TB

TEMEL BLGLER

B 001

Bilgi Konusu: Birimler

Ad Soyad:

Tarih:

Birimler Sistemi
lme; birim kullanlarak bir bykln rakamlarla ifade edilmesidir. Bir bykln llmesi ise,
onun kendi cinsinden birim olarak seilen baka byklklerle karlatrlmas ilemidir.
Makine elemanlarnn llendirilmesi ve tarm makinelerinin iletme zelliklerinin belirlenmesi
ynnden, l birimlerinin iyi tannmas ve doru olarak kullanlmasna gereksinim vardr. Verilen
byklklerin birimsiz olmas halinde, uygulamada byk hatalarn ortaya kabilecei doaldr. Bu
nedenle, birimlerin doru olarak kullanlmas olduka nemlidir.
llen bykln zelliine ve lmde aranan duyarllk derecesine gre eitli birim sistemleri
kullanlmaktadr.
C.G.S. (Santimetre-Gram-Saniye)
M.K.S. (Metre-Kilogram-Saniye)
M.Kp.S. (Metre-Kilopond-Saniye)
M.N.S. (metre-Newton-Saniye)
M.T.S. (Metre-Ton-Saniye)
Birimlerin, btn dnyaya yaylmasna ve kolaylkla kullanlmasna aba gsterilmektedir. Uluslar
aras birimler sistemi SI (Systeme International DUnites), temel birimler olarak tablo 1 verilen
birimleri kabul etmitir.
Tablo 1de verilen temel birimler desimal (Ondalk) esasna gre
bytlmektedir. Byltme ve kltme deerleri tablo 2de verilmitir.

kltlmekte

Tablo 1: Uluslararas Temel Birimler

Byklk
Uzunluk
Ktle

Birimi
Metre
Kilogram

Zaman
Akm iddeti
Is
Ik iddeti

Saniye
Amper
Kelvin
Kandele

Gsterilii
m
kg
S
A
K
cd

Tablo 2: Uluslararas Birimler Sisteminde Byltme ve Kltme Deerleri

Simgesi
T
G
M

Ad
Tera
Giga
Mega

1012
109
106

Deeri
= 1.000.000.000.000
= 1.000.000.000
= 1.000.000

k
h
da

Kilo
Hekto
Deka

103
102
101

= 1.000
= 100
= 10

d
c
m

Dezi (Desi)
Zenti (Santi)
Milli (Mili)
Mikro

10-1
10-2
10-3
10-6

=
=
=
=

0.1
0.01
0.001
0.000.001

n
p
f
a

Nano
Piko
Femto
Atto

10-9
10-12
10-15
10-18

=
=
=
=

0.000.000.001
0.000.000.000.001
0.000.000.000.000.001
0.000.000.000.000.000.001

veya

Tablo 3: Yeni Birimler Sisteminden Tretilebilen baz Birimler

Byklk

Birimi

Ksa
gsterilii

Eitliklerdeki
simgesi

UZUNLUK

Metre

Alan

Metrekare

m2

A, S

Hacim

Metrekp

m3

KTLE

Kilogram

kg

Birim uzunluun ktlesi

Kilogam/metre

kg/m

Birim alann ktlesi

Kilogram/metrekare

m'

m''

kg/m

Younluk

Kilogram/metrekp

Kg/m

ZAMAN

Saniye

Frekans

Hertz

Hz

Devir

1/Saniye

1/s

Hz

Metre/Saniye

m/s

V
2

vme

Metre/Saniyekare

m/s

Asal hz

rad/Saniyekare

rad/s2
3

Debi

Metrekp/Saniye

m /s

AI

radiant

rad

Kuvvet

Newton

Basn (Birim yzey kuvveti)

Newton/metrekare

N/m

Paskal

Pa

a
w
V, Q

F
2

P
-

(Sigma)

eki-bas gerilmesi

Newton/Metrekare

N/m

Kesme ve burulma gerilmesi (Direnci)

Newton/Metrekare

N/m2

(Tao)

Enerji

Joule

Is

Joule

Moment

Newton/Metrekare

Nm

zgl s

Joule/Kilogram

J/kg

Hu

zgl yakt tketimi

Gram/Kilowatsaat

g/kWh

Dinamik vizkozite

Paskal-Saniye

Pa.s

Kinematik vizkozite

Metrekare/Saniye

m2/s

SICAKLIK

Kelvin

Akm Kuvveti (iddet)

