagorastan etkilenen
Parmenides, Gerein z say deil olmadr ve olma, deimeyen, hareketsiz, bitmeyen
varlktr der.
M..450 yllarnda materyalist ve rasyonalist akmlarn etkisi altnda fikirlerini oluturan
Empedoclese gre ise, Tm varlklar ate, hava, su ve toprak olmak zere drt
elementten oluur, bu elementlerin ilikilerini sevgi ve nefret olmak zere iki g ynetir ve
dnya bu gcn rastlant sonucu arpmasndan olumutur. Ayn dnemde yaayan
Demokritos yeniden materyalist bir yaklamla, Atomlar ve iinde dndkleri boluk olmak
zere iki gerek var der. Demokritosa gre, insan dahil her ey maddenin mekaniksel olarak
birlemesinden domu nesnelerdir. Demokritos ilk kez atom teorisini ortaya atarak ve
insan daha o gnden maddeyle snrlayarak bilim tarihinde yerini alr.

10

Sokrates, tartmann amac insan iyi, akll ve drst yapmann yollarn aratrmak
olmal der ve siyasi otoriteyi rahatsz ettii iin daraacna gnderilen ilk bilginler
arasnda yerini alr. Sokrates, M..480de len Konfys ve 479da len Budadan 9 yl sonra
dnyaya gelir ve 399 ylnda baldran zehiri iirilerek ldrlr.
M.S.101 ylnda Sen de mi Brts sznn sahibi Julius Sezar, bilinen ilk gazeteyi kartr. Bu
tarihlerden sonra Yunan Bilimi geriler ve Avrupa Ortaa karanlna gmlr. Kiliseye ters
dt gerekesi ile bilim adna ne varsa yok etme sreci balar. Birok bilimsel kitap yaklr.
M.S.389 ylnda Piskopos Theophilus, skenderiye Mzesinin nl ktphanesinin bir
blmn tahrip ettirir. 415 ylnda da Patrik Cyrilin kkrtmas zerine matematiki Hypatia
ldrlr. 525 ylnda ise Eflatun un kurduu Akademi, Justinian tarafndan Hristiyanla aykr
saylarak kapatlr. Ayn dnemde Romal Boethius sekler (laik) nitelikteki yazlarndan dolay
Kilise tarafndan lm cezasna arptrlr. Atinadaki okullarn kapanmas zerine birok YeniEflatuncu bilgin randaki Jundishapura yerleir ve Yunan dncesi ile Hint, ran ve Suriye
kltrleri yeniden temas olana bulur.
Antik Yunan Dnemi Mucitleri:
Antik Yunanda 3 isim bulularyla ne kyor. Kaldra ilkesini ve suyun kaldrma gc ile
hacim arlk ilikisini bulan matematiki Arimedin adnn verildii (Arimed burgusu) suyu
bir vida ile yukar kartan dzenei icat ettii, aynalar bir mercek gibi kullanp dman
gemilerini yakt, ayrca kaldra prensibini uygulayarak dman gemilerini bir engele takp
devirdii bilinmektedir.
Ctesibius skenderiyede M.. 3. yzylda yaam, bata su saati olmak zere pompalar ve
buna bal dzeneklerle hidrolik biliminin temellerin atmtr.
M.. 1. yzylda Heron ilk yzey lm aletlerini, otomatik tiyatro sahne dzeneklerini, parayla
alan makineleri ve ilk buhar ya da jet motoru saylabilecek buhar jetiyle kendi etrafnda dnen
rzgar topu oyuncan yapmtr.
Antik Yunan Dnemi Biliminin zellikleri:

lk dnemde Yunan felsefesi hemen tamamyla d tabiata, cisimlerin dnyasna ynelmi

bir tabiat felsefesidir.

Tanr, insan ve tabiat bir dnce balants iinde kavranmak istenmitir.
Aristotalesin kendi felsefesi ile okulunda gelien ve biriken ok zengin bilgi kadrosu, tek

tek bilimlerin bamszlna, her bilgi kolu zerinde ayrca almalara yol amtr.
Son dneminde antik felsefeye daha ok dini unsurlar karmtr. Hristiyanln ortaya
kmasyla da Antik Felsefe sona ermitir.

SLAM DNYASINDAK TEKNOLOJK GELMELER

600l yllarda doup ksa srede gelien slamiyet ile, Byk skender dneminde olduu gibi
bilim bir kere daha yeerir. Kuranda tabiatn incelenmesine ynelik olarak bulunan 750
11

ayetten ve Peygamberin yol gstermesi ile yaratcnn srlarn arayan Mslmanlar,

deneye ve gzleme dayal bilimin temelini atarlar. Bu dnemde Emevi Halifelerinden
Muaviye bir milyon civarnda kitab barndran Darl-Hikme yi (lim Kltr Yuvas)
kuruyor. Yine Halife el-Hakim, 400.000 ciltlik bir ktphane kurarak bilim adamlarn
Kurtubada toplar. 8. yzyln sonlarna doru Halife Harun-el-Raid, Aristotelesin tm
kitaplarn, Galen ve Hipokrat gibi byk bilim adamlarnn brok eserini Arapaya
evirtir. Halife el Memun, Bizansa ve Hindistana eliler gndererek evirmeye deer
kitap aratr ve Bizansllar yendii savata, sava tazminat olarak sadece Eski Yunan
Yazmalarn ister. Bylece slam dnyas, kendilerinden nce yaplan tm bilimsel
almalar toparlayarak kaybolmasn nler ve daha sonra bu almalar Arapadan Bat
dillerine evrilir. Endls Devletinin kurulmas ile Musevi, Hristiyan ve slam kltr
geleneklerinin bulumas spanyay bilim ve kltr merkezi haline getirir.
slam dnyasnda yetien bilim adamlarndan Cabir Bin Hayyan, Kimyasal maddeleri,
uucu maddeler, uucu olmayan maddeler, yanmayan maddeler ve madenler olarak drt
grupta toplar ve modern kimyann kurucusu olarak bilinen Lavoisiere nclk eder. ElKindi, Einsteindan 1100 yl nce 800 ylnda izafiyet teorisi ile urar. El-Kindi, Zaman
cismin var olma sresidir, zamanla bilinebilen ve llebilen hz ve yavalkta hareketin
modaliteleridir der. Zaman, mekan ve hareket birbirinden bamsz deildir, ge doru kan
bir insan aac kk grr, inen insan ise byk grr der.
18. yzyln matematik bilgini Gerolamo Cardanonun nsanln 12 byk dnrnden biri
dedii Harezmi, Hint rakamlarna sfr rakamn ekleyerek bugnk kullandmz rakamlar
oluturuyor. Fen bilimlerinde deneyle sabit olmayan bilgilere itibar edilmemesi gerektiini
syleyen Ahmet Fergani, enlemler arasndaki mesafeyi hesaplad gibi, ekliptik meyli en doru
ekilde hesaplayarak kaifler arasna giriyor.
Trigonometrik bantlar bugnk kullanlan ekliyle formlletiren, El-Battani, 877 ylndan
929 ylna kadar srekli astronomik gzlemler yapar. J.E.Montucia 1802de yaynlad
Histories des Mathematiques adl eserinde Johann Mllerin bilimsel eserleri ok zengin
olmakla beraber, bir zamanlar zannedildii kadar orijinal deildir. J.Mllerin kendisinden
nceki yllarda, bu konuda yazlm olan eserler hakknda bilgisi vard. Bilhassa el-Battani ve
Nasirddin Tusididen bir eyler ald der. El-Battani, Tanjant ve Kotanjantn tanmn yaparak
Sins, Tanjant ve Kotanjantn sfrdan doksan dereceye kadar tablosunu hazrlar ve kresel
genlerde, kelerden birinin dik olmas halinde gende geerli olan bantlar ortaya koyar.
Ebubekir er-Razi, cerrahide diki malzemesi olarak ilk kez hayvan barsan kullanr, tp
biliminde deney ve gzlemin ok nemli olduundan bahseder ve bahekimi olduu
hastanede grev alacak olan doktorlarn uzmanlamalar gerektiini syler. Ebl-Vefa
Trigonometriye Sekant ve Kosekant kavramlarn kazandrr. Gzn grlebilir cisimler
dorultusunda nlar yaydn syleyen klid ve Batylamusa kar, Grlecek cismin ekli,
k vastasyla gzden girer ve orada mercekler vastas ile nakledilir diyerek, yapt saysz
12

denemelerle gze gelen uyarlarn grme sinirleri ile beyne intikal ettirildiini syleyen bn-lHeysem,
optik
biliminin
ncsdr.
eitli maddelerin birbirinden ayrt edilme yollarndan birinin, maddelerin zgl arlklar
olduunu syleyerek scak su ile souk su arasndaki zgl arlk farkn tespit eden el-Beyruni,
973 ylnda Bilimsel almalarn, deneylerle ispat edilmesi gerektiini ve belgelere
dayanmasnn zorunlu olduunu syler.
bnun-Nefis 1200l yllarda kk kan dolamn kefeder. Bursal Kadzade Rumi 1100l
yllarda, Siyasi otoritenin, ilim messeselerine karmamas gerektiini syleyerek zamann
Hkmdar Ulu Beye kar tavr alr ve istediini yaptrr . erafettin Sabuncuolu 1300l
yllarda hayvanlar zerinde eitli deneyler yaparak deneysel fizyolojinin ncln
yapar. Sabuncuolu, ylan zehirine kar antidot olarak kullanmak istedii bir tiryak nce
horozlarda, sonra da kendi zerinde dener.
Gyaseddin Cemid, Kadzade Rumi ve Ali Kuu tarafndan ortak hazrlanan ve 1018 kuyruklu
yldzn konumunu ieren Zic-i Gurgani isimli yapt, kronoloji sistemleri, pratik astronomi ve
eitli kuramsal matematik konularn ierir. Ali Kuu, Fatihin davetini kabul ederek
stanbula gelir ve Ayasofya Medresesi Mderrisliine (Profesrl) getirilir. 15. yzylda
Mursiyeli brahim Akdeniz Haritasn, 16. yzylda ise Piri Reis I.ve II. Dnya haritasn
izerek deniz klavuzu mahiyetindeki Kitab- Bahriye adl corafya eserini yazar.
Bizans Kral Jstinyenin yaptrd Ayasofyann kubbesine kp, Hz. Sleymana hitaben Ey
Sleyman bugn seni getim demesine karn Selimiyeyi yapan Mimar Sinan, Ey zavall
Jstinyen, Allah Vahidl-Ahad, herkesten ve her eyden stndr diyerek cevap verir. 1630
ylnda Hezarfen Ahmed elebi uma denemeleri yapar. Katib elebi ise ayn yllarda
yerkreyi, Avrupa, Asya, Afrika, Amerika, Mecellenika (Avustralya) ve kutub blgeleri
olmak zere alt ktaya ayrr. Katib elebi 14.500 yazar ve yorumcuyu kapsayan KefzZunun adl bibliyografya lgati ile, bir bibliyografya uzman olduunu ortaya koyar.
Fatih Sultan Mehmet Hann lmnden sonra medreselerden tabiat bilimlerinin retilmesi
yava yava kalkar. Bu dnemden sonra slam anlayndaki yetersizlik slam dnyasnn bilim
dnyasndan silinip yok olmasna neden olur. Araplar batnn klesi konumuna derken, tarih
boyunca slamn bayraktarln yapan Trkler ise bilim ve teknolojiye gereken ilgiyi
gstermemelerinin bedelini fethettii topraklardan kovularak ve barbar ilan edilerek der.
ORTAA VE TEKNOLOJ
Bat Roma mparatorluu'nun M.S. 5. yzylda kn izleyen bin yllk sre ortaa olarak
bilinir. Ortaada teknolojinin tarihi, byk lde gemi uygarlklarn kazanmlarnn yeniden
bulunmas, saklanmas ve bir lde deitirilmesi olarak zetlenebilir. Bu dnemde slam
uygarl. Eski Yunan'daki bilimsel ve teknolojik birikimin mirass olmu, bu birikime nemli
katklarda bulunmutur. spanya, Sicilya ve Kuzey Afrika zerinden Bat Avrupa'ya geen bu
birikim, ok nemli bir e olarak in ve Hint uygarlklarnn rnlerini de ieriyordu. in'de,
13

