HIPERBOLA

Hiperbola je skup taaka u ravni s osobinom da je razlika rastojanja ma koje take od dveju datih taaka
stalan broj.

b
y = x
a

y=

b
x
a

(x,y)
r2

r1

-a
F(-c,0)
1

F(c,0)
2

x2 y 2

=1
a2 b2

a - je realna poluosa ( 2a je realna osa)

b - je imaginarna poluosa ( 2b je imaginarna osa)

r1 r2 = 2a

r1 , r2 su potezi ( radijus vektori) i za njih vai

F1 (c, 0), F2 (c, 0) su ie hiperbole , gde je c = a + b

2

e=

c
a

prave

je ekscentricitet ( jo kod hiperbole vai da je e >1)

y=

b
b
x i y = x su asimptote hiperbole
a
a

Glavna jednaina hiperbole je

x2 y 2

=1
a 2 b2

ili

b 2 x 2 a 2 y 2 = a 2b 2

Kako nacrtati datu hiperbolu?

x2 y2

=1.
Na primer trebamo nacrtati hiperbolu
25 16
x2 y2

= 1 zakljuujemo da je a 2 = 25 i b 2 = 16
Uporedjujui je sa optom jednainom
a 2 b2
Odavde je jasno da je a = 5 i b = 4
Nacrtamo pravougaonik:

Asimptote su prave

y=

b
b
4
4
x i y = x ,odnosno za na primer y = x i y = x .
a
a
5
5

Na grafiku asimptote sadre dijagonale ovog pravougaonika:

Sad nacrtamo hiperbolu:

Primer 1.

Odrediti jednainu hiperbole ako je razmera njenih poluosa 3 : 4 i c = 15

Reenje:

Upotrebiemo trik sa k

b : a = 3: 4
b = 3k
i

c 2 = a 2 + b2

pa je

a = 4k

c2 = a2 + b2
c 2 = (4k ) 2 + (3k ) 2
152 = 16k 2 + 9k 2
225 = 25k 2
225
25
2
k =9
k2 =

k =3
Vratimo se da naemo a i b.

b = 3k = 3 3 = 9 b 2 = 81
a = 4k = 4 3 = 12 a 2 = 144
Pa je hiperbola:
x2 y2

=1
144 81

Primer 2.

Odrediti jednainu hiperbole ako je rastojanje izmeu ia jednako 10 2 , a jednaine njenih asimptota su
3
y= x
4

Reenje:
Rastojanje izmeu ia je 2c = 10 2 pa je c = 5 2 .
3
b
b 3
3
y = x uporedimo sa y = x i dobijamo
= b= a
4
a
a 4
4
Ovo zamenimo u c = a + b
3
(5 2) 2 = a 2 + ( a )2
4
9
50 = a 2 + a 2
16
onda je
25
50 = a 2
16
2
a = 32
2

b2 = c 2 a 2
b 2 = 50 32
b 2 = 18

x2 y 2

=1
Jednaina traene hiperbole je
32 18
Prava i hiperbola
Slino kao kod krunice i elipse , da bi odredili meusobni poloaj prave i hiperbole, reavamo sistem jednaina:
y = kx + n i b 2 x 2 a 2 y 2 = a 2b 2
-

Ako sistem nema reenja , onda se prava i hiperbola ne seku, to jest a 2 k 2 b 2 < n 2

Ako sistem ima dva reenja, onda prava see hoperbolu u dvema takama a 2 k 2 b 2 > n 2

Ako sistem ima jedno reenje, prava je tangenta hiperbole i zadovoljava USLOV DODIRA:

a 2 k 2 b2 = n2
Napomena
Ako nam trae tangentu hiperbole u datoj taki ( x0 , y0 ) na hiperboli , onda imamo gotovu formulu:

t:

x x0 y y0
2 =1
a2
b
4

Primer 3.
Napisati jednainu tangente hiperbole x 2 y 2 = 40 u taki M(x,9) koja je na hiperboli.