Amper

Elektriksel gerilim

Volt

Elektriksel diren

Ohm

Elektrik yk

Coulomb (Amper-Saniye)

C (As)

ve ENERJ

Tablo 4: eitli Birimlerin Dnm Deerleri

Uzunluk

dm

cm

mm

Kilometre

km

1000

1000

100000

1000000

Metre

10

100

1000

Desimetre

dm

0,1

10

100

Santimetre

cm

0,01

0,1

10

Milimetre

mm

0,001

0,01

0,1

Mikrometre

0,000001

0,00001

0,0001

0,001

Denizmili

sm

1852

Alan

m2

dm2

cm2

mm2

Kilometrekare

km2

1000000

Hektar

ha

10000

Dekar

da

1000

Ar

100

Metrekare

m2

100

10000

1000000

Desimetrekare

dm2

0,01

100

10000

Santimetrekare

cm2

0,0001

0,01

100

Milimetrekare

mm2

0,000001

0,0001

0,01

m3

Hacim

dm3

cm3

mm3

Metrekp

m3

1000

1000000

Desimetrekp,
litre

dm3

0,001

1000

1000000

Santimetrekp

cm3

0,000001

0,001

1000

Milimetrekp

mm3

0,000001

0,001

rad

'

"

Tama

pla

360

21600

129600

Dika

/2

90

5400

324000

Radyan

rad

57,296

3438

206265

Grad

/180

60

3600

Gon

gon

/200

0,9

54

3240

Dakika

'

0,01667

60

Saniye

"

0,00028

0,01667

Ktle-Arlk

kg

mg

Ton

1000

1000000

Kilogram

kg

0,001

1000

1000000

Gram

0,000001

0,001

1000

Miligram

mg

0,000001

0,001

Younluk
Kilogram/metrekp

kg/m3

kg/m3

Kilogram/desimetrekp

kg/dm

Gram/santimetrekp

g/cm3

Zaman

kg/dm3

g/cm3

0,001

0,001

1000

1000

min

Gn

24

1440

86400

Saat

0,0417

60

3600

Dakika

min

0,0167

60

Saniye

0,00028

0,0167

Hz

Metre/saniye

m/s

3,6

60

1,944

Kilometre/saat

km/h

0,2778

16,667

0,540

Metre/dakika

m/min

0,0167

0,06

Denizmili/saat

kn

0,5144

1852

30,806

Kuvvet

m/s

km/h

kN

m/min

daN

kn

mN

Meganewton

MN

1000

100000

1000000

Kilonewton

kN

1000

1000

1000000

Dekanewton

daN

0,01

10

10000

Newton

0,001

0,1

1000

Milinewton

mN

0,000001

0,0001

0,0001

Basn

MPa, N/mm2

bar, daN/cm2

mbar

Pa, N/m2

Megapaskal
(Newton/milimetrekare

MN

1000

100000

1000000

Bar
(Dekanewton/santimetrekare)

kN

1000

1000

1000000

Milibar

daN

0,01

10

10000

Pascal (Newton/metrekere)

0,001

0i1

1000

daN/mm2

Mekanik Gerilim

MPa, N/
mm2

daN/cm2,
bar

Pa, N/m2

Dekanewton/milimetrekare

daN/mm2

10

100

10000000

Megapaskal
(Newton/milimetrekare)

MPa

0,1

10

1000000

Dekanewton/santimetrekare
(bar)

daN/cm2

0,01

0,1

100000

Paskal (Newton/metrekare)

Pa

0,000001

0,00001

W,Q

kWh

-Enerji-Is

MJ

kJ

J
(Nm/wh)

Kilowatsaat

kWh

3,6

3600

3600000

Megajul

MJ

0,2778

1000

1000000

Kilojul

kJ

0,000278

0,001

1000

Jul
(Newtonmetre/watsaat)

0,000001

0,001

Verim, Elektriksel
G

MW

kW

mW

Megawat

MW

1000

1000000

Kilowat

kW

0,001

1000

100000

Jul
(Saniye,
Newtonmetre/saniye)

0,000001

0,001

1000

Miliwat

mW

0,000001

0,001

Scaklk

Scaklk noktas

Scaklk fark

Kelvin

-273

Grad Celcius

273

Elektrik Akm Kuvveti

kA

mA

Kiloamper

kA

1000

1000000

Amper

0,001

1000

Miliamper

mA

0,000001

0,001

Elektriksel Gerilim

kV

mV

Kilovolt

kV

1000

1000000

Volt (Wat/Amper)