M.S. 10. yzylda batda henz bilinmeyen nemli teknikler ve rnler gelitirilmi durumdayd.
Bunlarn arasnda ipek iilii, barut, demir dkm, kt, nke trnden yelkenli gemiler,
uurtma, yel deirmeni ve porselen saylabilir.
slam dnyasnn bilimle urat parlak dnemlerinde, Avrupann Hristiyan dnyas
by, simya ve astroloji ile urayordu. Halkn kltr dzeyi ok dk olduu iin
bilimle kimse ilgilenmiyordu. Kilise ile daima ters den Kutsal Roma mparatoru Frederik II
(1194-1250), Arapadan baz bilimsel eserleri Latinceye evirtir. Fakat bu evirinin amacnn
bilim iin mi, yoksa kiliseyi kzdrmak iin mi olduu tartmaldr.
13. yzylda Avrupada Kilisenin nclnde niversiteler kurulurken iki de manastr
dzeni ortaya kar. Bilime katklaryla bilinen Fransisken manastr ve felsefeye katklar ile
bilinen Dominiken manastrnn yetitirdii en byk din dnr St.Thomasuinasdr (12251274). Skolastizmin kurucusu olan St.Thomas, bilginin iki kayna vardr, biri inan,
dieri ise doal akl yrtmedir. nan bilgisini kutsal kitaptan alr; akl yrtme ise akln
szgecinden geirilerek dzenlenen ve yorumlanan duyu verilerini kullanr ve bunun en
yce rnekleri de Eflatun ve Aristoteleste vard der. Fransisken manastrnn yetitirdii en
byk bilim adam ise Roger Bacondur (1214-1294). Bacon El Heysemden etkilenerek optik
bilimi zerinde alr. Bacon, eitim ve deneysel bilimde matematiin ok nemli olduunu
syler ve bilimsel almalarda gzlem ve deneyin neminden bahseder. Oysa bu dnemde
Avrupada matematik, Mslmanlarn urat bir alan olarak grlr ve uraanlara da iyi
gzle baklmazd.
14. yzylda matbaann icad ile 1400-1500 yllar aras Arapadan ve Eski Yunancadan
birok kitap Latinceye evrilir. Aristotelesin tm kitaplar 1495 ylnda baslr. Thalesin
Msra, slam dnyasnn Bizans ve Hindistana yapt bilimsel amal seyahatler gibi
Avrupadan birok bilim adam slam dnyasna seyahat yaparak bilimsel kitaplar
toplarlar. Bir kere daha bilimsel eserler Dou Uygarlndan Bat Uygarlna doru
ynelir. Eski Yunancadan Arapaya evrilen bilimsel eserler yeniden Arapadan
Latinceye evrilmeye balanr.
Ortaada batnn teknolojik geliimini simgeleyen balca yenilikler yle sralanabilir:
At nal ve zenginin gelitirilmesi ve atn gerek tarmda, gerekse savata nemli bir g
kayna olarak kullanlmaya balamas; su ark ve yel deirmeninin yaygnlamas ve bu
aygtlarn tahllarn tlmesinde, ezerek ya karmada, tahta kesmede, yn dvmede,
yeni gelitirilen kra enerji salamada kullanlmas, kmr karm; barutun ve topun
bulunmas; ip ve f, dkme demir ve sabun yapm tekniklerinin gelitirilmesi; kale ve
atolarn inas; pusulann kullanlmaya balamas; 14. yzylda ilk mekanik saatin
yaplmas; 15. yzylda matbaann icad.

14

RNESANS VE TEKNOLOJ
Kilise ile bilimi badatrmaya alan skolastik dnrlere ramen Avrupa Rnesans dnemi
ile beraber yava yava kilisenin basksndan kurtulmaya balar. Rnesans dneminde bilim
adamndan ok, sanat, tarihi ve politikac yetiir fakat Heykeltra, Mimar, Ressam olduu
kadar da Jeoloji, Astronomi, Anatomi ve Fizyoloji ile ilgili yapt almalaryla tannan
Leonardo da Vinci (1452-159) Rnesans dneminde yetien en nemli bilim adam olarak da
bilinir. Rnesans dneminde zanaatkarlarn atlyelerinin ok faal olduu da grlr.
Nicolaus Copernicusun (1477-1543), evreni yer merkezli deil de gne merkezli yaklam
sadece modern bilimin balangc deil insann evrende yerini saptamasnn da balangc
saylr. Polonyann Torun kentinde dnyaya gelen Copernicus ou dncesini Pythagoras ve
Aristotelesten alr. Copernicus dncelerini kiliseden ekindii iin sylemez. Ancak
yaamnn son ylnda ar hasta yatanda iken dostu Osiander tarafndan Gksel Krelerin
Dolanm zerine adl yapt bastrlr ve balangta ou entelektel tarafndan kmsenir.
Martin Luether, Copernicusa hitaben Bu budala, tm astronomi bilimini ters-yz etme
hevesindedir. Oysa, kutsal kitap bize, Joshuann yerkreyi deil, gnei durdurduunu syler
der.
Rnesansn kilisenin hakimiyetini ykmas ve Copernicusun yaklam ile aydnlanma a
ve modern bilimin bugnk anlamdaki ekillenme srecini balatr. Bu sreci izleyerek,
Tycho Brahe (1546-1601), Johannes Kepler (1571-1630), Galileo Galilei (1564-1642), William
Harvey (1528-1626), Nicolaus Steno (1638-1680) ve Isaac Newton (1642-1727), Leonard Euler
( 1707-1783), J.L. Lagrange (1736-1813), P.S.Laplace (1749-1827) gibi bilim adamlar bugnk
anlamda modern bilimin temellerini atarlar.
Rnesans dneminde Avrupa'da sanat, edebiyat ve genel olarak bilim alanlarnda byk
gelimeler gerekleti. "Yeniden dou" anlamna gelen Rnesans hareketi talya'dan btn
Avrupa'ya yayld ve 14. yzyln sonlarndan 1600'e kadar srd. Bu dnemde insanlar Eski
Yunan ve Roma kltryle, zellikle de, ksmen Arap lkeleriyle iliki sonucu yeniden
kefettikleri klasik Yunan bilimiyle yakndan ilgilenmeye baladlar. Eski Yunan uygarlnn
bilim ve felsefe alannda ortaya koyduu ve Avrupa'da yitip gitmi olan yaptlar Arap dnyasnn
byk niversitelerinde saklanmt. Ayrca pek ok Bizansl bilgin Osmanllarn tehdidi
altndaki Konstantinopolis'ten (stanbul) talya'ya g etmeye balamt.
Bilimsel gelimeye, ok uzaklardan Avrupa'ya tanan bilgiler de yardmc oldu. 13. yzylda
in'i ziyaret eden Marko Polo gibi gezginler, inliler'in M.S. 2. yzylda gelitirdikleri kt
yapmna, M.S. 900'den beri kullana geldikleri porselene ve binlerce yldr ipekbcei
kozalarndan retmekte olduklar ipee ilikin bilgileri Avrupa'ya tadlar.
Rnesans bilimsel yaklamda da bir yenilik gerekletirdi. Bilim adamlar her eyi sorgulamaya
koyuldular. Btn inanlar gzlem ve deney szgecinden geirilir oldu. Bilim adamlarna
15

deneylerinde yardmc olan yeni aygtlar yapld. Galileo, Jpiter'in uydularna ilikin gzlemleri
sonucunda Dnya'nn Gne'in evresinde dolandn kefetmiti, ama o bu gzlemleri, yeni
bulunmu olan teleskop olmadan yapamazd.
Matbaann bulunmas yeni bilgilerin yaygnlamasnda ok nemli bir rol oynad. Daha
nce btn kitaplar tek tek, elle kopya edilerek oaltlrd. Yeni bask makinelerinin sklp
taklabilen, dkme (metal) harfleri vard; bu harfler istendii biimde dizilebiliyor ve i
bittiinde datlp yeniden kullanlabiliyordu. lk kez binlerce kopyann ksa bir zaman iinde
baslmas olanakl duruma gelmiti. Byk lekli ilk matbaay Johannes Gutenberg,
Almanya'daki Mainz'da kurdu ve matbaa hzla btn Avrupa lkelerine yayld.
16. yzyln bandan itibaren ulusal devletlerin ortaya kmas, Reform ve zellikle Rnesans
dnemlerinin yol at bilimsel devrim, bu gelimeye byk hz kazandrd. Bat teknolojisinin
temellerinin 1500- 1750 arasnda atlm olduu sylenebilir.
Rnesans'n yol at bilim devriminin nc kiisi Galilei'dir. ngiltere'den R. Boyle,
Almanya'dan Otto Von Guericke ve Fransa'dan D. Papin'in kuramsal ncl, T. Newcomen'n
1712'de buhar makinesini bulmasyla sonuland.
Atmosfer basncnda almas nedeniyle verimi ok dk olan Nevvcomen makinesi, daha ok
maden ocaklarndan su pompalamakta kullanlmakla birlikte nemli bir teknolojik gelimeyi
simgelemitir.
Avrupa lkelerinin Hint Okyanusuna ve Yenidnya'ya almalar pek ok yeni rnn ve bunlara
ilikin imalat tekniklerinin ortaya kmasna yol at. Bu rnler arasnda ncelikle ay, eker,
ttn, pamuk ve kakao saylabilir.
SANAY DEVRM VE TEKNOLOJ
Sanayi Devrimi deyimi, batda sanayinin ve makine retiminin egemen olduu bir
ekonomiye gei dnemini (1750- 1900) ifade eder. Sanayi Devrimi'nin en belirgin nitelii
enerji teknolojisindeki deiimdir. Dnemin banda belli bal enerji kaynaklar kol gc,
hayvan, su ve rzgr enerjisiydi. 1769'da James Watt, Newcomen makinesine ayr bir
younlatrc ekleyerek pistonun her ileri-geri hareketinde silindirin snp soumasn nlemeyi
baard; sonraki yllarda da pompay yalnzca aa-yukar hareket ettirmek yerine bir aft
dndren yeni bir makine gelitirdi. Bylece verimi nemli lde artan ve dnme hareketi
salayabilen buhar makinesi, sanayinin temel mekanik enerji kayna durumuna geldi. Buhar
makinesini buharl gemi (1807) ve buharl lokomotifin (1825) gelitirilmesi izledi.
Michael Faraday'n elektrik ile magnetizma arasndaki ilikiyi ortaya koymas (1831), elektrik
motorunun ve dinamonun gelitirilmesiyle sonuland. ten yanmal motorlarn (havagaz ve
gazya motoru, dizel motoru, benzin motoru), motosiklet ve otomobilin gelitirilmesi 1860-90
arasndaki 30 yl iinde gerekleti. Demir-elik ve pamuklu dokuma sanayileri, 19. yzylda en

16

byk gelimenin izlendii sanayi dallarn oluturdu. 1827'de fotorafn, 1837'de elektrikli
telgrafn, 1876'da telefonun icad yeni gelimelerin ncs oldu.
Sanayi devrimine kadar teknoloji, mucitler sayesinde daima bilimden nde giderken,
Sanayi Devriminden sonra bilime dayal teknolojiler dnemi balamtr. Zanaatkar
atlyeleri yerlerini, bilim adamnn laboratuarlarna, Aratrma-gelitirme (Ar-Ge)
merkezlerine ve fabrikalara brakmtr. Bu dnemde bilimin itici gc sadece entellektel
merak deil daha ok sermaye olmutur. Bilimsel gcn para demek olduunu anlayan birok
tccar, bilim adamlar ile yakn dostluk ierisine girerek onlarn almalarn finanse etmeye
balamtr. Bylece Avrupa, ticari smrgeciliin en iyi aracnn bilim ve teknoloji olduunu
anlam ve bilime dayal teknoloji a balamtr.
Bilime dayal teknolojinin ilk rnei Thomas Edisonun laboratuarnda, bilimsel
gelimeleri ticari uygulamalara dntrerek gerekletirdii elektrik teknolojisidir
(elektrik lambas, g santral 1887). Henry Fordun 1908 ylnda seri olarak otomobil retmesi
ktlesel retim kavramn da ortaya koyar. 1895 ylnda Rntgenin X nlarn kefetmesi ve
arkasndan doal radyoaktivitenin kefi (1896), Thomsonun elektronu kefetmesi, Planckn
kuantum kavramn ortaya atmas ve Einsteinin foton kavram (1905) ve genel rlativite
teorisini ortaya koymas, daha nce temeli atlan modern bilimin douunu da simgeler. Bilimin
bu douunun temelinde I.ve II. Dnya savalarnn olmas kadar farkl kltrlerin daha nce
Eski Yunanda, slam dnyasnda ve Endlste bir araya gelmesi gibi Amerika Birleik
Devletlerinde de bir araya gelmesi vardr.
Youn madde fizii, malzeme bilimi ve elektroniin gelimesi sonucu bilgisayar ve
telekomnikasyon teknolojileri ortaya kmtr. M..3500 yl civarnda yaznn, M.. 170
ylnda parmenin ve 1454de matbaann icad ile gelien yazl iletiim, telgraf, sabit
grntlerin elektrikle iletimi, daktilo, telefon, fonograf, televizyon yayn, teleks, haberleme
uydusu, transatlantik fiberoptik kablo, telefax ile yazl metinlerin yannda, ses ve hareketli
grnty de kapsayan telekomnikasyon teknolojilerine dnmtr. Bu sayede bilginin
ilenmesi, iletilmesi, depolanmas ve enformatik, yazlm, optoelektronik ve fotonik gibi yeni
bilim alanlar ve bunlara dayal yeni teknolojileri ortaya karmtr. Transistrn gelitirilmesini
izleyen yaklak elli yllk bir sre iinde bilime dayal ileri teknolojiler domutur.
Bioteknoloji, gen mhendislii ve molekler biyoloji ile retim sistemindeki deiimler yannda
rnlerin boyutlarnda da bir minyatrleme olur ve gda retimi tarlalardan aratrma
laboratuarlarna doru kaymaya balamtr.
YRMNC YZYIL VE TEKNOLOJ
Bilim ve teknolojinin bu serveni sonucunda, snrlar tanmlanmam genilemeye ve ayn
zamanda snrsz ihtiyalar yaratmaya ynelik istikrarsz bir yap olan bilgi toplumu ortaya
kmtr. Sanayi toplumunda olduu gibi bilgi toplumunda da insan dahil her ey retim faktr
asndan ele alnmaktadr. Sanayi toplumunun ihtiya duyduu insan gcn, i ve emek
17