Reenje:

Najpre emo odrediti koordinatu x take M tako to u jednaini hiperbole zamenimo y sa 9.

x 2 y 2 = 40
x 2 9 2 = 40
x 2 = 40 + 81
x 2 = 121
x = 11 x = 11
Dakle imamo dve take koje zadovoljavaju (-11,9) i (11,9)

x 2 y 2 = 40 sve podelimo sa 40
x2 y 2

=1
40 40

Koristimo dalje gotovu formulicu

t:

x x0 y y0
2 =1
a2
b

Imaemo dva reenja, jer smo nali dve take:

x (11) y 9

=1
40
40
t1 : 11x 9 y = 40

x 11 y 9

=1
40
40
t2 :11x 9 y = 40

t1 :

t2 :

t1 : 11x 9 y 40 = 0

t2 :11x 9 y 40 = 0

Primer 4.
Napisati jednainu hiperbole ako su poznate jednaine njenih tangenti : 5x-7y-1=0 i x-y-1=0

Reenje:

Tangente moraju da zadovoljavaju uslov dodira. Zato emo obe prave prebaciti u eksplicitni oblik da bi mogli
proitati njihove k i n koje menjamo u uslov dodira.

5x 7 y 1 = 0
7 y = 5 x + 1......./ : (7)
5
1
y = x
7
7
5
k=
7
1
n=
7

x y 1 = 0
y = x +1

y = x 1
k =1
n = 1

a 2k 2 b2 = n2
5
1
a 2 ( ) 2 b 2 = ( ) 2
7
7
25 2 1
a2
b =
49
49
2
2
25a 49b = 1

a 2 k 2 b2 = n 2
i

a 212 b 2 = (1) 2
a 2 b2 = 1

Sad napravimo sistem :

a 2 b2 = 1
25a 2 49b 2 = 1
a 2 = b2 + 1
25(b 2 + 1) 49b 2 = 1
25b 2 + 25 49b 2 = 1
24b 2 = 24
b2 = 1 a2 = b2 + 1 a2 = 2

x2 y 2

=1
pa je traena hiperbola
2 1

Primer 5.
Odrediti ugao pod kojim se seku krive

3 x 2 + 4 y 2 = 84 i 3 x 2 4 y 2 = 12 .

Reenje:
Najpre naemo take preseka reavajui sistem jednaina
3 x 2 + 4 y 2 = 84
+
3 x 2 4 y 2 = 12
6 x 2 = 96
x 2 = 16
x1 = 4 3 42 + 4 y 2 = 84 4 y 2 = 84 48 4 y 2 = 36 y 2 = 9 y = 3
x2 = 4 3 (4) 2 + 4 y 2 = 84 4 y 2 = 84 48 4 y 2 = 36 y 2 = 9 y = 3
Preseci su u :
(4,3); (4, 3);(4, 3); (4, 3)
Ugao pod kojim se seku krive je ustvari ugao izmeu tangenata u jednoj od taaka preseka!
Uzeemo taku (4,3) i u njoj postaviti tangente na elipsu i na hiperbolu...

te :

x x0 y y0
+ 2 =1
a2
b

th :

x x0 y y0
2 =1
a2
b

3 x 2 + 4 y 2 = 84 sve podelimo sa 84

3 x 2 4 y 2 = 12 sve podelimo sa 12

3x 2 4 y 2
+
=1
84
84
x2 y 2
+
=1
28 21
x4 y 3
+
=1
28
21
x y
+ =1
7 7
x+ y =7

3x 2 4 y 2

=1
12 12
x2 y2

=1
4
3
x 4 y 3

=1
4
3
x y =1

y = x + 7

y = x 1
k2 = 1

k1 = 1

Moemo upotrebiti formulu za ugao izmeu dve prave, ali moemo i odmah zakljuiti da se seku pod uglom
od 900 .
Kako?
Pa znamo da je uslov normalnosti k1 k2 = 1 a to je oigledno zadovoljeno!