0,001

1000

Milivolt

mV

0,000001

0,001

Elektriksel Diren

Kiloohm

1000

1000000

Ohm

0,001

1000

Miliohm

0,000001

0,001

Kapasite

Ampersaat
Coulomb
(Elektrik
Ampersaniye

yk)

Ah

C(As)

Ah

3600

0,000278

Birimler Sistemi ile lgili rnekler:

rnek 1:
Bir traktr arkasna bal rmorku 2 saat ierisinde 800 kglk ekme kuvveti ile 50 kmlik yere
gtryor. Verilenlere gre traktrn gcn PS cinsinden bulup kWa eviriniz.
= Kuvvet Yol
= 800 kg x50.000 m = 40000000 kgm

G =

Zaman

40000000
2 3600

= 5555 kgm / s

1 PS ( BG, HP) 75 kgm/s olduundan

5555/75 = 74 PS bulunur.
1 kW 1,36 PS
74 PS = 74/1,36 54,4 kW bulunur.
rnek 2:

1 kg benzin yand zaman 10500 kcal s enerjisi vermektedir. Benzin motorlarnda, btn kayp
ve direnler ktktan sonra gerek g, yakt enerjisinin yaklak %28i olduuna gre 1 kg
benzinin ne kadar i verebileceini hesaplaynz.
1 kg benzinin faydal enerjisi = 10500 kcal/kg x 0,28
= 2940 kcal/kg
1 kcal = 427 kgm olduundan
= 427 x 2940 = 1255380 kgm
Bu benzin 8 dakikada sarf edilmi olsa;

0
6
x
8

s
/
m
g
k
5
1
6
2

0
8
3
5
5
2
1

n
a
m

a
Z

g
r
o
t
o
M

2615
G =

= 35 PS 27.7 kW
75

rnek 3:

Bir traktrn lastik hava basnc 3 atm olduuna gre libre blml bir saat ile kontrol edilse basn
ne kadar olur?
1 at = 14,2 PS
P = 3 x 14,2 = 42,6 PS
rnek 4:

180Fahrenheit scaklkta alan bir motor termostat kontrol edilirken santigrad blml bir derece
kullanlyor. Termostatn alma scaklnn ka C olmas gerektiini bulunuz.
F 32

C =

180 F =

180 32

5 = 82,2 C

9
rnek 5:

300 PS kompresyonu olan bir silindirin basncnn atmosfer karl nedir?

300

= 21 at

14,2
rnek 6:

borunun apnn metrik sistemdeki karl nedir?

8
2 = 2 x 25,4 = 50,800 mm
3

25,4 = 9,525 mm

50,800 + 9,525 = 60,325 mm

rnek 7:

82 mm apndaki bir motor silindirinin parmak (in) sistemindeki karl nedir?

82

= 3,228

25,4
rnek 8:

60 mil hz ile giden bir otomobilin saatteki hzn km olarak bulunuz.

Hz = 60 x 1,609 = 96,54 km/h
rnek 9:

Bir tereya kalbnn hacmi 5 dm3 olup, tartldnda 4,710 kg gelmektedir. Yan younluunu
bulunuz.
5 dm3 tereya 4,710 kg gelirse
1 dm3
x =

1 4,710

kg gelir.

= 0,942 kg /dm3

rnek 10:

3 m3 hacminde bir sandk 2250 kg buday aldna gre bu budayn hektolitre arl ka
kilogramdr?
2250

= 0,75 kg

3000
1 dm3 = 1 litre olduundan
Budayn 1 litresinin arl 0,75 kg
1 hektolitre 100 litredir.
Budayn hektolitre arl = 0,75 x 100
= 75 kgdr.
rnek 11:

3 kulakl (soklu) 90 cm i geniliinde bir pulluk, traktrle 5 km/h hzla ekiliyor,

a) Pulluk hzn m/s cinsinden bulunuz.
b)Pulluk 10 saatte ka dekar yer srer?

a)

km
h

b)

= 5

km
h

1h
3600 s

1000 m

= 5

1 km

1
3600 s

Pulluk saatte 5000 m yol aldna gre;

5000 m x 0,9 m x 10 h = 45 da

1000 m = 1,38 m / s