ilikisinin nasl olmas gerektiini ilk olarak Frederic Taylor tanmlamtr. Bilgi toplumunun
gerektirdii ii ve insan gcn de kalitenin babas saylan W.Edwards Deming tanmlamaktadr.
Deminge gre bilgi toplumunun iisi sadece syleneni yapan deil, aktif olarak retime
katlan, asgari bir fen ve matematik bilgisi olan kiiler olmaldr. Bilgi toplumunun ihtiya
duyduu iilerin %50sinden fazlas da niversite mezunu olmaldr. Bylece bilgi
toplumunda ayakta kalarak retim faktr olma zelliini srdrebilecek modern insanda
olmas gereken vasflar uzmanlarca u ekilde belirlenmektedir:
Teknolojik gelimelere ve deiimlere adapte olabilme,
kendini yenileyebilme yetenei,
ileri teknolojilere ainalk,
teknolojinin sosyal boyutunu kavrayabilme,
en az bir yabanc dil bilme ve disiplinler arasnda alabilme zelliinin olmas.
Teknolojik gelimenin giderek hzland ve gnmzdeki ba dndrc hza ulat 20.
yzyl 1945'e dein ve 1945'ten sonra olmak zere iki dneme ayrmak olanakldr. Hiroima'ya
ilk atom bombasnn atld 1945 yl nkleer an balangc, bir baka adan da bilgisayar
ann balang yl olarak kabul edilebilir, 1900-1945 dneminin balca teknolojik
gelimeleri yle zetlenebilir:
Enerji alannda, elektrik enerjisi retiminin dev boyutlara ulamasndan baka nemli bir gelime
sz konusu deildir. 1913'te, petroln ilenmesinde kraking ynteminin bulunmas, plstikler,
yapay kauuk ye yapay elyaf retimi asndan ok nemli bir adm oldu. 1911'de vitaminlerin
belirlenmesi, 1928'de penisilinin kefi ve 1943'te antibiyotik retimine geilmesi salk
alanndaki nemli gelimelerdir. 1895 te X-nlarnn bulunmasyla balayan bir dizi bulu
(radyoaktiflik, yapay radyoaktiflik ve 1938'de ekirdek blnmesi), nkleer an yolunu at.
1903'te ilk uuunu yapan uak, sonraki yllarda gaz trbiniyle donatlarak jet uana
dnecek, 1960'larda ses st hzlara ulaacakt. Bu dnemde yer alan en nemli gelimelerden
biri de 1901'de radyonun, 1907'de elektronik lambann gelitirilmesidir. Bylece, modern
teknolojinin en nemli bileeni durumuna gelecek plan elektronik alannda ilk admlar atlyordu;
bunu, radar ve televizyonun gelitirilmesi izledi.
1947'de transistorun bulunmas, elektromun her alann byk lde etkiledi, ama bu etki en
ok bilgisayarlarda gzlendi; sonraki yllarda tmleik devrenin gelitirilmesi, mikroilemcileri
sanayinin, bilimsel aratrmalarn ve giderek gnlk yaamn ayrlmaz paras durumuna getirdi.
Robotlar ve yapay zeka, bu alandaki en nemli gelimeler oldu. 1957'de Sputnik ile balayan
uzay a, 1961'de Vostok ile gerekletirilen ilk insanl uzay uuu, 1966'da Lunik ile Ay'a
yaplan ilk yumuak ini, 1969'da Apollo 11 ile ilk insann Ay'a ayak basmas gibi bir dizi
baaryla devam etti. Bu baarlar, gezegenlere ynelen insansz uularla ve 1981'de uzay
mekiinin gelitirilmesiyle srd. 20. yzyldaki en nemli (ve tartmal) gelimelerden biri de
genetik mhendisliidir.
20. yyn Teknolojik Gelimeleri
18

Mendel yasalarnn doruluu deneylerle kantlanmtr. 1822de Avusturyada doan Gregor

Mendel 1856 ylnda kaltmla ilgili almalarna balamt. Bezelyelerle yapt deneyler
sonunda kaltm yasalarn ortaya atan Mendel, Kaltm bilimin (genetiin) domasna olanak
salamtr.
ilk radyonun yapl. Elektromanyetik dalgalarn varln 1864 ylnda James Clerk Maxwell
ortaya koymutu. Guglielmo Marconi ise dalgalar ilk olarak 9 m, sonra da 275 m ve 3 kmlik
uzaklklara iletmeyi baard. 1901de de Atlas Okyanusunun tesine ilk mesajn ulatrd.
Gnmzde Planck Sabiti olarak adlandrlan eylem kuantumunu, Alman fiziki Max Planck
buldu. Ima olgusunda enerjinin srekli biimde deil, enerji paketleri biiminde kesikli olarak
ortaya kt varsaymn yapan Planck, her biri belirli bir enerji miktarn ieren paketlere
kuantum adn verdi ve bir kuantumun enerjisinin nmn frekansyla orantl olduunu ne
srd. Bu teori fizikte bir devrim nitelii tayordu ve 20. yzyla damgasn vuran kuantum
mekaniinin balangc oldu.
Emekli bir Alman subay olan Ferdinand Zeppelinin tasarlad hava gemisi "Zeplin"lerden ilki
2 Temmuz 1901de Almanyada Friedrichshafen yaknlarnda bir gldeki yzer hangardan
havalanmtr.
Karl Landsteiner, 1901de alyuvarlarda hcre zarnn d katmanna yapan antijen adl bir
maddenin trne bal olarak insanda en az temel kan grubu olduunu gstermi ve bu
gruplar A, B ve 0 olarak adlandrmtr. Bir yl sonra da A ve B antijenlerinin ikisini birden
tayan AB grubu bulunmutur.
1902 ylnda ABDli genetik bilgini Walter Sutton, Columbiada rencilii srasnda
kromozomlarn kaltsal bilgiyi tadn ve ayr iftler halinde bulunduunu ilk kez ortaya
koymu, sonraki yllarda yapt almalarla kaltmla ilgili kromozom kuramnn temelini
atmtr.
Motorlu ilk uu yaplmtr. Orville Wrightn pilotluunu yapt Flyer adndaki ilk uak 17
Aralk 1903te havalanp yerden metre ykselmitir. 12 saniye havada kalan uak sonra sert
bir biimde yere inmitir. Wilbur ve Orville Wright kardeler ayn gn iki uu daha yapmlar,
en uzun uu 59 saniye srm ve 260 mlik bir uzakl amtr.
1903 ylnda Hollandal fizyolog Willem Einthoven, kendi adyla anlan ilk telli galvanometreyi
tasarlamtr. Galvanometre, kalp kasnn kaslmasyla ortaya kan deiiklikleri lyor ve
kt zerine kaydediyordu. Einthoven bu ynteme elektrokardiyografi adn vermitir.
1904 ylnda sindirim salglar zerindeki aratrmalarnda hayvanlar zerinde yapt deneylerle
artl refleks kavramn gelitiren Ivan Petrovi Pavlov, Nobel Fizyoloji ve Tp dln
kazanmtr.
1904 ylnda Ernest Rutherford, Radyoaktiflik adn verdii kitabn yaymlamtr. ngiliz
fiziki kitabnda, radyoaktif etkinliin d koullardan etkilenmediini, radyoaktif srelerde
19

kimyasal tepkimelere oranla daha fazla miktarda s aa ktn ve radyoaktif dnm

sonucunda kimyasal nitelikleri farkl yeni rnlerin ortaya ktn ileri sryordu.
1905 ylnda Alman psikolog Wilhelm Stern tarafndan IQ (Intelligence Quotient) testi ilk kez
uygulanmtr. Ortalama IQ says 100 olarak kabul edilmitir. 130un zerindeki deerler stn
zekl, 70in altndakilerse geri zekl olarak nitelendirilmitir.
1905 ylnda Albert Einstein, fizikte devrim nitelii tayan zel grecelik kuramna ilikin
"Hareketli Cisimlerin Elektrodinamii" adl makaleyi yaymlamtr.
1906 ylnda Lee de Forest, elektrotlu ilk elektronik lambay (triyot) gerekletirmitir.
1907 ylnda Bertrand Boltwood radyometrik tarihleme yntemini bulmutur. Bu yntem
sayesinde Dnyann yann tahmin edilmesinde nemli admlar atlmtr. Bu yntem ayrca
arkeolojide de kullanlmtr.
1908 ylnda Jean Perrin sv iinde asl halde bulunan ok kk paracklarn
hareketlerini inceleyerek maddenin atomlardan olutuunu kantlad.
1908 ylnda Hans Geiger ilk radyasyon dedektrn, bugn kullandmz adyla Geiger
sayacn yapmtr.
1908 ylnda Leo Hendrik Baekeland yksek scaklk ve basn altnda younlama rn olan
ve stldnda yumuamayan plastik maddelerin ilk rnei olarak r aan bakaliti bulmutur.
1911 ylnda Speriletkenler kefedilmitir. Hollandal fiziki Heike Kamerlingh Onnes, belirli
artlarda cvann sper iletken olduunu buldu. Sonradan iki dzineden fazla elementin ve
binlerce metal alamnn da speriletken olabilecei bulunmutur.
1913 ylnda Niels Bohr atomun yapsn akla kavuturdu. Bohr atom modeli, kuantum
modelini hesaba katan ilk modeldi ve tmyle kuantum Mekaniine dayanan modellerin
ncsyd.
1915 ylnda ilk ktalararas telefon konumas yapld.
1916 ylnda Alman gkbilimci Karl Schwarzschield, yeterli ktleye sahip cisimlerden ka
hznn k hzna yaklaabileceini, bu nedenle dorudan gzlemlenemeyeceklerini kantlamak
amacyla, genel denklemlerden yararlanarak karadelik kuramnn temellerini att.
1918 ylnda tarmda benzin motorlu traktrler kullanlmaya balamtr. retimin artmasyla
birlikte iftiler yalnz kendi gereksinimlerini karlamak iin deil, piyasaya mal satmak iin de
almaya baladlar.
1920 ylnda soutucular gndelik yaamda kullanlmaya balamtr. retilmeye balayan
elektrikli buzdolaplar yiyeceklerin saklanmasnda yeni bir r amtr.
1921 ylnda Robot szc ilk kez kullanlmtr. ek oyun yazar Karel Capek,
Rossumun Evrensel Robotlar adn verdii oyununda verilen emirleri dnmeden

20

yerine getiren makinelemi insanlardan sz ediyordu. Robot szc ek dilinde angarya

i anlamna geliyordu.
1926 ylnda Robert Goddard ilk baarl roket deneyini gerekletirmitir. Goddardn bir
rampadan ateledii sv yaktl roket 30 m ykselmi ve 2,5 saniye havada kalarak 60 metre yol
almtr.
1927 ylnda Belikal gkbilimci Georges Lematre tarafndan Byk patlama kuram ortaya
atlmtr.
1927 ylnda Sesli sinema filmi yaplmtr. 1895 ylnda Lumiere kardelerin ilk filmi
gstermelerinden beri sessiz sinema gndemdeydi.
1928 ylnda C vitamini kefedilmitir. Ayn yl Alexander Fleming tarafndan penisilin
bulunmutur. Bu antibiyotik ilala tedavide yeni bir dnem balatmtr.
1929 ylnda gkbilimci Edwin Hubble, evrenin geniledii fikrini ortaya atmtr. Hubblea
gre Evren, gkadalarn birbirlerinden uzaklama hzlar ile birbirlerine olan uzaklklar
arasndaki oran sabit kalacak ekilde genilemektedir.
1930 ylnda Plton gezegeni kefedilmitir. Astronom Clyde Tombaugh, Lowell gzlemevinde
alt sralarda ektii bir dizi fotorafta kk gezegenlerden daha yava hareket eden bir
gkcismi saptamtr. Bu gk cismi Plton gezegenidir.
1931 ylnda Alman bilim adam Ernst Ruska ilk elektronik mercei gelitirmitir. Bu mercek
elektronlar k gibi odaklayan bir elektromknatstan oluuyordu. Ruska, 1933 ylnda seri halde
birka elektron mercei kullanarak ilk elektron mikroskobunu yapmtr.
1931 ylnda Karl Jansky, Gne Sisteminin dndan gelen radyo dalgalar kefetmitir.
1932 ylnda James Chadwick atomun iinde elektrik yk olmayan bir parack olduunu
kefetmi ve bu paraca ntron adn vermitir.
1932 ylnda ABDli fiziki Edwin Herbert Land, fotoraflarn banyo ve bask ilerinin tek
aamada yaplmasn salayan bir yntem gelitirmitir.
1933 ylnda Kolmogorov, gnmzde de kullanlan olaslk kuramnn temellerini atmtr.
1934 ylnda ABDli kimyac Wallace Carothers naylonu bulmutur.
1935 ylnda ABDli deprembilimciler Charles Richter ve Beno Gutenberg, deprem ve teki
sismik olaylarn byklklerini belirlemek iin bir lek hazrlamlardr.
1935 ylnda ngiliz bilim adam Robert Alexander Watson,uaklara radyo dalgalar gnderip,
yansyan dalgay alarak ve dalgalarn gidi dn sresini lerek uan varln ve uzakln
110 km mesafeden belirleyebilen bir sistem gelitirmitir. Bu, o gne kadar yaplm ilk pratik
radar sistemiydi.
1939 ylnda Igor Sikorsky VS-300 helikopterini yaparak ilk baarl helikopter uuunu
gerekletirmitir.
21

lk kez 1874 ylnda retilen DDT nin (diklorodifeniltrikloretan) bcek ldrc etkisi ilk
kez svireli kimyac Paul Hermann Mller tarafndan 1939 ylnda kefedilmitir.
1940 ylnda Karl Landsteiner kandaki Rh faktrn kefetmitir. Ayn yl ABDde ilk renkli
TV yaynlar balamtr.
1940 ylnda Mc Millan ve Abelson, uranyumu ntron bombardmanna tutarak ilk yapay
element olan neptnyumu elde ettiler.
1942 ylnda ABD, atom bombas yapmna ynelik olarak gizli Manhattan projesini
balatmtr. Proje 1945 ylnda sonulanm, ilk atom bombas 16 Temmuz 1945te
Albuquerquete bulunan bir hava ssnde denenmitir.
1945 ylnda ngiliz Arthur C. Clarke, Yer eksenli uydularn Dnyada birbirinden uzakta yer
alan noktalar arasndaki iletiim iin rle (aktarma) istasyonu olarak grev yapabileceklerini
gstermitir.
1947 ylnda John Bardeen, W. Brittain ve W. Shockley elektrik sinyallerinin ykseltilmesini,
denetlenmesini yada retilmesini salayan transistor buldular.
1947 ylnda Frank Willard Libby, kazbilimciler, insanbilimciler ve yerbilimciler iin ok
deerli olan radyoaktif karbonla (karbon-14) tarihleme yntemini gelitirmitir.
1947 ylnda "Ses duvar" ald. ABDli pilot Chuck Yeager, roketlerle takviye edilmi Bell X1 adl uayla saatte 1190 kilometreyi amay baard.
1948 ylnda Macar asll bilim adam Dennis Gabor, Mercek kullanmakszn boyutlu bir
grnt oluturma yntemi olan holografi dncesini gelitirmitir.
1952 ylnda ABDli doktor Jonas Salk ocuk felci asn gelitirmitir.
1952 ylnda ilk hidrojen bombas denemesi yaplmtr. Byk Okyanustaki Biikini atolnde
gerekletirilen denemede atom bombasndan ok daha fazla enerji aa kt grlmtr.
1953 ylnda J. D. Watson ve F.H. Crick tarafndan DNAnn molekl yaps tanmland. Bu
modele gre DNA, birbiri evresinde sarlan iki merdivene benzer ikili sarmal biimindeydi. Bu
ikili sarmal, birbiri evresinde sarlan iki ekerfosfat zincirinden ve bu zincirleri birbirine
balayan baz iftlerinden oluuyordu.
1954 ylnda George G. Devol, programlanabilir bir robotun patentini ald. 1961 ylnda bu
patentlere dayanarak Unimation firmas Unimate adl ilk sanayi robotunu hizmet sokmutur.
4 Ekim 1957de frlatlan Sputnik-1, yrngeye yerletirilen ilk uydu olmu ve uzay an
balatmtr.
1960 ylnda T. H. Maiman, yakuttan bir ubuk kullanarak ilk lazer aygtn yapmtr.
nsanl ilk uzay uuu 12 Nisan 1961de SSCB tarafndan gerekletirildi. Kozmonot Yuri
Gagarin, Vostok-1 adl uzay aracyla Dnyann evresini 108 dakikada dolat.
22

1967 ylnda Gney Afrikal cerrah Christian Barnard tarafndan ilk

gerekletirilmitir.

kalp nakli

21 Temmuz 1969da ABDli astronotlar Neil Armstrong ve Edwin Aldrin Aya ayak basan ilk
insanlar oldular.
1970 ylnda Kmr, petrol gibi fosil yaktlarn kullanlmaya balamasndan sonra gsterilen
ilginin azald rzgr enerjisi yeniden gndeme geldi. Tm dnyada fosil yakt rezervlerinin
snrl ve gittike tkeniyor olmas buna seenek oluturacak enerji kaynaklar bulmay
gerektiriyordu. Binlerce yldr insanln mekanik amalarla kulland rzgr enerjisi artk enerji
retmek iin de kullanlmaya balyordu.
1971 ylnda Amerikan uzay arac Mariner-9 Mars gezegeni evresinde yrngeye girdi ve
yaklak bir yl boyunca gezegenin yzey haritasn kard.
1972 ylnda Elektronik posta gelitirilmitir.
1976 ylnda Uzay aralar Voyager-1 ve Voyager-2 frlatld. Gne sisteminin d blmndeki
gezegenleri gzlemleyen ve bu gezegenler hakknda Dnyaya bilgiler yollayan uzay aralar
Gne Sisteminin hi bilinmeyen ynlerini de ortaya kard.
1978 ylnda ngiltere de ilk tp bebek dnyaya geldi.
1981 ylnda IBM PC (Personal Computer) kiisel bilgisayarlar piyasaya karld.
1984 ylnda Apple firmas ilk Macintosh bilgisayarlar piyasaya srd. Bu makineler,her eyin
grafik olarak zmlenmesinden dolay biliimle kolay uygulanabilirliin badatrlabileceini
kantlad. Kullanlan kk ikonlar yardmyla istedii ilemi yapabilen kullanclar,ekran
zerindeki imleci, zerinde kk bir dme bulunan "fare" yardmyla ikonlara
ulaabiliyorlard.
1985 ylnda Paul Crutzen, Mario Molina ve Sherwood Rowlan ozon tabakasnda delik olduunu
ortaya koydu. Gneten gelen zararl mortesi nlar szen ozon tabakas, deodorant yapmnda
ve soutma sistemlerinde de kullanlan kloroflorokarbon gazlarnn atmosfere karmas
yznden en ince olduu kuzey kutbu zerinde delindi.
1987 ylnda Philips firmas ilk kompakt diski (CD) tantt.
1989 ylnda Montreal Mc Gill niversitesinden Peter Deutsch, interneti indekslemek iin
ARCHI adnda bir ariv yaratt. Bu ariv net zerindeki FTP sitelerini kapsyordu. Bir sre sonra
Tim Berners internet zerinde bilgiyi daha rahat datma, kullanclara farkl yerlerde bulunan
bir belgeden dierine gemede byk kolaylklar salayan World Wide Webi (www) gelitirdi.
1992 ylnda byk patlama kuramnn kantlar bulundu. Lawrence Berkeley Laboratuarlar ve
California niversitesinin ortak yrtt bir projede, George Smoot bakanlndaki bir grup
aratrmac, COBE (Cosmic Backround Explorer) uydusunun evrendeki fon masndaki s
dalgalanmalarnn byk patlamadan kaldn kefettiler.
23

1993 ylnda en yal dinozor bulundu. Arjantinde And Dalar eteinde bulunan bu dinozorun
1 metre boyunda, 11 kilo arlnda olduu ve yaklak 225 milyon yl nce yaad akland.
1994 ylnda Karadeliklerin varlna ilikin kantlar bulundu. Hubble uzay teleskopunun
verilerine gre 52 milyon k yl tede bir karadelik gzlendi.
1997 ylnda ilk genetik kopyalama gerekletirildi. Bir grup sko bilim adam ubat aynda
Dolly adl koyunun kopyalanmasnn baaryla sonulandn duyurdular.
CUMHURYET DNEM TRKYEDE BLM VE TEKNOLOJ
Bilindii zere, bugne dein yaplan bilim tarihi aratrmalar, genellikle Cumhuriyet
Dnemi'ndeki bilimsel almalar konu edinmemitir ve bunun eitli nedenleri bulunmaktadr:
1. inde yaamakta olduumuz bir dnemin, bilim tarihilerinin ilgisini ekebilmesi iin,
ncelikle tarih olmas, yani bandan sonuna dein geen srece hi deilse be kuan
smas gerekir; aksi taktirde deiim veya geliim bakmndan tarih deerlendirmeler yapmak
olanakszlaacaktr. Bu adan bakldnda Cumhuriyet Dnemi'nin yeni yeni "Tarih" olmaya
balad sylenebilir.
2. Bugne dein yaplan almalar sonucunda bilim tarihinin yararlar konusunda yeterli bir
toplumsal bilin oluturulamamtr. Bir siyaset tarihi, bir edebiyat tarihi veya bir sanat tarihi,
hl bilim tarihinden ok daha gerekli grlmekte ve bunun bir sonucu olarak, ada Trk
niversitelerinde bu blmlerin almasna ncelik verilmektedir. Bilim tarihi ise, bugn birka
niversitemizin Felsefe Blmleri iinde eritilmitir, ancak yarn byk bir olaslkla tamamen
ortadan kaldrlacak ve bylece Trk Bilim Dnyas'nda bilim tarihi etkinliine gereksinim
duyulmad resmen tescil edilmi olacaktr.
3. niversitelerimizin muhtelif blmlerinde almakta olan bilginlerimizin kendi alanlarnn
tarihi ile ilgilenmemeleri ve ilgilenenlerin ise tarih aratrmalarn gerektirdii donanmlardan
yoksun olmalar, Trkiye'de bilim tarihi aratrmalarnn glenmesini ve kklemesini
engellemitir. Saylar onu gemeyen meslekten bilim tarihileri ise, bilimsel aratrmalarn,
Cumhuriyet ncesi dnemlerdeki slm veya Trk bilginlerinin almalarna ynlendirmilerdir.
4. TUBA ve TBTAK gibi bilimsel aratrma kurumlar, bilim tarihilerine ve bilim tarihi
aratrmalarna, bugne dein yeterli ilgiyi gstermemilerdir ve gerekesi ne olursa olsun, bu
durumu anlayla karlamak mmkn deildir. Bilim tarihi, u anda birka niversitenin ufack
anabilim dallarna veya Felsefe Blmleri'ne snm durumdadr ve gelierek Trk bilimsel
yaamndaki saygn yerini almak iin resm ve gayri resm kurumlarn desteklerini beklemektedir.
Btn bu nedenler yznden, 80 yllk Cumhuriyet Dnemi'nde yaplan ve uluslararas bilimsel
almalarn geliimine katkda bulunan bilginlerin ve bilimsel almalarn, basit bir dkm
dahi yaplamamtr; oysa byle bir dkm, birok bakmdan yararl olacaktr. Trkiye'deki
bilimsel almalarn genel durumu ve geliim yn konusunda yneticileri uyaracak ve

24

Trkiye'deki bilimsel almalarn, ada Dnya'nn

dorultusunda yeniden rgtlenmesi olanan salayacaktr.

gereksinimleri

ve

beklentileri

Bu dnemde, niversitelerde ve dier kurumlarda uygulanan eitim ve aratrma programlarnn

baars nesnel bir biimde belirlenecek ve buna bal olarak yaplmas gereken almalar
rasyonel bir biimde tasarlanacaktr; mesel gemiteki uygulamalar ve sonular, bilim
tarihileri tarafndan aratrlm ve ortaya konulmu olsayd, Trkiye'deki niversite reformlar,
daha gereki temellere oturtulabilirdi.
Bir lkenin mevcut bilimsel aratrma kaynaklarn ve olanaklarn, btn bilimsel alanlara eit
biimde yaymas olanakszdr; lkenin ncelikle gereksinim duyduu "bilgi+beceri" ile bunlarn
retim yntemlerinin ksa bir sre iinde edinilebilmesi iin bir seim yapmas gerekir. te
Trkiye'nin bilimsel nceliklerinin belirlenmesi ve bunlara yaplacak yatrmlarn realist bir
bakla yeniden dzenlenmesi iin de byle bir almann yaplmas gerekir.
Trkiye'de, bilime dayanmayan bir uygarln ada uygarlklarla yaramayaca ve bunlara
ayak uydurma abalarnn baarya ulamaktan uzak kalaca gereinin ak olarak kavranmas
aamasna Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatrk ile ulalmtr.
Cumhuriyet'in kurulmasndan hemen sonra Samsun'da stikll Ticaret Mektebi'nde vermi
olduu bir nutukta (22 Eyll 1924), Atatrk, "Dnya'da her ey iin, maddiyat iin, maneviyat
iin, muvaffakiyat iin en hakik mrid ilimdir, fendir; ilim ve fennin haricinde mrid aramak
gaflettir, cehalettir, dallettir. Yalnz, ilim ve fennin yaadmz her dakikadaki sayfalarnn
tekmln idrak etmek ve terakkiyatn zamannda takib eylemek arttr." diyerek bilimin
nemine ve bilimsel gelimeleri yakndan izlemenin gereine dikkat ekmi ve zellikle eitim
sahasnda balatm olduu reformlarla, bu anlay yerletirmeye almtr. Atatrk'n girimi
olduu reformlarn sonular 20. yzyln ikinci yarsna doru alnmaya balanmtr.
Trkiyede Bilimsel Kurumlar
Trkiye'de Cumhuriyet'ten sonra bilimin yerlemesi ve bu alandaki gelimelerin yakndan
izlenebilmesi iin bilimsel kurumlarn kurulmasna nem verilmi ve bu maksatla eitli
kurumlar almtr. Bunlar, iki grupta toplanabilir:
A- niversiteler
Osmanllar dneminde, askeri gerekelerle ve zellikle Franszlarn yardmyla mhendislik, tp
ve harp okullar kurulmutu. 19. yzyln ikinci yarsndan sonra, Avrupa'daki modellere uygun
niversite kurma giriimleri olmu, ancak 1900'e gelinceye kadar bu giriimlerden bir netice
alnamamtr. Bu yln Austos aynda, stanbul'da mparatorluk niversitesi (Dr'l-Fnn-
ahane) adyla kurulan yksek eitim kurumu, Batl rneklere uygun olarak oluturulmu ilk
Trk niversitesi olarak kabul edilir. Ancak dier eitim kurumlarnda olduu gibi, mparatorluk
niversitesi'nde de medrese geleneinin derin izleri grlmektedir.
Modern yaklamlar yanstan niversite anlayn Trkiye'de ilk kez Atatrk gelitirmitir.
Atatrk'n gerekletirmi olduu yksek eitim reformunu tanmlayan zellikler, laik bir bilim
25

zihniyeti, gzlem ve deneye dayanan bir retim ve her trl dogmatik anlaytan kurtulma
olarak sralanabilir.
Bu ilkeler dorultusunda, 1933'te mparatorluk niversitesi, Almanya'dan Trkiye'ye gelen bilim
adamlarnn yardmyla yeniden dzenlenmi ve stanbul niversitesi ismiyle retime
almtr. Ayn tarihte Ankara'da da Yksek Ziraat Enstits'nn kurulduu grlmektedir.
Bundan sonraki yllarda, Batl anlamda niversitelerin says ve nitelii giderek artacaktr.
stanbul niversitesinin ardndan, 12 Temmuz 1944te stanbul Teknik niversitesi, 13 Haziran
1946da Ankara niversitesi, 25 ubat 1953te Atatrk niversitesi, 20 Mays 1955te
Karadeniz Teknik niversitesi ve Ege niversitesi, 15 Kasm 1956da Orta Dou Teknik
niversitesi ve 1 Ekim 1967de Hacettepe niversitesi Trk toplumunu bir bilgi toplumu haline
getirmek amacyla almlardr.
B- Aratrma ve Gelitirme Kurumlar
Bu dnemde bilim ve teknoloji alannda gerekli olan atlmlar yapmakla grevlendirilen eitli
aratrma ve gelitirme kurumlarnn da ald grlmektedir. Bu kurumlardan bazlar
unlardr:
1. Devlet Meteoroloji lleri Genel Mdrl: 1925 ylnda kurulmu Babakanla bal
bir genel mdrlktr. Amac, hava tahminleri yapmak maksadyla meteoroloji istasyonlar
amak ve altrmaktr.
2. Refik Saydam Merkez Hfzshha Enstits: 1928 ylnda kurulmutur. Belli bal
grevleri arasnda, a ve serum retme, gda ve ila kontrol yapma ve bu konuda alacak
elemanlar yetitirme saylabilir.
3. Maden Teknik Arama Genel Mdrl (MTA): 1935 ylnda kurulmu olan MTA,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl'na bal bir kamu iktisadi teebbsdr. Amac, iletmeye
elverili maden ve taoca alanlarn belirlemek ve verimli bir ekilde iletmektir.
4. Kandilli Gzlemevi: 1911 ylnda Fatin Gkmen (1877-1955) tarafndan stanbul'da
kurulmu olan bu gzlemevinde astronomi almalar, gerek anlamda, 1947 ylnda balamtr.
Gne fizii blm tarafndan gerekletirilen Gne lekeleri ve takre gzlemleri bugn de
srmektedir. Gzlemevi gnmzde Boazii niversitesi'ne baldr ve Deprem Aratrma
Enstits ile Gk ve Yer Bilimi Aratrma ve Uygulama Merkezi'nden olumaktadr. Enstit'de
astrofizik, jeoloji, jeofizik ve deprem mhendislii anabilim dallarnda lisansst ve doktora
eitimi yaplmaktadr.
5. Makine ve Kimya Endstrisi Kurumu (MKE): 1950 ylnda kurulmu olan kamu
iktisadi teebbsdr. Amac, savunma ve sivil sanayi ihtiyalarn planlamak, ekonomik bir
ekilde retmek ve pazarlamaktr.
6. Trkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK): 1956 ylnda kurulmu, babakanla bal,
kamu tzel kiilii olan bir kurumdur. Amac, atom enerjisinin Trkiye'de bar amalarla ve
26

lke yararna kullanlmasn salamak, bu ynde temel ilke ve politikalar belirlemek, program
ve plan yapmak, nkleer maddelerin kullanlmasna ilikin esaslar koymak ve nkleer konularla
ilgili mevzuat hazrlamaktr.
7. Trkiye Bilimsel ve Teknik Aratrma Kurumu (TBTAK): TBTAK, 1963 yl
Temmuz aynda yaynlanan bir kanunla kurulmutur. Amac pozitif bilimlerin her dalnda temel
ve uygulamal aratrmalar yapmak, yaptrmak, desteklemek ve tevik etmektir. Bugn kuruma
bal alt aratrma guruplar vardr: Bunlar; a) Matematik, fizik ve biyoloji, b) Mhendislik, c)
Tp, d) Veterinerlik ve hayvanclk, e) Tarm ve ormanclk, f) Bilim adam yetitirme.
Kurum, 1966 ylndan balayarak bilim ve teknie dnya apnda katklar yapan ve ulusa
vlecek eserler veren Trk bilim ve teknik adamlarna her yl "Bilim dlleri" datmakta, lise
ve niversite rencilerinin katld proje yarmalar dzenlemekte ve bilim sevgisini
yaygnlatrmak ve geni kitleleri bilimsel ve teknolojik gelimelerden haberdar etmek iin Bilim
ve Teknik adyla aylk bir dergi yaynlamaktadr.
8. TUG (TBTAK Ulusal Gzlemevi): Trkiye'de bilimsel astronomi ve astrofizik
almalarnn yapld ilk gzlemevi, 1935 ylnda, Alman astronom E.F. Freundlinch
tarafndan stanbul niversitesi'nde almtr. Buradaki almalar, 1944'de Ankara
niversitesi'ndeki, 1962'de Ege ve Ortadou Teknik niversitesi'ndeki ve 1982'de ise Boazii
niversitesi'ndeki almalar izlemitir. Bu niversitelerdeki gzlemevlerinde ok sayda
aratrmac yetimi ve uluslar aras dzey yakalanmaya allmtr. Ancak burada kullanlan
teleskoplar grece kk apl olmas ve bu gzlemevlerinin kurulduklar yerlerde iklim
koullarnn gzleme elverili bulunmamas nedeniyle yeni bir gzlemevine duyulan ihtiya
zaman ierisinde artmtr. Bu nedenle, uygun bir yerde ulusal bir gzlemevinin kurulmas
dncesi gndeme gelmi ve 1965'ten bu yana bu dnce astronomlar tarafndan
gelitirilmitir. Bu ama dorultusunda, Antalya'nn Saklkent ilesinde bulunan, Bakrltepe'de
ulusal gzlemevinin inasna balanm ve TBTAK Ulusal Gzlemevi ad verilen bu
gzlemevi, 5 Eyll 1997'de hizmete almtr.
9. Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu (BTYK): Babakanla bal karma bir yksek kurul
olan BTYK, bilim ve teknoloji alanlarndaki aratrma ve gelitirme politikalarnn ekonomik
kalknma, sosyal gelime ve milli gvenlik hedefleri dorultusunda belirlenmesi, ynlendirilmesi
ve egdmnn salanmas amacyla Gebzede kurulmutur.
10. Ulusal Metroloji Enstits (UME): Bir lke iinde yaplan lmlerin uluslararas
alanda tannmasn salamak iin her trl uygunluun onaylanmasn ve organize bir
belgelendirme sistemini yrtecek bir ulusal lm (metroloji) sistemine gerek duyulmaktadr.
Trkiye Ulusal Metroloji Sisteminde ilk adm 1992 ylnda TBTAK bnyesinde Ulusal
Metroloji Enstitsnn (UME) kurulmasyla atlmtr.

Cumhuriyet Dnemi Bilim Adamlar

27

Cumhuriyet dneminde bilime katkda bulunmu ve uluslararas bilim dllerine lyk grlm
ok sayda Trk bilim adam vardr. Bunlardan balcalar unlardr:

Hulusi Behet
Hulusi Behet (1889-1948) deri hastalklar zerine ihtisas yapmtr. Uzun yllar incelemi
olduu bir hastasndan elde ettii bulgulara dayanarak 1947 ylnda Behet Hastal'n (Morbus
Behet) tanmlamtr.
Cahit Arf
Cahit Arfn (1910-1997) matematik dnyasnda tannmas "Hasse-Arf Teoremi" ile balar.
Sentetik geometri problemlerini, cetvel ve pergelle zlebilir olup olmadklarna gre
snflandrmay tasarlayan Arf, Fransz matematiki Galois ve Jordan'n gruplar kavramndan,
zellikle cebirsel denklemlerin zmnde grup kavramnn uygulanmasna ilikin
almalarndan yararlanmtr. Eski Yunandan beri zerinde allan problemden biri olan
cetvel ve pergel kullanmak suretiyle bir ann eit paraya blnp blnemeyecei meselesi
ile ilgilenmi ve yalnzca ikinci dereceden cebirsel denklemlere indirgenebilen problemlerin
cetvel ve pergel yardm ile zlebileceini saptamtr. Bunun iin, zlebilen tm cebirsel
denklemlerin bir listesini karmas gerekiyordu. almalarn yalnzca kuramsal matematikle
snrlamayp, matematik zmlerinin mekanik problemlere uygulanmasnn en iyi rneklerini
vermitir.
Ahmet Cemal Eringen
Srekli ortamlar mekaniine ilikin deneysel ve kuramsal almalarn nclerinden olan Ahmet
Cemal Eringen (1921), 1960'dan sonra btn almalarn srekli ortamlar mekanii zerinde
younlatrarak bu bilim dalnn ncln yapmtr.
Feza Grsey
zellikle kuramsal fizik alanndaki almalar ile tannm olan Feza Grsey (1921-1992),
aratrmalarn atom ekirdeini oluturan paracklar arasndaki temel etkileimlerin ve bu
paracklarn iyapsnn incelenmesi zerinde younlatrmtr.
Behram Kurunolu
1959 ylnda iki deiik ntrinonun varln kefeden Kurunolu (1922), modern kuantum
teorisi ile ilgili almalar yapm ve elementer paracklar iin i ve d simetriyi teklif etmi
nemli bilim adamlarmzdandr. "Genelletirilmi zafiyet Teorisi" adn verdii ok geni
kapsaml bir teori zerinde de uzun yllar boyunca almtr.
Orhan Asm Barut
Matematiksel fizik, yksek enerji fizii ve parack fizii alanlarndaki almalar ve
katklaryla tannm olan Barut (1926-1994), dnemin en nemli bilim adamlarndan biridir.
Kuantum mekaniinin grup gsterimlerini dinamik problemlerine, salma matrisi kuramn da
paracklarn elektromanyetik ve zayf etkileimlerine uygulamtr. Elektrondan daha karmak
28

sistemlerin, rnein protonun greli anlatm iin sonsuz bileenli spiral grup denklemlerini
gelitiren Barut, maddenin yapsn, tam kararl iki parack olan elektron ve ntrinolar
arasndaki elektromanyetik etkileimlere balayan basit bir madde modeli nermitir.

Abdlhak Adnan Advar

Cumhuriyet dneminin ilk bilim tarihisi Abdlhak Adnan Advar'dr (1882-1955). nl
romanclarmzdan Halide Edib Advar'n kocas olan Adnan Advar, Fransa'da yaad yllarda
yaymlad bir eseri ile Osmanllar dnemindeki bilimsel uralara k tutmu ve bu alanda
yaplan aratrmalarn ne kadar yetersiz olduunu gstermitir. Adnan Advar, Trkiye'ye
dndkten sonra, bu eserini stanbul'daki elyazmalarn da inceleyerek dzeltmi ve geniletmi,
Osmanl Trklerinde lim (stanbul 1943) adyla Trke'ye tercme etmitir. Yaklamndaki
znellie ve baz ynlerinin rtlmesine ramen, bugne kadar bu konuyu ileyen daha
mkemmel bir eser yazlamamtr. Trkiye'de bilim tarihi alannda ilk metin almas, Adnan
Advar'n da katld bir alma topluluu tarafndan yaplmtr. Adnan Advar'n bilim
tarihimiz asndan nemli olan dier bir eseri de 1944 ylnda stanbul'da yaymlanan Tarih
Boyunca lim ve Dindir. Bilimlerdeki ve zellikle fizikteki yeni gelimelerden sonra Bat'da
yeniden gndeme gelen din ve bilim ilikilerini, tarihi geliimi iinde inceleyen bu eser, zengin
ierii nedeniyle genel bilim tarihi grnmndedir. Advar'n Trk kltr hayatn ynlendiren
ve ou zaman unutulan en nemli almalarndan birisi de, bir sre slm Ansiklopedisini
yaymlayan kurula bakanlk yapmasdr. slm Ansiklopedisine Adnan Advar da baz maddeler
yazmtr. Bunlar arasnda en nemlileri, Ali Kuu, Ebu'l-Ksm Zehrv, Frb, Hrizm, bn
Bcce, bn Haldun ve Knalzde maddeleridir.
Aydn Sayl
1952 ylnda, Dil ve Tarih, Corafya Fakltesi'nde, bilim tarihi krssn kurarak bilim
tarihiliinin Trkiye'de yerlemesini salayan Aydn Sayl (1913-1993), eitim reformlar
srasnda Atatrk tarafndan yurt dna gnderilen renciler arasnda bulunmaktadr. Harvard
niversitesi'nde bilim tarihi alannn kurucusu olarak tannan George Sarton'n yannda
doktorasn tamamladktan sonra, Trkiye'ye dnm ve hayatn, Trklerin Ortaa'da yrtm
olduklar youn bilimsel aratrmalar aydnlatmaya adamtr. Ulam olduu sonular, Ortaa
bilim tarihinin yeniden yazlmasn gerektirecek deerdedir. The Observatory in islam, Eb Nasr
el-Frb'nin Hal zerine Makalesi, Ulu Bey ve Semerkand'daki lim Faaliyeti Hakknda
Gysddin-i K'nin Mektubu, Abdlhamid bn Trk'n Katk Denklemlerde Mantk
Zaruretler Adl Yazs ve Zamannn Cebri, Msrllarda ve Mezopotamyallarda Matematik,
Astronomi ve Tp, Copemicus and His Monumental Work ve Hayatta En Hakiki Mrit limdir
adl eserleri tarihiler tarafndan byk bir ilgi ile karlanm ve kullanlmtr.

29

SON BN YILDA TEKNOLOJNN KRONOLOJS

Bilim ve teknoloji insanolunun var olduundan beridir gelimektedir. nk insanlar doada
yaarken ayn zamanda doay kendisi iin daha kullanl hale getirecek bulular ve yenilikler
yapmtr. Bu sre boyunca bilim ve teknolojinin geliim aamalarn 1000 ylndan balayarak
aadaki kronolojik yazda zetlenmitir.
1023: inde ilk defa kat para basld.
1045: Bi Sheng tarafndan in'de hareketli bir bask makinesi gelitirildi.
1050: Fransa arbaleti icat etti. (Arbalet nedir? Arbalet ortaa dneminde kullanlan yayl ve ok
frlatan bir silahtr. Yaydan fark bir defa gerilip ok yerletirildikten sonra zerindeki oku bir tetik
yardm ile frlatabilmesi idi. zellikle kaln zrhlarn delinmesinde yeterli bir sava aracyd.)
1079: Bugn Celali Takvimi olarak bilinen takvim mer Hayyam tarafndan yaplmtr.
1182: Manyetik pusula icat edildi.
1200: Elbise dmeleri icat edildi.
1202: Hindu-Arapa numaralandrma sistemi, Fibonacci isimli talyan matematiki tarafndan
batda tantld.
1249: Rodger Bacon barutun formln yazd.
1250: lk ateli silah in'de icat edildi.
1268 1289: Gzln kefi. (Optik anlamnda byk bir devrimdi.)
1280: Mekanik saatler icat edildi. lk saatler elektrikle deil yayn gerilmesine dayanan kurmal
sistemlerle alyordu.)
1285 1290: Yel deirmenleri icat edildi.
1295: Modern camclk talyada balad.
1326: lk tabanca retildi.
1328: lk testere deirmeni yapld. Testere deirmenleri genellikle dere kenarlarna kurulur. Su
bir deirmeni dndrr ve dnen deirmen aa tomruklarn bir yatakta ilerletip yine deirmen
tarafndan hareket ettirilen bir testereye doru srkler. Testere tomruu keser ve arkasna ikiye
blnm olarak atar.
1366: Terazilerde kullanlmak zere ilk arlklar retildi.
1400: lk golf toplar retildi.
1400: lk kk tip piyano retildi.
1411: Tetik icat edildi.
1420: lk yal boya icat edildi.
1421: Floransada, ilk kaldrma kr retildi.
1450: Nicholas Cusa miyop kiiler iin gzlk cam retti.
1455: Johannes Gutenberg metal hareketli matbaay retti.
1475: talya ve Almanya'da ilk mermi ykl tfek retildi. Bu tfekler retim esnasnda
mermilerle dolduruluyor ve kullanldktan sonra tekrar doldurulmas iin retim yerine girmesi
gerekiyordu.
30

1486: Venedik'te, bilinen ilk telif hakk verildi.

1485: Leonardo Da Vinci, ilk parat tasarlad.
1487: Kiliselerde ve evlerde kullanlan anlar ilk defa retildi. Evlerde kap zili olarak kullanld.
1492: Leonardo da Vinci ilk defa uan makineler hakknda ciddi teoriler retti.
1500: Tekerlek kilitli misket tfei icat edildi.
1500: Avrupada tuvalet ilk defa retildi.
1510: Leonardo Da Vinci, yatay eksenli bir su ark tasarlad.
1565: Grafit kalem, Conrad Gesner tarafndan icat edildi.
1569: Gerard Mercator, harita projektrn retti.
1590: Hollandal Zacharias Janssen bileik mikroskobu icat etti.
1593: Galileo Galilei, bir su termometresi icat etti.
1608: Hans Lippershey, ilk refraktif teleskopu icat etti.
1620: Cornelis Drebbel tarafndan ilk denizalt retildi. Denizalt hareket enerjisini srcsnn
bir pedal evirmesi vastasyla alyordu.
1624: William Oughtred, bir srgl hesap cetveli icat etti.
1625: Jean-Baptiste Denys, kan nakli iin bir yntem buldu.
1629: Giovanni Branca, bir buhar trbini icat etti.
1636: W. Gascoigne, mikrometreyi icat etti.
1643: Evangelista Torricelli, barometreyi icat etti.
1650: Otto von Guericke, bir hava pompas icat etti.
1656: Christian Huygens, bir sarka saati retti.
1660: lk guguklu saatler Kara Orman blgesinde, Furtwangen tarafndan Almanyada retildi.
1663: James Gregory, ilk yanstc teleskopu icat etti.
1670: eker kamndan eker retildi.
1671: Gottfried Wilhelm Leibniz bir hesap makinesi retti.
1674: Anton Van Leeuwenhoek, ilk defa mikroskop ile bakteri grd ve tanmlad.
1675: Christian Huygens, cep saatini patentledi.
1679: Denis Papin ddkl tencereyi icat etti.
1698: Thomas Savery, buhar pompasn icat etti.
1701: Jethro Tull, ilk tohum makinesini retti.
1709: Bartolomeo Cristofori, piyanoyu icat etti.
1711: John Shore, diyapozonu (ses dalgas belirleme arac) icat etti.
1712: Thomas Newcomen, atmosferik buhar motorunun telifini ald.
1722: French C. Hopffer, yangn sndrcnn patentini ald.
1724: Gabriel Fahrenheit, ilk cval termometreyi retti.
1745: E. G. von Kleist, ilk elektrikli kondansatr icat etti.
1752: Benjamin Franklin, paratoneri icat etti.
1755: Samuel Johnson, 15 Nisan tarihinde ilk ngilizce szl yaynlad.
1758: Dolland, bir kromatik lens icat etti.
1761: John Harrison, boylam lmek iin seyir saatini len bir deniz kronometresi icat etti.
31

1764: James Hargreaves, kr icat etti.

1767: Joseph Priestley, karbonatl ve sodal suyu buldu.
1769: James Watt, gelimi bir buhar motoru retti.
1774: Georges Louis Lesage, elektrikli telgrafn patentini ald.
1775: Jacques Perrier, buhar motorlu bir gemi (vapur) retti.
1780: Benjamin Franklin, iki odakl gzlk icat etti.
1780: Gervinus, bir testere icat etti.
1783: Louis Sebastien, ilk parat gsterisini yapt.
1783: Benjamin Hanks, kendi kendini kuran kurmal saati icat etti.
1783: Montgolfier kardeler, scak hava balonunu icat etti.
1783 Henry Cort, elik retimi iin elik ruloyu retti.
1784: Andrew Meikle, harman makinesini retti.
1784: Joseph Bramah ilk emniyet kilidini retti.
1785: Jean Pierre Blanchard, alan bir parat icat etti.
1792: lk ambulans retildi.
1795: Francois Appert, gda koruma amal ilk kavanozu retti.
1796: Edward Jenner, iek as retti.
1797: Henry Maudslay, hassas torna tezgahn retti.
1804: Friedrich Winzer (Winsor), gaz aydnlatmasnda patent alan ilk kii oldu.
1809: Humphry Davy, ilk ark lambasn retti.
1814: Joseph Nicphore Nipce, ilk fotoraf eken kii oldu. rettii aracn fotoraf ekmesi 8
saat srd.
1819: Ren Lannec, stetoskobu retti.
1824: Michael Faraday, ilk oyuncak balonu retti.
1825: William Sturgeon, elektromknats icat etti.
1830: Barthelemy Thimonnier, diki makinesini icat etti.
1831: Cyrus McCormick, ilk baarl bierdveri icat etti.
1831: Michael Faraday, elektrikli dinamoyu icat etti.
1834: Henry Blair, bir msr ekme makinesinin patentini ald.
1834: Jacob Perkins, bir buz makinesi icat etti.
1835: Charles Babbage, mekanik bir hesap makinesi icat etti.
1838: Samual Morse, mors alfabesini yazd.
1839: Kirkpatrick Macmillan, bir bisiklet icat etti.
1845: Robert William Thomson, ilk vulkanize edilmi kauuktan haval lastii retti.
1846: Dr William Morton, di ekimi iin anestezi kulland.
1851: Isaac Singer, kullanlabilen ilk diki makinesini icat etti.
1852: Jean Bernard Lon Foucault, jiroskopu icat etti.
1856: Louis Pasteur, pastrizasyonu buldu.
1858: Jean Lenoir, iten yanmal motoru icat etti.
1861: Elisha Otis, asansr emniyet frenlerini patentledi.
32

1862: Richard Gatling, makineli tfei patentledi.

1862: Alexander Parkes, ilk plastii retti.
1866: Alfred Nobel, dinamiti icat etti.
1868: J P Knight, trafik klarn retti.
1872: Dnyann ilk araba vapuru "Suhulet" Trkler tarafndan, irket-i Hayriye Mdr
Hseyin Haki Efendi, Umum Mfettii skender Bey ve Hasky Tersanesinin ba mimar
Mehmet Bey tarafndan tasarland.
1876: Alexander Graham Bell, telefonun patentini ald.
1876: Nicolaus August Otto, ilk drt zamanl iten yanmal motoru retti.
1881:Alexander Graham Bell, ilk ham metal dedektrn retti.
1881: David Houston, kameralar iin rulo filme patent ald.
1884: Lewis Edson Waterman, ilk pratik dolma kalemi retti.
885: Karl Benz, iten yanmal motorla desteklenen ilk otomobili retti.
1887: Emile Berliner, gramofonu icat etti.
1887: F.E. Muller ve Adolph Fick, kontakt lensleri retti.
1888: Nikola Tesla, AC motor ve trafo icat etti.
1891: Jesse W. Reno, yryen merdiveni icat etti.
1892: Rudolf Diesel, dizel yakt kullanan iten yanmal bir motor retti.
1893: W.L. Judson, fermuar icat etti.
1895: Lumiere Kardeler, tanabilir bir kamera retti.
1895: John Thurman, motorlu sprgenin patentini ald.
1900: Zeplin, Kont Ferdinand von Zeppelin tarafndan icat edildi.
1901: lk radyo dalgas baaryla nakledildi.
1902: Willis Carrier, klimay icat etti.
1902: George Claude, neon lambasn retti.
1904: Benjamin Holt, bir traktr retti.
1905: Albert Einstein, grelilik teorisini ve nl denklemi E = mc2 yi yaynlad.
1906: William Kellogg, ilk msr gevreini retti.
1907: Auguste ve Louis Lumiere tarafndan renkli fotoraf icat edildi..
1907: lk helikopter retildi.
1911: Charles Franklin Kettering, motorlar iin ilk elektrikli ateleme sistemini retti.
1914: Garrett A. Morgan, gaz maskesini retti.
1916: Paslanmaz elik Brearly Henry tarafndan icat edildi.
1919: Ksa radyo dalgas ve flip-flop icat edildi.
1922: Sir Frederick Grant Banting, inslini icat etti.
1926: Robert H. Goddard, sv yaktl roket icat etti.
1928: sko biyolog Alexander Fleming, penisilini kefetti.
1931: Max Knott ve Ernst Ruska, elektron mikroskobunu icat etti.
1932: Karl Jansky, radyo teleskopu icat etti.
1933: Frekans modlasyonu (FM radyo), Edwin Howard Armstrong tarafndan icat edildi.
33

1937: Chester F. Carlson, fotokopi makinesini icat etti.

1937: lk jet motoru ina edilmitir.
1937-1946 : Cahit Arf, soyadn tayan teoremini buldu.
1939: Igor Sikorsky, ilk baarl helikopteri retti.
1940: Dr William Reich Orgon, akmlatr icat etti.
1942: John Atanasoff ve Clifford Berry ilk elektronik dijital bilgisayar ina etti.
1944: Willem Kolff bbrek grevi yapan bir diyaliz makinesi icat etti.
1945: Atom bombas icat edildi.
1946: Percy Spencer, mikrodalga frn icat etti.
1947: lk cep telefonu icat edildi. (Tanabilir boyutlarda deildi.)
1947: Bardeen, Brattain ve Shockley transistr icat etti.
1951: Sper yaptrc icat edildi.
1951: Charles Ginsburg, ilk video kaset kaydediciyi (VTR) icat etti.
1952: Edward Teller ve ekibi, hidrojen bombas ina etti.
1953: Texas Instruments tarafndan transistrl radyo retildi.
1955: Fiber optik kablosu retildi ve kullanma baland.
1956: lk defa bir bilgisayarda sabit disk kullanld.
1959: kalp pili Wilson Greatbatch tarafndan icat edildi.
1959: Jack Kilby ve Robert Noyce mikroip retti.
1964: BASIC programlama dili, John George Kemeny ve Tom Kurtz tarafndan retildi.
1967: lk dijital el hesap makinesi icat edildi.
1968: Bilgisayar faresi Douglas Engelbart tarafndan icat edildi.
1968: Entegre devreler ile ilk bilgisayar yapld.
1968: Robert Dennard RAM (random access memory) icat etti.
1969: Arpanet (ilk internet) icat edildi.
1969: Yapay kalp icat edildi.
1969: ATM icat edildi.
1970: Disket Alan Shugart tarafndan icat edildi.
1971: Nokta vurulu yazc icat edildi.
1971: Sv kristal ekran (LCD), James Fergason tarafndan icat edildi.
1971: Faggin, Hoff ve Mazor mikroilemci retti.
1972: Kelime ilemci icat edildi.
1973: Ethernet (yerel bilgisayar a), Robert Metcalfe ve Xerox tarafndan icat edildi.
1975: Lazer yazc icat edildi.
1976: Mrekkep pskrtmeli yazc icat edildi.
1979: Cep telefonlar icat edildi.
1979: Seymour Cray, sper bilgisayar icat etti.
1979: Walkman icat edildi.
1980: Hepatit-B as bulundu.
1981: MS-DOS icat edildi.
34

1981: lk IBM PC retildi.

1984: CD-ROM icat edildi.
1984: Apple, Macintosh u icat etti.
1985: Windows iletim sistemi Microsoft tarafndan retildi.
1987: lk 3-D video oyunu retildi.
1988: Dijital cep telefonlar icat edildi.
1989: Yksek znrlkl televizyon icat edildi.
1990: World Wide Web ve Internet protokol (HTTP), Tim Berners-Lee tarafndan oluturuldu.
1991: Dijital telesekreter icat edildi.
1993: Pentium ilemci retildi.
1994: HIV proteaz inhibitr icat edildi.
1995: Java bilgisayar dili icat edildi.
1995: DVD (Digital Versatile Disc veya Digital Video Disk) icat edildi.
1996: Web TV icat edildi.
1997: Gazla alan yakt hcreli icat edildi.
2000: Prof. Dr. Tuncay Ulu, kulak ve kafa taban cerrahisi iin tasarlad mikro cerrahi
aletleriyle adn tm dnyaya duyurdu. stanbul niversitesi stanbul Tp Fakltesi retim
yesi Ulu'un 1999'da tasarlad, 2000 ylnda da bir Trk firmasnca retimini gerekletirdii
bu aletler, imdi dnyaca nl Alman Storz firmas tarafndan 'Ulug Double Sided Ear
Microsurgery Instruments' (Ulu ift Tarafl Kulak Mikro Cerrahi Aletleri) adyla dnya
piyasalarna sunuldu.
2000: FluidSense infzyon pompas (otomatik ve standart intravenz aplikatr) icat edildi.
2001: ABIOMED tarafndan en kk yapay kalp retildi.
2001: Yapay karacier Dr. Kenneth Matsumura ve Alin Vakf tarafndan icat edildi.
2001: Kendi kendini temizleyen pencereler PPG Industries tarafndan icat edildi.
2001: iPod retildi.
2002: Sanal klavye Canesta ve Vkb tarafndan icat edildi.
2003: Susumu Tai, Masahiko Inami ve Naoki Kawakami tarafndan Optik Kamuflaj Sistemi
icat edildi.
2003: Toyota hibrit otomobil retti.
2004: Adidas ne kadar sert veya yumuak destee ihtiya olduunu belirleyen mikroilemcili bir
ayakkab gelitirdi.
2004: Yar Saydam Beton Macar mimar Aron Losonczi tarafndan gelitirildi.
2005: YouTube Online video paylam ve grntleme sitesi, Steve Chen, Chad Hurley ve
Jawed Karim tarafndan 2005 ylnda ilk defa yayna girdi.
2006: iPhone retildi.
2007: Yrd. Do. Dr. Hilmi Volkan Demir ile rencileri Sedat Nizamolu, Tuncel zel ve Emre
Sar, Edison'un icat ettii ampule alternatif nanoteknoloji rn k kayna retti. alma,
Nanotechnology isimli dergininin 14 ubat 2007 tarihli saysna kapak oldu. Nanokristal
35

kullanarak beyaz k retimini dnyada ilk kez ayarlanabilir renk zellikleriyle baardklarn
belirten Demir bu bulu ile %95 orannda enerji tasarrufu salyor.
2008: Biyonik lensler icat edildi.
2008: Sony ekerden elektrik reten bir sistem retti.
2009: Vcut klavyesi retildi. Kolunuza yanstt dme olarak kullandnzda temas
srasnda kan sesi dinleyerek hangi tua bastnz anlayan bir sistem retildi.
2010:Ekran Kartlar, lemciler, Anakartlar, bellekler, depolama birimleri, akll cep
telefonlar ve tablet pcler.
Tablet bilgisayarlarn, sosyal paylam sitelerinin, 3 boyutlu televizyonlarn ve akll telefonlarn
hayatmzdaki yerinin yaygnlat 2010da, teknoloji dnyasnda denge deiiklikleri oldu.
2010da internet devi Google, dnyann en ok ziyaret edilen sitesi olma nvann Facebooka
kaptrd. Facebook CEOsu Mark Zuckerberg de Times dergisi tarafndan Yln nsan dlne
layk grld. iPad ve iPhone ile 2010da adndan sz ettiren Applen CEOsu Steve Jobs ise
Financial Times gazetesi tarafndan yln CEOsu seildi.
2011 yl bulular asndan olduka verimli bir yl olmutur. Bunlar:
1)
The Straddling Bus
in tarafndan bulunan bu teknolojide otoyollar zerinde trafik akn rahatlatma amac ile
gelitirilen otobs, aralarn zerlerinden geecek ekilde retilmi ve balang noktasndan
ulaaca noktaya kadar 1200 yolcu tayacak ekilde tasarlanmtr.
2) Gz Kamamasn nleyici Dinamik Gne Gzl
Resimde grdnz gzlk, sahip olduu k sensrleri sayesinde aslnda LCD ekran olan
gzlk camlarnn gnein geldii yndeki kontrastn ayarlayarak gze gelen n
younluunu ayarlayabiliyor. Ik ayarlamasn k sensrnden ald bilgiye gre gzlk
camlarnn zerinde kontrast younlatrc grnt oluturarak yapyor. zellikle trafikte
gnein etkisi nlemek iin olduka faydal bir ara.
3) Tbbi Ayna
Ming Zher Poh isminde elektrik ve medikal mhendislii yksek lisans rencisinin,
Massachusetts Teknoloji Enstits'nde gelitirmi olduu bu teknoloji ile dzenli olarak salk
kontrol gerektiren kardiyovaskler sorunu olan insanlarn hayat kolaylayor. Hastann
yapmas gereken tek ey aynann nnde durmak. Hasta aynann karsnda on saniye gibi ksa
bir sre durduktan sonra, hastann dolam sistemi hakknda hastaya bilgi verebiliyor.
4) Fra Yazc
2011 ylnn en ilgin ve karmak bulularndan birisi. zerinde hafza, kamera ve yazc
bulunan bu kk alet ile fotorafn ektiiniz, hafzasnda bulunan ya da SD kart zerinde
bulunan herhangi bir grnty yazdrmak istediiniz yzeye srmeniz yeterli. Yazc,
hafzasnda bulunan resmi siz srdke yzeye ileyecektir. Aracn tek snrll arac yerinden
hi kaldrmadan resmi tamamlamanz gerekmektedir. Eer kaldrp farkl bir yere devam etmek
isterseniz ara izime yeniden balamaktadr.
5) Zrhl Kol Eldiven
36

Zhl kol zellikle polis tekilatlar ve gvenlik ile ilgili alanlarda kullanlmak zere tasarlanm
bir ara. zerinde lazer iaretleyici, kamera, fener, yksek voltajl saldr arac, g yaartc
sprey ve daha birok ara bulunmaktadr. Kolun tasarmcs David Brown, doru kombinasyonu
bulmak iin 7 yl boyunca zerinde altn bildiriyor. Polislerin sulularla mcadelesinde
caydrc bir ara olarak kullanlmas planlanyor.
6) Formaldehit Test Sistemi
Cihaz, Cenevre 2011 fuarnda gm madalya kazand. Formaldehit dedektr olan bu cihaz
insan salna hizmet etmektedir. Kumalarda, duvar boyalarnda, mobilyalarda ve daha bir ok
alanda formaldehit seviyesini hzl, hassas ve gvenli ekilde lebiliyor.
7) Google Prius
Dnyadaki akll otomobil almalarna kendi projesi ile katlan Google gelitirdii arac ile bu
konuda en fazla ilerlemeye sahip olan almalara imza att. Akll ara ile istenilen hedefe en
gvenli ekilde ulamay hedefleyen projede nemli admlar atld. Toyota firmasnn arac ile
alan Google gvenlik amac ile src koltuuna oturan bir pilot ve bir yardmc pilot ile
beraber uzun yollara gnderdii aracndan olduka fazla veri ve dnt toplad. Yolculuk
srasnda pilotlar araca neredeyse hi mdahale etmedi.
8 ) The Terrafugia Transition (Otomobil uak)
Uan arabalar bu gne kadar sadece filmlerde var olmutur fakat Terrafugia Transition bu
konuda atlm en somut adm. u an iin klasik uaklardaki gibi pervane kullanlyor olsa da
boyutlar ve kara yollarnda yeterince hzl gidebiliyor olmas itibaryla bu gne kadar yaplan
uaklardan olduka farkl. Malesef basit grntsne ramen herkesin kullanabilecei kadar kolay
bir ara deil. Kullanmak iin zel ehliyete ve 20 saatlik uu deneyimine sahip olmanz gereken
bu ara 194,000$ dan satlmaktadr.
9) 3D Gzlk Gerektirmeyen 3D Televizyon
Toshiba tarafndan gelitirlen bu teknolojide boyutlu grntleri grmek iin gzlk
gerekmiyor. Televizyon farkl alardan ekilmi fotoraflar sratle gz nne getirerek
grntnn sanki boyutlu olduu hissini yaratan televizyonu gelitirdi. Videodan teknolojinin
nasl altn renebilirsiniz.
10) Martin Jet Pack
Bilimkurgu filmlerde ve baz bilgisayar oyunlarnda grdmz "Jet Pack" ilk defa 2011
ylnda yerden bamsz ve en verimli hale getirildi. Bu konuda en ciddi testler 2011 ylnda
yapld ve aada grdnz ara ortaya kt.
3. TEKNOLOJNN NSAN YAAMINA ETKLER
Teknolojinin oluturulmas ve kullanlmas insan yaamna olumlu ve olumsuz birok etkiler
yapmtr. nsan hayat gnmzde, teknik bilginin pratik hayata gemesiyle eitlenmi ve her
ey teknolojiklemitir. rnein iletiimde kullanlan telefonlar, televizyonlar, e-mailler, gazete
ve dergiler, kullanlan ulam aralar, otomobiller bunlardan sadece birka. Yemek piirme

37

yntemleri ve yemek piirilirken kullanlan ocaklar, tabaklar, tencereler bile teknolojinin bir
paras olduuna gre teknolojinin insan hayatnda gerekten byk bir rol vardr.
nsann kendini tanma yolunda dur durak bilmeyen abalar ile birok keif ve icatlar
gereklemitir. Elde edilen bu yeni deerler ilk aamada lboratuar ortamnda kullanlrken daha
sonra gnlk hayatn da paras olmutur. Bu teknolojik geliim tarih boyunca yaanlan
lekleri srekli bytmtr. Bunlar insanln geliimi iin yararl olmakla beraber bir ksm da
zarar anlamnda kullanm bulmulardr.
Teknolojik gelimelerle yaam koullar gittike iyileirken dier taraftan da dengeler deimeye
balamtr. rnein, insanlar kk topluluklar halinde yaarlarken, kullandklar basit silhlarla
ancak yerel boyutta kalan savalar yapabiliyorlard. Bu savalarda da kayplar az oluyordu.
Teknoloji ile birlikte blgesel ve hatta tm dnyay saran boyuta geldiler. Nkleer balkla
yklenmi fzeler, bunlara enerji salayan atom santralleri, fzelere kumanda olana tanyan
radyo frekans, laser kontrol devreleri, bilgisayar kontroll sava sistemleri ve buna benzerleri ile
artk savalarda yzlerle llen kayplar milyonlarla llmeye balanmtr.
M.. 5000 ylnda saatte 2 - 3 kilometre hzla gidebilen kzaklarla tamaclk yaplmaktayd. 20.
yzylda jet motorunun yaplmas ile saatte 1000 km lik hzn zerine klmtr.
Teknolojinin gelimesi ile doadan ve dnya nimetlerinden daha ok yararlanlm, ancak
denetlenemeyen denge deiiklikleri sonucu ayn oranda da kirlilik n plna kmaya
balamtr. Yani doal geliim hznn almas ile doal denge bozulmu ve yaratlan atklarn
kendi kendini temizleyemedii, mutlaka insan mdahalesinin gerektii bir yap olumutur.
Ekolojik denge kontrol d bir ekilde bozulmaya balamtr. Belirtildii gibi Rnesansla
birlikte insanlarn aya kadar gidebilmesini salayan bir sre balamtr. Bu srecin,
teknolojinin kt ve ktye kullanmlar sonucu iinde yaadmz dnemde Hiroima ve
ernobil'e de vard dnlmektedir.
Teknolojik gelime, krk makinesi ile beraber isizlie, illarla beraber yeni hastalklara,
tarmn modernlemesi ile beraber topran fakirlemesine, amar - bulak makinesi,
buzdolab gibi yaam kolaylatran cihazlarla beraber evre kirlilii ve endstriyel atklarn
olumasna yol amtr. Teknolojik ilerleme sonucu doal bir dnya ve yaamdan, yapay bir
yaama ve sanal bir dnyaya gei olmaya balanmtr.
Endstri devrimi ile bilimin tm alanlarndaki gelimeler de ivmelenmitir.
Canl varlklarn denizlerden karalara, srnmekten ayaa kalka geirdii evrim, yaznn
bulunuundan endstri devrimine kadar geen sredeki gelimeler ile son yzyldaki, hatta 1950
ylnda elektronik ve bilgisayar teknolojisinde transistrn bulunmasndan bu yana geen sre
iinde insanln elde ettii gelimeler karlatrldnda eksponensiyal bir hzdaki gelime
grlmektedir.
Gnmz insan teknolojinin bu ba dndrc gelimesi iinde iletiim olanaklarm sonuna
kadar kullanabilmekte ve zerinde yaadmz gezegenin tm yerleim noktalarna evinde
38

kurulu bir bilgisayar aracl ile gidebilmekte, yerkrenin br ucundaki bir olay canl olarak
izleyebilmektedir. Bu hzl gelime ve Evrenin gizemlerinin kefedilmesi ynndeki bu
olaanst yar, insanlar belirli kalplar iinde kalmaya ve bu hzl aka ayak uydurmalar iin
de hzl yaamaya zorlamaktadr. Endstri toplumunun insan nceki yzyllarn insan ile
karlatrldnda, yaam biimi, sanat ve kltr anlay, d grn ve alkanlklar ile
farkllklar gsterir. Duyguya hitap eden bir klsik mzik ya da halk mzii, yerini yaamn hzl
akn ifade eden pop mzie, underground, rock vb. mzik akmlarna brakmtr. Giyimde
renk ve estetik kavramlar, yerini marka kavramna brakmaktadr.
Fotoraf tekniinin bulunmasyla gzleme dayal bir sanat anlay yerini dnmeye, gzlem
tesindeki hayal gcn n plna kartan bir sanat anlayna terk etmitir. Empresyonizm
yerini ekspresyonizme, o da soyut sanat anlayna ve daha sonra da performansa brakmaya
balamtr. Gnein batmas ile uykuya yatan insan elektrikli aydnlatma dzeninin kuruluu ile
artk 24 saat yaamakta, retmekte ve var olan tm snrlar hzla amaktadr.
retimin hzl temposu ile teknolojinin insanst yeteneklerini kullanan insan, gnlk yaamn
ksr dngs iinde duygularndan uzaklam, daha ok baar, daha hzl yaam, daha ok
retim gibi bir yara girmitir. nsann hzl yaam teknolojideki gelime hzn arttrmakta,
teknolojik gelimeler de yaam daha da hzlandrmaktadr. nsan ve makine yar halindedir.
nsan makinelemekte, duygusallndan uzaklamaktadr. Duygusal, dnyann deerlerini, yani
insan deerleri doyasya yaayamayan insan, yerini robotlam bir nesneye brakmaktadr.
Endstriyel retim monoton bir dzende olup, disiplinsizlik ve sistemsizlii kabul etmemektedir.
lerin otomatik olarak yaplmas, kiileri monoton bir yaamn iine itmektedir.
Endstrilemenin dayatt robotlam yaam insanlarn bireysellemesine de neden olmutur.
Bu yaam insanlarn duygusal i yaamlarn da etkilemi, onlar kullandklar makinelere
benzeterek, gnden gne yetkinlemesine, ancak ayn oranda da sosyal yaamdan uzaklamasna
neden olmutur. Toplumsal ve bireysel deiimler hzl iletiim ile geni kitlelere annda
ulamaktadr. Toplumun deer verdii ou ey nemini yitirmeye balamtr. dealizm yava,
yava misyonunu tamamlamakta, rasyonalizm hzla n plna kmaktadr. Gnmz endstri
toplumu insan, iinde yaad bilimsel ve teknolojik yaam dzenini tm bakaldrmalarna
karn benimsemek zorunda kalmtr.
Teknoloji salk sektrnde ve ila sektrnde de hayati nem tayan gelimeler gstermitir.
Fakat bunun yannda baz olumsuz sonular da beraberinde getirdii gz ard edilmemelidir.
Teknoloji sayesinde i hayatnda ve gnlk hayatta elektronik cihazlar ok yaygn biimde
kullanlyor. Bununla birlikte elektronik cihazlarn yayd radyasyondan etkilenen insan, uzun
sre radyasyona maruz kaldnda baz salk sorunlar kendini gstermeye balyor.
Teknoloji sayesinde insan gcne ihtiya duyulmadan direkt bilgisayar ve dier teknikelektronik ara gerelerin kullanlmas durumunda, duru bozukluklarndan ve hareketsizlikten
kaynaklanan ftk, eklem ve kas arlar, bilgisayar banda uzun zaman geirmekten ise gzlerde
yorgunluk, ar gibi sorunlar ortaya kabiliyor.
39

Bilim teknoloji ve sanayileme ile fabrikalarn bacalarndan tten gazlar atmosfere yaylp doal
kirlilie neden olmaktadr.
Hatta salk sektrnde kullanlan tomografi ve MR cihazlar bile insan vcuduna ok fazla
radyasyon ykledii iin salklar ok gerekmedii takdirde bu cihazlarn kullanlmasn
nermiyor.
Ayrntl dnldnde bunlar gibi pek ok olumsuz madde sralanabilir. nsan hayatn
olumsuz ynde etkileyen ve nemli salk sorunlarn beraberinde getiren bu gelimeleri de
olumlu hale getirecek bir teknoloji gelitirilmesi en nemli grevimizdir.
4. SONU
21. yzyla girerken teknoloji inanlmaz hzla gelierek ilerliyor. nsann kendi Benini
kefetmesi ve bireysel yaratclnn nndeki snrlar ykmas ile artk n kesilemez
gelimeler balad. 1950 ylnda transistorun bulunmas ile endstri devriminden bu yana oluan
nicel birikimler bir nitelik dnm yaratt. Yaam izgisi hzla deimeye balad. O dneme
kadar kol gcnn yerine geerek yaam kolaylatracak letler yapan insan, bu tarihten sonra
beyin emeinin yerine geen akll letler retmeye balad. Elektronik teknolojisinin hzl
geliimi ve lboratuar ortamndan gnlk yaantya inmesi ile de hayal gcn zorlayan
gelimeler elde edilmeye baland. Teknolojik rnlerin ok ucuzlamas sonucu, teknolojinin
sadece onu kullanma ansn elde eden insanlara verildii bir yapdan, onun herkesin kullanmna
sunulduu bir dzene geildi. letiim olanaklar olaanst artt. Bylece, elinde, bireysel
yeteneklerini akl ile n plna kartabilecei letleri olan milyonlarca yaratc insan, her alanda
retmeye balad. Dnya zerine kurulan geni iletiim alar ile de bilgi paylalmaya baland.
nsanl 21. yzylda olaanst etkileyecek olan bir byk sinerji sistemi olan INTERNET
hzla yaamn nemli bir paras oldu.
20. yzyln son elli yllk dneminde elde edilen gelimeler aslnda 21. yzyl ve sonras iin
sadece bir iaret veriyor. 1950 ylndan bu yana elde edilen gelimelerin insanln bilinen
tarihinden bu yana elde edilen gelimelerin yzlerce kat tesinde olduu dnlrse gelecein
ok farkl olaca anlalmaktadr.
21. yzylda bir siber an yaanaca grlmektedir. letiim teknolojisindeki gelimeler ve
teknolojinin bu alanda sunduu olanaklarn geni kitlelere yaylmas ile dnyada, ortak bir dilin
kullanld, ayn kltrn yaand ve mill snrlarn kalkt global bir dzene doru hzla
ilerlenmektedir. Bugn bile eldeki olanaklarla bir bilgisayar aracl ile dnyadaki bilgi
kaynaklarna erierek hzla ilem yapmak mmkndr. Bu olana kullanarak yetien yeni
genlikten sahip olduklar yeni deer yarglar nedeni ile "Global Genlik" olarak bahsedilmeye
balanmtr.
Elektronik ve bilgisayar teknolojisindeki olaanst gelimeler dier bilim dallarna da hzla
erimektedir. Bu teknolojilerin tp alannda kullanlmaya balanmas ile yzyllarca ampirik ve
40

yzeysel yntemlere dayanarak zmler sunan tp bilimi insann temel esi olan genetik
programna erimeye ve onu etkilemeye balamtr. 21. yzyl ve sonrasnda yeni teknolojilerin
kullanm ile yaamn srlar da hzla zmlenmeye balanacaktr. lk ada 25 yl olan insan
yaam, 20. yzylda 80 yla ulamtr. 21. yzylda 100 yl civarndaki bir yaam sresinin
normal olarak kabul edilebilecei grlmektedir. Bugn elektromekanik robotlar yaratan insan,
bilginin hzla deerlendirildii makineleri kullanarak yava, yava canl varlklarn da yaratcs
olma yoluna gitmektedir. Bugnden sinyallerini almakta olduumuz bu gelime nmzdeki
yzylda var olan deer yarglarnn nemli oranda sarslacan ve deieceini gstermektedir.
Bu anlamda kkenini Rnesanstan alan tm aydnlanma hareketleri 21. yzyla damgasn
vuracaklardr.
1500'l yllarda 500 milyon olan dnyadaki insan nfusu 20. yzylda 5 milyar amtr. Buna
karlk dnya zerindeki birok canl tr de kaybolmaktadr. 21. yzyl ve sonrasnda zerinde
yaadmz dnyada az saydaki canl trnden biri insan olacaktr.
20. yzyln son elli yllk dnemi insanlk tarihi iin bir ivmelenme srecinin balangcdr.
Milyonlarca yllk birikim sonucu insanlk Bilgi ana girmitir. Bu ada insan iinde
yaadmz gne sisteminin tm gezegenlerine egemen olma yolunda dev admlar atacaktr.
Akl ile nereden geldiini ve nereye gitmekte olduunu kefetme yolundaki insan, kmil insan
olma yolunda ilerlemektedir. Evrendeki her eyin Yaratann bir paras olduunu bilmekte, kendi
de eritii mertebe ile onun bir paras olmaktadr.
Nadir olarak bulduum bo zamanlarmda gemii dndm de oluyor. Babamla yaptm
sohbetlerde bana hep ne kadar ok almam gerektiini anlatrd. Arada srada da ocukluk ve
genlik yllarndan bahsederdi. inde bulunduumuz gn ile Cumhuriyetin ilk yllarnda kendi
ocukluunu karlatrarak rnekler verirdi. Aklmda kalanlar bugn toparlamaya alyorum.
Ancak bir elin parma kadar farkl konuyu konutuumuzu dnyorum. Sonra kendimi
babamn yerine koyuyorum ve ben de olumu bir gn karma aldmda kendi genliimde
yaadm konular anlatmaya baladmda son yirmi yldaki teknolojik gelimeleri
sraladmda, konularn okluundan bu sohbetin saatler sreceini gryorum.
nsan denen bu akll yaratk, yaratt teknoloji ile Evrenin srlarn alglama yolunda nemli
admlar atmaktadr. inde yaad sonsuz byk Evrenden, tutarak hissettii maddenin sonsuz
kk atomlarna kadar her eyin varlnn bilincindedir. Byk emeklerle geldii bu noktada
elde ettii bilgilerin daha bir balang olduunu bilmekte, bilinmeyenlerin sonsuz kadar ok
olduunu alglamakta, ancak bilinmeyeni kefetme azmini koruyarak aratrmasna devam
etmektedir.

41